\id MAT - Northern Paiute NT -USA 2012 (DBL -2013) \h Matthew \toc1 Ka Te Pabe'e-witu Matthew Tubotuguna \toc2 Matthew \toc3 Mt \mt1 Ka Te Pabe'e-witu Matthew Tubotuguna \c 1 \p \v 1 Ka Te Pabe'e Jesus-witu oosoo ka David-ma'yoona suaketu, tamme Jew numu o'nosoo ekow pooha natuukwepu meno'o oo-toogoo manekena. Soo Jesus togesapa Jew numu, oosoo tuwazoo Abraham-ma'yoona suaketu, no'oko tamme Jew numu-wa'ne. \p \v 2 Soo Abraham tooa Isaac mee nane'a. Soo Isaac tooa Jacob mee nane'a. Soo Jacob tooa Judah mee nane'a. Soo Judah ewow wanga'amu ga'yoo. \v 3 Judah waahoo nana'atse doodooamu-ga'yoo Perez-no Zerah mee nananeadu. Mu pea uga Judah kunoopea Tamar mee naneadu. Soo Perez tooa Ram mee nane'a. \v 4 Soo Ram tooa Amminadab mee nane'a. Soo Amminadab tooa Nahshon mee nane'a. Soo Nahshon tooa Salmon mee nane'a. \v 5 Mu Salmon noko Rahab tooa Boaz mee nane'a. Soo Boaz yise wawa'a nodukwadoo, Ruth mee naneadu, mu tooa Obed mee nane'a. Soo Obed tooa Jesse mee nane'a. \v 6 Soo Jesse tooa David mee naneadu, ka mu Jew numu-kooba katudu. Soo David kumma'akoosoo nana Uriah mee naneadu nodukwa makoo Solomon mee naneadu tooa-ga'yoo. \v 7 Soo Solomon tooa Rehoboam mee nane'a. Soo Rehoboam tooa Abijah mee nane'a. Soo Abijah tooa Asa mee nane'a. \v 8 Soo Asa tooa Jehoshaphat mee nane'a. Soo Jehoshaphat tooa Joram mee nane'a. Soo Joram tooa Uzziah mee nane'a. \v 9 Soo Uzziah tooa Jotham mee nane'a. Soo Jotham tooa Ahaz mee nane'a. Soo Ahaz tooa Hezekiah mee nane'a. \v 10 Soo Hezekiah tooa Manasseh mee nane'a. Soo Manasseh tooa Amon mee nane'a. Soo Amon tooa Josiah mee nane'a. \v 11 Soo Josiah tooa Jechoniah mee nane'a. O'no mu Jew numu wohomu Babylon numu mee nananeadu, ka mu Jew numu pummesoo tubewa-witoo mahuka, mu nedyaawekwuse. \v 12 Soo Jechoniah tooa Shealtiel mee nane'a. Soo Shealtiel tooa Zerubbabel mee nane'a. \v 13 Soo Zerubbabel tooa Abiud mee nane'a. Soo Abiud tooa Eliakim mee nane'a. Soo Eliakim tooa Azor mee nane'a. \v 14 Soo Azor tooa Zadok mee nane'a. Soo Zadok tooa Achim mee nane'a. Soo Achim tooa Eliud mee nane'a. \v 15 Soo Eliud tooa Eleazar mee nane'a. Soo Eleazar tooa Matthan mee nane'a. Soo Matthan tooa Jacob mee nane'a. \v 16 Soo Jacob tooa Joseph mee nane'a, oo nodukwa Mary. Soo Mary yise ka Te Pabe'e Jesus dooa'adoo. \p \v 17 Tamme oo sopedakwatoo soo Jesus, Te Pabe'e David-ma'yoo suaketu. Ooonne'yoona tamme oo sopedakwatoo soo Jesus Te Pabe'e.\f + \fr 1:17 \ft Abraham hube'e, tuhubeba pahe oo-koobakwisoo, David mee naneadu. David hube'e tuhubeba pahe oo-koobakwisoo, Babylon mee naneadu teepu-koobatoo numu-no namahuka. Oosoo namahukadu hube'e tuhubeba pahe oo-koobakwisoo Te Pabe'e.\f* \p \v 18-19 Ka Te Pabe'e yaa'a teepu-koobatoo oo nadooa'adoopu-witu nu mu tuukwekwu. Soo Mary ka Joseph koomadookwuse yise Te Naa Besa Pooha-toohakwi koheahoo. Pana soo Joseph gi oo nakasopedakwatoo ka Mary Te Naa Pooha-toohakwi oo kooheana gi oo nodukwadookwu mee soonamme. Soo Joseph besa sootumatuguna gi numu tuukwe'e ka Mary kohea-kwitu, gi oo soomanasookwikuna. \v 20 Oetu ewa soohanena, soo Joseph yise mee nose. Soo Te Naa tummatziwabe toha kasa-ga'yoo meeoo oo tuukwe,\f + \fr 1:20 \ft U David-ma'yoona tsuagetu.\f* gi hownne'yoo ka Mary nodukwadookwuse, oosoo ka Te Naa Besa Pooha-toohakwi kohe'a. \fig Soo toha kasa-ga'yoo ka Joseph-baa petu oo nose-kuwi|src="CN01634b.tif" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Mattew 1:20" \fig* \v 21 Ka Mary saa'a tooa-doose, u sakwa yise Jesus mee oo nea, Numu Magwetzoidu, mee na'unnedu. Oosoo Jesus pumme nanumu, pumme naka'oedyukudu magwetzoikwudu, ka suda mu tumatuguna mu nemawunikukwu.” \p \v 22 O'nosoo soo Te Naa yadooawabe ka Te Pabe'e-witu waha. Meno'o yise toge oo-toogoosoo manepetu. Soo Te Naa yadooawabe mee unnepu, \v 23 “Soo tsuadumu gisoo nana-no suda manedu saa'a kohease, naatse dooa'adoodooa. Oosoo naatse Emmanuel mee naneadooa, Soo Te Naa tamme-no, mee na'unnedu.” \p \v 24 Soo Joseph yise saa'a ka Mary nodukwadoo, ka Te Naa tummatzidu toha kasa-gakoo pumme netamma-kwa'ne. \v 25 Pana soo Joseph gi ka Mary matzama, saa'a oo tooa'adoose ka oonga'a Jesus mee oo nea. \c 2 \p \v 1 Ka Jesus ka Bethlehem mee naneadu-kwi nadooa'adoose, saa'a susumudu numu taba tsebooena-kwana kemmadu, ka mu paatoozooba-witu sopedakwadoodu ka mu Jew numu-kooba katudu, Herod mee naneadu-baa petuse oo tubenga, \v 2 “Hano soo tuha'yoo nadooa'adoopu ka mu Jew numu-kooba katukwudu? Numme ka paatusooba poonne paba patakwetseapunne ka tsebooegese, ka oo nawuena ne tuukwedu. Yow numme petuhoo oo-matoo nanesootuhigena.” \v 3 Soo Herod oo nakasutakuoo. \v 4 Soo Herod yise ka mu Jew numu nanesootuhidu moohedu nanano sumu tuungu, yise mu tubengu, “Hanotoo yise soo Mu Pabe'e nawuekwu?” \v 5 Umu yise meeoo, “Oona ka Bethlehem mee naneadu-kwitoo ka yaa teepu Judea mee naneadu-koobatoo nawue, mu nanatugwengapu-wa'nesoo. O'nosoo soo Te Naa yadooawabe tubotuguna Te Naa tunemamakwupu, \v 6 ‘Soo Bethlehem mee naneadu ka teepu Judah-koobatu unu nanenagapunnedu. Soo numu ka nuga Jew nanumu moohekwudu oonona saa'a kemmadooa,’ mee soo Te Naa mooasoo unnepu-ga'yoo.” \p \v 7 Soo Herod yise ka pumme tummatzidu meeoo watze netamma, “Ka mu numu mu paatoozooba-witu sopedakwadoodu numu nu-matusoo taya.” Soo Herod yise meeoo mu tubenga, “Hannano'o soo paatoozooba mu poonnepu tsebooege?” Umu ka ooka tu pudu poonne-kwitu oo tuukwe'e. \v 8 Soo Herod yise meeoo mu netamma, “Soo tuha'yoo Bethlehem-wi mee nu oo naka. Mu sakwa mease, ka oo mayudooase, e tuukwe, o'no nu punno'o oo-matoo nanesootuhikwu,” mee'e soo Herod mu esayikute. \v 9 Umu paatoozooba sopedakwadoodu yise Bethlehem-witoo mease ka paatoozooba poonnesoo. \v 10 Umu tubetse besa sokwama ka paatoozooba poonnesesoo oo nageka, umu paatoozooba sopedakwadoodu yise ka nobe ka tuha'yoo pukwi'yoona-wi petuga. \v 11 Umu paatoozooba sopedakwadoodu yise ka nobe-kwi tzoonooakase, ka tuha'akoo poonne, ka oo pea Mary mee naneadu noko, umu oo-matoo nanesootuhi ooka tu hee-matu oo heme: unu nanenagadu oa tupe, ka besa kookwanadu, ka unu nanenakudu sanape numu ya'ena punoko natuguyina tuwazoo. \v 12 Ka mu nose-kwi umu paatoozooba sopedakwadoodu mee natuuya tuukwe, “Gi ka Herod-matoosoo kodyukapana. Atatamesoo nobe-kwitoo kodyuka.” \p \v 13 Ka mu paatoozooba-witu sopedakwatoodu numu kodyukase, soo Joseph mee nose. Ka oo nose-kwi, soo Te Naa tummatzidu, toha kasa-ga'yoo oo-baa petuse mee yise ka Joseph netamma, “Yotsese, namamea ka teepu Egypt mee naneadu-kwitoo, ka Jesus noko Mary hanega. Osoo tutooepunne, nu saa'a mu tuukwedooa, o'no saa'a yise mu kodyudooa. Soo Herod ka Jesus watekwu ka Jesus batsakwuse.” \p \v 14 Soo Joseph yise ka tuponnese ka tu nosepu mayoho ka Egypt-witoo togaba-ma namamea, tu nodukwa noko tu tooa'a nobeahooka. \v 15 Umu ooosapa Egypt-wi ka Herod numu-kooba oo katu. Esoo namanedu Te Naa o'nosoo tunemamakwupu oo yadooawabe tubona meeoo, “Nu ka e dooa Egypt-wikoo bihookwu.” \p \v 16 Soo Herod unutse suta'a ka mu numu ka paatoozooba-witu sopedakwatoodu gi pu-baa kodyu petugasoo, “Umuga sumuna e nemooaga,” mee soonamme. “Oosoo mu Pabe'e sumuna saa'a e kapikoo e tatsatsebooadooa,” mee soonammena. O'no yise ka mu tu tutukwutumawabe no'oko nana'atse, waha tomodu-toohatu dooake, mu oonga'a nokosoo ka Bethlehem-witu goe tuungu umu oo-tzage'e-kwitu tuwow. Meno'o ka soo tuha'yoo oonano'o tomopu mee oo sooyugwena ka umu paatoozooba-witu sopedakwadoodu pumme tuukwe-makoo. \p \v 17 O'nosoo soo Te Naa yadooawabe Jeremiah mee naneadu ekow botugu meno'o yise oo-toogoo manepetu. \v 18 “Ka mu Jew numu Ramah mee naneadu tubewa-gapunnedu-kwitu ewa'yoo numu tubetse unu sakwa'e. Umu tu doodooamu-kooba sakwina gi pumme netusoonaku-wa'ne ka tu doodooamu tuipu.” \p \v 19-20 Ka saa'a soo Herod yise ya'e. Ka oo ya'ese, soo Joseph nosesoo tuwazoo. Soo Te Naa tummatzidu, toha kasa-ga'yoo oo tuukwe'e ka oo nose-kwikoo punowsoo no'yoona kodyuka ka mu Jew nanumu tubewa-witoosoo, ka mu Jesus-noko Mary-nosoo. \v 21 Umu oo too'e nebatsayagadu mooasoo tuipu. Ka kodyukamena, \v 22 soo Joseph meeoo tunaka soo Herod tooa Archelaeus mee naneadu ka tu naa kapi manese ka mu Jew numu-kooba meno'o katudu, ka Judea mee naneadu teepu-kooba. Ka meeow tunakase oto tu meakwu-ma sua'e. Soo oo nosepu punno'o gi oonow mu mea tuungu. Ooonne'yoona umu ka Nazareth mee naneadu ka teepu Galilee mee naneadu-kwi petuga. \v 23 Ka o'nosoo Te Naa yadooawabe unne-kwa'nesoo manekena soo Te Pabe'e-witu. Mee'e soo Te Naa yadooawabe unnepu, “Oosoo ka Nazareth mee naneadu-wi'yoo kemmakwu.” \c 3 \p \v 1 Ka saa'a sumu'yoo nana John mee naneadu mu numu baa-wi matzakadyakwe oona gi hemma nadukadu pukwi naa-wi'yoona. Soo John mu numu pu-baa petudu mee netammayakwe. \v 2 “E nakapunne, mu sakwa ka suda mu tumatuguna ma'wu, pudusoo soo Te Naa no'oko numu nemadabuekwu.” \p \v 3 O'nosoo soo Te Naa yadooawabe Isaiah ka John gisoo nadooa'adoo oo manekwuna, mee botugupu “Mana ka hemma nadukadu gi naa-kwi'yoona sumu'yoo nana ka Te Naa pooha-toohakwi numu tunesootabuekwu, ‘E nananumu mu sakwa muusoo nuummabetseapunne ka Te Pabe'e pudusoo petukwunoto. Mu sakwa kaaheno tusooyugwe, o'no mu besa oo nakabetseanokwu.’ ” \p \v 4 Soo John puhu nagwese-kwi namasooana mokobu nate'a. Kua noko nota peha tukana oo-ma naakugwetzoinumme. \v 5 Ewa'yoo numu tooe hanotu tooe\f + \fr 3:5 \ft Ka Jerusalem nakwanatu, ewa'yoo tuwazoo ka teepu Judea nakwatu, noko ka teepu-koobatu ka baa hooodu Jordan mee naneadu-kumitu.\f* oo-baa petudyakwe. \v 6 Umu ka suda tu tumatugupu wahana yise mu nemawunidyakwe ka kaaheno meadabekwu mee tusooyugwese. Soo John yise ka Jordan mee naneadu hoo-kwi mu matzakadyakwe. \v 7 Mu Sadducee-no Pharisee mee nananeadu numu nanesootuhi moohedu tooe gi tunaka'oedyukupana ka John-baa petugase, umu punno'o baa-wi oo namatzaka tuungu, soo John yise mee mu netamma, “Mu unu etza'a. Saa'a soo suta'yoo mu-matoosoo kodyukwu. Mu baa-wi mumme e matzaka tuungu pana mu gi ka mu tuma'emukwapu nematzagakwuna'e. \v 8 Mu mooe'ugasoo sakwa ka suta mu manena tubetse ma'wukase ka besa tamme manese, o'no sakwa yise nu baa-wi mu matzaka. \v 9 Gi besa nasooyugwena mee unnegonnopana, ‘Numme yaahoo Te Naa doodooamu numme ka Jew numuna.’ Mu tookwa gi oo nakasopedakwadoo soo Te Naa tooe hownnekoo tooe tu doodooamu mu mesoo mayugwe. \v 10 Mu sakwa besa tumatugu. Mu ka ooosapa gi besa tumatuguna, mu kadoo namayugwekwusoo tooe haga tooe gi he-toogoo besa'yoo natunikwu. \p \v 11 Nu ka baa-wi mu matzakase, mu ka sutakoo podo mu meana ma'wukase, ka besa'hoo podo meadabekwu. Pana soo Te Pabe'e pudusoo petukwu nuga oooonakwatusoo unu pooha-ga'yoo, nuga oooonakwa besa'yoo tuwazoo. Soo Te Pabe'e ka Te Naa Besa Pooha-matu-ma mu sootuhikwu, oosoo besa, gi totsabu mu mayugwekwu. \v 12 Soo Te Pabe'e petuse ka mu numu yaa teepu-koobatu nemadabuedooa ka mu bebesow ka mu suta-nagakoo tzobadooa. Ka pepesahoo numu yise tu nobe-kwi nabaa'yookukwu. Mu suta'yoo numu gi tunaka'oedyukudu ka tubetse gi tokedu goso-witoo nama'anakwunikwu.” \p \v 13 Soo Te Pabe'e oona Galilee mee naneadu-wi'yoona kemmase oona ka Jordan hooda-kwi ka John-baa petuga. \v 14 Yise ka John baa-wi namatzaka tuungu. Soo John yise meeoo oo netamma, “How yise u nuga oooonakwasoo besa'yoo pana nuka baa-wi namatzaka tuungu?” \v 15 Soo Te Pabe'e oo nanekwegea, “U sakwa nuka baa-wi matzaka, no'oko ka Te Naa unnepu mayohona.” \v 16 Soo John yise ka Te Pabe'e baa-wi matzaka. Ka Te Pabe'e batzebuegena soo Te Naa Besa Pooha pa'anakwana kwe'na'a tubongo yotse punoonooeke-kwa'ne manegese oonaga mani petu. \v 17 Soo Te Naa pa'anakwana yadooase mee unne, “Esoo Nuga Besa Tooa, nu-kwa'ne'yoosoo. Nu unu a soopedyana besa ma-matoo soonamme.” \c 4 \p \v 1 Soo Te Naa Besa Pooha ka Te Pabe'e sukwe oona numu-wanatoo taya oo nanesootuhi tuunguna. \v 2 Soo Suta'yoo yise suda oo too'e nemadunaga'a. Watsu mano (40) tooi petuga nanesootuhina gi hemma tukana. \v 3 Ka saa'a yise soo Suta'yoo ka Te Pabe'e meeoo too'e netamma, “U sakwa nasootza'me ka Numu Manumudoopu Tooa'ana. U sakwa ka eka tupe tukaba mayugwese ka tsuayina a tuka.” Soo Te Pabe'e gi oo soonakabetseana, meeoo oo sukwe netamma, \v 4 “Soo E Naa meeoo unnepu, ‘Soo tukapu suu'mu nadukana gi numu magwetzoi-wa'ne'yoo. Ka Te Naa unnepu suu'mu nakabetseana mu numu namagwetzoikwu.’ ” \p \v 5 Soo Suta'yoo yise ka Te Pabe'e oona Jerusalem-witoo pabow nobe, pukwi mu numu nanesootuhi-kwitoo bikea. Pa'atse'e ka pabow nanesootuhi nobe-kooba oo bi petugase \v 6 yise meeoo oo netamma, “U sakwa nanasookwugi manena ma-kooba'yoona nadawunihoo u ka Numu Manumudoopu Naa Dooa mee unnena. U gi namaniyaha-wa'ne'yoo ka u Naa u-kooba tueya'e. ‘Soo U Naa ume pumme tummatzidu toha kakasa-gakoo u-kooba tueya'e tuungukwu, umu pa'akoosoo u-gwuuhookwu.’ ” \v 7 Soo Te Pabe'e yise meeoo oo netamma, “Nu gi ume unnena nakabetsea-wa'ne'yoo, soo Te Naa mooasoo meeoo unnepu, ‘Tamme sakwa gi ka Te Naa tooe hownnekoo tooe mapoonnepana, ha'oo sakwa oosoo mani mee sokwamadu-kwa'ne.’ ” \p \v 8-9 Soo Suta'yoo yise tuwazoo oo bi ka oona pa'a kiba-matoo petugase, mu no'obatusoo nana'atakoosoo numu ka teepu-koobatu oo tzapoonnekute. Soo Suta'yoo yise meeoo tuwazoo ka Te Pabe'e netamma, “O'nosoo nuka mu numu yaa teepu-koobatu moohe tuungu, umu yise no'yoona e nakabetseakwu. U ka nu-matoo nanesootuhina, nu ume mu nakabetsea tuungukwu.” \v 10 Soo Te Pabe'e ka sutakoo meeoo netamma, “Nu gi u-matoo nanesootuhi-wa'ne'yoo. Soo Te Naa mee mooasoo tubotugupu, ‘Tamme sakwa ka Te Naa-matoo suu'mu nanesootuhi. Tamme sakwa ookow suu'mu nakabetsea.’ ” \p \v 11 Soo Suta'yoo yise ka Te Pabe'e too'e nepetukuse oo soomabanase, oo-baa'yoo meahoo. Yise Te Naa tutummatziwabe, mu toha kakasa-ga'yoo oo-baa wupetuhoose, ka Te Pabe'e tummatzi. \p \v 12-16 Soo Te Pabe'e ka John nakwutamase oo nakase, ka teepu Galilee-witoo kodyuka. Ka Nazareth-wi nobe-ga pana ka Capernaum mee naneadu-witoo nowu'a. O'nosoo soo Te Naa yadooawabe Isaiah mee naneadu ka Te Pabe'e manekwuna mee botugupu. “Mu numu ka Capernaum-wi\f + \fr 4:12-16 \ft 4 Soo Capernaum umu teepu Zebulan noko Naphtali mee nananeadu tasegayi, ka paba hooodu Jordan mee naneadu noko ka banunadu-tamme po habetu-kumaba.\f* nonobe-ga'yoo uga gi Te Naa unnepu nakasopedakwatoodu. Wunametoo gi ka Te Naa unnepu naka pana meno'o yise umu Te Naa unnepu nakasopedakwadoose Te Pabe'e-wi tunaka'oedyukute.” \v 17 Yaa manakwana soo Te Pabe'e yise mu numu ka Te Naa-witu nanesootuhi tunedyooekooha, mee yise mu netamma, “Mu sakwa ka sutakoo gi nakabetseapana, ka besa'hoo podo meadabe, o'no soo Te Naa no'oko pumme naka'oedyukudu sootuhikwu.” \p \v 18 Waha'yoo nawanga'a pakwegana, mu Andrew-no Simon Peter mee nananeadu. Umu ka puma tu tuukwina ka banunadu-witoo wukwazuyakwe, soo Te Pabe'e ka pakumi meana mu poonnese meeoo mu netamma, \v 19 “Mu sakwa nu-no memease e tummatzimo. Nu mu tunedyooena mu e nakatzimokwu, o'no mu numu nu-kwitu naka'oedyukukwu.” \v 20 Umu nawanga'a yise ka puma tu tuukwina ma'wuoogase yaa manakwana ka Te Pabe'e nakatzimodu manegakwu. \v 21 Umu-tzage'e waha'yoo nawanga'a James-no John ka tu naa Zebedee mee naneadu-no punno'o oona sake-wi'yoona ka puma tu tuukwina mabetsabedyakwe. Soo Te Pabe'e ka banunadu kumi meadabena mu poonnegase mu nawanga'a bi. \v 22 Umu yise ka tu sake noko tu naa ma'wukase ka Te Pabe'e-no memeahoo. \p \v 23 Soo Te Pabe'e yise no'oko ka teepu Galilee mee naneadu-kooba'yoona no'oko mu tuoegoedu mabesakumena, yise mu nanesootuhi-wi'yoona tuwow mu numu tunedyooemena mee mu netamma, “Mu sakwa ka Te Naa naka'oedyuku, pudusoo soo Te Naa puusoo besa mu sootuhikwu.” \v 24 Mana tooe hano tooe numu ka Te Pabe'e-witu naka, ka teepu Syria mee naneadu-witoo tooe. Mu numu tuoegoedu hane petudyakwe, tsoapayidu, ya'ehookayidu, gi yuyutsunga manepu numu tuwazoo. Soo Te Pabe'e yise mu mabesakuyakwe. \v 25 Ewa'yoo numu yise oo nakatzipetu. Mana ka teepu Galilee-witu yise tuwazoo mana teepu Sumu Mano Nogadu-witu, Judea mee naneadu, yise ka Jerusalem mee naneadu-kwitu, ka hooodu Jordan mee naneadu ooenapatu numu tuwazoo ka Te Pabe'e-baa petudyakwe. \c 5 \p \v 1 Soo Te Pabe'e ewahoo numu pu-baa petudyidu poonne ka nanaewasoo mu manemena. Ka oonahoo po'woa-matoo mease, o katuse numme pumme nakatzimodu \v 2 putzage'e petuse ewow numu pumme nakapunne soo Te Pabe'e ka mu numu nanesootuhi tunedyooena mee unakwe, \v 3 “Tamme ka Te Naa sookwina oo sopedakwadoona tamme besakoo nasootuhikwu. Soo Te Naa puusoo te nemadunagakwu. \v 4 Tamme ka yaa teepu-kooba'yoona suda te tumatuguna nemowunise, o'no suu'mu besa nasootuhikwu. Soo Te Naa besa te masokwamakukwu. \v 5 Tamme besa'yoona ka gi nidyupuna, tamme nasootuhikwu. Saa'a soo Te Naa ka teepu besasoo matabuese, tamme gi moobegwaga oo-koobakwi gwetzoimokwu. \fig Po'wa-ma katuna mu numu tunedyooe|src="CN01700B.TIF" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Matthew 5.5" \fig* \v 6 Tamme nasootuhikwu ka Te Naa tubetse naka'oedyukuna. Soo Te Naa oe te tummatzikwu, ka besa pumme te nakabetse'a. \v 7 Tamme ka kukumma'akoosoo numu tutuha sooyugwena besa nasootuhikwu. Soo Te Naa punno'o tamme tutuha sooyugwekwu. \v 8 Ka Te Naa-tamme besa tusooyugwena tamme nasootuhikwu. O'no tamme ka Te Naa sopedakwadookwu. \v 9 Ka nanakukumma'akoosoo numu nanapua'a neyugwena, tamme nasootuhikwu. O'no tamme Te Naa-wa'ne'yookwu. \v 10 Ka Te Naa te nakabetse'a mu numu ka suda te matuguna, tamme nasootuhikwu. O'no soo Te Naa no'oko nasootuhipu tamme tu tuukwegapu ma te sootuhikwu. \v 11 Mu ka mu numu mumme gi petzabena gi too mu-no mu napua'a, nanasuda nu-koobatoo esayina, mumme suda mu netamma sapa, gi suda sokwamapana, mu besa nasootuhikwu. \v 12 Mu sakwa besa sokwama soo Te Naa saa'a ka tu yadooawabe-kwa'ne mu sootuhidooa, ka pu-baa mu petugase. Mu numu o'nosoo manakwana ooosapa ka Te Naa yadooawabe suda matugu. \p \v 13 Soo ongabe puu ka tukapu besa makamakute, tamme tutunaka'oedyukudu mu numu besa-tamme moohekwu. Soo ongabe ka tu kamana kadoo'ookoo gi he-toogoo besa'yoo, oosoo yise nahanekwunikwu. Ooosoo tamme punno'o ka gi mu numu tummatzina ka gi kamadu ongabe-kwa'ne tamme gi he-toogoo besa'yoo. \p \v 14 Tamme sakwa numu kootabuakudu-kwa'ne manepunne. Soo kootabuadu ka giba-ma'yoona puu kwinga'yoopana mesoo napoonne. \v 15 Soo tukootabuakunoo ka paa'a'yoona kwinga'a-kwitoo mesoo kootabuakute. Soo numu nobe-kwitu puu ka kootabuapunnena numu no'oko hemma mesoo poonne. Gi soo numu ka tukootabuakunoo-kooba hemma hane. \v 16 Yooonnekoo ewa'yoo numu ka besa manena, ka tukootabuakunoo-kwa'nesoo, o'no yise mu numu ka Te Naa netubetse'yikwu. \p \v 17 ‘Soo Te Pabe'e ka te mooa tumayohope gi he-toogoo mayugwe,’ mee sumuna na'unnekwu. Pana soo Te Naa no'oko eka nabodu togesapa e mayugwe tuungu, gi kadoo'oo mu nemayugwe. \v 18 Nu mu tuukwekwu, soo Moses ka o'nosoo umu te nanamooatupu oo tuukwepu no'yoona kaaheno manekekwu. Oosoo gi atasoo mane-wa'ne'yoo. \v 19 Soo tooe haga tooe gi ka a nabotuguna nakabetseadu, tamme tu netammana, yise ka mu numu gi ooka nakabetsea tuunguna oosoo gi hee manekwu, ka Te Naa tamme oo nemadabue-wi oo manepetuse. \v 20 Tamme sakwa unu tunakabetsea, ka umu nanesootuhibu numu tunedyooedu, ka mu nanesootuhidu-nagatu Pharisee mee nananeadu oooonakwasoo. O'no yise soo Te Naa te sootuhikwu. \p \v 21 Umu te nanamooatupu mee te tuukwedu, ‘Tamme ka numu batsase, soo numu nehanedu sakwa punno'o te mesoo batsa.’ \v 22 Pana nu mu tuukwekwu tamme ka te pua'a sutakuna tooetoo oo nesootzemana, te tuma'emukwana saa'a tamme matusoo kodyukwu. \v 23 Tamme mooasoo yaa ka pabatsekoo nanesootuhi nobe-kwi petugonnose, ka Te Naa-matoo nanesootuhikwu. Tamme yise ka suda te pua'a te matuguna soomayuhoose \v 24 besasoo ka te pua'a-no hemma nemadabuese, yise o-no ka Te Naa-matoo nanesootuhikwu. O'no yise tamme besa nasootuhikwu. \p \v 25 Tamme ka numu sudu matuguna soo numu ka numu nehanedu-kobenatoo te bikwuse tamme sakwa oo pua'adoo togesoo meadabena. ‘Ta sakwa oo soomu'wa,’ mee oo netamma. Tamme ka gi oo pua'agana, ka tunehanepe-wi petugase oosoo tamme-witu suda ka numu nehanedu-kobena'yoona te nemadabuekwu. Soo numu nehanedu yise ka mu tukwutumadu tamme wutuma tuungukwu. \v 26 Tamme yise nakwutumatugukwu, ka tamme tu tunekwina te mamakwu-kwitootooe, mee'e nu mu tuukwe. \p \v 27 Umu te nanamooatupu putoogoo tumayoho meana o'nosoo mee te tunetammakupu, ‘Tamme sakwa gi nanakukumma'a-nosoo nanapotammapana.’ \v 28 Nu mu tuukwekwu tamme sakwa gi te pupua'a nodukwa-no tooe how tooe manepana, tamme tookwa mooasoo te soonamme-kwi suda tusooyugwe ka oo manena. \v 29 Nu sakwa puu ka tumadinakwatu e pooe tzatsebooase oo takwasukwuni ka ookahoo suda nuka mayugwe. Tooe nu sumusoo pooe-gana natukuse sapa gi ha'oo, o'no gi no'yoona e tookoo ka nidu-kwitoo natzakwunikwu,” mee'e soo Jesus e-makoo te tunenagakute. \v 30 “Nu sakwa ka tumadinakwatu e mi tseka'ase oo wuni ka suda oo-ma tumatuguna. Tooe nu ka sumusoo mi-gapana gi ha'oo ka sutakoo e mi kadoo'oo mayugwese gi no'yoona e tookoo natunikwu. \p \v 31 Soo te tumayohope meeoo, ‘Tamme sakwa ka nupoonnekwunikwuse oo botuguna oosoo gi hownne'yoo tamme ka te nodukwa-no napoonnekwunikwuse.’ \v 32 Pana nu mu tuukwekwu tamme sakwa ka nodukwadoose gi te nodukwa poonnekwunipana, tamme tuma'emukwa ka oo poonnekwunise. Soo te nodukwa ka kumma'akoosoo pootammana, tamme oo mesoo poonnekwuni. Tamme sakwa gi a napoonnekwunina mogo'ne nodukwadoopana. \p \v 33 Umu te nanamooatupu mee tuwazoo te tunedyoo'e, ‘Tamme sakwa ka Te Naa-makoo meesoo tunedyahana, ka namano hayu te unnese, tamme oo-toogoo manekwu.’ \v 34-37 Ka oo wahana, kaaheno oo waha, mee'e nu mu netamma, o'no mu numu besa mu sooyugwe. Yaatusoo hemma mamanepunne-makoo gi tunedyahapana. Yise gi too Te Naa manepunne-makoo tunedyahapana. Gi too tamme tammesoo nanedyahapana. No'okoo hemma, soo Te Naa matabuepu, no'yoona hee oo-tooha manepunne. \p \v 38 Umu te nanamooatupu ooosapa mee te tunedyooedu, ‘Soo tooe haga tooe ka tu pua'a pooe tsetzatseboogese, oogow pooe sakwa punno'o natsetzatsebooge. Ka e tamma nadosawekuse, oogow tamma sakwa punno'o nadosaweku.’ \v 39 Nu mu tuukwekwu tooe suda tamme tu matugu sapa, tamme sakwa gi umu-no nagoepana. Ka sumunakwatu te soba namatake'ehoose tamme sakwa oo sukwe tutzomunaku. O'no oosoo ka sumunakwatu matake'ehookwu tuwazoo. \v 40 Tamme sakwa ka gi hownnekoo mu numu tumanagakuna, oosoo ka te kwasu gwuuse sapa, gi hownne'yoo. \v 41 Ka tooe haga tooe hemma tamme mu tzagwuhu tuungu-tzage'etoo sapa, tamme sakwa kwinga'atoosoo ooka oo tzagwuhukuka. \v 42 Ka mu numu hemma tamme mu natuungu, tamme sakwa mu gea. \p \v 43 Mu ka sumuna o nakadu ka o'nosoo mu numu meeoo unegayakwe, ‘Tamme sakwa te pupua'amu soobedyana ka tamme wohonedu gi petzape.’ \v 44 Pana nu mu tuukwekwu tamme sakwa ka tamme wohonedu soobedya, too'e gi tamme mu soobedya sapa. Ka tamme mu nekusedya, tamme sakwa nanesootuhi besow umutoo nekwina. \v 45 O'no tamme ka Te Naa-wa'nesoo ka no'oko numu, tooe mu sutakoo sapa nanakwa'nesoo mu matugu. Soo Te Naa ka taba umu-koobatoo tsebooedu mada'e, ka powmabu tuwazoo. \p \v 46 Soo Te Naa gi besa te sootuhi-wa'ne'yoo ka mu numu tamme-too besa'hoo suu'mu besa nanamatukuna nanasoobedya. Mu suta'yoo numu punno'o ka besa tu namatuguna soobedya. \v 47 Tamme gi besa manakwe ka tamme pupua'amu suu'mu besa yadooena. Mu gi tunaka'oedyukudu puu besa mesoo nanapua'amu-ga'yoo. \v 48 Tamme sakwa ka Te Naa, te pa'anakwatu-kwa'ne'yoo, no'obatusoo numu besa soobedya. \c 6 \p \v 1 Tamme sakwa gi naanamanepana, gi ooosapa numu poonnena suu'mu besa numu matugupana. Soo Te Naa te pa'anakwatu, besa te sootuhikwu ka gi nasootza'mena ooosapa besa te manakwe. \p \v 2 Ka mu tutuha manedu te maka-kwa'ne, tamme sakwa gi numu tuukwepana ka tooe hano'yoona tooe oo manekwuse. Umu nanetzamedu numu ka Te Naa nakabetse'a mee nane'yugwedu suu'mu, oo manakwe. Umu ka mu tutuha manedu numu maka nobe-kobena'yoona, tooetoo nanesootuhi nobe-kwi'yoona mu numu maka, o'no mu numu mu poonnekwu. Mu numu mooasoo meeoo mu tuukwe, ‘Soo Te Naa mu sootubetsea'yi,’ pana ka numu koobena'yoona oo mu manakwe yise, ‘Umu besa manakwe,’ mee soo Te Naa gi mu netamma-wa'ne'yoo. \v 3 Tamme sakwa mu tutuha manedu watzemaka. Gi sakwa haga oo sopedakwatoopana ka oo te manakwe, tooe te besa pupua'amu pana. \v 4 Soo Te Naa te sootuhikwu, ka mu tutuha manedu te watze tummatza'e, ka te sopedakwadoona. \p \v 5-6 Tamme sakwa mana'yoona gi numu tamme poonne-kwi'yoona watze nanesootuhi gi namanasootza'me numu poonnena'yoona. O'no soo Te Naa toge manakwe mee te netammana, te sootuhikwu. Susumudu mu numu tunaka'oedyukudu mee nane'yugwedu nasootza'me, ka Te Naa-matoo papabatse nanesootuhina ka nanesootuhi nobe-kwi'yoona yise ona mu numu nonobe-kobena'yoona, tuwazoo. Mooasoo mu numu meeoo mu netamma, ‘Mu kaaheno manakwe,’ pana soo Te Naa gi mu sootuhi-wa'ne'yoo. \p \v 7 Tamme sakwa gi sumu-kwa'nesoo u'na'wepana ka gi oo nakasopedakwatoona. Mu numu gi Te Naa-wi tunaka'oedyukudu oo manakwe. Umu meeoo sokwama numme ka ewa unnena numme nanakabetseakwu mee. \v 8 Tamme sakwa gi ooosapa Te Naa ewasoo sumu-kwa'nesoo tuukwedyipana mooasoo soo Te Naa oo sopedakwatoo tooe gisoo pumme te tuukwe'e sapa. \v 9 Mee sakwa no'yoona numu nanesootuhi. ‘U, Ne Naa ne pa'anikwatu u tubetse besa'yoo. \v 10 U no'oko numme-kooba poohakatudu. Numme no'oko numu yaa teepu-koobatu ume mu nakabetseana soogwa'e, ka u-baatu-kwa'nesoo. \v 11 Nonotsa tu tabemea-kwi besa ne sootuhi. \v 12 Ka ne tuma'emukwana soomu'wana, ka mu numu suda numme matugu numme puu oo soomu'wa. \v 13 Ne matzino, kaaheno ne mayugwe. O'no numme besa-kwitoo tsebooe petugakwu.’ \v 14 Ka mu numu suda tamme matuguduna oo soomu'wase, o'no Te Naa, te pa'anakwatu punno'o oo soomu'wakwu ka suda te manakwe. \v 15 Pana tamme ka gi oo soomu'wuna ka numu suda tamme matugu, Te Naa, Te pa'anakwatu punno'o gi oo soomu'wa-wa'ne'yoo ka suda te tumatugu. \p \v 16-17 Tamme ka te nanesootuhina manekuna gi nasootza'mepana ka gi tukapu tukapana nanesootuhina, tamme sakwa besa sokwamana besa namabetsea. Mu numu tunaka'oedyukudu mee naneyugwedu puu nasootzamena gi namabetseana suda sokwamadu-kwa'ne tabuamo'o. Mu numu mooasoo, ‘Umu toge manakwe,’ mee mu netamma, pana soo Te Naa yise gi oo manedu sootuhi-wa'ne'yoo. \v 18 Tamme ka watze tukana nanesootuhina, soo Te Naa mooasoo gi te watzekute, ka mooasoo te sopedakwatoona besa te sootuhikwu. \p \v 19-20 Tamme sakwa ka Te Naa tamme sootuhikwuna ooosapa soogwipunne. Tamme ka oo-matu mease saa'a oo-baa'yoona soo Te Naa ooosapa besa te sootubetsea'yina ewa te nenagakwu. Tamme sakwa gi yaa teepu-koobatoosoo hemma te heegana mu numu unu nenagana soogwipana, gi ka teepu-koobatoo hemma ka Te Naa oooonakwa nenagapana. Umuoo ooonne'yoo kadoo'oo sukwe manepetugadyidu: susumudu natzasoo'adu, susumudu yungusanadooadu, susumudu natuduhatsasooadu. \v 21 Soo unu te nenagapunnena ka Te Naa-baa gi kadoo namayugwedu, gi tuwazoo natutuhatzasooadu. Soo te pewu yise ooosapa ka unu te nenagapunne-kwi manepunnekwu. \p \v 22 Soo te pooe tukootabuakunoo-kwa'ne'yoo. Tamme ka besa yaatu poonnena suu'mu tamme besa'yookwu, pana tamme ka sutakoo poonnena suta tusooyugwekwu. Tamme ka unu tammesoo besa tusooyugwena nasootuhikwu. \v 23 Ka tooe hemma tooe sutakoo soohanena ooosapa togano-kwi manepunne. Tamme ka waha-tamme tusooyugwena ooosapa ka togaba-witu-kwa'ne'yookwu. \p \v 24 Gi tamme waha-tamme tusooyugwena tamme gi waahoo nakabetsea-wa'ne'yoo sumu-no'okwisoo, tamme sakwa ka Te Naa nakabetsea, gi sakwa tamme ewahoo hemma nananenagadu suu'mu te heegakwuna soogwipunne. Tamme puu gi nanokwisoo waahoo numu moohedu nakabetsea-wa'ne'yoo. Tamme sumuna sumuhoo besa soobedyana ka sumuoo gi petzabekwu. \p \v 25 Nu mu tuukwekwu mu sakwa gi nasootookepana gi suda nasooyugwewunupana ka tukapu mu kutuugekwuna, ka baa mu heebena mu tuugekwuna, ka wunapu pukwi mu namasooakwuna mu tuugekwuna. Soo Te Naa ka gwetzoibu te sootuhikwu. \v 26 Tamme sakwa ka mu hootseba'a soohanena umu puu gi hemma ha'oo yugwepana tu tukana ma'yu ka Te Naa pumme mabetse'a. Tamme puu mu hootseba'a oooonakwasoo nadatsungadu. Soo Te Naa suu'mu puu no'oko te mabetsea tuwazoo ka kwinga'atoo te gwetzoimokwuna. \v 27 Tamme gi hownnekoosoo tammesoo kwinga'atoo te gwetzoimokwuna mada'e tamme sakwa yise gi ka tukapu te tuuge-kwitoo suda soonammekupana. \p \v 28 Tooe ka wunapu pukwi mu namasooakwuna tuugepana gi oowetoo suda nasooyugwepana. Mu tonegea'a puu tubewabe-kwi naadu. Tooe umu puu gi hemma nakoobatoo matabuepana besa tatabu'a. \v 29 Umu tonega'a ka Jew numu-kooba katudu Solomon mee naneadu kwasu oooonakwa besa tatabu'a. \v 30 Soo Te Naa umuoo tonegea besa tatabua matabue, tooe yabesoo mu takwasuhookwuse sapa. Tamme sakwa ka ooka Te Naa tamme mabetseadu nakabetsea. \v 31 Tamme sakwa yise gi suda sokwamapana ka ha'oo tukapu natoogoo tuugena tuwazoo baa natoogoo te tuugekwuna too'etoo ka wunapu pukwi te namasooana te tuugena tamme sakwa gi suda sokwamapana \v 32 ka umu gi tunaka'oedyukudu-kwa'ne umu puu gi hekwitoo sapa suda nasooyugwe. Mooasoo soo Te Naa te pa'anakwatu tamme-koobatoo te sopedakwadoo, puma te gwetzoina te sootuhi. \v 33 Tamme sakwa ka Te Naa besa te nakabetseakwuna unu soogwi. Oosoo yise no'oko hemma puma te gwetzoina te sootuhikwu. \v 34 Tamme sakwa yise gi suda oo sokwamakupana, ka saa'a hemma manekwuna. Tamme mooasoo togekoo suda namanatsa'yana oosoo puusoo oo-toogoo manemeana nasoomu'wadu. \c 7 \p \v 1 Tamme sakwa gi tunesootzimapana, gi tuwazoo suda numu netammapana, o'no soo Te Naa besa te sooyugwe. \v 2 Tamme ka mu tummatzina, soo Te Naa oogow punowsoo te makodyukukwu. \v 3-4 Tamme sakwa gi te pua'a nesagwikupana, ka sagwane oo tuma'emukwase. Tamme sumuna ookowsoo tuma'emukwa. Hownnekoo yise mu ka mu pua'a pooe-wikoo tuutsekoo hemma mesoo poonne ka mummesoo pooe-wikoo hemma pabatsekoo katu sapa? \v 5 Mooe'ugasoo mu sakwa mummesoo pooe-witu tzatsebooase, o'no mu yaatu poonnena, ka mu pua'a mesoo tummatza'e. Ooosoo sakwa mu ka suda mu tumatuguna yugwese, o'no mu ka mu pupua'amu mesoo tummatzi. \p \v 6 Tamme sakwa ka mu numu gi tamme nakabetseadu, gi ka Te Naa besa unnepu tuukwepana. Umuoo ka Te Naa besa unnepu gi heesoobedyana, gi hemma sootubetseyi. ‘Oosoo gi hee,’ mee umuoo numu sokwamana te nekusegeakwu. \p \v 7-8 Tamme ka oo soogwina, nanetsagwayina, o'no tamme ookow nasootuhikwu. \v 9 Ka mu tooa'a tukaba nekwa'e, mu puu gi tupe oo gea-wa'ne'yoo. \v 10 Ka pakwe oo nekwa'e, mu puu gi togogwa oo gea-wa'ne'yoo. \v 11 Tooe tamme gi totoge'yoopana puu te dooamu besa matugu, soo Te Naa yise tamme besa matuguna te sootuhikwu. \p \v 12 Tammesoo besa namatugu-kwa'ne sakwa tamme besa numu matugu. O'no yise tamme no'oko ka Te Naa tamme tunetammakuna mayohokwu. \p \v 13 Tamme sakwa ka Te Naa besa podo meadabe, oosoo unu nameana tuutze hano'yoo, pana soo suta'yoo po paba hano'yoona suta-kwitoo name'a. Ewa'yoo numu ka sutakoo po nake. \v 14 Pana soo Te Naa besa po tubetse nagwetzoidu-kwitoo name'a, gi moobegwa-ga'yoo. Oosoo tuutze hano'yoona huutse'yoo numu ekow nage. \p \v 15 Tamme sakwa mu esagoedu numu, mu Te Naa yadooawabe mee nane'yugwedu gi naka'oedyukupana. Umuoo nunu'u-wa'ne'yoo numu kadoo'oo mayugwedu, too'e besa'yoo mee nane'yugwepana. \v 16-17 Mu ka mu ooonnekoo numu sopedakwadookwu ka suda mumme mu matugu-makoo. Tamme puu wuyupooe gi tsa'abu-makoo wuta'ne-wa'ne'yoo, wuyupe-makoo suu'mu. \v 18 No'yoona soo hee namasuadu tu pooe-kwa'nekoosoo suakute, susumudu besa'yoo, susumudu suta'yoo. \v 19 Soo tsa'abu sutakoo pooe-ga'yoo gi pumme tuka-wa'ne'yoo, gi he-toogoo besa'yoo nuubetakwunina natuna'e. \v 20 Susumudu numu eka sutakoo pooe-gakoo tsa'abu-kwa'ne'yoo mu tumatugu-makoo umu nasopedakwatoo ka gi he-toogoo besa'yoona. \p \v 21 Umu Te Naa nakabetseana oo tubetse naka'oedyukudu suu'mu oo-baa petugakwu, gi umu Te Pabe'e nakabetseadu, mee naneyugwedu. \v 22 Ka e kodyu petuse ewa'yoo numu mee e netammakwu, ‘U yow E Pabe'e. Nu ooosapa u unnepu mu numu tuukwedu. Nu mu tsoapa nematzagakwuni, ka mu tsoapagoedu-makoo. Nu ewa nanabesa tumadabuegena, u pooha-toohakwi.’ \v 23 Pana nu mee mu netammakwu, ‘Mu gi nu-notu, gi nu-tsage'yoopana mu ewa numu nemooaga. Ooonne'yoo nu mu ta'ya.’ \p \v 24 Ka besa e naka tumayohokudu puu nu tuukwekwu. Tupe besa nobetoodu-kwa'ne'yoo, oosoo puu ohobudu gi namanubue oo matabue. \v 25 Tooe ka baa unu hoo'oo ka teepu putoohakwitu patokwenawunu sapa gi ano'a, oosoo ka besa namadabuepuna. \v 26 Mu numu ka e unnena gi oo nakatumayohodu, ka nana tu nobe teepu-kooba oo sukwe matabuedu-kwa'ne'yoo. Soo oo nobe-toona ka baa unu hoo petuse patadyoomowkwu. \v 27 Ka tu powma petuse ka baa unu hoo'oo, unu tu hukwa petuse soo nobe gi besa namadabuena wunapowkwu tubetse paba suda unni petuse, gi hee nabena'e.” \p \v 28-29 Ka Te Pabe'e yadooamakwuse mu numu mee nananetamma, “Numme gi meeoo na'unnedu nakadu. Soo Te Pabe'e tubetse besa ka Te Naa unnepu-witu wahadyakwe, gi ka umu te nedyooedu-kwa'ne.” \c 8 \p \v 1 Soo Te Pabe'e yise ka giba-ma'yoona wuegena, ewa'yoo numu oo-ma tzabehooke. \v 2 Sumu'yoo nana tookoo uayidu ka Te Pabe'e tuukwese nama oo pooha-matugu tuungu. \v 3 Soo Te Pabe'e Jesus yise oo-ma pooha matuguse mee oo netamma, “Nu u mabesakukwu. \v 4 U sakwa ka mu numu nanesootuhikudu petuse, ka meno'o besa u manepu o tzapoonneku yise ka Moses tamme tunetamma-wa'nesoo Te Naa pooha tuwunikuse. Mu tzapoonneku ka u tookoo uayina namabesakuna. Pana gi ka mu numu tuukwepana ka ume e mabesakuse.” \p \v 5 Soo Te Pabe'e yise ka Capernaum mee naneadu-wi petugase sumu'yoo mu tukwutumadu moohedu-matu, tubetse wawa'a, oo-baa petuse, meeoo oo netamma, “U sakwa e tummatzi. \v 6 Soo tooebetse nuka tummatzidu gi yutsunga manepu oona e nobe-wi, unu nuummaba wumana. Nu ookahoo u mabesakukwuna sookwa'e.” \v 7 Soo Te Pabe'e yise meeoo oo netamma, “Nu sakwa too'e oo mabesakuhoodooa.” \v 8 Soo tukwutumadu moohedu yise meeoo oo netamma, “Nu gi mu-matu numu, mu Jew numme wakwawa'a nuutumooedu, tooe u gi nuga nobe-kwitoo kemmapana gi hownne'yoo. Nu oo sopedakwadoo u sakwa oo sukwe yadooese, soo e tummatzidu besa mane. \v 9 Nu tuwazoo oo sopedakwatoo ka numu nu-toohatu puu nuka nakabetse'a, nu ka meeoo mu netamma'yina, ‘U sakwa mea,’ oosoo yise meahooyakwe. Nu ka mu bihooyina, mu yise numatoo kemmayakwe. Nu ka nuka tummatzidu mee netammana, ‘U sakwa yoo mane,’ oosoo yise e nakabetseayakwe.” \p \v 10 Soo Te Pabe'e yise ka oo unnena nakase, ka mu numu meeoo netamma, “Yow yise soo tubetse tunaka'oedyukudu. No'oko ka mu Jew numu oooonakwasoo unu tunaka'oedyukute. \v 11 No'obatusoo numu tooe hanotutooe ka Te Naa-baa petuga ka oo ewa tukano'o, o'nosoo umu Te Naa nanayadooawabe: Abraham, Isaac, tuwazoo Jacob mee'e nananeadu ono onokwu. \v 12 Tooe mu Jew numu yisetu, mee nanasoobedyadu gi oe'yookwu ka gi tunaka'oedyukuna. Umu togabu-witoo nakwuma'anakwunina, yise ooosapa sakwikwu, soo suda mu tumuduguna yise umu-matoosoo kodyukwu.” \v 13 Soo Te Pabe'e yise ka tukwutumadu moohedu meeoo netamma, “U nobe-witoosoo mea. Nu mooasoo ka u tummatzidu mabesakupu, u ka tunaka'oedyukuna.” \p \v 14 Soo Te Pabe'e yise ka mu nanesootuhimakwuse oe'yoona mease, ka Simon Peter-baa petuga. Soo Simon Peter yahe peawabe unu tuoeya'ena oo tookoo udutuna onahoo hape. Umu o nobe-witu ka Te Pabe'e oetu tuukwe'e. Soo Te Pabe'e ka peawabe-matoo mease, \v 15 oo mi-kooba matuguse oosoo besa mani. Oosoo peawabe yise yotseoose, mu tugoomahanekuhoose, mu tuka tuunguhoo. \p \v 16 Oogowsoo yongona ewa'yoo tuoegoedu numu ka Te Pabe'e-baa nabi petudyakwe, tsoapagoedu tuwazoo. Oosoo umu-ma pooha matugumese no'oko mu tuoegoedu numu mabesaku. Soo Te Pabe'e ka tsoapa nematzagukwuniyakwe. \v 17 O'nosoo soo Te Naa yadooawabe Isaiah mee naneadu mee tuukwe yoo namanekwu mee tubotugu, “Soo Te Pabe'e te mabesakukwu ka te tuoego'e.” \p \v 18 Soo Te Pabe'e ka mu numu tu na'oonnakwi ewa manemena mu poonnena, yise ka numme nakatzimodu ka banunadu oowenapatoo sake-wi mu natsemange tuungu. \v 19 Ka ooonnapa petugase, sumu'yoo nanesootuhibu numu tunedyooedu ka Te Pabe'e-baa petuse meeoo oo netamma, “Nu sakwa u-no mea tooe hano tooe u me'a sapa u-no manenumme.” \v 20 Soo Te Pabe'e yise meeoo oo netamma, “U dea'a gi nobe-gakwu. Mu etza'a puu ka teepu-naga to-ga'yoo, mu hootseba'a mu sunngabe-ma nobe-doo pana nu gi nobe-ga'yoo.” \p \v 21 Sumu'yoo nana ka Te Pabe'e-no manennummedu meeoo oo netamma, “Nu sakwa e nobe-wi mooe nummedooa. E naa ya'e, nu oo mooe nomatugudooase, o'no yise saa'a nu u-no manennummedooa.” \p \v 22 Soo Te Pabe'e yise meeoo oo netamma, “U sakwa meno'osoo nu-no maneka. Mu gi tunaka'oedyukudu numu gi nuuno manedu saa'a puusoo tu nanumu tutu'ina nanomatugudooa.” \p \v 23 Soo Te Pabe'e Jesus ka sake-wi tsebooeka ka umu pumme nakatzimodu-no. \v 24 Ka banunadu panowmookwi ne manekase unu hukwa petuhoo. Soo baa pabatse'e pakwutiwununa ne sake bakaanoga'a. Te Pabe'e mesoo uwedape. \v 25 Umu oo nakatzimodu oo netupoonne mee unnese, “Uda! U sakwa tuponnese ne magwetzoi. Tamme sumuna badatu'ihookwu.” \v 26 Soo Te Pabe'e meeoo mu netamma, “Gi suipana, mu gi e tubetse naka'oedyukute pana nu mu magwetzoihookwu.” O'no soo Te Pabe'e yise yotsehoose, ka baa noko hukwapa yooi tuunguhoo. Soo pakwutiwununa ka tu hukwamakwuse, punno'o yoo'ihoo. \v 27 Numme Te Pabe'e nakatzimodu mee nananetammamo'o, “Uune! Yow esoo Te Pabe'e, unu pooha-ga'yoo. Soo hukwapa ka baa-no a nakabetse'a.” \p \v 28 Waha'yoo tsoapagoedu naana ka teepu Gadara mee naneadu-kwi, oonow ka tupe tawaga-kwi nobe-ga'yoo, ka mu tuipu nakoonaga. Gi haga oo-toogoo mea-wa'ne'yoo. Mu naana ka unu susuta'yoona, numu tumaheyakwe no'oko numu kusegeayina. Soo Te Pabe'e ka banunadu natsemangegase oonow umu-tzage'e petuhoogase, ka sake-wi'yoona wuegase, \v 29 tsoapagoedu naana oo-baa pepetuhooga, papabatse apegeakoohase mee oo netamma, “Gi ne matzamapana. U ka no'okosoo hemma Manumudoopu Dooa. Gi suda ne yugwepana. Saa'a u kadoo ne mayugwekwu, gi meno'o.” \p \v 30 Gi haa'no umu kwinga'a ewa'yoo hogu to'o. \v 31 Mu tsoapa ka mu nanana-naga'yoona ka Te Pabe'e meeoo netamma, “U ka mu naana-nagakoo ne nemakuase numme sakwa mu hogu-naga mani petuga.” \p \v 32 Soo Te Pabe'e mu tsoapa mee netamma, “Unudooe mea'a,” mu tsoapa yise ka mu nanana-naga'yoona kuowkase ka mu hogu-naga mani petuga. No'yoona mu hogu namatatanomanese ka bakumana'yoona ka baa-witoo sawehoose no'yoona padatuihoo. \p \v 33 Mu hogu takonemodu yise ka Gadarea-witoo tatanomanegase, ka mu numu tuukwe petuga, ka mu hogu badatuihoona, yise ka Te Pabe'e ka tsoapagoedu nanana oo mabesakuna tuwazoo. \v 34 Ewa'yoo numu ka Gadarea-wi'yoona kemmase, ka Te Pabe'e-baa petugase, ka Te Pabe'e tayakwuna'e, “Ne tsasoopedya sakwa u,” mee oo netammana. \c 9 \p \v 1 Soo Te Pabe'e ka sake-wi tsebooesesoo, ka banunadu pa'oenapatoo punowsoo kodyuka. \v 2 Soo tuoeya'edu gi yutsungu manepu ka Te Pabe'e-baa natzakwu petuga. Soo Te Pabe'e mu sopedakwatoo ka mu naana pu-ma mu nasoonatza'e. Te Pabe'e yise ka gi yutsungadu nana meeoo netamma, “E pua'a, u sakwa besa soonamme. Nu ka u tuma'emukwana soomu'wakwu.” \p \v 3 Susumudu mu Jew nanesootuhibu numu tunedyooedu meeoo sokwama, “Esoo hayoo suda unakwe. Masoogina ka Te Naa-wa'nesoo nasooyugwena meeoo unnewunu.” \v 4 Soo Te Pabe'e mooasoo oo sopedakwatoo ka mu tusooyugwena yise meeoo mu netamma, “Gi suda tusooyugwepana. \v 5 Mu gi e naka'oedyukute ka mu numu tuma'emukwana e soomu'wa-kwitu, pana mu oo poonnekwu ka eka nana e mabesakuse. \v 6-7 Mu yise oo sopedakwadookwu nu eka teepu-kooba ookow poohabe hee-ga'yoo, ka mu numu tuma'emukwana e soomu'wakwuna.” Soo Te Pabe'e yise ka nana gi yutsungadu meeoo netamma, “Wunuoose ka u kapa nobe-witoosoo tzagwuuka.” \v 8 No'yoona mu numu oo poonnese, oo soo'oedyukuse meeoo nana'unakwe, “Te Naa tubetse besa'yoo. Numme nanabesa namanedu yaa tabeno poonne. Te Pabe'e unu pooha-gana tamme-baa petu.” \p \v 9 Nu Matthew, oonow ka putoogoo numu tzoonooadyikwi katuna numu tunekwidyakwe. Te Pabe'e o meana e poonnese ka o e katu, yise meeoo e netamma, “U sakwa e tummatzi, nu-nosoo manenumme.” Nu yotseoose oo-no meahoo. \fig Soo gi yutsengadu wunuoose ka tu kapa nobe-kwitoo tzakwuga|src="CN01689B.TIF" size="col" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Mattew 9:9" \fig* \p \v 10 Ka saa'a soo Te Pabe'e e nobe-witoo nu-no mease numme tuka. Ewa'yoo mu numu tunekwidu o, tuma'emukwadu mee mu Pharisee ne ne'a, numme ka ewa'yoona onona ewatuka. \v 11 Mu Pharisee ka Te Pabe'e poonnese numme-no tuka, meeoo yise ka pumme nakatzimodu netamma, “Oosoo Mu Pabe'e sakwa gi mu suda tutumatugudu-no tukapana, mu numu tunekwidu ooonne'yoo.” \p \v 12-13 Soo Te Pabe'e ka mu nakase, mee unakwe, “Nu yaa ka teepu-kooba petuse, ka mu tuma'emukwadu Te Naa-witu gi sopedakwadoodu tuukwekwu. Gi nu mu numu mooasoo kaaheno meadu mee nasooyugwedu Te Naa-witu sopedakwadoodu tunedyooekwu. Mu sakwa ka Te Naa unnena natunedyooe ka mee oo unakwe, ‘Nu mu numu besa nanamatuguna umu-makoo sookwa'e, gi tuwazoo nu hemma umu-nakwana sookwa'e.’ Soo pooha-ga'yoo puu tuoegoedu numu-doo suu'mu naba'e, gi ka gi tuooegoedu numu-doo. Nu puu ka mu tuma'emukwadu suu'mu tummatzikwu, gi ka mu besa nasooyugwedu numu.” \p \v 14 Umu John pupua'amu-matu yise ka Te Pabe'e-baa petuse mee unakwe, “Numme ka mu Pharisee-no gi tukapana nanesootuhiyakwe. How yise umu ume nakatzimodu gi punno'o ooosoo tumatugu?” \v 15 Soo Te Pabe'e mee mu nanekwegea, “Nu togesoo yaahoo umu-no, pudu nodukwadoodu-kwa'ne, umu puu ka nano'yoona besa sokwama. Pana pudusoo nu gi umu-no'yookwu, o'no yise saa'a umu e nakatzimodu gi tukapana nanesootuhidyikwu. \p \v 16 Ka oohoo a manepunne mu gi hownnekoo ka mu numu pudu tumayohope noko ka mumme putoogoo mooa tumayohope mayua-wa'ne'yoo. Oosoo puu wanapu nadotsana-kwa'ne. U pudu wanapu ka mooa wanapu-ma dotsanase, oosoo gi toge tubuakwu. \v 17 Mu gi hownnekoo eka mumme pudu natunetammakuna ka mu mooa tumayohope noko mayua-wa'ne'yoo.” \p \v 18 Ka Te Pabe'e togesoo yadooawunu, soo mu nanesootuhidu nemadanagadu oo-baa petugase oo-kobena meatzedose oo nanetzakwiya'e yise meeoo unakwe, “E padu ya'ega'a, u sakwa kemmase oo-kooba pooha matuguse, oosoo sakwa besa mane.” \p \v 19 Soo Te Pabe'e yise oo-no mea mu tunakatzimodu-no. \v 20 O'no yise togesoo mu mea'a soo sumu'yoo mogo'ne hoone tuoeya'edu, sumumano wahamatsebooekudu (12) tommo petugapu, ka Te Pabe'e ooonnakwana oo kwasu tzamow, \v 21 mee tusooyugwena, “Nu ka Te Pabe'e kwasu sukwe tzamowse besa manekwu.” \p \v 22 Soo Te Pabe'e yise yabesoo oo pooha wumowse oo sopedakwatoo meeoo yise oo netamma, “U mooasoo besa mani, e naka'oedyukuna, besa soonamme.” Soo mogo'ne yise yabesoo puuhamakwu. \p \v 23-24 Ka oona Jairus nobe-wi petugase ewa'yoo numu sakwa'e soo Te Pabe'e yise meeoo mu netamma, “Puuwuna'yoopunne, esoo tsua'a gi ya'e, esoo sukwe u'we.” Umu numu oo-ma'yoona sukwe naneko'e. \p \v 25 Ka mu numu puuwanakoo soo Te Pabe'e ka tsua'a mi-ma tzakaduse oo tzadyota. \v 26 Esoo Te Pabe'e manena yise tooe hano tooe nawaha. \p \v 27 Ka Te Pabe'e oe'yoona pudu meahoose, waha'yoo gi tutubootabuedu nanana umu-no tzabegease mu-nakwi meme'ana papaba meeoo oo netammamena, “Ne Pabe'e u sakwa ne sootuhi.” \v 28 Ka nobe-kwi ka Te Pabe'e egease, mu gi tutubootabuedu oo-matoo memea; soo Te Pabe'e yise meeoo mu tubengu, “Mu haa'a oo soo'oedyukute ka nuka mumme mabesakukwuna?” Umu yise meeoo oo nanekwegea, “Aha, Ne Pabe'e.” \v 29 Soo Te Pabe'e yise mu pooe-ma matuguse meeoo mu netamma, “Mu ka tunaka'oedyukuse namabesakukwu.” \v 30 Mu nanana yise besa tubootabue mamani. Soo Te Pabe'e yise meeoo mu netamma, “Gi haka saa'a tuukwepana.” \v 31 Ooonne'yoopana umu yise mana teepu kaa'no oo waha kodyu. \v 32 Ka togesoo ka Te Pabe'e mea, soo tsoapayidu gi yadooa manepu oo-baa nabi petu. \v 33 Ka Te Pabe'e ka tsoapayidu nana mabesakuse, soo tsoapayidu nana yise yadooa mani. Mu numu yise no'yoona oo poonnedu meeoo unakwe, “Soo Te Pabe'e yow besa'yoo gi hee hannano'o yooonne'yoo ka te nanumu-nagatu napoonnedu.” \v 34 Pana mu nananesootuhidu-matu meeoo, “Oosoo ka tsoapa moohedu sutakoo poohabe pooha-gana, ooonne'yoona oosoo yise ka sutakoo tu pooha-gana-ma mu tsoapa nematzagakwuniyakwe.” \p \v 35 Soo Te Pabe'e yise mana tooe ka Te Naa unnepu wahanumme, mu numu tunedyooena, mu nanesootuhi-kwi'yoona tooe. Tooe hownnekoo tooe tuoeba mabesakute tuwazoo. \v 36 Nana'ewow numu poonne mukwadu-kwa'ne mu manemo'o, tutuha mu soobedya, ka oo mu manemo'o gi too howsoo mane-wa'ne'yoo ka pumme tummatzikwudu kadoo'ookoo. Te Pabe'e yise tutuha mu soobedya. \v 37 “Gi haga ka Te Naa besa podosoo mu moohe-wa'ne'yoo,” mee soonammena. Te Pabe'e yise pumme nakatzimodu mee netamma, “Ewa'yoo mu numu ka Te Naa besa unnepu tu nakakwuna soogwidu. Pana gi ewa'yoo numu mu tuukwedu. \v 38 Tamme sakwa ka Te Naa-matoo nanesootuhi mee unnena, ‘Ne Naa, U, ewowsoo numu sootuhi ka besa u unnepu wahakwudu. O'no yise ewa'yoo numu u-witu nakana, u nakasopedakwadookwu.’ ” \c 10 \p \v 1 Soo Te Pabe'e ka numme sumumano wahamatsebooeku (12) naana pumme nakatzimodu nabaatoo bise meeoo ne netamma, “Nu manatooe mu tayakwu mu nanesootuhibu mu numu tunedyooekwu. Nu mu pooha-makase mu tsoapa nematzagakwunikwu, no'obatusoo tuoebu-ma tu'oegoedu namabesakumokwuna tuwazoo.” \v 2 Umu sumumano wahamatsebooekudu (12) nanana Te Pabe'e nayadooawabe mee nanane'a, Simon, soo Te Pabe'e Peter mee oo ne'a, Andrew, Peter pabe'e, James tu wannga'a John-no, mu naa Zebedee mee naneadu. \v 3 Philip, Bartholomew, Thomas, nu Matthew uga numu tunekwidu, James, oo naa Alphaeus mee naneadu, Thaddeus, \v 4 Simon, ka Cana mee naneadu-wi'yoona kemmapu, soo Judas punno'o saa'a ka Te Pabe'e-toogoo pabenapu. \p \v 5-6 Soo Te Pabe'e ka gisoo numme pumme nakatzimodu mana tooe hano tooe ka Te Naa unnepu numu tunedyooe tayana, mee ne netamma, “Mu sakwa mu Jew numu-matoo suu'mu mea umuoo gi ka Te Naa besa podu me'a, gi ka mu susumudu tooe hownnekoo tooe numu-matoo meapana. \v 7 Mu sakwa meadabena mu numu tuukwe, ‘Soo Te Naa petukwuna tzake'e manekena.’ \v 8 Mu sakwa mu tu'oegoedu mabesaku, mu uagoedu, mu tsoapagoedu tuwazoo. Mu sakwa ka mu numu ya'edu mayodayisoo. Mu sakwa gi numu tunekwi, mu sukwe tummatziyi, soo Te Naa puu gi mu tunekwa'e mu sakwe sootuhiyakwe. \v 9 Gi hemma puma mu tumu-wa'nekoo hanegapana. \v 10 Gi hemma hanepana pukwi mu namasooa-wa'nekoo gi tuwazoo tunekwipana, umu mu nakapunnedusoo sakwa ka hemma mu soogwina mu tummatzi. \p \v 11 Ka tooe hano tooe petugase mu sakwa besow numu mayuse oo nobe-kwi yise umu-baa'yoopunne. \v 12 Mu ka kumma'akoosoo nobe-kwi egease besow mu numu oe nobe-gakoo nekwiku. \v 13 Umu ka besa'yoo numuna nasootuhikwu. Umu ka suta'yoona soo besow mu nekwipu mu-matoosoo namakodyukakwu. \v 14 Ka mu numu besa mu unnepu gi naka'oedyukute, ka numu nonobe-too meana, ka koosebu mu moko-makoo tata'ne mea. Ka oo mu manese umu oo sopedakwadookwu ka gi besa tu manena gi mu naka'oedyukute. \v 15 Saa'a soo Te Naa mu numu nemadabuekwu, soo suda mu tumatugupu yise umu-matoosoo kodyukwu, ka o'nosoo namane-kwa'nesoo soo suta'yoo puu ka mu numu Sodom noko Gomorrah mee nananeadu-matoo kodyu, umu yise nakootzasooa. \p \v 16 Mu numu pumatoo mumme e tayakwuna suta'yoo numu etza'a-wa'ne. Ka umu-baa'yoona mu sakwa unu besa sapa manena, besa mu matuguna, kaaheno Te Naa unnepu mu tunedyooe, umu sumuna mu too'e nemooagakwu. \v 17 Mu sakwa besa mu eya'ena. Umu sumuna mu-toogoo pabenase, mu nagusedyakwu, \v 18 umu ka mu wakwawa'a numu moohedu-koobenatoo saa'a mu hanese, mu nanehanedooa. Mu saa'a nuupagetadooa. Mu gi e naka'oedyukudu saa'a gi mu petzabedooa. Mu yise nuga besa unnepu mu tuukwekwu. \p \v 19-20 Mu ka nakwutumase gi suda oo soonammekupana ka ha'yoo mu unnekwuna. Mu ka Te Naa besa pooha-toohakwi yadooakwu. Soo Te Naa mu unnekwuna mu tuukwekwu. \p \v 21-22 Mu numu nu-koobatoo gi mu petzabekwu. Mu nananumusoo sumuna mu nekwohonekwu. Mu sumuna nabatsakwu ka mu pabe'e tooetoo mu tooa'asoo mumme wahase. Pana mu ka e naka'oedyukumona, nu mu magwetzoikwu. \v 23 Ka mu numu mumme suda matugu, kumma'a-witoosoo mease umuoo tunedyooe. Mu sakwa tooe hanotoo tooe mea. Nu sumuna petukwu gisoo ka nakwitu Jew numu-baa mu petuga'a. \v 24-25 Mu ka numu tunedyooena mu nu-wa'nesoo namatugukwu. Umu gi tunaka'oedyukudu puusoo Suta'yoo mee e ne'a. Umu mumme tuwazoo suda netammakwu. Pana oosoo gi hownne'yoo, o'no mu nu-wa'ne'yookwu. \p \v 26-27 Mu sakwa gi suipana ka besa e unnepu mu numu tuukwena. Tooe ka mumme e watze tuukwe sapa, saa'a mu sakwa numu nakana oo mesoo waha. \v 28 Tamme sakwa ka mu numu tamme nekwoho'ne sapa, gi umu-ma suipana. Umu tooe te batsase sapa, gi hownnekoo te moogooa how yugwe-wa'ne'yoo. Tamme sakwa gi umu-ma naka'emukwapana, ka Te Naa unnena suu'mu toge'yooku. Te Naa suu'mu o te soonammena, te tookoo noko madipunnedu, Te Naa suu'mu sakwa tamme besa sooyugwena. \p \v 29-31 Pana soo Te Naa unu te nenaka. Mu hootseba'a puu gi haa'no nanenaka pana soo Te Naa mu soopedyana mu mabetse'a. Soo Te Naa puu gi e watzekute, no'oko tamme-witu sopedakwadoopunne. \p \v 32 Mu ka mu numu yaa teepu-koobatu tuukwena, ‘Soo Jesus E Pabe'e,’ nu saa'a punno'o ka E Naa-kobena'yoona. ‘Mu nugatu,’ mee tuukwedooa. \v 33 Mu ka ‘Jesus e Pabe'e,’ mee mu unne-ma nasookwina, nu saa'a punno'o ka E Naa-kobena'yoona, ‘Mu gi nugatu,’ mee ka Te Naa tuukwedooa. \p \v 34 Mu sumuna mee sokwamakwu, ‘Nu ka Te Pabe'e petuku manese yaa manakwana, hee-no'yoona besa'yookwu.’ Pana gi! Mu numu mu nekwohonekwu ka nuka mu nanesootuha'e. \v 35 Mu nanumupana mu wohonekwu. Mu gi tunaka'oedyukudu numu pummesoo naanapua'amu, tu yahe nokosoo mu wohonekwu, ka nuka mu naka'oedyukumanese. \v 36 Mu numu tamme-baasoo nobe-ga'yoo sumuna punno'o te wohonekwu. \v 37 Mu nuka no'okosoo hemma oooonakwa unu soobedyakwu. Mu sakwa ka mu naa, mu pea, noko mu doodoomu, oooonakwasoo unu e soobedya, o'no mu ka E Naa besa podo meadabekwu. \v 38 Mu ka mee unnena, ‘Tooe nu ka Te Pabe'e-koobatoo nabatsase sapa, oosoo besa'yoo,’ o'no yise mu ka mumme e sooyugwe-kwa'ne'yoona, mu e nanumu manepunnekwu. \v 39 Mu ka nu-koobatoo nasoomawunise nabatsase, nu ka tubetse gwetzoibu gi moobegwagakoo mu sootuhikwu. Mu ka mummesoo tookoo unu soobedyana, gi gwetzoibu-ma nasootuhi-wa'ne'yoo. \p \v 40 Tooe haga tooe ka mu nuka nakatzimodu tummatzidu nuka tummatza'edu-kwa'nesoo manepunne. Soo tooe haga tooe nuka tummatzidu ka Te Naa tummatzidu-kwa'ne tuwazoo manepunne. \v 41 Tamme ka Te Naa yadooawabe tummatzina, oosoo ka Te Naa yadooawabena, saa'a soo Te Naa te sootuhikwu ka ooka tu yadooawabe tu sootuhi-kwa'nekoosoo. Tamme ka kaaheno meadabedu numu tummatzina, oosoo ka Te Naa besa podo meana, saa'a soo Te Naa te sootuhikwu, ooka tu sootuhi-kwa'nekoosoo. \v 42 Ka tooe hownnekoo tooe besa sumuoo Te Naa doodooamu-matu te matugu, oosoo ka Te Naa dooa'ana, ka oo puudya'e, ba'utzutzudu oo sukwe bamagase sapa, soo Te Naa ka besow tamme-matusoo makodyukukwu,” mee'e soo Te Pabe'e. \c 11 \p \v 1 Soo Te Pabe'e yise ka mu waha matsebooekudu (12) pumme nakatzimodu tunedyooemakwuse, ka teepu Galilee mee naneadu-witoo mease mu numu nonokadu-kwi nanesootuhibu mu tunedyooemena. \p \v 2 Soo John nakwutumana ka Te Pabe'e manepu-kwitu naka, yise ka mu tu pupua'amu-matu ka Te Pabe'e-matoo ta'ya mee mu tutubengatuunguna, \v 3 “U haa'a yow Te Pabe'e, pute soo Te Pabe'e saa'a petukwu?” \v 4 Soo Te Pabe'e mee'e mu nanekwegea, “Mu sakwa ka John tuukwe ka mu poonnena, mu nakana tuwazoo. \v 5 Ka umu gi tutubootabuedu numu tubootabue manese, mu toyomodu numu besa numme manese, mu gi nakatakedu numu nakadake manese, mu numu uagoedu besa maneyakwe, mu tuipu numu namayodasesoo, yise ka mu tutuha manedu numu ka Te Naa besa unnepu natuukwese. \v 6 Mu ka ooosapa e naka'oedyukuna gi nu-ma nasookwina, besa nasootuhikwu.” \p \v 7 Ka mu John pupua'amu kodyukase, soo Te Pabe'e ka John-witu mu numu tuukwe, “Ka o'nosoo nuga-kobenasoo mu numu oona giba-ma ka John-baa petugayakwe, soo John yise gi waha-tamme tusooyugwedu nana. \v 8 Hemma mu poonnekwu mee mu sokwamana oo-matoo mea? Mu besa namasooadu, besa namadabuedu nana poonnekwu mee haa'a mu sokwama? Mu numu besa nanamadabuedu ka numu-kooba katudu nobe-witu. \p \v 9 Soo John o Te Naa nayadooawabe, ookow Te Naa nayadooawabe mu nakakwuse oo-baa petuga'a. Soo John ka umu o'nosoo Te Naa nanayadooawabe oooonakwa besa'yoo. \v 10 Soo John ka Te Naa besaa nayadooawabe. O'nosoo ka John-witu nabotugupu-ga'yoo soo Te Naa meeoo e netammapu-ga'yoo, ‘Ume-kobenasoo ka teepu-koobatoo nu e nayadooawabe tayakwu ka mu numu ume petukwu-kwitu tunesootabue tuunguna.’ \v 11 Nu mu tuukwe soo John no'oko numu oooonakwa besa'yoo. Pana saa'a soo gi maawane'yoo numu Te Naa-tooha manedu ka John oooonakwasoo nasootuhikwu. \p \v 12 Soo John baa-wi numu matzakadu ewow numu baa-witoo ka suda mu tutumatuguna patamatzakakwuna'e. Umu ka Te Naa besa unnepu naka'oedyuku manekeyakwe. \v 13-14 No'yoona o'nosoo mu Te Naa nanayadooawabe ka Elijah nuga-kobenasoo wahagena. Mu sakwa oo naka'oedyuku soo John ka Elijah-wa'ne'yoo, oosoo nu-kobenasoo petukwu. \v 15 Mu sakwa besa oetu nakapunne. \p \v 16 Nu mu-witu natugwengakwu. Mu doodooake-wa'ne'yoo gi besa mu pupua'amu-no tu'ate'a. Mu puapua'amu sumuna mee mu netamma, \v 17 ‘Numme mu tunekwukukwu. Numme saa'a nugagonnodooa, mee mu unnese, pana mu gi oo-toogoo manakwe. Mu ka suda ne sokwama, gi numme-no sakwa'e. Mu e unnepu gi heesoobedya.’ \p \v 18 Soo John puu ka petuse, gi unu tuka, gi tuwazoo atsa baa hepe, umu yise meeoo ka John-witu netamma, ‘Soo John sutakoo pooha-ga'yoo numu poohadu.’ \p \v 19 Ka nuka mu-baa petugase mee tuwazoo mu e nesootze'ma, ‘Oosoo nana ewa tukana, umu suda tutumatugudu pupua'amu-ga'yoo.’ Umu besa'yoo numu ka Te Naa unnepu nakasopedakwadoona, ‘Besa'yoo,’ mee unnekwu.” \p \v 20 Soo Te Pabe'e yise ka mu numu tooe tuukwe ka mooe'ugasoo pukwi'yoona nanabesa tu pooha manepu, umu ka tooe nanabesa oo pooha manepu poonnese sapa, gi oo soo'oedyukuna gi ka suta tu tumatuguna nematzagakwuna'e. \v 21 Soo Te Pabe'e mee unakwe, “Mu numu ka mu Chorazin noko Bethsaida mee nananeadu-wi nonobe-ga'yoo mu tuma'emukwana mu-matoosoo kodyukwu. Nu mu too'e tuukwepana mu gi tunaka'oedyukute, ka suda mu tumatuguna gi mu nanekwahakwuna'e. \v 22 Mu ka o'nosoo umu sutakoo numu ka mu Tyre noko Sidon mee nananeadu-witu oooonakwasoo suta-kwi manekwu ka saa'a Te Naa numu nemadabue-wi oo manepetuse. Umuoo otuoo numu sakwa uga ka besa e pooha manepu poonnese, umu sakwa sumuna ka suda tu tumatuguna nanekwahakwunise, tunaka'oedyuku mane. \v 23 Mu numu yaa'a ka Capernaum-witu unu besa'yoo mee naneyugwe. Pana mu ma'emukwana mu-matoosoo kodyukwu. \v 24 Ka o'nosoo tu namane-kwa'ne'yoosoo soo suta'yoo puu ka Sodom mee naneadu-matoo kodyuse, umu nakootzasooa. Mu sumuna umuoo oooonakwa suda namatugukwu ka saa'a Te Naa numu nemadabuekwuse soo suta'yoo mu-matoosoo kodyukwu.” \p \v 25 Soo Te Pabe'e punno'o tubetse besa soonammena meeoo nanesootuha'e, “Ne Naa u no'okosoo hemma ka teepu-koobatu yise ne pa'anakwitu tuwazoo nemadabue. U tubetse besa'yoo u ka umu u dooamu ka besa etzaga u unnepu nakasopedakwadookwuna mu sootuhipuna tooe gi unu mu natunedyooe sapa. Umu unu natunedyooepu gi gea u unnepu nakasopedakwatoo. \v 26 Yooonnekoo u tusooyugwe-kwa'ne.” \v 27 Soo Te Pabe'e yise ka mu numu mee netamma tuwow, “Soo E Naa no'okosoo hemma e sopedakwatoona e sootuhipu. Oosoo suu'mu e sopedakwatoo. Nu punno'o ka E Naa sopedakwatoona nu ka numu oetu nakasopedakwadookwuna mu mesoo tuukwe.” \p \v 28 Soo Te Pabe'e yise ka mu numu mee netamma, “Mu numu ka gi manese, suda sokwamana sakwa nuka nanetzakwiya'e, o'no nu mu pewu-witu sootuhikwu. \v 29 Mu sakwa ka e unnepu oo nakana, oo naka'oedyuku, nu ka besa'yoona, gi paba nasooyugwe. \v 30 Mu ka e unnepu etzaga mesoo nakabetseanona, o'no saa'a mu besa sokwamakwu.” \c 12 \p \v 1 Soo Te Pabe'e yise numme pumme nakatzimodu-no oona tubewabe-too me'a. Numme tseagoena ka tumasuape-matu mabokana oo mahangemeana oo tuka. \v 2 Mu nanesootuhidu Jew numu moohedu, Pharisee mee nananeadu, mu poonne, umu yise Te Pabe'e meeoo netamma, “Tamme Jew numu mooa tumayohona, o'no nanesootuhi tabeno gi hee how nuugwe. Umu u nakatzimodu ka te Jew numu tumayohope gi heesoobedya. Umu ka tumasuape mahangena oo tukamena ka nanesootuhi tabeba gi numu hemma how yugweno'o.” \p \v 3 Soo Te Pabe'e yise meeoo mu netamma, “Mu ka sumuna uga oo naka ka o'nosoo soo besa tamme-kooba katudu, David mee naneadu, punno'o ka te Jew tumayohope takopapu ka tu pupua'amu-no tseagoena. \v 4 Soo David ka Te Naa nanesootuhi nobe-wi petugase ka tu pupua'amu-no ka pooha tukaba tuka umu nanesootuhibu numu tunedyooedu suu'mu tukana. Oosoo ka Te Naa-nakwana gi hownne'yoo. \v 5 Mu sakwa tuwazoo oo nea ka te tumayoho-wi soo Te Naa meeoo, ‘Oosoo gi hownne'yoo ka nanesootuhi tabeno mu nanesootuhi tunedyooedu puu, o'no tabeno hemma how mesoo yukwe ka pabow tu nanesootuhi nobe-wi'yoona.’ \v 6 Nu yise ka pabow nanesootuhi nobe oooonakwa besa'yoo. \v 7 Mu sakwa oo nakasopedakwadoo ka Te Naa unnena, ‘Mu ka nanatoo besa'yoona nuka mu sukwe hee-makapana oooonakwa'yoo nadatsuungu.’ O'no mu oo sopedakwadookwu numme tookwa gi tuma'emukwa. \v 8 Nu yow mu Pabe'e. Nu no'oko hemma ka mu nanesootuhi-kwi mu nemadabuekwudu.” \p \v 9 Onona mease soo Te Pabe'e ka mu nanesootuhidu-baa petuga. \v 10 Soo nana sumu-nakwatu mi pasadu ka nanesootuhipe-wi. Mu Te Pabe'e manena nesootu'adyidu soo Te Pabe'e meeoo netamma, “Oosoo gi hownne'yoo haa'a nu ka nana mi mabesakuna ka nanesootuhi tabeba numme puu, o'no tabeba gi hemma how yugwe?” Umu ka Te Pabe'e numu mabesakute oo nesootu'adya'e. \p \v 11-12 Soo Te Pabe'e mu nanekwegea, “Aha, oosoo gi hownne'yoo ka besa tumatuguna ka o'no tabeba-wi. Mu muusoo punno'o oo manekwu. Soo mu kootsoo sumuna ka teepu tawaga-witoo wuese ka mu nanesootuhi tabeno mu yise puu oo tzatsebooakwu. Soo numu ka kootsoo oooonnakwasoo nadatsunga.” \p \v 13 Soo Te Pabe'e yise ka nana meeoo netamma, “Matuhee.” Oosoo yise matuhese soo Te Pabe'e oo mi mabesakuhoo ka sumunakwatu-kwa'nesoo. \v 14 Pana mu Jew numu Pharisee\f + \fr 12:14 \ft Umuoo numu gi numu hemma how yugwena petzape ka tu nanesootuhi tabeno.\f* mee nananeadu oe'yoona mea'ase ka Te Pabe'e batsakwu mee'e oo-toogoo tunehane. \p \v 15-16 Soo Te Pabe'e ka pumme mu batsakwuna sopedakwadoose umu-baa'yoona meahoo. Ewa'yoo numu oo-no manekase oosoo yise mu tuoegoedu mabesaku yise meeoo mu netamma, “Mu numu saa'a gi tuukwepana.” \p \v 17 Ka o'nosoo Isaiah mee naneadu Te Naa yadooawabe tubotugupu-wa'nesoo manepetu. Isaiah meeoo tubotugupu. \v 18 “Soo Te Naa tummatzidu meno'o yow tamme-baa. Soo Te Naa oo-matoo besa soonammena ka oo netutzease o esoo Te Pabe'e. Soo Te Naa Tu Besa Pooha-ma oo sootuhise oosoo ka mu gi Jew numu tuukwekwu ka Te Naa umu magwetzoikwuna. \v 19 Oosoo gi numu-no nahadu, gi paba yadooadu tuwazoo. \v 20 Tooe ka mu gi nanatzooedu noko tutuha mamanedu suda namanatzaya sapa, soo Te Pabe'e mu magwetzoikwu. Soo Te Pabe'e ka mu pumme wohonedu tooe matzooekukwu. \v 21 No'obatusoo numu yise oo naka'oedyukukwu, Te Pabe'e yise mu magwetzoikwu.” \p \v 22 Mu numu yise ka tsoapayidu nana ka Te Pabe'e-baa bi petu. Soo nana gi tubootabue, gi besa yadooa soo Te Pabe'e yise oo mabesaku. Soo nana yise besa tubootabue manese, besa yadooa tuwazoo. \v 23 Ewa'yoo numu ka nana namabesakuse oo poonnena, mee yise nananetamma, “Yow tookwa esoo nawahapunnedu Te Pabe'e, mooasoo tamme-baa petu.” \p \v 24 Mu Pharisee numu yise ka mu numu unnegonnona nakase, gi ka Te Pabe'e soo'oedyukuna mee nana'unakwe, “Esoo nana numu nemooaga mu numu yise naka'emukwa, sutakoo poohagana ooonne'yoona esoo tsoapa nematzagakwunidyakwe.” \v 25 Soo Te Pabe'e ka mooasoo pumme mu sooyugwena sopedakwadoona, mee mu netamma, “Mu numu ka pumme moohedu gi nakabetseana nanano nananepetukuna, soo mu moohedu gi mu numu moohe-wa'ne tabu'a, mu numu yise kadoo'oo sukwe namayugwekwu. \v 26 Mu gi toge unakwe mu ka ‘Numu poohadu,’ mee e netammana. Soo numu poohadu gi hownnekoo nanesootuhina ka tsoapa numu-nagakoo nematzagakwuni-wa'ne'yoo. Soo Suta'yoo gi ka tsoapa numu-nagakoo nanematzagakwunina petzape, umu tsoapa ka oo tutummatzina. \v 27 Mu Jew numu moohedu puu ka mu tsoapa numu-nagakoo nanesootuhina mu nematzagakuna'e. Mu puu gi numu poohadu mee mu ne'a. Mu sakwa gi nuka meeoo soobedyapana. \v 28 Ka Te Naa Besa Pooha-toohakwi nu nanesootuhina mu tsoapa nematzagakwuni, mu sakwa meno'o oo sopedakwadoo soo Te Naa no'oko numu sootuha'e. \v 29 Nu ka mu susutakoo moohedu oooonakwasoo unu pooha-gana nuga pooha ooosapa oo matzooekute. Soo natzooedu nana puu ka tu hemma besa takonena gi hee oo matzooekute, pana ka numu tzakunase, o'no yise oo hemma hanekwu. Yooosoo nu ka sutakoo yugwese, o'no nu mu numu magwetzoikwu ka suta-makoo. \p \v 30 Soo numu gi e nakabetseadu tookwa e wohonekwu. Tooe haga tooe nu-witu mu numu gi tunesootabuedu, oosoo punno'o e tumoo'oodu-kwa'nesoo manepunne. \v 31-32 Nu togesapa mu tuukwe'ekwu tooe haga tooe numu yise ka Te Naa suda netammana nuka tuwazoo, oosoo nasoomu'wakwu. Pana soo tooe haga tooe ka Te Naa Besa Pooha suda netammana gi nasoomu'wa-wa'ne'yoo. \v 33 Tumasuape-wa'ne'yoo, soo tumasuape puu susumudu besa'yoo, susumudu suta'yoo. Tamme puu oo sopedakwatoo ka tumasuape hownnekoo soo besa'yoo tumasuape pooedoo'a, besa mesoo naduka. Mu tsa'abu pooe puu gi naduka-wa'ne'yoo. Susumudu numu eka sutakoo pooe-gakoo tsa'abu-wa'ne'yoo mu tumatugu-makoo umu nasopedakwatoo ka gi he-toogoo besa'yoona. \v 34 Mu togogwa-wa'ne nanasoobedya, mu suda apegea ka suta'yoona. Tamme ka te unne-makoo nasopedakwadoo ka hownne'yoona. \v 35 Mu ka besa'yoona besa manena besa apegea, pana ka suta'yoona suda manena, suda apegea. \v 36 Pana nu mu tubetse tuukwekwu, mu saa'a oo nanekwahakwu how manena mu meeoo tooe unakwe, oo-makoo saa'a soo Te Naa mu nemadabuedooa. \v 37 Mu kaaheno apegeana, soo Te Naa saa'a mu tookwa kaaheno'yoo mee mu netammadooa. Mu ka suda apegeana saa'a soo suta'yoo mu-matoosoo kodyukwu.” \p \v 38 Yise mu susumudu nanesootuhidu tunedyooedu ka mu Pharisee mee nananeadu-nagatu ka Te Pabe'e mee netamma, “Nanasookwugi u tutumadabuena ne tzaponneku, o'no yise numme u soo'oedyukute.” \v 39 Soo Te Pabe'e yise mee mu netamma, “Mu suta'yoo numu, mu gi e naka'oedyuku-wa'ne'yoo, ka nanasookwugi e manakwe e poonnese suu'mu. Nu ka o'nosoo Te Naa yadooawabe Jonah mee naneadu manepu-wa'nesoo manekwu. \v 40 Soo Jonah puu ka pabatsekoo pakwe numua-wi pahe tabeno yise pahe togano tooiyakwe pana soo paba'yoo baa-kummanatoo oo mootzakwate soo Jonah yise ka yaa teepu-koobasoo petu. Nu punno'o oo-wa'nesoo pahe tabeno yise pahe togano nu natukuse, o'no yowsoo ka teepu-koobasoo petukwu. \v 41 Ka Te Naa mumme nemadabuekwuse, mu numu\f + \fr 12:41 \ft Ka Nineveh mee naneadu-wi onosoo nobe-ga'yoo.\f* ka Jonah besa naka'oedyukute ka oo nanekwaha ka Te Naa oo yadooakute. Mu suta'yoo mee unnekwu umuoo ka Jonah naka'oedyukuna nanekwaha. Tooe nu ka Jonah oooonakwa unu pooha-gapana mu gi e naka'oedyukuna gi ka suda mu manena nanekwuha. \v 42 Soo mogo'ne mana taba meanakwatu numu-kooba katudu punno'o suta mu nemadabuekwu. Oosoo mogo'ne tubetse kwinga'a manakwana kemmadu Jew numu-kooba katudu, Solomon mee naneadu yadooana nakagese, ‘Unu soonamme,’ mee oo nakana. Tooe nu ka Solomon oooonakwa unu soonammepana mu gi e heesoobedya. \p \v 43 Soo Te Pabe'e ka tsoapa-witu numu natugwe'ngakwu. Soo tsoapa ka numu-nagakoo namatsatsebooese, kumma'akoosoo punaga tu ekeahookwuna wate, pana ka gi tumayuna \v 44 o'no yise mee unakwe, ‘Nu punowsoo kodyukakwu.’ Ka numu punaga'yoo tumeahoopu mayuse oosoo numu sumuna gisoo ka Te Naa Besa Pooha-ma nasoonatza'ena. \v 45 O'no yise soo tsoapa natakwatsukwuhoo (7) kukumma'akoosoo tsoapa pumme oooonakwasoo unu susutakoosoo bise, ka punaga'yoona tu meapu-nagatoosoo kodyukakwu. Soo numu yise unusoo suda namanatzayakwe. Ooosoo tooe nu ka e suta'yoona too'e nematzagakwunise sapa umu gi e naka'oedyukute. Ooonne'yoona soo suta'yoo mu-tamme kemmakwu.” \p \v 46 Togesoo ka Te Pabe'e mu numu yadooedyakwe oo pea oo wanga'amu-no petugonno. Puuwuna konnopunnenasoo ka mu numu-matu ka Te Pabe'e-witoo taya. \v 47 Sumu'yoo meahoose ka Te Pabe'e tuukwe petuga, “U pea u wanga'amu-no u ba'e u-no apeageakwuse.” \v 48-50 Soo Te Pabe'e umu pumme nakatzimodu umu-matoo tayase mee yise oo netamma, “Umuoo suu'mu nu yaatoo nanumu-ga'yoo. Umuoo ka E Naa-matoo nanesootuhina. No'oko tooe haga tooe ka E Naa-matoo nanesootuhidu oo unnetusoo manedu umuoo nu tubetse nanumu-ga'yoo.” \c 13 \p \v 1 O'no tabenasoo soo Te Pabe'e ka nobe-wi'yoona mease, ka banunadu-kumaba petuoogase oona katu. \v 2 Mu numu tubetse ewa'yoo ka oo na'oonnakwi manepunnena oo taakoo'napunne, soo Te Pabe'e yise ka sake-wi tsebooese oe katu, mu numu ewa'yoo punno'o ka baa-kumana konnopunne. \v 3 Soo Te Pabe'e mu tunedyooena mu natugwenga katu, mee mu netamma, “Soo nana tumasua'a. \v 4 Susumudu soo oo pooe matu ka a nadapoohabe-witoo sawehoose mu hootseba'a mu sooa. \v 5 Susumudu oo pooe tubebu'a-matu punno'o oona tupe-nagatoo gi tookapu teepu-ga-witoo sawehoose yabesoo naahoose sapa, \v 6 soo taba mu kootuikuhoo, umu ka gi tookaputoo tunahabena. \v 7 Susumudu mu a pooe punno'o tsa'abu-nagatoo sawehoose, naase sapa, soo tsa'abu ka ewa naana mu tatsatsebooge. \v 8 Susumudu besow teepu-koobatoo sawese besa naakese ewa pooetooa. \v 9 Mu sakwa ka mumme e tunedyooe-makoo a nakasopedakwadoose mamakoo natunedyooe.” \p \v 10 Numme Te Pabe'e nakatzimodu Te Pabe'e-baa petugase mee'e oo tubenga, “How manena u ka mu numu natugwenga?” \p \v 11 Soo Te Pabe'e yise ne nanekwegease mee unakwe, “Mu e nakatzimodu mooasoo nasootuhipu. Mu mooasoo oo nakasopedakwadoo ka Te Naa unnepu. Mu nasootuhipu pana mu numu gisoo ookow nasootuha'e, ooonne'yoona nu meeoo mu natugwenga katu Te Naa nuka tunetammakuna. \v 12 Soo tooe haga tooe numu ka sagwane tunaka'oedyukuse, saa'a oo-no meadabena unusoo tunaka'oedyuku manepetugakwu. Tooe haga tooe numu ka gi tunaka'oedyukuna hanobasoo gi tunaka'oedyuku manekwu. \v 13 Ooonne'yoona nu mu numu natuukwe'nga. ‘Tooe mu numu oo poonnepana, umu gi ooka tu nakasopedakwatoona petzape. Tooe mu numu oo nakapana, gi oo naka'oedyukute.’ \v 14 O'nosoo Te Naa yadooawabe Isaiah mee naneadu mu numu manekwu-kwitu botugupu, mee na'unakwe, ‘Mu ooosapa ka Te Naa besa unnepu nakamo, pana gi oo soonaka'oedyukute. Mu tuwazoo tooe oo poonne pana gi oo soo nakasoopedakwadoo. \v 15 Mu numu ka Te Naa besa unnepu tu nakasopedakwadookwuna gi petzape, too'e mumme tu tuukwe sapa. Mu sakwa ka mumme oo tuukwena naka'oedyukuna, mu poonnena nakasopedakwadoona, o'no sakwa mu nu-matoo kemmase, nu yise mu sootuhikwu.’ \p \v 16 Nu mu sootuhikwu mu ka oo nakana, oo oedyukuna ka mumme e tuukwena, oo poonnena, oo nakasopedakwadoona ka e manena. \v 17 Nu togesapa mu tuukwekwu, o'nosoo mu nanamooatupu ewa'yoo mu Te Naa yadooawabe, mu kukumma'yooosoo bebesa'yoo numu e tooe soopoonne pana e tooe soonaka pana gi hownnekoo oo mane-wa'ne'yoo. O'nosoo nu gi mu nanamooatupu-baa pana meno'o mu nasootuhipu nu ka mu-baa petuse. \p \v 18 E nakapunne nu ka e natugwenga-kwitu mu tunedyooekwu. Esoo natugwengapu-kwitu, tamme ka Te Naa naka'oedyukudu. \v 19 Susumudu ka Te Naa unnepu naka pana gi oo oedyukuna ooonne'yoona ka a pooe a natapohabeku-kwitoo a sawe-kwa'ne'yoo. Soo a pooe ka Te Naa unnepu-kwa'ne'yoo. Soo gi toge'yoo ka Te Naa unnepu-witu mu numu nemooagatu, oosoo yise ka hootseba'a-wa'ne'yoosoo ka a ewana ka a pooe kwakwape oo totsopetahookwu. Yoo mu numu hanobasoo gi tunaka'oedyuku manekwu. Oosoo ka a pooe a nadapodo-wi namasuadu-kwa'nesoo. \v 20 Susumudu numu-matoo sumuna ka tupe-nagatoo a pooe nabebu'a-kwa'ne'yoo ka Te Naa unnepu nakana, besa Te Naa unnepu-matoo nakasokwama. \v 21 Mu nanewohonena mu numu yabesoo tunaka'oedyukumakwukwu. \v 22 Susumudu numu sumuna ka a pooe mu tsa'abu-nagatoo sawe-kwa'ne'yookwu. Mu numu ka Te Naa unnepu nakapana ka ewa tu heetooana sumu petukute, yise ka teepu-kooba tooe hownnekoo tooe suda oo soonammekute. Esoo ka besa te too'e tunakapu tamatzooekukwu. \v 23 Pana mu numu-matu ka a pooe besow teepuna namasuadu-kwa'ne'yoo, umu ka besa na'unnedu nakase oo naka'oedyukukwu. Umu ka besa-kwi natumasuakudu-kwa'ne'yookwu ka ewow besow pooe saawe-wa'ne ka Te Naa unnepu naka'oedyukute. Tamme ka Te Naa besa unnepu mu numu tuukwena, o'no ewa'yoo umu numu tunaka'oedyukukwu.” \p \v 24 Soo Te Pabe'e yise kumma'akoosoo mu numu natugwenga tunedyooe tuwow. “Mu tunaka'oedyukudu ka mu gi tunaka'oedyudu-no namayu'a yaa teepu-koobatu. Ka nana tubewabe-ga'yoo-kwa'ne, soo numu tubewabe hee-ga'yoo puu ka besow tu pooe suu'mu masuakute. \v 25 Mu numu yise tumasuamakwuse ka tu yongose utuika ka tu woho togabama tu tubewabe-wi petuse ka tsa'abu pooe ka besow tumasuape-nagatoo pebu'ase mea'a. \v 26 Ka tumasuape besa naahookese, soo tsa'abu punno'o oo-nagakwi namayuadu naahooke. \v 27 Soo tumasuadu tummatzidu mee oo netamma, ‘Numme oo sopedakwadoo ka besow a pooe mawe tubewabe-wi u masuase. How yise manena mu tsa'abue punno'o umu-nagakwi na'a?’ \v 28 Soo tumasuadu mee'e mu nanekwegea, ‘Oosoo nuka woho'nedu ka sumuna mow manakwe.’ Umu oo tummatzidu mee oo netamma, ‘Numme sakwa mu tsa'abu tzanooedapebu'a.’ \p \v 29 Soo tubewabe hee-ga'yoo mee'e mu nanekwegea, ‘Gi meno'osoo. Mu sumuna ka besow tumasuape nokosoo ka tsa'abu tzanooe'dakwunidooa ka meno'osoo oo manena. \v 30 Ka tumasuape nayasakwuse, nu saa'a mu yasadu mee netammadooa, Ka tsa'abu mooe hanese, nana-ma mu wutamase mu tuni. O'no saa'a yise ka besow tu pooe e tubane nobe-kwi tubane.’ ” \p \v 31-32 Soo Te Pabe'e yise mu numu tuwazoo kumma'akoosoo natugwenga ka mu numu nanesootuhidu mane-kwitu. Sumu'yoo natugwengape meeoo yise oo soo puu ka tuutsekoo a pooe manakwana suakese ka saa'a naakese pabatse suakese paba manepetugase nana'emota ma'natooakwu. Mu hootseba'a yise oo ma'na-ma mesoo aata yoohoo soo nanesootuhibu manepunne. Meno'o numme tutunaka'oedyukute huutse'yoosoo ka saa'a ewow numu tunaka'oedyukudu manese ka tutsekoo a pooe paba naa petuga-kwa'ne manekwu nana'emota ma'naga-kwa'ne manepetugakwu. \p \v 33 Soo Te Pabe'e ooosapa mu numu tuwazoo natugwengayakwe ka umu-matu tunaka'oedyukute ewa'yoosoo numu saa'a tunaka'oedyuku manekwu. Mee'e yise unakwe, “Ka mogo'ne tukaba tohanedyidu-kwa'ne. Oosoo puu ka tumayua'a hongobe noko mooe mayu'ase, ka saa'a soo oo tukabadoona besa koposekwu.” \p \v 34 Soo Te Pabe'e ewow numu nanatuukwe'e hemma mu nakasopedakwatoo-kwikoo yise mu ewow numu mana'yoona saa'a ka nanatugwengapu tu nakatzimodu tunesootabuedooa. \v 35 Soo o'nosoo Te Naa yadooawabe ka Te Pabe'e natugwengakwu-kwitu wahana, mee'e tubotugupu, “Nu mu Pabe'e mu natugwengakwu ka gi hannano'o mu nakapugana.” \p \v 36 Soo Te Pabe'e ka mu numu baa'yoona me'ase ka nobe-kwi ka numme pumme nakatzimodu-no tzoonooahooka. Numme yise meeoo ka Te Pabe'e tubenga, “Numme gi ka natugwenga-kwitu nakasopedakwadoo, hayoo u unnena?” \v 37 Soo Te Pabe'e yise mee'e ne nanekwegea, “Nu ka tumasuadu-kwa'ne'yoo. \v 38 No'yoona numu ka teepu-koobatu yaatuoo ka tubewabe-kwa'nesoo manepunne. Mu numu nuka nanesootuhidu bebesow a pooe-kwa'ne'yoo. Mu numu ka sutakoo nakabetseadu punno'o ka sutakoo tsa'abu sua-kwa'ne'yoo. \v 39 Soo Gi Toge'yoo e wohonedu ka tsa'abu masuapu. Ka saa'a soo Te Naa eka teepu-koobatu mu numu nemadabuekwu. Mu toha kakasa-ga'yoo ka Te Naa tummatzikwu. \v 40-42 Nu ka mu toha kakasa-gakoo, nuka tummatzidu yaa teepu-koobatoo tayakwu, o'no umu ka mu tuma'emukwadu numu kadoo'oo mayugwekwu. Ka mu tsa'abu natunikwu-kwa'ne, umu ka sutakoo numu goso gi tookedu-witoo ma'anakwu. Umu suda sokwamana sakwikwu. O'no soo Te Naa ka teepu atasoo mayugwekwu. \v 43 Umu numu Te Naa-matoo nanesootuhidu ooosapa padakwetseaakwu ka taba-kwa'ne, ka Te Naa-baa'yoona. Mu sakwa e nakapunnena a nakasopedakwadoo. \p \v 44 Soo Te Naa God tubetse besa te sootuha'e tamme ka Te Pabe'e besa nakabetseana, ka yaa'a teepu-koobatu hemma te heegana oooonakwasoo besa'yoo mee oo sooyugwena, ka hemma puma tu tumuna tubewabe-wi watze nagoodu-kwa'ne. Soo numu ka oo mayuse oo watze tugukwusoo yise no'oko tu hemmama tumuse ka tabewabe tumukwusesoo, oosoo besa soonammena ka hemma puma tu tumukwuna nawatzetugu-matoo. \p \v 45 Tamme sakwa oo tubetse soogwi ka Te Naa tamme sootuhikwuna. \v 46 Soo numu puu unu nanenagadu tsomebe mayuhoose, ka unu oo sookwina no'oko tu hemma-ma tumuse yise ka umu tu soogwina tsomebe tumukwu. \p \v 47 Ekow teepu-koobatu, mu tunaka'oedyukudu mu gi tunaka'oedyukudu-no namayu'a, umu ka pakwe nuukwi-kwa'ne'yoo. Soo numu puu ka puma tu tukwina ka paa-witoo tzakwekuse no'obatusoo pakwe hanehookwu susumudu besa'hoo, susumudu gi besa'hoo. \v 48 Ka tu tukwinoo kaanohoose bakumanatoo oo tzapewoyaga. Oosoo ka besow pakwe tu kawona-wi hanemena ka sutakoo yise tapebuamena. \v 49 Ka Te Naa ka teepu atasoo yugwese mu toha kakasagakoo Te Naa tutummatziwabe mu numu nanasukwesoo yugwe, mu bebesahoo sugwesoo, mu sutakoo too sugwebasoo, ka mu pakwe nuukwi-kwa'ne. \v 50 Mu suta'yoo ka goso gi tokedu-witoo nahanekwunikwu umu suda sokwamana sakwikwu. \p \v 51 Mu haa'a ka mumme e tuukwena nakasopedakwatoo?” mee'esoo Te Pabe'e ka mu numu tubenga. Umu oo nanekwegea, “Aha numme tooe besa oo nakasopedakwatoo.” \v 52 Soo Te Pabe'e yise mee mu netamma, “Soo mooa tumayohope sopedakwadoodu ka meno'o mumme e tunedyooepu nakasopedakwadoose, o'no oosoo besakoosoo mu numu tunedyooekwu. How'oo puu soo numu pudutupu nokosoo mooatupu hee-ga'yoo tu nobe-kwikoo yise mu wutzadyupa, 'yoo manepunnedu unu besa'yoo.” \p \v 53 Soo Te Pabe'e ka mu natugwengamakwuse, \v 54 tu nanumu-baasoo kodyu petuga. Ka mu numu-baa nanesootuhi petuga, ka mu numu besasoo Te Naa-witu tuukwena. Mu numu oe oo nakapunnedu meeoo netamma, “Ha'oo yise soo Jesus besa yadooa, pana oosoo sukwe tamme-matusoo? \v 55 Tamme oo sopedakwatoo oosoo Mary sukwe tooa. Mu James, Joseph, Judas, Simon yise a wanga'amu. \v 56 Yise a punne'emu yow tamme-naga. Ha'oo yise soo Jesus unu pooha-ga'yoo?” \v 57 Ooonne'yoona yise umu gi ka Te Pabe'e naka'oedyukute. \p Soo Te Pabe'e yise mee'e mu netamma, “Ka yaa teepu-koobatu mu numu ka Te Naa yadooawabe naka'oedyukukwu, oogowsoo nanumu, oo nonopua'amu-no suu'mu gi.” \v 58 Huutsekoosoo numu tuoegoedu-matu oetu soo Te Pabe'e mabesaku, umu ka gi tunaka'oedyukuna. \c 14 \p \v 1 Ka mu Jew numu-kooba katudu Herod mee naneadu ka Te Pabe'e Jesus besa tumatugu-kwitu pudu nakase oosoo mu pumme tummatzidu meeoo netamma. \v 2 “How haa'a soo John numu baa-wi matzakadu pumme te batsasesapa tuusootabuese, unu poohadooapu? Esoo Jesus John haa'a?” \v 3 Ka o'nosoo soo Herod tu pabe'e nodukwa nodukwadoose, soo mogo'ne Herodias mee naneadu. \v 4 O'no soo John yise ka Herod ooosapa mee netammano'o, “Gi toge u manakwe. Gi ka Herodias nabaa'yookupana,” mee. \v 5 Oosoo yise ka John unnena gi petzabena oo soobatsapana gi oo manakwe ka mu numu-ma suina. Mu numu ka John Te Naa yadooawabe oedyukute. \v 6 Ka Herod nawuena sooma'yuna tabeno'o soo Herodias padu mu numu ewana-kobena'yoona oo nugakute. Soo Herod yise tubetse besa soonamme. \v 7 Soo Herod yise ka pumme nugakudu meeoo oo netamma, “Tooe hemmadooe u soogwina nu u geakwu.” \v 8 Soo tsuadumu yise ka tu pea tubengase soo pea yise meeoo, “Ka John koota tsekea'ase, yise ka oo wo hanese, yise tseda-wi oo wuna,” \v 9 Soo Herod yise oo nesootu'adya'e ka John tu batsa tuungukwuna, pana ewa'yoo numu yise oo naka ka Herod unnena. \v 10 Soo Herod yise mu tukwutumadu ka John koota tseka'a tuungu. \v 11 Umu ka oo wo tseka'ase oo wo tseda-wi oo wunase, yise ka Herodias padu yongagea'a. Soo tsuadumu yise ka Herodias gea. \v 12 Mu John pupua'amu ka oo nakase yise mease oo tugudooase ka Te Pabe'e tuukwe'e. \p \v 13 Soo Te Pabe'e Jesus yise ka John nabatsana nakase Te Pabe'e ka tu nakatzimodu-no ka sake-wi kuase ka banunadu ninapatoo natzemangeka numu-wanatoo. Pana ewa'yoo numu ka mu meana nakase ka banunadu-kumi sogo mease oo takwi petuga. \v 14 Soo Te Pabe'e yise ka sake-wi'yoona ka baa-kumabatoo ewow mu numu-baa petuga, oosoo oe'yoona tsebooeke. O'no yise soo Te Pabe'e tutuha mu soobedyana mu tuoegoedu mabesakute. \v 15 Ka tu yongokese, numme oo nakatzimodu oo-baa petuse meeoo oo netamma, “U sakwa mu ta'ya ka kwaya'yoona mu kemmase. Umu sakwa puusoo tu tukakwuna hownnekoo mayu.” \v 16 Soo Te Pabe'e Jesus mee ne netamma, “Gi umu numu tayapana, mu sakwa muusoo yaanoko mu maka.” \v 17 Numme ka Te Pabe'e meeoo netamma, “Manegeoo numme tutukutsekoo patzebonomadu tukaba-ga'yoo. Yise waahoo numme too pakwe-ga'yoo.” \v 18 Soo Te Pabe'e meeoo ne netamma, “Yaa nu-matoo oo hanehooke.” \v 19 O'no yise soo Te Pabe'e mu numu ka pooena mu ne'aata'akuse ka manegeoo tutukutsekoo patzebonomadu tukaba, noko waahoo pakwe hemehoose toogoopatu poonnese nanesootuhi. O'no yise ka tukaba noko pakwe tzabokase umu pumme nakatzimodu mu ewow numu maka tuungu. \v 20 Mu numu yise no'yoona togekoo tukase wutzu'me. Ka tu naduka makwuse numme ka mu tugupenina ka tukaba noko pakwe matsobase oosoo tukapu nagupenina sumu-mano'yoona waha-ma tsebooekudu (12) kawona-wi umu kaanokuhoo. \v 21 Mu numu tubetse ewa'yoo namaka (5000 nanana). \p \v 22 Soo Te Pabe'e yise ka numme pumme nakatzimodu suu'mu ka sake-wi taya. Umu ka banunadu ninapatoo natzemangekakwu. O'no yise soo Te Pabe'e ka mu ewow numu tuwazoo mu nobe-kwitoosoo ta'ya. \v 23 Soo Te Pabe'e yise ka giba-matoo mease nanesootuha'e, ka tu yongokese oosoo puu suu'mu o. \v 24 Ka sake mooasoo banamookwi manikease, unu hukwabetu soo paa unu bayutsungakooha. \p \v 25 Awamooasoo gisoo tu tabuagena soo Te Pabe'e ka sake-witoo meahoo baa-koobakwi kemmaka'e. \v 26 Numme tunakatzimodu sake-wi meana ka Te Pabe'e numme-tamme kemmaka'e oo poonne oo-ma unu sui. “Uda! Tsoapa tamme-tamme,” mee numme unnemo'o. \p \v 27 Soo Te Pabe'e yise mee sookweta unne, “Gi suipana. Nu yow kemma.” \fig Soo Te Pabe'e ka sake-witoo baa-koobakwi kemmaki|src="cn01720B.tif" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Matthew 14.27" \fig* \v 28 Soo Peter yise mee oo netamma, “U ka togesapa Ne Pabe'ena ka paa-koobakwi namatoo e bikwu. O'no yise nu u oedyukukwu.” \v 29 “Yaatoo kemmow,” meeoo soo Te Pabe'e oo netamma. Soo Peter yise ka sake-wi'yoona wuese ka Te Pabe'e-tamme ka baa-koobakwi meahoo. \v 30 Ka hukwapa-ma suise too'e padadya'e. Pabatse wa'agenumme, “E Pabe'e e magwetzoi.” \v 31 Soo Te Pabe'e ka paa-wikoo yabesoo oo tzatseboogese oo magwetzoihoo yise meeoo oo netamma, “Mow u ka gi e soo'oedyukuna. U sakwa yaa manakwana gi waha-tamme tusooyugwepana.” \v 32 Ka sake-wisoo mu kuase, soo hukwapa wuyooihoo. \p \v 33 Mu naana ka sake-wi manepunnedu ka Te Pabe'e-matoo nanesootuhikooha, “U tookwa togesapa Te Naa Besaa Tooa.” mee yise oo netamma. \p \v 34 Umu yise ka mangekase ka Gennesaret mee naneadu-kwi petuga. \v 35 Mu nanana yise onoko ka Te Pabe'e poonnese oo sopedakwadoona oetu mana tooe nanatuukwe. Mu numu yise mu tu'oegoedu mu nuummadu oo-baa tsato petugonno. \v 36 Mu tuoegoedu ka oo-baa petugadyina ka pukwi oo namasooana sukwe tzamayina, besa maniyakwe. \c 15 \p \v 1 Mu Jew numu nanesootuhipe papabe'e numu tunedyooedu ka mu Pharisee mee nananeadu-nagatu, ka Jerusalem mee naneadu-kwi'yoona kemmase, ka Te Pabe'e-baa petu. \v 2 Mu Pharisee yise meeoo ka Te Pabe'e netamma, “How manena mu u nakatzimodu ka te nanamooatupu tumayohope-too gi me'a? Oosoo te tumayohope puu mee te tunedyooe, tamme mooe mabatzagase yise tuka. Pana umu ume nakatzimodu gisoo namabatzagapana tuka.” \v 3 Soo Te Pabe'e mee mu Pharisee nanekwegea, “Mu muusoo ka Te Naa tamme tunetammakupu tagotekena ka mu nanamooatupu tumahohona nagena.” \v 4 Soo Te Naa unnepu mee na'unakwe, ‘Mu sakwa mu naanapua'amu besa matugu yise mu ka mu naanapua'amu suda netammadu sakwa nabatsa.’ \p \v 5 Mumme putoogoo mooa tumayohona pana mu meeoo, ‘Tamme sumuna ka mu naanapua'amu mee netammakwu. “Nu ka Te Naa God tummatza'e, gi umu e naanapua'amu.” ’ \v 6 Mu gi besa ka mu naanapua'amu matugu ka oo tumatuguna. Mu ka Te Naa tunetammana takopa ka mu mooa tumayohope ooosapa nagena. \v 7 Mu ka Te Naa nakabetse'a mee mu naneyukwe. Soo o'nosoo Te Naa yadooawabe Isaiah togesapa mu netamma ka mee tubotuguna. \v 8 ‘Umu numu meeoo unnepana mu tupa sukwe apeakana gi mu tubetse sokwamana. Umu ka Te Naa gi nakabetsea. \v 9 Umu ka Te Naa-matoo nanesootuha'e mee sukwe naneyugwepana ka mu numu aata-tammesoo ne'emukwa ka pummesoo tusooyugwena ka mu numu ewana mee netamma. “E nakapunne mummesoo tumayohope tumayoho, o'no Te Naa nakabetsea.” ’ ” \v 10 Soo Te Pabe'e ka mu numu ewana mee netamma, “E nakapunne e nakasopedakwatoo. \v 11 Mu sakwa e nakasopedakwatoo soo hemma mu tukana gi hownne'yoo Te Naa-nakwana. Soo suda te tumatuguna, yise gi besa soonammena, umuoo soo Te Naa gi petzape.” \p \v 12 Umu oo nakatzimodu ka Te Pabe'e-tzage'etoo mease meeoo ka Te Pabe'e netamma, “U haa'a oo sopedakwatoo mu nanesootuhidu papabe'emu Pharisee mee nananeadu unu sutagonno ka ookow nakase?” \v 13-14 Soo Te Pabe'e meeoo mu nanekwegea, “Mu Pharisee nakatsasoopedya. Soo E Naa puusoo saa'a kadoo'oo mu mayugwedooa, umu Pharisee ka gi ooka naka'oedyukuna. Umuoo ka tsa'abu namasua-kwa'ne'yoo. Umuoo sukwe natuoona pepu'akwu tsa'abu-wa'ne. Umuoo gi tubootabuedu numu kumma'akoosoo gi tubootabuedu numu tzakadu-kwa'ne'yoo. Umu Pharisee gi kaaheno numu neyugwemodu. Umu ooonne'yoo numu ka teepu tawaga-kwitoo sawehookwu ka gi ka besa podo meana.” \p \v 15 Soo Peter yise ka Te Pabe'e meeoo netamma, “U ka natugwengapu na'unnena ne tuukwe.” \v 16 Mee yise soo Te Pabe'e oo nanekwegea, “Umu ume nakatzimodu gisoo besa e nakasopedakwatoona meeoo unakwe. \v 17 Soo hemma te tukana puu te sapu-kwitoo meana yise kaaheno tsebooegea. \v 18 Pana soo suda mu unnena ka meeoo tuwazoo mu suda tusooyugwe, oosoo suda mu mayugwe. \v 19 Tamme ka suda tusooyugwena sumuna saa'a numu batsadooa, kumanosoo napootamana ka nanodukwana, tuduhana, esayina, suda numu-witu nemadabuena. \v 20 Ka suda tumatuguna soo numu gi besa'yoo; tooe mu ka mu mooe tumayohope nagepana, oosoo gi besa mu mayugwe-wa'ne'yoo.” \p \v 21 Soo Te Pabe'e Jesus ka numme tu nakatzimodu-no yise oona wawa'a tubewabe-witoo Tyre noko Sidon-witoo mease o petuga. \v 22 O'nona yise sumu'yoo wawa'a mogo'ne oo-baa petuse meeoo oo netamma, “E Pabe'e u sakwa e tummatzi, e padu unu tsoapaya'e ooka oo nematzagakwuniku.” \v 23 Pana soo Te Pabe'e yise gi ka wawa'a mogo'ne nanekwege'a. Numme oo nakatzimodu yise meeoo ka Te Pabe'e netamma, “Ka mogo'ne taya, oosoo te nakwi nanetzakwiya'e kemmano'o.” \v 24 Soo Te Pabe'e yise meeoo mu netamma, “Nu mu Jew numu suu'mu magwetzoigena.” \v 25 Soo wawa'a mogo'ne yise oo-kobena meatzedo petusoo mee'esoo tuwazoo unne, “E Pabe'e, e tummatzi.” \v 26 Soo Te Pabe'e yise oo sukwe nemapoonnena meeoo oo netamma, “Gi nu wawa'a sootummatzi. Numme Jew mu wakwawa'a sadu'u mee ne'a. Mu numu puu tu dooamu tukakwuna tu sadu'u gi maka.” \v 27 Yise soo wawa'a mogo'ne mee punno'o nanekwegea, “Tooe sadu'u pana puu ka hemma nagupenina namaka. U sakwa nuga padu mabesaku u nanumu noko,” mee. \v 28 Soo Te Pabe'e yise ka wawa'a mogo'ne meeoo netamma, “Besa'yoo u e naka'oedyukudu u ka meeoo unnena nu u tummatzikwu. U nobe-kwitoo yise kodyuka nu ka tsoapa mooasoo nematzagakwunihoo,” mee'e. Soo mogo'ne padu yise besa mani. \p \v 29 Soo Te Pabe'e yise ka numme tu nakatzimodu-no oona mease, ka banunadu Galilee mee naneadu kumi me'a. Soo Te Pabe'e yise ka gibana manepetugase oonahoo katu. \v 30 Ewa'yoo numu oo-baa petudyipunne, nanakumma'akoosoo tuoe-ga'yoo susumudu toyodu, susumudu gi tubootabuedu, susumudu gi nummedu, susumudu gi apegeadu. Mu tuoegoedu numu no'yoona Te Pabe'e-kumaba natzapookwakute. Soo Te Pabe'e yise no'oko mu mabesaku. \v 31 Mu numu yise mee nana'unakwe, “Mu gi apeageadu apegea mani, umu gi yuyutsungamodu nummenumme mani, mu totoyodu kaaheno mo mani, mu gi tutubooetubooedu punno'o yaatu poonne mani. Soo Te Naa tubetse besa'yoona tooe gi te Jew numu sapa te sootuha'e.” \p \v 32 Saa'a yise soo Te Pabe'e numme pumme nakatzimodu mee netamma, “Nu mu numu sootuha'e. Umu pahe tabeno ooosapa nu-no'yoona, gi hemma tuka. Nu gi mu tayakwuni-wa'ne nuumma ka mu tzuago'e. Umu-matu sumuna mana po-witoo tsea'anooakwu, tamme sakwa mu maka.” \v 33 Numme oo tunakatzimodu yise mee Te Pabe'e netamma, “Tamme gi mu maka-wa'ne'yoo. Tamme gi hownnekoo yaatuoo tukapu mayu-wa'ne'yoo.” \p \v 34 “Haa'noko tamme tukaba-ga'yoo?” mee soo Te Pabe'e. “Natakwatsukwu'yoo (7) tamme tukaba-gana yise tamme huuhoosoo dudutsekoo pakwe,” mee numme ka Te Pabe'e nanekwegea. \v 35 Soo Te Pabe'e ka numu ewana ka teepu-kooba aata tuungu \v 36 yise ka natakwatsukwu'yoo tututsekoo tukaba tu mi-wi hemmase, ka pakwe nokosoo, Te Naa-matoo nanesootuha'e, yise ka tukaba tzabokase, ka pumme nakatzimodu mu ewow numu maka tuungu. \v 37 No'yoona numu yise wutzu'mehoo. Numme oo nakatzimodu ka mu tugupenina natakwatsukwuoo kawona kaanokuhoo. \p \v 38 Umu tubetse ewatse'yoo numu yise oe (4000 naana). \v 39 Soo Te Pabe'e noko yise mu numu nobe-kwitoo tayahoose ka sake-wi tsebooese, ka baa natzemangeka ka Magadan mee naneadu teepu-witoo mea numme pumme nakatzimodu-no. \c 16 \p \v 1 Mu nanesootuhidu moohedu ka mu Pharisee noko Sadducees mee nananeadu-nagutu kemmana ka Te Pabe'e nesootzemanasoo oo-baa petuhoose mee oo netamma, “Ka pa'anakwanasoo nanasookwugidu tumadipu ne tzapoonneku, o'no yise numme u naka'oedyukukwu.” \p \v 2 Te Pabe'e mee mu netamma, “Mu oo sopedakwatoo mooa tabeno besa nuummapunnekwu ka yaa yongona gi tu koomeapunne. \v 3 Ka yaa togano ka muha nakagoapunne, mu oo sopedakwatoo mooa tomoapunnekwu. Mu mooasoo ka koomeba-witu sopedakwatoo pana mu gi oo nakasopedakwatoo ka teepu manekwuna ka nuka, mu Pabe'e petuse. \v 4 Mu numu meno'o mommodu suta'yoo mu ka nanabesa e tumadina mumme e tzapoonneku tuunguna, o'no mu e soo'oedyukukwu mee nu unnena. Mu sakwa oo sopedakwatoo nuga hownne'yoona, nu ka Jonah-wa'ne'yookwu. O'nosoo soo Jonah puu pahe tabeno ka pakwe numua-wi'yoose sapa gwetzoise ka teepu-koobasoo tuwazoo nummenumme. Nu Jonah-wa'ne'yookwu. Ooonne'yoona nu ka ya'ese pahe tabeno manepunnese namayodakwu. O'no yise mu oo sopedakwadookwu, nu yow Mu Pabe'e.” \p \v 5 Soo Te Pabe'e yise umu-baa'yoona mea numme pumme nakatzimodu-no ka banunadu natzemangeka. Numme oo nakatzimodu ka tukaba ne tunokwuna soomu'wake. Soo Te Pabe'e meeoo ne netamma, \v 6 “Mu sakwa ka mu Pharisee noko Sadducee tukaba namayana nuutumooe.” \v 7 Numme yise mee nananetamma, “Oosoo meeoo unakwe ka gi tukaba te hanekese.” \v 8 Soo Te Pabe'e oo sopedakwatoo ka ne unnena, yise mee ne netamma, “Mu tookwa gisoo e naka'oedyukute. \v 9 Mu sakwa tooe gi tukaba-gapana gi suda oo sooyugwepana. Mu sakwa e nakasopedakwatoo, nu mu mabetseakwu. Mu sakwa oo soomayu sumu, nu ewow numu maka manegehoosoo (5) tukaba-gana. Mu oo sooma'yu ka ewow nagupenina muusoo tzoba. \v 10 Nu mooasoo yise tuwow ewowsoo numu maka, natakwatse'yoo (7) tukaba-gana, mu yise ewowsoo tuwazoo hane ka a nagupenina. \v 11 Mu sakwa tuwazoo oo sopedakwatoo nu gi tukaba-witu netamma. Mu sakwa ka mu Pharisee noko Sadducee tukaba namayuna nuutumooe.” \v 12 Numme oo nakatzimodu yise ka Te Pabe'e nakasopedakwatoo, oosoo gi ka tukaba-witu netammana pana ne tuukwena gi ka mu Jew numu nanesootuhibu numu tunedyooedu nakabetseapana, umu ka besow ka sutakoo noko mayu'a. \p \v 13 Soo Te Pabe'e ka Philippi mee naneadu teepu-wi petuga soo Te Pabe'e ka numme tunakatzimodu meeoo tubenga, “Ha'yoo mu nu-kwitu naka?” \v 14 Numme tunakakatzimodu yise meeoo ka Te Pabe'e nanekwegea, “Susumudu umu-matu mee u netamma, ‘U ka sumuna John, numu baa-wi matzakadu.’ Susumudu yise punno'o meeoo, ‘U, Ne Naa yadooawabe Elijah mee naneadu, pute Jeremiah mee naneadu, tooe haga tooe sumuna ka umu Te Naa yadooawabe-matu.’ ” \v 15 Soo Te Pabe'e ka numme pumme nakatzimodu meeoo netamma. “Mu puu ha'yoo e sooyugwe?” \v 16 Soo Simon Peter oo nekwegea, “U yow Ne Pabe'e. U ka Te Naa Besaa Tooa'a.” \p \v 17 Soo Te Pabe'e yise meeoo ka Simon Peter netamma, “U Simon, Jonah tooa, soo Te Naa tookwa u sootuhipuna u tunedyooepu. Ooonne'yoona u e nakasopedakwadoo. Sukwe numu gi nu-kwitu meeoo u tunedyooe-wa'ne'yoo. \v 18 Yaa manakwana nu Peter mee u neakwu, Tupe mee na'unnedu. U tupe-wa'ne'yoo u e tubetse naka'oedyukute, nu yow U Pabe'e. U ka yaa teepu-koobatu nanesootuhikuna, soo te pa'anakwatu u nakasootuhikwu. O'no numme nanesootuhidu ka Etza'a suda unnepu matzooekukwu. \v 19 Nu E Besa Pooha-matu-ma u sootuhikwu, u saa'a ewow numu ka nanesootuhibu tunedyooedooa. Soo E Besa Pooha nayadooana mooasoo Te Naa tunemamakwupu, ookow u punno'o mayohonokwu.” \v 20 Soo Te Pabe'e meeoo ne netamma, “Gi meno'o e wahapana nu yow Mu Pabe'e.” \p \v 21 Soo Te Pabe'e oowe manakwana ooosapa ka umu pumme nakatzimodu mee tuukwegena, “Nu Jerusalem-wi petugase mu Jew numu moohedu e kusedyana e batsakwu. Pana waha tabe mease nu tuusootabuekwusoo.” \v 22 Soo Peter yise seagabatoo ka Te Pabe'e bise oo nesagwikuna mee'e oo netamma, “Nu ka Te Naa-matoo u nanesootuhikukwu. Soo Te Naa u sootuhise u gi nabatsakwu, gi yise meeoo tusooyugwepana.” \p \v 23 Soo Te Pabe'e yise oo nakasopedakwadoose ka Peter-tamme nakwumanase mee oo netamma, “Gi ookow e tuukwepana. U sukwe numu-wa'ne tusooyukwe ka suta'yoona, u gi ka Te Naa-ma nasoonatza'e.” \v 24 Soo Te Pabe'e yise numme nakatzimodu mee netamma, “Soo tooe haga tooe nuka naka'oedyukudu sakwa mee unne, ‘Gi hownne'yoo tooe nu ka Te Pabe'e-koobatoo nabatsase sapa, nu oo nagenokwu.’ \v 25 Tooe haga tooe ka nu-koobatoo nasoomawunina oosoo namagwetzoikwu. Soo tooe haga tooe ka puusoo too'e namagwetzoina puusoo kadoo'oo namayugwekwu. \v 26 Soo tooe haga tooe ka teepu-kooba'yoona ewow hee-gana ya'ese soo ewow oo hee-gana gi oo magwetzoi-wa'ne'yoo. \v 27 Nu, Mu Pabe'e, ka E Naa pooha tooha-kwi ka umu Te Naa tummatzidu toha kakasa-ga-no petuse saa'a ka mu numu nemadabuekwu. \p \v 28 Nu togesapa mu tuukwekwu susumudu meno'o yow mu konnodu-matu gisoo tuidu, mu ka Te Naa pooha-toohakwi e gwetzoina poonnekwu.” \c 17 \p \v 1 Naapahe tabe mease soo Te Pabe'e pihoo tu pupuamu oona kiba-matoo bika, mu oo pupua'amu mee nananeadu Peter-no, James, yise oo wannga'a John. \v 2 Togesoo ka Te Pabe'e nanesootuha'e oo koba atasoo tubuaga'a, yise pukwi oo namasooana tohawiyanega'a, yise patakwetseapunne. \fig Ka te Pabe'e nanesootuha'e oo-kooba atasoo tabuaga'a|src="cn01886B.tiF" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Matthew 17.2" \fig* \v 3 Waha'yoo nanana Moses-no Elijah mee nananeadu yise oo-baa petuse oo-no yadoo'a. \v 4 Soo Peter yise meeoo ka Te Pabe'e netamma, “Besa numme ka yaanona, ka oo u soomanakwe numme sakwa pahe tutukutsekoo tatza nobe mu matabuekukwu umme Elijah yise Moses.” \p \v 5 Togesoo oo yadooawunu oosoo koomeba umu-kooba habagahoo petu. Oonaga'yoona yise soo Te Naa mu yadooe, “E Besaa Tooa unu e soobedyana, besa e masoonammedu, mu sakwa besa a nakabetsea.” \v 6 Umu oo pupua'amu unu nakasui meatzedose oo-matoo nanesootuhigonno. \v 7 Soo Te Pabe'e umu-matoo mease yise mu tzamase meeoo mu netamma, “Yosuhoo gi suipana.” \p \v 8 Umu yise yaatu poonnese, soo Te Pabe'e suu'mu yise o. \p \v 9 Umu ka giba-ma'yoona sawekese soo Te Pabe'e yise meeoo mu netamma, “Gi haga tuukwepana ka yaanoko mu poonnepu ka e namayodase saa'a mu numu tuukwe.” \v 10 Numme Te Pabe'e nakatzimodu oo tubenga, “Ha'yoo unnena mu Jew numu nanesootuhi moohedu meeoo numu tunedyooe, ‘Soo Elijah mooe petugakwu’?” \v 11 Soo Te Pabe'e meeoo mu nanekwegea, “Oosoo yoo kaaheno manepunne. Elijah mooe petuse hemma e mooe nemabetseabekupu. \v 12 Mooasoo soo Elijah mu-baa petupu pana mu numu gi oo posopedakwadoo mee'e nu. Umu tooe how tooe Elijah sootunagapu oo batsapu. Umu nuka tuwazoo kusegeana e batsakwu.” \v 13 O'no numme oo nakatzimodu yise oo nakasopedakwadoo soo John Baa-wi Numu Matzakadu tookwa Elijah. Oosoo Te Pabe'e-kobenasoo nanekemmadu. \p \v 14 Soo Te Pabe'e bihoo numme pumme nakatzimodu-no ka numu ewa-kwi petugonno sumu'yoo nana ka Te Pabe'e-baa meatzedohoose mee oo netamma, \v 15 “U sakwa ka e tooa nanesootuhiku masoo ya'ehookayina sumutooe ka numu peta-kwitoo anoakayakwe yise ka baa-witoo wuehooyakwe tuwazoo. Oo manena masoo unu nuummaba wuma. \v 16 Nu ka umu ume nakatzimodu-baa a bi petuse sapa umu gi a mabesakute.” \p \v 17 Soo Te Pabe'e mee unakwe, “Mu gi e tubetse naka'oedyukute tooe nu wuna'me yaa mu-baa'yoose sapa. Mu sakwa e naka'oedyuku. Ka naatse yaa nu-baa bi petu.” \p \v 18 Soo Te Pabe'e yise ka tsoapa ka naatse-nagakoo nematzagakwunihoose, soo naatse yise besa mani. \p \v 19 Numme tunakatzimodu ka Te Pabe'e-no oetu watze nehanena mee unakwe, “How yise manena numme gi ka tsoapa nematzagakwuna'e?” \p \v 20-21 Soo Te Pabe'e mee ne netamma, “Mu gi oo nematzagakwuna'e mu ka gi tubetse tunaka'oedyukuna. Mu sakwa uga ka tubetse tunaka'oedyukuna tooe ka tuutsetse tunaka'oedyukuna sapa mu ka giba nooyooa tuunguna oosoo oo manikwu. Mu ka tubetse tunaka'oedyukuna tooe hemma tooe oo natuunguna o nageakwu.” \p \v 22 Ka saa'a Galilee-wi ne petugase soo Te Pabe'e mee ne netamma, \v 23 “Umu e wohomu nu-ma tzakaduse, e batsakwu yise waha tabe mease nu saa'a e ya'e-kwikoo namayodakwu.” Numme oo tunakatzimodu suda nakasokwama ka Te Pabe'e meeoo unakwe. \p \v 24 Soo Te Pabe'e numme pumme nakatzimodu-no ka Capernaum mee naneadu-wi petuga, soo pabatsekoo nanesootuhi nobe-witu tumasumudoodu ka Peter-baa petuoose mee oo tubenga, “Soo Jesus haa'a punno'o ka nanesootuhi nobe-witu tumanagayakwe?” \v 25 “Aha soo Te Pabe'e oo manekwu,” mee soo Peter oo nanekwegea. Ka nobe Te Pabe'e pukwe'yoo-kwi soo Peter egeagase soo Te Pabe'e mee oo mooe netamma, “Ha'yoo u oetu sooyugwe, Peter? Soo numu-kooba katudu puu gi pummesoo dooamu tunekwa'e, ka tu tumasumudookwi oosoo mu wakwawa'a suu'mu tunekwikwu haa'a?” “Mu wakwawa'a-makoo suu'mu,” mee'e soo Peter oo nekwegea. \p \v 26 “Nu tookwa ka Te Naa tooana gi tumanaga-wa'ne'yoo,” mee'e soo Te Pabe'e. \v 27 “Pana ta ka tumanagase umu gi taka sutakute.” Soo Te Pabe'e ka Peter pakwega tayase, mee oo netamma, “Ka banunadu-kwi petugase saa'a ka u mooe pakwe tutzatsebooana tupa-witu poonne ka u tumayu-ma saa'a ta-kooba tumanagahoo.” \c 18 \p \v 1 Numme Te Pabe'e nakatzimodu ka Te Pabe'e mee'e tubenga, “Haga saa'a ka numme-matu numu oooonakwa besa'yoo ka numme Te Naa-baa ne petugase?” \v 2 Soo Te Pabe'e yise ka tuutsekoo tuha'akoo tzakwuhoose umu-naga oo tzakwunukuhoo. \v 3 Yise mee unakwe, “Nu kaaheno mu tuukwekwu, mooe'ugasoo mu nanekwahakwu oo nematzagakwunikwu, mu yise tutugusekoo dooake-wa'ne'yookwu. O'no yise mu ka Te Naa-baa petugadooa. \p \v 4 Mu ka tuha'a-kwa'ne manekoo petuse, mu gi numu oooonakwa besa'yoo mee nasooyugwena. Soo tuha'yoo yise e tubetse nakatzimodu-kwa'ne'yoo. O'no yise mu numu-oooonakwa besa'yookwu ka Te Naa-baa'yoona. \v 5 Mu ka nuga dooamu pua'a-gana, o'no mu nuga pua'a tuwazoo. \p \v 6 Soo tooe haga tooe ka umu nuga dooamu suta-kwitoo kwasenona ka mu tuma'emukwase, oosoo oo tuma'emukwana oo-matoosoo kodyukwu. \v 7 Mu yaa'a teepu-koobatu numu ewa'yoo gi toge-tamme nakwasenodu, saa'a mu tuma'emukwana mu-matoosoo kodyukwu. \v 8 Nu sakwa e-mi sukwe tseka'a yise gi ka suda namanedu mahane. Besa'yoo ka sumuoosoo mi-gana Te Naa-baa petugase, gi waahoo mi-gana ka ooosapa nikatu-kwitoo wue. Nu sakwa e kuku sukwe tseka'a ka gi togekoo podo meana. Besa'yoo ka sumuoosoo kuku-gana Te Naa-baa petugase, gi waahoo kuku-gana ka ooosapa nikatu-kwitoo wue. \v 9 Nu sakwa tuwow e pooe sukwe tsepata ka gi togekoo soopoonnena. Besa'yoosoo ka sumuoosoo pooe-gana Te Naa-baa petugase, gi waahoo pooe-gana ka ooosapa nikatu-kwitoo wue. \v 10-11 Mu sakwa gi e dooamu matu suda matugupana mu toha kakasa-gakoo, Te Naa tummatzidu, ooosapa Te Naa-baatu, e dooamu mabetseana mu nanesootuhiku. \p \v 12 Mu sakwa ekow nakasopedakwatoo, soo nana puu ka ewow tu seepu hee-gana, sumuoo watzekuse, oosoo ka mu ewow tu seepu ma'wukase ka sumuoo watekakwu. \v 13 Yise ka oo mayuse ka mu ewow gi nawatzekudu oooonakwasoo besa oo-matoo soonammekwu. \v 14 Soo Te Naa punno'o ooosoo tamme-koobatoo ka umu pumme dooamu nawatsekukwuna gi petzape. \p \v 15 Ka tunaka'oedyukudu-matu suda pumme matuguse, u sakwa oo tuukwe gi numu nakana. Oosoo ka u nakabetseana, o'no u oo magwetzoikwu. \v 16 Pana ka gi ume oo nakabetsea, u sakwa sumuoo tooetoo waahoo u pupua'amu-matu bikase onosoo apegea. O'no mu numu u-notu u nakase oo wahakwu. \v 17 Oosoo ka gi mu nakabetseana, mu sakwa ka mu nanesootuhidu-baa petugase oo waha. Ka gi mumme oo nakabetsea, mu sakwa oo tsasoopedya. \p \v 18 Nu kaaheno mu tuukwe, mu ka sumuoo numu meeoo neyugwese, soo Te Naa te pa'anakwatu punno'o ooosoo. \v 19 Nu tuwazoo sumubatu kaaheno mu tuukwekwu, ka waahoo mu nagatu ka Te Naa-matoo nanetsagwayina, soo Te Naa mu nakasootuhikwu. \v 20 Ka waahoo tooetoo pihoo nanano sumuse ka nuka mu naka'oedyukuna nu-matoo mu nanesootuha'e nu umu-no'yookwu.” \p \v 21 Soo Peter yise ka Te Pabe'e mee tubenga, “Ne Pabe'e, huu sakwa nu ka e pua'a suda nuka matugu oo soomu'wa'yi? Natakwatsukwu (7) haa'a?” \v 22 Soo Te Pabe'e meeoo oo nanekwegea, “Tooe hano sapa oo matuadyigena yise ka ooka oo nemakodyukuyakwe tamme sakwa ooosapa punno'o oo soomu'wano. \p \v 23 Soo numu-kooba katudu puu ka mu pumme tummatzidu kutzina oo soogwa'e. \v 24 Sumu'yoo nana ka numu-kooba katudu-baa nabi petu, tubetse ewow oo nakutzikudu gi hownnekoo oo tumanagakute. \v 25 Soo numu-kooba katudu yise meeoo oo netamma, ‘U nodukwa, u doodooamu, no'oko hemma u hee-ga-ma u tumukwu, u ka gi hownnekoo punowsoo e tumanagaku-wa'ne manepunnena.’ \v 26 Soo nana ka numu-kooba katudu meeoo netamma, ‘U sakwa e sootuhina, gi nuga hemma-ma tumupana. Nu sakwa tooe hownnekoo dooe no'oko punowsoo u tumanagaku.’ \v 27 Soo numu-kooba katudu oo nakasootuhise meeoo oo netamma, ‘Gi hownne'yoo tooe u ka gi punowsoo e tumakodyukupana. U sakwa meno'o nobe-witoosoo kodyuka.’ \p \v 28 Soo nana ka numu-kooba katudu tutuha soobedya yise mease sumuoo numu tapoegea huutsekoo pumme nakutzikudu. Oo-ma tzakaduse oo tooe matsongakwadyabe. ‘U sakwa ka nuka u nakutzikuna e tumanagaku,’ mee oo netamma. \p \v 29 ‘Nu gi hownnekoo meno'o u tumanagaku-wa'ne'yoo pana nu saa'a no'oko tooe hownnekoo tooe ooka u makodyukudooa. U sakwa tutuha e soobedya.’ \p \v 30 Pana oosoo gi tutuha oo soobedyana ka nana wutuma tu nakutzina oo tumanaga-witoo tooe. \v 31 Mu numu-kooba katudu tummatzidu ka nana manena poonnena suda oo soobedya. Umu ka numu-kooba katudu-baa petugase ka nana manena oo tuukwe'e. \p \v 32 Soo numu-kooba katudu ka nana nabatoo bise, meeoo oo netamma, ‘U suda manakwe. Nu mooasoo meeoo u netammapu, “Gi hownne'yoo tooe u gi ka u nakutzina tumanagapana.” \v 33 U puu ka u pua'a gi tutuha soobedya ka ume oo nakutzikute. U sakwa tutuha mu numu u soobedyana sootuhi, nu puu tutuha u soobedyana u sootuhipu.’ \v 34 Soo numu-kooba katudu ka sutakoo nana besa tu matugukwuna gi petzabepana oo wutuma tuungu, no'oko tu nakutzina oo tumanaga-witoo tooe. \v 35 Tamme ka te pupua'amu suda tamme matugupu gi soomu'wana soo te tuma'emukwana tamme-matoosoo kodyukwu.” \c 19 \p \v 1 Soo Te Pabe'e Jesus ka mu numu tunedyooemakwuse Galilee-wi'yoona mea, ka teepu Judea mee naneadu-koobatoo. Te Pabe'e ka meana ka hooodu Jordan mee naneadu mangeka. \v 2 Ewa'yoo numu yise oo nagekase soo Te Pabe'e Jesus yise mu mabesakute. \v 3 Mu Pharisee Te Pabe'e-baa petuse oo too'e nekwesekuna, ka numu nanodukwa napoonnekwuni-kwitu. \v 4 Soo Te Pabe'e yise meeoo mu nanekwegea, “Mu ka tuneana o'nosoo ka Te Naa numu pudu manumudoose meeoo na'unakwe, ‘Nu ka nana noko mogo'ne manumu-doopu. \v 5 Soo nana-no mogone ka nanodukwadoose tu naanapu'amu-kooba'yoona mease umu yise sumuoosoo numu-wa'ne'yoo.’ \v 6 Soo Te Naa mee'e soo numu ka nanodukwadoose sakwa gi napoonnekwunipana.” \v 7 Umu Pharisee yise meeoo ka Te Pabe'e netamma, “How yise soo Moses mooasoo ka meeoo tunetammana, ‘Soo numu ka napoonnekwunikwuse tubope-makoo napoonnekwuna'e?’ ” \v 8 Soo Te Pabe'e yise meeoo mu nanekwegea, “Mu ka gi Te Naa nakabetseana ooonne'yoona soo Moses meeoo mu tunetammakute mu ka napoonnekwunikwuse tubope-makoo napoonnekwuna'e. Pana ka Te Naa numu pudu manumudoo-kwi manakwana meeoo nayadooa ka nanodukwadoose gi napoonnekwunipana.” \v 9 Soo Te Pabe'e Jesus yise meeoo tuwazoo mu netamma, “Soo numu ka tu nodukwa poonnekwunise tooe gi kumma'akoosoo nana-no oo tuma'emukwa sapa ka kumma'akusoo nodukwadoose ma'emukwa. Oosoo suda tumatugudu.” \p \v 10 Numme Te Pabe'e nakatzimodu mee ka Te Pabe'e netamma, “Numme sakwa gi uga nodukwadoopana sumuna puu numme saa'a napoonnekwunikwu.” \v 11-12 Soo Te Pabe'e mee ne netamma, “Susumudu numu gi hownnekoo nanodukwadoo-wa'ne'yoo umu ka tooe hownnekoo tooe namaniyahapugana, susumudu punno'o numu gi nanodukwadoo umu ka Te Naa suu'mu sooabegana. Gi no'yoona numu ka eka meeoo na'unnedu nakabetsea-wa'ne'yoo.” \p \v 13 Mu numu tu dooamu ka Te Pabe'e-baa bi petudyakwe ka umu oo nanesootuhiku tuunguna mu sootuhi mee oo netammana. Numme Te Pabe'e nakatzimodu mu numu nesagwikute ka oo mu manakwe. \v 14 Pana soo Te Pabe'e mee mu netamma, “Gi mu numu ka mu tu dooamu bi petudu nesagwikupana. Nu mu tutugutsekoo dooake nanesootuhikukwu umu-wa'nekoo sokwama-gakoo soo Te Naa besa dooamu-ga'yoo.” \v 15 Soo Te Pabe'e yise mu dooake nanesootuhikuse umu-ma pooha matugumena mu sootuhina yise umu-baa'yoona mea. \p \v 16 Sumu'yoo nana ka Te Pabe'e-baa petuga mee tutubenguna, “U tubetse besa'yoo nana ha'oo besa sakwa tuwow nu manese namagwetzoi?” \v 17 Soo Te Pabe'e mee'e oo nanekwegea, “U sakwa gi nuka ka besa-witu tutubengapana, soo Te Naa suu'mu besa'yoo. U ka soonamagwetzoina u sakwa ka Te Naa unnepu suu'mu nakabetsea.” \v 18 “No'oko haa'a?” mee soo nana ka Te Pabe'e tutubenga. Soo Te Pabe'e meeoo oo nanekwegea, “Aha. U sakwa gi numu batsapana, gi numu nowuakupana, gi tuduhapana, gi esayipana numu-witu \v 19 besa tu naa noko tu pea sooyugwena. U sakwa unu mu numu-no nanasoobedya, mummesoo nasoobedya-kwa'ne.” \v 20 “Mooasoo nu ka a nabotugu-kwa'ne tumaduku,” mee soo nana, “Nu haa'a namagwetzoikwu?” \v 21 Soo Te Pabe'e mee'e oo nanekwegea, “U sakwa no'oko u hemma-ma tumuse ka u nahemena ka mu tutuha manedu hanekuse, o'no yise u ewow hee-gakwu ka Te Naa-baa'yoona. O'no u yise e nakatzinummekwu.” \v 22 Soo nana ka ewow hee-gana suda oo nakasoonammekuna mea. \p \v 23 Soo Te Pabe'e numme pumme nakatzimodu mee netamma, “Nu kaaheno mu tuukwekwu. Soo ewow hee-ga'yoo numu unusoo manena namagwetzoikwu. \v 24 Gi hownnekoo soo ewow hee-ga'yoo numu puusoo namagwetzoi-wa'ne'yoo.” \v 25 Numme ka Te Pabe'e meeoo unakwe oo nakase mee'e punno'o unakwe, “Hownnekoo soo numu tutuha manedu namagwetzoikwu?” Numme meeoo sokwama soo ewow hee-ga'yoo numu besa nasootuhipuna namagwetzoa'e. \v 26 Soo Te Pabe'e ne poo'nekwunihoose mee ne netamma, “Gisoo mu e nakasopedakwadoo, mu gi muusoo namagwetzoi-wa'ne'yoo. Soo Te Naa suu'mu mu magwetzoikwu.” \v 27 Soo Peter yise meeoo oo netamma, “Numme no'oko hemma ne hee-gana ma'wugese ume nageke. Hemma yise numme hee-gakwu?” \v 28 Soo Te Pabe'e yise mee'e ne nanekwegea, “Nu kaaheno mu tuukwekwu. Ka teepu atasoo manekese, nu ebe te pa'anakwa'yoona numu nemadabuekwu, mu yise e nakatzimodu punno'o no'oko mu (12) Jew numu nemadabuekwu. \v 29 No'yoona numu tu nobe ma'wukadu, tu nanumu, tu hemma, no'oko tu hee-gana, tu doodooamu, tu tubewabe, ka nuka nagena, ewowsoo besa no'obatusoo nasootuhikwu ka gi moobegwaga ka gwetzoibu-ma besa'hoo nasootuhikwu. \v 30 Umu yaa'a teepu-koobatu meno'o numu moohedu, saa'a ka Te Naa-baa'yoona gi hee manepunnekwu. Umu meno'o gi maawa'ne'yoo yaa'a teepu-kooba manepunnedu, ka Te Naa-baa'yoona numu moohedooa.” \c 20 \p \v 1 Te Pabe'e togesoo te tunedyooemena. Esoo tamme oo tunedyooena ka Te Naa umu pumme tummatzidu besa sootuhi-witu mee yise oo netamma, “Soo Te Naa ka nana-wa'nesoo puu ka awamooasoo mu numu tu tubewabe-witu a pooe tzaboka tuungu. \p \v 2 Esoo nana puu ka pumme tutzabokakudu tunemanagakute umu yise oo ne'oedyukute. \v 3 Saa'a oogowsoo awamooa soo nana tubewabe hee-ga'yoo ka mu numu-nagatu gi hemma how yugwedu natummatzibu wategase mu \v 4 mayuse meeoo mu netamma, ‘Mu sakwa e tutzabokaku. Nu saa'a mu tumanagakudooa.’ \v 5 Ka tabeno tu manekese tu yongokese tuwazoo ooosoo tuwazoo manakwe. \p \v 6 Gisoo tu taba egeaga'a soo nana tuwazoo measesoo ewasoo numu gi hemma howyugwedu too mayuse mee mu netamma, ‘Mu haa'a tabewano yow?’ \v 7 Umu yise meeoo oo nanekwegea, ‘Aha, gi dea'a haga ne natummatzi tuungu.’ ‘Mu sakwa nuka tummatzi,’ mee yise soo nana mu netamma. \v 8 Ka tu nayakwengase soo nana tubewabe-ga'yoo ka umu pumme tummatzidu moohedu mee netamma, ‘No'oko umu nuka tummatzigonnodu mu bise mu tumanagakuhoo. U sakwa ka umu nakwi petudu mooe tumanagakuhoo, o'no yise mu susumudu ooosoo ka umu mooe'ugasoo petudu tumanagaku tuwazoo.’ \v 9 Umu numu nakwi petudu ka umu mooe'ugasoo petupu no'okosoo saa'a tumunagaku. \v 10 Umu mooe tutummatzi petudu numu oooonakwakoosoo natumanakakukwu mee sokwamapunnepana, umu no'yoona nanano'okosoo natumanakakuhoo. \p \v 11 Mu mooe tutummatzi petupu ka nana tubewabe-gakoo nesootzema mee unnena. \v 12 ‘Ha'oo manena mu ne-nakwi petupunnedu numme no'okosoo natumanakakute? Numme yise tabewano yow tooe kootuise sapa umu nokosoo natumanakakute.’ \v 13 Soo tubewabe hee-ga'yoo yise mu naka ka mu nenisago'e ka sumuoo umu-matu mee netamma, ‘E pua'a, nu kaaheno u tumatugukute. Nu ooka u gea ka ume e tuukwe-kwa'nesoo. \v 14 Mu sakwa mumme e gea-matoo besa sokwama. Nu meeoo mesoo tusoohanena sumu no'okosoo mu mesoo tumanagakute. \v 15 Esoo u natumanakakuna nugatu. U sakwa gi moogoo tusooyugwepana, nu ka no'oko numu sootuhina tooe gi haa'no mu tutzabokase sapa numu no'oko tumanagakute.’ \v 16 Umu yaa'a teepu-koobatu meno'o numu moohedu saa'a ka Te Naa-baa'yoona gi hee manepunnekwu. Umu meno'o gi maawa'ne'yoo yaa'a teepu-kooba manepunnedu ka Te Naa-baa'yoona numu moohedooa.” \p \v 17 Soo Te Pabe'e yise ka Jerusalem-witoo meana, numme tunakatzimodu bikase meeoo ne tuukwe, \v 18 “Jerusalem-wi te petugase mu numu-kobenatu yadooadu nu-ma tzakadukwu, o'no yise umu wakwawa'a-matoo e tzakakase yise umuoo nuka batsa tuungukwu. \v 19 Umu wakwawa'a yise e nasootzamekukwu e wupagetana yise e batsakwu. Nu yise saa'a waha tabemease tuusootabuese namayodakwu.” \p \v 20 Mu nawanga'a James-no John pea o ka Te Pabe'e-baa petuga. \v 21 Soo Te Pabe'e yise mu pea meeoo tubenga, “Ha'yoo u unnena yow?” Soo mu pea yise meeoo ka Te Pabe'e netamma, “Ha'oo sakwa umu e doodooamu saa'a ka u-baa manepunnena ka numu u nemadunaga meakwuse?” \v 22 Soo Te Pabe'e meeoo mu waahoo oo doodooamu netamma, “Mu gi a nakasopedakwatoo ka putoogoo e meakwuna. Nu nabatsakwu. Mu haa'a tooe punno'o oo-toogoosoo mea-wa'ne'yoo?” mee. Mu waha'yoo yise ka Te Pabe'e meeoo netamma, “Numme sakwa punno'o u-kwa'nesoo mesoo mane.” \v 23 Soo Te Pabe'e mee'e mu nanekwegea, “Aha, mu nu-koobatoo nabatsakwu, mooasoo soo Te Naa oo nemamakwupu. Pana nu gi ka mu numu-kobena mu neyugwe-wa'ne'yoo.” \v 24 Numme Te Pabe'e nakatzimodu mu unnena nakana ka mu James noko John unu nakasagwikute. \v 25 Soo Te Pabe'e yise meeoo ne netamma, “Mu sakwa gi ooosapa numu-kooba nasooyugwepana ka yaa teepu-kooba'yoona. \v 26-28 Mu sakwa no'oko numu tummatzino, nu-kwa'ne. Nu puu ka yaa'a mu-baa petuse no'oko numu tummatza'e. Pudusoo nu mu numu-koobatoo nabatsakwu, o'no saa'a yise nu mu numu gwetzoibu-ma gi moobegwagakoo sootuhidooa.” \p \v 29 Soo Te Pabe'e numme pumme nakatzimodu-no ka Jericho-wi'yoona mease ewa'yoo numu ne nakwisoo meadape. \v 30 Oonow yise ka po-kumaba waha'yoo gi tutubootabuedu nanana yugwe. Umu ka Te Pabe'e pukumi mea oo nakana oo nanetsagwaya'e mee unnemo'o, “Ne Pabe'e ne nanesootuhiku.” \v 31 Mu numu mu nakadu mu nesagwikute meeoo mu netamma, “Mu gi unnepana.” Pana umu yise ka Te Pabe'e pabasoo yadooeyakwe, “Ne Pabe'e ne nanesootuhiku.” \v 32 Soo Te Pabe'e yise yoo'i petugase namatoo mu ba'e ka puba mu pepetuhoose mee soo Te Pabe'e mu tubenga, “Hownnekoo natummatzibu mu sookwa'e?” \v 33 Umu gi tutubootabuedu nanana yise meeoo ka Te Pabe'e netamma, “Numme gi tutubootabuena yaatu ne poonnena soogwa'e.” \v 34 Soo Te Pabe'e tutuha mu nakasoobedyana mu pooe-kooba matuguse. Umu yise tubootabue mamanikwate ka Te Pabe'e naka'oedyukuna. Umu naana yise ka podo Te Pabe'e-nakwi memea. \c 21 \p \v 1 Soo Te Pabe'e numme pumme nakatzimodu-no ka Jerusalem mee naneadu-kwitoo mea'a. Soo giba Olive mee naneadu oo-tzage'e. Ka Bethpage mee naneadu-tzage'e numme petuga. \v 2 Soo Te Pabe'e yise waahoo numme pumme nakatzimodu-matu mee netamma, “Mu sakwa yaatoo ne ma'wukase ka Bethpage-witoo manekakwate. Onoko mu sumuoo tzagaze tooa'a-gakoo oo natzakunadu mayukwu. Oo tzadopase, nu-matoo oo wetzakake. \v 3 ‘How mu mu yugwekwu?’ mee ka mu numu mumme tubenga, mu saa'a mee mu netammadooa, ‘Te Pabe'e mu soogwina, oosoo saa'a mu makodyukudooa.’ ” \v 4 O'no soo Te Naa yadooawabe tubotugupu mee na'unakwe ka meno'o Te Pabe'e manekwuna. \v 5 “Mu sakwa mu numu Jerusalem-wi nonobe-gakoo tuukwe soo mu-kooba katukwudu mu-baa petukwu tzagaze tooa'a-gakoo-kooba katuna. Esoo mu tumayohope ka numu nanapupua'amu-gakwuna wahadu.” \v 6 Umu waha'yoo naana yise ka Te Pabe'e tumayohoku. \v 7 Umu ka tzagaze nadooa'a ka Te Pabe'e-baa wetzaka petuse oo nasonatugukuse, soo Te Pabe'e yise oo-kooba tsebooese, oo-kooba katuno'o. \v 8 Ewa'yoo numu tu wunagapu ka po-kooba wupatzetagonno susumudu numu punno'o sunngabe ma'na ka Te Pabe'e-kobena tuoonana oo-ma oo podokute. Umu ka umu-kooba katudu ooosapa yoo tumatuguna besa oo sooyugwena yoo oo tumayohoku tabu'a. \p \v 9 Ewa'yoo numu yise Te Pabe'e na'ooonakwatu oo netubetseya'ena ewa unnegonno, “U yow Ne Tubetse Pabe'e, ne magwetzoidu. U meno'o numme-kooba katudu ka te namooatupu David-wa'ne'yoo, numme besa sokwama ka Te Naa-matoo, ka numme-matoo ume oo tayase. Soo Te Naa u tubetse sootuhikwu. Soo Te Naa saa'a puusoo ne magwetzoidooa.” \p \v 10 Numme ewa'yoo ka Jerusalem-wi petugase ka Te Pabe'e-no, mu numu otuoo yise ne poonnese mee ne tubenga, “Haga masoohoo?” \p \v 11 Numme ewa'yoo mu numu ka Te Pabe'e-notu meeoo mu nanekwegea, “Yow esoo Te Pabe'e Jesus ka Nazareth mee naneadu-kwitu ka Galilee mee naneadu teepu-koobatu kemmana.” \p \v 12-13 Soo Te Pabe'e ka Jerusalem-witoo mea, yise ka pabow nananesootuhi nobe-tzage'e kodyu petuga. Mu weehoo-ma tumudu poonne. Tu hemma tsanabedona, tu weeho-ma tumugonno tuwazoo. Soo Te Pabe'e yise ka hemma pukooba mu tuoona-na manapow, ka mu kadunoo tuwazoo, yise oekoo mu numu matzayubow. Soo Te Pabe'e meeoo mu netamma, “Mu ka nobeana gi-matoogoo meapana. Esoo pukwi'yoona tu nananesootuhina.” Soo Te Pabe'e yise mee mu netamma, “O'nosoo soo Te Naa yadooawabe ekow botugupu, ‘E nobe pukwi'yoona no'obatusoo numu nanesootuhina.’ Meno'o mu yise mi'yoona nanatuduha.” \p \v 14 Umu gi tutubootabuedu, mu toyomodu ka Te Pabe'e-baa petudyakwe ka pukwi'yoona mu nanesootuhi-kwi'yoona soo Te Pabe'e yise mu mabesakumena. \p \v 15 Mu Jew numu tutunehanedu oo poonne ka nanabesa Te Pabe'e pooha manakwe yise tuwow ka mu doodooake naka ka papaba ooka mu nesookwuga'e, “U yow Ne Pabe'e ne magwetzoidu. U tubetse besa'yoo.” Mu tutunehanedu yise mu nakasagwa'ekute. Umu yise ka Te Pabe'e meeoo ohobu netamma, “U sakwa ka mu doodooake u'newununa nedyooihoo.” \v 16 Soo Te Pabe'e mee mu netamma, “Mu ka sumuna oo sopedakwatoo o'nosoo Te Naa yadooawabe meeoo tubotugupu, ‘U, Ne Naa mu tutugutsekoo doodooake besa ume nemadabue tuungu.’ ” \v 17 Soo Te Pabe'e yise Bethany-witoo mease oonow tooi. \p \v 18 Ka oo moo'a awamooa, soo Te Pabe'e numme pumme nakatzimodu-no ka Jerusalem-tamme mea. \v 19 Soo Te Pabe'e ka meana, ka sunngabe Fig mee naneadu poonnese, oo-tamme mea ka tzuayaena. Unu sunngabe naka-ga'yoo gi pooe-ga'yoo. Soo Te Pabe'e yise ka sunngabe meeoo netamma, “Gi gea hannano'o u pooedooa-wa'ne'yoo.” mee. Soo sunngabe yise pasahoodooe. \p \v 20 O'no numme Te Pabe'e nakatzimodu ka sunngabe pasahoose oo poonnepunne, numme ka Te Pabe'e mee netamma, “Uune! How manena soo sunngabe yabesoo pasa?” mee'e. \v 21 Soo Te Pabe'e yise meeoo ne netamma, “Mu sakwa a nakasopedakwadoo mu ka Te Naa naka'oedyukwu, gi waha-tamme tusooyugwepana soo Te Naa mu nakasootuhikwu ka mu nanesootuha'e. Mu ka tunaka'oedyukuna, mu punno'o nu-kwa'nesoo mesoo manakwe. Ka ooka mu natuungu, oosoo yise oo-toogoo manekwu. Mu unu pooha-ga'yoo. Gi hee unu manepunnekwu. \v 22 Mu ka tunaka'oedyukuna ka Te Naa-matoo nanetzakwiya'ena, Te Naa mu nakasootuhikwu.” \p \v 23 Soo Te Pabe'e ka pukwi'yoona mu nanesootuhi-wi petugase mu numu tunedyoo'e. Mu Jew numu tutunehanedu ka Te Pabe'e-baa petuse mee oo tubenga, “Haga pooha tunetamma-toohakwi u yoo manakwe?” \v 24 Soo Te Pabe'e mu nekwegea, “Nu ka John-witu mu mooe tuukwekwu. Mu ka kaaheno e nanekwegease, o'no yise saa'a nu punno'o haga pooha-toohakwi 'yoo nu e manena mu tuukwekwu. \v 25 Haga ka John meeoo netammana oosoo numu baa-wi matzaka, soo Te Naa God, pute oosoo puusoo oo sukwe manakwe?” Mu tutunehanedu yise puusoo nanano apegeagonnose, mee unakwe, “Tamme ka mee'e unnese, ‘Soo Te Naa God ka John meeoo netamma.’ Pana soo Te Pabe'e meeoo te netammakwu, ‘How yise manena mu ka John gi nakabetsea?’ \v 26 ‘Pana soo John puusoo oo manakwe,’ mee te unnese, mu numu punno'o te kusekeakwu, soo John Te Naa nayadooawabe mee oo netammana oo naka'oedyukuna.” \v 27 Umu yise mee ka Te Pabe'e nanekwegea, “Numme gi oo sopedakwatoo.” Soo Te Pabe'e yise mee mu netamma, “Nu punno'o gi mu tuukwe-wa'ne'yoo ka haga pooha-toohakwi, e pooha ma'nawena. \p \v 28 Nu mu natugwengakwu, o'no saa'a mu e tuukwe hanotu umu-matu kaaheno manepunne. Waha'yoo tootooebetse tu naa-no nobe-ga'yoo. Soo mu naa sumuoo tu tooa mee netamma, ‘U sakwa yaa tabeno ka te tubewabe-witu hemma how yugwega.’ \v 29 ‘Gi nu,’ mee oosoo ka tu naa nema'ese sapa saa'a mease ka tubewabe-witu hemma mahane. \v 30 Soo mu naa yise ka sumuoo tuwazoo tu tooa meeoosoo netamma, ‘U sakwa ka te tubewabe-witu hemma oo tummatzi.’ ‘Unudooe e naa,’ mee unnese sapa gi oo-toogoo manakwe. \v 31 Hanotu umu-matu ka tu naa nakabetse'a?” “Soo mooe'ugasootu,” mee'e mu numu tutunehanedu ka Te Pabe'e nanekwegea. Soo Te Pabe'e yise mee mu netamma, “Nu kaaheno mu tuukwekwu, umu numu tuma'emukwadu ka nuka oedyukuna, mu ka Te Naa-baa petugakwu, mu nananesootuhidu mee naneyugwedu punno'o sakwa e naka'oedyuku manese mu punno'o Te Naa-baa petugakwu. \v 32 Ka John mu-baa petugase ka Te Naa besa po-witu mumme oo tuukwe'e, mu gi oo nakabetse'a. Mu tuma'emukwadu mee mu netammana suu'mu ka suda tu mamanenona nemawunina oo nakabetse'a. Mu yise mu poonne pana gi umu-wa'nesoo manakwe. \p \v 33 Nu yaa meno'o mu tuukwekwu ka nana tubewabe hee-ga-kwitu. Oosoo nana mooe tumasu'akese yise oo na'ooonnakwitoo kooduadoose yise oo-toogoo tubane nobe-too. Ka tu tumasua-matu mu numu tunemanagakuse ka ooka mu mabetseakwu-kwitoo, yise oona kwinga'a mea. \v 34 Ka tu tumasuana kwasuse, soo tumasuadu ka sumuoo tu tummatziwabe umu-matoo taya. Oo naamookwitu a tupooe oo hane tuunguna. \v 35 Mu numu yise ka pumatoo natayadu petugase oo wupagetahoose gi a tupooe-matu oo hanekupana oo tayakwunihoo. \v 36 Soo tumasuadu ewowsoo umu pumme tummatzidu oetoosoo taya pana umu tumasuape mabetseadu mu goehoo tuwazoo. \v 37 Nakwitoo yise ka tu besa dooa umu-matoo taya mee tusooyugwena, ‘Umu sumuna besa e besaa tooa matugukwu.’ \v 38 Pana umu tumasuape mabetseadu oo tooa pu-baa petuse mee'e nananetamma, ‘Esoo numu ka tubewabe hee-gea manekwu tamme sakwa a batsase, o'no tamme ka tubewabe hee-gakwu.’ \v 39 Umu yise ka tabewabe-wikoo oo matzatseboogese oo batsahoo. \v 40 Ha'oo soo tabewabe hee-ga'yoo, ka umu ookow mabetseadu yugwekwu ka umu-baa petugase?” mee soo Te Pabe'e tutubenga. \v 41 “Oosoo ka mu tuma'emukwana umu-matusoo makodyukukwuse kadoo mu mayugwekwu ka mu sutakoo. Ka penakwa tumasuase yise kukumma'akoosoo ka tu tumasuape mabetsea tuungukwu, kumma'a'yoosoo oo tubewa-kooba tumasuase oo naamookwitu oo hanekukwu,” mee'e umu ka Te Pabe'e nanekwegea. \v 42-43 Te Pabe'e yise mee mu netamma, “Nu mu tuukwekwu mu gi ka Te Naa-baa'yookwu mu ka gi e naka'oedyukuna. Mu numu nuka tubetse naka'oedyukudu suu'mu Te Naa-baa'yoona numu moohekwu. Mu oo sopedakwatoo ka o'nosoo Te Naa nayadooawabe mee'e nu-kwitu botugupu-ga'yoo, ‘Mu tupe nobe-toodu puu ka sumuhoo tupe moodyise, soo mu tumoodyina tookwa gi pumme wuni-wa'ne'yoo o ka nobe madipunnedu.’ Nu yow oosoo nanetammadu tupe Te Naa nobe madipunnedu. \v 44 Nu yow ookow tupe-kwa'ne'yoo. O'no mu gi nuka naka'oedyukudu kadoo namayugwekoo. Ka numu nanemadabuekwu-kwi oo manepetuse umu gi e nakaheesoobedyadu kadoo'oo namayugwekwu.” \p \v 45 Mu Jew numu tutunehanedu ka Te Pabe'e meeoo pumme natukwenga nakase umu oo nakasopedakwatoo soo Te Pabe'e tookwa umu-witu netamma. \v 46 “Hownnekoo sakwa tamme oo wutumahoo?” mee'e mu tutunehanedu sokwamapana mu tutunehanedu ka mu numu-ma suipunnena ka mu numu Te Pabe'e ka Te Naa yadooawabe mee'e oo oedyukuna. \c 22 \p \v 1 Soo Te Pabe'e yise mu natugwengasoo tuwazoo meeoo no'obatusoo numu nasootuhikwu gi Jew suu'mu mee yise tuukwe'e. \v 2 “Nu mu natugwengakwu ka numu-kooba katudu-kwitu. Soo numu-kooba katudu numu ewa tukakukwu ka tu tooa nodukwadookwuse. \v 3-4 Ka tu nanumusoo numu-kooba katudu ewa tukakwu-kwitoo bina, umu pumme tummatzidu umu tayase mee'e mu tuukwe'e saa'a, mee mu netammana, ‘Nu mooasoo tubatsase ka e tooa na'ewa tukakukwuna mamakwupunne. Mu sakwa yabesoo nu-matoo kemma.’ \p \v 5 Pana umu oetoo oo nanumu oo tubina gi oo nakaheesoobedya. Sumu'yoo tu tubewabe-witoo meahoo, sumu'yoo punno'o hemma how yugwega. \v 6 Mu susumudu yise ka mu numu-kooba katudu tummatzidu wohonena, mu goehoo. \v 7 Soo numu-kooba katudu gi ka mu numu pumme tummatzidu oo pumme mu yugwena petzabena, tu tukwutumadu ta'ya, umu yise mu nobe tuni tuungu. \v 8 Ka umu pumme tummatzidu yise mee'e netamma, ‘Soo e tooa nodukwadookwuno'o na'ewa tukakwudu mooasoo namamakwupunne. Umu yise e nanumu oetoo e tubina nagutza besa nanasooyugwe, gi kemma. \v 9 Mana po-witoo mease tooe haga tooe nu-baa tuka tuungu, oo soomanedutooe.’ \v 10 Umu oo tummatzidu yise mease no'oko numu tu poonnena tooe ka numu-kooba katudu nobe-kwi bi petu. Saa'a ewa'yoo numu oe manepetu. Umu yise namebatu susumudu bebesa'yoo susumudu too suta'yoo. Umu yise pukwi tu namasooakwuna nahemese yise na'ewa tuka. \v 11 Soo numu-kooba katudu oe petuoose sumuoo nana mayuhoo gi namabetzapedu. \v 12 Mee oo netamma, ‘E pua'a, ha'oo u gisoo namabetzapepana yow numu-baa?’ Soo nana gi hownnekoo oo nanekwegea. \v 13 Soo numu-kooba katudu yise umu pumme tummatzidu mee netamma, ‘A tzakunase mabe ooosapa unu togano-kwitoo a tzakwuni, umu mabetuoo ooosapa suda sokwamana sagwipunnedu.’ ” \v 14 Soo Te Pabe'e yise meeoo, “Nu ewow numu bipana huu'yoosoo oo-toogoo namabetzapedu suu'mu ka Te Naa ewa tukakwu-kwi'yookwu.” \p \v 15 Mu Pharisee yise tunehanese ka Te Pabe'e unne-makoosoo oo nemadihookwu, mee oo-toogoo tunehane. \v 16 Ka tunehanese mu punotusoo mu wakwawa'a numu pabe'e Herod mee naneadu-notu nanana ka Te Pabe'e-matoo tayase umu yise mee'e ka Te Pabe'e netammana, “U tubetse besa'yoona mu numu Te Naa-witu besa tunedyoo'e. U gi numu tutzeadu yise gi tuwazoo u numu nesootzemadu oo namanedu u gi heesoobedyadu. \v 17 Numu pabe'e natumasumudookuyi-kwitu hayoo u sooyukwe mee numme u tubengagese?” \v 18 Soo Te Pabe'e mooasoo oo sopedakwatoopunne ka pumme mu nemadikwuse yise meeoo mu netamma, “How yise mu manena e too'e nemooaga? Mooasoo mumme gi e watzekupunne sapa mu e too'e nemada'e. \v 19 Ka namasumudoona a haneku.” Umu tu tumasumudoona-matu oo gea. \v 20 Soo Te Pabe'e ka tumasumudoope pumme mu gease meeoo mu tubenga, “Haga ma-ma namanaka yise haga naneana tuwow ma-ma nabo'o?” mee. \v 21 Umu yise meeoo, “Mu wawa'a pabe'e namanagana ma-ma, oo neneana tuwow ma-ma nabo'o,” mee. Soo Te Pabe'e yise meeoo tuwow mu netamma, “Tamme sakwa mu wakwawa'a numu pabe'e geasoo, umuoo nanumu tumadabuena. Tamme puu Te Naa tumadabuena Te Naa yise te hee-ga'yoo.” \v 22 Umu ka Te Pabe'e unnena nakase besa sokwamana umu yise nasoomenakwase mea'a. \p \v 23 Mu nananesootuhidu Sadducee mee nananeadu mee oo natunedyoo'e soo numu ka ya'ese otosoo soo moogooa mobegwa-ga'yoo. Oogowsoo tabeno\f + \fr 22:23 \ft Ka Herod tummatzidu ka Te Pabe'e-baa petu.\f* umu-matu ka Te Pabe'e-baa petugase tu mooa tumayoho-witu oo tubenga, “Soo numu ka namano ya'ese gi hownnekoosoo gwetzoi-wa'ne'yoo oobenakwatoo haa'a?” Mee tuwazoo ka Te Pabe'e netamma, \v 24 “O'nosoo Te Naa yadooawabe Moses mee naneadu ka meno'o te tumahohope te mayoho tuungu soo nana ka ya'ese, oo wannga'a sakwa ka oo nodukwa nodukwadoose oosoo yise ka tu pabe'e dooamudookukwu. \v 25 Umu natakwatsukwu'yoo (7) nanakwanga'amu tamme numu-naga. Mu Pabe'e nodukwadoose, gisoo dooamudoona ya'e. \v 26 Umu oo wanga'amu nanapenakwa oo too'e nodukwadooke pana gisoo oo-makoo dooamu-gana tu'i tzasooahooke. \v 27 Soo mogo'ne punno'o saa'a ya'e. \v 28 Soo numu ka tu ya'e-kwikoo namayodase ka ume unne-kwa'ne mane haga yise umu-matu ka mogo'ne nodukwa-gakwu, umu ka no'yoona oo nodukwa-gapana?” \p \v 29 Soo Te Pabe'e yise mee mu nanekwegea, “Mu tookwa gi ka Te Naa tubetse unnena ka oo pooha noko nakasopedakwatoo, ka mu numu ya'e-kwikoo namayodakwuna. \v 30 Soo numu ka tuise namayodase gi nananodukwamu-gakwu, umu ka umu Te Naa tutummatziwabe mu toha kakasa-ga-kwa'ne'yookwu. \v 31 Mu ka sumuna Te Naa unnepu nabotuguna ne'a, ‘Umu mu nanamooatupu Abraham, Isaac, yise Jacob nu-matoo togesoo nanesootuhidu.’ ” \v 32 Soo Te Pabe'e meeoo, “Tooe Mu Abraham, Isaac-no Jacob o'nosoo kadoo manepupana, umu togesoo gwetzoa'e umu ka Te Naa-matoo togesoo nanesootuhina.” \v 33 Ewa'yoo mu numu ka Te Pabe'e nakadu mee nananetamma, “Tamme gi hannano'o yooonnekoo nakadu, Te Pabe'e besa numu tunedyooedu.” \p \v 34-35 Pana ka mu nananesootuhidu Pharisee mee nananeadu soo Sadducee gi hownnekoo ka Te Pabe'e nekwegea. Mu Pharisee mee tunakase umu pudu tunemadabue ka Te Pabe'e nemapoonnehookwu mee sokwamana. Umu Pharisee sumuoo punagatusoo ka Te Pabe'e mee tubenga tuungu, \v 36 “O'nosoo soo Te Naa yadooawabe Moses ewow tumayohope te mayoho tuungu. Hanotu umu te tumayohope-nagatu unu besa'yoo pumme mooe datsunga-wa'ne'yoo?” \v 37 Soo Te Pabe'e mee oo nanekwegea, “Tamme sakwa ka Te Naa besa soobedyana ooosapa meeoo sokwamamo. \v 38 O a besana. \v 39 Soo penakwatu besa'yoo tumayohope te nakabetseakwuna punno'o mee'e, ‘Tamme sakwa no'oko numu besa soobedya tammesoo nasoobedya-kwa'ne.’ \v 40 Tamme ka Te Naa no'oko mu numu besa soobedyana, tamme tookwa no'oko ka Te Naa tamme tunetammakuna nakabetse'a.” \p \v 41 Mu Pharisee numu ka Te Pabe'e-baa sumu, soo Te Pabe'e yise mee mu Pharisee tubenga, \v 42 “Ha'yoo mu puu oo soobedya? Haga nakwana oosoo Te Pabe'e suaketu?” Umu Pharisee meeoo ka Te Pabe'e nanekwegea, “Ka numu-kooba katudu David mee naneadu-nakwana suakekwutu.” \v 43 Soo Te Pabe'e yise mee mu netamma, “Soo David ka Te Naa pooha-toohakwi Te Pabe'e mee oo natuba'nga. Ka David tubotugu-kwi meeoo, \v 44 ‘Soo Te Naa ka Te Pabe'e mee netammapu, “U sakwa ooosapa e tumadinakwu katu ka umu ume wohonedu e matzooekuno'otoo.” ’ \v 45 How yise soo David Te Pabe'e mee oo natuba'nga ka punakwana oo nanekemma sapa?” mee'e soo Te Pabe'e mu Pharisee tubenga. \p \v 46 Gi haga hownnekoo oo nanekwegea-wa'ne'yoo, umu yise gi hemmasoo oo tubengasoo mani. \c 23 \p \v 1 Soo Te Pabe'e Jesus yise ka mu numu ewana ka mu tunakatzimodu-nokosoo mee netamma, \v 2 “Mu Jew numu nanesootuhibu tunedyooe ka Moses kapi naneyugwena ka oo unnena numu tunedyooe. \v 3 Mumme mu tunedyooena kaaheno'yoo pana umu puu gi oo-toogoo tumayohopana mu tunedyoo'e. Mu sakwa gi umu-wa'ne'yoo. \v 4 Umu unu namanedu te mayoho tuungupana, gi te tummatzi sokwama. \v 5 Umu sukwe nasootzamena ka tumayohope mayoho mee nane'yugwe. \v 6-7 Umu puu besa-kwi tu namasooa-ma nasootza'me numu pumme besa neyugwena pedukudu tuwazoo. Umuoo ka tu na'ewa tuka numu-kooba tunaneyugwena besa soobedya punno'o, o'no mu numu besa mu sooyugwekwu mee nasooyugwedu. \v 8 Pana mu sakwa gi kumma'akoosoo numu nanesootuhibu tunedyooedu mee mumme netammadu sookwipana. Nu suu'mu yow kaahenotu ka nanesootuhibu numu tunedyooedu mu no'yoona sumu-kwa'ne'yoosoo. \v 9 Mu sakwa gi tooe haga tooe ka teepu-koobatu Te Naa mee neapana, mu sumuoosoo Tubetse Naa-ga'yoo, oosoo yise ebe te pa'anakwa manepunne. \v 10 Mu sakwa tuwazoo gi kumma'akoosoo ka yaa teepu-koobatu, Te Pabe'e, mee neapana. Nu suu'mu yow Mu Pabe'e. \p \v 11 Soo unu nadatsungadu mu nagatusoo sakwa mu tummatzi. \v 12 Ka te nasootza'me soo Te Naa gi besa te sooyugwe. Pana ka gi te nasootza'me soo Te Naa besa te soomadabu'e.” \p \v 13-14 Soo Te Pabe'e togesoo mu yadooedyakwe, “Mu nanesootuhibu numu tunedyooedu yise ka mu numu ka mu nanesootuhidu-nagatu Pharisee mee nananeadu-kwitu nu mu tuukwekwu. Mu tuma'emukwana mu-matoosoo kodyukwu mu ka nanesootuha'e mee sukwe naneyugwena. Mu ka mu numu Te Naa nakabetseakwuna takoho'ne ka mu gi oo nakabetseana. Ka Te Naa tamme a nameana ka natzakwona'a mu tzatuma-kwa'ne manepunne. \p \v 15 Mu tubetse unu suta'yoona soo mu tuma'emukwana mu-matoosoo kodyukwu. Mu mana tooe momona sumuoo numu mu-ma nakatzabese mu mumme tumayohope oo tunedyooe gi ka Te Naa unnena, mu waha oo-koobakwisoo ka goso gi tokedu-tamme oo taya mummesoo mane-kwa'ne. \p \v 16 Mu Pharisee tooe ka Te Naa-witu gi nakasopedakwadoopana ka mu numu too'e tunedyoo'e. Mu yise ka mu numu ne'emukwa. ‘Mu hee ka te nanesootuhi nobe-kwitu oa tupe namadabuedu ka Te Naa nahemagana tamme sakwa yise mu sootubetseya'e. Pana ka nanesootuhi nobe sakwa tamme gi sootubetseya'epana,’ mee mu. \v 17 Soo nanesootuhi nobe Te Naa-tu ka oa tupe-kwa'ne'yoosoo. \v 18 Mu oo netubetseya'e ka Te Naa nahemagana pana mu ka pukooba oo natuguna gi heesoobedya. \v 19 Pana nanosoo umu Te Naa nahemagana. \v 20 Tamme sakwa yise namekoosoo mu sootubetseya'e \v 21 ka oa tupe ka nanesootuhi nobe no'oko, umu no'yoona Te Naa tumadabuena. \v 22 Tamme ka tamme-koobatu-kobena'yoona namayodase, tamme ka Te Naa ooka nemadabuedu nokosoo-kobena'yoona namayota. \p \v 23 Mu nanesootuhidu numu tunedyooedu ka Pharisee mee nananeadu ka Te Naa o'nosoo unnepu tzamunetana numu tunedyooena mu ka Te Naa nakabetsea mee sukwe nane'yugwena. Mu ka gi haa'noko mu hee-gana-matu ka Te Naa geapana ka kaaheno Te Naa besa unnepu gi nakabetseana. Mu sakwa ka Te Naa mumme sooyugwe-kwa'ne'yoo, mu sakwa tuwazoo sakwane sapa ka Te Naa totsa'maka. Mu sakwa besa numu matuguna, besa'yoona, kaaheno tusooyugwena ka Te Naa-wi tubetse besa tunakabetsea. \v 24 Mu ka gi kaaheno numu tunedyooena gi toge-tamme numu moohe. \p \v 25 Mu Pharisee gi kaaheno numu tunedyooena umu-matoosoo kodyukwu. Mu ka numu poonnena'yoona besa nasooyugwena pana mu tusoohane gi toge'yoo. Mu suda totsa tusooyugwe, tuduhana, unu moogoobuna. Mu unu totsadu tseda-wa'ne'yoo numu puu ka oo na'oonnakwitu suu'mu gi madotzakuna oetu tooesoo totsa'a. \v 26 Mu Pharisee tumamooagadu. Mu sakwa gi toge mu manena nematzaga, o'no mu besa'yookwu. \v 27 Mu ka mu numu nakoopu-wa'ne'yoo oosoo puu besa namabetzape puuwanatu a napoonne-kwitu, soo tsoapa suu'mu oe. \v 28 Mu besa tatabu'a ka numu mumme poonnekwi ooonne'yoo pana mu ka Te Naa gi nakabetseana unu e'esapu. \v 29 Mu ka o'nosoo Te Naa nanayadooawabe nakoona mabetsabena, \v 30 mee nana'unakwe, ‘Tamme sakwa uga ka o'no mona Te Naa nanayadooawabe gi goe ka umu te nanamooatupu-wa'ne.’ \v 31 Tooe mu meeoo sukwe unnepana mu nanamooatupu manena mu nakwisoo me'a. \v 32 Mu punno'o umu-wa'ne'yoosoo. Ooosapa ka umu Te Naa nanayadooawabe goetabekwu. \v 33 Mu togogwa-wa'ne'yoo. Mu-kwa'ne'yoo saa'a nanemadabuese ka goso gi tookedu-kwitoo natzakwunikwu. \v 34 Ka yoo a manepunne nu ooosapa ka kaaheno Te Naa unnepu tunedyooekukwudu mu-matoo tayatabekwu, pana mu umu-matu goena, mu kusedyana, suda mu matuguna, mu tayapebuakwu, umu-matu tzakwenetakwu. \v 35-36 Mu oe naneyugwekwu ka no'oko Te Naa nanayadooawabe goena. Mu numu meno'o modu togesoo ooosapa manedape soo suta'yoo mu manetabena mu-matoosoo kodyukwu. \p \v 37 Nu ewasoo mumme Jerusalem-witu numu tutuha soobedyayakwe, nu sakwa tooe ka hootze-wa'ne tu dooamu ka tu kasa-tooha hane mee nu tusooyugwe. Pana mu gi mumme oo e matuguna petzape. Mu nono'otsa umu Te Naa nanayadooawabe mu-matoo e tayayakwe oo batsayakwe. \v 38 Ka saa'a mu-matu kadoo'oo namayugwese mu nogadu-kwitu numu kadoo'yookwu. \v 39 Saa'a ka mu-baasoo e kodyu petuse mu mee unnedooa, ‘Yow soo Te Pabe'e wuna'me te wutooena.’ ” \c 24 \p \v 1 Soo Te Pabe'e ka numme pumme nakatzimodu ka pabatsekoo nanesootuhi nobe-kwi'yoona mea'a, numme yise ka nanesootuhi nobe-kwitu apegeamo'o. \v 2 Soo Te Pabe'e yise mee ne netamma, “Besa oo poonne ka nanesootuhi nobe maasoo puu tupe namadabuena ka saa'a mu tupe no'yoona abedikwu gi sumu'yoo sapa wunukwu.” \v 3 Soo Te Pabe'e yise ka tutsekoo giba Olive mee naneadu-ma poyase onow katu. Numme yise numu-wana'yoona mee oo tubenga, “Ha'oo saa'a numme oo sopedakwadoo tabuadooa hannano'o yoo namanese u kodyu petukwu ka yaatu teepu atasoo u mayugwekwu?” \v 4 Soo Te Pabe'e mee ne nanekwegea, “Besa sapa gi kumma'akusoo numu mumme nemooagadu naka'oedyukupana. \v 5 Ewa'yoo soo numu mee sumuna mu netammakwu, ‘Nu yow Mu Pabe'e,’ yise ewow numu nemoo'aga. \v 6 Mu ka tu nana'akwe-kwitu nakakwu, tooetoo nana'akwekwu pana gi suipana. Tooe tu nana'akwedyakwe sapa gisoo atasoo ka yaatu teepu e yugwekwi manakwe. \v 7-8 Yoo namanekwu ka hemma suda manekwuse. Ewa-baatu numu kukumma'yoosoo nanagoena, tukapu natugena natseagoena, soo teepu yise yutsungayikwu. \p \v 9 Saa'a numu mu wohonena ka mu numu moohedu mumme goe tuungukwu. No'obatusoo mu numu gi mu petzabekwu nu-koobatoo. \p \v 10 Ewa'yoo mu tunaka'oedyukudu-matu gi nu-kwi tunaka'oedyuku manese gi nanapetzabena nanakwohonekwu. \v 11 Ewa'yoo numu nu yow Te Naa yadooawabe mee naneyugwedu mu-baa petuse ewow numu nemooagakwu. \v 12 Yise ewa'yoosoo soo numu suda tumatuguna tooe no'yoona mu numu gi nanapetzape manekwu. \v 13 Pana mu sakwa ooosapa tunaka'oedyuku tooe mu numu mumme tumoo'oo, o'no mu namagwetzoikwu. \v 14 Mooe'ugasoo no'obatusoo numu ka Te Naa besa na'unnedu natuukwekwu. Umu punno'o oo naka ka Te Naa numu magwetzoikwuna. O'no yise nu ka yaatu teepu atasoo yugwekwu. \p \v 15 Tooe hemma tooe suta'yoo ka nananesootuhi nobe-kobena natzekwunukukwu. O'nosoo soo Te Naa yadooawabe Daniel mee naneadu yoo eka sutakoo\f + \fr 24:15 \ft Tamme sakwa oo nakasopedakwatoo ka hemma sutakoo ka Te Pabe'e tamme tunesootabue-kwi.\f* namadabuena pumatoo tu nananesootuhikwuna botugupu. \v 16 O'no sakwa mu ka oo poonnese, Judea-wi'yoona yabesoo mea'a. \v 17 Mu ka ona puuwana'yoona mu sakwa gi hemma hanepana mea'ahootooe. \v 18 Ka oona tubewabe-kwi'yoona mu sakwa gi mu wegea-kwitoo kodyupana. \v 19 Mu momoko'ne kokoheadu yise mu nunuupetzekudu tutuha namanatzayakwe ka numu tuyamanese. \p \v 20 Umu sakwa nanesootuhi, gi sakwa tommo tooetoo te nanesootuhi tabeno hee oo suda manepana. \v 21 O'no numu nanasuda manekwu. Gi hannano'o oo suda namatugupu-ga'yoo. \v 22 Soo Te Naa umu tu nanumu tutuha soobedyana mu sootuhina ka suda mu nuugwena tzadyooikuse, o'no mu tunaka'oedyukudu namagwetzoikwu. \p \v 23 Tooe haga tooe sumuna meeoo mu tuukwekwu, ‘Soo Te Pabe'e mooasoo kodyu petu,’ mee, gi oo naka'oedyukupana. \v 24 Ewa tuwazoo na'esagoekwu, ‘Nu yow Mu Pabe'e mee na'unnekwu.’ Ewasoo mu numu moohedu numu nemooagayakwe. Ewa nanasookwugi hemma mu tzapoonnekukwu tooe hemma tooe mahanekwu ka umu e dooamu too'e nemooagana. \v 25 Nu yaa meno'o ekow mu tuukwe'e. \p \v 26 Ka tooe haga tooe mumme mee tuukwe, ‘Soo Te Pabe'e numme-baa, tooetoo mana numu-wanakoo oo nanepoonne, tooetoo ebe nobe-kwi,’ mee mu unakwe sapa gi oo poonne-gapana, gi mu naka'oedyukupana. \p \v 27 Nu ka numu poowutzaba-kwa'ne oo yabe manikwu ka tukwukwetseba tabatsebue-nakwana ka koomeba pedakwana ka taba egea-tamme mani-kwa'nekoosoo, nu mu-baa kodyu petuhookwu soo numu no'yoona e poonnekwu. \v 28 O mu e naka'oedyukudu suu'mu nu-baa sumuhookwu. \p \v 29 O'no ka gi hemma besa manekwuse, soo taba toganohookwu, soo muha punno'o. Mu paatoosooba punno'o sawedyikwu. \v 30 No'yoona mu numu punno'o ka koomeba-nagakoo e pooha kodyu petukwuna poonnekwu. No'obatusoo gi tunaka'oedyukudu numu suda sokwamakwu. \v 31 Soo tumooyagakunoo paba namooyagakuhookwu, ka e kemmana mu tuukwena. Nu ka mu nuka tummatzidu toha kakasa-gakoo, mooe tayakwu umuoo saa'a umu nuga tutzeana nu-kwi tunaka'oedyukudu manatutooe tsobakwu. \v 32 Ka sunngabe pooedooakese, mu meeoo sokwamadooa, tamme tookwa tamatsebooe. \v 33 Ka gi besa hemma manekese, mu yise oo sopedakwadookwu, nu tookwa pudusoo kodyu petukwu. \v 34 Susumudu mu numu-matu ka hemma oo manedu poonnekwu gisoo ya'ena. \v 35 Nuga unnepu besa na'unnedu, gi atasoo mane-wa'ne'yoo. \p \v 36 Ka hannano'o oe e petuookwuna manepetuse gi haga ka teepu-koobatu oo sopedakwatoo. Mu toogoopatu Te Naa tutummatzidu puu gi, nu punno'o gi. Te Naa suu'mu oo sopedakwatoopunne ka hannano'o e petuookwuna. \v 37-39 Nu sumuna yabesoo umu-baa kodyu petukwu gi mu numu meeoo sokwamano'o. Ka gisoo e petu mu numu tooe how tooe ma'na'wekwu. Ka o'nosoo tu mane-kwa'nesoo ka nana Noah mee naneadu togesoo ka yaa teepu-kooba gwetzoinumme. Umu puu tukana, hebena, nananodukwadooyakwe ka o'no tabeno ka Noah ka sake-wi natzatumase. Mu numu puu ka gi ka Noah nakaheesoobedyana. O'no umu puu ka teepu patatzopahoose, batatuihoo ka gi oo nakaheesoobedyana. Ooosoo tuwazoo manekwu ka e kodyu petuse. \v 40 Sumuna waha'yoo nanana ka tubewabe-wi'yoona, sumu'yoo nakwuhoogase, sumu'yoo nabenihookwu. \v 41 Sumuna waha'yoo momoko'ne toosoona, sumu'yoo nakwuhoogase, sumu'yoo nabenihookwu. \v 42 Mu sakwa nonotsu tabeno nuummabetsabena. Tooe hannano'o tooe nu kemmowgena, yongona, togano, awamooasoo. Nu sumuna gi mu nuummabetsabe mu mayu petukwu. \v 43 Mu sakwa namabetzapepunne ka e kodyu petukwuna wutooena, soo numu puu namabetzapepunne ka tu nobe-kwitu natuduhakwuna sopedakwatoona, o'no soo hemma tuduhakwudu gi mu hemma tuduha-wa'ne'yoo. \v 44 Mu sakwa yise ooosapa namabetzapepunne nu mu-baa petuhookwu gi meeoo mu sokwamano'o.” \p \v 45 Soo Te Pabe'e meeoo tuwazoo unakwe, “Umu nuga besa yadooawabe mu e dooamu nehane aatakwu, unu sokwamana sakwa ooosapa besa e dooamu tummatzi. Umu yise ka nuka naka'oedyukudu nemabetseana ka e besa unnepu mu tunedyooena. \v 46 Nu ka kodyu petuse umu e netutzeana ka umu nuka naka'oedyukudu besa mu nemabetsea mu mayu petuse, nu besa mu sootuhikwu. \v 47 O'no umu e hemma no'oko nemadunagakwu. \v 48 Pana soo e yadooawabe ka suda tusooyugwena, gi yabesoo e petukwuna sookana. \v 49 Oosoo yise umu tunaka'oedyukudu gi mu nemabetseana, tukana, ewa hebena mesoo baaya'ena tooe how tooe manekwu. \v 50-51 Nu yise gi oo soonamme-kwa'ne yabesoo kodyu petukwu. Nu yise ka umu gi tunaka'oedyukudu-noko oo tatsungukwu. O'no oosoo mu gi tunaka'oedyukudu-no suda sokwamano'o.” \c 25 \p \v 1 Soo Te Pabe'e meeoo tuwazoo unakwe, “Nu ka nuga kodyu petukwu-kwitu mu natugwengakwu. Mu sumumano'yoo (10) sususu'a ka nana wutooedu-wa'ne'yoo ka na'ewa tukakwu-kwitoo pumme oo bikakwuse. \v 2-4 Manege'yoo umu-matu ka mooasoo oo nakana ka tu tukootabuakunoo besa mabetsapunnena oo wutooepunne ewow yoohoo oo-kumabasoo hanepunne. Umu manege'yoo punno'o oo nakapunnedu gi tu tugootabuagunoo mabetse'a, oo sukwe wutooepunne. \v 5 Soo nana gidya'e manegena umu oo wutooedu utuigana yise no'yoona utuihooga. \v 6-7 Togabeno umu nanetupoonne mee natuukwehoo, ‘Pudusoo soo nana petuookwu, tzage'e manegena yosuhoose oo-no mea'a mu ka tooe mooasoo namamakwupunne.’ No'yoona mu sususu'a yosuhoose tu tukootabugunoo mabetsabekooha. \v 8 Mu gi oo-toogoo namabetzapepunnedu sukwe kemmadu ka tu tukootabuakunoo togega'a mu tu pupua'amu punotu too'e yoohoo natuungu. \v 9 Umu pupua'amu yise mee mu nanekwegea, ‘Gi! Esoo yoohoo sumuna gi toge tamme-too toge'yoo. Mu sakwa muusoo yoohoo tumuhoo.’ \v 10 Ka mu sususu'a yoohoo tumugase, soo mu wutooena nana petuhoo. Mu sususu'a mooasoo nuummabetsabepunnedu ka nana-no mea'a ka tu na'ewa tukakwu-kwitoo. Ka oe mu petugonnogase soo natzakwona'a natzadumahoose natseponoehoo. \p \v 11 Saa'a umu yoohoo tumumodu yise saa'asoo ka natzakwona'a-wi too'e petugonno. Mee'e too'e unakwe, ‘Ne tutzakwonaku.’ \v 12 Oosoo nana yise mee mu nanekwegea, ‘Mu mooasoo saa'asoo manasoo manemo. Manakwinga'a-witoosoo mea'a.’ \p \v 13 Nu Mu Pabe'e ookow nana-wa'ne'yoo. Mu sakwa namabetzapepunnena nu-no mea ka tooe hannano tooe mumme e bi petugase.” \p \v 14 Soo Te Pabe'e mee'e tuwazoo mu natugwenga, “Sumu'yoo numu puu ka meakwuse, ka hemma how pumme yugwekudu hemma nemanekuka. Ka tu'eyaedu meeoo netamma, ‘Gi u'wepana.’ \v 15 Ka sumuoo pumme tummatzidu manegeoo oa tupe oo heme, ka sumuoo pumme tummatzidu waahoo oa tupe oo heme, sumuoo tummatzidu sumuoo oa tupe oo gea. O'no soo nana mea. \v 16 Soo oo tummatzidu ka manegeoo nahemedu hee-ma tumuna oo-masoo too tumuwununa sumumano (10) oe mama'e petuga. \v 17 Soo tummatzidu ka waahoo nahemedu punno'o manegeoo nahemedu-kwa'nesoo manese watsu oo mama'e petuga. \v 18 Soo oo tummatzidu ka sumuoo nageadu yise ka teepu-tooha oo sukwe kooohoo. \v 19 Ka saa'a soo nana kodyu petuse mu pumme tummatzidu namatoo bi. \v 20 Ka umu tu hemepu-witu soosopedakwatoona soo oo tummatzidu manegeoo nahemekadu oo makodyuse yise manegeoo too oo-koobakwisoo oo heme. \v 21 Soo nana meeoo oo netamma, ‘U punno'o besa manepu-ga'yoo u manegeoo nanakumma'akoosoo numu nemadabuekwu. Nu ewahoosoo u hanekukwu. U besa soonammekwu, yaa manakwana u nu-baa'yoona.’ \v 22 Soo sumu'yoo oo tummatzidu punno'o ka waahoo oa tupe nahemedu meeoo ka nana netamma, ‘U waahoosoo oa tupe e hemese, nu onoko tzanabedose meno'o watsukwuoo oa tupe u makodyukukwu.’ \v 23 Soo nana meeoo oo netamma, ‘U tookwa punno'o tubetse besa manepu-ga'yoo. U besa e nakabetsea tooe ka huutsekoo ume e hanekuse sapa. Nu ewahoosoo u hanekukwu. U punno'o besa soonammekwu, yaa manakwana u nu-baa'yookwu.’ \v 24 Soo tummatzidu punno'o ka sumuoo oa tupe nageadu meeoo ka nana netamma, ‘U nenadu'yana. U ooosapa tooe hema soogwidu tooe gi numu tummatzipana. \v 25 Nu ka u-ma suina gi oo sookwatzekuna teepu-tooha ka oa tupe kooohoo. Yaa'a yise soo u oa tupe.’ \v 26 Soo nana yise meeoo oo netamma, ‘U unu suta'yoo, unu toetzebu. U mooasoo e sopedakwadoo ka e u manekwuna ka e tusoogwipunne. \v 27 U sakwa ka e oa tupe uga wutumase, o'no oosoo ewasoo manekwu.’ \v 28 Ka oa tupe oo-makoo gwuuse ka nana sumumano (10) oa tupe makodyupu nagea. \v 29 Soo tooe haga tooe ka pumme tu geana besakoo mabetseana ewowsoo nageakwu. Soo tooe haga tooe yise ka gi besa oo mabetseana oosoo umu-makoo nahanekwu. \v 30 Soo gi besa tummatzidu ka unu togano-kwitoo natayakwu ka gi besa nanasoonamme-kwitoo. \p \v 31 Ka Te Naa Besa Pooha tooha-kwi e petuse ka mu nuka tummatzidu toha kakasa-gakoo-no, nu saa'a ka mu numu nemadabuedooa ka Te Naa Besa Pooha-toohakwi. \v 32 No'obatusoo numu saa'a nu-baa e koobena manepetuse, nu yise mu tapokase mu nuga dooamu sukwesoo hanekwu. \p \v 33 Nu ka mu nuga dooamu e tumadinakwa hanekwu ka mu susutakoo numu e oenakwa hanekwu. \v 34 Ka umu e tumadinakwatu nu mee netammakwu, soo Te Naa namatoo mu bise Te Naa mu doodooamu-gakwu mu sootuhise, mu ooosapa Te Naa-baa'yookwu. Te Naa o'nosoo oo nemamakwupu gisoo ka teepu matabuena. \v 35 Mu nasootuhikwu ka e tzuaya'e e makase, e bamaka ka e puudyi, e nabaa'yookute tooe e wawa'a sapa. \v 36 Mu pukwi e namasooana e heemaka ka ooka e soogwa'e. Mu e tuoeya'e e mabetsea. Mu nu-baa nobe'ne ka e nakwutuma. \v 37 Mu bebesa'yoo numu mee unnekwu, ‘Hannano'o numme u poonnena, u maka ka u tzuaya'e, yise ka u puudya'e u bamaka? \v 38 Hannano'o numme u nabaa'yookute tooe u wawa'a sapa? Hannano'o pukwi u namasooana numme u heemaka ka ooka u soogwa'e? \v 39 Ka u tuoeya'e haa'a u mabetse'a? Hannano'o u nakwutuma u nobe'ne?’ \v 40 Nu mu tuukwekwu, ‘Mu ka umu e doodooamu-nagatu besa matuguna mu nuka besa matugudu-kwa'ne manepunne.’ \p \v 41 Nu ka umu e oenakwatu yise mee netammakwu, ‘Mu sakwa nu-baa'yoona mea'a. Mu ka gi tookedu goso-witoo meakwu, ka sutakoo yise too ooka tummatzidu-no ka suta-too namadabuedu-kwitoo mu mea'akwu, ka gi e tummatzina ka mumme e soogwa'e. \v 42 Mu gi e maka ka e tzuaya'e. Mu gi e bamaka ka e puudya'e. \v 43 Mu gi e nabaa'yookute ka wawa'ana mu-baa e petugase. Mu pukwi e namasooana gi e heemaka, ka ooka e soogwa'e. Mu gi e mabetsea ka e tuoeya'e, ka e nakwutuma gi e nobe'ne.’ \p \v 44 Nu oo sopedakwadoo umu punno'o mee e nanekwegeakwu, ‘Numme gi u nabaa'yookudu ka gi hannano'o u poonnena. Gi too u hee-makadu ka gi u poonnena, tooe u tuoeya'e sapa, tooe u nakwutuma sapa, gi hownnekoo u tummatzi ka gi u poonnena.’ \p \v 45 Nu mee mu nanekwegeakwu, ‘Nu togesapa mu tuukwekwu. Mu gi nuka tummatza'e-kwa'ne manepunne ka umu e doodooamu gi tummatzina. \v 46 Mu gi he-toogoo besa'yoo mee mu soobedyana. O mu suta'yoo numuna soo suda mu tumatuguna mu-matoosoo kodyukwu. Umu bebesa'yoo numu punno'o ooosapa Te Naa-baa'yoona besa nasootuhikwu.’ ” \c 26 \p \v 1 Soo Te Pabe'e mu numu natukwengamakwuse ka numme pumme nakatzimodu mee netamma. \v 2 “Mooa yongona tamme ka gi namayuadu tukaba ewa tukakwu. Ka tu na'ewa tukano'o nu sutakoo nana-wa'ne nakwuse natzakwenekwu. Oo nu nabatsa tabuakwu.” \p \v 3 Mu Jew numu tutunehanedu ka pumme tubetse moohedu Caiaphas mee naneadu nobe-wi sumuhoo. \v 4 Mu Jew numu tutunehanedu ka Te Pabe'e-witu watze tunehanese yise oo batsakwu mee tunehanena. \v 5 Pana mu tutunehanedu ka mu numu-ma sua'e. “Tamme gi hownnekoo ka tu na'ewa nadukano'o ka Jesus wutama-wa'ne'yoo mu numu sumuna te goehookwu,” mee'e umu nananetamma. \p \v 6 Soo Te Pabe'e oona Bethany-wi ka Simon\f + \fr 26:6 \ft Soo Simon uga uayidu.\f* mee naneadu-baa. \v 7 Sumu'yoo mogo'ne oo-matoo kemma tupe osa-kwikoo besa kwanadu namakwanakuna unu nanenagadu gwuuna. Ookow ka Te Pabe'e kwo-kooba tokwuukwateoo ka oo tuka katu. \v 8 Numme oo nakatzimodu ka mogo'ne manena poonnese oo nesootu'adya'e, meeoo yise, “How manena oo nahadyakwe ka besa kwanadu unu naneagadu namakwanakuna? \v 9 Oosoo sakwa uga oo-ma tumuse mu tutuha manedu namadea.” \v 10 Soo Te Pabe'e yise meeoo mu netamma, “A tsasoopedya. Gi a nesootu'adya'epana. Esoo mogo'ne besa manakwe. \v 11 Mu tutuha manedu tooe hannano'o pana ooosapa mu-no'yookwu, pana nu yise gi ooosapa mu-no'yookwu. \v 12 Oosoo ka namakwakuna nu-kooba tokwuukwateoo ka e nakoookwuna-kobena e natugukwuna tumayohokuna. \v 13 Tooe hano tooe ka teepu-koobakwi soo besa nayadooadu numu natunedyooe-kwi ekow mogo'ne besa tumatugu-kwitu nawahakwu.” \p \v 14 Sumu'yoo ka numme Te Pabe'e nakatzimodu-matu Judas Iscariot mee naneadu ka mu Jew tutunehanedu-baa petuse \v 15 mee mu netamma, “Mu ka Ne Pabe'e pukwi'yoona mumme e tuukwese, haa'noko sakwa mu e tumanagaku?” Mu Jew numu tutunehanedu yise pahe mano-ma tsebooekudu (30) oo tumanagakuhoo. \p \v 16 Soo Judas yise mee soonamme, “Hownnekoo sakwa nu ka Jesus bika?” \p \v 17 Ka Gi Namayuadu Tukaba na'ewa tukana oe manepetuse, numme Te Pabe'e nakatzimodu mee ka Te Pabe'e netamma, “Hano'yoona sakwa numme ka te nanesootuhi yongo tukakwuna mahanega?” \v 18 Soo Te Pabe'e mee ne netamma, “Mu ka Jerusalem-wi petugase sumuoo nana tapoegakwu mee saa'a oo netamma, ‘Soo Te Pabe'e meeoo, “Soo e nabatsakwuna mooasoo tugana'a manegena. Nu ka umu nuka nakatzimodu-no ume nobe-kwi'yoona nanesootuhi yongo tukadooa.” ’ ” \p \v 19 Numme ka Te Pabe'e tumayohokuna, ka ne nanesootuhi yongo tukakwuna mabetsabe. \v 20 Ka tu yongose, soo Te Pabe'e Gi Namayuadu Tukaba numme-no tuka. \p \v 21 Ka togesoo ne tuka, soo Te Pabe'e mee ne netamma, “Mu sakwa oo tubetse nakasopedakwadoo sumu'yoo mu-nagatu ka umu nuka wohonedu-matoo e bihookakwu.” \v 22 Numme suda sokwamana nanasusumu'yoona ka Te Pabe'e mee tubengadyipunne, “Nu haa'a?” mee'e. \v 23 Soo Te Pabe'e yise mee ne nanekwegea, “Sumu'yoo yaa nu-no tukadu. \v 24 Pana saa'a oosoo umu e wohonedu nu-matoo bikekwu soo oo manedu tuma'emukwana oo-matoosoo kodyukwu.” \p \v 25 Soo Judas Iscariot ka Te Pabe'e ka ooka wohonedu-matoo bikakwu. Oosoo yise ka Te Pabe'e meeoo tubenga, “Nu haa'a?” Soo Te Pabe'e yise meeoo ka Judas netamma, “O u mooasoo oo yadooahoo.” \p \v 26 Ka togesoo ne tuka aata soo Te Pabe'e ka tukaba gwuuhoose oo-koobatoo nanesootuhise oo tzabokahoo. Ookahoo numme pumme nakatzimodu hemehoose mee unakwe, “Mu sakwa eka tukaba tuka esoo nuga tookoo-matu-kwa'ne'yoo.” \v 27 Soo Te Pabe'e yise ka tseda gwuuhoose ka atsa baa oe tuoonahoose oo-koobatoo nanesootuhise mee ne netamma, “Mu sakwa no'yoona mamatu hebe. \v 28 Esoo nuga puupe-kwa'ne'yoo. Soo Te Naa mooasoo tunemamakwupu nu mu-koobatoo nabatsa. Ooonne'yoona yise soo Te Naa mu tuma'emukwana soomu'wakwu. \v 29 Nu mu tuukwe'e nu ekow atsa baa ka yaa teepu-koobatu tubetse gi hebekwusoo, Te Naa ka te teepu mapudutupudoose, o'no yise nu tubetse pudutupusoo mu-no hebekwu.” \p \v 30 Numme yise nanesootuhi hoobea negwuuna ka Olive mee naneadu po'woadu-matoo mea. \v 31 Soo Te Pabe'e yise mee ne netamma, “Ka yaa togano suda tu namanekwuse mu e ma'wuookakwu. O'nosoo soo Te Naa yadooawabe tubotugupu, mee'e na'unakwe ka meno'o e manekwuna. ‘Soo seepu takonedu nabatsahookwu, mu seepu yise nana'emota petugwahookwu.’ \p \v 32 Pana saa'a nu ka e ya'e-kwikoo namayodase mu-kobenasoo Galilee-wi mani petuhoogakwu.” \p \v 33 Soo Peter meeoo ka Te Pabe'e netamma, “Umu sumuna u-kooba'yoona mea'akwu, nu gi umu-no meakwu,” mee'e. \p \v 34 Soo Te Pabe'e meeoo ka Peter netamma, “Togesoo tu toganopunne, gisoo ka tsekana kwu'a waha-dooe oo yaka, pahe-dooe ona u numu tuukwekwu u gi e sopedakwatoo.” \p \v 35 Soo Peter yise meeoo Te Pabe'e netamma, “Tooe umu e batsakwu mee unnepana gi nu meeoo unne-wa'ne'yoo.” Numme Te Pabe'e nakatzimodu no'yoona oo-wa'nesoo unakwe. \p \v 36 Soo Te Pabe'e yise numme-no Gethsemane-wi petugase onona yise mee ne netamma, “Yowsoo aatapunne nu nanesootuhigakwu.” \v 37 Mu Peter, James, John, o'no mea'a. Soo Te Pabe'e \v 38 mee mu netamma, “E pewu-kwitu tubetse suda nuumma. Mu sakwa yaahoosoo aatapunne. \p \v 39 Soo Te Pabe'e sagwane umu kwinga'atoosoo meahoose, o teepu-kooba meatzedose, yise nanesootuhikooha. “E Naa Toogoopatu. Nuga Naa Toogoopatu. Nuka u tunetammakuse nu oo-toogoo meakwu. Ekow e pewu-kwitu suda nuummana, kadoo'oo mayugwe.” \v 40 Soo Te Pabe'e yise ka umu pahe-matoo kodyukase, utua'e mu mayuhoo petugase mee mu netamma, “Mu sakwa nanesootuhipunne, o'no soo suta'yoo gi mu matzama. \v 41 Mu gi oo mapu'a ka gi manese mee'e nu.” \p \v 42 Soo Te Pabe'e yise penakwa nanesootuhigase, o'no yise tuwow mee unakwe, “E Naa nu tooe a nuukatupana oo-toogoo meakwu ka nuka u tunemayohokupu.” \fig Teepu-kooba meatzedoose nanesootuhi|src="cn01810B.tif" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Matthew 26.42" \fig* \v 43 Yise tu pupua'amu-baa kodyu petuse, mu utua'e mu mayu petusoo. \v 44 Ka mu poonnese kodyukase meeoosoo nanesootuha'e. \v 45-46 Ka nanesootuhimakwuse ka umu tu pupua'amu-baasoo petugase meeoo mu netamma, “Yow, haa'a mu togesoo utua'e? Yosuhoo! Tamme mea'akwu, nu natzakwenekwu. Yaa soo suta'yoo nana kemma.” \p \v 47 Togesoo ka Te Pabe'e yadooadyakwe soo Judas uga numme-notu, mu ewa'yoo tukwutumadu o-no numme-baa petugonno, tsegesa noko papabatsekoo hooope hehemana. Mu Jew numu tutunehanedu numme-matoo tutayana. \v 48 Mooasoo soo Judas meeoo mu tunetammakupu, “Nu saa'a oo mitzadyamehoodooa, o'no u oo sopedakwadoodooa o soo Jesus.” \v 49 Soo Judas ka Te Pabe'e yise mee netamma, “How u E Pabe'e?” yise oo mitzadya'mehoo. \v 50 Soo Te Pabe'e yise mee oo netamma, “E pua'a. Yabesoo sakwa u oo manikwuna mayohohoo.” Mu naana ka Judas-notu yise ka Te Pabe'e-ma tsakatuhoo. \v 51 Sumu'yoo numme-matu yise tsegesa-ma ka mu Jew numu tunehanedu pabe'e tummatzidu naka wuga'akwunihoo. \v 52 Soo Te Pabe'e yise meeoo oo netamma, “U tsegesa mabesootugu. Soo tooe haga tooe ka tsegesa-ma mooemanedu nanagoedu, oosoo oo-masoo nabatsakwudu. \v 53 Mu sakwa e unnena nakasopedakwatoo, nu ka E Naa ewow oo tutummatziwabe toha kakasa-gakoo sakwa mesoo natummatzi tuunguse uga. \v 54 Pana nu ka gi umuoo natummatzi tuunguse, ka o'nosoo Te Naa yadooapu nabotugu-wa'nesoo manepunne.” \v 55 Soo Te Pabe'e yise ka mu pumme gwuuhoodu mee netamma, “Nu gi suda tumatugudu, gi nu naduyadu, gi tuduhadu tuwazoo. Gi sakwa mu e tumahepana wobe-ma, tsegesa-ma tuwazoo. Tooe ka e nanesootuhi nobe-kwikoo sapa gi nu-ma tzakadupu-ga'yoo. Muusoo too'e. \v 56 Mooasoo soo tubope ebeoo nabotugu o'nosoo Te Naa tamme tuukwe-kwa'nesoo.” No'yoona numme nakatzimodu yise suise oo-baa'yoona namapetukwahoo. \p \v 57 Mu tutukwutumadu yise ka Te Pabe'e mu Jew numu tunehanedu pabe'e Caiaphus mee naneadu-baatoo bihooka. Mu Jew numu tutuhanedu ka Caiaphus-no watze tunehane ka Te Pabe'e-witu. \v 58 Soo Peter kwinga'a mu-nakwi meadabena ka pukwi mu tutunehane-kwi petuhooga obe puuwanasoo. Soo Peter mu otuoo tutukwutumadu-baa katu, mee soonammena, “Howga umu ka Te Pabe'e yugwekwu?” \p \v 59 Soo Jew numu pabe'e mu tutunehanedu-no ka Te Pabe'e too'e nebatsa, gi toge oo manena too'e nekwatepana, gi hemma nemama'yu. \v 60 Tooe ewa'yoo numu ka Te Pabe'e-witu esayipana gi nanakwa'nesoo nanano tuukwe'e. Waha'yoo numu yise saa'a mee unnekwate “Esoo nana meeoo, \v 61 ‘Nu ka nobe ka Te Naa pukwi'yoona te nanesootuhina kadoo'oo mesoo mayukwe yise pahe tabeba-wi oo mesoo mayota.’ ” \p \v 62 Soo Caiaphas yise wunuoose ka Te Pabe'e mee'e netamma, “U sakwa ne tuukwe ka mu numu ume netamma-kwitu.” \p \v 63 Pana soo Te Pabe'e yise gi. Soo Caiaphas yise tuwow mee oo netamma, “U sakwa togekoo tuukwe u haa'a too'e Te Pabe'e? U haa'a toogoopadu Te Naa Besaa Tooa?” \v 64 Soo Te Pabe'e yise meeoo oo nanekwegea, “Aha, u besa unakwe. Nu togesapa mu tuukwe saa'a mu e poonnekwu Te Naa-baa'yoona e tunemadabue ka koomeba-kooba e kodyu petuse.” \v 65 Soo Caiaphas tu kwasu makebuekooha. Yooonnekoo mu numu oo sopedakwatoo ka suda Te Pabe'e unnena oo nakasagwa'ekuhoose. Soo Caiaphas yise mee mu tutuhanedu netamma, “Oosoo suda unakwe ka Te Naa-wa'ne'yoo mee naneyugwena. Gi tamme manatusoo oetusoo wahakwutu sookwa'e. Mu muusoo oo naka ka suda oo unakwe mu sakwa ha'yoo oetu netamma. \v 66 Hayoo mu sokwama?” Umu yise ka Caiaphas nanekwegease meeoo unne, “Soo Jesus sakwa nabatsa.” \v 67 Umu-matu ka Te Pabe'e kobi-too toohegonno yise madopotona oo topagetagonno. Oo matatsena oo nematzama, \v 68 mee unnena, “U sakwa ne mesoo tuukwe ka ume topagetadu ka u pooha ume tuukwe u ka Te Pabe'e mee unnena.” \p \v 69 Soo Peter tooesoo ka Te Pabe'e mu nehane puuwana tu nobe-kobena katu. Sumu'yoo tutummatzidu tsuadumu mee oo netamma, “U haa'a punno'o ka Jesus-notu\f + \fr 26:69 \ft Ka teepu Galilee mee naneadu-witu.\f*?” \p \v 70 Soo Peter yise no'oko mu numu tu na'oonnakwi manepunnedu mee netamma, “Nu gi oo-notu. Nu gi oo sopedakwatoo.” \v 71 Ka koodua nanatzakwona'a-witoo soo Peter meahoo. O'no yise kumma'yoosoo tsuadumu tutummatzidu punno'o oo poonnese mee ka mu numu o konnodu netamma, “Esoo nana uga ka Jesus-notu\f + \fr 26:71 \ft Ka Nazareth mee naneadu-witu.\f*.” \p \v 72 Soo Peter yise meesoo, “Nu gi ka nana sopedakwatoo, mee uga nu.” \p \v 73 Saa'a sumu'yoo umu o konnodu-matu mee ka Peter netamma, “U tookwa umu-notu, u umu-matoo-wa'nesoo yadooakanga.” \p \v 74 Soo Peter yise mee mu netamma, “Nu togesapa unakwe soo Te Naa sakwa gi e sootuhipana ka mumme e esaya'ekute. Nu gi ookow nana sopedakwatoo.” Toge, o'no soo tsekana kwu'a yagayakwe. \v 75 Soo Peter yise oo soomayuhoo ka Te Pabe'e pumme netammapu, “Pahe u gi e nesopedakwadoopunnekwu gisoo ka tsekana kwu'a yaka.” Soo Peter puunuwatoo mease yaka ka tooe Te Pabe'e sopedakwatoopana gi oo nesopedakwadoose. \c 27 \p \v 1 Awamooasoo no'yoona mu Jew numu tutunehanedu ka Te Pabe'e batsakwu mee tunehane. \v 2 Ka Te Pabe'e mi tzagunetowse ka mu otuoo numu-kooba katudu Pilate mee naneadu-matoo oo bika. Mu Jew tutunehanedu gi mu numu batsa-wa'ne'yoo. \p \v 3 Soo Judas\f + \fr 27:3 \ft Ka Te Pabe'e-matoo mu tukwutumatu bikadu.\f* ka Te Pabe'e nabatsakwuna nakasopedakwatoose tubetse suda soonamme ka oo-ma tumuse mu numu tutunehanedu punowsoo mu too'e tumakodyukute. \v 4 “Nu suda manakwe nu ka mu tummatzina ka besow nana mu batsakwuse,” mee soo Judas unakwe. “U suda soonamme gi numme,” mee umu tutunehanedu oo netamma. \p \v 5 Soo Judas yise ka mu tumakodyukuna ka pabatsekoo nanesootuhi nobe-wi'yoona sutahoose oo tabebuowse meahoo. Yise puusoo natzakwenehoose ya'ehoo. \v 6 Mu Jew numu tutunehanedu ka oo tutabebuahoona tzobahoose mee unakwe, “Esoo numu nabatsa-kwi a natumanakana. Esoo suta'yoo gi ka nanesootuhi nobe-kwi natumasumudoodu-wa'ne'yoo.” \v 7 Umu yise tubewa oo-ma tumuhookwu mee tunehane wakwawa'a numu pukwi nakoo'yikwuna\f + \fr 27:7 \ft osoo tubewabe mu tutuhanedu tumupu uga pakwena teepu-ga'yoo puma tu natsedadoona.\f*. \v 8 Meno'o yise esoo tubewabe, Numu Pu-koobatoo Nabatsapu, mee nane'a. \v 9-10 O'nosoo Te Naa nayadooawabe, Jeremiah mee naneadu, ka yoo tu namanekwuna o'nosoo wahapu. \p \v 11 Soo Te Pabe'e yise ka Pilate-baa nabi petugase soo Pilate yise mee oo tubenga, “U haa'a ka Jew numu-kooba katukwudu?” Soo Te Pabe'e meeoo oo nanekwegea, “Aha, nu yow oosoo.” \v 12 Mu Jew numu tutunehanedu nanasuda oo netamma, pana soo Te Pabe'e gi ha'yoo unakwe. \v 13 Soo Pilate yise mee ka Te Pabe'e netamma, “Mu tutunehanedu tubetse suda u netamma. U sakwa ka mu tutunehanedu kaaheno nanekwegea.” \v 14 Pana soo Te Pabe'e gisoo tuwazoo ha'yoo sukwe unakwe. Soo Pilate meeoo soonamme, “Nu gi o nakasopedakwatoo ha'oo manenaga masoo gi mu nanekwegea.” \p \v 15 Nonotsa sumu tomoyina tu na'ewa tukano'o soo numu-kooba katudu sumuoo mu nakwutumadu-matu tzama'wuyakwe ka mu numu unnemakoosoo. \v 16 Mu ewa'yoo numu sumuoo nakwutumadu unu sopedakwatoo Barabbas mee naneadu ewow numu goedu. \v 17 Ka mu numu sumuse soo Pilate mee mu tubenga, “Hanotu umu-matu mu natzama'wukwuna soogwa'e Barabbas pute Jesus?” \v 18 Soo Pilate oo sopedakwatoo ka mu numu Jew tutunehanedu ka Te Pabe'e gi mu petzape oo nuusoogwedu ooonne'yoona umu ka Te Pabe'e wutumase. \p \v 19 Tooesoo ka Pilate oetu soohane oo nodukwa kumma'akoosoo oo-matoo taya mee oo tuukwe tuunguna, “Gi ka besa'hoo nana how yugwepana soo e nosena suda e masoonamme u ka oo batsa tuungukwuse.” \p \v 20 Mu numu tutunehanedu mee'e ka ewow numu tunetammakute, “Ka Barabbas tzama'wuse ka Jesus batsa,” mee'e. \v 21 “Hanotu umu-matu nu tzama'wukwu?” mee'e soo Pilate tutubenga. “Barabbas,” mee mu numu no'yoona oo nanekwegea. \v 22 “Ha'oo yise nu oo yugwekwu ka Jesus Mu Pabe'e?” mee'e soo Pilate mu tubenga. Umu no'yoona oo nanekwegease mee unne, “Oo batsa.” \v 23 Soo Pilate yise mee mu tubenga, “Ha'oo suda mu oo tumatuguse, oo batsa tuungu?” Pana umu tunenoyukwesoo, “Oo batsa.” \p \v 24 Soo Pilate ka mu numu-ma suina meeoo mu netamma, “Nu tooe mu too'e tumayohokukwu mu Jesus batsa mee tunetamma gi yise nu hownnekoo oe naneyugwekwu.” Soo Pilate yise mu-kobena'yoona mabatzaka, ka umu-tammesoo ka Te Pabe'e nabatsana tzamunase, puu gi oe soonaneyugwena mee unnena. \v 25 No'yoona mu numu yise oo nanekwegea, “Oosoo gi hownne'yoo. Mooasoo numme no'yoona oo patza tuunguse. Gi too hownne'yoo tooe soo oo numme manena numme-matoosoo kodyuse.” \v 26 Soo Pilate yise ka Barabbas tzama'wuse ka umu tutukwutumadu ka Te Pabe'e wupagetu tuunguse ooka mu batsa tuungu, oo taposa paa'a yise oo batsakwu. \v 27 Mu tutukwutumadu yise ka Te Pabe'e tu nobe-witoo tzakakase no'yoona mu susumudu tutukwutumadu oo na'oonnakwi mani. \v 28 Umu yise ka pukwi oo namadabuena tsakwumetahoose ka numu-kooba katudu-kwa'nesoo oo wunagayaku. \v 29 Unutse monoga-kwi tuwow oo tzowupagaku tonobe-makoo a namadabue-kwi. Natzetono oo mi-wi tuguse oo-kobena meatzedona oo-ma'yoona naneko'e mee unnena, “U tookwa yow mu Jew numu-kooba katudu.” \v 30 Umu oo kobitu toohena ka pumma oo natzetomasoo oo kwo-makoo oo wupageta. \v 31 Ka oo-ma'yoona nanekoemakwuse umu oo kwasu-kwisoo oo kwaseakuse oo tzakahooka oo batsakwuse. \p \v 32 Umu tutukwutumadu ka meadabena, Simon mee naneadu wegeahoo. Mu tutukwutumadu ka Simon nenoyukwe ka Te Pabe'e puma nataposakwuna oo hane tuunguna. \v 33 Umu yise ka Numu Tzonoho mee naneadu-wi oo bi petuhooga. \p \v 34 Yise umu atsa tutza'emukwa baa noko natusooabe mayuana oo too'e hebe tuungu, soo Te Pabe'e yise gi oo hepe. \v 35-36 Yise awamooa umu oo mi-makoo paa'a oo taposa. Mu tutukwutumadu yise oo kwasu natotsakwate. \v 37 Ka Te Pabe'e nataposana tzopanakwa wobe-matoo mee nabotugu, “Yaa esoo Jesus, ka mu Jew numu-kooba katudu.” \p \v 38 Mu waha'yoo unu tutuduhadu punno'o ka Te Pabe'e na'enakwa nataposa. \v 39 Mu numu ka Te Pabe'e moopa meana oo-ma'yoona naneko'e. \v 40 Mu numu oo-moopa meadu oo-ma'yoo naneko'e ka Te Pabe'e mee netamma, “U meeoo unnepu u Te Naa nobe wudyoomase, pahe tabeba-wi besa oo matabuekwu. U sakwa ka unu tumadina mama'yoo wuekese, namagwetzoi.” \v 41 Umu numu tutunehanedu oo-ma'yoo naneko'e mee unnena, \v 42 “U mu numu magwetzoise, pana yise gi hownnekoo uusoo namagwetzoi. Ne hee Pabe'e u? Gi hownnekoo uusoo namagwetzoi ka naduyana mee unnepana. Uusoo yaa teepu-matoo wuese numme u naka'oedyukukwu. \v 43 Masoo Te Naa Besaa Tooa mee naneyakwe Te Naa God sakwa oo magwetzoi ka Te Naa-wi oo tunaka'oedyukute mee oo unakwe.” \p \v 44 Umu tutuduhadu oo na'enakwa natzakwenedu punno'o oo-ma'yoona naneko'e. \p \v 45 Tabeno manakwana oona ka taba pahe-kwikoo tooe, ka teepu-koobakwitu toganopunne. \v 46 Ka pahe-kwikoo tooesoo toganopunne soo Te Pabe'e paba wa'agedyadooa, “Eloi, Eloi, lama sabachthani,” mee na'unnedu, “E Naa, E Naa, how manena u e matusookwuna'e?” \p \v 47 Umu susumudu konnopunnedu-nagatu mee unne, “Masoo tookwa ka Elijah o'nosoo Te Naa yadooawabe mee naneadu bidyakwe.” \v 48 Sumu'yoo umu-nagatu yabesoo tanomanegase yise suda kammadu baa yotsogadu-kooba hanese oodutsekoo hooope-ma oo tzetzabekuse ka Te Pabe'e baa tumakute. \v 49 Pana mu susumudu meeoo, “Oo tsasoopedya. Sumuna soo Elijah tamme-baa tabua petuse oo magwetzoikwu.” \v 50 Soo Te Pabe'e yise paba yadooase soo oo moogooa oo-naga'yoona tsebooegea. \p \v 51 Soo wunapu ka Te Naa pooha pukwi'yoona numu nanesootuhidu-makoo nowmootoo natzakwenedu ka Te Pabe'e ya'ehoose soo wunapu pa'anakwana tubongo nowmootoo natzagebu'ehoo. Soo teepu yutsungakoohase mu tupe payooagonnona tsawekooha. \v 52 Mu numu pukwi natuoonana-kwitu soo teepu pa'yooawununa mu numu pukwi natuoonana wonedihoo. Mu numu tu'ina Te Naa dooamu suu'mu tu natuoona-kwi'yoona tuusootabue. \v 53 Ka Te Pabe'e tuusootabuese, o'no mu numu mooasoo tu nakoo-kwi'yoona tuusootabuepuna yosupu, umu ewow numu poonne ka Jerusalem-witu. \p \v 54 Mu tukwutumadu pabe'e ka mu tukwutumaku ka Te Pabe'e eya'epunnedu umu no'oko hemma manewununa poonne ka teepu yutsungakoohase ka Te Pabe'e ya'ehoose umu yise unu suigonnona mee'e nana'unakwe, “Masoo tookwa too'e togesapa ka Te Naa Tooa'a.” \p \v 55 Ewa'yoo momoko'ne punno'o onow kwinga'a konnopunnena oo poonnepunne umuoo ka Galilee-wi'yoona ka Te Pabe'e-no kemmapu oo tummatzina. \v 56 Umuoo momoko'ne-nagatu pahe'yoo Mary Magdalene, yise Mary mu James noko Joseph pea, yise tuwazoo Zebedee nodukwa. \p \v 57-58 Ka tu pudu yongose soo nana Joseph\f + \fr 27:57-58 \ft Soo Joseph soo ewow hee-ga'yoo ka Arimathea-kwitu kemmana.\f* mee naneadu ka Pilate-baa petuse ka Te Pabe'e tookoo oo natuungu, oosoo ka puusoo punno'o Te Pabe'e-wi tunaka'oedyukuna. Soo Pilate ka mu tutukwutumadu ka Te Pabe'e tookoo ka Joseph-tamme mu tzamuna tuungu. \v 59 Soo Joseph yise ka Te Pabe'e tookoo tzakwekuse pudutupu toha wanapu hane petuse oe oo mabutooe. \v 60 Mooasoo soo Joseph ka tupe-wi tutotawagase, ka sumu tabeno puusoo oe natugukwu mee soonammena. Ooweoo yise ka Te Pabe'e tookoo nanomatugu. Ka pabatsekoo tupe yise oo-kobenatoo tonanooehoose yise oe'yoona mea. \v 61 Mu Mary Magdalene-no Mary punno'o ka pukwi oo nanomatuguna oowenapa oo poonnedyugwe. \p \v 62 Ookow moo'a mu Jew numu tutunehanedu no'yoona ka Pilate-baa petuga. \v 63 Umu mee oo netamma, “Numme oo soomayu soo Jesus uga meeoo ka mu numu esaya'ekuyakwe ka saa'a ya'ese waha tabeno manese namayodakwu. \v 64 U sakwa watsukuoo umu u tutukwutumadu-matu pukwi oo natuguna waha tabeno mu tu'eya'e tuungu, o'no umu oo nakatzimodu sumuna gi oo tookoo tuduhadooa, oosoo tu ya'ekwikoo namayoda mee gi mu numu tuukwedooa. Ekow na'esaya'edu ka mooasoo Jesus unnena oooonakwa suta'yookwu,” mee mu tutunehanedu unakwe. \p \v 65 “Unu ooka mu tu'eya'e tuungu,” mee soo Pilate. \v 66 Umu yise ka pukwi oo natugu-kwitoo mease unutse oo madumahoo, o'no gi haga oe egea-wa'ne'yoo, umu yise mu tutukwutumatu ooka eya'e tuungu. \c 28 \p \v 1 Yise ka nanesootuhi tabeba waha tabeno oo tabemease ka Te Pabe'e ya'ese oogow awamooasoo, mu Mary Magdalene-no Mary ka Te Pabe'e natugu-kwitu poonne memeahoo. \v 2 Gisoo ka oe mu pepetuga'a soo teepu unu yutsungakooha yise soo Te Naa tummatzidu toha kasa-ga'yoo ka tupe oo koobenatu tonanooekwunihoose oo-kooba katuoo. \v 3 Soo Te Naa tummatzidu besa kootabedooana tukwukwetseba-wa'ne yise besa toha namaso'a. \v 4 Umu tutukwutumadu kwepekeagonnona, ka oo poonnese abedihooga ka sui nunugwehoose. \v 5 Ka mu momoko'ne pepetuhoogase soo Te Naa tummatzidu mee mu netamma, “Gi suipana, nu oo sopedakwatoo mu ka Te Pabe'e tookoo wate. \v 6 Pana soo Te Pabe'e gi yow, mooasoo yotsepu ka tu unne-kwa'nesoo. Kekemowse ka pukwi oo natzatugupu poonne. \v 7 Yabe memeahoose ka umu oo nakatzimodu tuukwe petuga Te Pabe'e tu ya'e-kwi'yoona mooasoo yotsepuna mu-kobenasoo Galilee-wisoo petuoogakwu. Ka o petuoogase, mu saa'a Te Pabe'e poonnedooa. O soomayuna ka Te Pabe'e mumme tuukwepu,” mee'e soo toha kasa-ga'yoo. \v 8 Umu momoko'ne yise yabesoo ka pukwi'yoo oo natugupu-wi'yoona memeahoose, besa sokwama gisoo besa oo nakasopedakwadoopana, mu nakatzimodu tuukwega. \p \v 9 Mu momoko'ne memeana ka Te Pabe'e Jesus wegease Te Pabe'e mee mu netamma, “Ha'oo mu?” Umu yise oo-tamme kekemmase oo-kobena meatzedokwatese oo kuku-kooba matuoonase oo-matoo nanesootuha'e. \fig Te pabe'e tu ya'e-kwi'yoona yotsepuna Galilee-wisoo petuoogapu|src="cn01885B.tif" size="col" ref="Matthew 28.9" \fig* \v 10 Soo Te Pabe'e Jesus yise mee mu netamma, “Gi suipana. Mu sakwa umu nuka nakatzimodu ka teepu Galilee-witoo taya, nu saa'a onoko mu tapoegeadooa.” \p \v 11 Ka mu momoko'ne ka Jerusalem-witoo kokodyuse mu tutukwutumadu yise ka mu Jew numu tutunehanedu papabe'e-baa petugonno ka tu poonnena mu tuukwe. \v 12 Mu tutunehanedu papabe'e ka mu tutukwutumadu ewatse'e tumanagakukwu. \v 13 Mu tutunehanedu mee mu netamma. “Mu sakwa mu numu tuukwe ka umu Jesus nakatzimodu tookwa ka oo tookoo hanedooapu ka togano ne utuihoogase. \v 14 Ka Pilate ooka nakase numme saa'a ookow tuwazoo tumanagakudooa, o'no saa'a soo Pilate gi ha'oo mu yugwedooa.” \v 15 Mu tutukwutumadu ka pumme tu tumanagakuna hemmase mu numu nemooaka. Yaa manakwana mu Jew numu yise ka Te Pabe'e tookoo natuduhapu mee'e pumme tu nemooagapu oo tubetse naka'oedyukudooa. \p \v 16 Mu sumumano'yoona sumu-ma tsebooekudu (11) Te Pabe'e-wi tunaka'oedyukudu ka teepu Galilee mee naneadu-kwi petu ka giba-kumaba ka Te Pabe'e mooasoo pumme tunetammakupu-wi. \v 17 Umu-matoo ka Te Pabe'e poonnese oo-matoo nanesootuhi. Pana umu-matu ka Te Pabe'e poonnese punno'o gi oo posopedakwadoo. \v 18 Soo Te Pabe'e yise mee mu netamma, “Soo Te Naa no'oko tu besa pooha-ma e pooha sootuhi, ka ebe tamme-kooba Te Naa-baa noko yise ka yaa teepu-koobatu tuwazoo. \v 19 Meno'o nu mu tuukwe'e mu sakwa ka tooe hano tooe manemona no'obatusoo numu nu-kwitu tunedyooe. Ka mumme naka'oedyukudu baa-wi matzaka Te Naa-koobatoo, nu-koobatoo, yise ka Te Naa Besa Pooha-koobatoo tuwazoo. \v 20 Mu sakwa mu tunedyooena, o'no umu no'oko mumme e tuukwena mayohokwu. Nu ooosapa mu no'yookwu ka teepu mobegwanatoo tooe.”