\id MAT 41 MATpio.sfm UTF8 Matthew Piapoco-(pio)-Colombia 2009 
\ide Unicode UTF8 (Charis SIL) 
\rem Title 1 El Nuevo Testamento 
\rem Title 2 en piapoco 
\rem Spine 1 El Nuevo Testamento 
\rem Spine 2 en piapoco 
\rem half title 1 El Nuevo Testamento de Nuestro Señor Jesucristo 
\rem half title 2 en el idioma piapoco 
\rem pub page Copyright Propiedad y derechos reservados: por James William Klumpp y Deloris Ann Pharris Klumpp 
\rem pub page Primera edición ISBN 0-88312-149-2 
\rem pub page El Nuevo Testamento en el idioma piapoco de Colombia 1986 
\rem pub page Sociedad Biblica Internacional 
\rem 3rd edition, ©Wycliffe Bible Translators, 2009 
\h SAN MATEO 
\toc1 San Mateo 
\toc2 San Mateo 
\toc3 Mt 
\mt1 SAN MATEO 
\c 1  
\s1 Los antepasados de Jesucristo 
\p  
\v 1 Yái cuyàluta icàlidaca Jesucristo yàawirináimi íipidená. Yái Jesucristoca yácata nataquérinámi, yái rey David, Abraham nacái. 
\p  
\v 2 Abraham ìiri íipidenáté Isaac. Isaac ìiri íipidenáté Jacob. Jacob ìiri íipidenáté Judá. Judá, nía nacái yéenánái once namanùbaca, níacata israelitanái yàawirináimi.  
\v 3 Judá yéenibe asìanái náipidenáté Fares, Zara nacái. Náatúa uípidenáté Tamar. Fares ìiri íipidenáté Esrom. Esrom ìiri íipidenáté Aram.  
\v 4 Aram ìiri íipidenáté Aminadab. Aminadab ìiri íipidenáté Naasón. Naasón ìiri íipidenáté Salmón.  
\v 5 Salmón ìiri íipidenáté Booz. Booz yáatúa uípidenáté Rahab. Booz ìiri íipidenáté Obed. Obed yáatúa uípidenáté Rut. Obed ìiri íipidenáté Isaí.  
\v 6 Isaí ìiri íipidenáté rey David. Rey David ìiri íipidenáté Salomón. Salomón yáatúa, úacata Urías yàacawéetúami quéechatécáwa. 
\p  
\v 7 Salomón ìiri íipidenáté Roboam. Roboam ìiri íipidenáté Abías. Abías ìiri íipidenáté Asa.  
\v 8 Asa ìiri íipidenáté Josafat. Josafat ìiri íipidenáté Joram. Joram ìiri íipidenáté Uzías.  
\v 9 Uzías ìiri íipidenáté Jotam. Jotam ìiri íipidenáté Acaz. Acaz ìiri íipidenáté Ezequías.  
\v 10 Ezequías ìiri íipidenáté Manasés. Manasés ìiri íipidenáté Amón. Amón ìiri íipidenáté Josías.  
\v 11 Abéeri néená Josías yéenibeca asìanái íipidenáté Jeconías, yáté camuí Babilonia yàasu cáli néeséeyéi náibàacaalíté israelitanái natécaténá nía presoíri iyú Babilonia néré. 
\p  
\v 12 Néeseté idècunitàacá israelitanái ìyaca presoíri iyú Babilonia yàasu cáli íinata, Jeconías idènìacaté ìiriwa íipidenéeri Salatiel. Salatiel ìiri íipidenáté Zorobabel.  
\v 13 Zorobabel ìiri íipidenáté Abiud. Abiud ìiri íipidenáté Eliaquim. Eliaquim ìiri íipidenáté Azor.  
\v 14 Azor ìiri íipidenáté Sadoc. Sadoc ìiri íipidenáté Aquim. Aquim ìiri íipidenáté Eliud.  
\v 15 Eliud ìiri íipidenáté Eleazar. Eleazar ìiri íipidenáté Matán. Matán ìiri íipidenáté Jacob.  
\v 16 Jacob ìiri íipidenáté José. Yái José yeedácaté iríwa María, úái Jesús yáatúaca. Wáimaca Jesús ìwali Mesíascani, íimáanáca wacuèrinásàiri Dios ibànuèricaté walí, wía israelitaca, icùacaténá wía. 
\p  
\v 17 Iná waputàaca catorce namanùbaca Abraham itaquénáinámi ìyéeyéicaté Abraham yàasu èeri idénáami, idènièyéicaté nacái yéenibewa àta rey David imusúacatalétaté iicá èeri. Néese rey David idénáami, nàyacaté catorce namanùbaca David itaquénáinámi ìyéeyéicaté David yàasu èeri idénáami, idènièyéicaté nacái yéenibewa àta Babilonia yàasu cáli néeséeyéi natécatalétaté israelitanái presoíri iyú Babilonia néré. Néeseté idécanáamité israelitanái nàyaca presoíri iyú Babilonia yàasu cáli íinata, néese Mesías yàawirináimi catorce namanùbaca nàyacaté, nadènìacaté nacái néenibewa àta Mesías imusúacatalétaté iicá èeri, yái wacuèrinásàiri íipidenéerica Jesucristo. 
\s1 Nacimiento de Jesucristo 
\p  
\v 18 Siùcade nucàlidaca Jesucristo iináwaná ìwali yái imusúanácaté iicá èeri: Yáatúa María idècunitàacá ucùaca ucásàanápinátéwa José yáapicha, càmíichúaca iimá yáapicha. Quéwa, udéerìcuca sùmài, Espíritu Santo íiwitáise iyú.  
\v 19 Néese José, cayábéerica íiwitáise, càmitaté iwàwa ibáiniadaca úa áibanái yàacuésemi. Iná íináidacawa imàacáanápiná íichawa úa ibàacanéeri iyú càmicáiná ìiri yái udéerìcuírica. Càmitaté José iwàwa icháawàaca uináwaná ìwali ùyacàle mìnanái irí ipíchanáté nanúaca úa.  
\v 20 Yá José íináidacatéwa imàacáanápiná íichawa úa, quéwa abéeri ángel Dios néeséeri yàanàaca José yàatalé. Yá ángel imàacaca yáawawa José iicácani yáamacani irìcuíse. Yá ángel íimaca José irí: “José, rey David itaquérinámi, picá cáalu peedáca María pìacawéetúapináca úara, udéerìcucáiná sùmài Espíritu Santo íiwitáise iyú.  
\v 21 Sùmàiquéera yái imusuéripinácawa María íicha. Pimàni íipidená Jesús. Iipidenápiná cài yácáiná iwènúadapiná yàasu wenàiwicanái íiwitáisewa nabáyawaná íichawa, ipíchaná Dios yùuwichàidaca nía nabáyawaná ìwalíisewa”, íimaca yái ángelca. 
\p  
\v 22 Càité ángel icàlidaca José iríni macáita ichàbáanápinátéwa càide iyúwaté profeta icàlidáanáté Dios itàacái wenàiwicanái irí.  
\v 23 Bàaluitécáiná Dios yàasu profeta íimacaté nalí Dios inùmalìcuíse: 
\q1 “Abéechúa mànacàu càmíichúacáwaca iimá asìali yáapicha, udéerìcupinácawa. Imusúapinácawa uícha abéeri sùmài, namàníiripiná íipidená Emanuel”, 
\m íimacaté yái profetaca. (Yái íipidená Emanuel íimáanáca: “Dioscata wáapicha”). 
\p  
\v 24 Néeseté José icawàacawa, yá imànicaté càide iyúwa Dios yàasu ángel ichùulìanáni. Yáté èerica yeedácaté úái Maríaca yàacawéetúapinácawa.  
\v 25 Càmíiritàacá quéwa José iimá úapicha àta uìri imusúacatalétaté iicá èeri yái idàbáanéerica uìrica. Yá José imànicaté íipidená Jesús. 
\c 2  
\s1 La visita de los sabios de Oriente 
\p  
\v 1 Jesús imusúacaté iicá èeri Belén ìyacàlená irìcu, Judea yàasu cáli íinata, rey Herodes icùacaalíté yái cálica. Néenialíté abénaméeyéi asìanái cáalíacáiyéi nàanàaca Jerusalén ìyacàlená irìculé. Déecuíséeyéi nàanàaca, Oriente yàasu cáli néeséeyéi, yéewáidéeyéicawa nacái dùlupùta ìwali.  
\v 2 Nasutáca néemìawa Jerusalén ìyacàlená mìnanái: 
\p —‍¿Alénásica judío icuèrinápiná siùquéerica tàacáwa imusúaca iicá èeri? Wáalíacawa idéca asáicani waicácáináté áiba dùlupùtaca íimáanáca idéca imusúaca iicá èeri, yái picuèrinápinácuéca, píacué judíoca. Iná wadéca wàanàaca wàacaténá icàaluíniná —‍náimaca. 
\p  
\v 3 Yá rey Herodes yéemìaca cáalíacáiyéi iináwaná, íná máiní cáaluca íináidacawa, càmicáiná iwàwa áiba yeedáca íicha yái cálica. Jerusalén ìyacàlená mìnanái nacái cáaluca nía canánama, càmicáiná nawàwa Herodes yàasu úwinái namànica úwi náipunita ìwalíise yái nacuèrinápináca wàlisàica.  
\v 4 Néese rey Herodes ìwacáidaca sacerdote íiwacanánái, nía nacái yéewáidéeyéica wenàiwica templo irìcu. Herodes imáidaca nía isutácaténá yéemìawa nía alénápinácaalíté Mesías imusúa iicá èeri, yái judío icuèrinápiná Dios ibànuèrica nalí.  
\v 5 Yá náimaca Herodes irí: 
\p —‍Belén ìyacàlená néenipináca imusúa iicá èeri, Judea yàasu cáli íinata, yácáináté Dios yàasu profeta itànàaca càiri tàacáisi Dios inùmalìcuíse bàaluité. Dios íimacaté: 
\q1  
\v 6 ‘Pía, Belén ìyacàlenáca, Judea yàasu cáli íinatéeri ìyaca, caináwanáca pía áiba yàcalé íicha canánama ìyéeyéica Judea yàasu cáli íinata, yácáiná Nacuèriná imusúapinácawa Belén ìyacàlená irìcu icuèripiná nùasu wenàiwica, níái Israel itaquénáinámica’, 
\m càité itànàaca tàacáisi yái profetaca Dios inùmalìcuíse —‍náimaca. 
\p  
\v 7 Néese Herodes imáidaca cáalíacáiyéi ibàacanéeri iyú áibanái íicha. Imáida isutáca yéemìawa nía yáalíacaténáwa cayába càinácaalíté èeri idàbacaté naicáca úái dùlupùtaca uchanàacawa.  
\v 8 Néese Herodes idécanáami yéemìacani, yá íimaca nalí: 
\p —‍Pìacuéwa picutáca cayábani, yáara sùmàica; néese pidécanáamicué pìanàacani, yá picàlidacué nulí iináwaná, yéewanápiná nùacawa néré nubàlùacawa nùuluì ipùata iyúwa irí nùacaténá nacái icàaluíniná —‍meedáta cài íimaca nalí, ichìwáidacáita nía meedá Herodesca. Yá ibànùaca nía Belén ìyacàlená nérépiná. 
\p  
\v 9 Idécanáami néemìaca Herodes itàacái, yá nàacawa íicha níái cáalíacáiyéica. Yá néese, dùlupùta yàacawa napíchalépináta, úái dùlupùta naiquéechúacaté nàyacaalíté nàasu cáli néesewa. Yá uchanàacawa yàcalé iwicáu yái sùmài ìyacatáica.  
\v 10 Néese naicácáiná dùlupùta, yá casíimáica nía manuísíwata.  
\v 11 Yá nawàlùacatéwa capìi irìculé. Naicáca sùmài néré yáatúa María yáapichawa. Yá nabàlùacawa irí nàuluì ipùata iyúwa nàacaténá sùmài icàaluíniná. Néese nàacùaca nàasuwa nàacaténá irí oro, incienso nacái, mirra nacái, níái cawèníiyéi pumènica isàni.  
\v 12 Néese Dios yàalàaca nía náamacani irìcuísewa ipíchaná nèepùacawa Herodes yàatanabàa. Ináté nèepùacawa áiba àyapu irìcubàata Herodes íicha nàasu cáli nérépináwa. 
\s1 La huida a Egipto 
\p  
\v 13 Néese idécanáamité nàacawa níái cáalíacáiyéica, yá Dios ibànùaca ángel yàanápinátéwa José yàatalé. Yái ángel imàacaca yáawawa José iicácani yáamacani irìcuíse. Yá ángel íimaca irí: “Pimichàawa, pichùnìa pìasuwa pìanáwa, pitéca yái sùmàica yáatúa yáapichawa, pìacàatétawa Egipto yàasu cáli nérépiná. Pìya néréwa àta numáidacataléta píawa, Herodescáiná icutápiná inúawa yái sùmàica”, íimaca yái ángelca. 
\p  
\v 14 Néese, José imichàacawa táiyápi, itécani yái sùmàica, yáatúa yáapichawa. Yá yàacàatécatawa náapicha Egipto yàasu cáli nérépiná.  
\v 15 Nàyacaté néré àta Herodes yéetácatalétatéwa. Ináté macáita ichàbacawa càide iyúwaté Dios yàasu profeta icàlidáanáté tàacáisi Dios inùmalìcuíse: “Numáidaca Nuìriwa yàacaténáwa Egipto yàasu cáli íicha”, íimacaté yái Diosca. 
\s1 Herodes manda matar a los niños 
\p  
\v 16 Néeseté Herodes yáalíacawa naináwaná ìwali níái cáalíacáiyéica càmitaté neebáida itàacái, yá calúaca báawanamani yái Herodesca. Iná Herodes ibànùaca yàasu úwináiwa nanúacaténá macái sùmanái asìanái Belén ìyacàlená irìcuíyéica, áiba yàcalé nacái ìyéeyéica mawiénibàa Belén irí. Nanúacaté macái sùmanái asìanái idènièyéica àta pucháiba camuí, níacáináté cáalíacáiyéica nacàlidacaté Herodes iríni nadàbacaté naicáca dùlupùta pucháiba camuí ipíchawáiseté nàanàaca Jerusalén ìyacàlená néré.  
\v 17 Càité ichàbacawa càide iyúwaté profeta Jeremías itànàanáté tàacáisi Dios inùmalìcuíse. Jeremías íimacaté: 
\q1  
\v 18 “Náicháanípiná cachàini manuísíwata níái Ramá ìyacàlená mìnanáica, Raquel itaquénáinámica. Náicháanípináca, máiní achúmaca nawàwa néenibe íinináwa. Canácata yáaliméeripiná isíimáidaca níawa, néenibemi yéetácáináwa náicha”, 
\m íimacaté yái profetaca Jeremías. 
\p  
\v 19 Néese idécanáamité Herodes yéetácawa, Dios ibànùaca ángel yàacaténáwa José yàatalé Egipto yàasu cáli néré. Yá ángel imàacaca yáawawa José iicácani yáamacani irìcuíse. Yá ángel íimaca José irí:  
\v 20 “Pimichàawa, pité yái sùmàica yáatúa yáapichawa, pèepùawa Israel itaquénáinámi yàasu cáli nérépiná. Nadéca néetácawa níara iwàwéeyéicaté inúacani”, íimaca yái ángelca. 
\p  
\v 21 Yá néeseca José imichàacatéwa, itécani yái sùmàica yáatúa yáapichawa Israel yàasu cáli nérépiná.  
\v 22 Quéwa, José yéemìaca Arquelao iináwaná ìwali icùaca judíonái yàasu cáli yáanirimi Herodes yáamirìcubàamiwa, íná cáaluca José yàacawa néré. Yá nàacawa Galilea yàasu cáli néré ángel icàlidacáiná José iríni yáamacani irìcuíse nàanápináwa Galilea yàasu cáli néré.  
\v 23 Nàanàacaté Galilea yàasu cáli néré, yá nàacawa nàyacaténá Nazaret ìyacàlená irìcu. Nàyacaté néré càide iyúwaté profetanái íimáanáté Jesús ìwali. Profeta íimacaté náimáanápináté Jesús ìwali Nazaret ìyacàlená néeséericani. 
\c 3  
\s1 Juan el Bautista en el desierto 
\p  
\v 1 Néeseté madécaná camuí idénáami, néenialíté Juan el Bautista idàbaca icàlidaca Dios itàacái alé manacúali yùucubàa càináwàiri ìyéerica Judea yàasu cáli íinata.  
\v 2 Manùbéeyéi wenàiwica nàacatéwa Juan yàatalé, néemìacaténá itàacái. Yá íimaca nalí: “¡Piwènúadacué píiwitáisewa Dios irípiná, mesúnamáicáináta Dios icùapiná macáita!” íimaca yái Juanca. 
\p  
\v 3 Yái Juan el Bautista, yácata yái asìalica profeta Isaías itànèericaté tàacáisi iináwaná ìwali Dios inùmalìcuíse. Isaías itànàacaté yái tàacáisica: 
\q1 “Abéeri asìali icàlidapiná nalíwani cachàiníiri iyú manacúali yùucubàa càináwàiri. Càipiná íimaca nalí: ‘Càide iyúwa wenàiwicanái ichùnìacaalí àyapu Náiwacali irípináwa, càitacué nacái iwàwacutácué pichùnìaca píiwitáisewa Wacuèriná Dios irípiná, pitàidacaténácué cayábéeri iyúni. Pichùnìacué píiwitáisewa yéewacaténá idàbaca yéewáidacuéca pìyaca machacàníiri iyú càide iyúwa iwàwáaná’, càipiná íimaca”, 
\m càité itànàaca tàacáisi yái profeta Isaíasca. 
\p  
\v 4 Yái Juan idènìacaté ibàlewa wáluma cáucuíri camello ichùna iwálumalená. Idacùacaté nacái ìwalìabàawa pìrái íimamimi. Iyáa nacái iyáacaléwa wirìichu nacáiyéi, mába ituní nacái Juan yàanèerica manacúali yùucubàa càináwàiri.  
\v 5 Néese manùbéeyéi Jerusalén ìyacàlená mìnanái, madécaná nacái Judea yàasu cáli néeséeyéi, Jordán inanába yàasu cáli néeséeyéi nacái nàacatéwa Juan el Bautista yàatalé néemìacaténá itàacái.  
\v 6 Néese nacàlidaca náichawa yái báawéerica namàníirica, yá Juan ibautizáca nía Jordán inanába yáaculé. 
\p  
\v 7 Quéwa Juan iicáca manùbéeyéi fariseo, saduceo nacái manùba nàanàaca yàatalé ibautizácaténá nía, yá Juan yáalíacawa càmitaté nawènúada náiwitáisewa báawéeri íicha báisíiri iyú, íná Juan yàalàaca nía cachàiníiri iyú. Iima nalí: “¡Píacué, càiyéide iyúwa àapi iculále! Manuíri yùuwichàacáisi yàanàapiná mesúnamáita, yùuwichàidacaténá wenàiwicanái. Piyúunáidacuéca píalimáaná pichúuliacawa íicha, yái yùuwichàacáisica, pibautizácaalícáitawa, éwitacué càmicáaníta piwènúada píiwitáisewa báisíiri iyú pibáyawaná íichacuéwa. ¡Càmitacué nucàlida pirí càiri chìwái!  
\v 8 Iwàwacutácué pìyaca machacàníiri iyú càide iyúwa Dios iwàwáaná, yéewanápiná macái wenàiwica naicáca amaléeri iyú piwènúadacuéca píiwitáisewa báisíiri iyú Dios irípiná.  
\v 9 Picácué píima piríwa: ‘Canácatáita Dios yùuwichàida wíawa, ¡Abraham itaquénáinámicáiná wía!’ picácué cài píima. Péemìacué cayábani, éwita Dios imáalàida macáitacué pía pibáyawaná ìwalíisewatá, càicáaníta Dios yáalimá iwènúadaca níái íbaca Abraham itaquénáinámipiná iyútá Dios yàasu wenàiwicapiná nía píamirìcubàamicuéwa.  
\v 10 Máiní mawiénica yái yùuwichàacáisi Dios imàaquéeripináca yàanàaca báawéeyéi ìwali, càide iyúwa mawiénicaalí wenàiwica iwichùaca àicu ìwali chipàali iyú, càita nacái mawiénica yái Dios yàasu yùuwichàacáisica. Péemìacué comparación: Càide iyúwa wàucacaalí macái àicu canéeyéi irí ìyacaná cayába weemácaténá nía quichái irìcu, càita nacái Dios yùuwichàidapiná wenàiwica quichái irìcu cawinácaalí wenàiwica càmíiyéica imàni cayábéeri càide iyúwa Dios iwàwáaná.  
\v 11 Báisíta nubautizácué pía úni yáaculé, píasáidacaténácué pidéca piwènúadaca píiwitáisewa Dios irípiná, quéwa mesúnamáita áiba yàanàaca núamirìcubàawa. Yátacué ibànùapiná Espíritu Santo abénaméeyéicué péená irí ibautizácaténá náiwitáise Espíritu Santo ichàini iyú cawinácaalí wenàiwica yeebáidéeyéica itàacái, yái yàanèeripináca. Aibanáicué péená quéwa càmíiyéica yeebáida itàacái, ibautizápináca níawa quichái iyúwa, nàuwichàacaténáwa càiripináta. Máiní cachàiníiri íiwitáise nuícha. Nuíwacalicani, yái yàanèeripináca; nuicáca núawawa iyúwa yàasu wenàiwica càmíiri cachàini náicha canánama, máinícáiná cayábéerica nuíchani.  
\v 12 Péemìacué comparación: Càide iyúwa wenàiwica natécaalí nàasu palawa nacáapi irìcuwa masacàacaténá namànica nàasu trigo ituínáwa, náaláidacaténá nacái trigo iwìralèmi, càita nacái yái yàanèeripináca núamirìcubàa yàanàaca iwàlisàidacaténá yàasu wenàiwica íiwitáisewa, iseríacaténá nacái nía náicha áibanái càmíiyéica yàasu. Càide iyúwa wenàiwica yeedácaalí ibànacale trigo ituínáwa manuíri capìi irìculé ituínási yàaluca, càita nacái yái yàanèeripináca ìwacáidapiná yàataléwa yàasu wenàiwicanáiwa. Càide iyúwa wenàiwica yeemácaalí ituínási iwìralèmi manuíri quichái irìcu, càita nacái yái yàanèeripináca yùuwichàidapiná macáita càmíiyéica yàasu wenàiwica quichái irìcu, càmíirica ichacàwa càiripinéerita ìyaca”, íimaca yái Juanca. 
\s1 Jesús es bautizado 
\p  
\v 13 Néeseté Jesús yàacatéwa Galilea yàasu cáli íicha yàanàacaténá Juan yàatalé Jordán inanába néré, yéewacaténá Juan ibautizácani, yái Jesúsca.  
\v 14 Néese quéechatécáwa càmita Juan iwàwa ibautizáca Jesús, báicáiná iicáca yáawawa Jesús iwéré. Yá Juan íimaca Jesús irí: 
\p —‍Nuwàwacutáca pibànùaca nulí Espíritu Santo ibautizácaténá nuíwitáise. Càmita cayába nubautizá pía úni yáaculé meedá, máinícáiná cachàinica nuícha pía —‍íimaca yái Juanca, yáalíacáinátéwa canáca Jesús ibáyawaná.  
\v 15 Quéwa Jesús íimaca irí: 
\p —‍Siùcade iwàwacutáca pibautizáca núa, cayábacáiná wamànica macáita càide iyúwa Dios ichùulìaná, yéewanápiná macáita náalíacawa nuebáidaca Dios itàacái —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p Ináté Juan ibautizácani.  
\v 16 Néeseté idécanáami Jesús ibautizácawa, yá imichàacawa úni yáacuíse. Yáta capìraléeri cáli yàacùacawa, yá Jesús iicáca Espíritu Santo iricùacawa ìwali Dios yàatanáise càide iyúwa unùcu iricùanáwa.  
\v 17 Néese néemìaca Dios itàacái chènuníise. Dios íimaca: “Yácata Nuìri nuwàwéeri cáininéerica nuicáca. Cayábaca nuwàwa nuicácani”, íimaca yái Diosca. 
\c 4  
\s1 Jesús es puesto a prueba 
\p  
\v 1 Néeseté Espíritu Santo itéca Jesús manacúali yùuculé càináwàiri yéewacaténá Satanás yáalimáidaca Jesús imàníinápiná ibáyawanáwa, quéwa Jesús càmita yeebá Satanás irí.  
\v 2 Jesús ìyacaté néré cuarenta èeri, catá nacái. Canácata Jesús iyéeri iyáacaléwa. Yá máapicani.  
\v 3 Néese Satanás yàacawa Jesús yàatalé yáalimáidacaténá Jesús imàníinápiná ibáyawanáwa. Yá íimaca Jesús irí: 
\p —‍Dios Iiricáiná pía, yá pichùulìa níái íbaca nawènúanápináwa pan iyú piyáacaténáni —‍íimaca yái Satanásca.  
\v 4 Quéwa Jesús íimaca irí: 
\p —‍Càmíirita. Dios itàacái profeta itànèericaté íimaca walí: ‘Picácué wáináidawa yàacàsi ìwali Dios íicha. Néese iwàwacutácué weebáidaca macáita iyúwa Dios íimáaná yéewanápiná wàyaca machacàníiri iyú’, íimaca yái Dios itàacáica —‍íimaca yái Jesúsca, càmicáináté iwàwa imànica wawàsi meedá irípináwa Dios íiwitáise iyú. 
\p  
\v 5 Néese Satanás itéca Jesús Jerusalén ìyacàlená néré, yái yàcalé cáininéerica Dios iicáca. Yá Satanás imichàidaca Jesús templo ipùata íinatalé chènuníiri náicha canánama.  
\v 6 Néese Satanás yáalimáidaca Jesús imàníinápiná ibáyawanáwa. Satanás íimaca Jesús irí: 
\p —‍Dios Iiricáiná pía, pipisìawa templo íicha cáli íinatalépiná, yácáiná Dios yàasu profeta itànàacaté Dios itàacái piináwaná ìwali. Profeta íimacaté: 
\q1 ‘Dios ichùulìapináca yàasu ángelnáiwa nacùanápiná pía. Namichàidapiná nacái píawa nacáapi iyúwa ipíchaná pinúa píawawa íba iwéré’, 
\m càité profeta itànàaca Dios itàacái piináwaná ìwali —‍íimaca yái Satanásca. 
\p  
\v 7 Néese Jesús íimaca Satanás irí: 
\p —‍¡Càmíiri! Dios itàacái profeta itànèericaté íimaca nacái walí: ‘Picá píalimáida piicáwa Picuèriná Dioswa asáisí icùacaalí pía’, càité profeta itànàaca Dios itàacái —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 8 Néese àniwa Satanás itéca Jesús chènuníiri dúli íinatalé. Yá Satanás yáasáidaca Jesús iicá macái cáli èeri irìcuíyéi, nachàini yáapicha nacái, nàasu cawèníiri nacái.  
\v 9 Néese Satanás íimaca Jesús irí: 
\p —‍Nùapináca piríwa macáitani pibàlùacaalíwa nulí piùluì ipùata iyúwa pìacaténá nucàaluíniná —‍íimaca yái Satanásca.  
\v 10 Jesús íimaca irí: 
\p —‍¡Càmíiri! Pìawa nuícha, Satanás. Càmita nùa picàaluíniná, yácáiná Dios itàacái profeta itànèericaté íimaca walí: ‘Iwàwacutá pìaca Picuèriná Dios icàaluínináwa. Iwàwacutá nacái pìaca abéerita Dios iyéininá’, càité itànàaca yái profetaca —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 11 Ináté Satanás yàacawa Jesús íicha, yá abénaméeyéi ángelnái yàanàaca néré nayúudàacaténá Jesús. 
\s1 Jesús comienza su trabajo en Galilea 
\p  
\v 12 Jesús yéemìacaté áibanái náucacaté Juan el Bautista presoíyéi ibànalìculé, íná Jesús yèepùacawa Galilea yàasu cáli nérépiná.  
\v 13 Quéwa càmita iyamáawa Nazaret ìyacàlená irìcu, néese yàacatéwa ìyacaténá Capernaum ìyacàlená irìcu, ìyéerica Galilea icalìsaniná idùlepiré, Zabulón itaquénáinámi yàasu cáli íinata, Neftalí itaquénáinámi yàasu cáli nacái.  
\v 14 Jesús imànicaté cài yéewacaténá macáita ichàbacawa càide iyúwa profeta Isaías itànàanáté tàacáisi Jesús iináwaná ìwali. Isaías íimacaté Dios inùmalìcuíse: 
\q1  
\v 15 “Píacué israelita ìyéeyéica Zabulón itaquénáinámi yàasu cáli íinata, Neftalí itaquénáinámi yáapicha, yái cáli ìyéerica abéemàalé Jordán inanába íicha, Galilea icalìsaniná idùlepiré, alé càmíiyéi israelita ìyacataléca, Galilea yàasu cáli. 
\q1  
\v 16 Píacué catéeyéica íiwitáise, càmíiyéica yáalía Dios ìwali, áiba yàanàapinácué pìatalé amalácaténácué imànica píiwitáise. Yéewáidapinácué pía, pìyacaténácué Dios icamaláná irìcu, píacué canéeyéica icáuca càmíiri imáalàawa, ìyéeyéica siùcade iyúwa yéetáními”, 
\m íimacaté yái Isaíasca.  
\v 17 Néeseté Jesús idàbaca yéewáidaca nía. Iimaca nalí: “Piwènúadacué píiwitáisewa Dios irípiná, mesúnamáicáináta Dios icùapiná macáita”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Jesús llama a cuatro pescadores 
\p  
\v 18 Néeseté Jesús yèepunícawa Galilea icalìsaniná icàinalená íinatabàa. Yá iicáca pucháiba asìanái. Ibèeri íipidená Simón, áibaalí íipidená Pedro nacái. Iméeréeri íipidená Andrés. Cubái inuérinánáica nía needácaténá nalíwa nàasu platawa. Náucaca nàacawa nàasu tarayawa nèepunícawa calìsáacubàa.  
\v 19 Jesús íimaca nalí: 
\p —‍Aquialécué síisaara, pìacuéwa núapicha iyúwa nuéwáidacalénái. Pidécuéca píibaidaca píibàacaténácué cubái, quéwa siùcáisede nùacuéca pirí wàlisài píibaidacalépiná pìwacáidáanápinácué nulí wenàiwica yéewacaténá nuéwáidacaléca nía —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 20 Yáta namàacaca náichawa nàasu tarayawa. Yá nàacawa Jesús yáapicha. 
\p  
\v 21 Néese nàacawa àniwa calìsa idùlepiré, yá Jesús iicáca áibanái asìanái pucháiba: Ibèeri íipidená Santiago, iméeréeri íipidená Juan. Zebedeo yéenibeca nía. Nachùnìaca nàyaca nàasu chinchorrowa barca irìcu náaniri yáapichawa. Yá Jesús imáidaca nía, nàanápináwa yáapicha, iyúwa yéewáidacalénái.  
\v 22 Yá caquialéta namàacaca barca, náaniri nacáiwa, yá nàacawa Jesús yáapicha. 
\s1 Jesús enseña a mucha gente 
\p  
\v 23 Jesús ipáchiaca yèepunícawa macái Galilea yàasu cáli íinatabàa. Macái yàcalé irìcu nacái yéewáida yèepunícawa judíonái yéewáidacàalu irìcu. Yá icàlidaca nalí yái tàacáisi cayábéerica náalíacaténáwa càinácaalí iyú Dios icùaca yàasu wenàiwicawa. Yúucaca náicha nacái macái uláicái íiwitáaná.  
\v 24 Macái Siria yàasu cáli néeséeyéi néemìaca Jesús iináwaná, yá natéca néenánáiwa Jesús yàatalé, macái yùuwichèeyéicawa uláicái iyú, cáiwíiri iyú nacái. Natéca nacái wenàiwica demonio idacuèyéica íiwitáise, naté nacái áibanái idènièyéica tèwacáimi nacái, máapinéeyéi nacái. Yá Jesús ichùnìaca nía macáita. 
\p  
\v 25 Manùbéeyéi wenàiwica nàacawa Jesús yáapicha: Galilea yàasu cáli néeséeyéi, áibanái nacái yàanèeyéica diez namanùbaca yàcalé néese Decápolis yàasu cáli íinatéeyéica ìyaca, áibanái nacái Jerusalén ìyacàlená mìnanái, Judea yàasu cáli néeséeyéi nacái, áibanái nacái ìyéeyéica abéemàalé Jordán inanába íicha. 
\c 5  
\s1 El sermón del monte 
\p  
\v 1 Néeseté Jesús iicáca manùbéeyéi wenàiwica ìwacáidáyaquéeyéiwa yàatalé néemìacaténá itàacái, yá yàacawa dúli íinatalé, yá yáawinacawa néré. Yéewáidacalénái nàacawa yàatalé.  
\v 2 Yá idàbaca yéewáidaca nía. Iimaca nalí: 
\s1 La verdadera dicha del hombre 
\p  
\v 3 “Cawinácaalí wenàiwica càmíiyéica cachàini iicáca yáawawa, yáaliéyéi nacáiwa nawàwacutáaná Dios iyúudàaca nía, casíimáica nía Dios icùacáiná nía. 
\p  
\v 4 “Cawinácaalí wenàiwica achúméeyéica iwàwa ibáyawaná ìwaliwa siùcade, èeri mìnanái ibáyawaná ìwali nacái, casíimáipináca nía yácáiná Dios isíimáidapiná nía. 
\p  
\v 5 “Cawinácaalí wenàiwica càmíiyéica cáimacái iicáca yáawawa, itàaníiyéi nacái casalíníiri tàacáisi iyú éeréeri iyú nacái, casíimáipináca nía, yácáiná Dios imàacapiná nacùaca yáapicha èeri irìcuíri macáita. 
\p  
\v 6 “Cawinácaalí wenàiwica máiníiyéica iwàwa imànica abéerita cayábéeri càide iyúwa Dios iwàwáaná, casíimáica nía, yácáiná Dios imànipiná nalí macáita yái cayábéerica nawàwéerica imànica nalí. 
\p  
\v 7 “Cawinácaalí wenàiwica iiquéeyéica áibanái ipualé, casíimáica nía, yácáiná Dios iicápiná napualé nacái. 
\p  
\v 8 “Cawinácaalí wenàiwica masaquèeyéica íiwitáise, casíimáica nía, níacáiná iicápiná Dios natuí iyúwa. 
\p  
\v 9 “Cawinácaalí wenàiwica iwènúadéeyéica áibanái íiwitáise nalíwáaca nàyacaténá matuíbanáiri iyú náapichawáaca, casíimáica nía, Dios yéenibecáiná nía. 
\p  
\v 10 “Cawinácaalí wenàiwica yùuwichèeyéicawa Dios irípiná neebáidacáiná itàacái, casíimáica nía yácáiná Dios imàacapiná nacùaca yáapicha macáita. 
\p  
\v 11 “Píacué nuéwáidacalénáica, áibanái icuísacaalícué pía peebáidacáinácué nutàacái, yá namànicaalícué pirí báawéeri nùwalíise, yá nacháawàacaalícué piináwaná ìwali macái íiwitáaná nachìwa báawéeri iyúwa, peebáidacáinácué nutàacái, néese casíimáipinácuéca píawa.  
\v 12 Casíimáicué piwàwa, piyanídacué nacáiwa manuísíwata, yácáiná Dios imàacapinácué pirí cawèníiri manuísíwata pìanàapinácaalícué chènuniré. Casíimáicué piwàwa, nàawirináimicáiná namànicaté báawéeri Dios yàasu wenàiwica profetanái irí, níái pipíchaléeyéimicuéca íibaidéeyéicaté Dios irípiná càide iyúwacué pìyáaná”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Sal y luz del mundo 
\p  
\v 13 Jesús íimaca yéewáidacalénái iríwa: “Péemìacué comparación: Càicuéca píade iyúwa iwidùma chái èeri irìcu. Yái iwidùma puìwaca imànica yàacàsi, yéewanápiná caséeca wenàiwica nayáacani. Néese càmicaalí quirínama puìwa iwidùmaca, yá càmita idé puìwaca àniwani, yái iwidùmaca. Yá canápinéerica meedáni. Wáucacani bàacháwalé, néese wenàiwica nàipìnáaníca íinatabàami. Càitacué nacái iwàwacutá pìyaca machacàníiri iyú, pimànicué cayábéeri nacái, yéewanápiná wenàiwica nawàwa neebáidaca yái báisíiri tàacáisica. 
\p  
\v 14 “Péemìacué áiba comparación: Càicuéca píade iyúwa camalási chái èeri irìcu. Càide iyúwa camalási icànacaalí catéeri irìculé, càita nacáicué iwàwacutá picàlidaca yái báisíiri tàacáisica èeri mìnanái irí amalácaténá náiwitáise, níái catéeyéica íiwitáise, càmíiyéica yáalía Dios ìwali. Iwàwacutácué pìyaca càide iyúwa manuíri yàcalé ìyéerica dúli ipùatalìcu. Càide iyúwa macáita náalimácaalí naicáca manuíri yàcalé, càita nacái iwàwacutácué pimàacaca áibanái iicáca pìyaca machacàníiri iyú càide iyúwa Dios itàacái íimáaná.  
\v 15 Péemìacué áiba comparación: Watùcunìacaalí lámpara, càmita wabàani yàalusi irìculé. Néese wamàacaca icànaca chènunibàa, yá icànaca nàwali macáita ìyéeyéica capìi irìcu.  
\v 16 Càita nacái iwàwacutácué pimàacaca picamalá icànaca áibanái íiwitalìcu: pìyacué machacàníiri iyú macái wenàiwica iicápiná, náalíacaténáwa ìwali yái cayábéerica pimàníiricuéca, yéewanápiná nacái nàaca icàaluíniná, Píaniri Diosca chènuníiséerica”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Jesús enseña sobre la ley 
\p  
\v 17 Jesús íimaca: “Picácué píináidawa nùanàaca numáalàidacaténá tàacáisi profeta Moisés itànèericaté Dios inùmalìcuíse, nía nacái profetanái icàlidéeyéicaté tàacáisi Dios inùmalìcuíse. Picácué cài píináidacawa nùwali. Càmita nùanàa numáalàidacaténá yái tàacáisica. Néese nudéca nùanàaca numànicaténá càide iyúwa íimáanáca yái tàacáisica icàlidéerica nuináwaná ìwali.  
\v 18 Péemìacué cayábani: Máiní cachàiníiricani yái Dios itàacái bàaluisàimica profeta Moisés, áibanái profeta nacái natànèericaté Dios inùmalìcuíse. Macáita ichàbapinácawa càide iyúwaté Dios itàacái íimáaná. Aiba èeriwa Dios imáalàidapiná capìraléeri cáli, yá nacái èeriquéi. Quéwa canácatáita yúucawa yái itàacái bàaluisàimica, ibatàa abéeri letra achúméeríina piná, canácatáita imáalàawa. Macáita ichàbapináwa càiwade iyúwaté Dios itàacái íimáaná.  
\v 19 Máinícáiná cachàiníirica macái tàacáisi natànèericaté Dios inùmalìcuíse, íná iwàwacutá wenàiwica neebáidaca macáitani. Canácata canéeri iwèni tàacáisi. Aibacaalí càmíiri yeebáida abéeri tàacáisi natànèericaté, càmicaalí nacái yéewáida áibanái neebáidáanápiná yái tàacáisica, yá canáca yéewanáwa iwàlùacawa Dios ìyacàle irìculé icùacatalé macáita chènuniré. Quéwa cawinácaalí yeebáidéerica yái tàacáisi Moisés, profetanái nacái natànèericaté Dios inùmalìcuíse, yá yéewáidacaalí wenàiwica neebáidáanápináni, yásí máiníiripiná cáimiétacanéeri yái wenàiwicaca Dios ìyacàle irìcu icùacataléca macáita chènuniré.  
\v 20 Níara yéewáidéeyéica wenàiwica templo irìcu, nía nacái fariseoca nacàlidaca naináwaná ìwaliwa namàníinása macáita machacàníiri iyú càide iyúwa Dios ichùulìaná namànica. Báisíta namànica madécaná. Quéwa núumacué pirí: Iwàwacutácué pimànica càide iyúwa Dios iwàwáaná máiní cachàiníwanái náicha níái yéewáidéeyéica wenàiwica templo irìcu, náicha nacái fariseonáica. Càmicaalícué pimàni máiní cachàiníwanái náicha, yá càmitacué yéewa Dios yéenibeca pía, Dios icùacaténácué pía”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Jesús enseña sobre el enojo 
\p  
\v 21 Jesús íimaca: “Pidécuéca péemìaca néewáidaca pía càide iyúwaté profeta Moisés íimáanáté Dios inùmalìcuíse. Iimacaté pìawirináimi irí: ‘Picá pinúa wenàiwica. Pinúacaalí wenàiwica, yá iwàwacutá péetácawa pibáyawaná ìwalíisewa’, íimacaté yái Moisésca.  
\v 22 Siùcade núumacué pirí àniwa áibacaalí calúa iicáca áiba wenàiwica, yásí yéetápinácawa ibáyawaná ìwalíisewa. Aibacaalí itàaní báawéeri iyú áiba wenàiwica irí, yásí Dios yùuwichàida báawanamani, càide iyúwa Junta Suprema israelita íiwacanánái nàuwichàidáaná cabáyawanéeri wenàiwica. Aibacaalí icuísa íichawa áiba wenàiwica báawéeri iyú, yásí Dios yùuwichàidacani infierno irìcu, yái quichái càmíirica ichacàwa càiripinéerita ìyaca. 
\p  
\v 23-24 “Piwàwacaalí pité ofrenda altar néré pìacaténá Dios icàaluíniná, yá cayábéeriquéi pimàníináca cài. Quéwa ipíchawáise pìaca Dios icàaluíniná, píináidawa cayába asáisí cawàwanáta pimànicaalíté báawéeri áiba wenàiwica irí. Pimànicaalíté báawéeri áiba irí, yá pìacàatétawa yàatalé ipíchawáise pìaca Dios icàaluíniná. Yá pisutá wenàiwica íicha wawàsi imàacáanápiná iwàwawa íicha yái báawéerica pimàníiricaté irí. Néese píalimá pìaca Dios icàaluíniná matuíbanáiri iyú. Càmicaalí cài pimàni, yá caná iwèni Dios iicáca yái pìanáca icàaluíniná. 
\p  
\v 25 “Pisutá píawawa Dios íicha caquialéta imàacáanápiná iwàwawa pibáyawaná íicha, ipíchaná yùuwichàidaca pía. Càmicaalí cài pimàni, yásí Dios ìyaca pirí càide iyúwa piùwide. Péemìa comparación: Piùwide itécaalí pía icháawàacaténá piináwaná ìwali nacuèrinánái irí, yá iwàwacutá pitàaníca yáapicha éeréta àyapulìcubàa. Pisutá íicha wawàsi caquialéta imàacáanápiná iwàwawa pibáyawaná íicha ipíchaná itéca pía juez yàatalé; càmicaalí pisutá íicha cài, yásí juez imàacaca úwinái náibàaca pía, yá úwinái náucapiná píawa presoíyéi ibànalìculé, nacapèedáidacaténá píawa.  
\v 26 Péemìa cayábani: Canácatáita namusúawa nàuwichàacái íichawa presoíyéi ibàna irìcuíse àta napáyaidacataléta náichawa namawènìacálewa macáita, àta abéeri centavo piná yái centavo namáalàidáaná canánama. Càita nacái càmita píalimá pimusúacawa Dios yàasu yùuwichàacáisi íicha càiripináta”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Jesús enseña sobre el adulterio 
\p  
\v 27 Jesús íimaca: “Pidécuéca péemìaca tàacáisi nacàlidéericaté: ‘Picá piimá áiba wenàiwica yáapicha càmíichúaca píinusíwa, càmíirica nacái pinìrisíwa’, càité náimaca.  
\v 28 Siùcade quéwa núumacué pirí áibacaalí iicáida inanái irí, yá capicùlecaalíni iwàwacáiná iimáca úapicha, yá idéca imànica ibáyawanáwa úapicha iwàwalìcuísewa, íná cabáyawanáca Dios iicácani. 
\p  
\v 29 “Iná piwàwacaalí pimànica pibáyawanáwa pituí yéewápuwáiséechúa iyúwa, piicáanápiná wawàsi càmíirica Dios iwàwa piicáca, néese piúca píichawa píiwitáise báawéeriwa, ipíchaná pimànica pibáyawanáwa, càide iyúwa wenàiwica imusúadacaalí íichawa ituíwa, ipíchaná imànica ibáyawanáwa ituí iyúwa. Càita nacái iwàwacutá piúcaca píichawa píiwitáise báawéeriwa, yéewanápiná pidènìaca picáucawa càmíiri imáalàawa, ipíchaná nacái Dios yúucaca pía infierno irìculé, yái manuíri quicháica.  
\v 30 Càita nacái piwàwacaalí pimànica pibáyawanáwa picáapi yéewápuwáiséechúa iyúwa, néese piúca píichawa píiwitáise báawéeriwa, ipíchaná pimànica pibáyawanáwa, càide iyúwa wenàiwica iwichùacaalí íichawa icáapiwa ipíchaná imànica ibáyawanáwa icáapi iyúwa. Càita nacái iwàwacutá piúcaca píichawa píiwitáise báawéeriwa, yéewanápiná pidènìaca picáucawa càmíiri imáalàawa, ipíchaná nacái Dios yúucaca pía infierno irìculé, yái manuíri quicháica càmíirica ichacàwa càiripinéerita ìyaca”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Jesús enseña sobre el divorcio 
\p  
\v 31 Jesús íimaca: “Pidécuéca péemìaca tàacáisi nacàlidéericaté íiméerica: ‘Aibacaalí iwàwa imàacaca íichawa íinuwa, iwàwacutá yàaca ulí cuyàluta icàlidéerica áibanái irí imàacacaté uèpunícawa íicha’, càité náimaca.  
\v 32 Quéwa siùcade núumacué pirí càmicaalí uimá áiba asìali yáapicha càmíirica unìrisíwa, càmita yéewa unìri imàacaca íichawa úa. Quéwa yúucacaalí meedá úa, yá imàacaca umànica ubáyawanáwa idàbáanéeri unìri iríwa, uedácaalí ulíwa áiba asìali unìripinácawa àniwa. Aiba asìali yeedácaalí íinupináwa abéechúa náuquéechúami, yá imànica ibáyawaná nacáiwa, iimácáiná áiba asìali íinu yáapicha”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Jesús enseña sobre los juramentos 
\p  
\v 33 Jesús íimaca: “Pidécuéca nacái péemìaca tàacáisi nacàlidéericaté pìawirináimi irí íiméerica: ‘Pimàni macáita machacàníiri iyú càide iyúwa picàlidáaná báisí báisísíwata Dios yáaliéricawa pimàníinápinása’, càité náimaca.  
\v 34 Quéwa núumacué pirí, picácué píima: ‘Báisí báisísíwata Dios yáaliéricawa’. Picácué nacái cài píimaca capìraléeri cáli íipidená ìwali, Dios ìyacáiná chènuniré.  
\v 35 Picácué nacái cài píimaca cáli íipidená ìwali, Dios ìyacáiná chái èeri irìcu nacái. Picácué nacái cài píimaca Jerusalén ìyacàlená íipidená ìwali, yácáiná Wacuèriná Dios cachàiníiri yàasu yàcalécani.  
\v 36 Picácué nacái cài píimaca píiwita ìwaliwa yácáiná abéerita Dios yáaliméeri imàacaca píiwita ibáiná iwènúacawa cúulíiri iyú, cabalèeri iyú áiba.  
\v 37 Píimacaalícué ‘báisíta’, néese iwàwacutácué báisíca pitàacáica. Píimacaalícué ‘càmita’, néese iwàwacutácué báisíca pitàacáica. Báawéeriquéi píimáanácuéca ‘Báisí báisísíwata Dios yáaliéricawa’ ”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Jesús enseña sobre la venganza 
\p  
\v 38 Jesús íimaca: “Pidécuéca péemìaca tàacáisi nacàlidéericaté pìawirináimi irí, íiméerica: ‘Cawinácaalí imusúadéerica áiba wenàiwica ituí, iwàwacutácué pimusúadaca ituí, yái imàníirica báawéeri áiba irí, càita nacái cawinácaalí imalèeri áiba iyéi, iwàwacutácué pimalàaca iyéi nacái, yái imàníirica báawéeri áiba irí’, càité náimaca.  
\v 39 Quéwa siùcade núumacué pirí: Picácué pipélia íipunita cawinácaalícué imàníirica pirí báawéeri. Aiba inúacaalí pinàni ìwali, yá pimàaca inúaca pinàni ìwali abéemàawáise àniwa.  
\v 40 Aibacaalí iwàwa icháawàaca piináwaná ìwali pimawènìacáinása íicha camisa, yá pimàaca iríni, yái camisaca. Yá pimàaca irí nacái pìasu ruanawa.  
\v 41 Uwinái nachùulìacaalí pitéca nàasu abéeri kilómetro idècuni, yá pité nàasu pucháiba kilómetro idècuni, nawàwacaalí cài pimànica.  
\v 42 Cawinácaalí isutéerica píicha wawàsi, pimàaca iríni. Picá piwènúawa íicha cawinácaalí isutéerica pìanápiná ichàba wawàsi. Pìa ichàbani”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 El amor a los enemigos 
\p  
\v 43 Jesús íimaca: “Pidécuéca péemìaca tàacáisi áibanái icàlidéericaté pìawirináimi irí, íiméerica: ‘Cáininá piicáca pìacawéeyéináwa. Báawa nacái piicáca piùwidenáiwa’, càité náimaca.  
\v 44 Quéwa núumacué pirí: Cáininácué nacái piicáca piùwidenáiwa. Pisutácué nalí Dios imàníinápiná nalí cayábéeri, cawinácaalícué ibànuèyéica pìwali chàwicùli. Pimànicué cayábéeri nalí cawinácaalícué báawéeyéica iicáca pía. Pisutácué nalí Dios mamáalàacata cawinácaalícué icháawèeyéica piináwaná ìwali báawanama nachìwa iyúwa, cawinácaalícué nacái imàníiyéica pirí báawéeri nùwalíise, peebáidacáinácué nutàacái.  
\v 45 Càipiná pimàacacué náalíacawa Wáaniri Dios chènuníiséeri yéenibecuéca pía. Iwàwacutácué pimànica càide iyúwa Dios imàníiná: Dios imàacaca èeri icànaca báawéeyéi ìwali, cayábéeyéi ìwali nacái. Imàaca nacái unía yúuwàacawa nabànacale ìwali, níái imàníiyéica cayábéeri, nía nacái imàníiyéica ibáyawanáwa.  
\v 46 Cáininácaalícué piicáca níawamita wenàiwica cáininéeyéicuéca iicáca pía, néese Dios càmita imàacacué pirí cawèníiri chènuniré, níacáiná macái èeri mìnanái namànica cài. Nía nacái báawéeyéica íiwitáise yeedéeyéica plata yéenánái íichawa Roma ìyacàlená yàasu gobierno irípiná, cáinináca naicáca cawinácaalí wenàiwica cáininéeyéica iicáca nía. Iná càmitacué máiní cayábéeyéi náicha pía.  
\v 47 Pitàidacaalícué nacái cayábéeri iyú níawamita péenánáiwa, néese càmitacué pimàni pìyaca cayábéeri wawàsica áibanái íicha, níacáiná macái èeri mìnanái namàni cài. Nía nacái càmíiyéica judío, càmíiyéica yáalía Dios ìwali, nía nacái namànica cài. Iná càmitacué máiní cayábéeyéi náicha pía.  
\v 48 Báisícaalícué Dios yéenibeca pía, néese iwàwacutácué cayábéeyéi píiwitáise náicha canánama èeri mìnanái. Iwàwacutácué pìyaca càide iyúwa Wáaniri Dios chènuníiséeri ìyáaná, imàníirica cayábéeri nalí canánama, níái cáininéeyéica iicáca Dios, nía nacái càmíiyéica cáininá iicáca Dios”, íimaca yái Jesúsca. 
\c 6  
\s1 Jesús enseña sobre las buenas obras 
\p  
\v 1 Néeseté Jesús íimaca nalí àniwa, níái yéewáidacaléca: “Picácué píibaida Dios irípiná wenàiwica iicápiná meedá náináidacaténácué pìwali cayábanaméeyéicuéca píiwitáise. Pimànicaalícué cài, néese Wáaniri Dios chènuníiséeri càmita yàapiná pirícué pìasu cawèníiri chènuniré, canásíwa. 
\p  
\v 2 “Iná piyúudàacué catúulécanéeyéi, quéwa picácué picàlida áibanái irí ìwali yái pimàníináca. Aibanái pucháibéeyéi íiwitáise nacàlidaca naináwanáwa manùbéeyéi wenàiwica yàacuésemi, náimaca nadécasa nayúudàaca catúulécanéeyéi. Aibanái nacái nabàlùacawa bàacháwalé, yá nàaca plata catúulécanéeyéi irí macái wenàiwica iicápiná, yéewacaténá wenàiwicanái icàlidaca naináwaná cayábéeri iyú. Péemìacué cayábani, cawinácaalí imàníiyéica cài, èeri mìnanái nacàlidapiná naináwaná ìwali cayábéeri tàacáisi iyú, quéwa Dios càmita imàacapiná nalí báisíiri cawèníirica ìyéerica chènuniré.  
\v 3 Néese píacué nuéwáidacaléca, piyúudàacué catúulécanéeyéi, quéwa picácué picàlida áibanái iríni, ibatàa irípiná yái pìacawéerináca cayábéeri náicha canánama, picácué picàlida iríni.  
\v 4 Piyúudàacué catúulécanéeyéi ibàacanéeri iyú. Yásí Wáaniri Dios, yái iiquéerica càinácaalícué pimàníináca ibàacanéeri iyú, imàacapinácué pirí pìasu cawèníiri pìanàacaalípiná chènuniré”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Jesús enseña a orar 
\p  
\v 5 Jesús íimaca: “Pisutácué píawawa Dios íicha, quéwa picácué pimàni càide iyúwa pucháibéeyéi íiwitáise imàníiná. Nawàwa wenàiwicanái iicáca nía meedá idècunitàacá nasutáca Dios íicha. Iná máiní nawàwa nabàlùacawa manùbéeyéi yàacuésemi judíonái yéewáidacàalu irìcu, bàacháwalé nacái wenàiwicanái yàacuésemi nasutácaténáwa Dios íicha wenàiwicanái iicápiná meedá. Péemìacué cayába, cawinácaalí imàníiyéica cài, èeri mìnanái nacàlidapiná naináwaná ìwali cayábéeri tàacáisi iyú quéwa Dios càmita imàacapiná nalí báisíiri cawèníirica ìyéerica chènuniré.  
\v 6 Néese pisutá píawawa Dios íicha, quéwa piwàlùawa picapèe imàdáaná irìculéwa, yá pibàlìa inùma, néese pisutá píawawa Wáaniri Dios íicha ìyéerica píapicha néré. Néese Wáaniri Dios yái iiquéerica macáita pimàníirica ibàacanéeri iyú, yàapiná pirí pìasu cawèníiri chènuniré. 
\p  
\v 7 “Pisutá Dios íicha, quéwa picá píima canéeri iwèni tàacáisi madécaná yàawiría càide iyúwa càmíiyéi judío imàníiná càmíiyéica yáalía Dios ìwali, nía nacái iyúunáidéeyéica Dios yéemìaca nalí nasutácáiná íicha déecuíri iyú.  
\v 8 Picácué píináidawa cài, Dios yáalíacáináwa pìwalicué càinácaalí pimáapuèrica ipíchawáise pisutácuéca íichani.  
\v 9 Iwàwacutácué pisutáca Dios cài: 
\q1 ‘Pía, Wáaniri Dios chènuníiséeri, pimàaca macái wenàiwica yàaca picàaluíniná. 
\q1  
\v 10 Pimàaca péenáiwaná yàanàaca caquialéta yái èerica pidàbacatáipináta picùaca macáita. Pimàaca èeri mìnanái namànica càide iyúwa piwàwáaná chái èeri irìcu càide iyúwa neebáidáaná pitàacái, níara ìyéeyéica chènuniré. 
\q1  
\v 11 Pìa wayáapiná wamáapuèrica siùcade. 
\q1  
\v 12 Pimàaca piwàwawa wabáyawaná íicha, yái báawéerica wamàníirica càide iyúwa wamàacáaná wawàwawa nabáyawaná íicha cawinácaalí imàníiyéica walí báawéeri. 
\q1  
\v 13 Picá pimàaca áibanái yáalimáidaca wía ipíchaná wamànica wabáyawanáwa, néese piwasàa wía báawéeri Satanás íicha. Píacáiná icuèripináca macáita, pía cachàiníirica íiwitáise náicha canánama, icànéerica mèlumèluíri iyú càiripináta. Báisíta, amén’, 
\m cài pisutácué píawawa Dios íicha. 
\p  
\v 14 “Pimàacacaalícué piwàwawa nabáyawaná íicha cawinácaalícué imàníiyéica pirí báawéeri, néese Wáaniri Dios chènuníiséeri imàacapinácué iwàwawa pibáyawaná íichawa.  
\v 15 Quéwa, càmicaalícué pimàaca piwàwawa áibanái ibáyawaná íicha, néese càmitacué nacái Wáaniri Dios imàacapiná iwàwawa pibáyawaná íicha”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Jesús enseña sobre el ayuno 
\p  
\v 16 Jesús íimaca: “Pimàacacaalícué píichawa piyáacaléwa pisutácaténácué píawawa Dios íicha manuísíwata, picácué cáimiétaquéeri iyú pimànica píawawa wenàiwica iicápiná meedá càide iyúwa pucháibéeyéi íiwitáise imàníiná. Nawàwa áibanái wenàiwica naicáca nía cáimiétaquéeri iyú, íná cáimiétaquéeri iyú namànica níawawa wenàiwica iicápiná meedá yéewacaténá macáita náalíacawa namàacaca náichawa nayáacaléwa nasutácaténá níawawa Dios íicha. Péemìacué cayábani, cawinácaalí imàníiyéica cài, èeri mìnanái nacàlidapiná naináwaná ìwali cayábéeri tàacáisi iyú quéwa Dios càmita imàacapiná nalí báisíiri cawèníirica ìyéerica chènuniré.  
\v 17 Quéwa pía pimàacacaalí píichawa piyáacaléwa pisutácaténá píawawa Dios íicha manuísíwata, yá pipìa cayába píiwita ibáináwa aceite iyú, píiba nacái pinàniwa.  
\v 18 Càita pimàni, ipíchaná áibanái náalíacawa pimàacaca píichawa piyáacaléwa pisutácaténá píawawa Dios íicha. Abéerita Wáaniri Dios, yái ìyéerica píapicha, yáalíacawa pimàacaca píichawa piyáacaléwa, íná Dios yàapiná pirí pìasu cawèníiri chènuniré”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Riquezas en el cielo 
\p  
\v 19 Jesús íimaca: “Picácué pìwacáida piríwa manùba cawèníiri wawàsi chái èeri irìcu. Cuwée iyáaca meedá cawèníiri bàlesi. Aiba wawàsi nacái namáalàacáitacué píichawa. Cayéedéeyéi nacái nawàlùacawa needácaténácué píichani.  
\v 20 Cayába cachàini pirícuéni pimàníinácuéca càide iyúwa Dios iwàwáaná pidènìacaténácué pìasu báisíiri cawèníiriwa ìyéerica chènuniré, aléera càmicatalé cuwée iyáacué píichani, càmicatalé nacái cawèníiri imáalàawa, càmita nacái cayéedéeri iwàlùawa néré.  
\v 21 Pimàacacaalícué piwàwawa pìasu ìwaliwa chái èeri irìcuírica, yásí píináidapinácuécawa ìwali mamáalàacata. Quéwa piicácaalícué iyúwa cawèníiri yái cayábéeri wawàsica Dios yèeripinácuéca piríwa chènuniré áiba èeriwa, yásí píináidapinácuécawa ìwali mamáalàacata. Iná pimànicué càide iyúwa Dios iwàwáaná peedácaténácué piríwani yái cawèníirica ìyéerica chènuniré. Càita píináidapinácuécawa ìwali mamáalàacata”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 La lámpara del cuerpo 
\p  
\v 22 Jesús íimaca: “Pituí ìyaca pirí càide iyúwa lámpara pituícáiná imàacaca piicáca. Cayábacaalí pituí, yásí amalánamaca piicáca.  
\v 23 Quéwa báawacaalí pituí, yásí catáca piicáidaca. Néese yái píináidéericawa piwàwalìcuísewa ìyaca càide iyúwa catuíri íiwitáise. Iná picùa cayába piwàwawa masaquèeri iyú, picá cáininá piicáca áiba wawàsi Dios íicha, ipíchaná catáca píiwitáise. Néese báawacaalí píiwitáise, yái píináidéericawa piwàwalìcuísewa, yásí ¡máiní catáca píiwitáise báawanama! Càmita píalíapiná cayábéeri ìwali báawéeri íichaná”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Dios y el dinero 
\p  
\v 24 Jesús íimaca: “Péemìacué comparación: Canácata wenàiwica yáaliméeri imànica machacàníiri iyú càide iyúwa íiwacanánái pucháiba ichùulìaná imànica, báawacáiná iicáca abéeri íiwacaliwa, cáinináta quéwa iicáca íiwacaliwa áiba. Càmicaalí nacái, néese yàapiná íiwacali áiba icàaluínináwa, quéwa caná iwèni meedá iicápiná íiwacali áibawa. Càita nacái càmitacué pidé píibaidaca cayába Píiwacali Dios irípináwa càide iyúwa iwàwáaná cáininácaalícué piicáca plata”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Dios cuida de sus hijos 
\p  
\v 25 Jesús íimaca: “Péemìacué cayábani: Picácué achúma píináidáanícawa piwàwawa càinácaalícué iyú yéewanápiná peedáca piyáacaléwa, pìyacaténácué, càinácaalícué iyú yéewanápiná nacái peedáca pibàlepináwa, pìwalicaténácué pibàlewa. Máiníiri cawènica wacáuca yàacàsi íicha. Wainá nacái máiníiri cawènica bàlesi íicha. Dios idéca yàaca wacáuca, wainá nacái cawèníiri, íná wáalíacawa yàanápiná walí yái càmíirica máiní cawènica chái èeri irìcu, yái yàacàsica, yái bàlesica nacái.  
\v 26 Piicáidacué nacái nalí, níái màsibèe yáaléeyéicawa chènunibàa. Càmita nabàna nabànacalewa. Càmita nacái needá nabànacalewa. Canáca nacái nacapèe nadènìacatalépiná nabànacale ìyacanáwa. Quéwa Wáaniri Dios chènuníiséeri yàaca nayáacalépiná. Néeni, ¡máinícuéca cawèníiyéica pía náicha níái màsibèeca! Iná iwàwacutácué píalíacawa Dios icùanácué pía nacái.  
\v 27 Néese, éwitacué píináidáanícaalíwa piwàwawa báawanama, càicáaníta càmitacué píalimá cáala pimànicuéca picáucawa pidènièrica pìyacaténácué mamáalàacata chái èeri irìcu, ibatàa abéeri horapiná càmitacué píalimá cài. Càmicáinácué píalimá pimànica càiri achúméeri wawàsi, ínácué canéeri iwèni meedá píináidáaníinácawa piwàwawa báawanama yàacàsi ìwali, bàlesi nacái. 
\p  
\v 28 “¿Cánácué píináidawa piwàwawa mamáalàacata ìwali càinácaalícué iyú yéewanápiná peedáca pibàlepináwa? Piicáidacué càinácaalí iyú íiwinási nadàwinàacawa manacúalibàa: càmita náibaida, càmita nacái needá sáawáli namàníiripiná nabàlewa.  
\v 29 Quéwa núumacué pirí nadènìaca náiwináwa cayábéeri iicácanáwa rey Salomón ibàle íicha, éwitaté máinícáaníta càasuca Salomón.  
\v 30 Dios idéca imàacaca masicái ibàlepiná cayábéeri iicácanáwa, éwita masicái nàyacáaníta maléená èeri meedá manacúalibàa, néese táwicha, yá wenàiwica neemácani quichái iyú. Dios imànica cayábéeri irí yái masicái waiquéerica iyúwa canéeri iwèni, íná iwàwacutácué píalíacawa Dios icùanácué píawa nacái. ¿Cánácué càmita manuí píináidacawa piwàwawa Dios ìwali icùanápinácué pía?  
\v 31 Iná picácué píináidawa piwàwawa mamáalàacata. Picácué cài pisutá péemìawa píawáaca: ‘¿Cawiná wayáa? ¿Cawiná wabàle wàwalíiripiná?’ picácué píima.  
\v 32 Macái èeri mìnanái càmíiyéica yáalía Dios ìwali, achúmaca náináidáanícawa nawàwawa nàwali macáita yái wawàsica. Quéwa pidènìacué Wáaniri Dios chènuníiséeri yáaliéricawa càiríinácaalícué wawàsi pimáapuèrica.  
\v 33 Iná píalimáidacué pimànica càide iyúwacué Dios ichùulìaná pimànica macái pichàini iyúwa, yásí Dios imàacacué pirí macáita yái pimáapuèrica.  
\v 34 Siùca èeri, picácué achúma píináidáaníwa piwàwawa mamáalàacata pipíchaléwa, táwichacáiná pidènìacué áiba èeri píináidáanápináwa táwichéeri wawàsi ìwali. Macái èeri idènìaca yàasu wawàsi càulenéeriwa”, íimaca yái Jesúsca. 
\c 7  
\s1 No juzgar a otros 
\p  
\v 1 Néeseté Jesús íimaca yéewáidacalénái iríwa: “Picácué máiní picháawàa áibanái iináwaná ìwali mamáalàacata ipíchanácué Dios yùuwichàidaca pía.  
\v 2 Piwàwacaalícué piùwichàidaca áibanái caquialéta manuísíwata, yásí Dios yùuwichàidacué píawa manuísíwata. Néese piicácaalícué áibanái ipualé, yásí Dios iicácué pipualé nacái.  
\v 3 Pía idènièrica ibáyawaná manuíriwa, picá píináidawa máiní cayábaca pía áiba wenàiwica íicha idènièrica ibáyawanáwa achúméeri meedá. Péemìacué comparación: Pibáyawaná manuíri, càicanide iyúwa manuíri àicu idéca nacáicaalí yúuwàacawa pituí irìculé. Néese áiba achúméeríwanái ibáyawaná, càicanide iyúwa imuluísi achúméeri yúuwàacaalíwa ituí irìculé.  
\v 4 Càmicáiná píalíawa cabáyawanáca pía manuísíwata, íná canáca yéewaná báawaca piicáca píichawa áiba wenàiwica idènièrica ibáyawanáwa achúméeri meedá. Péemìacué comparación: Manuíri àicu yúuwàacaalíwa pituí irìculétá, yá càmita pidé piicáca cayába pimusúadacaténá imuluísi áiba wenàiwica ituí irìcuísetá. Càita nacái cabáyawanácaalí pía, picá píima áiba wenàiwica irí: ‘Nuénásàiri, pimàaca nucàlidaca pirí pibáyawaná ìwali, nuyúudàacaténá pimàacaca píichawani’, picá cài píimaca irí.  
\v 5 Píacáiná pucháibaca píiwitáise pìyaca. ¡Pidéca piimáichaca meedá pibáyawanáwa! Iwàwacutá pimàacaca píichawa quéechacáwa yái pibáyawanáwa manuírica. Yásí pidéca pìalàaca áiba wenàiwica imàacáanápiná íichawa ibáyawaná achúméeriwa”, íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 6 “Picácué picàlida mamáalàacata Dios itàacái mabáyawanéeri áibanái irí áuli nacáiyéi íiwitáise máiníiyéica báawaca iicáca Dios. Péemìacué comparación: Wàacaalí cayábéeri wawàsi áulinái irí, yásí nawènúa naamíaca wía, namàdáida nacái wainá. Wáucacaalí nacái perla cawèníiri íba marranonái irí, yásí nabawàida meedáni nàabàli yáapiréwa. Càita nacái, picácué picàlida mamáalàacata mabáyawanéeri Dios itàacái áuli nacáiyéi íiwitáise irí, marrano nacáiyéi íiwitáise nacái, níara wenàiwica máiníiyéica báawaca iicáca Dios, casaquèeyéica íiwitáise nacái, ipíchanácué máiní calúaca nía píapicha, néese namànicuéca pirí báawéeri”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Pedir, buscar y llamar a la puerta 
\p  
\v 7 Jesús íimaca: “Pisutácué píawawa mamáalàacata Dios íicha, yásí imànicuéca piríwani. Péemìacué comparación: Picutácué mamáalàacatani, yásí pìanàacuécani. Pimáidacué mamáalàacata capìi inùma néeni, yásí yàacùacuéca piríwani.  
\v 8 Yácáiná cawinácaalí isutéerica mamáalàacata, yeedápináca iríwani. Cawinácaalí icutéerica mamáalàacatani, yàanàapinácani. Cawinácaalí imáidéerica mamáalàacata capìi inùma néeni, nàacùaca irí capìi inùma. Càita nacái cawinácaalí wenàiwica isutéerica mamáalàacata Dios íicha, Dios imànipiná iríwa càide iyúwa isutáaná. 
\p  
\v 9 “Péemìacué comparación: Pidènìacaalícué pìiriwa, càmitacué pìa irí íba isutácaalí píicha pan iyáapináwa.  
\v 10 Càmitacué pìa iyáapiná àapi isutácaalí píicha cubái.  
\v 11 Ewitacué báawéeyéicáaníta íiwitáiseca pía, càicáaníta cáininácuéca piicáca péenibewa, píalimácué nacái pìaca nalí cayábéeri wawàsi. Néeni, ¿càmitasicué píalíawa cayábéeri íiwitáise yái Wáaniri Dios chènuníiséerica? ¡Iná iwàwacutácué píalíacawa Dios imàníinápinácué pirí cayábéeri, pisutácaalícué íicha mamáalàacata! 
\p  
\v 12 “Iná pimànicué áibanái irí cayábéeri càide iyúwa piwàwáaná namànica pirícué cayábéeri. Pimànicaalícué cài, yásí pimànipinácué machacàníiri iyú càide iyúwaté profeta Moisés ichùulìaná pìawirináimi Dios inùmalìcuíse, càide iyúwaté nacái profetanái natànàaná tàacáisi Dios inùmalìcuíse”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 La puerta angosta 
\p  
\v 13 Néeseté Jesús íimaca nalí: “Píalimáidacué macái pichàini iyúwa peebáidacaténá nulí yéewacaténá nùasu wenàiwicacuéca pía. Càulenáca wenàiwica neebáidaca nutàacái, nawàlùacaténáwa Dios ìyacàle irìculé, càide iyúwa càulenácaalí nawàlùacawa máucuíri capìi inùma irìcubàa. Yácáiná èeri mìnanái íiwitáise báawéeri ìyaca càide iyúwa cáucuíri capìi inùma, cáucuíri àyapu nacái, màulenácatalé manùbéeyéi wenàiwica nàacawa irìcubàa. Quéwa èeri mìnanái íiwitáise báawéeri itéca wenàiwica yéetácáisi irìculé, aléera infierno irìculé. Màulenáca nàyaca càide iyúwa èeri mìnanái íiwitáise ìyáaná chái èeri irìcu, íná yéewa manùbéeyéi nàyaca èeri mìnanái íiwitáise ìwali càide iyúwa manùbéeyéi nawàlùacaalíwa cáucuíri capìi inùma irìcubàa, cáucuíri àyapu nacái.  
\v 14 Quéwa càica núade iyúwa capìi inùma máucuíri. Nutàacái nacái càicanide iyúwa máucuíri àyapu, máinícáiná càulenáca neebáidaca nulí, càulenáca nacái nàyaca càide iyúwa núumáaná nawàlùacaténáwa Dios ìyacàle irìculé. Iná càmita máiní madécaná yàawa néré”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 El árbol se conoce por su fruto 
\p  
\v 15 Néeseté Jesús íimaca nalí àniwa: “Picácué píichawa áibanái cachìwéeyéica. Náimaca nàwaliwa nacàlidacasa tàacáisi Dios inùmalìcuíse. Càica níade iyúwa caluéyéi cuwèesi lobo ìwalíiyéica oveja íimamimi nachìwáidacaténá ovejanái nanúacaténá níái ovejaca. Níái cachìwéeyéica natàaníca càide iyúwacué pitàaníiná nawàlùacaténácuéwa pèewiré, nawàwacáiná naméeràidacuéca pía Dios íicha, namáalàidacaténácué pía.  
\v 16 Píalimápinácué píalíacawa cachìwéeyéica nía piicácaalícué càinácaalí namànica. Péemìacué comparación: Wáalíacawa macái àicu ìwali waicácaalí ìyacaná, cayábéericaalíni, càmicaalí nacái, néese báawéericani. Càmita weedá cayábéeri uva ìyacaná áwa yúuba íicha. Càmita nacái weedá cayábéeri higuera ìyacaná tuíri íicha.  
\v 17 Macái cayábéeri àicu idènìaca ìyacanáwa cayábéeriwa, yá nacái macái báawéeri àicu idènìaca ìyacanáwa báawéerita nacái.  
\v 18 Canáca cayábéeri àicu yáaliméeri idènìaca ìyacanáwa báawéeri. Canáca nacái báawéeri àicu yáaliméeri idènìaca ìyacanáwa cayábéeri. Càita nacái píalimácué píalíacawa báawaca náiwitáise, níara cachìwéeyéica, piicácáinácué càinácaalí namànica.  
\v 19 Càide iyúwa wàucacaalí macái àicu canéeyéica irí ìyacaná cayába, weemácaténá nía quichái irìcu, càita nacái Dios yùuwichàidapiná nía quichái irìcu cawinácaalí wenàiwica càmíiyéica imàni cayábéeri càide iyúwa Dios iwàwáaná.  
\v 20 Càitacué píalimápiná píalíacawa báawaca náiwitáise, níara cachìwéeyéica, piicácáinácué càinácaalí namànica”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 No todos entrarán en el reino de Dios 
\p  
\v 21 Jesús íimaca: “Madécaná wenàiwica náimaca nulí: ‘Wáiwacali’, quéwa càmita macáita nawàlùapináwa Dios ìyacàle irìculé Dios icùacatalé macáita chènuniré. Cawinácaalí wenàiwica imàníiyéica càide iyúwa Núaniri Dios chènuníiséeri iwàwáaná níawamita yáalimápiná iwàlùacawa néré.  
\v 22 Imáalàacaalípináwa yái èeriquéi, yá madécaná náimapiná nulí: ‘Wáiwacali, wacàlidacaté nalí pitàacái. Wáucacaté demonio wenàiwica íicha píipidená ìwali. Wamànicaté nacái píipidená ìwali madécaná wawàsi càmíiri wenàiwica idé imànica’, càipiná náimaca nulí.  
\v 23 Quéwa núumapiná nalí: ‘Càmita núalíacué nuicáca pía. Pìacuéwa nuícha, píacué imàníiyéica ibáyawanáwa’, càipiná núumaca nalí”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Las dos bases 
\p  
\v 24 Jesús íimaca: “Péemìacué comparación: Cawinácaalí wenàiwica yéemièrica nutàacái, imànicaalí nacái càide iyúwa núumáaná, yái wenàiwica ìyaca càide iyúwa cáalíacáiri asìali imàníirica icapèewa. Quéechacáwa íicaca depuíwalé. Yá asìali yàanàaca manuíri íba ìyéerica depuíwalé cáli irìcu ibàlùadacaténá icapèewa íinata. Yá imànica icapèewa íba íinata.  
\v 25 Néese unía yúuwàacawa àta inanába yéesacatalétawa. Yá yéesacái yàacawa cachàiníiri iyú capìi ìwali, yá cachàiníiri cáuli ipùaca ìwali yái capìica. Càmíiri quéwa yúuwàawa yái capìica ibàlùacáináwa íba íinata. Càide iyúwa capìi ibàlùacaalíwa mamáalàacata, càita nacái cawinácaalí wenàiwica yeebáidéeyéica nutàacái nadènìapiná nacáucawa càmíiri imáalàawa.  
\v 26 Néese cawinácaalí yéemièrica nutàacái, quéwa càmita imàni càide iyúwa núumáaná, yá càicanide iyúwa máiwitáiséeri wenàiwica imàníirica icapèewa càina íinata meedá.  
\v 27 Yá unía yúuwàacawa. Néese inanába yéesacawa, yá yéesacái yàacawa cachàiníiri iyú capìi ìwali, yá cachàiníiri cáuli ipùaca ìwali yái capìica. Néese yúuwàacawa yái capìica, yá imáalàacawa macáita. Càide iyúwa capìi imáalàacaalíwa, càita nacái cawinácaalí wenàiwica càmíiyéica yeebáida nutàacái, canáca nacáuca càmíiri imáalàawa”, íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 28 Idécanáamité Jesús imáalàidaca icàlidaca nalíni, yá macáita wenàiwica ìyéeyéica néeni náináidacawa néemìaca itàacái manuísíwata yéewáidacáiná nía cáalíacáiri iyú.  
\v 29 Jesús yéewáidacáiná nía càide iyúwa wenàiwica idènièrica Dios íiwitáise icàlidacaténá tàacáisi Dios inùmalìcuíse. Càmita yéewáida nía càide iyúwa néewáidáaná, níara yéewáidéeyéica wenàiwica templo irìcu Dios itàacái ìwali, yái tàacáisi profeta Moisés itànèericaté. 
\c 8  
\s1 Jesús sana a un leproso 
\p  
\v 1 Jesús iricùacatéwa dúli íinatáise, yá madécaná wenàiwica yàacawa yáapicha.  
\v 2 Néese abéeri asìali cacháunéeri íimami lepra iyú yàacawa Jesús yàatalé. Yá ibàlùacawa yùuluì ipùata iyúwa Jesús irí yàacaténá Jesús icàaluíniná, yéewacaténá catúulécanáca Jesús iicácani. Yá íimaca Jesús irí: 
\p —‍Nuíwacali, núalíacawa píalimá pichùnìaca núa, piwàwacaalí quéwa pichùnìaca núa —‍íimaca.  
\v 3 Néese Jesús imàacaca icáapiwa cacháunéeri ìwali. Jesús íimaca irí: 
\p —‍Nuwàwaca nuchùnìaca pía. ¡Cayábaca píawa! —‍íimaca yái Jesúsca. Yáta icháuná lepra yáawacawa íicha.  
\v 4 Jesús íimaca irí: 
\p —‍Péemìa cayába. Picá picàlida áibanái iríni, nuchùnìaná pía. Néese pìawa caquialéta sacerdote yàatalé píasáidacaténá iicá píimamiwa, yáalíacaténáwa cayábaca pía picháuná íichawa. Pité nacái ofrenda profeta Moisés ichùulièricaté wenàiwica namàacáanápiná Dios irí nachùnìacaalíwa lepra íicha, yéewacaténá macái wenàiwica yáalíacawa cayábaca pía —‍íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Jesús sana al criado de un capitán romano 
\p  
\v 5 Néeseté Jesús iwàlùacawa Capernaum ìyacàlená irìculé, yá abéeri romanonái yàasu úwi íiwacaliná yàacawa Jesús yàatalé isutácaténá Jesús íicha wawàsi imàníinápiná irí cayábéeri.  
\v 6 Yá íimaca Jesús irí: 
\p —‍Nuíwacali, nùasu wenàiwica irìawa nucapèe irìcu. Càmíiri yéewa imichàanícawa. Yùuwichàacawa manuísíwata cáiwíiri iyú —‍íimaca.  
\v 7 Jesús íimaca irí: 
\p —‍Uwé, wàawa. Nuchùnìacaténáni —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 8 Quéwa úwi íiwacaliná íimaca Jesús irí: 
\p —‍Nuíwacali, canáca yéewanáwa nuedáca nùataléwa pía, máinícáiná cayábéerica nuícha pía, íná báica nuicáca núawawa piwéré. Pichùulìacáita ichùnìanápináwa pitàacái iyúwa, yáara nùasu wenàiwicaca, yásí ichùnìacawa.  
\v 9 Núalíacawa píalimá pichùnìacani pitàacái iyúwa, níacáiná nuíwacanánái nachùulìa nacái núa. Núa nacái nuchùulìa nùasu úwináiwa. Nuchùulìacaalí abéeri yèepùacawa, yáta yèepùacawa. Numáidacaalí abéeri, yáta yàanàaca. Nuchùulìacaalí àniwa nùasu wenàiwicawa imàníinápiná áiba wawàsi, yáta imànicani. Iná yéewa núalíacawa píalimá pichùnìaca nùasu wenàiwica nacái pitàacái iyúwa —‍íimaca. 
\p  
\v 10 Idécanáami Jesús yéemìacani, yá cayábaca íináidacawa yéemìaca úwi íiwacaliná itàacái. Néese Jesús iwènúacawa, yá íimaca nalí, níái wenàiwicaca yèeyéicawa yáamiwáise: 
\p —‍Péemìacué cayábani, canácata nùanèeri càirica yeebáidéeri nulí manuísíwata, ibatàa Israel itaquénáinámi yéenápináta, càmitàacá nùanàa càiri.  
\v 11 Núumacué nacái pirí, manùbaca áibanái wenàiwica íiwitáaná nàanàapiná áiba cáli néese. Nàwacáidáyacacawa nawàlùacaténáwa Dios ìyacàle irìculé icùacataléca macáita chènuniré. Néré nàyapináca pìawirináimicué yáapichawa, níái Abraham, Isaac nacái, Jacob nacái.  
\v 12 Píatacué quéwa, Dios imáidéeyéicaté quéechatécáwa, càmitacué pìyapiná Dios yáapicha chènuniré, éwitacué Abraham itaquénáinámicáanítacué pía, càmicáinácué peebáida nulí. Dios yúucacué íichawa píawa catácatalé. Néré píicháanípinácuéca, piamíapinácuéca piyéiwa piùwichàacái iyúwa —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 13 Néese Jesús íimaca úwi íiwacaliná irí: 
\p —‍Pèepùa picapèe néréwa, yácáiná idéca ichùnìacawa pìasu wenàiwicaca iyúwa peebáidáaná nulí —‍íimaca yái Jesúsca. Yáta idéca cayábacani, yái úwi íiwacaliná yàasu wenàiwicaca. 
\s1 Jesús sana a la suegra de Pedro 
\p  
\v 14 Néeseté Jesús yàacawa Pedro icapèe irìculé. Iicáca néré Pedro iyéeru iculuéchúawa mecuní iyú, irièchúawa yàalubái íinatawa.  
\v 15 Iná Jesús imàacaca icáapiwa ucáapi ìwali, yáta mecuní ichàbacawa uícha. Yá umichàacawa, udàbaca ùaca nayáapiná. 
\s1 Jesús sana a muchos enfermos 
\p  
\v 16 Néeseté catácaalí yàacawa, yáta yàcalé mìnanái natéca néenánáiwa Jesús yàatalé, manùbéeyéi wenàiwica demonio idacuèyéica íiwitáise. Jesús ichùulìacáita demonionái abéeri palabra iyú nàanápináwa wenàiwica íicha. Càita Jesús yúucaca demonio wenàiwica íicha. Ichùnìaca nacái macáita níái cáuláiquéeyéica.  
\v 17 Iná Jesús imànica càide iyúwaté profeta Isaías icàlidáanáté tàacáisi Dios inùmalìcuíse. Isaías íimacaté Dios yàasu wenàiwica ìwali: “Ichùnìaca wía, wía machawàaquéeyéica, yeedáca wáicha uláicái”, íimacaté yái profeta Isaíasca. 
\s1 Los que querían seguir a Jesús 
\p  
\v 18 Néeseté Jesús iicáca manùbéeyéi wenàiwica ìwacáidáyaquéeyéicawa itéese, íná ichùulìaca yéewáidacalénáiwa itéenápináni Galilea icalìsaniná abéemàalé barca irìcu.  
\v 19 Ipíchawáiseté nawàlùacawa barca irìculé, abéeri yéewáidéeri wenàiwica templo irìcu yàacawa Jesús yàatalé. Yá íimaca Jesús irí: 
\p —‍Pía, yéewáidéerica wía, nuwàwa nùacawa píapicha àta alénácaalí pìawa yéewacaténá péewáidacaléca núa —‍íimaca yái wenàiwicaca.  
\v 20 Néese Jesús íimaca irí: 
\p —‍Píináidawa cayába quéechacáwa asáisí píalimácaalí nuéwáidacaléca pía, càulenácáiná wenàiwica nàyaca càide iyúwa nùyáaná. Péemìa comparación: Yàlidunái idènìaca ibànawa, cuìpìranái nacái nadènìaca namùlubèwa, núacata quéwa, yái asìali Dios néeséerica, càmita nudènìa nuimácatáipináwa —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 21 Néese áiba néená, níái Jesús yéewáidacaléca, íimaca Jesús irí: 
\p —‍Nuíwacali, pimàaca nùyaca nuénánái yáapichawa àta núaniri yéetácatalépinátawa, néese idécanáami nubàlìacani, yásí nùacawa píapicha iyúwa péewáidacalé —‍íimaca irí.  
\v 22 Néese Jesús íimaca irí: 
\p —‍Pìawa núapicha iyúwa nuéwáidacalé. Pimàaca nabàlìaca níawáacata, cawinácaalí ìyéeyéica matuíbanáita Dios íicha càide iyúwa yéetáními —‍íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Jesús calma el viento y las olas 
\p  
\v 23 Néeseté Jesús iwàlùacawa barca irìculé yéewáidacalénái yáapichawa. Yá nadàbaca nàacawa abéemàalé Galilea icalìsaniná íicha.  
\v 24 Jesús iimáca íichawa barca irìcu. Yáta manuíri cáuli idàbaca ipùaca calìsa ìwali. Máiníiri cachàinica yái cáulica. Màladàca nacái yúuwàacawa barca irìculé, yá úni ipuníadaca yàacawa barca. Quéwa Jesús iimáca mamáalàacata.  
\v 25 Iná yéewáidacalénái nacawàidacani, yái Jesúsca, yá náimaca irí: 
\p —‍¡Wáiwacali, piyúudàa wía! ¡Wasawíaca wàacawa! —‍náimaca Jesús irí.  
\v 26 Néese Jesús íimaca nalí: 
\p —‍¿Cánácué máiní cáaluca pía? ¿Cánácué càmita manuí píináidacawa piwàwawa nùwali? —‍íimaca nalí. Idécanáami icàlidaca nalíni, yá ibàlùacawa, ichùulìaca cáuli, màladàca nacái wiúnápináni. Yá wiúca macáita màladàca.  
\v 27 Néese níái yéewáidacaléca náináidacawa manuísíwata naicáidaca irí. Yá nasutáca néemìawa níawáaca. Náimaca: 
\p —‍¿Cawinásica yái asìalica ichùulièrica cáuli, màladàca nacái, yásí neebáidaca càide iyúwa ichùulìaná nía? —‍náimaca nalíwáaca. 
\s1 Los endemoniados de Gadara 
\p  
\v 28 Néeseté Jesús yàanàaca abéemàalé Galilea icalìsaniná íicha, Gadara yàasu cáli néré, yéewáidacalénái yáapichawa. Idécanáami yàanàaca néré, yá pucháiba asìanái demonio idacuèyéi íiwitáise nàacawa yéetáními icàliculèená néese. Máiníiyéi calúaca nía iyúwa caluéyéi cuwèesi, càmita nabatàa áiba wenàiwica ichàbacawa néenibàa àyapulìcubàa. Yá nàacawa Jesús yàatalé.  
\v 29 Yá demonionái nadàbaca néemíanícawa asìanái isàna iyú: 
\p —‍¡Picá pisàiwica walí wawàsi, Jesús, yái Dios Iirica! ¿Pìanàasica piùwichàidacaténá wía ipíchawáise wéenáiwaná yàanàaca? —‍náimaca. 
\p  
\v 30 Mawiénita nalí manùbéeyéi marranonái yèepuníwa. Nayáaca nèepunícawa nayáacaléwa néenibàa.  
\v 31 Néese demonionái nasutáca Jesús íicha wawàsi. Náimaca: 
\p —‍Piúcacaalí wía asìanái íicha, yá pimàaca wàacawa marranonái idèerìculé —‍náimaca.  
\v 32 Jesús íimaca nalí: 
\p —‍Pìacuéwa —‍íimaca yái Jesúsca. Yá demonionái yàacawa asìanái íicha, yá nawàlùacawa marranonái idèerìculé. Yáta macáita marranonái nadàbaca napìacawa iyúwa máiwitáiséeyéi demonio íiwitáise iyú. Napìacawa nacaláacawa quìratàli íinatáise. Yá nacaláacawa calìsa yáaculé, nàisicùmacawa macáita, níái pìráica càmíiyéica Dios imàaca wadènìaca, wía judíoca, casacàacáiná walí marrano iiná. 
\p  
\v 33 Néese níái icuèyéicaté marranonáimi napìacawa yàcalé nérépiná. Nàanàacaté néré, yá nadàbaca nacàlidaca yàcalé mìnanái iríni, macáita yái nàyáanáca, níái asìanái demonio idacuèyéicaté íiwitáise.  
\v 34 Iná macáita yàcalé mìnanái namusúacawa yàcalé íicha, yá nàacawa Jesús yàatalé. Naicácani, yá nasutáca Jesús íicha wawàsi manuísíwata yèepùanápináwa nàasu cáli íicha. 
\c 9  
\s1 Jesús sana a un paralítico 
\p  
\v 1 Néeseté, Jesús iwàlùacawa barca irìculé yéewáidacalénái yáapichawa, yá nachàbacawa abéemàalé Galilea icalìsaniná íicha. Yá nàanàaca Capernaum ìyacàlená néré, yái Jesús ìyacàleca.  
\v 2 Yá abénaméeyéi wenàiwica natéca cáuláiquéeri asìali Jesús yàatalé, abéeri máapinéeri iiná macáita, càmíirica yáalimá imichàanícawa, irièricawa yàalubái íinatawa, iiméerica íinata. Néese Jesús yáalíacáiná náiwitáise manuíca náináidacawa nawàwawa Jesús ìwali ichùnìanápináni, íná Jesús íimaca cáuláiquéeri irí: 
\p —‍Pía, nùacawéerináca, picá achúma piwàwa. Nudéca numàacaca nuwàwawa pibáyawaná íicha cayábacaténá píapicha Dios —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 3 Abénaméeyéi yéewáidéeyéi wenàiwica templo irìcu nàyaca néré. Néemìaca Jesús itàaníca cáuláiquéeri irí, íná nadàbaca náináidacawa Jesús ìwali cài: “Yái asìali Jesús itàaníca báawéeri iyú Dios ìwali, yácáiná abéerita Dios yáaliméeri imàacaca iwàwawa wenàiwicanái ibáyawaná íicha cayábacaténá náapicha Dios”, náimaca náináidacawa nalíwa nawàwalìcuísewa.  
\v 4 Quéwa Jesús yáalíacawa náináidáanácawa. Iná isutáca yéemìawa nía: 
\p —‍¿Cánácué yéewa píináidacawa cài máiní báawéeri iyú?  
\v 5 Máiní màulenáca wáimaca máapinéeri irí: ‘Nudéca numàacaca nuwàwawa pibáyawaná íicha cayábacaténá píapicha Dios’, càmicáiná áibanái yáalimá iicáca asáisí báisícaalí cayábaca yáapicha Dios. Quéwa máiní càulenáca wáimaca máapinéeri irí: ‘Pimichàawa, pìipìna’, áibanái wenàiwica náalimácáiná naicáca asáisí wadécaalí wachùnìacani watàacái iyúwa, yái máapinéerica.  
\v 6 Iná núa, asìali Dios néeséerica, nuchùnìapiná yái máapinéerica píalíacaténácuéwa Dios idéca ichùulìaca núa numàacáanápiná nuwàwawa wenàiwicanái ibáyawaná íicha chái èeri irìcu cayábacaténá náapicha Dios —‍íimaca yái Jesúsca. Néeseca Jesús íimaca máapinéeri irí: 
\p —‍Pimichàawa, peedá pìalubáiwa, pèepùawa picapèe néréwa —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 7 Néese yái máapinéeri imichàacawa, yá yàacawa icapèe néréwa.  
\v 8 Níái wenàiwica ìyéeyéica néré, naicáca iyúwa ìyáaná, yá cáaluca nía. Nàaca Dios icàaluíniná imàacacáiná ichàiniwa abéeri wenàiwica irí ichùnìacaténá cáuláiquéeyéi. 
\s1 Jesús llama a Mateo 
\p  
\v 9 Jesús yàacatéwa capìi íicha, yá iicáca núa, núa Mateoca, yáawinéericawa aléera nuedácatalécaté plata nuénánái judío íichawa Roma ìyacàlená yàasu gobierno irípiná. Néese Jesús íimaca nulí: 
\p —‍Aquialé, pìawa núapicha, iyúwa nuéwáidacalé —‍íimaca nulí yái Jesúsca. Yá numichàa nùacawa Jesús yáapicha. 
\p  
\v 10 Néese Jesús idècunitàacá iyáaca iyáacaléwa nucapèe irìcu, yá madécaná wenàiwica nàanàaca néré, áibanái yeedéeyéica plata néenánái judío íichawa Roma ìyacàlená yàasu gobierno irípiná, áibanái cabáyawanéeyéi nacái. Yá náawinacawa Jesús yáapicha, wáapicha nacái, wía Jesús yéewáidacaléca, nayáacaténá nayáacaléwa wáapicha.  
\v 11 Néese fariseonái naicáca nía, íná náimaca walí, wía Jesús yéewáidacaléca: 
\p —‍Yái yéewáidéericuéca pía, ¿cáná iyáa iyáacaléwa náapicha níái yeedéeyéica wáicha plata romanonái yàasu gobierno irípiná, nía nacái cabáyawanéeyéica wenàiwicaca? —‍náimaca.  
\v 12 Quéwa Jesús yéemìacani, yá íimaca fariseonái irí: 
\p —‍Péemìacué comparación: Máuláicacaalí wenàiwica, yá càmita nawàwacutá abéeri ichùnièripiná nía. Quéwa áibanái idènièyéica uláicái nawàwacutácani, yái ichùnièripináca nía. Càita nacái wenàiwica íináidéeyéica mabáyawanáca, càmita nacutá abéeri ichùnièripiná náiwitáise nabáyawaná íichawa. Quéwa áibanái wenàiwica yáaliéyéiwa cabáyawanáca, níata icutáca abéeri iwènúadéeripiná náiwitáise báawéeri íicha.  
\v 13 Càmitacué péewáidawa cayába Dios itàacái ìwali. Pìacué péewáidacawa càinácaalí íimáaná yái tàacáisi profeta itànèericaté Dios inùmalìcuíse. Dios íimacaté: ‘Ewitacué pinúacáaníta madécaná pipìrawa iyúwa sacrificio pìacaténácué nucàaluíniná, càicáaníta caná iwèni meedá nuicáca culto pimàníiricuéca càmicaalícáwa piicáca áibanái wenàiwica ipualé, piyúudàacaténácué nía’, íimaca yái Diosca. Iná cayábaca nàwacáidáyacacawa nùatalé níái cabáyawanéeyéica, nuicácaténá napualé. Càmicáiná nùanàa numáidacaténá wenàiwica íináidéeyéica mabáyawanáca, néese nudéca nùanàaca numáidacaténá wenàiwica yáaliéyéiwa cabáyawanáca nawènúadáanápiná náiwitáisewa nabáyawaná íichawa —‍íimaca yái Jesúsca. 
\s1 La cuestión del ayuno 
\p  
\v 14 Néeseté Juan el Bautista yéewáidacalénái nàanàaca Jesús yàatalé. Yá nasutáca néemìawa Jesús. Náimaca irí: 
\p —‍Wamàacaca wáichawa wayáacaléwa manùba yàawiría, fariseonái nacái, wasutácaténá wíawawa Dios íicha manuísíwata. ¿Cáná càmita namàaca náichawa nayáacaléwa, níái péewáidacaléca, nasutácaténá níawawa Dios íicha? —‍náimaca.  
\v 15 Néese Jesús íimaca nalí: 
\p —‍Péemìacué comparación: Asìali icásàacaalíwa, yá imáidaca yàacawéeyéináwa asìanái naicácaténá icásàacawa casíimáiri iyú. Idècunitàacá ìyaca náapicha, càmita yéewa achúmaca nawàwa. Iná càmita namàaca náichawa nayáacaléwa. Quéwa áiba èeriwa, áibanái itéca náichawani. Néese namàacapiná náichawa nayáacaléwa, níái yàacawéeyéinámica achúmacáiná nawàwa néenialípiná. Càita nacái nuéwáidacalénáica, càmita yéewa achúmaca nawàwa idècunitàacá nùyaca náapicha. Iná càmita namàaca náichawa nayáacaléwa, nùyacáiná náapicha. 
\p  
\v 16 “Péemìacué áiba comparación: Càmita wadé wachanàidaca éwisàimi wabàlewa wàlisài wáluma yéemami iyú. Wamànicaalí cài, yásí wàlisài wáluma yéemami imàacacawa, yá icacanáidaca éwisàimi bàlesi, yá quéwanáta manuíca icháuná.  
\v 17 Càita nacái càmita wadé wàucùaca wàlisài uva ituní éwisàimi íimamisi irìculé. Wamànicaalí cài, yásí uva ituní idàbaca isáacawa dàchidàchiwaca inànìacubàa, néese éwisàimi íimamisi icacanácawa, càmicáiná yáalimá imulacàacawa yàacawa. Yá yúucacawa wáicha macáita uva ituníca, íimamisi nacái. Iná wàucùaca wàlisài uva ituní wàlisài íimamisi irìculé. Yásí wacùaca nía cayába, yái uva ituníca, íimamisi nacái. Càita nacái nuéwáidacalénái yeebáidéeyéica nutàacái wàlisài, càmita nàya càide iyúwa fariseonái yàasu bàaluisàimi tàacáisi íimáaná”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 La hija de Jairo. La mujer que tocó la capa de Jesús 
\p  
\v 18 Idècunitàacá Jesús itàaníca nalí, yá abéeri judío íiwacaliná yàanàacaté Jesús yàatalé, yá ibàlùacawa yùuluì ipùata iyúwa Jesús irí yàacaténá Jesús icàaluíniná. Néese judío íimaca Jesús irí: 
\p —‍Nuídu idéca yéetácawa siùcasíwatàacáwa. Quéwa pìacaalíwa ùatalé pimàacacaténá picáapiwa ùwali, yásí cáuca úa àniwa —‍íimaca. 
\p  
\v 19 Jesús yàacawa yáapicha, wía nacái yéewáidacalénái wàacatéwa Jesús yáapicha.  
\v 20 Abéechúa inanái ùacawa manùbéeyéi wenàiwica yèewi. Cáuláicacaté úa doce camuí, uíraná yàacawa uícha mamáalàacata. Uái inanáica ùacawa Jesús yáamiwáise mawiénita irí, manùbéeyéi wenàiwica yèewi. Yá udunùaca ibàle ipùata ìwali.  
\v 21 Umànica cài uínáidacáináwa ùacawa: “Nudunùacaalí ìwali, éwita ibàle ìwalicáaníta meedáni, yásí báisíta cayábaca núatá”, cài úumaca uínáidacawa ulíwa uwàwalìcuísewa.  
\v 22 Quéwa Jesús iwènúa iicáidaca ulí, yá íimaca ulí: 
\p —‍Picá achúma piwàwa. Pidéca pichùnìacawa pimàacacáiná piwàwawa nùwali —‍íimaca yái Jesúsca. Yáta cayábaca úa uláicái íicha. 
\p  
\v 23 Néeseté Jesús yàanàaca judío íiwacaliná icapèe néré, yá iicáca áibanái ipùlièyéi íwa. Nàwacáidáyacacatéwa nabàlìacaténá yéetéechúamiwa. Aibanái nacái náicháaníca uíwitáisemi, néemíaníca nacáiwa cachàiníiri iyú càide iyúwa judío íiwitáise ìyáaná.  
\v 24 Jesús yáalíacawa icáucàidáanápináté úái yéetéechúamicawa, íná íimaca nalí: 
\p —‍Pimusúacuéwa macáita, úacáiná sùmàuca càmíichúata yéetáwa, uimácáicata ùyaca —‍íimaca yái Jesúsca, yáalíacáináwa icáucàidáanápináté úa. Néese níái wenàiwicaca naicáaníca Jesús iquíniná, náalíacáináwa báisíiri iyúcani uétácatéwa.  
\v 25 Quéwa Jesús imusúadaca nía canánama capìi íicha. Néese iwàlùacawa sùmàumi irìacatalécawa. Yá íibàaca ucáapi ìwali úái yéetéechúamicawa, yá umichàacawa, cáuca úa àniwa.  
\v 26 Néesetécáwa macáita wenàiwica ìyéeyéica mawiénita irí yái yàcaléca néemìacaté uináwaná ìwali Jesús imichàidáanáté úa yéetácáisi íicha. 
\s1 Jesús sana a dos ciegos 
\p  
\v 27 Jesús imusúacatéwa nacapèe íicha, yá pucháiba matuíyéi nàacawa yáamíise. Yá náimaca irí cachàiníiri iyú: 
\p —‍¡Pía rey David itaquérinámica, Dios ibànuèrica walí wacuèrinápiná, wía judíoca, piicá wapualé! —‍náimaca irí.  
\v 28 Jesús iwàlùacawa capìi irìculé, néese níái matuíyéica nàacawa yàatalé. Yá Jesús isutáca yéemìawa nía: 
\p —‍¿Peebáidasicué núalimá catuíca numànicuéca pía? —‍íimaca yái Jesúsca. Náimaca irí: 
\p —‍Báisíta, Wáiwacali, weebáida cài —‍náimaca.  
\v 29 Néese Jesús imàacaca icáapiwa natuí ìwali. Yá íimaca nalí: 
\p —‍Pichùnìacuéwa càide iyúwa peebáidáanácué —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 30 Yásí cayábaca natuí. Yá Jesús yàalàaca nía cachàiníiri iyú. Iimaca nalí: 
\p —‍Picácué pimàaca áibanái náalíacawa cawinácaalícué ichùnìaca pituí —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 31 Quéwa namusúacanacáitawa capìi íicha, yáta nacàlidaca Jesús iináwaná ichùnìaca nía nalí níái nayaquewéeyéicawa. 
\s1 Jesús sana a un mudo 
\p  
\v 32 Néeseté idècunitàacá matuíyéimi namusúaca nàacawa capìi íicha, yá áibanái natéca matàacáiri asìali Jesús yàatalé. Demonio idacùaca matàacáiri íiwitáise, íná càmita yáalimá itàaníca.  
\v 33 Yá Jesús yúucaca demonio asìali iwàwalìcuíse. Néese matàacáiri idàbaca itàaníca. Yá áibanái wenàiwica ìyéeyéica néeni náináidacawa manuísíwata naicáidaca Jesús irí. Yá náimaca nalíwáaca: 
\p —‍¡Canácaté waiquéericáwa càiri wawàsi chái wàasu cáli Israel néenibàa! —‍náimaca.  
\v 34 Quéwa abénaméeyéi fariseo náimaca Jesús ìwali: 
\p —‍Demonio íiwacalináquéi idacùaca íiwitáise yái asìalica Jesús. Iná yéewa yúucaca demonio wenàiwica íicha demonio íiwacaliná íiwitáise iyú —‍náimaca Jesús ìwali. 
\s1 Jesús tiene compasión de la gente 
\p  
\v 35 Jesús yàacaté ipáchiaca macái manuíri yàcalé irìculé, púubéeri yàcalé irìculé nacái. Yá yéewáidaca wenàiwicanái macái judíonái imanùbaca yéewáidacàalu irìcu. Yá icàlidaca nalí càinácaalí iyú Dios icùaca yàasu wenàiwicawa. Ichùnìa nacái cáuláiquéeyéi wenàiwica, cáiwíiri íicha nacái, macái íiwitáaná.  
\v 36 Catúulécanáca Jesús iicáca nía máinícáiná achúmaca nawàwa nàuwichàacáinátéwa madécaná yàawiría. Càica níade iyúwa ovejanái canéeyéica icuèriná, iméerèeyéicawa meedá, canácáináté abéeri yéewáidéeripiná nía Dios ìwali, níái wenàiwicaca.  
\v 37 Iná Jesús íimaca walí, wía yéewáidacaléca: 
\p —‍Báisíta, madécaná wenàiwica nawàwa neebáidaca nutàacái. Péemìacué comparación: Càica níade iyúwa bànacalé ituíná quíiréeri yéenáiwaná yàanàacaalí wenàiwica needácatáipiná nabànacalewa. Quéwa máisibáanatacué pía, icàlidéeyéipiná nalí nutàacái.  
\v 38 Iná pisutácué Dios íicha, yái càiride iyúwa bànacalé íiwacali, ibànùanápiná yàasu wenàiwicawa íibaidéeyéipiná irí, nacàlidacaténá wenàiwicanái irí nuináwaná ìwali, yéewacaténá neebáidaca nulí. Yásí wàwacáidaca nía Dios yàasu wenàiwicanáipiná càide iyúwa wenàiwica needácaalí nabànacale ìyacanáwa —‍íimaca yái Jesúsca. 
\c 10  
\s1 Jesús escoge a los doce apóstoles 
\p  
\v 1 Néeseté Jesús imáidaca yàataléwa wía, wía docéeyéica imanùbaca yéewáidacaléca. Yá imàacaca walí íiwitáisewa wáucacaténá demonio wenàiwicanái íicha, wáucacaténá náicha nacái macái uláicái íiwitáaná, cáiwíiri nacái. 
\p  
\v 2 Wía docéeyéica imanùbaca apóstolca íipidenéeyéica cài: quéecha Simón, íipidenéeri nacái Pedro; yá nacái iméeréeri íipidenéeri Andrés; nía nacái Zebedeo yéenibeca, ibèeri íipidenéeri Santiago, yá nacái iméeréeri íipidenéeri Juan;  
\v 3 yá nacái Felipe; Bartolomé nacái; Tomás nacái; núa nacái Mateo, núa yái yeedéericaté plata nuénánái judío íichawa Roma ìyacàlená yàasu gobierno irípiná; yá nacái Santiago, yái Alfeo ìirica; Tadeo nacái;  
\v 4 yá nacái Simón, íipidenéeri nacái celote; yá nacái Judas Iscariote, yái itéeripinácaté Jesús yùuwidenái náibàacaténáni, nanúawani. 
\s1 Jesús envía a los discípulos a anunciar el reino de Dios 
\p  
\v 5 Jesús ibànùacaté wía doce wamanùbaca wacàlidacaténá itàacái. Cài yàalàaca wía: “Picácué pìawa càmíiyéi judío yàasu cáli íinatalé, picácué nacái piwàlùawa yàcalé irìculé ìyéeyéica Samaria yàasu cáli íinata.  
\v 6 Pìacué nàatalé níawamita Israel itaquénáinámica ìyéeyéica càide iyúwa ovejanái iméerèeyéiwa, canéeyéica icuèriná, nawènúadacáiná náiwitáisewa Nacuèriná Dios íichawa, canáca nacái abéeri yéewáidéeripiná nía Dios ìwali.  
\v 7 Pìacué picàlidaca nalíni Dios icùanápiná macáita mesúnamáita.  
\v 8 Pichùnìacué cáuláiquéeyéi wenàiwica, pimichàidacué nacái yéetéeyéimiwa yéetácáisi íicha, pichùnìacué nacái cacháunéeyéi íimami lepra iyú, piúcacué demonio wenàiwica íicha. Nudéca numàacacuéca pirí nuíwitáisewa mawèníiri iyú, íná picácué picobra nía cawinácaalí wenàiwica pichùnièyéica. 
\p  
\v 9 “Picácué pité iwèni pìasu bolsa irìcuwa, orocáaníta, plata nacái, cobre nacái.  
\v 10 Picácué pité saco, pucháiba bàlesi nacái; picácué peedá piríwa wàlisài costiza nacáiri, àicu nacái. Cawinácaalí wenàiwica piyúudèeyéipinácuéca iwàwacutá nàaca piyáapinácuéwa. 
\p  
\v 11 “Pìacuéwa yàcalé irìculé, picutácué abéeri cáimiétacanéeri iwàwéerica yéemìaca picàlidáanácué nalí nutàacái. Yá piyamáacuéwa icapèe irìcu àta pèepùacatalétacuéwa yàcalé irìcuíse.  
\v 12 Piwàlùacuéwa icapèe irìculé, yá pitàidacué wenàiwicanái ìyéeyéica néré, pisutácué nalí Dios imàníinápiná nalí cayábéeri.  
\v 13 Cayábacaalí náiwitáise níái capìi irìcuíyéica, yásí Dios imànica nalí cayábéeri càide iyúwacué pisutáaná íicha. Quéwa, càmicaalí cayába náiwitáise, néese Dios càmita imànipiná nalí cayábéeri.  
\v 14 Quéwa, càmicaalícué nawàwa needáca nàataléwa pía, càmita nacái nawàwa néemìaca picàlidáanácué nalí nutàacái, néese pimusúacuéwa capìi irìcuíse, yàcalé irìcuíse nacái, yá pichùpìacué cáli ichùmalé pìabàli íichawa naicápiná, càide iyúwa wáiwitáise ìyáaná, wía judíoca, píasáidacaténácué nalí Dios yùuwichàidáanápiná nía.  
\v 15 Péemìacué cayábani, èeri imáalàacaalípináwa, Dios yùuwichàidapiná báawéeyéi wenàiwica, yásí yùuwichàidapiná níawa càmíiyéicué yeedáca yàataléwa pía máiní yáwanái Sodoma ìyacàlená mìnanáimi íicha, Gomorra ìyacàlená mìnanáimi nacái”, íimaca walí yái Jesúsca. 
\s1 Persecuciones 
\p  
\v 16 Néeseté Jesús íimaca walí, wía yéewáidacaléca: “¡Péemìacué cayába! Nubànùacué pía nèewiré níara èeri mìnanáica cuwèesi lobo nacáiyéi íiwitáise, báawéeyéica iicáca Dios, báawéeyéi nacái iicáca Dios yàasu wenàiwica. Pìyapinácuéca nèewibàa càide iyúwa oveja càmíiyéi yáalimá ipéliaca caluéyéi cuwèesi lobo íipunita iwàwéeyéica iyáaca oveja. Iná iwàwacutácué cáalíacáica píiwitáise, piicácué píichawa piùwidenáicawa, càide iyúwa cáalíacáiri àapi iicáaná íichawa yùuwidenáiwa ipíchaná áibanái ichìwáidacuéca pía. Quéwa iwàwacutácué mabáyawanáca pía, càmitacué nacái pimàni áibanái irí báawéeri. Pìyacué càide iyúwa unùcu càmíichúa imàni áibanái irí báawéeri.  
\v 17 Picácué píichawa áibanáicáiná náibàapinácuéca píawa nacháawàacaténácué piináwaná ìwali yàcalé íiwacanánái irí, nacapèedáidacaténácué nacái píawa judíonái yéewáidacàalu irìcu.  
\v 18 Yá natépinácuéca píawa nacháawàacaténácué piináwaná ìwali nacuèrinánái iríwa, náiwacanánái irí nacáiwa, níái icuèyéica cáli, peebáidacáinácué nutàacái. Càita píalimápinácué picàlidaca nalí nuináwaná ìwali, níái èeri mìnanái icuèrinánáica, nía nacái càmíiyéica judío.  
\v 19 Náibàapinácué natéwa pía nacháawàacaténácué piináwaná ìwali nacuèrinánái iríwa, quéwa picácué achúma píináidacawa piwàwawa ìwali yái tàacáisi iwàwacutéericuéca picàlidaca nalí, càinácaalí iyú nacái yéewanápiná picàlidaca piináwaná ìwaliwa. Néesecué péenáiwaná yàanàacaalíwa picàlidáanápiná piináwaná ìwaliwa, yásí Dios imàacacué píalíacawa càinácaalí iyú iwàwacutáaná picàlidaca nalíni.  
\v 20 Càmicáinácué pía yái cài icàlidéeripinácani, néese Espíritu Santo Wáaniri Dios ibànuèrica imàacapinácué pitàaníca Dios inùmalìcuíse. 
\p  
\v 21 “Néenialípiná wenàiwicanái nacháawàapiná néenánáisíwawa áibanái irí néetáanápináwa neebáidacáiná nutàacái. Aibanái nasèenái nacái nacháawàapiná néenibewa néetáanápináwa neebáidacáiná nutàacái. Aibanái néenibe nacái nawènúadapiná náiwitáisewa nasèenái íichawa, yá nanúaca nasèenáiwawa.  
\v 22 Macái èeri mìnanái báawapinácué naicáca píawa peebáidacáiná nutàacái, quéwa cawinácaalí wenàiwica yeebáidéeyéica nutàacái mamáalàacata àta néetácatalétawa, Dios iwasàapiná níawa yàasu yùuwichàacáisi íichawa.  
\v 23 Namànicaalícué pirí báawéeri abéeri yàcalé irìcu, néese pipìacuéwa áiba yàcalé irìculé. Péemìacué cayába, núa asìali Dios néeséerica nùanàapiná ipíchawáise pimáalàidacué picàlidaca nuináwaná ìwali macái yàcalé irìcu ìyéeyéica Israel yàasu cáli íinata. 
\p  
\v 24 Péemìacué comparación: Abéeri yéewáidacalé càmita yéewa cachàinica íicha yái yéewáidéericani, càmita yéewa nacái áiba íibaidéeri cachàinica íiwacali íichawa. Càitacué nacái càmita yéewa cachàinica pía nuícha. Wenàiwica náináidacawa pìwalicué càide iyúwa náináidáanáwa nùwali.  
\v 25 Píacué nuéwáidacaléca, iwàwacutácué piwàwaca pìyaca càide iyúwa nùyáaná, yái yéewáidéericuéca pía, càide iyúwa yàasu wenàiwica iwàwáaná ìyaca càide iyúwa íiwacali ìyáaná. Aibanái càmíiyéi yeebáida nutàacái náimaca nùwali Beelzebúcasa núa, yái demonio íiwacalináca. Iná nùalàacuéca pía náicha, náimáanápinácué pìwali càiri báawéeri tàacáisi nacái, pìyacáinácué càide iyúwa nucapèe irìcuíyéica, nuénánáisíwa”, íimaca walí yái Jesúsca. 
\s1 A quién se debe tener miedo 
\p  
\v 26 Jesús íimacaté walí: “Iná picácué cáalu pía èeri mìnanái íicha, càmicáiná náalimá nabàaca nabáyawanáwa càiripináta. Aiba èeriwa macáita náalíacawa ìwali.  
\v 27 Càita nacái, picácué pibàaca náicha nutàacái. Yái nucàlidéericuéca pirí ibàacanéeri iyú, iwàwacutácué picàlidaca nalíni amalánama. Yái nucàlidéericuéca pirí ìwali méetàuculé áibanái íicha, pìacué picàlidaca cachàiníiri iyúni àta macái néemìacatalétani.  
\v 28 Picácué cáalu pía èeri mìnanái íicha yáaliméeyéica inúacuéca pía quéwa càmitacué náalimá nanúacuéca piwàwa cáuri. Néese, iwàwacutácué cáaluca pía Dios íicha, yái yáaliméerica yeedácuéca picáuca, yúucacaténácué pía nacái infierno irìculé, yái quichái càmíirica ichacàwa càiripinéerita ìyaca. 
\p  
\v 29 Péemìacué comparación: Aibanái nawéndaca pucháiba màsibèe púubéeyéi abéeri moneda ìwaliná càmicáiná cawèni màsibèe púubéeyéica. Quéwa éwita càmíiyéicáaníta cawèni nía, càicáaníta Wáaniri Dios yáalíacawa nàwali, icùa nacái nía. Càmita yéewa abéeri màsibèe achúméeri yéetácawa càmicaalícáwa Dios imàacaca yéetácawa.  
\v 30 Càita nacái Dios icùacuéca pía. Yáalíacuéca macáita pìwali, àta càisimalénácaalícué píiwita ibáiná, yáalía nacáiwa Dioscáiná idéca iputàaca nía abéerinamata; càita Dios yáalíacawa pìwalicué.  
\v 31 Iná picácué cáalu pía wenàiwicanái íicha, cawènicáiná Dios iicácuéca pía náicha níái màsibèe púubéeyéica manùbéeyéica”, íimaca walí yái Jesúsca. 
\s1 Los que reconocen a Jesucristo delante de los hombres 
\p  
\v 32 Jesús íimacaté walí, wía yéewáidacaléca: “Cawinácaalí wenàiwica icàlidéerica iináwanáwa yeebáidaca nutàacái wenàiwicanái yàacuésemi, yásí núa nacái nucàlidapiná iináwaná ìwali nùasu wenàiwicacani Núaniri Dios chènuníiséeri iríwa.  
\v 33 Quéwa cawinácaalí càmíirita icàlida iináwanáwa yeebáidaca nutàacái wenàiwicanái yàacuésemi, yásí núa nacái nucàlidapiná iináwaná ìwali, càmita nùasu wenàiwicacani Núaniri Dios chènuníiséeri iríwa”, íimaca walí yái Jesúsca. 
\s1 Jesús, causa de división 
\p  
\v 34 Jesús íimacaté walí nacái: “Picácué píináidawa wenàiwicanái nàyapiná matuíbanáita náapichawáaca nudécáaníta nùanàaca. ¡Càmíirita! Néese, càmitapiná abédanama náiwitáise nùwali.  
\v 35 Nudéca nùanàaca, íná asìanái nàuwideca namànipináca náaniriwa, inanái nacái nàuwideca namànipiná náatúawa, nayéeru nacáiwa.  
\v 36 Càita macáita nàuwideca namànipiná néenánáisíwawa, níacáiná abénaméeyéi neebáidapiná nulí, quéwa áibanái càmita neebáida nulí. 
\p  
\v 37 Cawinácaalí cáininéerica iicáca nuícha yáaniri, yáatúa nacáiwa nuícha, càmita yéewa nùasu wenàiwicacani. Aibacaalí nacái cáininéerica iicáca nuícha ìiriwa, íidu nacáiwa nuícha, càmita yéewa nùasu wenàiwicacani.  
\v 38 Iwàwacutá nùasu wenàiwica matuíbanáiri iyú imàaca áibanái nàuwichàidacani nùwalíise, naicáaní nacái iquíniná, éwita nanúacaalíni cruz ìwali yeebáidacáiná nutàacái. Iwàwacutá nacái imànica macáita càide iyúwa nuchùulìaná. Cawinácaalí càmíirica imàni cài, càmita yéewa nùasu wenàiwicacani.  
\v 39 Aibacaalí càmíirica iwàwa yeebáida nutàacái ipíchaná yùuwichàacawa nulípiná, canáca irí icáuca càmíiri imáalàawa. Quéwa cawinácaalí yeebáidéerica mamáalàacata nutàacái, éwita nanúacaalíni, yácata idènièripiná icáucawa càmíiri imáalàawa”, íimaca walí yái Jesúsca. 
\s1 Premios 
\p  
\v 40 Néeseté Jesús íimaca walí àniwa: “Cawinácaalí yeebáidéericuéca pitàacái, yeebáidapiná nacái nutàacái. Néese nacái, cawinácaalí yeebáidéerica nutàacái, yeebáidapiná nacái itàacái, yái Dios ibànuèrica núa aléi.  
\v 41 Aibacaalí wenàiwicanái yeebáida Dios yàasu profeta itàacái, namànicaalí nacái profeta irí cayábéeri profeta icàlidacáiná nalí Dios itàacái, yásí Dios yàapiná nalí cawèníiri càiride iyúwa Dios yàaná cawèníiri yàasu profeta iríwa. Aibanái wenàiwica neebáidacaalí itàacái cayábéeri íiwitáise, namànicaalí nacái irí cayábéeri cayábacáiná íiwitáise, yásí Dios yàapiná nalí cawèníiri càiride iyúwa Dios yàaná cawèníiri cayábéeri íiwitáise irí.  
\v 42 Cawinácaalí imàníirica cayábéeri nuéwáidacalénái càmíiyéi cachàini irí, nùasunáicáiná nía, Dios yàapiná irí cawèníiri iyúudàacáiná níái yeebáidéeyéica nutàacái. Ewita yáalimácáaníta yàaca nàiraca meedá casalíníiri úni, càicáaníta Dios yàapiná irí cawèníiri iyúudàacáiná nùasunái”, íimaca walí yái Jesúsca. 
\c 11  
\s1 Los enviados de Juan el Bautista 
\p  
\v 1 Néeseté Jesús idécanáamité yàalàaca wía docéeyéi yéewáidacaléca, yá yàacawa yéewáidacaténá wenàiwicanái áibanái ìyacàle irìcu, yáara cálica, icàlidaca nacái nalí yái cayábéeri tàacáisica. 
\p  
\v 2 Néenialíté Juan el Bautista, ìyéerica presoíyéi ibànalìcu, yéemìaca ìwali yái Cristo imàníirica. Néese Juan ibànùaca yéewáidacalénáiwa abénaméeyéi nàacaténáwa Jesús yàatalé.  
\v 3 Juan iwàwacaté nasutáca néemìawa Jesús asáisí báisícaalí Dios néeséericani, yái wenàiwica Dios ibànuèripinácaté judío icuèrinápiná, néese càmicaalí yáníi, yá iwàwacutá nacùaca áibata yàanàaca. 
\p  
\v 4 Néese Jesús íimaca nalí: “Pèepùacuéwa Juan yàatalé. Picàlidacué Juan iríni pidéenácuéca piicáca numànica, pidéenácuéca nacái péemìaca nucàlidaca wenàiwicanái irí.  
\v 5 Picàlidacué Juan iríni matuíyéimi idéca iicáidaca, éeruíyéimi yàabàli nacái nadéca nàipìnáaníca, cacháunéeyéimi íimami lepra iyú nacái, idéca cayábaca nía uláicái íicha, màuwíiyéimi nacái nadéca néemìaca, yéetéeyéimiwa nacái nadéca namichàacawa yéetácáisi íicha, catúulécanéeyéi nacái nadéca néemìaca nuwàwaca nuwasàaca nía Dios yàasu yùuwichàacáisi íicha. Picàlidacué Juan iríni yáalíacaténáwa idéca nùanàaca, núa Dios néeséerica.  
\v 6 ¡Casíimáica cawinácaalí wenàiwica yeebáidéeyéica nutàacái mamáalàacata!” íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 7 Néese idécanáamité Juan yéewáidacalénái yèepùacawa Jesús íicha, yá Jesús idàbaca icàlidaca Juan el Bautista iináwaná ìwali. Jesús íimaca wenàiwicanái irí: “Bàaluité pìacatécué piicáca wenàiwica yèepuníiricawa chuìri cáli íinata, yáara Juanca. Càmíiritaté machawàaca íiwitáise yái asìali piiquéericatécué, càide iyúwa masicái cáuli yáawiadáidéerica meedá.  
\v 8 ¿Càinásicué piicáté néré? Càmíiritaté asìali cawèníiri ibàle yái piiquéericatécué. Píalíacuécawa cawinácaalí cawèníiyéica ibàle ìyéeyéica nacái càasuíri iyú, nàyaca cayábéeri capìi irìcu càide iyúwa reynái ìyáaná, icuèyéica manùbéeyéi wenàiwica.  
\v 9 Néese pìacuécawa bàaluité manacúali yùuculé càináwàiri piicácaténáté profeta icàlidéerica tàacáisi Dios inùmalìcuíse. Báisíta profetacani, yái Juanca, quéwa máiníiri cachàinica áibanái profeta íicha canánama.  
\v 10 Yái Juanca, yácata yáara nacàlidéericaté ìwali tàacáisi Dios inùmalìcuíse. Dios yàasu profeta itànàacaté tàacáisi Dios íiméericaté Iiri iríwa. Dios íimacaté: 
\q1 ‘Nuchùulìapiná pipíchalé nùasu wenàiwicawa icàlidéerica nutàacáiwa. Yá yàapinácawa pipíchalé yàalàacaténá wenàiwica nachùnìanápiná náiwitáisewa yéewanápiná natàidaca pía cayába pìanàacaalíwa nàatalé’, 
\m íimacaté yái Diosca.  
\v 11 Péemìacué cayába, canácata áiba wenàiwica cachàiníiri Juan íicha nèewíise macái èeri mìnanái. Quéwa cawinácaalí wenàiwica yeebáidéeyéica Dios itàacái siùcáisede, yéewanápiná Dios icùaca nía, máiní cachàinipináca nía Juan íicha, éwita càmicáaníta máiní cachàinica nía Dios ìyacàle irìcu Dios icùacataléca macáita chènuniré. 
\p  
\v 12 “Bàaluité Juan el Bautista idàbacaalíté icàlidaca Dios itàacái àta siùca nacáide, èeri mìnanái namànica báawéeri Dios yàasu wenàiwicanái irí, yá náalimáidaca namáalàidaca cawinácaalí yeebáidéeyéica Dios itàacái, iwàwéeyéica Dios icùaca nía.  
\v 13 Macái tàacáisi profetanái icàlidéericaté Dios inùmalìcuíse, áiba tàacáisi nacái Dios ichùulièricaté profeta Moisés itànàanápiná, macáita yái tàacáisica icàlidacaté walíni càinácaalí iyú Dios icùanápináté yàasu wenàiwicawa. Càité nacàlidaca Dios itàacái àta Juan el Bautista yàanàacatalétaté.  
\v 14 Cawàwanátacué píalimá peebáidaca yái tàacáisica: Juan el Bautista, yácata profeta Elías nacáiri, yái iwàwacutéericaté yàanàaca ipíchawáise israelita icuèrinápiná yàanàaca.  
\v 15 Càuwíiyéicaalícué pía, péemìacué nutàacái. 
\p  
\v 16 “Nucàlidacué pirí càiná píiwitáise, píacué wenàiwicaca ìyéeyéica siùca. Péemìacué comparación: Càicuéca píade iyúwa sùmanái yáawinéeyéicawa àyapulìcubàa bamuchúamibàa yàcalé. Néese namáidaca nanacáiyéi iríwa:  
\v 17 ‘Wadéca wapùlìacuéca pirí íwa, quéwa càmitacué pilabàa; néese wadéca wacántàacuéca pirí canción càide iyúwa nacántàaná yéetéeyéimiwa ìwali, quéwa càmitacué píicháaní’, cài náimaca.  
\v 18 Càita nacái pidécuéca pimànica. Juan el Bautista yàanàacaté, yá imàacaca íichawa iyáacaléwa isutácaténá yáawawa Dios íicha manuísíwata, càmita nacái ìira uva ituní. Quéwa píimacatécué Juan ìwali demoniosa ìyaca iwàwalìcu.  
\v 19 Siùcade nudéca nùanàaca, núa asìali Dios néeséerica. Nuyáaca nuyáacaléwa, nuìra nacái uva ituní. Néese píimacuéca nùwali camùníiricasa núa, cáanáirisa iyáaca iyáacaléwa núa, casíimáicasa nacái nucàmaca, nùacawéeridáanása nacái cabáyawanéeyéi wenàiwica, nía nacái yeedéeyéica plata néenánái judío íichawa Roma ìyacàlená yàasu gobierno irípiná. Càita píimacuéca nùwali càmicáinácué piwàwa peebáidaca nutàacái. Quéwa cawinácaalí yeebáidéeyéica Juan yàasu tàacáisi, nutàacái nacái, náasáidaca Dios idéca imàacaca cáalíacáica nía báisíiri iyú”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Los pueblos desobedientes 
\p  
\v 20 Néese Jesús yàalàaca nía cachàiníiri iyú níái yàcalé mìnanáica aléera Jesús imànicatalécaté batéwa macáita yái càmíirica wenàiwica idé imànica. Yàalàaca nía cachàiníiri iyú càmicáináté nawènúada náiwitáisewa Dios irípiná. Yá Jesús íimaca nàwali:  
\v 21 “¡Máinícué piùwichàapinácawa, píacué israelitaca ìyéeyéica Corazín ìyacàlená irìcu, Betsaida ìyacàlená irìcu nacái! Ewitacué piicácáaníta numànica pèewibàa madécaná yái càmíirica wenàiwica idé imànica, càicáanítacué càmita piwènúada píiwitáisewa pibáyawaná íichawa. Piyúunáidacuéca máiníiyéica cayábaca pía náicha níara càmíiyéica israelitami ìyéeyéicaté Tiro ìyacàlená irìcu, Sidón ìyacàlená irìcu nacái, ìyéeyéica méetàuculé Israel yàasu cáli íicha. Quéwa càmitaté máiní báawaca nía píichacué. Càmitaté naicá áiba imànica nèewibàa càide iyúwa numàníiná pèewibàa. Quéwa naicácaalíté càiritá, yá nawènúadacaté náiwitáisewatá caquialéta Dios irípinátá, càmicáináté máiní báawéeyéica nía iyúwacué pía, yá nacái nàwalicaté nabàlesíamiwa báawéeri iicácanáwatá, napusúa nacái nàwalíisewa catáli náasáidacaténáté achúmaca nawàwa nabáyawaná ìwaliwatá.  
\v 22 Quéwa núumacué pirí, áiba èeriwa Dios yùuwichàidapiná báawéeyéi wenàiwica, yásí piùwichàapinácuécawa máiní cachàiníwanái náicha, níara càmíiyéica israelita ìyéeyéicaté Tiro ìyacàlená irìcu, Sidón ìyacàlená irìcu nacái, máinícáinácué báawéeyéica náicha pía.  
\v 23 Píacué nacái Capernaum ìyacàlená mìnanáica, piyúunáidacuéca máinípiná cáimiétacanáca pía, càide iyúwa Dios ìyáaná chènuniré. ¡Càmíirita! ¡Néese Dios yúucapinácué píawa irìculé yáara utàwi máiníiri depuíwaca, máinícatalé depuíwaca náicha canánama! Ewitacué piicácáaníta numànica pèewibàa madécaná yái càmíirica wenàiwica idé imànica, càicáanítacué càmita piwènúada píiwitáisewa pibáyawaná íichacuéwa. Piyúunáidacuéca máiníiyéica cayábaca pía náicha níara càmíiyéica israelita ìyéeyéicaté Sodoma ìyacàlená irìcu. Quéwa càmitaté máiní báawa nía píichacué. Càmitaté naicá áiba imànica nèewibàa càide iyúwa numàníiná pèewibàacué. Quéwa naicácaalíté càiritá, yá nawènúadacaté náiwitáisewatá caquialéta Dios irípinátá, càmitaté nacái Dios imáalàidaca níatá, yá nacái nàyacàlemi Sodoma ìyacaté mamáalàacatatá àta siùca nacáide, càmicáináté máiní báawéeyéi nía iyúwacué pía.  
\v 24 Iná núumacué pirí, áiba èeriwa Dios yùuwichàidapiná báawéeyéi wenàiwica, yásí piùwichàapinácuécawa máiní cachàiníwanái náicha níara càmíiyéica israelita ìyéeyéicaté Sodoma ìyacàlená yàasu cáli íinata, máinícáinácué báawéeyéica náicha pía”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Vengan a mí y descansen 
\p  
\v 25 Néenialíté Jesús íimaca Yáaniri Dios iríwa: “Pía, Núaniri Dios, nùaca pirí cayábéeri, pía Nacuèrinásàirica macáita níái ìyéeyéica chènuniré, chái èeri irìcuíyéica nacái. Nùaca pirí cayábéeri pimàacacáiná nalí píiwitáisewa, níái yeebáidéeyéica pitàacái càide iyúwa sùmanái púubéeyéi neebáidáaná, yéewanápiná áiba èeri mìnanái iyúunáidéeyéi cáalíacáica càmita náalimá náalíacawa píiwitáise ìwali.  
\v 26 Báisíta, Núaniri, pidéca pimànica càide iyúwaté piwàwáaná pimànica”, íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 27 Néese Jesús íimaca wenàiwicanái irí: “Núaniri Dios idéca imàacaca núalíacawa macáita. Abéerita Núaniri yáaliéri báisíiri iyú nùwali, yái Iirica. Abéerita núa, yái Iirica, yáaliéri báisíiri iyú Núaniri ìwali, abéerita nacái cawinácaalí wenàiwicanái numàaquéeyéica yáalíaca Núaniri ìwali, càide iyúwa nuwàwáaná, yái Iirica.  
\v 28 Aquialécué nùatalé, peebáidacué nutàacái, píacué macáita chamàléeyéica. Pidécuéca píibaidaca cachàiníiri iyú pimànicaténácué macáita càide iyúwa áibanái ichùulìanácué pimànica càulenéeri wawàsi Dios irípiná. Píacué nacái achúméeyéica íináidacawa iwàwawa ibáyawaná ìwaliwa, aquialécué nùatalé, yá numàacacué piyamáidaca píawawa càulenéeri wawàsi íicha, numàacacué nacái nuwàwawa pibáyawaná íicha.  
\v 29 Peebáidacué nutàacái, pimànicué nacái càide iyúwa nuchùulìanácué pía. Pimàacacué nuéwáidaca pía, pìyacaténácué càide iyúwa nùyáaná, núa càmíirica caluéri íiwitáise, núa càmíirica cáimacái iicá yáawawa. Nùacawéeridapinácué pía, wáibaida nacái wáapichawáaca. Càitacué píalimápiná piyamáidacawa pibáyawaná íichawa, íicha nacái yái càulenéeri wawàsi áibanái ichùulièricuéca pimànica Dios irípiná.  
\v 30 Càmita máiní càulenácué píicha peebáidáanápinácué nutàacái, pimàníinápinácué nacái càide iyúwa nuchùulìanácué pía, nùacawéeridacáinácué pía, numàacapinácué nacái casíimáica pía”, íimaca yái Jesúsca. 
\c 12  
\s1 Los discípulos arrancan espigas en el día de reposo 
\p  
\v 1 Néenialíté áiba sábado judíonái iyamáidacatáicawa Jesús yèepunícawa àyapulìcubàa bànacalé yèewibàa, wáapicha wía yéewáidacaléca. Yá máapica wía, íná weedáca achúmáanata trigo ituíná bànacalé íicha wayáapináwa, judío íiwitáise imàacacáiná wenàiwica needáca nayáapináwani achúmáanata ìyacaná áibanái ibànacale yéená, máapicaalí nía.  
\v 2 Fariseonái naicácaté weedáca bànacalé ìyacaná, yá naicáca yái wamàníirica iyúwa íibaidacalési ínáté náimaca Jesús irí: 
\p —‍Piicácá yái namàníináca. Péewáidacalénái náibaidaca siùca sábado wayamáidacatáicawa. Dios càmita imàaca wáibaidaca siùca èeri —‍náimaca irí.  
\v 3 Néese Jesús íimaca nalí: 
\p —‍Pidécuéca piimáichaca tàacáisi piléericuéca Dios itàacái irìcuíse wàawirimi rey David ìwali, bàaluité máapicaalíténi, áibanái nacái yáapichéeyéi asìanáica.  
\v 4 David iwàlùacatéwa Dios yàasu manuíri capìima íimamisíiri irìculé, yái israelitanái isutácatáipiná Dios íicha. Yá iyáaca pan namàníiricaté Dios irí ofrenda piná sacerdotenái iyáapiná. Ewita Dios imàacacáaníta níawamita sacerdotenái iyáaca yái panca, càicáaníta càmitaté yùuwichàida David, nía nacái asìanái yèepuníiyéicatéwa yáapicha, máapicáináté nía, ínáté catúulécanáca Dios iicáca nía.  
\v 5 Pidécuéca piimáichaca nacái áiba tàacáisi profeta Moisés itànèericaté Dios inùmalìcuíse. Moisés íimacaté sacerdotenái càmita namàni nabáyawanáwa éwita náibaidacáaníta templo irìcu sábado wayamáidacatáicawa. Máiní iwàwacutáca náibaidaca Dios irípiná templo irìcu namànicaténá macáita càide iyúwa Dios iwàwáaná. Cachàinica templo sábado íicha iwàwacutácáiná wenàiwica nàaca Dios icàaluíniná èeri imanùbaca, sábado nacái.  
\v 6 Quéwa núumacué pirí, núa ìyéerica chái pèewi, cachàiníirica núa templo íicha.  
\v 7 Càmitacué péemìa càinácaalí íimáaná áiba tàacáisi profeta Oseas itànèericaté Dios inùmalìcuíse. Dios íimacaté: ‘Ewitacué pinúacáaníta madécaná pipìrawa iyúwa sacrificio pìacaténácué nucàaluíniná, càicáaníta caná iwèni meedá nuicáca yái culto pimàníiricuécasa nulí càmicaalícáwa piicáca áibanái ipualé, piyúudàacaténá nía’, íimaca yái Diosca. Báisícaalícué péemìacaté càinácaalí íimáaná yái tàacáisicatá, yá càmitacué picháawàa naináwaná ìwali báawéeri iyútá, níái nuéwáidacaléca càmíiyéica imàni ibáyawanáwa.  
\v 8 Iná Dios idéca ichùulìaca núa, asìali Dios néeséerica, numàacáanápiná nùasu wenàiwica namànica càide iyúwa nuwàwáaná, èeri imanùbaca, yái sábado nacái wayamáidacatáicawa, wía judíoca —‍íimaca yái Jesúsca. 
\s1 El hombre de la mano tullida 
\p  
\v 9 Néeseté Jesús yàacawa, yá iwàlùacawa judíonái yéewáidacàalu irìculé, ìyéerica néré.  
\v 10 Iyacaté néeni abéeri asìali icáapi ituwièricawa íicha. Abénaméeyéi fariseo naicáidaca Jesús irí naicácaténá asáisí imànicaalípináté áiba wawàsi náaliméerica nacháawàaca iináwaná ìwali ìwalíise, fariseonái náimacáináté íibaidacalésicani yái Jesús ichùnìanáca wenàiwicanái. Iná nasutáca néemìawani, náalimáidacaténá naicáwani. Yá náimaca Jesús irí: 
\p —‍Wawàwa wáalíacawa càinácaalí píináidacawa. ¿Dios imàacasica wachùnìaca cáuláiquéeyéi wenàiwica sábado irìcu wayamáidacatáicawa? —‍náimaca náalimáidaca naicáwa Jesús.  
\v 11 Néese Jesús íimaca nalí: 
\p —‍Péemìacué comparación: Pidènìacaalícué pipìrawa oveja, néese yúuwàacaalíwa utàwi nacáichúa irìculé namusúadacatáise úni, ¿càmitasicué pimusúadacani caquialéta, éwita sábado irìcucáaníta, yái èeri wayamáidacatáicawa?  
\v 12 Néeni, máiníiri cawènica wenàiwica oveja íicha. Iná ¿cánácué càmita píalíawa Dios imàacaca wamànica cayábéeri áibanái irí siùca sábado irìcu? —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 13 Néese Jesús íimaca irí yái asìali icáapi ituwièricawa íicha: 
\p —‍Piducúa picáapiwa —‍íimaca yái Jesúsca. Yá asìali iducúaca icáapiwa, yáta cayábaca icáapi càide iyúwa abéemàa icáapi.  
\v 14 Quéwa fariseonái namusúacanacáitawa judíonái yéewáidacàalu íicha, yá nadàbacaté náináidacawa càinápinácaalíté iyú náalimáaná nanúaca Jesús. 
\s1 Una profecía acerca de Jesús 
\p  
\v 15 Néeseté Jesús yáalíacawa náiwitáise nawàwáanáté nanúacani, yá Jesús yàacawa náicha, manùba quéwa wenàiwica yàacawa yáamiwáise. Jesús ichùnìaca macáita cáuláiquéeyéi wenàiwica yàanèeyéicaté yàatalé.  
\v 16 Yá yàalàaca nía cachàiníiri iyú ipíchaná nacàlidaca iináwaná ìwali manùbéeyéi wenàiwica irí ichùnìanáté nía.  
\v 17 Càité Jesús imànica càide iyúwaté profeta Isaías icàlidáanáté tàacáisi Jesús iináwaná ìwali Dios inùmalìcuíse. Dios íimacaté: 
\q1  
\v 18 “Yácata nùasu wenàiwica íibaidéerica nulípiná, nuedéerica íibaidáanápiná nulí. Yácata cáininéerica nuicáca, yácata casíimáirica nuicáca. Yá numàacapiná irí Espíritu Santo icùacaténá íiwitáise. Yá icàlidapiná nutàacái càmíiyéi israelita irí, náalíacaténáwa nuwàwaca nàyaca machacàníiri iyú. 
\q1  
\v 19 Càmita itàanípiná ùuléeri tàacáisi iyú, càmita nacái yéemíanícawa. Canáca nacái yéemièri itàacái imáidáidáaná cachàiníiri iyú calle irìcubàa bamuchúami yàcalé. 
\q1  
\v 20 Imànipiná cayábéeri machawàaquéeyéi irí, iicápiná nacái napualé, cawinácaalí iwàwéeyéica yéetácawa, àta imawènìadacataléta macáita báawéeri. 
\q1  
\v 21 Càmíiyéi israelita yeebáidapiná itàacái, yàasu wenàiwica nacái nía”, 
\m íimaca yái Diosca. 
\s1 Acusan a Jesús de recibir su poder del demonio 
\p  
\v 22 Néeseté natéca matuíri asìali Jesús yàatalé, abéeri matuíri, matàacáiri, demonio idacùacáiná íiwitáise. Yá Jesús yúucaca demonio asìali íicha, íná catuíca àniwani, itàaní nacái àniwa.  
\v 23 Néese macáita wenàiwica náináidacawa manuísíwata naicáidaca Jesús irí. Yá nasutáca néemìawa níawáaca: “¿Yátasica rey David itaquérinámi, Dios ibànuèrica wacuèrinápiná, wía judíoca?” náimaca nalíwáaca. 
\p  
\v 24 Néese fariseonái néemìacáináni, yá náimaca nalí: “Yái asìali Jesúsca idènìaca Beelzebú íiwitáise, yái demonio íiwacalináca. Iná yéewa Jesús yúucaca demonio wenàiwica íicha Beelzebú íiwitáise iyú”, náimaca Jesús ìwali. 
\p  
\v 25 Jesús yáalíacawa náináidáanáwa. Iná íimaca fariseonái irí: “Péemìacué comparación: Wenàiwicanái ipéliacaalí íipunitawáaca, yásí nàasu cáli imáalàacawa. Càita nacái yàcalé mìnanái, áibanái néenánái nacái napéliacaalí náipunitawáaca, néese càmita náalimá nàyaca náapichawáaca.  
\v 26 Càita nacái, canácatáita Satanás yúuca yàasu demonionáiwa wenàiwica íicha. Satanás yúucacaalí demonio wenàiwica íichatá, yá ipéliaca meedá yáawatá. Yásí imáalàacawa nacái yái ichàinicatá, yái Satanásca. Iná ¿cánácué càmita píalíawa càmita núuca demonio wenàiwica íicha Satanás íiwitáise iyú?  
\v 27 Pidécuéca píimaca núucacasa demonio wenàiwica íicha Beelzebú íiwitáise iyú. Picháawàacaalícué nuináwaná ìwali cài mamáalàacata, yásí iwàwacutácué picàlidaca nulíni cawinácaalí ichàini iyú péewáidacalénáicué náucaca demonio wenàiwicanái íicha. Píalíacuéwa càmita náuca demonio Beelzebú íiwitáise iyú. Iná níata péewáidacalécuéca náasáidaca càmitacué picàlida nuináwaná ìwali báisíiri iyú.  
\v 28 Núucaca demonio wenàiwica íicha Espíritu Santo íiwitáise iyú, íná nudéca núasáidacuéca pirí Dios icùaca abéechúanaméeyéi wenàiwica pèewibàa. 
\p  
\v 29 “Núucaca demonio wenàiwica íicha nuíwitáise iyúwa, cachàinicáiná núa Satanás íicha. Péemìacué áiba comparación: Càide iyúwa cayéedéeri ìyáaná, càmita cayéedéeri yáalimá iwàlùacawa irìculé áiba cachàiníiri asìali icapèeca iyéedùacaténá íicha yàasu, càmicaalícáwa cayéedéeri idacùa íichawa yái cachàiníiri asìalica quéechacáwa. Iwàwacutá cayéedéeri imànica cài, yéewacaténá iyéedùaca cachàiníiri asìali yàasu. Càita nacái núalimá nudacùaca nuíchawa Satanás nuwasàacaténá íicha wenàiwica. Pidécuéca pitàaníca báawéeri iyú Espíritu Santo ìwali. 
\p  
\v 30 “Píacué càmíiyéica abédanamata íiwitáise núapicha, piùwidecuéca pimànica núa; càmitacué piyúudàa nùwacáidaca wenàiwica Dios irípiná, néese piyúudàacuéca Satanás iméeràidacaténá wenàiwica Dios íicha meedá. 
\p  
\v 31 “Iná péemìacué cayába. Dios imàacapiná iwàwawa íichéi macái íiwitáaná báawéerica wenàiwica imàníirica, itàaníirica nacái Dios ìwali báawéeri iyú, nawènúadacaalí náiwitáisewa nabáyawaná íichawa. Quéwa wenàiwica itàanícaalí báawéeri iyú Espíritu Santo ìwali, yá canácatáita Dios imàaca iwàwawa ibáyawaná íicha.  
\v 32 Aibacaalí itàaní báawéeri iyú nùwali, núa asìali Dios néeséerica, néese iwènúadacaalí íiwitáisewa Dios irípiná àniwa, yásí Dios imàacaca iwàwawa ibáyawaná íicha. Quéwa itàanícaalí báawéeri iyú Espíritu Santo ìwali, néese càmita quirínama Dios imàaca iwàwawa ibáyawaná íicha chái èeri irìcu, càmita nacái wàlisàipiná èeri irìcu”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 El árbol se conoce por su fruto 
\p  
\v 33 Jesús íimacaté fariseonái irí: “Péemìacué comparación: Cayábéeri àicu yàaca walí cayábéeri yàacàsi. Báawéeri àicu idènìaca ìyacanáwa báawéeri. Càita wáalíacawa macái àicu ìwali. Càita nacái píalimácué píalíacawa nùwali piicácáiná càinácaalí numànica.  
\v 34 ¡Píacué càiyéide iyúwa àapi iculále! Càide iyúwa àapi imusúadáaná iculálewa inùma irìcuísewa, càita nacái càmitacué píalimá pitàaníca cayábéeri wawàsi ìwali báawacáinácué píiwitáise. Iná yái báawéeri tàacáisi pitàaníiricuéca, pidécuéca pimusúadacani piwàwalìcuísewa, yácáinácué piwàwa idéca ipuníacawa báawéeri tàacáisi iyú.  
\v 35 Cayábacaalí wenàiwica íiwitáise, yásí itàaníca nacái cayábéeri wawàsi ìwali, yácáiná íiwitáise cayábéeri ìyaca iwàwalìcu. Càita nacái báawacaalí wenàiwica íiwitáise, yásí itàaníca báawéeri wawàsi ìwali, yácáiná íiwitáise báawéeri ìyaca iwàwalìcu.  
\v 36 Núumacué pirí, Dios yùuwichàidapiná báawéeyéi wenàiwica èeri imáalàacaalípináwa, yá yùuwichàidapiná nía ìwalíise macái tàacáisi canéerica iwèni náiméericaté.  
\v 37 Càide iyúwa pitàaníiná, yásí Dios iicáanáca pía, yácáiná pitàacái yáasáidaca càinácaalí píiwitáise. Pitàanícaalí cayábéeri wawàsi ìwali, yásí cayábaca Dios iicáca pía iyúwa mabáyawanéeri, cayábacáiná píiwitáise, yá càmita Dios yùuwichàidapiná pía. Quéwa pitàanícaalí báawéeri wawàsi ìwali, yá báawaca Dios iicáca pía, cabáyawanéeri, báawacáiná píiwitáise, yá Dios yùuwichàidapiná pía”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 La gente mala pide una señal milagrosa 
\p  
\v 38 Néeseté abénaméeyéi fariseo, áibanái nacái yéewáidéeyéica wenàiwica templo irìcu náimaca Jesús irí: 
\p —‍Pía, yéewáidéerica wenàiwica, wawàwa waicáca pimànica wawàsi càmíirica wenàiwica idé imànica —‍náimaca.  
\v 39 Jesús íimaca nalí: 
\p —‍Píacué báawéeyéica íiwitáise, píacué nacái iwènúadéeyéica íiwitáisewa Dios íicha, pidécuéca pisutáca nuícha numàníinápiná piicá yái càmíirica wenàiwica idé imànica, quéwa càmita numànicué pirí càiri wawàsi. Numàacacáita piicáca numàníinápiná càide iyúwaté profeta Jonás ìyáanáté.  
\v 40 Càide iyúwaté Jonás iyamáanátéwa manuíri cubái idèerìcu máisiba èeri, càita nacái núa asìali Dios néeséerica nùyapiná cáli irìcu máisiba èeri.  
\v 41 Níara càmíiyéica israelita ìyéeyéicaté Nínive ìyacàlená irìcu namichàapinácawa yéetácáisi íicha èeri imáalàacaalípináwa Dios yùuwichàidacaalípiná báawéeyéi wenàiwica. Nabàlùapináwa Dios íipunita yéewacaténá Dios icàlidaca naináwaná ìwali, càinácaalí báawéeri namàníiricaté. Píacué israelita ìyéeyéica siùcade pimichàapinácué nacáiwa. Yásí Nínive ìyacàlená mìnanáimi nacháawàacuéca piináwaná ìwali, bàaluitécáiná Nínive mìnanái nawènúadaca náiwitáisewa Dios irípiná néemìacáináté profeta Jonás icàlidaca nalí tàacáisi Dios inùmalìcuíse. Néese, éwita nùyacáaníta pèewibàa siùcade, núa cachàiníirica íiwitáise profeta Jonás ichàini íicha, càicáaníta càmitacué peebáida nulí. Iná cabáyawanácuéca Dios iicáca pía.  
\v 42 Ua nacái Sur yàasu cáli íiwacalumi càmíichúa israelita umichàapinácawa yéetácáisi íicha ucháawàacaténácué piináwaná ìwali, píacué israelitaca èeri imáalàacaalípináwa Dios yùuwichàidacaalípiná báawéeyéimi. Bàaluitécáiná ùanàaca máiní déecuíse chái wàasu cáli íinatalépiná uémìacaténáté rey Salomón itàacái máiní cáalíacáica, úalíacáinátéwa Dios imàacacaté Salomón icàlidaca tàacáisi cáalíacáiri iyú. Quéwa éwita nùyacáanítacué pèewibàa, núa cachàiníirica íiwitáise rey Salomón ichàini íicha, càicáaníta càmitacué peebáida nulí. Iná cabáyawanácuéca Dios iicáca pía —‍íimaca yái Jesúsca. 
\s1 El espíritu impuro que regresa 
\p  
\v 43 Jesús íimaca nalí: “Demonio yàacaalíwa wenàiwica íicha, yásí demonio iméeràacawa chuìri cáli íinata, yá icutáca iyamáacatáipináwa. Càmicaalí demonio yàanàa iyamáacatáipináwa, yásí íimaca íináidacawa iríwa:  
\v 44 ‘Nuèpùacawa àniwa nucapèe néréwa yáara wenàiwica nudécatáiseca nùacawa íicha’, íimaca iríwa. Néese demonio yèepùacawa àniwa, yásí demonio yàanàaca wenàiwica cáiwitáiséeri càide iyúwa cayábéeri capìi máiséeri natunuérica, nachùnièrica nacái cayába.  
\v 45 Néese demonio yàaca ìwacáidaca yáapichawa siete namanùbaca demonio máiníiyéi báawaca íicha. Yá macáita nawàlùacawa wenàiwica iwàwalìculé, nadacùacaténá íiwitáise. Yásí namànica irí báawéeri máiní íicha yái báawéerica idàbáanéeri demonio imàníiricaté irí quéechacáwa. Càita nacái píacué wenàiwicaca báawéeyéica piùwichàapinácuécawa máiní cachàiníiri íicha yái quéechéericaté piùwichàanácuécawa”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 La madre y los hermanos de Jesús 
\p  
\v 46 Idècunitàacá Jesús icàlidaca wenàiwicanái iríni, néese yáatúa yàanàaca néré, Jesús yéenánái yáapicha nacái, nawàwacáináté natàaníca Jesús yáapicha. Quéwa nabàlùacawa bàacháwáise capìi íicha.  
\v 47 Iná áiba íimaca Jesús irí: 
\p —‍Píatúa, péenánái nacái nabàlùacawa bàacháwáise. Nawàwa natàaníca píapicha —‍íimaca.  
\v 48 Quéwa Jesús íimaca irí yái asìali icàlidéerica irí naináwaná: 
\p —‍Péemìa yái núumáanáca núatúa ìwaliwa, nuénánái ìwali nacáiwa —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 49 Néese Jesús iicáidaca walí wía yéewáidacaléca ìyéeyéica yáapicha, yá imichàidaca icáapiwa wapualé. Yá íimaca: 
\p —‍Níái wenàiwicaca nuicáca nía iyúwa núatúanáiwa, nuénánái nacáiwa.  
\v 50 Yácáiná cawinácaalí wenàiwica imàníirica càide iyúwa Núaniri Dios chènuníiséeri iwàwáaná, yácata nuiquéerica càide iyúwa nuénásàiriwa, nuénásàatúa nacáiwa, núatúa nacáiwa —‍íimaca yái Jesúsca. 
\c 13  
\s1 La parábola del sembrador 
\p  
\v 1 Néeseté yáta èericaté Jesús imusúacawa capìi íicha yàacaténáwa Galilea icalìsaniná néré. Yá yáawinacawa càina íinata.  
\v 2 Yá máiní manùbaca wenàiwicanái nàwacáidáyacacawa yàatalé, íná Jesús iwàlùacawa barca irìculé, yá yáawinacawa barca irìcu. Níái manùbéeyéi wenàiwicaca nayamáacawa càina íinatata. 
\p  
\v 3 Néese Jesús yéewáidaca nía manùba comparación iyú. Yá íimaca nalí: “Abéeri asìali ibàna yàacawa ituínási. Yá yàacawa càide iyúwa náiwitáise nabànáaná ituínási, yá yàaca icasáaca yàacawa bànacalé.  
\v 4 Yàaca icasáaca yàacawa, yá abénaméeyéi ituínási yúuwàacawa àyapulìcubàa, yá màsibèe yàanàaca néré, yá nayáaca íimi.  
\v 5 Aiba ituínási yéená yúuwàacawa cáli íinata íba yèewiré, canácatáica cayába cáli ibaníiri. Yá bànacalé íimi ibacácawa ráunamáita, càmicáiná ibaní néeni cáli.  
\v 6 Néese èeri imusúacawa, yá icànaca cachàini, yeemáca yái bànacalé, yá chuìcani canácáiná ipìchu cayába cáaléeri, íná yéetácawa.  
\v 7 Aiba ituínási yéená yúuwàacawa tuíri yèewiré. Yá idàwinàacawa tuíri yáapicha, quéwa tuíri idàwinàacawa dàalawaca bànacalé yèewibàa, càmita ibatàa bànacalé idàwinàacawa cayába.  
\v 8 Quéwa áiba ituínási yéená yúuwàacawa cayábéeri cáli íinata. Idàwinàacanáamiwa, yá idènìaca ìyacanáwa manùba. Abénaméeyéi yéetaná nadènìaca natuínáwa cien namanùbaca, áibanái yéetaná nadènìaca natuínáwa sesenta namanùbaca, áibanái nacái nadènìaca treinta namanùbaca ituíná.  
\v 9 Càuwíiyéicaalícué pía, péemìacué nutàacái”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 El porqué de las parábolas 
\p  
\v 10 Néeseté wía Jesús yéewáidacaléca wàacawa Jesús yàatalé, yá wasutáca wéemìawani cáná yéewa icàlidaca wenàiwicanái iríni comparación iyú.  
\v 11 Jesús íimaca walí: “Dios imàacacué píalíacawa càinácaalí iyú icùaca yàasu wenàiwicawa. Càmita imàaca áibanái yáalíacawa, níái manùbéeyéi càmíiyéica yeebáida itàacái.  
\v 12 Wenàiwica íináidacaalíwa cayába nutàacái ìwali, yá nacái yéemìacaalí càinácaalí íimáaná, yásí Dios imàacaca yáalíacawa mamáalàacata. Quéwa áibacaalí wenàiwica càmita íináidawa cayába nutàacái ìwali, yásí iimáicha nacái yái achúméerica yáaliéricatéwa ìwali.  
\v 13 Iná nuéwáidacáita nía comparación iyú, níacáiná éwita naicácáaníta numànica yái càmíirica wenàiwica idé imànica, càicáaníta càmita nawàwa náalíacawa nùwali, cawinácaalí núa. Ewita néemìacáaníta nutàacái nàuwi iyúwa, càicáaníta càmita nawàwa néemìaca càinácaalí íimáaná yái nutàacáica.  
\v 14 Iná nàyaca càide iyúwaté profeta Isaías icàlidáaná tàacáisi Dios inùmalìcuíse. Dios íimacaté israelitanái irí: 
\q1 ‘Ewitacué péemìacáaníta mamáalàacata piùwi iyúwa, càicáanítacué canácatáita píalíapinácuéwa càinácaalí íimáaná. Ewitacué piicácáaníta madécaná wawàsi pituí iyúwa, càicáanítacué canácatáita píalíapináwa càinácaalí íimáaná yái piiquéericuéca’, 
\m íimaca yái Diosca.  
\v 15 Néeseté Dios íimaca israelitanái ìwali: 
\q1 ‘Níái wenàiwicaca, Israel itaquénáinámi, cadapùleca náiwitáise, cadapùleca neebáca nutàacái. Màuwica nía, càmíiyéi iwàwa yéemìaca nutàacái. Nadéca naimáidaca natuíwa, càmíiyéi iwàwa yáalíacawa càinácaalí íimáaná yái nutàacáica, ipíchaná nawènúadaca náiwitáisewa báawéeri íicha nuwasàacaténá nía nùasu yùuwichàacáisi íichawa’, 
\m íimaca yái Diosca. 
\p  
\v 16 “Quéwa píacué nuéwáidacaléca, Dios imànicuéca pirí cayábéeri manuísíwata píalíacáinácué piicáca yái piiquéericuéca pituí iyúwa, pidécué nacái péemìaca càinácaalí íimáaná yái tàacáisi péemièricuéca piùwi iyúwa.  
\v 17 Péemìacué cayába, madécaná profetanái, áibanái nacái cayábéeyéi íiwitáise nawàwacaté naicáca núa, yái piiquéericuéca, quéwa càmitaté naicá núa. Nawàwacaté nacái néemìaca yái nutàacái péemièricuéca, quéwa càmitaté néemìani”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Jesús explica la parábola del sembrador 
\p  
\v 18 Jesús íimaca walí: “Péemìacué yái íimáanáca, yái comparación ibànéeri ìwali.  
\v 19 Cawinácaalí wenàiwica yéemièyéica càinácaalí iyú Dios icùaca yàasu wenàiwicawa, quéwa càmita neebáidani, càica níade iyúwa bànacalé yúuwèericawa àyapulìcubàa. Yá Satanás yàanàaca, yá imàacaca naimáichaca Dios itàacái.  
\v 20 Yái ituínási yúuwèericawa cáli íinata íba yèewiré íimáanáca càicanide iyúwa wenàiwica néemìacaalí Dios itàacái, yá neebáidacani casíimáiri iyú.  
\v 21 Néeseta quéwa, càmicáiná neebáida Dios itàacái báisíiri iyú, macái nachàini iyúwa, càide iyúwa canácaalí bànacalé ipìchu cayába, íná neebáida itàacái maléená èeri, càide iyúwa bànacalé yéetácaalíwa ráunamáita. Iná nadàbacaalí nàuwichàacawa Dios irípiná, neebáidacáiná itàacái, Satanás nacái yáalimáidacaalí nía namàníinápiná nabáyawanáwa, yásí nayamáidaca neebáidaca Dios itàacái.  
\v 22 Yái bànacaléca yúuwèericawa tuíri yèewiré íimáanáca càicanide iyúwa wenàiwica néemìacaalí Dios itàacái, náináidacawa nacái ìwali, quéwa báawaca náináidacawa nawàwawa báawanama abéerita nàasu ìwaliwa, chái èeri irìcuírica. Cáininá nacái naicáca nàasu cawèníiriwa, nawàwacáiná càasuca nía. Macáita yái chái èeri irìcuírica ichìwáidaca nía, càmita ibatàa namànica càide iyúwa Dios iwàwáaná. Càide iyúwa bànacalé idàwinàacaalíwa báawata, quéwa canácatáita cayàcanáni, càita nacái níái wenàiwicaca. Neebáca Dios itàacái báawatata, càmíirita quéwa nawàwalìcuísewa, íná càmita máiní namàni cayábéeri càide iyúwa Dios iwàwáaná.  
\v 23 Quéwa yái bànacaléca yúuwèericawa cayábacatái cáli íimáanáca càicanide iyúwa wenàiwica néemìacaalí Dios itàacái, yá neebáidacani tài íiméeri iyú. Yá namànica cayábéeri càide iyúwa bànacalé idènìacaalí mamáalàacata ìyacanáwa cayábéeri. Abénaméeyéi namànica cayábéeri manuísíwata càide iyúwa bànacalé idènìacaalí cien namanùbaca ìyacanáwa, macái yéetaná imanùbaca. Aibanái namànica cayábéeri càide iyúwa bànacalé idènìacaalí sesenta namanùbaca ìyacanáwa, macái yéetaná imanùbaca. Aibanái namànica cayábéeri càide iyúwa bànacalé idènìacaalí treinta namanùbaca ìyacanáwa, macái yéetaná imanùbaca”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 La parábola de la mala hierba entre el trigo 
\p  
\v 24 Néeseté Jesús yéewáidaca nía àniwa comparación iyú. Iimaca nalí: “Péemìacué càinácaalí iyú Dios icùaca yàasu wenàiwicawa. Iyaca càide iyúwa asìali ibànacaalí yèepunícawa ibànacalewa. Ibànaca cayábanaméerita trigo ituíná.  
\v 25 Néese táiyápi, yái bànacalé íiwacali yùuwide yàanàaca trigo ibànacalená yùuculé, yá ibànaca manùba báawéeri masicái íimi trigo nacáiri iicácanáwa, cayábéeri trigosíwa íinatabàa. Yá yèepùacawa íicha, yái yùuwideca.  
\v 26 Iná yéewa macáita nadàwinàacawa, néese nadènìacaalí nàyacanáwa, átata báawanaméeri masicái yáasáidaca ìyacanáwa báawéeri meedá.  
\v 27 Néese bànacalé íiwacali yàasu wenàiwica naicáca báawéeri masicái, yá nàacawa náiwacali yàataléwa nacàlidacaténá iríni yàasu bànacalé iináwaná ìwali. Náimaca irí: ‘Wáiwacali, pibànacaté cayábanaméerita ituínási. ¿Síisáaná yàanàa yái báawéeri bànacaléca imusuéricawa yèewibàa?’ náimaca.  
\v 28 Yá náiwacali íimaca nalí: ‘Nùuwidequéera cài ibànaca néenibàa báawanaméeri ituínási trigosíwa yèewibàa’, íimaca nalí. Néese yàasu wenàiwicanái íimaca irí: ‘¿Piwàwasica wàaca wacacàaca íicha yái báawéerica?’ náimaca irí.  
\v 29-30 Quéwa náiwacali íimaca nalí: ‘Càmíirita. Picácué picacàa yái báawanaméerica, ipíchanácué picacàaca yáapichata yái cayábéeri trigoca. Tàacá idàwinàacawa abédanamata trigo yáapicha àta weedácatalépináta yái bànacaléca trigoca. Néese yàasu èeri tàacáwa, nuchùulìapiná nùasu wenàiwicawa yeedéeyéi bànacalé ìyacaná needáanápiná yái báawéerica bànacaléca quéechacáwa, nadacùadáanápiná ibàpi iyúnama nía, yéewanápiná weemáca nía. Néese nuchùulìapináca needáanápiná yái cayábéeri trigoca nùasu manuíri capìi irìculé, trigo ituíná yàalu’, íimaca yái bànacalé íiwacalica”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 La parábola de la semilla de mostaza 
\p  
\v 31 Néeseté Jesús yéewáidaca wenàiwicanái áiba comparación iyú. Yá íimaca nalí: “Péemìacué càinácaalí iyú Dios icùaca yàasu wenàiwicawa: Yái Dios icùanáca yàasu wenàiwicawa, càicanide iyúwa mostaza íimi, asìali ibànéerica ibànacale yèewiwa.  
\v 32 Ewita achúméeríinacáaníta yái mostaza íimica, càicáaníta idécanáami idàwinàacawa, yá manuícani macái bànacalé íicha, yá idàwinàacawa manuícani iyúwa àicusíwa. Iná yéewa màsibèe nàanàaca namànica namùlubèwa mostaza yéetaná yàana íinata”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 La parábola de la levadura 
\p  
\v 33 Jesús yéewáidaca nía àniwa comparación iyú. Yá íimaca nalí: “Yái Dios icùanáca yàasu wenàiwicanáiwa càicanide iyúwa levadura ìyáaná. Inanái yèewìadaca levadura máisibàawiríacatái harina yèewi, àta macáita íbesi inísàacawa”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 El uso que Jesús hacía de las parábolas 
\p  
\v 34 Jesús yéewáidaca wenàiwicanái macái wawàsi ìwali comparación iyú. Yéewáidaca níái manùbéeyéi wenàiwicaca comparación yáawami iyúta.  
\v 35 Jesús yéewáidaca nía cài imànicaténá càide iyúwaté Dios yàasu profeta icàlidáanáté tàacáisi Jesús inùmalìcuíse. Yáté Jesús íimaca: 
\q1 “Nucàlidapiná nalíwani comparación iyúwa; nucàlidapiná nalí manùba wawàsi ìwali, càmíiyéicáwa wenàiwica yéemìa iináwaná ìwali, Dios idàbacatáiseté èeriquéi àta siùca nacáide”, 
\m íimaca. 
\s1 Jesús explica la parábola de la mala hierba entre el trigo 
\p  
\v 36 Néeseté Jesús isutáca náicha wawàsi nèepùanápináwa nacapèe néréwa, níái manùbéeyéi wenàiwicaca. Yá Jesús iwàlùacawa capìi irìculé wáapicha, wía yéewáidacaléca. Néese wàacawa Jesús yàatalé. Wasutáca wéemìawani càinácaalí íimáaná yái tàacáisi icàlidéerica walí báawéeri masicái ìwali.  
\v 37 Yá Jesús íimaca walí: “Núa, asìali Dios néeséerica, núacata yái ibànéerica cayábéeri ituínási.  
\v 38 Yái bànacalé yàalupináca íimáanáca càicanide iyúwa chái èeriquéi. Yái cayábéeri ituínásica íimáanáca càicanide iyúwa Dios yàasu wenàiwica, yeebáidéeyéica itàacái. Yái báawéeri masicáica íimáanáca càicanide iyúwa báawéeri Satanás yàasu wenàiwica.  
\v 39 Yái nùuwide ibànéerica báawéeri masicái, yácata Satanás. Yáta nacái èerica needácatáipináca bànacalé ìyacaná, yácata èeripiná imáalàacatáipinácawa yái èeriquéi. Níái yeedéeyéica bànacalé ìyacaná, níacata Dios yàasu ángelnái.  
\v 40 Càide iyúwa needácaalí báawéeri masicái, neemáanápiná nía quichái irìcu, càipiná nacái ìyaca imáalàacaalípináwa yái èeriquéi.  
\v 41 Núa, asìali Dios néeséerica, nuchùulìapiná nùasu ángelnáiwa nàwacáidáanápiná nùasu wenàiwicanái nèewíise macáita ichìwáidéeyéica wenàiwica namàníinápiná nabáyawanáwa, nía nacái imàníiyéica ibáyawanáwa mamáalàacata.  
\v 42 Néese nùasu ángelnáiwa yúucapiná báawéeyéi wenàiwica manuíri quichái irìculéwa. Néré wenàiwica náicháanípiná, yá naamíapiná nayéiwa nàuwichàacái iyúwa.  
\v 43 Cawinácaalí imàníiyéica cayábéeri càide iyúwa Dios ichùulìaná, nacànapináwa mèlumèluíri iyú càide iyúwa èeri icamaláná Wáaniri Dios ìyacàle irìcuwa. Càuwíiyéicaalícué pía, péemìacué cayába nutàacái”, íimaca walí yái Jesúsca. 
\s1 La parábola del tesoro escondido 
\p  
\v 44 Jesús yéewáidacaté wía àniwa comparación iyú. Yá íimaca walí: “Yái Dios icùanáca yàasu wenàiwicawa ìyaca càide iyúwa cawèníiri wawàsi, áibanái wenàiwica ibèericaté cáli irìculé. Néese asìali yàanàacani, yá ibàlìaca àniwani. Néese, casíimáiri iyú, yàaca iwéndaca macáita yàasumiwa, yá iwènìaca iríwa yái cáli bànacalé yàalupináca”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 La parábola de la perla de mucho valor 
\p  
\v 45 Jesús yéewáidaca wía àniwa comparación iyú. Yá íimaca walí: “Yái Dios icùanáca yàasu wenàiwicawa ìyaca càide iyúwa cacharrerosàiri, icutéerica yàacawa perla púubéeyéi íba cayábanaméeyéi cawèníiyéi.  
\v 46 Néese asìali yàanàaca perla máiní yáwanáichúa cawènica, yá yàaca iwéndaca macáita yàasumiwa, néese iwènìaca iríwa úái perla cawèníichúa yáwanáica”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 La parábola de la red 
\p  
\v 47 Néeseté Jesús yéewáidaca wía àniwa comparación iyú. Iimaca walí: “Yái Dios icùanáca yàasu wenàiwicawa ìyaca càide iyúwa chinchorro náibèeri iyú cubái. Yá asìanái yúucaca chinchorro manuíri úni yáaculé. Yá náibàaca macái cubái íiwitáaná.  
\v 48 Idécanáami ipuníacawa yái chinchorroca, yá asìanái iwatàidacani úni yáacuíse càina íinatalépiná. Yá náawinacawa nacutáca nèewíise níái cayábanaméeyéi cubáica. Needáca cayábanaméeyéi cubái nàalu irìculéwa. Quéwa náucaca náichawa méetàuculé níái báawanaméeyéica cubáica.  
\v 49 Càita nacái èeri imáalàacaalípináwa, yásí ángelnái namusúacawa chènuníise naseríacaténá báawanaméeyéi wenàiwica cayábéeyéi wenàiwica íicha.  
\v 50 Yá náucapiná báawéeyéi wenàiwica manuíri quichái irìculé. Néré wenàiwica náicháanípináca, naamíapiná nacái nayéiwa nàuwichàacái iyúwa”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Tesoros nuevos y viejos 
\p  
\v 51 Néeseté Jesús isutáca yéemìawa wía: 
\p —‍¿Péemìasicué càinácaalí íimáaná yái tàacáisi nucàlidéericuéca pirí? —‍íimaca walí yái Jesúsca. Néese wáimaca irí: 
\p —‍Báisíta, Wáiwacali, wáalíacawa càinácaalí íimáaná —‍wáimaca irí.  
\v 52 Néese Jesús íimaca walí: 
\p —‍Péemìacué comparación: Abéeri yéewáidéeri wenàiwica templo irìcu, idécanáami yéewáidacawa càinácaalí iyú Dios icùaca yàasu wenàiwicawa, càide iyúwa nucàlidáaná, yásí yáalimá yéewáidaca wenàiwica Dios itàacái bàaluisàimi iyú, wàlisài iyú nacái, càide iyúwa capìi íiwacali imusúadacaalí yàasu cawèníiriwa icuèrica icapèe irìcuwa, yái cawèníiri bàaluisàimica, yá nacái cawèníiri wàlisàica —‍íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Jesús en Nazaret 
\p  
\v 53 Néeseté Jesús idécanáamité icàlidaca níái comparaciónca, yá yàacawa.  
\v 54 Yá yàanàaca yàasu cáli néréwa, Nazaret ìyacàlenáca. Néese idàbaca yéewáidaca wenàiwicanái judíonái yéewáidacàalu irìcu, ìyéerica Nazaret ìyacàlená irìcu. Níái wenàiwicaca náináidacawa manuísíwata néemìaca icàlidáaná nalíni. Yá náimaca nalíwáaca: 
\p —‍Canáca yéewaná yéewáidaca wía. Càmita báisí imàni yái càmíirica wenàiwica idé imànica.  
\v 55 Yácata ìirimi meedá yámide yàalubáisi imàníirinámica. María ìirica meedáni. Nabèerica meedáni, níái Santiago, José nacái, Simón nacái, Judas nacái.  
\v 56 Yéenánái inanái nàyaca wèewibàa meedá. Icàlidacáita áibanái yàasu tàacáisi meedá, càmicáiná yáalíawa cayába —‍náimaca.  
\v 57 Ináté càmita nawàwa neebáidaca Jesús itàacái. Quéwa Jesús íimaca nalí: 
\p —‍Batéwa macái wenàiwica naicáca profeta cáimiétaquéeri iyú icàlidéerica tàacáisi Dios inùmalìcuíse. Níawamita yàasu cáli néeséeyéi, yéenánái nacái, icapèe irìcuíyéi nacái, níawamita càmita nawàwa neebáidaca itàacái. Càita nacái nùasu cáli néeséeyéi, nuénánái nacái, nucapèe irìcuíyéi nacái, càmita nawàwa neebáidaca nutàacái —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 58 Càmitaté Jesús imàni néré madécaná yái càmíirica wenàiwica idé imànica, càmicáináté neebáida itàacái. 
\c 14  
\s1 La muerte de Juan el Bautista 
\p  
\v 1 Néenialíté rey Herodes, yái romanosàiri icuèricaté Galilea yàasu cáli, yéemìaca wenàiwicanái icàlidaca Jesús iináwaná ìwali.  
\v 2 Yá Herodes íimaca yáapichéeyéi iríwa: “Yácata Juan el Bautistami, Juancáiná idéca imichàacawa yéetácáisi íicha. Iná yéewa yáalimá imànica yái càmíirica wenàiwica idé imànica”, íimaca yái rey Herodesca, iyúunáidacáiná Juan el Bautistamicani, yái Jesúsca. 
\p  
\v 3 Càica Herodes íimaca ichùulìacáináté yàasu úwináiwa náibàanápináté Juan nadacùacaténáni cadena iyú, yá natéca náucacani presoíyéi ibànalìculé. Herodes imànicaté cài isíimáidacaténá yàacawéetúawa Herodías, caluéchúa iicáca Juan. Uái Herodíasca, úacata Herodes yéenásàiri Felipe yàacawéetúa quéechatécáwa, quéwa Herodes imelùdacaté úa yéenásàiri íichawa.  
\v 4 Ináté Juan yàalàaca rey Herodes. Juan íimacaté: “Báawéeriquéi peedáanáca péenásàiri yàacawéetúawa”, íimaca yái Juanca. 
\p  
\v 5 Yá rey Herodes iwàwacaté inúaca Juan isíimáidacaténá yàacawéetúawa Herodías, quéwa cáaluca Herodes iicáca wenàiwicanái iiquéeyéicaté Juan iyúwa profeta itàaníirica Dios inùmalìcuíse.  
\v 6 Quéwa áiba èerité rey Herodes imànica manuíri fiesta iwàwalicaténá yàasu èeriwa asáicatáicaténi. Yá Herodías íidu iwàlùacawa asìanái iyáacàalu irìculé. Yá ulabàaca báawéeri iyú abéechúata asìanái yàacuésemi naicácaténá úa, níái asìanái rey Herodes imáidéeyéica fiesta néré. Herodes iicácáiná ulabàaca, yá usíimáidaca Herodes iwàwa manuísíwata.  
\v 7 Iná Herodes íimaca ulí báisí báisísíwatasa Dios yáaliéricawa Herodes yàanápináté ulí càinácaalí wawàsi usutéerica íicha.  
\v 8 Néese ùacawa utàaníca úatúa Herodías yáapichawa quéechacáwa. Néese úái mànacàuca uèpùacawa rey Herodes yàatalé. Yá úumaca irí: 
\p —‍Pìa nulí Juan el Bautista íiwita quírápieli irìcu —‍úumaca, úacáiná úatúa Herodías uwàwacaté uicáca Juan íiwita utuí iyúwa úalíacaténáwa báisíiri iyúcani idéca yéetácawa, yái Juanca. 
\p  
\v 9 Yá achúmaca rey Herodes iwàwa, quéwa iwàwacutácaté imànica càide iyúwa íimáanáté mànacàu irí, níacáiná yáapichéeyéi néemìacaté íimáaná ulí báisí báisísíwatasa Dios yáaliéricawa. Yá Herodes ichùulìaca úwinái nanúanápináté Juan nàacaténáté ulí íiwitami.  
\v 10 Herodes ichùulìacaté abéeri úwi yàaca iwichùaca Juan íicha íiwita presoíyéi ibànalìcu. Càité Juan yéetácawa.  
\v 11 Yá natéca Juan íiwitami quírápieli irìcu. Yá nàaca ulíni úái mànacàuca. Néese utécani úatúa yàataléwa. 
\p  
\v 12 Néese Juan yéewáidacalénáimi yàanàaca presoíyéi ibàna néré natécaténá Juan ichéecami. Yá nabàlìacani. Néeseté nàaca nacàlidaca Jesús iríni. 
\s1 Jesús da de comer a cinco mil hombres 
\p  
\v 13 Idécanáamité Jesús yéemìaca Herodes iyúunáidaca Juan el Bautistamicani, yái Jesúsca, yá Jesús yàacawa barca irìcu abéemàalé Galilea icalìsaniná íicha. Wía yéewáidacaléca wàacawa nacái yáapicha áibalé canácatalé wenàiwica. Quéwa madécaná wenàiwica yáalíacawa Jesús iináwaná ìwali yàanáwa néré, íná nàacawa cáli íinatabàa nérépiná manùba yàcalé íicha.  
\v 14 Néese Jesús imichàacawa barca íicha, yá iicáca madécaná wenàiwica néré. Catúulécanáca iicáca nía, yá ichùnìaca cáuláiquéeyéi wenàiwica natéeyéica yàatalé.  
\v 15 Catáca yàacawa wàwali íná wía yéewáidacaléca wáimaca Jesús irí: 
\p —‍Catáca yàacawa wàwali chái canácatáica yàcalé. Iná pichùulìa nèepùanápináwa nawènìacaténá nayáapináwa yàcalé irìcu —‍wáimaca irí.  
\v 16 Jesús íimaca walí: 
\p —‍Càmita iwàwacutá nèepùacawa. Píatacué yàa nayáapiná —‍íimaca walí.  
\v 17 Néese wáimaca irí: 
\p —‍Canáca walí nayáapiná. Wadènìaca cinco namanùbaca pan, pucháiba cubái imìdecaná meedá —‍wáimaca irí.  
\v 18 Jesús íimaca walí: 
\p —‍Pitécué nulí nía —‍íimaca walí. 
\p  
\v 19 Yá néese Jesús ichùulìaca náawinacawa masicái íinata macáita níái wenàiwicaca manùbéeyéi. Néese yeedáca cinco namanùbaca pan icáapi irìculéwa, pucháiba cubái imìdecaná nacái. Néese iicáida chènuniré, yàaca Dios irí cayábéeri ìwali yái yàacàsica. Néese isubèriadacani, yàaca walíni wía yéewáidacaléca, yái yàacàsica. Néese wawacùaca nalíni, níái wenàiwicaca.  
\v 20 Néese macáita nayáaca cadénamani. Yá weedáca doce mapíiri imanùbaca yàacàsi yéenáimi imàaquéericawa.  
\v 21 Níái iyéeyéicaté yái yàacàsica, cinco mil namanùbaca asìanái. Càmita waputàa inanái, sùmanái nacái iyéeyéicaté iyáacaléwa náapicha. 
\s1 Jesús camina sobre el agua 
\p  
\v 22 Néeseté Jesús ichùulìaca wawàlùanápináwa barca irìculé wía yéewáidacaléca, wachàbacaténáwa ipíchalépiná abéemàalé Galilea icalìsaniná íicha. Iwàwacaté wàacawa ipíchalépiná idècunitàacá imàacaca wenàiwicanái yèepùanápináwa íicha.  
\v 23 Néese idécanáamité ibànùaca íichawa nía, yá yàacawa dúli íinatalé abéerita isutácaténá yáawawa Dios íicha. Catácanáami ìwali, yá iyamáacawa abéerita néré.  
\v 24 Quéwa wía yéewáidacaléca wàyaca barca irìcu déeculé cáli íicha. Màladàca yàacawa wàasu barca iwéré cachàini, cáulicáiná ipùa wáipunita.  
\v 25 Néese táiyápíwanái, amalácaalí yàacawa wawicáu, Jesús yàacawa mawiénita walí, yèepuníiriwa úni inànìacubàa.  
\v 26 Néese wía yéewáidacaléca waicáca yàacawa úni inànìacubàa, yá cáaluca wía báawanama, càmicáináté wáalía waicácani, yá wéemíanícawa wacalùniwa: 
\p —‍¡Iwàwanásimica! —‍wáimaca.  
\v 27 Yáta Jesús itàaníca walí. Iimaca walí: 
\p —‍¡Cayábacani, núaquéi, picácué cáalu pía! —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 28 Néese Pedro íimaca irí: 
\p —‍Nuíwacali, báisícaalí píacani, yá pimáida núa nùacaténáwa pìatalé úni inànìacubàa —‍íimaca yái Pedroca.  
\v 29 Néese Jesús íimaca irí: 
\p —‍Aquialé —‍íimaca yái Jesúsca. Néese Pedro imusúacawa barca irìcuíse, yá idàbaca yàacawa yèepunícawa úni inànìacubàa Jesús yàatalépiná.  
\v 30 Quéwa ipíchawáiseté Pedro yàanàaca Jesús yàatalé, yá iicáca cachàiníiri cáuli ipùaca ìwali, íná cáaluca Pedro íináidacawa iwàwawa. Cáalucanacáitani, yá idàbaca isawíacawa. Iná yéemíanícawa icalùniwa Jesús irí: 
\p —‍¡Nuíwacali, piyúudàa núa! —‍íimaca yái Pedroca.  
\v 31 Yáta Jesús iducúa icáapiwa Pedro irí, yá íibàaca Pedro icáapi ìwali, imichàidacani úniácuíse. Yá íimaca Pedro irí: 
\p —‍¿Cáná càmita píibàa piwàwawa nuwéré tài íiméeri iyú? Pidàbacanacáitaté píináidacawa piwàwawa càmíinápináté nuyúudàa pía, yáta pidàbacaté pisawíacawa —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 32 Nawàlùacanacáitawa barca irìculé, yáta wiúca cáuli canánama, Jesúscáiná iwàlùacatéwa wàatalé barca irìculé.  
\v 33 Néese wía ìyéeyéica barca irìcu, wabàlùacawa wàuluì ipùata iyúwa Jesús irí, wàacaténá icàaluíniná. Wáimaca irí: 
\p —‍¡Báisíta Dios Iirica pía! —‍wáimaca irí. 
\s1 Jesús sana a los enfermos en Genesaret 
\p  
\v 34 Wachàbacatéwa abéemàalé Galilea icalìsaniná íicha, yá wàanàaca Genesaret yàasu cáli néré.  
\v 35 Genesaret yàasu cáli néeséeyéi náalía naicáca Jesús, íná nàaca nacàlidaca iináwaná ìwali macái néenánái iríwa ìyéeyéica macái yàcalé irìcu Genesaret yàasu cáli. Yá natéca macái cáuláiquéeyéi wenàiwica Jesús yàatalé.  
\v 36 Yá nasutáca íicha wawàsi imàacáanápiná nadunùacáita ibàle ipùata ìwali nachùnìacaténáwa. Yá macáita idunuèyéica ibàle ìwali, yá cayábaca nía uláicái íicha. 
\c 15  
\s1 Lo que hace impuro al hombre 
\p  
\v 1 Abénaméeyéi yéewáidéeyéi wenàiwica templo irìcu nàanàacaté Jerusalén ìyacàlená néese. Nàwacáidáyacacawa fariseonái yáapicha. Néese macáita nàacawa Jesús yàatalé, yá nasutáca néemìawani. Náimaca Jesús irí: 
\p  
\v 2 —‍¿Cáná péewáidacalénái càmita namàni càide iyúwa wàawirináimi judío yéewáidáaná? Càmita namàni culto nacáiri náibacaténá nacáapiwa éeréeri iyú càide iyúwa wàawirináimi íiwitáise íimáaná ipíchawáise nayáaca nayáacaléwa íná casacàaca Dios iicáca níái péewáidacaléca —‍náimaca.  
\v 3 Néese Jesús íimaca nalí: 
\p —‍Báisíta càmita namàni yáara canéeri iwèni wawàsi càide iyúwaté pìawirináimicué yéewáidáaná, càmíirica Dios ichùulìaca wamànica. Quéwa pimànicuéca áiba wawàsi báawéeri cachàiníwanái: Pidécuéca pimàacaca píichawa Dios itàacái pimànicaténácué meedá iyúwa píiwitáise íimáaná.  
\v 4 Bàaluitécáiná Dios íimaca: ‘Pìa píaniri íimiétacanáwa, píatúa nacáiwa’, cài íimaca yái Diosca. Yá nacái íimacaté: ‘Aibacaalí itàaníca báawéeri iyú yáaniri ìwaliwa, càmicaalí nacái, yáatúa ìwaliwata, yásí iwàwacutácué pinúacani’, cài íimaca yái Diosca.  
\v 5 Quéwa píacué fariseoca péewáidacuéca wenàiwica cayábacasa cài náimaca náaniri iríwa, náatúa irí nacáiwa: ‘Càmita núalimá nuyúudàaca pía; nudéca nucùaca Dios irípináni, yái nuèripinámica pirí, íná canáca nulí cayába nuyúudèeripiná iyú pía’, cài náimaca nasèenái iríwa.  
\v 6 Càita péewáidacuéca wenàiwica càmitasa iwàwacutá nayúudàaca náaniriwa, náatúa nacáiwa idécanáami cài náimaca nasèenái iríwa. Iná píacué fariseoca píasáidacuéca piúcaca píichawa Dios itàacái pimànicaténácué iyúwa píiwitáise íimáaná meedá.  
\v 7 ¡Píacué pucháibéeyéica íiwitáise meedá! Profeta Isaías icàlidacatécué pìwali machacàníiri iyú Dios inùmalìcuíse. Dios íimacaté: 
\q1  
\v 8 ‘Níái israelitaca náimacáita meedá nàacasa nucàaluíniná, quéwa càmita cáininá naicáca núa nawàwalìcuísewa. 
\q1  
\v 9 Caná iwèni nuicáca nàasu culto namàníiricasa nulí. Càmita néewáida wenàiwicanái nutàacái iyú, néese néewáidacáita nía náiwitáise iyúwa’, 
\m cài íimaca yái Diosca —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 10 Néese Jesús imáidaca yàataléwa áibanái wenàiwicanái ìyéeyéica néeni. Yá íimaca nalí: 
\p —‍Péemìacué nutàacái, píacué macáita. Píalimáidacué píalíacawa péemìaca càinácaalí íimáaná yái núuméeripinácuéca pirí:  
\v 11 Càinácaalí yàacàsi iwàluèricawa wenàiwica inùmalìculé, càmita yéewa casacàaca imànica wenàiwica íiwitáise Dios íicha. Quéwa tàacáisi báawéeri imusuéricawa nanùmalìcuíse, yácata casaquèeri imànica náiwitáise Dios íicha —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 12 Néese wía Jesús yéewáidacaléca wàacawa yàatalé. Yá wáimaca irí. 
\p —‍¿Càmitasica píalíawa máiní báawaca fariseonái néemìaca yái píimáanáca? —‍wáimaca.  
\v 13 Quéwa Jesús íimaca walí: 
\p —‍Péemìacué comparación: Càide iyúwa bànacalé íiwacali iwatàacaalí báawéeri yéetaná imusuéricawa ibànacale yèewi, càita nacái Núaniri Dios chènuníiséeri yúucapiná íichawa cawinácaalí càmíiyéica itàaní Dios inùmalìcuíse báisíiri iyú, càmicáiná Dios ibànùa nía. Dios imáalàidapiná nacái nàasu tàacáisi cachìwéeri.  
\v 14 Picácué píináidawa piwàwawa fariseonái itàacái ìwali. Níacata matuíyéi íiwitáise meedá, càmíiyéi yáalíawa báisíiri tàacáisi, íná càmita náalimá néewáidaca wenàiwica machacàníiri iyú Dios ìwali. Néewáidacáita áibanái càmíiyéi yáalíawa, íná càica níade iyúwa matuíri itéerica áiba matuíri. Néese pucháibanama náuwàacawa utàwi irìculé. Càita nacái níara fariseoca naméeràidaca áibanái càmíiyéi yáalíawa —‍íimaca walí yái Jesúsca.  
\v 15 Néese Pedro íimaca Jesús irí: 
\p —‍Picàlida walí càinácaalí íimáaná yái tàacáisica picàlidéerica yàacàsi ìwali —‍íimaca yái Pedroca.  
\v 16 Yá Jesús íimaca walí: 
\p —‍¿Néeni, càmitasicué nacái píalía péemìaca càinácaalí íimáaná?  
\v 17 ¿Càmitasicué píalíawa macáita yàacàsi iwàluèricawa wenàiwica inùma irìculé yàanàaca idèerìculé, néese imusúacawa íicha?  
\v 18 Quéwa tàacáisi báawéeri imusuéricawa wenàiwica inùma irìcuíse, imusúacawa iwàwa irìcuíse. Yácata casaquèerica imànica wenàiwica íiwitáise Dios íicha.  
\v 19 Yácáiná macáita báawéeri íiwitáisesi imusúacawa wenàiwica iwàwa irìcuíse. Càita báawéeri íiwitáisesi: Nanúaca wenàiwica; naimáca áiba yáapicha càmíichúaca náinusíwa, càmíirica nanìrisíwa nacái; naimáca áibanái yáapicha ipíchawáise needáca nalíwa nía; namànica nainá iyúwa càide iyúwa càmíiná Dios ibatàa wenàiwica imànica; nayéedùaca áibanái yàasu; nachìwáidaca wenàiwica, nacàlida nacái nachìwawa; natàaníca báawéeri iyú áibanái ìwali.  
\v 20 Yái báawéeri wawàsica wenàiwicanái imàníirica, yácata casaquèerica imànica wenàiwica íiwitáise Dios íicha; néese, càmicaalí wamàni culto nacáiri wáibáaná wacáapiwa éeréeri iyú càide iyúwa fariseo íiwitáise íimáaná ipíchawáise wayáaca wayáacaléwa, càmita casacàa imànica wáiwitáise Dios íicha —‍íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Una extranjera que creyó en Jesús 
\p  
\v 21 Yá Jesús yàacatéwa náicha yàacaténáwa Tiro ìyacàlená yàasu cáli néré, Sidón ìyacàlená nacái.  
\v 22 Néese inanái yàanàaca néré, cananeasàatúa, càmíichúa israelita, ìyéechúa néré. Uacawa Jesús yàatalé. Yá umáidaca, úumaca Jesús irí: 
\p —‍¡Nuíwacali, rey David itaquérinámi, Dios ibànuèrica israelita icuèrinápiná, piicá nupualé! ¡Uacáiná nuíduca ùuwichàacawa demonio ìyacáiná uwàwalìcu! —‍úumaca.  
\v 23 Jesús quéwa masànata uíchani. Néese wía, Jesús yéewáidacaléca wàacawa yàatalé. Yá wáimaca irí: 
\p —‍Pichùulìa úa wáicha meedá, uémíanícáiná ùacawa wáamiwáise —‍wáimaca.  
\v 24 Jesús íimaca: 
\p —‍Dios idéca ibànùaca núa nuyúudàacaténá níawamita Israel itaquénáinámi iwènúadéeyéica íiwitáisewa Dios íicha càide iyúwa ovejanái naméeràacaalíwa náucacawa canácaalí nacuèriná. Nudéca nùanàaca numáidacaténá nía, nawènúadacaténá náiwitáisewa Dios irípiná —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 25 Quéwa úái inanáica ùacawa Jesús yàatalé. Yá ubàlùacawa ùuluì ipùata iyúwa Jesús irí ùacaténá icàaluíniná, yá úumaca irí: 
\p —‍¡Nuíwacali, piyúudàa núa! —‍úumaca.  
\v 26 Jesús íimaca ulí: 
\p —‍Péemìa comparación: Càmita wáuca sùmanái iyáacalé áulinái iyáapiná; càita nacái iwàwacutá nuyúudàaca quéechacáwa nuénánáicawa, níái israelitaca. Càmita cayába nuyúudàaca píacué càmíiyéica israelita —‍íimaca ulí, yáalimáidacaténá iicáwa úa, asáisí uebáidacaalí Dios imàníinápiná ulí cayábéeri éwita càmicáaníta israelita úa.  
\v 27 Néese úumaca irí: 
\p —‍Báisíta, Nuíwacali, quéwa càide iyúwa áulinái iyáacaalí yàacàsi yéenáimi yúuwèericawa náiwacali yàasu mesa yáapiré, càita nacái nuwàwa Dios imànica nulí cayábéeri éwita càmicáaníta israelita núa —‍úumaca.  
\v 28 Néese Jesús íimaca ulí: 
\p —‍¡Pía inanái, pidéca peebáidaca nulí manuísíwata! Yá nudéca numànica càide iyúwa pisutáaná nuícha —‍íimaca yái Jesúsca. Yáta cayábaca úái inanái íiduca, demoniocáiná yàacatéwa uícha. 
\s1 Jesús sana a muchos enfermos 
\p  
\v 29 Néeseté Jesús yàacawa náicha, yá yàanàaca Galilea icalìsaniná icàinalená néré. Néesecáwa yàacawa dúli íinatalé, yá yáawinacawa néré.  
\v 30 Manùba wenàiwica yàanàaca yàatalé, natéca náapichawa wenàiwica éeruíyéi yàabàli, matuíyéi nacái, cacháunéeyéi nacái, matàacáiyéi nacái, áibanái cáuláiquéeyéi nacái manùbéeyéi. Yá natéca nía, namàacaca nía cáli íinata Jesús íipunita. Yá Jesús ichùnìaca nía macáita.  
\v 31 Iná níái manùbéeyéi wenàiwicaca náináidacawa manuísíwata naicáidaca Jesús irí, imànicáináté cayábéeri wawàsi íiwitáise iyúwa. Néemìaca matàacáiyéimi itàaníca cayába. Naicáca nacái cacháunéeyéimi iiná cayábaca nía; níái éeruíyéimi yàabàli nacái nàipìnáaníca cayába; nía nacái matuíyéimica naicáidaca cayába. Yá nadàbaca nàaca Dios irí cayábéeri, yái Dios Israel itaquénáinámi yèerica icàaluíniná. 
\s1 Jesús da de comer a cuatro mil hombres 
\p  
\v 32 Néeseté Jesús imáidaca yàataléwa wía yéewáidacaléca. Yá íimaca walí: 
\p —‍Catúulécanáca nuicáca níái wenàiwicaca. Nadéca nàyaca núapicha máisiba èeri, idéca nacái imáalàacawa náicha nayáacalé. Càmita nuwàwa nubànùaca nía máapíiyéica nacapèe néréwa, ipíchaná nawàwachàbacawa àyapulìcubàa namáapicawa —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 33 Néese wáimaca irí: 
\p —‍Quéwa, càmita wáalimá weedáca yàacàsi cayába nayáapináwa, níái manùbéeyéica chái, canácatáica yàcalé —‍wáimaca.  
\v 34 Néese Jesús isutáca yéemìawa wía: 
\p —‍¿Càisimalénácué pan ìya pirí? —‍íimaca walí. Néese wáimaca irí: 
\p —‍Siete namanùbaca pan, máisibáanata cubái imìdecaná púubéeyéi nacái —‍wáimaca. 
\p  
\v 35 Néese Jesús ichùulìaca náawinacawa cáli íinata níái wenàiwicaca.  
\v 36 Néese yeedáca siete namanùbaca pan icáapi irìculéwa, cubái nacái. Yàaca Dios irí cayábéeri yàacàsi ìwali. Néese isubèriadacani, yàaca walíni, wía yéewáidacaléca. Néese wawacùaca wenàiwicanái iríni.  
\v 37 Néese macáita nayáaca cadénamani, yá weedáca siete mapíiri imanùbaca yàacàsi yéenáimi imàaquéericawa.  
\v 38 Níái iyéeyéicaté yái yàacàsica, cuatro mil namanùbaca asìanáica. Càmita waputàa inanái, sùmanái nacái iyéeyéicaté iyáacaléwa asìanái yáapicha.  
\v 39 Néeseté Jesús imàacaca wenàiwicanái nèepùacawa íicha. Yá iwàlùacawa wáapicha barca irìculé. Néese wàacawa Magadán yàasu cáliré, ìyéerica abéemàalé Galilea icalìsaniná íicha. 
\c 16  
\s1 Los fariseos y los saduceos piden una señal milagrosa 
\p  
\v 1 Néeseté abénaméeyéi fariseo nàacawa Jesús yàatalé saduceonái yáapicha. Yá nadàbaca natàaníca Jesús yáapicha, càmíiyéi yeebáida Dios néeséericani yái Jesúsca. Yá nawàwacaté náalimáidaca naicáwani imànicaténá áiba wawàsi náaliméerica nacháawàaca iináwaná ìwali ìwalíise. Yá nasutáca íicha imàníinápiná naicá áiba wawàsi ichàini iyúwa, áiba wawàsi càmíirica wenàiwica idé imànica, yáasáidacaténá báisíiri iyúcani Dios néeséericatani. 
\p  
\v 2 Quéwa Jesús íimaca nalí: “Péemìacué comparación: Táicacaalícué pìwali chái Israel yàasu cáli íinata, yá píimacuéca: ‘Táwicha cayába èeri waicácáiná quíiréeri acalèe siùca èeri’, càicué píimaca.  
\v 3 Néese áibaalícué amalácaalí piwicáu, yá píimacuéca: ‘Siùcata báawéeri èeri waicácáiná quíiréeri acalèe chái Israel yàasu cáli íinata’, càicué píimaca. ¡Píacué pucháibéeyéica íiwitáise!, píalíacuécawa càinácaalí íimáaná yái capìraléeri cáli iicácanáwa. Iná iwàwacutácué píalíaca nacáiwa càinácaalí íimáaná yái numàníináca siùcade pèewibàa, quéwa picàlidacáitacué pichìwawa càmitasa píalíacuéwa cawinácaalí núa.  
\v 4 Píacué báawéeyéica íiwitáise, píacué nacái iwènúadéeyéica íiwitáisewa Dios íicha, pidécuéca pisutáca nuícha numàníinápiná piicá yái càmíirica wenàiwica idé imànica, quéwa càmita numànicué pirí càiri wawàsi. Numàacapinácué piicá abéerita numàníiná càide iyúwaté profeta Jonás ìyáanáté”, íimaca yái Jesúsca. Néese Jesús yèepùacawa náicha. 
\s1 La levadura de los fariseos 
\p  
\v 5 Néeseté wía Jesús yéewáidacaléca, watéca wàacawa Jesús Galilea icalìsaniná abéemàalé, quéwa waimáichacaté watéca pan wayáapináwa.  
\v 6 Yá Jesús íimaca walí: 
\p —‍Péemìacué cayába comparación: Piicácué píichawa fariseonái yàasu levadura, saduceonái yàasu levadura nacái —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 7 Néese wía yéewáidacaléca càmita wéemìa càinácaalí íimáaná yái comparación Jesús icàlidéerica walí íná wáimaca walíwáaca: 
\p —‍¡Idéca cài íimaca walí càmicáiná waté pan wayáapináwa! —‍wáimaca.  
\v 8 Jesús yáalíacawa wáináidáanáwa, íná íimaca walí: 
\p —‍¿Cánácué píima canácasa pirí pan? Càmita nutàaní pan ìwali. ¡Cánácué càmita píibàa piwàwawa nuwéré!  
\v 9 ¿Cánácué càmita peebáida nulí núalimáca nùacuéca piyáapiná càinácaalícué pimáapuèrica? Iwàwacutácué piwàwalica càinácaalíté ìyáaná nuwacùacaalíté wenàiwicanái irí pan nayáapiná. Idécanáamité nuwacùaca nalí cinco namanùbaca pan nayáapiná níái cinco mil namanùbaca asìanáica, yácué pìwacáidacaté madécaná mapíiri yàacàsi yéenáimi imàaquéericawa.  
\v 10 Néese àniwa idécanáamité nuwacùaca nalí siete namanùbaca pan nayáapiná níái báinúaca mil namanùbaca asìanáica, yá pìwacáidacatécué madécaná mapíiri yàacàsi yéenáimi imàaquéericawa. Iná ¿cánácué càmitàacáwa píalíawa núalimáca nùaca piyáapiná?  
\v 11 ¿Cánácué càmita píalíawa càmita nutàaní pan ìwali? Péemìacué comparación: Piicácué píichawa fariseonái yàasu levadura, saduceonái yàasu levadura nacái, ipíchanácué báawaca namànica píiwitáise nacái —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 12 Ináté átata wáalíacawa Jesús càmita yàalàa wía pan yàasu levadura íichaná. Néese yàalàaca wía íichaná yái fariseonái yàasu tàacáisi cachìwéerica, saduceonái yéewáidáaná nacái. Yái tàacáisi néewáidéerica iyú wenàiwica, càicanide iyúwa levadura. Càide iyúwa levadura imàníiná ibàacanéeri iyú, imàacaca macáita íbesi inísàacawa, càita nacái fariseonái, saduceonái nacái néewáidaca wenàiwica nachìwa iyúwa, quéwa ibàacanéeri iyúta. Wenàiwicanái càmita náalíawa cachìwéerica nàasu tàacáisi. Càita fariseonái iméeràidaca madécaná wenàiwica Dios íicha namànicaténá nabáyawanáwa. 
\s1 Pedro declara que Jesús es el Mesías 
\p  
\v 13 Jesús idécanáamité yàanàaca Cesarea de Filipo ìyacàlená itéese, yá isutáca yéemìawa wía, wía yéewáidacaléca. Yá íimaca walí: 
\p —‍¿Càiná náimaca nùwali níara áibanái wenàiwicaca? ¿Cawinása núa, núa asìali Dios néeséerica? —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 14 Yá wáimaca irí: 
\p —‍Abénaméeyéi íimaca pìwali Juan el Bautistamicasa pía, náimacáiná Juan idécasa icáucàacawa. Aibanái íimaca profeta Elíascasa pía, yèepuèricasa yàanàaca àniwa, yái profeta Dios íiméericaté ìwali ibànùanápináté àniwani. Aibanái íimaca profeta Jeremíascasa pía, imichèericasawa yéetácáisi íicha, càmicaalí nacái, náimaca áiba profetaca pía nacái, itàaníiricaté Dios inùmalìcuíse bàaluité —‍wáimaca.  
\v 15 Néese Jesús íimaca walí: 
\p —‍Néenicué pía, ¿càinácué nacái píimaca nùwali? ¿Cawiná núa? —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 16 Néese Simón Pedro íimaca irí: 
\p —‍Mesíasca pía, yái cáuri Dios Iirica, yái icuèripináca wía, Dios ibànuèrica walí, wía israelitaca —‍íimaca yái Pedroca.  
\v 17 Néese Jesús íimaca Pedro irí: 
\p —‍Dios idéca imànica pirí cayábéeri, Simón, Jonás ìirica. Canácata wenàiwica yáaliméeri imàacaca píalíacawa nùwali cawinácaalí núa. Abéerita Núaniri Dios chènuníiséeri idé imàacaca píalíacawa nùwali.  
\v 18 Siùcade núumaca pirí Pedrocata píipidenáca íimáanáca “achúméeri íba”. Quéwa péemìa comparación: Yái tàacáisi siùquéerica tàacáwa píimaca nùwali ìyaca càide iyúwa cachàiníiri íba manuíri nabàlùadéeripiná íinata manuíri capìi. Cawinácaalí yeebáidéeyéica nutàacái nàyapiná càide iyúwa manuíri capìi ibàlùacaalíwa, abédanamapináta náiwitáise neebáidaca iyúwa píimáaná nùwali Mesíasca núa, yái Dios Iirica. Péemìa comparación: Càide iyúwa canáaná yáaliméeri imáalàidaca manuíri capìi ibàluèricawa cachàiníiri íba íinata, càita nacái canácata yáaliméeri imawènìadaca càiripináta nùasu wenàiwica yeebáidéeyéica nutàacái, éwita yéetácáisi piná, canácata yáaliméeri imáalàidaca nía, canásíwata.  
\v 19 Numàacapiná picàlidaca nutàacái wenàiwicanái irí, nawènúadacaténá náiwitáisewa Dios irípiná, yéewanápiná nawàlùacawa Dios ìyacàle irìculé Dios icùacataléca macáita chènuniré. Pìalàapiná nùasu wenàiwicanái namàníinápiná chái èeri irìcu càide iyúwa Dios iwàwáaná, yái ìyéerica chènuniré —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 20 Néese Jesús yàalàaca wía, wía yéewáidacaléca ipíchaná wacàlidaca áibanái irí Mesíascani, yái wacuèrinápináca Dios ibànuèrica walí, wía israelitaca. 
\s1 Jesús anuncia su muerte 
\p  
\v 21 Néenialíté Jesús idàbaca icàlidaca walíni, wía yéewáidacaléca, iwàwacutáanáté yàacawa Jerusalén ìyacàlená néré. Jesús íimaca israelita icuèrinánái, sacerdote íiwacanánái nacái, nía nacái yéewáidéeyéica wenàiwica templo irìcu nàuwichàidáanápináté manuísíwatani, yá nanúanápináténi yái Jesúsca. Quéwa Jesús íimaca imichàanápinátéwa yéetácáisi íicha máisiba èeri irìcu.  
\v 22 Néese Pedro itéca Jesús méetàucuta wáicha, yá idàbaca yàalàaca Jesús cachàiníiri iyú ipíchaná icàlidaca càiri. Yá Pedro íimaca irí: 
\p —‍¡Nuíwacali, Dios càmita iwàwa picàlidaca càiri wawàsi! ¡Canácatáita yéewa piùwichàacawa cài! —‍íimaca yái Pedroca.  
\v 23 Quéwa Jesús iwènúacawa Pedro íicha. Yá íimaca Pedro irí: 
\p —‍¡Pìawa nuícha, pía nùuwide Satanás nacáiri íiwitáise, píalimáidacáiná núa, numàníinápiná nubáyawanáwa! Càmita píináidawa iyúwa Dios iwàwáaná. Píináida meedáwa càide iyúwa èeri mìnanái íiwitáise ìyáaná —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 24 Néesecáwa Jesús íimaca walí macáita, wía yéewáidacaléca: 
\p —‍Abéericaalí péenácué iwàwa yàacawa núapicha iyúwa nuéwáidacalé, néese càmita yéewa pimànica yái piwàwéerica pimànica. Iwàwacutá nacái pimànica mamáalàacata càide iyúwa nuchùulìaná pía. Iwàwacutá matuíbanáiri iyú pimàaca áibanái yùuwichàidaca pía, éwita naicáanícaalí nacái piquíniná, éwita nanúacaalí píawa cruz ìwali peebáidacáiná nutàacái.  
\v 25 Níacáiná cawinácaalí càmíiyéica iwàwa yeebáidaca nutàacái ipíchaná nàuwichàacawa nulípiná, canáca nalí nacáuca càmíiri imáalàawa. Quéwa cawinácaalí yeebáidéeyéica nutàacái mamáalàacata, éwita áibanái inúacaalí nía, nadènìapiná nacáucawa càmíiri imáalàawa.  
\v 26 Ewita wenàiwica yeedácaalí iríwa macáita chái èeri yàasu cawèníirica, quéwa yúuca íichawa icáucawa càmíiri imáalàawa càmicáiná yeebáida nutàacái, yá canéerica iwèni meedá iríni, macáita yái cawèníirica yeedéerimica iríwa. Canácáiná áiba wawàsi wenàiwica yáaliméeri yàaca yeedácaténá iríwa icáucawa càmíiri imáalàawa, idécanáami yúucaca íichawani.  
\v 27 Núacáiná, asìali Dios néeséerica, nùanàapiná àniwa Núaniri Dios íiwitáise yáapichawa mèlumèluíri iyú, Dios yàasu ángelnái yáapicha nacáiwa. Yá nùapiná macái èeri mìnanái iwèni ìwalíise yái namàníirica.  
\v 28 Péemìacué cayábani, abénaméeyéicué péená ìyéeyéica chái siùcade, càmita néetápináwa ipíchawáise numàacaca núawawa naicáca núa càide iyúwa abéeri nacuèrinásàiri, núa asìali Dios néeséerica —‍íimaca yái Jesúsca. 
\c 17  
\s1 La transfiguración de Jesús 
\p  
\v 1 Néeseté seis èeri natàanícadénáami cài, yá Jesús itéca yáapichawa Pedro, Santiago nacái, Juan nacái yái Santiago iméeréerica. Yá Jesús yàacawa wáicha dúli chènuníiri íinatalépiná, itéca máisiba wéená.  
\v 2 Néré naicáca Jesús iwènúacawa áibawaca naicápiná. Yá mèlumèluwaca inàni icànaca càide iyúwa èeri icànáaná, ibàle nacái iwènúacawa cabalèewaca càide iyúwa camalási.  
\v 3 Yáta níái máisiba wéenáca ìyéeyéica néré naicáca profeta Moisés, profeta Elías nacái natàaníca Jesús yáapicha.  
\v 4 Néese Pedro íimaca Jesús irí: 
\p —‍Wáiwacali, ¡cayábéeriquéi wàyáanáca chái! Piwàwacaalí, yásí numànica máisiba capìi yáana wawàwalíinápinácué pía, abéeri pirípiná, áiba nacái Moisés irípiná, áiba nacái Elías irípiná —‍íimaca yái Pedroca. 
\p  
\v 5 Néese idècunitàacá Pedro itàaníca, yá mèlumèluíri acalèe ibàlìaca nía catámèeri iyú. Yá néemìaca Dios itàacái acalèe yèewíise. Cài íimaca: “Yácata Nuìri nuwàwéeri cáininéerica nuicáca. Cayábaca nuwàwa nuicácani. Péemìacué itàacái”, íimaca yái Diosca.  
\v 6 Néemìacanacáitani níái yéewáidacaléca máisiba, yá náuwàa nalìacawa nanùmáawawa cáli iwéré Jesús íipunita nàacaténá icàaluíniná. Yá cáaluca nía báawanama.  
\v 7 Néese Jesús yàacawa nàatalé. Yá imàacaca icáapiwa nàwali. Iimaca nalí: 
\p —‍Pimichàacuéwa; picácué cáalu pía —‍íimaca nalí.  
\v 8 Naicáidaca néré, yá canácata naiquéeri áibanáica, abéerita Jesús naicá.  
\v 9 Néese idècunitàacá nalicùacawa dúli íinatáise, Jesús yàalàaca nía. Iimaca nalí: 
\p —‍Picácué picàlida áibanái iríni yái péemièricuéca, piiquéericuéca nacái, yái yéenáiwanási nacáirica àta numichàacatalépinátawa yéetácáisi íicha, núa asìali Dios néeséerica —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 10 Néese Jesús yéewáidacalénái máisiba nasutáca néemìawani. Náimaca irí: 
\p —‍Níara yéewáidéeyéica wenàiwica templo irìcu náimaca iwàwacutáanása profeta Elías yèepùa yàanàaca quéechacáwa aléi èeri irìculé àniwa ipíchawáise israelita icuèrinápiná yàanàaca, yái wacuèrináca Dios ibànuèripináca walí. ¿Cáná yéewa cài náimaca, níái yéewáidéeyéica wenàiwica templo irìcu? —‍náimaca.  
\v 11 Néese Jesús icàlidaca nalí Juan el Bautistami iináwaná ìwali: 
\p —‍Báisíta, iwàwacutácaté profeta Elías nacáiri yàanàaca quéechatécáwa. Yá iwènúadaca wenàiwicanái íiwitáise Dios irípiná àniwa, yéewanápiná néemìaca itàacái yái israelita icuèrinápináca Dios ibànuèrica nalí.  
\v 12 Quéwa núumacué pirí abéeri profeta Elías nacáirimi idéca yàanàaca, yái Juan el Bautistamica, quéwa càmitaté náalía ìwali Elías nacáiricaténi. Yáté namànica irí báawéeri càide iyúwaté nawàwáaná. Càita nacái núa, asìali Dios néeséerica, nùuwichàapinácawa namànicaalípiná nulí báawéeri —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 13 Néese Jesús yéewáidacalénái náalíacatéwa Jesús icàlidaca ìyaca nalí Juan el Bautistami iináwaná ìwali. 
\s1 Jesús sana a un muchacho que tenía un demonio 
\p  
\v 14 Nàanàacaté wenàiwicanái yàatalé, yá abéeri asìali yàacawa Jesús yàatalé. Yá ibàlùacawa yùuluì ipùata iyúwa Jesús irí yàacaténá Jesús icàaluíniná. Yá íimaca Jesús irí: 
\p  
\v 15 —‍Nuíwacali, piicácáwa nuìri ipualé, demoniocáiná idacùaca íiwitáise cachàiníiri iyú, yá yùuwichàacawa báawanama, yái nuìrica. Madécaná yàawiría yúuwàacawa quichái irìculé, úni yáaculé nacái.  
\v 16 Nudéca nutécani péewáidacalénái yàatalé nachùnìacaténáni, quéwa càmita nadé náucaca íicha demonio —‍íimaca.  
\v 17 Néese Jesús íimaca nalí: 
\p —‍¡Píacué càmíiyéica yeebáida Dios ìwali, báawéeyéi nacái íiwitáise meedá! ¿Càinácué èeri iwàwacutá nùyacuéca píapicha quiríta? ¿Càinácué èeri iwàwacutá numànicuéca pirí quiríta? Pìanàidacué cháni, yái ùuculìirica —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 18 Néese Jesús yàalàaca demonio cachàiníiri iyú. Yá yúucaca demonio ùuculìiri íicha. Yáta cayábaca yái ùuculìirica. 
\p  
\v 19 Néesetécáwa wía Jesús yéewáidacaléca watàaníca Jesús yáapicha méetàucuta wenàiwicanái íicha. Yá wasutáca wéemìawani: 
\p —‍¿Cánácáwa càmita wadé wáucaca demonio? —‍wáimaca.  
\v 20 Néese Jesús íimaca walí: 
\p —‍Càmicáinácué peebáida Dios macái pichàini iyúwa. Péemìacué cayába, peebáidacaalícué Dios, éwita achúmacáaníta càide iyúwa achúméeríina mostaza íimi, yásí píalimácué pichùulìaca dúli isirùacawa méetàuculéta cài: ‘Pimichàawa, pìa pibàlùacawa áibacatalé’, yásí dúli yàacawa. Báisícaalícué peebáidaca Dios, yásí píalimácué pimànica macáita.  
\v 21 Quéwa máinícué càulenáca piúcaca yái demonio íiwitáanáca. Iwàwacutácué pisutá Dios quéechacáwa, pimàacacué píichawa nacái piyáacaléwa, pidéenápinácué piúcacani wenàiwica íicha —‍íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Jesús anuncia por segunda vez su muerte 
\p  
\v 22 Néeseté idècunitàacá Jesús yèepunícawa wáapicha, wía yéewáidacaléca Galilea yàasu cáli íinatabàa, yá icàlidaca walí yái tàacáisica. Iimaca walí: 
\p —‍Aiba wenàiwica presopináca namànica núa namàacacaténá áibanái asìanái inúaca núa, núa asìali Dios néeséerica.  
\v 23 Yá nanúapináca núa. Quéwa máisiba èeri irìcu yásí nucáucàacawa àniwa —‍íimaca yái Jesúsca. Néese wéemìacanáami yái tàacáisica, yá achúmaca wawàwa manuísíwata. 
\s1 El pago del impuesto para el templo 
\p  
\v 24 Néeseté Jesús, wía nacái yéewáidacaléca wàanàaca Capernaum ìyacàlená néré. Nàyaca néré abénaméeyéi ìwacáidéeyéica plata camuí imanùbaca nachùnìacaténá judíonái yàasu templo. Yá nàacawa natàaníca Pedro yáapicha. Yá nasutáca néemìawani: 
\p —‍Yáara yéewáidéerica pía, ¿càmitasica ipáyaida íichawa camuí imanùbaca nachùnìacaténá templo? —‍náimaca. 
\p  
\v 25 —‍Báisíta, ipáyaidéeri —‍íimaca yái Pedroca. Néese Pedro iwàlùacanacáitawa capìi irìculé, yáta Jesús cài íimaca irí quéechacáwa: 
\p —‍Simón, ¿càinásica píináidacawa? ¿Cawiná íicha needá plata níara icuèyéica cáli chái èeri irìcu? ¿Needásica plata néenibe íichawa, áibanái íichatasica? —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 26 Pedro íimaca irí: 
\p —‍Aibanái íicha —‍íimaca. Néese Jesús íimaca irí: 
\p —‍Iná néenibe càmita iwàwacutá napáyaidaca náichawa. Càita nacái càmita iwàwacutá nupáyaidaca nachùnìacaténá Núaniri Dios icapèewa, yái temploca, Iiricáiná núa.  
\v 27 Quéwa càmita wawàwa báawaca wamànica nawàwa. Pìawa Galilea icalìsaniná néré. Piúca néré puìwi. Peedá yái idàbáanéerica pibaláca cubáica. Yásí pìanàaca moneda cubái inùmalìcu, abéechúa moneda cawèníichúa pipáyaidacaténá nalí nulípináni, pirípiná nacáiwa. Pidécanáami pìanàaca yái plataca, yá pitéca nàataléni pipáyaidacaténá nía —‍íimaca yái Jesúsca. 
\c 18  
\s1 ¿Quién es el más importante? 
\p  
\v 1 Néenialíté, wía Jesús yéewáidacaléca, wàacawa Jesús yàatalé. Yá wasutáca wéemìawani: 
\p —‍¿Cawinásica wéená máiní cachàinipiná náicha canánama icùacaténá macáita èeri mìnanái píapicha? —‍wáimaca.  
\v 2 Néese Jesús imáidaca yàataléwa abéeri sùmài ibàlùacaténáwa wèewi.  
\v 3 Yá Jesús íimaca walí: 
\p —‍Càmitacué píináidawa machacàníiri iyú. Péemìacué cayába, càmicaalícué piwènúada píiwitáisewa àniwa píináidacaténáwa càide iyúwa sùmài íináidáanáwa, càmíiri cáimacái iicáca yáawawa, néese canácatáita yéewa Dios yéenibecuéca pía, Dios icùacaténácué pía.  
\v 4 Cawinácaalí wenàiwica iwènúadéerica íiwitáisewa íináidacaténáwa càide iyúwa yái sùmài yáana íináidáanáwa, càmíiri cáimacái iicáca yáawawa, yácata máiníiripiná cachàini náicha canánama áiba èeriwa Dios ìyacàle irìcu Dios icùacataléca macáita chènuniré.  
\v 5 Pimànicaalícué cayábéeri nuípidená ìwali sùmài irí, càiride iyúwa yái sùmàica peebáidacáiná nutàacái, yásí nuicáca yái cayábéerica pimàníirica sùmài irí càide iyúwa pidéca nacáicaalí pimànica nulí cayábéeri —‍íimaca yái Jesúsca. 
\s1 El peligro de caer en pecado 
\p  
\v 6 Jesús íimaca: “Aibacaalí iméeràidaca nùasu wenàiwica namànicaténá nabáyawanáwa, níái púubéeyéica yeebáidéeyéica nutàacái, yásí Dios yùuwichàidapiná manuísíwatani. Cayába cachàini irítáni yéetácaalíwatá ipíchawáise iméeràidaca sùmanái. Aibanái idacùacaalí manuíri íba icanápi ìwalíise, náucacaténáni manuíri úni yáaculé isawíacaténáwa, yásí ìisicùmacawa. Quéwa ìyacaalí mamáalàacata chái èeri irìcu, néese iméeràidacaalí sùmanái namànicaténá nabáyawanáwa, yá máiní cachàiníwanái yùuwichàapinácawa áibanái íicha infierno irìcu. Iná cayába cachàini irítáni yéetácaalíwatá ipíchawáise iméeràidaca púubéeyéi.  
\v 7 ¡Máiní nàuwichàapinácawa níái èeri mìnanáica, nàyacáiná madécaná wawàsi chái èeri irìcu imàaquéerica wenàiwica íináidacawa namàníinápiná nabáyawanáwa! Macái èeri imanùbaca ìyaca càiri wawàsi, quéwa ¡máiní Dios yùuwichàidapiná cawinácaalí wenàiwica yáalimáidéerica áibanái namàníinápiná nabáyawanáwa! 
\p  
\v 8 “Iná piwàwacaalí pimànica pibáyawanáwa picáapi iyúwa, pìabàli iyú nacáiwa pìanápináwa aléera càmicatalé Dios iwàwa pìacawa, yá piúca píichawa píiwitáise báawéeriwa, ipíchaná pimànica pibáyawanáwa, càide iyúwa wenàiwica iwichùacaalí icáapiwa, yàabàli nacáiwa, ipíchaná imànica ibáyawanáwa icáapi iyúwa, yàabàli iyú nacáiwa. Càita nacái iwàwacutá piúcaca píichawa píiwitáise báawéeriwa, yéewanápiná pidènìaca picáucawa càmíiri imáalàawa, ipíchaná nacái Dios yúucaca pía infierno irìculé, yái manuíri quicháica, càmíirica ichacàwa, càiripinéerita ìyaca.  
\v 9 Piwàwacaalí pimànica pibáyawanáwa pituí iyúwa, piicáanápiná wawàsi càmíirica Dios iwàwa piicáca, yá piúca píichawa píiwitáise báawéeriwa, ipíchaná pimànica pibáyawanáwa, càide iyúwa wenàiwica imusúadacaalí ituíwa, ipíchaná imànica ibáyawanáwa ituí iyúwa. Càita nacái iwàwacutá piúcaca píichawa píiwitáise báawéeriwa, yéewanápiná pidènìaca picáucawa càmíiri imáalàawa, ipíchaná nacái Dios yúucaca pía infierno irìculé, yái manuíri quicháica”, íimaca walí yái Jesúsca. 
\s1 La parábola de la oveja perdida 
\p  
\v 10 Jesús íimaca walí: “Picácué piicá níái sùmanáica càiyéide iyúwa canéeyéi iwèni meedá, picácué nacái pimàni nalí báawéeri. Núumacué pirí Dios yùuwichàidapiná cawinácaalí cài imàníirica, níacáiná Dios yàasu ángelnái icuèyéica níái sùmanáica náalimá nàacawa Núaniri Dios chènuníiséeri yàatalé chácatáinápinácaalí nawàwa naicácani, natàanícaténá Dios yáapicha.  
\v 11 Iwàwacutácué cawènica piicáca sùmanái, núacáiná, asìali Dios néeséerica, nudéca nùanàaca aléi èeri irìculé nuwasàacaténá nía Dios yàasu yùuwichàacáisi íicha, níái iméerèeyéicawa Dios íicha. 
\p  
\v 12 “¿Càinácué píináidacawa ìwali yái comparaciónca? Asìali idènìacaalí cien namanùbaca ipìra ovejanáiwa, yá abéeri oveja iméeràacaalíwa íiwacali íichawa, yásí náiwacali imàacaca ipìranáiwa noventa y nueve namanùbaca dúli inàliméeri yèewiré, yásí yàaca icutáca yái yúuquéericawa íicha.  
\v 13 Yàanàacaalíni, yásí iyanídacawa ipìra ìwaliwa manuísíwata íicha yái iyanídáanácawa noventa y nueve namanùbaca ìwali, níái càmíiyéica iméeràawa íicha.  
\v 14 Càitacué nacái Píaniri Dios chènuníiséeri cáinináca iicáca níái púubéeyéica. Càmita iwàwa áiba yúucacawa íicha, ibatàa abéeripináta”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Cómo se debe perdonar al hermano 
\p  
\v 15 Jesús íimaca walí àniwa: “Aibacaalí imàni pirí báawéeri, pìa pitàaníca yáapicha abéerita. Picàlida iríni machacàníiri iyú, yái imàníirica pirí báawéeri. Yeebácaalí pitàacái, yásí abédanamata íiwitáise píapicha àniwa.  
\v 16 Quéwa yái imàníirica pirí báawéeri, càmicaalí yeebá pirí, yá pimáida áiba wenàiwica, cawàwanáta pucháiba wenàiwica nacái, nàacaténáwa píapicha yàatalé náalíacaténáwa ibáyawaná ìwali.  
\v 17 Néese càmicaalí nacái yeebá nalí, yái imàníirica pirí báawéeri, néese picàlida iináwaná nalí níái ìwacáidáyaquéeyéicawa yéemièyéica Dios itàacái. Néese càmicaalí yeebá mamáalàacata, yá iwàwacutá piicácani càiride iyúwa wenàiwica càmíiri yeebáida Dios itàacái, càita nacái càiride iyúwa wenàiwica yeedéeri plata yéenánái judío íichawa Roma ìyacàlená yàasu gobierno irípiná. Iná iwàwacutá càmita pìwacáidáyacacawa yáapicha. 
\p  
\v 18 “Péemìacué cayábani, càinácaalí wawàsi càmíiricuéca pimàaca namànica chái èeri irìcu, yáta nacái Dios chènuníiséeri càmíiri imàaca namànica. Càinácaalí wawàsi nacái pimàaquéericuéca namànica chái èeri irìcu, yáta nacái Dios chènuníiséeri imàaquéerica namànica. 
\p  
\v 19 “Núumacué pirí pucháibacaalícué pía chái èeri irìcu abédanamacaalícué píiwitáise píapichawáaca pisutáanápinácué Dios íicha iyúudàanápiná pìalàaca péenásàiriwa, yásí Núaniri Dios chènuníiséeri imànicué pirí càide iyúwa pisutáanácué Dios íicha.  
\v 20 Ata alénácaalí nàyaca pucháiba yeebáidéeyéica nutàacái, ìwacáidáyaquéeyéicawa nuípidená ìwali, áibaalí nacái máisiba nàwacáidáyacacawa nuípidená ìwali, yásí nùyaca néré náapicha, íná Núaniri Dios yéemìacué pisutáaná íicha”, íimaca yái Jesúsca.  
\v 21 Néese Pedro isutáca yéemìawa Jesús: 
\p —‍Nuíwacali, ¿càisimaléná yàawiría iwàwacutá numàacaca nuwàwawa ibáyawaná íicha càinácaalí báawéeri áiba wenàiwica imàníirica nulí? ¿Numàacasica nuwàwawa ibáyawaná íicha siete yàawiríasica? —‍íimaca yái Pedroca.  
\v 22 Jesús íimaca irí: 
\p —‍Càmita núuma pirí pimàacáanápiná piwàwawa ibáyawaná íicha siete yàawiría. Néese núuma pirí, pimàaca piwàwawa ibáyawaná íicha siete yàawiría setenta imanùbaca íimáanáca cuatrocientos noventa imanùbaca yàawiría iwàwacutá pimàacaca piwàwawa íicha càinácaalí báawéerica imàníirica pirí —‍íimaca yái Jesúsca. 
\s1 La parábola del funcionario que no quiso perdonar 
\p  
\v 23 Jesús íimaca walí: “Yái Dios icùanáca yàasu wenàiwicawa ìyaca càide iyúwa abéeri nacuèrinásàiri imàníiná. Yái nacuèriná iwàwacaté yàasu wenàiwicanái ipáyaidaca íichawa imawènìacálecawa.  
\v 24 Néese idàbáanéeri asìali needéerica nacuèriná yàataléwa, imawènìaca icuèriná íichawa manùba millones.  
\v 25 Néese càmicáiná yáalimá ipáyaidaca íichawani, íná nacuèriná ichùulìaca nawéndaca asìali áibanái irí, yàacawéetúa yáapichawa nacái, yéenibe yáapichawa nacái, macáita yàasumi nacái yéewanápiná nacuèriná yeedáca iríwa àniwa achúmáanata yéená yái platami yàasu wenàiwica imawènièrica íicha.  
\v 26 Néese yái íibaidéerica yéemìacaalíni, yá ibàlùacawa yùuluì iyúwa yàacaténá icuèriná icàaluínináwa, yéewanápiná icuèriná iicáca ipualé. Yá isutáca icuèriná íichawa manuísíwata cài: ‘Nuíwacali, picùacáwa quiríta matuíbanáitàacáwa, nupáyaidapiná tàacáwa nuíchawa macáita’, íimaca.  
\v 27 Néese catúulécanáca icuèriná iicácani. Yá iwasàacani, imàaca nacái iwàwawa asìali imawènìacále íicha, yéewanápiná càmita quirínama iwàwacutá ipáyaidaca íichawani. Néese icuèriná imàacaca asìali yàacawa matuíbanáita. 
\p  
\v 28 “Yái íibaidéerica idécanáami yàacawa icuèriná íichawa, yá yàanàaca inacáiriwa íibaidéeri imawènièrica íicha achúmáanata plata. Néese idàbáanéeri asìali íibàaca inacáiriwa icanápi ìwalíise cachàiníiri iyú, batéwa inúacani. Yá íimaca inacáiri iríwa: ‘Pìa nulí nùasu plata yái pimawènièrica nuícha’, íimaca irí.  
\v 29 Néese yái inacáiri ibàlùacawa yùuluì ipùata iyúwa yàacaténá icàaluíniná, yái idàbáanéeri asìalica, isutácaténá iicáanápiná ipualé. Yá íimaca: ‘Picùacáwa quiríta matuíbanáitàacáwa, nupáyaidapiná tàacáwa nuíchawa macáita’, íimaca irí.  
\v 30 Quéwa yái idàbáanéeri íibaidéerica càmíirita iwàwa cài, yá yúucaca inacáiriwa presoíyéi ibànalìculé àta ipáyaidacataléta íichawa yái imawènìacálecawa.  
\v 31 Aibanái íibaidéeyéi naicácaté càinácaalí ìyáaná, yá máiní achúmaca nawàwa ìwalíise. Yá nàaca nacàlidaca iináwaná ìwali nacuèriná iríwa.  
\v 32 Iná nacuèriná imáidacani yàataléwani yái idàbáanéerica yàasu wenàiwicaca. Yá nacuèriná íimaca irí: ‘Pía nùasu wenàiwica báawéeri íiwitáise meedá. Numàacacaté nuwàwawa íicha macáita yái pimawènìacálemica, pisutácáináté nuícha manuísíwata.  
\v 33 Nuicácaté pipualé, íná iwàwacutáca piicáca áibanái ipualé nacái, càide iyúwa nùyáaná’, íimaca yái nacuèrináca.  
\v 34 Yá máiní calúaca yái nacuèrináca, yá yúucaca asìali presoíyéi ibànalìculé nàuwichàidacaténáni mamáalàacata ipáyaidacaténá íichawa càiripináta yái imawènìacálemicawa”, íimaca yái Jesúsca.  
\v 35 Néese Jesús íimaca: 
\p —‍Càita nacái Núaniri Dios chènuníiséeri yùuwichàidapinácué pía canánama càmicaalícué pimàaca piwàwawa nabáyawaná íicha báisíiri iyú, càinácaalí báawéerica áibanái imàníiricuéca pirí —‍íimaca walí yái Jesúsca. 
\c 19  
\s1 Jesús enseña sobre el divorcio 
\p  
\v 1 Idécanáamité Jesús icàlidaca nalíni, yá yàacawa Galilea yàasu cáli íicha wáapicha, wía yéewáidacaléca. Yá wàanàaca Judea yàasu cáli íinatalé, yái cáli ìyéerica oriente iwéré èeri imusúacatáisewa, abéemàalé Jordán inanába íicha.  
\v 2 Yá madécaná wenàiwica yàacawa yáamíise, nàwacáidáyacacawa yàatalé. Yá ichùnìaca cáuláiquéeyéi wenàiwica néré. 
\p  
\v 3 Néese abénaméeyéi fariseo nàacawa Jesús yàatalé náalimáidacaténá naicáwani itàaníinápiná báawéeri iyú yéewanápiná nacháawàaca iináwaná ìwali itàacái ìwalíise. Yá nasutáca néemìawani: 
\p —‍¿Pimàacasica asìali imàacaca íichawa íinuwa àta càinácaalí wawàsi ìwalíise iwàwéerica imàacaca úa meedá? —‍náimaca náalimáidaca naicáwa Jesús.  
\v 4 Néese Jesús íimaca nalí: 
\p —‍Pidécuéca piléeca Dios itàacái profeta itànèericaté, quéwa càmitacué piwàwa peebáidacani. Profeta itànàacaté tàacáisi íiméerica Dios idàbacaté wenàiwicanái quéechatécáwa. Dios ‘idàbacaté idàbáanéeri asìali, idàbáanéechúa inanái nacái’, cài itànàaca yái profetaca.  
\v 5 Dios íimaca nacái: ‘Iná asìali yàacawa yáaniri íichawa, yáatúa íicha nacáiwa ìyacaténá abédanamata íinu yáapichawa, yásí nuicáca níái pucháibaca iyúwa abéeri wenàiwica’, íimacaté yái Diosca.  
\v 6 Iná idécanáami asìali iimáca úapicha, yá càmita quirínama Dios iicáca nía iyúwa pucháiba wenàiwica, néese Dios iicáca nía iyúwa abéeri wenàiwica. Iná càmita cayába wenàiwica nèepùadaca náichawáaca nía, níái Dios imàaquéeyéica ìyaca càide iyúwa abéeri wenàiwica —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 7 Néese nasutáca néemìawa Jesús àniwa: 
\p —‍Quéwa, Dios imàacaca asìali yúucaca íichawa íinuwa, yácáiná profeta Moisés ichùulìacaté asìali yàanápiná cuyàluta íinu iríwa, abéeri cuyàluta icàlidéerica áibanái irí idéca yúucaca úa, náalíacaténáwa manìrica úa. Yá idécanáami yàaca ulíni, yá yáalimá ibànùaca íichawa úa —‍náimaca.  
\v 8 Jesús íimaca nalí: 
\p —‍Yái profeta Moisés càmitaté ichùulìa náucáanápiná náichawa náinuwa, néese bàaluité imàacacué pibànùaca píichawa píinuwa máinícaalí báawaca piicáca úa, ipíchanácué pimànica ulí báawéeri cachàiníwanái mamáalàacata máinícáinácué báawaca píiwitáise píacué israelitaca. Quéwa quéechatécáwa Dios idàbacaalíté wenàiwica, càmitaté ibatàa namàacaca náichawa náinuwa, íná báawacuéca Dios iicáca yái piúcáanácuéca píinuwa siùcade.  
\v 9 Siùcade núumacué pirí, asìali imàacacaalí íichawa íinuwa càmíichúacáwa iimá áiba asìali yáapicha càmíirica unìrisíwa, yá yeedácaalí áiba íinupináwa, imànica ibáyawanáwa idàbáanéechúa íinu iríwa. Aiba nacái yeedácaalí íinupináwa abéechúa náuquéechúami, imànica ibáyawaná nacáiwa, iimácáiná úapicha, úái áiba asìali íinuca —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 10 Néese wía Jesús yéewáidacaléca wáimaca irí: 
\p —‍Càmicaalí Dios ibatàa asìali yúucaca íichawa íinuwa, yá máiní càulenáca náichani. Cayába cachàini nalítáni càmicaalí needá náinupináwa —‍wáimaca.  
\v 11 Jesús íimaca walí: 
\p —‍Báisíta, quéwa càmita macái wenàiwica náalimá nàyaca abéerita, níawamita Dios imàaquéeyéica ìyaca cài casíimáiri iyú.  
\v 12 Abénaméeyéi càmita náalimá naduìca, namusúacáináwa cài, íná càmita needá nalíwa. Aibanái nacái càmita náalimá naduìca, áibanáicáiná náiríadacaté nía báawéeri iyú. Aibanái nacái nadéca náináidacawa nàyáanápiná càiripináta càide iyúwa wenàiwica càmíiyéi yáalimá iduìca yéewacaténá nàyaca matuíbanáiri iyú èeri íicha, náibaidáanápiná abéerita Dios irípiná. Cawinácaalí yáaliméeyéica ìyaca cài abéerita casíimáiri iyú íibaidacaténá càiripináta Dios irípiná, yá cayábéeriquéi ìyáanáca cài —‍íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Jesús bendice a los niños 
\p  
\v 13 Néeseté áibanái natéca néenibewa Jesús yàatalé imàacacaténá icáapiwa nàwali, isutácaténá nalí Dios imàníinápiná nalí cayábéeri. Quéwa wía Jesús yéewáidacaléca, wadàbaca wacuísaca níái itéeyéica yéenibewa, wáimaca sùmanái nasàiwicasa Jesús irí wawàsi.  
\v 14 Néese Jesús íimaca walí: 
\p —‍Pimàacacué sùmanái yàacawa nùatalé. Picácué pimáisanìa nàanàaca, Dios icùacáiná wenàiwica yeebáidéeyéica itàacái càide iyúwa sùmanái yeebáidáaná náaniri itàacáiwa —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 15 Yá Jesús imàacaca icáapiwa nàwali, isutáca nalí Dios. Néesecáwa yàacawa áibalé wáapicha wía yéewáidacaléca. 
\s1 Un joven rico habla con Jesús 
\p  
\v 16 Néeseté abéeri ùuculìiri yàacawa Jesús yàatalé, yá isutáca yéemìawa Jesús: 
\p —‍Pía, cayábéeri yéewáidéerica wía, ¿càiríinásica cayábéeri iwàwacutá numànica nùyacaténá càiripináta Dios yáapicha chènuniré? —‍íimaca.  
\v 17 Jesús íimaca irí: 
\p —‍Iwàwacutá píináidacawa cayába ìwali yái píimáanáca, càinácaalí íimáaná yái tàacáisi íiméerica cayábéericasa núa, canácáiná áiba wenàiwica cayábéeri, abéericata Dios cayábéeri —‍íimaca irí yái Jesúsca, iwàwacáináté asìali yeebáidaca ìwali, Dioscani yái Jesúsca. Néese Jesús íimaca irí àniwa: 
\p —‍Piwàwacaalí pìyaca càiripináta Dios yáapicha, yá iwàwacutá pìyaca càide iyúwa profeta Moisés ichùulìaná wàawirináimi bàaluité Dios inùmalìcuíse —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 18 Néese yái ùuculìiri íimaca Jesús irí: 
\p —‍Moisés ichùulìacaté namànica madécaná wawàsi. ¿Càiríiná wawàsi pitàaní ìwali? —‍íimaca yái ùuculìirica. Néese Jesús íimaca irí: 
\p —‍Dios itàacái íimaca: ‘Picá pinúa wenàiwica, picá piimá áiba inanái yáapicha càmíichúaca píinusíwa, áiba asìali yáapicha nacái càmíirica pinìrisíwa, picá piyéedùa, picá picàlida pichìwawa, picá nacái pichìwáida áibanái.  
\v 19 Néese pìa píaniri íimiétacanáwa, píatúa nacáiwa, cáininá piicáca áibanái wenàiwica càide iyúwa cáinináaná piicáca píawawa, pimànicaténá nalí cayábéeri’, cài íimaca Dios —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 20 Néese ùuculìiri íimaca: 
\p —‍Nudéca numànica macáita càiri wawàsi càide iyúwa Dios ichùulìaná wía. ¿Càinásica áiba iwàwacutá numànica quiríta? —‍íimaca.  
\v 21 Néese Jesús íimaca irí: 
\p —‍Piwàwacaalí pìyaca càide iyúwa Dios iwàwáaná, pìa piwénda macáita pìasuwa, pìacaténá iwènináami catúulécanéeyéi irí. Càita pidènìapiná pìasu cawèníiriwa chènuniré. Néese pèepùawa pìacaténáwa núapicha iyúwa nuéwáidacalé —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 22 Yái ùuculìiri idécanáami yéemìacani, yá achúmaca iwàwa, càasucáináni, yá yàacawa Jesús íicha, càmicáináté iwàwa yàaca macáita yàasuwa áibanái irí.  
\v 23 Néese Jesús íimaca walí, wía yéewáidacaléca: 
\p —‍Péemìacué cayábani, máiní càulenáca càasuíri yeebáidaca Dios itàacái, Dios icùacaténáni.  
\v 24 Núumacué pirí àniwa, càide iyúwa camello càmíiná yáalimá iwàlùacawa siduwíapi ituí yáapuí irìcubàa, càita nacái máiní càulenáca càasuíri yeebáidaca Dios itàacái, Dios icùacaténáni, máinícáiná cáinináca càasuíri iicáca yàasuwa Dios íicha —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 25 Wía yéewáidacaléca idécanáami wéemìacani, yá wáináidacawa manuísíwata wéemìacani, càmicáiná wáalíawa càinácaalí íimáaná. Yá wasutáca wéemìawani: 
\p —‍Néeni, ¿cawinápinásica yáalimá iwasàaca yáawawa Dios yàasu yùuwichàacáisi íicha? —‍wáimaca.  
\v 26 Néese Jesús iicáidaca walí, yá íimaca walí: 
\p —‍Càmita yéewa wenàiwicanái nawasàaca níawawa Dios yàasu yùuwichàacáisi íicha nachàini iyúwa meedá, quéwa Dios yáaliméeri iwasàaca nía —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 27 Néese Pedro íimaca irí: 
\p —‍Wadéca wamàacaca macáita wàasuwa, yá wadéca wàacawa píapicha yéewacaténá péewáidacaléca wía. Néeni, ¿càinásica wadènìapiná chènuniré? —‍íimaca.  
\v 28 Néese Jesús íimaca walí: 
\p —‍Péemìacué cayábani, áiba èeriwa Dios iwàlisàidapiná macáita. Néese núa, asìali Dios néeséerica, núawinapináwa nùasu yàalubáisi mèlumèluíri íinatawa, nucùacaténá macáita. Píacué nacái nuéwáidacaléca, píawinapinácuécawa doce namanùbaca yàalubáisi íinata picùacaténácué doce namanùbaca Israel itaquénáinámi yàawiría.  
\v 29 Numáidacué abénaméeyéi péená nàanápináwa nacapèe íichawa nacàlidacaténá áibanái irí nutàacái. Aibanái péenácué nacái nàapináwa néenánái íichawa, càmicaalí nacái néenánái inanái íichawa, càmicaalí nacái náaniri íichawa, càmicaalí nacái náatúa íichawa, càmicaalí nacái néenibe béeyéi íichawa, càmicaalí nacái nabànacale yàaluná íichawa nacàlidacaténá nutàacái. Quéwa Dios yàapinácué pirí cien imanùbaca yàawiríapiná cayábéeri wawàsi. Pidènìapinácué nacái picáucawa càmíiri imáalàawa.  
\v 30 Quéwa manùbéeyéi wenàiwica áibanái iiquéeyéica iyúwa máiníiyéica cachàinica siùcade, càmita máiní cachàini níawa áiba èeriwa. Manùbéeyéi nacái wenàiwica áibanái iiquéeyéica iyúwa càmíiyéica máiní cachàini siùcade, áiba èeriwa yásí máiní cachàiníwanái cachàinica níawa áibanái íicha —‍íimaca yái Jesúsca. 
\c 20  
\s1 La parábola de los trabajadores 
\p  
\v 1 Néeseté Jesús íimaca walí, wía yéewáidacaléca: “Dios imànipiná nalí cayábéeri, cawinácaalí íibaidéeyéica irípiná. Péemìacué yái tàacáisi comparaciónca: Yái Dios icùanáca yàasu wenàiwicawa ìyaca càide iyúwa bànacalé íiwacali imàníiná. Yái íiwacalica yàacawa mapisáisíwata icutácaténá wenàiwica íibaidéeyéipiná yàasu uva ibànacalená yèewiré.  
\v 2 Néese idécanáami itàaníca abénaméeyéi wenàiwica yáapicha ipáyaidacaténá nía abé èeri iwènicatái, yá ibànùaca nía náibaidáanápiná yàasu uva ibànacalená yèewiré.  
\v 3 Néese a las nueveta mapisáita, yàacawa àniwa, yá iicáca áibanái ibàluèyéicawa bàacháwáise nacùaca nàyaca néré íibaidacalési.  
\v 4 Yá íimaca nalí: ‘Pìacué píibaidaca nacái nùasu uva ibànacalená yèewiré, yásí nupáyaidacué pía cayába càide iyúwa píibaidáaná’, íimaca nalí. Iná nàacawa náibaidaca irí.  
\v 5 Néese machacànicaalí èeri, yá bànacalé íiwacali yàacawa àniwa. Yá itàaníca áibanái yáapicha íibaidéeyéipiná irí. Yá nàacawa náibaidaca irí bànacalé yèewiré. Yá néese a las tresta táicalé, yá itàaníca áibanái yáapicha àniwa náibaidacaténá irí bànacalé yèewiré nacái. Yá nàacawa néré.  
\v 6 Néese a las cincota táicalé àniwa, yá yèepùa iicáca áibanái icutéeyéica íibaidacalési. Yá íimaca nalí: ‘¿Cánácué pibàlùawa èeríapinama chái canéeyéi meedá íibaidéeri?’ íimaca nalí.  
\v 7 Náimaca irí: ‘Wàya chái canácáiná imáidéeri wía wáibaidacaténá’, náimaca irí. Néese íimaca nalí: ‘Pìacué nacáiwa píibaidaca nulí nubànacale yèewiré’, íimaca nalí. Yá nàaca náibaidaca. 
\p  
\v 8 “Catácaalí nàwali, yái bànacalé íiwacali íimaca yàasu wenàiwica iríwa ipáyaidéerica wenàiwica: ‘Pimáida níara íibaidéeyéica, pipáyaidáaná níawa. Pipáyaida quéecha níái yàanèeyéica náamiwáise macáita, néese pipáyaida níái yàanèeyéicaté napíchalécáwa, àta níara idàbáanéeyéicaté yàanàaca’, íimaca yái íiwacalica.  
\v 9 Néese nàanàaca néré níái idàbéeyéicaté íibaidaca a las cincota táicalé, yá ipáyaidaca nía abé èeri iwènicatái.  
\v 10 Néese napáyaida nàacawa macáita àta nàanàacataléta néré níái idàbéeyéicaté íibaidaca mapisáisíwata, yá nayúunáidaca ipáyaidapináca nía manuí yáwanáita. Càita quéwa ipáyaidaca nía macáita abé èeri iwènicatáita.  
\v 11 Needácanáami yái plataca, yá nadàba natàaníca báawéeri iyú bànacalé íiwacali ìwali.  
\v 12 Náimaca irí: ‘Níacata yàanèeyéicaté a las cinco táicalé, nadéca náibaidaca abéeri hora meedá. Yá pipáyaidaca nía abédanamata wáapicha, wía yùuwichèeyéicawa íibaidaca ùuléeri yáapiré èeríapinama’, náimaca irí.  
\v 13 Yá bànacalé íiwacali itàaníca àniwa yáapicha abéeri néená íibaidéeyéicaté èeríapinama. Yá íimaca irí: ‘Pía, nùacawéerináca, càmita numàni pirí báawéeri. Mapisáita bàwina nutàanícaté píapicha, yá abédanamata wáiwitáise wáapichawáaca nupáyaidacaténá pía abé èeri iwènicatái.  
\v 14 Peedá pìasu platawa pìacaténáwa matuíbanáita. Nuwàwa nùaca irí yái yàanèericaté a las cincota táicalé càitade iyúwa nupáyaidáaná pía.  
\v 15 Núalimá numànica nùasu yáapichawa càide iyúwa nuwàwáaná. Picá báawa piicáca núa ìwalíise yái numàníináca cayábéeri áibanái irí mawèníiri iyú’, íimaca yái bànacalé íiwacalica. 
\p  
\v 16 “Càita nacái, píacué idàbéeyéicaté íibaidaca nulí quéechatécáwa, áibanái nacái íibaidéeyéipiná nulí píamiwáise, numànipiná canánama irí cayábéeri càide iyúwa nuwàwáaná numànica nalí cayábéeri”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Jesús anuncia por tercera vez su muerte 
\p  
\v 17 Jesús idéca idàbaca yàacawa Jerusalén ìyacàlená nérépiná. Iná itéca wía yéewáidacalécawa doce wamanùbaca méetàucuta áibanái íicha. Yá íimaca walí: 
\p  
\v 18 —‍Càide iyúwacué piicáaná, wàacawa wàyaca Jerusalén ìyacàlená nérépiná. Aibanái presopináca namànica núawa, núa asìali Dios néeséerica, natécaténá núa sacerdote íiwacanánái yàatalé, nía nacái yéewáidéeyéica wenàiwica templo irìcu. Yá nachùulìaca áibanái nanúanápiná núa.  
\v 19 Yá natépiná núa presoíri iyú càmíiyéi judío yàatalé naicáanícaténá nuquíniná, yá nacapèedáidapiná núa, yá natàtàapiná núa cruz ìwali nuétácaténáwa. Quéwa máisiba èeri irìcu, yá numichàapinácawa yéetácáisi íicha —‍íimaca walí yái Jesúsca. 
\s1 Lo que pidió la madre de Santiago y Juan 
\p  
\v 20 Néeseté Zebedeo yéenibe yáatúa ùacawa Jesús yàatalé uénibe yáapichawa níái Santiago, Juan nacái. Yá ubàlùacawa ùuluì ipùata iyúwa Jesús irí usutácaténá íicha wawàsi imàníinápiná ulí cayábéeri.  
\v 21 Yá Jesús íimaca ulí: 
\p —‍¿Càinásica piwàwa numànica pirí? —‍íimaca yái Jesúsca. Néese úumaca irí: 
\p —‍Pimàaca nuénibe pucháiba náawinacawa píapicha nacùacaténá píapicha macái wenàiwica áiba èeriwa picùacaalípiná macáita píiwitáise cachàiníiri iyúwa. Pimàaca náawinacawa píapicha, abéeri yáawinacaténáwa péewápuwáise, abéeri nacái yáawinacawa apáulìcuíse pirí nacùacaténá píapicha macái èeri mìnanái —‍úumaca.  
\v 22 Quéwa Jesús íimaca nalí níái Santiago, Juan nacái: 
\p —‍Càmitacué píalíawa càinácaalí iwàwacutáanápiná pimànica Dios imàacacaténácué pirí yái pisutéericuéca nuícha, picùanápinácué núapicha macái wenàiwica. ¿Píalimásicué piùwichàacawa càide iyúwa nùuwichàanápináwa yéewacaténácué cachàiníiyéica pía càide iyúwacué pisutáaná nuícha? —‍íimaca yái Jesúsca. Néese náimaca Jesús irí: 
\p —‍Báisíta, Wáiwacali, wáaliméeri wamànica —‍náimaca.  
\v 23 Néese Jesús íimaca nalí: 
\p —‍Báisítacué piùwichàapinácawa càide iyúwa nùuwichàanápináwa, quéwa Dios càmita ibatàa numàacapinácué píawinacawa núapicha abéericué péená yáawinacaténáwa nuéwápuwáise, áibacué péená nacái yáawinacawa apáulìcuíse nulí, picùacaténácué núapicha macái wenàiwicata, yácáináta Núaniri Dios imàacapiná nalíni, cawinácaalí wenàiwicanái Dios íináidéeyéicatéwa náawináanápináwa núapicha wacùacaténá macái wenàiwica —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 24 Wía, Jesús yéewáidacaléca diez wamanùbaca, wéemìacaté yái nasutáanáca Jesús íicha wawàsi, yá calúaca wía náapicha, níái pucháiba Zebedeo yéenibeca.  
\v 25 Quéwa Jesús imáidaca yàataléwa wía. Yá íimaca walí: 
\p —‍Píalíacuécawa càinácaalí iyú càmíiyéi judío imànica icuèyéica yàasu cáli néeséeyéiwa; casíimáica nacùaca wenàiwica cachàiníiri iyú. Píalíacuéwa nacái casíimáica náiwacanánái nachùulìaca macái wenàiwica.  
\v 26 Quéwa iwàwacutácué càmita pìya càide iyúwa nàyáaná. Néese cawinácaalícué péená iwàwéerica Dios iicácani càiride iyúwa cachàiníirica íiwitáise, iwàwacutá iyúudàacuéca pía macáita.  
\v 27 Cawinácaalícué péená iwàwéerica Dios iicácani càiride iyúwa cachàiníirica áibanái íicha, iwàwacutá íibaidacuéca pirí macáita càide iyúwa yàasu wenàiwica íibaidáaná íiwacali iríwa.  
\v 28 Iwàwacutácué cài pimànica, núacáiná, núa asìali Dios néeséerica, éwitacué Píiwacalicáaníta núa, càicáaníta càmita nùanàa náibaidacaténá nulí meedá. Néese nudéca nùanàaca nuíbaidacaténá áibanái wenàiwica irípiná, numàacacaténá nacái nucáucawa nuwasàacaténá manùba wenàiwica Dios yàasu yùuwichàacáisi íicha, yái yàanèeripináca nàwali nabáyawaná ìwalíisewa —‍íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Jesús sana a dos ciegos 
\p  
\v 29 Néeseté wamusúacawa Jericó ìyacàlená íicha, yá manùbéeyéi wenàiwica nàacawa Jesús yáamíise.  
\v 30 Yá pucháiba matuíyéi nàyaca néeni, yáawinéeyéicawa àyapu idùlepi isutéeyéica plata náicha níái wenàiwicaca ichàbéeyéicawa néenibàa. Matuíyéi isutáca náicha plata yéewanápiná nawènìaca nayáapináwa. Náalíacáináwa Jesús iináwaná ichàbáanáwa chábài, yá namáidaca Jesús irí: 
\p —‍¡Wáiwacali, rey David itaquérinámi, Dios ibànuèricaté walí wacuèrinápiná, piicá wapualé! —‍náimaca. 
\p  
\v 31 Manùbéeyéi wenàiwica nacuísaca níái matuíyéica masànáanápiná nía, quéwa namáida quéwanáta mamáalàacata cachàiníiri iyú. Náimaca: 
\p —‍¡Wáiwacali, rey David itaquérinámi, Dios ibànuèricaté walí wacuèrinápiná, piicá wapualé! —‍náimaca.  
\v 32 Iná Jesús iyamáaca ibàlùacawa, yá imáidaca níái matuíyéica. Néese isutáca yéemìawa nía: 
\p —‍¿Càinásicué piwàwa numànica pirí? —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 33 Náimaca irí: 
\p —‍Wáiwacali, wawàwa pimàaca catuíca wía —‍náimaca.  
\v 34 Catúulécanáca Jesús iicáca nía, yá imàacaca icáapiwa natuí ìwali. Yáta matuíyéimi iicáidaca àniwa, yá nàacawa Jesús yáapicha. 
\c 21  
\s1 Jesús entra en Jerusalén 
\p  
\v 1 Wàanàacaté mawiénita Jerusalén ìyacàlená irí; quéechatécáwa wàanàaca Betfagé ìyacàlená néré, ìyéerica dúli ìwali íipidenéechúa Olivos, yái olivo inàlimanáca. Yá Jesús ibànùaca ipíchalépináwa pucháiba wéená wía yéewáidacaléca.  
\v 2 Ipíchawáise Jesús ibànùaca nía, yá íimaca nalí: 
\p —‍Pìacuéwa irìculé yái yàcaléca ìyéerica wapíchalé. Nérécué pìanàapináca burro nadacuèchúa néré, ibàluèchúawa uìri yáapichawa. Piwasàacué úa, pitécué nulí níawa.  
\v 3 Aibacaalícué isutá yéemìawa píawa càinácaalícué pimàni, picàlidacué iríwani nuwàwacutáca níái burroca, núa Píiwacalicuéca, nubànùanápiná nacái wenàiwica natécaténá irí nía àniwa caquialéta —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 4 Càité Jesús imànica càide iyúwaté Dios yàasu profeta itànàanáté tàacáisi Dios inùmalìcuíse. Dios íimacaté: 
\q1  
\v 5 “Picàlidacué nalíni níái ìyéeyéica Jerusalén ìyacàlená irìcu, áibaalí íipidenácatalé Sión: ‘Piicácué, Picuèriná yàanàaca pìatalécué, càmíiri cáimacái iicáca yáawawa, cáimiétacanéeri, matuíbanáiri iyú nacái, yáawinéeriwa burro wàlisài íinata, uìrica abéechúa pìrái itéechúa yàasusi’, càicué píimaca nalíwa”, 
\m íimacaté yái Diosca.  
\v 6 Níái pucháiba yéewáidacaléca nàacawa, yá namànicaté càide iyúwa Jesús íimáanáté nalí.  
\v 7 Natéca úái burroca, uìri nacái. Yá walìadaca wàasu ruana nacáiriwa nawaalírìcubàa, yéewanápiná Jesús yàalubáicani. Yá Jesús imichàa yáawinacawa burro íinata.  
\v 8 Manùbéeyéi wenàiwica ìyaca néré wáapicha. Abénaméeyéi natéca nàasu ruana nacáiriwa náuquéeri nàwalíisewa, yá nalìadaca nía àyapulìcubàa Jesús ipíchalé, burro ìipìnacaténá íinatabàa càide iyúwaté judío íiwitáise nàaná nacuèriná icàaluínináwa. Aibanái nacái nawichùaca wisìri nacáiri ibáiná, yá nalìadaca nía àyapulìcubàa Jesús ipíchalé, náasáidacaténá casíimáica naicácani.  
\v 9 Níái yèeyéicawa Jesús ipíchalé, níái nacái yèeyéicawa yáamiwáise namáidáidaca casíimáicáiná nía. Náimaca: 
\p —‍¡Wàacué irí cayábéeri, yái rey David itaquérinámica, Dios ibànuèrica walí wacuèrinápiná! ¡Cayábéeriquéi Wacuèrináca, Dios ibànuèrica walí, icùacaténá wía! ¡Wàaca pirí cayábéeri, pía Dios chènuníiséerica! —‍náimaca. 
\p  
\v 10 Jesús iwàlùacawa Jerusalén ìyacàlená irìculé, yá macáita wenàiwica namusúacawa nacapèe íichawa naicácaténáni. Manùbéeyéi nasutáca néemìawa wenàiwica yèeyéicawa Jesús yáapicha. Yá náimaca: 
\p —‍¿Cawinásica yái wenàiwicaca? —‍náimaca.  
\v 11 Néese níái wenàiwicaca yèeyéicawa Jesús yáapicha náimaca nalí: 
\p —‍Yácata profeta Jesús, yái Nazaret ìyacàlená néeséerica, yàanèerica Galilea yàasu cáli néese, itàaníirica Dios inùmalìcuíse —‍náimaca. 
\s1 Jesús purifica el templo 
\p  
\v 12 Néeseté Jesús iwàlùacawa templo ibàacháwalená irìculé. Yá imusúadaca wenàiwicanái templo ibàacháwalená irìcuíse, macáita iwéndéeyéicaté yàasusi, áibanái nacái iwènièyéica yàasusi templo ibàacháwalená irìcu. Itamàaca yúucawa náicha nàasu mesa canánama, níái icambiéyéica plata wenàiwica íicha needácaténá nalíwa plata. Jesús itamàaca yúucawa náicha nàalubáica níái iwéndéeyéica unùcu sacrificio pinéerica.  
\v 13 Yá Jesús íimaca nalí: 
\p —‍Pidécuéca péemìaca tàacáisi profeta itànèericaté Dios inùmalìcuíse. Dios íimacaté yàasu templo ìwaliwa: ‘Yái nucapèeca nasutácàalupináca nuícha’, íimacaté yái Diosca. Quéwa, pidécuéca piwènúadacani cayéedéeyéi icapèe iyú, yái temploca, piyéedùacáinácué plata wenàiwica íicha pichìwa iyúwa —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 14 Néese abénaméeyéi matuíyéi, áibanái nacái éeruíyéi yàabàli nàacawa Jesús yàatalé templo irìcu. Yá ichùnìaca nía.  
\v 15 Quéwa sacerdote íiwacanánái, nía nacái yéewáidéeyéica wenàiwica templo irìcu báawaca naicáca Jesús imàníináca yái càmíirica wenàiwica idé imànica, cayábacáiná wenàiwicanái iicáca náicha Jesús. Néemìaca nacái sùmanái isàna imáidéeyéica casíimáiri iyú templo irìcu; sùmanái íimaca Jesús ìwali: “¡Wàacué irí cayábéeri, yái rey David itaquérinámica, Dios ibànuèrica walí Wacuèrinápiná!” náimaca níái sùmanáica. Iná calúaca sacerdote íiwacanánái, nía nacái yéewáidéeyéica wenàiwica templo irìcu, yácáiná yái tàacáisi sùmanái icàlidéerica íimáanáca Mesíascani yái Jesúsca, judío icuèrinápiná Dios ibànuèrica nalí.  
\v 16 Néese sacerdotenái íimaca Jesús irí: 
\p —‍Picá pimàaca nacàlidaca pìwali yái tàacáisica. Pichùulìa masànáanápiná nía, ipíchaná áibanái nayúunáidaca Mesíasca pía —‍náimaca. Yá Jesús íimaca nalí: 
\p —‍Casíimáica nuémìaca yái náimáanáca. Pidécuéca piléeca tàacáisi Dios yàasu profeta itànèericaté nuináwaná ìwali, íiméerica sùmanái nacàlidáanápináté nuináwaná cayábéeri iyú. Profeta íimacaté: 
\q1 ‘Pía Wacuèriná Dios, pidéca pimàacaca púubanaméeyéi sùmanái, quìrasìinái nacái nàaca pirí cayábéeri’, 
\m cài íimacaté nùwali yái profetaca. ¿Cánácué càmita péemìa càinácaalí íimáaná yái Dios itàacái piléericuéca? —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 17 Néeseté Jesús yàacawa náicha. Yá imusúacawa wáapicha Jerusalén ìyacàlená íicha, wía yéewáidacaléca. Néese macáita wàacawa Betania ìyacàlená néré, yá waimáca néré. 
\s1 Jesús maldice la higuera sin fruto 
\p  
\v 18 Néeseté mapisáináami àniwa Jesús, wía nacái yéewáidacaléca, idècunitàacá wàacawa Jerusalén ìyacàlená nérépiná àniwa, yá máapicani, yái Jesúsca.  
\v 19 Néese iicáca higuera yéetaná ibàluèricawa àyapu idùlepi. Yá Jesús yàacawa higuera yéetaná yàatalé icutácaténá ìyacaná. Quéwa canáca ìyacaná, iicá ibáiná meedá. Néese Jesús íimaca àicu irí: 
\p —‍¡Càmita quirínama càyacanáca píawa! —‍íimaca yái Jesúsca, yáasáidacaténá walí Dios yùuwichàidáanápináté israelitanái. Yáta ichuìdacawa macáita yái higuera yéetanámica, yá yéetácawa.  
\v 20 Néese wía, Jesús yéewáidacalénái waicácáináni, yá wáináidacawa manuísíwata waicáidaca higuera yéetanámi irí. Yá wasutáca wéemìawa Jesús: 
\p —‍¿Càiná yéewaná ichuìdacawa abéerìcuíseta, chuìcani yái higueraca yéetanámica? —‍wáimaca.  
\v 21 Néese Jesús íimaca walí: 
\p —‍Iwàwacutácué peebáidaca tài íiméeri iyú Dios imàníinápinácué pirí càinácaalícué cayábéeri pisutéerica íicha imàníinápinácué pirí. Péemìacué cayába, píibàacaalícué piwàwawa Dios iwéré tài íiméeri iyú, yásí píalimácué pimànica càide iyúwa núumáaná higuera yéetanámi irí. Píalimápinácué nacái pimànica cachàiníwanái. Píimacaalícué yái dúli irí: ‘Pimichàawa, picaláawa manuíri úni yáaculé’, càicaalícué píima, yásí yàacawa càide iyúwacué píimáaná irí, báisícaalícué peebáidaca Dios imàníinápinácué piríni.  
\v 22 Núumacué pirí nacái, macáita càinácaalí cayábéeri pisutéericuéca Dios íicha imàníinápinácué pirí, yá peebáidacaalícué tài íiméeri iyú Dios imàníinápinácué piríni, yásí Dios imànicuéca piríwani —‍íimaca yái Jesúsca. 
\s1 La autoridad de Jesús 
\p  
\v 23 Néeseté Jesús iwàlùacawa templo irìculé. Yá idàbaca yéewáidaca wenàiwica néré. Néese sacerdote íiwacanánái, nía nacái judío íiwacanánái béeyéica nàacawa Jesús yàatalé. Yá nasutáca néemìawani: 
\p —‍¿Cawiná ibànùa pía pimusúadáanápiná wenàiwica templo ibàacháwalená irìcuíse níái iwéndéeyéica yàasusi? ¿Cawiná ichùulìa pía pimusúadáanápiná nía? —‍náimaca Jesús irí.  
\v 24-25 Néese Jesús íimaca nalí: 
\p —‍Núa nacái nuwàwa nusutácuéca nuémìawa pía: ¿Cawiná ichùulìaté Juan ibautizáanápiná wenàiwica, Diossica? ¿Wenàiwicanáisica? Píimacué nulí càiríinácaalí náicha ichùulièricaté Juan ibautizáanápiná wenàiwica. Picàlidacué nulíni. Picàlidacaalícué nulíni, yásí nucàlidacué nacái piríwani cawinácaalí ichùulìaca núa numusúadáanápiná wenàiwica templo ibàacháwalená irìcuíse níái iwéndéeyéica yàasusi —‍íimaca yái Jesúsca. Néese nadàbaca natàaníca nalíwáaca. Náimaca: “Wáimacaalí irí Dios ichùulièriquéera Juan, yásí isutáca yéemìawa wíatá: ‘Néeni, ¿cánácué càmitaté peebáidani?’ càipiná íimaca walí.  
\v 26 Càmita nacái wawàwa wáimaca irí wenàiwica ichùulièriquéera Juan, cáalucáiná wía wenàiwicanái íicha, macáita wenàiwica neebáidacáiná Juan itàanícaté Dios inùmalìcuíse”, cài náimaca nalíwáaca.  
\v 27 Iná náimaca Jesús irí: 
\p —‍Càmita wáalíawa —‍náimaca. Néese Jesús íimaca nalí: 
\p —‍Càita nacái càmitacué nucàlida piríni cawinácaalí ichùulìaca núa numusúadáanápiná wenàiwica templo ibàacháwalená irìcuíse, níái iwéndéeyéica yàasusi —‍íimaca yái Jesúsca. 
\s1 La parábola de los dos hijos 
\p  
\v 28 Jesús isutáca yéemìawa judío íiwacanánái, sacerdote íiwacanánái nacái: 
\p —‍¿Càinácué píináidacawa ìwali yái comparaciónca? Péemìacuéni. Abéeri asìali idènìacaté yéenibewa pucháiba asìanái. Yá íimaca abéeri néená irí, yái idàbáanéerica: ‘Nuìri, siùcade pìa píibaidaca nùasu uva ibànacalená yèewiré’, íimaca yái náanirica.  
\v 29 Néese ìiri íimaca yáaniri iríwa: ‘Càmita nuwàwa nuíbaidaca’, íimaca. Néeseta quéwa iwènúadaca íiwitáisewa, yá yàaca íibaidaca néré.  
\v 30 Néese náaniri yàacawa imáidacaténá ìiri áibawa. Yá ichùulìaca íibaidaca uva ibànacalená yèewiré. Néese ìiri íimaca yáaniri iríwa: ‘Iyá, pápa. Yáca nùacawéera’, íimaca. Quéwa càmita yàawa néré —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 31 Néese Jesús isutáca yéemìawa judío íiwacanánái, nía nacái sacerdote íiwacanánáica. Yá íimaca nalí: 
\p —‍¿Càiríiná náicha níái asìali yéenibe pucháiba imànica càide iyúwa yáaniri iwàwáaná? —‍íimaca yái Jesúsca. Néese náimaca irí: 
\p —‍Yái idàbáanéerica —‍náimaca. Néese, Jesús yèepùa íimaca nalí: 
\p —‍Péemìacué cayába yái nutàacáica. Báisíta áibanái yeedéeyéicaté plata yéenánái íichawa romanonái yàasu gobierno irípiná, nía nacái inanái iiméeyéicaté asìanái yáapicha plata ìwalinápiná, nadéca nawènúadaca náiwitáisewa Dios irípiná, yá idéca Dios yàasu wenàiwicaca nía, Dios icùacaténá nía. Quéwa, píatacué càmita Dios yàasunáica.  
\v 32 Yácáiná Juan el Bautistami yàanàacaté yéewáidacaténácué pía pìyáanápinácué càide iyúwa Dios iwàwáaná. Càmitacué quéwa peebáida iríni. Néese áibanái yeedéeyéicaté plata yéenánái íichawa romanonái yàasu gobierno irípiná, nía nacái inanái iiméeyéicaté asìanái yáapicha plata ìwalinápiná, níata yeebáidacaté Juan el Bautista itàacáimi. Yáté nawènúadaca náiwitáisewa nabáyawaná íichawa. Quéwa píacué, éwita piicácáanítacué neebáidaca, néese càmitacué quéwa piwènúada píiwitáisewa Dios irípiná peebáidacaténá càide iyúwaté Juan el Bautistami icàlidáaná Dios itàacái —‍íimaca yái Jesúsca. 
\s1 La parábola de los labradores malvados 
\p  
\v 33 Néeseté Jesús yéewáidaca wenàiwica comparación iyú. Iimaca nalí: “Péemìacué comparación: Abéeri asìali idènìacaté ibànacale yàalunáwa uva yàalupiná. Yá ibànaca uva. Néese imànica iwáiná ibànacale itéesebàawa. Ichùnìaca nacái utàwi nacáichúa uva ìyacaná yàalupiná, napisùacatalépiná uva ituní. Néese imànica chènuníiri capìi naicáidacatáisepiná macáita uva ibànacalená yàalu. Yá imàacaca áibanái icuèyéipiná irí yái yàasu uva ibànacalená yàalunáca, quéwa iwàwacutácaté nabànùaca irí yàasu uva ìyacaná yéenápiná, yàasu èerita needácatáipináté ìyacaná. Idécanáamité imànica náapicha càiri wawàsi, yá néese yàacawa náicha áibalépiná.  
\v 34 Uva yàasu èeri yàanàacaté needácaténá ìyacaná, yá bànacalé íiwacali ibànùaca yàasu wenàiwicanáiwa néré nacutácaténá icuèyéi íicha bànacalé íiwacali yàasu uva ìyacaná yéenápiná.  
\v 35 Quéwa níái icuèyéica bànacalé náibàaca nía; nacapèedáidaca abénaméeyéi, nanúaca áibanái, néese nanúaca abénaméeyéi wenàiwica íba iyú.  
\v 36 Yá bànacalé íiwacali ibànùaca nàatalé àniwa yàasu wenàiwicanáiwa áibanái, manùba yáwanái idàbáanéeri yàawiría íicha. Quéwa càita nacái níái icuèyéica bànacalé namànica nalí báawéeri mamáalàacata. 
\p  
\v 37 “Néese bànacalé íiwacali ibànùaca nàatalé ìiriwa, íináidacáináwa iríwa yái bànacalé íiwacalica: ‘Báisíta nàaca nuìri íimiétacanáwa’, íimaca íináidacawa iríwa.  
\v 38 Quéwa níái icuèyéica bànacalé naicáca ìiri yàacawa napualé, yá náimaca nalíwáaca: ‘Yáara bànacalé íiwacalica yéetácaalípináwa, yá yàaca bànacalé ìiri iríwa. Ara, wàacuéwa wanúanáni. Yásí wíacata bànacalé íiwacanánái’, náimaca.  
\v 39 Càita náibàacani, yá nawatàidacani bànacalé yèewíise, yá nanúacani. 
\p  
\v 40 “Siùcade píimacué nulí: Yái uva ibànacalená íiwacalica, yàanàacaalípiná nàatalé, ¿càinásica imànipiná nalí, níái icuèyéicaté bànacalé?” íimaca yái Jesúsca.  
\v 41 Néese níái wenàiwica ìyéeyéica templo irìcu náimaca Jesús irí: 
\p —‍Inúapiná níái báawéeyéica, càmita nacái catúulécaná iicáca nía. Néese imàacapiná áibanái cayábéeyéi íiwitáise icuèyéipiná irí yái uva ibànacalenáca, ibànuèyéipiná irí yàasu uva ìyacaná yéenápiná needácaalí bànacalé ìyacaná —‍náimaca.  
\v 42 Néese Jesús íimaca nalí: 
\p —‍Báisíta. Pidécuéca piléeca nacái comparación Dios yàasu profeta itànèericaté Dios inùmalìcuíse. ¿Cánácué càmita peebáida itàacái? Itànàacaté tàacáisi íiméerica Dios ibànùanápináté nacuèrinápiná, níái israelitaca, quéwa báawáanápináté naicácani. Càité profeta íimaca: 
\q1 ‘Níái imàníiyéica íba icapèená, nadéca náucaca abéeri íba méetàuculé náichawa, caná iwènicáiná naicácani. Quéwa Wacuèriná Dios idéca imàacaca máiníiri iwàwacutácawa capìi irípináni yái íba náuquéericaté. Càita Dios idéca imànica, íná wàaca Dios irí cayábéeri’, 
\m càité profeta íimaca nùwali, núa càiride iyúwa íba, núa israelita icuèrinápináca.  
\v 43 Iná núumacué pirí, càicuéca píade iyúwa báawéeyéi icuèyéica bànacalé. Càmitacué picùa cayába israelitanái càide iyúwa Dios iwàwáaná, càmitacué nacái péewáida nía, íná càmita namàni cayábéeri. Siùcáisede Dios càmita quirínama ibatàacué picùaca yàasu wenàiwica, níái israelitaca. Yá Dios imàacapiná áibanái íibaidaca irípiná, yéewáidéeyéipiná nía cayába, namànicaténá cayábéeri càide iyúwa Dios iwàwáaná.  
\v 44 Iyaca nacái áiba comparación íba ìwali: Cawinácaalí wenàiwica yúuwèeyéicawa iwéré yái íbaca, yásí wenàiwica isubèriacawa. Néese íba yúuwàacaalíwa áibanái íinatabàa, yásí náalacawa ichùmalési iyú —‍íimaca yái Jesúsca, náalíacaténáwa Dios yùuwichàidáanápiná manuísíwata cawinácaalí càmíiyéica yeebáida Jesús itàacái. 
\p  
\v 45 Níái sacerdote íiwacanánáica, fariseonái nacái, idécanáami néemìaca comparación Jesús icàlidéerica, yá náalíacawa icàlidacaténi nàwali yái tàacáisica.  
\v 46 Ináté nawàwaca náibàacani náucacaténáni presoíyéi ibànalìculé. Quéwa cáaluca nía manùbéeyéi wenàiwicanái íicha, níacáiná manùbéeyéi wenàiwica neebáidaca Jesús itàaníca Dios inùmalìcuíse. Iná càmita nadé náibàaca Jesús. 
\c 22  
\s1 La parábola de la fiesta de bodas 
\p  
\v 1 Néeseté Jesús idàbaca yéewáidaca nía àniwa comparación iyú. Yá íimaca nalí:  
\v 2 “Péemìacué comparación: Yái Dios icùanáca wenàiwica càicanide iyúwa abéeri nacuèriná imàníiná iwàwéerica imànica manuíri fiesta ìiri irípináwa, yàasu casamientopináwa, ìiri yeedácáiná iríwa yàacawéetúapináwa.  
\v 3 Yá nacuèriná ibànùaca yàasu wenàiwicanáiwa nàaca namáidacaténá wenàiwica nacuèriná icàlidéeyéicaté iríni quéecha. Quéwa càmita nawàwa nàwacáidáyacacawa néré.  
\v 4 Néese nacuèriná ibànùaca yàasu wenàiwicanáiwa áibanái. Ipíchawáise nàacawa, yá íimaca nalí: ‘Pìacué picàlidaca nalíni, níara numáidéeyéica, nudéca nuchùnìaca yái nayáapináca. Nùasu wenàiwica nadéca nanúaca nupìra pacá walíibèeyéi, áiba nacái nupìra walíibèeyéi. Macáicata idécawa canánama yái nayáapináca. Pisutácué nàanápináwa aléi fiesta casamiento nérépiná’, íimaca yái nacuèrináca.  
\v 5 Néese nacuèriná yàasu wenàiwica namáidaca nía àniwa quéwa caná iwèni wenàiwicanái iicáca nacuèriná itàacáiwa. Abéeri néená yàaca iicáca ibànacalewa. Aiba yàacawa yàcalé néré iwéndacaténá yàasuwa.  
\v 6 Yá áibanái náibàaca nacuèriná yàasu wenàiwicawa. Yá nacuísaca nía, namànica nalí báawéeri, àta nanúacataléta nía nacái.  
\v 7 Yá néese máiní calúacani yái nacuèrináca. Yá ibànùaca néré yàasu úwináiwa, yá úwinái nanúaca níái inuéyéicaté meedá nacuèriná yàasu wenàiwicawa, yá úwinái yeemáca nàyacàlemi.  
\v 8 Néese àniwa nacuèriná íimaca yàasu wenàiwicanái iríwa: ‘Macáicata idéca ichùnìacanáca canánama fiesta casamientopiná quéwa níara numáidéeyéicaté quéechatécáwa, canáca yéewaná nàanàaca, càmicáináté neebá numáidáaná nía.  
\v 9 Iná pìacué picutáca mamáalàacata wenàiwicanái bamuchúamibàa yàcalé, àyapulìcubàa nacái pimáidacaténácué nía macáita pìanèeyéica’, íimaca yái nacuèrináca.  
\v 10 Néese níái yàasu wenàiwicanái nàacawa bamuchúamibàa yàcalé àyapulìcubàa, yá nàwacáidaca macáita wenàiwica nàanèeyéica néenibàa, cayábanaméeyéi, báawanaméeyéita nacái. Iná yéewa idéca capìi ipuníacawa madécaná wenàiwica iyú, yái manuíri capìi imàdáaná casamiento yàaluca. 
\p  
\v 11 “Néeseta quéwa yái nacuèriná iwàlùacawa néré itàidacaténá wenàiwicanái yàanèeyéica néré nayáacaténá nayáacaléwa, yá iicáca abéeri asìali nèewi ibàlesíami yáapichawa meedá. Càmitaté ìwali ibàlewa wàlisàiwa, yái bàlesi cayábéerica nacuèriná iwacuèricaté macái wenàiwica irí, fiesta casamiento ibàlenápiná.  
\v 12 Yá nacuèriná íimaca irí: ‘¿Néeni? ¿Cánásica yéewaná piwàlùacawa aléi, éwita càmicáaníta pìwali pibàlewa fiesta casamiento ibàlenápiná, yái bàlesica nuèrica nalí?’ íimaca yái nacuèrináca. Yá masànacani icalùniwa nacuèriná íicha, yái asìalica.  
\v 13 Néese nacuèriná íimaca yàasu wenàiwicanái iríwa, níái iwacuèyéica yàacàsi wenàiwicanái irí: ‘Caquialéta, pidacùacué yái asìalica icáapi nacái, yàabàli nacái. Yá piúcacué wáichani aléera catéeri irìculé. Wenàiwicanái náicháanípiná manuísíwata néré, yá naamíapiná nayéiwa nàuwichàacái iyúwa’, íimaca yái nacuèrináca.  
\v 14 Dios imáidacáiná manùbéeyéi wenàiwica, quéwa càmita yeedá macáita yàasu wenàiwicapináwa nía”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 El asunto de los impuestos 
\p  
\v 15 Néesetécáwa, abénaméeyéi fariseo nàwacáidáyacacawa natàaníca náapichawáaca, yá abédanamata namànica náiwitáisewa náalimáidáanápiná naicáwa Jesús icàlidacaténá áiba wawàsi báawéeri yéewanápiná nacháawàaca iináwaná ìwali romanonái yàasu gobiernonái irí.  
\v 16 Iná nabànùaca abénaméeyéi néenáwa Jesús yàatalé náapicha nacái áibanái cayábéeyéi iicáca rey Herodes íiwitáise. Yá náimaca Jesús irí: 
\p —‍Pía, yéewáidéerica wenàiwica, wáalíacawa pitàaníca báisíiri iyú, péewáidaca nacái wenàiwica báisíiri iyú nàyacaténá machacàníiri iyú càide iyúwa Dios ichùulìaná nàyaca. Wáalíacawa nacái piicáca macái wenàiwica abédanamata, íná càmita pibatàa áiba wenàiwica caináwanéeyéi iwènúadaca píiwitáise cayábéeri íicha.  
\v 17 Iná picàlida walíni càinácaalí píináidacawa: ¿Cayábasica wapáyaidacaalí wáichawa plata iyú níara emperador romanosàiri yàasu gobiernonái icuèyéica wàasu cáli? —‍náimaca.  
\v 18 Quéwa Jesús yáalíaca náiwitáise báawéeri nawàwáaná nacháawàaca iináwaná ìwali itàacái ìwalíisewa. Yá íimaca nalí: 
\p —‍Píacué pucháibéeyéica íiwitáise, ¿cánácué píalimáida piicáwa núa picháawàacaténá nuináwaná ìwali nutàacái ìwalíise?  
\v 19 Néeni, píasáidacué nuicá moneda càichúaca nachùulìacuéca pipáyaidaca iyú nía —‍íimaca yái Jesúsca. Yá natéca irí denario, yái cawèníiri monedaca abé èeri iwènicatáica.  
\v 20 Néese Jesús isutáca yéemìawa nía: 
\p —‍¿Cawiná yéenáiwaná ichanàawa moneda ìwali? ¿Cawiná nacái íipidená ichanàawa ìwali? —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 21 Yá náimaca irí: 
\p —‍Emperador íipidenáquéi ichanàawa ìwali, yéenáiwaná nacái ichanàawa ìwali, yáara romano íiwacaliná, icuèrica macái èeri mìnanái —‍náimaca. Iná Jesús íimaca nalí: 
\p —‍Pipáyaidacué píichawa emperador plata iyú càide iyúwa ichùulìanácué pipáyaidacani. Pimànicué nacái càide iyúwa Dios iwàwáanácué pimànica —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 22 Yá náináidacawa manuísíwata néemìaca Jesús íimáaná, càmicáiná náalimá nacháawàaca iináwaná ìwali itàacái ìwalíisewa. Néese namàacacani, yá nàacawa íicha. 
\s1 La pregunta sobre la resurrección 
\p  
\v 23 Néese yáté èerica àniwa abénaméeyéi saduceo nàacawa Jesús yàatalé. Níái saduceo náimaca yéetéeyéimiwa càmitasa nacáucàawa áibaalípiná. Saduceonái iwàwaca wenàiwicanái iicáaníca Jesús iquíniná, íná nasutáca néemìawa Jesús, náalimáidacaténá naicáwani. Yá nacàlidaca irí tàacáisi. Náimaca irí: 
\p  
\v 24 —‍Pía, yéewáidéerica wenàiwica, profeta Moisés itànàacaté tàacáisi íiméerica Dios ichùulìanácué wía judíoca wamàníinápiná cài: Asìali yéetácaalíwa méenibeta, yásí iwàwacutá yéenásàiri yeedáca iríwa yéenásàiri íinumiwa yàacawéetúapináwa yéewacaténá idènìaca úapicha yéenibewa naiquéeyéipiná iyúwa yéetéerimiwa yéenibemi, yéewanápiná nàyaca wenàiwica icuèyéipiná yéetéerimiwa yàasu cáli.  
\v 25 Uwé, áibaalíté nàyaca wèewi siete namanùbaca yéenánái. Nabèeri yeedáca abéechúa íinupináwa, quéwa yéetácawa uícha méenibeta. Méenibecáináni, íná iméeréeri yeedáca úái ibèeri íinumicawa.  
\v 26 Càita nacái iméeréerimi yéetácawa uícha méenibeta. Néese iméeréeri yeedáca úa, càita nacái yéetácawa uícha méenibeta. Càité níái sietéeyéicaté imanùbaca needáca úa. Yá néetácawa uícha macáita méenibeta.  
\v 27 Néese úanama yéetácawa náami nacái.  
\v 28 Uwé, báisícaalí yéetéeyéimiwa idé icáucàacawa áibaalípinátá, càide iyúwa áibanái íináidáanáwa, néese ¿càinápinásica unìri náicha níara sietéeyéimica? Càmita náalimápiná náalíacawatá macáicáináta náinuca úa —‍náimaca, naicáaníca Jesús iquíniná.  
\v 29 Néese Jesús íimaca nalí: 
\p —‍Pidécuéca piméeràacawa báisíiri tàacáisi íicha càmicáinácué píalíawa càinácaalí íimáaná Dios itàacái profetanái itànèericaté Dios inùmalìcuíse. Càmitacué nacái píalíawa Dios íiwitáise cachàiníiri ìwali imichàidáanápiná wenàiwica yéetácáisi íicha.  
\v 30 Aiba èeriwa yéetéeyéimiwa nacáucàapinácawa, quéwa càmita nacásàapináwa, níái asìanáica, inanái nacái, nàyapinácáiná càide iyúwa chènuníiséeyéi ángel ìyáaná càmíiyéica icásàawa.  
\v 31 Aiba wawàsi nacái, piyúunáidacuéca càmita Dios icáucàidapiná wenàiwica áiba èeriwa, quéwa pidécuéca piléeca cuyàluta profeta Moisés itànèericaté Dios inùmalìcuíse, íná ¿cánácué càmita péemìa càinácaalí íimáaná?  
\v 32 Dios íimacaté: ‘Núacata yái Dios icuèrica Abraham, Isaac nacái, Jacob nacái’, càité íimaca yái Diosca. ¡Dios càmita icùa yéetéeyéimiwa ichéeca meedá! ¡Néese Dios icùaca cáuyéi wenàiwica! Iná iwàwacutácué píalíacawa cáuca nía Dios yáapicha siùcade, níái Abraham, Isaac, Jacob nacái, éwita néetácáanítatéwa madécaná camuí ipíchawáiseté Moisés ìyaca. Iná yéewa wáalíacawa Dios icáucàidáanápiná yéetéeyéimiwa áiba èeriwa —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 33 Néese wenàiwicanái nadécanáami néemìacani, yá náináidacawa manuísíwata néemìaca Jesús yéewáidáaná nía. 
\s1 El mandamiento más importante 
\p  
\v 34 Néeseté fariseonái idécanáami néemìaca Jesús iináwaná imawènìadacaté saduceonái yàasu tàacáisi, yá fariseonái nàwacáidáyacacawa.  
\v 35 Néese abéeri fariseo yéewáidéeri wenàiwica templo irìcu, íináidacawa yáalimáidáanápiná iicáwa Jesús icàlidáanápiná áiba wawàsi báawéeri nacháawàacaténá iináwaná ìwali ìwalíise. Yá íimaca Jesús irí: 
\p  
\v 36 —‍Pía yéewáidéerica wenàiwica, nàyaca madécaná wawàsi Dios ichùulièrica wamàníinápináca. ¿Càiríiná wawàsi máiníiri cachàinica náicha canánama wamàníinápiná? —‍íimaca.  
\v 37-38 Néese Jesús íimaca irí: 
\p —‍Yái Dios ichùulìanáca máiníirica cachàinica náicha canánama wamàníinápiná cài íimaca: ‘Cáininá piicáca Picuèriná Dios macái piwàwalìcuísewa, macái picáuca iyú nacáiwa, macái píiwitáise iyú nacáiwa’, cài íimaca.  
\v 39 Iyaca walí áiba inacáiri nacái, yái pucháibáanáca. Yá íimaca: ‘Cáininá piicáca áibanái wenàiwica càide iyúwa cáinináaná piicáca píawawa’, cài íimaca yái Diosca.  
\v 40 Canáca áiba tàacáisi cachàiníiri náicha níái pucháiba ichùulìacanásica. Macáita tàacáisi profeta Moisés itànèericaté Dios inùmalìcuíse, profetanái nacái icàlidéericaté Dios inùmalìcuíse, macáita yái tàacáisica yéewáidaca wía cáinináanápiná waicáca Dios, áibanái wenàiwica nacái —‍íimaca yái Jesúsca. 
\s1 ¿De quién desciende el Mesías? 
\p  
\v 41 Néese idècunitàacá fariseonái ìyaca Jesús íipunita, yá Jesús isutáca yéemìawa nía.  
\v 42 Iimaca nalí: 
\p —‍¿Càinácué píináidacawa Mesías ìwali, yái picuèrinápinácuéca Dios ibànuèripinácuéca pirí, píacué israelitaca? ¿Cawiná itaquérinámini? —‍íimaca yái Jesúsca. Néese náimaca Jesús irí: 
\p —‍Rey David itaquérinámicani, yái Mesíasca —‍náimaca.  
\v 43 Néese Jesús íimaca nalí: 
\p —‍Báisíta rey David itaquérinámicani yái Mesíasca. Quéwa rey Davidcaté íimaca áiba wawàsi nacái Mesías ìwali, yái israelita icuèrinápináca. David icàlidacaté Espíritu Santo inùmalìcuíseni, yá David íimacaté Mesías ìwali ‘Nuíwacali’. Càité David íimaca: 
\q1  
\v 44 ‘Nucuèriná Dios íimacaté Nuíwacali irí: Píawinawa nuéwápuwáise picùacaténá núapicha macáita, idècunitàacá numawènìadaca píicha macái piùwidenáiwa, íimaca yái Diosca’, 
\m càité íimaca yái Davidca.  
\v 45 Yái rey Davidca íimacaté Mesías ìwali ‘Nuíwacali’, íná éwita rey David itaquérinámicáanítani, yái Mesíasca, càicáaníta iwàwacutá náimaca ìwali rey David Iiwacali nacáicani —‍íimaca yái Jesúsca, icàlidaca nalí ìwaliwa, yái Mesíasca. 
\p  
\v 46 Canácata néená yáaliéri áiba tàacáisi náaliméerica namawènìadaca iyú Jesús, ibatàa abéeri tàacáisi piná, càmita náalíawa, canásíwata. Iná cáaluca nasutáca néemìawa Jesús àniwa, ipíchaná báica nía nacái wenàiwicanái yàacuésemi. 
\c 23  
\s1 Jesús acusa a los fariseos y a los maestros de la ley 
\p  
\v 1 Néeseté Jesús icàlidaca walíni, wía yéewáidacaléca, áibanái nacái wenàiwicanái ìyéeyéica néeni.  
\v 2 Yá íimaca walí: “Níái yéewáidéeyéica wenàiwica templo irìcu, nía nacái fariseoca nacàlidacuéca pirí tàacáisi profeta Moisés itànèericaté bàaluité Dios inùmalìcuíse. Néewáidacuéca pía píalíacaténácuéwa càinácaalí íimáaná yái Dios itàacáica.  
\v 3 Iná néewáidacaalícué pía Dios itàacái iyú, néese peebáidacué yái nacàlidáanáca, pimànicué nacái macáita càide iyúwa nacàlidáaná Dios itàacái irìcuíse. Quéwacué picá pimàni càide iyúwa namàníiná, nacàlidacáinácué pirí cayábéeri wawàsi, quéwa namànica áiba wawàsi méetàuculéeri, báawéeri meedá.  
\v 4 Nadènìaca nàasu tàacáisi nacáiwa, méetàuculéeri Dios itàacái íicha. Iná nachùulìaca wenàiwicanái namànica wawàsi máiníiri càulenáca náicha, náimacáiná Dios iwàwacasa wenàiwicanái imànicani. Quéwa càmita wenàiwica yáalimá ìidenìacani, néese níái yéewáidéeyéica wenàiwica càmita nawàwa nayúudàaca nía, càmita nacái namàni càide iyúwa nachùulìaná áibanái imànica.  
\v 5 Macáita yái namàníirica, yá namànicani wenàiwicanái iicápiná meedá, yéewacaténá wenàiwica nàaca náimiétacaná meedá. Nawàwacué piyúunáidaca cáinináca naicáca Dios itàacái níái yéewáidéeyéica wenàiwica templo irìcu. Iná nadacùaca nàwaliwa Dios itàacái yéená napùdàlìcuwa, nàanàa ìwali nacáiwa, càide iyúwa Dios ichùulìaná wamànica, wía israelitaca, quéwa nadacùacani cáucuíri iwaalíbapi iyú yéewacaténácué piicácani ráunamáita, íná piyúunáidacuéca cáinináca naicáca Dios itàacái, níái yéewáidéeyéica wenàiwica templo irìcu. Cáalaca namànica nàasu chílanásiwa nasucuéri nabàle ipùata ìwaliwa yéewacaténácué piyúunáidaca nàaca Dios icàaluíniná macái nawàwalìcuísewa.  
\v 6 Nawàwa náawinacawa cayábéeri yàalubáisi íinata cáimiétacanéeyéi yáawinacatáicawa macái wenàiwicanái yàacuésemi nayáacaalí nayáacaléwa náapicha, namànicaalí culto nacái judíonái yéewáidacàalu irìcu, yéewacaténá áibanái naicáca nía iyúwa máiníiyéica cachàinica.  
\v 7 Nawàwa macái wenàiwica natàidaca nía cáimiétaquéeri iyú bamuchúamibàa yàcalé manùbéeyéi naicácaténá nía. Máiní fariseonái iwàwacué pitàidaca nía cài: Píamisícawa yéewáidéerica wía”, íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 8 Néese Jesús íimaca walí, wía yéewáidacaléca: “Quéwa píacué nuéwáidacaléca, picácué piwàwa áibanái íimáaná pirí ‘pía, yéewáidéerica wía’, nuwàwacáinácué macáita piicáyacacawa càide iyúwa abémisana. Núacata yái abéericata yéewáidéericuéca pía.  
\v 9 Picácué píima áiba irí ‘Pía, Wáaniri, icuèrica wía’ chái èeri irìcu pidènìacáinácué abéerita Píaniriwa Dios ìyéerica chènuniré.  
\v 10 Picácué piwàwa áibanái íimaca pirí ‘pía, Wáiwacali, yéewáidéerica wía’, abéericáináta núa Cristo Píiwacalicué.  
\v 11 Cawinácaalícué péená iwàwéerica Dios iicácani iyúwa cachàiníirica áibanái íicha, iwàwacutácué íibaidaca pirí macáita càide iyúwa yàasu wenàiwica íibaidáaná íiwacali iríwa.  
\v 12 Níacáiná macáita cachàiníiyéica iicáca yáawawa, níacata Dios imàaquéeyéipiná báica nía, càmíiyéica nacái cachàini. Néese cawinácaalí càmíiyéica cachàini iicáca yáawawa, níacata Dios imàaquéeyéipiná cachàinica nía”, íimaca walí yái Jesúsca. 
\p  
\v 13 Néese Jesús yàalàaca fariseonái cachàiníiri iyú, áibanái nacái yéewáidéeyéica wenàiwica templo irìcu. Iimaca nalí: “¡Píacué fariseoca, píacué nacái yéewáidéeyéica wenàiwica templo irìcu, Dios yùuwichàidapinácué píawa, píacué pucháibéeyéica íiwitáise meedá! Péemìacué comparación: Càicuéca píade iyúwa wenàiwica ibàlièyéica capìi inùma, néese càmita nawàlùawa capìi irìculé, càmita nacái namàaca áibanái iwàlùacawa. Càitacué pía, éwitacué píalíacáanítawa càinácaalí Dios itàacái íimáaná, càicáaníta càmitacué piwènúada píiwitáisewa peebáidáanápináni, càmita nacái pimàaca áibanái yeebáidacani, ipíchaná Dios yàasu wenàiwicaca nía.  
\v 14 ¡Píacué fariseoca, píacué nacái yéewáidéeyéica wenàiwica templo irìcu, Dios yùuwichàidapinácué píawa, píacué pucháibéeyéica íiwitáise!, piyéedùacáinácué náicha nacapèemi, nàasumi nacái, níái catúulécanéeyéi inanáica inìrimi yéetéeyéimicawa íicha. Néese, pisutácuéca Dios déecuíri iyú, yéewacaténá áibanái iyúunáidacuéca cayábaca píiwitáise. Dios yùuwichàidapinácué píawa cachàiníiri iyú náicha áibanái cabáyawanéeyéica. 
\p  
\v 15 “¡Píacué fariseoca, píacué nacái yéewáidéeyéica wenàiwica templo irìcu, Dios yùuwichàidapinácué píawa, píacué pucháibéeyéica íiwitáise!, pìacáinácuéwa áiba cáli néré manuíri úni abéemàalé piwènúadacaténácué abéeri wenàiwica íiwitáise yeebáidacaténá càide iyúwa péewáidáaná nía. Néese pidécanáamicué piwènúadaca íiwitáise pìasu tàacáisi iyúwa, yásí péewáidacuéca imànica ibáyawanáwa pucháiba yàawiriéricatái yáwanái íicha yái báawéerica pimàníiricuéca, píacué yèeyéipináwa infierno irìculé, yái quichái càmíirica ichacàwa càiripinéerita ìyaca. 
\p  
\v 16 “¡Dios yùuwichàidapinácué píawa! Càicuéca píade iyúwa matuíyéi itéeyéica áiba wenàiwica, píimacáinácué pìwaliwa píalimáanása péewáidaca wenàiwica Dios ìwali, quéwa càmitacué báisí píalíacawa Dios ìwali. ¡Cáanáica péewáidacuéca wenàiwica chìwái iyú nachìwáidacaténá áibanái! Píacué fariseoca, pidécuéca cài píimaca nalí: ‘Píimacaalí báisí báisísíwatasa templo íipidená ìwali pimàníinápiná áiba wawàsi, néese càmicaalí piwàwa pimànicani machacàníiri iyú càide iyúwaté píimáaná, néese càmita iwàwacutá pimànicani, càmicáiná máiní cachàiníirica yái templo íipidenáca; quéwa picàlidacaalíni templo yàasu oro íipidená ìwali, yásí iwàwacutá pimànica macáita càide iyúwaté píimáaná, ipíchaná Dios yùuwichàidaca pía, máinícáiná cachàiníirica oro templo íicha’, cài péewáidacuéca wenàiwica pichìwa iyúwa nachìwáidáanápiná áibanái.  
\v 17 ¡Píacué fariseoca, càmíiyéica yáalíawa, matuíyéi nacái íiwitáise! ¿Càmitasicué píalíawa cachàinica templo oro íicha? Bàaluitécáiná Dios ichùulìaca wàawirináimi namàníinápináté irípiná yái temploca, íná yéewa cachàinica templo imànica oro. Iná iwàwacutácué pimànica macáita càide iyúwaté píimáaná, ipíchanácué Dios yùuwichàidaca pía.  
\v 18 Càita nacái, píacué fariseoca, pidécuéca cài píimaca altar ìwali: ‘Píimacaalí báisí báisísíwatasa altar íipidená ìwali pimàníinápiná áiba wawàsi, néese càmicaalí piwàwa pimànicani machacàníiri iyú càide iyúwaté píimáaná, néese càmita iwàwacutá cài pimànicani, càmicáiná máiní cachàiníirica altar íipidená; quéwa picàlidacaalíni ofrenda íipidená ìwali, yái pìrái nanuérimica iyúwa sacrificio nàacaténá Dios icàaluíniná, yásí iwàwacutá pimànica macáita càide iyúwaté píimáaná, ipíchaná Dios yùuwichàidaca pía, máinícáiná cachàinica ofrenda altar íicha’, cài péewáidacuéca wenàiwica pichìwa iyúwa nachìwáidáanápiná áibanái, píacué fariseoca.  
\v 19 ¡Píacué fariseo matuíyéica íiwitáise! ¿Càmitasicué píalíawa cachàinica altar ofrenda íicha? Bàaluitécáiná Dios ichùulìaca wàawirináimi namàníinápináté irípiná yái altarca, íná yéewa cachàinica altar imànica ofrenda. Iná iwàwacutácué pimànica macáita càide iyúwaté píimáaná, ipíchanácué Dios yùuwichàidaca pía.  
\v 20 Píacué fariseoca. Càmitacué péewáida wenàiwica báisíiri tàacáisi iyú. Núumacué pirí cawinácaalí íiméerica ‘báisí báisísíwata altar íipidená ìwali’, yá idéca nacái cài íimaca náipidená ìwali cawinácaalí ofrenda ìyéerica altar íinata. Iná iwàwacutá yái wenàiwicaca imànica macáita càide iyúwa íimáanáté áibanái irí.  
\v 21 Yá nacái cawinácaalí íiméerica ‘báisí báisísíwata templo íipidená ìwali’, yá idéca nacái cài íimaca Dios íipidená ìwali, Dios imàacacáiná íiwitáise iyamáanápináwa templo irìcu. Iná iwàwacutá yái wenàiwicaca imànica macáita càide iyúwa íimáanáté áibanái irí.  
\v 22 Yá nacái cawinácaalí íiméerica ‘báisí báisísíwata capìraléeri cáli íipidená ìwali’, yá idéca nacái cài íimaca Dios yàalubái íipidená ìwali ìyéerica chènuniré, idéca nacái cài íimaca Dios íipidená ìwali, Dios ìyacáiná chènuniré. Iná iwàwacutá yái wenàiwicaca imànica macáita càide iyúwa íimáanáté áibanái irí. Canáta yéewaná ichìwáidaca áibanái càide iyúwacué péewáidáaná nía pichìwa iyúwa, píacué fariseoca. 
\p  
\v 23 “¡Píacué fariseoca, píacué nacái yéewáidéeyéica wenàiwica templo irìcu, Dios yùuwichàidapinácué píawa, píacué pucháibéeyéica íiwitáise! Pimàacacuéca bànacalé ofrenda iyú Dios irí, abéerinama néená níái diéyéica imanùbaca pibànacaleca púubéeyéica, níái menta, anís nacái, comino nacái, càide iyúwaté Dios ichùulìanácué pimàacaca irí bànacalé ofrenda iyú sacerdotenái iyáapiná. Quéwa, càmitacué picùa wenàiwicanái machacàníiri iyú, càmitacué nacái piicá áibanái ipualé, càmitacué nacái pìaca Dios icàaluíniná. Iwàwacutácué cài pimànica, quéwa picácué piyamáida pimàaca pìasu cawèníiriwa ofrenda iyú Dios irípiná.  
\v 24 ¡Càicuéca píade iyúwa matuíyéi itéeyéica áiba wenàiwica, píacué fariseoca, píimacáinácué pìwaliwa píalimáanása péewáidaca wenàiwica Dios ìwali, quéwa càmitacué báisí píalíacawa Dios ìwali! Péemìacué comparación: Càicuéca píade iyúwa wenàiwica ichàbáidéerica ìirapináwa úni wáluma yèewibàa imàacacaténáwa néeni awàsa, ipíchaná ìiraca iríwa casaquèeri única, néese ráunamáita meedá iwetúaca manuíri camello casaquèeri. Càitacué pía, pimànicáinácué cáalíacáiri iyú púubéeri wawàsica iyúwa pìawirináimi íiwitáise íimáaná, quéwa matuíbanáiri iyú meedá piimáichacuéca Dios itàacái máiníirica iwàwacutáca weebáidaca. 
\p  
\v 25 “¡Píacué fariseoca, píacué nacái yéewáidéeyéica wenàiwica templo irìcu, Dios yùuwichàidapinácué píawa, píacué pucháibéeyéica íiwitáise! Pimànicuéca madécaná wawàsi cáalíacáiri iyú càide iyúwaté pìawirináimi yéewáidáaná, yá macái wenàiwica nayúunáidaca masacàacuéca píiwitáise. Péemìacué comparación: Càicuéca píade iyúwa bacàa, quírápieli nacái wáibéeyéica íinatabàawa. Quéwa máinícué báawaca píiwitáise piwàwalìcu càide iyúwa bacàa ipuniéchúacawa casaquèeri iyú, peedácáinácué piríwa manùba wawàsi piyéede iyúwa, iyú nacái yái báawéerica pimàníiricuéca.  
\v 26 ¡Píacué fariseo matuíyéica íiwitáise! Iwàwacutácué masacàaca pimànica píiwitáisewa piwàwalìcuísewa quéechacáwa. Masacàacaalícué pimànica píiwitáisewa, yásí masacàaca Dios iicápiná macáita yái pimàníiricuéca. 
\p  
\v 27 “¡Píacué fariseoca, píacué nacái yéewáidéeyéica wenàiwica templo irìcu, Dios yùuwichàidapinácué píawa, píacué pucháibéeyéica íiwitáise! Péemìacué comparación: Càicuéca píade iyúwa càliculìimi nabàdéerica íinatabàa cayábawa cabalèeri iyú. Cayábéeyéi iicácanáwa íinatabàawa càliculìimica, quéwa ipuníacawa yéetáními yáapi iyú, macái íiwitáaná casaquèeri iyú nacái.  
\v 28 Càitacué pía nacái píacué fariseoca: Macái wenàiwica nayúunáida cayábacuéca píiwitáise, quéwa máinícué píiwitáise pucháibéeri idéca ipuníadacuéca piwàwa báawéeri iyú. 
\p  
\v 29 “¡Píacué fariseoca, píacué nacái yéewáidéeyéica wenàiwica templo irìcu, Dios yùuwichàidapinácué píawa, píacué pucháibéeyéica íiwitáise! Pidécuéca pimànica cayábanaméeyéi capìi profetanáimi yàasu càliculìimi iwicáulé piwàwalicáinásacué níái Dios yàasu profetamica, icàlidéeyéicaté tàacáisi Dios inùmalìcuíse. Pidécuéca pichùnìaca cayábéeri iyú nacái nàasu càliculìimica áibanái cayábéeyéimica íiwitáise.  
\v 30 Néese pidécuéca cài píimaca: ‘Wàyacaalíté bàaluité wàawirináimi yàasu èerimité, yá càmitaté wayúudàa nanúaca Dios yàasu profetanáimicatá’, càicué pidéca píimaca.  
\v 31 Iná pidécuéca picàlidaca piináwanáwa píalíacawa pìawirináimicuéca nía, níara inuéyéicaté Dios yàasu profetanáimica.  
\v 32 ¡Siùca nacáide mesúnamáita pimáalàidapinácué pimànica yái báawéerica pìawirináimi idàbéericaté imànica! 
\p  
\v 33 “¡Píacué àapi nacáiyéica íiwitáise! ¡Píacué caculáléeyéica íiwitáise! ¡Càmitacué píalimá pichúuliacawa íicha yái yùuwichàacáisi ìyéerica infierno irìcu!  
\v 34 Iná nubànùapinácué pìataléwa nùasu wenàiwicawa icàlidéeyéipiná tàacáisi nunùmalìcuíse, nùasunái profetanái, nùasunái cáalíacáiyéi nacái, nùasunái yéewáidéeyéi wenàiwica nacái. Quéwa, núalíacawa pinúapinácuéca abénaméeyéi néená, pitàtàapinácué abénaméeyéi néená cruz ìwali, picapèedáidapinácué abénaméeyéi nacái judíonái yéewáidacàalu irìcu, pipìadáidapinácué nía yàcalé íicha áiba yàcalé nérépiná.  
\v 35 Iná Dios yùuwichàidapinácué píawa, píacué israelitaca, nàwalíise macáita cayábéeyéimica íiwitáise pìawirináimicué inuéyéicaté, nanúacatáiseté Abel, yái cayábéerimica íiwitáise, àta nanúacatalétaté nacái Dios yàasu profeta Zacarías, yái Berequías ìirimicaté, pìawirináimicué inuéricaté templo ibàacháwalená irìcubàa, bamuchúamibàa náicha altar, templo nacái.  
\v 36 Péemìacué cayábani, Dios yùuwichàidapinácué píawa, píacué israelitaca ìyéeyéica siùcade ìwalíise macáita yái báawéerica pimàníiricuéca nalí, níái nùasu wenàiwicaca”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Jesús llora por Jerusalén 
\p  
\v 37 Néese Jesús íimaca: “¡Píacué Jerusalén ìyacàlená mìnanáica, píacué inuéyéica Dios yàasu profetanái, pinúacuéca áibanái nacái íba iyú, níái wenàiwica Dios ibànuèyéica icàlidaca pirícué tàacáisi inùmalìcuíse! ¡Manùba yàawiría nuwàwacaté nùwacáidacuéca nucùaca pía càide iyúwa cawámai ùwacáidacaalí ucùaca uénibewa ubáiná yáapiréwa! Quéwa càmitacué piwàwa nucùaca pía.  
\v 38 Iná péemìacué cayába, máiséeyéipiná picapèemicuéca, idécanáami piùwidenái imànicuéca ùwicái píipunita.  
\v 39 Yá núumacué nacái pirí, siùcáisede càmitacué piicá núa quirínama àta píimacatalépinátacué nùwali: ‘¡Cayábéericani yái yàanèerica Wacuèriná Dios íipidená ìwali, Dios ibànuèrica walí!’ càipinácué píimaca nùwali”, íimaca yái Jesúsca. 
\c 24  
\s1 Jesús anuncia que el templo será destruido 
\p  
\v 1 Néeseté Jesús yàacawa templo íicha. Idècunitàacá yàacawa, wía yéewáidacaléca wàacawa yáapicha mawiénita irí. Yá wadàbaca watàaníca irí templo ìwali, nàwali nacái cayábanaméeyéi capìica ìyéeyéica templo itéese.  
\v 2 Quéwa Jesús íimaca walí: 
\p —‍Péemìacué cayába yái núuméeyéicuéca pirí ìwali, níái capìica. Báisíta áiba èeriwa canácata capìi yàasu íba yáawinéeripinácawa áiba íba íinata. Macáita níái temploca itéeséeyéica namáalàapináta nacáiwa —‍íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Señales antes del fin 
\p  
\v 3 Néese Jesús yàacawa dúli néré íipidenéechúa Olivos, yái olivo inàlimanáca. Yá Jesús yáawinacawa néré. Néese wía yéewáidacaléca wàacawa yàatalé watàanícaténá yáapicha méetàucuta áibanái íicha. Yá wáimaca irí: 
\p —‍Wawàwaca picàlidaca walí chácatáinácaalí ichàbapináwa yái picàlidéerica walí templo ìwali. ¿Càinásica iyú wadépiná wáalíacawa mawiénica péenáiwaná pìanàanápiná àniwa, èeri nacái imáalàanápinácawa? —‍wáimaca.  
\v 4 Néese Jesús íimaca walí: “Piicácué píichawa cayába ipíchaná áibanái ichìwáidacuéca pía ipíchawáise èeri imáalàapinácawa.  
\v 5 Manùbacáiná wenàiwica nàanàapiná icàlidéeyéipiná ichìwawa. Náimapiná núacasa níata. Yá nacàlidapiná nachìwawa. Càipiná náimaca: ‘Núacata yái Mesíasca íipidenéerica Jesucristo, israelita icuèrinápináca’, càipiná náimaca namànica nachìwawa. Yá nachìwáidapiná manùba wenàiwica.  
\v 6 Nacàlidapinácué pirí madécaná ùwicái iináwaná ìwali, áibanái imàníinása úwi mawiénita, déecubàata nacái. Quéwacué, picácué cáalu píawa iwàwacutácáiná cài namànica, quéwa càmitàacá imáalàapináwa yái èeriquéi.  
\v 7 Manùbacáiná áiba cáli néeséeyéi ipéliapiná áiba cáli néeséeyéi íipunitawa, áibanái gobierno namànipináca ùwicái áibanái gobierno íipunitawa. Yá manùbéeyéi wenàiwica néetápinácawa máapicái iyú, cáli nacái icusúapinácawa madécaná cáliwa.  
\v 8 Quéwa macáita yái yùuwichàacáisica, yátanica idàbáanéerica yùuwichàacáisica meedá, càide iyúwa inanái idàbacaalí ùuwichàacawa ùasu èeri umusúadacaténá iicá èeri. 
\p  
\v 9 “Néese náibàapinácué píawa nacháawàacaténácué piináwaná ìwali náiwacanánái iríwa peebáidacáinácué nutàacái. Yá namànipinácué pirí báawéeri, yá nanúapinácué píawa. Macái èeri mìnanái báawacuéca naicápiná píawa peebáidacáinácué nutàacái.  
\v 10 Néenialípiná manùbéeyéi wenàiwica nawènúadapiná nuícha náiwitáisewa namànicaténá nabáyawanáwa. Yá báawapiná naicáyacacawa, nacháawàayacacawa.  
\v 11 Madécaná iwicùlidéeyéi cachìwéeyéi yàanàapináca icàlidéeyéi ichìwawa. Náimapiná natàaníinása nacái Dios inùmalìcuíse, yásí nachìwáidapiná madécaná wenàiwica.  
\v 12 Néenialípiná ìyaca madécaná báawéeriwa, íná batéwa macáita càmitapiná cáininá naicáyacacawa.  
\v 13 Quéwa cawinácaalí yeebáidéeyéica nutàacái mamáalàacata àta néetácatalétawa, nuwasàapiná níawa Dios yàasu yùuwichàacáisi íicha.  
\v 14 Yá nàapinácawa macái cáli íinatalé nacàlidacaténá yái tàacáisi cayábéerica íiméerica Dios icùaca yàasu wenàiwicawa yéewacaténá macái èeri mìnanái néemìacani; néese èeri imáalàapinácawa macáita. 
\p  
\v 15 “Bàaluité profeta Daniel itànàacaté tàacáisi Dios inùmalìcuíse icàlidéerica walí áiba báawéeri casaquèeri wawàsi iináwaná ìwali abéeri wenàiwica imàníiripináca templo irìcu, aléde càmicataléca Dios ibatàa wenàiwica imànica càiri wawàsi, casacàacaténá imànica templo Dios íicha. Piicácaalípinácué yái báawéerica ìyéeripináca templo irìcu—‍píacué iléeyéica yái tàacáisica, péemìacué cayábani—‍íná piicácaalípinácué yái wenàiwica ìyaca néré, yásí iwàwacutácué pipìacawa Jerusalén ìyacàlená íicha.  
\v 16 Yásí cawinácaalí ìyéeyéica chái Judea yàasu cáli íinata, iwàwacutá napìacawa dúli inàliméeri nérépiná.  
\v 17 Cawinácaalí wenàiwica iyamáidéeyéicawa ìyaca icapèe ipùata sàabadéeri íinatawa néenialípiná, iwàwacutá càmita nèepùa nawàlùacawa nacapèe irìculéwa needácaténá nàasuwa ipíchawáise napìacawa Jerusalén ìyacàlená íicha.  
\v 18 Cawinácaalí ìyéeyéica manacúaliré, iwàwacutá càmita nèepùawa nacapèe néréwa, ibatàa needáanápiná nabàlewata, iwàwacutá càmita nèepùawa ipíchawáise napìacawa Jerusalén ìyacàlená íicha.  
\v 19 ¡Nàuwichàapináwa manuísíwata cawinácaalí inanái idéerìcuíyéica, nía nacái inanáica yèeyéica quìrasìi ìira ìinisi, càmicáiná náalimá napìacawa ráunamáita, naicápiná nacái néenibewa nàuwichàacawa!  
\v 20 Pisutácué Dios íicha ipíchanácué iwàwacutá pipìacawa unìabépi, máinícáinácué càulenáca pìacawa, càmita nacái sábado irìcu judíonái iyamáidacatáicawa, ipíchaná nabàlìacuéca píicha yàcalé iwáiná inùma pimusúacatáisepináwa yàcalé íicha.  
\v 21 Néenialípiná wenàiwica yùuwichàapinácawa báawanama. Canácaté áiba yùuwichàacáisi báawéeríwanái íicha, Dios idàbacatáiseté yái èeriquéi, àta siùca nacáide. Càmíiripináta nacái áiba yùuwichàacáisi báawéeri íicha càiripinátawa chái èeri irìcu.  
\v 22 Càmicaalí Dios imàaca maléenéeripináni yái yùuwichàacáisicatá, yásí macái èeri mìnanái yéetápinácawatá. Quéwa Dios idéca imàacaca maléenéeripinácani cáininácáiná iicáca yàasu wenàiwicawa, níái wenàiwicaca Dios yeedéeyéica yàasunáipináwa. 
\p  
\v 23 “Néese néenialípiná áibanái íimapiná piríwa: ‘Aquialécué piicáca, chácata ìyaca yái Mesíasca’, càipiná náimaca; áibanái nacái náimapinácué piríwa: ‘Piicácué Mesías ìyaca néré, yái judío icuèrináca’, càipiná náimaca. Quéwa, picácué peebáida nalíwani.  
\v 24 Manùbacáiná cachìwéeyéi yàanàapiná, icàlidéeyéipiná ichìwawa Mesíascasa nía, judío icuèrinápinása; áibanái iwicùlidéeyéi nacái nàanàaca icàlidéeyéipiná ichìwawa. Náimapiná natàaníinása Dios inùmalìcuíse. Yá namànipiná yái càmíirica wenàiwica idé imànica. Càita náasáidapiná nachàiniwa nachìwáidacaténá èeri mìnanái. Náalimáidapiná nachìwáidaca nacái Dios yàasu wenàiwica, níái Dios yeedéeyéica yàasunáipináwa. Càmicaalí Dios yàasunái iicá íichawa cayábani, yásí cachìwéeyéi náalimá nachìwáidaca nía nacái.  
\v 25 Nudéca nùalàacuéca pía náicha, ipíchawáise ichàbapinácawa.  
\v 26 Iná náimacaalícué pirí: ‘Aquialécué piicáca Cristo ìyaca manacúali yùucubàa càináwàiri’, picácué pìawa néré. Náimacaalícué nacái pirí: ‘Piicácué chácataníira Cristo ìyaca capìi imàdáaná irìcu, ibàacawa’, picácué peebáidani.  
\v 27 Núacáiná nùacaalípináwa néese àniwa, yásí macái èeri mìnanái naicáca nucànacawa amaláwaca, càide iyúwa énu icànáaná macáita capìraléeri cáli ìwali chènuniré èeri imusúacatáisewa àta èeri iwàlùacataléwa. Càicata nacái nùapinácawa néese àniwa nuénáiwaná yàanàacatáiwa, núa asìali Dios néeséerica. Càmita nùawa ibàacanéeri iyúwa.  
\v 28 Màulenéeri iyú piicápinácué chábàanácaalí nùacawa càide iyúwacué píalíanáwa alénácaalí yéetéerimiwa irìawa piicácáinácué manùbéeyéi wáchuli nàwacáidáyacacawa”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 El regreso del Hijo del hombre 
\p  
\v 29 Jesús íimaca walí: “Néenialípiná ichàbacanacáitawa yái yùuwichàacáisica, yá catápináca èeri icamaláná, yá nacái quéeri càmitapiná amalá icànaca. Dùlupùta nacái nacaláapináwa chènuníise. Yásí cachàiníiyéi wawàsi ìyéeyéica chènuniré nacusúacawa macáiwa.  
\v 30 Néese macái èeri mìnanái iicápiná abéeri wawàsi chènuníise imàaquéeripináca náalíacawa nùanàanápiná, núa asìali Dios néeséerica. Yá náicháanípiná nacalùniwa níái macáita èeri mìnanáica. Néese naicápiná núa, núa asìali Dios néeséerica, nùanàapiná acalèe yèewíise cachàiníiri nuíwitáise iyúwa, mèlumèluíri iyú nucùacaténá macáita.  
\v 31 Yá nubànùapiná nùasu ángelnáiwa napùlìacaténá trompeta cachàiníiri iyú nàwacáidacaténá macáita wenàiwica nuedéeyéica nùasunáipináwa. Càipiná nùwacáidaca nulíwa nía àta alénácaalí nàyaca macái cáli imanuíca chái èeri irìcu, èeri imusúacatáisewa àta èeri iwàlùacatalécawa. 
\p  
\v 32 “Péemìacué cayába comparación higuera yéetaná ìwali: Càisinàacaalí higuera yàana, yá imusúadacaalí ibáináwa, yá píalíacuécawa mawiénica camuí.  
\v 33 Càita nacái piicácaalípinácué ichàbacawa macáita yái nucàlidéericuéca pirí ìwali, yásí píalíacuécawa mawiénica núa, nùanápináwa néese àniwa, núa asìali Dios néeséerica, càide iyúwa wenàiwica ibàlùacaalíwa capìi inùma irìcu, iwàlùanápináwa capìi irìculé.  
\v 34 Péemìacué cayábani, macáita yái siùquéerica tàacáwa nucàlidacuéca pirí ìwali, macáita ichàbáanápinácawa ipíchawáise néetácawa macáita wenàiwica ìyéeyéipináca néenialíwa.  
\v 35 Yái capìraléeri cáli, èeriquéi nacái namáalàapinácawa áibaalípiná, néese nutàacái càmita imáalàapináwa. Macáita ichàbapinácawa càiwade iyúwa nucàlidáaná piríni. 
\p  
\v 36 “Quéwa canácata yáaliériwa chácatáinápinácaalí yái èerica, chènuníiséeyéi ángel nacái càmita náalíawa, núa nacái Dios Iirica, càmita núalíawa chácatáinápinácaalí èeri, hora nacái. Abéericata Núaniri Dios yáaliériwa. 
\p  
\v 37 “Mawiénicaalípiná nuénáiwaná nùanàacatáipináta àniwa, núa asìali Dios néeséerica, yásí wenàiwicanái nàyapináca càide iyúwaté èeri mìnanái ìyáanáté Noé yàasu èerité.  
\v 38 Bàaluité èeri ipíchawáiseté úni yéesacawa macáita cáliquéi, macái èeri mìnanái nàyacaté matuíbanáita Dios íicha; nayáacaté nayáacaléwa, nàiracaté nacái nàiracaléwa. Needácaté nacái náinupináwa. Càité namànica àta Noénái iwàlùacatalétatéwa arca irìculé.  
\v 39 Càmitaté èeri mìnanái yeebáida mawiénicani yái yùuwichàacáisica. Néeseté yáta manuíri yéesacái yàanàaca, yá macáita néetácawa càmíiyéicaté iwàlùawa arca irìculé Noénái yáapicha. Càita nacái yùuwichàacáisi yàanàapináwa ráunamáita èeri mìnanái ìwali áiba èeriwa nùanàacatáipináta àniwa, núa asìali Dios néeséerica.  
\v 40 Néenialípiná pucháiba asìanái yèepuníiyéipinácawa manacúalibàa. Angelnái itépiná abéeri asìali, abéeripiná nacái imàacawa néenita.  
\v 41 Yá pucháiba inanái namulúapináca nàyaca ituínási. Angelnái itépiná abéechúa, abéechúapiná nacái imàacawa néenita. 
\p  
\v 42 “Picùacáitacué nùanàaca, càmicáinácué píalíawa nuénáiwaná nùanàacatáipiná, núa Píiwacalicuéca, chácatáinápinácaalí nùanàaca àniwa.  
\v 43 Péemìacué cayába comparación: Capìi íiwacali yáalíacaalíwa càinácaalípiná hora irìcu cayéedéeri yàanàa táiyápitá, yá càmita capìi íiwacali iimácatá, càmita nacái ibatàa nawàlùacawa icapèe irìculé nayéedùacaténá yàasutá. Càmita quéwa capìi íiwacali yáalíawa càinácaalípiná hora irìcu cayéedéeri yàanàa.  
\v 44 Càicata nacáicué pía. Pichùnìacué píiwitáisewa picùacaténácué nùacawa néese, núa asìali Dios néeséerica, nùacáináwa néese àniwa càmicatáipinátacué picùa nùanàa”, íimaca walí yái Jesúsca. 
\s1 El criado fiel y el criado infiel 
\p  
\v 45 Néese Jesús íimaca walí, wía yéewáidacaléca: “Péemìacué comparación: Iwàwacutácué pìyaca càide iyúwa capìi íiwacali yàasu wenàiwica. Cáibaidacáiricani, yái yàasu wenàiwicaca, yeebáidéerica nacái íiwacali itàacáiwa machacàníiri iyú. Iná yái capìi íiwacalica, ipíchawáise yàacawa icapèe íichawa, yá ichùulìaca yàasu wenàiwicawa icùanápiná yàasu wenàiwica áibanái, yàacaténá nacái nayáapiná èeri imanùbaca.  
\v 46 Néesecáwa capìi íiwacali yèepùacaalípináwa néese àniwa, yá casíimáica yàasu wenàiwica imànicaalícáwa càide iyúwa íiwacali íimáanáté irí.  
\v 47 Péemìacué cayábani, capìi íiwacali imàacapiná yàasu wenàiwicawa icùaca macáita yàasu, yácáiná yàasu wenàiwica íibaidacaté cayába íiwacali irípináwa, idècunitàacá canáca yái íiwacalica.  
\v 48-50 Quéwa capìi íiwacali yàasu wenàiwica báawacaalí íiwitáise, yá iyúunáidacaalí íiwacali idècunìacawa càiripináta, yá nacái idàbacaalí icapèedáidaca inacáiyéiwa íibaidéeyéi, yá iyamáidaca íibaidaca iyáacaténá manuí iyáacaléwa, ìiraca nacái, icàmáanápiná nacái icàméeyéi yáapicha, yáta íiwacali yèepùapináca yàanàaca yáta èerica yàasu wenàiwica càmicatáita icùa yàanàaca, abéeri hora nacái càmíiri yáalíawa ìwali íiwacali yàanàanápiná.  
\v 51 Yásí capìi íiwacali idalúaca yèewi pucháibawaca, yái yàasu wenàiwica báawéerica. Yá yùuwichàacawa càide iyúwa pucháibéeyéi íiwitáise nàuwichàanáwa infierno irìcu. Yásí náicháanípiná báawanama, naamíapináca nayéiwa nàuwichàacái iyúwa”, íimaca yái Jesúsca. 
\c 25  
\s1 La parábola de las diez muchachas 
\p  
\v 1 Néeseté Jesús yéewáidaca wía comparación iyú, yá íimaca walí: “Néenialípiná, ipíchawáise Dios icùaca macáita wenàiwicanái, yá abénaméeyéi nacùapiná nùacawa néese, quéwa áibanái càmita nacùa nùacawa néese. Càica níade iyúwa diez namanùbaca mànacanái. Péemìacué comparación: Mànacanái needáca nàasu lámparawa nàacaténáwa fiesta casamiento néré. Yá nabàlùacawa bàacháwáise capìi íicha, nacùaca abéeri asìali yàanàaca idécanáami yeedáca iríwa yàacawéetúawa, yéewanápiná nawàlùacawa náapicha fiesta irìculé.  
\v 2 Cinco namanùbaca mànacanái máiwitáiséeyéi. Aibanái cinco namanùbaca cáalíacáiyéi nacái.  
\v 3 Níái máiwitáiséeyéica meedá natéca nàasu lámparawa, quéwa càmita naté lámpara ituní napuníadáanápiná àniwa nàasu lámparawa.  
\v 4 Níái cáalíacáiyéica natéca ituní yàalupiná nàasu lámpara yáapichawa.  
\v 5 Néese idècunìacatéwa yái asìali yeedéericaté yàacawéetúawa, íná iwàwacutá mànacanái icùaca nía máadáiní. Yá cadapùleca macáita mànacanáica. Néese naimáca náichawa.  
\v 6 Néeseta quéwa catá bamuchúami yáta mànacanái yéemìaca áibanái imáidaca nalí cachàiníiri iyú. Yá náimaca mànacanái irí: ‘Aca níara, pìacué píipunitáidaca nía’, náimaca.  
\v 7 Yá nacawàacawa macáita níái mànacanáica. Yá nachùnìaca nàasu lámparawa.  
\v 8 Níái máiwitáiséeyéica meedá náimaca cáalíacáiyéi irí: ‘Piùcùacué walí achúmáana ituní, wàasu lámparacáiná ichacàca yàacawa’, náimaca.  
\v 9 Quéwa cáalíacáiyéi íima nalí: ‘Càmíirita, canácáiná walí cayába wàasupiná, pirípinácué nacái. Pìacué picutáca piríwa aléera nawéndacataléca’, náimaca nalí.  
\v 10 Néese idècunitàacá máiwitáiséeyéi nàacawa nawènìacaténá nalíwa lámpara ituní, yá asìali yàanàaca yái yeedéericaté yàacawéetúawa. Néese níái cáalíacáiyéica mànacanáica ichùnièyéicaté yàasuwa, nawàlùacawa náapicha fiesta casamiento néré. Yá nabàlìaca capìi inùma.  
\v 11 Néese níái máiwitáiséeyéica nàanàaca néré. Yá namáidaca capìi inùma néeni. Náimaca: ‘Wáiwacali, pìacùa walíni yái capìi inùmaca’, náimaca irí.  
\v 12 Néese quéwa íimaca nalí: ‘Péemìacué cayábani, càmitacué núalía nuicáca pía’, íimaca nalí”, íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 13 Néese Jesús íimaca walí ìyéeyéica yáapicha: “Càita nacái iwàwacutácué picùaca nùanàaca néese àniwa. Picùacué cayába nùanàaca néese àniwa, núa, asìali Dios néeséerica, càmicáinácué píalíawa chácatáinápinácaalí èeri nùawa, càinácaalípiná hora irìcu nacái, càmitacué píalíawa”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 La parábola del dinero 
\p  
\v 14 Néeseté Jesús yéewáidaca wía áiba comparación iyú. Yá íimaca walí: “Néenialípiná ipíchawáise Dios icùaca macáita, càicanide iyúwa càasuíri asìali idènièrica yàasu wenàiwicanáiwa. Péemìacué comparación: Ipíchawáise càasuíri asìali yàacawa áiba cáli nérépiná, yá imáidaca yàasu wenàiwicanáiwa. Yá yàaca nachàba yàasu platawa nacùanápiná iríni.  
\v 15 Yá náiwacali yàaca abéeri ichàba cinco mil namanùbaca moneda máiníiyéi cawènica. Yàaca nacái áiba ichàba pucháiba mil namanùbaca. Yàaca nacái áiba ichàba abéeri mil namanùbaca. Yái náiwacali yàaca nachàba càide iyúwa náalimáaná náibaidaca, namànicaténá nàasu wawàsiwa náiwacali yàasu plata iyúwa. Yá yàacawa náicha áiba cáli néré.  
\v 16 Yái asìali idènièrica cinco mil namanùbaca, yàacawa caquialéta imànicaténá yàasu wawàsiwa íiwacali yàasu plata iyúwa. Yá yeedáca áiba cinco mil namanùbaca moneda íiwacali irípináwa ipualé yái plata íiwacali yèericaté ichàba.  
\v 17 Càita nacái imànica yái áiba asìalica idènièrica pucháiba mil namanùbaca imàníiripiná iyú yàasu wawàsiwa. Yá yeedáca áiba pucháiba mil àniwa íiwacali irípináwa.  
\v 18 Quéwa yái asìali idènièrica abéeri mil meedá yàacawa, yá íicaca cáli yèewiré, yá ibàlìaca plata cáli irìculé. Càita ibàacaca íiwacali yàasu platawa. 
\p  
\v 19 “Madécaná èeri idénáami, yá yèepùacawa néese àniwa yái náiwacalica. Néese imáidaca yàataléwa yàasu wenàiwicanáiwa, níái yeedéeyéicaté íicha plata, yáalíacaténáwa náicha càisimalénácaalí needá náiwacali irípináwa.  
\v 20 Quéechacáwa yái asìali yàanàaca íiwacali yàataléwa, yái idènièricaté cinco mil namanùbaca moneda, yá yàaca diez mil namanùbaca moneda íiwacali iríwa. Yá íimaca íiwacali iríwa: ‘Nuíwacali, pìacaté nuchàba cinco mil namanùbaca. Siùcade pidènìaca áiba cinco mil namanùbaca àniwa nuedéerica pirípiná’, íimaca irí.  
\v 21 Néese íiwacali íimaca irí: ‘Cayábéericani. Pidéca píibaidaca nulí cayába, machacàníiri iyú càide iyúwa nuwàwáaná. Pidéca píibaidaca nulí machacàníiri iyú achúméeríina iyú, íná numàaca picùaca madécaná àniwa. Yá peedá piríwa nùasu casíimáicaténá pía núapicha’, íiwacali íimaca irí.  
\v 22 Néese àniwa, yái asìali yàanàaca nacái íiwacali yàataléwa, yái náiwacali yèericaté ichàba pucháiba mil namanùbaca moneda, yá yèepùadaca báinúaca mil namanùbaca íiwacali iríwa. Yá íimaca íiwacali iríwa: ‘Nuíwacali, pìacaté nuchàba pucháiba mil namanùbaca. Nudéca nuedáca pirípiná pucháiba mil namanùbaca àniwa’, íimaca irí.  
\v 23 Néese íiwacali íimaca irí: ‘Cayábéericani. Pidéca píibaidaca nulí cayába, machacàníiri iyú càide iyúwa nuwàwáaná. Pidéca píibaidaca nulí machacàníiri iyú achúméeríina iyú, íná numàacaca picùaca madécaná àniwa. Yá peedá piríwa nùasu casíimáicaténá pía núapicha’, íiwacali íimaca irí. 
\p  
\v 24-25 “Néese nacái yái asìali yàanàaca íiwacali yàataléwa, yái náiwacali yèericaté ichàba abéeri mil namanùbaca moneda. Yá íimaca íiwacali iríwa: ‘Nuíwacali, núalíacawa pìwali caluérica píiwitáise, peedácáiná piríwa yàacàsi càmicataléca pibàna, pìwacáida nacái piríwa càmicataléca píibaida. Iná cáaluca núa, yá nùaca nubàlìaca pìasu plata cáli irìculé. Siùcade nuèpùada pirí àniwa pìasu plataca’, íimaca.  
\v 26-27 Néese íiwacali íimaca irí: ‘Báawéeri píiwitáise, càmita píibaida nulí cayába, ínuca pía nacái. Píináidacaalíwa nùwali nuedáaná yàacàsi càmicataléca nubàna, nùwacáidáaná nacái nulíwa càmicataléca nuíbaida, néese ¿cánáté càmita pimàaca nùasu plata caja néré, yéewanápiná inísàacawa nulípiná achúmáana quirítatá àniwa?’ íiwacali íimaca irí.  
\v 28 Néese náiwacali íimaca yàasu wenàiwicanái iríwa: ‘Peedácué íicha níái abéeri mil namanùbaca monedaca. Pìacué iríni yái idènièrica diez mil namanùbaca’, íimaca yái náiwacalica.  
\v 29 ‘Níacáiná macáita íibaidéeyéica cayába nulípiná, yá numàacáanápiná nacùaca madécaná mamáalàacata. Quéwa cawinácaalí càmíiyéica íibaida cayába, càmita numàaca náibaidaca nulípiná quirínama.  
\v 30 Pìacué piúcaca yái wenàiwica canéerica iwèni méetàuculé máiníiri catácatalé. Wenàiwicanái náicháanípiná manuísíwata, yá naamíapiná nayéiwa nàuwichàacái iyúwa’ ”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 El juicio de las naciones 
\p  
\v 31 Néeseté Jesús íimaca walí àniwa: “Núa asìali Dios néeséerica, nùanàapiná cachàiníiri iyú, nucamalá irìcuwa, cáimiétaquéeri iyú nacái, cachàiníiri nuíwitáise nacái nucùacaténá macáita èeri mìnanái. Yá nùanàapiná macái ángelnái yáapichawa. Yá núawinacawa nùasu yàalubáisi mèlumèluíri íinatawa nucùacaténá macáita.  
\v 32 Nàwacáidapiná nùatalé macái èeri mìnanái. Yá nùwacáidapiná náichawáaca nía pucháiba yàalusipiná càide iyúwa pìrái icuèriná ìwacáidacaalí ipìra ovejanáiwa cabranái íicha.  
\v 33 Yá nùwacáidapiná nulípináwa nùasunái ovejaca nuéwápuwáise mawiénita nulí, quéwa nùwacáidaca cabranái nuíchawa apáuwáisepiná meedá.  
\v 34 Néese núa, yái icuèrica macáita, núumapiná nalí ìyéeyéica núapicha nuéwápuwáise. Yá núumapiná nalí: ‘Aquialécué núapicha, píacué Núaniri Dios yàasunáica, Dios imàaquéeyéica casíimáica. Peedácué piríwa yái cayábéeri yàcaléca wamàníiricatécué pirípiná wadàbacaalíté èeriquéi, yái yàcalé picùacatalépinácuéca macáita wenàiwica.  
\v 35 Bàaluitécáiná, máapicaalíté núa, pìacatécué nuyáapiná. Macàlacaalíté nuwàwa, pìacatécué nuìrapiná úni. Nùacaalítéwa déecuíse nùasu cáli íichawa, peedácatécué pìataléwa núa.  
\v 36 Canácaalíté nubàle, pìatécué nubàlepiná. Cáuláicacaalíté núa, picùacatécué núa. Náucacaalíté núa presoíyéi ibànalìculé, pìanàacatécué pisíimáidaca núa’, càipiná núumaca nalí.  
\v 37 Néese níái cayábanaméeyéica íiwitáise náimapiná nulí: ‘Wáiwacali, ¿càicaalínáté waicá máapica pía, yáté wàaca piyáapiná? ¿Càicaalínáté waicá macàlaca piwàwa, yáté wàaca pìiraca úni?  
\v 38 ¿Càicaalínáté waicá pìacawa déecuíse pìasu cáli íichawa, yáté weedáca wàataléwa pía? ¿Càicaalínáté waicá canáca pibàle, yáté wàaca pibàlepiná?  
\v 39 ¿Càicaalínáté nacái waicá cáuláicaca pía, yáté wacùaca pía? ¿Càicaalínáté nacái pìyaca presoíyéi ibànalìcu, yáté wàaca wasíimáidaca pía?’ càipiná náimaca nulí.  
\v 40 Néese núa, yái icuèrica macáita, núumapiná nalí: ‘Péemìacué cayába. Pimànicáinátécué cayábéeri nuénánái irí, éwita nalípiná níái càmíiyéica cachàini náicha canánama, ínáté nuicáca yái pimàníiricuéca nalí càide iyúwacué pidéca nacáicaalí pimànica nulíni’, càipiná núumaca nalí. 
\p  
\v 41 “Néese núumapiná nalí níái ìyéeyéica apáuwáise nuícha: ‘Pìacuéwa nuícha, píacué báawéeyéica Dios iicáca íiwitáise. Pìacuéwa quichái irìculé càmíirica ichacàwa càiripinéerita ìyaca Dios imàníirica nalípiná, yái Satanásca, nía nacái Satanás yàasu ángelnáica.  
\v 42 Bàaluitécáiná máapicaalíté núa, càmitatécué pìa nuyáapiná. Macàlacaalíté nuwàwa, càmitatécué pìa nuìra úni.  
\v 43 Nùacaalíté déecuíse nùasu cáli íichawa, càmitatécué peedá pìataléwa núa. Canácaalíté nubàle, càmitatécué pìa nubàlepiná. Cáuláicacaalíté núa, càmitatécué picùa núa. Náucacaalíté núa presoíyéi ibànalìculé, càmitatécué pìa pisíimáidaca núa’, càipiná núumaca nalí.  
\v 44 Néese náimapiná nulí: ‘Wáiwacali, ¿càicaalínáté waicá máapicaté pía, macàlacaalíté piwàwa nacái, cáuláicacaalíté pía nacái? ¿Càicaalínáté waicá pìacawa déecuíse pìasu cáli íichawa? ¿Càicaalínáté waicá pìyaca presoíyéi ibànalìcu nacái? ¿Càicaalínáté waicá canáca pibàle? ¿Càicaalínáté càmita wayúudàa pía?’ càipiná náimaca nulí.  
\v 45 Néese núumapiná nalí: ‘Péemìacué cayába, càmicáináté pimàni cayábéeri nuénánái irí, éwita nalípiná níái càmíiyéica cachàini náicha canánama, ínáté nuicáca yái càmíinácuéca pimànica nalí cayábéeri càide iyúwacué càmicaalí nacái pimàni nulítáni’, càipiná núumaca nalí.  
\v 46 Néese níái báawéeyéica íiwitáise nàapinácawa Dios yàasu yùuwichàacáisi irìculé, yái yùuwichàacáisi càmíirica imáalàawa. Níata quéwa cayábanaméeyéica íiwitáise nawàlùapinácawa yàcalé irìculé nadènìacataléca nacáucawa càmíiri imáalàawa”, íimaca yái Jesúsca. 
\c 26  
\s1 Conspiración para arrestar a Jesús 
\p  
\v 1 Idécanáamité Jesús icàlidaca walíni, wía yéewáidacaléca, yá íimaca walí: 
\p  
\v 2 —‍Píalíacuécawa ìyaca wapíchalé pucháiba èeri ipíchawáise namànica Pascua yàasuná culto. Yánica abénaméeyéi wenàiwica presopináca namànica núawa namàacacaténá áibanái natàtàaca núa cruz ìwali, núa asìali Dios néeséerica —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 3 Néenialíté sacerdote íiwacanánái nàwacáidáyacacawa judío íiwacanánái yáapicha Caifás icapèe manuíri irìculé, yái sacerdote íiwacaliná íipidenéericaté Caifás.  
\v 4 Yá náináidacawa, natàaníca nacái, namànica wawàsi náapichawáaca náibàanápináté Jesús ibàacanéeri iyú nanúacaténáni.  
\v 5 Quéwa macáita náimaca nalíwáaca: 
\p —‍Iwàwacutá càmita wáibàani Pascua yàasuná culto yaalí, ipíchaná calúaca wáapicha níái manùbéeyéi wenàiwicaca, ipíchaná namànica ùwicái yàcalé irìcu —‍náimaca. 
\s1 Una mujer derrama perfume sobre Jesús 
\p  
\v 6 Néeseté Jesús ìyaca Betania ìyacàlená irìcu, Simón icapèe irìcu, yái Simón ichùnièricatéwa cháunási lepra íicha.  
\v 7 Néese abéechúa inanái ùacawa Jesús yàatalé. Udènìaca achúméechúa catùa cawèníiri íba alabastro icatùalená, ipuniéchúawa séenási pumèníiri iyú, máiníiri cawènica. Idècunitàacá Jesús iyáaca iyáacaléwa, yá ùucùaca yái séenási pumèníirica Jesús íiwita ìwali.  
\v 8 Néese wía, Jesús yéewáidacaléca, waicácáiná yái umàníirica, yá calúaca wía. Yá wadàbaca wáimaca: 
\p —‍Máiní báawéeriquéi úucáanáca meedá canéeri iwèni iyú yái pumèníirica isàni cawèníirimica.  
\v 9 ¿Cánáté càmita uwéndani, manùba platapinácáinátani, uyúudàanápiná catúulécanéeyéi wenàiwicatá? —‍wáimaca.  
\v 10 Jesús yéemìaca yái wáimáanáca, yá íimaca walí: 
\p —‍Picácué pisàiwica ulí wawàsi. Yái umàníirica nulí máiníiri cayábacani.  
\v 11 Catúulécanéeyéi wenàiwica nàyapinácué píapicha mamáalàacata càiripináta íná yéewacué píalimá piyúudàaca nía piwàwacatáicacué piyúudàaca nía. Núa quéwa càmíirita ìyapiná píapichacué càiripináta chái èeri irìcu.  
\v 12 Udéca ùucùaca perfume nùwali, nusànipiná nabàlìacaténá nuinámi, càide iyúwa judío íiwitáise ìyáaná.  
\v 13 Péemìacué cayábani, àta alénácaalí wenàiwica nacàlidaca nutàacái chái èeri irìcu íiméerica nuwàwaca nuwasàaca wenàiwica Dios yàasu yùuwichàacáisi íicha, yá nacàlidapiná uináwaná ìwali úái inanáica, umànicáiná nulí cayábéeri, yá nawàwalipiná úa —‍íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Judas traiciona a Jesús 
\p  
\v 14 Néeseté abéeri wéená wía Jesús yéewáidacaléca docenácaté wamanùbaca, íipidenéerica Judas Iscariote, yàaca itàaníca sacerdote íiwacanánái yáapicha.  
\v 15 Judas íimaca nalí: 
\p —‍¿Càinácué imanùbaca pìa nulí nutécaalícué pía Jesús yàatalé píibàacaténácuéni? —‍íimaca yái Judas Iscarioteca. Néese nacàlidaca iríni nàanápináté irí treinta namanùbaca moneda, níái plata cawèníiyéica, báinúaca quéeri iwènicatái.  
\v 16 Néese Judas idàbaca icutáca wawàsi càinácatáinápiná yáalimá itéca nía Jesús yàatalé náibàacaténáni. 
\s1 La Cena del Señor 
\p  
\v 17 Idàbáanéeri èeri yàanàacaté judíonái yàasu culto Pascua yaalí, nayáacatáica pan càmíiri idènìa levadura. Yáté èerica, wía Jesús yéewáidacaléca wasutáca wéemìawa Jesús. Yá wáimaca irí: 
\p —‍¿Alénásica piwàwa wàacawa wachùnìacaténá piyáapiná nacáiwa yàacàsi Pascua pinéerica piyáacaténá wáapichani? —‍wáimaca.  
\v 18 Yá íimaca walí: 
\p —‍Pìacuéwa Jerusalén ìyacàlená irìculé, abéeri asìali icapèe néré, càide iyúwacué núumáanáté pirí. Píimacué irí: ‘Yáara Yéewáidéerica wía íima pirí: Mawiénica nùasu èeri nuétáanápináwa. Yá nùacawa picapèe néré nuyáacaténá yàacàsi Pascua pinéerica nuéwáidacalénái yáapichawa, cài íimaca pirí’, càicué píimaca iríwa —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 19 Néese abénaméeyéi wéená wía yéewáidacaléca nàacawa néré, yá namànica càide iyúwa Jesús ichùulìanáté nía. Yá nachùnìaca yàacàsi Pascua pinéerica. 
\p  
\v 20 Néese catáca wàwali, yá Jesús ìyaca mesa iwéré wáapicha wía yéewáidacaléca doce wamanùbaca.  
\v 21 Idècunitàacá wayáaca wayáacaléwa, yá íimaca walí: 
\p —‍Péemìacué cayábani, abéeri péenácué itépiná nùuwidenái náibàacaténá núa —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 22 Yá idàbaca achúmaca wawàwa manuísíwata, yá wadàbaca wasutáca wéemìawani abéerinamata: 
\p —‍Nuíwacali, ¿núasica? —‍wáimaca.  
\v 23 Jesús íimaca walí: 
\p —‍Yái yáapúadéerica núapicha pan quírápieli irìculé, yácata itéeripináca nùuwidenái náibàacaténá núa.  
\v 24 Iwàwacutá nuétácawa càide iyúwaté profetanái itànàanáté tàacáisi nuináwaná ìwali Dios inùmalìcuíse, núa asìali Dios néeséerica; quéwa, ¡máiníiripiná yùuwichàacawa yái asìalica itéeripináca nùuwidenái náibàacaténá núa! Cayábatésica irítáni càmicaalíté imusúa iicá èeritá —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 25 Néese Judas yái íináidéericatéwa itéenápiná Jesús yùuwidenái náibàacaténáni, yá isutáca yéemìawa Jesús: 
\p —‍Nuíwacali, ¿núasica? —‍íimaca yái Judasca. Néese Jesús íimaca irí: 
\p —‍Báisíta, píacatani —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 26 Néese idècunitàacá wayáaca wayáacaléwa, Jesús yeedáca pan icáapi irìculéwa, yá yàaca Dios irí cayábéeri ìwali yái panca. Néese isubèriadacani, iwacùaca walíni. Iimaca walí: 
\p —‍Peedácué piyáawani, yácata nuiná yái —‍íimaca walí. 
\p  
\v 27 Néese yeedáca copa icáapi irìculéwa, abéechúa copa idènièchúa irìcuwa uva ituní. Yá yàaca Dios irí cayábéeri ìwali yái uva ituníca. Néese ichàbáidaca walíni, yá íimaca walí: 
\p —‍Macáitacué pìiracuéni.  
\v 28 Yácáiná yái uva ituníca, yácata nuíraná imusuéripinácawa nuíchawa cruz ìwali manùbéeyéi wenàiwica irípináwa, imàaquéerica nacái báisíiricani yái wàlisài wawàsi Dios imàníirica wenàiwicanái yáapicha iwasàanápiná níawa Dios yàasu yùuwichàacáisi íicha. Nuétácawa yéewacaténá Dios imàacaca iwàwawa nabáyawaná íicha.  
\v 29 Quéwa núumacué pirí càmita nuèpùa nuìrapináca quirínamani yái uva ituníca àta áiba èeripiná nuìracataléta wàlisài uva ituní píapichacué yàcalé irìcu Núaniri Dios icùacataléca macáita chènuniré —‍íimaca walí yái Jesúsca. 
\s1 Jesús anuncia que Pedro lo negará 
\p  
\v 30 Néese idécanáamité wacántàaca máisibáwanáita salmos, yá wàacawa dúli néré íipidenéechúa Olivos, yái olivo inàlimanáca.  
\v 31 Jesús íimaca walí: 
\p —‍Macáitacué piwènúadapiná nuícha píiwitáisewa yáta catáquéi, néese pimàacapinácué núa abéerita, càide iyúwaté Dios yàasu profeta itànàaná tàacáisi Dios íiméericaté nùwali. Dios íimacaté: ‘Nunúapiná yái icuèrica nupìra ovejanáiwa, néese nupìra ovejanái napìapinácawa nacàlàlìacawa’, íimacaté yái Diosca.  
\v 32 Quéwa nudécanáami numichàacawa yéetácáisi íicha, yá nùapinácuécawa pipíchalé Galilea yàasu cáli néré, yásí nuípunitáidacuéca pía néréwa —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 33 Néese Pedro íimaca irí: 
\p —‍Ewita macáita áibanái iwènúadacaalí píicha íiwitáisewa, càicáaníta càmita cài numànica —‍íimaca yái Pedroca.  
\v 34 Jesús íimaca irí: 
\p —‍Péemìa cayába, yáta catáquéi, ipíchawáise cawámai itàaca, yá pimànipiná pichìwawa máisiba yàawiría càmíináca píalíawa nùwali, ipíchaná nanúaca pía núapicha —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 35 Quéwa Pedro íimaca: 
\p —‍Ewita iwàwacutácaalí nacái nuétácawa píapichawa, càicáaníta càmitanica nucàlida nuchìwawa càmíináca núalíawa pìwali —‍íimaca yái Pedroca. Yá macáita wía Jesús yéewáidacaléca cài wáimaca nacái Jesús irí. 
\s1 Jesús ora en Getsemaní 
\p  
\v 36 Néese Jesús yàanàaca wáapicha wía yéewáidacaléca bànacalé inàlimaná néré íipidenácatalé Getsemaní. Yá íimaca walí: 
\p —‍Píawinacuéwa chái idècunitàacá nùaca néré nusutáca núawawa Dios íicha —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 37 Yá Jesús itéca yáapichawa Pedro, nía nacái Zebedeo yéenibeca pucháiba íipidenéeyéica Santiago, Juan nacái. Yá Jesús yùuwichàacawa manuísíwata achúmacáiná iwàwa, cáalucáiná íináidacawa, yái Jesúsca.  
\v 38 Néese íimaca nalí: 
\p —‍Máiní achúmaca nuwàwa nuínáidacawa nuwàwalìcuísewa càide iyúwa wenàiwica iwàwéeri yéetácawa aquialéta. Chátacué píara. Picácué piimá pìyaca. Nuwàwacué pìacawéeridaca núa —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 39 Néese Jesús yàacawa napíchalé achúmáanata. Yá Jesús yúuwàa irìacawa inùmáawawa cáli iwéré. Yá íimaca Dios irí: “Núaniri, cayábacaalí piwasàanáca núa íicha yái manuíri nùuwichàanápinácawa, yá piwasàaca núa. Quéwa càmicaalí cayába piwasàaná núa, yá picá pimàni càide iyúwa nuwàwáaná, néese pimàni càide iyúwa piwàwáanáwa”, íimaca isutáca yáawawa Dios íicha yái Jesúsca. 
\p  
\v 40 Néesecáwa Jesús yèepùacawa àniwa yéewáidacalénái yàataléwa. Yá yàanàaca nía iiméeyéicáita. Yá Jesús íimaca Pedro irí: 
\p —‍¿Cánácué càmita yéewa picawàacawa ibatàa abéeri horapiná pìacawéeridacaténácué núa?  
\v 41 Picácué piimá pìyaca. Pisutácué píawawa Dios íicha ipíchaná Satanás yáalimáidacuéca pía pimàníinápinácué pibáyawanáwa. Piwàwacuéca pimànica càide iyúwa nuwàwáaná, quéwa machawàacáicatacué piiná meedá —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 42 Néese àniwa Jesús yàacawa náicha pucháibáaná yàawiríapiná. Yá isutáca yáawawa Dios íicha. Iimaca: “Núaniri, càmicaalí cayába piwasàaná núa íicha yái yùuwichàacáisica, yásí pimàni nulí càide iyúwa piwàwáaná”, íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 43 Néese Jesús yèepùa yéewáidacalénái yàataléwa àniwa, yá iicáca nía iiméeyéica àniwa máinícáiná cadapùleca nía báawanama.  
\v 44 Yásí Jesús imàacaca nía càita, yá yàacawa náicha àniwa isutácaténá yáawawa Dios íicha máisiba yàawiríanápiná àniwa càide iyúwa idéenáté isutácáwaca.  
\v 45 Néese yèepùacawa yéewáidacalénái yàataléwa àniwa. Yá Jesús isutáca yéemìawa nía: 
\p —‍¿Cánácué piimá pìyaca mamáalàacata? ¿Cánácué piyamáidacáitacuéwa? Idéca nùasu èeri yàanàaca, núa asìali Dios néeséerica, presocatáipiná namànica núa namàacacaténá cabáyawanéeyéi inúaca núa.  
\v 46 Pimichàacuéwa wàanácuéwa. Aca néese yái asìalica itéerica nùuwidenái náibàacaténá núa —‍íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Arrestan a Jesús 
\p  
\v 47 Idècunitàacá Jesús itàaníca, yá Judas yàanàaca, yái abéeri yéewáidacaléca, docenámica wía. Yàanàaca madécaná wenàiwica yáapicha cacáapisèeyéi. Naté espada machete nacáiri, àicu nacái áiba. Sacerdote íiwacanánái, judío íiwacanánái nacái nabànùacaté wenàiwica Judas yáapicha íibèeyéipináca Jesús.  
\v 48 Judas, yái itéeripinácaté Jesús yùuwidenái náibàacaténáténi, icàlidacaté nalí quéecha càinápinácaalí iyú yáasáida Jesús. Càité Judas íimaca nalí quéechatécáwa: “Yái asìali nutàidéeripináca nusùsuèripináca nacái inàni ìwali, yácata Jesús. Yá píibàacuéni”, càité íimaca nalí yái Judasca.  
\v 49 Iná Judas yàacawa Jesús yàatalé. Yá Judas íimaca Jesús irí: 
\p —‍¡Catámiquéera, Nuíwacali! —‍íimaca yái Judasca. Néese Judas isùsùaca Jesús inàni ìwali càide iyúwa wáiwitáise iyáaná watàidáaná wenàiwica cáininéerica waicáca, wía judíoca.  
\v 50 Jesús íimaca irí: 
\p —‍Pía nùacawéerináca, pimàni caquialéta yái piwàwéerica pìanàaca pimànica —‍íimaca yái Jesúsca. Néese níái yèeyéicawa Judas yáapicha nàacawa Jesús yàatalé, yá náibàacani. Yá nacùacani presoíri iyú. 
\p  
\v 51 Néese abéeri wéená wía Jesús yáapichéeyéica iwatàaca yàasu espadawa machete nacáiri. Yá yáalimáidaca ipéliacatatá, yá inúacatatáni espada iyú abéeri sacerdote íiwacaliná yàasu wenàiwica. Quéwa isasàacáita yùuwi abéemàa.  
\v 52 Néese Jesús íimaca yéewáidacalé iríwa: 
\p —‍Píiyàa pìasu espadawa yàalu irìculéwa. Càmita cayába cài pimàníináca, níacáiná macáita wenàiwica ipéliéyéica espada machete nacáiri iyú néetápiná nacáiwa espada iyúwa.  
\v 53 ¿Càmita píalíawa nuwàwacaalí nusutáca Núaniri Dios íichawa iyúudàanápiná núatá, yásí ibànùaca nulí sesenta mil ichàbaníiseta ángelnáicatá iyúudèeyéipiná núatá?  
\v 54 Quéwa nupéliacaalí, nusutácaalí nacái Dios íicha yàasu ángelnái, yá càmita núalimá nùuwichàacawa càide iyúwaté profetanái itànàanáté tàacáisi nuináwaná ìwali bàaluité Dios inùmalìcuíse —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 55 Néese Jesús isutáca yéemìawa níái wenàiwicaca: 
\p —‍¿Cánácué pìanàa nùatalé cacáapisàiwaca espada, àicu nacái píibàacaténá núa presoíri iyúpiná càide iyúwa piicáaná cayéedéerimi? Càmitacué iwàwacutá cài pimànica càmicáinácué nupéliapiná píipunita. Macái èeri imanùbaca nudéca nùyaca templo irìcu, nuéwáidacaalíté wenàiwica, yáté càmitacué píibàa núa néeni.  
\v 56 Quéwa píalimácué píibàaca núa siùcade yéewanápiná macáita ichàbacawa càide iyúwaté profetanái itànàaná tàacáisi nuináwaná ìwali bàaluité Dios inùmalìcuíse —‍íimaca yái Jesúsca. Néese macáita wía Jesús yéewáidacaléca wamàacaca Jesús abéerita. Yá wapìacawa náicha. 
\s1 Jesús ante la Junta Suprema 
\p  
\v 57 Níái íibèeyéicaté Jesús natécani Caifás icapèe néré, yái sacerdote íiwacalináca. Nía nacái yéewáidéeyéica wenàiwica templo irìcu, judío íiwacanánái nacái nàwacáidáyacacatéwa Caifás icapèe irìculé.  
\v 58 Pedro yàacawa náamiwáise déecuíseta. Yá iwàlùacawa bàacháwa irìculé yái sacerdote íiwacaliná icapèe ibàacháwalenáca. Yá yáawinacawa úwinái yèewi, níái icuèyéica templo. Pedro iyamáacawa néré iicácaténá càinácaalí ichàbacawa yái Jesús. 
\p  
\v 59 Sacerdote íiwacanánái, nía nacái Junta Supremanái israelita íiwacanánáica nacutáca cachìwéeri wawàsi Jesús ìwali, namàacáanápiná úwinái nanúaca Jesús.  
\v 60 Quéwa canáta nàanèeri ìwali wawàsi nanúanápiná Jesús éwita madécaná nacàlidacáaníta nachìwawa nacháawàacaténá Jesús iináwaná ìwali. Atata nàanàaca pucháiba wenàiwica icàlidéeyéipináté ichìwawa.  
\v 61 Náimaca: 
\p —‍Yái asìali íimacaté: ‘Núalimá numáalàidaca Dios yàasu templo, yásí nubàlùadapináni àniwa máisiba èeri irìcu’, cài íimaca —‍náimaca.  
\v 62 Néese yái sacerdote íiwacaliná imichàa ibàlùacawa. Yá íimaca Jesús irí: 
\p —‍¿Cáná càmita pitàaní? ¿Càiná píimaca ìwali yái nacàlidéerica pìwali nacháawàanáca piináwaná ìwali? —‍íimaca.  
\v 63 Quéwa, éwita càmicáaníta cabáyawanáca yái Jesúsca, càicáaníta masànata náichani mamáalàacata, canáca icàlidáaná iináwanáwa nalí. Néese sacerdote íiwacaliná íimaca irí àniwa: 
\p —‍Nuchùulìa pía cáuri Dios íipidená ìwali picàlidáanápiná walí báisíiri iyúni. Picàlida walíni, ¿píatasica yái Mesíasca, judío icuèrinápináca, yái Dios Iirica? —‍íimaca.  
\v 64 Jesús íimaca irí: 
\p —‍Yáca núa yái càide iyúwa píimáaná. Núumacué nacái pirí áibaalípiná piicápinácuéca núa, núa asìali Dios néeséerica. Piicápinácuéca núa yáawinéericawa Dios yéewápuwáise, yái Dios cachàiníirica náicha canánama nucùacaténá yáapicha macáita. Yá piicápinácuéca nacái nùanàaca àniwa acalèe yèewíise chènuníise —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 65 Néese yái sacerdote íiwacaliná icacanáidaca ibàlewa càide iyúwaté judío íiwitáise ìyáaná yáasáidacaténá báawaca yéemìaca yái Jesús íimáanáca Dios ìwali. Yá sacerdote íiwacaliná íimaca nalí: 
\p —‍¡Yái asìali itàaníca báawéeri iyú Dios ìwali! ¡Càmita iwàwacutá wéemìaca áibanái icàlidáaná iináwaná ìwali! Pidécuéca péemìaca itàaníca báawéeri iyú Dios ìwali, icàlidaca ìwaliwa Dios Iiricasani.  
\v 66 ¿Càinásicué wamànica irí? —‍íimaca. Néese náimaca: 
\p —‍Cabáyawanácani. Iwàwacutá yéetácawa —‍náimaca.  
\v 67 Néese abénaméeyéi nàapìsáidaca Jesús inàni. Nacapèedáidacani nacái. Aibanái nanúadáidaca nacái inàni ìwali.  
\v 68 Nabàlìa nacái ituí, yá náimaca irí: 
\p —‍Píasa Mesíasca, yái wacuèrinása Dios ibànuèrisa walí, ¡piwicùlida, picàlida walíni cawinácaalí níái inúadáidéeyéica pía! —‍náimaca naicáaníca iquíniná. 
\s1 Pedro niega conocer a Jesús 
\p  
\v 69 Pedro yáawinacawa ìyaca bàacháwáise, yá inanái íibaidéechúa néré ùacawa Pedro yàatalé. Yá úumaca irí: 
\p —‍Pía nacái yèepuníiritéwa Jesús yáapicha, yái Galilea néeséerica —‍úumaca.  
\v 70 Quéwa Pedro icàlidaca ichìwawa nèewi macáita níái wenàiwicaca. Yá íimaca: 
\p —‍Càmita núalíawa ìwali yái pitàaníirica nulí ìwali —‍íimaca yái Pedroca, cáalucáináni, ipíchaná nanúacani Jesús yáapicha. 
\p  
\v 71 Néesecáwa Pedro yàacawa náicha iwáiná inùma néré, yái iwáiná bàacháwa itéeséerica. Yá áiba uicáca néréni, yá úumaca áibanái irí níái ìyéeyéica néré: 
\p —‍Yái asìaliquéi yèepunítéwa Jesús yáapicha, yái Nazaret néeséerica —‍úumaca nalí.  
\v 72 Yá Pedro icàlidaca ichìwawa àniwa báisí báisícata càmíinása yáalía iicáca Jesús. Iimaca: 
\p —‍¡Càmita núalía nuicácani yái asìalica! —‍íimaca yái Pedroca, ipíchaná náibàacani.  
\v 73 Achúmáana tàacáwa àniwa, áibanái ìyéeyéica néré nàacawa Pedro yàatalé. Yá náimaca irí: 
\p —‍Báisíta píaca néená níái Jesús yéewáidacaléca pitàanícáiná càide iyúwa Galilea yàasu cáli néeséeyéi —‍náimaca irí.  
\v 74 Néese Pedro idàbaca icàlidaca ichìwawa báawéeri tàacáisi iyú báawanama báisí báisísíwata Dios yáaliériwa. Pedro íimaca: 
\p —‍¡Càmita núalía nuicácani yái asìalica! —‍íimaca yái Pedroca, cáalucáináni. Yáta cawámai itàaca.  
\v 75 Yá Pedro iwàwalica tàacáisi Jesús íiméericaté irí: ‘Ipíchawáise cawámai itàaca, yá pimànipiná pichìwawa máisiba yàawiría càmíináca píalíawa nùwali’, càité íimaca yái Jesúsca. Yá Pedro yàacawa náicha. Yá íicháaníca cachàiníiri iyú. 
\c 27  
\s1 Jesús es entregado a Pilato 
\p  
\v 1 Amalácaalíté nawicáu, yá macáita sacerdote íiwacanánái abédanamata náiwitáise náapicha níái judío íiwacanánái béeyéica nanúanápiná Jesús.  
\v 2 Yá nadacùaca náichawa Jesús. Néese natécani Pilato yàatalé, yái gobernador romanosàiri icuèricaté Judea yàasu cáli. 
\s1 La muerte de Judas 
\p  
\v 3 Néeseté Judas, yái itéericaté nía Jesús yàatalé náibàacaténáni, yá Judas iicáca natéca Jesús nadacuèrimi, gobernador romanosàiri yàatalé nasutácaténá gobernador ichùulìanápiná úwinái inúaca Jesús. Iná Judas, iicácáiná nanúanápináté Jesús, yá achúmaca Judas íináidacawa iwàwawa, báawaca iicáca yái imàníinácaté. Yá Judas iwàlùacawa nàatalé níái sacerdote íiwacanánáica, nía nacái judío íiwacanánái béeyéica. Yá Judas iwàwacaté yèepùadaca nalí yái plataca nèericaté irí itéenácaté nía Jesús yàatalé náibàacaténáni, níái treinta namanùbaca moneda plata cawèníiyéi báinúaca quéeri iwènicatáica.  
\v 4 Judas íimaca nalí: 
\p —‍Nuèpùadacué pirí yái plataca ipíchaná cabáyawanáca núa ìwalíise. Nudéca numànica nubáyawanáwa nutéenácué pía yàatalé píibàacaténáni pinúanápinácuéni, yáara asìali mabáyawanéerica —‍íimaca yái Judasca. Quéwa náimaca Judas irí: 
\p —‍¡Canápináta walíni cabáyawanáanáca pía! ¡Pìasu wawàsicatéera! —‍náimaca. 
\p  
\v 5 Iná Judas yúucaca íichawa níái monedaca templo irìculé. Néese yàacawa. Yá idacùaca icanápi ìwalíisewa yéenúlusi iyú idacuèricaté chènuníise. Yá ipisìacawa chènuníise, yéewacaténá yéenúlusi isidùa icanápi, yá yéetácawa. 
\p  
\v 6 Néese sacerdote íiwacanánái ìwacáidaca níái monedaca Judasmi yúuquéericaté íichawa templo irìculé. Yá náimaca: 
\p —‍Idéca yeedáca iríwa yái plata imàacacaténá nanúaca asìali, íná casacàaca Dios iicáca yái plataca. Canátacué yéewaná wamàacaca Dios iríni ofrenda iyú —‍náimaca. 
\p  
\v 7 Iná náináidacawa nawènìanápiná cáli Judasmi yàasu plata iyú, abéeri cáli íipidenéeri Campo del Alfarero (íimáanáca “yàasu cáli, asìali imàníirica mapuwáa”). Néese nadécanáami nawènìacani, yá namàacaca yái cáli nabàlìacatalépiná yéetéeyéimiwa càmíiyéica judío.  
\v 8 Iná Jerusalén ìyacàlená mìnanái néemìacáináté càinácaalíté namànica Judas yàasu platami iyú, yá nàaca íipidená yái cálica Campo de Sangre (íimáanáca “Irái yàalu”) Judasmi yeedácáináté iríwa yái plataca imàacacaténáté nanúaca asìali. Mamáalàacata cài náimaca ìwali yái cálica, àta siùca nacáide.  
\v 9 Càité macáita ichàbacawa càide iyúwaté profeta itànàanáté tàacáisi Dios inùmalìcuíse, abéeri néená níái profeta ìyéeyéicaté profeta Jeremías yéetácadénáamitéwa. Yái profeta íimacaté: “Needáca treinta namanùbaca moneda plata cawèníiyéi, yái asìali iwènináami càide iyúwa israelita íiwacanánái ipáyaidáaná nawènìacaténá asìali nàasu wenàiwicapinácawa.  
\v 10 Yá nawènìaca cáli platami iyú, yàasu cáli yái asìali imàníirica mapuwáa, càide iyúwa Wacuèriná Dios ichùulìaná núa”, cài íimacaté yái profetaca Dios inùmalìcuíse. 
\s1 Jesús ante Pilato 
\p  
\v 11 Néeseté natéca Jesús gobernador romanosàiri yàatalé, yá gobernador isutáca yéemìawa Jesús. Gobernador íimaca Jesús irí: 
\p —‍¿Píatasica judío icuèrinápiná? —‍íimaca. Néese Jesús íimaca: 
\p —‍Báisíta, núacani, pidéca cài píimaca —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 12 Néese sacerdote íiwacanánáica, nía nacái judío íiwacanánái béeyéica idècunitàacá nacháawàaca Jesús iináwaná ìwali mamáalàacata, yá masànacata náicha Jesús, éwita càmicáanítaté imàni ibáyawanáwa iyúwa nacháawàaná iináwaná ìwali.  
\v 13 Iná yái Pilato gobernadorca isutáca yéemìawa Jesús. Yá íimaca Jesús irí: 
\p —‍¿Cáná càmita picàlida nulí piináwanáwa? Péemìa nacháawàaná piináwaná ìwali manùba wawàsi ìwalíise —‍íimaca yái Pilatoca. 
\p  
\v 14 Masànata quéwa yái Jesúsca, càmita icàlida iináwanáwa gobernador irí, ibatàa abéeri tàacáisi pináta. Iná yái Pilato gobernadorca íináidacawa manuísíwata iicáidaca Jesús irí. 
\s1 Jesús es sentenciado a muerte 
\p  
\v 15 Camuí imanùbaca judíonái imànicaalíté Pascua yàasuná culto, yáté gobernador romanosàiri iwasàaca abéeri presoíri judíonái irípiná càiríinácaalí presoíri nawàwéeri.  
\v 16 Néenialíté ìyaca caináwanéeri presoíri íipidenéericaté Jesús Barrabás.  
\v 17 Néese idécanáami judíonái nàwacáidáyacacawa Pilato yàatalé, yá Pilato isutáca yéemìawa nía: 
\p —‍¿Càiríinácaalícué náicha piwàwa nuwasàaca pirí, Barrabástasica, càmicaalí nacái, Jesús áibatasica, yái náiméerica ìwali Mesíascani, yái nacuèrinásàirica Dios ibànuèrica nalí? —‍cài íimaca yái Pilatoca. 
\p  
\v 18 Pilato icàlidaca nalíni, yáalíacáinátéwa báawaca judío íiwacanánái iicáca Jesús, máinícáiná cayábaca macái wenàiwica naicáca Jesús, íná judío íiwacanánái náibàacaté Jesús nacháawàacaténá iináwaná ìwali gobernador irí. 
\p  
\v 19 Néese idècunitàacá Pilato yáawinacawa ìyaca néré yàasu manuíri yàalubáisi íinatawa, yá Pilato yàacawéetúa ibànùaca irí tàacáisi. Yá úumaca irí: “Piwasàa caquialéta yáara asìali mabáyawanéerica, núamacanicáiná táiyápi bàwina. Yá núamacani irìcuíse máiní cáaluca núa manuísíwata Jesús ìwalíise, ipíchaná pimànica irí báawéeri”, cài ubànùaca tàacáisi ùacawéeri Pilato iríwa. 
\p  
\v 20 Quéwa sacerdote íiwacanánái, nía nacái judío íiwacanánáica nawènúadaca manùbéeyéi wenàiwicanái íiwitáise nasutáanápiná Pilato íicha iwasàacaténá nalípiná Barrabás, ichùulìaca nacái yàasu úwináiwa nanúanápiná Jesús.  
\v 21 Néese gobernador Pilato isutáca yéemìawa nía àniwa: 
\p —‍¿Càiríiná asìali pucháibéeyéica íicha piwàwacué numàaca yèepunícawa pirícué? —‍íimaca. Néese náimaca: 
\p —‍¡Piwasàa walí Barrabás! —‍náimaca.  
\v 22 Pilato isutáca yéemìawa nía: 
\p —‍Néeni, nuwasàacaalícué pirí Barrabás, ¿càinásicué piwàwa numànica Jesús irí, yái píiméericuéca ìwali, Mesíascani, yái picuèrinápináca? —‍íimaca. Néese macáita náimaca: 
\p —‍¡Pitàtàacuéni cruz ìwali! —‍náimaca.  
\v 23 Néese Pilato isutáca yéemìawa nía: 
\p —‍¿Cáná? ¿Càinásica báawéeri idé imànica? —‍íimaca yái Pilatoca. Quéwa nèepùa néemíanícawa: 
\p —‍¡Pitàtàacuéni cruz ìwali! —‍náimaca. 
\p  
\v 24 Atata Pilato yáalíacawa càmita yáalimá iwènúadaca náiwitáise, iicáca nacái máiní calúaca nía cachàiníwanái mamáalàacata nawàwáanápináté namànica ùwicái gobierno íipunita yàcalé irìcu. Iná Pilato ichùulìaca yàasu wenàiwicawa itéenápiná irí úni. Yá Pilato íibaca icáapiwa manùbéeyéi wenàiwica naicápiná yáasáidacaténá nalí yáawawa càide iyúwa canáca nacáiri ibáyawaná Jesús ìwalíise, quéwa cabáyawanéeri mamáalàacatani yái Pilatoca. Yá Pilato íimaca nalí: 
\p —‍Canáca nubáyawaná pinúanácué yái asìalica. Pìasu wawàsitacué pinúani —‍íimaca yái Pilatoca.  
\v 25 Macáita wenàiwicanái náimaca irí: 
\p —‍¡Wía cabáyawanéeyéica ìwalíise, wéenibe nacái! —‍náimaca.  
\v 26 Iná Pilato iwasàaca nalí Barrabás. Néese ichùulìaca yàasu úwináiwa nacapèedáidaca Jesús mabàleta cachàiníiri cabèesi iyú. Nadécanáami nacapèedáidaca Jesús báawanama àta íimami ichalàacatalétawa íicha, yá Pilato yèepùadacani úwinái irí natàtàanápináni cruz ìwali. 
\p  
\v 27 Néese gobernador yàasu úwinái natéca Jesús Pilato icapèe manuíri néré, bàacháwa irìculé. Yá namáidaca macáita néenánáiwa úwináica nàwacáidáyacacaténáwa Jesús itéese.  
\v 28 Needáca Jesús ibàle. Yá náucaca ìwalíise cáaléeri ruana nacáiri quíiréeri càiride iyúwa romano icuèriná ibàle, nacuèriná naicácaténásatáni, quéwa naicáanícáita meedá Jesús iquíniná.  
\v 29 Néese namànica tuíri culèpi nacáiri icàyuwaniná càiride iyúwa romano icuèriná yàasu corona. Yá náiyàaca corona Jesús íiwita ìwali. Namàacaca sitùa Jesús icáapi yéewápuwáiséeri irìculé càide iyúwaté romano icuèriná idènìaná yàasu àicu oroíriwa. Néese nabàlùacawa nàuluì ipùata iyúwa Jesús irí càide iyúwa nàaca nacáicaalí icàaluíniná quéwa naicáanícáita meedá iquíniná. Càmita báisíiri iyú nàa icàaluíniná. Yá náimaca irí: 
\p —‍¡Casíimái piwàwa, pìyaca manùba èeri, píasa judío icuèrinásàirica! —‍náimaca, càide iyúwaté romano íiwitáise natàidáaná nacuèrináwa, naicáanícaténá meedá Jesús iquíniná. 
\p  
\v 30 Nàapìsáidacani, yá needáca sitùa icáapi íicha, yá nanúadáidaca íiwita ìwali sitùa iyú.  
\v 31 Idécanáami cài naicáaníca Jesús iquíniná, yá needáca íicha yái ruana nacáiri quíiréerica. Néese náiyàaca ìwali ibàle, yá natéca natàtàacaténáni cruz ìwali. 
\s1 Jesús es crucificado 
\p  
\v 32 Nàacanáamiwa capìi íicha, càmita yéewa Jesús iwáacutaca yàasu cruz, canácáiná quirínama ichàini, úwináicáiná icapèedáidacani báawanama. Iná úwinái íibàaca asìali íipidenéerica Simón, Cirene ìyacàlená néeséeri. Yá nachùulìaca Simón iwáacutaca cruz Jesús irípiná. 
\p  
\v 33 Natéca Jesús méetàuculé Jerusalén ìyacàlená íicha. Nàanàacaté Gólgota néré (íimáanáca “Iiwitasi yáapimi ìyacatalé”).  
\v 34 Yá nawàwacaté nàaca Jesús ìira uva ituní ipuíri, nèewìadéerica dabé yèewi íipidenéeri hiel wéebacaténá Jesús iiná ipíchaná máiní yùuwichàacawa cruz ìwali. Quéwa, idécanáami yáalimáidaca achúmáanata, yá càmíirita ìira náichani. 
\p  
\v 35 Idécanáami úwinái natàtàaca Jesús cruz ìwali, yá náibàaca ibàlemi, náucaca náichawa suerte naseríacaténá nalíwáaca Jesús ibàlemi.  
\v 36 Néese úwinái iyamáa yáawinacawa néré nacùacaténáni ipíchaná áibanái yàanàaca yàatalé.  
\v 37 Nachanàidaca tàacáisi cruz ìwali Jesús íiwita iwicáubàa. Yái tàacáisi icàlidacaté cáná yéewa nanúacani. Yá tàacáisi íimaca: “Yácata Jesús, yái judío icuèrináca”, íimacaté yái tàacáisica. 
\p  
\v 38 Natàtàaca nacái pucháiba cayéedéeyéi cruz ìwali mawiénita Jesús irí. Abéeri cruz ibàlùacawa Jesús yéewápuwáise, áiba cruz nacái ibàlùacawa apáuwáise Jesús irí.  
\v 39 Níái ichàbéeyéicawa néenibàa àyapulìcubàa natàaníca Jesús ìwali báawéeri iyú, nacusúadaca náiwitawa irí naicáanícaténá iquíniná.  
\v 40 Yá náimaca irí: 
\p —‍¡Píata imáalàidéeripinása templo, imichàidéeripinása nacái àniwani máisiba èeri irìcu, pichàiniada píawawa yéetácáisi íicha ipíchaná péetácawa! ¡Báisícaalí Dios Iirica pía, yá piricùawa cruz íicha! —‍náimaca naicáaníca Jesús iquíniná. 
\p  
\v 41 Càita nacái naicáaníca Jesús iquíniná níái sacerdote íiwacanánáica, nía nacái yéewáidéeyéica wenàiwica templo irìcu, nía nacái judío íiwacanánái béeyéica. Náimaca nalíwáaca: 
\p  
\v 42 —‍Ichùnìacaté áibanái ipíchanáté néetácawa, quéwa càmita yáalimá ichàiniadaca yáawawa yéetácáisi íicha. Báisícaalí Israel itaquénáinámi icuèrinácatáni, ¡yásí yáalimá iricùacawa cruz íichatá, weebáidacaténá itàacái!  
\v 43 Iimacaté manuícasa íináidacawa iwàwawa Dios ìwali, íibàacaténása nacái iwàwawa Dios iwéré Dios icùanápináténi báawéeri íicha. Quéwa báisícaalí cáinináca Dios iicácatáni, ¡yá Dios ichàiniadacatáni yéetácáisi íicha ipíchaná yéetácawa! ¡Iná càmita yéewa Dios Iiricani càide iyúwaté icàlidáaná ichìwawa! —‍náimaca naicáaníca Jesús iquíniná. 
\p  
\v 44 Nía nacái cayéedéeyéica natàtèeyéica cruz ìwali mawiénita Jesús irí, natàaníca nacái ìwali báawéeri iyú. 
\s1 Muerte de Jesús 
\p  
\v 45 Néeseté machacànicaalíté èeri, yá catáca macáita chái èeri irìcu máisiba horapiná catáca, àta las tresta táicalé.  
\v 46 Yásí horaquéi a las tres Jesús imáidaca cachàiníiri iyú itàacái iyúwa. Yá íimaca Dios irí: “Elí, Elí, ¿lema sabactani?”, íimaca yái Jesúsca. (Yái tàacáisi íimáanáca: “Nucuèriná Dios, Nucuèriná Dios, ¿cánásica pimàaca núa abéerita?” cài íimáanáca.) 
\p  
\v 47 Abénaméeyéi néená níái ibàluèyéicawa néré néemìacáináni, yá náimaca nalíwáaca: 
\p —‍Yái asìali imáidaca ìyaca profeta Elías —‍náimaca. 
\p  
\v 48 Yá abéeri náicha yàaca yeedáca esponja wáluma nacáiri íisapiadacaténáni uva ituní iyú càaméeri ìiracaná. Yá idacùaca esponja isàbéerica sitùa ipùatalìcu. Néese imichàidacani mawiénita Jesús inùma irí, yéewacaténá Jesús ibèrùacani.  
\v 49 Aibanáita quéwa yáapichéeyéi náimaca irí: 
\p —‍Tàacáwa, wacùacuécani waicáwa Elías yàanàacaalí yeedácani cruz íicha —‍náimaca naicáaníca Jesús iquíniná. 
\p  
\v 50 Néese àniwa Jesús imáidaca cachàiníiri iyú, yá imàacaca icáucawa yàacawa iiná íichawa.  
\v 51 Jesús yéetácanacáitawa, yáta manuíri yáawàanáca templo irìcuírica icacanácawa bamuchúamibàa cáli iwérénama, pucháibawaca yèewi, yái yáawàanáca ibàlièrica mabáyawanéeri Dios ìyacatáica wenàiwicanái ituí íicha. Yá icacanácawa chènuníise cáli iwérénama, yái yáawàanáca. Cáli icusúaca nacáiwa. Yá íba manuínaméeyéi nacái nasubèriacawa cáli icusúacái iyú.  
\v 52 Yáta madécaná càliculìi inùma nàacùacatéwa, yá nacáucàacawa madécaná yeebáidéeyéicaté Dios itàacái, níái yéetéeyéimicatéwa.  
\v 53 Néesetécáwa namusúacawa càliculìi irìcuíse idécanáamité Jesús imichàacawa yéetácáisi íicha. Yá nawàlùacatéwa Dios yàasu yàcalé irìculé, yái Jerusalén ìyacàlenáca, yáté madécaná wenàiwica naicáca nía néré. 
\p  
\v 54 Néese úwi íiwacaliná, nía nacái yáapichéeyéica icuèyéicaté Jesús, naicácáiná cáli icusúacawa, yái áiba wawàsi ichàbáaná nacáiwa, yá cáaluca nía báawanama. Yá náimaca nalíwáaca: 
\p —‍¡Báisícata yái asìalica Dios Iirica! —‍náimaca. 
\p  
\v 55 Nàyaca nacái néré manùba inanái iicáidéeyéica ìyaca Jesús irí déecuíseta quéwa. Níái inanáica nayúudàacaté Jesús yèepunícaalítéwa Galilea yàasu cáli íicha Jerusalén ìyacàlená nérépiná.  
\v 56 Uyaca nèewi María Magdalenaca. Aiba María nacái ìya néré úái náatúaca, níái Santiago, José nacái. Aiba inanái nacái ìya néré úái Zebedeo yéenibe yáatúaca. 
\s1 Jesús es sepultado 
\p  
\v 57 Néeseté catáca yàacawa, yá abéeri càasuíri yàanàaca íipidenéerica José, Arimatea ìyacàlená mìnali. Yái Joséca yeebáidacaté Jesús itàacái.  
\v 58 Yá José yàaca iicáca Pilato gobernador yàatalé. Yá isutáca Jesús iinámi Pilato íicha. Néese Pilato ichùulìaca namàacaca José itéca Jesús iinámi.  
\v 59 Ináté José yàacawa cruz néré, yeedáca Jesús iinámi, yá yéepùacani masaquèeri wáluma linoíri iyú, càide iyúwa wáiwitáise ìyáaná, wía judíoca.  
\v 60 Yái José idènìaca yàasu càliculìi wàlisàiwa. Yá irìadaca Jesús iinámi càliculìi irìculé. Yái càliculìica áibanái íiquéericaté dúli ibàlài irìcu, yéewacaténá càliculìicani, càide iyúwa capìi imàdáaná. José, áibanái nacái idécanáami nabàlìaca càliculìi inùma manuíri íba iyú, yá nàacawa íicha.  
\v 61 Quéwa María Magdalena, áiba María nacái nayamáacawa néré, náawinacáwacawa abéemàawáise càliculìi íicha. 
\s1 La guardia ante el sepulcro de Jesús 
\p  
\v 62 Néeseté mapisáita àniwa, yái sábado judíonái iyamáidacatáicawa, sacerdote íiwacanánái, fariseonái nacái nàacawa Pilato gobernador yàatalé, yái romanosàiri icuèricaté nàasu cáli.  
\v 63 Yá náimaca irí: 
\p —‍Wáiwacali, pía icuèrica wía, wadéca wawàwalica yái íimáanácaté yáara cachìwéerica idècunitàacá cáucani. Iimacaté imichàanápinácatéwa yéetácáisi íicha máisiba èeri irìcu.  
\v 64 Iná pichùulìa úwinái nacùaca cayábani yái càliculìica àta imáalàacatáitawéi máisiba èeri ipíchaná yéewáidacalénái yàanàaca táiyápi yá nayéedùaca iinámi càliculìi irìcuíse, ipíchaná nacái nacàlidaca nachìwawa wenàiwicanái irí idéenáca imichàacawa yéetácáisi íicha. Níacáiná yéewáidacalénái nacàlidacaalí iináwaná idécasa imichàacawa yéetácáisi íicha, yásí máiní yáawanáica báawaca íichani yái quéechéeri chìwáica yái nacàlidáanácaté nachìwawa ìwali Mesíascasani, yái judío icuèrinápináca —‍náimaca.  
\v 65 Néese Pilato íimaca nalí: 
\p —‍Pidènìacuéca úwinái pichùulièyéipiná icùaca càliculìi. Pìacué pibàlìacani picùacué píalimáanáta cayábani, yái càliculìica, ipíchaná áibanái yàanàaca néré —‍íimaca yái Pilatoca. 
\p  
\v 66 Néese nàacawa càliculìi néré. Yá nachanàidaca sello íyanási nacáiri íba ìwali, yái manuíri íba nabàlièrica iyú càliculìi inùma. Canáca yéewaná wenàiwica iwàlùacawa càliculìi irìculé càmicaalícáwa imàdáida sello quéechacáwa, yái sello íyanási nacáiri nachanàidéerica càliculìi inùma ìwali. Yá namàacaca néré nacái úwinái icuèyéipináca càliculìi ipíchaná áiba wenàiwica iwàlùacawa néré. 
\c 28  
\s1 La resurrección de Jesús 
\p  
\v 1 Néese sábado ichàbacatéwa judíonái iyamáidacatáicawa. Yáté amaláca yàacawa domingo, yá María Magdalena, áiba María úapicha nacái nàaca naicáca càliculìi nérépiná.  
\v 2 Yáta cáli icusúacawa cachàiníiri iyú, ángel Wáiwacali néeséeri yàanàacáiná chènuníise. Yàanàaca càliculìi néré, yá yeedáca manuíri íba càliculìi inùma íicha, yá yáawinacawa íba íinata.  
\v 3 Yái ángel icànaca càide iyúwa énu icamaláná icànáaná. Idènìaca nacái ibàlewa cabalèeri, mèlumèluíri càide iyúwa nieve.  
\v 4 Uwinái naicácani, yá natatácawa nacalùniwa, yá náuwàa nalìacawa cáli íinatalé càide iyúwa yéetéeyéimiwa.  
\v 5 Néese ángel íimaca inanái irí: 
\p —‍Picácué cáalu pía nuícha. Núalíacawa picutácuéca pìacawa Jesús iinámi, yái natàtèericaté cruz ìwali.  
\v 6 Canáca cháníi, idéca imichàacawa yéetácáisi íicha càide iyúwaté íimáaná. Aquialécué pìacuéwa piicáca aléi càliculìi irìculé nalìadacatáimicani.  
\v 7 Néese pìacàatétacuéwa picàlidaca yéewáidacalénái iríni. Càicué píimaca nalí: “Wáiwacali idéca imichàacawa yéetácáisi íicha. Siùcade yàacawa pipíchalécué Galilea yàasu cáli néré. Nérépinácué piicáni”, càicué píimaca yéewáidacalénái iríwa. Yácata tàacáisi iwàwacutéericuéca nucàlidaca pirí —‍íimaca yái ángelca. 
\p  
\v 8 Néese níái inanáica napìacawa càliculìi íicha, yá cáaluca nía quéwa casíimáica nawàwa manuísíwata. Yá napìacawa nàacaténá nacàlidaca walíni, wía Jesús yéewáidacaléca.  
\v 9 Yáta Jesús imàacaca yáawawa naicácani, yá itàidaca nía. Yá nàacawa Jesús yàatalé, náuwàa nalìacawa nanùmáawawa cáli iwéré Jesús íipunita, náibàaca yàabàli ìwali nàacaténá icàaluíniná, càide iyúwa wáiwitáise ìyáaná, wía judíoca.  
\v 10 Yá Jesús íimaca nalí: 
\p —‍Picácué cáalu pía. Pìacué picàlidaca nuénánái iríni nàacaténáwa Galilea yàasu cáli néré, yásí néréca naicápiná núawa —‍íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Lo que contaron los soldados 
\p  
\v 11 Néeseté níái inanáica idècunitàacá nèepùaca nàacawa càliculìi íicha, yá abénaméeyéi néená níái úwináica icuèyéicaté càliculìi nèepùacawa Jerusalén ìyacàlená irìculé. Yá nacàlidaca sacerdote íiwacanánái iríni macáita yái ichàbáanácatéwa.  
\v 12 Néese sacerdote íiwacanánái nàaca natàaníca judío íiwacanánái béeyéi yáapicha. Yáté abédanamacata náiwitáise. Néese nàaca madécaná plata úwinái irí masànacaténá níái úwináica.  
\v 13 Yáté náimaca úwinái irí: 
\p —‍Picàlidacué áibanái iríni, táiyápi bàwina idècunitàacá piimácuéca pìyaca, yásasí níái Jesús yéewáidacalénáimica nàanàacaté needáca ichéecami, càicué píimaca wenàiwicanái iríwa.  
\v 14 Néese gobernador yéemìacaalícué piináwaná ìwali càmíinácué picùa cayába yái càliculìimica, yásí watàanícuéca yáapicha piwicáu ipíchanácué inúaca pía —‍náimaca nachùulìaca úwinái nacàlidáanápiná nachìwawa. 
\p  
\v 15 Néeseté úwinái needáca nalíwa yái plataca, yá nàacawa nacàlidaca nachìwawa càide iyúwa sacerdotenái ichùulìanáté nía. Càita nacái madécaná judíonái nacàlidaca càiri cachìwéeri tàacáisi Jesús ìwali àta siùca nacáide. 
\s1 El encargo de Jesús a los discípulos 
\p  
\v 16 Ináté wía Jesús yéewáidacaléca once wamanùbaca, wàacatéwa Galilea yàasu cáli néré, áiba dúli néré Jesús icàlidéericaté walí ìwali, wàwacáidáyacacatáipinácawa.  
\v 17 Waicácaté Jesús, yá wàaca icàaluíniná, quéwa abénaméeyéi wéená càmitatécáwa neebáida báisíca Jesús yái naiquéerica.  
\v 18 Néese Jesús yàacawa wàatalé. Yá íimaca walí: 
\p —‍Dios idéca imàacaca nulí íiwitáisewa nucùanápiná macáita ìyéerica chènuniré, chái èeri irìcu nacái.  
\v 19 Pìacuéwa macái cáli íinatalé, péewáidacué macái wenàiwicanái neebáidáanápiná nutàacái. Pibautizácué nacái cawinácaalí yeebáidéeyéica Wáaniri Dios, núa nacái yái Dios Iirica, Espíritu Santo nacái.  
\v 20 Péewáidacué wenàiwica namànicaténá macáita càide iyúwa nuchùulìanácué pía. Núatacué nacái píapicha, nùacawéeridapinácué píawa càiripináta àta yái èeriquéi imáalàacatalépinátawa, nùanàapinácaalí àniwa —‍íimaca yái Jesúsca.