\id LUK 43 LUKpio.sfm UTF8 Luke Piapoco-(pio)-Colombia 2009 
\h SAN LUCAS 
\toc1 San Lucas 
\toc2 San Lucas 
\toc3 Lc 
\mt1 SAN LUCAS 
\c 1  
\s1 Prólogo 
\p  
\v 1 Manùbéeyéi wenàiwica nadéca natànàaca tàacáisi nacàlidacaténá càinácaalíté Jesucristo ìyáaná wèewi yèepunícaalítéwa chái èeri irìcu.  
\v 2 Jesús yáapichéeyéi naicácaté natuí iyúwani macáita yái Jesucristo imàníirica. Néese Dios ichùulìacaté nía nacàlidáanápiná áibanái iríni yái báisíiri tàacáisica Jesucristo ìwali iyúwaté naicáaná macáita. Néeseté néewáidaca wía. Iná madécaná wenàiwica nadéca natànàaca tàacáisi càide iyúwaté Jesús yáapichéeyéi yéewáidáanáté nía.  
\v 3 Núa, Lucas, nubànùa pirí cuyàluta, Teófilo, nùacawéeriná máiní cáimiétacanéeri. Nudéca nuéwáidacawa Jesucristo iináwaná ìwali macáita cayábéeri iyú. Yá nuínáidacawa cawàwanáta cayábaca nutànàacaalí pirí tàacáisi Jesucristo iináwaná ìwali machàcaníiri iyú.  
\v 4 Iná nutànàaca pirí yái cuyàlutaca yéewanápiná píalíacawa cayába yái báisíiri tàacáisica Jesucristo ìwali càide iyúwaté áibanái yéewáidáaná pía. 
\s1 Un ángel anuncia el nacimiento de Juan el Bautista 
\p  
\v 5 Bàaluité rey Herodes icùacaalíté Judea yàasu cáli, néenialí ìyacaté sacerdote íipidenéeri Zacarías, abéeri Abías itaquénáinámi yéená, Aarón itaquérinámi nacái. Sacerdotenáica níái Abías itaquénáinámica íibaidéeyéicaté Dios irípiná templo irìcu. Zacarías yàacawéetúa uípidená Elisabet, abéechúa Aarón itaquétúanámica nacái úa.  
\v 6 Zacarías, Elisabet nacái nàyacaté machacàníiri iyú càide iyúwa Dios iwàwáaná, namàni nacái macáita càide iyúwaté Dios ichùulìaná israelitanái imànica, íná canácata yáaliméeri icháawàaca naináwaná ìwali.  
\v 7 Quéwa méenibeca nía càmicáiná yéewa quéenibeca Elisabet. Máiní nacái béeyéica nía. 
\p  
\v 8 Yái sacerdote Zacaríasca íibaidacaté Dios irípiná imanùbaca yáapichawa templo irìcu. Aiba èerité iwàwacutá namànica culto Dios irípiná templo irìcu nàacaténá Dios icàaluíniná.  
\v 9 Càide iyúwaté sacerdote íiwitáise ìyáaná, náucaca náichawa suerte náalíacaténátéwa chánácaalí néená iwàluèripináwa templo irìculé. Yá needáca Zacarías iwàlùanápináwa yeemácaténá pumèníiri isàni Dios yàasu templo irìcu.  
\v 10 Iná Zacarías iwàlùacawa templo irìculé. Idècunitàacá yeemáca pumèníiri isàni, manùba wenàiwica nasutáca Dios íicha templo ibàacháwalená irìcu.  
\v 11 Néese abéeri ángel Dios ibànuèri chènuníise imàacaca yáawawa Zacarías iicácani. Yái ángel ibàlùacawa altar yéewápuwáise, yái altar neemácatáica íinata pumèníiri isàni.  
\v 12 Iicácáiná ángel, yá Zacarías íináidacawa iicáidaca irí manuísíwata, máiní cáalu nacáicani, yái Zacaríasca.  
\v 13 Quéwa ángel íimaca irí: 
\p —‍Picá cáalu pía nuícha, Zacarías, Dioscáiná idéca yéemìaca pisutáaná íicha. Pìacawéetúa Elisabet quéenibéechúapiná piríwa abéeri sùmàiwa; pimàni íipidená Juan.  
\v 14-15 Imusúacaalípiná iicá èeriwa, yá máiní casíimáica piwàwa, cayábasíwata piicácani. Casíimáipiná nacái nawàwa áibanáica madécaná, máinícáiná cachàiníirica pìiri íiwitáise Dios ìwali. Càmíiripináta ìira ipuíri, uva ituní nacái, canásíwata. Espíritu Santo icùapiná íiwitáise càiripináta, icùapiná íiwitáise nacái ipíchawáise imusúaca iicá èeri.  
\v 16 Néese iwènúadapiná náiwitáise àniwa Nacuèriná Dios irípináwa, níái manùbéeyéi Israel itaquénáinámica, neebáidacaténá àniwa Nacuèriná Dios itàacáiwa.  
\v 17 Yái pìirica Juanca icàlidapiná nalíwa Wáiwacali iináwaná ìwali ipíchawáise Wáiwacali yàanàaca. Máiní cachàiníiri íiwitáise yái pìirica, càide iyúwaté profeta Elías bàaluité. Iwènúadapiná nasèenái íiwitáise cáininácaténá naicáca néenibewa. Iwènúadapiná nacái náiwitáise, níái càmíiyéica yeebáida Dios itàacái, náalíacaténáwa càinácaalí iwàwacutáaná namànica nàyacaténá càide iyúwa Dios iwàwáaná. Càita pìiri iwènúadapiná wenàiwicanái íiwitáise yéewacaténá neebáidaca Wáiwacali itàacái yàanàacaalípiná nàatalé —‍íimaca yái ángelca.  
\v 18 Néese Zacarías isutáca yéemìawa ángel: 
\p —‍¿Càinásica yéewaná núalíacawa asáisí báisícaalí yái tàacáisi picàlidéerica nulí? Máinícata béerica núa, càita nacái nùacawéetúa béeruta nacái úa —‍íimaca yái Zacaríasca.  
\v 19 Yá ángel íimaca irí: 
\p —‍Núacata Gabriel, nuíbaida nacái Dios irípiná. Dios idéca ibànùaca núa nutàanícaténá píapicha nucàlidacaténá pirí yái tàacáisi cayábéerica.  
\v 20 Quéwa siùcade càmita yéewa pitàaníca àta pìiri imusúacatalétawa, yásí yéewa pitàaníca àniwa, càmicáiná peebáida yái núumáanáca pirí. Néese, yái núumáanáca pìiri ìwali piiquéeripinácawa yéenáiwaná yàanàacaalíwa —‍íimaca yái ángelca. Néese ángel yàacawa Zacarías íicha. 
\p  
\v 21 Idècunitàacá Zacarías itàaníca ángel yáapicha, áibanái wenàiwica bàacháwáiséeyéica nacùaca Zacarías imusúacawa. Náináidacawa manuísíwata cáná yéewa càmita imusúacàatétawa templo irìcuíse.  
\v 22 Atata Zacarías imusúacawa, yáté càmita yéewa itàaníca náapicha, íná náalíacawa iicácaté yéenáiwanási nacáiri Dios néeséeri templo irìcu, itàanícáiná náapicha icáapi iyúwa, càmicáiná yéewa itàaníca. Yá matàacáica mamáalàacatani. 
\p  
\v 23 Idécanáamité imáalàidaca imànica íibaidacaléwa Dios irípiná templo irìcu, yá Zacarías yèepùacawa icapèe néréwa.  
\v 24 Néesecáwa yàacawéetúa Elisabet udéerìcuca sùmài. Yá cinco quéeri càmíichúata imusúawa icapèe irìcuísewa. Uumaca uínáidacawa ulíwa:  
\v 25 “Dios idéca iicáca nupualé yéewanápiná càmita quirínama wenàiwicanái iicáaníca nuquíniná méenibéenáca núa”, úumaca. 
\s1 Un ángel anuncia el nacimiento de Jesús 
\p  
\v 26 Elisabet udènìacaté seis quéeri udéerìcúuná, yáté Dios ibànùaca ángel íipidenéeri Gabriel yàanápináwa Nazaret ìyacàlená néré, ìyéerica Galilea yàasu cáli íinata.  
\v 27 Dios ibànùacaté Gabriel icàlidacaténá tàacáisi abéechúa mànacàu irí, íipidenéechúa María, càmíichúacáwa iimá asìali yáapicha, quéwa imàníichúacaté matrimonio ùyacàle mìnanái yàacuésemi. Uacawéeripiná íipidená José, abéeri rey David itaquérinámi.  
\v 28 Yái ángel yàanàaca María yàatalé, yá íimaca ulí: 
\p —‍Péemìa cayába, Dios imànipiná pirí cayábéeri manuí. Dios ìyaca píapicha. Dios iyúudàapiná píawa manuísíwata áibanái inanái íicha canánama —‍íimaca yái ángelca. 
\p  
\v 29 María iicácaalí ángel, yá ucalùadacawa manuísíwata uémìaca íimáaná ulí. Yá uínáidacawa càinácaalísica íimáaná yái tàacáisi ángel itàidéerica iyú úa.  
\v 30 Néese ángel íimaca ulí àniwa: 
\p —‍María, picá cáalu pía nuícha, cayábacáiná Dios iicáca píiwitáise.  
\v 31 Iná péemìa cayábani, mesúnamáita pidéerìcuca. Pidènìapiná pìiriwa. Pimàni íipidená Jesús.  
\v 32 Nacuèrinápinácani, cachàiníiri íiwitáise, icùapiná níawa. Náimapiná ìwali Dios chènuníiséeri Iiricani. Wacuèriná Dios imàacapiná pìiri icùaca Israel itaquénáinámi càide iyúwaté yàawirimi rey David icùanáté nía.  
\v 33 Icùapiná nía càiripináta, níái Israel itaquénáinámica. Càmíiripináta iyamáida icùaca nía —‍íimaca yái ángelca.  
\v 34 María íimaca ángel irí: 
\p —‍¿Càinásica yéewaná quéenibeca núa càmíichúacáwa ìya asìali yáapicha? —‍úumaca úái Maríaca.  
\v 35 Yá ángel íimaca ulí: 
\p —‍Espíritu Santo yàanàapiná pìataléwa. Dios chènuníiséeri íiwitáise iyamáapinácawa piwicáulé iyúwa acalèe. Iná yéewa yái sùmài pimusúadéeripináca iicá èeri íipidená Mabáyawanéeri. Iipidená nacái Dios Iiri.  
\v 36 Ua nacái péenásàatúaná íipidenéechúaca Elisabet udènìapiná uìriwa, éwita máinícáaníta béeruca úa. Uái nacàlidéechúacaté ìwali càmíichúasa yáalimá quéenibeca, úata udéca udéerìcuca sùmài seis quéeri siùcade udécadénáami udéerìcuca.  
\v 37 Dios yáalimácáiná imànica macáita, íná canácata máiníiri càulenáca Dios íicha —‍íimaca yái ángelca.  
\v 38 Iná María íimaca: 
\p —‍Núacata yái Wacuèriná Dios yàasu wenàiwicaca. Yá numàacaca Dios imànica nulí càide iyúwa píimáaná nulí —‍úumaca úái Maríaca. Néese, ángel yèepùacawa uícha. 
\s1 María visita a Isabel 
\p  
\v 39 Néenialíté María ùacàatécatawa áiba yàcalé néré ìyéerica Judea yàasu cáli dúlinaméeri íinata. Zacarías, Elisabet nacái nàyacaté néré.  
\v 40 Yá María uwàlùacawa nacapèe irìculé, níái Zacaríasnáica. Yá utàidaca Elisabet.  
\v 41 Elisabet uémìacanacáita María itàidaca úa, yá mùlimùlicani yái sùmài achúméeríinaca Elisabet idéerìcuírica. Yá Espíritu Santo icùaca Elisabet íiwitáise.  
\v 42 Néese Elisabet úumaca cachàiníiri iyú María irí Espíritu Santo inùmalìcuíse: 
\p —‍¡Dios idéca imànica pirí cayábéeri áibanái inanái íicha canánama! ¡Idéca nacái imànica cayábéeri pìiri irí!  
\v 43 Càmita núalíawa cáná yéewa Dios imànica nulí yái cayábéerica imàacáaná Nuíwacali yáatúa ùanàaca nùatalé upáchiaca núa.  
\v 44 Nuémìacanacáita pitàidaca núa, yáta nuìri imùlimùliacawa nudèerìcu casíimáicáináni.  
\v 45 ¡Dios imàacaca casíimáica piwàwa peebáidacáináté imàníinápiná pirí cayábéeri càide iyúwa íimáaná pirí! —‍úumaca úái Elisabetca.  
\v 46 Néese María íimaca: 
\q1 “Nucàlidaca manuísíwata Wacuèriná Dios iináwaná ìwali, máiní cayábéericani; 
\q1  
\v 47 Casíimáica nuwàwa Dios yáapicha, yái iwasèerica núa yàasu yùuwichàacáisi íichawa. 
\q1  
\v 48 Casíimáica nuwàwa Dios yáapicha, Dioscáiná idéca iicáca nupualé, núa yàasu wenàiwica càmíichúa máiní cachàini. Yá siùcáisede macái wenàiwica nacàlidapiná nuináwaná ìwali Dios idéca imàacaca casíimáica núa. 
\q1  
\v 49 Casíimáica núa, yácáiná yái Dios Cachàiníirica náicha canánama idéca iyúudàaca núa manuísíwata. ¡Yácata yái Mabáyawanéerica, yái Diosca! 
\q1  
\v 50 Dios iicáca napualé càiripináta cawinácaalí wenàiwica yèeyéica icàaluíniná. 
\q1  
\v 51 Dios imànipiná madécaná ichàini manuíri iyúwa. Imawènìadapiná wenàiwica cachàiníiyéica iicáca yáawawa. 
\q1  
\v 52 Níái icuèyéica èeri mìnanái, Dios yúucapiná níawa nàalubái íinatáisewa, yá càmita ibatàa nacùaca wenàiwicanái quirínama. Yá Dios imichàidapiná áibanái càmíiyéi máiní cachàini icuèyéipináca wenàiwica náamirìcubàami. 
\q1  
\v 53 Dios yàapiná madécaná cayábanaméeri wawàsi máapíiyéi wenàiwica irí. Ichùulìapiná càasuíyéi wenàiwica nèepùanápináwa íicha. Yásí nèepùacawa íicha canéeyéi irí wawàsi icáapi irìcuwa. 
\q1  
\v 54 Dios iyúudàapináca wíawa, wía yàasu wenàiwicaca, Israel itaquénáinámica. Càmíiripináta iimáicha iicáca wapualé icùacaalípiná wía. 
\q1  
\v 55 Dios icàlidacaté càiri tàacáisi wàawirináimi irí, yá imànipiná càiripináta càide iyúwaté íimáaná nalí, yái Abrahamca, wía nacái itaquénáinámica”, 
\m úumaca úái Maríaca. 
\p  
\v 56 María iyamáacawa Elisabet yáapicha máisiba quéeri, néese máisiba quéeri idénáami, yá María uèpùacawa ucapèe néréwa. 
\s1 Nacimiento de Juan el Bautista 
\p  
\v 57 Néeseté yàanàaca Elisabet yéenáiwaná umusúadáanápiná iicá èeri, yá umusúadaca uìriwa.  
\v 58 Néese uyaquewéeyéi, uénánái nacái néemìaca uináwaná ìwali Dios iicácaté upualé manuísíwata. Iná nàaca napáchiaca úa, nàacawéeridacaténá úa casíimáiri iyú.  
\v 59 Néeseté yái sùmàica idènìacanáamité ocho èeri, yá natécani namànicaténáté irí circuncisión. Yá néese nawàwa namànica íipidená Zacarías càide iyúwa yáaniri íipidená.  
\v 60 Quéwa yáatúa íimaca nalí: 
\p —‍Càmíirita, néese íipidenápiná Juan —‍úumaca nalí.  
\v 61 Yá náimaca ulí: 
\p —‍¿Cáná? Canámita péenánái càiri íipidená —‍náimaca. 
\p  
\v 62 Néese natàaníca nacáapi iyúwa sùmài yáaniri irí nasutácaténá néemìawani càinácaalí iwàwáaná yàaca íipidená.  
\v 63 Yá yáaniri isutáca náicha achúméeri tablero itànàacatáipiná sùmài íipidená. Yá itànàacani: “Iipidenápiná Juan”, íimaca itànàaca. Yá macáita náináidacawa naicáidaca manuísíwata Zacarías irí.  
\v 64 Yáta yéewa itàaníca yái Zacaríasca. Yá idàbaca yàaca Dios irí cayábéeri.  
\v 65 Néese cáaluca náináidacawa macáita níái nayaquewéeyéica. Yá macái wenàiwica ìyéeyéicaté Judea yàasu cáli dúlinaméeri íinata nacàlidaca nalíwáaca càinácaalíté Zacaríasnái ichàbáanáwa.  
\v 66 Yá macáita yéemièyéica naináwaná ìwali náináidacawa nawàwalìcuísewa manuísíwata, náimaca nalíwa: “¿Càinásica imànipiná béericaalíni, yái sùmàica?” cài náináidacawa. Báisícáináta mamáalàacata Dios iyúudàacani manuísíwata íiwitáise cachàiníiri iyúwa. 
\s1 El canto de Zacarías 
\p  
\v 67 Néeseté Espíritu Santo icùaca Zacarías íiwitáise, yái sùmài yáanirica. Yá Zacarías icàlidaca tàacáisi Dios inùmalìcuíse. Yá íimaca: 
\q1  
\v 68 “¡Wàacué irí cayábéeri, yái Wacuèriná Dios, yái icuèrica wía, wía Israel itaquénáinámica, yàanàapinácáiná wàatalé iwasàacaténá wía yàasu yùuwichàacáisi íichawa, wía yàasu wenàiwicaca! 
\q1  
\v 69 Dios ibànùapiná walí abéeri cachàiníiri íiwitáise iwasèeripiná wía Dios yàasu yùuwichàacáisi íicha. Yái yàanèeripináca wàatalé, yácata rey David itaquérinámica, yái David Dios yàasu wenàiwicaca bàaluité. 
\q1  
\v 70 Dios idéca imànica walí càide iyúwaté yàasu profetanái icàlidáaná tàacáisi Dios inùmalìcuíse. 
\q1  
\v 71 Nacàlidacaté Dios iwasàanápináté wía wàuwidenái íichawa, náicha nacái macáita wenàiwica báawéeyéica iicáca wía. 
\q1  
\v 72 Profetanái icàlidacaté nacái Dios iicáanápináté wàawirináimi itúulécaná, yá nacái càmita iimáicha wawàsi mabáyawanéerica imàníiricaté wàawirináimi yáapicha. 
\q1  
\v 73 Yácata tàacáisi Dios icàlidéericaté máiní cáimiétacanéeri iyú wàawirimi Abraham irí: 
\q1  
\v 74 Iwasàapiná wíawa wàuwidenái íichawa wáibaidacaténá irípiná macàaluínináta, 
\q1  
\v 75 wàyacaténá nacái Dios iicápiná machacàníiri iyú, mabáyawanéeri iyú nacái macái èeri idècunitàacá wàyaca chái èeri irìcu. 
\q1  
\v 76 Néese pía, nuìrica, béericaalípiná pía, yásí Dios chènuníiséeri, cachàiníiri náicha canánama, íimapiná pìwali yàasu profetaca pía, picàlidacáiná wenàiwicanái irí Wáiwacali iináwaná ìwali ipíchawáise yàanàaca, pimichàidacaténá irípiná wenàiwicanái íiwitáise, nacùanápiná Wáiwacali yàanàaca nàatalé, neebáidáanápiná Wáiwacali itàacái. 
\q1  
\v 77 Péewáidapiná Wáiwacali yàasu wenàiwica náalíacaténáwa Dios imàacáanápiná iwàwawa nabáyawaná íicha, iwasàanápiná nía nacái yàasu yùuwichàacáisi íichawa. 
\q1  
\v 78 Yácáiná Wacuèriná Dios iicáca wapualé manuísíwata, yá nacái ibànùapiná walíni chènuníise yái ichàiniadéeripináca wawàwa càide iyúwa èeri icamaláná isíimáidacaalí wawàwa èeri imusúacanáamiwa amalácaténá wawicáu àniwa. 
\q1  
\v 79 Yácata yàanèeripiná amalácaténá imànica wáiwitáise wía catéeyéica íiwitáise, cáaluíyéica iicáca yéetácáisi. Yàanàaca yéewáidacaténá wía wàyacaténá machacàníiri iyú yéewanápiná matuíbanáica wía”, 
\m íimaca yái Zacaríasca.  
\v 80 Néese yái sùmàica idàwinàacawa, cachàinica nacái íiwitáise Dios ìwali. Néese béericanáami yái Juanca, yáté ìyaca manacúali yùucubàa càináwàiri canácatalé wenàiwica, àta Dios ichùulìacataléta icàlidaca tàacáisi Dios inùmalìcuíse israelitanái irí. 
\c 2  
\s1 Nacimiento de Jesús 
\p  
\v 1-2 Néenialíté, Cirenio icùacaalíté Siria yàasu cáli, néese emperador Agusto idàbacaté ichùulìaca natànàaca náipidenáwa, macái èeri mìnanái imanùbaca, yéewacaténá romanonái iputàaca nía.  
\v 3 Iwàwacutá macáita nèepùacawa nàawirináimi ìyacàle néréwa àniwa natànàacaténá náipidenáwa néenibàata.  
\v 4 Ináté José yàaca nacáiwa Nazaret ìyacàlená íicha, Galilea yàasu cáli néese, yàacaténáwa Judea yàasu cáli néré, Belén ìyacàlená irìculé, rey David imusúacatáicaté iicá èeri. Rey David itaquérinámica yái Joséca, ínáté yèepùacawa néré àniwa.  
\v 5 Yá yàacawa Belén ìyacàlená néré yái Joséca itànàacaténá íipidenáwa María yáapicha úái yàacawéetúapináca. Idéerìcuíchúacáwa úái Maríaca.  
\v 6 Néese idècunitàacá nàyaca Belén ìyacàlená néré, yáté yàanàaca María yéenáiwaná umusúadáanápiná iicá èeri.  
\v 7 Canáca nalí naimácatáipiná, manùbacáiná wenàiwica yàanàacaté Belén ìyacàlená irìculé. Atata nàanàaca pìrái yàalu, naimácatáipiná. Yá umusúadaca iicá èeri yái idàbáanéerica uìrica. Yá uépùacani wáluma iyú. Néese ulìadaca uìriwa pìrái iyáacàalu irìculé, canácáiná áiba naimácatáipiná. 
\s1 Los ángeles y los pastores 
\p  
\v 8 Mawiénita Belén ìyacàlená irí nàyacaté abénaméeyéi asìanái icuèyéicaté ipìranáiwa oveja. Nàyaca manacúalibàa táiyápinama, nacùacaténá napìranái ovejawa.  
\v 9 Yáta Dios yàasu ángel imàacaca yáawawa naicácani. Yá Dios icamaláná icànaca natéese, yá máiní cáaluca nía.  
\v 10 Quéwa ángel íimaca nalí: 
\p —‍Picácué cáalu pía nuícha, nutécáinácué pirí cayábéeri tàacáisi, isíimáidéeripiná manuísíwata macái wenàiwica:  
\v 11 Siùca èeri idéca imusúaca iicá èeri, yái iwasèeripinácuéca píawa Dios yàasu yùuwichàacáisi íicha. Belén ìyacàlená irìcu rey David imusúacatáicaté iicá èeri, idéca asáica yái Wáiwacalica, yái Mesíasca, judío icuèrinápináca.  
\v 12 Pìanèeripinácué néepuèri wáluma iyú, irìacawa pìrái iyáacàalu irìcu, píalíacaténácuéwa càiríinácaalíni yáara quìrasìica —‍íimaca nalí yái ángelca. 
\p  
\v 13 Yáta madécaná ángelnái namàacaca níawawa chènuníise asìanái iicácaténá nía ángel yáapicha, yèeyéica Dios irí cayábéeri. Náimaca: 
\q1  
\v 14 “¡Pìacué Dios chènuníiséeri irí cayábéeri! ¡Máiní matuíbanáiri iyú nàyaca cawinácaalí èeri mìnanái casíimáiyéica Dios iicáca íiwitáise!” 
\m náimaca ángelnáica. 
\p  
\v 15 Idécanáamité ángelnái nèepùacawa náicha chènuniré, néese níái icuèyéica ovejanái náimaca nalíwáaca: 
\p —‍Wàacuéwa Belén ìyacàlená néré waicácaténá càinácaalí ìyáaná, Wacuèriná Dios icàlidéerica walí iináwaná ìwali —‍náimaca nalíwáaca níái icuèyéica ovejanái. 
\p  
\v 16 Yáté nàacàatécatawa néré. Yá nàanàaca María, José nacái, quìrasìi nacái irièriwa pìrái iyáacàalu irìcu.  
\v 17 Néese naicácáináni, íná nacàlidaca áibanái iríni yái tàacáisi ángel icàlidéericaté nalí quìrasìi ìwali.  
\v 18 Yá macáita wenàiwica yéemièyéica quìrasìi iináwaná, náináidacawa manuísíwata càinácaalí íimáaná yái tàacáisi nacàlidéerica quìrasìi ìwali, níái icuèyéica ovejanái.  
\v 19 Maríata quéwa, canácatáita uimáicha quirínama càinácaalíté náimáaná uìri ìwali, uínáidacawa mamáalàacata nàasu tàacáisi ìwali.  
\v 20 Néese níái icuèyéica ovejanái nèepùacawa náicha napìranái yàatalépináwa. Casíimáiri iyú nacàlidaca Dios iináwaná ìwali cayábéericani, nàaca nacái Dios irí cayábéeri ìwali macáita yái naiquéerica, néemìaca nacái, macáicáináta ichàbacatéwa càide iyúwaté ángel íimáaná nalí. 
\s1 El niño Jesús es presentado en el templo 
\p  
\v 21 Ocho èeri imusúacadénáamiwa yái sùmàica, yáté namànica irí circuncisión. Yá nàaca íipidená Jesús, càide iyúwaté ángel icàlidáanáté María irí íipidenápiná, ipíchawáiseté udéerìcuca sùmài. 
\p  
\v 22 Néese cuarenta èeri imusúacadénáamiwa, yáté iwàwacutá namànica càide iyúwaté profeta Moisés ichùulìanáté israelitanái imànica Dios inùmalìcuíse, masacàacaténá Dios iicáca nía àniwa, nasutáanápiná Dios íicha àniwa templo irìcu. Iná natéca sùmài Jerusalén ìyacàlená néré, yáasáidacaténáni Dios irí.  
\v 23 Càité namànica yácáiná profeta Moisés itànàacaté càiri tàacáisi Dios inùmalìcuíse: “Asìalicaalí idàbáanéerica uìrica, yásí Dios yàasu wenàiwicapinácani yái sùmàica”, cài itànàacaté profeta Moisés.  
\v 24 Ináté nàacawa namànicaténá sacrificio Dios irípiná, nanúanápiná pucháiba unùcu, càide iyúwaté Dios ichùulìaná judíonái imànica catúulécanácaalí nía. Iwàwacutá nàaca pucháiba unùcu púubéeyéi, càmicaalí nacái, nàaca pucháiba unùcu manuínaméeyéi yéenibe. Ináté José, María nacái namàacaca pucháiba unùcu Dios irípiná ofrenda iyú catúulécanácáiná nía. 
\p  
\v 25 Néenialíté ìyaca asìali Jerusalén ìyacàlená mìnali íipidenéeri Simeón. Yái asìali máiníiri cayábaca íiwitáise, ìyéerica machacàníiri iyú, yèeri nacái Dios icàaluíniná, icùa nacái Dios iwasàaca Israel itaquénáinámi nàuwichàacái íichawa. Espíritu Santo nacái yàacawéeridaca Simeón.  
\v 26 Espíritu Santo imàacacaté Simeón yáalíacawa càmíinápináté yéetáwa àta idécataléta iicáca Mesías, yái asìali Dios ibànuèripinácaté israelita icuèrinápináca.  
\v 27 Néese Espíritu Santo ichùulìaca Simeón yàanápináwa templo néré. Yáté Simeón ìyaca templo irìcu nàanàacaalíté néré níái sùmài isèenáica, yái sùmàica íipidenéerica Jesús. Natécaté Jesús templo néré namànicaténá càide iyúwaté profeta Moisés itànàaná Dios itàacái israelitanái imàníinápiná néenibe asìanái iríwa.  
\v 28 Simeón yeedáca Jesús yàanalìculéwa, yá Simeón yàaca Dios irí cayábéeri. Néese Simeón íimaca: 
\q1  
\v 29 “Pía, Nucuèriná Dios, siùca pidéca pimànica càide iyúwa píimáanáté nulí; yásí cayábaca pimàacaca nuétácawa matuíbanáiri iyú, núa pìasu wenàiwicaca. 
\q1  
\v 30 Nudéca nuicácani nutuí iyúwa, yái iwasèeripináca wenàiwicanái Dios yàasu yùuwichàacáisi íicha, 
\q1  
\v 31 càide iyúwa pichùulìaná imànica macái èeri mìnanái yàacuésemi. 
\q1  
\v 32 Amaláca imànipiná náiwitáise, níara càmíiyéica israelitaca, náalíacaténáwa càinácaalí iwàwacutáaná namànica nàyacaténá càide iyúwa piwàwáaná. Cáimiétacanápiná nacái imànica wíawa, wía pìasu wenàiwicaca, Israel itaquénáinámica”, 
\m íimaca yái Simeónca. 
\p  
\v 33 Néese José, úa nacái Jesús yáatúaca náináidacawa néemìaca manuísíwata yái tàacáisica Simeón icàlidéerica sùmài ìwali.  
\v 34-35 Néese Simeón isutáca nalí Dios íicha imàníinápiná nalí cayábéeri. Yá íimaca María irí àniwa úái Jesús yáatúaca: 
\p —‍Péemìa cayábani Dios idéca ibànùaca yái sùmàica yéewanápiná Israel itaquénáinámi néemìacani. Quéwa néemìacaalípináni, yá manùbéeyéi nacaláapinácawa Dios íicha càmicáiná neebáida itàacái, yái sùmàica. Quéwa áibanái manùbéeyéi nawènúadapiná náiwitáisewa Dios irípiná, neebáidacáiná itàacái, yái pìirica. Dios idéca ibànùacani yáasáidacaténá nalí càinácaalí Dios iwàwáaná nàyaca íná manùbéeyéi wenàiwica nàuwideca namànipinácani. Càita yáasáidapiná càinácaalí ìwali manùbéeyéi wenàiwica náináidacawa nawàwalìcuísewa. Quéwa pía, piicápiná iyúwa macáita ichàbáanáwa, yásí achúmaca piwàwa manuísíwata càide iyúwa espada machete nacáiri idéca nacáicaalí isutàaca pía —‍íimaca yái Simeónca. 
\p  
\v 36 Uyaca nacái inanái templo irìcu icàlidéechúa tàacáisi Dios inùmalìcuíse íipidenéechúa Ana. Uanirimi íipidenáté Fanuel, abéeri Aser itaquérinámi. Máiní béeruca úái Anaca. Ucáasàacatéwa mànacàucaalíté úa. Yáté ùyaca siete camuí ùacawéerimi yáapichawa.  
\v 37 Néeseté yéetácawa uícha ùacawéerimica, yáté ùyaca templo irìcu ochenta y cuatro camuí idécanáamité ùacawéerimi yéetácawa uícha. Càmita umusúawa templo íicha, uíbaida quéwanáta èeríapinama, táiyápinama nacái Dios irípiná. Umàacaca uíchawa uyáacaléwa, usutá nacái úawawa Dios íicha, ùacaténá icàaluíniná.  
\v 38 Yáté Ana yàanàaca néré. Uicácanacáita yái sùmài Jesúsca, yá udàbaca ùaca Dios irí cayábéeri ìwali. Yá ucàlidaca áibanái irí Jesús iináwaná ìwali, cawinácaalí wenàiwica icuèyéicaté Dios iwasàanápiná Jerusalén ìyacàlená mìnanái nàuwichàacái íichawa. 
\s1 El regreso a Nazaret 
\p  
\v 39 Néese isèenái namáalàidacaté namànica macáita càide iyúwaté Dios ichùulìaná israelitanái imànica, yá nèepùacawa Galilea yàasu cáli néré, nàyacàle nérépináwa, íipidenácatalé Nazaret.  
\v 40 Néese yái sùmài idàwinàacawa cachàiníiripiná, cáalíacáiri yáwanái nacái. Dios nacái imànica irí cayábéeri. 
\s1 El niño Jesús en el templo 
\p  
\v 41 Càide iyúwaté Jesús isèenái íiwitáise ìyáaná, nàacawa napáchiaca camuí imanùbaca Jerusalén ìyacàlená néré naicácaténá néré náapicha judíonái yàasu culto íipidenéeri Pascua.  
\v 42 Jesús idènìacáináté doce camuí, yá nàacawa macáita Jerusalén ìyacàlená néré càide iyúwaté náiwitáise ìyáaná Pascua yàasuná culto ìwali.  
\v 43 Néese Pascua yàasuná culto idénáami nèepùacawa nàyacàle nérépináwa. Yái sùmài Jesús iyamáacawa Jerusalén ìyacàlená irìcuta. Isèenái quéwa càmita náalíawa iyamáanátéwa náicha.  
\v 44 Nayúunáidaca Jesús yàacawa imanùbaca yáapichawa, íná nàacawa èeríapinama. Néese nacutáca Jesús namanùbacanái yèewibàawa, néenánái yèewibàa nacáiwa.  
\v 45 Néese, càmicáináté nàanàa Jesús, yá nèepùaca nàacaténá nacutácani Jerusalén ìyacàlená néré. 
\p  
\v 46 Néese máisiba èeri irìcu, yá nàanàaca Jesús átata templo irìcu. Yái Jesús yáawinéeriwa nèewi níái yéewáidéeyéicaté wenàiwica Dios itàacái iyú templo irìcu. Yéemìaca ìyaca néewáidáaná wenàiwica. Isutáca yéemìawa nía nacái.  
\v 47 Néese macáita yéemièyéica Jesús íimáaná, yá náináidacawa néemìacani manuísíwata, máinícáiná cáalíacáicani, yáalíacáiná nacái icàlidaca nalíni cáalíacáiri iyú, nasutácaalí néemìawani Dios itàacái ìwali.  
\v 48 Néese, isèenái nàanàacani, yá náináidacawa manuísíwata naicáidaca irí. Yá María íimaca Jesús irí: 
\p —‍Nuìri, ¿cáná pidé cài pimànica walí? Píaniri, núa nacái wadéca wacutáca pía máadáiní, máiní nacái achúmaca wawàwawa wáináidacawa pìwali —‍úumaca.  
\v 49 Jesús íimaca nalí: 
\p —‍¿Cánásicué picutá núa áibalé? ¿Càmitasicué píalíawa iwàwacutáaná nuíbaidaca Núaniri irípináwa icapèe irìcu? —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 50 Càmita quéwa náalía néemìaca càinácaalí íimáaná yái tàacáisi Jesús icàlidéerica nalí. 
\p  
\v 51 Néese, Jesús yèepùacawa náapicha Nazaret ìyacàlená néré. Yá imànica macáita càide iyúwa nachùulìanáni. Quéwa yáatúa íináidacawa mamáalàacata uwàwalìcuísewa ìwali, yái wawàsica.  
\v 52 Jesús idàwinàacawa yàacawa, cáalíacáica yáwanái nacáicani. Casíimái nacái Dios iicáca íiwitáise. Yá macáita wenàiwica cayábaca naicáca Jesús. 
\c 3  
\s1 Juan el Bautista en el desierto 
\p  
\v 1 Idécanáamité emperador Tiberio icùaca macái cáli catorce camuí, néese yàasu quincéená camuí irìcu, yá gobernador Poncio Pilato icùaca ìyaca Judea yàasu cáli. Herodes icùaca ìyaca Galilea yàasu cáli. Herodes yéenásàiri íipidenéeri Felipe icùaca ìyaca Iturea yàasu cáli, Traconite yàasu cáli nacái. Gobernador Lisanias icùaca ìyaca Abilinia yàasu cáli.  
\v 2 Sacerdote Anás, sacerdote Caifás nacái, níacata sacerdote íiwacanánáica. Néenialíté Dios ichùulìaca Juan el Bautista icàlidáanápiná itàacái wenàiwicanái irí. Iyacaté manacúali yùucubàa càináwàiri yái Juanca, Zacarías ìirimica.  
\v 3 Ináté Juan yèepunícawa yàacawa mawiénibàa Jordán inanába irí. Yá icàlidaca wenàiwicanái irí iwàwacutáaná nawènúadaca náiwitáisewa Dios irípiná, namàacáanápiná náichawa yái báawéerica namàníirica, nabautizáca nacáiwa neebáidacaténá Dios itàacái, yéewanápiná Dios imàacaca iwàwawa nabáyawaná íicha, yái báawéerica namàníiricaté.  
\v 4 Bàaluité profeta Isaías itànàacaté tàacáisi Dios inùmalìcuíse Juan el Bautista ìwali. Càité Isaías itànàaca: 
\q1 “Abéeri asìali icàlidapiná nalíwani cachàiníiri iyú manacúali yùucubàa càináwàiri. Càipiná íimaca nalí: ‘Càide iyúwa wenàiwicanái ichùnìacaalí àyapu Náiwacali irípináwa, càita nacái iwàwacutácué pichùnìaca píiwitáisewa Wacuèriná Dios irípiná pitàidacaténácué cayábéeri iyúni. Pichùnìacué píiwitáisewa yéewacaténá yéewáidacuéca pìyaca machacàníiri iyú càide iyúwa Dios iwàwáaná. 
\q1  
\v 5 Pichùnìacué píiwitáisewa Wacuèriná Dios irípiná càide iyúwa wenàiwica nachùnìacaalí àyapu Náiwacali irípináwa yéewacaténá yàanàaca nàatalé. Napuníadaca macái manuínaméeyéi utàwi cáli iyú. Náicaca macái dúli, sàabadacaténá nía. Machacànica namànica macái éeruíri àyapu. Cayábaca namànica báawéeri àyapu. 
\q1  
\v 6 Yá macái èeri mìnanái naicápiná yái wenàiwica Dios ibànuèrica aléi èeri irìculé iwasàacaténá èeri mìnanái Dios yàasu yùuwichàacáisi íicha’, càipiná íimaca”, 
\m íimacaté yái profeta Isaíasca. 
\p  
\v 7 Manùbéeyéi wenàiwica namusúacawa nàyacàle imanùbaca néesewa, yá nasutáca Juan íicha ibautizáanápiná nía. Quéwa Juan yáalíacawa abénaméeyéi càmita nawènúada náiwitáisewa nabáyawaná íichawa báisíiri iyú, ínáté Juan yàalàaca nía cachàiníiri iyú. Iimaca nalí: “¡Píacué, càiyéide iyúwa àapi iculále! Manuíri yùuwichàacáisi yàanàaca mesúnamáita yùuwichàidacaténá wenàiwicanái. Piyúunáidacuéca píalimáaná pichúuliacawa íicha, yái yùuwichàacáisica, pibautizácaalícáitawa, éwitacué càmicáaníta piwènúada píiwitáisewa báisíiri iyú pibáyawaná íichacuéwa. ¡Càmita nucàlidacué pirí càiri chìwái!  
\v 8 Iwàwacutácué pìyaca machacàníiri iyú càide iyúwa Dios iwàwáaná, yéewanápiná macái wenàiwica naicáca amaléeri iyú piwènúadacuéca píiwitáisewa báisíiri iyú Dios irípiná. Picácué cài píima piríwáaca: ‘Canácatáita Dios yùuwichàida wíawa, ¡Abraham itaquénáinámicáiná wía!’ picácué píima. Péemìacué cayába, éwita Dios imáalàida macáitacué pía pibáyawaná ìwalíisewatá, càicáaníta Dios yáalimá iwènúadaca níái íbaca Abraham itaquénáinámipiná iyútá, Dios yàasu wenàiwicapiná nía píamirìcubàacué.  
\v 9 Máiní mawiénica yái yùuwichàacáisica Dios imàaquéeripiná yàanàaca báawéeyéi ìwali, càide iyúwa mawiénicaalí wenàiwica iwichùaca àicu ìwali chipàali iyú, càita nacái mawiénica yái Dios yàasu yùuwichàacáisica. Péemìacué comparación: Càide iyúwa wàucacaalí macái àicu canéeri ìyacaná cayába weemácaténá nía quichái irìcu, càita nacái Dios yùuwichàidapiná wenàiwica quichái irìcu, cawinácaalí wenàiwica càmíiyéica imàni cayábéeri càide iyúwa Dios iwàwáaná”, íimaca yái Juanca. 
\p  
\v 10 Ináté manùbéeyéi wenàiwica yàanèeyéicaté Juan el Bautista yàatalé, nasutáca néemìawa Juan. Náimaca irí: 
\p —‍¿Càinásica iwàwacutá wamànica? —‍náimaca irí.  
\v 11 Juan íimaca nalí: 
\p —‍Pidènìacaalícué pucháiba bàlesi, pìacué abéeri bàlesi áiba wenàiwica irí canéerica ibàle. Pidènìacaalícué yàacàsi, pìacué nayáapiná, canéeyéica irí yàacàsi —‍íimaca yái Juanca. 
\p  
\v 12 Nàyaca néeni abénaméeyéi yeedéeyéica plata néenánái judío íichawa Roma ìyacàlená yàasu gobierno irípiná. Nàacatéwa néré nabautizácaténáwa. Nasutáca néemìawa Juan: 
\p —‍Pía yéewáidéerica wía, ¿càinásica iwàwacutá wamànica? —‍náimaca.  
\v 13 Juan íimaca nalí: 
\p —‍Picácué picobra nía ichàbanamawa. Peedácué náicha càitade iyúwa romanonái ichùulìaná peedáca —‍íimaca yái Juanca.  
\v 14 Abénaméeyéi úwinái nacái nasutáca néemìawa Juan: 
\p —‍Wía nacái, ¿càinásica iwàwacutá wamànica? —‍náimaca. Juan íimaca nalí: 
\p —‍Picácué pibáulia pinúaca wenàiwica piyéedùacaténá nàasu. Picácué picháawàa naináwaná ìwali pichìwa iyúwa, peedácaténá piríwa nàasu. Casíimáicué nacái piicáca piwèniwa romanonái yàasu gobierno yèericuéca pirí —‍íimaca yái Juanca. 
\p  
\v 15 Níái wenàiwicaca náináidacawa cawàwanáta Dios imàníinápináté naicá áiba wawàsi máiníiri cachàinica. Náináida nacáiwa nawàwalìcuísewa Juan ìwali cawàwanáta Mesíascani, yái judío icuèrinápináca, Dios ibànuèrica nalí.  
\v 16 Quéwa Juan íimaca macái wenàiwicanái irí: “Báisíta nubautizácuéca pía úni yáaculé. Quéwa mesúnamáita áiba yàanàaca. Yáta ibànùapiná Espíritu Santo abénaméeyéi péenácué irí ibautizácaténá náiwitáise Espíritu Santo ichàini iyú, cawinácaalí wenàiwica yeebáidéeyéica itàacái, yái yàanèeripináca. Quéwa áibanái péenácué càmíiyéica yeebáida itàacái, ibautizápiná níawa quichái iyú nàuwichàacaténáwa càiripináta. Máiní cachàiníirica íiwitáise nuícha. Nuíwacalicani, yái yàanèeripináca; nuicáca núawawa càiride iyúwa yàasu wenàiwica càmíirica cachàini náicha canánama, máinícáiná cayábéerica nuíchani.  
\v 17 Càide iyúwa wenàiwicanái itécaalí yàasu palawa nacáapi irìcuwa, masacàacaténá namànica nàasu trigo ituínáwa, náaláidacaténá nacái trigo iwìralèmi, càita nacái yái yàanèeripináca núamirìcubàa yàanàaca iwàlisàidacaténá yàasu wenàiwica íiwitáisewa, iseríacaténá nacái nía náicha áibanái càmíiyéica yàasu. Càide iyúwa wenàiwica yeedácaalí ibànacale trigo ituínáwa manuíri capìi irìculé, ituínási yàaluca, càita nacái yái yàanèeripináca ìwacáidapiná yàataléwa yàasu wenàiwicanáiwa. Càide iyúwa wenàiwica yeemácaalí ituíná iwìralèmi manuíri quichái irìcu, càita nacái yái yàanèeripináca yùuwichàidapiná nía quichái irìcu, càmíiyéica yàasu wenàiwica; yùuwichàidapiná nía quichái irìcu càmíirica ichacàwa càiripinéerita ìyaca”, íimaca yái Juanca. 
\p  
\v 18 Càité Juan icàlidaca nalíni. Yàalàaca nía déecuíri iyú icàlidacaténá wenàiwicanái irí cayábéeri tàacáisi Dios ichùulièrica icàlidaca nalí.  
\v 19 Juan yàalàaca gobernador rey Herodes nacái cachàiníiri iyú, Herodes imelùdacáináté yéenásàiri Felipe íinuwa, íipidenéechúa Herodías, Herodes imànicáináté nacái manùba báawéeri.  
\v 20 Herodes quéwa imànica áiba wawàsi máiníiri báawaca náicha canánama: Herodes yúucaca Juan presoíyéi ibànalìculé. 
\s1 Jesús es bautizado 
\p  
\v 21 Quéwa ipíchawáiseté Herodes yúucaca Juan presoíyéi ibànalìculé, Juan ibautizácaté manùbéeyéi wenàiwica. Juan ibautizá nacái Jesús. Yái Jesúsca, idècunitàacá isutáca yáawawa Dios íicha, yáta capìraléeri cáli yàacùacawa.  
\v 22 Yá Espíritu Santo iricùacawa Jesús ìwali càiride iyúwa waicáaná unùcu iricùanáwa. Néese néemìaca Dios itàacái chènuníise. Dios íimaca Jesús irí: 
\p —‍Píacata Nuìri nuwàwéeri cáininéeri nuicáca. Cayábaca nuwàwa nuicáca pía —‍íimaca yái Diosca. 
\s1 Los antepasados de Jesucristo 
\p  
\v 23 Jesús idènìacaté cawàwanáta treinta camuí idàbacaalíté yéewáidaca wenàiwicanái. Abénaméeyéi wenàiwica nayúunáidaca José ìirimicaténi, yái Jesúsca. José yàacawéetúa yáaniri íipidenáté Elí.  
\v 24 Elí yáaniri íipidenáté Matat. Matat yáaniri íipidenáté Leví. Leví yáaniri íipidenáté Melqui. Melqui yáaniri íipidenáté Jana. Jana yáaniri íipidenáté José.  
\v 25 José yáaniri íipidenáté Matatías. Matatías yáaniri íipidenáté Amós. Amós yáaniri íipidenáté Nahúm. Nahúm yáaniri íipidenáté Esli. Esli yáaniri íipidenáté Nagai.  
\v 26 Nagai yáaniri íipidenáté Maat. Maat yáaniri íipidenáté Matatías. Matatías yáaniri íipidenáté Semei. Semei yáaniri íipidenáté Josec. Josec yáaniri íipidenáté Judá.  
\v 27 Judá yáaniri íipidenáté Joanán. Joanán yáaniri íipidenáté Resa. Resa yáaniri íipidenáté Zorobabel. Zorobabel yáaniri íipidenáté Salatiel. Salatiel yáaniri íipidenáté Neri.  
\v 28 Neri yáaniri íipidenáté Melqui. Melqui yáaniri íipidenáté Adi. Adi yáaniri íipidenáté Cosam. Cosam yáaniri íipidenáté Elmadam. Elmadam yáaniri íipidenáté Er.  
\v 29 Er yáaniri íipidenáté Josué. Josué yáaniri íipidenáté Eliezer. Eliezer yáaniri íipidenáté Jorim. Jorim yáaniri íipidenáté Matat.  
\v 30 Matat yáaniri íipidenáté Leví. Leví yáaniri íipidenáté Simeón. Simeón yáaniri íipidenáté Judá. Judá yáaniri íipidenáté José. José yáaniri íipidenáté Jonam. Jonam yáaniri íipidenáté Eliaquim.  
\v 31 Eliaquim yáaniri íipidenáté Melea. Melea yáaniri íipidenáté Mena. Mena yáaniri íipidenáté Matata. Matata yáaniri íipidenáté Natán.  
\v 32 Natán yáaniri íipidenáté rey David. Rey David yáaniri íipidenáté Isaí. Isaí yáaniri íipidenáté Obed. Obed yáaniri íipidenáté Booz. Booz yáaniri íipidenáté Sala. Sala yáaniri íipidenáté Naasón.  
\v 33 Naasón yáaniri íipidenáté Aminadab. Aminadab yáaniri íipidenáté Admin. Admin yáaniri íipidenáté Arni. Arni yáaniri íipidenáté Esrom. Esrom yáaniri íipidenáté Fares. Fares yáaniri íipidenáté Judá.  
\v 34 Judá yáaniri íipidenáté Jacob. Jacob yáaniri íipidenáté Isaac. Isaac yáaniri íipidenáté Abraham. Abraham yáaniri íipidenáté Taré. Taré yáaniri íipidenáté Nacor.  
\v 35 Nacor yáaniri íipidenáté Serug. Serug yáaniri íipidenáté Ragau. Ragau yáaniri íipidenáté Peleg. Peleg yáaniri íipidenáté Heber. Heber yáaniri íipidenáté Sala.  
\v 36 Sala yáaniri íipidenáté Cainán. Cainán yáaniri íipidenáté Arfaxad. Arfaxad yáaniri íipidenáté Sem. Sem yáaniri íipidenáté Noé. Noé yáaniri íipidenáté Lamec.  
\v 37 Lamec yáaniri íipidenáté Matusalén. Matusalén yáaniri íipidenáté Enoc. Enoc yáaniri íipidenáté Jared. Jared yáaniri íipidenáté Mahalaleel. Mahalaleel yáaniri íipidenáté Cainán.  
\v 38 Cainán yáaniri íipidenáté Enós. Enós yáaniri íipidenáté Set. Set yáaniri íipidenáté Adán, yái asìali Dios idàbéericaté. 
\c 4  
\s1 Jesús es puesto a prueba 
\p  
\v 1 Néeseté Espíritu Santo icùaca Jesús íiwitáise. Jesús yèepùacawa Jordán inanába íicha, yá Espíritu Santo itéca Jesús manacúali yùuculé càináwàiri.  
\v 2 Jesús ìyacaté néré cuarenta èeri. Satanás yáalimáidaca Jesús imàníinápiná ibáyawanáwa quéwa càmita Jesús imàni cài. Canácata Jesús iyéeri iyáacaléwa cuarenta èeri, yáté máapicani.  
\v 3 Néese, Satanás íimaca Jesús irí: 
\p —‍Dios Iiricáiná pía, piwènúada yái íbaca pan iyú piyáacaténáni —‍íimaca yái Satanásca.  
\v 4 Jesús íimaca irí: 
\p —‍Càmíirita. Dios itàacái profeta itànèericaté íimaca walí: ‘Picácué wáináidawa yàacàsi ìwali Dios íicha. Néese iwàwacutá weebáidaca macáita iyúwa Dios íimáaná yéewanápiná wàyaca machacàníiri iyú’, íimaca yái Dios itàacáica —‍íimaca yái Jesúsca, càmicáiná iwàwa imànica wawàsi meedá irípináwa Dios íiwitáise iyú. 
\p  
\v 5 Néese, Satanás itéca Jesús chènuníiri dúli íinatalé. Yá Satanás yáasáidaca Jesús iicá aquialénamata macái cáli èeri irìcuírica.  
\v 6 Yá Satanás íimaca Jesús irí: 
\p —‍Nùapiná piríwa macáita ìyéerica chái èeri irìcu cawèníirica, yá picùapiná macái cáliwa; núacata yèeri canánama nuwàwéeyéi iríwa núacáináta icuèrica macáitani.  
\v 7 Iná pibàlùacaalíwa nulí piùluì ipùata iyúwa pìacaténá nucàaluíniná, yásí pìasupiná macáitani —‍íimaca yái Satanásca.  
\v 8 Jesús íimaca irí: 
\p —‍Núa, càmíirita yàa picàaluíniná, yácáiná Dios itàacái profeta itànèericaté íimaca: ‘Iwàwacutá pìaca Picuèriná Dios icàaluínináwa. Iwàwacutá nacái pìaca abéerita Dios iyéininá’, càité itànàaca yái profetaca —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 9 Néese Satanás itéca Jesús Jerusalén ìyacàlená néré. Yá Satanás imichàidaca Jesús templo ipùata íinatalé chènuníiri náicha canánama. Néese Satanás íimaca Jesús irí: 
\p —‍Dios Iiricáiná pía, pipisìawa templo íicha cáli íinatalépiná.  
\v 10 Yácáiná Dios itàacái profeta itànèericaté cài íimaca pìwali: 
\q1 ‘Dios ichùulìapiná yàasu ángelnáiwa nacùanápiná pía. 
\q1  
\v 11 Namichàidapiná nacái píawa nacáapi iyúwa ipíchaná pinúaca píawawa íba iwéré’, 
\m càité profeta itànàaca Dios itàacái piináwaná ìwali —‍íimaca yái Satanásca.  
\v 12 Quéwa Jesús íimaca Satanás irí: 
\p —‍¡Càmíiri! Dios itàacái profeta itànèericaté cài íimaca walí: ‘Picá píalimáida piicáwa Picuèriná Dios asáisí icùacaalípiná pía’, càité profeta itànàaca Dios itàacái —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 13 Ináté idécanáami Satanás yáalimáidaca Jesús imàníinápiná macái íiwitáaná báawéeri, yáté Satanás yàacawa Jesús íicha àta áiba èeripináta àniwa. 
\s1 Jesús comienza su trabajo en Galilea 
\p  
\v 14 Néeseté Jesús yèepùacawa Galilea yàasu cáli néré. Espíritu Santo icùaca Jesús íiwitáise. Néese macáita Galilea yàasu cáli néeséeyéi néemìaca Jesús iináwaná ìwali.  
\v 15 Jesús yèepunícatéwa yéewáidaca wenàiwica judíonái yéewáidacàalu irìcubàa yàcalé imanùbaca. Macáita wenàiwica nacàlidaca Jesús iináwaná ìwali cayábéerica íiwitáise. 
\s1 Jesús en Nazaret 
\p  
\v 16 Jesús yàacatéwa Nazaret ìyacàlená néré, yái yàcalé isèenái idàwinàacatáicaténi. Yá sábado irìcu judíonái iyamáidacatáicawa, Jesús iwàlùacawa judíonái yéewáidacàalu irìculé càide iyúwaté íiwitáise ìyáaná. Néese ibàlùacawa wenàiwicanái yàacuésemi iléecaténá nalí Dios itàacái.  
\v 17 Nàaca irí cuyàluta yéewacaténá iléeca nalíni, yái cuyàluta idènièricaté itànàawa profeta Isaías yàasu tàacáisi itànèericaté Dios inùmalìcuíse. Jesús yàacùaca cuyàluta iwawanèericawa, yá yàanàaca tàacáisi Jesús íimáanápinácaté ìwaliwa, yái Dios yàasu wenàiwicaca. Càita íimaca ìwaliwa: 
\q1  
\v 18 “Espíritu Santo, Dios ibànuèrica nulí, yàacawéeridaca núa siùca, ichùulìacáiná nucàlidáanápiná cayábéeri tàacáisi catúulécanéeyéi irí. Idéca ibànùaca núa nucàlidacaténá wenàiwicanái iríni Dios iwàwaca iwasàaca nía nabáyawaná íichawa. Ibànùaca núa catuícaténá numànica matuíyéi, nuwasàacaténá wenàiwica nàuwichàacái íichawa nacái, 
\q1  
\v 19 nucàlidacaténá nacái nalíni Dios iwàwaca iyúudàaca nía siùcade”, 
\m càité profeta Isaías itànàaca tàacáisi Jesús ìwali. 
\p  
\v 20 Néese idécanáamité Jesús iléeca nalíni, yá iwawanàacani yái cuyàlutaca, yá yèepùadaca cuyàluta asìali irí icuèrica cuyàluta. Néese Jesús yáawinacawa nèewi yéewáidacaténá nía. Macáita ìyéeyéica néré naicáidaca irí mamáalàacata.  
\v 21 Néese Jesús íimaca nalí: 
\p —‍Siùca idéca yàanàaca pèewiré yái wenàiwicaca Dios itàacái icàlidéericaté iináwaná ìwali profeta Isaías yàasu cuyàluta irìcu —‍íimaca yái Jesúsca, icàlidaca iináwaná ìwaliwa.  
\v 22 Macáita níái wenàiwicaca natàaníca cayábéeri iyú ìwali. Náináidacawa manuísíwata néemìaca icàlidaca nalíni máiní cáalíacáiri iyú. Náimaca nalíwáaca: 
\p —‍¿Cánásica yéewaná cài icàlidacani? José ìirimi meedá yái —‍náimaca.  
\v 23 Ináté Jesús íimaca nalí: 
\p —‍Báisíta piwàwacué picàlidaca nulí yái tàacáisica: ‘Báisícaalí píalimá pichùnìaca cáuláiquéeyéi, néese pichùnìa píawawa waicápiná, yásí weebáidaca pitàacái’, cài piwàwacué píimaca nulí, piwàwacáinácué piicáca numànica yái càmíirica wenàiwica idé imànica. Piwàwacué nacái píimaca nulí: ‘Báisícaalí pimànicaté yái càmíirica wenàiwica idé imànica Capernaum ìyacàlená néenibàa càide iyúwa wéemìaná nacàlidaca piináwaná ìwali, néese pimàni nacái càiri wawàsi chái, pìasu cáli íinatawa, yásí weebáidaca pitàacái’, cài piwàwacué píimaca nulí, càmicáinácué piwàwa peebáidaca nutàacái báisíiri iyú —‍íimaca nalí yái Jesúsca.  
\v 24 Néese Jesús íimaca nalí àniwa: 
\p —‍Báisíta, núalíacawa càmíinápinácué peebáida nutàacái, càmicáiná wenàiwica nawàwa néemìaca profeta itàacái nàasu cáli néeséericaalíni.  
\v 25-26 Quéwa, péemìacué cayába, Dios imànipiná cayábéeri áibanái wenàiwica irí báawéeyéicuéca piicáca, níara càmíiyéica judío, neebáidapinácáiná nutàacái, càide iyúwaté Dios imàníiná nalí cayábéeri bàaluité profeta Elías yàasu èerité. Càmitaté unía yúuwàawa máisiba camuí y mediopináté, ìyacaté nacái manuíri máapicái chái Israel yàasu cáli imanuíca. Ewitaté nàyacáaníta manùbéeyéi inanái inìrimi yéetéeyéimicawa íicha chái Israel yàasu cáli íinata, càicáaníta Dios càmitaté ibànùa profeta Elías iyúudàacaténá nía. Néese, Dios ibànùacaté Elías iyúudàacaténá abéechúa inanái inìrimi yéetéechúamiwa íicha, càmíichúa israelita, Sarepta ìyacàlená mìnalu, ìyéechúacaté mawiénita Sidón ìyacàlená irí, méetàuculé Israel yàasu cáli íicha.  
\v 27 Càita nacái profeta Eliseo yàasu èerité nàyacaté nacái manùbéeyéi cacháunéeyéi íimami lepra iyú chái Israel yàasu cáli íinata, quéwa Dios càmitaté ichùnìa nía, ibatàa abéeri pináta, càmitaté ichùnìa nía. Néese ichùnìacaté áiba càmíiri israelita, íipidenéeri Naamán, Siria yàasu cáli néeséeri. Càita nacái Dios imànipiná cayábéeri nalíwa áibanái wenàiwica báawéeyéicuéca piicáca, càmíiyéica judío, neebáidapinácáiná nutàacái —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 28 Níái israelitaca, néemìaca Jesús íimáaná càmíiyéi israelita ìwali, yá calúaca nía báawanama canánama, níái ìyéeyéica judíonái yéewáidacàalu irìcu, báawacáináté naicáca càmíiyéi israelita.  
\v 29 Yá namichàacawa náibàaca Jesús, natécani cachàiníiri iyú yàcalé íicha. Nawatàidaca Jesús quìratàli ipùata nérépiná, yái quìratàli nàyacàle ìyéerica íinata, nawàwacáiná náucaca Jesús chènuníiri quìratàli íinatáise, yéetácaténáwa.  
\v 30 Quéwa Jesús iwatàa yáawawa náicha, yá ichàbacawa nèewibàa, yá yàacawa náicha. 
\s1 Un hombre que tenía un espíritu impuro 
\p  
\v 31 Néeseté, Jesús yàacawa Capernaum ìyacàlená néré ìyéerica Galilea yàasu cáli íinata. Aiba sábado judíonái iyamáidacatáicawa, yá Jesús yéewáidaca wenàiwicanái judíonái yéewáidacàalu irìcu.  
\v 32 Yá náináidacawa manuísíwata néemìaca yéewáidáaná nía, yéewáidacáiná nía iyúwa abéeri cachàiníiri íiwitáise, Dios ibànuèrica yéewáidacaténá wenàiwicanái. 
\p  
\v 33 Iyacaté áiba asìali néewáidacàalu irìcu. Yái asìali demonio idacuèrica íiwitáise. Yá demonio yéemíanícawa asìali isàna iyú. Yá íimaca cachàiníiri iyú Jesús irí: 
\p  
\v 34 —‍¡Pèepùa píichawa! ¡Picá pisàiwica walí wawàsi, pía Jesúsca, Nazaret ìyacàlená néeséeri! ¿Pìanàasica pimáalàidacaténá wía? Núalía nuicáca pía, núalíacawa pìwali, Dios néeséeri mabáyawanéerica pía —‍íimaca.  
\v 35 Quéwa Jesús yàalàaca demonio cachàiníiri iyú. Yá Jesús íimaca demonio irí: 
\p —‍¡Masànata pía! ¡Pimusúawa íicha yái asìalica! —‍íimaca yái Jesúsca. Yá demonio yúucaca asìali cáli íinatalé macái wenàiwicanái yàacuésemi, néese yàacawa asìali íicha. Canáta demonio imàníiná asìali irí.  
\v 36 Macáita wenàiwica ìyéeyéica néeni, náináidacawa manuísíwata naicáidaca Jesús irí. Yá náimaca nalíwáaca: 
\p —‍¿Càinásica yái yéewáidáanáca? ¡Yái asìali Jesús yàalàaca demonionái cachàiníiri iyú íiwitáise cachàiníiri iyúwa, yá ichùulìacaalí nía nàanápináwa wenàiwica íicha, yáta nàacawa! —‍náimaca nalíwáaca.  
\v 37 Yá macáita Galilea yàasu cáli néeséeyéi nacàlidaca Jesús iináwaná ìwali. 
\s1 Jesús sana a la suegra de Simón Pedro 
\p  
\v 38 Néeseté Jesús imusúacawa néewáidacàalu irìcuíse, yá yàaca iwàlùacawa Simón icapèe irìculé. Yá Simón iyéeru iculuéchúawa cáiwíiri mecuní iyú. Yá nasutáca ulí Jesús íicha ichùnìanápiná úa.  
\v 39 Néese Jesús yàacawa ùatalé, yá yáawiaca iicáidaca ulí. Jesús yàalàaca mecuní cachàiníiri iyú. Yá mecuní ichàbacawa uícha. Yáta umichàacawa, yá udàbaca umànica nayáapiná. 
\s1 Jesús sana a muchos enfermos 
\p  
\v 40 Néese idècunitàacá èeri iwàlùacawa, yá macáita idènièyéica cáuláiquéeyéi néenánáiwa natéca nía Jesús yàatalé. Natéca néenánáiwa idènièyéica macái uláicái íiwitáaná. Jesús imàacaca icáapiwa nàwali macáita, yá ichùnìaca nía.  
\v 41 Demonionái nàacawa nacái manùbéeyéi cáuláiquéeyéi íicha. Yá demonionái náimaca néemíanícawa cachàini: 
\p —‍¡Píacata yái Dios Iirica! —‍náimaca. Quéwa Jesús yàalàaca nía cachàiníiri iyú, níái demonioca, càmita ibatàa natàaníca, náalíacáináwa ìwali Mesíascani, yái judío icuèrinápiná Dios ibànuèrica nalí. 
\s1 Jesús anuncia el mensaje en las sinagogas 
\p  
\v 42 Amalácaalíté nawicáu àniwa, Jesús imusúacatéwa yàcalé irìcuíse, yá yàacawa canácatalé wenàiwica. Néese madécaná wenàiwica icutácani. Yá nàanàaca yàatalé. Càmita nawàwa namàacaca yàacawa náicha.  
\v 43 Quéwa Jesús íimaca nalí: 
\p —‍Iwàwacutá nucàlidaca nalí cayábéeri tàacáisi áibanái ìyacàle néenibàa nacái, yái tàacáisi íiméerica càinácaalí iyú Dios icùaca yàasu wenàiwicanáiwa, Dioscáiná ibànùaca núa numànicaténá cài —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 44 Càité Jesús yàaca icàlidaca yái tàacáisica judíonái yéewáidacàalu irìcubàa, ìyéeyéica Judea yàasu cáli íinata. 
\c 5  
\s1 La pesca milagrosa 
\p  
\v 1 Aiba èerité Jesús ibàlùacawa Genesaret icalìsaniná yàasu càina íinatalé, áibaalí íipidenéeri Galilea icalìsaniná. Madécaná wenàiwica nàyaca néré nawàwacáiná néemìaca Jesús icàlidaca nalí Dios itàacái. Máiní manùbaca wenàiwica, yá nacàbadàayacacawa Jesús iwéré.  
\v 2 Néese Jesús iicáca pucháiba barca mawiénita iríwa càina íinatalé. Canáca wenàiwica barca irìcu namusúacáinátéwa barca irìcuíse níái asìanái íibèeyéica cubái, náibacaténá nàasu chinchorrowa.  
\v 3 Jesús iwàlùacawa barca irìculé, Simón yàasu barcaca. Néese isutáca Simón íicha wawàsi iwesíanápiná barca àanama íicha. Néese Jesús yáawinacawa barca irìcu, yá yéewáidaca wenàiwica barca irìcuíse.  
\v 4 Néese idécanáamité yéewáidaca nía, yá Jesús íimaca Simón irí: 
\p —‍Piwesía barca depuíwacatalé calìsa. Piúcacué pìasu chinchorrowa píibàacaténá cubái —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 5 Néese Simón íimaca Jesús irí: 
\p —‍Nuíwacali, wadéca wacamáaca táiyápinama, canácata weedéeri, quéwa pìalàacáiná núa, íná nuchùulìaca náucaca chinchorro àniwa —‍íimaca yái Simónca. 
\p  
\v 6 Néese idécanáami namànica càide iyúwa Jesús íimáaná nalí, yá náibàaca madécaná cubái. Nàasu chinchorro icacanácawa yàacawa.  
\v 7 Iná náucaca nacáapiwa namáidacaténá nàacawéeyéináwa ìyéeyéica áiba barca irìcu nàacaténá nayúudàaca nía. Néese nàanàaca Simónnái yàatalé, yá napuníadaca pucháibanama nàasu barcawa cubái iyú àta nawàwacataléta napulùnacawa cubái iyú, níái barcaca.  
\v 8 Quéwa Simón Pedro iicácáiná madécaná cubái, yá cáaluca íináidacawa ibáyawaná ìwalíisewa, yá ibàlùacawa yùuluì iyúwa yàacaténá Jesús icàaluíniná. Yá íimaca Jesús irí: 
\p —‍¡Iwàwacutá pìacawa nuícha, Nuíwacali, cabáyawanácáiná núa! —‍íimaca yái Simón Pedroca. 
\p  
\v 9 Càica Simón íimaca Jesús irí cáalucáiná Simón ibáyawaná ìwalíisewa, yáalíacáináwa Jesús idènìaca Dios íiwitáise. Cáaluca nacái níái Simón Pedro yáapichéeyéica, naicácáiná madécaná cubái needéeyéica.  
\v 10 Cáaluca nacái Simón imanùbacanáica nabáyawaná ìwalíisewa níái íipidenéeyéica Santiago, Juan nacái, níái Zebedeo yéenibeca, náalíacáináwa Jesús idènìaca Dios íiwitáise. Quéwa Jesús íimaca Simón irí: 
\p —‍Picá cáalu pía nuícha. Pidéca peedáca cubái. Siùcáisede quéwa pìwacáidapiná nulíwa wenàiwicanái yéewacaténá nuéwáidacaléca nía —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 11 Iná natéca nàasu barcawa cáli iwéré. Yá namàacaca macáita nàasuwa, yá nàacawa Jesús yáapicha, yéewacaténá yéewáidacaléca nía. 
\s1 Jesús sana a un leproso 
\p  
\v 12 Aiba èerité, Jesús ìyacaté áiba yàcalé irìcu, néese asìali yàanàaca néré cacháunéeri íimami lepra iyú. Iicáca Jesús, yá yúuwàa irìacawa inùmáawawa Jesús irí yàacaténá Jesús icàaluíniná, yéewacaténá catúulécanáca Jesús iicácani. Yá isutáca Jesús íicha wawàsi manuísíwata: 
\p —‍Nuíwacali, núalíacawa píalimá pichùnìaca núa, piwàwacaalí quéwa pichùnìaca núa —‍íimaca yái asìalica.  
\v 13 Néese Jesús imàacaca icáapiwa ìwali. Yá Jesús íimaca irí: 
\p —‍Nuwàwaca nuchùnìaca pía. ¡Cayábaca píawa! —‍íimaca yái Jesúsca. Yáta icháuná lepra yáawacawa íicha.  
\v 14 Néese Jesús ichùulìacani. Iimaca irí: 
\p —‍Picá picàlida áibanái iríni nuchùnìaná pía. Néese pìawa caquialéta sacerdote yàatalé píasáidacaténá iicá píimamiwa, yáalíacaténáwa cayábaca pía picháuná íichawa. Pité nacái ofrenda profeta Moisés ichùulièricaté wenàiwica namàacáanápiná Dios irí ofrenda iyú nachùnìacaalíwa lepra íicha, yéewacaténá macái wenàiwica yáalíacawa cayábaca pía —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 15 Quéwa éwita Jesús ichùulìacáanítani cài, càicáaníta manùbéeyéi wenàiwica nacàlidaca Jesús iináwaná ìwali mamáalàacata macái wenàiwica irí. Yá madécaná wenàiwica nàwacáidáyacacawa néemìacaténá Jesús itàacái, ichùnìacaténá nía nacái.  
\v 16 Quéwa áibaalíté Jesús yàacawa méetàuculé wenàiwicanái íicha isutácaténá yáawawa Dios íicha. 
\s1 Jesús sana a un paralítico 
\p  
\v 17 Aiba èerité Jesús yéewáidaca wenàiwicanái. Abénaméeyéi fariseo, áibanái nacái yéewáidéeyéica wenàiwica templo irìcu nàanàacaté néré, madécaná yàcalé mìnanái nacái ìyéeyéicaté Galilea yàasu cáli íinata, Judea yàasu cáli íinata nacái. Aibanái nàanàaca Jerusalén ìyacàlená néese nacái. Náawinacatéwa néré Jesús yéewáidacatalé wenàiwicanái. Yá Jesús ichùnìaca cáuláiquéeyéi wenàiwica Dios íiwitáise cachàiníiri iyú.  
\v 18 Néese áibanái asìanái nàanàaca néré itéeyéica máapinéeri asìali irièricawa yàalubái íinatawa iiméerica íinata. Nawàwa natéca asìali capìi irìculé, nalìadacaténáni Jesús íipunita, Jesús ichùnìacaténáni.  
\v 19 Càmita quéwa náalimá nawàlùacawa Jesús yàatalépiná dàalacáiná máiní wenàiwicanái néré. Iná náiríacawa escalera ìwalibàa capìi íinatalé, sàabadéeri, canéeri ipùata chènuniré. Néese nawatàaca capìi ibáiná Jesús iwicáu. Yá nalicùadaca cáuláiquéeri asìali yàalubái íinatawa yéenúlusi ìwali Jesús yàatalé, nàacuésemi macáita wenàiwica ìyéeyéica néeni.  
\v 20 Jesús yáalíacawa náiwitáise manuíca náináidacawa nawàwawa Jesús ìwali ichùnìanápináni, yá Jesús íimaca cáuláiquéeri irí: 
\p —‍Pía, nùacawéerináca, nudéca numàacaca nuwàwawa pibáyawaná íicha cayábacaténá píapicha Dios —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 21 Néese níái yéewáidéeyéica wenàiwica templo irìcu, nía nacái fariseonái nadàbaca náináidacawa. Náimaca náináidacawa nalíwa nawàwalìcuísewa: “¿Cáná yéewa itàaní cài yái asìali Jesúsca? Itàaníca ìyaca Dios ìwali báawéeri iyú, canácáináta asìali yáaliméeri imàacaca iwàwawa wenàiwicanái ibáyawaná íicha cayábacaténá náapicha Dios. Abéerita Dios yáaliméeri imànica cài”, cài náimaca náináidacawa nalíwa.  
\v 22 Quéwa Jesús yáalíacawa náináidáanácawa. Yá isutáca yéemìawa nía: 
\p —‍¿Cánácué píináidawa cài?  
\v 23 Máiní màulenáca wáimaca máapinéeri irí: ‘Nudéca numàacaca nuwàwawa pibáyawaná íicha cayábacaténá píapicha Dios’, càmicáiná áibanái yáalimá iicáca asáisí báisícaalí cayábaca yáapicha Dios. Quéwa máiní càulenáca wáimaca máapinéeri irí: ‘Pimichàawa, pìipìna’, áibanái wenàiwica náalimácáiná naicáca asáisí wadécaalí wachùnìacani watàacái iyúwa, yái máapinéerica.  
\v 24 Iná núa, asìali Dios néeséerica, nuchùnìapiná yái máapinéerica píalíacaténácuéwa Dios idéca ichùulìaca núa numàacáanápiná nuwàwawa wenàiwicanái ibáyawaná íicha chái èeri irìcu cayábacaténá náapicha Dios —‍íimaca nalí yái Jesúsca. Néeseca Jesús íimaca máapinéeri irí: 
\p —‍Pía, nùacawéerináca, núuma pirí, pimichàawa, peedá pìalubáiwa, pèepùawa picapèe néréwa —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 25 Yáta yái asìalica imichàacawa nàacuésemi, yá yeedáca yàalubáiwa irièricatéwa íinata, néese yàacawa icapèe nérépináwa, casíimáiri iyú, yàaca Dios irí cayábéeri idècunitàacá yèepunícawa.  
\v 26 Macáita ìyéeyéica néré náináidacawa manuísíwata naicáidaca Jesús irí, nàaca nacái Dios irí cayábéeri. Cáaluca nacái náináidacawa, yá náimaca: 
\p —‍Siùca èeri wadéca waicáca cayábéeri wawàsi Dios imàníirica càmíiricáwaca waicá quéechacáwa —‍náimaca. 
\s1 Jesús llama a Leví 
\p  
\v 27 Néesetécáwa Jesús imusúacawa capìi irìcuíse. Yá iicáca asìali íipidenéeri Leví, yeedéericaté plata yéenánái judío íichawa Roma ìyacàlená yàasu gobierno irípiná. Yái Leví yáawinéericawa aléera yeedácatalécaté plata wenàiwica íicha. Néese Jesús íimaca irí: 
\p —‍Aquialé, pìawa núapicha yéewacaténá nuéwáidacaléca pía —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 28 Yái Leví imàacaca yàasuwa macáita, yá imichàacawa, yàacawa Jesús yáapicha. 
\p  
\v 29 Néese Leví ichùulìaca yàasu wenàiwicanáiwa nachanàacaténá manùba yàacàsi icapèe irìcu. Imáidaca yàataléwa Jesús iyáacaténá iyáacaléwa Leví yáapicha, Leví iwàwacáiná yàaca Jesús íimiétacaná. Leví imáida nacái manùbéeyéi yeedéeyéi plata yéenánái judío íichawa Roma ìyacàlená yàasu gobierno irípiná. Aibanái nacái nayáaca nayáacaléwa náapicha néré.  
\v 30 Néese abénaméeyéi fariseo, áibanái nacái yéewáidéeyéi wenàiwica templo irìcu natàaníca báawéeri iyú Jesús yéewáidacalénái ìwali. Yá náimaca Jesús yéewáidacalénái irí: 
\p —‍¿Cánácué piyáa piyáacaléwa náapicha, níái cabáyawanéeyéica, náapicha nacái níái yeedéeyéica wáicha plata romanonái yàasu gobierno irípiná? —‍náimaca.  
\v 31 Quéwa Jesús íimaca fariseonái irí: 
\p —‍Péemìacué comparación: Máuláicacaalí wenàiwica, yá càmita nawàwacutá abéeri ichùnièripiná nía. Quéwa áibanái idènièyéica uláicái nawàwacutáca abéeri ichùnièripiná nía.  
\v 32 Càita nacái wenàiwica íináidéeyéica mabáyawanáca, càmita nacutá abéeri ichùnièripiná náiwitáise nabáyawaná íichawa. Quéwa áibanái wenàiwica yáaliéyéiwa cabáyawanáca, níata icutáca abéeri iwènúadéeripiná náiwitáise báawéeri íicha. Càita nacái núa, càmita nùanàa numáidacaténá wenàiwica íináidéeyéica mabáyawanáca, néese nudéca nùanàaca numáidacaténá wenàiwica yáaliéyéicawa cabáyawanáca, nawènúadáanápiná náiwitáisewa nabáyawaná íichawa. Iná yéewa cayábaca nàwacáidáyacacawa nùatalé níái cabáyawanéeyéica nuwènúadacaténá náiwitáise nabáyawaná íichawa —‍íimaca yái Jesúsca. 
\s1 La cuestión del ayuno 
\p  
\v 33 Néese fariseonái nasutáca néemìawa Jesús. Yá náimaca irí: 
\p —‍Juan el Bautista yéewáidacalénái, nía nacái wéewáidacaléca, wía fariseoca, namàacaca náichawa nayáacaléwa manùba yàawiría nasutácaténá Dios íicha manuísíwata. ¿Cáná càmita péewáidacalénái namàni cài? Nayáaca nayáacaléwa mamáalàacata —‍náimaca.  
\v 34 Jesús íimaca nalí: 
\p —‍Péemìacué comparación: Asìali icásàacaalíwa, yá imáidaca yàacawéeyéináwa asìanái naicácaténá icásàacawa casíimáiri iyú. Càmita nawàwa namàacaca náichawa nayáacaléwa idècunitàacá ìyaca náapicha, yái nàacawéeriná imàníirica matrimonio, casíimáicáiná nawàwa.  
\v 35 Quéwa áiba èeriwa, áibanái itépiná náichawani. Néenialípiná namàaca náichawa nayáacaléwa, achúmacáiná nawàwa. Càita nacái nuéwáidacalénái, càmita yéewa achúmaca nawàwa idècunitàacá nùyaca náapicha. Iná càmita namàaca náichawa nayáacaléwa —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 36 Jesús icàlidaca nalí nacái áiba comparación yéewáidacaténá nía: 
\p —‍Càmita wadalúa wáluma yéemami wàlisài bàlesi íicha wachanàidacaténá iyú éwisàimi bàlesita. Wamànicaalí cài, yásí báawaca wamànica wàlisài bàlesimi. Yá nacái wàlisài yéemami càmita abédanama éwisàimi bàlesi yáapichani.  
\v 37 Péemìacué áiba comparación: Càmita wàucùa wàlisài uva ituní éwisàimi íimamisi irìculé yácáiná wàlisài uva ituní idàbaca isáacawa dàchidàchiwaca inànìacubàa, yásí éwisàimi íimamisi icacanácawa, càmicáiná yáalimá imulacàacawa yàacawa. Wamànicaalí cài, yá yúucacawa wáicha macáita uva ituníca, íimamisi nacái.  
\v 38 Iná iwàwacutá wàucùaca wàlisài uva ituní wàlisài íimamisi irìculé. Càita nacái níái nuéwáidacaléca yeebáidéeyéica nutàacái wàlisài, càmita nàya pìasu bàaluisàimi tàacáisi ìwali, píacué fariseoca.  
\v 39 Aiba wawàsi nacái, péemìacué comparación: Idécanáami wenàiwica ìiraca éwisàimi uva ituní ipuíri, yá càmita iwàwa ìiraca wàlisài uva ituní càmíirica ipuí íimacáiná: ‘Cayábéeri yáwanái yái ipuírica’, cài íimaca. Càita nacái píacué: Pìyacáinácué éwisàimi tàacáisi ìwali, íná piyúunáidacuéca cayábéericani wàlisài tàacáisi íicha. Iná càmitacué piwàwa peebáidaca yái nutàacái wàlisàica —‍íimaca yái Jesúsca. 
\c 6  
\s1 Los discípulos arrancan espigas en el día de reposo 
\p  
\v 1 Néeseté áiba sábado judíonái nayamáidacatáicawa, Jesús yèepunícawa àyapulìcubàa yéewáidacalénái yáapichawa bànacalé yèewibàa. Yá yéewáidacalénái needáca achúmanamata trigo ituíná nayéeripiná. Yá naquiría trigo ituíná nacáapi irìcuwa needácaténá íicha íimi nayáacaténáni, yácáiná judío íiwitáise imàacaca wenàiwica needáca nayáapináwani achúmanamata ìyacaná áibanái ibànacale yéená máapicaalí nía.  
\v 2 Abénaméeyéi fariseo iicáca Jesús yéewáidacalénái imàníiná, yá fariseonái iicácani iyúwa íibaidacalési. Iná fariseonái íimaca Jesús yéewáidacalénái irí: 
\p —‍¿Cánácué píibaida siùca sábado wayamáidacatáicawa? Dios càmita imàaca wáibaidaca siùca èeri —‍náimaca.  
\v 3 Néese Jesús íimaca nalí: 
\p —‍Pidécuéca piimáichaca tàacáisi piléericuéca Dios itàacái irìcuíse wàawirimi rey David ìwali, bàaluité máapicaalíténi, áibanái nacái yáapichéeyéi asìanáica.  
\v 4 David iwàlùacatéwa Dios yàasu íimamisíiri capìima mabáyawanéeri irìculé, yái israelitanái isutácatáipiná Dios íicha. Yá David yeedácaté pan namàníiricaté Dios irí ofrenda piná sacerdotenái iyáapináwa. David iyáaca pan, néese yàaca yáapichéeyéi iyáapináwa nacái, éwita Dios imàacacáaníta níawamita sacerdotenái iyáaca yái panca. Dios càmitaté yùuwichàida Davidnái, máapicáiná nía, ínáté catúulécanáca Dios iicáca nía —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 5 Néese Jesús íimaca fariseonái irí àniwa: 
\p —‍Dios idéca ichùulìaca núa, núa asìali Dios néeséerica, numàacáanápiná nùasu wenàiwica namànica càide iyúwa nuwàwáaná èeri imanùbaca, siùca èeri sábado nacái wayamáidacatáicawa, wía judíoca —‍íimaca yái Jesúsca. 
\s1 El hombre de la mano tullida 
\p  
\v 6 Aiba sábado judíonái iyamáidacatáicawa, Jesús iwàlùacatéwa néewáidacàalu irìculé, yá idàbaca yéewáidaca nía néré. Iyaca néeni abéeri asìali icáapi yéewápuwáiséeri ituwièricawa íicha.  
\v 7 Nàyaca nacái néeni abénaméeyéi yéewáidéeyéica wenàiwica templo irìcu, áibanái nacái fariseonái. Naicáidaca Jesús irí mamáalàacata naicácaténá asáisí ichùnìacaalípiná asìali, sábado irìcu, nayamáidacatáicawa, yéewanápiná nacháawàaca Jesús iináwaná ìwali, fariseonáicáiná náimacaté íibaidacalésicani yái Jesús ichùnìanáca wenàiwicanái.  
\v 8 Quéwa Jesús yáalíacawa náináidáanáwa. Yá Jesús íimaca asìali irí icáapi ituwièricawa íicha: 
\p —‍Pimichàawa, pibàlùawa nàacuésemi —‍íimaca yái Jesúsca. Yá asìali imichàa ibàlùacawa.  
\v 9 Néese Jesús íimaca fariseonái irí: 
\p —‍Siùcata nusutácué nuémìawa pía: ¿Càinásica Dios ibatàa wamànica siùca èeri sábado wayamáidacatáicawa? ¿Imàacasica wamànica cayábéeri, càmicaalí nacái, báawéerisica? ¿Imàacasica wacáucàidaca wenàiwica, càmicaalí wéetáidasica wenàiwica? —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 10 Néese iicáidaca nalí macáita ìyéeyéica itéese. Yá néeseca iwènúacawa asìali irí àniwa, yái báawéerica icáapi. Yá Jesús íimaca irí: 
\p —‍Piducúa picáapiwa —‍íimaca yái Jesúsca. Yá asìali imànica iyúwa Jesús íimáaná irí. Yáta cayábaca icáapi.  
\v 11 Quéwa fariseonái máiní calúaca nía. Nadàbaca nasutáca néemìawa níawáaca càinácaalí náalimáanápináté namànica Jesús irí. 
\s1 Jesús escoge a los doce apóstoles 
\p  
\v 12 Néenialíté Jesús yàacawa dúli íinatalé. Iyamáacawa néenibàa isutácaténá Dios íicha táiyápinama abéeri catá.  
\v 13 Amalácanáami yàacawa, yá imáidaca yàataléwa yéewáidacalénáiwa canánama. Yeedáca nèewíise doce namanùbaca Jesús yèeyéica íipidenápiná apóstolnái.  
\v 14 Níái docéeyéica náipidená cài: Simón, yái asìali Jesús yèerica íipidenápiná nacái Pedro; yá nacái Andrés, yái Simón iméeréerica; Santiago nacái; Juan nacái; Felipe nacái; Bartolomé nacái.  
\v 15 Yá nacái Mateo; Tomás nacái; Santiago nacái, yái Alfeo ìirimica; yá nacái Simón, áibaalí íipidenéeri celote;  
\v 16 Yá nacái Judas, yái Santiago yéenásàirica; yá nacái Judas Iscariote, yái itéeripinácaté Jesús yùuwidenái náibàacaténáténi, nanúawani. 
\s1 Jesús enseña a mucha gente 
\p  
\v 17 Néeseté Jesús iricùacawa dúli íinatáise yéewáidacalénái yáapichawa. Yá iyamáaca ibàlùacawa néeni manacúalibàa. Idéca nàwacáidáyacacawa néré madécaná Jesús yéewáidacaléca áibanái, madécaná nacái wenàiwica yàanèeyéica macái Judea yàasu cáli néese, Jerusalén ìyacàlená néeséeyéi nacái, Tiro ìyacàlená néeséeyéi nacái, Sidón ìyacàlená néeséeyéi nacái, níái yàcalé ìyéeyéica manuíri úni idùlepi. Níái manùbéeyéi wenàiwicaca nàanàacaté néré néemìacaténá Jesús itàacái, yúucacaténá náicha nacái uláicái. Yáté ichùnìaca nía.  
\v 18 Aibanái nacái yùuwichèeyéicawa demonio idacùacáiná náiwitáise, Jesús ichùnìaca nía nacái.  
\v 19 Iná macáita wenàiwica nawàwaca namàacaca nacáapiwa Jesús ìwali ichùnìacáiná nía canánama íiwitáise iyúwa, níái cáuláiquéeyéica. 
\s1 La felicidad y la infelicidad 
\p  
\v 20 Néese Jesús iicáidaca yéewáidacalénái iríwa. Yá íimaca nalí: 
\p “Casíimáipinácuéca piwàwa, píacué catúulécanéeyéica, pimàacacáinácué Dios icùaca pía siùcáisede. 
\p  
\v 21 “Casíimáipinácuéca nacái píawa, píacué máapíiyéica siùca, Dioscáiná yàapinácué piyáapiná cadénama. 
\p “Casíimáipinácuéca nacái píawa, píacué achúméeyéica iwàwa siùca, Dioscáiná imàacapinácué casíimáica píawa. 
\p  
\v 22 “Casíimáipinácuéca nacái píawa, báawacaalícué wenàiwica iicáca pía, náucacaalícué nacái pía náichawa, nacuísacaalícué pía nacái, natàanícaalícué báawéeri iyú pìwali, peebáidacáinácué nutàacái, núa asìali Dios néeséerica.  
\v 23 Casíimáicué piwàwa manuísíwata, piyanídacuéwa casíimáiri iyú namànicaalícué pirí cài, yácáiná Dios imàacapinácué pirí manuísíwéeri cawèníiri pìanàacaalípinácué chènuniré, bàaluitécáiná níái wenàiwica yàawirináimica namànicaté báawéeri nacái profetanái irí, níái Dios yàasu wenàiwica profetanái íibaidéeyéicaté Dios irípiná càide iyúwacué pìyáaná”, íimaca yái Jesúsca yéewáidacalénái iríwa. 
\p  
\v 24 Néese Jesús íimaca áibanái wenàiwica irí: “Quéwa, ¡máinícué piùwichàapinácawa, píacué càasuíyéica! Yácáiná Dios yùuwichàidapinácué píawa, néese càmitacué quirínama casíimái piwàwa pìasu cawèníirimi ìwaliwa, yái pidènièricuéca siùca. 
\p  
\v 25 “¡Máinícué piùwichàapinácawa, píacué ìyéeyéica iyáacaléwa cadénama, mesúnamáicáináta piùwichàapinácué máapicái! 
\p “¡Máinícué piùwichàapinácawa píacué iicáaníiyéica siùca. Aiba èeriwa píicháanípinácuéca achúmacáiná piwàwa! 
\p  
\v 26 “¡Máinícué piùwichàapinácawa pitàanícáinácué méetàuculéeri tàacáisi ìwali, càmíiri Dios itàacái, íná yéewa macái èeri mìnanái càmíiyéica iwàwa Dios natàanícuéca pìwali cayábéeri iyú. Càité nacái pìawirináimicué itàanícaté cayábéeri iyú áibanái cachìwéeyéi iwicùlidéeyéi ìwali itàaníiyéicasa Dios inùmalìcuíse, quéwa nachìwáidacaté wenàiwica meedá!”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 El amor a los enemigos 
\p  
\v 27 Néese Jesús íimaca yéewáidacalénái iríwa: “Quéwa núumacué nacái pirí píacué yéemièyéica nulí: Iwàwacutácué cáinináca piicáca piùwidenáiwa. Pimàni nacái nalí cayábéeri cawinácaalícué báawéeyéica iicáca pía.  
\v 28 Pisutácué nalí Dios íicha imàníinápiná nalí cayábéeri, cawinácaalícué ibànuèyéica pìwali chàwicùli. Pisutácué nalí Dios íicha cawinácaalícué icuíséeyéica pía.  
\v 29 Aiba inúacaalí pinàni ìwali, pimàaca inúaca pinàni ìwali abéemàawáise àniwa. Aiba yeedácaalí píicha pìasu ruana nacáiri, pimàaca yeedáca picamisani nacái.  
\v 30 Aiba isutácaalí píicha wawàsi, pimàaca iríni; imelùdacaalí píicha pìasu, picá pisutá yèepùadáanápiná piríni.  
\v 31 Pimànicué áibanái irí cayábéeri, càide iyúwacué piwàwáaná namànica pirí cayábéeri. 
\p  
\v 32 “Cáininácaalícué piicáca níawamita cáininéeyéicuéca iicáca pía, càmitacué pimàni pìyaca cayábéeri wawàsica áibanái íicha, macái èeri mìnanái namànicáiná cài, nía nacái báawéeyéica íiwitáise namànica cài. Iná càmitacué máiní cayábéeyéi náicha pía.  
\v 33 Càita nacái pimànicaalícué cayábéeri nalí níawamita imàníiyéicuéca pirí cayábéeri, càmitacué pimàni pìyaca cayábéeri wawàsica áibanái íicha, macái èeri mìnanái namànicáiná cài, nía nacái báawéeyéica íiwitáise namàni cài. Iná càmitacué máiní cayábéeyéi náicha pía.  
\v 34 Pìacaalícué nacái áibanái ichàba pìasuwa níawamita píináidéeyéicuéca nèepùadáanápiná pirí cawèníiri àniwa, càmitacué pimàni pìyaca cayábéeri wawàsica áibanái íicha macái èeri mìnanái namànicáiná cài, nía nacái báawéeyéica íiwitáise nàaca áibanái báawéeyéi ichàba wawàsi needácaténá náicha cawèníiri àniwa. Iná càmitacué máiní cayábéeyéi náicha pía.  
\v 35 Iwàwacutácué cáinináca piicáca piùwidenáiwa, pimànicué nacái nalí cayábéeri, pìacué nacái nachàba pìasuwa, éwita càmicaalí nèepùada pirícuéni. Yásí Dios imàacapinácué pirí cawèníiri manuísíwata chènuniré, yá nacái Wáaniri Dios yéenibepinácuéca píawa, yái Wáaniri Dios chènuníiséerica, imàníirica cayábéeri èeri mìnanái irí, éwita càmicáaníta nàaca irí cayábéeri, níái báawéeyéica íiwitáise.  
\v 36 Iwàwacutácué catúulécanáca piicáca áibanái wenàiwica càide iyúwacué Wáaniri Dios catúulécanáaná iicáca pía”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 No juzgar a otros 
\p  
\v 37 Jesús íimaca yéewáidacalénái iríwa: “Picácué máiní picháawàaca áibanái iináwaná ìwali mamáalàacata, néese Dios càmitacué yùuwichàida píawa. Picácué píináidawa piùwichàidáanápiná áibanái imàníiyéica pirí báawéeri, néese Dios càmitacué yùuwichàida píawa. Pimàacacué piwàwawa nabáyawaná íicha, yásí Dios imàacacué iwàwawa pibáyawaná íicha.  
\v 38 Pìacué áibanái irí càinácaalí wawàsi namáapuèrica píicha, yásí Dios yàacuéca piríwa càinácaalí wawàsi pimáapuèrica. Péemìacué comparación: Càide iyúwa wenàiwica cayábéeri íiwitáise ipuníadacaalícué cayába pìasu saco ituínási iyú, icusúa nacáicani, icàbadàa nacái néréni yéewanápiná ipuníadaca saco àta ituínási itúadacatalétawa saco inùma irìcuíse, càita nacái Dios imànicuéca piríwa cayábéeri manuísíwata. Pimànicaalícué áibanái irí cayábéeri manuísíwata, yásí Dios imànicuéca piríwa cayábéeri àniwa manuísíwata. Quéwa pimànicaalícué áibanái irí cayábéeri achúméeri meedá, néese Dios imànicuéca nacái pirí cayábéeri achúmáana meedá”, íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 39 Jesús yéewáidaca nía áiba comparación iyú. Yá íimaca nalí: “Matuíri wenàiwica càmita idé itéca áiba matuíri àyapulìcubàa, ipíchaná pucháibanama náuwàacawa utàwi irìculé. Càita nacái càmitacué yéewa matuíyéica píiwitáise, iwàwacutácáiná péewáidaca wenàiwica matuíyéi íiwitáise náalíacaténá càinácaalí iyú náalimá nàyaca machacàníiri iyú.  
\v 40 Cawinácaalícué wenàiwica péewáidéeyéica, càmitacué yéewa cáalíacáica píicha nía, néese idécanáamicué péewáidaca nía, yásí náalíacawa abéerita yái píaliéricuécawa. Iná iwàwacutácué máiní cáalíacáica pía yéewacaténá piyúudàaca nía cayába. 
\p  
\v 41 “Pía, idènièrica ibáyawaná manuíriwa, picá píináidawa máiní cayábaca pía áiba wenàiwica íicha idènièrica ibáyawanáwa achúméeri meedá. Péemìacué comparación: Pibáyawaná manuíri càicanide iyúwa manuíri àicu idéca nacáicaalí yúuwàacawa pituí irìculé. Néese áiba achúméeríwanái ibáyawaná càicanide iyúwa achúméeri imuluísi yúuwàacaalíwa ituí irìculé.  
\v 42 Máinícáiná cabáyawanáca pía manuísíwata, íná canáca yéewaná báawaca piicáca píichawa áiba wenàiwica idènièrica ibáyawanáwa achúméeri meedá. Péemìacué comparación: Manuíri àicu yúuwàacaalíwa pituí irìculétá, yá càmita pidé piicáca cayába pimusúadacaténá imuluísi áiba wenàiwica ituí irìcuísetá. Càita nacái cabáyawanácaalí pía, picá cài píima áiba wenàiwica irí: ‘Nuénásàiri, pimàaca nucàlidaca pirí pibáyawaná ìwali, nuyúudàacaténá pimàacaca píichawani’, picá cài píimaca irí; pucháibaca píiwitáise pìyaca. ¡Pidéca piimáichaca meedá pibáyawanáwa! Iwàwacutá pimàacaca píichawa quéechacáwa yái báawéeri manuírica pimàníirica. Yásí pidéca pìalàaca áiba wenàiwica imàacáanápiná íichawa achúméeri báawéeri imàníirica”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 El árbol se conoce por su fruto 
\p  
\v 43 Jesús yéewáidaca nía comparación iyú. Iimaca nalí: “Canáca cayábéeri àicu yáaliméeri idènìaca ìyacanáwa báawéeri. Canáca nacái báawéeri àicu yáaliméeri idènìaca ìyacanáwa cayábéeri.  
\v 44 Càita wáalíacawa macái àicu ìwali, waicácaalí ìyacaná, cayábéericaalíni, càmicaalí nacái, yá báawéericani. Càmita weedá cayábéeri higuera ìyacaná tuíri íicha. Càmita nacái weedá cayábéeri uva ìyacaná áwa yúuba íicha.  
\v 45 Càita nacái wáalimá wáalíacawa wenàiwicanái íiwitáise ìwali nacái: Cayábacaalí wenàiwica íiwitáise, yásí itàaníca cayábéeri tàacáisi iyú, yácáiná íiwitáise cayábéeri ìyaca iwàwalìcu. Càita nacái báawacaalí wenàiwica íiwitáise, yásí itàaníca báawéeri tàacáisi iyú, yácáiná íiwitáise báawéeri ìyaca iwàwalìcu. Wáalimá wáalíacawa wenàiwicanái íiwitáise ìwali wéemìacaalí càinácaalí wawàsi natàaníca ìwali yácáiná nawàwa idéca ipuníacawa iyú, yái cayábéerica, càmicaalí nacái, yá báawéerica meedáni. Iná iwàwacutácué cayábéeri píiwitáise piwàwalìcuísewa, yéewanápinácué péewáidaca wenàiwicanái báisíiri tàacáisi iyú”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Las dos bases 
\p  
\v 46 Jesús íimaca: “Canéeri iwèni meedá píimáanácuéca nùwali ‘Wáiwacali’, càmicaalícáwa pimànicué càide iyúwa núumáaná pirí.  
\v 47 Siùcade nucàlidacué pirí comparación píalíacaténáwa càinácaalí wenàiwica ìyaca yeebáidéerica nulí, yéemièrica nacái nutàacái, imàníirica nacái càide iyúwa nuchùulìanáni.  
\v 48 Yái wenàiwicaca càicanide iyúwa asìali imàníirica capìi. Quéechacáwa íicaca depuíwalé. Yá asìali yàanàaca manuíri íba ìyéerica depuíwalé cáli irìcu, ibàlùadacaténá icapèewa íinata. Idécanáami imànica icapèewa íba íinata, yá inanába yéesacawa. Yái yéesacái yàacawa cachàiníiri iyú asìali icapèe ìwali. Càmita idé quéwa yéesacái icusúadaca capìi, asìali imànicáináté dàalawaca icapèewa. Càide iyúwa capìi ibàlùacaalíwa mamáalàacata, càita nacái cawinácaalí wenàiwica yeebáidéeyéica nutàacái nadènìapiná nacáucawa càmíiri imáalàawa.  
\v 49 Aiba wenàiwica quéwa yéemìacaalí nutàacái, néese càmita imàni càide iyúwa núumáaná irí. Yái wenàiwicaca càicanide iyúwa wenàiwica imàníirica icapèewa cáli íinata, canéeri irí íba ibàluèripináwa íinata, yái capìica. Inanába yéesacawa, yá yéesacái yàacawa cachàiníiri iyú capìi ìwali. Yá caquialéta capìi yúuwàacawa, imáalàacawa macáita. Càide iyúwa capìi imáalàanáwa, càita nacái cawinácaalí wenàiwica càmíiyéica yeebáida nutàacái, canáca nacáuca càmíiri imáalàawa”, íimaca yái Jesúsca. 
\c 7  
\s1 Jesús sana al criado de un oficial romano 
\p  
\v 1 Idécanáamité Jesús icàlidaca wenàiwicanái iríni, yáté yàacawa Capernaum ìyacàlená néré.  
\v 2 Iyaca néré abéeri romanonái yàasu úwi íiwacaliná, idènièrica yàasu wenàiwicawa cáininéerica iicáca. Cáuláicaca úwi íiwacaliná yàasu wenàiwica, iwàwéeri yéetácawa íiwacali íichawa.  
\v 3 Néese úwi íiwacaliná yéemìaca Jesús iináwaná ìwali ichùnìaná wenàiwica, yá ibànùaca abénaméeyéi judío íiwacanánái nasutácaténá Jesús íicha wawàsi manuísíwata yàanàanápiná ichùnìaca yàasu wenàiwica.  
\v 4-5 Néese judío íiwacanánái nàacawa Jesús yàatalé. Yá nasutáca íicha wawàsi manuísíwata, náimaca Jesús irí: 
\p —‍Cayábaca piyúudàacani, yáara úwi íiwacalináca, cáininácáiná iicáca wía judíoca. Ipáyaidacáináténi namànicaténá walí wàasu wéewáidacàalu —‍náimaca. 
\p  
\v 6 Néese Jesús yàacawa náapicha, quéwa mawiénicaalíté Jesús ìyaca úwi íiwacaliná icapèe irí, yá úwi íiwacaliná ibànùaca yàacawéeyéináwa náimacaténá Jesús irí: “Nuíwacali, càmita nuwàwa nusàiwicaca pirí wawàsi, canácáiná yéewaná nuedáca pía nùataléwa máinícáiná cayábéerica nuícha pía, íná báica nuicáca núawawa piwéré.  
\v 7 Báica nuicáca núawawa piwéré, íná càmitaté nùa nucutáca pía, máinícáiná cayábéerica nuícha pía. Pichùulìacáita ichùnìanápináwa yái nùasu wenàiwicaca, yásí ichùnìacawa.  
\v 8 Núalíacawa píalimá pichùnìacani pitàacái iyúwa, níacáiná nuíwacanánái nachùulìa nacái núa. Núa nacái nuchùulìa nùasu úwináiwa. Nuchùulìacaalí abéeri yèepùacawa, yáta yèepùacawa. Numáidacaalí abéeri, yáta yàanàaca. Nuchùulìacaalí àniwa nùasu wenàiwicawa imàníinápiná áiba wawàsi, yáta imànicani. Iná yéewa núalíacawa píalimá pichùnìacani nacái pitàacái iyúwa yái nùasu wenàiwicaca”, íimaca yái úwi íiwacalináca. 
\p  
\v 9 Yá cayábaca Jesús íináidacawa yéemìaca úwi íiwacaliná itàacái. Néese Jesús iwènúacawa, yá íimaca nalí, níái manùbéeyéi wenàiwicaca yèeyéicawa yáamíise. 
\p —‍Péemìacué cayába, canácata nùanèeri càirica yeebáidéeri nulí manuísíwata, ibatàa Israel itaquénáinámi yéenápináta, càmitàacá nùanàa càiri —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 10 Néese níái wenàiwicaca úwi íiwacaliná ibànuèyéicaté nèepùacawa úwi íiwacaliná icapèe néré, yá nàanàaca yàasu wenàiwica idéená cayábacani. 
\s1 Jesús resucita al hijo de una viuda 
\p  
\v 11 Néeseté àniwa, Jesús yàacawa Naín ìyacàlená nérépiná. Yàacawa yéewáidacalénái yáapichawa, madécaná nacái áibanái wenàiwica yáapicha.  
\v 12 Jesús ìyacaalíté mawiénita yàcalé irí, yá iicáca manùba wenàiwica namusúacawa íipunita yàcalé irìcuíse. Nawáacutáida nàacawa yéetéerimiwa. Nàacawa nabàlìacaténáni. Yácata abéerita uìrica úái yáatúaca inìrimi yéetéechúamicawa íicha. Madécaná wenàiwica namusúacawa yàcalé irìcuíse nacái nàacawéeridacaténá úa.  
\v 13 Yá Wáiwacali iicáca uícháaníca, yá catúulécanáca iicáca úa. Yá íimaca ulí: 
\p —‍Picá píicháaní —‍íimaca ulí yái Jesúsca. 
\p  
\v 14 Néese Jesús yàacawa nàatalé, níái itéeyéica yéetéerimiwa. Yá Jesús imàacaca icáapiwa yàalubái ìwali, chéecáisi irièriwa íinata. Yá wenàiwicanái nayamáa nabàlùacawa. Yá néese Jesús íimaca yéetéerimi iríwa: 
\p —‍Pía ùuculìirica, núuma pirí: ¡Pimichàawa! —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 15 Néese yái ùuculìirica imichàa yáawinacawa, cáuca àniwani. Yá idàbaca itàaníca àniwa. Néese Jesús itéca ùuculìiri yáatúa yàataléwa yèepùadacaténá ulí àniwani.  
\v 16 Macáita naicáca cáucani, yá cáaluca nía, náalíacáináwa Jesús idènìaca Dios íiwitáise cachàiníiri. Yá nàaca Dios irí cayábéeri. Náimaca nalíwáaca: 
\p —‍Idéca yàanàaca wàatalé cachàiníiri profeta icàlidéerica Dios itàacái —‍náimaca Jesús ìwali. Yá náimaca nacái: 
\p —‍Dios idéca yàanàaca yàacawéeridacaténá wía —‍náimaca. 
\p  
\v 17 Néese macáita ìyéeyéica Judea yàasu cáli íinata, nía nacái ìyéeyéica áiba yàcalé irìcu mawiéníiyéica néemìaca Jesús iináwaná ìwali, icáucàidacaté yéetéerimiwa. 
\s1 Los enviados de Juan el Bautista 
\p  
\v 18 Juan el Bautista ìyacaté mamáalàacata presoíyéi ibànalìcu. Néese yéewáidacalénái nacàlidaca irí macáita yái Jesús imàníirica. Yáté Juan imáidaca pucháiba yéewáidacaléwa.  
\v 19 Juan ibànùaca nía Jesús yàatalépiná nasutácaténá néemìawa Jesús asáisí báisícaalí Dios néeséericani, yái wenàiwica Dios ibànuèripinácaté judío icuèrinápiná, néese càmicaalí yáníi, yá iwàwacutá nacùaca áiba yàanàaca.  
\v 20 Níái Juan ibànuèyéica nàacatéwa Jesús yàatalé. Yá náimaca irí: 
\p —‍Juan el Bautista ibànùaca wía wasutácaténá wéemìawa pía, asáisí Dios néeséericaalí pía, yái iwàwacutéericaté yàanàapináca, quéwa càmicaalí píani, ¿iwàwacutásica wacùaca áiba yàanàaca? —‍náimaca. 
\p  
\v 21 Idécanáamité Jesús yéemìaca natàacái, yáta èerica Jesús ichùnìaca madécaná cáuláiquéeyéi nàuwichàacái íichawa, idècunitàacá Juan yéewáidacalénái ìyaca néré. Jesús yúucaca demonio abénaméeyéi wenàiwica íicha. Imàaca nacái manùbéeyéi matuíyéi iicáidaca nacái.  
\v 22 Néese Jesús íimaca nalí níái Juan ibànuèyéica: 
\p —‍Pèepùacué picàlidaca Juan iríni pidéenácuéca piicáca, péemìaca nacái. Picàlidacué iríni matuíyéimi idéca iicáidaca, éeruíyéimi yàabàli nacái nadéca nàipìnáaníca, cacháunéeyéimi íimami lepra iyú nacái, idéca cayábaca nía uláicái íicha, màuwíiyéimi nacái nadéca néemìaca, yéetéeyéimiwa nacái nadéca namichàacawa yéetácáisi íicha, catúulécanéeyéi nacái nadéca néemìaca nuwàwaca nuwasàaca nía Dios yàasu yùuwichàacáisi íicha. Picàlidacué Juan iríni yáalíacaténáwa idéca nùanàaca, núa Dios néeséerica.  
\v 23 ¡Casíimáica cawinácaalí wenàiwica yeebáidéeyéica nulí mamáalàacata! —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 24 Néese idécanáamité Juan yéewáidacalénái yèepùacawa Jesús íicha, yá Jesús idàbaca icàlidaca Juan el Bautista iináwaná ìwali. Jesús íimaca: “Bàaluité pìacatécué piicáca wenàiwica ìyéericaté manacúali yùucubàa càináwàiri, yáara Juanca. Càmíiritaté machawàaca íiwitáise yái asìali piiquéericatécué, càide iyúwa masicái cáuli yáawiadáidéerica meedá.  
\v 25 ¿Càinásicué piicá néré bàaluité? Càmíiritaté asìali cawèníiri ibàle yái piiquéericatécué. Píalíacuéwa cawinácaalí cawèníiyéica ibàle, ìyéeyéica nacái càasuíri iyú, nàyaca cayábéeri capìi irìcu càide iyúwa reynái ìyáaná, icuèyéica manùbéeyéi wenàiwica.  
\v 26 Bàaluité pìacuécawa manacúali yùuculé càináwàiri piicácaténáté profeta icàlidéerica tàacáisi Dios inùmalìcuíse. Báisíta profetacani, yái Juanca, quéwa máiníiri cachàinica áibanái profeta íicha canánama.  
\v 27 Yái Juanca, yácata yáara nacàlidéericaté ìwali tàacáisi Dios inùmalìcuíse. Profeta itànàacaté tàacáisi Dios íiméericaté Iiri iríwa. Dios íimacaté: 
\q1 ‘Nuchùulìapiná pipíchalé nùasu wenàiwicawa icàlidéerica nutàacáiwa. Yá yàapinácawa pipíchalé yàalàacaténá wenàiwica nachùnìanápiná náiwitáisewa yéewanápiná natàidaca pía cayába pìanàacaalíwa nàatalé’, 
\m íimacaté yái Diosca.  
\v 28 Péemìacué cayába, canácata áiba wenàiwica cachàiníiri Juan íicha nèewíise macái wenàiwica imusuéyéicawa inanái íicha. Quéwa cawinácaalí wenàiwica yeebáidéeyéica Dios itàacái siùcáisede, yéewanápiná Dios icùaca nía, máiní cachàinipináca nía Juan íicha, éwita càmicáaníta máiní cachàinica nía Dios ìyacàle irìcu Dios icùacataléca macáita chènuniré. 
\p  
\v 29 “Manùbéeyéi wenàiwica yéemièyéicaté Juan itàacái, abénaméeyéi nacái yeedéeyéica plata néenánái judío íichawa Roma ìyacàlená yàasu gobierno irípiná, nawènúadacaté náiwitáisewa nabáyawaná íichawa, yá namàacaca Juan ibautizáca nía. Càité náasáidaca náalíacawa Dios icùaca wenàiwica machacàníiri iyú.  
\v 30 Quéwa fariseonái, nía nacái yéewáidéeyéica wenàiwica templo irìcu, càmitaté namàaca Juan ibautizáca nía, càmicáináté nawènúada náiwitáisewa Dios irípiná. Càité caná iwèni meedá naicáca yái cayábéerica Dios iwàwéericaté imànica nalí. 
\p  
\v 31 “Nucàlidacué pirí càiná píiwitáise, píacué wenàiwicaca ìyéeyéica siùca.  
\v 32 Péemìacué comparación: Càicuéca píade iyúwa sùmanái yáawinéeyéicawa àyapulìcubàa bamuchúamibàa yàcalé. Néese namáidaca nanacáiyéi iríwa, ‘Wadéca wapùlìacuéca pirí íwa, quéwa càmitacué pilabàa; néese wadéca wacántàaca pirícué canción càide iyúwa nacántàaná yéetéeyéimiwa ìwali, quéwa càmitacué píicháaní’, cài náimaca.  
\v 33 Càita nacái pimànicuéca. Juan el Bautista yàanàacaté, yá imàacacaté íichawa iyáacaléwa isutácaténá Dios íicha manuísíwata, càmita nacái ìira uva ituní. Quéwa píimacuéca Juan ìwali demoniosa ìyaca iwàwalìcu.  
\v 34 Siùca nudéca nùanàaca, núa asìali Dios néeséerica. Nuyáaca nuyáacaléwa, nuìra nacái uva ituní. Néese píimacuéca nùwali camùníiricasa núa, cáanáirisa iyáaca iyáacaléwa núa, casíimáicasa nacái nucàmaca, nùacawéeridáanása nacái cabáyawanéeyéi wenàiwica, nía nacái yeedéeyéica plata néenánái judío íichawa Roma ìyacàlená yàasu gobierno irípiná. Càita píimacuéca nùwali càmicáinácué piwàwa peebáidaca nutàacái.  
\v 35 Quéwa cawinácaalí yeebáidéeyéica Juan yàasu tàacáisi nutàacái nacái, náasáidaca Dios imàacaca cáalíacáica nía báisíiri iyú”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Jesús en casa de Simón el fariseo 
\p  
\v 36 Abéeri fariseo íipidenéeri Simón imáidaca yàataléwa Jesús iyáanápiná iyáacaléwa yáapicha, íná Jesús yàacawa fariseo icapèe irìculé, yá yáawinacawa iyáacaténá iyáacaléwa.  
\v 37 Néese inanái ùanàaca néré, ìyéechúa yàcalé irìcu, iiméechúacaté nacái asìanái yáapicha plata ìwalinápiná. Uémìacaté Jesús iináwaná ìwali iwàlùanáwa fariseo icapèe irìculé iyáacaténá iyáacaléwa. Iná ùanàaca néré utéca catùa ucáapi irìcuwa, abéechúa catùa cawèníichúa alabastro icatùalená, ipuniéchúawa perfume pumèníiri isàni iyú.  
\v 38 Uícháaníca ùacawa ubáyawaná ìwaliwa, yá ùacawa Jesús yàatalé. Uawinacawa mawiénita yàabàli irí. Néese udàbaca uíbaca Jesús yàabàli utuíyáa iyúwa. Néese uchuìdaca yàabàli uíwita ibáiná iyúwa, usùsùaca nacái Jesús yàabàli càide iyúwaté judío íiwitáise nàanáté náiwacali icàaluínináwa. Néese ùucùaca perfume pumèníirica isàni yàabàli ìwali.  
\v 39 Néese yái fariseo imáidéerica yàataléwa Jesús, iicácáiná inanái imàníirica Jesús irí, íná fariseo íimaca íináidacawa iríwa iwàwalìcuísewa: “Báisícaalí profetasíwa yái asìalitá, yá yáalíacawa càinácaalí uíwitáisetá úái imàaquéechúaca icáapiwa ìwali, úái imàníichúaca ibáyawanáwa”, íimaca íináidacawa iríwa yái fariseo Simónca. Quéwa Jesús yáalíacawa Simón íináidáanáwa iwàwalìcuísewa.  
\v 40 Iná Jesús íimaca fariseo irí: 
\p —‍Simón, nuwàwaca nucàlidaca pirí wawàsi —‍íimaca yái Jesúsca. Néese fariseo íimaca: 
\p —‍Picàlida nulíni, pía yéewáidéerica wenàiwica —‍íimaca yái fariseoca. 
\p  
\v 41-42 Néese Jesús íimaca fariseo irí: 
\p —‍Péemìa comparación. Iyacaté asìali yèerica plata áibanái ichàba maléená èeripiná. Néesetécáwa iwàwacutá nèepùadaca irí àniwani. Nàyacaté pucháiba asìanái imawènièyéica íicha plata. Abéeri imawènìaca íicha quinientos namanùbaca denario. Aiba imawènìaca íicha cincuenta namanùbaca denario. Càmicáiná náalimá napáyaidaca náichawa yái namawènìacálecawa, íná catúulécanáca iicáca nía, yá imàacaca iwàwawa namawènìacále íicha, yéewacaténá càmita iwàwacutá napáyaidaca náichawani. Picàlida nulíni, Simón, ¿cawiná náicha cáininéeripiná yáwanái iicáca asìali yèerica wenàiwica ichàba plata? —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 43 Néese Simón íimaca Jesús irí: 
\p —‍Cawàwanáta yáara asìali imawènièricaté íicha manùba plata íicha áiba asìali imawènièricaté. Yácata cáininéerica yáwanái iicácani, cawàwanáta —‍íimaca yái Simónca. Néese Jesús íimaca irí: 
\p —‍Pidéca picàlidaca cayábani —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 44 Néese Jesús iwènúacawa, iicáca upualé, úái inanáica, yá íimaca Simón irí: 
\p —‍¿Piicásica úái inanáica? Nudéca nùanàaca pìatalé picapèe irìculé, quéwa càmita pité nulí úni nuíbacaténá nùabàliwa, néese úái inanáica udéca uíbaca nùabàli utuíyáa iyúwa, yá uchuìdacani uíwita ibáiná iyúwa.  
\v 45 Càmita pisùsùa nunàni ìwali pitàidacaténá cayába núa càide iyúwa wáiwitáise ìyáaná, wía judíoca; quéwa úái inanáica, nudécanáami nuwàlùacawa capìi irìculé, càmita uyamáida usùsùaca nùabàli ùacaténá nucàaluíniná, càide iyúwa judío íiwitáise ìyáaná.  
\v 46 Càmita piùcùa mawèníiri olivo iséená nuíwita ìwali píasáidacaténá casíimáica piicáca núa càide iyúwa judío íiwitáise ìyáaná; quéwa úái inanáica udéca ùucùaca cawèníiri perfume pumèníiri isàni nùabàli ìwali.  
\v 47 Iná núuma pirí nudéca numàacaca nuwàwawa ubáyawaná íicha, yái ubáyawanáca manuírica, máinícáiná cáinináca uicáca núa; quéwa pía iyúunáidéerica càmita máiní cabáyawanáca càmita máiní cáinináca piicáca núa —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 48 Néese Jesús íimaca ulí úái inanáica: 
\p —‍Nudéca numàacaca nuwàwawa pibáyawaná íicha cayábacaténá píapicha Dios —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 49 Néese áibanái wenàiwica fariseo imáidéeyéica néré, nadàbaca náimaca nalíwáaca: 
\p —‍Càmíirita Dios yái, íná canéerica iwèni meedá imàacáanácasa iwàwawa ubáyawaná íicha —‍náimaca náináidacawa nalíwa.  
\v 50 Quéwa Jesús íimaca ulí, úái inanáica: 
\p —‍Nudéca nuwasàaca pía Dios yàasu yùuwichàacáisi íicha, peebáidacáiná nulí. Pìawa matuíbanáita —‍íimaca yái Jesúsca. 
\c 8  
\s1 Mujeres que ayudaban a Jesús 
\p  
\v 1 Néeseté Jesús yàaca ipáchiaca yèepunícawa yàcalé manùbéeri irìculé, manuíri yàcalé, púubéeri nacái. Yá icàlidaca nalí Dios itàacái cayábéeri náalíacaténátéwa càinácaalí iyú Dios icùaca yàasu wenàiwicawa. Níái doce namanùbaca apóstolca nàacawa Jesús yáapicha.  
\v 2 Abénaméeyéi inanái nàacawa náapicha nacái, Jesús yúuquéeyéica íicha demonio, uláicái nacái. Abéechúa néená íipidenéechúa María Magdalena, úái Jesús yúuquéechúacaté íicha siete namanùbaca demonio.  
\v 3 Uacawa náapicha nacái Cuza yàacawéetúa íipidenéechúa Juana. Uacawéeri Cuza ichùulìaca rey Herodes yàasu wenàiwica íibaidéeyéica Herodes icapèerìcu; áiba inanái íipidenéechúa Susana ùacawéeridaca nía nacái; áibanái nacái manùbéeyéi inanái nàacawa náapicha nayúudàacaténá nía nàasu iyúwa. 
\s1 La parábola del sembrador 
\p  
\v 4 Néeseté manùbéeyéi wenàiwica nàwacáidáyacacawa naicácaténá Jesús. Namusúacawa mamáalàacata manùba yàcalé néese, yá nàanàaca Jesús yàatalé. Yá Jesús icàlidaca nalí comparación yéewáidacaténá nía. Yá íimaca nalí:  
\v 5 “Péemìacué comparación: Abéeri asìali ibàna yàacawa ituínási. Yá yàacawa càide iyúwa náiwitáise nabànáaná ituínási, yàaca icasáaca yàacawa bànacalé. Abénaméeyéi ituínási yúuwàacawa àyapulìcubàa, néese áibanái wenàiwica nabawàidaca ituínási. Néese màsibèenái yàanàaca néré, yá nayáaca íimi.  
\v 6 Aiba ituínási yéená yúuwàacawa cáli íinata íba yèewiré. Néese ituínási ibacácaalíwa, yá yéetácawa chuìcáiná cáli.  
\v 7 Aiba ituínási yéená yúuwàacawa tuíri yèewiré. Yá idàwinàacawa tuíri yáapicha. Quéwa tuíri idàwinàacawa dàalawaca bànacalé yèewibàa, càmita ibatàa bànacalé idàwinàacawa cayába.  
\v 8 Aiba ituínási yéená yúuwàacawa cayábéeri cáli íinata. Idàwinàacanáamiwa, yá idènìaca ìyacanáwa manùba. Madécaná yéetaná nadènìaca natuínáwa cien namanùbaca”, càité Jesús yéewáidaca nía. Néese Jesús íimaca nalí cachàiníiri iyú: “¡Càuwíiyéicaalícué pía, péemìacué nutàacái!” íimaca yái Jesúsca. 
\s1 El porqué de las parábolas 
\p  
\v 9 Néese Jesús yéewáidacalénái nasutáca néemìawani càinácaalí íimáaná yái comparaciónca.  
\v 10 Yá Jesús íimaca nalí: “Dios imàacacué píalíacawa càinácaalí iyú icùaca yàasu wenàiwicawa. Càmita imàaca áibanái yáalíacawa. Nucàlida quéwa áibanái iríni comparación iyú, yéewanápiná càmita náalimá náalía néemìacani càinácaalí íimáaná. Ewita naicácáaníta yái numàníirica, càicáaníta càmita náalía ìwali càinácaalí íimáaná. Ewita néemìacáaníta nutàacái, càicáaníta càmita náalíawa néemìaca càinácaalí íimáaná”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Jesús explica la parábola del sembrador 
\p  
\v 11-12 Jesús íimaca nalí: “Yácata íimáanáca yái comparaciónca. Yái ituínásica íimáanáca càicanide iyúwa Dios itàacái. Yá ituínásica yúuwèericawa àyapulìcubàa íimáanáca càicanide iyúwa wenàiwica yéemìacaalí Dios itàacái, quéwa Satanás yàanàaca imàacaca naimáichaca Dios itàacái ipíchaná neebáidacani, ipíchaná nacái namusúacawa Dios yàasu yùuwichàacáisi íicha.  
\v 13 Yái ituínásica yúuwèericawa íba yèewiré íimáanáca càicanide iyúwa wenàiwica néemìacaalí Dios itàacái, yá neebáidaca casíimáiri iyúni, quéwa neebáidaca maléená èeri meedáni. Càide iyúwa ituínási ibacácaalíwa, yá idàwinàacawa maléená èeri, néese yéetácawa canácáiná ipìchu cayába cáaléeri, càita nacái abénaméeyéi wenàiwica yéemièyéica Dios itàacái. Neebáidaca Dios itàacái maléená èeri. Néese nadàbacaalí nàuwichàacawa Dios irípiná, neebáidacáiná itàacái, càmicaalí nacái, Satanás yáalimáidacaalí nía namàníinápiná nabáyawanáwa, yásí nacaláacawa Dios itàacái íicha, yá nawènúadaca náiwitáisewa Dios íicha.  
\v 14 Yái ituínásica yúuwèericawa tuíri yèewiré, yácata íimáanáca càicanide iyúwa wenàiwica néemìacaalí Dios itàacái, náináidacawa nacái ìwali, quéwa càmita máiní namàni cayábéeri càide iyúwa Dios iwàwáaná. Càide iyúwa càmicaalí bànacalé idàwinàawa cayába dàalacáiná tuíri ìyaca itéesebàa, càita nacái abénaméeyéi wenàiwica. Náináidacawa nawàwawa nàasu ìwaliwa, yái èeri irìcuírica. Náináidacawa nacái plata ìwali meedá càasucaténá nía. Náináidacawa nacái nàwali macái wawàsi isíimáidéeripináca níawa chái èeri irìcu. Càide iyúwa bànacalé idàwinàacaalíwa báawata, quéwa canácatáita càyacanáni, càita nacái abénaméeyéi wenàiwica. Neebáca Dios itàacái báawatata, càmíirita quéwa nawàwalìcuísewa, íná càmita máiní namàni cayábéeri càide iyúwa Dios iwàwáaná.  
\v 15 Néese yái ituínásica yúuwèericawa cayábéeri cáli íinata íimáanáca càicanide iyúwa wenàiwica cayábéeri íiwitáise néemìacaalí Dios itàacái, yá neebáidaca Dios itàacái tài íiméeri iyú náiwitáise cayábéeri yáapichawa machìwéeri nacái. Néese namànica cayábéeri manuísíwata càide iyúwa bànacalé idènìacaalí mamáalàacata cayábéeri ìyacanáwa manùba”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 La parábola de la lámpara 
\p  
\v 16 Néese Jesús yéewáidaca nía àniwa comparación iyú: “Càmita watùcunìa lámpara wabàacaténáni yàalusi irìculé, càmita nacái wabàa lámpara wàasu cama yáapiréwa, yái waiméerica íinata. Néese wamàacaca lámpara icànaca chènunibàa yéewacaténá icànaca wenàiwica ìwali iwàluèyéicawa capìi irìculé.  
\v 17 Yái lámpara íimáanáca càicanide iyúwacué pìyáaná, píacué nuéwáidacaléca. Dios iwàwacué péewáidaca wenàiwica Dios itàacái iyú, yái tàacáisi ibàacanéeri píaliéricuécawa ìwali, càide iyúwa lámpara icànacaalí wenàiwica ìwali, naicácaténá cayába. Dios iwàwaca náalíacawa ìwali macáita yái tàacáisi càmíiricáwaca náalíawa ìwali. 
\p  
\v 18 “Iná péemìacué cayába nutàacái. Píináidacuéwa cayába ìwali yái péemièricuéca nucàlidaca pirí. Píináidacaalícuéwa cayábéeri iyú nutàacái ìwali, yásí Dios imàacacué píalíacawa mamáalàacata. Quéwa càmicaalícué píináidawa cayába nutàacái ìwali, yásí piimáichacuéca nacái àta càinácaalí wawàsi piyúunáidéericuéca píalíacawa ìwali”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 La madre y los hermanos de Jesús 
\p  
\v 19 Néeseté Jesús yáatúa yàanàaca yàatalé, Jesús yéenánái yáapicha. Càmita quéwa náalimá nawàlùacawa capìi irìculé manùbacáiná wenàiwica néré.  
\v 20 Aiba wenàiwica icàlidaca Jesús iríni. Yá íimaca Jesús irí: 
\p —‍Píatúaca úara ibàlùawa bàacháwáise péenánái yáapicha. Nawàwa naicáca pía —‍íimaca.  
\v 21 Quéwa Jesús íimaca: 
\p —‍Cawinácaalí wenàiwica yéemièyéica Dios itàacái, imàníiyéica nacái càide iyúwa Dios íimáaná, nuicáca nía càide iyúwa núatúanáiwa, nuénánái nacáiwa —‍íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Jesús calma el viento y las olas 
\p  
\v 22 Aiba èerité Jesús iwàlùacawa barca irìculé yéewáidacalénái yáapichawa. Yá íimaca nalí: 
\p —‍Wachàbacuéwa abéemàalé Galilea icalìsaniná íicha —‍íimaca. Iná nàacawa.  
\v 23 Idècunitàacá nachàbacawa calìsa ìwalìabàa, yá Jesús iimáca íichawa. Yáta manuíri cáuli idàbaca ipùaca nàwali. Yá màladàca idàbaca ipuníadaca barca úni iyú, yá nasawíaca nàacawa.  
\v 24 Iná nacawàidaca Jesús, yá náimaca irí: 
\p —‍¡Wáiwacali! ¡Wasawíaca wàacawa! —‍náimaca Jesús irí. Néese Jesús imichàaca ibàlùacawa, yá ichùulìaca cáuli, màladàca nacái wiúnápináni. Yá wiúca macáita màladàca.  
\v 25 Néesecáwa Jesús íimaca yéewáidacalénái iríwa: 
\p —‍¿Cánácué càmita manuí píináidacawa piwàwawa nùwali? —‍íimaca. Quéwa cáaluca nía, náináidacawa manuísíwata naicáidaca Jesús irí nacái. Yá nasutáca néemìawa níawáaca: 
\p —‍¿Cawinásica yái asìalica, ichùulièrica cáuli, màladàca nacái, yásí neebáidaca càide iyúwa ichùulìaná nía? —‍náimaca nalíwáaca. 
\s1 El endemoniado de Gerasa 
\p  
\v 26 Atata nàanàacaté abéemàalé Galilea icalìsaniná íicha, aléera Gerasa yàasu cáli néré, ìyéerica abéemàise Galilea yàasu cáli íicha.  
\v 27 Jesús iricùacawa barca irìcuíse cáli íinatalé, yá asìali imusúacawa yàcalé íicha, demonio idacuèrica íiwitáise, yá yàacawa Jesús yàatalé. Madécaná camuí yèepunícawa mabàleta yái asìalica. Càmita ìya capìirìcu. Néese ìyaca yéetáními icàliculèená yèewibàa.  
\v 28 Néese asìali iicáca Jesús, yá ibàlùacawa yùuluì ipùata iyúwa Jesús irí, yá demonio yéemíanícawa asìali isàna iyú: 
\p —‍¡Picá pisàiwica nulí wawàsi, pía Jesús, yái Dios chènuníiséeri Iirica! Nusutáca píicha wawàsi, picá piùwichàida núa —‍íimaca. 
\p  
\v 29 Isutáca Jesús íicha cài, yácáiná Jesús ichùulìaca ìyaca demonio yàanápináwa asìali íicha. Demonio idacùacaté asìali íiwitáise manùba yàawiría. Yá éwita áibanái idacùacáaníta asìali cadena iyú, icáapi, yàabàli nacái ipíchaná imusúacawa, càicáaníta imàdáidacaté íichawani yái cadenaca. Yá demonio ipìadáidaca asìali manacúali yùuculépiná càináwàiri canácatalé wenàiwica.  
\v 30 Néese, Jesús isutáca yéemìawa demonio: 
\p —‍¿Càiná píipidená? —‍íimaca yái Jesúsca. Néese demonio íimaca: 
\p —‍Nuípidená Legión, íimáanáca “cawàwanáta cinco mil namanùbaca” —‍íimaca yái demonioca. Càité íimaca madécanácáiná demonio nawàlùacatéwa iwàwalìculé, yái asìalica.  
\v 31 Néese, demonionái isutáca Jesús íicha wawàsi manuísíwata ipíchaná ichùulìaca nàacawa depuíwéeri utàwi irìculé nàuwichàacatalépinácawa.  
\v 32 Mawiénita nalí manùbéeyéi marranonái yèepuníwa. Nayáaca nèepunícawa nayáacaléwa dúli ìwali. Iná demonionái isutáca Jesús íicha wawàsi imàacáanápiná nawàlùacawa marranonái idèerìculé. Yá Jesús imàacaca nàacawa.  
\v 33 Iná demonionái yàacawa asìali íicha. Yá nawàlùacawa marranonái idèerìculé. Néese macáita marranonái napìacawa iyúwa máiwitáiséeyéi demonio íiwitáise iyú, nacaláacawa quìratàli íinatáise calìsa yáaculé. Yá macáita nàisicùmacawa, níái pìráica càmíiyéica Dios imàaca judíonái idènìaca, casacàacáiná nalí marrano iiná. 
\p  
\v 34 Néese níái icuèyéicaté marranonáimi naicácaalíté marranonái yéetáanáwa, yá napìacawa, nacàlidaca nalíni yàcalé irìcu, nalí nacái áibanái wenàiwica ìyéeyéica yàcalé itéese.  
\v 35 Néese wenàiwicanái namusúacawa yàcalé íicha naicácaténá nàyáaná. Yá nàacawa Jesús yàatalé. Naicáca asìali demonio yèericatéwa íicha. Yáawinéeriwa Jesús yàabàli néenibàa, cabàleta, cáiwitáisewaca. Yá cáaluca níái yàcalé mìnanáica.  
\v 36 Néese níái icuèyéicaté marranonáimi iiquéeyéicaté macáitani, nacàlidaca yàcalé mìnanái irí Jesús ichùnìacaté asìali demonionái ìyéericaté iwàwalìcu.  
\v 37 Néese macáita Gerasa yàasu cáli néeséeyéi nasutáca Jesús íicha wawàsi manuísíwata yèepùanápináwa náicha, máinícáiná cáaluca naicácani. Iná Jesús iwàlùacawa barca irìculé, yèepùacaténáwa náicha, yéewáidacalénái yáapichawa.  
\v 38 Yái asìali demonio yèericatéwa íicha isutáca Jesús íicha wawàsi manuísíwata imàacáanápiná yàacawa yáapicha. Quéwa Jesús ichùulìacani iyamáanápináwa. Yá Jesús íimaca irí: 
\p  
\v 39 —‍Pèepùawa picapèe néréwa, picàlida péenánái iríwa ìwali yái cayábéerica Dios imàníirica pirí —‍íimaca yái Jesúsca. Néese, yái asìali yàaca icàlidaca macáita ìyacàle mìnanái iríwani, Jesús imàníináté irí cayábéeri manuísíwata. 
\s1 La hija de Jairo. La mujer que tocó la capa de Jesús 
\p  
\v 40 Néese Jesús idécanáamité ichàbacawa àniwa abéemàalé Galilea icalìsaniná íicha barca irìcu, yá madécaná wenàiwica itàidacani casíimáiri iyú, nacùacáináté Jesús yàanàaca néré.  
\v 41 Néese áiba asìali yàanàaca Jesús yàatalé, íipidenéeri Jairo. Judíonái yéewáidacàalu íiwacalicani, yái Jairoca. Yá yúuwàa irìacawa inùmáawawa Jesús irí yàacaténá Jesús icàaluíniná, yéewanápiná Jesús iicáca ipualé. Yá isutáca Jesús íicha wawàsi manuísíwata yàanápináwa icapèe néré.  
\v 42 Jairo idènìacáiná abéechúata íiduwa, idènièchúa doce camuí, iculuéchúawa, iwàwéechúa yéetácawa Jairo íicha. Yá Jesús yàacawa Jaironái yáapicha madécaná wenàiwica yèewi. Máinícáiná manùbaca wenàiwica, íná nacàbadàayacacawa nàacawa Jesús iwéré.  
\v 43 Abéechúa inanái ùacawa manùbéeyéi wenàiwica yèewi. Cáuláicaca úa doce camuí, uíraná yàacawa uícha mamáalàacata. Uucacaté macáita ùasu platawa upáyaidacaténá cadèpìacáiyéi quéwa canácata yáaliméerité ichùnìaca úa.  
\v 44 Uái inanáica ùacawa Jesús yáamíise mawiénita irí. Yá udunùaca ibàle ipùata ìwali. Yáta uíraná iyamáacawa uícha.  
\v 45 Néese Jesús isutáca yéemìawa níái wenàiwicaca: 
\p —‍¿Cawiná idunùa nùwali? —‍íimaca nalí. Yá macáita náimaca càmitasa nadunùa ìwali. Iná Pedronái íimaca Jesús irí: 
\p —‍Wáiwacali, dàalaca wenàiwica yèeyéicawa wáapicha, nawesíaca nàacawa pía macái pìwalíiseta. ¿Cáná pisutáca péemìawa cài? —‍íimaca yái Pedroca.  
\v 46 Quéwanáta Jesús íimaca mamáalàacata: 
\p —‍Aibanáica níara idunùa nùwali. Núalíacawa nuchùnìaná wenàiwica nuíwitáise iyúwa cawinácaalí idunuèrica nùwali —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 47 Néese úái inanáica uémìacani, yá úalíacawa càmita udé ubàacawa uináwanáwa Jesús íicha. Néese ùanàaca itatéechúawa icalùniwa, yá ubàlùacawa ùuluì ipùata iyúwa Jesús irí ùacaténá icàaluíniná. Yá ucàlidacani nàacuésemi macái níái ìyéeyéica néeni cáná yéewa udunùaca Jesús ìwali. Yá ucàlidaca nacái uchùnìanáwa udécanacáita udunùaca ibàle ìwali.  
\v 48 Néese Jesús íimaca ulí: 
\p —‍Pía inanáica, pidéca pichùnìacawa pimàacacáiná piwàwawa nùwali. Pìawa matuíbanáita —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 49 Idècunitàacáwa Jesús icàlidaca inanái iríni, yá áiba wenàiwica yàanàaca nàatalé, itéerica tàacáisi Jairo irí, yái judíonái yéewáidacàalu íiwacalica. Yá asìali íimaca Jairo irí: 
\p —‍Píidumica yéetáwa. Picá pisàiwica quirínama irí wawàsi, yái yéewáidéerica wenàiwica —‍íimaca.  
\v 50 Quéwa, Jesús yéemìacani, yá íimaca Jairo irí: 
\p —‍Picá cáalu pía. Peebáidacáita nulí mamáalàacata, yásí cayábaca píidu àniwa —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 51 Néese nàanàacaté Jairo icapèe néré, yá canácata Jesús imàaquéeri iwàlùacawa yáapicha. Níawamicata iwàlùacawa Jesús yáapicha, yái Pedro, Santiago nacái, Juan nacái, úanirimi nacái, úatúami nacái, úái sùmàu yéetéechúamicawa.  
\v 52 Nàyaca capìi irìcu madécaná wenàiwica íicháaníiyéica báawanama yéetéechúamiwa íiwitáise, càide iyúwa judío íiwitáise ìyáaná. Quéwa Jesús yáalíacawa icáucàidáanápináté úa, íná Jesús íimaca nalí: 
\p —‍Càmita iwàwacutácué píicháaníca. Uái mànacàuca, càmíichúata yéetáwa. Uimácáita ùyaca —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 53 Néese naicáaníca Jesús iquíniná, náalíacáináwa báisícata uétácatéwa.  
\v 54 Néese Jesús íibàaca ucáapi ìwali úái yéetéechúamicawa. Yá íimaca ulí: 
\p —‍¡Pía, mànacàuca, pimichàawa! —‍íimaca ulí.  
\v 55 Yáta uwàwa cáuri yèepùacawa uiná irìculé àniwa. Yáta upisìaca ubàlùacawa. Néese Jesús ichùulìaca nàaca uyáapiná.  
\v 56 Néese usèenái náináidacawa naicáidaca ulí manuísíwata naicácáiná cáuca úa, quéwa casíimáica nawàwa manuísíwata. Jesústa quéwa yàalàaca nía ipíchaná nacàlidaca áibanái irí icáucàidacaté úa. 
\c 9  
\s1 Jesús envía a los discípulos a anunciar el reino de Dios 
\p  
\v 1 Néeseté Jesús imáidaca yàataléwa níái doce namanùbaca yéewáidacalécawa. Yá imàaca nalí ichàiniwa náucacaténá macái demonio íiwitáaná wenàiwicanái íicha, náucacaténá nacái náicha macái uláicái.  
\v 2 Jesús ibànùaca nía nacàlidacaténá wenàiwicanái irí càinácaalí iyú Dios icùaca yàasu wenàiwicawa, nachùnìacaténá nacái cáuláiquéeyéi.  
\v 3 Jesús íimaca yéewáidacalénái iríwa: 
\p —‍Picácué peedá piríwa wàlisài àicu, saco nacái, yàacàsi nacái, iwèni nacái. Picácué pité pucháiba bàlesi.  
\v 4 Pìacuéwa yàcalé irìculé, néese càiríinácaalícué capìi piwàlùawa irìculé, piimácué néenibàata, àta pèepùacatalétacuéwa yàcalé irìcuíse.  
\v 5 Aibalé càmicaalícué nabatàa piwàlùacawa yàcalé irìculé, néese pìacuéwa íicha. Pichùpìacué cáli ichùmalé pìabàli íichawa naicápiná càide iyúwa judío íiwitáise ìyáaná, píasáidacaténácué nalí Dios yùuwichàidáanápiná nía —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 6 Néese nàacawa Jesús íicha. Yá nàacawa macái yàcalé. Nacàlidaca nàacawa yái tàacáisica íiméerica Jesús iwàwaca iwasàaca wenàiwicanái Dios yàasu yùuwichàacáisi íicha. Nachùnìaca nàacawa cáuláiquéeyéi wenàiwica nacái. 
\s1 Incertidumbre de Herodes 
\p  
\v 7 Néeseté rey Herodes yéemìaca abénaméeyéi wenàiwica icàlidaca Jesús iináwaná ìwali, macáita nacái Jesús imàníirica. Iná càmita Herodes yáalíawa íináidéeripináwa, máiní càulenáca íichani; abénaméeyéi wenàiwica náimacáiná Jesús ìwali Juan el Bautistamicani, náináidacawa Juanmi icáucàacatéwa.  
\v 8 Aibanái nacái náimaca Jesús ìwali profeta Elíascani, yèepuèricasa yàanàaca àniwa; áibanái nacái náimaca Jesús ìwali bàaluisàimi profetanáimi yéenácani, imichèericasawa yéetácáisi íicha.  
\v 9 Quéwa Herodes íimaca: 
\p —‍Nuchùulìacaté nùasu úwináiwa nawichùanápiná Juan íicha íiwita yéetácaténátéwa. ¿Cawinásica yáara asìalica nuémièrica nacàlidaca ìwali madécaná? —‍íimaca yái Herodesca. Ináté Herodes iwàwa iicáca Jesús. 
\s1 Jesús da de comer a cinco mil hombres 
\p  
\v 10 Néeseté apóstolnái nèepùacawa Jesús yàatalé àniwa, yá nacàlidaca Jesús irí ìwali yái namàníiricaté. Néese Jesús itéca nía méetàuculé áibanái wenàiwica íicha, Betsaida ìyacàlená néré.  
\v 11 Quéwa madécaná wenàiwica yáalíacawa Jesús yàanàaná néré, yá nàacawa yàatalé. Jesús itàidaca nía cayába. Icàlidaca nalí càinácaalí iyú Dios icùaca yàasu wenàiwicanáiwa. Ichùnìa nacái cáuláiquéeyéi wenàiwica. 
\p  
\v 12 Néese táicaca yàacawa, íná yéewáidacalénái doce namanùbaca nàacawa Jesús yàatalé, yá náimaca irí: 
\p —‍Pichùulìa wenàiwicanái nèepùanápináwa nacutácaténá naimácatáipiná, nayáacatáipiná nacái yàcalé irìculé, bànacalé ìyacatalé nacái ìyéeyéica mawiénita. Wàyacáiná chái canácatái wenàiwicanái iyáapiná —‍náimaca.  
\v 13 Quéwa Jesús íimaca nalí: 
\p —‍Píatacué yàa nayáapiná —‍íimaca yái Jesúsca. Néese náimaca irí: 
\p —‍Canáca walí nayáapiná. Wadènìa cinco namanùbaca pan meedá, pucháiba cubái imìdecaná nacái. ¡Càmita wáalimá wàaca wawènìaca nayáapiná, níái madécanéeyéi wenàiwicaca! —‍náimaca.  
\v 14 Nàyacáiná néeni cawàwanáta cinco mil namanùbaca asìanái. Càmita naputàa inanái, sùmanái nacái. Quéwa Jesús íimaca yéewáidacalénái iríwa: 
\p —‍Pichùulìacué náawinacawa cincuentanama nàwacaca náawinacawa —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 15 Néese nachùulìaca cài nía, yá macáita náawinacawa.  
\v 16 Néese Jesús yeedáca cinco namanùbaca pan icáapi irìculéwa, pucháiba cubái imìdecaná nacái. Yá iicáidaca chènuniré, yàaca Dios irí cayábéeri yàacàsi ìwali. Néese isubèriadaca nía, yàaca yéewáidacalénái iríwani, yéewacaténá nawacùaca yàacàsi wenàiwicanái irí.  
\v 17 Néese macáita nayáaca cadénamani. Yá needáca doce namanùbaca mapíiri yàacàsi yéenáimi imàaquéericawa. 
\s1 Pedro declara que Jesús es el Mesías 
\p  
\v 18 Aiba èerité Jesús isutáca yáawawa Dios íicha méetàuculé wenàiwicanái íicha. Yéewáidacalénái nàyaca yáapicha. Yá isutáca yéemìawa nía: 
\p —‍¿Càiná náimaca nùwali níara áibanái wenàiwicaca? ¿Cawinása núa? —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 19 Néese yéewáidacalénái íimaca irí: 
\p —‍Abénaméeyéi íimaca pìwali Juan el Bautistamicasa pía, náimacáiná Juanmi idécasa icáucàacawa. Aibanái íimaca profeta Elíascasa pía, yèepuèricasa yàanàaca àniwa, yái profeta Dios íiméericaté ìwali ibànùanápináté àniwani. Aibanái íimaca nacái pìwali bàaluisàimi profetanái yéenácasa pía, imichèericasawa yéetácáisi íicha, níái profetami itàaníiyéicaté Dios inùmalìcuíse —‍náimaca.  
\v 20 Néese Jesús isutáca yéemìawa nía: 
\p —‍Néenicué pía, ¿càinácué nacái píimaca nùwali? ¿Cawiná núa? —‍íimaca yái Jesúsca. Yá Pedro íimaca irí: 
\p —‍Píacata yái Mesíasca, yái wacuèrinápiná Dios icàlidéericaté iináwaná ìwali wàawirináimi israelitanái irí, ibànùanápináté walí wacuèrinápiná —‍íimaca yái Pedroca.  
\v 21 Quéwa Jesús yàalàaca nía cachàiníiri iyú ipíchaná nacàlidaca iináwaná áibanái irí, Mesíascani. 
\s1 Jesús anuncia su muerte 
\p  
\v 22 Néese Jesús íimaca nalí: 
\p —‍Iwàwacutá nùuwichàacawa manuísíwata, núa asìali Dios néeséerica. Yá wenàiwica íiwacanánái, sacerdote íiwacanánái nacái, nía nacái yéewáidéeyéica wenàiwica templo irìcu, náucapiná náichawa núa iyúwa canéeri iwèni. Yá nanúapiná núawa, quéwa máisiba èeri irìcu nucáucàapináwa —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 23 Néese Jesús íimaca nalí macáita wenàiwica ìyéeyéica néré: 
\p —‍Abéericaalí péenácué iwàwa yàacawa núapicha iyúwa nuéwáidacalé, càmita yéewa pimànica abéerita yái piwàwéerica pimànica. Macái èeri imanùbaca iwàwacutá matuíbanáiri iyú pimàaca áibanái yùuwichàidaca pía, éwita naicáanícaalí nacái piquíniná, éwita nanúacaalí píawa cruz ìwali peebáidacáiná nutàacái. Iwàwacutá nacái pimànica mamáalàacata càide iyúwa nuchùulìaná pía.  
\v 24 Níacáiná cawinácaalí càmíiyéica iwàwa yeebáidaca nutàacái ipíchaná nàuwichàacawa nulípiná, canáca nalí nacáuca càmíiri imáalàawa. Néese cawinácaalí yeebáidéeyéica nutàacái mamáalàacata éwita áibanái inúacaalí nía, nadènìapiná nacáucawa càmíiri imáalàawa.  
\v 25 Ewita wenàiwica yeedácaalí iríwa macáita chái èeri yàasu cawèníirica, quéwa yúuca íichawa icáucawa càmíiri imáalàawa càmicáiná yeebáida nutàacái, yá canéerica iwèni meedá iríni macáita yái cawèníirica yeedéerimica iríwa.  
\v 26 Aibacaalí wenàiwica báica icàlidaca cayábéeri nùwali áibanái irí, nutàacái ìwali nacái, càmita núumapiná ìwali nùasu wenàiwicacani, núa asìali Dios néeséerica, nùanàacaalípiná áiba èeriwa cachàiníiri iyú nacamalá irìcu, yái Núaniri Dios, nía nacái mabáyawanéeyéi ángel, nucùacaténá macáita èeri mìnanái.  
\v 27 Péemìacué cayába, abénaméeyéi péenácué ìyéeyéica chái siùca èeri, càmita néetápináwa ipíchawáise naicáca càinácaalí iyú Dios icùaca yàasu wenàiwicawa —‍íimaca yái Jesúsca. 
\s1 La transfiguración de Jesús 
\p  
\v 28 Néeseté abéeri semana natàanícadénáami cài, yáté Jesús yàacawa dúli íinatalé isutácaténá yáawawa Dios íicha. Máisiba asìanái nàacawéeridaca Jesús, yái Pedro, Santiago nacái, Juan nacái.  
\v 29 Idècunitàacá Jesús isutáca Dios íicha, yá mèlumèluwaca inàni icànaca áibata iicácanáwa. Ibàle nacái cabalèeri icànaca, icànéeri mèlumèluwaca.  
\v 30 Yá pucháiba asìanái namàacaca níawawa apóstolnái iicácaténá nía. Pucháiba nabàlùa natàaníca Jesús yáapicha, níacata profeta Moisés, profeta Elías nacái.  
\v 31 Níái pucháiba asìanáica cacamalánáca nía chènuníiséeri camalási iyú. Natàaníca nalíwáaca Jesús yáapicha càinácaalí iyú Jesús yùuwichàanápinátéwa, yéetáanápináté nacáiwa Jerusalén ìyacàlená néeni.  
\v 32 Ewita cadapùlecáaníta Pedro, nía nacái yàacawéeyéináca, càmitàacá máiní naimásíwaca, yá naicáca Jesús icamaláná chènuníiséerica. Naicá nacái níái pucháiba asìanáica ibàluèyéicawa yáapicha.  
\v 33 Néese idécanáamité nàacawa Jesús íicha níái pucháiba asìanáica, yá Pedro íimaca Jesús irí: 
\p —‍Wáiwacali, ¡cayábéeriquéi wàyáanáca chái! Siùcata wamànica máisiba capìi yáana wawàwalíinápinácué pía, abéeri pìasupiná, áiba nacái Moisés irípiná, áiba nacái Elías irípiná —‍íimaca yái Pedroca. Quéwa Pedro càmita íináidawa cayába ipíchawáise itàaníca. 
\p  
\v 34 Yá idècunitàacá Pedro itàaníca, yáta acalèe yàanàaca nàatalé. Yá acalèe ibàlìaca nía. Cáaluca nía manuísíwata acalèe yèewi, níái Pedronáica.  
\v 35 Néese néemìaca Dios itàacái acalèe yèewíise, yá íimaca nalí: “Yácata Nuìri nuwàwéeri cáininéerica nuicáca. Cayábaca nuwàwa nuicácani. Péemìacué itàacái”, íimaca yái Diosca. 
\p  
\v 36 Idécanáami néemìaca yái tàacáisica, yá naicáca Jesús ibàluèricawa néenibàa abéerita. Néese masànacata níái Pedronáica. Néenialíté càmíiyéi icàlida áibanái iríni, yái naiquéericaté. 
\s1 Jesús sana a un muchacho que tenía un espíritu impuro 
\p  
\v 37 Néeseté mapisáináami àniwa idécanáami nalicùacawa dúli íinatáise, yá madécaná wenàiwica yàacawa náipunitáidacaténá Jesús.  
\v 38 Yá áiba asìali ìyaca manùbéeyéi wenàiwica yèewi. Iimaca cachàiníiri iyú Jesús irí: 
\p —‍Pía, yéewáidéerica wía, pimàni nulí cayábéeri, pìa piicá nuìri, yácáináta abéerita nuìricani.  
\v 39 Demonio idacùaca nuìri íiwitáise, yàaca irí tèwacáimi, yá imàaca yéemíanícawa, yá itatáidacani àta cacàlicataléta inùmalìcuíse. Imàaca nacái nuìri inúadáidaca yáawawa cachàiníiri iyú, càmíiri iwàwa iwasàaca nuìri.  
\v 40 Nudéca nusutáca péewáidacalénái íicha wawàsi náucáanápiná demonio nuìri íicha, quéwa càmita náalimá nachùnìacani —‍íimaca.  
\v 41 Yá Jesús íimaca: 
\p —‍¡Píacué càmíiyéica yeebáida Dios ìwali, báawéeyéi nacái íiwitáise meedá! ¿Càinácué èeri iwàwacutá nùyacuéca píapicha quiríta? ¿Càinácué èeri iwàwacutá numànicuéca pirí quiríta? —‍íimaca yái Jesúsca. Yá Jesús íimaca asìali irí: 
\p —‍Pìanàida cháni, yái pìirica —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 42 Yái ùuculìiri yàacawa Jesús yàatalé, yá demonio yúucaca ùuculìiri cáli íinatalé itatáidacani. Quéwa Jesús yàalàaca demonio cachàiníiri iyú, ichùulìaca demonio yàacawa ùuculìiri íicha. Càita Jesús ichùnìaca yái ùuculìirica, yèepùadacani yáaniri iríwa nacái.  
\v 43 Yá macáita ìyéeyéica néeni náináidacawa manuísíwata naicáidaca Jesús irí idènìacáiná Dios íiwitáise manuíri. 
\s1 Jesús anuncia por segunda vez su muerte 
\p Macáita ìyéeyéica néré náináidacawa manuísíwata naicáidaca Jesús irí mamáalàacata, natàaníca nàyaca náapichawáaca ìwali yái Jesús imàníirica, quéwa Jesús itàanícaté yéewáidacalénái yáapichawa méetàucuta wenàiwicanái íicha. Iimaca nalí: 
\p  
\v 44 —‍Péemìacué cayábani, picácué piimáichani: Abénaméeyéi wenàiwica presopináca namànica núawa namàacacaténá áibanái asìanái inúaca núa, núa asìali Dios néeséerica —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 45 Càmita quéwa náalía néemìaca càinácaalí íimáaná yái tàacáisica Jesús icàlidéerica nalí càmicáiná Dios imàaca náalíaca néemìaca càinácaalí íimáaná. Yá cáaluca nasutáca Jesús íicha wawàsi icàlidáanápiná nalíni càinácaalí íimáaná. 
\s1 ¿Quién es el más importante? 
\p  
\v 46 Néenialíté Jesús yéewáidacalénái nadàbaca natàaníca náapichawáaca ùuléeri wawàsi iyú, chánácaalí néená máiníiri cachàini áibanái íicha canánama.  
\v 47 Quéwa Jesús yáalíacawa náináidáanáwa. Yá yeedáca sùmài, yá ibàlùadaca sùmài mawiénita iríwa.  
\v 48 Yá Jesús íimaca nalí: 
\p —‍Pimànicaalí cayábéeri nuípidená ìwali sùmài irí, càiride iyúwa yái sùmàica peebáidacáiná nutàacái, yásí nuicáca yái cayábéerica pimàníirica sùmài irí càide iyúwa pidéca nacáicaalí pimànica nulí cayábéeri. Càmita pimàni abéerita nulí cayábéeri, néese pimànica nacái irí cayábéeri yái Diosca ibànuèrica núa. Yái péená piiquéericuéca càiride iyúwa càmíiri cachàini náicha canánama càide iyúwa yái sùmàica, yácata Dios iiquéerica càiride iyúwa máiníiri cachàinica náicha canánama níái péenáca. Iná yéewa yái cayábéerica pimàníiricuéca sùmài irí càmíiri cachàini náicha canánama, yá nuicápiná càinide iyúwa pidéca nacáicaalí pimànica nulíni, yái cayábéerica —‍íimaca yái Jesúsca. 
\s1 El que no está contra nosotros, está a nuestro favor 
\p  
\v 49 Néese Juan íimaca Jesús irí: 
\p —‍Wáiwacali, wadéca waicáca áiba asìali yúuquéeri demonio wenàiwica íicha píipidená ìwali íimacáiná pimàacasa cài imànica, quéwa càmita yèepuníwa wáapicha, íná wadéca wàalàacani cachàiníiri iyú ipíchaná yúucaca demonio wenàiwica íicha —‍íimaca yái Juanca.  
\v 50 Néese Jesús íimaca nalí: 
\p —‍Picácué pichùulìa càmíinápiná imàni cayábéeri, macáicáiná càmíiyéica yùuwide imànica wía, nayúudàaca wía —‍íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Jesús reprende a Santiago y a Juan 
\p  
\v 51 Mawiénicaté Jesús yéenáiwaná yàanàaca imichàacatáipinátéwa chènuniré, ínáté Jesús íináidacawa iwàwalìcuísewa yàanápináwa Jerusalén ìyacàlená nérépiná.  
\v 52 Yá ibànùaca ipíchaléwa tàacáisi asìanái yáapicha. Yá nawàlùacawa yàcalé irìculé Samaria yàasu cáli íinata nacutácaténá irí naimácatáipiná.  
\v 53 Quéwa, báawaca samaritanonái iicáca judíonái íná níái samaritanoca càmita nabatàa Jesús iwàlùacawa nàyacàle irìculé náalíacáináwa Jesús yàanápinátéwa Jerusalén ìyacàlená nérépiná.  
\v 54 Néese Jesús yéewáidacalénái Santiago, Juan nacái néemìacani, yá náimaca Jesús irí: 
\p —‍Wáiwacali, ¿piwàwasica wachùulìaca quichái yúuwàanápináwa chènuníise nàwali imáalàidacaténá nía càide iyúwaté profeta Elías imáidáanáté quichái yúuwàanápináwa chènuníise imáalàidacaténáté báawéeyéi wenàiwica? —‍náimaca.  
\v 55 Quéwa Jesús iwènúa iicáidaca nalí, yá yàalàaca nía cachàiníiri iyú. Yá íimaca nalí: 
\p —‍Càmitacué píináidawa càide iyúwa Dios iwàwáaná.  
\v 56 Càmita nuwàwa nùuwichàidaca nía, núa asìali Dios néeséerica, càmicáiná nùanàa numáalàidacaténá wenàiwicanái, néese nùanàaca nuwasàacaténá nía Dios yàasu yùuwichàacáisi íicha —‍íimaca yái Jesúsca. Néese nàacawa áiba yàcalé irìculé. 
\s1 Los que querían seguir a Jesús 
\p  
\v 57 Idècunitàacá nèepunícawa àyapulìcubàa, áiba asìali íimaca Jesús irí: 
\p —‍Nuíwacali, nuwàwa nùacawa píapicha àta alénácaalí pìawa yéewacaténá péewáidacaléca núa —‍íimaca.  
\v 58 Jesús íimaca irí: 
\p —‍Píináidawa cayába quéechacáwa asáisí píalimácaalí nuéwáidacaléca pía, càulenácáiná wenàiwica nàyaca càide iyúwa nùyáaná. Péemìa comparación: Yàlidunái idènìaca ibànawa, cuìpìranái nacái nadènìaca namùlubèwa, núacata quéwa, yái asìali Dios néeséerica, càmita nudènìa nuimácatáipináwa —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 59 Néese Jesús íimaca áiba irí: 
\p —‍Pìawa núapicha, iyúwa nuéwáidacalé —‍íimaca yái Jesúsca. Quéwa yái asìali íimaca Jesús irí: 
\p —‍Nuíwacali, pimàaca nùyaca nuénánái yáapichawa àta núaniri yéetácatalépinátawa, néese idécanáami nubàlìacani, yásí nùacawa píapicha iyúwa péewáidacalé —‍íimaca irí.  
\v 60 Néese Jesús íimaca irí: 
\p —‍Pimàaca nabàlìaca níawáacata, cawinácaalí ìyéeyéica matuíbanáita Dios íicha. Píata quéwa, pìa picàlidaca Dios itàacái wenàiwicanái irí náalíacaténáwa càinácaalí iyú Dios icùaca yàasu wenàiwicawa —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 61 Néese áiba íimaca Jesús irí: 
\p —‍Nuíwacali, nuwàwa nùacawa píapicha iyúwa péewáidacalé. Quéwa pimàni nulí cayábéeri, pimàacaca nuèpùacawa quéechacáwa nucapèe néréwa, nucàlidacaténá nùanáwa nuénánái iríwa. Yásí nùacawa néese nùacaténáwa píapicha —‍íimaca irí.  
\v 62 Néese Jesús íimaca irí: 
\p —‍Péemìa comparación: Aibacaalí idàbaca íibaidaca ibànacale yàalunápináwa, néese íináidacaalíwa imàníinápiná áiba wawàsi, yá iwènúacawa íibaidacalé íichawa, yásí canéerica iwèni meedáni yái wenàiwicaca, càmita íibaida machacàníiri iyú. Càita nacái cawinácaalí wenàiwica iwènuéyéicawa nuícha idécanáami nadàbaca náibaidaca nulípiná, canáca yéewanáwa Dios yéenibeca nía, Dios icùacaténá nía —‍íimaca yái Jesúsca. 
\c 10  
\s1 Jesús envía a los setenta y dos 
\p  
\v 1 Néeseté Wáiwacali yeedáca yéewáidacalénáiwa áibanái setenta y dos namanùbaca. Yá ibànùaca nía ipíchaléwa pucháibanamata. Yá ibànùaca nía nàacaténáwa macái yàcalé irìculé, wenàiwicanái ìyacatái nacái, níái yàcaléca iwàwacutácataléca Jesús ipáchiaca. 
\p  
\v 2 Yá íimaca yéewáidacalénái iríwa: “Báisíta, madécaná wenàiwica nawàwa neebáidaca nutàacái. Péemìacué comparación. Càica níade iyúwa bànacalé ituíná yàasu èeri yàanàacaalí wenàiwica needácatáipiná nabànacale ìyacanáwa, quéwa máisibáanatacué pía, icàlidéeyéipiná nalí nutàacái. Iná pisutácué Dios íicha, yái càiride iyúwa bànacalé íiwacali, ibànùanápiná yàasu wenàiwicawa íibaidéeyéipiná irí, nacàlidacaténá nalí nuináwaná ìwali, yéewacaténá neebáidaca nutàacái, yásí wàwacáidaca nía Dios yàasunáipiná, càide iyúwa wenàiwica yeedácaalí bànacalé ìyacaná quíiracaalíni.  
\v 3 Pìacuéwa. Péemìacué cayába áiba comparación: Nubànùacué pía èeri mìnanái yèewiré cuwèesi lobo nacáiyéi íiwitáise, báawéeyéica iicáca Dios. Càicuéca píade nèewi iyúwa ovejanái yéenibe, càmíiyéica yáalimá ipéliaca caluéyéi cuwèesi lobo íipunita iwàwéeyéica iyáaca oveja yéenibe.  
\v 4 Picácué pité saco, moneda yàalu nacái, áiba pìasu costizapiná nacáiwa. Pìacàatétacuéwa, picácué piyamáa pibàlùacawa déecuíri iyú àyapulìcubàa pitàanícaténá áibanái yáapicha.  
\v 5 Piwàlùacuéwa nacapèe irìculé, yá pitàidacué nía quéechacáwa. Càicué píimaca nalíwa: ‘¡Nusutáca Dios íicha imàníinápinácué pirí cayábéeri, píacué ìyéeyéica capìi irìcu!’ càicué pitàidaca níawa.  
\v 6 Cayábacaalí náiwitáise níái capìi irìcuíyéica, yásí Dios imànica nalíwa cayábéeri càide iyúwacué pisutáaná íicha. Quéwa, càmicaalí cayába náiwitáise, néese Dios càmita imànipiná nalí cayábéeri.  
\v 7 Piimácué nacapèe irìcu. Piyáacué nacái piyáacaléwa náapicha àta càiríinácaalí yàacàsi nadènièrica nawacùacaténácué pìasu, yácáiná cawinácaalí wenàiwica íibaidéerica, iwàwacutá namàacaca yeedáca iríwa íibaidacalé iwèniwa. Picácué pichàbawa áibanái icapèe irìculé, picutácaténácué cayábéeri yáwanái yàacàsi, pìyacatáipiná nacái.  
\v 8 Pìacuéwa áiba yàcalé irìculé, needácatalécué nàataléwa pía, yá piyáacué piyáacaléwa náapicha àta càiríinácaalícué yàacàsi nèerica piyáapiná.  
\v 9 Pichùnìacué nacái cáuláiquéeyéi wenàiwica ìyéeyéica néenibàa. Càicué píimaca nalíwa: ‘Dios icùaca wenàiwica ìyéeyéica mawiénita pirícué’, càicué píimaca nalíwa.  
\v 10 Quéwa, pìanàacaalícué áiba yàcalé irìculé, néese càmita nawàwa néemìaca pitàacái, pimusúacuéwa capìi irìcuíse calle irìculé.  
\v 11 Yá píimacué nalí: ‘¡Càmita wawàwa wàyaca píapichacué, ipíchaná Dios yàasu yùuwichàacáisi yàanàaca wàwali nacái! ¡Iná wàacuécawa píicha, wachùpìaca cáli ichùmalé wàabàli íichawa, yái pìyacàle yàasu calle ichùmaléca, càide iyúwacué wáiwitáise ìyáaná, wía judíoca, wáasáidacaténácué pirí Dios yùuwichàidáanápinácué píawa! Quéwa péemìacué cayába quiríta, Dios icùaca wenàiwica ìyéeyéica mawiénita pirícué’, càicué píimaca nalíwa.  
\v 12 Núumacué pirí, èeri imáalàacaalípináwa, Dios yùuwichàidapiná báawéeyéi wenàiwica, yásí yùuwichàidapiná níawa càmíiyéicué yeedáca yàataléwa pía máiní yáwanái Sodoma ìyacàlená mìnanáimi íicha”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Los pueblos desobedientes 
\p  
\v 13 Jesús íimaca: “¡Máinícué piùwichàapinácawa, píacué israelitaca ìyéeyéica Corazín ìyacàlená irìcu, Betsaida ìyacàlená irìcu nacái! Ewitacué piicácáaníta numànica pèewibàa madécaná yái càmíirica wenàiwica idé imànica, càicáanítacué càmita piwènúada píiwitáisewa pibáyawaná íichacuéwa. Piyúunáidacuéca máiníiyéica cayábaca pía náicha níara càmíiyéica israelitami ìyéeyéicaté Tiro ìyacàlená irìcu, Sidón ìyacàlená irìcu nacái, ìyéeyéica méetàuculé Israel yàasu cáli íicha. Quéwa càmitaté máiní báawaca nía píichacué. Càmitaté naicá áiba imànica nèewibàa càide iyúwa numàníiná pèewibàa. Quéwa naicácaalíté càiritá, yá nawènúadacaté náiwitáisewatá caquialéta Dios irípinátá, càmicáináté máiní báawéeyéica nía iyúwacué pía, càita nacái nàwalica nabàlesíamiwa báawéeri iicácanáwatá, náawinaca nacáiwa catáli yèewirétá náasáidacaténáté achúmaca nawàwa nabáyawaná ìwaliwatá.  
\v 14 Quéwa áiba èeriwa Dios yùuwichàidapiná báawéeyéi wenàiwica, yásí piùwichàapinácuéwa máiní cachàiníwanái náicha níara càmíiyéica israelita ìyéeyéicaté Tiro ìyacàlená irìcu, Sidón ìyacàlená irìcu nacái, máinícáinácué báawéeyéica náicha pía.  
\v 15 Píacué nacái Capernaum ìyacàlená mìnanáica, piyúunáidacuéca máinípiná cáimiétacanáca pía, càide iyúwa Dios ìyáaná chènuniré. ¡Càmíirita! ¡Néese Dios yúucapinácué píawa irìculé yáara utàwi máiníiri depuíwaca, máinícatalé depuíwaca náicha canánama!” cài yàalàaca nía cachàiníiri iyú yái Jesúsca, càmicáináté neebáida itàacái. 
\p  
\v 16 Néese Jesús íimaca yéewáidacalénái iríwa: “Cawinácaalí yeebéeyéicuéca pitàacái, nuicápiná níawa càide iyúwa nadéca nacáicaalí neebáidaca nutàacái. Quéwa cawinácaalí iiquéeyéicuéca pía iyúwa canéeri iwèni, nuicápiná níawa càide iyúwa nadéca nacáicaalí naicáca núa càiride iyúwa canéeri iwèni nacái. Cawinácaalí iiquéeyéica núa càiride iyúwa canéeri iwèni, Dios iicápiná níawa càide iyúwa nadéca nacáicaalí caná iwèni naicáca Dios, yái Dios ibànuèrica núa”, íimaca yái Jesúsca. Néese níái setenta y dos namanùbaca nàaca nacàlidaca Jesús iináwaná ìwali wenàiwicanái irí. 
\s1 Regreso de los setenta y dos 
\p  
\v 17 Néeseté idécanáami nacàlidaca wenàiwicanái iríni, yáté Jesús yéewáidacalénái setenta y dos namanùbaca nèepùacawa Jesús yàatalé, casíimáica nawàwa manuísíwata. Yá náimaca irí: 
\p —‍¡Wáiwacali, Dios idéca iyúudàaca wía manuísíwata, imàacacaté nacái demonio yàacawa wenàiwicanái íicha, wachùulìacáináté demonio píipidená ìwali nàanápináwa wenàiwica íicha! —‍náimaca.  
\v 18 Jesús íimaca nalí: 
\p —‍Núalíacatéwa pimawènìadáanápinácué Satanás, piúcacaténácué yàasu demonionái wenàiwica íicha, bàaluitécáiná nuicáca Satanás icaláacawa chènuníise càide iyúwa énu icamaláná icaláanáwa Dios yúucacáináté Satanás chènuníise.  
\v 19 Nudéca nuchàiniadacuéca pía, píalimáanápinácué pìipìnaca àapi íinatabàa, chália íinatabàa nacái, canátacué picháuná. Nudéca nuchàiniadacuéca pía pimawènìadáanápiná macáita wàuwidesàiri Satanás ichàini macháunéeri iyú.  
\v 20 Quéwa, picácué piyanídawa ìwali yái píalimáanáca piúcaca demonio wenàiwica íicha. Néese, piyanídacuéwa Dios itànàacáináté píipidená yàasu cuyàluta irìcuwa yái cuyàluta ìyéerica chènuniré —‍íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Jesús se alegra 
\p  
\v 21 Yáté Espíritu Santo imàacaca casíimáica Jesús iwàwa manuísíwata. Jesús íimaca Dios irí: “Pía, Núaniri Dios, nùaca pirí cayábéeri, pía Nacuèrinásàirica macáita ìyéeyéica chènuniré, chái èeri irìcuíyéica nacái. Nùaca pirí cayábéeri pimàacacáiná nalí píiwitáisewa, níái yeebáidéeyéica pitàacái càide iyúwa púubéeyéi sùmanái neebáidáaná, yéewanápiná áibanái èeri mìnanái iyúunáidéeyéi cáalíacáica, càmita náalimá náalíacawa píiwitáise ìwali. Báisíta, Núaniri, pidéca pimànica càide iyúwaté piwàwáaná pimànica”, íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 22 Néese Jesús íimaca wenàiwicanái irí: “Núaniri Dios idéca imàacaca núalíacawa macáita. Abéerita Núaniri yáaliéri báisíiri iyú nùwali, yái Iirica. Abéerita núa, yái Iirica, yáaliéri báisíiri iyú Núaniri ìwali, níawamita nacái cawinácaalí wenàiwicanái numàaquéeyéica yáalíaca Núaniri ìwali, càide iyúwa nuwàwáaná, yái Iirica”, íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 23 Néesecáwa Jesús iwènúacawa, icàlidaca yéewáidacalénái iríwani, méetàucuta áibanái íicha. Jesús íimaca nalí: “Dios idéca imànicuéca pirí cayábéeri manuísíwata, imàacacáinácué piicáca yái numàníirica.  
\v 24 Péemìacué cayába, bàaluité madécaná profetanái, madécaná nacái nacuèrinánái nawàwacaté naicáca yái piiquéericuéca, quéwa càmitaté naicáni. Nawàwacaté néemìaca yái péemièricuéca, quéwa càmitaté néemìani”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Parábola del buen samaritano 
\p  
\v 25 Néese ìyacaté abéeri yéewáidéeri wenàiwica templo irìcu. Yá yàacawa Jesús yàatalé itàanícaténá yáapicha, yáalimáidacaténá iicáwa Jesús. Yá íimaca Jesús irí: 
\p —‍Pía, yéewáidéerica wenàiwica, ¿càinásica iwàwacutá numànica nùyacaténá càiripináta Dios yáapicha chènuniré? —‍íimaca.  
\v 26 Néese Jesús íimaca irí: 
\p —‍Pidéca piléeca Dios itàacái profeta Moisés itànèericaté Dios inùmalìcuíse. Picàlidaca nulí càinácaalí íimaca yáara —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 27 Yái yéewáidéerica wenàiwica templo irìcu íimaca: 
\p —‍Yái tàacáisi Moisés itànèericaté, cài íimaca: “Iwàwacutá cáinináca piicáca Picuèriná Dios macái piwàwalìcuísewa, macái picáuca iyú nacáiwa, macái pichàini iyú nacáiwa, macáita píiwitáise iyú nacáiwa. Iwàwacutá nacái cáinináca piicáca áibanái wenàiwica càide iyúwa cáinináaná piicáca píawawa”, íimaca yái tàacáisi Moisés itànèericaté —‍íimaca yái yéewáidéerica wenàiwica.  
\v 28 Néese Jesús íimaca irí: 
\p —‍Pidéca picàlidaca cayábani. Pimànicaalí mamáalàacata càide iyúwa yái tàacáisica íimáaná, yá pidènìapiná picáucawa càmíiri imáalàawa —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 29 Néese quéwa yái yéewáidéerica wenàiwica templo irìcu iwàwacaté cayábaca áibanái iicácani, níái áibanái wenàiwicaca ìyéeyéica néeni. Iná isutáca yéemìawa Jesús: 
\p —‍¿Néeni, cawinásica níara áibanái wenàiwicaca iwàwacutéeyéicasa cáinináca nuicáca? —‍íimaca. 
\p  
\v 30 Iná Jesús icàlidaca iríni comparación iyú. Jesús íimaca irí: “Abéeri asìali judío yàacatéwa àyapulìcubàa Jerusalén ìyacàlená íicha yàanàacaténá Jericó ìyacàlená néréwa. Néese quéwa abénaméeyéi cayéedéeyéi náibàacani. Yá namelùdaca íicha yàasu macáita, ibàle nacái macáita. Yá nacapèedáidacani báawanama. Yá nàacawa íicha, namàacaca batéwéeri yéetácawa, yái judíoca.  
\v 31 Néesecáwa àniwa áiba judíosàiri sacerdote yàanàaca irìcu yái àyapuca àniwa. Quéwa idécanacáita iicáca inacáiriwa judíoca, yái asìalica máiníirica, yá sacerdote ichàbaca yàacawa íicha déecubàata abéemàabàa àyapu íicha.  
\v 32 Càita nacái áiba judíosàiri levita íibaidéerica templo irìcu yàanàaca néré, yá iicácani, yái inacáiricawa judíoca máiníirica, néese levita ichàbaca yàacawa abéemàabàa àyapu íicha.  
\v 33 Néese áiba asìali Samaria yàasu cáli néeséeri, abéeri néená níái wenàiwicaca judíonái iiquéeyéi iyúwa báawéeyéi, yácata càmíiri judío yàacawa nacái irìcubàa yái àyapuca. Yái asìalica samaritanosàiri iicáca judío máiníirica, yá catúulécanáca iicácani.  
\v 34 Yá yàacawa máiníiri yàatalé. Yá idèpìaca íicha icháuná olivo iséená iyú, uva ituní iyú nacái, dabé nacáirica. Yá ibàlìaca icháuná wáluma iyú. Néese samaritanosàiri imichàidacani ipìra íinataléwa. Yá itécani áiba capìi néré, naimácatáipiná. Yá icùacani táiyápinama.  
\v 35 Néese mapisáináami àniwa, yái Samaria yàasu cáli néeséerica ipáyaidaca capìi íiwacali pucháiba moneda dracma iyú, cawèníiyéi yáawami plata quírameníiri, pucháiba èeri iwènicatáica. Yá samaritanosàiri íimaca capìi íiwacali irí: ‘Picùa cayába yái máiníirica. Piúcacaalí plata mamáalàacata íicha yái nuèrica pirí picùanápinátani, yásí nupáyaidaca pía àniwa yái piúquéerica nùanàacatáipináta àniwa’, íimaca yái Samaria yàasu cáli néeséerica”, íimaca yái Jesúsca.  
\v 36 Néese Jesús íimaca irí yái yéewáidéerica wenàiwica: 
\p —‍Máisiba asìanái iicáca yái máiníirica asìalica àyapulìcubàa. ¿Chánácaalí néená cáinináca iicáca áiba wenàiwica, yái asìali cayéedéeyéi imàníirica irí báawéeri? —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 37 Néese yái yéewáidéerica wenàiwica íimaca Jesús irí: 
\p —‍Yáara asìalica iiquéericaté ipualé —‍íimaca. Néese Jesús íimaca irí: 
\p —‍Pìawa, pimàni mamáalàacata càita, áibanái irí nacái càmíiyéica péenánái —‍íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Jesús en casa de Marta y María 
\p  
\v 38 Néeseté Jesús yèepùa yèepunícawa àniwa yéewáidacalénái yáapichawa. Yá nàanàaca áiba yàcalé irìculé. Inanái ùyacaté néré íipidenéechúa Marta. Uedáca nía ucapèe irìculéwa, ùacaténá nayáapiná uénánái yáapichawa.  
\v 39 Marta idènìaca yùuchawa íipidenéechúa María. Uái Maríaca úawinacawa mawiénita Jesús yàabàli irí uémìacaténá yéewáidáaná yéewáidacalénáiwa.  
\v 40 Martata quéwa máiní càulenáca úa, uíbaidacáiná nayáacalé. Máadáiní uíbaidaca nayáapiná. Néese ùacawa Jesús yàatalé. Yá úumaca irí: 
\p —‍Nuíwacali, ¿cáná pibatàa nùucha umàaca nuíbaidaca nulínáamitawa macáita wayáapiná? Pichùulìa uyúudàanápiná núa —‍úumaca úái Martaca.  
\v 41 Quéwa Jesús íimaca ulí: 
\p —‍Marta, péemìa cayába, ¿cáná máiní maséeca píináidacawa piwàwawa, achúma nacái piwàwa manùba wawàsi ìwalíise?  
\v 42 Iyaca abéerita wawàsi iwàwacutéeriwa wenàiwicanái irí, yái nutàacáica. Piùcha María udéca uínáidacawa uémìanápiná yái nutàacáica, cayábéeri áiba wawàsi íicha canánama. Canácata yáaliméeri yeedáca uíchani —‍íimaca yái Jesúsca. 
\c 11  
\s1 Jesús y la oración 
\p  
\v 1 Aiba èerité Jesús ìyaca áibalé, yá isutáca yáawawa Dios íicha. Idécanáami isutáca Dios íicha, néese abéeri yéewáidacalé íimaca irí: 
\p —‍Wáiwacali, péewáida wía wasutáanápiná Dios íicha càide iyúwaté Juan el Bautista yéewáidáanáté yéewáidacalénáiwa nasutáanápináté Dios.  
\v 2 Jesús íimaca nalí: 
\p —‍Pisutácué Dios íicha, yá càicué píimaca pisutácawa: 
\q1 ‘Pía, Wáaniri Dios chènuníiséeri, pimàaca macái wenàiwica yàaca picàaluíniná. Pimàaca péenáiwaná yàanàaca caquialéta yái èerica pidàbacatáipináta picùaca macáita. Pimàaca èeri mìnanái namànica càide iyúwa piwàwáaná chái èeri irìcu càide iyúwa neebáidáaná pitàacái, níara ìyéeyéica chènuniré. 
\q1  
\v 3 Pìa wayáapiná wamáapuèrica èeri imanùbaca. 
\q1  
\v 4 Pimàaca piwàwawa wabáyawaná íicha, wíacáiná nacái wamàacaca wawàwawa nabáyawaná íicha cawinácaalí imàníiyéica walí báawéeri. Picá pimàaca áibanái yáalimáidaca wía ipíchaná wamànica wabáyawanáwa, néese piwasàa wía báawéeri Satanás íicha’, 
\m càicué píimaca Dios iríwa”, íimaca yái Jesúsca.  
\v 5-6 Jesús íima nacái yéewáidacalénái iríwa: 
\p —‍Péemìacué comparación: Aiba asìali idènìaca yàacawéerináwa, yá yàanàaca icapèe néré catá bamuchúami. Yá isutáca íicha mamáalàacata: ‘Pía nùacawéeriná, pìa nuchàba máisiba pan yácáiná áiba nùacawéeriná idéca yàanàaca nucapèe néré, idéca yàacawa déecuíse. Canáca nulí nuèripiná iyáapiná’, íimaca irí.  
\v 7 Néese yái ìyéerica capìi irìcu càmita íima irí: ‘Picá pisàiwica nulí wawàsi. Nudéca nubàlìaca capìi inùma. Nuénibe nadéca nacùacawa, waimácaténá íná càmita núalimá numichàacawa nùacaténá pirí quirínamatani’, càmita cài íima irí.  
\v 8 Néese núumacué pirí, éwita càmicáaníta imichàawa yàacaténá iríni yàacawéerinácáanítani, càicáaníta yàaca irí macáita yái imáapuèrica, isutácáiná íicha mamáalàacata cachàiníiri iyú.  
\v 9 Càita nacái núumacué pirí: Pisutácué mamáalàacata Dios íicha, yásí imànicuéca piríwani. Càide iyúwa comparación íimáaná, picutácué mamáalàacatani, yásí pìanàacuécani. Pimáidacué mamáalàacata capìi inùma néeni, yásí yàacùacuéca piríwani.  
\v 10 Yácáiná cawinácaalí isutéerica mamáalàacata, yeedápináca iríwani. Cawinácaalí icutéerica mamáalàacatani, yàanàapinácani. Cawinácaalí imáidéerica mamáalàacata capìi inùma néeni, nàacùaca iríni. Càita nacái cawinácaalí isutéerica mamáalàacata Dios íicha, Dios imànica iríwa càide iyúwa isutáaná. 
\p  
\v 11 “Péemìacué comparación: Pidènìacaalícué pìiriwa, càmitacué pìa irí íba isutácaalí píicha pan iyáapináwa. Càmitacué pìa iyáapiná àapi isutácaalí píicha cubái.  
\v 12 Càmitacué pìa iyáapiná chália isutácaalí píicha cawámai yéewé.  
\v 13 Ewitacué báawéeyéicáaníta íiwitáiseca pía, càicáaníta cáininácuéca piicáca péenibewa, píalimácué nacái pìaca nalí cayábéeri wawàsi. Néeni, ¿càmitasicué píalíawa cayábáaná íiwitáise yái Wáaniri Dios chènuníiséerica? ¡Iná iwàwacutácué píalíacawa Dios ibànùanápiná nalí Espíritu Santo, cawinácaalí isutéeyéica Dios íichani! —‍íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Acusan a Jesús de recibir su poder del demonio 
\p  
\v 14 Aiba èerité Jesús yúucaca demonio asìali íicha. Yái demonio matàacáica imànicaté asìali. Néese demonio yàacadénáamiwa asìali íicha, yáta asìali yáalimá itàaníca àniwa. Níái wenàiwica ìyéeyéica néeni náináidacawa manuísíwata naicáidaca Jesús irí ìwalíise yái imàníináca.  
\v 15 Quéwa abénaméeyéi náimaca: “Yái asìali Jesúsca idènìaca Beelzebú íiwitáise, yái demonio íiwacalináca. Iná yéewa Jesús yúucaca demonio wenàiwica íicha Beelzebú íiwitáise iyú”, náimaca Jesús ìwali. 
\p  
\v 16 Aibanái nawàwa náalimáidaca naicáwa Jesús asáisí idènìacaalí Dios íiwitáise, íná nasutáca íicha imàníinápiná yái càmíirica wenàiwica idé imànica.  
\v 17 Yá Jesús yáalíacawa náináidáanáwa nawàwáaná náalimáidaca naicáwani. Yá íimaca nalí: 
\p “Péemìacué comparación: Wenàiwicanái ipéliacaalí íipunitawáaca, yásí nàasu cáli imáalàacawa. Néese àniwa áibanái néenánái napéliacaalí náipunitawáaca, càmita náalimá nàyaca abéeri capìi irìcu.  
\v 18 Càita nacái Satanás yàasu demonionái napéliacaalí náipunitawáacatá, néese càmita yáalimá cachàini Satanás quirínamatá. Càicuéca núumaca pirí píimacáinácué nùwali núucáanása demonio wenàiwica íicha Beelzebú íiwitáise iyú, yái demonio íiwacalináca.  
\v 19 Quéwa picháawàacaalícué nuináwaná ìwali mamáalàacata núucáanása demonio wenàiwica íicha Beelzebú íiwitáise iyú, néese iwàwacutácué picàlidaca nulí cawinácaalí ichàini iyú péewáidacalénáicué yúucaca demonio wenàiwica íicha. Píalíacawa càmita náuca demonio Beelzebú íiwitáise iyú. Iná péewáidacalénái nadéca náasáidaca càmitacué picàlida nuináwaná ìwali báisíiri iyú.  
\v 20 Nudéca núucaca demonio wenàiwica íicha Dios íiwitáise iyú. Iná nudéca núasáidacuéca pirí Dios icùaná abéechúanaméeyéi wenàiwica pèewibàa. 
\p  
\v 21-22 “Núucaca demonio wenàiwica íicha nuíwitáise iyúwa, cachàinicáiná núa Satanás íicha. Péemìacué comparación: Cachàinicaalí asìali, idènìacaalí cayába icáapisàiwa, yásí icùaca icapèewa cachàiníiri iyú, yàasu nacáiwa ìyéerica icapèe irìcu, ipíchaná cayéedéeri yàanàaca imelùdacaténá íichani. Quéwa cawàwanáta áiba asìali yàanàaca cachàiníirica capìi íiwacali íicha, néese imawènìadaca íichawa capìi íiwacali, yásí imelùdaca íicha icáapisàimi, yàasumi nacái yàacaténá yáapichéeyéi iríwani. Càita nacái Satanás idacùaca wenàiwica íiwitáise, cachàiníiri iyú ipíchaná namusúacawa íicha. Quéwa núata iwasàaca wenàiwica Satanás íicha cachàinicáiná núa Satanás íicha. 
\p  
\v 23 “Píacué càmíiyéica abédanama íiwitáise núapicha, piùwidecuéca pimànica núa; càmitacué piyúudàa nùwacáidaca wenàiwica Dios irípiná, néese piyúudàacuéca Satanás iméeràidacaténá wenàiwica Dios íicha meedá”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 El espíritu impuro que regresa 
\p  
\v 24 Jesús íimaca nalí: “Demonio yàacaalíwa wenàiwica íicha, yásí demonio iméeràacawa chuìri cáli íinata, yá icutáca iyamáacatáipináwa. Càmicaalí demonio yàanàa iyamáacatáipináwa, néese íimaca íináidacawa iríwa: ‘Nuèpùacawa àniwa nucapèe néréwa yáara wenàiwicaca nùacatáisecatéwa íicha’, íimaca iríwa yái demonioca.  
\v 25 Néese demonio yèepùacawa àniwa, yásí demonio yàanàaca wenàiwica cáiwitáiséeri càide iyúwa cayábéeri capìi natunuérica, nachùnièrica nacái cayába.  
\v 26 Néese demonio yàaca ìwacáidaca yáapichawa siete namanùbaca demonio máiníiyéi báawaca íicha. Néese macáita nawàlùacawa wenàiwica iwàwalìculé nadacùacaténá íiwitáise. Yásí namànica wenàiwica irí báawéeri máiní íicha yái idàbáanéerica demonio imàníiricaté irí quéechacáwa”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 La felicidad verdadera 
\p  
\v 27 Idècunitàacá Jesús icàlidaca nalíni, yá abéechúa inanái úumaca cachàiníiri iyú: 
\p —‍¡Casíimáica pìwali úara inanáica imàaquéechúacaté pimusúaca piicá èeri, úara idàwinèechúacaté pía! —‍úumaca.  
\v 28 Quéwa Jesús íimaca ulí: 
\p —‍¡Báisíta, quéwa cachàini yáwanái casíimáica uícha nía, cawinácaalí wenàiwica yeebáidéeyéica Dios itàacái, namànica nacái càide iyúwa íimáaná! —‍íimaca yái Jesúsca. 
\s1 La gente mala pide una señal milagrosa 
\p  
\v 29 Néeseté manùba wenàiwica nàwacáidáyacacawa mamáalàacata Jesús itéese. Yá Jesús idàbaca icàlidaca nalíni: “Báawaca náiwitáise níái wenàiwicaca ìyéeyéica siùcade; nasutáca nuícha numàníinápiná naicá yái càmíirica wenàiwica idé imànica. Càmita quéwa numànipiná nalí càiri wawàsi. Numàacacáita naicáca numàníinápiná càide iyúwaté profeta Jonás ìyáaná.  
\v 30 Càide iyúwaté Nínive ìyacàlená mìnanáimi náalíanáwa Dios ibànùacaté nàatalé profeta Jonás, càita nacái numàacapiná wenàiwica náalíacawa nùwali, núa asìali Dios néeséerica, numànipinácáiná càide iyúwaté profeta Jonás ìyáanáté.  
\v 31 Aiba èeriwa, Dios yùuwichàidapiná báawéeyéi wenàiwica, yásí níái wenàiwicaca ìyéeyéica siùcade nabàlùapináwa Dios íipunita yéewacaténá Dios icàlidaca naináwaná ìwali, càinácaalí báawéeri namàníiricaté. Néese Sur yàasu cáli icuèchúami càmíichúa israelita umichàapinácawa ucháawàacaténá naináwaná ìwali níái israelitaca ìyéeyéica siùca. Bàaluitécáiná ùanàaca máiní déecuíse wàasu cáli íinatalépiná uémìacaténáté rey Salomón itàacái máiní cáalíacáica, úalíacáinátéwa Dios imàacacaté Salomón icàlidaca tàacáisi cáalíacáiri iyú. Quéwa éwita nùyacáaníta nèewibàa, níái israelitaca, núa cachàiníirica íiwitáise rey Salomón ichàini íicha, càicáaníta càmita neebáida nutàacái. Iná cabáyawanáca Dios iicáca nía.  
\v 32 Nía nacái càmíiyéica israelita ìyéeyéicaté Nínive ìyacàlená irìcu namichàapinácawa èeri imáalàacaalíwa Dios yùuwichàidapinácaalí báawéeyéi wenàiwica. Néese níái israelitaca ìyéeyéica siùca nabàlùapináwa Dios íipunita yéewacaténá Dios icàlidaca naináwaná ìwali, càinácaalí báawéeri namàníiricaté. Yásí Nínive ìyacàlená mìnanáimi nacháawàapiná israelitanái iináwaná ìwali, bàaluitécáiná Nínive ìyacàlená mìnanáimi nawènúadaca náiwitáisewa Dios irípiná néemìacáináté profeta Jonás icàlidaca nalíni Dios inùmalìcuíse. Néese, éwita nùyacáaníta nèewibàa siùcade, níái israelitaca, núa cachàiníirica íiwitáise profeta Jonás ichàini íicha, càicáaníta càmita neebáida nutàacái. Iná máiní cabáyawanáca Dios iicáca nía”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 La lámpara del cuerpo 
\p  
\v 33 Jesús íimaca nalí: “Péemìacué comparación: Watùcunìacaalí lámpara, càmita wabàani catácatalé, càmita nacái yàalusi irìculé. Néese wamàacaca lámpara icànaca chènunibàa amalácaténá wenàiwicanái irí iwàluèyéicawa néré.  
\v 34 Pituí nacái ìyaca pirí càide iyúwa lámpara pituícáiná imàacaca piicáca. Cayábacaalí pituí, yásí amalánamaca piicáca. Quéwa, báawacaalí pituí, néese catáca piicáidaca.  
\v 35 Néese, yái píináidéericawa piwàwalìcuísewa ìyaca càide iyúwa catuíri íiwitáise. Iná picùa cayába piwàwawa, masaquèeri iyú, picá cáininá piicáca áiba wawàsi Dios íicha, ipíchaná catáca píiwitáise.  
\v 36 Amalácaalí píiwitáise, canásíwacaalí catá píiwitáise, yásí píalíaca piicáca cayábéeri báawéeri íichaná, càide iyúwa lámpara icànacaalí pìwali”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Jesús acusa a los fariseos y a los maestros de la ley 
\p  
\v 37 Idécanáamité Jesús icàlidacani wenàiwicanái irí, yá abéeri fariseo imáidaca Jesús iyáacaténá iyáacaléwa. Ináté Jesús iwàlùacawa fariseo icapèe irìculé, yá yáawinacawa mesa iwéré.  
\v 38 Yái fariseo íináidacawa manuísíwata iicáidaca Jesús irí iicácáiná Jesús càmita imàni culto nacáiri íibacaténá icáapiwa éeréeri iyú, iyúwa fariseonái íiwitáise ìyáaná ipíchawáise iyáaca iyáacaléwa.  
\v 39 Quéwa Wáiwacali íimaca irí: 
\p —‍Píacué fariseoca, pimànicuéca madécaná wawàsi éeréeri iyú càide iyúwaté pìawirináimi yéewáidáanácué pía, yá macái wenàiwica nayúunáidaca masacàacuéca píiwitáise. Péemìacué comparación: Càicuéca píade iyúwa bacàa, quírápieli nacái wáibéeyéica íinatabàa. Quéwa máiní báawaca píiwitáise piwàwalìcuísewa càide iyúwa bacàa ipuniéchúacawa casaquèeri iyú, peedácáinácué piríwa manùba wawàsi piyéede iyúwa, iyú nacái yái báawéerica pimàníiricuéca.  
\v 40 ¡Píacué càmíiyéica yáalíawa! ¿Càmitacué píalíawa Dios yáalimá iicáca piwàwalìculéwa càide iyúwa iicáaná nacái macái wawàsi wenàiwica yáaliméerica iicáca ituí iyúwa?  
\v 41 Quéwa, iwàwacutácué masacàaca pimànica píiwitáisewa piwàwalìcuísewa quéechacáwa yéewanápinácué pìaca catúulécanéeyéi irí cayábéeri ofrenda Dios irípiná. Masacàacaalícué pimànica píiwitáisewa, yásí masacàaca Dios iicácué macáita yái pimàníiricuéca. 
\p  
\v 42 “¡Dios yùuwichàidapinácué píawa, píacué fariseoca! Pimàacacuéca bànacalé ofrenda iyú Dios irí abéerinama néená níái diéyéica imanùbaca pibànacaleca púubéeyéica, níái menta ibáiná, ruda ibáiná nacái, macái bànacalé íiwitáaná nacái, càide iyúwaté Dios ichùulìanácué pimàacaca irí nía ofrenda iyú sacerdotenái iyáapiná. Quéwa, càmitacué picùa wenàiwicanái machacàníiri iyú, càmitacué nacái cáininá piicáca Dios. Máinícué iwàwacutá cài pimànica, quéwa picácué piyamáida pimàaca pìasu cawèníiriwa Dios irípiná ofrenda iyú. 
\p  
\v 43 “¡Dios yùuwichàidapinácué píawa, píacué fariseoca!, iwàwéeyéica máiní yáawinacawa macái wenàiwica yàacuésemi chènunibèeri yàalubáisi íinata néewáidacàalu irìcu pimànicaténácué culto, yéewacaténácué naicáca pía iyúwa máiníiyéica cachàinica. Casíimáicuéca piwàwa nacái natàidacáinácué pía máiní cáimiétaquéeri iyú bamuchúamibàa yàcalé áibanái wenàiwica naicácaténácué natàidaca pía. 
\p  
\v 44 “¡Dios yùuwichàidapinácué píawa! Péemìacué comparación: Càicuéca píade iyúwa càliculìi càmíiyéi wenàiwica yáalíawa alénácaalí càliculìi ìyaca, néese wenàiwica nàipìnaca càliculìi íinatabàa, quéwa càmita náalíawa nàipìnaca casaquèeri íinatabàa. Càita nacái áibanái néemìaca péewáidáanácué nía quéwa càmita náalíawa casacàacuéca píiwitáise”, íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 45 Iná abéeri yéewáidéeri wenàiwica templo irìcu íimaca Jesús irí: 
\p —‍Pía, yéewáidéerica wenàiwica, picàlidacáiná càiri tàacáisi fariseonái irí, íná pitàaníca pìyaca wàwali nacái báawéeri iyú, wía yéewáidéeyéica wenàiwica templo irìcu —‍íimaca.  
\v 46 Quéwa Jesús íimaca: 
\p —‍¡Dios yùuwichàidapinácué pía nacái, píacué yéewáidéeyéica wenàiwica templo irìcu! Péemìacué comparación: Càicuéca píade iyúwa náiwacanánái ichùulièyéica wenàiwica iwáacutáidaca máiní imiéri wawàsi, néese càmita nayúudàa iwáacutáidacani, ibatàa nacáapi ipùata achúméeríina iyúpináta, càmita nayúudàa iwáacutáidacani. Càita nacái pichùulìacuéca wenàiwica namàníinápiná madécaná càulenéeri wawàsi píimacáinácué Dios iwàwacasa cài namànica, néese càmitacué pimàni càide iyúwa pichùulìaná áibanái imànica. 
\p  
\v 47 “¡Dios yùuwichàidapinácué píawa!, píacué imàníiyéica cayábanaméeyéi iicácanáwa capìi profetanáimi yàasu càliculìimi iwicáubàa, piwàwacáinásacué piwàwalica nía, Dios yàasu wenàiwica profetanáimica pìawirináimi inuéyéicaté.  
\v 48 Iná píasáidacuéca abédanama píiwitáise pìawirináimi yáapichawa, cayábaca piicácuéca yái namàníiricaté; nanúacáináté profetanái, néese cayábacuéca pimànica profetanáimi yàasu càliculìimi. 
\p  
\v 49 “Iná Dios íimaca cáalíacáiri iyú: ‘Nubànùapiná profetanái, apóstolnái nacái nacàlidacaténá nutàacái israelitanái irí. Néese israelitanái namànipiná báawéeri abénaméeyéi irí, nanúapiná nacái áibanái néená’, càité íimaca yái Diosca.  
\v 50 Yácáiná Dios yùuwichàidapinácué píawa, píacué israelitaca ìyéeyéica siùca ìwalíise yái pìawirináimicué inúanácaté Dios yàasu wenàiwica profetanái, Dios idàbacatáisecaté èeriquéi àta siùca nacáide.  
\v 51 Yáara idàbáanéerica nanúacaté íipidenéericaté Abel. Néese nanúacaté áibanái manùbéeyéi. Yáara nanuéricaté namáalàidáaná canánama íipidenáté Zacarías, yái profeta nanuéricaté templo ibàacháwalená irìcu, bamuchúamibàa náicha altar, templo nacái. Iná núumacué pirí, Dios yùuwichàidapinácué píawa, píacué israelitaca ìyéeyéica siùca ìwalíise yái pìawirináimicué inúanácaté profetanái, icàlidéeyéicaté tàacáisi Dios inùmalìcuíse. 
\p  
\v 52 “¡Dios yùuwichàidapinácué píawa, píacué yéewáidéeyéica wenàiwica templo irìcu! Péemìacué comparación: Càicuéca píade iyúwa wenàiwica iyéeduèyéica capìi yàasu llave, néese càmita nawàlùawa capìi irìculé, càmita nacái nabatàa áibanái iwàlùacawa. Càita nacái píacué: Ewitacué píalíacáanítawa càinácaalí Dios itàacái íimáaná, càicáaníta càmitacué piwènúada píiwitáisewa peebáidacaténáni, càmita nacái pibatàa áibanái yeebáidacani”, íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 53 Idécanáami cài Jesús íimaca nalí, yá calúaca nía báawanama, níái yéewáidéeyéica wenàiwica templo irìcu, nía nacái fariseoca. Néese nadàbaca nasutáca néemìawa Jesús manùba wawàsi ìwali nasàiwicacaténá irí wawàsi.  
\v 54 Náalimáidaca naicáwani íimáanápiná áiba wawàsi báawéeri yéewanápiná nacháawàaca iináwaná ìwali itàacái ìwalíisewa. 
\c 12  
\s1 Jesús enseña contra la hipocresía 
\p  
\v 1 Néenialíté madécaná mil namanùbaca wenàiwica nàwacáidáyacacawa Jesús yàatalé naicácaténáni. Máinícáiná dàalaca néré wenàiwica, íná nabawàidáyacacawa. Yá Jesús idàbaca icàlidaca quéechacáwa yéewáidacalénái iríwani. Yá íimaca nalí: “Picácué píichawa fariseonái yàasu levadura. Yái levadura íimáanáca càicanide iyúwa náiwitáise pucháibéeri, ipíchanácué nacái pucháibacuéca píiwitáise.  
\v 2 Càmitacué píalimá pibàaca pibáyawanáwa càiripináta. Aibaalípiná macáita náalíacawa ìwali.  
\v 3 Iná macáita wawàsi pitàaníiricuéca ìwali catéeri irìcu, áibaalípiná macáita néemìapináca amalánama ìwali. Macáita wawàsi pitàaníiricuéca ìwali ibàacanéeri iyú áibanái íicha, picapèe imàdáaná irìcuwa, yásí áiba èeriwa náiríacawa capìi ipùatalìculé, yá nacàlidapinácani cachàiníiri iyú macái yàcalé mìnanái irí”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 A quién se debe tener miedo 
\p  
\v 4 Jesús íimaca yéewáidacalénái iríwa: “Píacué nùacawéeyéiná, núumacuéca pirí, càmita iwàwacutá cáalucuéca pía náicha èeri mìnanái yáaliméeyéica inúacuéca pía, quéwa idécanáamicué nanúaca pía, néese càmita quirínama náalimá namànica pirí báawéeri.  
\v 5 Quéwa nucàlidacuéca pirí ìwali cawinácaalí iwàwacutá cáalucuéca pía íicha: Iwàwacutácué cáaluca pía Dios íicha, yái yáaliméerica yeedácuéca picáuca, yúucacaténácué pía infierno irìculé. Báisíta, iwàwacutácué cáaluca pía íicha manuísíwata, ipíchanácué pimànica pibáyawanáwa, pìacaténácué nacái icàaluíniná. 
\p  
\v 6 “Péemìacué comparación: Nawénda cinco namanùbaca púubéeyéi màsibèe pucháiba moneda ìwalinápiná càmicáiná máiní cawènica màsibèe. Quéwa Dios càmita iimáicha nía ibatàa abéeripiná, càmita Dios iimáichani, yái màsibèeca.  
\v 7 Càita nacái Dios icùacuéca pía. Dios yáalíacuécawa macáita pìwali, àta càisimalénácaalícué píiwita ibáiná, yáalía nacáiwa Dioscáiná idéca iputàaca nía abénamata. Iná picácué cáalu píináidacawa piwàwawa, Dioscáiná iicácuéca pía iyúwa cawèníiri yáwanái náicha macái púubéeyéi màsibèe manùbéeyéi”, íimaca nalí yái Jesúsca. 
\s1 Los que reconocen a Jesucristo delante de los hombres 
\p  
\v 8 Jesús íimaca nalí: “Núumacué pirí, cawinácaalí wenàiwica icàlidéerica iináwanáwa yeebáidaca nutàacái wenàiwicanái yàacuésemi, yásí núa nacái, asìali Dios néeséerica, nucàlidapiná iináwaná ìwali nùasu wenàiwicacani Dios yàasu ángelnái yàacuésemi.  
\v 9 Aibacaalí quéwa càmita icàlida iináwanáwa yeebáidaca nutàacái wenàiwicanái yàacuésemi, néese nucàlidapiná iináwaná ìwali, càmita nùasu wenàiwicani Dios yàasu ángelnái yàacuésemi. 
\p  
\v 10 “Aibacaalí itàaní báawéeri iyú nùwali, núa asìali Dios néeséerica, néese iwènúadacaalí íiwitáisewa báawéeri íicha, yásí Dios imàacapiná iwàwawa ibáyawaná íicha. Quéwa áibacaalí itàaní báawéeri iyú Espíritu Santo ìwali, néese càmita Dios imàaca iwàwawa ibáyawaná íicha. 
\p  
\v 11 “Náibàapinácué píawa nacháawàacaténácué piináwaná ìwali judíonái yéewáidacàalu irìcu, jueznái yàatalé nacái, yàcalé íiwacanánái yàatalé nacái, quéwa picácué achúma píináidawa piwàwawa ìwali càinácaalí iyú yéewanápiná picàlidaca piináwaná ìwaliwa, ìwali nacái yái tàacáisi iwàwacutéericuéca picàlidaca nalí.  
\v 12 Iwàwacutácaalípiná picàlidaca piináwanáwa, yásí Espíritu Santo yéewáidacué píawa, càinácaalícué iwàwacutáanápiná picàlidaca nalíni”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 El peligro de las riquezas 
\p  
\v 13 Néeseté áiba asìali ibàluèricawa wenàiwicanái yèewi íimaca Jesús irí: 
\p —‍Pía, yéewáidéerica wía, pichùulìa nuénásàiri yàaca nulí nùasupiná wáaniri yàasumi yéená —‍íimaca.  
\v 14 Jesús íimaca irí: 
\p —‍Pía, nùacawéerináca, càmita nùanàa càide iyúwa juez imàníiná nuémìacaténá wenàiwicanái nacháawàaca áibanái iináwaná ìwali, càmita nacái nùanàa nuseríacaténá náaniri yàasumi yèewi —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 15 Néese Jesús íimaca nacái: 
\p —‍Piicácué píichawa cayába. Picácué piwàwa peedáca piríwa mamáalàacata cawèníiri wawàsi. Wáalimáca wàyaca casíimáiri iyú éwita canácaalí walí manùba cawèníiri. Ewita wenàiwica idènìacaalí yàasuwa madécaná cawèníiri, càicáaníta càmita yáalimá yáalíacawa asáisí ìyacaalípiná madécaná camuí —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 16 Néese Jesús yéewáidaca nía. Yá íimaca nalí: “Péemìacué comparación: Iyacaté càasuíri asìali, idènièricaté madécaná ibànacalewa. Néese áiba camuíté càasuíri yeedáca manùba ìyacanási ibànacale íichawa.  
\v 17 Néese càasuíri íináidacawa, yá íimaca iríwa: ‘¿Càinásica iwàwacutá numànica? Canáca nulí cayába capìi imanùbaca nùwacáidacatalépiná yàacàsi yái nuedéerica nubànacale íichawa’, íimaca iríwa.  
\v 18-19 Néese íimaca iríwa àniwa: ‘Siùca núalíacawa càinácaalí numàníinápiná. Nucàlàlìapiná nucapèewa nuchùnìacaténá àniwa manuínaméeyéi iyú nabàlùacawa yéewanápiná nucùaca nalìcu macáita yái nubànacaleca nuedéerica, macáita nùasu nacáiwa. Néesecáwa, yásí núumaca nulíwa: Pía, nùacawéerináca, siùcade pidènìaca manùba cawèníiri picuèrica pirípináwa pìyacaténá iyú madécaná camuípiná. Iná piyamáida píawawa, piyáa piyáacaléwa, pìira nacái, casíimái nacái piwàwa’, íimaca iríwa yái càasuírica.  
\v 20 Quéwa Dios íimaca irí: ‘Pía asìali máiwitáiséerica. Yáta catáquéi péetáwa. Néese macáita yái pìwacáidéerica pirípináwa, áibanái needápiná nalíwani macáita, áibanái wenàiwica càmíiyéica píalía ìwali’, íimaca yái Diosca.  
\v 21 Càita ìyaca cawinácaalí wenàiwica ìwacáidéericáita iríwa meedá cawèníiri yàasupináwa, càmíiri quéwa imàni càide iyúwa Dios iwàwáaná”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Dios cuida de sus hijos 
\p  
\v 22 Néeseté Jesús íimaca yéewáidacalénái iríwa: “Péemìacué cayába: Picácué achúma píináidáanícawa piwàwawa ìwali càinácaalícué iyú yéewanápiná peedáca piyáacaléwa, pìyacaténácué, càinácaalícué iyú yéewanápiná nacái peedáca pibàlepináwa, pìwalicaténácué pibàlewa.  
\v 23 Máiníiri cawènica wacáuca yàacàsi íicha. Wainá nacái máiníiri cawènica bàlesi íicha. Dios idéca yàaca wacáuca chái èeri irìcu, wainá nacái cawèníiri íná yéewa wáalíacawa yàanápiná walí wawàsi càmíirica máiní cawènica, yái yàacàsica, yái bàlesica nacái.  
\v 24 Piicáidacué nalí níái cuìpìraca. Càmita nabàna nabànacalewa. Càmita nacái needá nabànacalewa. Canáca nacái nacapèe nadènìacatalépiná nabànacale ìyacanáwa. Quéwa Diosta yàaca nayáapiná. Néeni, ¡máinícuéca cáinináca Dios iicáca pía náicha níái màsibèeca! Iná iwàwacutácué píalíacawa Dios icùanácué pía nacái.  
\v 25 Néese, éwitacué píináidáanícaalíwa piwàwawa báawanama, càicáaníta càmitacué píalimá cáala pimànicuéca picáucawa, ibatàa abéeri hora piná, càmitacué píalimá cài.  
\v 26 Càmicáinácué píalimá pimànica càiri achúméeri wawàsi, íná canéeri iwèni meedá píináidacaalícuéwa piwàwawa báawanama yàacàsi ìwali, bàlesi nacái. 
\p  
\v 27 “Piicáidacué càinácaalí íiwinási nadàwinàacawa: Càmita náibaida. Càmita nacái needá sáawáli namàníiripiná nabàlewa. Quéwa núumacué pirí nadènìaca náiwináwa cayábéeri iicácanáwa rey Salomón ibàle íicha, éwitaté máinícáaníta càasuca Salomónca.  
\v 28 Dios idéca imàacaca masicái ibàlepiná cayábéeri iicácanáwa, éwita masicái nàyacáaníta maléená èeri meedá manacúalibàa, néese táwicha, yá wenàiwica neemácani quichái iyú. Dios imànica cayábéeri masicái irí waiquéerica càiride iyúwa canéeri iwèni, íná iwàwacutácué píalíacawa Dios yàanápinácué pibàlepiná nacái. ¿Cánácué càmita manuí píináidacawa piwàwawa Dios ìwali icùanápinácué pía?  
\v 29 Picácué píináidáaníwa mamáalàacata càinácaalícué iyú yéewanápiná peedáca piyáacaléwa. Picácué máiní achúmaca píináidacawa piwàwawa ìwali mamáalàacata.  
\v 30 Níacáiná macái èeri mìnanái càmíiyéica Dios yéenibeca náináidáanícawa nawàwawa ìwali, yái wawàsica. Quéwa ìyacué pirí Wáaniri Dios yáaliéricawa càiríinácaalí wawàsi pimáapuèricuéca.  
\v 31 Píalimáidacué pimànica càide iyúwacué Dios ichùulìaná pimànica, macái pichàini iyúwa, yásí Dios yàacué pirí nacái macáita càinácaalícué pimáapuèrica”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Riqueza en el cielo 
\p  
\v 32 Jesús íimaca yéewáidacalénái iríwa: “Picácué cáalu pía, píacué nùasu ovejanáica; máisibáwanáitacué pía, quéwa Wáaniri Dios idéca yeedácuéca pía imàacáanápinácué yàasunáica pía, icùacaténácué pía.  
\v 33 Piwéndacué pìasuwa. Pìacué iwènináami catúulécanéeyéi irí. Yásí pidènìapinácué cawènisíwéeri càmíirica imáalàawa Dios yèeripinácué pirí chènuniré, aléera càmicataléca éwisàimipinácué píichani, càmicatalé cayéedéeri yáalimá iwàlùacawa, càmita nacái cuwée imáalàidacuéca píichani.  
\v 34 Yásí pìasucué cawèníirisíwa ìyapiná chènuniré, íná piwàwapinácué pìyaca chènuniré”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Hay que estar preparados 
\p  
\v 35 Néeseté Jesús íimaca yéewáidacalénái iríwa: “Pichùnìacué píiwitáisewa picùacaténácué nùacawa néese. Péemìacué comparación: Pìyacué càide iyúwa wenàiwica idécanáami ìwalica ibàlewa, ipucúadaca nacái yàasu lámparawa.  
\v 36 Picùacué nùacawa néese càide iyúwa áibanái íibaidéeyéica nacùacaalí náiwacaliwa yèepùacawa casamiento néese, áibanái imànicatalé fiesta nacásàacadénáamiwa. Nacùaca náiwacaliwa yàacawa néese àta yàanàacataléta casamiento néese, yéewanápiná nàacùaca irí capìi inùma ráunamáita yàanàacaalípiná imáidaca.  
\v 37 Yái náiwacali yàanàacaalípiná, yá yàanàacaalí nía càmíiyéica iimá, yásí casíimáica yàasu wenàiwicanái. Péemìacué cayába, yái náiwacali ichùnìapináca yàasuwa iwacùacaténá nalí nayáapiná.  
\v 38 Casíimáica níawa, náiwacali yàanàacaalí nía càmíiyéi iimá, éwita yàanàacaalí néré catá bamuchúami, càmicaalí nacái, cacámalaléwa nacái.  
\v 39 Péemìacué comparación: Capìi íiwacali yáalíacaalítéwa càinácaalípiná hora irìcu cayéedéeri yàanàacatá, néese càmita ibatàa nàacùaca capìinùma nayéedùanápiná íicha yàasutá. Càmita quéwa capìi íiwacali yáalíawa càinácaalípiná hora irìcu cayéedéeri yàanàa.  
\v 40 Càita nacáicué pía. Pichùnìacué píiwitáisewa picùacaténácué nùacawa néese, núa asìali Dios néeséerica, nùacáináwa néese càmicatáipinátacué picùa nùanàa”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 El criado fiel y el criado infiel 
\p  
\v 41 Néeseté Pedro isutáca yéemìawa Jesús: 
\p —‍Wáiwacali, ¿picàlidasica yái comparaciónca péewáidacaténá wíawamita wía péewáidacaléca, càmicaalí nacái, péewáidasica canánama wenàiwica? —‍íimaca yái Pedroca. 
\p  
\v 42 Néese Wáiwacali íimaca: “Péemìacué comparación: Iwàwacutácué pìyaca càide iyúwa capìi íiwacali yàasu wenàiwica. Cáibaidacáiricani, yái yàasu wenàiwicaca, yeebáidéeri nacái íiwacali itàacáiwa machacàníiri iyú. Iná yái capìi íiwacalica, ipíchawáise yàacawa icapèe íichawa, yá ichùulìaca yàasu wenàiwicawa icùanápiná yàasu wenàiwica áibanái, yàacaténá nacái nayáapiná èeri imanùbaca.  
\v 43 Néesecáwa íiwacali yàanàacaalípiná àniwa, yá casíimáica yàasu wenàiwica imànicaalícáwa ìyaca càide iyúwa íiwacali íimáanáté irí.  
\v 44 Péemìacué cayába, yái íiwacali imàacapiná yàasu wenàiwicawa icùaca macáita yàasu, yácáiná yàasu wenàiwica íibaidaca cayába íiwacali iríwa, idècunitàacá canáca yái íiwacalica.  
\v 45-46 Quéwa yái íiwacali yàasu wenàiwicaca iyúunáidacaalí íiwacali idècunìacawa mamáalàacata, yá nacái idàbacaalí icapèedáidaca inacáiyéiwa íibaidéeyéica, yá iyamáidaca íibaidaca iyáacaténá manuí iyáacaléwa, ìiraca nacái, icàmáanápiná nacái, yáta íiwacali yàanàapináca yáta èerica yàasu wenàiwica càmicatáita icùa yàanàaca, áiba hora nacái càmíiri yáalíawa ìwali íiwacali yàanàanápiná. Yásí íiwacali idalúaca yèewi pucháibawaca, yái yàasu wenàiwica báawéerica, càide iyúwa yùuwichàidáaná wenàiwica càmíiyéica yeebáida itàacái. 
\p  
\v 47 “Cawinácaalí yàasu wenàiwicanái yáaliéyéicawa càinácaalí náiwacali iwàwáaná namànica, quéwa càmíiyéica icùa íiwacali yàanàaca, càmíiyéica yeebáida nacái íiwacali itàacáiwa, yá náiwacali icapèedáidapiná níawa manùba yàawiría cachàiníiri cabèesi iyú.  
\v 48 Néeseta quéwa cawinácaalí yàasu wenàiwica càmíirica yáalíawa cayába càinácaalí íiwacali iwàwáaná yàasu wenàiwica imànica, néese imànicaalí ibáyawanáwa, yásí íiwacali icapèedáidaca báawatatàani. Cawinácaalí yáaliéyéicawa cayába, iwàwacutá namànica máiní machacàníiri iyú. Cawinácaalí yàasu wenàiwica íiwacali imàaquéeyéica icùaca manùba, iwàwacutá nacùaca nía máiní cayábéeri iyú náicha áibanái càmíiyéica icùa manùba”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Jesús es causa de división 
\p  
\v 49 Néeseté Jesús íimaca yéewáidacalénái iríwa: “Nudéca nùanàaca aléi èeri irìculé, íná càulenéeri wawàsi yàanàapináca macái èeri mìnanái ìwali càide iyúwa quichái yeemácaalí wenàiwica; yá ¡máiní nuwàwa quichái idàbaca ipucúacawa ráunamáita!  
\v 50 ¡Iwàwacutápiná nùuwichàacawa cáiwíiri yùuwichàacáisi iyú, yá máiní báawaca nuínáidacawa nuwàwawa siùcade àta numáalàidacatalépináta nùuwichàacawa!  
\v 51 Picácué píináidawa wenàiwicanái nàyapiná matuíbanáita náapichawáaca nùanàacáaníta aléi èeri irìculé. ¡Càmíirita! Néese, càmita abédanama náiwitáise nùwali.  
\v 52 Siùcáisede nàyacaalí cinco namanùbaca néenánái, yásí máisiba càmita abédanama náiwitáise pucháiba yáapicha, càita nacái, càmita abédanama pucháiba íiwitáise máisiba yáapicha.  
\v 53 Asìali yùuwideca imànipináca ìiriwa. Iiri nacái yùuwideca imànipiná yáaniriwa. Inanái ùuwideca umànipináca uíduwa. Uídu nacái ùuwideca umànipiná úatúawa. Ua nacái ucuíruca ùuwideca umànipiná uinìruwa. Uinìru nacái ùuwideca umànipiná ucuíruwa, níacáiná abénaméeyéi néená neebáidapiná nutàacái, quéwa áibanái càmita neebáidapiná nutàacái”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Las señales de los tiempos 
\p  
\v 54 Yá Jesús íimaca wenàiwicanái irí: “Péemìacué comparación: Chái Israel yàasu cáli íinata, piicácaalícué manùba acalèe namichàacawa èeri iwàlùacatáisewa, yásí píimacuéca piríwáaca: ‘Aca uníara wàatalé’. Yásí yúuwàacawa.  
\v 55 Néese cáuli ipùacaalí sur néese, yásí píimacuéca ùuleca cáminá walíwa. Yásí ùulecani.  
\v 56 ¡Píacué pucháibéeyéica íiwitáise! Píalíacuécawa càinácaalí íimáaná yái acalèe iicácanáwa, chái cáli nacái. Iná píalíacuéca nacáiwa càinácaalí íimáaná yái Dios imàníirica siùca, quéwa picàlidacáitacué pichìwawa càmitasacué píalíawa cawinácaalí núa”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Procura ponerte en paz con tu enemigo 
\p  
\v 57 Jesús íimaca nalí: “¿Cánácué càmita píináidawa machacàníiri iyú pimàníinápinácué cayábéeri?  
\v 58 Pisutá Dios íicha caquialéta imàacáanápiná iwàwawa pibáyawaná íicha, ipíchaná yùuwichàidaca pía. Càmicaalí cài pimàni, yásí Dios ìyaca pirí càiride iyúwa piùwide. Péemìa comparación: Piùwide itécaalí pía icháawàacaténá piináwaná ìwali nacuèrinánái irí, yá iwàwacutá pitàaníca yáapicha éeréta àyapulìcubàa. Pisutá íicha wawàsi caquialéta imàacáanápiná iwàwawa pibáyawaná íicha ipíchaná itéca pía juez yàatalé; càmicaalí pisutá íicha cài, yásí juez imàacaca úwinái náibàaca pía, yá úwinái náucapiná píawa presoíyéi ibànalìculé, nacapèedáidacaténá píawa.  
\v 59 Péemìa cayába. Canácatáita namusúawa nàuwichàacái íichawa presoíyéi ibàna irìcuíse àta napáyaidacataléta náichawa namawènìacálewa macáita, àta abéeri centavo piná, yái centavo namáalàidáaná canánama. Càita nacái càmita píalimá pimusúacawa Dios yàasu yùuwichàacáisi íicha càiripináta”, íimaca yái Jesúsca. 
\c 13  
\s1 Importancia de la conversión 
\p  
\v 1 Néenialíté abénaméeyéi wenàiwica nàacawa Jesús yàatalé, yá nacàlidaca Jesús iríni, Pilato gobernador imàacacaté yàasu úwináiwa inúaca wenàiwica Galilea yàasu cáli néeséeyéi. Yáté Galilea néeséeyéi íiranámi yèewìacawa napìra íiranámi yèewiwa, níái pìráimica nanuéyéicaté sacrificio piná nàacaténá Dios icàaluíniná. Uwinái inúacáiná nía mawiénita irí yáni nanúacatái napìrawa, íná yéewa náiranámi yèewìacawa napìra íiranámi yèewiwa. 
\p  
\v 2 Néese Jesús íimaca nalí: “Níara Galilea yàasu cáli néeséeyéica néetácatéwa máiní báawéeri iyú. Iná cawàwanátacué piyúunáidaca cabáyawanácaté nía náicha canánama ìyéeyéica nàasu cáli íinata.  
\v 3 Núumacué pirí, càmitaté cabáyawaná nía áibanái íicha. Néese càmicaalícué piwènúada píiwitáisewa Dios irípiná, yásí péetápinácué nacáiwa méetàuculé Dios íicha.  
\v 4 Péemìacatécué nacái naináwaná ìwali áibanái dieciocho namanùbaca yéetéeyéicatéwa Siloé néré chènuníiri capìi yúuwàacáinátéwa náinatabàa. Picácué píináidawa cabáyawanéeyéica nía náicha macáita Jerusalén ìyacàlená mìnanáica.  
\v 5 Núumacué pirí, càmitaté cabáyawaná nía áibanái íicha. Néese càmicaalícué piwènúada píiwitáisewa Dios irípiná, yásí macáita péetápinácué nacáiwa méetàuculé Dios íicha”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 La parábola de la higuera sin fruto 
\p  
\v 6 Néeseté Jesús yéewáidaca nía comparación iyú àniwa, náalíacaténáwa mesúnamáita Dios yùuwichàidáanápináté israelitanái. Yá íimaca nalí: “Aiba asìali idènìacaté higuera yéetaná yàasu uva ibànacalená yèewiréwa. Yàaca iicácaténá idènièricaalí ìyacanáwa yái àicuca, quéwa canáca yàanèeri ìyacanáca.  
\v 7 Iná bànacalé íiwacali íimaca yàasu wenàiwica iríwa icuèrica uva ibànacalená: ‘Piicá yái àicuca. Nudéca nucutáca ìyacaná máisiba camuí imanùbaca. Yá canáca ìyacaná. Iná piùcani. Canápináta meedá wamàaca ibàlùacawa chái màyacanéeri’, íimaca.  
\v 8 Quéwa yái icuèrica bànacalé íimaca íiwacali iríwa: ‘Nuíwacali, pimàaca ibàlùacawa chái quirítàacáwa abéeri camuípiná. Yá nubàsabàsáidaca itéesebàa cáli, nùwacáidapiná nacái pìrái ìyami cayábacaténá irí cáli.  
\v 9 Yá cawàwanáta càyacanácani. Néese quéwa màyacanácaalí mamáalàacatani, yásí piùcacani’, íimaca íiwacali iríwa”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Jesús sana en el día de reposo a una mujer jorobada 
\p  
\v 10 Aiba sábado judíonái iyamáidacatáicawa, Jesús yéewáidacaté nía néewáidacàalu irìcu.  
\v 11 Uyaca néeni cáuláiquéechúa inanái. Demonio yùuwichàidacaté úa dieciocho camuí. Càmita demonio ibatàa ubàlùacawa machacànita, canásíwa, cawaalíca úa mamáalàacata.  
\v 12 Néese Jesús iicáca úa, yá imáidaca yàataléwa úa. Iimaca ulí: 
\p —‍Pía inanái, nuwasàaca pía uláicái íicha —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 13 Néese Jesús imàacaca icáapiwa ùwali úái inanáica. Yáta cayábaca úa. Yá úalimáca ubàlùacawa machacànita. Yá udàbaca ùaca Dios irí cayábéeri.  
\v 14 Quéwa yái néewáidacàalu íiwacali iicáca Jesús ichùnìaná úa càide iyúwa íibaidacalési, íná calúacani Jesús yáapicha Jesús ichùnìacáiná úa sábado irìcu nayamáidacatáicawa. Yá néewáidacàalu íiwacali íimaca wenàiwicanái irí: 
\p —‍Iyaca walí seis èerita wáibaidacatáipiná. Iwàwacutácué pìanàaca quéechacáwatá ichùnìacaténácué píatá, càmita siùca èeri sábado wayamáidacatáicawa —‍íimaca.  
\v 15 Néese Jesús íimaca nalí: 
\p —‍Píacué pucháibéeyéica íiwitáise, péemìacué comparación: Macáitacué piwasàaca pipìranáiwa pacá itéeyéica yàasusi, burro nacái pitécaténácué nàiraca úni siùca èeri wayamáidacatáicawa.  
\v 16 Néeni, ¿cánácué càmita pibatàa uèpunícawa cayába siùca èeri wayamáidacatáicawa úái Abraham itaquétúanámica, úái inanái Satanás idacuèchúa uláicái iyú dieciocho camuí? —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 17 Idécanáami Jesús icàlidaca nalíni, yá báica yùuwidenái wenàiwicanái yàacuésemi. Quéwa macáita wenàiwica casíimáica nawàwa naicácáináté yái Jesús imàníirica íiwitáise cachàiníiri iyúwa, yái càmíirica áibanái wenàiwica idé imànica. 
\s1 La parábola de la semilla de mostaza 
\p  
\v 18 Jesús íimaca nalí nacái: “Siùcade nucàlidacué pirí càinácaalí iyú Dios icùaca yàasu wenàiwicawa. Nuéwáidacué pía comparación iyú.  
\v 19 Yái Dios icùaná yàasu wenàiwicawa ìyaca càide iyúwa achúméeríina mostaza íimi, asìali ibànéerica ibànacale yèewiwa. Máiní achúméeríinaca yái íimica, quéwa idàwinàacawa manuíripiná mamáalàacata càiride iyúwa àicusíwa. Máiníiri manuícani, íná yéewa màsibèe nàanàaca namànica namùlubèwa mostaza yéetaná yàana íinata”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 La parábola de la levadura 
\p  
\v 20 Jesús íimaca nalí nacái: “Siùcade nuéwáidacué pía comparación iyú píalíacaténácuéwa càinácaalí iyú Dios icùaca yàasu wenàiwicawa.  
\v 21 Càicanide iyúwa levadura ìyáaná. Inanái yèewìadaca levadura máisibàawiríacatái harina yèewi, yéewanápiná macáita íbesi inísàacawa”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 La puerta angosta 
\p  
\v 22 Néeseté idècunitàacáwa Jesús yèepunícawa Jerusalén ìyacàlená nérépiná, yá ichàbacawa áibanái ìyacàle irìcubàa imanùbaca, manuínaméeri, púubéeri nacái yàcaléca. Yá yéewáidaca wenàiwicanái néenibàa nacái.  
\v 23 Aiba wenàiwica isutáca yéemìawa Jesús: 
\p —‍Wáiwacali, ¿máisibáwanáitasica wenàiwica níara Dios iwasèeyéipináca yàasu yùuwichàacáisi íichawa? —‍íimaca.  
\v 24 Jesús íimaca irí: 
\p —‍Píalimáidacué macái pichàini iyúwa peebáidacaténá nutàacái. Máiní càulenáca wenàiwica neebáidaca nutàacái, nawàlùacaténáwa Dios ìyacàle irìculé, càide iyúwacué càulenáaná wawàlùacawa máucuíri capìi inùma irìcubàa. Núumacué pirí madécaná wenàiwica nawàwapiná nawàlùacawa Dios ìyacàle irìculé ìyéerica chènuniré Dios icùacataléca macáita, quéwa càmita náalimápiná, càmicáináté neebáida nutàacái báisíiri iyú.  
\v 25 Numànipiná càide iyúwa capìi íiwacali imàníiná. Nudécanáami nubàlìaca capìi inùma chènuniré, yásí píacué ìyéeyéica méetàuculé capìi íicha, pìanàapinácuéca inùma néré, yá pimáidapinácuéca nulíwa: ‘Wáiwacali, pìacùa walíni’, càipinácué píimaca nulí. Quéwa núumacuéca piríwa: ‘Càmitacué núalía nuicáca pía síisáanéeyéicaalícué pía’, cài núumacuéca pirí.  
\v 26 Néese píimapinácuéca nulí: ‘Wayáacaté wayáacaléwa píapicha. Péewáidacaté wía wàyacàle yàasu calle irìcubàawa’, càipinácué píimaca nulí.  
\v 27 Quéwa núumapinácué pirí àniwa: ‘Nudéca núumacuéca pirí, càmitacué núalía nuicáca pía síisáanéeyéicaalícué pía. Pìacuéwa nuícha macáita píacué imàníiyéica ibáyawanáwa’, càipinácué núumaca pirí.  
\v 28 Yá píicháanípinácuéca néenibàawa, piamíadapinácuéca piyéiwa piùwichàacái iyúwa, piicácáinácué pìawirináimi Abraham, Isaac nacái, Jacob nacái, macái profetanái nacái nàyaca Dios ìyacàle irìcu, icùacataléca macáita chènuniré, píacué quéwa piúcapinácuécawa méetàuculé.  
\v 29 Madécanácáiná wenàiwica nàanàapiná néréwa, macái cáli néeséeyéica, norte néeséeyéi, sur néeséeyéi nacái, este néeséeyéi nacái, oeste néeséeyéi nacái, nayáacaténá nayáacaléwa Dios ìyacàle irìcu Dios icùacataléca macáita chènuniré.  
\v 30 Néese abénaméeyéi càmíiyéica máiní cachàini siùcade chái èeri irìcu áiba èeriwa máiní cachàinica níata áibanái íicha. Aibanái nacái cachàiníiyéica siùcade, áiba èeriwa càmita máiníiyéi cachàinica níata èeri imáalàacaalípináwa —‍íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Jesús llora por Jerusalén 
\p  
\v 31 Yáté èerica abénaméeyéi fariseonái nàanàaca Jesús yàatalé. Yá náimaca Jesús irí: 
\p —‍Ara, pìacàatétawa, rey Herodes iwàwacáiná inúaca pía —‍náimaca.  
\v 32 Quéwa Jesús íimaca nalí: 
\p —‍Pìacuéwa rey Herodes yàatalé, yáara cachìwéerica. Píimacué irí cài: ‘Péemìa cayába, maléená èeri quirítàacáwa núuca demonio wenàiwicanái íicha, nuchùnìa nacái cáuláiquéeyéi. Néese mesúnamáita numáalàidaca numànica nuíbaidacaléwa’, cài píimacué iríwa.  
\v 33 Quéwa iwàwacutá nuèpunícawa maléená èeri quirítàacáwa àta nùanàacataléta Jerusalén ìyacàlená irìculé, níacáiná israelitanái nanúacaté batéwa macáita Dios yàasu profetanái Jerusalén ìyacàlená irìcu. Iná iwàwacutá núa nacái nuétácawa néenibàa. 
\p  
\v 34 “¡Píacué Jerusalén ìyacàlená mìnanáica, píacué inuéyéica Dios yàasu profetanái, inuéyéica nacái wenàiwica íba iyú, níái wenàiwica Dios ibànuèyéica icàlidacaténácué pirí tàacáisi inùmalìcuíse! ¡Manùba yàawiría nuwàwacaté nùwacáidacuéca nucùaca pía càide iyúwa cawámai ùwacáidacaalí uénibewa ubáiná yáapíisewa! Quéwa càmitacué piwàwa nucùaca pía.  
\v 35 Iná péemìacué cayába, máiséeyéipiná picapèemicuéca idécanáami piùwidenái imànicuéca píipunita ùwicái; núumacué nacái pirí, càmitacué piicá núa quirínama àta píimacatalépinátacué nùwali: ‘¡Cayábéericani yái yàanèerica Wacuèriná Dios íipidená ìwali, Dios ibànuèrica walí!’ càipinácué píimaca nùwali —‍íimaca yái Jesúsca. 
\c 14  
\s1 Jesús sana a un enfermo de hidropesía 
\p  
\v 1 Aiba sábado judíonái iyamáidacatáicawa, Jesús yàacawa iyáacaténá iyáacaléwa abéeri fariseo íiwacaliná icapèe irìcu. Nàyaca néenibàa áibanái fariseo nacái iicáidéeyéica ìyaca Jesús irí, naicácaténá asáisí imànicaalí áiba wawàsi nacháawèeripiná iináwaná ìwali ìwalíise.  
\v 2 Iyaca abéeri cáuláiquéeri nacái Jesús íipunita. Yái cáuláiquéerica yéenéeriwa macáita ìwalíisewa.  
\v 3 Néese Jesús isutáca yéemìawa níái yéewáidéeyéica wenàiwica templo irìcu, nía nacái fariseonái. Yá íimaca nalí: 
\p —‍¿Càinácué píináidacawa? ¿Dios imàacasica wachùnìaca cáuláiquéeyéi wenàiwica siùca èeri sábado wayamáidacatáicawa? —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 4 Quéwa masànata íicha nía meedá. Néese Jesús imàacaca icáapiwa ìwali yái cáuláiquéerica, yá ichùnìacani. Yá Jesús imàacaca asìali yèepùacawa náicha matuíbanáiri iyú.  
\v 5 Néese Jesús íimaca fariseonái irí: 
\p —‍Nucàlidacué pirí comparación: Abéericaalícué pìiri, càmicaalí nacái, pipìra pacá, yúuwàacaalíwa utàwi nacáichúa irìculé namusúadacatáise úni, ¿càmitasicué pimusúada caquialétani, éwita sábadocáaníta, yái èeri wayamáidacatáicawa? Iná ¿cánácué càmita píalíawa Dios imàacaca wachùnìaca cáuláiquéeyéi wenàiwica macái èeri imanùbaca, sábado nacái? —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 6 Néese báica nía, càmita náalimá nacàlidaca iríni, Jesús imawènìadacáináté nía. 
\s1 Los invitados a la fiesta de bodas 
\p  
\v 7 Níái asìanái fariseo imáidéeyéicaté néré nacutáca náawinacatáipináwa cáimiétacanéeyéi yàasu yàalubáisi íinata, cáimacáicáiná naicáca níawawa, nawàwacáiná nacái áibanái naicáca nía cáimiétaquéeri iyú. Jesús iicácáiná namàníiná, íná yàalàaca nía comparación iyú. Iimaca nalí: 
\p  
\v 8 —‍Aiba imáidacaalí pía fiesta casamiento nérépiná, picá píawinawa cáimiétacanéeyéi yàasu yàalubáisi íinata yácáiná cawàwanáta áiba wenàiwica yàanàaca, capìi íiwacali imáidéerica néré, cachàiníirica píicha.  
\v 9 Néese capìi íiwacali, yái imáidéericuéca pía pucháiba, yàanàapiná pìatalé, yá íimapináca piríwa: ‘Pimàaca áiba yáawinacawa pìatalé’, càipiná íimaca pirí. Néese báica pía meedá naicácáiná piwàwacutáaná pìaca píawinacawa yàalubáisi íinata namáalàidáaná canánama, càmíiyéi cáimiétacaná yáawinacatáiwa, déeculé capìi íiwacali íicha.  
\v 10 Iwàwacutá cài pimànica: Namáidacaalí pía, yá píawinawa yàalubáisi íinata namáalàidáaná canánama, càmíiyéi cáimiétacaná yáawinacatáiwa, yéewanápiná capìi íiwacali yàanàaca néré, yásí íimaca pirí: ‘Nùacawéeriná, pichàbawa áibacatalé cáimiétacanéeyéi yáawinacatáicawa’, càipiná íimaca pirí. Càita áibanái yáawinéeyéicawa píapicha mesa iwéré naicápiná capìi íiwacali iicáca pía cáimiétaquéeri iyú.  
\v 11 Cawinácaalí wenàiwica cáimacáiyéica iicáca yáawawa, Dios imàacapiná báica nía, càmíiyéi nacái cachàini. Néese cawinácaalí wenàiwica càmíiyéica cáimacái iicáca yáawawa, Dios imàacapiná cáimiétacanáca nía, cachàini nacái —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 12 Néese Jesús íimaca capìi íiwacali irí imáidéericaté Jesús néré: 
\p —‍Pimáidacaalí áibanái nayáacaténá nayáacaléwa píapicha, picá pimáida pìacawéeyéináwa, nía nacái péenánáiwa, nía nacái pìawiría yéenáca, nía nacái càasuíyéica ìyéeyéica mawiénita pirí; níacáiná áibaalípiná náalíacawa iwàwacutáaná namáidaca nàataléwa pía nacái piyáacaténá piyáacaléwa náapicha. Càita napáyaidaca pía yàacàsi ìwaliná pièricaté nalí. Quéwa càmita cayába cài pimànica.  
\v 13 Néese pichùnìacaalí manùba yàacàsi áibanái iyáapiná, yá pimáida catúulécanéeyéi wenàiwica, báawéeyéi iiná nacái, éeruíyéi yàabàli nacái, matuíyéi nacái.  
\v 14 Yásí casíimáipináca piwàwa càmicáiná náalimá napáyaidaca pía àniwa. Yásí Dios imàaca piríwa cayábasíwéeri cawèníiri chènuníiséerica áiba èeriwa namichàacaalípináwa yéetácáisi íicha macáita wenàiwicanáimi cayábéeyéica íiwitáise —‍íimaca yái Jesúsca. 
\s1 La parábola de la gran cena 
\p  
\v 15 Néeseté idécanáami Jesús icàlidaca nalíni, yá áiba yáawinéericawa néenibàa iyáacaténá iyáacaléwa náapicha íimaca Jesús irí: 
\p —‍¡Casíimáipinácani cawinácaalí wenàiwica iyéeripináca iyáacaléwa manùbéeyéi yáapicha Dios ìyacàle irìcu Dios icùacataléca macáita chènuniré! —‍íimaca.  
\v 16 Néese Jesús íimaca irí: 
\p —‍Péemìa comparación: Càasuíri asìali ichùnìacaté madécaná yàacàsi icapèe irìcuwa iwacùacaténá manùbéeyéi wenàiwica yèewi nayáapináni. Yá imáidaca néré manùba wenàiwica.  
\v 17 Néese yéenáiwaná yàanàaca nayáanápiná nayáacaléwa, yá ibànùaca yàasu wenàiwicawa icàlidacaténá nalíni níái wenàiwicaca càasuíri asìali imáidéeyéicaté. Yá íimaca nalí: ‘Aquialécué macái, nudéca nuchùnìaca macáita’, íimaca nalí.  
\v 18 Néeseta quéwa macáita nacàlidaca càmitasa náalimá nàacawa néré. Yái idàbáanéerica íimaca: ‘Nudéca nuwènìaca cáli bànacalé yàalupiná. Iwàwacutá nùacawa néré nuicácaténá néréni. Pimàni nulí cayábéeri picàlidaca píiwacali iríwani càmita núalimá nùacawa icapèe néré’, íimaca irí.  
\v 19 Aiba íimaca irí nacái: ‘Nudéca nuwènìaca diez namanùbaca pacá íibaidéeyéipiná. Iwàwacutá nùacawa néré núalimáidacaténá nía asáisí náibaidacaalí cayába. Pimàni nulí cayábéeri, picàlidaca píiwacali iríwani càmita núalimá nùacawa icapèe néré’, íimaca irí.  
\v 20 Aiba íimaca irí àniwa: ‘Nudéca nuedáca nùacawéetúapináwa, íná càmita núalimá nùacawa néré’, íimaca irí.  
\v 21 Néese yái yàasu wenàiwicaca yèepùacawa íiwacali yàataléwa. Yá icàlidaca irí naináwaná. Néese calúaca yái íiwacalica. Yá íimaca yàasu wenàiwica iríwa: ‘Pìacàatétawa yàcalé néré. Picutáca wenàiwica carretera manuínaméeyéi irìcubàa, àyapu púubanaméeyéi irìcubàa nacái. Pimáida catúulécanéeyéi yàanàacaténá nucapèe néré, nía nacái éeruíyéi yàabàli, nía nacái yàana ituwièyéicawa íicha, nía nacái macàwéeyéica’, íimaca yái íiwacalica.  
\v 22 Néese yàasu wenàiwica imáidaca nía. Yá íimaca íiwacali iríwa: ‘Nuíwacali, nudéca numànica càide iyúwa píimáaná nulí, quéwa càmitàacá ipuníawa yái picapèeca’, íimaca irí.  
\v 23 Néese íiwacali íimaca irí: ‘Pìawa macái àyapu imanùbaca chuìtaliré yàcalé íicha, ànalìmalé nacái àta alénácaalí nàyaca wenàiwica. Pité néese wenàiwica nawàlùanápináwa, yéewanápiná ipuníacawa yái nucapèeca’, íimaca yái íiwacalica.  
\v 24 Níacáiná idàbáanéeyéica wenàiwicaca numáidéeyéicaté quéecha, núumacuéca pirí, canácata néená iyáapiná iyáacaléwa nuchùnièrica nucapèe irìcuwa”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Lo que cuesta seguir a Cristo 
\p  
\v 25 Madécaná wenàiwica yèepunícatéwa Jesús yáapicha, yéewáidacalécaténá nía. Yá Jesús iwènúa iicáidaca nalí. Iimaca nalí:  
\v 26 “Piwàwacaalícué nuéwáidacaléca pía, néese iwàwacutácué cáinináca piicáca núa íicha yái cáinináanáca piicáca píaniricuéwa, píatúa nacáiwa, pìacawéetúa nacáiwa, péenibe nacáiwa, péenánái nacáiwa, íichacué nacái yái cáinináanáca piicáca picáucawa. Càmicaalícué cáininá piicáca núa íicha yái cáinináanáca piicáca nía, néese càmitacué yéewa nuéwáidacalécuéca pía.  
\v 27 Piwàwacaalícué pìacawa núapicha iyúwa nuéwáidacalé, iwàwacutácué matuíbanáiri iyú pimàacaca áibanái yùuwichàidaca pía, éwita naicáanícaalícué piquíniná, éwita nanúacaalícué píawa peebáidacáiná nutàacái, càide iyúwa iwàwacutácaalí nawáacutáidaca nàasu cruzwa cawinácaalí yéetéeyéipinácawa cruz ìwali. Iwàwacutácué nacái pimànica mamáalàacata càide iyúwa nuchùulìanácué pía. Càmicaalícué cài pimànica, néese càmitacué píalimá nuéwáidacalécuéca pía. Iná iwàwacutácué píináidacawa cayába quéechacáwa asáisí píalimácaalícué nuéwáidacaléca pía.  
\v 28 Péemìacué comparación: Abéericaalí péenácué iwàwa imànica chènuníiri capìi, quéechacáwa yáawinacawa iputàaca cayába capìi iwènipiná yáalíacaténáwa asáisí idènìacaalí iwènipiná imáalàidacaténá imànica capìi.  
\v 29 Néese, càmicaalí cài imàni, néese idécanáami dàalaca imànica cáli ibàlùadacaténá capìi íba íinata, càmita yáalimá imáalàidaca imànica capìi. Yásí macáita wenàiwica iiquéeyéica capìi yéenámi, nadàbapiná naicáaníca asìali iquíniná.  
\v 30 Yá náimapináca ìwali: ‘Yái asìali idàbacaté imànica chènuníiri capìi, néese càmita yáalimá imáalàidaca imànicani’, càipiná náimaca, naicáaníca iquíniná.  
\v 31 Péemìacué áiba comparación: Aiba nacuèrinásàiri iwàwacutácaalí imànica ùwicái áiba cáli íipunita, quéechacáwa yáawinacawa íináidacaténáwa cayába asáisí yàasu úwinái diez mil namanùbaca náalimácaalí namawènìadaca náichawa áiba cáli icuèriná yàasu úwinái veinte mil namanùbaca.  
\v 32 Néese càmicaalí yáalimá imawènìadaca íichawa nía, yásí ibànùaca yàasu wenàiwicanáiwa áiba cáli icuèriná yàatalé, ipíchawáise yàanàaca mawiénita, nasutácaténá néemìawani càisimalénácaalí iyú iwàwacutá ipáyaidaca íichawani, yéewanápiná imàacaca nàyaca matuíbanáita.  
\v 33 Càita nacái iwàwacutácué píináidacawa cáalíacáiri iyú asáisí píalimácaalícué pimànica càide iyúwa nuchùulìaná pía, yácáiná, càmicaalícué pimàaca piwàwawa íicha macáita pìasumica, néesecué canáca yéewanáwa nuéwáidacaléca pía”, íimaca nalí yái Jesúsca. 
\s1 Cuando la sal deja de estar salada 
\p  
\v 34 Jesús íimaca nalí: “Péemìacué comparación: Nuéwáidacalénái nàyaca machacàníiri iyú, namàni nacái cayábéeri. Càica níade iyúwa cayábéeri iwidùma, puìwéerica imànica yàacàsi yéewanápiná caséeca wenàiwica nayáacani. Néese càmicaalí quirínama puìwa iwidùmaca, yá càmita yáalimá puìwaca àniwani.  
\v 35 Canéeri iwèni meedáni yái iwidùmaca. Càmita cayába cáli iríni. Càmita cayába irí nacái yáníi nàwacáidacataléca pìrái ìyami. Wáuca meedáni, yái iwidùmamica. Càita nacái iwàwacutácué pìyaca machacàníiri iyú, pimànicué cayábéeri nacái, píacué nuéwáidacaléca, yéewanápiná wenàiwica nawàwa neebáidaca yái báisíiri tàacáisica. Càuwíiyéicaalícué pía, péemìacué nutàacái”, íimaca yái Jesúsca. 
\c 15  
\s1 La parábola del pastor que encuentra su oveja 
\p  
\v 1 Néenialíté madécaná yeedéeyéicaté plata néenánái judío íichawa Roma ìyacàlená yàasu gobierno irípiná, áibanái nacái báawéeyéi íiwitáise, nàacawa Jesús yàatalé, néemìacaténá itàacái.  
\v 2 Néese abénaméeyéi fariseo, áibanái nacái yéewáidéeyéica wenàiwica templo irìcu, natàaníca báawéeri iyú Jesús ìwali. Náimaca Jesús ìwali: 
\p —‍Yái asìalica itàidaca cayába báawéeyéi íiwitáise, yá iyáaca iyáacaléwa náapicha —‍náimaca. 
\p  
\v 3 Iná Jesús yéewáidaca nía comparación iyú. Yá íimaca nalí:  
\v 4 “Péemìacué comparación: Abéeri péenácué idènìacaalí cien namanùbaca ipìra ovejanáiwa, yá abéeri oveja iméeràacaalíwa, yásí náiwacali imàacaca ipìranáiwa noventa y nueve namanùbaca manacúalibàa yàacaténá icutáca oveja yúuquéericawa íicha àta yàanàacatalétani.  
\v 5 Néese yàanàacaalíni, yásí casíimáiri iyú imichàidaca oveja iwáacutaléwa.  
\v 6 Néese yàanàaca icapèe néréwa, yá ìwacáidaca yàacawéeyéináwa, áibanái nacái iyaquewéeyéicawa. Yá íimaca nalí: ‘Casíimáicué piwàwa núapicha, nudéca nùanàaca yái nupìra ovejawa yúuquéericatéwa nuícha’, càipiná íimaca yái oveja íiwacalináca”, íimaca yái Jesúsca.  
\v 7 Néese Jesús íimaca nalí: “Péemìacué cayába. Càita nacái abéeri wenàiwica iwènúadacaalí íiwitáisewa báawéeri íicha, yásí ángelnái ìyéeyéica chènuniré nayanídacawa abéeri wenàiwica ìwali manuísíwata íicha yái nayanídáanácawa noventa y nueve namanùbaca ìwali íináidéeyéicawa mabáyawanáca, íináidéeyéica nacáiwa càmita iwàwacutá nawènúadaca náiwitáisewa báawéeri íicha càide iyúwacué píináidáanáwa pìwaliwa. Iná yéewa cayábacata nàwacáidáyacacawa nùatalé níái yáaliéyéicawa cabáyawanáca nawènúadacaténá náiwitáisewa nabáyawaná íichawa”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 La parábola de la mujer que encuentra su moneda 
\p  
\v 8 Néeseté Jesús yéewáidaca nía comparación iyú. Yá íimaca nalí: “Inanái idènìacaalí diez namanùbaca moneda máiníiyéi cawènica yáawamíiyéi plata quírameníiri, néese abéechúa monedacaalí yúucawa uícha, yásí upucúadaca lámpara ucutácaténá moneda yúuquéechúacawa uícha. Yá utunúaca ucapèe irìcubàawa éeréeri iyú àta ùanàacataléta moneda cawèníichúaca.  
\v 9 Néese ùanàacanáami úa, yá ùwacáidaca uyaquewéeyéiwa inanái, áibanái nacái ùacawéeyéináca inanáica. Yá úumaca nalí: ‘Casíimáicué piwàwa núapicha, nudéca nùanàaca cawèníichúa moneda yúuquéechúacatéwa nuícha’, úumaca nalí.  
\v 10 Núumacué pirí, càita nacái casíimáica Dios yàasu ángelnái abéeri wenàiwica ìwali, cawinácaalí báawéericaté íiwitáise iwènúadéerica íiwitáisewa báawéeri íicha Dios irípiná”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 La parábola del padre que perdona a su hijo 
\p  
\v 11 Néeseté Jesús yéewáidaca nía àniwa comparación iyú. Yá íimaca nalí: “Càasuíri asìali idènìacaté yéenibewa pucháiba asìanái.  
\v 12 Néese iméeréeri íimaca yáaniri iríwa: ‘Pápa, pìa nùasu yéená yái pìasucawa pièripináca nulí péetácaalípináwa’, íimaca yáaniri iríwa. Yá néese náaniri iwacùaca macáita yàasu yèewiwa nalí.  
\v 13 Néesecáwa cawàwanáta máisiba èeri idénáami, iméeréeri iwéndaca íichawa yáaniri yàasuwa, yá itéca iwènináami, néese yàacawa déeculé áiba cáli néré. Yá yúucaca macáita yàasu platawa ìyacaténá máiní máiwitáiséeri iyú.  
\v 14 Néese idécanáami yúucaca macáita, yá idàbaca canáca nayáacalé cachàiníiri iyú néenibàa. Yá iméeréeri idàbaca máapicani.  
\v 15 Yá icutáca íibaidacalépináwa áiba asìali yáapicha yái cáli néeséeri. Yái asìali ichùulìaca iméeréeri yàacawa yàasu manacúaliré yàacaténá ipìra marranonái iyáapiná.  
\v 16 Máiní iméeréeri iwàwaca iyáaca marranonái iyáacalé yéenáca anáica, quéwa càmita wenàiwica ibatàa iyáaca nía, ibatàa abéeri pináta, càmita nàa iyáapiná.  
\v 17 Atata ùuculìiri idàbaca íináidacawa cáalíacáiri iyú àniwa. Yá íimaca iríwa: ‘Núaniri idènìaca yàasu wenàiwicawa manùbéeyéi. Nadènìa nayáacaléwa cayábata, imàacaca nacáiwa nalí manuí. Quéwa, núa chái nuétácawa máapicái iyú.  
\v 18-19 Siùcade nuèpùacawa núaniri icapèe néréwa àniwa. Yá núumapiná iríwa: Pápa, nudéca numànica Dios irí báawéeri, pirí nacái. Siùcade càmita quirínama cayábaca nuíwitáise, íná canáca yéewaná quirínama núumáanápiná pirí núanirica píata. Pimàaca nùyaca càide iyúwa pìasu wenàiwica, yásí nuíbaidaca pirí, càipiná núumaca núaniri iríwa’, íimaca íináidacawa iríwa yái iméeréerica.  
\v 20 Iná yàacawa, yèepùacawa yáaniri icapèe néréwa. 
\p “Quéwa déecuísecaalí tàacáwani, yá yáaniri iicácani. Yá catúulécanáca iicáca ìiriwa. Yá yáaniri ipìacawa íipunitáidaca ìiriwa. Yá yàanalìcuca ìiriwa itàidaca cayábani. Isùsùaca ìiri inàni ìwaliwa càide iyúwa náiwitáise natàidáaná wenàiwica cáininéerica naicáca.  
\v 21 Néese yái ìiri iméeréeri íimaca yáaniri iríwa: ‘Pápa, nudéca numànica Dios irí báawéeri, pirí nacái. Siùcade càmita quirínama cayába nuíwitáise, íná canáca yéewaná quirínama núumáanápiná pirí núanirica píata’, íimaca.  
\v 22 Yáanirita quéwa íimaca yàasu wenàiwicanái iríwa: ‘Caquialétacué, peedácué ibàlepiná cayábanaméeri áiba bàlesi íicha. Pìwalicué ìwalini. Pìwalicué anillo icáapi íiduná ìwali. Pìwalicué nacái izapatonipiná yàabàli ìwali.  
\v 23 Peedácué nacái pacá íidu walíibèechúaca. Pinúacué wayáapináni. Siùcade wamànicué fiesta.  
\v 24 Yácáiná nuìrica, nuyúunáidéericaté yéetácatéwa nuícha, siùca quéwade idéca yèepùacawa nùatalé àniwa. Yúucacatéwa nuícha, quéwa siùca nudéca nùanàaca àniwani’, íimaca nalí yái yáanirica. Néese nadàbaca namànica fiesta. 
\p  
\v 25 “Idècunitàacá namànica fiesta, yá ìiri béeri íibaidaca yèepunícawa yáaniri yàasu manacúali néenibàawa. Yá yèepùaca yàacawa capìi nérépiná, yásí yéemìaca namànica música, abénaméeyéi nacái nalabàaca casíimáiri iyú.  
\v 26 Yái ìiri béerica imáidaca yàataléwa abéeri íibaidéeri. Yá isutáca yéemìawa càinácaalí namàníiná capìi irìcu.  
\v 27 Yá íibaidéeri íimaca irí: ‘Idéca yèepùacawa néese àniwa piméeréerica, íná píaniri idéca ichùulìaca nanúanápiná wayáapiná pacá íidu walíibèechúa yáwanái, yácáiná piméeréeri idéca yàanàaca cayábata’, íimaca irí.  
\v 28 Néese calúacani, yái ìiri béerica. Càmita iwàwa iwàlùacawa capìi irìculé, íná iwàwacutá yáaniri imusúacawa isutácaténá íicha iwàlùanápináwa néré náapicha.  
\v 29 Quéwa ìiri béeri càmita yeebá, yá íimaca yáaniri iríwa: ‘Nudéca nuíbaidaca pirí madécaná camuí. Nudéca numànica mamáalàacata càide iyúwa pichùulìaná numànica. Canácatáita pìa nulí ibatàa abéeri cabra achúméeríinapináta, numànicaténá fiesta nùacawéeyéiná yáapichawa.  
\v 30 Siùca idéca yàanàaca yái pìirica, yúuquéericaté macáita pìasu platami máaléquéeri iyú nalípiná inanáica iiméeyéica asìanái yáapicha plata ìwalinápiná, yá pidéca pinúaca irí iyáapiná pacá íidu walíibèechúa’, íimaca yái ìiri béerica. 
\p  
\v 31 “Néese yáaniri íimaca irí: ‘Nuìri. Pidéca piyamáacawa núapicha càiripináta. Pìasucata macáita yái nudènièrica.  
\v 32 Siùcade quéwa máiní cayábaca wamàníináca fiesta, casíimáica nacái wía. Piméeréericáiná idéca yàanàaca, yái ìyéericaté càide iyúwa yéetéerimiwa, quéwa idéca yèepùacawa wàatalé càide iyúwa idéca nacáicaalí yèepùacawa cáuca àniwani; yúucacatéwa nuícha, yá wadéca wàanàaca àniwani’, íimaca yái yáanirica. Càita nacái Dios itàidaca cayába cawinácaalí wenàiwica iwènúadéerica íiwitáisewa ibáyawaná íichawa”, íimaca yái Jesúsca. 
\c 16  
\s1 La parábola del mayordomo que abusó de la confianza 
\p  
\v 1 Néeseté Jesús yéewáidaca yéewáidacalénáiwa comparación iyú. Iimaca nalí: “Iyacaté abéeri náiwacali càasuíri. Idènìaca yàasu wenàiwicawa icuèrica càasuíri yàasu cawèníiri. Yá áibanái nàanàaca nacháawàaca yàasu wenàiwica iináwaná ìwali yái wenàiwicaca icuèrica íiwacali yàasuwa. Náimaca yúucáanása meedá íiwacali yàasu platawa máiwitáiséeri iyú.  
\v 2 Néese íiwacali imáidaca yàataléwani. Yá íiwacali íimaca irí: ‘Nudéca nuémìaca piináwaná piúcaca nùasu plata. Siùcade pichùnìa nùasuwa picàlidacaténá nulí macáita píibaidacalé ìwaliwa càmicáiná nubatàa picùaca nùasu quirínama’, íimaca yái íiwacalica.  
\v 3 Néese yái asìali yàacawa íiwacali íichawa. Yá íimaca iríwa: ‘¿Càinásica numàni siùcade nuíwacali iwàwacáiná yúucaca núa? Canáca nuchàini nubànacaténá nubànacalewa. Báica nacái nusutáca plata áibanái íicha nuwènièripiná iyú nuyáapináwa.  
\v 4 Uwé, siùca núalíacawa càinácaalí numàníinápiná àniwa yéewanápiná áibanái yeedáca yàataléwa núa, idécanáami nuíwacali yúucaca núa’, íimaca iríwa.  
\v 5 Néese yái asìali imáidaca wenàiwica imawènièyéica íiwacali íicha plata nàanàanápiná abéerinamata namanùbaca iyúwa. Yá íimaca idàbáanéeri irí: ‘¿Càisimaléná pimawènìa nuíwacali íicha?’ íimaca.  
\v 6 Néese idàbáanéeri wenàiwica íimaca: ‘Numawènìa píiwacali íicha cien namanùbaca yàalu olivo iséená’, íimaca. Néese íiwacali yàasu wenàiwica íimaca irí: ‘Cháta ìyaca pimawènìacáleca cuyàluta ibáiná irìcu. Piúca meedáni. Ara, píawinacàatétawa pitànàa àniwa áiba cuyàluta ibáiná irìcu cincuenta namanùbaca pimawènìanápiná nuíwacali íicha meedá. Yásí iwàwacutá pèepùadaca irí cincuenta namanùbaca meedá’, íimaca irí.  
\v 7 Néese yái íiwacali yàasu wenàiwicaca íimaca áiba irí: ‘¿Néeni pía? ¿Càisimaléná pimawènìa?’ íimaca irí. Yái áiba asìali íimaca irí: ‘Cien namanùbaca yàalu trigo ituíná’, íimaca irí. Néese íiwacali yàasu wenàiwica íimaca irí: ‘Cháta ìyaca pimawènìacáleca cuyàluta ibáiná irìcu. Piúca meedáni. Pitànàa áiba cuyàluta ibáiná irìcu àniwa ochenta namanùbaca pimawènìanápiná íicha meedá. Yásí iwàwacutá pèepùadaca irí ochenta namanùbaca meedá’, íimaca irí. Càita imànica náapicha macáita wenàiwica imawènièyéica íiwacali íicha yàasusi.  
\v 8 Néese yái íiwacali yáalíacawa bàsabàsaca yàasu wenàiwica íiwita, yái báawéerica íiwitáise icuèricaté íiwacali yàasuwa, iwènúadacáiná namawènìacále. Nudéca nucàlidacuéca pirí yái comparaciónca píalíacaténáwa máiníiyéi cáalíacáica èeri mìnanáica càmíiyéica yeebáida Dios itàacái namànicaalí wawàsi nanacáiyéi yáapichawa, cáalíacáica nía píichacué, píacué yeebáidéeyéica Dios itàacái. 
\p  
\v 9 “Iná nùalàacuéca pía pimàníinápinácué cayábéeri áibanái irí pìasu plata iyúwa, yéewanápinácué cáinináca naicáca píawa. Néesecáwa, plata imáalàacaalípináwa píichacué, yásí needácué nàataléwa pía aléera chènuniré nàyacatalé càmíirica imáalàawa. 
\p  
\v 10 “Aiba wenàiwica icùacaalí achúméeri wawàsi machacàníiri iyú, yá icùapináca cayába nacái manùba wawàsi. Quéwa imànicaalí ibáyawanáwa idènìacaalí achúmanamata, yá imànipináca ibáyawanáwa nacái idènìacaalí manùba.  
\v 11 Iná càmicaalícué pimàni cayábéeri pìasu plata iyúwa chái báawéeri èeri irìcu, néese càmitacué namàacapiná picùaca báisíiri cawèníirica ìyéerica chènuniré.  
\v 12 Néese àniwa càmicaalícué picùa áibanái yàasu machacàníiri iyú, néese càmita nàacué pirí pìasusíwapináwa. 
\p  
\v 13 “Péemìacué comparación: Canácata yàasu wenàiwica yáaliméeri imànica machacàníiri iyú càide iyúwa íiwacanánái pucháiba ichùulìaná imànica, báawacáiná iicáca abéeri íiwacaliwa, cáinináta quéwa iicáca íiwacaliwa áiba. Càmicaalí nacái, néese yàapiná íiwacali áiba icàaluínináwa, quéwa caná iwèni meedá iicápiná íiwacali áibawa. Càita nacái càmitacué pidé píibaidaca cayába Píiwacali Dios irípináwa càide iyúwa iwàwáaná cáininácaalícué piicáca plata”, íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 14 Néese abénaméeyéi fariseo cáininéeyéica iicáca plata, néemìacáiná macáita Jesús íimáaná plata ìwali, íná naicáaníca Jesús iquíniná.  
\v 15 Quéwa Jesús íimaca nalí: “Pidécuéca picàlidaca piináwaná ìwaliwa wenàiwicanái irí cayábáanása píiwitáise. Neebáidacué nacái pichìwa. Quéwa Dios yáalíacuécawa píiwitáise ìwali, càinácaalí ìyáaná. Casíimáica èeri mìnanái iicácuéca píiwitáise báawéeri, quéwa Dios iicácuéca píiwitáise iyúwa yáaséerimi isàni meedá”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 La ley y el reino de Dios 
\p  
\v 16 Jesús íimaca: “Bàaluité iwàwacutá wenàiwica neebáidaca iyúwa profeta Moisés itànàanáté tàacáisi Dios inùmalìcuíse, iyúwa nacái profetanái itànàanáté Dios itàacái. Càité ìyaca àta Juan el Bautista yàanàacatalétaté. Néese Juan, núa nacái wadéca wacàlidaca wenàiwicanái iríni yái cayábéeri tàacáisica náalíacaténáwa càinácaalí iyú Dios icùaca yàasu wenàiwicawa. Siùca madécaná wenàiwica nawàwa nàuwichàidaca Dios yàasu wenàiwica yeebáidéeyéica yái tàacáisica. 
\p  
\v 17 “Quéwa máiníiri cayábacani yái Dios itàacái bàaluisàimica profeta Moisés, áibanái profeta nacái natànèericaté Dios inùmalìcuíse. Macáita ichàbapinácawa càiwade iyúwaté Dios itàacái íimáaná. Aibaalípiná Dios imáalàidapiná capìraléeri cáli, yá nacái èeriquéi. Néese càmíiripináta itàacái bàaluisàimi imáalàapináwa, ibatàa abéeri letra achúméeríina pináta, canácatáita imáalàawa. Macáita ichàbapinácawa càiwade iyúwaté Dios itàacái íimáaná”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Jesús enseña sobre el divorcio 
\p  
\v 18 Jesús íimaca: “Asìali imàacacaalí íichawa íinuwa, néese yeedácaalí iríwa áiba, imànica ibáyawanáwa, iimácáiná áiba inanái yáapicha càmíichúaca íinusíwa. Aiba asìali yeedácaalí íinupináwa abéechúa namàaquéechúami, imànica ibáyawaná nacáiwa, iimácáiná úapicha, úara áiba asìali íinuca”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 El rico y Lázaro 
\p  
\v 19 Néeseté Jesús yéewáidaca nía àniwa. Yá íimaca nalí: “Iyacaté càasuíri asìali. Cayábanaméeri ibàle iicácanáwa cawèníiri nacái. Macái èeri imanùbaca imànica fiesta máiníiri cawènica.  
\v 20 Iyacaté nacái catúulécanéeri asìali cacháunéeri ìwalíise íipidenéeri Lázaro. Yái Lázaro yáawinacawa càasuíri icapèe inùmalìcu.  
\v 21 Yái catúulécanéerica iwàwacaté iyáaca àta càinácaalí yàacàsi ituériwa càasuíri yàasu mesa íinatáise. Aulinái nacái nàanàaca Lázaro yàatalé nabèrùacaténá icháuná ituí yái catúulécanéerica.  
\v 22 Aiba èerité, catúulécanéeri yéetácawa. Yá ángelnái itécani ìyacaténá paraíso irìcu, aléera Abraham yàatalé Dios yáapicha. Yá nacái càasuíri yéetácawa. Yá nabàlìacani, yái càasuírimica. 
\p  
\v 23 “Yái càasuírimica yùuwichàacawa mamáalàacata néenibàa báawéeyéimi nàacatalépinácawa néetácaalíwa, íipidenácatalé infierno. Càasuírimi iicáidaca déeculé, yá iicáca Abraham, Lázaro nacái, ìyéeyéica Dios yáapicha paraíso irìcu.  
\v 24 Iná yái càasuírimica imáidaca cachàiníiri iyú Abraham irí. Yá íimaca Abraham irí: ‘¡Nùawiri, Abraham, piicá nupualé! Pibànùa síisa Lázaro nùatalé idupíadacaténá úni nunène ìwali icáapi iyúwa, nùuwichàacáináwa báawanama chái quichái irìcu’, íimaca.  
\v 25 Quéwa Abraham íimaca irí: ‘Pía nutaquérinámica, iwàwacutá piwàwalica pìyáanáté máiní cayábéeri iyú idècunitàacá cáuca pía, quéwa yái Lázaroca ìyacaté máiní catúulécanéeri iyú, idècunitàacá cáucani. Siùca Lázaro ìyaca cayába chái, píata quéwa yùuwichèeriwa ìyaca néenibàa.  
\v 26 Càmita núalimá nubànùaca pìatalé Lázaro, ìyacáiná manuíri yàawa nacáiri depuíwéeri béecaná chái bamuchúamicué wáicha, pía, wía nacái. Iná canáta yéewaná náalimá nachàbacawa aléera. Píacué nacái síisaara, càmitacué píalimá pìacawa síisa nacáira’, íimaca yái Abrahamca. 
\p  
\v 27-28 “Néese càasuírimi íimaca àniwa: ‘Uwé, néese pimàni nulí cayábéeri, pía nùawiri Abraham, pimàaca Lázaro imichàacawa yéetácáisi íicha, yá pibànùa Lázaro núaniri icapèe nérépiná. Nàyaca néeni cinco namanùbaca nuénánái. Pichùulìa Lázaro yàalàanápiná nuénánái ipíchaná nàacawa aléi yùuwichàacáisi irìculé’, íimaca yái càasuírimica.  
\v 29 Quéwa Abraham íimaca irí: ‘Péenánái nadènìaca Dios itàacái profeta Moisés itànèericaté bàaluité, profetanái itànèericaté nacái Dios inùmalìcuíse. Iwàwacutá péenánái yeebáidaca natàacái’, íimaca yái Abrahamca.  
\v 30 Néese yái càasuírimica íimaca: ‘Báisíta, quéwa iwàwacutácawa nalí áiba wawàsi quiríta. Lázaro imichàacaalíwa yéetácáisi íicha imàacacaténá yáawawa naicácani, yásí nawènúadaca náiwitáisewa báawéeri íicha’, íimaca yái càasuírimica.  
\v 31 Quéwa Abraham íimaca irí: ‘Càmicaalí neebáida Dios itàacái càide iyúwa Moisés, profetanái nacái natànàanáté, néese càmita nacái neebáidapiná Dios itàacái, éwita yéetéerimiwa imichàacaalíwa yéetácáisi íicha yàalàacaténá nía’, íimaca yái Abrahamca”, íimaca yái Jesúsca. 
\c 17  
\s1 El peligro de caer en pecado 
\p  
\v 1 Néeseté Jesús íimaca yéewáidacalénái iríwa: “Macái èeri imanùbaca ìyaca madécaná wawàsi imàaquéerica wenàiwica nawàwaca namànica nabáyawanáwa. Quéwa, ¡máiní Dios yùuwichàidapiná cawinácaalí wenàiwica yéewáidéerica áibanái namànicaténá nabáyawanáwa!  
\v 2 Aibacaalí wenàiwica iméeràidaca áibanái namànicaténá nabáyawanáwa, yásí Dios yùuwichàidapiná manuísíwatani. Cayába cachàini irítáni yéetácaalíwatá ipíchawáise iméeràidaca wenàiwica. Aibanái idacùacaalí manuíri íba icanápi ìwalíise, náucacaténáni manuíri úni yáaculé isawíacaténáwa, yásí ìisicùmacawa. Quéwa ìyacaalí mamáalàacata chái èeri irìcu, néese iméeràidacaalí sùmanái namànicaténá nabáyawanáwa, yá máiní cachàiníwanái yùuwichàapinácawa áibanái íicha infierno irìcu. Iná cayába cachàini irítáni yéetácaalíwatá ipíchawáise iméeràidaca púubéeyéi.  
\v 3 ¡Piicácué píichawa cayába piméeràidacáichacué púubéeyéi Dios íicha namànicaténá nabáyawanáwa! 
\p “Aibacaalí imàni pirí báawéeri, pitàaní yáapicha ìwali. Néese iwènúadacaalí íiwitáisewa báawéeri íicha, pimàaca piwàwawa íicha yái báawéerica imàníirica pirí.  
\v 4 Ewita imànicaalí pirí báawéeri siete imanùbaca yàawiría abé èeri irìcu, yá yàanàacaalí pìatalé siete imanùbaca yàawiría nacái, yá íimacaalí pirí: ‘Càmita quirínama numàni pirí báawéeri àniwa’, càicaalí íima pirí, iwàwacutá pimàacaca piwàwawa íicha yái báawéerica imàníirica pirí”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 El poder de la fe 
\p  
\v 5 Néese apóstolnái nasutáca Wáiwacali íicha wawàsi. Náimaca irí: 
\p —‍Piyúudàa wía manuícaténá wáináidacawa wawàwawa pìwali cachàiníiri iyú mamáalàacata —‍náimaca.  
\v 6 Néese Wáiwacali íimaca nalí: 
\p —‍Càmitàacáwacué manuí píináidacawa piwàwawa nùwali, ibatàa achúméeríina iyúpináta. Manuícaalícué píináidacawa nùwali achúméeríina iyútá, càide iyúwa mostaza íimíinaca achúméeríina ìyáaná, yásí yéewanápinácué cài píimaca irí yái manuíri morera yéetanácatá: ‘Piwatàa píawawa cáli íicha, néese pibàna píawawa manuíri úni yáaculé’, yásí àicu imànica càide iyúwacué píimáaná irítá —‍íimaca yái Jesúsca. 
\s1 El deber del que sirve 
\p  
\v 7 Néeseté Jesús yéewáidaca nía àniwa comparación iyú, yá íimaca nalí: “Abéeri náiwacali idènìacaalí yàasu wenàiwicawa ichùnièrica bànacalé yáapíise, cawàwanáta nacái icùaca íiwacali ipìrawa, néese idécanáami íibaidaca, yá yèepùacawa bànacalé néese, yá iwàlùacawa íiwacali icapèe irìculéwa. Néese, íiwacali càmita íima yàasu wenàiwica iríwa: ‘Caquialéta, píawinawa, piyáa piyáacaléwa’, càmita cài íima.  
\v 8 Néese íiwacali íimapiná irí meedá: ‘Pichùnìa nuyáapiná. Pìwali cayába pibàlewa pitécaténá nulí nuyáapiná, idècunitàacá nuyáaca nuyáacaléwa. Néesecáwa idécanáami nuyáaca nuyáacaléwa, yásí numàaca piyáaca piyáacaléwa’, càipiná íimaca yái íiwacalica yàasu wenàiwica iríwa.  
\v 9 Càmita nacái íiwacali yàaca cayábéeri tàacáisi yàasu wenàiwica iríwa idécanáami imànica càide iyúwa íiwacali ichùulìanáni, yàasu wenàiwicacáiná meedáni, íná iwàwacutá íibaidaca íiwacali iríwa càide iyúwa ichùulìaná imànica.  
\v 10 Càita nacái idécanáamicué pimànica macáita càide iyúwa Dios ichùulìanácué pía, picácué cáimacái piicáca píawawa ìwalíise, néese píimacué Dios irí: ‘Wíacata pìasu wenàiwicanái canéeyéica iwèni meedá. Wadéca wamànica càide iyúwa iwàwacutáaná wamànica, càide iyúwa pichùulìaná wamànica’, càicué píima Dios iríwa”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Jesús sana a diez leprosos 
\p  
\v 11 Néeseté Jesús idècunitàacá yàacawa Jerusalén ìyacàlená nérépiná, yá yèepunícawa bamuchúamibàa náicha Samaria yàasu cáli, Galilea yàasu cáli nacái.  
\v 12 Jesús yàanàacaté mawiénita áiba yàcalé irí, yá diez namanùbaca asìanái cacháunéeyéi íimami lepra iyú nàanàaca Jesús íipunita. Déecuíseta quéwa nabàlùacawa Jesús íicha, càmicáiná judíonái ibatàa nàanàaca mawiénita áibanái irí.  
\v 13 Yá namáidaca cachàiníiri iyú Jesús irí: 
\p —‍¡Pía Jesús, Wáiwacali, catúulécaná piicáca wía! —‍náimaca Jesús irí.  
\v 14 Jesús iicáca nía, yá íimaca nalí: 
\p —‍Pìacué pimàacaca sacerdotenái iicáca píimami náalíacaténáwa pidécuéca pichùnìacawa —‍íimaca nalí. Yá idècunitàacá nàacawa, yá ichàbacawa náicha yái uláicáica.  
\v 15 Yá abéeri néená níái cacháunéeyéimica iicácáiná masacàaca íimami lepra íicha, íná yèepùacawa Jesús yàatalé. Idècunitàacá yèepùacawa, yàaca cayábéeri Dios irí cachàiníiri iyú.  
\v 16 Yàanàaca Jesús yàatalé, yá ibàlùacawa yùuluì ipùata iyúwa Jesús irí. Yáawiada inàniwa cáliaculé yàacaténá Jesús icàaluíniná, yàacaténá nacái irí cayábéeri. Yái asìali Samaria yàasu cáli néeséerica, càmíirica judío.  
\v 17 Yá néeseca Jesús íimaca yéewáidacalénái iríwa: 
\p —‍Nudéca nuchùnìacáwa diez namanùbaca cacháunéeyéi. Níara nueve namanùbacaca càmita nèepùawa, éwita israelitacáaníta nía, nàacaténá cayábéeri Dios irí.  
\v 18 Abéerita yái càmíirica judío yèepùacawa nùatalé yàacaténá cayábéeri Dios irí —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 19 Néese Jesús íimaca Samaria yàasu cáli néeséeri irí: 
\p —‍Pimichàawa. Pìawa. Uláicái idéca ichàbacawa píicha, peebáidacáiná nulí —‍íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Cómo llegará el reino de Dios 
\p  
\v 20 Fariseonái nasutáca néemìawa Jesús càicaalínápinácaalí Dios icùa macáita wenàiwicanái. Néese Jesús íimaca nalí: 
\p —‍Càmitacué píalimá piicáca càinácaalí iyú Dios icùaca wenàiwicanái.  
\v 21 Càmita náimapiná: ‘Piicácué, Dios icùaca wenàiwica chái cáli’; càmita nacái náimapiná: ‘Aiba cáli íinata nacái Dios icùaca wenàiwica’, càmita náimapiná càmicáiná náalimá naicáca natuí iyúwani càinácaalí iyú Dios icùaca yàasu wenàiwicanáiwa, icùacáiná náiwitáise, icùa nacái abéechúanaméeyéi wenàiwica pèewibàa —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 22 Néese Jesús icàlidacaté yéewáidacalénái iríwani: 
\p —‍Máadáinícuéca piwàwa piicáca núa áiba èeriwa, éwitasica píalimácaalí piicáca núa abé èeri piná meedátá, piwàwapinácuéca piicáca núa, núa asìali Dios néeséerica. Máinícué piwàwapiná piicáca nùanàaca nucùacaténá macáita, quéwacué càmitàacá piicápiná núa.  
\v 23 Aibanái nacàlidapiná nachìwawa, náimapiná nudécasa nùanàaca. Náimapináca: ‘Mesías idéca yàanàaca chái’; áibanái náimapinácué pirí: ‘Mesías idéca yàanàaca néré’. Quéwa picácué pìawa néré, picácué nacái pìawa náapicha.  
\v 24 Péemìacué, nùacaalípináwa néese àniwa, yásí macái èeri mìnanái naicápiná nucànacawa amaláwaca, càide iyúwa énu icànáaná macáita capìraléeri cáli ìwali chènuniré èeri imusúacatáisewa àta èeri iwàlùacataléwa. Càipiná nacái nùacawa néese àniwa nuénáiwaná yàanàacatáiwa, núa asìali Dios néeséerica. Càmita nùawa ibàacanéeri iyúwa.  
\v 25 Quéwa iwàwacutá nùuwichàacawa manuísíwata quéechacáwa, yá iwàwacutá èeri mìnanái ìyéeyéica siùca báawaca naicáca núa càiride iyúwa canéeri iwèni meedá.  
\v 26 Mawiénicaalípiná nuénáiwaná nùanàacatáipiná àniwa, núa asìali Dios néeséerica, yásí wenàiwicanái nàyapiná càide iyúwaté èeri mìnanái ìyáaná Noé yàasu èerité.  
\v 27 Matuíbanáicaté nàyaca Dios íicha bàaluité. Nayáacaté nayáacaléwa, néese nàiraca nacái, needácaté náinupináwa, àta Noénái iwàlùacatalétawa arca irìculé. Yáté manuíri yéesacái yàanàaca, yá néetácatéwa macáita wenàiwica càmíiyéicaté iwàlùawa Noénái yáapicha arca irìculé.  
\v 28 Càité nacái Lot yáapichéeyéimi Sodoma ìyacàlená mìnanái nàyacaté matuíbanáita Dios íicha. Nayáacaté nayáacaléwa, nàiraca nacái nàiracaléwa. Nawènìa nacái nàasupináwa. Nabànacaté nabànacalewa, nawénda nacái nàasuwa. Namànicaté nacái nacapèewa.  
\v 29 Quéwa idécanáamité Lotnái namusúacawa Sodoma ìyacàlená íicha, yáté quichái yèewièricawa azufre yèewi yúuwàacatéwa chènuníise Sodoma mìnanái ìwali. Yáté néetácawa macáita.  
\v 30 Càita nacái yùuwichàacáisi yàanàapináwa ráunamáita èeri mìnanái ìwali áibaalípiná numàacacaalípiná núawawa naicáca núa, núa asìali Dios néeséerica. 
\p  
\v 31 “Néenialípiná áibacaalí iyamáidapináwa ìyaca icapèe ipùata sàabadéeri íinatabàawa, idènìacaalí nacái yàasuwa capìi irìcu, iwàwacutá càmita yèepùa iwàlùacawa icapèe irìculéwa yeedácaténá yàasuwa ipíchawáise ipìacawa Jerusalén ìyacàlená íicha. Aibacaalí nacái yèepunípináwa manacúalibàa, iwàwacutá càmita yèepùawa icapèe néréwa ipíchawáise ipìacawa Jerusalén ìyacàlená íicha.  
\v 32 Piwàwalicué càinácaalíté Lot íinumi yéetácawa, cáininéechúacaté iicáca yàasumiwa èeri irìcuírica, úái yéetéechúamicatéwa càmicáináté upìacawa yàcalé íicha càide iyúwaté Dios yàalàaná úa.  
\v 33 Cawinácaalí càmíirica yeebáida nutàacái iwàwacáiná icùaca icáucawa chái èeri irìcu, yúucapiná icáucawa càmíiri imáalàawa, quéwa cawinácaalí yeebáidéerica nutàacái mamáalàacata éwita áibanái inúacaalíni, idènìapiná icáucawa càmíiri imáalàawa. 
\p  
\v 34 “Néese núumacué pirí nùanàacaalí táiyápi, yá pucháiba wenàiwica naimápiná nàyaca cama irìcu. Angelnái itépiná abéeri wenàiwica, áibapiná nacái imàacawa néenita.  
\v 35 Yá pucháiba inanái namulúapináca nàyaca ituínási. Angelnái itépiná abéechúa inanái, abéechúapiná nacái imàacawa néenita.  
\v 36 Pucháiba asìanái yèepuníiyéipinácawa manacúalibàa. Angelnái itépiná abéeri asìali, abéeripiná nacái imàacawa néenita —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 37 Néese yéewáidacalénái nasutáca néemìawa Jesús: 
\p —‍Wáiwacali, ¿chábàanásica nàanàa needácaténá nía? —‍náimaca. Néese Jesús íimaca nalí: 
\p —‍Màulenéeri iyú piicápinácué chábàanácaalí nàacawa càide iyúwacué píalíanáwa chábàanácaalí yéetéerimiwa irìawa piicácaalí manùbéeyéi wáchuli nàwacáidáyacacawa —‍íimaca yái Jesúsca. 
\c 18  
\s1 La parábola de la viuda y el juez 
\p  
\v 1 Néeseté Jesús yéewáidaca nía comparación iyú náalíacaténáwa iwàwacutáaná nasutáca Dios íicha mamáalàacata, yàalàacaténá nía nacái ipíchaná naméyáacawa nasutáca Dios íicha.  
\v 2 Yá Jesús íimaca nalí: “Iyacaté juez áiba yàcalé irìcu. Càmita yàa Dios icàaluíniná. Càmita nacái yàa wenàiwica íimiétacaná.  
\v 3 Uyacaté nacái yàcalé irìcu abéechúa inanái inìrimi yéetéechúamicatéwa íicha. Aiba wenàiwica iwàwacaté yeedáca uícha ùacawéeri yàasumi. Iná usutáca juez íicha wawàsi manùba yàawiría iyúudàanápiná úa. Yá úumaca juez irí: ‘Piyúudàa núa. Pichùulìa nàuwichàidáanápiná nuícha nùuwideca yeedéerica nuícha nùacawéeri yàasumi’, úumaca juez irí.  
\v 4-5 Manùba èeri càmita juez yeebá usutáaná íicha. Néese maséeca iwàwa idècuni yéemìaca usàna. Yá íimaca iríwa: ‘Ewita càmicáaníta nùa Dios icàaluíniná, éwita nacái càmicáaníta nùa wenàiwicanái íimiétacaná, càicáaníta siùcade nuyúudàaca úara inanáica, nùuwichàidaca uícha ùuwide, máinícáiná usàiwicaca nulí wawàsi, ipíchaná ùanàaca mamáalàacata, yá usàiwica nulí wawàsita àta nuétácatalétawa’, càica íimaca iríwa yái juez báawéerica íiwitáise”, íimaca nalí yái Jesúsca. 
\p  
\v 6 Yá Wáiwacali íimaca nalí àniwa: “Pidécuéca péemìaca itàacái yái juez báawéerica íiwitáiseca. Ewita báawéericáaníta íiwitáiseni, càicáaníta átata iyúudàaca manìríichúami.  
\v 7 Néeni, ¿càmitasicué píalíawa cayábéeri Dios íiwitáise? Iná iwàwacutácué píalíacawa Dios iyúudàapiná cawinácaalí wenàiwica Dios yeedéeyéica yàasunáipináwa, cawinácaalí isutéeyéica yáawawa íicha manuísíwata mamáalàacata èeríapinama, táiyápinama nacái. Yá Dios imawènìadapiná náicha nacái nàuwidenái. Càmita Dios idècunìapináwa déecuíri iyú iyúudàanápiná nía.  
\v 8 Núumacué pirí, Dios iyúudàapiná níawa caquialéta, imawènìadapiná náicha nàuwidenái. Núa asìali Dios néeséerica, nùanàapiná àniwa aléi èeri irìculé, quéwa càmita nùanàapiná manùbéeyéi yeebáidéeyéica nutàacái mamáalàacata”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 La parábola del fariseo y el cobrador de impuestos 
\p  
\v 9 Néeseté Jesús yéewáidaca abénaméeyéi wenàiwica comparación iyú, níara cachàiníiyéica iicáca yáawawa nayúunáidacáiná mabáyawanéeyéica nía, íná báawaca naicáca náichawa áibanái wenàiwica. Jesús íimaca nalí:  
\v 10 “Pucháiba asìanái nàacatéwa templo irìculé nasutácaténá níawawa Dios íicha. Abéeri fariseo, áiba asìali nacái yeedéeri plata yéenánái judío íichawa Roma ìyacàlená yàasu gobierno irípiná.  
\v 11-12 Yái fariseo ibàlùacawa abéerita méetàucuta áibanái íicha, isutáca yáawawa Dios íicha. Cài íimaca: ‘Pía Dios, nùaca pirí cayábéeri núacáiná càmíirica iyúwa áibanái wenàiwica canánama. Núa nacái càmita nuyéedùa. Càmita báawa nuíwitáise nacái. Càmita nuimá áiba inanái yáapicha càmíichúaca nuínusíwa. Càmita numàni nubáyawanáwa càide iyúwa imàníiná yái asìali yeedéerica wáicha plata romanonái yàasu gobierno irípiná. Núa nacái numàaca nuíchawa nuyáacaléwa pucháiba èeri semana ìwali nusutácaténá Dios íicha. Macái néená níái diéyéica wawàsi nuedéerica nulíwa, numàaca abéeri néená Dios irípiná ofrenda iyú’, cài íimaca ìwaliwa yái fariseoca.  
\v 13 Néeseta quéwa yái asìalica yeedéerica plata yéenánái judío íichawa romanonái yàasu gobierno irípiná, yáta ibàlùacawa déecuíseta fariseo íicha. Máinícáiná báica iicáca yáawawa Dios iwéré ibáyawaná ìwalíisewa, íná càmita iicáida chènuniré. Néese, ibàbàida yùucutawa mamáalàacata icáapi iyúwa máinícáiná achúmaca iwàwa ibáyawaná ìwaliwa. Yá íimaca mamáalàacata Dios irí: ‘Pía Dios, piicá nupualé, cabáyawanéerica núaquéi’, cài íimaca isutáca Dios íicha”, íimaca yái Jesúsca.  
\v 14 Néese Jesús íimaca nalí àniwa: “Núumacué pirí, Dios imàacacaté iwàwawa ibáyawaná íicha, yái asìali yeedéerica plata yéenánái íichawa romanonái yàasu gobierno irípiná, néese asìali yèepùacawa matuíbanáita icapèe néréwa. Quéwa yái fariseoca, càmita Dios imàaca iwàwawa ibáyawaná íicha, níacáiná cawinácaalí wenàiwica icàlidéeyéica iináwaná ìwaliwa máiníinása cayábaca nía áibanái íicha, Dios imàacapiná báica nía. Cawinácaalí quéwa icàlidéeyéica íichawa ibáyawanáwa, Dios imànipiná irí cayábéeriwa”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Jesús bendice a los niños 
\p  
\v 15 Néeseté àniwa áibanái natéca néenibewa púubéeyéi Jesús yàatalé yéewacaténá Jesús imàacaca icáapiwa nàwali, isutácaténá nalí Dios íicha imàníinápiná nalí cayábéeri. Quéwa, Jesús yéewáidacalénái naicáca nía, yá nadàbaca nacuísaca náichawa wenàiwica itéeyéica yéenibewa Jesús yàatalé, yéewáidacalénái náimaca sùmanái nasàiwicasa Jesús irí wawàsi.  
\v 16 Quéwa Jesús imáidaca sùmanái nàanápináwa yàatalé. Yá íimaca yéewáidacalénái iríwa: 
\p —‍Pimàacacué sùmanái yàacawa nùatalé, picácué pimáisanìa nàanàaca, Dioscáiná icùaca wenàiwica yeebáidéeyéica itàacái càide iyúwa sùmanái yeebáidáaná náaniri itàacáiwa.  
\v 17 Péemìacué cayába, iwàwacutá wenàiwica neebáidaca Dios itàacái càide iyúwa púubéeyéi sùmanái yeebáidáaná náaniri itàacáiwa. Càmicaalí wenàiwica neebáida cài, néese canácatáita Dios yéenibeca nía —‍íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Un hombre rico habla con Jesús 
\p  
\v 18 Néeseté abéeri judío íiwacaliná isutáca yéemìawa Jesús. Yá íimaca Jesús irí: 
\p —‍Pía cayábéeri yéewáidéerica wía, ¿càinásica iwàwacutá numànica nùyacaténá càiripináta Dios yáapicha chènuniré? —‍íimaca.  
\v 19 Jesús íimaca irí: 
\p —‍Iwàwacutá píináidacawa cayába ìwali yái píimáanáca, càinácaalí íimáaná yái tàacáisica íiméerica cayábéericasa núa, canácáiná áiba wenàiwica cayábéeri, abéericata Dios cayábéeri —‍íimaca yái Jesúsca, iwàwacáiná asìali yeebáidaca Dioscani yái Jesúsca.  
\v 20 Néese Jesús íimaca irí àniwa: 
\p —‍Píalíacawa Dios itàacái ichùulìaná wía: ‘Picá piimá áiba inanái yáapicha càmíichúaca píinusíwa, áiba asìali yáapicha nacái càmíirica pinìrisíwa; picá pinúa wenàiwica; picá piyéedùa; picá nacái pichìwáida áibanái; pìa náimiétacaná píaniri, píatúa nacái’ —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 21 Néese asìali íimaca irí: 
\p —‍Nudéca numànica macáita càide iyúwa Dios íimáaná sùmàicatáiseté núa àta siùca nacáide —‍íimaca.  
\v 22 Jesús yéemìacani, yá íimaca irí: 
\p —‍Iyaca abéeri wawàsi iwàwacutéeri pimànica quiríta: Pìa piwéndaca macáita pìasuwa, pìa nacái iwènináami catúulécanéeyéi irí. Càipiná pidènìaca pìasu cawèníiriwa chènuniré. Néese pèepùawa pìacaténáwa núapicha nuéwáidacalécaténá pía —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 23 Yái asìali quéwa, yéemìacanáami, yá máiní achúmaca iwàwa máinícáiná càasucani, càmicáiná nacái iwàwa yàaca áibanái irí macáita yàasuwa.  
\v 24 Jesús yáalíacáináwa achúmaca iwàwa yái asìalica, íná Jesús íimaca yáapichéeyéi iríwa: 
\p —‍¡Máiní càulenápináca càasuíyéi yeebáidaca Dios itàacái, Dios yéenibecaténá nía!  
\v 25 Càide iyúwa camello càmíiná yéewa iwàlùacawa siduwíapi ituí yáapuí irìcubàa, càita nacái càulenáca càasuíri wenàiwica yeebáidaca Dios itàacái Dios icùacaténáni —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 26 Níái yéemièyéica Jesús íimáaná, náimaca Jesús irí: 
\p —‍Néeni, ¿cawinápiná yáalimá iwasàaca yáawawa Dios yàasu yùuwichàacáisi íicha? —‍náimaca.  
\v 27 Jesús íimaca nalí: 
\p —‍Canáca yéewaná wenàiwicanái nawasàaca níawawa Dios yàasu yùuwichàacáisi íicha nachàini iyúwa meedá, quéwa Dios yáaliméeri iwasàaca nía, Dios yáalimácáiná imànica macáita —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 28 Néese Pedro íimaca Jesús irí: 
\p —‍Wáiwacali, wadéca wamàacaca wàasuwa macáita wàacaténáwa píapicha yéewacaténá péewáidacaléca wía —‍íimaca.  
\v 29 Yá Jesús íimaca nalí: 
\p —‍Péemìacué cayába, píacué nuéwáidacaléca yeebáidéeyéica nutàacái. Numáidacué abénaméeyéi péená nàanápináwa nacapèe íichawa namànicaténá càide iyúwa Dios iwàwáaná. Aibanái péenácué nacái nàapináwa maléená èeri nàacawéeri íichawa, càmicaalí nacái néenánái íicha nacáiwa, càmicaalí nacái nasèenái íicha nacáiwa, càmicaalí nacái néenibenái béeyéi íicha nacáiwa, namànicaténá càide iyúwa Dios iwàwáaná.  
\v 30 Yásí Dios yàapinácué pirí madécaná wenàiwica piiquéeyéipiná càiyéide iyúwa péenánáiwa chái èeri irìcu. Néese, èeri imáalàacaalípináwa, yásí Dios yàacué picáuca càmíiri imáalàawa chènuniré —‍íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Jesús anuncia por tercera vez su muerte 
\p  
\v 31 Yáté Jesús imáidaca yàataléwa yéewáidacalénáiwa doce namanùbaca méetàucuta áibanái íicha. Yá íimaca nalí: 
\p —‍Siùcade wàacawa Jerusalén ìyacàlená nérépiná. Namànipiná nulí macáita càide iyúwaté profetanái itànàaná tàacáisi nuináwaná ìwali, núa asìali Dios néeséerica.  
\v 32 Yá presopináca namànica núawa namàacacaténá càmíiyéi judío inúaca núa, yá naicáanípiná nuquíniná, yá natàanípiná báawéeri iyú nùwali, yá nàapìsáidaca núawa.  
\v 33 Nanúadáidapiná nacái núawa, yásí nanúaca núa. Quéwa máisiba èeri irìcu nucáucàapináwa —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 34 Quéwa, Jesús yéewáidacalénái càmita náalía néemìaca càinácaalí íimáaná yái tàacáisica, càmita nacái náalimá náalíacawa ìwali. 
\s1 Jesús sana a un ciego de Jericó 
\p  
\v 35 Néeseté, Jesús ìyaca mawiénita Jericó ìyacàlená irí, yá matuíri asìali ìyaca néeni, yáawinéericawa àyapu idùlepi isutéerica plata wenàiwicanái íicha ichàbéeyéicawa néenibàa. Isutáca náicha plata yéewanápiná iwènìaca iyáapináwa.  
\v 36 Yái matuírica yéemìaca manùbéeyéi isàna nachàbáanáwa, yá isutáca yéemìawa nía, cawinácaalí yàawa náapicha néeni.  
\v 37 Nacàlidaca iríni Jesús Nazaret ìyacàlená néeséericani yái cài ichàbacawa chábài.  
\v 38 Iná yái matuírica imáidaca: 
\p —‍¡Jesús, rey David itaquérinámi, Dios ibànuèrica walí wacuèrinápiná, piicá nupualé! —‍íimaca. 
\p  
\v 39 Néese áibanái yèeyéicawa Jesús ipíchalé nacuísaca náichawani, yái matuírica, masànáanápináni. Imáidaca quéwanáta mamáalàacata cachàiníiri iyú: 
\p —‍¡Pía, rey David itaquérinámica, Wacuèrinápiná, piicá nupualé! —‍íimaca.  
\v 40 Néese Jesús iyamáaca ibàlùacawa. Yá Jesús ichùulìaca natéenápiná matuíri Jesús yàatalé. Néese matuíri yàacawa néré, yá Jesús íimaca irí: 
\p  
\v 41 —‍¿Càinásica piwàwa numànica pirí? —‍íimaca yái Jesúsca. Néese matuíri íimaca: 
\p —‍Nuíwacali, pimàaca catuíca núa —‍íimaca.  
\v 42 Jesús íimaca irí: 
\p —‍Catuíca píawa, peebáidacáiná nuchùnìanápiná pía. Iná yéewa cayábaca píawa —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 43 Yáta matuírimi iicáidaca àniwa. Yá yàacawa Jesús yáapicha. Yàaca nacái Dios irí cayábéeri. Néese áibanái iiquéeyéicani, nàaca nacái Dios irí cayábéeri. 
\c 19  
\s1 Jesús y Zaqueo 
\p  
\v 1 Néeseté, Jesús iwàlùacawa Jericó ìyacàlená irìculé. Ichàbacáitawa néenibàa.  
\v 2 Abéeri asìali càasuíri ìyaca néeni, abéeri Jericó mìnali, íipidenéeri Zaqueo. Yái Zaqueo, náiwacalicani, níái yeedéeyéica plata yéenánái judío íichawa Roma ìyacàlená yàasu gobierno irípiná.  
\v 3 Yái Zaqueo iwàwa iicáca Jesústàatá, yáalíacaténá iicáca Jesús. Quéwa, càmita yáalimá iicácani, manùbacáiná wenàiwica Jesús itéesebàa. Maléenéeri nacái yái Zaqueoca, íná càmita yáalimá iicáca Jesús.  
\v 4 Iná yái Zaqueo ipìacawa Jesús ipíchalépiná. Yá íiríacawa sicómoro yéetaná yàana ìwalibàa yéewanápiná idéca iicáca Jesús. Yái àicu ibàluèricawa àyapu idùlepita, Jesús ichàbacatabàapinácawa.  
\v 5 Quéwa, Jesús ichàbaca yàacawa sicómoro yéetaná yáwibabàa, yá iicáidaca chènuniré. Iicáca Zaqueo yáawinéeriwa àicu yàanalìcu. Néese Jesús íimaca Zaqueo irí: 
\p —‍Zaqueo, piricùawa caquialéta, siùcacáináta iwàwacutá nuyamáacawa picapèe néré —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 6 Yá Zaqueo iricùacàatétawa néese. Yá casíimáiri iyú yeedáca Jesús yàataléwa.  
\v 7 Néese áibanái, naicácáiná Jesús iwàlùacawa néré, yá natàaníca báawéeri iyú Jesús ìwali. Yá náimaca nalíwáaca Jesús iwàlùacasawa icapèerìculé asìaliquéi báawéerica, cáanáiricasa ibáyawaná, yái Zaqueoca.  
\v 8 Néesecáwa Zaqueo imichàa ibàlùacawa nàacuésemi. Yá Zaqueo íimaca Jesús irí: 
\p —‍Péemìacáwa, Nuíwacali, macáita yái nudènièrica, nùapináca yéema catúulécanéeyéi iríwa. Níara wenàiwica nucobréeyéica ichàbanamawa nuchìwa iyúwa, nuèpùadapiná nalíwani báinúaca yàawiriéricatái yáwanái íicha yái platami nuedéericaté náicha ichàbanamawa —‍íimaca.  
\v 9 Yá Jesús íimaca irí: 
\p —‍Siùca èeri Dios idéca iwasàaca pía yàasu yùuwichàacáisi íichawa —‍íimaca yái Jesúsca. Néese, Jesús iwènúacawa íimaca áibanái irí: 
\p —‍Yácáiná asìalica, Abraham itaquérinámiquéi nacái, éwitaté iméeràacáanítawa Dios íicha.  
\v 10 Núacáiná, núa asìali Dios néeséerica, nudéca nùanàaca nucutácaténá níái cabáyawanéeyéica, nuwasàacaténá nía Dios yàasu yùuwichàacáisi íicha —‍íimaca yái Jesúsca. 
\s1 La parábola del dinero 
\p  
\v 11 Néeseté idécanáami wenàiwicanái yéemìaca Jesús íimáaná, yá Jesús yéewáidaca nía comparación iyú. Icàlidaca nalíni yái comparaciónca Jesús ìyacáináté mawiénita Jerusalén ìyacàlená irí ínáté nayúunáidaca Jesús icuèyéipináté israelitanái caquialétatá. 
\p  
\v 12 Yá íimaca nalí: “Péemìacué comparación: Iyacaté abéeri náiwacali, yèeripinácatéwa áiba cáli néré déeculé, yéewanápiná icuèriná imàacaca náiwacali icùaca yàasu cáli néeséeyéiwa, yásí yèepùanápinátéwa néese icùacaténá nía.  
\v 13 Ipíchawáise náiwacali yàacawa, yá imáidaca yàataléwa diez namanùbaca yàasu wenàiwicawa. Yá yàaca nachàba manùba plata náalimáwanama. Yá íimaca nalí: ‘Pìacué pimànicaténá pìasu wawàsiwa iyú yái plataca àta nùanàacataléta àniwa’, íimaca nalí. Néese yàacawa náicha.  
\v 14 Aibanáita quéwa náiwacali yàasu cáli néeséeyéi máiní báawaca naicácani. Yá nabànùaca áibanái wenàiwica náiwacali yáamiwa néré nacàlidacaténá nacuèriná iríwani. Náimaca: ‘Càmita wawàwa wacuèrinápiná yái asìalica’, náimaca. 
\p  
\v 15 “Quéwa, idéca nacuèriná imàacaca náiwacali icùaca yàasu cáli néeséeyéiwa, yá náiwacali yàanàaca néese àniwa. Yá imáidaca yàataléwa yàasu wenàiwicanáiwa, níái yeedéeyéicaté íicha plata, yáalíacaténáwa náicha càisimalénácaalí needá náiwacali irípináwa.  
\v 16 Yái yàasu wenàiwicaca idàbáanéerica yàanàaca íiwacali yàataléwa. Yá íimaca íiwacali iríwa: ‘Nuíwacali, nudéca numànica nùasu wawàsiwa iyú yái pìasu plataca. Nuedácaté pirípiná diez namanùbaca yàawiría ipualé yái plata pièricaté nuchàba’, íimaca.  
\v 17 Néese náiwacali íimaca irí: ‘Cayábacáani. Cayábéeri nùasu wenàiwicaca pía. Pimànicáiná machacàníiri iyú achúméeríina iyú càide iyúwa nuwàwáaná, íná yéewa siùcade numàaca picùaca diez namanùbaca yàcalé mìnanái’, íimaca yái náiwacalica.  
\v 18 Néese yàasu wenàiwica áiba yàanàaca yàatalé. Yá íimaca íiwacali iríwa: ‘Nuíwacali, nudéca numànica nùasu wawàsiwa iyú yái pìasu plataca. Nuedácaté pirípiná cinco namanùbaca yàawiría ipualé yái plata pièricaté nuchàba’, íimaca.  
\v 19 Néese náiwacali íimaca irí nacái: ‘Numàaca picùaca cinco namanùbaca yàcalé mìnanái’, íimaca yái náiwacalica. 
\p  
\v 20-21 “Néeseta quéwa náiwacali yàasu wenàiwica áiba yàanàaca yàatalé. Yá íimaca íiwacali iríwa: ‘Nuíwacali, yáca pìasu platéi. Nuépùacaténi wáluma iyú nucáapica cayábani, cáalucáiná nuicáca pía, máinícáiná caluéri píiwitáise, peedáca yái càmíiricaté píibaida piríwa. Peedáca piríwa nacái áibanái ibànacale, càmíiricaté pibàna piríwa’, íimaca.  
\v 22-23 Iná náiwacali íimaca irí: ‘Pía, nùasu wenàiwica báawéerica íiwitáise, pitàacái iyúwa nucháawàaca piináwaná ìwali nùuwichàidacaténá píawa. Píalíacaalítéwa caluérisa nuíwitáise, píalíacaalíté nacáiwa nuedáaná nulíwa yái càmíiricaté nuíbaida nulíwa, nuedáaná nacái áibanái íicha nabànacale càmíiricaté nubànacaleta, néese, ¿cáná càmita pimàaca nùasu plata caja néré inísàacaténátéwa nulípiná quirítatá àta nùanàacatalétaté àniwa?’ íimaca yái náiwacalica.  
\v 24 Néese náiwacali íimaca áibanái irí ìyéeyéica néeni: ‘Peedácué íicha yái plataca. Pìacué iríni yái asìalica idènièrica diez namanùbaca yàawiría ipualé yái plataca’, íimaca nalí yái náiwacalica.  
\v 25 Yá náimaca náiwacali iríwa: ‘Wáiwacali, ¿cánásica cài pimàni? Yái asìali idéca idènìaca diez namanùbaca yàawiría ipualé yái plataca’, náimaca.  
\v 26-27 Néese náiwacali íimaca nalí: ‘Péemìacué cayába. Cawinácaalí íibaidéeyéica nulí cayába, numàacáanápiná náibaidaca nulí mamáalàacata. Quéwa cawinácaalí càmíiyéica íibaida cayába, nuedápiná náicha náibaidacalémica. Níata quéwa, nùuwidenáica càmíiyéicaté iwàwa núa nacuèrinápináwa, pìacué píibàaca nía. Peedácué nía nùatalé cháta, yá pinúacué nía’, íimaca nalí yái nacuèrináca”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Jesús entra en Jerusalén 
\p  
\v 28 Idécanáamité cài Jesús íimaca nalí, yá yàacawa Jerusalén ìyacàlená nérépiná, yéewáidacalénái yáapichawa.  
\v 29 Yá batéwata nàanàaca ìyacatái pucháiba yàcaléca. Abéeri yàcalé íipidenéeri Betfagé, áiba nacái íipidená Betania. Iyaca nacái néeni abéechúa dúli íipidenéechúa Olivos, yái olivo inàlimanáca. Yá Jesús ibànùaca ipíchaléwa pucháiba yéewáidacaléwa idécanáami cài íimaca nalí: 
\p  
\v 30 —‍Pìacuéwa irìculé yái yàcaléca ìyéerica wapíchalé. Piwàlùacuéwa néré, yá pìanàapinácué burro nadacuèrica néeni, canéeritàacáwa wenàiwica yèeriwa íinata. Piwasàacuéni, pitécué nulíwani.  
\v 31 Aibacaalícué isutá yéemìawa píawa cánácué yéewa piwasàacani, néese picàlidacué iríwani nuwàwacutácani, núa Píiwacalicuéca —‍íimaca nalí yái Jesúsca. 
\p  
\v 32 Néese níái pucháiba yéewáidacaléca nàacawa íicha. Yá nàanàaca macáita càide iyúwa Jesús íimáanáté nalí.  
\v 33 Idàbaca nawasàaca burro, yá burro íiwacanánái isutáca yéemìawa nía: 
\p —‍¿Cánácué piwasàa wapìra? —‍náimaca.  
\v 34 Náimaca nalí: 
\p —‍Wáiwacalica iwàwacutáni —‍náimaca. 
\p  
\v 35 Néese yéewáidacalénái irìadaca yàasu ruana nacáiriwa burro iwaalírìcubàa, yéewanápiná Jesús yàalubáicani, yá natéca burro Jesús yàatalé. Néese Jesús imichàa yáawinacawa burro íinata.  
\v 36 Idècunitàacá Jesús yàacawa burro íinata Jerusalén ìyacàlená nérépiná, manùbéeyéi nalìada nàasu ruana nacáiriwa Jesús ipíchalé àyapulìcubàa burrocaténá ìipìna íinatabàa càide iyúwaté náiwitáise nàanápiná nacuèrinásàiri icàaluínináwa.  
\v 37 Yàacawa Jerusalén ìyacàlená nérépiná Olivos yàasu dúli yàasu yàawa irìculé, yá canánama nía Jesús yéewáidacaléca, níái nacái yèepuníiyéicawa yáapicha, macáita nadàbaca namáidaca casíimáiri iyú. Nàaca nacái Dios irí cayábéeri naicácáináté Jesús imànica madécaná íiwitáise iyúwa yái càmíirica wenàiwica idé imànica.  
\v 38 Nacàlidaca nèepunícawa: 
\p —‍¡Cayábéeriquéi Wacuèrináca, Dios ibànuèrica walí icùacaténácué wía! ¡Píacué canánama ìyéeyéica chènuniré, casíimáicué piwàwa! ¡Wàaca pirí cayábéeri, pía Dios chènuníiséerica! —‍náimaca.  
\v 39 Néese abénaméeyéi fariseo yèepuníiyéicawa náapicha wenàiwicanái yèewi náimaca Jesús irí: 
\p —‍Pía, yéewáidéerica wenàiwica, pìalàa nía cachàiníiri iyú níái péewáidacalécawa, masànáanápiná nía, nacàlidacáiná piináwaná ìwali Dios inacáiricasa pía —‍náimaca.  
\v 40 Yá Jesús íimaca nalí: 
\p —‍Péemìacué cayába, masànacaalí níái nuéwáidacalécatá, yáta níái íbaca nacàlidaca nuináwaná ìwali Diosca núatá —‍íimaca nalí yái Jesúsca. 
\p  
\v 41 Néese Jesús iyamáa ibàlùacawa mawiénita Jerusalén ìyacàlená irí, yá iicáca Jerusalén, néese íicháaníca manuísíwata ìwali yái yàcaléca, catúulécanácáiná iicáca yàcalé mìnanái, yácáiná Jesús yáalíacatéwa manuíri yùuwichàacáisi yàanàanápináté nàwali.  
\v 42 Yá íimaca: “¡Máiní nuwàwa píalíacuécawa siùca èeri càinácaalícué iwàwacutáaná pimànica cayábacaténácué píapicha Dios! Cayábacaalícué píapicha Diostá, néese càmitacué yàanàa pìwali yàasu yùuwichàacáisitá. Quéwa càmitacué píalíawa càinácaalí iwàwacutáaná pimànica.  
\v 43 Yàanàapinácué pirí báawéeri èeri. Piùwidenáicué namànipinácué iwáiná pìyacàle itéesebàa macáita, ipíchanácué pimusúacawa yàcalé íicha. Macáitacué náawapinácuéca píawa. Yá namànipiná ùwicái píipunitacué pitéesebàa macáita.  
\v 44 Yásí namáalàidacué pìyacàle macái, nanúapiná macáita wenàiwica ìyéeyéica yàcalé irìcu. Nacàlàlìapinácué picapèe. Càmita namàacapiná capìi yàasu íba yáawinacawa áiba íba íinata, yá nacàlàlìacuéca macáita yái pìyacàlecuécawa. Piicácáinácué càiride iyúwa canéeri iwèni pirí yái nuénáiwanáca siùca èeri Dios ibànùacatáita núa pìatalécué, nuwasàacaténácué pía yàasu yùuwichàacáisi íicha”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Jesús purifica el templo 
\p  
\v 45 Néeseté Jesús iwàlùacawa templo ibàacháwalená irìculé. Yá idàbaca imusúadaca macáita wenàiwica iwéndéeyéicaté yàasusi templo ibàacháwalená irìcu.  
\v 46 Yá íimaca nalí: 
\p —‍Pidécuéca péemìaca tàacáisi profeta itànèericaté Dios inùmalìcuíse; Dios íimacaté yàasu templo ìwaliwa: ‘Yái nucapèeca nasutácàalupináca nuícha’, íimacaté yái Diosca. Quéwa, pidécuéca piwènúadacani cayéedéeyéi icapèe iyú, yái temploca, piyéedùacáinácué plata wenàiwica íicha pichìwa iyúwa —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 47 Néese èeri imanùbaca Jesús yéewáidaca wenàiwicanái templo irìcu. Sacerdote íiwacanánái, nía nacái yéewáidéeyéica wenàiwica templo irìcu, judío íiwacanánái nacái, náináidacawa nàyaca càinápinácaalí iyú náalimá nanúaca Jesús.  
\v 48 Càmitàacá quéwa náalimá náibàacani, níacáiná canánama wenàiwica cayábaca néemìaca Jesús itàacái. 
\c 20  
\s1 La autoridad de Jesús 
\p  
\v 1 Aiba èerité Jesús ìyaca templo irìcu. Yá yéewáidaca ìyaca wenàiwicanái, icàlidaca nalí nacái Dios itàacái cayábéerica, yái tàacáisi íiméerica Jesús iwàwa iwasàaca wenàiwica Dios yàasu yùuwichàacáisi íicha. Yá sacerdote íiwacanánái, áibanái nacái yéewáidéeyéica wenàiwica templo irìcu, nía nacái judío íiwacanánái béeyéica nàacawa Jesús yàatalé.  
\v 2 Yá náimaca irí: 
\p —‍¿Cawiná ibànùa pía pimusúadáanápiná nía templo ibàacháwalená irìcuíse, níái iwéndéeyéica yàasusi? ¿Cawiná ichùulìa pía pimusúadáanápiná nía? —‍náimaca.  
\v 3 Néese Jesús íimaca nalí: 
\p —‍Nuwàwa nusutácuéca nuémìawa pía nacái. Picàlidacué nulíni:  
\v 4 ¿Cawiná ichùulìaté Juan ibautizáanápináté wenàiwica; Diossica, wenàiwicanáisica? Píimacué nulí càiríinácaalí náicha ichùulìaca Juan ibautizáanápináté wenàiwica —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 5 Nadàbaca natàaníca nalíwáaca. Yá náimaca nalíwáaca: “¿Càinásica wáimaca? Wáimacaalí irí, ‘Dioscaté ichùulìacani’, yásí isutáca yéemìawa wía, ‘¿Cánácué càmita peebáidani?’ càipiná íimaca walí.  
\v 6 Néese wáimacaalí irí, ‘Wenàiwicacaté ichùulìaca meedáni’, yásí wenàiwica macáita nanúaca wía íba iyú, níacáiná macáita neebáidaca tài íiméeri iyú Juan itàanícaté Dios inùmalìcuíse”, cài natàaníca nalíwáaca.  
\v 7 Néese nacàlidaca Jesús iríni càmitasa náalíawa cawinácaalí ichùulìaté Juan ibautizáanápináté wenàiwica.  
\v 8 Néese Jesús íimaca nalí: 
\p —‍Càita nacái càmita nucàlidacué piríwani cawinácaalí ichùulìaca núa numusúadáanápiná nía templo ibàacháwalená irìcuíse, níái iwéndéeyéica yàasusi —‍íimaca yái Jesúsca. 
\s1 La parábola de los labradores malvados 
\p  
\v 9 Néeseté Jesús idàbaca yéewáidaca wenàiwicanái comparación iyú. Yá íimaca nalí: “Abéeri asìali ibànacaté uva ibànacalená. Yá imàacaca áibanái icuèyéipiná irí yàasu uva ibànacalená, quéwa iwàwacutá nabànùaca irí yàasu uva ìyacaná yéenápiná, yàasu èeripiná needácatáita ìyacaná. Idécanáamité imànica náapicha càiri wawàsi, yá yàacawa náicha áibalé madécaná èeri.  
\v 10 Uva yàasu èeri yàanàacaté needácaténá ìyacaná, yá bànacalé íiwacali ibànùaca yàasu wenàiwicawa néré icutácaténá náiwacali yàasu uva ìyacaná yéenápináwa icuèyéi íicha. Quéwa níái icuèyéica bànacalé nacapèedáidacani, yái náiwacali yàasu wenàiwicaca. Yá nachùulìaca yàacawa náicha, càmita nabànùa yáapicha uva ìyacanáca.  
\v 11 Néese bànacalé íiwacali ibànùaca nàatalé yàasu wenàiwicawa áibata. Quéwa àniwa natàaníca irí báawéeri iyú, nacapèedáidacani. Yá nachùulìaca yàacawa náicha, càmita nabànùa yáapicha uva ìyacanáca.  
\v 12 Néese bànacalé íiwacali yèepùa ibànùaca áibata àniwa. Yá àniwa níái icuèyéica uva ibànacalená cacháunáca namànicani. Yá náucacani méetàuculé bànacalé yàaluná íicha. 
\p  
\v 13 “Néese yái uva ibànacalená íiwacali íimaca íináidacawa iríwa: ‘¿Càinásica numàni? Siùcade nubànùa nuìriwa, yái cáininéerica nuicáca. Cawàwanáta nàaca íimiétacaná’, íimaca íináidacawa iríwa.  
\v 14 Quéwa níái icuèyéica uva ibànacalená naicácani, yá náimaca nalíwáaca: ‘Yácata yái yeedéeripiná iríwa uva ibànacalená yáaniri yéetácaalípináwa. Ara, wàacuéwa wanúanáni weedácaténá walíwa yàasu bànacalé’, náimaca nalíwáaca.  
\v 15 Iná náibàacani, yá nawatàida náucacani méetàucuta bànacalé yàaluná íicha. Yá nanúacani”, íimaca nalí yái Jesúsca. 
\p Néese Jesús íimaca nalí níái wenàiwicaca: “¿Càinásicué píináidacawa? ¿Càinásica uva ibànacalená íiwacali imànipiná nalí níái icuèyéicaté irípiná bànacalé?  
\v 16 Siùcade nucàlidacué piríni: Yàanàapiná nàatalé, yá inúapiná níawa. Yásí imàaca áibanái icùaca irípiná yàasu uva ibànacalená —‍íimaca yái Jesúsca. Néese wenàiwicanái idécanáami néemìacani, yá náimaca Jesús irí: 
\p —‍¡Càmíirita, canácatáita Dios imànipiná walí cài! —‍náimaca.  
\v 17 Quéwa Jesús iicáidaca nalí, yá íimaca: 
\p —‍Néeni, càmicaalícué piwàwa Dios yùuwichàidacuéca pía, néese iwàwacutácué píináidacawa cayába càinácaalí íimáaná yái tàacáisi profeta itànèericaté Dios inùmalìcuíse. Icàlidacaté Dios ibànùanápináté israelitanái irí nacuèrinápiná, quéwa báawáanápináté naicácani. Càité íimaca: 
\q1 ‘Níái imàníiyéica íba icapèená, nadéca náucaca abéeri íba méetàuculé náichawa, caná iwènicáiná naicácani. Quéwa siùcade máiníiri iwàwacutácawa capìi irípiná yái íba náuquéericaté’, 
\m cài itànàacaté profetaca”, íimaca nalí yái Jesúsca, yéewacaténá náalíacawa yái íba íimáanáca càicanide iyúwa Jesús, yái nacuèrinápiná Dios ibànuèrica judíonái irí.  
\v 18 Néese Jesús íimaca nalí àniwa: 
\p —‍Péemìacué áiba comparación íba ìwali: Cawinácaalí wenàiwica yúuwèeyéicawa iwéré yái íbaca, yásí wenàiwica isubèriacawa. Néese íba yúuwàacaalíwa áibanái íinatabàa, yásí náalacawa ichùmalési iyú —‍íimaca yái Jesúsca, náalíacaténáwa Dios yùuwichàidáanápináté manuísíwata cawinácaalí càmíiyéica yeebáida Jesús itàacái. 
\p  
\v 19 Néese sacerdote íiwacanánái, nía nacái yéewáidéeyéica wenàiwica templo irìcu, nawàwaca náibàaca Jesús yáté èerica náucacaténáni presoíyéi ibànalìculé, náalíacáináwa icàlidacaté nàwali yái comparaciónca. Càmíiri nadé náibàaca quéwani cáalucáiná naicáca wenàiwicanái, manùbacáiná níái yéemièyéica Jesús itàacái casíimáiri iyú. 
\s1 El asunto de los impuestos 
\p  
\v 20 Néeseté sacerdote íiwacanánái nachùulìaca áibanái asìanái nàacawa Jesús yàatalé, natàanícaténá cáimiétaquéeri iyú Jesús yáapicha, iyúwa cayábéeyéi íiwitáise iwàwéeyéica yéemìadaca Dios itàacái. Quéwa cachìwéeyéica nía meedá, nàacawa néré náalimáidacaténá Jesús itàaníinápiná báawéeri iyú romanonái yàasu gobierno ìwali yéewanápináta meedá náibàacani nacháawàacaténá iináwaná ìwali gobernador romanosàiri irí.  
\v 21 Iná nasutáca néemìawa Jesús. Yá náimaca irí: 
\p —‍Pía, yéewáidéerica wenàiwica, wáalíacawa pitàaníca báisíiri iyú, péewáidaca wenàiwica nacái báisíiri tàacáisi iyú càiripináta. Wáalíaca nacáiwa piicáca macái wenàiwica abédanamata, péewáida nacái wenàiwica nàyacaténá càide iyúwa Dios ichùulìaná nàyaca.  
\v 22 Siùcade picàlida walíni: ¿Cayábasica wapáyaidacaalí wáichawa plata iyú níara emperador romanosàiri yàasu gobiernonái icuèyéica wàasu cáli? —‍náimaca. 
\p  
\v 23 Quéwa Jesús yáalíaca náiwitáise báawéeri nawàwáaná nacháawàaca iináwaná ìwali itàacái ìwalíise. Yá íimaca nalí: 
\p  
\v 24 —‍Píasáidacué nuicá abéechúa moneda. ¿Cawiná yéenáiwaná ichanàawa moneda ìwali? ¿Cawiná nacái íipidená ichanàawa ìwali? —‍íimaca yái Jesúsca. Yá náimaca Jesús irí: 
\p —‍Emperador íipidenáquéi ichanàawa ìwali, yéenáiwaná nacái ichanàawa ìwali, yáara romano íiwacaliná, icuèrica macái èeri mìnanái —‍náimaca.  
\v 25 Yá Jesús íimaca nalí: 
\p —‍Pipáyaidacué píichawa emperador plata iyú càide iyúwa ichùulìanácué pipáyaidacani. Pimànicué nacái càide iyúwa Dios iwàwáanácué pimànica —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 26 Iná canácata báawéeri tàacáisi Jesús íiméerica wenàiwicanái yàacuésemi yéewanápiná nacháawàaca iináwaná ìwali. Néese náináidacawa néemìaca manuísíwata Jesús íimáaná, yá masànacáicata nía íicha. 
\s1 La pregunta sobre la resurrección 
\p  
\v 27 Néeseté abénaméeyéi saduceo nàaca naicáca Jesús. Saduceonái náimaca càmitasa yéetéeyéimiwa nacáucàawa áibaalípiná. Saduceonái iwàwaca wenàiwicanái iicáaníca Jesús iquíniná, íná nasutáca néemìawa Jesús, náalimáidacaténá naicáwani. Yá nacàlidaca irí tàacáisi. Náimaca irí: 
\p  
\v 28 —‍Pía, yéewáidéerica wenàiwica, profeta Moisés itànàacaté tàacáisi íiméerica Dios ichùulìanácué wía judíoca wamàníinápiná cài: Asìali yéetácaalíwa méenibeta, néese iwàwacutá yéenásàiri yeedáca iríwa yéenásàiri íinumiwa yàacawéetúapináwa yéewacaténá idènìaca úapicha yéenibewa naiquéeyéipiná càiyéide iyúwa yéetéerimiwa yéenibemi, yéewanápiná nàyaca wenàiwica icuèyéipiná yéetéerimiwa yàasu cáli.  
\v 29 Uwé, áibaalíté nàyaca siete namanùbaca yéenánái. Nabèeri yeedáca abéechúa íinupináwa, quéwa yéetácawa uícha méenibeta.  
\v 30 Ináté iméeréerimi yeedáca ibèeri íinumicawa. Néese yéetácawa uícha méenibeta.  
\v 31 Néese iméeréerimi àniwa yeedáca úa, càita nacái yéetácawa uícha méenibeta. Càité níái sietéeyéicaté imanùbaca needáca úa. Yá néetácawa uícha macáita méenibeta.  
\v 32 Néese úanama yéetáwa náami nacái.  
\v 33 Uwé, báisícaalí yéetéeyéimiwa icáucàacawa áibaalípinátá càide iyúwa áibanái íináidáanáwa, ¿càinápinásica unìri náicha níara sietéeyéimica? Càmita náalimápiná náalíacawatá, macáicáináta náinuca úa —‍náimaca, naicáaníca Jesús iquíniná.  
\v 34 Néese Jesús íimaca nalí: 
\p —‍Chái èeri irìcu, asìanái, inanái nacái nacásàacawa.  
\v 35 Quéwa cawinácaalí wenàiwicanái Dios imàaquéeyéipináca icáucàacawa áiba èeriwa nàacaténáwa chènuniré, asìanái, inanái nacái, càmita nacásàapináwa.  
\v 36 Càmita nacásàapináwa càmicáiná náalimá néetácawa quirínama, nàyapinácáiná càide iyúwa ángelnái ìyáaná. Níacáiná Dios yéenibepináca nía, Dios imichàidacáiná nía yéetácáisi íicha.  
\v 37 Profeta Moisés nacái yáasáidacaté walí yéetéeyéimiwa nacáucàanápinácawa áiba èeriwa. Moisés itànàacaté tàacáisi wáalíacaténáwa maléenéeri àicu ìwali yeeméericatéwa ìyaca quichái iyú, Dios ìyacáináté néré, yáté Moisés yéemìaca tàacáisi íiméerica: Yái Wacuèriná Dios, yácata Nacuèrináca, níái wàawirináimica Abraham, Isaac nacái, Jacob nacái.  
\v 38 ¡Dios càmita icùa yéetéeyéimi ichéeca meedá! ¡Néese Dios icùaca cáuyéi wenàiwica! Iná iwàwacutácué píalíacawa cáuca nía Dios yáapicha siùca, níara Abraham, Isaac, Jacob nacái, éwita néetácáanítatéwa madécaná camuí ipíchawáiseté Moisés ìyaca, cáucáiná macáita wenàiwica Dios icuèyéica. Iná yéewa wáalíacawa Dios icáucàidáanápiná yéetéeyéimiwa áiba èeriwa —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 39 Néese áibanái yéewáidéeyéi wenàiwica templo irìcu náimaca Jesús irí: 
\p —‍Pidéca picàlidaca cayábani, pía yéewáidéerica wenàiwica —‍náimaca.  
\v 40 Yá cáaluca níái Jesús yùuwidenáica. Càmita nawàwa nasutáca néemìawani quirínama, ipíchaná báica nía wenàiwicanái yàacuésemi. 
\s1 ¿De quién desciende el Mesías? 
\p  
\v 41 Jesús íimaca nalí: 
\p —‍Càmitacué píalíawa cayába Mesías ìwali, yái picuèrinápinácuéca Dios ibànuèripinácuéca pirí, píacué judíoca. Píimacáitacué rey David itaquérinámica meedáni. Quéwa rey David íimacaté nacái áiba wawàsi Mesías ìwali.  
\v 42 David itànàacaté tàacáisi Dios inùmalìcuíse, yái tàacáisi waléerica cuyàluta Salmos irìcuíse. Càité David íimaca: 
\q1 ‘Nucuèriná Dios íimacaté Nuíwacali irí: Píawinawa nuéwápuwáise picùacaténá núapicha macáita, 
\q1  
\v 43 idècunitàacá numawènìadaca píicha macái piùwidenáiwa, íimaca yái Diosca’, 
\m càité íimaca yái Davidca.  
\v 44 Yái rey Davidca íimacaté Mesías ìwali ‘Nuíwacali’, íná éwita rey David itaquérinámicáanítani, yái Mesíasca, càicáaníta iwàwacutá náimaca ìwali rey David Iiwacali nacáicani —‍íimaca nalí yái Jesúsca, icàlidaca nalí ìwaliwa, yái Mesíasca. 
\s1 Jesús acusa a los maestros de la ley 
\p  
\v 45 Macái wenàiwicanái ìyéeyéica néeni néemìaca nàyaca Jesús itàacái, yá Jesús íimaca yéewáidacalénái iríwa:  
\v 46 “Piicácué píichawa níái yéewáidéeyéica wenàiwica templo irìcu. Picácué pìyaca càide iyúwa nàyáaná. Casíimáica nèepunícawa nanáawani cáaléeri yáapichawa, náasáidacaténá nadéca néewáidacawa madécaná èeri, nayúunáidacáiná nasíimáidaca Dios. Nawàwa wenàiwicanái itàidaca nía cáimiétaquéeri iyú bamuchúamibàa yàcalé manùbéeyéi wenàiwica naicácaténá nía. Máiní nawàwa náawinacawa yàalubáisi íinata náawinacatáicawa níara cáimiétacanéeyéica wenàiwicaca judíonái yéewáidacàalu irìcu. Nacutá nacái yàalubáisi cayábanaméeyéi macái wenàiwica yàacuésemi nayáacaténá nayáacaléwa náapicha, yéewacaténá áibanái naicáca nía càiyéide iyúwa máiníiyéica cachàinica.  
\v 47 Nayéedùa nacái náicha nacapèemi, nàasumi nacái níái catúulécanéeyéi inanáica manìríiyéimica. Néese nasutáca Dios déecuíri iyú, yéewacaténá áibanái iyúunáidaca cayábaca náiwitáise. Níacata Dios yùuwichàidéeyéipiná cachàiníiri iyú yáwanái náicha áibanái cabáyawanéeyéica”, íimaca nalí yái Jesúsca. 
\c 21  
\s1 La ofrenda de la viuda pobre 
\p  
\v 1 Jesús ìyacaté templo irìcu, yá iicáidaca wenàiwica irí irìadéeyéica yàasu platawa ofrenda yàalu irìculé namàacacaténá Dios iríni. Yá iicáca càasuíyéi nalìadaca plata.  
\v 2 Néese Jesús iicáca inanái yàanàaca néré, máiní catúulécanéechúa, inìrimi yéetéechúamicatéwa íicha. Yá ulìadaca ùasu ofrendawa ofrenda yàalu irìculé, pucháiba moneda cobréeyéi púubéeyéi, càmíiyéica máiní cawènica.  
\v 3 Néese Jesús íimaca yéewáidacalénái iríwa: 
\p —‍Péemìacué cayába, úái catúulécanéechúa manìríichúamica udéca umàacaca plata Dios irípiná ofrenda iyú Dios iiquéeri càiride iyúwa manuíri iwèni náicha canánama, níái yúuquéeyéica plata ofrenda yàalu irìculé.  
\v 4 Macáita níái áibanái nàaca ichàbéericawa meedá, máisibáwanáita nàasu cawèníiri íichawa; úata quéwa éwita catúulécanácáaníta úa, càicáaníta ùaca macáita yái udènièrimica uwènìanápináca uyáacaléwa —‍íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Jesús anuncia que el templo será destruido 
\p  
\v 5 Aibanái natàaníca nàacawa templo ìwali cayábéeri iicácanáwani, yàasu cawèníiyéi íba ìwali nacái, áiba cawèníiri wawàsi nacái wenàiwica imàaquéerica Dios irípiná ofrenda iyú. Néese Jesús íimaca nalí: 
\p  
\v 6 —‍Aibaalípiná imáalàacawa macáitacué piiquéerica yái temploca. Yásí canácata capìi yàasu íba yáawinéeripinácawa áiba íba íinata. Namáalàidapiná macáita —‍íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Señales antes del fin del mundo 
\p  
\v 7 Néese nasutáca néemìawa Jesús. Yá náimaca irí: 
\p —‍Wáiwacali, ¿chácaalínásica ichàbapináwa yái picàlidéerica walí templo ìwali? ¿Càinásica iyú wadépiná wáalíacawa mawiénica yéenáiwaná, yái templo imáalàacatáipinácawa? —‍náimaca. 
\p  
\v 8 Néese Jesús íimaca nalí: “Piicácué píichawa cayába ipíchaná áibanái ichìwáidacuéca pía ipíchawáise èeri imáalàacawa. Manùbacáiná wenàiwica nàanàapiná icàlidéeyéi ichìwawa. Náimapiná núacasa níata. Yá nacàlidapiná nachìwawa. Càipiná náimaca: ‘Núacata yái Mesíasca, íipidenéeri Jesucristo, israelita icuèrinápináca’, càipiná náimaca namànica nachìwawa. Aibanái nacái náimapiná: ‘Idéca Jesucristo yàanàaca icùacaténá macáita’, càipiná náimaca. Quéwa picácué peebáida nalíwani.  
\v 9 Nacàlidapinácué pirí ùwicái iináwaná ìwali, náimapiná nacái namàníinása ùwicái nacuèrinánái íipunitawa, quéwa picácué cáalu píawa. Càita iwàwacutápiná namànica quéechacáwa, quéwa càmitàacá imáalàapináwa yái èeriquéi”, íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 10 Néese Jesús íimaca nalí àniwa: “Aiba cáli néeséeyéi napéliapiná áiba cáli néeséeyéi íipunitawa. Aibanái gobierno namànipiná ùwicái áibanái gobierno íipunitawa.  
\v 11 Yá cáli icusúapináwa cachàiníiri iyú madécaná yàcalé. Manùbéeyéi wenàiwica néetápináwa máapicái iyú, uláicái iyú nacái, madécaná cáli néeséeyéi. Capìraléeri cáli irìcuwa naicáwa wawàsi icalùadéeripiná naicáca, áiba wawàsi nacái manuínaméeyéi yáasáidéeyéipináca èeri mìnanái irí mawiénica yái èeriquéi imáalàanápinácawa. 
\p  
\v 12 “Quéwa ipíchawáise naicáca càiri wawàsi, yá áibanái náibàapinácué píawa, namànipinácué pirí báawéeri peebáidacáinácué nutàacái. Nawatàidapinácué píawa judíonái yéewáidacàalu néréwa nacháawàacaténácué piináwaná ìwali. Yá náucapinácué píawa presoíyéi ibànalìculé. Natépinácué píawa nacháawàacaténácué piináwaná ìwali nacuèrinánái iríwa, náiwacanánái irí nacáiwa peebáidacáinácué nulí.  
\v 13 Càita Dios imàacapinácué picàlidaca nalí nuináwaná ìwali, peebáidacuéca nutàacái.  
\v 14 Ipíchawáise náibàacuéca pía, picácué péewáidawa càinácaalípinácué picàlidáaná nalí piináwanáwa.  
\v 15 Néenialícáiná numàacapinácué pitàaníca máiní cáalíacáiri iyú, yéewanápiná càmitacué piùwidenái nadé namawènìadacuéca pìasu tàacáisi.  
\v 16 Quéwa, pisèenáicué, péenánáisíwacué nacái, pìawiría yéenánái nacái, pìacawéeyéiná nacái, nacháawàapinácué piináwaná ìwali nacuèrinánái iríwa. Nanúapinácué abénaméeyéi péenáwa.  
\v 17 Yásí macái èeri mìnanái báawacuéca naicáca píawa peebáidacáinácué nutàacái.  
\v 18 Quéwa càmitacué yúucapináwa nuícha abéeri péená, ibatàa achúméeríina pináta, càmita yúucapináwa nuícha.  
\v 19 ¡Peebáidacué mamáalàacata tài íiméeri iyú, pìidenìacué piùwichàanáwa nacái matuíbanáiri iyú, yéewacaténácué peedáca piríwa picáucawa càmíiri imáalàawa! 
\p  
\v 20 “Piicácaalípinácué úwinái ibàlùacawa Jerusalén ìyacàlená itéese, yásí píalíacuécawa mesúnamáita namáalàidáanápiná yái Jerusalénca.  
\v 21 Iná iwàwacutápiná cawinácaalí wenàiwica ìyéeyéica chái Judea yàasu cáli íinata napìacawa dúli inàliméeri nérépiná. Cawinácaalí ìyéeyéica Jerusalén ìyacàlená irìcu iwàwacutápiná napìacawa yàcalé irìcuíse. Cawinácaalí nacái ìyéeyéica manacúalibàa, iwàwacutápiná càmita nèepùawa Jerusalén ìyacàlená irìculé.  
\v 22 Néenialícáiná Dios yàasu manuíri yùuwichàacáisi yàanàapiná israelitanái ìwali. Macáita ichàbapinácawa càide iyúwaté profetanái itànàaná tàacáisi Dios inùmalìcuíse.  
\v 23 ¡Néenialípiná inanái nàuwichàapináwa manuísíwata, cawinácaalí idéerìcuíyéica, nía nacái inanáica yèeyéica quìrasìi ìiraca ìinisi!, càmicáiná náalimá napìacawa ráunamáita, naicápiná nacái néenibewa nàuwichàacawa. Yá nàuwichàapinácawa báawanama níái Israel yàasu cáli néeséeyéica, yácáiná Dios yàasu yùuwichàacáisi yàanàapiná nàwali.  
\v 24 Abénaméeyéi néetápináwa espada machete nacáiri iyú. Uwinái íibàapiná áibanái, yá natépiná níawa macái cáli imanùbaca íinatalépiná. Néese càmíiyéi judío namáalàidapiná Jerusalén ìyacàlená, yá nacùapinácani àta imáalàacatalépinátawa nàasu èeri Dios imàaquéeripiná nalí nacùanápináni, ipíchawáise yèepùadacani judíonái irí àniwa, yái Jerusalénca”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 El regreso del Hijo del hombre 
\p  
\v 25 Jesús íimaca nalí: “Néese wenàiwica naicápiná wawàsi capìraléeri cáli irìcuwa, manuínaméeyéi wawàsi nacalùadéeripiná naicáca, èeri ituírìcu, quéeri nacáiwa, dùlupùta nacáiwa náalíacaténáwa mawiénica yái èeriquéi imáalàanápinácawa. Chái èeri irìcu nacái, èeri mìnanái máiní cáaluca náináidapináwa, càmita náalíawa càinácaalí iwàwacutáanápiná namànica, manuíri únicáiná imànipiná isànawa cachàini, manuínaméeyéi màladàca nacái ipìapinácawa cachàiníiri iyú.  
\v 26 Néenialípiná achúma wenàiwica néetápináwa nacalùniwa, cáalucáiná náináidapinácawa idècunitàacá nacùaca yàanàaca yái manuíri yùuwichàacáisi yàanèeripinácawa èeri mìnanái ìwali. Níacáiná cachàiníiyéi wawàsi ìyéeyéica chènuniré, nacusúacawa macáiwa.  
\v 27 Néese macái èeri mìnanái iicápiná núa, núa asìali Dios néeséerica, nùanàapiná acalèe yèewíise cachàiníiri nuíwitáise iyúwa, nucamaláná mèlumèluíri irìcuwa nucùacaténá macáita.  
\v 28 Idàbacaalípiná ichàbacawa macáita yái wawàsica, yásí pichàiniadacué piwàwawa, pimichàidacué píiwitáisewa nuípunita, piicáidacué chènuniré, caquialécáináta nùanàapináca nuwasàacuéca pía”, íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 29 Néese Jesús icàlidaca nalí comparación yéewáidacaténá nía. Yá íimaca nalí: “Piicácué higuera yéetaná, áibanái àicu íiwitáaná nacái ìyéeyéica chái Israel yàasu cáli íinata.  
\v 30 Piicácaalícué àicu imusúadaca ibáináwa, yásí píalíacuécawa mawiénica camuí.  
\v 31 Càita nacáicué piicácaalípiná ichàbacawa yái nucàlidéericuéca pirí ìwali, yásí píalíacuécawa mawiénica Dios yàasu èeri icùacaténá macáita. 
\p  
\v 32 “Péemìacué cayába, macáita yái siùquéerica tàacáwa nucàlidacuéca pirí ìwali, macáita ichàbáanápináwa ipíchawáise néetácawa macáita wenàiwica ìyéeyéica néenialíwa.  
\v 33 Yái capìraléeri cáli, èeriquéi nacái namáalàapináwa áibaalípiná, néese nutàacái càmita imáalàapináwa. Macáita ichàbapinácawa càide iyúwa nucàlidáanácué piríni. 
\p  
\v 34 “Piicácué píichawa cayába ipíchaná piwènúadacuéca nuícha píiwitáisewa pimàníinápinácué pibáyawanáwa, picàmáanápiná nacái, píináidáanápiná nacáiwa mamáalàacata èeri irìcuíri wawàsi ìwali. Picácué cài pimànica, néese picùacué nùanàaca àniwa.  
\v 35 Yácáiná yùuwichàacáisi yàanàapiná ráunamáita macái èeri mìnanái ìwali càide iyúwa trampa íibàaná cuwèesi isicúasíwata.  
\v 36 Pichùnìacué cayába píiwitáisewa. Pisutácué Dios íicha mamáalàacata cachàinicaténácué píiwitáise pìidenìanápinácué macáita yái ichàbáanápinácawa, yéewacaténácué pìanàaca pibàlùacawa nuípunita, núa asìali Dios néeséerica”, íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 37 Néenialíté Jesús yéewáidaca wenàiwica èeríapinama templo irìcu. Néese catá imanùbaca yàaca iyamáacawa dúli néré íipidenácatalé Olivos, yái olivo inàlimanáca.  
\v 38 Yá èeri imanùbaca macáita wenàiwica nàanàaca templo irìculé mapisáisíwata néemìacaténá Jesús itàacái. 
\c 22  
\s1 Conspiración para arrestar a Jesús 
\p  
\v 1 Mawiénicaté judíonái yàasu culto íipidenéeri Pascua nayáacaalíté pan càmíiri idènìa levadura.  
\v 2 Sacerdote íiwacanánái, nía nacái yéewáidéeyéica wenàiwica templo irìcu nacutáca càinápinácaalí iyú yéewanápiná nanúaca Jesús, ibàacanéeri iyúta quéwa cáalucáiná nía wenàiwicanái íicha. 
\p  
\v 3 Néese Satanás iwàlùacawa Judas iwàwalìculé, ichùulìaca Judas imànicaténá càide iyúwa Satanás iwàwáaná, yái íipidenéerica Judas Iscariote, abéeri Jesús yéewáidacaléca docenácaté nía.  
\v 4 Néese Judas yàacawa itàaníca sacerdote íiwacanánái yáapicha, náapicha nacái úwi íiwacanánái templo néeníiyéica. Yá Judas itàaníca náapicha Jesús ìwali yéewanápiná itéca nía Jesús yàatalé náibàacaténáni.  
\v 5 Yá casíimáica nawàwa, náimaca irí nàanápináté irí plata itéenápiná nía Jesús yàatalé náibàacaténáni.  
\v 6 Cayábaca Judas yéemìaca náimáaná irí. Yá Judas idàbaca icutáca wawàsi càinácaalícatáipináta yáalimá itéca nía Jesús yàatalé náibàacaténáni, càmicataléta máiní manùba wenàiwica ìyaca Jesús yáapicha. 
\s1 La Cena del Señor 
\p  
\v 7 Néeseté yéenáiwaná yàanàaca judíonái imànicatáica yàasu cultowa íipidenéeri Pascua, nayáacatáita pan càmíiri idènìa levadura. Yáté èerica iwàwacutá nanúaca oveja wàlisài nayáacaténá oveja iiná Pascua yàasuná culto yaalí. Càita judíonái iwàwalica càinácaalíté iyú Dios iwasàaca nàawirináimi Egipto yàasu cáli íicha.  
\v 8 Néese, Jesús ichùulìaca Pedro, Juan nacái, yá íimaca nalí: 
\p —‍Pìacué pichùnìa walípiná yàacàsi Pascua pinéerica wayáacaténáni —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 9 Yá nasutáca néemìawani: 
\p —‍¿Alénásica piwàwa wachùnìacani? —‍náimaca.  
\v 10 Jesús íimaca nalí: 
\p —‍Piwàlùacuéwa Jerusalén ìyacàlená irìculé, yá pìanàapinácuéca asìali iwáacutéeri úni catùalìcu. Pìacuéwa asìali yáamíise aléera iwàlùacatalécawa.  
\v 11 Píimacué capìi íiwacali irí: ‘Yáara Yéewáidéerica wía iwàwaca isutáca yéemìawa pía, alénácaalí capìi imàdáaná ìya iyáacatáipiná iyáacaléwa Pascua pinéerica yéewáidacalénái yáapichawa’, píimacué irí.  
\v 12 Néese yáasáidapinácué piríwani, manuíri capìi imàdáaná ìyéerica chènunibàa cáli inàni íicha, nachùnièrica cayába. Pichùnìacué walí wayáapiná néeni Pascua piná —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 13 Iná nàacawa, yá nàanàaca macáita càide iyúwa Jesús íimáanáté nalí. Néese nachùnìaca yàacàsi Pascua pinéerica. 
\p  
\v 14 Néesecáwa catácanáami nàwali, iwàwacutácaalíté nayáaca, yá Jesús yàanàaca yáawinacawa mesa iwéré apóstolnái yáapicha.  
\v 15 Néese, Jesús íimaca nalí: 
\p —‍¡Máadáiní nuwàwacatécué nuyáaca píapicha yái yàacàsi Pascua pinéerica ipíchawáise nuétácawa!  
\v 16 Càmicáiná nuyáapiná quirínamani àta ichàbacatalétawa macáita càide iyúwa Pascua íimáaná, yásí nuyáapiná àniwani píapichacué, Dios ìyacàle irìcu Dios icùacataléca macáita chènuniré —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 17 Néese Jesús yeedáca abéechúa copa icáapi irìculéwa, idènièchúa irìcuwa uva ituní. Idécanáami yàaca Dios irí cayábéeri, yá íimaca nalí: 
\p —‍Peedácuéni, pìiracuéni, piwacùacué pìwaliwáacawani;  
\v 18 càmicáiná nuìrapiná quirínamani yái uva ituníca àta Dios idàbacatalépináta icùaca macáita —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 19 Néese Jesús yeedáca pan icáapi irìculéwa. Idécanáami yàaca Dios irí cayábéeri, yá isubèriadacani, yá iwacùaca nalíni. Néese íimaca nalí: 
\p —‍Yácata nuiná yái, yéetéeripinácuécawa píichawalíná ipíchaná Dios yùuwichàidacuéca pía pibáyawaná ìwalíisewa. Piyáacué yái panca piwàwalicaténácué nuétáanácuéwa píichawalíná —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 20 Néesecáwa idécanáami nayáaca yái yàacàsi Pascuaca, Jesús yeedáca copa icáapi irìculéwa, abéechúa copa idènièchúa irìcuwa uva ituní. Yá íimaca nalí: 
\p —‍Yái uva ituníca, yácata nuíraná imusuéripinácawa nuíchawa cruz ìwali pirípinácuéwa, ipíchanácué Dios yùuwichàidacuéca pía pibáyawaná ìwalíisewa. Yái uva ituníca yáasáidacuéca pirí báisíiricani yái wàlisài wawàsi Dios imàníirica wenàiwicanái yáapicha nuwasàanápiná níawa Dios yàasu yùuwichàacáisi íicha, nuíranácáiná imusúapinácawa nuíchawa nalípináwa.  
\v 21 Quéwa, siùcata yái asìalica itéeripináca nùuwidenái náibàacaténá núa, yácata yái yáawinéericáwacawa iyáaca iyáacaléwa núapicha.  
\v 22 Núacáiná, núa asìali Dios néeséerica, nuétápinácawa càide iyúwaté profetanái itànàaná tàacáisi nuináwaná ìwali. ¡Quéwa máiní yùuwichàapinácawa yái asìalica itéeripináca nùuwidenái náibàacaténá núa! —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 23 Néese Jesús yéewáidacalénái nadàbaca nasutáca néemìawa níawáaca chánácaalísica néená yái cài itéeripinácaté Jesús yùuwidenái náibàacaténáni, càmicáinátécáwa náalíawa càinácaalí Judas imàníinápináté. 
\s1 Quién es el más importante 
\p  
\v 24 Néese níái yéewáidacaléca natàaníca nalíwáaca ùuléeri wawàsi iyú chánácaalí néená wenàiwicanái iiquéeripináté càiride iyúwa máiníiri cachàini áibanái íicha canánama.  
\v 25 Quéwa Jesús íimaca nalí: “Chái èeri irìcu, càmíiyéi judío icuèrinánái nacùaca nàasu cáli néeséeyéiwa cachàiníiri iyú, nachùulìa nacái nàasu wenàiwicawa nacàlidáanápiná nàwali: ‘Cayábéeriquéi wacuèrinásàirica, imàníirica walí cayábéeri’, cài nachùulìaca nàasu wenàiwicawa nacàlidáanápiná.  
\v 26 Quéwa, iwàwacutácué càmita pìya càide iyúwa nàyáaná. Cawinácaalícué péená iwàwéerica Dios iicácani càiride iyúwa cachàiníirica náicha canánama, néese iwàwacutá iicáca yáawawa càiride iyúwa máiníiri càmita cachàini náicha canánama, iyúwa piméeréericué, íibaidáanápiná áibanái irí canánama. Cawinácaalícué péená nacái iwàwéerica Dios imàacaca ichùulìaca áibanái wenàiwica, iwàwacutá íibaidacuéca pirí canánama càide iyúwacué pìasu wenàiwica imàníiná.  
\v 27 Chái èeri irìcu níara máiníiyéica cachàini áibanái íicha náawinacawa mesa iwéré nayáacaténá nayáacaléwa, néese áibanái càmíiyéi cachàini náibaidaca nalí, natéca nalí nayáapináwa. Quéwa càmitacué nuwàwa pimànica càide iyúwa èeri mìnanái icuèrinánái imàníiná. Nudéca núasáidacuéca pirí càinácaalí iwàwacutáanácué pìyaca. Núa, Píiwacalicuéca, nudéca nùyaca pèewibàa càide iyúwa càmíiri cachàini, iyúwa wenàiwica íibaidéerica áibanái irí canánama. 
\p  
\v 28 “Pidécuéca pìyaca núapicha mamáalàacata, pìidenìacuéca nacái núapicha nùuwichàacái.  
\v 29 Iná numàacapinácué picùaca núapicha wenàiwicanái càide iyúwa Núaniri Dios imàacáanáté nucùanápiná wenàiwicanái.  
\v 30 Yá piyáapinácuéca piyáacaléwa núapicha Dios ìyacàle irìcu nucùacatalépináca macáita. Néenialípiná píawinacuécawa pìasu yàalubáisi íinatawa picùacaténácué doce namanùbaca Israel itaquénáinámi yàawiríaca”, íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Jesús anuncia que Pedro lo negará 
\p  
\v 31 Néese àniwa Jesús íimaca Pedro irí: 
\p —‍Simón, péemìa cayábani. Satanás idéca isutáca Dios íicha wawàsi imàacáanápiná Satanás yáalimáidacuéca iicáwa pía cachàiníiri iyú.  
\v 32 Quéwa, nudéca nusutáca pirí Dios íicha, imàacáanápiná peebáidaca nulí mamáalàacata. Néese idécanáami piwènúadaca píiwitáisewa nulípiná àniwa, yá pichàiniada nawàwa, níái péenánáicawa neebáidacaténá nulí tài íiméeri iyú —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 33 Néese Simón íimaca Jesús irí: 
\p —‍Nuíwacali, abédanama nuíwitáise píapicha nùanápiná presoíyéi ibànalìculé píapicha, éwita iwàwacutácaalí nuétácawa nacái píapichawa —‍íimaca yái Simón Pedroca.  
\v 34 Jesús íimaca Pedro irí: 
\p —‍Pedro, péemìa cayába, ipíchawáise cawámai itàaca yáta catáquéi, yá pimànipiná pichìwawa máisiba yàawiría, píimapiná càmitasa píalía nùwali ipíchaná nanúaca pía núapicha —‍íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Se acerca la hora de la prueba 
\p  
\v 35 Néese Jesús isutáca yéemìa nía: 
\p —‍Bàaluité nubànùacué pía picàlidacaténá nalí nutàacái, yáté càmitacué nubatàa pitéca saco, plata yàalu nacái, áiba costiza nacáiripiná nacái. Néeni, ¿iwàwacutéerisícuéwa pirí quirítani néenialíté? —‍íimaca yái Jesúsca. Néese náimaca irí: 
\p —‍Càmíiri —‍náimaca irí.  
\v 36 Néese Jesús íimaca nalí àniwa: 
\p —‍Quéwa, siùca péemìacué comparación: Siùcade cawinácaalí idènièrica saco, iwàwacutá itéca yáapichawani, itéca nacái plata yàalu. Cawinácaalí canéerica irí espada machete nacáiri, iwàwacutá iwéndaca yàasu ruana nacáiriwa yúuquéeri ìwalíisewa, iwènìacaténá iríwa espada.  
\v 37 Nudéca nucàlidacuéca pirí yái comparaciónca píalíacaténácuéwa càulenápináca píicha yái ichàbáanápinácawa mesúnamáita iwàwacutácáiná namànica nulí macáita iyúwaté profetanái itànàanáté tàacáisi Dios inùmalìcuíse. Abéeri profeta íimacaté nùwali: ‘Yá nàuwichàidapinácani báawéeyéi yáapicha’, càité itànàaca tàacáisi nuináwaná ìwali. Macáita tàacáisi natànèericaté nùwali Dios inùmalìcuíse, iwàwacutá ichàbacawa càitade iyúwaté natànàaná —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 38 Néese náimaca Jesús irí: 
\p —‍Wáiwacali, ìyaca walí pucháiba espada machete nacáiri —‍náimaca. Yá Jesús íimaca nalí: 
\p —‍Yácata, wadéca watàaníca —‍íimaca yái Jesúsca, càmicáináté náalía néemìaca càinácaalíté íimáaná yái comparación Jesús icàlidéerica nalí. 
\s1 Jesús ora en Getsemaní 
\p  
\v 39 Néesetécáwa Jesús imusúacawa Jerusalén ìyacàlená irìcuíse. Càide iyúwaté íiwitáise ìyáaná néenialíté, yàacawa táiyápi dúli néré, íipidenéechúa Olivos, yái olivo inàlimanáca. Yéewáidacalénái nàacawa yáamiwáise.  
\v 40 Jesús yàanàaca néré, yá íimaca nalí: 
\p —‍Pisutácué píawawa Dios íicha, càmíinápiná imàaca Satanás yáalimáidacuéca pía ipíchanácué pimànica pibáyawanáwa —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 41 Néese Jesús yàacawa náicha càita meedá idècuni iyúwa asìali yúucacatalé íba. Yá ibàlùacawa yùuluì ipùata iyúwa néeni isutácaténá Dios íicha.  
\v 42 Yá Jesús íimaca Dios irí: “Núaniri, piwàwacaalí, yá piwasàaca núa íicha yái nùuwichàanápinácawa. Quéwa, càmicaalí piwàwa piwasàaca núa, yá picá pimàni càide iyúwa nuwàwáaná, néese pimàni càide iyúwa piwàwáanáwa”, íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 43 Yáta abéeri ángel chènuníiséeri imàacaca yáawawa Jesús iicácani. Yá ángel ichàiniadaca Jesús iwàwa.  
\v 44 Máiní Jesús yùuwichàacawa manuísíwata idècunitàacá isutáca Dios íicha manuísíwata. Yá isìabèdeca imusúacawa íicha iyúwa irái idupíacaalíwa cáli iwéré. 
\p  
\v 45 Idécanáami Jesús isutáca Dios íicha, yá imichàa ibàlùacawa, yàacawa yéewáidacalénái yàataléwa. Yá yàanàaca nía iiméeyéicáita máinícáiná achúmaca nawàwa, ínáté naimáca nàyaca.  
\v 46 Néese Jesús íimaca nalí: 
\p —‍¿Cánácué piimá pìyaca? Pimichàacuéwa pidapùle íichawa. Pisutácué píawawa Dios íicha, càmíinápiná imàaca Satanás yáalimáidaca pía ipíchanácué pimànica pibáyawanáwa —‍íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Arrestan a Jesús 
\p  
\v 47 Idècunitàacá Jesús itàaníca nalí, yá madécaná wenàiwica yàanàaca nàatalé. Judas yàacawa náiwitápu, yái abéeri yéewáidacaléca, docenámica nía. Néese Judas yàacawa Jesús yàatalé isùsùacaténá Jesús inàni ìwali càide iyúwaté náiwitáise ìyáaná natàidáanáté wenàiwica cáininéerica naicáca. Càica Judas imànica yáasáidacaténá nalí cawinácaalíni, yái Jesúsca.  
\v 48 Néese Jesús íimaca irí: 
\p —‍Judas, ¿cáná picháawàa núa nùuwidenái iríwa iyú yái pisùsùanáca nunàni ìwali, càide iyúwa cáinináca nacáicaalí piicá núa, núa asìali Dios néeséerica? —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 49 Níái yéewáidacaléca ìyéeyéica Jesús yáapicha naicácáiná càinácaalí Judas imàníinápináté, ínáté náimaca Jesús irí: 
\p —‍Wáiwacali, ¿piwàwasica wanúaca nía espada iyú? —‍náimaca. 
\p  
\v 50 Néese abéeri néená níái yéewáidacaléca iwatàaca yàasu espada machete nacáiriwa. Yá yáalimáidaca ipéliacatatá, yá inúacatàatáni espada iyú sacerdote íiwacaliná yàasu wenàiwica. Quéwa isasàacáita asìali yùuwi yéewápuwáiséechúa.  
\v 51 Quéwa Jesús íimaca yéewáidacalénái iríwa: 
\p —‍Pimàacacuéni, picácué pipélia —‍íimaca yái Jesúsca. Yá Jesús imàacaca icáapiwa yùuwi ìwali yái asìalica, yá ichùnìacani.  
\v 52 Néese Jesús isutáca yéemìawa sacerdote íiwacanánái, nía nacái úwinái icuèyéica templo, nía nacái judío íiwacanánái béeyéica yàanèeyéicaté náibàacaténáni. Jesús íimaca nalí: 
\p —‍¿Cánácué pìanàa nùatalé cacáapisàiwaca, espada, wacàba nacái, càide iyúwa piicáaná cayéedéerimi? Càmitacué iwàwacutá cài pimànica càmicáinácué nupéliapiná píipunita.  
\v 53 Macái èeri imanùbaca nùyacatécué píapicha templo irìcu, quéwa càmitatécué píibàa núa, ibatàa pidunùanápinácué nùwalita, càmitacué píibàa núa. Quéwa, siùcade Dios imàacacué píibàaca núa, yácata nacái Satanás yàasu èeri ichùulìacatáicuéca píiwitáise catéeri —‍íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Pedro niega conocer a Jesús 
\p  
\v 54 Néese náibàaca Jesús. Yá natéca Jesús sacerdote íiwacaliná icapèe néré. Pedro yàacawa náamiwáise déecuíseta.  
\v 55 Ipíchawáiseté nàanàaca néré áibanái napucúadacaté quichái bamuchúami bàacháwalìcu. Níái úwinái náawinaca nàanabàca quichái. Néese Pedro yàanàaca néré yáawinaca nacáiwa yàanabàca náapicha.  
\v 56 Néese inanái íibaidéechúa néeni uicáca Pedro yáawinacawa ìyaca yàanabàca quichái, yá uicáidaca irí. Néese úumaca nalí: 
\p —‍Yá asìaliquéi Jesús yáapichéeri —‍úumaca nalí.  
\v 57 Quéwa, Pedro icàlidaca ichìwawa, íimaca càmitasa yáalía Jesús ìwali. Yá Pedro íimaca ulí: 
\p —‍Pía, inanái, càmita núalía ìwali —‍íimaca yái Pedroca, cáalucáináni.  
\v 58 Néese áiba iicácani, yá íimaca Pedro irí: 
\p —‍Pía nacái néená, níara yáapichéeyéica —‍íimaca. Quéwa Pedro íimaca irí: 
\p —‍Càmíirita, asìali, càmíirica néená núaquéi —‍íimaca yái Pedroca, ipíchaná náibàacani.  
\v 59 Néese batéwa abéeri hora idénáami àniwa áiba íimaca nalí àniwa cachàiníiri iyú: 
\p —‍Báisíta, yáapichéerimicani yái asìalica, yácáiná Galilea yàasu cáli néeséeri nacáicani —‍íimaca nalí Pedro ìwali.  
\v 60 Quéwa Pedro íimaca irí: 
\p —‍Pía, asìali, càmita núalíawa càinácaalí íimáanáca yái píiméerica —‍íimaca yái Pedroca. Idècunitàacá Pedro itàaníca nalí, yáta cawámai itàaca.  
\v 61 Néese Jesús iwènúa iicáidaca Pedro irí, yáta Pedro iwàwalica tàacáisi Jesús icàlidéericaté irí: “Ipíchawáise cawámai itàaca yáta catáquéi, yá pimànipiná pichìwawa máisibàawiría, píimapiná càmitasa píalía nùwali”, càité Jesús íimaca Pedro irí.  
\v 62 Yá Pedro imusúacawa náicha, yá íicháaníca cachàiníiri iyú. 
\s1 Se burlan de Jesús 
\p  
\v 63 Néese níái úwica icuèyéica Jesús, naicáaníca iquíniná, nanúadáidaca nacái Jesús.  
\v 64 Nabàlìaca Jesús ituí, yá nanúadáidaca inàni ìwali. Néese náimaca Jesús irí: 
\p —‍Piwicùlida, picàlida walíni, ¿cawinásica níara inúadáidéeyéica pía? —‍náimaca, naicáaníca iquíniná.  
\v 65 Yá natàaníca ìwali madécaná báawéeri iyú, mamáalàacata naicáaníca Jesús iquíniná, nabáiniadacaténáni. 
\s1 Jesús ante la Junta Suprema 
\p  
\v 66 Néeseté amaláca yàacawa nawicáu, yá úwinái natéca Jesús Junta Suprema yàatalé ìwacáidáyaquéeyéicawa, judío íiwacanánái, sacerdote íiwacanánái nacái, nía nacái yéewáidéeyéica wenàiwica templo irìcu. Yá nasutáca néemìawa Jesús: 
\p  
\v 67 —‍Picàlida walíni, ¿píatasica yái Mesíasca, judío icuèrináca Dios ibànuèripinácaté walí? —‍náimaca. Néese Jesús íimaca: 
\p —‍Nucàlidacaalícué pirí núacatáni, néese càmitacué peebáida nulítáni.  
\v 68 Nusutácaalícué nuémìawa píatá, càmitacué picàlida nulítáni.  
\v 69 Mesúnamáita quéwa núa, asìali Dios néeséerica, núawinapináwa yéewápuwáise yái Dios cachàiníirica náicha canánama, nucùacaténá macáita Dios yáapicha chènuniré —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 70 Yá macáita nasutáca néemìawani: 
\p —‍Néeni, ¿Dios Iirisica pía? —‍náimaca. Néese Jesús íimaca nalí: 
\p —‍Yáca núa yái càide iyúwacué píimáaná —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 71 Yá náimaca nalíwáaca: 
\p —‍¡Canácata iwàwacutáaná wéemìaca áiba icháawèeri iináwaná ìwali quirínama! ¡Wadéca wéemìaca itàacái báawéeri, icàlidaca ìwaliwa Dios Iiricasani! —‍náimaca nalíwáaca. 
\c 23  
\s1 Jesús ante Pilato 
\p  
\v 1 Néese macáita namichàacawa natéca Jesús Pilato gobernador yàatalé, yái romanosàiri icuèricaté Judea yàasu cáli.  
\v 2 Néese nadàbaca nacháawàaca Jesús iináwaná ìwali Pilato irí, yá náimaca Pilato irí: 
\p —‍Wadéca wàanàaca yái asìalica báawéerica imànica wàasu cáli néeséeyéi íiwitáise namàníinápiná ùwicái gobierno íipunita. Iimaca càmitasa cayába wapáyaidaca wáichawa emperador plata iyú, yái romano icuèrinásàirica. Iiméerica ìwaliwa nacái Mesíascani, yái judío icuèrinácasa —‍náimaca.  
\v 3 Néese Pilato íimaca Jesús irí: 
\p —‍¿Píatasica judío icuèrinásàirica? —‍íimaca. Néese Jesús íimaca irí: 
\p —‍Báisíta, núacani, càide iyúwa píimáaná —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 4 Néese Pilato íimaca sacerdote íiwacanánái irí, áibanái nacái ìyéeyéica néeni: 
\p —‍Càmita nuicá ìwali ibáyawaná, yái asìalica —‍íimaca yái Pilatoca.  
\v 5 Náimaca quéwa cachàiníiri iyú mamáalàacata: 
\p —‍Báawaca imànica macái wenàiwica íiwitáise náináidáanápiná namànica ùwicái gobierno íipunita. Idéca yéewáidaca macáita Judea yàasu cáli néeséeyéi. Idàbacaté yéewáidaca wenàiwica Galilea yàasu cáli néré. Siùcade iwàwa yéewáidaca wenàiwica chái Jerusalén ìyacàlená irìcu —‍náimaca. 
\s1 Jesús ante Herodes 
\p  
\v 6 Néese Pilato yéemìaca nalíni, íná isutáca yéemìawa nía asáisí Galilea yàasu cáli néeséericaalíni, yái Jesúsca.  
\v 7 Néese idécanáami Pilato yáalíacawa Galilea néeséericani, yá Pilato ichùulìaca natéca Jesús rey Herodes yàatalépiná, Herodes icùacáináté Galilea yàasu cáli. Néenialíté Herodes ìyaca Jerusalén ìyacàlená irìcu iicácaténá náapicha Pascua yàasuná culto. Iná natéca Jesús Herodes yàatalé.  
\v 8 Néese Herodes iicácáiná Jesús, yá casíimáica Herodes iwàwa, madécaná èericáináté Herodes iwàwaca iicáca Jesús. Herodes yéemìacáináté Jesús iináwaná ìwali, ínáté iwàwa iicáca Jesús imànica áiba wawàsi íiwitáise iyúwa, càmíirica wenàiwica idé imànica.  
\v 9 Néese Herodes isutáca yéemìawa Jesús madécaná yàawiría. Quéwa Jesús càmíirita itàaní.  
\v 10 Néese sacerdote íiwacanánái, nía nacái yéewáidéeyéica wenàiwica templo irìcu ìyéeyéica néeni, nacháawàaca Jesús iináwaná ìwali mamáalàacata cachàiníiri iyú.  
\v 11 Néese Herodes, nía nacái yàasu úwinái yáapichéeyéica namànica Jesús irí báawéeri nabáiniadacaténáni, natàaníca nacái ìwali báawéeri iyú. Néese náucaca cayábéeri bàlesi Jesús ìwalíise, cawèníiri nacái càide iyúwa romano icuèriná ibàle, nacuèrinásàiri naicácaténásatáni, yái Jesúsca. Càité úwinái imànica naicáanícaténá Jesús iquíniná. Néese Herodes ichùulìaca natéca Jesús àniwa Pilato yàatalépiná.  
\v 12 Quéechatécáwa Pilato, Herodes nacái nàuwideca namàníiyéicacawa. Yáté èerica Pilato, Herodes imànica yàacawéeriná iyúwani. 
\s1 Jesús es sentenciado a muerte 
\p  
\v 13 Néeseté Pilato ìwacáidaca sacerdote íiwacanánái, judío íiwacanánái nacái, madécanáca áibanái wenàiwica náapicha néeni.  
\v 14 Yá Pilato íimaca nalí: 
\p —‍Pidécuéca pitéca nùatalé yái asìalica. Pidécuéca picàlidaca nulí iináwaná. Pidécuéca picháawàaca iináwaná ìwali píimacáinácué yéewáidacasa wenàiwica namàníinápiná ùwicái gobierno íipunita. Quéwa, nudécata nusutáca nuémìawani pìacuésemicué, yá canácata nuiquéeri ìwali ibáyawanáca càide iyúwacué picháawàaná iináwaná ìwali.  
\v 15 Herodes nacái canácata iiquéeri ìwali ibáyawaná, íná Herodes idéca ibànùacani néese àniwa wàataléta. Pidécuéca piicáca canácata ìwali ibáyawaná wanúanápinátáni.  
\v 16 Iná siùcata nuchùulìaca nacapèedáidáanápináni. Idécanáami nacapèedáidacani, yásí numàaca yèepunícawa —‍íimaca yái Pilatoca.  
\v 17 Càide iyúwaté náiwitáise Pascua yàasuná culto imanùbacata, iwàwacutá Pilato iwasàaca nalí abéeri presoíri yèepunícaténáwa casíimáicaténá judíonái. Ináté Pilato iwàwaca imàacaca Jesús yàacawa.  
\v 18 Quéwa, macáita néemíanícawa macáita namanùbaca iyúwa: 
\p —‍¡Pinúacuéni! Pimàacacué Barrabás yèepunícawa —‍náimaca. 
\p  
\v 19 Iyacáináté presoíri íipidenéerité Barrabás imàníiricaté ùwicái yàcalé irìcu gobierno íipunita, íná náibàacaténi, inúacáináté nacái wenàiwica.  
\v 20 Néese Pilato itàaníca judíonái yáapicha àniwa iwàwacáiná imàacaca Jesús yèepunícawa.  
\v 21 Néemíanícawa quéwanáta máiní cachàiníiri nasàna iyúwa. Càica náimaca: 
\p —‍¡Pinúacuéni! ¡Pitàtàacuéni cruz ìwali! —‍náimaca. 
\p  
\v 22 Néese Pilato itàaníca náapicha máisiba yàawiríanápiná itàaníca náapicha. Iimaca nalí: 
\p —‍Néeni, ¿càinásica ibáyawanácué pirí? Canácata nuiquéeri ibáyawanáca numàacáanápiná nanúacatáni. Siùcata nuchùulìa nacapèedáidacani. Idécanáami nacapèedáidacani, yásí numàaca yèepunícawa —‍íimaca yái Pilatoca. 
\p  
\v 23 Néemíanícawa àniwa lúasi iyú, nasutáca Pilato íicha ichùulìanápiná úwinái inúanápiná Jesús. Máinícáiná néemíanícawa mamáalàacata, íná Pilato imàacaca nalíni átata, càide iyúwa nasutáaná íichani.  
\v 24 Càité Pilato iwènúadaca íiwitáisewa imàacáanápiná nanúaca Jesús càide iyúwa nasutáaná íichani.  
\v 25 Iná Pilato imàacaca Barrabás yèepunícawa, yái presoíri nasutéerica Pilato íicha, ìyéericaté presoíyéi ibànalìcu imànicáináté ùwicái yàcalé irìcu, inúacáináté nacái wenàiwica. Quéwa, Pilato yèepùadaca nalí Jesús namànicaténá irí càide iyúwa nawàwáaná. 
\s1 Jesús es crucificado 
\p  
\v 26 Néese, idècunitàacá úwinái itéca Jesús nanúacaténáni, yá náibàaca asìali Cirene ìyacàlená néeséerica, íipidenéerica Simón, yèeriwa manacúali néese. Nachùulìaca Simón iwáacutaca Jesús yàasu cruz yàacaténáwa Jesús yáamiwáise, canácáiná quirínama Jesús ichàini, úwinái icapèedáidacáináté báawanamani. 
\p  
\v 27 Madécaná wenàiwica, inanái nacái manùbéeyéi, nàacawa Jesús yáamiwáise. Níái inanái náicháaníca manuísíwata Jesús ìwali, máinícáiná achúmaca nawàwa.  
\v 28 Néese, Jesús iwènúa iicáidaca nalí, níái inanáica. Yá íimaca nalí: 
\p —‍Píacué inanái Jerusalén ìyacàlená mìnanái. Picácué píicháaní nùwali. Néese píicháanícué pìwaliwata, péenibe ìwali nacáiwa.  
\v 29 Aibaalípiná piùwichàacuéwa báawanama. Yá píimapinácué piríwáaca: ‘Casíimáica cawinácaalí inanái càmíiyéica yáalimá quéenibeca. Casíimáica nacái cawinácaalí càmíiyéicaté idéerìcuca. Casíimáica nacái cawinácaalí càmíiyéicaté yàaca quìrasìi ìira ìinisi’, càipiná píimacuéca piríwáaca, níacáiná inanái quéenibéeyéica náicháanípináca néenibemi ìwaliwa.  
\v 30 Néese áibanái péenácué náimapiná manuínaméeyéi dúli irí: ‘¡Picaláawa wáinatabàa, yéewacaténá wéetácawa ráunamáita!’, càipiná náimaca. Néese àniwa náimaca áiba dúli irí: ‘¡Pibàlìacué wía!’ càipiná náimaca.  
\v 31 Nanúaca núa mabáyawanéerica siùca èeri càmicatái namàni úwi. ¡Cáanáica nàuwichàidapinácué píawa namànicaalípiná ùwicái píipunitacué! —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 32 Níái úwinái natéca pucháiba cabáyawanéeyéi nanúacaténá nía Jesús yáapicha.  
\v 33 Néese nàanàaca aléera íipidenácataléca La Calavera, íimáanáca “Iiwitasi yáapimi ìyacatalé”. Yá natàtàaca Jesús cruz ìwali. Natàtàaca nacái pucháiba báawéeyéi íiwitáise. Néese úwinái nabàlùadaca máisiba cruz nàasu utàwi irìculéwa. Abéeri cruz ibàlùacawa Jesús yéewápuwáise. Aiba cruz nacái ibàlùacawa apáulìcuíse Jesús irí.  
\v 34 Idècunitàacá úwinái natàtàaca Jesús, yá Jesús íimaca Dios irí: 
\p —‍Núaniri, pimàaca piwàwawa nabáyawaná íicha càmicáiná náalíawa cawinácaalí núa yái nanuérica —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p Néese úwinái náucaca náichawa suerte naseríacaténá nalíwáaca Jesús ibàlemi.  
\v 35 Madécaná wenàiwica nabàlùa naicáidaca Jesús irí. Níata nacái judío íiwacanánái iicáaníca Jesús iquíniná. Yá náimaca nalíwáaca: 
\p —‍Ichàiniadacaté áibanái yéetácáisi íicha ipíchanáté néetácawa. Báisícaalí Mesíascani, yái wacuèrinápináca Dios ibànuèrica walí, néese ¿cáná càmita ichàiniada yáawawa ipíchaná yéetácawa? —‍náimaca nalíwáaca, naicáaníca Jesús iquíniná. 
\p  
\v 36 Nía nacái úwináica naicáaní nacái iquíniná, nabáiniadacaténáni. Nàa nabàlùacawa mawiénita irí, namichàidaca mawèníiri uva ituní càaméeri ìiracaná mawiénita inùma irí náimacáiná nàacasa icàaluíniná iyúwa nacuèriná nacáiricasani. Càita namànica naicáanícaténá Jesús iquíniná meedá, bàaluitécáiná romanonái yàaca icuèrináwa ìirapiná uva ituní.  
\v 37 Náimaca Jesús irí: 
\p —‍¡Báisícaalí judío icuèrináca pía, yá pichàiniada píawawa yéetácáisi íicha ipíchaná péetácawa! —‍náimaca Jesús irí, naicáaníca iquíniná. 
\p  
\v 38 Nachanàidaca tàacáisi Jesús íiwita iwicáubàa. Máisiba tàacáisi íiwitáaná ichanàawa néeni, griego itàacái iyú, latín itàacái iyú nacái, hebreo itàacái iyú nacái. Yái tàacáisi íimáanáca: “Yái ibàluèricawa chái, yácata judío icuèrináca”, íimáanáca yái tàacáisica. 
\p  
\v 39 Néese abéeri báawéeri íiwitáise natàtèerica nacái yàasu cruz ìwaliwa, mawiénita Jesús yàasu cruz irí, itàaníca báawéeri iyú Jesús irí. Iimaca Jesús irí: 
\p —‍Báisícaalí Mesíasca pía, yái judío icuèrinápináca, néese pichàiniada píawawa yéetácáisi íicha. Pichàiniada nacái wía yéetácáisi íicha ipíchaná wéetácawa —‍íimaca.  
\v 40 Néese áiba báawéeri íiwitáise natàtèerica nacái yàalàaca yáapichéeriwa cachàiníiri iyú. Iimaca: 
\p —‍¿Cáná càmita cáalu piicá Dios?, pía nàuwichàidéerica càide iyúwa nàuwichàidáaná yái asìalica.  
\v 41 Wàuwichàacawa wàyaca wabáyawaná ichùulìacawa wamànicáináté wabáyawanáwa. Quéwa, yái asìaliquéi, mabáyawanéerita —‍íimaca.  
\v 42 Néese isutáca Jesús íicha wawàsi: 
\p —‍Jesús, piwàwali núa nùyacaténá píapicha pidàbacaalípiná picùaca canánama wenàiwica —‍íimaca.  
\v 43 Néese Jesús íimaca irí: 
\p —‍Péemìa cayába, siùca èeri pìyapináca núapicha paraíso irìcuwa —‍íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Muerte de Jesús 
\p  
\v 44 Néese machacànicaalíté èerica, yá catáca báawanama èeri icamaláná macái chái èeri irìcu. Máisiba horaca catáca, àta las tresta táicalé.  
\v 45 Yái èeri icamalánáca càmita icàna. Yá nacái manuíri yáawàanáca templo irìcuírica icacanácawa bamuchúamibàa cáli iwérénama pucháibawaca yèewi, yái yáawàanáca ibàlièrica mabáyawanéeri Dios ìyacatáica wenàiwica ituí íicha. Yá icacanácawa chènuníise cáli iwérénama yái manuíri yáawàanáca.  
\v 46 Néese Jesús íimaca cachàiníiri iyú Dios irí: 
\p —‍¡Núaniri, nubànùa nucáucawa pirí aléera picáapi irìculé! —‍íimaca yái Jesúsca. Idécanáami cài íimaca, yá imàacaca icáucawa yàacawa, yá yéetácawa.  
\v 47 Yái úwi íiwacalináca romanosàiri iicácáináté càinácaalí ichàbáanáwa, yá yàaca Dios irí cayábéeri. Néese íimaca: 
\p —‍Báisícata mabáyawanéerica yái asìalimica —‍íimaca. 
\p  
\v 48 Macáita wenàiwica ìyéeyéica néeni idécanáami naicáca yéetácawa, yá nèepùacawa néese, máiní achúmaca nawàwa, cáaluca nía nacái.  
\v 49 Macáita quéwa níái yáaliéyéica Jesús ìwali, nía nacái inanáica yèeyéicatéwa yáapicha Galilea yàasu cáli néese, nabàlùaca naicáidaca irí déecuíseta naicácaténá càinácaalí ichàbáanápinátéwa. 
\s1 Jesús es sepultado 
\p  
\v 50-51 Iyacaté áiba asìali cayábéeri íiwitáise, yeebáidéerica Dios itàacái, íipidenéeri José, Arimatea ìyacàlená mìnali, yái yàcalé ìyéerica Judea yàasu cáli íinata. Yái José abéeri néenáca, níái judío íiwacanánáica, Junta Supremanáica. José iwàwacaté Dios icùaca macáita. Ináté càmita yéewa abédanama José íiwitáise judío íiwacanánái yáapicha iwàwéeyéicaté inúaca Jesús.  
\v 52 Iná José yàacawa Pilato gobernador yàatalé. Isutáca Pilato íicha wawàsi yàanápiná irí Jesús iinámi. Yá Pilato imàacaca José iríni.  
\v 53 Néese José yàacawa cruz yàatalé. Yá iricùadaca Jesús iinámi cruz ìwalíise, yá yéepùacani linoíri wáluma iyú, càide iyúwa judío íiwitáise ìyáaná. Néese iwàlùadaca Jesús iinámi càliculìi irìculé. Yái càliculìi áibanái náicacaténi dúli ibàlàirìcu yéewanápiná càliculìicani, iyúwa capìi imàdáaná. Yái càliculìi wàlisàicatàacáwa, canácatái nabàlièricáwa.  
\v 54 Yáté èerica viernesca nachùnìacatáipiná yàacàsi sábado piná, ipíchawáise sábado judíonái iyamáidacatáicawa. Catácalìcubàa yàacawa, yá idàba sábado nayamáidacatáipináwa. Ináté iwàwacutá nawàlùadaca Jesús iinámi caquialéta càliculìi irìculé. 
\p  
\v 55 Abénaméeyéi inanái yèeyéicatéwa Jesús yáapicha Galilea yàasu cáli néese, nàaca naicáca càliculìi, yá naicáca càinácaalí iyú nawàlùadaca Jesús iinámi càliculìi irìculé.  
\v 56 Néese nèepùacawa nacapèe néréwa, yá nachùnìaca pumèníiri isàni, pomada nacáiri nacái napusúadacaténáni Jesús iinámi ìwali, càide iyúwa judíonái imàníiná yéetéerimiwa irí. Néese nayamáidacawa sábado irìcu càide iyúwaté Dios ichùulìaná judíonái. 
\c 24  
\s1 La resurrección de Jesús 
\p  
\v 1 Néeseté, domingo irìcu, níái inanáica nàacatéwa càliculìi nérépiná mapisáisíwata. Natéca pumèníiri isàni nachùnièricaté. Aibanái inanái nacái nàacawa náapicha.  
\v 2 Nàanàaca càliculìi néré, yá naicáca íba ibàluèricawa méetàucuta càliculìi inùma íicha, nabàlìanáca càliculìi inùma.  
\v 3 Yá nawàlùacawa néré, yá canáta naiquéeri néeni Wáiwacali Jesús iinámica.  
\v 4 Cáaluca nía, càmita náalíawa càinácaalí íimáaná. Yáta naicáca pucháiba asìanái mèlumèluíyéi ibàle ibàluèyéicawa mawiénita nalí.  
\v 5 Máiní cáaluca níái inanáica, yá naicáidaca cáliaculé. Quéwa níái asìanáica náimaca nalí: 
\p —‍¿Cánácué picutá yáara cáuri wenàiwicaca chái yéetáními yèewiré?  
\v 6 Canáca cháníi. Idéca icáucàacawa. Piwàwalicué yái tàacáisi icàlidéericatécué pirí idècunitàacá ìyaca Galilea yàasu cáli néese.  
\v 7 Iimacatécué pirí iwàwacutáanápináté presoca namànicani namàacacaténáté cabáyawanéeyéi wenàiwica natàtàacani cruz ìwali yéetácaténátéwa, yái asìali Dios néeséerica. Iimacatécué pirí nacái icáucàanápinátéwa máisiba èeri irìcu —‍náimaca. 
\p  
\v 8 Yá inanái nawàwalica yái tàacáisica Jesús icàlidéericaté nalí.  
\v 9 Néese nèepùacawa càliculìi íicha. Nacàlidaca nalíni níái oncéeyéica imanùbaca apóstolca, áibanái irí nacái náapichéeyéica.  
\v 10 Níái inanái icàlidéeyéica tàacáisi Jesús yéewáidacalénái irí náipidená María Magdalena, Juana nacái, Santiago yáatúa nacái, íipidenéechúa María, áibanái inanái náapichéeyéi nacái.  
\v 11 Quéwa, apóstolnái càmita neebáida nalíni, nayúunáidacáita canéeri iwèni tàacáisica meedáni. 
\p  
\v 12 Quéwa Pedro ipìacawa càliculìi néré. Néese yáawiaca iicáidaca càliculìi imàdáaná irìculé, yá iicáca níawamita ibàlemi néepùanáté Jesús iinámi. Néese Pedro yèepùacawa icapèe néréwa. Iináidacawa iwàwalìcuísewa càinácaalísica ichàbáanátéwa. 
\s1 En el camino a Emaús 
\p  
\v 13 Yáté èericaté pucháiba Jesús yéewáidacalénái nèepùacawa nàyacàle nérépináwa, íipidenácatalé Emaús. Once namanùbaca kilómetro idècuni ìyaca Jerusalén ìyacàlená íicha.  
\v 14 Natàaní nàacawa nalíwáaca ìwali yái Jesús yéetáanácawa.  
\v 15 Idècunitàacá natàaníca nàacawa nalíwáaca Jesús iináwaná ìwali, yá Jesús yàacawa mawiénita nalí àyapulìcubàa. Yá yàacawa náapicha.  
\v 16 Ewita naicácáanítani, càicáaníta càmita náalía Jesúscani.  
\v 17 Néese Jesús isutáca yéemìawa nía: 
\p —‍¿Càiná ìwalicué pitàaní pìacawa àyapulìcubàa? —‍íimaca yái Jesúsca.  
\v 18 Yá nayamáa nabàlùacawa, achúmaca nawàwa. Abéeri néená íipidenéeri Cleofas íimaca Jesús irí: 
\p —‍Macáita Jerusalén ìyacàlená mìnanái náalíacawa ìwali yái namàníiricaté Jerusalén ìyacàlená irìcu áténama, siùca nacáide. ¿Abéeritasica pía càmíirita yáalíawa nèewíise macáita ìyéeyéica Jerusalén ìyacàlená néeni? —‍íimaca.  
\v 19 Jesús isutáca yéemìawa nía: 
\p —‍¿Càináté ìyaca néeni? —‍íimaca yái Jesúsca. Yá náimaca Jesús irí: 
\p —‍Wadéca watàaníca walíwáaca Jesús iináwaná ìwali yái Nazaret ìyacàlená néeséerica, abéeri profeta icàlidéerica Dios itàacái cáimiétacawaca macái wenàiwica irí, imàníirica nacái nalí yái càmíirica wenàiwica idé imànica.  
\v 20 Watàaníca nacái sacerdote íiwacanánái ìwali, judío íiwacanánái ìwali nacái, yái presonáca namànicani namàacacaténá romanonái inúacani, yéewanápiná nanúacani cruz ìwali.  
\v 21 Quéwa, wíacaté nacái watuíyàacaté Jesús iwasàanápináté wía, wía Israel itaquénáinámica, wàuwidenái íichawa. Siùca èeri idéca idènìaca máisiba èeri nanúacadénáamini.  
\v 22 Quéwa abénaméeyéi inanái ìyéeyéica wèewi siùca èeri nacalùadaca wía bàwinacáiná mapisáisíwata nàaca naicácaténá càliculìi néré.  
\v 23 Canáta quéwa nàanèeri Jesús iinámica néeni. Yá nèepùacawa nacapèe néréwa. Néese nacàlidacaté walíni naicácasa ángelnái yéenáiwanási nacáiri irìcuíse. Angelnái náimaca inanái irí cáucasa Jesús.  
\v 24 Néese áibanái asìanái wáapichéeyéi nàacawa càliculìi néré, yá nàanàaca néeni càide iyúwa inanái icàlidáanáté walíni, càmíiritàacá quéwa naicá Jesús —‍náimaca Jesús irí. 
\p  
\v 25 Néese Jesús íimaca nalí: 
\p —‍¡Càmíiyéicué yáalíawa pía, máinícué càulenáca píichani, peebáidáanápinácué macáita tàacáisi profetanái icàlidéericaté Dios inùmalìcuíse!  
\v 26 Nacàlidacatécué piríni machacàníiri iyú iwàwacutáanápináté Mesías yùuwichàacawa ipíchawáiseté wenàiwica nàaca icàaluíniná, yái judío icuèrinápináca —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 27 Néese Jesús idàbaca icàlidaca nalíni macáita iyúwaté profetanái itànàaná tàacáisi Dios inùmalìcuíse. Quéechacáwa icàlidaca nalí tàacáisi profeta Moisés itànèericaté Jesús ìwali, áibanái profeta nacái icàlidéeyéicaté tàacáisi Jesús ìwali Dios inùmalìcuíse. Yéewáidaca nía náalíacaténá néemìaca càinácaalí íimáaná macáita tàacáisi profetanái itànèericaté Mesías ìwali, yái judío icuèrinápináca. 
\p  
\v 28 Néeseté nàanàaca nàyacàle néréwa. Quéwa Jesús iwàwacaté yàacawa áibaléta.  
\v 29 Yá nasutáca íicha wawàsi iyamáanápináwa náapicha nacapèe irìculé. Yá náimaca irí: 
\p —‍Piyamáawa wáapicha máinícáiná catáca yàacawa —‍náimaca. Yá Jesús iwàlùacawa nacapèe irìculé náapicha iyamáacaténáwa. 
\p  
\v 30 Néese náawinacawa mesa iwéré nayáacaténá nayáacaléwa, yá Jesús yeedáca pan icáapi irìculéwa, yá yàaca Dios irí cayábéeri, néese isubèriadacani, yá iwacùaca nalíni, yái panca.  
\v 31 Yáta náalíaca naicácani, yá náalíacawa Jesúscani. Yáta ichalíacawa natuí íicha.  
\v 32 Yá náimaca nalíwáaca: 
\p —‍Báisícata Jesúscani. Yácata Jesús yái cài icàlidéerica walíni càinácaalí íimáaná Dios itàacái àyapulìcubàa, íná yéewa wawàwa yáalanícatéwa ìyaca —‍náimaca nalíwáaca. 
\p  
\v 33 Yá càmita nayamáawa nacapèe irìcuwa, néese nèepùacàatécatawa Jerusalén ìyacàlená néré àniwa. Nàacawa once namanùbaca apóstolnái yàatalé ìwacáidáyaquéeyéicawa, áibanái yáapicha.  
\v 34 Néese apóstolnái náimaca nalí, níái pucháiba yàanèeyéica nàatalé: 
\p —‍Báisíta, Wáiwacali idéca icáucàacawa. Simón Pedro idéca iicácani —‍náimaca nalí. 
\p  
\v 35 Néese níái pucháiba Emaús ìyacàlená néeséeyéica nacàlidaca nalí càinácaalíté ichàbáanáwa àyapulìcubàa. Nacàlidaca nacái nalíni náalíacatéwa Jesúscani isubèriadacaalíté pan. 
\s1 Jesús se aparece a los discípulos 
\p  
\v 36 Idècunitàacá natàaníca, yáta Jesús yàanàaca ìyaca nèewi. Yá íimaca nalí: 
\p —‍¿Néenicué? Matuíbanáicué pía —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 37 Cáaluca nía manuísíwata nayúunáidacáiná iwàwanásicani yái cài naicáca.  
\v 38 Yá Jesús íimaca nalí: 
\p —‍¿Cánácué cáalu pía? ¿Cánácué càmita peebáida núacani?  
\v 39 Piicácué yái nucáapica, nùabàli nacái, útuwi yáami, núacata yái. Pimàacacué picáapiwa nùwali piicáwa. Canáca wenàiwica icáucami iiná, yáapi nacái, quéwa núa, cáapica núa, caináca nacái núa, ínácué yéewa píalimá píalíacawa cáuca núa —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 40 Idécanáami icàlidaca nalíni, yá yáasáidaca naicá icáapiwa, yàabàli nacáiwa, útuwi yáami.  
\v 41 Càmitàacá neebáida Jesúscani máinícáiná nayanídacawa casíimáicáiná nía. Néese Jesús íimaca nalí: 
\p —‍¿Pidènìasicué yàacàsi? —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 42 Yá nàaca irí cubái imìdecaná yéená, mába ituní nacái nàaca irí.  
\v 43 Yá yeedáca yàacàsica, yá naicáca iyáacani.  
\v 44 Néese Jesús íimaca nalí: 
\p —‍Idècunitàacá nùyaca píapichacué, nucàlidacatécué pirí macáitani càinácaalíté nuchàbáanápinátéwa. Iwàwacutáté numànica càitade iyúwaté profetanái itànàaná tàacáisi nuináwaná ìwali. Profeta Moisés itànàacaté tàacáisi nùwali càide iyúwa Dios ichùulìanáté itànàaca. Profetanái nacái, áibanái nacái itànèeyéicaté Salmos nacàlidacaté tàacáisi nuináwaná ìwali. Yá macáita idéca ichàbacawa càide iyúwaté natànàaná —‍íimaca yái Jesúsca. 
\p  
\v 45 Néese Jesús imàacaca náalíacawa cayába càinácaalí íimáaná yái Dios itàacáica.  
\v 46 Yá íimaca nalí àniwa: 
\p —‍Natànàacaté tàacáisi íiméerica iwàwacutáanápináté nuétácawa, núa Mesíasca, judío icuèrinápináca. Quéwa, náimacaté numichàanápinátéwa yéetácáisi íicha máisiba èeri irìcu. Bàaluité profetanái itànàacaté nacái tàacáisi íiméerica iwàwacutáanápinácué picàlidaca nuináwaná ìwali canánama èeri mìnanái irí.  
\v 47 Quéechacáwa iwàwacutácué picàlidaca nalíni chái Jerusalén ìyacàlená irìcu. Picàlidacué nacái macáita wenàiwicanái iríni neebáidacaténá nutàacái, namàacacaténá náichawa nacái yái báawéerica namàníirica yéewacaténá Dios imàacaca iwàwawa nabáyawaná íicha.  
\v 48 Píacué nuéwáidacaléca, pidécuéca piicáca macáita yái numàníirica.  
\v 49 Aibaalípiná nubànùacuéca Espíritu Santo piwàwa irìculé càide iyúwa Núaniri Dios íimáanátécué pirí, pimànicaténácué càide iyúwa Dios iwàwáaná. Piyamáacuéwa cháta Jerusalén ìyacàlená irìcu. Picácué pimusúawa íicha àta Espíritu Santo yàanàacatalépináta iwàlùacawa piwàwalìculécué, yèeripinácué pichàini chènuníiséerica —‍íimaca yái Jesúsca. 
\s1 Jesús sube al cielo 
\p  
\v 50 Néesetécáwa Jesús itéca nía méetàuculé Jerusalén ìyacàlená íicha. Yá nàanàaca Betania ìyacàlená néré. Yá imichàidaca icáapiwa napualé. Yá isutáca nalí Dios íicha imàníinápiná nalí cayábéeri.  
\v 51 Idècunitàacá isutáca nalí Dios íicha, yá yàacawa náicha, imichàacawa náicha chènuniré.  
\v 52 Nàaca icàaluíniná, néese nèepùacawa Jerusalén ìyacàlená irìculé casíimáiri iyú.  
\v 53 Yá nàyaca èeri imanùbaca templo irìcu, yèeyéica Dios irí cayábéeri.