\id MRK - Northern Paiute NT -USA 2012 (DBL -2013) \h Mark \toc1 Mark ka Te Pabe'e Jesus, Te Naa Tooa'a-witu, Numu oo Tuukwena \toc2 Mark \toc3 Mk \mt1 Mark ka Te Pabe'e Jesus, Te Naa Tooa'a-witu, Numu oo Tuukwena \c 1 \p \v 1-3 Nu sakwa Te Pabe'e Jesus Te Naa Tooa-witu, mu tuukwe. O'nosoo Te Pabe'e petukwu-witu, mu Te Naa yadooawabe tubotuguna yise meeoo, \q1 “Mana ka hemma nadukadu gi naa-wi'yoona sumu'yoo nana ka Te Naa pooha-toohakwi yadooakwu, ‘Mu sakwa muusoo namabetseapunne, ka Te Pabe'e pudusoo kodyu petukwuno'oto. Mu sakwa kaaheno tusooyugwepunne, o'no mu oo nakabetseanokwu.’ ” \p \v 4 Ka saa'a sumu'yoo nana John mee naneadu ka numu baa-wi matzakadyakwe, oona ka hemma nadukadu pukwi gi naa-wi'yoona. Soo John ka mu numu ma'emukwapu, mu nanekwaha tuungu. “O'no soo Te Naa mu ma'emukwana soomu'wakwu,” mee mu netamma. Ka mu nanekwahakese, soo John yise baa-wi mu matzakakwu. \p \v 5 Ewa'yoo numu tooe hanotoo tooe oo-baa petudyakwe.\f + \fr 1:5 \ft a Jerusalem mee naneadu-witu, ewa'yoo tuwazoo ka teepu Judea mee naneadu-witu, no'oko ka teepu-koobatu tooe, ka baa hooodu Jordan mee naneadu-kumitu tooe.\f* Umu ka suda tu tumatugupu wahana yise oo nemawunidyakwe, ka kaaheno meadabekwu mee mu tusooyugwese, soo John yise Jordan mee naneadu ka hooo-kwi mu matzakadyakwe. \p \v 6 Soo John a puhu nagwesena namadabue-wi kwaseana, yise mokobu-ma nate'a. Kua noko nota peha natumatzu'atoona tukana. \v 7 Soo John yise mee mu numu netammayakwe, “Soo Te Pabe'e pudusoo petukwu, nuga ooonakwasoo unu pooha-ga'yoo, yise nuga ooonakwa tuwazoo besa'yoo. \v 8 Nu baa-wi mu matzaka, mu ka sutakoo po ma'wukase, ka besa'hoo podo meadabekwu. Pana soo Te Pabe'e ka Tu Besa Pooha-ma mu sootuhikwu.” \p \v 9 O'no yise soo Te Pabe'e ka Nazareth, ka teepu Galilee mee naneadu-kooba'yoona kemmana ka John-baa petuhooga. Soo John yise ka Te Pabe'e baa-wi matzaka, ka hooodu Jordan mee naneadu-wi. \v 10 Ka Te Pabe'e batsebooegena, o poonne ka Te Naa Besa Pooha pa'anakwana kwe'na'a tubongo punoonooekwuekedu-kwa'ne manegese oo-naga mani petu. \v 11 Soo Te Naa pa'anakwana meeoo oo netamma, “U yow Nuga Besaa Tooa, nu-kwa'ne'yoosoo. Nu unu u soopedyana besa u-koobatu soonamme.” \p \v 12-13 Soo Te Naa Besa Pooha yise ka Te Pabe'e oona numu-wanatoo taya. Soo Te Pabe'e yise ka mu nunu'u-baa watsumano (40) too'i. Soo Suta'yoo oo-baa petugase oo too'e ma'emukwa pana soo Te Pabe'e gi oo-ma naka'emukwa. Mu toha kakasa-ga'yoo ka Te Pabe'e sootummatzise soo Te Pabe'e oo-toogoo tsebooe. \p \v 14 Ka John nawutumase soo Te Pabe'e ka teepu Galilee mee naneadu-kwitoo nanesootuhibu mu numu tunedyooeme'a. \v 15 Ka mu numu meeoo netamma, “Pudusoo Te Naa noko mu numu nemadabuekwu. Mu sakwa ka sutakoo gi nakabetseapana, yise ka Te Naa besa unnepu suu'mu naka'oedyuku.” \p \v 16 Waha'yoo pakwe-gadu naana, nawanga'a Andrew-no Simon mee nananeadu, ka pumma tu tuukwina ka banunadu-witoo wukwazuyakwe, oonow soo Te Pabe'e ka bakumana me'a. \v 17 Soo Te Pabe'e meeoo mu netamma, “Mu sakwa nu-no mease e nakatzimodu mane. Nu oo mu mayugwese, mu saa'a ka mu numu nuka nakatzimodu mayugwedooa.” \v 18 Umu nawanga'a yise ka pumma tu tuukwina ma'wuhookase, ka Te Pabe'e nagegakwate. \p \v 19 Umu tzage'e soo waha'yoo nawanga'a, James-no John, ka tu naa Zebedee mee naneadu-no ka tu naa sake-wi. Umu ka pumma tu tuukwina mabetsabedyakwe. Soo Te Pabe'e ka banunadu-kumana meadabena mu poonne, \v 20 yise umu nawanga'a tuwazoo bihooka. Umu yise ka tu sake noko tu naa ma'wuhookase, Te Pabe'e nakwisoo puno memeahoo. \p \v 21 Soo Te Pabe'e yise ka Capernaum mee naneadu-wi petuga. Nanesootuhi tabeno ka mu nanesootuhi nobe-wi petugase, ka mu numu besasoo Te Naa-witu tuukwe'e. \v 22 Mu numu yise ka Te Pabe'e-witu mee netamma, “Soo Te Pabe'e yow, oosoo tubetse besa ka Te Naa unnepu-witu wahadyakwe, gi ka te tunedyooedu-wa'ne'yoo.” \v 23 Sumu'yoo nana tsoapayidu oe. \v 24 Soo nana tsoapa-toohakwi wa'agese, ka Te Pabe'e meeoo netamma, “Uda! U haa'a kadoo'oo ne mayugwekwu? U sakwa ne tsasopedya. Numme u sopedakwatoo, u Jesus, noko Hemma Manumudoopu Besaa Tooa.” \v 25 Soo Te Pabe'e ka tsoapa nematzagakwunihoo meeoo oo netamma, “Gi unnepana, mana-ga'yoona tsebooegea.” \v 26 Soo tsoapa kwebebewununa yise paba wa'akese tsebooega. \v 27 Mu numu yise mee nananetammakooha, “Uune'yoo! Numme gi hannano'o mownnekoo poohabe poonnedu. Soo Te Pabe'e puu sukwe yadooase ka tsoapa nematzagakwunihoo.” \v 28 Mu numu yise ka Te Pabe'e-witu nanatuukwe ka teepu Galilee mee naneadu-koobakwitu. \p \v 29 Soo Te Pabe'e yise watsukweoo tu pupua'amu-no ka mu nanesootuhi-wi'yoona mea'ase, ka Simon Peter-baa petuga. \v 30 Simon Peter yahe peawabe unu tuoeya'ena, tu tookoo unu udutu hape. Umu oo nobe-witu ka Te Pabe'e tuukwe'e. \v 31 Soo Te Pabe'e yise oo-baa petugase, oo mi-makoo oo tzadyoda. Oosoo yise yotseoose, saahoose, mu tukatuungu. \p \v 32 Oogowsoo yongona tu taba egease, mu numu tuoegoedu ka Te Pabe'e-baa bi petudyakwe. \v 33 Tubetse ewa'yoo mu numu ka nobe-kobena sumupunne. \v 34 Soo Te Pabe'e umu numu-ma matuoonase, mu no'obatusoo tuoegoedu numu mabesaku, mu tsoapagoedu tuwazoo. Soo Te Pabe'e yise gi mu unne tuungu. Soo Te Pabe'e mu tsoapagoedu gi ooka mu wahakwuna petzape, umu ka oo sopedakwadoona. \p \v 35 Oogow moo'a awamooa tooesoo tu toganopunne soo Te Pabe'e yotsese, oona numu-wanatoo mease nanesootuha'e. \v 36 Saa'a soo Simon tu pupua'amu-no oo wateka. \v 37 Ka oo mayuse, meeoo oo netamma, “Mu numu u kwate, u sakwa kodyugasoo,” mee. \v 38 Pana soo Te Pabe'e mee mu netamma, “Mu numu mana tooe nonobe-gakoo sakwa nu ka Te Naa besa unnepu mu tuukwe. Soo e pooha meeoo e netamma, ‘Manatutooe mu numu ekow nanesootuhibu tunedyooe.’ ” \v 39 Soo Te Pabe'e oona ka teepu Galilee mee naneadu-witu ka mu numu tuukwe'e, ka mu nanesootuhi-wi'yoona. \p \v 40 Sumu'yoo nana unu tookoo uayidu, ka Te Pabe'e-baa petuga. Ka Te Pabe'e-baa petugase, nanesootuhina meeoo oo netamma, “U sakwa e mabesaku ka meeoo soonammena.” \v 41-42 Soo Te Pabe'e Jesus oo nakasootuhise, yise oo mi-makoo oo tzamahoose, mee oo netamma, “Nu u mabesakukwu. U besa manekwu. \v 43-44 Yabesoo u sakwa ka te nanesootuhiwabe petuoose oo tzapoonneku ka besa manese, yise ka Te Naa ka Moses tamme netamma-wa'nesoo, oo tzapoonneku ka u tookoo uayina namabesakuse. Pana tubetse gi ka mu numu tuukwepana ka ume e mabesakuna.” \v 45 Pana soo nana ewow mu numu tuukwe ka Te Pabe'e-witu, yise tooe hano'yoona tooe ewa'yoo numu oo-baa petudyakwe. Soo Te Pabe'e yise kwinga'a numu-wanatoo mea, gi yise punowsoo kodyuka'a. \c 2 \p \v 1 Huu tabe mease, soo Te Pabe'e ka Capernaum-wi kodyu petuga. Ewa'yoo numu yise oo petugana nakow, \v 2 yise oo-baa petudyakwe. Ka nobe kaa'no, ka natzakwuna-kobenakwi tuwazoo. Soo Te Pabe'e mu numu tunedyoo'e ka Te Naa-witu. \v 3 Watsukwe'yoo nanana kapa-wikoo ka gi yutsungadu nana tzakwuhuna ka nobe-wi petuga. \v 4 Umu ka Te Pabe'e-matoo oo tzakwuhookase sapa, ewa'yoo numu ka nobe-wi, umu gi hownnekoo oe tzoonoo'a. Umu yise ka nobe-koobatu tzatawagase, ka kapa-nokosoo tobongo oo tzakweku ka Te Pabe'e-kobenatoo. \v 5 Soo Te Pabe'e oo sopedakwatoo, ka mu naana pumme mu naka'oedyukute, yise ka gi yutsungadu nana meeoo netamma, “E pua'a, nu ka u tuma'emukwana soomu'wakwu.” \v 6 Umu Jew numu tunedyooedu o aatadu mee sokwama, \v 7 “Esoo hayoo suda na'unnedu unni. Masoogina ka Te Naa-wa'nesoo tusooyugwe, mee soonamme. Soo Te Naa suu'mu ka numu tuma'emukwana soomu'wa.” \v 8-9 Soo Te Pabe'e yise oo sopedakwatoo, ka mu tusooyugwena yise meeoo mu netamma, “Mu gi e naka'oedyukute nu ka mu numu tuma'emukwana soomu'wa, pana mu oo poonnekwu ka nana e mabesakuse. \v 10 Mu yise oo sopedakwadookwu nu eka teepu-kooba ookow poohabe hee-ga'yoo, ka mu numu tuma'emukwana e soomu'wakwuna.” Soo Te Pabe'e yise ka nana gi yutsungadu meeoo netamma, \v 11 “Wunuoose ka u kapa nobe-witoo tzakwuka.” \v 12 Soo nana yise ka tu kapa tzakwuhuna mea. No'yoona mu numu oo soo'oedyukuna meeoo, “Te Naa tubetse besa'yoo. Numme nanabesow namanedu yaa tabeno poonne. Numme gi haanano'o yooonnekoo poohabe poonnedu.” \p \v 13 Soo Te Pabe'e yise ka banunadu-kumabasoo petugase, ewa'yoo numu oo-baa petudyakwe. Soo Te Pabe'e ka Te Naa unnepu mu tuukwe. \p \v 14 Sumu'yoo nana Levi\f + \fr 2:14 \ft Oo naa Alphaeus mee naneadu.\f* mee naneadu oonow natzakwuna-wi katuna tumasumudoodyakwe. Soo Te Pabe'e o meana oo poonne, ka o oo katu, yise meeoo oo netamma, “U sakwa umu e nakatzimodu-matu mane.” Soo Levi yotseoose, oo nageka. \p \v 15 Saa'a soo Te Pabe'e ka Levi nobe-witoo oo-no mea, umu tukaga. Ewa'yoo numu tumasumudoodu o, tuma'emukwadu mee mu Pharisee mu ne'a, umu ka Te Pabe'e nagedu yise umu-no tuka. \v 16 Mu Pharisee ka Te Pabe'e umu-no mu tuka mu poonnese, meeoo ka umu oo nakatzimodu netamma, “Umu mumme tunedyooedu sakwa gi suda tumatugudu numu-no tukapana, umuoo tumasumudoodu ooonne'yoo.” \p \v 17 Soo Te Pabe'e ka mu nakase, mee unakwe, “Nu yaa ka teepu-kooba petu, ka mu tuma'emukwadu Te Naa-witu tuukwekwuse. Ka mu numu mooasoo kaaheno meadu mooasoo Te Naa-witu sopedakwatoo. Soo pooha-ga'yoo puu tuoegoedu numudoo suu'mu naba'e, gi ka besow numudoo, nu puu ka mu tuma'emukwadu suu'mu tummatza'e, gi ka besow numu.” \p \v 18 Susumudu numu yise ka Te Pabe'e-baa petuse mee oo netamma, “Umu John pupua'amu yise ka mu Pharisee-no mee tunetamma, ‘Numme puu gi tukapana nanesootuhiyakwe.’ How yise umu ume nakatzimodu gi punno'o ooosoo tumatugu?” \v 19 Soo Te Pabe'e mee mu nanekwegea, “Nu togesoo yaahoo umu-no, pudu nodukwadoodu-kwa'ne, umu puu ka nanano'yoona besa sokwama. \v 20 Pana pudusoo nu gi umu-no'yookwu, o'no yise umu e nakatzimodu gi tukapana nanesootuhikwu. \p \v 21-22 Ka oohoo a manepunne mu gi hownnekoo ka mu numu pudu tumayohope no'oko ka mumme putoogoo mooa tumayohope mayua-wa'ne'yoo. Oosoo puu wanapu nadotsana-kwa'ne. U pudu wanapu ka mooa wanapu-ma dotsanase, oosoo gi toge tubuakwu. Mu gi hownnekoo eka mumme pudu natunetammakuna ka mu mooa tumayohope noko mayua-wa'ne'yoo.” \p \v 23 Sumu nanesootuhi tabeno, soo Te Pabe'e yise umu pumme nakatzimodu-no ona tubewabe-too me'a. Umu tseagoena ka wada-matu mabokana, oo mahangeana oo tuka. \v 24 Mu nanesootuhidu Jew numu moohedu, Pharisee mee nananeadu, mu poonne, umu yise ka Te Pabe'e meeoo netamma, “Umu u nakatzimodu gi ka te Jew tumayohope mayoho. Umu ka wada mahangeana oo tukadyakwe, esoo nanesootuhi tabeba, gi numu hemma howyugweno'o.” \p \v 25 Soo Te Pabe'e yise meeoo mu netamma, “Mu sakwa oogow nea ka o'nosoo soo besa tamme-kooba katudu, David mee naneadu, punno'o ka ne Jew tumayohope takopa, ka tu pupua'amu-no tseagoena. \v 26 Soo David ka Te Naa nanesootuhi nobe-witoo mease ka tu pupua'amu-no, soo nanesootuhibu numu tunedyooedu Abiatha mee naneadu, ka pooha tukaba mu maka, umu nanesootuhibu numu tunedyooedu suu'mu tukana. Soo Te Naa yise gi hayoo mu netamma. \v 27 Soo Te Naa ka nanesootuhi tabeba nemadabue ka mu numu nasootuhi-kwi, gi sakwa mu numu o'no hemma how yugwe tuungu. \v 28 Nu yow Mu Pabe'e. Nu mu manekwuna nemadabue ka nanesootuhi tabeno.” \c 3 \p \v 1 O'no yise soo Te Pabe'e ka mu nanesootuhidu-baa petuga. Soo nana mi pasatopo'nepu gi miyutsengudu ka nanesootuhipe-wi. \v 2 Mu tunesootzemadu yise ka Te Pabe'e poonnepunne how saa'a soo Te Pabe'e ka nana mi mabesaku. Umu ka Te Pabe'e how u nanesootuhi tabeno numu sootuha'e? Mee oo too'e netammakwuse. Oo wohonedu oo hoawipunne, ka gi hemma ha'oo nuugweno'o oo oo manakwe. \p \v 3 Soo Te Pabe'e meeoo ka nana netamma, “Yaatoo kemma.” Soo nana ka Te Pabe'e-baatoo me'ahoo. \v 4 Soo Te Pabe'e ka umu pumme poonnepunnedu meeoo netamma, “Ka pabow tabeba-wi gi hemma how nuugweno'o, o'no haa'a suta'yoo? Yise o'no tabeba haa'a mu gi ha'yoo oo sooyugwe? O'no haa'a mu gi namabesakukwu? O'no haa'a ka pabow mu tabebano'o, ya'epana gi how'neyoo?” Umu yise gi tunema'yuhoo. \v 5 Soo Te Pabe'e yise gi besa mu sooyukwe mu soosawikuna, gi mu numu nakasootuha'e. \p Soo Te Pabe'e yise meeoo oo netamma ka gi mayutsungadu, “Matuhe.” Oosoo yise matuhe, oo mi namabesakuhoopu. \p \v 6 Mu Pharisee oe'yoona mea'ase, mu wakwawa'amu numu pabe'e pupua'amu-no oetu nehanegonno, no'yoona mee tusoo'yukwe umu sakwa Te Pabe'e batsa mee. \p \v 7-12 Soo Te Pabe'e umu tunakatzimodu-no yise ka banunadu-kumaba petuga. Ewa'yoo mu numu, ka Te Pabe'e nakatza'e, mu tuoegoedu besa oo mayugwepu-witu nakadu tooe hano manakwanatu tooe\f + \fr 3:7-12 \ft Mee nananeadu-na-kwana kemmadu: Susumudu Galilee mee naneadu-kwitu; susumudu ka Judea mee naneadu-kwitu; susumudu ka tuwazoo Jerusalem mee naneadu-kwitu; susumudu tuwazoo Idumea mee naneadu-kwitu, ka baa hooodu oenapatu, Jordan mee naneadu-kwitu; susumudu ka wakwawa'amu-manakwana, Sidon mee naneadu menakwa. Mu numu ewana ka Te Pabe'e-baa nobedugadyakwe.\f*, oo-matoo kemma. Mu tsoapagoedu ka Te Pabe'e-baa petuse, oo-kobena'yoona nanesootuhina meeoo oo netamma, “U yahoo. U ka Mu Numu Manumudoopu Tooa,” mee. Soo Te Pabe'e yise mee mu netammadyakwe, “Mu gi meeoo tuukwepana.” \p Soo Te Pabe'e ka mu tunakatzimodu mee netamma, “Mu sakwa ka sake mabegapunne, nu oe meahookwu.” Mu numu ka Te Pabe'e tu tsamowkwunu petzabena, umu nanamatsagawunu. \p \v 13 Soo Te Pabe'e yise ka giba-matoo meahoose, ka umu pumme nakatzimodu bi, ka mu netutzease. \v 14 Sumumano wahamatsebooekudu (12) umu-nagatu netutzease yise meeoo mu netamma, “Mu e yadooawabe manekwudu. Nu yise nanesootuhibu mu numu mu tunedyooe tayakwu. \v 15 Mu pooha-gana tsoapa nematzakwunikwu.” \v 16 Umu oo yadooawabe mee nanane'a Simon, soo Te Pabe'e Peter meeoo oo neahoo, \v 17 James tu wannga'a John-no, mu naa Zebedee mee naneadu. Soo Te Pabe'e ka James noko John Nunuadu-kwa'ne mee mu ne'a. \v 18 Andrew, Philip, Bartholomew, Matthew, Thomas, James, oo naa Alphaeus mee naneadu, Thaddeus, Simon, ka Cana mee naneadu-wi'yoona kemmadu, \v 19 soo Judas punno'o saa'a oobenakwa tukwutumadu ka Te Pabe'e-matoo bika. \p \v 20 Soo Te Pabe'e tu nobe-wi kodyu petuga. Mu numu yise ka nobe-wi ewa mani petuga, soo Te Pabe'e ka umu tunakatzimodu-no mu mabetseana, gi ooosapa tuka. \v 21 Mu nanumu gi oo manena nakana, umu yise meeoo sokwama, “Esoo emukwa. Numme sakwa nobe-witoo oo tzakaka,” mee. \p \v 22 Mu Jew numu nanesootuhiwabe ka Jerusalem-wi'yoona kemma'ase, ka Te Pabe'e-baa petugase, ka Te Pabe'e nesootzemana meeoo, “Oosoo numu poohadu. Oosoo sutakoo pooha-gana ka tsoapa nematzagakwunidyakwe.” \v 23 Soo Te Pabe'e yise meeoo mu netamma, “Sutakoo u pooha-gana gi hownnekoo tsoapa nematzagakwuni-kwa'ne'yoo. \v 24 Ka yooonnekoo, mu numu sukwe nanayadooena, gi hownnekoo hemma nemamakwu ewa nanatumoo'oo. \v 25 Mu naanapua'amu sukwe nanahase gi hemma nemamakwu-wa'ne'yoo. \v 26 Mu numu poohadu naduyadu sutakoo pooha-ga'yoo, gi hownnekoosoo sutakoo nematzagakwuni-wa'ne'yoo. Mu sutakoo pooha-ga'yoo gi puusoo tu nanagoena petzape. \v 27 Nu ka sutakoo ooonnakwa unu pooha-ga'yoo, yise nu tuwazoo unu nazoo'e. Nu mu mesoo matzooekute. \v 28 Ka no'oko suda te tumatugupu soo Te Naa kadoo'oo mayugwekwu, ka ooka te nekwa'e. Ka Te Naa-witu gi suda netammapana tuwazoo. \v 29 Pana ka ooka Te Naa Besa Pooha suta'yoo mee netammadu, soo Te Naa gi oo soomu'wakwu.” \v 30 Mee soo Te Pabe'e mu netamma, ka tu Besa Pooha mu nesootze'ma. \p \v 31 Soo Te Pabe'e pea-no oo wannga'amu yise petugonno, obe puuwana konno ka oo yadooadyakwe. \p \v 32 Ewa'yoo mu numu oo nana'oonnakwi aatadu meeoo oo netamma, “U pea-no u wannga'amu obe puuwana'yoona u-no neyadoo'a.” \v 33 Soo Te Pabe'e meeoo mu nanekwegea, “Haga e pea-no e kwangamu?” \v 34 Ka umu tu na'oonnakwi aatadu poonnese meeoo mu netamma, “Mu suu'mu yaatu e nanumu. \v 35 Mu ka E Naa te pa'anakwatu nakabetseana, no'yoona mu ka E Naa nakabetseana, e tubetse nanumu.” \c 4 \p \v 1 Soo Te Pabe'e ka banunadu-kumaba'yoona mu numu tunedyoo'e. Ewa'yoo mu numu oo na'ena-kwi manepunne, soo Te Pabe'e yise ka sake-wi tsebooese oe katu; mu numu yise ka banunadu-kumaba konno. \v 2 O'no soo Te Pabe'e ewa mu numu tunedyooena, meeoo mu tuukwe'e, \v 3 “E nakapunne, sumu'yoo nana ka tubewabe-wi tumasu'a. \v 4 Susumudu soo oo pooe tumasua-matu ka a nadapodo-witoo sawemena, mu hootseba'a yise mu soo'a. \v 5 Susumudu soo oo pooe punno'o unu tupe-ga-nagatoo sa'we, gi tookapu teepu-ga-witoo. Umu yabesoo naahoose sapa, \v 6 soo taba mu koopasakuhoo, umu ka gi tookapatoo tuna-gana. \v 7 Susumudu tsa'abu-nagatoo sawe meana, naa pana mu tsa'abu ewa naana mu tatsatsebooa. \v 8 Susumudu besow teepu-koobatoo sawehoose besa na'a. Umu tumasape ewa pooedoo'a.” \v 9 Soo Te Pabe'e yise mu numu meeoo netamma, “Mu sakwa e nakapunne, mu ka besow naka-gana.” \p \v 10 Umu Te Pabe'e nakatzimodu mu numu-no ka Te Pabe'e-baa petugase, mee'e oo tubenga, “Ha'oo manena u mu numu natugwe'nga?” \v 11 Soo Te Pabe'e yise mu nekwegease mee unakwe, “Mu e nakatzimodu mooasoo nasootuhipu. Mu mooasoo oo nakasopedakwadoo, ka Te Naa unnepu. Mu nasootuhipu, pana mu numu gisoo ookow nasootuha'e, ooonne'yoona nu meeoo mu natugwengakatu Te Naa nuka tunetammakuna. \q1 \v 12 ‘Mu ooosapa ka Te Naa besa unnepu nakamo, pana gi oo soonaka'oedyukute. Mu tuwazoo tooe oo poonne pana gi oo soonakasopedakwadoo. Mu sakwa ka mumme oo tuukwena naka'oedyukuna, mu poonnena nakasopedakwadoona, o'no sakwa mu nu-matoo kemmase, nu yise mu sootuhikwu.’ \p \v 13 Mu haa'a ka nuga natuukwepu sopedakwadoodu? Ha'oo yise mu ka ekow na'unnepu mumme e tuukwe'e gi oo nakasopedakwatoo? \p \v 14 Soo Te Naa yadooana ka numu tumasu'a-kwa'ne'yoo. Soo numu yise ka teepu-wa'ne'yoo. \v 15 Soo numu ka teepuna tumasu'ana, susumu-kwi gi besa na'a. Soo numu ka Te Naa yadooana gi oo naka'oedyukute. Soo gi toge'yoo yise mu numu tza'emukwa. Mu natza'emukwadu yise ka po-koobatoo sawetu-wa'ne'yoo. \p \v 16 Susumudu numu ooonne'yoo gi tunagadu-kwa'ne'yoo. Ka mooe'ugasoo susumudu besa sokwamana pumme tu nesootze'ma \v 17 yabesoo ka Te Naa yadooana soomu'wa. \p \v 18-19 Susumudu numu ka teepuna naadu, tsa'abu-wa'ne'yoo. Soo ooonne'yoo numu ewa tu hee-gana petukute. Ka tsa'abu-wa'ne'yoo yabesoo ewa'a, yise ka Te Naa yadooana gi naka'oedyukute. \p \v 20 Susumudu soo numu besa tumasu'a, ka besow teepu-wi. Ewa'yoo mu numu tunaka'oedyukudu manekwu, tamme ka Te Naa besa unnepu mu tuukwena.” \p \v 21 Soo Te Pabe'e yise mee mu netamma, “Tugootabuagunoo gi he-tooha sukwe nuunadu. Pa'a'yoona mu gootabuakupunnena, yise no'oko hemma gootabuakute. Soo e natugwengapu tugootabuagunoo-kwa'nesoo. \v 22 Umu-wa'nekoosoo nu ka Te Naa-witu mu tunesootabuedooa. \v 23-25 Mu e naka'oedyukudu tubetse unu sokwamakwu, mumme e tuukwe-kwa'ne, mu yise unusoo besa tusopedakwadookwu. Mu gi e nakabetseadu no'oko oo soomu'wakwu.” \p \v 26 Soo Te Pabe'e meeoo mu netamma, “Mu numu ka Te Naa unnepu-witu nakase e naka'oedyukudooa. Ooosapa mu manemokwu tumasu'ape-kwa'ne. Sumu'yoo nana puu ka tubewabe-wi wahabu masu'ase, \v 27-28 oosoo puu gi nasootabue yabesoo na'a. Tooe togano, tooe tabeno tooe, yabesoo na'a. Oo naa tabu'ana, tamme gi sopedakwatoo. \v 29 Naakese, pa'a wunukese, yise ka naa makwuse, nakutadu.” \p \v 30 Soo Te Pabe'e yise meeoo, “Mu ka e naka'oedyukuna ewa manese nu mu tuukwekwu. Meno'o huutse'yoosoo numu E Naa-wi tunaka'oedyute, \v 31 atsapooe-kwa'ne. Atsapooe tuutse'yoo ka namasuana, \v 32 oosoo puu pa'a naakese kwasu, mu hootseba'a yise oo-naga nobe-too.” \p \v 33-34 Soo Te Pabe'e ewow numu nanatuukwe'e, hemma mu nakasopedakwatoo-kwikoo, yise saa'a soo Te Pabe'e ka nanatugwengapu tu nakatzimodu watse tunesootabuedooa. \p \v 35 Ka tu yongokese, soo Te Pabe'e yise mu pumme nakatzimodu mee netamma, “Tamme ka banunadu ooenapatoo meakwu.” \v 36 Mu oo nakatzimodu mu numu ewatoo mease, ka Te Pabe'e-baa sake-wi tzoonooase ka baa natzemangega. Susumudu ka sake-wi umu-no. \v 37 Unu hukwa petuse, baa ka sake-wi bakaanoho. \v 38 Soo Te Pabe'e ka sake ooonnakwa habeno'o tu mi tzopedanena, atasoo u'wedape. Mu oo nakatzimodu suina, yise oo netupoonnese, mee oo netamma, “Ha'yoo u ne soobedya? How sakwa u ka ne badatu'ihoose?” \v 39 Soo Te Pabe'e ka hukwapa noko baa yadooese, “Obeda sapa,” mee unne. Gi hukwa manise, gi hee yutsungapunne. \p \v 40 Soo Te Pabe'e ka umu tunakatzimodu meeoo netamma, “Mu sakwa gi unu su'ipana, gisoo mu nuka togesoobedya.” \v 41 Umu yise meeoo nananetamma, “Haga esoo nana? Soo hukwapa ka baa-no a nakabetsea.” \c 5 \p \v 1 Soo Te Pabe'e ka mu tunakatzimodu-no ka Gerase mee naneadu-kwitoo natzemange petuga. \v 2-4 Soo Te Pabe'e ka sake-wi'yoona tsebooekase, sumu'yoo nana tsoapayidu oo tapoegea. Esoo nana ka tupe tawaga-wi nobe-ga'yoo mu tu'ipu nakoo-kwi. Ewasoo oo mi-no oo kowpa natzakunedi'yakwe. Nonotsa yise soo nana oo mesoo tzahanekwunihooyakwe. Gadoo'oo haga natzooedu oo wutama-wa'ne'yoo. \v 5 Soo nana nonotsa tabeno, tooetoo togano, tooe hano tooe oona manennumme mu tu'ipu natuoona-kwi, tooetoo giba-nagakwi wa'agenumme, puusoo ka tupe-ma natzebokana. \v 6 Oosoo yise ka Te Pabe'e poonnese oo-baa tanomanepetuoo. \v 7-8 Soo Te Pabe'e yise meeoo oo netamma, “U tsoapa mana-ga'yoo tsebooegea.” Soo tsoapa yise meeoo oo netamma, “How yise u nukadooe? Numme u sopedakwatoo. U Jesus, Numu Manumudoopu Tooa'a. Gi numme makadoo'ookupana.” \v 9 Soo Te Pabe'e ka nana meeoo tubenga, “Ha'yoo u nane'a?” Soo tsoapa oo nanekwege'a, “Ka ewa'yoona numme, numme ewa nanane'a.” \v 10 Umu tsoapa ewana meeoo oo netamma, “Gi ne tayapana ekow teepu-koobakoo.” \p \v 11 Ewa'yoo mu hogu ka giba-kumaba tuka konnomo'o. \v 12 Umu tsoapa yise meeoo ka Te Pabe'e netamma, “U sakwa mu hogu-nagatoo ne taya.” \v 13 Soo Te Pabe'e yise meeoo mu netamma, “Muusoo too'e.” Mu tsoapa yise ka mu hogu-naga mani. Mu hogu ka banunadu-kwi badatu'ihoo. \v 14-16 Mu naana yaatu, mu hogu mabetseadu ka mu hogu badatu'ihoose, mu naana nana'emota tatanomane, ka mu numu yise tuukwe'e. Umu no'yoona kemmase oo poonne. Pudusoo yise ewa'yoo numu ka Te Pabe'e-baa mani petu. Soo nana soonamme-kwitu besa manese, oosoo yise onow katu, tu hekwi namasooana. \v 17 Ewa'yoo mu numu ka Te Pabe'e-ma nasoosuina yise oo tayakwuna'e. \p \v 18 Ka Te Pabe'e ka sake-wi tsebooedyakwe, soo nana ka Te Pabe'e meeoo netamma, “Nu u-no meakwu.” \v 19 Soo Te Pabe'e yise meeoo ka nana netamma, “U sakwa gi nu-no meapana, u sakwa u nanumu-witoo kodyu. Te Naa besa ume tumadukugana mu tuukwe.” \v 20 Soo nana yise kodyuka, ka teepu Sumumano (10) mee naneadu-kwitoo. No'yoona mu numu oo nakadu besa nakasokwama. \p \v 21 Soo Te Pabe'e ka banunadu mana-kwi nummese, ewa'yoo numu oo-baa manega'a. \v 22 Oosoo nana mu nanesootuhidu nematugudu, Jairus mee naneadu, ka Te Pabe'e-kobena meatzedo petuse \v 23 mee oo netamma, “E padu unu tuoeya'e. U sakwa yabe kemmase, oo-kooba pooha matuguse, oosoo sakwa besa manese, besa nuumma.” \v 24 Soo Te Pabe'e yise oo-no mea. Ewa'yoo numu umu-no oo takoo'negea'a. \p \v 25 Sumu'yoo mogo'ne hoone tuoeya'edu sumumano wahamatsebooekudu (12) tommo petuga. \v 26 Mu poopooha-ga'yoo gi besa oo mayugwe. Oosoo yise no'oko tu hemma tzasoo'a petuga. Nahanobasoo manemena, yise hanobasoo manepetuga. \v 27 Oosoo yise ooka Te Pabe'e-witu nakase, oo ooonakwana oo kwasu tzamow, mee toosoohanena, \v 28 “Nu sakwa oo kwasu sukwe tzamase, besa mane.” \p \v 29 Ka oo tzamase, soo oo puuhana yise pasahoo. Oo tookoo yise no'yoona besa nuumma, ka besa manese. \v 30 Soo Te Pabe'e yise yabesoo tu pooha-matu yaahoose, oo sopedakwatoose umu-tamme nakwumunase, yise meeoo unne, “Haga e tzamow?” \v 31 Umu oo nakatzimodu meeoo oo netamma, “Ewa'yoo numu u takoo'napunne. U yise meeoo, ‘Haga e tzamow?’ ” mee. \v 32 Soo Te Pabe'e yaatu poohnamoo'ase, oo poonne ka oo manedu. \p \v 33 Oosoo mogo'ne yise su'ise kwebebewunu. Ka tu manena sopedakwatoose, o'no yise ka Te Pabe'e-matoo kemmase oo nanekwahakute. \v 34 Soo Te Pabe'e mee oo netamma, “U ka e naka'oedyukuna besa manese, saa'a mea.” \p \v 35 Ka Te Pabe'e togesoo yadooawunu, oona ka Jairus nobe-wi'yoona kemmadu meeoo tuukwe'e, “U padu ya'eoo, gi ka Jesus u nobe-witoo bipana. Nagutza saa'asoo.” \v 36 Soo Te Pabe'e oo nakase ka Jairus mee netamma, “Gi su'ipana. E nakabetsea.” \v 37 Soo Te Pabe'e yise ka Jairus-no oo nobe-witoo memeakwate. Peter, James, John suu'mu umu-no ka Jairus nobe-witoo mea'a, meeoo susumudu nakatzimodu mu netamma, “Gi kemmapana numme-no.” \v 38 Ka oonow mu petugase mu numu ewa'yoona sakwa'e. \v 39 Soo Te Pabe'e yise ka nobe-wi egease, meeoo mu netamma, “Gi sakwipana. Esoo tsea'a gi ya'e, sukwe u'we.” \v 40 Umu oo-ma'yoo naneko'e. Soo Te Pabe'e yise puuwanatoo mu taya. Ka tsea'a naanapua'amu-no ka umu punotu bina ka tsea'a habe-kwitoo mea'a. \v 41 Soo Te Pabe'e yise ka tsea'a-matoo takwuese, oo mi-ma tzakaduse, meeoo oo netamma, “Yotseoo.” \fig Soo Te Pabe'e ka tsua'a mabesaku|src="cn01713B.tif" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Mark 5.41" \fig* \v 42 Soo tsea'a wahamatsebooekute (12) tomopu, yise tuponnese, yabesoo yotseoose, wununnumme. Mu numu otu oo poonnedu hayoo sapa sokwamahoo. \v 43 Soo Te Pabe'e ka tsea'a naanapua'amu meeoo netamma, “Hemma manatu a maka.” Soo Te Pabe'e meeoo mu tunetammakute, “Gi haka tuukwepana kayoo e tumadukuse.” \c 6 \p \v 1 Soo Te Pabe'e umu tu nakatzimodu-nosoo ka Jairus nobe-wi'yoona tu nanumu-witoosoo kodyu petuga. \v 2 Ka nanesootuhi tabeba oo manepetuse, soo Te Pabe'e numu-baa nanesootuhi petuga, ka mu numu besasoo Te Naa-witu tuukwe'e. Ewa'yoo numu oe oo nakapunne, meeoo nananetamma, “Soo Jesus besa yadooa, pana oosoo tamme-nagatusoo. Ha'oo yise esoo Jesus ka ekow yooonnekoo nageapu, Te Naa-witu tu sopedakwadoona? \v 3 Esoo nana uga nobe-doodu yise yaa meno'o unu tu pooha-gana te tzapoonnekute. Tamme oo sopedakwadoo, oosoo Mary tooa. Mu James, Joseph, Judas, Simon yise oo wanga'amu. Yise oo punne'emu yow tamme-naga.” Yise umu gi ka Te Pabe'e naka'oedyukute. \p \v 4 Soo Te Pabe'e mee mu netamma, “Ka yaa teepu-koobatu mu numu ka Te Naa yadooawabe naka'oedyukudu, yise umu oogowsoo nanumu, oo nonopua'amu-no gi.” \v 5 Soo Te Pabe'e ka mu susumudu numu tuoegoedu-ma matuoona yise mu mabesaku. Huutse'yoo numu namabesaku, umu ka gi tunaka'oedyukuna. \v 6 Te Pabe'e tutuha tu nanumu soobedya ka mu too'e tuukwese sapa, gi pumme mu naka'oedyukute. \p Soo Te Pabe'e yise oona tzatzage'e-kwisoo nanesootuhibu numu tunedyooennumme. \p \v 7 Soo Te Pabe'e yise mu wahamatsebooekudu (12) tu nakatzimodu bise, meeoo mu netamma, “Nu mu pooha-makakwu, puma tsoapa mu nematzagakwunikwuna. Wakwaha'yoona saa'a gi hemma hemapana memea. \v 8 Gi nadukadu tunopana, gi mago'o, gi puma hemma mu tumukwuna tuwazoo hemapana. \v 9 Gi waahoo kwasu hemapana. Sumu-kwisoo tanegeana tuwow. \v 10 Ka mooe'ugasoo tunaka'oedyukudu nobe-wi egease, ooweoo umu-baa tooi, gi oonatooe tooinnummepana. \v 11 Yise ka mu numu gi mumme naka'oedyukudu gi mu nobe-wi egeapana. Ka kooseba mu moko-matu tata'nese, oe'yoona saa'a memea. Mu numu tzapoonneku how suta'yoo tookwa umuoo numu.” \p \v 12 Mu tunakatzimodu yise mea'ase, meeoo mu numu tuukwe me'a, “Gi suda manepana.” \v 13 Yise ewow tsoapa nematzagakwunimena. Ewa'yoo mu numu tuoegoedu yoohoo, namagunana besa manakwe. \p \v 14-16 Ewa'yoo numu ka Te Pabe'e-witu nesoobedya. Susumudu numu meeoo, “Masoo sumuna soo John numu baa-wi matzakadu, tuusootabuese, unu poohadooa.” Susumudu numu meeoo oosoo ka sumuna Elijah. Susumudu punno'o meeoo, “Oosoo Jesus ka sumuna Te Naa-witu wahadu.” \p Mu numu pabe'e Herod mee naneadu, ka Te Pabe'e-witu nakase, yise meeoo, “Nu tukwutumadu ka John batsa tuungu. Oosoo yise sumuna tuusootabuepu?” \v 17 Ka o'nosoo, soo Herod tu pabe'e nodukwa nodukwadoo, soo mogo'ne Herodias mee nane'a. \v 18 Soo John ka Herod meeoo netammano'o, “Gi toge u manakwe, gi ka Herodias nodukwadoopana.” \p \v 19 Soo Herodias unu sutana ka Herod ka John too'e batsa tuungu. \v 20 Soo Herod yise ka John tu batsakwu-ma unu sua'e, ka John nanesootuhidu nana. Mu tukwutumadu ka John wutumow. Soo Herod besa ka John nakasoobedya pana oo yadooa-ma nakasua'e. \p \v 21 Yise gea'a soo Herod tu nadooa'adoono'o tabeno mu numu papabe'emu-no ewa tuka. \v 22-23 Herodias padu tukawunuse yise mu numu nugakute. No'yoona yise oo nugana besa soobedya. Soo Herod mee oo netamma, “Hemma u? Tooe hemmadooe u soogwina nu u gea'akwu.” \v 24 Soo tsuadumu tu pea tubenga, \v 25 “Hemma sakwa yise nu natuungu?” Yise soo oo pea meeoo oo netamma, “Ka John koota tsekowse, ka oo wo hanese, yise tseda-wi oo wuuna.” \v 26 Soo Herod oo nesootu'adya'e ka oo batsa tuunguse, ewa mu numu oo unnena naka. \v 27 Herod yise ka mu tukwutumadu ka John koota tsekea'a tuungu, \v 28 ka oo wo tseda-wi oo wuunase, ka Herodias yise yongagea. \v 29 Mu John nakatzimodu oo nakase yise oo tookoo tugudooa. \p \v 30 Umu Te Pabe'e nakatzimodu oo-baatoosoo kodyuse, ka Te Pabe'e no'oko ka tu manemopu-witu oo tuukwe. \v 31 Soo Te Pabe'e meeoo mu netamma, “Tamme sakwa gi haa'no songapangapunne.” Ewa'yoo numu pooha namagunana meagonno, gi tu tuka-ma sokwamana manegonno. \v 32 Soo Te Pabe'e yise umu tu nakatzimodu-no ka sake-wi, gi numu pumme poonne-kwitoo mea'a. \p \v 33 Mu numu mu mea'ase, mu poonne. Ewa'yoo mu numu mu posoopedakwadoona oo nanatuukwe ka baa-kumi mu mea tu no'ata-kwi'yoona umu yise oo-baa sogo tatanomanepetuga. \p \v 34 Soo Te Pabe'e yise ka sake-wi'yoona wue petuga ka baa-kumabatoo, ewa'yoo mu numu o, pukwi oo petuga-kwi. Mu numu sukwe mukwadu-kwa'ne mu posoobedyana, mu sootuhina yise mu tunedyoo'e. \p \v 35 Yabesoo yise taba egaga'a, \v 36 mu tunakatzimodu ka Te Pabe'e meeoo netamma, “U sakwa mu ta'ya ka kwaya'yoona mu kemma'ase. Umu sakwa puusoo tu tukakwuna hownnekoo mayu.” \v 37 Soo Te Pabe'e yise meeoo mu netamma, “Hemma sakwa tamme mu maka?” Mu tunakatzimodu yise meeoo, “Numme haa'a ka tukapu tumukwu? Ewa'yoo numu yaatu. Hanoko sakwa yise numme ka tukapu mu mayuku?” \v 38 Soo Te Pabe'e yise meeoo mu netamma, “Huuhoo mu tukaba-ga'yoo? Mu sakwa oo poonnetooa.” Ka saa'a umu tunakatzimodu meeoo oo netamma, “Manegeoo numme tukaba-ga'yoo. Yise waahoo tuwazoo numme pakwe-ga'yoo.” \p \v 39-40 Soo Te Pabe'e meeoo ka mu tunakatzimodu, “Maa poohega-kooba sapa mu numu aata tuungu. Yoode'a, mu sakwa mu toonooba-wisoo aata.” \v 41 Soo Te Pabe'e yise ka mu aatahoose, ka tukaba, noko pakwe hemahoose, toogoopadu poonnese, nanesootuhikooha. Yise ka tukaba noko pakwe tzabokase, umu pumme nakatzimodu, mu ewow numu maka tuungu. \v 42-44 Yise ewow numu maka (5000 nanana). Ka nanesootuhina ka tukaba noko pakwe toge'yookwunu ka mu numudoo negwa'e, umu yise ewa tukase, no'yoona wutzu'me. Mu Te Pabe'e nakatzimodu yise ooka pakwe, noko tukaba nagupenina ka wahamatsebooekudu (12) kawono, oo-ma kaanoku. \p \v 45 Soo Te Pabe'e yise umu pumme nakatzimodu meeoo netamma, “Mu sakwa ka sake-wi kodyu, ka banunadu natzemangegase, yise ooka Bethsaida mee naneadu-kwitoo kodyuka. Mu numu ewana yise nu tayakwu.” \v 46 Yise ka mu mea'ase soo Te Pabe'e ka giba-matoo mea, ka nanesootuhikwuse. \p \v 47-48 Ka yongona, ka sake-wi ka banunadu banaamoo-kwitoo, soo Te Pabe'e no'oko mu poonne. How gi besa natzemange, ka kwenahadu unu hukwawunu. O'no awamooasoo tu tabu'agena, soo Te Pabe'e ka banunudu-koobakwi kemmaka'e. Soo Te Pabe'e yise umu moopa too'e meahoo. \v 49-50 Mu tunakatzimodu oo poonnese unu suise, yise wa'agemo'o, “Uda tsoapa.” Soo Te Pabe'e mu yadooe, “Gi suipana. Nu yaahoo.” \v 51-52 Ka sake-wi umu-baa tsebooese, yise soo hukwapa kadoo manigea'a. Umu oo nakatzimodu gi gea'a oo pooha manena nakasopedakwadoona ka manegeoo tukaba nagoohanena, waahoo pakwe tuwow. Ka ewow numu oo makana poonne pana gi oo soo'oedyukute. \p \v 53 Ka Gennesaret mee naneadu-kwi umu natzemange petuse, tu sake o tzakuna, \v 54 oe'yoona yise sawe. Mu numu ewana nosumuna ka oo nesopedakwatoona \v 55 oo nanatuukwe. Umu nanatuukwewunudu, mu tuoegoedu, mu nuummadu oo-baa bi petudyakwe. Susumudu oo-baa natzahedape petu. \v 56 Umu yise Te Pabe'e kwasu-matu tzamase, no'yoona besa mane. \c 7 \p \v 1 Mu Jew numu nananesootuhipe papabe'e numu tunedyooedu ka mu Pharisee mee nananeadu-nagatu kemmana, ka Jerusalem mee naneadu-kwi'yoona kemmase, ka Te Pabe'e-baa. \v 2 Umu ka Te Pabe'e nakatzimodu poonne, umu gisoo mabatzagapana tukagonno. \v 3 Umu Jew-no Pharisee tumayohope-wi umu gi tuka ka gisoo mabatzagana ka tu nanamooatupu tumayohope. \v 4 Umu ka hano mose tu tootsa mabatzakwuna'e. Tu tseda, pukwikoo tu saakwuna, batzakase oekoo saakwu. Ne nanamooatupu mee ne tunetammakuna, numme yise oo mayoho. \p \v 5 Umu Jew tuukwewabe, mu Pharisee-no, ka Te Pabe'e meeoo netamma, “Mu u nakatzimodu sagwane ma'emukwapu-ga'yoo, gi tu mi mabatzakapana tuka. Umu te nanamooatupu ka tu nanumu meeoo netamma namabatzakase yise tuka.” \v 6 Soo Te Pabe'e yise meeoo mu netamma, “How yise mu ka te nanamooatu besa nakana, gi Te Naa tuukwewabe naka? Soo Isaiah, ka mumme nemooagadu-witu meeoo unnepu. \q1 ‘Mu ka Te Naa nakabetse'a mee mu naneyakwe.’ \m Soo o'nosoo Te Naa yadooawabe togesapa mu netamma ka mee tubotuguna. \q1 ‘Umu numu meeoo unnepana mu tupa apeakana, gi mu tubetse sokwamana. Umu ka Te Naa gi nakabetse'a. \v 7 Umu ka Te Naa-matoo nanesootuha'e mee sukwe naneyugwepana, ka mu numu aata-tammesoo ne'emukwakute, ka pummesoo tusooyugwena mu numu ewana mee netamma, “E nakapunne pummesoo tumayohope tumayoho o'no mu ka Te Naa nakabetse'a.” ’ \m \v 8 Umu mee'e mu nanamooatu mu Te Naa unnepu-wa'nesoo.” \v 9 Soo Te Pabe'e yise meeoo mu netamma, “Mu sakwa gi umu te nanamooatupu tuukwena naka'oedyukupana. Mu sakwa Te Naa suu'mu naka'oedyuku. \v 10 Ka mooasoo soo Moses meeoo unnepu, ‘Te Naa noko ka numu tu naanapua'amu mabetsea tuungu. Soo tu naanapua'amu suda netammadu sakwa nabatsa.’ \v 11-12 Mumme putoogoo mooa tumayohona pana mu meeoo, tamme sumuna ka mu naanapua'amu mee netammakwu, ‘Nu ka Te Naa God tummatzi, gi umu e naanapua'amu tummatza'e.’ Mu gi besa ka mu naanapua'amu matugu, ka oo tumatuguna. Mu ka Te Naa tunetammana takopa, ka mu te nanamooatupu tumayohope ooosapa nagena. \v 13 Ewa'yoosoo te nanamooatupu unnepu mu numu ka gi besow tunedyooe, tamme sakwa ka Te Naa tuukwena suu'mu naka'oedyuku.” \v 14 Soo Te Pabe'e yise meeoo mu ewa-kwikoo mu numu netamma. \v 15-16 “Mu sakwa e nakasopedakwatoo, soo hemma mu tukana gi hownne'yoo, Te Naa-nakwana. Soo suda te tumatuguna yise gi besa te soonammena yugwe, umuoo soo Te Naa gi petzape,” mee. \p \v 17 Ka nobe-wi'yoona mu tunakatzimodu meeoo ka Te Pabe'e tubenga, “Ha'yoo u ka mu numu tuukwepu?” mee. \v 18-19 Soo Te Pabe'e meeoo mu nanekwege'a, “Mu sakwa o'nosoo e nakasopedakwatoo. Soo tooe hemma tooe te tukana gi hownne'yoo Te Naa-nakwana. Soo tukapu gi atasoo numu yugwe-wa'ne'yoo. Soo tukapu numu-nagakwi sukwe meadu.” Soo Te Pabe'e yise te tzapoonnekute tooe hownne'yoo numu tukapu besa'yoo. \v 20 “Ka suda te tumatuguna soo Te Naa gi petzape. \v 21 No'obatusoo suda te tusooyugwena, tuduhana, tubatsana, \v 22 moogoobuna, numu mooagana, numu nowuakuna. Kumma'akusoo nasoodyagena, numu nesootzemana, besa nasooyugwena, \v 23 ooonnekoo soo Te Naa gi petzape.” \p \v 24 Soo Te Pabe'e yise oona tubewa-wi, Tyre mee naneadu-kumaba, ka nobe-wi watze petuga, gi haga oo sopedakwatoo. Mu numu puusoo yise oo mayuoo. \p \v 25-26 Yise sumu'yoo wawa'a mogo'ne oo-baa petu. Ka Te Pabe'e-witu nakase ka tu padu tsoapaya'e ooka oo nematzagakwuni tuunguna. \v 27 Soo Te Pabe'e yise oo nemapoonnena mee oo netamma, “Gi nu wawa'a sootummatza'e. Nuga nanumu suu'mu sakwa nu tummatzi. Numme Jew mu wakwawa'a sadu'u mee ne'a. 'Yoo manepunne mu numu puu gi tu dooamu tukakwuna tu sadu'u maka.” \v 28 Soo wawa'a mogo'ne yise mee oo netamma, “Mu te dooamu puu tu tugupenina sadu'u maka. U sakwa nuga padu mabesaku u nanumu too,” mee. \v 29 Soo Te Pabe'e yise ka wawa'a mogo'ne meeoo netamma, “Aha, besa'yoo u ka meeoo unnena, nu u tummatzikwu. U nobe-witoo kodyuka ka tsoapa nu mooasoo nematzagakwunipu.” \v 30 Soo mogo'ne ka kodyu petugase, ka tu padu besa manepu, ka tu kapa-kooba oo habennumme oo mayuoo petuga. \p \v 31 Soo Te Pabe'e yise ka Tyre mee naneadu-nakwana kodyuna ka Galilee banunadu-witoo mea. Soo Te Pabe'e yise ka Sidon mee naneadu-toogoo me'a. Ka teepu Sumumano'o Nogatudu mee naneadu. \p \v 32 Onona mu numu ka Te Pabe'e-baa sumuoo nana bi petu. Oosoo nana gi nakatawagadu, gi besa yadooadu tuwazoo. Mu numu ka Te Pabe'e meeoo netamma, “U sakwa namekoosoo u mi-makooba matuoonase, eka nana mabesaku.” \p \v 33 Soo Te Pabe'e yise ka nana bihooka mu numu ewanagakoo. Soo Te Pabe'e yise tu makoogoo ka nana naka-wi tsetuoonahoo. Ka tu makoogoo tu huutse-ma mobanase, ka nana ego-kooba tsetugu. \v 34 Yise soo Te Pabe'e toogoopadu poonne. Nasongapose ka nana gi nakatawagadu meeoo netamma, “Yise nakatawaga.” \v 35 Soo nana nakatawaga manese, besa yadooa mani. \p \v 36 Soo Te Pabe'e yise meeoo mu numu netamma, “Gi sakwa mu haka tuukwepana,” pana mu numu gi oo nakabetseana oo nanatuukwe'e. \v 37 Umu meeoo, “Uune! Soo Te Pabe'e unu tumada'e. Soo Te Pabe'e ka mu gi nakatawagadu nakadage ma'eyakwe, mu gi apegeadu besa apegea maneyakwe.” \c 8 \p \v 1 Mu numu ewana sumuna tusooase, gi hemma tuka, soo Te Pabe'e meeoo mu tu nakatzimodu netamma, \v 2 “Nu suda umu numu nuummakute, ka pahe tabeno gi hemma mu tuka, umu tseago'e. \v 3 Nu ka nobe-witoo mu tayase, umu sumuna tsuawumehoekwu, umu-matu ka kwinga'a kemmase.” \v 4 Umu oo nakatzimodu yise meeoo oo nanekwegea, “Ka tubetse numu-wana'yoona hownnekoo tamme ka nadukatu umutoo mayukwu?” \v 5 Soo Te Pabe'e yise meeoo mu tubenga, “Haa'noko mu tukaba-ga'yoo?” Mu oo nakatzimodu yise meeoo, “Natakwatsukwu'yoo (7) tukaba.” \v 6 Soo Te Pabe'e yise mu numu meeoo netamma, “Ma teepuna sapa aatapunne.” O'no yise ka tukaba hanese, oo-koobatoo nanesootuhise oo tzabokase, mu tu nakatzimodu mu numu ooka haneku tuungu, umu yise ka tukaba mu numu ewana haneku. \v 7 Umu yise tuwazoo huutsekoo tutugutzekoo pakwe-ga'yoo; ka pakwe tuwazoo nanesootuhikuse mu tu nakatzimodu mu numu haneku tuungu. \v 8 Mu numu yise ka tukase wutzumeoose, ka tunakatzimodu natakwatsukwuoo (7) kawona-witoo ooka a nagupenina tzoba. \v 9 Tubetse ewa'yoo (4000) numu o. \v 10 Soo Te Pabe'e yise mu numu nobe-witoo taya. Yabesoo yise ka tu sake-wi mu tu nakatzimodu-no kuowse onona ka teepu Delmanutha mee naneadu-kwitoo mea'a. \p \v 11 Mu Pharisee ka Te Pabe'e-baa petugase oo nesootzemana mee oo netamma, “U sakwa mee tzapoonneku ka Te Naa Pooha-matu u hee-gana.” \fig Ka tukaba noko pakue nanesootuhikuse ka mu numu ewana maka |src="cn01717B.tif" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Mark 8.11" \fig* \v 12 Soo Te Pabe'e yise mu nasoomenakwana, mee ka mu gi tunaka'oedyukudu netamma, “Mooasoo nu mu tzapoonnekuse sapa, mu gi oo soo'oedyukute. Nu gi mu tzapoonnekukwu, ka e pooha-gana.” \v 13 Oosoo yise ka mu tunakatzimodu-no, ka mu Pharisee-baa'yoona mea'ase ka sake-wi tzoonooase ka baa natzemangeka. \p \v 14 Umu oo nakatzimodu ka baa natsemanegase ka tu tukuba soomu'waka. Sumuoosoo tukaba yise tuno'o ka sake-wi. \v 15 Soo Te Pabe'e yise meeoo mu netamma “Ka mu numu yadooedu namayuadu tukaba gi soogwipana.” \p \v 16 Umu oo nakatzimodu yise gi oo nakasopedakwadoona yise meeoo nananetamma, “Soo Te Pabe'e te nesootze'ma ka tukaba te soomu'wakuse.” \v 17-18 Soo Te Pabe'e ka mu nakasopedakwadoose meeoo mu netamma, “Gi suipana ka gi tukuba-gana. Mu gisoo e pooha nakasopedakwatoo. \v 19 Mu ka sumuna oo sooma'yu nu manegeoo tukaba-koobatoo nanesootuhi, oo ewakwuna soogwina. Nu yise ewow numu (5000) maka. Huoo kawona-witu ooka a nagupenina umu numu tzobahoo?” mee. Sumu'yoo mu oo nakatzimodu yise meeoo oo nanekwegea, “Wahamatsebooekudu (12) kawona-witu,” mee. \v 20 “Nu yise tuwow ewowsoo (4000) numu maka, natakwatsukwuoo (7) tukaba-gana, mu yise ewowsoo tuwazoo hane, ka a nagupenina. Huoo kawona-witu ooka a nagupenina umu numu (5000) tzobahoo?” Sumu'yoo mu oo nakatzimodu yise meeoo oo nanekwegea, natakwatsukwuoo (7) kawona-witoo mee. \v 21 Soo Te Pabe'e yise meeoo unakwe, “Mu gi e nakasopedakwatoo, mu tuwazoo gi e naka'oedyukute.” \p \v 22 Umu yise ka Bethsaida-wisoo kodyu petu. Susumudu numu ka Te Pabe'e-matoo gi tubootabuedu tsaka petu. Umu meeoo ka Te Pabe'e netamma, “U sakwa eka nana, gi tubootabuedu-ma matuguse a mabesaku.” \v 23 Soo Te Pabe'e yise oo tsakakase oo pooe-witoo tooheoo. Yise o-kooba matuoonase, meeoo oo tubenga, “U haa'a tooe besa tubooha'e meno'o?” \v 24 Soo gi tubootabuedu mee oo nanekwegea, “Nu meno'o yaatu poonnepana, ka mu numu-ma sogomeadu, sunngabe-kwa'ne posoobedya.” \v 25 Soo Te Pabe'e oo pooe-kooba matuoonasoo, soo gi tubootabuedu besa manise besa tuboohwa'e. \v 26 Soo Te Pabe'e meeoo oo netamma, “U sakwa kaaheno nobe-witoo mea, gi numu tuukwepana.” \p \v 27 Soo Te Pabe'e yise mu tunakatzimodu-no ka Galilee-wi'yoona mea'a, ka Caesarea Philippi mee naneadu-kwitoo. Onow po-kumi sogo meana meeoo mu tubenga, “Hayoo mu nu-witu naka?” \v 28 Umu oo nekwegea, “Susumudu numu meeoo u ka sumuna John baa-wi numu matzakudu. Susumudu numu meeoo u ka sumuna Elijah. Susumudu punno'o meeoo u ka sumuna Te Naa-witu wahadu.” \v 29 Soo Te Pabe'e mu tubenga, “Hayoo mu nu-witu sooyugwe?” Soo Peter oo nekwegea, “U Te Tubetse Pabe'e,” mee. \v 30 Soo Te Pabe'e meeoo mu netamma, “Gi e wahapana, nu yow Mu Pabe'e.” \p \v 31 Soo Te Pabe'e yise meeoo mu tunakatzimodu tuukwe, “Mu numu yadooakudu gi e petzape, unu nananuumadu e wumakuse, e batsase, o'no yise pahe tooise saa'a nu tuusootabooedooa.” \v 32 Soo Te Pabe'e toge kaaheno meeoo unakwe. Umu oo nakase soo Peter yise ka Te Pabe'e oetu meeoo watze tunesoobedyakute, “Gi soo hee oo manepunne. Gi umu u batsa.” \v 33 Soo Te Pabe'e yise mu tunakatzimodu-matoo kodyuse meeoo ka Peter netamma, “Gi meeoo unnepana. Oosoo Suta'yoo u ne'emukwawunu. U sukwe numu soonamme-kwa'ne tusooyugwe, gi ka Te Naa soonamme-kwa'ne.” \p \v 34 Soo Te Pabe'e yise no'oko mu numu, ka umu tunakatzimodu-nokosoo mee mu netamma, “Tooe haga tooe nu-wi tunaka'oedyukudu sakwa mee unne oosoo gi hownne'yoo, tooe mu ka nu-koobatoo nabatsase sapa, mu e nagenokwu. \v 35 Tamme ka tammesoo too'e namagwetzoina tamme kadoo'oo namayugwekwu, mu ka nu-koobatoo kadoo'oo mesoo namayugwena mu namagwetzoikwu. \v 36 Tamme ka teepu-kooba'yoona ewow hee-ga'yoo pana ka te ya'ese oosoo gi te magwetzoi-wa'ne'yoo. \v 37 Gi oosoo te gwetzoina tumu-wa'ne'yoo. \v 38 Tooe haga tooe nu-ma nasookwina, noko e unnepu tuwazoo, nu yise punno'o, saa'a mu-ma nasookwikwu, ka Te Naa pooha-toohakwi e petuse, ka toogoopadu e tutummatziwabe mu toha kakasa-gakoo-no.” \c 9 \p \v 1 Soo Te Pabe'e yise meeoo mu netamma, “Nu togesapa mu tuukwepu susumudu mu yaa konnodu gisoo tuina, e pooha-gana poonnekwu.” \p \v 2 Oona ka sumuna sumu natakwatsu (7) tooise oosoo Te Pabe'e tu pupua'amu bikase, oona ka pa'a giba-ma'yoona nanesootuhi-ga. \v 3 Ka togesoo oo nanesootuhiwunu soo pukwi oo namasooana atasoo tapu'a, besa toha patakwetseaawunu. \v 4 O'no yise waha'yoo nanana oo-baa petuoo, Elijah-no Moses mee'e nananeadu umu nanano yise yadoo'a. \v 5 Soo Peter yise meeoo ka Te Pabe'e netamma, “Besa numme ka kemma'ase. Numme sakwa piho mu tatza nobe-tooku. O'no mu ka Elijah noko Moses-no susu'muoo,” \v 6 mee unne, ka gi tu unnena sopedakwadoona ka unu suise. \v 7 Togesoo oo yadooawunu soo koomeba umu-kooba habaga petuoo. Te Naa yise ka koomeba-naga'yoona yadooakooha. “Yow esoo nuga Besaa Tooa, mu sakwa besa a nakabetsea.” \v 8 Soo Te Pabe'e suu'mu yise umu-baasoo. Mu Elijah-no Moses kadoo'oo. \p \v 9 Soo Te Pabe'e tu nakatzimodu-no ka giba-ma'yoona sawekese meeoo mu netamma, “Gisoo haka tuukwepana, ka mu poonnena. Ka kadoo e manese yise e yotsese, o'no suu'mu saa'a mu numu tuukwe.” \v 10 Mu oo nakatzimodu yise ka Te Pabe'e nakase gi oo waha, pana yise meeoo nanatuubenga, “Ha'oo manena meeoo unakwe? Te Pabe'e haa'a ya'ese yise pudu yotsekwu?” \v 11 Umu yise ka Te Pabe'e meeoo netamma, “Umu Te Naa yadooawabe meeoo unakwe, Elijah mooe petukoo, o haa'a togesapa numme natuukwe'e? O'no yise haa'a Te Pabe'e mu nakwi saa'a petudooa?” \v 12 Soo Te Pabe'e yise meeoo mu netamma, “Aha, meeoo tubetse nabotugu. Mooe'ugasoo soo Elijah ka mu numu mooe tunesootabue petukwu. Nu yise oo-penakwa petuhoose suda punno'o namatugukoo. \v 13 Mooasoo soo Elijah mooe kemmapu. Umu numu yise tooe how tooe ka Elijah yugwe, ka a nabotugu-kwa'nesoo.” \p \v 14-15 Soo Te Pabe'e yise tu pupua'amu-no ka mu tunakatzimodu-baasoo kodyu petu. Mu numu ewana ka Te Pabe'e poonnese besa sokwamase oo-tamme tatanomanega. Mu nananesootuhidu tuukwewabe, ka Te Pabe'e nakatzimodu-no mooasoo mu nanepetukute oe petuoo. \v 16 Soo Te Pabe'e yise meeoo mu tubenga, “How manena umu nananepetukute?” \p \v 17 Sumu'yoo nana ka Te Pabe'e meeoo netamma, “Nu e tooa'a u-baa too'e hane petu u kadoo'ookoosoo. Oosoo tsoapayaena gi besa yadoo'a. \v 18 Tooe hano'yoona tooe, soo tsoapa oo-ma tabu'ana soo e tooa ya'eookayakwe. Nu umu ume nakatzimodu, ooka too'e nematzagakwuni tuungu. Umu gi oo mabu'a.” \p \v 19 Soo Te Pabe'e meeoo mu netamma, “Mu gi e nakabetse'a, tooe nu wuna'me yaa mu-pa'yoopana mu gi e naka'oedyukute. Ka naatse tzakowke.” \p \v 20 Soo naatse ka Te Pabe'e poonnese ya'ehooka. \v 21 Soo Te Pabe'e meeoo, “Haa'no wuna'me soo naatse 'yoo manenumme?” Mee soo oo naa, “Tuha'a manakwanasoo. \v 22 Susumudu soo tsoapa ka naatse too'e soobatsana goso-witoo oo wunapuyakwe, baa-witoo tuwazoo. U pooha haa'a ne sootuhi-wa'ne'yoo? Ne mesoo tummatza'e haa'a?” \v 23 Soo Jesus yise oo nanekwegea, “U dea'a mooasoo e pooha-gana sopedakwatoo. Nuka u toge soobedyase, o'no nu u tummatzikwu.” \v 24 Soo nana meeoo, “Sagwane nu u naka'oedyukute, pana unusoo ume e naka'oedyukuna nu sookwa'e.” \v 25 Gisoo mu numu ewana petu, soo Te Pabe'e ka tsoapa kwinga'atoo nematzagakwunise mee oo netamma, “Yaanona mea. Gi kodyupana ka naatse-matoo.” \v 26 Soo naatse paba yadooase, ya'eooka. Mu numu yise me'e, “Ya'ehoo haa'a?” \v 27 Soo Te Pabe'e o mi-makoo oo tzadyota. Soo naatse besa manise yotseoo. Soo Te Pabe'e yise umu tu nakatzimodu-no, ka mu numu-baa'yoona mea'a. \p \v 28 Ka nobe-kwi mu tzoonooase, umu Te Pabe'e nakatzimodu oo tubenga, “How manena numme gi oo nemabu'a?” \v 29 Soo Te Pabe'e mu nekwegea, “Oosoo yooonne'yoo tsoapayaedu nanesootuhibu-ma nata'yadu.” \p \v 30 Galilee-too umu watze mease \v 31 soo Te Pabe'e yise umu tunakatzimodu tuukwega'ase meeoo mu netamma, “Mu nuka wohonedu nu-ma tzakaduse, e batsase, saa'a nu pahe tabemease tuusootabuedooa.” \v 32 Umu oo unnepu gi nakasopedakwatoo, pana umu ooka tu tubengakwuna-ma sua'e. \p \v 33 Ka mu tunakatzimodu ka Capernaum-wi petugase, ka nobe-kwi'yoona soo Te Pabe'e mee mu tubenga, “Hekwitu mu nehane mu ka kemmana?” \v 34 Mu Te Pabe'e nakatzimodu yise gi ka Te Pabe'e nanekwegea, ka numu ooonakwa besa-kwitu nehanena, “Soo tooe haga umu-nagatu ka mu ooonakwa besa'yoona oosoo ka Te Naa-baatoo mooe meakoo.” \v 35 Soo Te Pabe'e yise no'oko mu tunakatzimodu nabatoo bise meeoo mu netamma, “Soo tooe haga tooe numu-kobena soo nadatsungadu, sakwa no'oko numu sumu-nakwi'yoona numu tummatzino.” \v 36 Soo Te Pabe'e yise tuutsekoo tuha'akoo umu-baatoo bise, meeoo mu netamma, \v 37 “Mu ka tuutsekoo tuha'akoo nu-koobatoo besa soobedyana, mu tookwa nuka besa sobedya tuwazoo.” \fig Ka tuha'akoo nu-koobatoo besa soobedyana mu tookwa nuka besa soobedya|src="CN01733B.TIF" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Mark 9.37" \fig* \p \v 38 Soo John ka Te Pabe'e meeoo netamma, “Ka nana ka tsoapa nematzagakwunidu, numme poonne. Tooe oosoo nana gi numme ume nakatzimodu-matu pana u nanea-ma ka tsoapa nematzagakwuni. Numme yise meeoo oo netamma, ‘U sakwa gi ka Te Pabe'e nanea-ma ka tsoapa nematzagakwunipana,’ ” mee. \v 39 Soo Te Pabe'e meeoo mu netamma, “Mu sakwa uga gi meeoo oo netammapana. Oosoo ka e nanea-ma ka tsoapa nematzagakwunikwuse oosoo tookwa gi e nekwohonekwu. \v 40 Oosoo besa e tummatza'e. \v 41 Tooe haga tooe ka e naka'oedyukuna tooe umu nuka tummatzidu bamagase sapa nu mu sukwe sootuhi meakwu.” \p \v 42 Soo Te Pabe'e yise ka mu tunakatzimodu meeoo netamma, “Gi besa soo tooe haga tooe ka nuga dooamu ka gi togekoo podo mu tunedyooena. Nu sakwa puu sukwe badya'e, gi yise ka gi togekoo mu Te Naa dooamu tunedyooe. \p \v 43-48 Nu sakwa e mi sukwe tseka'a, gi ka suda namanedu mahane. Besa'yoo tooe ka sumuoosoo mi-geana Te Naa-baa petugase, gi waahoo mi-geana, ka niwunu-kwitoo wue. Nu sakwa e kuku sukwe tseka'agwuuni, gi ka gi togekoo podo mea. Besa'yoo tooe ka sumuoosoo kuku-gana ka Te Naa-baa petugase, gi waahoo kuku-gana ka niwunu-kwitoo wue. Nu sakwa tuwow e pooe sukwe tsepata, gi ka gi togekoo poonnena. Besa'yoo tooe ka sumuoosoo pooegeana ka Te Naa-baa petugase, gi waahoo pooegeana niwunu-kwitoo wue, owetuoo ooosapa nidabedu gi nimakwudu. Mu wo'abe yise ooosapa mu tookoo soo'adape. \p \v 49 No'yoona oowetuoo numu oo wumadooa. \p \v 50 Ongabe puu ka tukapu besa makamakute, ka gi onga-gana gi hee besa kamma. Mu sakwa ongabe-kwa'ne'yoo. Mu sakwa besa nanapua'ana, besa sokwamamo.” \c 10 \p \v 1 O'no yise ka tubewa, Judea mee naneadu-kwi'yoona, soo Te Pabe'e ewow numu tunedyooe'e. Ka hooodu, Jordan mee naneadu baa mangega. \v 2 Ewa'yoo tunesootzemadu numu, Pharisee mee nananeadu oo-baa petuse, meeoo oo tubenga, “Besa'yoo haa'a soo numu ka nanodukwadoose, yise napoonnekwunina?” \v 3 Soo Te Pabe'e mee mu netamma, “Ha'yoo soo Moses ka mooo'asoo te tuukwe?” \v 4 Umu mee oo nanekwege'a, “Ka mooo'asoo soo Moses mee tubo'o, tamme ka napoonnekwunina sakwa tubope-ma napoonnekwuni.” \v 5 Soo Te Pabe'e yise meeoo mu netamma, “Te Naa gi meeoo te netamma. Pana mu gi Te Naa nakabetseana soo Moses yise ekow mu tuukwe. \v 6 O'nosoo, soo Te Naa ka numu pudu manumudoose meeoo, ‘Nu ka nana noko mogo'ne manumudoopu. \v 7 Umu yise nanodukwadoose, soo nana tu naanapua'a-baa'yoona nomea. Tu nodukwa-no yise nobe-ga'yoo. \v 8 Umu yise sumuoosoo numu-wa'ne'yoo. Gi waahoo numu-wa'ne'yoo.’ \v 9 Soo Te Naa mee'e te netamma, ‘Ka nodukwadoose gi napoonnekwunipana.’ ” \p \v 10 Ka nobe-kwi petugase, mu oo nakatzimodu ka a napoonnekwunipu-witu mee ka Te Pabe'e tubenga. \v 11-12 Soo Te Pabe'e mee mu nanekwegea, “Mu nanodukwa sakwa mesoo napoonnekwunipana, ka kumma'akoosoo nodukwadoose ma'emukwa.” \p \v 13 Mu numu yise tu doodooamu ka Te Pabe'e-baa hane petudyakwe, umu oo nanesootuhiku tuunguna. Mu tunakatzimodu ka mu numu poonnena mu nesagwikute ka oo mu manakwe. \v 14 Soo Te Pabe'e ka mu poonnena meeoo mu netamma, “Gi mu numu tu dooamu hane petudu tayapana, gi mu nesagwikupana. Nu mu dooake sootuhise, umu yise ka Te Naa-baatoo meakwu.” \v 15 Soo Te Pabe'e yise meeoo unakwe, “Nu kaaheno mu tuukwekwu, mu mooe'ugasoo, nanekwahakwu, tutugutsekoo dooake-wa'ne'yookwu gi ma'emukwadu. O'no yise mu ka Te Naa-baa petugakwu.” \v 16 Soo Te Pabe'e yise mu doodooake tzahedana, mu nanesootuhikuna, mu sootuhise umu-baa'yoona mea. \p \v 17 Sumu'yoo nana ka Te Pabe'e-baa tanomane petugase oo-kobena meatzedose ka Te Pabe'e meeoo netamma, “U tubetse besa'yoo nana, ha'oo besa sakwa tuwow nu manese namagwetzoi?” mee. \v 18 Soo Te Pabe'e yise meeoo oo nanekwegea, “U haa'a mee e netamma, u besa'yoo? Gi haga besa'yoo, Te Naa suu'mu besa'yoo. \v 19 U oo sopedakwatoo ka Te Naa tamme tuukwepu; gi numu batsapana, gi numu nowuakupana, gi tuduhapana, gi esayipana numu mane-witu, besa tu naa noko tu pea sooyugwena.” \v 20 Soo nana yise meeoo oo netamma, “Mooasoo nu tuha'yoona meeoo na'unnedu nakabetseakena.” \v 21 Soo Te Pabe'e yise, ka ooka besa soobedyana mee oo netamma, “U sakwa no'oko u hemma-ma tumuse, ka u nahemena ka mu tutuha manedu hanekuse, o'no yise u ewow hee-gakwu, ka Te Naa-baa'yoona. O'no u yise nuka nakatzinnummekwu.” \v 22 Soo nana ka oo nakase suda soonamme ka ewow hee-gana. \p \v 23 Ka nana mease, soo Te Pabe'e ka mu tunakatzimodu meeoo tuukwe, “Soo ewow hee-ga'yoo numu unusoo manena namagwetzoikwu.” \v 24-25 Mu tunakatzimodu ka Te Pabe'e nakase punno'o meeoo tutubenga, “Hownnekoo soo numu yise mesoo namagwetzoa'e?” Pana soo Te Pabe'e meeoo unakwe, “Soo numu gi puusoo namagwetzoi-wa'ne'yoo. Soo Te Naa suu'mu mu magwetzoikwu.” \p \v 26 Mu tunakatzimodu mee oo netamma, “Kadoo'oo haga numu magwetzoi-wa'ne tabu'a.” \v 27 Soo Te Pabe'e meeoo mu netamma, “Aha. Te Naa suu'mu numu magwetzoidu.” \p \v 28 Soo Peter meeoo ka Te Pabe'e netamma, “Mooasoo numme no'oko ne hemma matusookwunikese, nanesootuhi mane.” \v 29-30 Soo Te Pabe'e yise meeoo mu netamma, “Tooe haga tooe tu nobe ma'wukadu, tu nanumu, no'oko hemma tu hee-gana, tu dooamu, tu tubewabe, ka nuka nagena ewowsoo besa no'obatusoo nasootuhikwu, meno'o manekwana. Mu nasootuhikwuna gi moobegwagakwu. \v 31 Umu yaa'a teepu-koobatu meno'o numu moohedu, saa'a ka Te Naa-baa'yoona gi hee manepunnekwu. Umu meno'o gi mamaawa'ne'yoo, yaa'a teepu-kooba manepunnedu ka Te Naa-baa'yoona numu moohedooa.” \p \v 32 Soo Jesus yise ka Jerusalem-witoo mea. Mu oo nakatzimodu mu numu-no nakasuipana oo nageka. Soo Te Pabe'e yise ka mu tunakatzimodu suu'mu watze tuukwe. \v 33 “Jerusalem-wi te petugase, mu numu-kobenatu yadooadu nu-ma tzakadukwu, yise umu wawa'a tibo-matoo e tzakakakwu, yise umu nuka batsa tuungukwu. \v 34 Umu tibo'o yise e kobitoo toohena, e wupagetana, yise e batsakwu. Pahe tabe mease nu yise saa'a tuusootabuedooa.” \p \v 35 Mu nawanga'a James-no John ka Te Pabe'e-baa petu, yise meeoo oo netamma, “U haa'a sakwa ne tummatzi?” \v 36 Soo Te Pabe'e yise meeoo mu tubenga, “Hownnekoo sakwa nu mu tummatzi? Hemma mu soogwina?” \v 37 Umu meeoo oo nanekwegea, “U ka pudusoo numu-kobena katukwuse, how sakwa numme ka u-baa sapa aatana?” \v 38 Soo Te Pabe'e meeoo mu nanekwegea, “Nu nabatsase, namayodase yise saa'a ka numu-kobena katudooa. Mu haa'a punno'o ooosoo?” \v 39 Mu waha'yoo ka Te Pabe'e meeoo netamma, “Numme sakwa punno'o ooosoo mesoo mane.” Soo Te Pabe'e mu nanekwegea mee, “Aha. Mu punno'o nu-kwa'nekoosoo wumakwu nu-koobatoo nabatsase, saa'a namayodakwu. \v 40 Gi nu ka mu numu-kobena mu aata tuungu-wa'ne'yoo. Mooasoo soo Te Naa oo nemamakwupuna mu oo sopedakwatoo.” \p \v 41 No'yoona mu oo nakatzimodu mu nakase, ka James noko John unu sutakute. \v 42-45 Soo Te Pabe'e yise meeoo mu netamma, “Gi umu wakwawa'amu-kobena katudu-kwa'ne paba nasooyugwepana. Mu sakwa no'oko numu tummatzimo. Nu ooonne'yoo, ka yaa petuse, nu no'oko ka mu numu tummatza'e. Nu mu numu-koobatoo nabatsakwu, o'no saa'a mu numu gwetzoidooa.” \p \v 46 Soo Te Pabe'e ka pumme nakatzimodu-no ka Jericho mee naneadu-too meakwu. Ewa'yoo mu numu umu-no oo-toogoo me'a. Ooosapa po kumabu katudu, soo nana gi tubootabuedu, Bartimaeus mee naneadu, nonotsu mu numu pu-moopaa meadu meeoo netammakayakwe, “E tummatzi.” \v 47 Yise oosoo ka Te Pabe'e kemmana nakase, meeoo ka Te Pabe'e netamma, “U sakwa e sootuhi,” mee. \v 48 Umu numu ewana oo nesagwikute, “Gi unnepana,” mee oo netamma. Oosoo ka Te Pabe'e pabasoo yadooe, “U sakwa e sootuhi.” \v 49 Soo Te Pabe'e yise umu pumme nakatzimodu mee netamma, “Ka gi tubootabuedu, nu-baatoo bike.” Umu tunakatzimodu ka gi tubootabuedu nana mee netamma, “Besa nasooyugwese, yotse, soo Te Pabe'e yaa meno'o, u ba'e, mee.” \v 50 Soo gi tubootabuedu nana yise tu naga'apu mawunise yotsehoo, yise ka Te Pabe'e-matoo takwue. \v 51 Soo Te Pabe'e yise meeoo, “Hownnekoo sakwa nu u tummatzi?” Soo gi tubootabuedu meeoo, “Nu gi tubootabuena, enatu e poonnekwuna sookwa'e.” Soo Te Pabe'e yise mee oo netamma, \v 52 “Unudea, u ka e togesobedyase suu'mu, besa manekwu.” Oosoo gi tubootabuedu nana yise yaatu besa poonne manese, ka podo ka Te Pabe'e tuyohoka. \c 11 \p \v 1 Soo Te Pabe'e ka umu pumme nakatzimodu-no ka Jerusalem mee naneadu-kwitoo meana, ka Bethphage, noko Bethany mee nananeadu naamootoo mease, ka giba Olive mee naneadu tzage'e petuga. O'no soo Te Pabe'e waahoo umu pumme nakatzimodu-matu \v 2 meeoo netamma, “Ka Bethpage-witoo memeakwate. Onoko mu sumuoo tzagaze natzakunadu mayukwu, gisoo pukooba nakatudu. Oo tzadopase punowsoo saa'a oo wetzakake.” \v 3 Ka mu numu mumme tubenga, “How mu manakwe?” mee saa'a mu nekwegea, “Soo Te Pabe'e yabesoo a soogwina saa'a yise punowsoo a makodyukudooa.” \v 4 Umu ka memease, ka tzagaze, ka nobe-kobena oo natzaku oo mayu petugase, oo tzadoopahoo. \v 5 Mu numu o konnodu mee mu tubenga, “How yise manena mu a tzadoopa?” \v 6 Umu ka Te Pabe'e unnena mu tuukwese, umu yise, “Muusoo too'e,” mee mu netamma. \v 7 Mu waha'yoo naana yise ka tzagaze ka Te Pabe'e-baatoo tzakakase, wega oo-kooba hanese, soo Te Pabe'e ka mu wega-kooba katuno'o. \v 8 Ewa'yoo numu tu wega ka po-kooba wupatzeta, susumudu numu punno'o sunngabe ma'na hanese, yise ka Te Pabe'e ooka podokute. \v 9 Ewa'yoo numu oo kumi meana ka Te Pabe'e nesootuhino'o, besa sokwamana, papaba apegeana, “U yow, U Ne Tubetse Pabe'e, no'oko numu magwetzoidu. \v 10 U numme-kooba katudu ka ne namooatupu David-wa'ne'yoo, numme besa sokwama soo Te Naa ka numme-matoo u tayase, soo Te Naa u tubetse sootuhikwu. Soo Te Naa saa'a puusoo te magwetzoikwu.” \v 11 Soo Te Pabe'e Jerusalem-wi petugase, ka nanesootuhi nobe-kwitoo meahoo, no'oko hemma oetu besa sootse'ma, pana ka mooasoo unu yongona oo mane-gapu umu tunakatzimodu-no Bethany-witoo mea'a. \p \v 12-13 Ka ookow mooo'a awamooa, soo Te Pabe'e ka umu tunakatzimodu-no Bethany-wi'yoona mea'a. Oosoo ka meana, ka sunngabe Fig mee naneadu poonnese, oo-matoo mea, ka tzuaya'ena. Ka tamano, ka sunngabe pooe naa-kwi oo manepetuse, gisoo oo pooetoo'a oo mayu petu. Unu sunngabe naka-ga'yoo suu'mu. \v 14 Soo Te Pabe'e yise ka sunngabe meeoo netamma, “Gi gea hannano'o u pooetooa-wa'ne'yoo.” Umu oo nakatzimodu oo naka. \p \v 15 Umu Te Pabe'e ka pumme nakatzimodu-no ka Jerusalem-witoo mea'a, yise ka pabow nananesootuhi nobe tzage'e kodyu petuga. Mu weehoo-ma tumudu poonne. Tu hemma tsanabedona, tu seepu-ma tumugonno tuwazoo. Soo Te Pabe'e yise ka hemma pukooba mu tuoonana manapow, oo kadunoo tuwazoo, yise oekoo mu numu matzayubow. \v 16 Soo Te Pabe'e meeoo mu netamma, “Mu ka nobe'ana gi ma-toogoo meapana. Esoo pukwi'yoona tu nananesootuhina.” \v 17 Soo Te Pabe'e yise mee mu netamma, “O'nosoo soo Te Naa unnepu mee na'unakwe, \q1 ‘E nobe pukwi'yoona no'obatusoo numu nanesootuhina.’ \m Meno'o mu yise nanatuduha mi'yoona.” \v 18 Soo numu pabe'e, ka mu numu-koobatoo yadooadu-no ka Te Pabe'e manena sopedakwatoose, oo-ma nakasua'e ka Te Pabe'e meeoo unakwe, yise oo nebatsa, ka ewow numu ooka nakatoge'yookute. \v 19 Ka yongo-nakwa, soo Te Pabe'e umu pumme nakatzimodu-no punowsoo kodyuka, ka Bethany-wi tooibodona. \p \v 20 Tu pudu taba tsebooegena, soo Te Pabe'e ka mu tunakatzimodu-no Jerusalem-witoo mea'a. Ka sunngabe mooasoo pasapu oo poonne. \v 21 Soo Peter ka Te Pabe'e unnena soomayuna mee oo netamma, “U ka etze'e ka sunngabe pasa tuungu, oosoo yise meno'o pasapu,” mee'e. \v 22-24 Soo Te Pabe'e yise meeoo mu netamma, “Aha. Mu ekow sooma'yu. Mu sakwa ka Te Naa naka'oedyukuse nanesootuhi. U ka tunaka'oedyukuna, u ka giba ka banunadu-naamookwitoo nooyooa tuunguse, oosoo oo-toogoo manikwu. \v 25-26 Ka nanesootuhi manese, mu sakwa ka mumme suda tumatugukudu soomu'wase. O'no Te Naa yise punno'o ka suda mu tumatuguna soomu'wakwu.” \p \v 27 Ka Jerusalem-witoosoo kodyuse soo Te Pabe'e ka mu tunakatzimodu-no, ka nanesootuhi nobe-kobenakwi soo Te Pabe'e nanapedo meowbodote. Mu Jew numu tutunehanedu ka Te Pabe'e-baa petuse \v 28 mee oo tubenga, “Haga pooha tunetamma-toohakwi u yoo manakwe?” \v 29 Soo Te Pabe'e mu nanekwegea, “Nu ka John-witu mu mooe tuukwekwu. Mu ka kaaheno e nanekwegease o'no yise saa'a nu punno'o haga pooha-toohakwi 'yoo nu e manena mu tuukwekwu. \v 30 Haga ka John meeoo netammana oosoo numu baa-wi matzaka, soo Te Naa God, pute oosoo puusoo oo sukwe manakwe?” \v 31 Mu tutunehanedu yise puusoo nanano apegeagonnose, mee unakwe, “Tamme ka mee'e unnese soo Te Naa God ka John meeoo netamma, soo Te Pabe'e meeoo te tubengakwu, ‘How yise manena mu ka John gi nakabetsea?’ \v 32 Pana, ‘Soo John puusoo oo manakwe,’ mee te unnese mu numu punno'o te kusekakwu, soo John Te Naa nayadooawabe mee oo netammana, oo naka'oedyukuna.” \v 33 Umu yise mee ka Te Pabe'e nanekwegea, “Numme gi oo sopedakwatoo.” Soo Te Pabe'e yise mee mu netamma, “Nu punno'o gi mu tuukwe-wa'ne'yoo ka haga pooha-toohakwi, e pooha ma'na'wena.” \c 12 \p \v 1 Soo Te Pabe'e ka mu numu-koobatoo yadooadu mee natugwenga, “Sumu'yoo nana puu tumasu'a. Soo nana tumasuase, oo na'oonnakwi koodua-doose, ka tu tumasuana toogoo tuubane nobe-too. Ekow nobe-kwikoo hoobadookwuse. Oosoo tuwazoo tueya'e nobe-toose, ka tumasuape-matu mu numu tuukwena ka tubewabe mu mabetseakwu-kwitoo, yise kwinga'a mea. \v 2 Ka tu nayasa-wi oo manepetuse, oosoo sumuoo numu ka tabewabe-witoo taya, pumme naamookwitoo oo tupooegea tuunguna. \v 3 Umu ka nana-ma tzakaduse oo mooedyakwehoo, yise oo taya, gi oo pooe makana. \v 4 Soo tumasuadu yise punowsoo kumma'akoosoo pumme tummatzidu taya, umu numu yise suda manakwe, oo kwo-makoo oo wupageta gi hemma oo hanekute. \v 5 O'no yise soo tumasuadu ka kumma'akoosoo pumme tummatzidu taya tuwazoo. Umu yise oo patsow. Soo tumasuadu yise ewowsoo pumme tutummatzidu oetoo tayayakwe. Susumudu mu tutummatzidu oetoo natayadu nuupagetayakwe yise umu-matu punno'o nago'e. \v 6 Nakwitoo ka tu besaa tooa tu nabenina umu-matoo taya mee tusooyugwena, ‘Umu ka e besaa tooa naka'oedyukuna gi how a yugwe-wa'ne'yoo.’ \v 7 Pana mu numu meeoo nananetamma, ‘Esoo ka tumasuadu besaa tooa. Tamme ka a batsowse, ka oo teepu manikwu.’ \v 8 Umu yise oo-ma tzakaduse oo batsase ka tumasuape-kwitoo oo wuwazuhoo.” \v 9 Soo Te Pabe'e yise meeoo mu netamma, “Mu oo sopedakwatoo, soo tumasuadu sutakwu ka kodyu petuse, ka umu pumme tutummatzidu nagoese. O'no yise oosoo ka tabewabe kumma'akoosoo numu hane tuungukwu.” \v 10-11 Soo Te Pabe'e yise mee mu netamma, “Mu sakwa oo sopedakwadoo, ka o'nosoo Te Naa yadooawabe mee nu-witu botugu, \q1 ‘Mu tupe nobe-tootu tumoodyipu tupe tookwa besa'yoo tupe, ka penakwa mu nobe namadabue-kwi oosoo tupe unu nadatzenga petu. Soo Te Naa yoo tumadabue, tamme yise tubetse besa sokwama ma-koobatoo.’ ” \m \v 12 Mu numu-koobatoo yadooadu ka Te Pabe'e too'e nekwutuma, ka pukwitu oo sopedakwatoose, umu ka mu numu-ma su'ina, sukwe me'a. \p \v 13 Mu numu-koobatoo yadooadu-matu Pharisee, mu wakwawa'a numu pabe'e pupua'amu-no, ka Te Pabe'e-matoo nataya. Yow umuoo numu ka Te Pabe'e unu nesoonahadyakwedu. \v 14 Umu ka Te Pabe'e meeoo netamma, “U tubetse besa'yoona, ka umu numu Te Naa-witu besa tunedyoo'e. U gi numu tutzeadu; yise gi tuwazoo u numu nesootzemadu. How haa'a sakwa tamme, ka mu wakwawa'a numu pabe'e tumanagaku?” \v 15 Soo Jesus mu sopedakwatoo ka pumme mu nesoonahadyakwe yise meeoo mu netamma, “Gi sakwa mu e nesoonahadyakwepana, ka mu tumanagapu-matu e tzapoonneku.” \v 16 Umu yise oo tzapoonnese soo Te Pabe'e yise meeoo mu netamma, “Haga mama namanaka, yise haga naneana mama nabo'o?” mee. Umu mee oo netamma, “Soo mu wakwawa'a pabe'e mama.” \v 17 Soo Te Pabe'e yise meeoo mu netamma, “Tamme sakwa mu wakwawa'a numu pabe'e gea, esoo umuoo nanumu tumadabuena. Tamme sakwa ka Te Naa tumadabuena, ka Te Naasoo gea.” Mu numu besa o sukwe poo'nepebu'ahoo. \p \v 18 Mu sumubaatu nanesootuhidu numu, Sadducee mee nananeadu, ka Te Pabe'e-baa petuga. Umu Sadducee meeoo nananesootuhidu, soo numu ka ya'ese sumu tammesoo me'adu. \v 19 Umu meeoo ka Te Pabe'e tuukwe, “O'nosoo ka Moses tunetammapu umu mayohodu, ka tu pabe'e gi dooamu-gakoo kadoo'oo oo manese, soo penakwatu oo wannga'a sakwa oo nodukwadoose, tu pabe'e dooamu-dooku. \v 20 Natakwatsukwe'yoo (7) mu nanakwanga'amu. Oosoo mu tubetse pabe'e ka ekow mogo'ne mooe nodukwa-ga'yoo. Ka tu mooe kooma kadoo manese, gi oo-makoo dooamu-ga'yoo. \v 21 Ka oo pabe'e ya'ese, oo wannga'a koomadoo. Ooka tuwazoo ya'ese, gisoo tuwow oo-makoo dooamu-ga'yoo. \v 22 Umuoo natakwatsukwuoo (7) naana esoo mogo'ne nanasusu'mu mu koomadookese, gisoo umu-makoo dooamu-gana yise punno'o kadoo 'mane. \v 23 Esoo mogo'ne yise ka saa'a namayodase haga kooma-gakwu? Mu no'yoona natakwatsukwu'yoo (7) nanakwannga'amu oo nodukwa-gakena,” mee'e umu oo nesootzemana unakwe. \v 24 Soo Te Pabe'e meeoo mu Sadducee netamma, “Mu gi o nakasopedakwatoo ka Te Naa tubetse tunetammapu, tamme oo pooha netammapu. \v 25 Mu sakwa yise ka saa'a namayodase mu toha kakasa-gakoo Te Naa tummatzidu-kwa'ne, mu gi mu nodukwa-gana soohanekwu. \v 26 Mu ka oo naka'oedyukuna tooe mu tuise sapa. Mu saa'a gi moobegwaga gwetzoimokwu ka Te Naa-baa petugase. Te Naa tamme tunetammakuna. Moses ka pooewunudu niwunu oo-kobena wunu, soo Te Naa yise ka Moses meeoo netamma, ‘Mu Abraham, mu Isaac, mu Jacob puu tooesoo nu-matoo nanesootuha'e. Nu yise mu Nanesootuhi Naa.’ ” \v 27 Soo Te Pabe'e yise meeoo mu netamma, “Te Naa gi mu tuipu Naa, mu togesoo modu suu'mu. Mu ka Te Naa nanetsagwayipana, mu tubetse gi oo naka'oedyukute.” \p \v 28 Oosoo sumu'yoo nana mu tunedyooedu-matu, oona oo nakakwunu. Ka Te Pabe'e no'osoo pumme mu numu tubenga, besa mu nanekwege'a mee oo nakasoobedya, soo nana ka Te Pabe'e yise meeoo tubenga, “Hanotu umu-matu ka Te Naa unnepu ooonnakwa besa'yoo umu te tumayohope-matu?” \v 29 Soo Te Pabe'e yise meeoo oo netamma, “Waha-baatu esoo na'unnepu Te Naa tamme tuukwepu besa'yoo. Mooe'ugasoo, \q1 ‘Soo Te Naa Te Manumudoopu. \v 30 Tamme sakwa tubetse besa oo soobedya.’ \m \v 31 Soo penakwatu yise meeoo. \q1 ‘Tamme sakwa mu numu besa soobedya tammesoo nasoobedya-kwa'ne.’ ” \p \v 32 Soo nana meeoo oo netamma, “Besa'yoo soo nayadooape. Oosoo sumu'yoosoo, Te Naa Te Manumudoopu. O oosoo Te Naa. \v 33 Tamme punno'o sakwa ka Te Naa besa soobedya. Soo penakwatu yise, tamme sakwa tammesoo besa nanasoobedya, tuwazoo. Umu waha'yoo no'okosoo nanesootuhipu ooonnakwa besa'yoo.” \p \v 34 Soo Te Pabe'e yise mee oo netamma, “U unu soonammedu. U tookwa unu oo naka'oedyukukwu.” Umu numu yise naka nasookwise gi hemma ka Te Pabe'e tubenga mani. \p \v 35 Soo Te Pabe'e yise ka pabow nanesootuhi nobe-kobena petu, umu ewa'yoo numu o manepunne. Soo Te Pabe'e yise meeoo mu numu netamma, “Umu ka Te Pabe'e tuukwewabe David-matu mee oo netamma. \v 36 Pana soo David ka Te Naa pooha-toohakwi Te Pabe'e mee oo natuba'nga. Ka David tubotugu-kwi meeoo, \q1 ‘Soo Te Naa ka Te Pabe'e mee netammapu, “U sakwa ooosapa e tumadinakwu katu ka umu ume wohonedu e matzooekuno'otoo.” ’ \m \v 37 How yise soo David Te Pabe'e mee oo natuba'nga ka punakwana oo nanekemma sapa?” mee'e soo Te Pabe'e mu tubenga. \p \v 38 “Ka mu meeoo tuukwedu gi naka'oedyukupana, umu tu nanesookwugina sukwe soogwidu. Umu numu tunedyooedu unu besow namasoo'a. \v 39 Ka paba tu na'ewa tukano'o, umu besa-kwi tu katuna soogwa'e. Ka nanesootuhi nobe-kwi'yoona, tuwazoo unu besa-kwi tu katuna soogwa'e. \v 40 Umu yise ka mu pepeawabe hemma tuduhana mu nanesootuhikute. Umu sugwe'apa wuna'me mu nanesootuhikute. Umu gi besa numu tunedyooedu. Umu unu suda manedu tumatuguna, umu-matoosoo kodyukwu.” \p \v 41 Soo Te Pabe'e mu owenapa mu poonne katu, ka mu numu ewana ka tumasumudoope-kwi tutuoonadyakwe. Susumudu mu naana ewow hee-ga'yoo ewa oe tutuoo'na. \v 42 Sumu'yoo mogo'ne tu kooma kadoo'oo manekupu umu-tamme kemma. Gi hemma mapu'a, oosoo yise huutse oe tutuuoo'na. \v 43 Soo Te Pabe'e yise mee mu tunakatzimodu netamma, “Yaa esoo mogo'ne. Esoo tu penebetu oe tuoonahoo. \v 44 Yise mu naana gi ewa oe tutuoo'na ka a namasumutoo-kwi, tooe ewa oo hee-gapana. Esoo mogo'ne tu penebetu oe tuoonahoo. Gi haa'nokoo oe tuoona, pana a besana puma mu gwetzoina mee nu.” \c 13 \p \v 1 Ka nanesootuhi nobe-kwi'yoona, sumu'yoo mu tunakatzimodu-matu ka Te Pabe'e meeoo netamma, “Esoo nanesootuhi nobe tupe noko namadabuepu-ga'yoo. Mu yaatu tupe papaba'yoo. Esoo nanesootuhi nobe besa tabu'a.” \p \v 2 Soo Te Pabe'e meeoo oo netamma, “Esoo nobe besa'yoo pana te wokwohomu no'oko a wuyoomedakwunikwu.” \p \v 3 Umu yise ka tuutsekoo giba-ma, Olive mee naneadu-kwitoo mease o aata'a, ka nanesootuhi nobe poonne. Peter, James, John, Andrew yise mee oo watse tubenga. \v 4 “How sakwa tamme oo sopedakwatoo tabua, ka nobe nuudyoomedakwuna? Hee te tzapoonnekukwu hannano'o oo manikwuna?” \p \v 5-6 Soo Te Pabe'e meeoo mu nanekwege'a, “Ewa'yoo numu meeoo naneyugwedu, yow numme Te Pabe'e. Nu gi mu esayaedu-matu, meeoo soo esayaedu mu tuukwekwu. Ewa'yoo mu numu nanemooagakwu. Gi mu naka'oedyukupana. \v 7 Tooe hanotu tooe mu numu mesoo nanago'e. Gi saa'a su'ipana. Gi soo te teepu suda mane-wa'ne'yoo, gi meeoo hemma sooyugwepana. \p \v 8 Mu numu yise nanano ewa nanagoekwu. Tooe hanotu tooe saa'a, soo te teepu yutsungadooa. Mu numu saa'a tseagoedooa. Gi besow saa'a hemma mu poonnedooa.” \p \v 9 Soo Te Pabe'e yise mee mu netamma, “Mu sakwa namasootzema. Mu sumuna nahemase, mu nanehanedooa. Mu saa'a nuupagetadooa. Mu gi e naka'oedyukudu saa'a gi mu petzabedooa. Mu yise nuga besa unnepu mu tuukwedooa. \v 10 No'obatusoo mu numu saa'a e unnepu nakadooa. \v 11 Mu ka nakwutumase, gi suda oo soonamekupana ka hayoo mu unnekwuna. Soo Te Naa Besa Pooha ooka mada'e. \v 12-13 Ewa'yoo mu numu gi e petzabedooa, mu nananumudooe suda mu matugudooa, yise mu goedooa saa'a. Ka umu gi e soo'oedyukudu, gi mumme numu petzabedu, gi e naka'oedyukudu, gi e ma'wukadu, nu magwetzoikwu. \p \v 14 Tooe hemma tooe suta'yoo\f + \fr 13:14 \ft Tamme sakwa oo sopedakwatoo ka hemma sutahoo ka Te Pabe'e tuukwe-kwitu.\f* ka nanesootuhi nobe-kobena natzekwunukukwu. O'no sakwa mu ka oo poonnese, Judea-wi'yoona yabesoo mea'a. \v 15 Oosoo tu nobe-kobena wununnummedu sakwa gi tu nobe-kwitu hemma gwuupana, yabesoo meeow. \v 16 Soo tubewabe-kwitu hemma how yugwewunudu sakwa punno'o gi hemma gwuupana, gi tu nobe-kwitoo kodyupana, yabesoo meeow. \v 17 Ka yabesoo mea'akwuse, mu koheadu-kwi gi besa, ka mu sutuba mea'akwuse mu oonga'a petzekudu punno'o. \v 18 Umu sakwa nanesootuhi gi sakwa tommo hee oo suda manepana. \v 19 Esoo gi besa a namanekwuna tubetse unu suda, gi hannano'o namanedu ka teepu namadabuese. \v 20 Te Naa yise ka umu tu tutzeanana sootuhikwu, ka gi oo tzadyoo'ikuna gi haga namagwetzo'i-wa'ne'yoo. \p \v 21 Tooe haga tooe sumuna meeoo mu tuukwekwu, ‘Soo Te Pabe'e mooasoo kodyu petu.’ Gi oo naka oedyukupana. \v 22 Ewa tuwazoo na'esagoekwu, ‘Nu Yow Mu Pabe'e mee na'unnekwu.’ Ewasoo mu numu moohedu numu nemooagayakwe. Nanasookwugi hemma mu tzapoonnekukwu, tooe hemma tooe pooha mahanekwu, ka umu e dooamu too'e nemooagana. \v 23 Mooasoo nu mu tuukwepu. Ooonne'yoona sakwa mu namasootzemapunne. \p \v 24 O'no ka gi hemma besa manekwuse, soo taba toganohookwu, soo muha punno'o. \v 25 Mu paatoozooba punno'o sawedyikwu. \v 26 No'yoona mu numu punno'o ka koomeba-nagakoo e pooha kodyu petukwuna poonnekwu. \v 27 Umu toha kakasa-ga'yoo e tutummatzikwutu, tooe hanotu tooe ka yaa teepu-kooba'yoona, mu e nanumu nu-baa hanepetukwu. \p \v 28 Ka sunngabe pooedooase, mu meeoo sokwamadooa, tamme tookwa tamatsebooe. \v 29 Ka gi besa hemma manekese, mu yise oo sopedakwadookwu, nu tookwa pudusoo kodyu petukwu. \v 30 Susumudu mu numu-matu ka hemma oo manedu poonnekwu gisoo ya'ena. \v 31 Nuga unnepu besa na'unnedu, gi atasoo naneyugwe-wa'ne'yoo. \p \v 32 Ka hannano'o oe e petuookwuna manepetuse, gi haga ka teepu-koobatu oo sopedakwatoo. Mu toogoopatu Te Naa tutummatzidu puu gi, nu punno'o gi. Te Naa suu'mu oo sopedakwadoopunne ka hannano'o e petuookwuna. \v 33 Mu sakwa ooosapa namasootzemapunne. \p \v 34 Nu-kwa'nesoo, sumu'yoo numu puu ka meakwuse, ka hemma how pumme yugwekudu hemma nemanekuga. Ka tu'eyaedu meeoo netamma, ‘Gi u'wepana.’ \v 35-37 Mu sakwa nonotsu tabeno nuummabetsabena. Tooe hannano'o tooe nu kemmowgena, yongona, togano, awamooasoo. Nu sumuna gi mu nuummabetsape mu mayu petukwu.” \c 14 \p \v 1 Mooa yongona oetu, o'nosoo te manena te natzama'wukwuna soomayuna, yise ewa tukakwu, ka Gi Namayuadu Tukaba tukakwu. Soo Jew numu tutunehanedu ka Te Pabe'e watze nesootze'ma mee yise, “How sakwa tamme ka Jesus watze tzakadu tabuase, oo batsa? \v 2 Tamme sakwa gi numu poonnena oo batsapana, mu numu tamme-no nagoedooa.” \p \v 3 Soo Te Pabe'e ka Bethany-wi ka Simon Tookoo Pehe mee naneadu nobe-kwi. Mu tukawunu, sumu'yoo mogo'ne oe petuoo. Ka tupe osa-witu ka besa kwanadu nakwana'a gwuuna. Ka osa tsabadowse, ka Te Pabe'e kwo-kooba oo tuoonahoo. \v 4-5 Susumudu mu Te Pabe'e-batu ka mogo'ne manena nesootu'adya'e, “Oosoo sakwa gi oo nahadyagwepana ka besa kwanadu nakwana'a oosoo ewa nanenagadu. Oosoo sakwa oo-ma tumuse mu tutuha manedu namadea.” \p \v 6 Soo Te Pabe'e yise meeoo mu netamma, “A tsasoopedya. Gi a nesootu'adya'epana. Esoo mogo'ne besa manakwe. \v 7 Mu tutuha manedu tooe hannano'o pana ooosapa mu-no'yookwu, pana nu gi ooosapa mu-no'yookwu. \v 8 Soo mogo'ne manena dea'a, e natugukwu-kwitoo a natumayohona. \v 9 Tooe hano tooe ka teepu kaa'no, ka besa nayadooadu-kwi esoo mogo'ne manepu saa'a nanatugwengadooa. Oo-makoo tamme nanasoomayudooa.” \p \v 10 Sumu'yoo mu Te Pabe'e nakatzimodu-matu Judas Iscariot mee naneadu ka mu Jew numu tutunehanedu-baa petuse mee mu netamma, “Nu oo sopedakwatoo ka Ne Pabe'e pukwi'yoona nu sumuna mu tuukwekwu.” \v 11 Mu tutunehanedu besa sokwama ka oo nakase umu yise ka Judas tumasumudooku. Soo Judas yise meeoo soonamme, “Hownnekoo sakwa nu ka Te Pabe'e-matoo mu bika?” \p \v 12 Yaa tabeno numme ka seepu tooa'a batsakwu, ka gi namayuadu tukaba noko oo ewa tukakwuse mu oo nakatzimodu yise ka Te Pabe'e tubenga, “Hano'yoona sakwa tamme ewa tuka?” \v 13 Soo Te Pabe'e yise waahoo mu tunakatzimodu-matu tayase. Mee mu netamma, “Ka nana baa tzanodu mu saa'a wegeadooa. \v 14 Mu saa'a ookow nageakadooa. Ka nobe-kwi oo egeakase oo-nosoo saa'a tzoonooahookwatese ka nana nobe-gakoo mee netamma, ‘Soo Te Pabe'e umu pumme nakatzimodu-no yaa u-baa'yoona nanesootuhi yongo tukakwu.’ \v 15 Esoo nana nobe-ga'yoo yise mu tzapoonnekukwu, ka pa'atu nobe-kwi'yoona ka tukapu mu yonga tukakwuna mu saadooa.” \v 16 Mu waha'yoo yise memea, ka Te Pabe'e unne-toosoo manekwuse. \p \v 17 Ka tu yongose Te Pabe'e umu tunakatzimodu-no ka nobe-kwi petuga. \v 18 Umu-no tukanasoo, Te Pabe'e mee unakwe, “Sumu'yoo mu-matu nu-no tukadu ka mu tukwutumadu nu-matoo bikekwu, umu yise e batsakwu.” \p \v 19 Mu Te Pabe'e nakatzimodu oo nakase, suda nuummana, umu nanasusu'mu'yoona mee unakwe, “Nu haa'a?” \v 20 Soo Te Pabe'e mu nekwegea, “Sumu'yoo mu-nagatu nu-no tukadu. \v 21 Too'e soo Te Naa mooasoo, ‘U nabatsakwu,’ mee tunetammapana, saa'a oosoo umu e wohomu nu-matoo bikepu tuma'emukwana oo-matoosoo kodyukwu.” \p \v 22 Mu tuka, soo Te Pabe'e tukaba gwuuhoose, oo-koobatoo nanesootuhise oo tzaboka. Yise umu tunakatzimodu hemese ooka mu tuka tuungu, mee unnena, “Esoo puu nuga tookoo-wa'ne'yoosoo.” \v 23 Yise ka besow atsa baa yoongase oo-koobatoo nanesootuhise, ooka mu hebe tuungu. \v 24 Soo Te Pabe'e mee'e unnena, “Esoo puu nuga puupe-wa'ne'yoosoo. Te Naa Toogoopatu besa unnena tunetammana, suda mu manepu-koobatoo e nabatsakwuse. \v 25 Nu mu tuukwe'e nu ekow atsa baa ka yaa teepu-koobatu tubetse gi hebekwusoo, saa'a ka Te Naa ka te teepu mapudutupudoose, o'no yise nu tubetse pudutupusoo hebekwu.” \p \v 26 Umu yise nanesootuhi hoobea nekwuna ka Olive mee naneadu tuutsekoo giba-matoo mea'a. \v 27 Soo Te Pabe'e yise mee ne netamma, “Ka yaa togano suda tu namanikwuse mu e ma'wuookakwu. O'nosoo soo Te Naa yadooawabe mee'e tubotugupu, mee'e na'unakwe ka meno'o Te Pabe'e manekwuna. \q1 ‘Soo seepu takonedu nabatsahookwu, mu seepu yise nana'emota petugwahookwu.’ \m \v 28 Nu saa'a e ya'ekwukoo namayodase, Galilee-witoo mu-kobenasoo meadooa. Mu saa'a, o nu-baa petugadooa.” \p \v 29 Soo Peter meeoo ka Te Pabe'e netamma, “Mu u nakatzimodu sumuna u-kooba'yoona mea'akwu, nu gi umu-no meakwu.” \p \v 30 Soo Te Pabe'e meeoo ka Peter netamma, “Togesoo tu toganopunne, ka tsekana kwu'a gisoo wahadooe oo yaka, u pahedooe oona numu tuukwekwu u gi e sopedakwatoo mee.” \p \v 31 Soo Peter yise meeoo Te Pabe'e netamma, “Tooe umu e batsakwu mee unnepana nu gi meeoo unne-wa'ne'yoo, ka gi u-ma nasookwina.” Mu Te Pabe'e nakatzimodu no'yoona oo-wa'nesoo unakwe. \p \v 32 Ka Olive namasu'a-wi petuse, Gethsemane mee naneadu, soo Te Pabe'e mu tunakatzimodu mee netamma, “Yowsoo aatapunne. Nu nanesootuhigakwu.” \p \v 33 Mu Peter, James, John oo-no mea'a. \v 34 Soo Te Pabe'e mee mu netamma, “E pewu-kwitu tubetse suda nuumma. Mu sakwa yaahoosoo aatapunne.” \v 35 Soo Te Pabe'e sagwane umu kwinga'atoosoo meahoose, o ka teepu-kooba meatzedose, yise nanesootuhikooha. \v 36 “E Naa Toogoopatu. Nuga Naa Toogoopatu. Nuka u tunetammakuse nu oo-toogoo meakwu. Ekow e pewu-kwitu suda nuummana, kadoo'oo mayugwe.” Soo Te Pabe'e ka nanesootuhimakwuse \v 37 tu pupua'amu utua'e mu mayu petuga. Soo Te Pabe'e mee mu netamma, “How mu tubetse unu utuigapu-ga'yoo?” Soo Te Pabe'e ka Peter meeoo netamma, “U sakwa gi uwepana.” \v 38 No'oko yise meeoo netamma, “Mu sakwa nanesootuhi aata o'no soo suta'yoo gi mu matzama. Mu gi oo mapu'a ka gi manese mee'e nu.” \p \v 39 Soo Te Pabe'e yise penakwa nanesootuhigase ka mooe'ugasoo tu nanesootuhi-kwa'nekoosoo nanesootuhi. \v 40 Yise tu pupua'amu-baa kodyu petuse, mu utua'e mu mayu petusoo. \v 41-42 Yise nanesootuhigasoo tuwazoo saa'a umu-baasoo kodyu petu, tooesoo mu utua'e. Soo Te Pabe'e yise meeoo mu netamma, “Yow haa'a mu togesoo utua'e? Yosuhoo, tamme mea'akwu, meno'o oe mani petu, nu natzakwenekwu. Yaa soo suta'yoo nana kemma.” \p \v 43-45 Ka Te Pabe'e togesoo yadoo'a, Judas petuoo, mu Jew numu tutunehanedu mu tukwutumadu taya ka Judas noko. Pabatze'ekoo koodoo'oo noko tsegesa hemana. Soo Judas, ka Te Pabe'e-matoo tooe. Soo Judas yise oo-no namitzadya'me o'no umu oo sopedakwatoo. \v 46 Umu yise ka Te Pabe'e-ma tsakatu. \p \v 47 Sumu'yoo umu Te Pabe'e nakatzimodu-matu yise tsegesa-ma ka mu Jew numu tunehanedu pabe'e tummatzidu naka wuga'akwunihoo. \v 48 Soo Te Pabe'e yise ka mu tukwutumadu meeoo netamma, “Nu gi suda tumatugudu, gi nu naduyadu, gi tuduhadu tuwazoo. Gi sakwa mu koodoo'oo-ma e tumahepana, tsegesa-ma tuwazoo. \v 49 Tooe ka e nanesootuhi nobe-kwikoo sapa, mu gi nu-ma tzakadupu-ga'yoo. Muusoo too'e. Mooasoo soo tubope ebeoo nabotuku, o'nosoo Te Naa tamme tuukwe-kwa'nesoo.” \v 50 Mu Te Pabe'e nakatzimodu oo-ma su'ise, ka Te Pabe'e-baa'yoona namabetugwahoo. \v 51 Nu ka tooebetsena, ka Te Pabe'e nagwuuhoose, naga'apu-wi wunaga'a yaahoose ka Te Pabe'e-nakwi meano'o. \v 52 Umu tukwutumadu e naga'apu-ma tsakatu, nu yise e naga'apu makwumahoose namameow. \p \v 53 Umu yise ka Te Pabe'e na'enakwakoo oo puta-ma tzakaduse, ka Jew numu pabe'e-matu oo tsakaka. Umu tutunehanedu oo nehanekwu. \v 54 Soo Peter kwinga'a mu nakwi me'a, ka Jew numu pabe'e nobe-kobena petugase, o yooekatu. \v 55 Soo Jew numu pabe'e ka mu tutunehanedu-no ka Te Pabe'e too'e batsakwuse, gi toge oo manena too'e nemayupana gi hemma nemama'yu. \v 56-57 Susumudu nanana oo manena too'e wahana sukwe esago'e. Umu too'e tuukwepana kadoo'oo hee, tubetse gi hemma nemama'yu. \v 58 “Numme meeoo oo unakwe oo naka, ‘Nu ka nobe, ka Te Naa-matoo pukwi'yoona te nanesootuhina kadoo'oo mesoo mayugwe, yise pahe tabeba-wi oo mesoo mayota.’ ” \v 59 Mu naana gi nanakwa'nesoo unakwe. \p \v 60 Soo Jew numu pabe'e umu-kobena'yoona ka Te Pabe'e tubenga, “Togesapa haa'a umu nanana meeoo u netamma?” \v 61 Soo Te Pabe'e tubetse gi hiyoo unakwe. Soo Jew numu pabe'e yise mee oo tubenga, “U haa'a Te Pabe'e? U haa'a toogoopatu Te Naa Tooa?” \v 62 Soo Te Pabe'e mee oo nanekwegea, “Aha, mu oe'yoopana e poonnekwu, nu Te Naa Toogoopatu-kumaba katukwu. Saa'a nu koomeba-naga petuookwu, o'no yise mu e pooha poonnekwu.” \v 63 Soo Jew numu pabe'e yise tubetse unu sutahoose tu kwasu tsakebu'ehoo, mee mu netamma, “Oosoo suda unakwe ka Te Naa-wa'ne'yoo mee naneyugwena. Gi tamme manatusoo oetusoo wahakwutu sookwa'e. \v 64 Mu oo naka ka suda oo unakwe mu sakwa hayoo oetu netamma. Ha'yoo mu sokwama?” Mu numu tutunehanedu mee oo netamma, “Tamme sakwa oo batsa.” \p \v 65 Yise o kobitoo toohegonno, o pooe kwudumowse, oo wupageta, mee yise oo netamma, “Ne tuukwe ka pooha-gana, haga u wupageta?” Mu tutukwutumadu oo-ma tzakaduse, yise oo koba mabatseoo. \p \v 66-67 Soo Peter yise ka Jew numu tunehanedu naa nobe-kobena pedana oe yooekatu. Sumu'yoo tsuadumu ka Jew numu tunehanedu naa hemma how yugwegudu, ka Peter meeoo netamma, “U haa'a yise ka Jesus nakatzimodu-matu?” mee. \v 68 Soo Peter mee oo nanekwegea, “Nu gi oo sopedakwatoo.” Soo Peter meeowse ka natzakwona'a kumabu wunu. \v 69 Soo tsuadumu ka mu numu o konnodu meeoo netamma, “Esoo nana ka Jesus nakatzimodu-matu.” \v 70 Soo Peter ka mu numu-ma unu su'ina punno'o mee oo netamma, “Gi nu.” Pudusoo mu numu o toonoobatu meeoo oo netamma, “U tookwa togesapa yow ka Jesus nakatzimodu-matu. U ka Galilee-witu.” \v 71 Soo Peter meeoo mu netamma, “Gi nu mu numu nemooagadu, nu gi umu-matu.” \v 72 Yise tsekana kwu'a waha yaga. Soo Peter ka Te Pabe'e pumme netammana soomayuse, suda soonammena, yagakooha. \c 15 \p \v 1 Awamooasoo soo mu Jew numu tutunehanedu ka Te Pabe'e batsakwu mee tunehane. Yise ka Te Pabe'e mi tzakunase, ka teepu-kooba katudu naa, Pilate mee naneadu-kobena oo tzaka petuga. \v 2 Soo Pilate mee ka Te Pabe'e tubenga, “U haa'a ka mu Jew numu-kooba katukwudu?” Soo Te Pabe'e oo nekwege'a, “Aha, nu yow oosoo.” \v 3 Mu Jew numu tutunehanedu mee ka Te Pabe'e netamma, “Ewa u suda manakwe.” \v 4 Soo Pilate yise mee ka Te Pabe'e netamma, “Umu tooe hayoo tooe u netamma. U haa'a gi oo naka, o'no u gi hayoo unakwe?” \v 5 Pana soo Te Pabe'e gisoo tuwazoo hayoo sukwe unakwe. Soo Pilate meeoo soonamme, “Nu gi o nakasopedakwatoo ha'oo mane-naga masoo gi mu nanekwege'a.” \p \v 6 Nonotsa sumu tomoyina tu na'ewa tukano'o soo numu-kooba katudu sumuoo mu nakwutumadu-matu tzama'wuyakwe, ka mu numu unne-makoosoo. \v 7-11 Ewa'yoo mu numu ka Pilate-baa petuse, yise meeoo oo netamma, “U sakwa sumuoo mu nakwutumadu-matu tzatsebooe.” Soo Pilate oo nesopedakwatoo ka Jew tutunehanedu gi Te Pabe'e soobetzabena, ooonne'yoona yise mu numu tutunehanedu ka Te Pabe'e wutuma. Soo Pilate meeoo mu tubenga, “Mu haa'a ka Mu Pabe'e Jesus tzama'wukwu?” Mu Jew numu tutunehanedu meeoo mu numu netamma, “Mu sakwa ka Pilate ka Barabbas tzatsebooe tuungu.” Oosoo nana, Barabbas mee naneadu, tu pupuamu-no nakwutumadu. Umu ka mu Roman numu-no nanagoena, susumudu mu numu-matu nagoehoo. \p \v 12 Soo Pilate mu numu mee netamma, “Esoo nana nu-baa petu, mu Jew Numu-kooba Katudu mee naneadu. How yise nu oo yugwekwu?” \v 13 Mu numu wa'agemo'o, “Oo tzakwenne. Oo batsa.” \v 14 Soo Pilate mee mu netamma, “How tubetse suda oosoo manakwe?” Mu numu pabasoo wa'agemo'o, “Oo batsa.” \v 15 Soo Pilate gi oo nebatsapana, yise mu numu puusoo oo nebatsana. Soo Pilate yise ka Barabbas, ka mu tukwutumadu tzama'wu tuunguse, ka Te Pabe'e wupagetase oo batsa, pa'a oo taposa mee tunetamma. \p \v 16 Mu tukwutumadu ka Te Pabe'e, ka Pilate nobe-kwitoo tzakaka. No'yoona mu tukwutumadu oe sumuhoobetu. \v 17 Umu numu-kobena'yoona o wunaga'ayaakuhoo, mono-ga-kwi oo tzowupagaku. \v 18 Umu oo-ma'yoona naneko'ena, oo nematzamana, mee oo netamma, “U tookwa yow Jew Numu-kooba Katudu.” \v 19 Umu hooope-ma oo kwo-makoo oo wupagetana, oo kobitoo toohena, o-kobena meatzedona oo nasootzamekuna, oo-ma'yoona nanekoena. \v 20 Umu Te Pabe'e nanetza'mekumakwuse, oo namasooapu-wisoo oo matabue. Umu yise ka Te Pabe'e tsakakase, oo batsakwu. \v 21 Umu tukwutumadu ka meadabena, Simon\f + \fr 15:21 \ft Esoo nana oo natzano tuungudu, Simon mee naneadu. Oo doodooamu Alexander noko Rufus mee nananeadu. Cyrene mee naneadu-kwi tubewa-ga'yoo.\f* mee naneadu wegeahoo. Mu tukwutumadu ka Simon nenoyukwe ka Te Pabe'e puma nataposakwuna oo tzano tuunguna. \p \v 22 Ka Te Pabe'e Numu Tzonoho mee naneadu-kwi o bi petuga. \v 23 Yise umu atsa tutza'emukwa baa, noko natusooabe mayuana oo tooe hebe tuungu, soo Te Pabe'e yise gi oo hepe. \v 24-25 Yise awamooa umu oo mi-makoo pa'a oo taposa. Mu tukwutumadu yise oo kwasu nanatotsakwate. \v 26 Ka sunngabe namadabue-ma puma oo nataposana meeoo natubo'o, “Yow esoo Jew Numu-kooba Katudu.” \v 27-28 Waha'yoo tutuduhadu punno'o ka Te Pabe'e na'enakwana nataposa. \p \v 29 Mu numu oo-moopa meagonnona, oo-ma'yoo naneko'e mee unnena, “U meeoo unnepu, u Te Naa nobe wudyoomase, pahe tabewa-wi besa oo matabuekwusoo. \v 30 U sakwa ka unu tumadina mama'yoo wuekese, uusoo namagwetzoi.” \v 31 Umu numu tutunehanedu oo-ma'yoo naneko'e mee unnena, “U mu numu magwetzoise, pana yise gi hownnekoo uusoo namagwetzoi-wa'ne'yoo. \v 32 Hownne'yoo Ne Pabe'e U? Gi hownnekoo uusoo namagwetzoi-wa'ne'yoo, ka naduyana mee unnepana. Uusoo yaa teepu-matoo wuese, numme u naka'oedyukukwu.” Umu punno'o oo na'enakwa nataposadu oo-ma'yoo naneko'e. \p \v 33 Tabeno manakwana oona ka taba pahe-kwikoo tooe, ka teepu-koobakwitu toganopunne. \v 34 Pahe-kwikoo tapuakese soo Te Pabe'e paba wa'age yadooa, “Eloi, Eloi, lama sabachthani,” mee na'unnedu, “Nuga Naa, Nuga Naa, How manena u e matusookwuna'e?” \v 35 Umu susumudu o konnopunnedu-nagatu mee unne, “Masoo tookwa ka Elijah, o'nosoo Te Naa yadooawabe mee naneadu bidyakwe.” \v 36 Sumu'yoo umu-nagatu yabesoo tanomanegase, yise yotsogadu wanapu, suda kammadu baa oodutsekoo hooope-ma oo tzetzabekuse, ka Te Pabe'e tzatumakute. Pana mu susumudu meeoo, “Oo tsasoopedya. Sumuna soo Elijah tamme-baa tabua petuse oo magwetzoikwu.” \v 37 O'no soo Te Pabe'e paba wa'agese, ya'eoo. \p \v 38-39 Soo tukwutumadu ka Te Pabe'e poonne ka oo ya'ehoose, mee yise unne, “Masoo tookwa too'e togesapa ka Te Naa Tooa'a.” Soo wunapu ka Te Naa pooha pukwi'yoona numu nanesootuhidu-makoo naamootoo natzakwenedu, ka Te Pabe'e ya'ehoose, soo wunapu pa'anakwana tubongo oo naamootoo natzagebu'ehoo. Soo teepu yutsungakoohase, mu tupe payooagonnona sawekooha. \fig Soo wanapu naamootoo natzakebue|src="CN01843B.TIF" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Mark 15.38-39" \fig* \p \v 40-41 Ewa'yoo momoko'ne punno'o onow kwina'a konnopunnena oo poonnepunne, umuoo ka Galilee-wi'yoona ka Te Pabe'e-no kemmapu oo tummatzina. Umuoo momoko'ne-nagatu pahe'yoo, Mary Magdalene, yise Mary mu James noko Joseph pea, yise tuwazoo Zebedee nodukwa. \p \v 42-43 Soo nana, Joseph mee naneadu, Arimathea-wikoo nobe-ga'yoo, ka numu tutunehanedu-matu, unu napetzabedu. Toogoopatu Te Naa ka teepu besa oo yugwekwunu wutooedu. Ka tu pudu yongoga'a soo Joseph ka Pilate nobe-kwi petuga yise oo tubenga, “How sakwa u ka Te Pabe'e tookoo e tzagea?” \v 44 Soo Pilate mee unakwe, “Soo Jesus haa'a tubetse ya'epu?” Soo tukwutumadu nabise, yise natubenga, “Soo Jesus tubetse ya'epu haa'a?” Soo tukwutumadu, “Aha,” mee unakwe. \v 45 Yise ka tukwutumadu nakase, soo Pilate ka Joseph mee oo netamma, “Yise a haneka.” \v 46 Soo Joseph yise ka Te Pabe'e tookoo tzakwekuse toha wunapu hane petuse, oe oo manobea. Tupe tuwaga-kwi oo tugu. Pabow tupe o-kobenatoo tonanooehoo. \v 47 Umu Mary Magdalene-no, Joseph pea Mary mee naneadu, ka Te Pabe'e natugu-kwitu poonnepunne. \c 16 \p \v 1-2 Sumu tabe mease, oogow mooa awamooasoo taba pudu tsebooegena, pahe'yoo momoko'ne ka Te Pabe'e natugu-kwitoo mea'a. Mary Magdalene, James pea, yise Salome-no. \v 3 Yise ka o meadabena meeoo unnemena, “Haga yise ka pabow tupe o-kobenatu tonanooekwunikwu?” \v 4 Yise toogooonakwatu poohwise, soo paba'yoo tupe mooasoo natonanooekwunipu. \v 5 Oe mu tzoonooase sumu'yoo tooebetse toha kasa-ga'yoo Te Naa tutummatzi-matu, toha namasooana o katu. Mu momoko'ne oo-ma suihoo. \v 6 Soo tooebetse mee mu netamma, “Mu sakwa gi suipana. Mu ka Te Pabe'e Nazareth-witu wate; oosoo nabatsapu, oosoo kadoo'oo yaatu; mooasoo namayodapu. Poonne yaa oo habepu-witu kadoo'oo. \v 7 Mu sakwa mease, Te Pabe'e nakatzimodu tuukwe, Peter tuwazoo. Mooasoo soo Te Pabe'e mu mooenakwasoo Galilee-witoo meapu. Onoko yise mu oo poonnekwu, mooasoo mu natuukwepu.” \v 8 Umu momoko'ne yise o'no tatanomanega. Gi haga umu-matu sukwe yadoo'a, umu ka suihoose. \p \v 9 Soo Te Pabe'e tu ya'e-kwi'yoona namayodase, unu awamooasoo ka Mary Magdalene natzapoonneku petu, ka Mary Magdalene-nagakoo natakwatsukwuoo (7) tsoapa ta'yakwunipu-ga'yoo ka o'nosoo. \v 10 Mary saa'a ka umu Te Pabe'e nakatzimodu-matoo meahoose yise mu tuukwe petuga, umu yise oe'yoopana sagwa'e. \v 11 “Te Pabe'e pudu namayoda. Nu o poonne,” mee mu netamma. Umu Te Pabe'e nakatzimodu gi oo naka'oedyukute. \p \v 12 Soo Te Pabe'e atasoo tabuana, waahoo nanana nobe-kwitoo mea'a. Yise umu-no manega. \v 13 Umu ka Te Pabe'e sopedakwatoohoose punowsoo memeahoo mu tunakatzimodu tuukwe petuga. Pana umu tunakatzimodu gi mu naka'oedyukute. \p \v 14 Penakwa mu Te Pabe'e nakatzimodu tuka, soo Te Pabe'e mu natzapoonneku, mee yise mu netamma, “How manena mu gi oo naka'oedyukute, tooe ka umu numu mumme tuukwe'e sapa? \v 15 Ka tooe hano tooe yaa teepu-kooba momona, mu sakwa ka Te Naa besa yadooapu wahamo, no'obatusoo numu tuukwe. \v 16 Mu gi tunaka'oedyukudu, ka gi tookedu goso-witoo meakwu. Umu oe tunaka'oedyukudu yise baa-wi namatzakana namagwetzoikwu. \v 17 Umu oe unu tunaka'oedyukudu toogoopatu yadooa-masoo yadooakoohakwu. \v 18 Tooe togogwa tuwazoo mu tokuese, tooetoo mu sutakoo hebehoose sapa, mu gi nuummaba wuma-wa'ne'yoo. Yise mu umu-kooba matuguna, mu nanesootuhikuna, mu tuoegoedu besa manekwu.” \p \v 19 Soo Te Pabe'e umu-no yadooamakwuse, yise toogoopatoo tsebooegase, ka Te Naa tumadinakwa katu petuga. \v 20 Umu Te Pabe'e nakatzimodu tooe hano tooe numu besa o unnena tuukwemo'o, nanabesa tu tumadina pumme tu sootuhipu mu tzapoonekute. Esoo toge sapa. Maa'no sapa.