\id ROM - Tenharim NT (Kagwahiva) -Brazil 1996 (DBL -2013) \h Romanos \toc1 Paulova'ea omombe'u Romapeva'ea pe \toc2 Romanos \toc3 Ro \mt1 PAULOVA'EA OMOMBE'U ROMAPEVA'EA PE \mt2 Carta de Paulo aos Romanos \c 1 \p \v 1 Ji ko Pauloramo Jesus Cristo'gareheva'ero jitekovo garemimbotarimova'ea rehe. Kiro ji ikwatijarukari nhinhi'ig̃a imondovouka pe me – perope peju cidade de Roma pe. Tupana'ga ji mongo omoirũharamo ikwehe. Igwete ga ei ji ve: “Emombe'umbe'u ti g̃a pe nhiremimombe'upyryva Jesus Cristo'ga mombe'gwovo,” ei Tupana'ga ji ve ikwehe. \p \v 2 Ymya Tupana'ga ikwahavukari g̃wemimombe'upyryva onhi'ig̃a mombe'uharava'ea pe hako. “Amondo po ti ji Cristo'ga yvyakotyve'g̃a pyri nehẽ. Pyry po ti g̃a pe a'ero nehẽ,” ei Tupana'ga ahe ve. “Pekwatija ti nhiremimombe'upyryva Cristo'ga mombe'gwovo a'ero tokwaha ti g̃a javoji,” ei ga onhi'ig̃a mombe'uharava'ea pe hako. A'ero ahe ikwatijari inog̃a hako. (Aherembikwatijara ko Tupana'ga mombe'uhava.) \p \v 3 Tupana'ga okwatijaruka ahe ve g̃wemimombe'upyryva Cristo'ga mombe'gwovouka hako. Jesus Cristo'ga ko Tupana'ga ra'yra'ga nhandepojykaharete'ga. Yvyakotyva'ero ga ari Daviva'ea rymyminoro raikwehe. \v 4 Tupana'gahugwiva'ero ga pyryhetero. Tupana'ga opopoakarimo ga Cristo'ga mboukwahahetei gwa'yramo. A'ereki ga Cristo'ga mbogwera gamanoa hugwi. \v 5 Igwete ga ei Cristo'ga pe: “Emombyry ti Paulo'ga pe terenhimoirũuka ti ga pe a'ero,” ei Tupana'ga Cristo'ga pe. Nurã ji Cristo'ga moirũi ga mombe'gwovo ojipe'g̃a gwyripeve'g̃a pe nhaporemo tojiko ti g̃a ga rehe javo. “Tohendu katu ti g̃a Cristo'ga nhi'ig̃a nehẽ. A'ero po ti g̃a ga mbohetei nehẽ no,” a'e ji g̃a pe jipi. \v 6 Pe me ji ei a'ea no. A'ereki Tupana'ga e'i pe me: “Pejiko ti Jesus Cristo'ga rehe pejikovo gareheva'ero,” ei Tupana'ga. \p \v 7 Kiro ji ikwatijarukari nhinhi'ig̃a a'ero imondovouka pe me Roma pe. Pe ko Tupana'ga py'a ja. E'i ga pe me: “G̃a ko jireheva'ero,” ei ga pe me. \p Tupana'ga ti tomombyry pe me nhanderuvete'ga Jesus Cristo'ga pavẽi nhandepojykaharete'ga pavẽi. Tonog̃atu ti g̃a pepy'a no. \s1 Taho ti pe pyri, ei Paulova'ea \p \v 8 Ta'e na'ẽ ti pe me. Jesus Cristo'ga rekoro g̃waramo ji pavẽi ji ei Tupana'ga pe: “Apĩ, ndepyry hete nde ejiheve'g̃a nderekopava Roma pe. A'ereki jara'g̃a nhaporemo omombe'u g̃a kiro,” a'e ji. “‘Ojiko hete g̃a Jesus Cristo'ga rehe Roma pe,’ ei g̃a,” a'e ji Tupana'ga pe pe mombe'gwovo. \v 9 Ga pe ji poravykykatui jipi garemimombe'ua mombe'gwovo gara'yra'ga mombe'gwovo. Nhinhi'ig̃a nanani Tupana'ga pe ji pe mombe'umbe'ui jipi. Ga okwaha hete nhiremimombe'umbe'ua ojive. \v 10 A'ea'e ji Tupana'ga pe jipi: “Apĩ, ymyagwera jate ji hopotaramo Romapeve'g̃a pyri novĩa. Nde ipotarame jihoa g̃a pyri ji mondo ti kiro g̃a pyri a'ero,” a'e ji ga pe. \v 11 A'ereki ji opohepiaga'u hete topomoirũ ti javo. A'ero po ti Tupana'ga ra'uva imombyryvi pe me nehẽ. A'ero po ti pe jikohetei Cristo'ga rehe nehẽ. \v 12 Nahã po ti nhande jopokopokogi a'ero nhanderoryroryvamo nehẽ. Pejikohetea repiagame po ti ji roryvamo pe ndehe nehẽ. Na jitehe po ti pe ndoryvamo jijikohetea repiagame nehẽ no. Nahã po ti nhande nhombojikojikohetei Cristo'ga rehe nehẽ. \p \v 13 Nhiirũ, tamombe'u ti pe me tapekwaha. Kotihĩtihĩ ji hopotaramo pe pyri novĩa. Emo tegwete jihohava jipi. Tambojiko pota ji pepyteripeve'g̃a Cristo'ga rehe. Nahanahã ji judeus'g̃arũive'g̃a mbojikogukari ojipe'g̃a gwyri pe ikwehe. \v 14 A'ereki Jesus Cristo'ga e'i ji ve: “Ji mombe'umbe'u ti g̃a pe nhaporemo,” ei ga. Nurã ji Cristo'ga mombe'umbe'ui g̃a pe jipi. Ka'gwyripeve'g̃a pe ji ga mombe'ui. Cidadepeve'g̃a pe ji ga mombe'ui no. Ikwahapyra'g̃a pe ji ga mombe'ui. Ikwahapyre'ỹve'g̃a pe ji ga mombe'ui no. \v 15 Nurã ji jirokwapotari Cristo'ga mombe'gwovo pe me Roma pe no. \s1 Tupana'ga remimombe'upyryva ikwahy hete \p \v 16 Cristo'ga mombe'ua pyry hete ji ve. Nurã ji nanotĩ a'ea. G̃a a'ea reroviarame Tupana'ga omombo g̃andekote'varuhua g̃a hugwi – kiroki g̃a ojiko Cristo'ga rehe. Judeus'g̃a hugwi ypy ga imombori g̃andekote'varuhua g̃a jikogame Cristo'ga rehe. Na jitehe judeus'g̃arũive'g̃a hugwi ga imombori g̃andekote'varuhua g̃a jikogame ga rehe. \v 17 A'ereki Cristo'ga mombe'ua rehe nhande tikwaha. Nurã nhande ei: Tupana'ga nhande mombyry nhande jikogame Cristo'ga rehe – nhande jikogame jate ga rehe. Nahã i'ei aherembikwatijara no Tupana'ga mombe'uhara: \q1 “G̃a jikogame ga rehe Tupana'ga g̃a mombyryvi. A'ero po ti g̃a ndekopyahui nehẽ,” e'i ikwatijara. \s1 Ite'varuhu hete yvyakotyve'g̃a \p \v 18 Tupana'ga okwahavuka nhande ve. Nurã nhande ei: Yvagipeve'ga po ti ombohahy okote'varuhuve'g̃a pe nehẽ onhimonha'ngavo g̃andekote'varuhua rehe. Okote'varuhuro g̃waramo g̃a nombokwahyukari ojihe a'itituhẽva'ea Tupana'ga kwahava. \v 19 Tupana'ga po ti ombohahy tuhẽ g̃a pe. A'ereki Tupana'ga kwahava jukwaha g̃a pe. A'ereki Tupana'ga tuhẽ ojikwahavukaripe g̃a pe novĩa. Emo g̃a ndokwahapotari ga. \p \v 20 Ymya Tupana'ga oapo yvya hako. Garembiapoagwera jate jukwaha a'ero Tupana'ga reaporog̃ita gapopoakara no – a'ea namominangavi gapopoakara. Nhande ndihepiagi gareaporog̃ita nhandereakwara pyvõ novĩa. Emo nhande tikwaha a'ea garembiapoa repiagame. Nurã ijari g̃a ndehe g̃a ikwahapotare'ymame. \p \v 21 G̃a okwaha Tupana'ga novĩa. Emo g̃a nombohetei ga. G̃a nde'i ga pe: “Ndehe ko Tupanetero. Ndepyry hete nde imombyryva ore ve,” nde'i g̃a ga pe. G̃a heaporog̃ita tehe reki. Ohorame ypytuna rupi ahe ndokwahavi okovo hepiage'yma. Na jitehe okote'varuhuve'g̃a ndokwahavihu a gweaporog̃itakatue'ymame. \v 22 “Orokwaha hete ore,” ei g̃a novĩa. Emo g̃a ndokwahavihu okovo. \v 23 G̃a nombohetea'javi Tupana'ga – gaha koi nomanoa'javi. Ha'angavatehea reki g̃a ombohete, g̃ana'angava no – kiroki g̃a yvyakotyve'g̃a omanove'g̃a. G̃ana'angava g̃a ombohete. Ipepova'ea ra'angava g̃a ombohete no ipyva'ea ra'angava. Ohyryryva'ea ra'angava g̃a ombohete no. \p \v 24 Nurã Tupana'ga pohiri g̃a hugwi. “Oko te'varuhu potaruhu g̃a oakwahave'yma,” ei ga. “Ojogwereko te'varuhu pota g̃a,” ei ga. “Na g̃a ndekoi jate a'ero g̃wemimbotarimova'ea rehe ojogwerekote'varuhuavo,” ei Tupana'ga. \v 25 Ndogweroviara'javi g̃a a'itituhẽva'ea Tupana'ga mombe'ua. I'mbeva'ea g̃a gwerovia reki. Ombohete g̃a Tupana'ga rembiapoa okovo hehe. Tupana'ga reki mbatera apohara'ga g̃a nombohetei okoe'yma ga rehe. Gaha po nhande timbohete avuirama hamo. Na tuhẽ a. \p \v 26 G̃a ndekote'varuhuro g̃waramo Tupana'ga pohiri g̃a hugwi. “Na g̃a jogwerekote'varuhupotari a'ero,” ei ga. A'ereki g̃a nahembirekokatua'javi reki. Kunhangweramo memenhuhũ g̃a jogwerekoi. \v 27 Na jitehe akwaimba'ero memenhuhũ g̃a jogwerekopotari. Ojogwereko te'varuhu g̃a. Na rũi po ahe rekoi hamo. Ite'varuhu tuhẽ g̃a pe a'ero g̃andekote'varuhua ikwepykavamo. \p \v 28 E'i g̃a ojohupe: “Timoka'nhy ti Tupana'ga.” Nurã Tupana'ga e'i g̃a pe: “Na g̃a ndeaporog̃itate'varuhuro a'ero,” ei ga. A'ero g̃a ndekouhui okote'varuhua rehe – kiroki a'ea rehe ahe ndokoi hamo. \v 29 Okote'varuhuparavuhua rehe jate g̃a ndekoi. Opotarahivuhu hete g̃a ojipe'g̃a mbatera. Onhimyrõ hete g̃a ojipe'g̃a ndehe. Ojojukajuka g̃a. Ojogwayvayva g̃a. Onhomoandyandyjuhu g̃a. Heaporog̃ita te'varuhu g̃a ojipe'g̃a pe. Omombe'u tuhẽ g̃a mbehea. \v 30 E'ie'ymi g̃a ojipe'g̃a pe: “Ite'varuhu g̃a okovo.” Noaronhete g̃a Tupana'ga. Onhombotegwete g̃a. Onhimbohete tehe g̃a jipyry hete ji javo tehe. Heaporog̃itag̃ita g̃a nahanahã ti xako te'varuhu javo. Nohendukatui g̃a gwuva'g̃a nhi'ig̃a. \v 31 Ndokwahavihu g̃a. Ndokoi g̃a g̃wembi'ea rupi. Ndoporogwetygi g̃a ojipe'g̃a arõe'yma. \v 32 Tupana'ga e'i nanongara'g̃a pe: “Oho po g̃a hahyva'ea ruvihava pype hamo,” ei ga. Okwaha reki g̃a Tupana'ga nhi'ig̃a novĩa. Emo g̃a ndopohiri okote'varuhua hugwi kiro g̃andekoa tuhẽ opohire'yma jugwi. Johe'i tehe ko g̃andekote'varuhua. A'ereki ojipe'g̃a ndekote'varuhurame g̃a e'i pyry g̃a pe. \c 2 \s1 Tupana'ga okwaha pa javo ahereaporog̃ita pe \p \v 1 Pe'ji po pe ojipe'g̃a pe: “Ite'varuhu g̃a okote'varuhuavo.” Pehe reki peko te'varuhu no. A'ereki pe g̃a javijitehe peko te'varuhu. Pe ndehe tuhẽ reki ijari a'ero pe erame g̃a pe ite'varuhu g̃a javo. Pe'erame a'ea g̃a pe pe pemboja reki pejihe. A'ereki pe peko te'varuhu jitehe. \v 2 A'itituhẽva'ea rupi katu Tupana'ga imbohahyukari nanongara'g̃a pe okote'varuhuve'g̃a pe. A'ea tikwaha pa nhande. \v 3 Oro pe, Tupana'ga po ti ombohahyuka tuhẽ pe me nehẽ no. A'ereki pe peko te'varuhu no. Pe'ji pe ojipe'g̃a pe: “Ite'varuhu g̃a okote'varuhuavo.” Pe ki a'e te peko te'varuhu jitehe no. Ombohahyuka tuhẽ po ti Tupana'ga pe me nehẽ. \p \v 4 Ga pyry hete pe me novĩa. Nonhimbaekwahivi ve ga pe me. A'ereki ga e'i pe me: “Perojijyi na'ẽ ti pejeaporog̃ita pejipohia pejikote'varuhua hugwi,” ei Tupana'ga pe me. “Pe pohirame pejikote'varuhua hugwi po ti ji nambohahya'javi pe me a'ero nehẽ,” ei ga pe me. Emo pe ndapekoi gapyryhetea rehe. Ndapekwahavi pe naerũ? Ga pyry hete pe me topohi ti g̃a okote'varuhua hugwi javo. \p \v 5-6 Napeangarihu vehe pe peapyhae'yma! Nurã po ti koji'i Tupana'ga imbohahyukari pe me nehẽ ga ega'erame nhande ve ikwepyga nhandereaporog̃itaagwera nehẽ. A'ea rupi po ti ga imboukwahavi onhimboahivuhua okote'varuhuve'g̃a pe. Ikwepykava po ti ga imboukwahavi ja'javo g̃a pe nehẽ no. A'itituhẽva'ea rupi katu po ti ga ei ikwepyga yvyakotyve'g̃a pe nhaporemo nehẽ. \v 7 Jara'g̃a oko katue'ymi. “Tihendu pota nhande Tupana'ga nhi'ig̃atua nhande ve,” ei g̃a. “Tihendu pota nhande garemimbohetea nhandejihe. Xako pota nhande ga pyri avuirama,” ei g̃a. G̃ahã po ti Tupana'ga omongo ojipyri yvagi pe nehẽ. \v 8 Jara'g̃a ki a'e te g̃wemimbotarimova'ea reheuhu g̃a oko. G̃a nohendukatui a'itituhẽva'ea Tupana'ga nhi'ig̃a. Oho reki g̃a okote'varuhua rupi. Tupana'ga po ti onhimboahivuhu g̃a pe g̃a nderekovo nehẽ onhimonha'ngavo g̃andekote'varuhua rehe nehẽ. \v 9 Ombohahyuka po ti ga g̃a pe nehẽ. Okote'varuhuve'g̃a pe nhaporemo po ti ga imbohahyukari nehẽ judeus'g̃a pe judeus'g̃arũive'g̃a pe nehẽ no. \v 10 Okokatuve'g̃a po ti Tupana'ga g̃a mbohetei nehẽ. “Pepyry hete pe,” e po ti ga g̃a pe nehẽ. Onog̃atu po ti ga g̃apy'a nehẽ no. Nahã po ti ga imombyryvi g̃a pe nehẽ judeus'g̃a pe judeus'g̃arũive'g̃a pe nehẽ no. \v 11 A'ereki a'itituhẽva'ea rupi katu Tupana'ga e'i ikwepyga nhande ve nhaporemo. \p \v 12 Ymya Tupana'ga ombo'euka Moisésva'ea pe onhi'ig̃a rehe hako ikwatijaruka ahe ve inog̃auka hako. A'ero judeus'g̃a gwereko Moisésva'ea remimbo'eagwera. Judeus'g̃arũive'g̃a ki a'e te ndogwerekoi Moisésva'ea remimbo'eagwera aherembikwatijaragwera. Oho po ti g̃a hahyva'ea ruvihava pype nehẽ. G̃a ndekote'varuhuro g̃waramo po ti Tupana'ga g̃a mondoi ipype nehẽ. Emo po ti ga nde'i g̃a pe nehẽ: “Napehendukatui pe Moisésva'ea remimbo'eagwera.” A'ea po ti ga nde'i g̃a pe nehẽ. A'ereki g̃a ndogwerekoi Moisésva'ea remimbo'eagwera. G̃a ndekote'varuhuro g̃waramo po ti ga g̃a mondoi hahyva'ea ruvihava pype nehẽ. \p Na jitehe judeus'g̃a, g̃andekote'varuhuro g̃waramo po ti Tupana'ga g̃a mondoi hahyva'ea ruvihava pype nehẽ no. Judeus'g̃a gwereko reki Moisésva'ea remimbo'eagwera novĩa. Nurã po ti ga ei a'ero g̃a pe nehẽ: “Napehendukatui reki pe Moisésva'ea remimbo'eagwera,” e'i po ti ga g̃a pe nehẽ. \v 13 G̃a henduteherame a'ea Tupana'ga nde'i g̃a pe: “Pepyry pe pejikovo.” G̃a ndekorame ganhi'ig̃a rupi Tupana'ga ei a'ea g̃a pe. \v 14 Moisésva'ea remimbo'eagwera e'i judeus'g̃a pe: “Peko katu ti.” Judeus'g̃arũive'g̃a reki ndogwerekoi Moisésva'ea remimbo'eagwera. G̃wemimbotarimo tehe po g̃a ndekoi Tupana'ga nhi'ig̃a rupi, a'ero po jukwaha tuhẽ g̃andekokatukwahava. \v 15 Nhande ikwahavame g̃andekokatua nhande ei: Moisésva'ea remimbo'eagwera e'i: “Peko katu ti.” A'ea kwahave'ymame g̃a ikwahavi reki oyvyteri pe okokatuavo. Gweaporog̃ita pe g̃a nhimombaragwahavi aherekokatua rehe. A'ereki okokaturame g̃a e'i oyvyteri pe: “Nanongara ko pyry.” Okote'varuhurame g̃a ikwahavi okote'varuhua no. \v 16 Aerẽ po ti Tupana'ga ei Jesus Cristo'ga pe a'ero te'i ti ga yvyakotyve'g̃a pe javo. A'ero po ti ga ei g̃andeaporog̃ita pe ikwepyguka g̃a pe nehẽ. Ojipe'g̃a ndeaporog̃ita onhimi nhande ve. Tupana'ga okwaha pa reki. A'ero po ti ga ei ikwepyguka g̃a pe nehẽ. Nahã ji ei jipi imombe'urame Tupana'ga remimombe'ua. \s1 Judeusva'ea gwereko Moisésva'ea remimbo'eagwera \p \v 17 Oro pe judeusramo pe'ji reki pe: “Nhande ko judeusramo. Tireko nhande Moisésva'ea remimbo'eagwera. Nurã nhande pyryvamo,” pe'ji tehe reki pe pejive. Penhimboheteuhu tehe pe nhande ko Tupana'gareheva'ea javo. \v 18 Pekwaha pe Tupana'ga remimbotarimova'ea novĩa. Moisésva'ea remimbo'eagwera pe mbo'embo'e. Nurã pe ei: “Xanhimombaragwaha nhande aherekokatua rehe,” pe'ji pe novĩa. \p \v 19 Hehae'ỹve'g̃a ndokwahavi hepiage'yma g̃waramo. Nurã ahe g̃a nderohoi. Ypytunarupive'g̃a na jitehe ndokwahavi hepiage'yma. Nurã ahe hyapei g̃a pe tohepia ti g̃a ikwahava javo. Nurã pe ei nanongara'g̃a'jave'g̃a pe – kiroki g̃a ndokwahavi Tupana'ga – g̃a pe pe ehetei: “Nhande tikwahavuka Tupana'ga pe me,” pe'ji hete pe g̃a pe. \v 20 “Timog̃ita nhande okokatue'ỹve'g̃a. Timbo'embo'e nhande g̃a no – kiroki g̃a ndokwahapavi,” pe'ji tehe pe. “A'ereki nhande tikwaha pa a'itituhẽva'ea Moisésva'ea remimbo'eagwera rerekoro g̃waramo,” pe'jiteheuhu pe. \p \v 21 Pembo'e pe ojipe'g̃a. Maraname pe napenhimbo'ejuhu reki naerũ? Pe'ji pe g̃a pe: “Tapemimuhũi ti ojipe'g̃a mbatera,” pe'ji pe g̃a pe. Maraname pe tuhẽ imimuhũi reki naerũ? \v 22 Pe'ji pe g̃a pe: “Taperekoi ti ojipe'g̃a nembireko'g̃a,” pe'ji pe. Maraname pe ojipe'g̃a nembireko'g̃a nderekouhui naerũ? “Tapekoi ti g̃anemimbohetehara rehe,” pe'ji pe ojipe'g̃a pe. Maraname pe ndekouhui itambere'ia rehe g̃anemimbohetehara rongapeva'ea rehe imima jugwi naerũ? \v 23 Pe'ji pe: “Tireko nhande aherembikwatijara Tupana'ga nhi'ig̃a,” pe'ji pe penhimboheteavo. Emo pe napehendukatui reki Tupana'ga nhi'ig̃a. A'ero ojipe'g̃a e'i te'varuhu Tupana'ga pe. \v 24 Tupana'ga mombe'uhava e'i: \q1 “Judeus'g̃a ndekote'varuhuro g̃waramo judeus'g̃arũive'g̃a e'i te'varuhu Tupana'ga pe ga mbotegweteavo,” e'i ikwatijara. \p \v 25 Nahã pe ei judeusramo: “Nhande ko Tupana'gareheva'ero xako nhanderakwanhapira ikytiro g̃waramo.” A'ea pe ei. Pyry tuhẽ pejikytiagwera pe hendukaturame Moisésva'ea remimbo'eagwera. Hendukatue'ymame ndatekwava'javi reki pejikytiagwera rehe. Pejikyti tehe pe a'ero. \v 26 Oro judeus'g̃arũive'g̃a ojikytie'ỹve'g̃a, g̃a ndekorame Tupana'ga nhi'ig̃a rupi, a'ero po ti ga ei g̃a pe nehẽ: “Pe ko ojikytive'g̃a ja ji ve kiro,” e po ti ga nehẽ. “A'ereki pe jireheva'ero peko kiro nhinhi'ig̃a rendukaturo g̃waramo,” e po ti Tupana'ga judeus'g̃arũive'g̃a pe nehẽ. \v 27 Pehe judeusramo pereko pejikytiagwera novĩa. Pereko pe Moisésva'ea rembikwatijaragwera no novĩa. Emo pe napehendukatui a'ea. Judeus'g̃arũive'g̃a ki a'e te ndogwerekoi okytiagwera. Ndogwerekoi g̃a aherembikwatijara. Emo g̃a oko Tupana'ga nhi'ig̃a rupi. Nurã g̃a imboukwahavi pendekote'varuhua pe hendukatue'ymame ganhi'ig̃a. \p \v 28 Pe'ji pe: “Nhande ko judeusramo xako Tupana'gareheva'ero,” pe'ji pe. Emo o'eteheuhuro g̃waramo rũi ahe oko Tupana'gareheva'ero. Okytiro g̃waramo rũi ahe oko Tupana'gareheva'ero. \v 29 G̃a ndeaporog̃itapyryvame jate oyvyteri pe Tupana'ga ei g̃a pe: “Pehe ko jireheva'ero.” Pe herekoteherame Moisésva'ea rembikwatijaragwera Tupana'ga nde'i a'ea pe me. Tupana'ga ra'uva imbopyahurame pendeaporog̃ita a'ero Tupana'ga ei pe me: “Pe ko jireheva'ero.” Tupana'ga tuhẽ ombohete nanongara'g̃a a'ero. Ojipe'g̃a rũi ombohete g̃a. \c 3 \p \v 1 Pe'ji po pe ji ve a'ero: “Ndapyryvi nhande rekoi judeusramo naerũ?” pe'ji po pe. “Ndapyryvi nhandejikytiagwera naerũ?” pe'ji po pe ji ve. \v 2 Pyry hete tuhẽ reki. A'ereki judeusva'ea pe nhaneramonhava'ea pe Tupana'ga omondo onhi'ig̃agwera g̃wembikwatijarukaragwera. “Togwereko katu ti g̃a nhinhi'ig̃a imombe'gwovo,” ei Tupana'ga ahe ve hako. \p \v 3 Pe'ji po pe ji ve no: “Jara'g̃a reki ndokoi Tupana'ga rembi'ea rupi nhandere'yja'g̃a. Nurãro g̃waramo po ti Tupana'ga na jitehe ndokoi g̃wembi'ea rupi naerũ?” pe'ji po pe ji ve. \v 4 Na rũi. G̃wembi'ea rupi katu Tupana'ga rekoi jipi. Jara'g̃a i'mbe pa. Tupana'ga ki a'e te ni'mbei jipi. Nahã Tupana'ga mombe'uhava i'ei: \q1 “Nde nhi'ig̃ame po ti g̃a ei nde ve: \q1 ‘A'itituhẽva'ea rupi katu neremimombe'ua’,” e'i. \q1 “G̃a imbojateherame nde rehe \q2 po ti jukwahavamo nderekokatua nehẽ,” e'i ikwatijara. \p \v 5 Pe'ji po pe ji ve: “Nhande rekote'varuhurame po g̃a ei nhande mombe'gwovo: ‘Oko te'varuhu g̃a. Tupana'ga reki g̃a atyvi,’ e po g̃a. ‘A'ereki ga oko katu hete,’ e po g̃a,” pe'ji po pe ji ve. A'ero po pe etehei: “Nhande rekote'varuhuro g̃waramo koji'i jukwaha hete reki Tupana'ga rekokatua. Pyry a'ero nhanderekote'varuhua. A'ereki nhanderekote'varuhua omboukwaha Tupana'ga rekokatua,” pe'jiteheuhu po pe ji ve. “Tupana'ga tiruahũ reki imbohahyrame nhande ve nhanderekote'varuhurame,” pe'jiteheuhu po pe. \v 6 Na rũi reki, a'e ji pe me. Tupana'ga pyry tuhẽ. Nurã po ti ga ikwahavi ja'javo yvyakotyve'g̃a ndeaporog̃ita pe nehẽ ikwepykwepyga g̃a pe nehẽ. Po Tupana'ga ndapyryvi hamo a'itituhẽva'ea rupi katu rũi po ga ei a'ero g̃a pe hamo. \p \v 7 Pe'ji po pe ji ve a'ero: “Ji rekote'varuhurame po g̃a ei ji mombe'gwovo: ‘Ga atyvi reki Tupana'ga oko katu,’ e po g̃a,” pe'ji po pe. “Ji rekote'varuhuro g̃waramo koji'i jukwaha hete Tupana'ga rekokatua. A'ero g̃a koji'i Tupana'ga mbohetei,” pe'ji tehe po pe ji ve. “Pyry a'ero jirekote'varuhua. A'ereki ji rekote'varuhurame g̃a koji'i Tupana'ga mbohetei garekokatuhetea kwahava,” pe'ji tehe po pe. “Maraname po Tupana'ga euhui ji ve naerũ netiruahũ nde javo?” Pe'ji tehe po pe ji ve. \v 8 Po pe ei a'ea, a'ero po pe etehei no: “Xako te'varuhu tokwaha hete ti g̃a Tupana'ga rekokatua javo.” Pohoa tuhẽ ojipe'g̃a etehei imbojateheavo ji rehe ji mbotegweteavo. “Paulo'ga e'i jipi: ‘Xako te'varuhu tokwaha hete ti g̃a Tupana'ga rekokatua javo,’ ei ga,” e'i tehe g̃a ji ve. Ji ko nda'ei reki a'ea. Pyry po ti Tupana'ga imbohahyi g̃a pe nehẽ g̃a erame xako te'varuhu javo. \s1 Ndiakokatuhavi pa \p \v 9 A'ero po pe ei ji ve: “Marã a'ero? Nhande judeusramo nhandepyry hete jara'g̃a hohe?” Ahã tuhẽ, a'e ji. “Ndojoavyavyi judeus'g̃a judeus'g̃arũive'g̃a pavẽi okote'varuhuavo,” a'e ko ji pe me ko. A'ereki niandepiro'ypavi nhande nhanderekote'varuhua hugwi. \v 10 Nahã Tupana'ga rembikwatijarukara i'ei yvyakotyve'g̃a mombe'gwovo. \q1 “Ndapyryvi pa g̃a Tupana'ga pe,” e'i. \q1 \v 11 “Nonhimombaragwahavi pa g̃a aherekokatua rehe. \q1 Ndokwahapotari pa g̃a Tupana'ga okoe'yma ga rehe,” e'i. \q1 \v 12 “Opohi pa g̃a Tupana'ga hugwi. \q1 Ndoakwahavihu pa g̃a. \q1 Ndokokatui pa g̃a,” e'i ikwatijara. \q1 \v 13 “Onhi'ĩ te'varuhu g̃a ja'javo ojipe'g̃a pe. \q1 Omoandyandyi g̃a ojipe'g̃a,” e'i. \q1 “Mboja ahe hu'urame ahera'oa mbotegwetei. \q1 Na jitehe o'ete'varuhurame ojipe'g̃a pe \q2 g̃a g̃a mbotegwetei,” e'i ikwatijara. \q1 \v 14 “Onhimboahivuhurame ojipe'g̃a pe \q2 g̃a e'i te'varuhu g̃a pe imbote'varuhuavo,” e'i. \q1 \v 15 “Ojukatuhẽtuhenhuhũ g̃a g̃a. \q1 \v 16 Perope g̃a oho \q2 – pevo g̃a ojipe'g̃a mbotegwetegwetei g̃a mbovy'are'yma,” e'i. \q1 \v 17 “Nombojogwerekokatuukari g̃a jara'g̃a pe. \q1 \v 18 Nomondoi g̃a imohina Tupana'ga rehe okyhyjie'yma ga hugwi,” e'i ikwatijara yvyakotyve'g̃a mombe'gwovo. \p \v 19 Tupana'ga okwatijaruka onhi'ig̃a heja. G̃a pe garembikwatijarukara i'ei a'ero – kiroki g̃a oko Moisésva'ea remimbo'eagwera rupi judeus'g̃a. A'ea ikwahava nhande xa'eyme a'ero: “Ndorokwahavi ore orerekote'varuhua.” Xa'eyme ti nhande a'ea judeusramo. Judeus'g̃arũive'g̃a ti te'iyme no. Nhande ikwahava g̃waramo nhanderekote'varuhua, a'ero po pyry Tupana'ga ei nhande ve nhaporemo: “Peko te'varuhu tuhẽ pe.” \v 20 Tupana'ga nde'i nhande ve: “Pepyry hete pe aherembikwatijaragwera hendukaturo g̃waramo.” Nde'i ga a'ea nhande ve. A'ereki ikwatijaragwera okwahavuka reki nhande ve nhanderekote'varuhua. \s1 Tupana'ga nhande mombyry \p \v 21 Ag̃wamo reki Tupana'ga okwahavuka nhande ve nhande mombyryva. Aherembikwatijaragwera rehe rũi reki Tupana'ga nhande mombyry. Moisésva'ea rembikwatijara nhande mbo'e reki nhande mombyryva rehe. Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'uharava'ea na jitehe nhande mbo'e a'ea rehe. \v 22 Nhande jikogame Jesus Cristo'ga rehe Tupana'ga nhande mombyryvi. G̃a nhaporemo Tupana'ga g̃a mombyryvi g̃a jikogame Cristo'ga rehe. A'ereki g̃a ojo'jajo'ja judeus'g̃a judeus'g̃arũive'g̃a pavẽi. \v 23 A'ereki g̃a nhaporemo okote'varuhu. Ndohoi g̃a Tupana'ga pyryhetea apiavo. \v 24 Emo Tupana'ga omombyry g̃a pe. G̃a ndokwepygi Tupana'ga pe. Ga omombyry tehe g̃a pe g̃a jikogame Jesus Cristo'ga rehe. A'ereki Tupana'ga g̃a mbopiro'yuka g̃andekote'varuhua hugwi. \v 25 Tupana'ga ombuhuruka Cristo'ga yvya koty teremano g̃a ndepyga javo. “A'ero po ti nde imombori g̃andekote'varuhua g̃a hugwi g̃a jikogame nde rehe,” ei ga Cristo'ga pe. Cristo'ga momanoukarame Tupana'ga ei: “Tokwaha ti g̃a jipyryva. A'ereki ji g̃andekote'varuhua momboruka,” ei Tupana'ga. A'ereki Cristo'ga manoa renonde Tupana'ga imbogwavetei aherekote'varuhua onhimbaekwahive'yma a'ea rehe. \v 26 Ag̃wamo reki Tupana'ga Cristo'ga momanoukari ikwahavuka opyryva imomboa g̃andekote'varuhua. A'ero nhande ei: Tupana'ga pyry. Nhande jikogame Cristo'ga rehe ga nhande mombyryvi no. \p \v 27 Xanhimboheteyme tuhẽ nhande naerũ. A'ereki aherembikwatijaragwera rendukaturo g̃waramo rũi Tupana'ga nhande mombyry. Nurã nhande nianhimbohetei. Nhande jikogame Cristo'ga rehe ga nhande mombyryvi. \v 28 Nahã a'ero, a'e ji. Nhandejikoga g̃waramo Cristo'ga rehe Tupana'ga nhande mombyryvi. Nhande ikwatijara rendukaturo g̃waramo rũi ga nhande mombyryvi. \v 29 Judeus'g̃a jate rũi e'i Tupana'ga pe: “Ga ko nhanderuvihava'ga.” Judeus'g̃arũive'g̃a e'i a'ea ga pe no. \v 30 Tupana'ga ko ojipeji. Gaha judeus'g̃a mombyry g̃a jikogame Cristo'ga rehe. Ga jitehe judeus'g̃arũive'g̃a mombyry g̃a jikogame Cristo'ga rehe. \v 31 Ndia'ei reki nhande: “Ndapyryva'javi aherembikwatijaragwera kiro. Nhandejikoga g̃waramo Cristo'ga rehe tihenduva'javyme ti a'ea,” ndia'ei nhande. “Timongo hete reki nhande aherembikwatijaragwera. A'ereki a'ea ko pyry,” xa'e nhande jupe. \c 4 \s1 Abraãova'ea jikoga Tupana'ga rehe \p \v 1 Marã Abraãova'ea hako oreramonhava'ea judeus'g̃a namonhava'ea? \v 2 Tupana'ga e'i ahe ve: “Ndepyry hete nde,” ei ga Abraãova'ea pe hako. Po aherekokatua rehe Tupana'ga ei a'ea Abraãova'ea pe, a'ero po Abraãova'ea nhimbohetei hamo. Aherekokatua rehe rũi reki Tupana'ga ei ahe ve ndepyry hete nde javo. Nurã ahe nonhimbohetei Tupana'ga pyri hako. \v 3 Nahã ikwatijara Tupana'ga mombe'uhava e'i hako: \q1 “Abraão'ga ojiko Tupana'ga rehe,” e'i. \q1 “Nurã Tupana'ga ei ga pe: \q2 ‘Ndepyry hete nde. \q2 A'ereki nde erejiko ji rehe,’ ei ga Abraão'ga pe,” e'i ikwatijara Abraãova'ea mombe'gwovo hako. \p \v 4 Nhande poravykyrame ojipe'ga pe ga imbuhuri itambere'ia nhande ve. Ndia'ei nhande a'ero: “Ombuhu tehe ga itambere'ia nhande ve.” A'ea nhande ndia'ei. A'ereki nhandeporavykyagwera rehe ga ombuhu nhande ve. \v 5 Emo na rũi nhande ve nhande jikogame Tupana'ga rehe. A'ereki nhanderekokatua rehe rũi ga nhande mombyryvi. Okote'varuhuve'g̃a pe ga ei reki: “Pepyry pe ji rehe pejikogame.” Nhandejikoga rehe Tupana'ga nhande mombyry a'ero. \p \v 6 A'ea pe jitehe Daviva'ea ei g̃andoryva mombe'urame hako. A'ereki Tupana'ga omombyry g̃a g̃andekokatua rehe rũi. Daviva'ea e'i nanongara'g̃a ndoryva pe a'ero hako. \q1 \v 7 “Hory hete g̃a,” ei ahe. \q2 “A'ereki Tupana'ga omombo hete g̃andekote'varuhua g̃a hugwi,” ei ahe. \q1 \v 8 “Hory hete g̃a \q2 Tupana'ga henonha'jave'ymame g̃andekote'varuhua rehe,” ei Daviva'ea. \p \v 9 Daviva'ea omombe'u g̃andoryva a'ero – kiroki g̃a gwereko g̃wakwanha pira kytiagwera. G̃a jate rũi reki ahe omombe'u. G̃andoryva ahe omombe'u no – kiroki g̃a ndogwerekoi okytiagwera. \p Pehepia ko Abraãova'ea a'ero. Xa'e nhande ko: Abraãova'ea jikogame Tupana'ga rehe ga ei ahe ve ndepyry hete nde javo. \v 10 Ahejikytiukara renonde reki Tupana'ga ei a'ea ahe ve. Ahe jikytiukarirẽ rũi ga ei. Ahejikytiukara renonde ga ei ndepyry nde javo, a'e ji. \v 11 Ahe jikytiukare'ymame vehevi Tupana'ga ei a'ea ahe ve ahe jikogame ga rehe. Aerẽ ahe jikytiukari. Okytia pyvõ ahe hepiukari Tupana'ga omombyryva. Abraãova'ea ypy okytie'ymame ojiko Tupana'ga rehe. Nurã Tupana'ga ei ahe ve: “Ndepyry hete nde.” Aerẽ ahe javijitehe judeus'g̃arũive'g̃a ojikytie'yma ojiko Tupana'ga rehe. Nurã Tupana'ga ei g̃a pe no: “Pepyry hete pe.” Abraãova'ea ypy ojiko Tupana'ga rehe. Aerẽ judeus'g̃arũive'g̃a ahe javijitehe g̃a jikogi ga rehe no. Nurã g̃a ei nhaneremboypya Abraãova'ea pe. A'ereki g̃a oho ahe rupi ojikoga g̃waramo Tupana'ga rehe. \v 12 Judeus'g̃a ojikytive'g̃a na jitehe e'i nhaneremboypya Abraãova'ea pe. Okytia rehe jate rũi g̃a ei Abraãova'ea pe. Ojikoga g̃waramo Tupana'ga rehe g̃a ei. A'ereki g̃a oho ahe rupi ojikoga Tupana'ga rehe no. A'ereki Abraãova'ea nhaneremboypya ojikytiukare'ymame vehevi ojiko Tupana'ga rehe. \s1 Tupana'ga nhi'ig̃agwera Abraãova'ea pe \p \v 13 Ymya Tupana'ga ei Abraãova'ea pe hako: “Amondo pa po ti ji ojipe'g̃a yvya pe me nehẽ tapereko pa ti nehẽ,” ei ga Abraãova'ea pe. Abraãova'ea rymymino'g̃a pe Tupana'ga ei no tamondo ti pe me javo. Ga nde'i g̃a pe: “Abraãova'ea g̃wendu katu Moisésva'ea remimbo'eagwera. Nurã po ti tamondo g̃ayvya pe me.” A'ea Tupana'ga nde'i g̃a pe. Ahe jikogame Tupana'ga rehe ga ahe mombyryvi. A'ea rehe Tupana'ga ei g̃a pe: “Tamondo ti g̃ayvya pe me nehẽ,” ei ga. \v 14 Po Tupana'ga imondoi pyryva'ea g̃a pe aheremimbo'eagwera rendukaturo g̃waramo hamo, a'ero po g̃ajikoga g̃waramo rũi ga imondoi hamo. Ojiko tehe po g̃a a'ero. Tupana'ga po e'i tehe g̃a pe a'ero: “Pejikoga g̃waramo ji rehe ti ji imondoi pe me nehẽ.” Aheremimbo'eagwera rendukaturo g̃waramo rũi Tupana'ga imondoi a'ero. \v 15 A'ereki g̃a nohendukatupavi jipi. Hendukatupave'ymame aheremimbo'eagwera Tupana'ga imbohahyi g̃a pe. G̃a herekoe'ymame ombo'eagwera Tupana'ga nde'i g̃a pe: “Napehendukatui pembo'eagwera.” A'ereki g̃a ndogwerekoi. G̃a herekorame ombo'eagwera ga imbohahyi g̃a pe g̃a hendukatue'ymame. \p \v 16 Tupana'ga e'i reki: “Tamondo ti g̃a pe g̃ajikoga g̃waramo ji rehe,” ei ga. “Nurãro g̃waramo ji imombyrytehei g̃a pe togwereko pa katu tuhẽ ti g̃a nehẽ,” ei Tupana'ga. G̃a pe ga ei – kiroki g̃a ojiko ga rehe Abraãova'ea ja. Omondo po ti ga g̃a pe jate rũi a'ero – kiroki g̃a g̃wendu katu Moisésva'ea remimbo'eagwera. Jara'g̃a pe po ti Tupana'ga imondoi no g̃a jikogame ojihe Abraãova'ea ja. Ahe ve nhande xa'e pa a'ero nhaneremboypya. A'ereki Abraãova'ea ypy ojiko Tupana'ga rehe. \p \v 17 Ikwatijara omombe'u Tupana'ga nhi'ig̃agwera Abraãova'ea pe no. \q1 “Ogwyogwyri pe po ti he'yjuhuve'g̃a ei nde ve nehẽ: \q2 ‘Abraãova'ea ko nhaneremboypya,’ e po ti g̃a nde ve nehẽ,” e'i ikwatijara Tupana'ga nhi'ig̃agwera mombe'gwovo. \m “Na tuhẽ,” ei Tupana'ga. Tupana'ga rehe Abraãova'ea jikogi. Gaha ombogwera omanove'g̃a. Onhi'ig̃a pyvõ ga imbojihuvi mbatera. Hekoe'ymame ga imbojihuvi. Ga rehe Abraãova'ea jikogi. \p \v 18 Igwete Abraãova'ea heroviari Tupana'ga nhi'ig̃a. “Ogwyogwyri pe po ti he'yjuhuve'g̃a epavi nhaneremboypya ji ve nehẽ,” ei ahe. “A'ereki Tupana'ga e'i ji ve: ‘He'yjuhu po ti nerymymino'g̃a nehẽ onhimongyavo nehẽ,’ ei ga,” ei ahe. “Na tuhẽ po ti a'ero nehẽ,” ei ahe. Emo a'ea rupi ko Abraãova'ea ixava'e hete. \v 19 Cem anos gwerevi ahe ombo'a kwara ojihe. Igwete Abraãova'ea ei: “Jixava'e hete ji kiro novĩa,” ei ahe. “Sarahẽa na jitehe no,” ei ahe. “Nanongara'g̃a ko ndata'yra'javi jipi,” ei ahe novĩa. Emo ahe ojikojiko tuhẽ Tupana'ga rehe. \v 20 Ahe nde'i: “Tupana'ga e'i tehe ji ve he'yjuhu po ti nerymymino'g̃a javo ji ve,” nde'i ahe. “Mara'ngu po ti ji ra'yramo kiro nehẽ?” nde'i ahe. Ojiko hete ahe Tupana'ga rehe ga mboheteavo. \v 21 “Tupana'ga e'i ji ve,” ei ahe. “G̃wembi'ea rupi katu po ti ga rekoi ji rerekovo nehẽ. A'ereki ga ipopoaka g̃wembi'ea rupi ogwovo,” ei ahe. \v 22 Nurã Tupana'ga ei ahe ve a'ero: “Pyry hete Abraão'ga. A'ereki ga ojiko hete ji rehe,” ei ga. \p \v 23 Tupana'ga okwatijaruka a'ea Abraãova'ea mombe'gwovo. Ahemombyryva jate rũi Tupana'ga omombe'u. \v 24 Nhande mombyryvag̃wama ga omombe'u no. A'ereki nhande xajiko ga rehe no – kiroki ga ombogwera nhandepojykaharete'ga Jesus'ga gamanoa hugwi. \v 25 Okwava'eg̃uka na'ẽ Jesus'ga yvyakotyve'g̃a po pe ga momanomouka nhanderekote'varuhua rehe. Aerẽ Tupana'ga ga mbogweravi tomombyry ti ga g̃a javo nhande ve. \c 5 \s1 Pepyry pe, ei Tupana'ga \p \v 1 Nhande jikoga g̃waramo ga rehe Tupana'ga e'i nhande ve: “Pepyry hete pe,” ei ga. Nurã nhandepy'a rukatui Tupana'ga rehe. A'ereki Jesus Cristo'ga nhandepojykaharete'ga omano nhanderekote'varuhua momboa nhande hugwi. \v 2 Nhande jikogame ga rehe Cristo'ga ikwahavukahetei nhande ve Tupana'ga remimombyryva. A'ereki Tupana'ga omombyry nhande ve jipi. Nhanderory hete nhande no. A'ereki nhande xa'e: Tupana'ga ruvihavuhuhetea rupi po ti nhande rekoi nehẽ. \v 3 Nahã no, nhanderory nhande mbatera rahya rehe no. A'ereki hahyrame nhande ve xanhimboita nhande nhanenhimomiranama. \v 4 A'ero Tupana'ga ei nhande ve: “Pepyry tuhẽ pe penhimomiranama.” Ikwahavame Tupana'ga nhi'ig̃a koji'i nhande ei a'ero: Aerẽ po ti nhande rekoi Tupana'ga ruvihavuhuhetea rupi nehẽ. \v 5 A'ea erame nhande ndiroviatehei. A'ereki Tupana'ga py'a ja ko nhande. Tupana'ga ombuhu gwa'uva nhande pyri. Gara'uva okwahavuka nhande ve Tupana'ga remiarõa a'ero. \p \v 6 Nhande niandepopoakari nhanenhimbopiro'yavo nhanderekote'varuhua hugwi ikwehe. Aerẽ Tupana'ga ei raikwehe: “Kirog̃we oho japiavo. Kirog̃we po ti Cristo'ga manoi okote'varuhuve'g̃a ndepyga nehẽ,” ei ga. A'ero Cristo'ga manoi tuhẽ nhande repyga raikwehe. \v 7 Nhanderovai jate nhande niamanoi te ojipe'g̃a ndepyga okokatuve'g̃a ndepyga vehevi. Nhande ndia'ei gwerevi: “Amano po ti ji pyryheteve'ga repyga.” \v 8 Tupana'ga ki a'e te nhande atyvi. Ga nhande arõ hete. Gwepiuka ga g̃wemiarõa gwa'yra'ga momanorame. A'ereki nhande rekote'varuhurame Cristo'ga omano nhande repyga. \p \v 9 Cristo'ga manoro g̃waramo Tupana'ga ei nhande ve kiro: “Pepyry pe.” A'ero po ti na tuhẽ nehẽ no. Nhande mombyryva g̃waramo po ti Cristo'ga nhande mbopiro'yi Tupana'ga monha'nga hugwi. A'ero po ti Tupana'ga nonhimonha'ngaa'javi nhanderekote'varuhuagwera rehe nhande mondove'ỹ hahyva'ea ruvihava pype nhande manorame nehẽ. \v 10 Nhande xako te'varuhu ypy Tupana'ga pe. Emo Cristo'ga manoro g̃waramo Tupana'ga ojirekokatuuka nhande ve. A'ero po ti na tuhẽ nehẽ no. Tupana'ga ojirekokatuuka nhande ve kiro. A'ero po ti Cristo'ga okojiro g̃waramo nhande rerekokatui nehẽ no. \v 11 Nahã no, nhanderory hete nhande Tupana'ga rehe no. A'ereki Jesus Cristo'ga nhandepojykaharete'ga gwerekokatuuka Tupana'ga kiro nhande ve. \s1 Adãova'ea reaporog̃itaagwera ikwahy nhande rehe \p \v 12 Nahã a'ero. Adãova'ea oko te'varuhu ypy yvya koty hako. Nurã ahe manoi. Nahã yvyakotyve'g̃a manombavi okote'varuhupava g̃waramo. \v 13 Moisésva'ea remimbo'ea renonde yvyakotyva'ea oko te'varuhu pa. Emo Tupana'ga nde'i ahe ve: “Pe napehendukatui Moisésva'ea remimbo'eagwera.” A'ereki Moisésva'ea nombo'ei ve ahe. \v 14 Emo a'ea rupi Moisésva'ea remimbo'ea renonde ahe manomanombavi Adãova'ea py'rovova'ea. Adãova'ea nonhi'ĩpo'rui Tupana'ga okote'varuhuavo. Adãova'ea rekote'varuhua atyvi reki jarava'ea rekote'varuhua novĩa. Emo ahe omanomanomba a'ea rupi. \s1 Cristo'ga reaporog̃ita ikwahy tuhẽ nhande rehe \p Adãova'ea reaporog̃ita ikwahy nhande rehe. A'ea nhande mbo'e aerẽve'ga rehe Cristo'ga rehe. A'ereki Cristo'ga reaporog̃ita ikwahy jitehe nhande rehe no. \v 15 Emo ojoatyvi reki Adãova'ea Cristo'ga pavẽi. A'ereki Adãova'ea oko te'varuhu. Cristo'ga ki a'e te pyry nhande ve. Adãova'ea ojipejiva'ea oko te'varuhu. A'ero nhandere'yjuhua rekote'varuhui nhanemanomanomo. Tupana'ga ki a'e te omombyry nhande ve. A'ereki ga nhandere'yjuhua mombyrymbyryvuka Jesus Cristo'ga pe ojipejive'ga pe. Jesus Cristo'ga reaporog̃ita ikwahy tuhẽ nhande rehe a'ero ga imombyryvame nhande ve. \v 16 Ojoatyvi tuhẽ Adãova'ea Tupana'ga pavẽi. Adãova'ea rekote'varuhurẽ Tupana'ga ei ahe ve: “Ereko te'varuhu nde.” A'ero ga ei nhande ve nhaporemo: “Peko te'varuhu pe.” Emo nhandere'yjuhua rekote'varuhurẽ Tupana'ga ei reki nhande ve: “Pepyry hete pe.” A'ereki ga omombyry tehe nhande ve. \v 17 Nhande xamanomanomba ojipejiva'ea rekote'varuhuro g̃waramo. Emo ojipejive'ga pyryva Jesus Cristo'ga pyryva ikwahy tuhẽ nhande rehe nhande mbohuvihavuhuavo. A'ereki nhande jikogame ga rehe Tupana'ga omombyry hete nhande ve. Igwete ga nhande mombyryvi. A'ero Jesus Cristo'ga nhande mbohuvihavuhui a. \p \v 18 Adãova'ea rekote'varuhuro g̃waramo Tupana'ga ei nhande ve: “Peko te'varuhu pa pe yvyakotyva'ero.” Emo Cristo'ga opyryva g̃waramo omano nhande repyga. Nahã ga nhande mbopiro'yi nhanderekote'varuhua hugwi nhande mongoheteavo. \v 19 Adãova'ea nohendukatui Tupana'ga nhi'ig̃a. A'ero nhande rekote'varuhupavi kiromo. Jesus Cristo'ga ki a'e te g̃wendu katu Tupana'ga nhi'ig̃a. A'ero Cristo'ga nhandere'yjuhua mombyryvi kiromo. \p \v 20 Tupana'ga okwatijaruka onhi'ig̃a Moisésva'ea pe hako tokwaha ti g̃a okote'varuhua javo. Ikwahavame Tupana'ga nhi'ig̃a koji'i tehe g̃a ndekote'varuhui jipi. Emo g̃a ndekote'varuhuheterame Tupana'ga imombyryhetehetei g̃a pe. \v 21 Nahã ji ei a'ero. Nhanderekote'varuhua ikwahy nhande rehe nhanemanoag̃wama nhande mondovouka hahyva'ea ruvihava pype. Emo Tupana'ga remimombyryva ikwahy jitehe nhande rehe no. A'ereki Tupana'ga nhande mombyry hete. A'ero po ti ga nhande mongoukari ojipyri nehẽ. Jesus Cristo'ga pe nhandepojykaharete'ga pe po ti ga nhande mongoukari yvagi pe avuirama nehẽ. \c 6 \s1 Nhandepiro'y nhande nhanderekote'varuhua hugwi \p \v 1 Marã po ti a'ero nehẽ? Pe'ji po pe: “Xako te'vate'varuhu po nhande hamo. A'ero po ti koji'i Tupana'ga imombyrymbyryhetei nhande ve nehẽ,” pe'ji tehe po pe a. \v 2 Na rũi, a'e ji. Kiroki ahe omano – ahe ndokote'varuhua'javi. Ahe javijitehe po nhande ndiakote'varuhua'javi hamo. \v 3 Ndapekwahavi pe naerũ? Cristo'ga omano tambopiro'y g̃a g̃andekote'varuhua hugwi javo. Nhanenhimobatizaukarame Cristo'gareheva'ero nhande ei a'ero: “Cristo'ga nhande mbopiro'y nhanderekote'varuhua hugwi omanorame,” xa'e nhande. \v 4 Cristo'ga manorame g̃a ga tymi a'iti ahe omano javo. Nhanenhimobatizaukarame nhande ei: “A'iti Cristo'ga nhande mbopiro'yi nhanderekote'varuhua hugwi omanorame,” xa'e nhande. Cristo'ga nhande mbopiro'yi nhanderekote'varuhua hugwi taheaporog̃ita pyahu ti g̃a javo. Tupana'ga nhanderuvete'ga opopoakahetero g̃waramo Cristo'ga mbogwera gamanoa hugwi ga mongopyahuavo. Nahã po nhanderekoag̃wama ipyahuro nohõ hamo. \p \v 5 Cristo'gareheva'ero nhande rekoi nhandejikoty'a ga pavẽi. Nurã Cristo'ga manoro g̃waramo nhande ei xakote'varuhua'javyme ti javo. Na jitehe gareheva'ero nhande reaporog̃itapyahuro gambogwerava g̃waramo. \v 6 A'ero nhande ei: Omanorame yva rehe Cristo'ga imombigi nhandereaporog̃itaymyana tipopoakara'javyme ti g̃andekote'varuhua g̃a ndehe javo. “Tipiro'y ti g̃a jugwi,” ei ga. \v 7 A'ereki omanorame ahe ipiro'y okote'varuhua hugwi. Ahe javijitehe po nhande piro'yramo nhanderekote'varuhua hugwi Cristo'ga manorame. \p \v 8 Cristo'gareheva'ero nhande piro'yramo nhanderekote'varuhua hugwi Cristo'ga manoro g̃waramo. Nurã nhande ei no: Cristo'gareheva'ero po ti nhande reaporog̃itapyahuro ga rekojiro g̃waramo. \v 9 A'ereki Cristo'ga okwera omanoa hugwi. Nomanoa'javi po ti ga nehẽ. Gamanoa po ti ndopojykaukara'javi ga nehẽ. \v 10-11 Nhanderekote'varuhua rerekovo Cristo'ga manoi ojipeji. Omanoro g̃waramo ga ndogwerekoa'javi nhanderekote'varuhua a'ero. A'ereki ga omano hete jugwi. Pe'ji ti a'ero: “Cristo'gareheva'ero g̃waramo xakote'varuhua'javyme ti nhande,” pe'ji ti. Ag̃wamo reki Cristo'ga rekoi Tupana'ga remimbotarimova'ea rehe. Pe'ji ti a'ero: “Na jitehe nhande xako Tupana'ga remimbotarimova'ea rehe Jesus Cristo'gareheva'ero g̃waramo,” pe'ji ti. \p \v 12 Tipopoakaryme ti pe ndehe pendekote'varuhua tapekoyme ti penhimimbotate'varuhua rehe nehẽ. \v 13 Tapenhikwava'eg̃i ti pejeaporog̃itate'varuhua pe pejikote'varuhuavo. Ymya pe ndeaporog̃itate'varuhuro jipi. Ag̃wamo ki pe a'e te pe ndeaporog̃itapyahuro. Penhikwava'ẽ ti Tupana'ga pe a'ero xako katu ti javo. \v 14 Pendekote'varuhua ti tapepojykapavyme pe nderekovo a'ero. A'ereki Moisésva'ea remimbo'eagwera rupi rũi pe peko kiro. Ag̃wamo ki pe a'e te peko Tupana'ga remimombyryva rupi. A'ereki Tupana'ga omombyry pe me pe mbopiro'yavo pendekote'varuhua hugwi. \s1 Xanhikwava'ẽ ti Tupana'ga pe \p \v 15 Pe'ji po pe ji ve a'ero: “Marã naerũ? A'iti nhande rekoi Tupana'ga remimombyryva rupi kiro. Nhanderekoa'jave'ymame Moisésva'ea remimbo'eagwera rupi xako te'varuhu naerũ?” pe'ji tehe po pe ji ve. Na rũi te! a'e ji. \v 16 Ndapekwahavi pe naerũ? Nahã a'ero. Po pe ei ojipe'ga pe: “Anhikwava'ẽ ji nde ve neremimbotarimova'ea rehe ji tako javo.” Pe'erame a'ea garemimbotarimova'ea rehe tuhẽ po pe ndekoi a'ero pejipiro'ye'ymamo ga hugwi. Na jitehe penhikwava'eg̃ame pejeaporog̃itate'varuhua pe po pe ndapepiro'yi pejikote'varuhua hugwi. A'ero pemanorame po ti pe hoi hahyva'ea ruvihava pype nehẽ. Penhikwava'eg̃ame Tupana'ga pe garemimbotarimova'ea rehe tuhẽ po pe ndekoi. A'ero po ti ga pe mombyryvi nehẽ. \p \v 17 Ymya pe ndapepiro'yi pejikote'varuhua hugwi raikwehe. Aerẽ reki pe hendukatuhetei penhimbo'ea. Nurã ji ei kiro Tupana'ga pe: “Ndepyry hete nde g̃a mboheaporog̃itapyahuavo.” \v 18 Tupana'ga pe mbopiro'y pendekote'varuhua hugwi. Igwete pe nhikwava'eg̃i ga pe pejikokatuavo. \p \v 19 A'ea ji imombe'ukatui pe me tonhimimyme ti pe me javo. A'ereki pe ndapekwahakatui a. Ymya pe nhikwava'eg̃i pejeaporog̃itate'varuhua pe xako te'varuhu javo. “Xako te'vate'varuhu paravuhu ti,” pe'e pe raikwehe. Ag̃wamo ti penhikwava'ẽ Tupana'ga pe xako katu javo. Pe'ji ti: “Xako katu kiro Tupana'gareheva'ero.” \p \v 20 Ymya pepiro'ye'ymame pejikote'varuhua hugwi pe ndapekokatui. \v 21 Ndapyryva'uvi reki pe me pe ndekote'varuhurame raikwehe. Ag̃wamo pe ndapepoyjayjaruhui pejikote'varuhuagwera rehe. Aherekote'varuhua po ahemondoag̃wama hahyva'ea ruvihava pype. \v 22 Emo Tupana'ga pe mbopiro'y kiro pendekote'varuhua hugwi pe mongovo ojiheva'ero. Pyry tuhẽ pe me pe ndekorame Tupana'ga remimbotarimova'ea rehe. A'ea po ti pehoag̃wama yvagi pe nehẽ. Pevo po ti pe ndekoi Tupana'ga pyri avuirama nehẽ. \v 23 Aherekote'varuhuagwera kwepykava ko hahyva'ea ruvihava pype. Emo Tupana'ga omombyry tehe nhande ve. Nhande mongo po ti ga ojipyri yvagi pe avuirama nehẽ. A'ereki nhande xajikoty'a Jesus Cristo'ga pavẽi nhandepojykaharete'ga pavẽi. \c 7 \s1 Nhandepiro'y nhande aheremimbo'eagwera hugwi \p \v 1 Nhiirũ, pekwaha pe nhanemog̃ita. Tihendu katu nhande morog̃ita nhandekovo jipi. Nhanemanorame reki nhandepiro'yro jugwi. A'ea pe pekwaha pa no. \v 2 Nahã kunhangwera'g̃a pe a'ero hembirekove'g̃a pe. G̃anembireko'g̃a manoe'ymame morog̃ita e'i g̃a pe topohiryme ti g̃a g̃wembireko'g̃a hugwi. G̃anembireko'g̃a manorame kunhangwera'g̃a piro'yro jugwi. \v 3 Po hẽarembireko'ga manoe'ymame hẽa ojipe'ga rerekovo, a'ero po nhande ei hẽa pe: Ite'varuhu hẽa ojipe'ga rerekovo. Po hẽarembirekova'ea manorẽ hẽa ojipe'ga rerekoi, a'ero morog̃ita nde'i hẽa pe hẽa ga rerekorame. A'ereki hẽa ipiro'y a'ea hugwi. \p \v 4 Na jitehe pe pepiro'y Moisésva'ea remimbo'eagwera hugwi Cristo'ga manoro g̃waramo. Kiro pe peko Cristo'ga reheva'ero – gaha ko Tupana'ga ombogwera gamanoa hugwi. Cristo'gareheva'ero xako katu Tupana'ga remimbotarimova'ea rehe nhandekovo jipi. \v 5 Ymya nhande rekouhui nhanenhimimbotarimova'ea rehe ikwehe. A'ero Moisésva'ea remimbo'eagwera i'ei nhande ve novĩa: “Tapekote'varuhui ti.” Hendukatue'yma reki koji'i nhande rekote'varuhupotaruhui. Nhanderekote'varuhua po nhanemondoag̃wama hahyva'ea ruvihava pype novĩa. \v 6 Ymya nhande ei: “Tihendu katu ti Moisésva'ea remimbo'eagwera aherembikwatijara. Nahã nhande nhimombyryvi Tupana'ga pe,” xa'e nhande ikwehe novĩa. Emo nhande ndia'ea'javi a'ea kiro. A'ereki Tupana'ga nhande mbopiro'yi Moisésva'ea remimbo'eagwera hugwi. Ag̃wamo nhande rekoi tuhẽ Tupana'ga remimbotarimova'ea rehe. A'ereki Tupana'ga ra'uva nhande mboheaporog̃ita pyahu. \s1 Aheremimbo'eagwera okwahavuka nhanderekote'varuhua \p \v 7 Marã a'ero? Pe'ji po pe: “Ite'varuhu Moisésva'ea remimbo'eagwera naerũ?” Na rũi, a'e ji pe me. Aheremimbo'eagwera okwahavuka reki ji ve jirekote'varuhua. A'ereki e'i: “Tapepotaruhui ti ojipe'g̃a mbatera,” e'i aheremimbo'eagwera nhande ve. A'ero ji ei: Ako te'varuhu reki ji Tupana'ga pe ji ipotaruhurame g̃ambatera. Aheremimbo'eagwera i'ee'ymame po ji ndakwahavi a'ea hamo. \v 8 A'ereki: “Tapepotaruhui ti g̃ambatera,” e'i. Ikwahavame reki a'ea koji'i tehe reki ji ipotaparavuhui jirekote'varuhuro g̃waramo. Herekoe'ymame aheremimbo'eagwera po ndiukwahavi nhanderekote'varuhua hamo. \v 9 Ymya ikwahakatue'ymame aheremimbo'eagwera ji etehei: “Jipyry hete ji.” Ikwahaveterame aheremimbo'eagwera a'e te ji rekote'varuhupotari tuhẽ reki. \v 10 “Nhimanorame po ti ji hoi hahyva'ea ruvihava pype a'ero nehẽ,” a'e ji. \p Ymya Tupana'ga ei Moisésva'ea pe hako: “Embo'e ti g̃a nhinhi'ig̃a rehe,” ei ga. “Hendukaturame neremimbo'ea po ti g̃a ndekoi ji pyri nehẽ,” ei Tupana'ga ahe ve novĩa. Emo ji ikwahavame aheremimbo'eagwera ji a'e: “Aho po ti ji hahyva'ea ruvihava pype a'ero nehẽ,” a'e ji jijive. \v 11 Jirekote'varuhuro g̃waramo ji nhimoandyandyi na'ẽ. Aheremimbo'eagwera e'irame tapekote'varuhui javo koji'i tehe reki ji ako te'varuhu pota a'ero. Nahã jirekote'varuhua po nhimondoag̃wama hahyva'ea ruvihava pype novĩa. \p \v 12 Pyry hete reki Moisésva'ea remimbo'eagwera. A'ereki Tupana'ga ahe mbo'eukari onhi'ig̃a rehe Moisésva'ea pe. Aheremimbo'eagwera okokatukwahavuka pa nhande ve. \v 13 Ji nda'ei reki aheremimbo'eagwera pe: Pyryheteva'ea po nhimondoag̃wama hahyva'ea ruvihava pype novĩa. Ji nda'ei tuhẽ a'ea. Nahã ji ei: Jirekote'varuhua po nhimondoag̃wama hahyva'ea ruvihava pype novĩa, a'e ji. Aheremimbo'eagwera pyryheteva'ea e'i nhande ve: “Peko katu ti,” e'i. Jirekote'varuhuro g̃waramo tegwete reki jirekokatuhava a. A'ero ji ei: Aho po ti ji hahyva'ea ruvihava pype nehẽ, a'e ji. Jirekote'varuhua ji mbo'e reki hendukatuukare'yma ji ve pyryheteva'ea. Jukwaha reki a'ero. Ite'varuhu ko jirekote'varuhua a. Ikwahavame aheremimbo'eagwera a'ero nhande nhimombaragwahavi nhanderekote'varuhua rehe ite'varuhu hete javo jupe. \s1 Ako katu pota ji novĩa, ei Paulova'ea \p \v 14 Tupana'ga nhande mbo'euka Moisésva'ea pe hako toko ti g̃a nhiremimbotarimova'ea rehe javo. Emo yvyakotyva'ero ji ako nhiremimbotarimova'ea rehe. A'ero ji ndajipiro'yi tuhẽ jirekote'varuhua hugwi. \v 15 Marã ji rekoi naerũ? a'e ji jitekovo. A'ereki jirekokatupotarame ji ndakokatui tuhẽ. Ji rekote'varuhupotare'ymame ji rekote'varuhui tuhẽ. \v 16 Po ji rekote'varuhui jirekote'varuhupotare'ymame, a'ero po ji ei: Pyry tuhẽ Moisésva'ea remimbo'eagwera tapekote'varuhui ti javo. \v 17 Ji rũi reki anhimongo te'varuhu. Jite'varuhua jipy'a pe ji mongo te'varuhu. \v 18 Ji ako katu pota novĩa. Emo tegwete reki jirekokatuhava. Nurã ji nhimombaragwahahetei jipyryve'yma rehe jipy'a pe. \v 19 Jirekokatupotarame ji ndakokatui reki. Ji rekote'varuhupotare'ymame ji rekote'varuhui reki. \v 20 Po ji rekote'varuhui jirekote'varuhupotare'ymame, a'ero po ji rũi anhimongo te'varuhu. Jite'varuhua jipy'a pe ji mongo te'varuhu. \p \v 21 Nahã ji ve a'ero jipi. Ji ako katu pota novĩa. Emo ji akote'varuhue'ymi reki. \v 22 Jireaporog̃ita pe ji rekoi Tupana'ga remimbo'ea rehe novĩa. \v 23 Emo ji anhimombaragwaha jireaporog̃itate'varuhua rehe no. A'ea gwovahoguhu jireaporog̃itapyryva jipi. Tegwete a'ero jirekokatuhava. A'ereki jireaporog̃itate'varuhua nanhimbopiro'yi jirekote'varuhua hugwi. \v 24 Ndavy'ari hete ji a'ero! Ma'g̃a po ti ji mbopiro'yi jirekote'varuhua hugwi? a'e ji. A'ereki a'ea nhimondoag̃wama hahyva'ea ruvihava pype. \v 25 Tupana'ga jate, a'e ji. Gaha ji mbopiro'yuka jugwi Jesus Cristo'ga pe nhandepojykaharete'ga pe. Pyry hete Tupana'ga ji ve. \p Nahã ji rekoi a'ero. A'e ko ji novĩa: Jihi tako Tupana'ga remimbo'ea rupi. Emo jireaporog̃itate'varuhuro g̃waramo ji rekote'varuhui. \c 8 \s1 Tupana'ga ra'uva ojikoty'a nhande pavẽi \p \v 1 Jesus Cristo'ga pavẽi nhandekovo g̃waramo Tupana'ga nde'i kiro nhande ve: “Peho po ti pe hahyva'ea ruvihava pype nehẽ.” Nde'i ga kiro nhande ve. \v 2 A'ereki Tupana'ga ra'uva ji mbopiro'yi jirekote'varuhua hugwi. A'ero ji ndahoa'javi hahyva'ea ruvihava pype nehẽ. Tupana'ga ra'uva jitehe nhande mboheaporog̃ita pyahu Jesus Cristo'ga pavẽi nhandekovo g̃waramo. \v 3-4 Moisésva'ea remimbo'eagwera e'i nhande ve novĩa: “Peko katu ti.” Emo nhande ndiakokatui reki nhandereaporog̃itate'varuhuro g̃waramo. Aheremimbo'eagwera rendukatua nianemongokatui. Tupana'ga reki nhande mongokatuuka. Ga ombuhuruka gwa'yra'ga yvya koty raikwehe. Nhande ja gara'yra'ga rekoi yvyakotyva'ero okote'varuhuve'g̃a ja novĩa. Emo ga ndokote'varuhui'i'i okokatuavo. A'ero Tupana'ga Cristo'ga momanoi nhandereaporog̃itate'varuhua rehe tamombo yvyakotyve'g̃a ndekote'varuhua g̃a hugwi javo. Nahã ga nhande mbopiro'yi nhanderekote'varuhua hugwi toko katu ti g̃a javo. “Ombopiro'yrame g̃andekote'varuhua hugwi po ti g̃a hendukatui Moisésva'ea remimbo'eagwera nehẽ aherekokatua mombe'uhava,” ei Tupana'ga. A'ereki nhande ndiakoi kiro nhaneremimbotarimova'ea rehe. Tupana'ga ra'uva remimbotarimova'ea rehe jate nhande rekoi a. \p \v 5 Kiroki g̃a oko g̃wemimbotarimova'ea rehe – g̃wemimbotara rehe g̃a ndeaporog̃itae'ymi. Kiroki g̃a oko Tupana'ga ra'uva remimbotarimova'ea rehe – gara'uva remimbotara rehe g̃a ndeaporog̃itae'ymi. \v 6 Gweaporog̃itarame g̃wemimbotara rehe jipi po ti g̃a hoi hahyva'ea ruvihava pype nehẽ. Gweaporog̃itarame Tupana'ga ra'uva remimbotara rehe jipi g̃a ndekopyahui. Onog̃atu g̃apy'a. Aerẽ po ti g̃a ndekoi Tupana'ga pyri avuirama nehẽ no. \v 7 Gweaporog̃itarame g̃wemimbotara rehe jipi g̃a ndokoi Tupana'ga rehe a'ero. G̃a nohendukatui ganhi'ig̃a. A'ereki tegwete g̃a pe garendukatuhava. \v 8 G̃a ndekorame g̃wemimbotarimova'ea rehe jipi tegwete Tupana'ga nhimohema g̃a ndehe. \p \v 9 Oro pe, po Tupana'ga ra'uva jikoty'ari pe pavẽi, a'ero po pe ndapekoi penhimimbotarimova'ea rehe jipi. Tupana'ga ra'uva remimbotarimova'ea rehe po pe ndekoi jipi. Cristo'ga ra'uva jikoty'are'ymame g̃a pavẽi po g̃a Cristo'gareheve'g̃a rũi. \v 10 Pendekote'varuhuro g̃waramo po ti penda'oa manoi nehẽ novĩa. Po Cristo'ga jikoty'ari pe pavẽi a'ero po penda'uva rekopyahui. A'ereki Tupana'ga pe mombyry pe nderekovo. \v 11 Tupana'ga ra'uva Jesus Cristo'ga mbogwera gamanoa hugwi raikwehe. Po gara'uva jikoty'ari pe pavẽi, a'ero po ti Tupana'ga jitehe penda'oa mbogweravukari gwa'uva pe nehẽ pemanoa hugwi nehẽ. A'ereki gara'uva ojikoty'a pe pavẽi. \p \v 12 Nhiirũ, nahã po nhande rekoi a'ero hamo. Xako po nhande Tupana'ga ra'uva remimbotarimova'ea rehe hamo. Ndiakoa'javi po nhande nhanenhimimbotarimova'ea rehe hamo. \v 13 Pe ndekorame penhimimbotarimova'ea rehe po ti pe hoi hahyva'ea ruvihava pype a'ero nehẽ. Pe'ji po pe hamo: “Tupana'ga ra'uva nhande pokoga g̃waramo po ti nhande pohiri nhanderekote'varuhua hugwi.” Po pe ei a'ea, a'ero po pe ndekopyahui. \v 14 Kiroki g̃a ombopogwe Tupana'ga ra'uva – g̃ahã Tupana'ga ra'yramo oko. \v 15 Ymya pe ndapepiro'yi pejikyhyjia hugwi raikwehe. Emo Tupana'ga ra'uva urame pe pyri pe mbopiro'yi jugwi. Nurã pe ndapekyhyjia'javi kiro. Gara'uva pe mongo Tupana'ga ra'yramo pe mbo'eavo. Nurã nhande ei Apĩ nhanderuvete'ga pe Tupana'ga pe. \v 16 Nhande ko Tupana'ga ra'yramo, xa'e nhande. “Pohi tuhẽ pe'ji,” e'i Tupana'ga ra'uva nhande ve no. \v 17 Gwa'yra g̃waramo po ti Tupana'ga imbuhuri pyryva'ea nhande ve nehẽ. Jesus Cristo'ga pavẽi po ti nhande herekoi pyryva'ea nehẽ. A'ereki ga pavẽi nhande xako. Hahy ga pe ga ruvame yvya koty. A'ero hahy nhande ve no. Po nhande ikwahavi hahya kiro Cristo'ga pavẽi, a'ero po ti ga imbuhurukari gwuvihavuhua nhande ve nehẽ no. \s1 Pyry hete po ti nhande ve nehẽ \p \v 18 Ag̃wamo nhande ikwahavi hahya. Aerẽ po ti Tupana'ga ikwahavukari gwuvihavuhuhetea nhande ve nehẽ. A'ero ji ei: Hahy'i reki kiro nhande ve. Emo po ti pyry hete hete tuhẽ nhande ve nehẽ Tupana'ga ikwahavukarame gwuvihavuhuhetea nhande ve nehẽ. \v 19 Tupana'ga po ti gwa'yra'g̃a nduvihavuhua mboukwahahetei nehẽ no. Nurã yvagipeva'ea yvyakotyva'ea Tupana'ga rembiapoa nhaporemo e'i kiro: “Tupana'ga po ti tomboukwaha tuhẽ gwa'yra'g̃a nduvihavuhua nehẽ,” e'i. “A'ea nhande tipota hete,” e'i pa Tupana'ga rembiapoa. \v 20-21 A'ereki Tupana'ga ombote'varuhu g̃wembiapoa ahe rekote'varuhurame hako. Garembiapoa remimbotarimova'ea rehe rũi Tupana'ga ombote'varuhu. G̃wemimbotarimo ga ombote'varuhu a'ea novĩa. Emo ga e'i: “Aerẽ po ti nhirembiapoa ipiro'yro ijuga hugwi nehẽ,” ei Tupana'ga. “Jira'yra'g̃a piro'yrame po ti pyryhetero g̃a pe nehẽ,” ei ga. “Na jitehe po ti pyryvamo nhirembiapoa pe nhaporemo opiro'yrame nehẽ no,” ei Tupana'ga hako. \p \v 22 Tikwaha nhande tiruahũa jupe kiro. Kunhangwera'g̃a pe tiruahũ no gwa'yra'g̃a mbo'ag̃werĩrame. A'ereki hahy pa g̃a pe. Na jitehe Tupana'ga rembiapoa pe nhaporemo kiromo jate vehevi tiruahũramo. \v 23 Garembiapoa pe jate rũi reki tiruahũ. Nhande ve na jitehe hahypavamo kiro no. Igwete nhande ei tiruahũ kiro nhande ve javo. Emo po ti Tupana'ga nhande mboukwahavi gwa'yramo nehẽ. Ombopiro'y po ti ga nhandera'oa ite'varuhuva'ea hugwi. A'ea nhande tipotarahi imboha'uva. Tupana'ga omombyryvypy nhande ve gwa'uva mbuhua nhande pyri ikwehe. A'ero nhande ei: Aerẽ po ti Tupana'ga imombyryva'javi nhande ve nehẽ, xa'e nhande. \v 24 Nhandejikogame Jesus'ga rehe nhande ei ikwehe: “Aerẽ po ti Tupana'ga imbuhuri nhandera'opyahua nhande ve a'ero nehẽ,” xa'e nhande. Po ga imbuhuripei nhande ve, a'ero po nhande ndia'ei: “Ombuhu po ti ga nhande ve nehẽ.” A'ereki ga ombuhuripe. \v 25 Emo herekoe'ymame nhande xa'e: “Aerẽ po ti nhande herekoi nehẽ.” Imboha'uva g̃waramo nhande nhimomiranami hahya pe a'ero. \p \v 26 Nhande nhimomiraname'ymame Tupana'ga ra'uva nhande pokogi no. Nhande ndikwahavi nhanenhi'ig̃ame Tupana'ga pe marã po ti ji ei ga pe javo. Tupana'ga ra'uva ki a'e te onhi'ĩ Tupana'ga pe gareheve'g̃a ndepyga. Inhi'ig̃a ko ahepytuhemahivuhua ja. Nhande nimombe'ukwahavi a'ea. \v 27 Tupana'ga ki a'e te okwaha. Ga okwaha nhandereaporog̃ita. Ga okwaha gwa'uva nhi'ig̃a no a'ea pe jira'uva ei javo. A'ereki Tupana'ga remimbotarimova'ea rehe gara'uva rekoi onhi'ig̃ame ga pe nhande repyga. \p \v 28 Nhande xako hete Tupana'ga rehe. A'ero Tupana'ga nhande pokogi mbatera rahya mombyrypava nhande ve. Ojikwe vehevi ga ei nhande ve: “Pe ko jireheva'ea tapeko ti nhiremimbotarimova'ea rehe,” ei Tupana'ga. \v 29 A'ereki ymya Tupana'ga nhande mo'emo'ẽ ojive. “G̃a po ti jireheva'ero,” ei ga, “jira'yra'ga ja ti g̃a toko javo,” ei Tupana'ga hako. “He'yjuhu po ti g̃a gairũramo onhimongyavo nehẽ,” ei ga. “Jira'yra'ga ja po ti g̃a ndekoi g̃anduvihavuhuhetero ti ga toko nehẽ,” ei Tupana'ga hako. \v 30 Ymya Tupana'ga ei a'ero toko ti g̃a jireheva'ero javo. A'ero ga ei jireheve'g̃a nhande ve. A'ero ga nhande mombyryvi nhande rerekovo. A'ero ga ei: “Gwereko po ti g̃a jiruvihavuhua ji pavẽi nehẽ no,” ei Tupana'ga nhande mombe'gwovo. \s1 Tupana'ga py'a ja ko nhande \p \v 31 Nahã a'ero. Tupana'ga nhande repygame nianemovahĩhavi a'ero. \v 32 Tupana'ga nhande repyga nokate'ymi gwa'yra'ga rehe. A'ereki ga nde'i gwa'yra'ga pe: “Terehoi ti emanomo g̃a ndepyga,” nde'i ga. Ga gwa'yra'ga mbuhuruka tuhẽ reki yvya koty tomano ti ga g̃a ndepypava javo. Gwa'yra'ga ga ombuhuruka nhande pyri raikwehe. Ombuhu pa po ti ga pyryva'ea nhande ve a'ero nehẽ. \v 33 Tupana'ga e'i nhande ve g̃wemimo'ẽharamo: “Pepyry hete pe kiro,” ei ga. Nimbojahavi nhande ve a'ero. \v 34 Nda'ekavi nhande ve pejeaporog̃ita te'varuhu pe javo. Jesus Cristo'ga nde'i a'ea nhande ve. A'ereki ga omano nhande repyga tamombo g̃andekote'varuhua javo. Tupana'ga ga mbogwera reki ga mongovo ojipyri yvagi pe tambohete ti ga javo. Cristo'ga nhande repy kiro onhi'ig̃a Tupana'ga pe a'ero. \v 35 Cristo'ga nhande arõhetei nhande rerekovo jipi. Nimombikavi Cristo'ga remiarõa. Hahyrame nhande ve ga nhande arõ. Hekoteherame nhandepy'a ga nhande arõ. G̃a ndekote'varuhurame nhande ve Cristo'ga nhande arõ. Ty'ara nhande jukaheterame ga nhande arõ. Nhande herekoe'ymame mbatera ga nhande arõ. Nhande manog̃werĩrame ga nhande arõ. G̃a nhande jukarame ga nhande arõ. Nimombikavi tuhẽ Jesus'ga remiarõa. \v 36 Aherembikwatijara omombe'u no. Omombe'u ahenhi'ig̃a Tupana'ga pe hako. \q1 “Ore ndereheva'ero g̃waramo \q2 g̃a ore juka pota jipi,” ei ahe. \q1 “Ore ko ovelhas ja g̃a pe \q2 g̃a ore jukapotarame,” ei ahe ikwatija hako. \p \v 37 Nhanembovy'are'ỹva'ea nhaporemo ndikwahyi nhande rehe. Xanhimomirana nhande jupe. A'ereki Cristo'ga nhande mbopopoaka nhanenhimomiranama rehe. Ga nhande arõ hete. A'ero koji'i nhande roryroryhetero nhandejikoga ga rehe. \v 38 A'e hete ji: Nimombikavi Tupana'ga remiarõa. Nhanemanoa nomombigi garemiarõa nhande rehe. Nhanemanoe'yma na jitehe nomombigi. Yvagipeve'g̃a nomombigi nhanearõa. G̃anduvihava'g̃a nomombigi no. Ipopoakave'g̃a nomombigi. Ag̃wamova'ea nomombigi. Aerẽva'ea na jitehe nomombigi. \v 39 Yvateuhuva'ea nomombigi nhanearõa. Yvyvotaruhupeva'ea nomombigi no. Tupana'ga rembiapoa nhaporemo nomombigi nhanearõa. A'ereki Tupana'ga nianearombigag̃wami tuhẽ. Nhandejikogame Jesus Cristo'ga rehe nhandepojykaharete'ga rehe ga okwahavuka Tupana'ga remiarõa nhande ve. \c 9 \s1 Tupana'ga remimo'ẽhara'g̃a israelitas'g̃a \p \v 1 Cristo'gareheva'ero ji nhimombe'ukatui kiro pe me. Ji nanhi'mbei. Tupana'ga ra'uva okwahavuka ji ve jiyvyteri pe nhi'mbee'yma no. \v 2 Jivy'are'ỹhetea ji imombe'ukatui kiro pe me. A'ereki ji ndavy'ari hete jire'yja'g̃a ndehe judeus'g̃a ndehe g̃a jikoge'ymame Cristo'ga rehe. Ndopigi jirekoveveuhua g̃a ndehe a'ero. \v 3 A'ereki ji apota hete g̃ajikoga Cristo'ga rehe. Ahepy pota ji g̃a novĩa. Po jire'yja'g̃a jikogi Cristo'ga rehe Cristo'ga pohira g̃waramo ji hugwi hamo, a'ero po ji ipotari Cristo'ga pohira ji hugwi hamo, a'e po ji novĩa. A'ereki ji apotarahivuhu g̃ajikoga ga rehe. \v 4 G̃a ko Tupana'ga remimo'ẽharamo israelitas'g̃a. Ymya Tupana'ga ei g̃anamonhava'ea pe: “Jira'yramo ko pe ndekoi,” ei ga. Gwepiuka ga gwuvihavuhuhetea ahe ve no. “Nahanahã po ti ji rekoi pe nderekokatuavo nehẽ,” ei ga g̃anamonhava'ea pe. Tupana'ga okwatijaruka onhi'ig̃a Moisésva'ea pe terembo'e ti g̃a javo. Okwahavuka ga g̃anamonhava'ea pe nahã ti ji mbohete javo. Tupana'ga e'i ahe ve no: “Nahanahã po ti ji imombyryvi pe me nehẽ,” ei ga ahe ve. \v 5 Israelitas'g̃a nemboypya ko Abraãova'ea, Isaqueva'ea, Israelva'ea no. Cristo'ga ko o'a yvya koty israelitaramo no raikwehe. Gaha ko nhanderuvihavuhuhete'ga Tupanamo. Timbohete ti ga avuirama a'ero. Na tuhẽ. \p \v 6 Israelitas'g̃a ndokoi reki Cristo'ga rehe. Emo ji nda'ei: “Tupana'ga opirĩa o'eagwera o'erame ahe ve hako tamo'ẽ ti g̃a jijive javo hako.” Ji nda'ei a'ea. A'ereki israelitas'g̃a nhaporemo rũi Tupana'ga omo'ẽ ojive. \v 7 Ga nomongopavukari Abraãova'ea rymymino'g̃a gwa'yramo no. Tupana'ga e'i Abraãova'ea pe: “Ndera'yra'ga rymymino'g̃a pe jate Isaque'ga rymymino'g̃a pe jate po ti ji ei ndera'yra'g̃a nehẽ,” ei ga ahe ve. \v 8 Abraãova'ea rymymino'g̃a nhaporemo rũi ko Tupana'ga ra'yra'g̃a a'ero. A'ereki Tupana'ga nomo'embavi g̃a ojive javo g̃a pe. Tupana'ga erame jate g̃a pe g̃a mo'eamo a'ero gara'yramo g̃a ndekoi. \v 9 Nahã Tupana'ga e'i Abraãova'ea pe a'ero ahera'yrava'ea mombe'gwovo hako. \q1 “Ambota'yruka po ti ji nde ve nerembirekohẽa Sarahẽa nehẽ,” ei Tupana'ga. \q1 “Irũa kwara rupi po ti Sarahẽa gwa'yra'ga mbo'ari a'ero nehẽ ji jivyrame nehẽ,” ei ga Abraãova'ea pe hako. \p \v 10 Na jitehe Tupana'ga ei Rebecava'ea pe no nahã po ti penda'yra'g̃a nehẽ javo. Ahera'yrava'ea memei ko nhaneramonhava'ea ra'yrava'ea Isaqueva'ea ra'yrava'ea novĩa. Emo nahã hako. Isaqueva'ea ojay'ro g̃wembirekova'ea pe Rebecava'ea pe. Ojopohe Rebecava'ea ra'yrava'ea dois. Ojopoheva'ea arame Esaúva'ea o'arypy. Kirẽ ahepoheva'ea Jacóva'ea ari no. \v 11-12 Igwete Tupana'ga ejipei Rebecava'ea pe ahera'yrava'ea mombe'gwovo. Ojopoheva'ea mbo'are'ymame Tupana'ga ei: “O'arypyve'ga po ti oko tehe oirũ'ga pyri nehẽ – kiroki ga aerẽ o'a,” ei Tupana'ga. Tupana'ga e'i jipe aerẽva'ea pe Jacóva'ea pe, ga rehe po ti ji rekoi nehẽ javo. G̃wemimbotarimova'ea rehe Tupana'ga rekoi javo ahe ve. A'ereki ga erame ahe ndojogwero'ari ve. Nurã ahe ndokokatui ve. Ndokote'varuhui ve ahe no. A'ereki ahe ndojogwero'ari ve. Jacóva'ea rekokaturo g̃waramo rũi reki Tupana'ga ei ahe ve a'ero. G̃wemimbotarimo tehe Tupana'ga rekoi javo ahe ve. \v 13 Nahã ikwatijara e'i Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'gwovo: \q1 “‘Ako ji Jacóva'ea rehe,’ ei ga. \q1 ‘Esaúva'ea rehe a'e te ji ndakoi,’ ei Tupana'ga,” e'i ikwatijara imombe'gwovo. \p \v 14 E'i tehe po g̃a Tupana'ga pe a'ero: “Ndapyryvi Tupana'ga,” e tehe po g̃a. “A'ereki jara'g̃a ndehe ga ndokoi. Jara'g̃a ndehe ga oko,” e po g̃a. Nde'i po g̃a a'ea Tupana'ga pe hamo. \v 15 A'ereki Tupana'ga e'i Moisésva'ea pe hako: \q1 “Ji g̃a porogwetypotarame po ti ji g̃a porogwetygi nehẽ,” ei ga hako. \m \v 16 Nahã a'ero. Nhaneremimbotarimo rũi Tupana'ga nhande porogwetygi. Nhande rekokaturo g̃waramo rũi Tupana'ga nhande porogwetygi. G̃wemimbotarimo jate ga nhande porogwetygi. \v 17 A'ereki ikwatijara e'i Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'gwovo. Tupana'ga e'i Faraóva'ea pe hako: \q1 “Oromongouka ji nde g̃anduvihavuhuro \q2 terekwahavuka ti ojipe'g̃a pe jipopoakara,” ei ga. \q2 “Tajikwahavuka ti g̃a pe g̃agwyri pe nhaporemo,” ei Tupana'ga Faraóva'ea pe. \m Ikwatijara omombe'u Tupana'ga nhi'ig̃a hako. \v 18 Nahã a'ero. Tupana'ga g̃a porogwetypotarame g̃a porogwety. Ipotarame g̃a'angare'yma a'ero ga noangarukari tuhẽ g̃a g̃wemimbotarimo okovo g̃waramo. \p \v 19 Pe'ji tehe po pe ji ve a'ero: “Po ore noreangari a'ero maraname po Tupana'ga euhui ore ve naerũ? Maraname ga ei: ‘Peko te'varuhu pe peangare'yma’?” pe'ji po pe ji ve. “A'ereki ga tuhẽ oko g̃wemimbotarimo ore angarukare'yma. A'ereki ahe nomovahĩ Tupana'ga remimbotarimova'ea.” Pe'ji tehe po pe ji ve, a'e ji. \v 20 Ahe nonhi'ig̃ayvari tuhẽ Tupana'ga yvyakotyva'ero, a'e ji. Aherembiapoa nde'i ahe ve: “Maraname nde ji apouhui na?” Aherembiapoa po nde'i a'ea. \v 21 Kiroki ga oapo nhaetĩtujuga – g̃wemimbotarimo tehe ga oapo a. Opyhy po ga tujuga ru'uma japovo. Jara japorame po ga ei: “Koa po ti ji a'apo katu nehẽ. Pyryheteva'ea po ti ji a'apo nehẽ,” e po ga. Igwete po ga ei no: “Kirẽva'ea po ti ji a'apo jate hembyruera pyvõ. A'ea po ti ji apo'ru jipi,” e po ga. G̃wemimbotarimo tehe ga japoi a'ero. \fig |src="HK033F.tif" size="col" copy="Horace Knowles ©The British & Foreign Bible Society, 1954, 1967, 1972, 1995." ref="Romanos 9.20-21" \fig* \p \v 22 Ga javijitehe nhandeapohara'ga rekoi Tupana'ga rekoi yvyakotyve'g̃a nderekovo. Okwahavuka pota ga onhimboahiva okote'varuhuve'g̃a pe. Okwahavuka pota ga opopoakara g̃a pe no. Ga nonhimbaekwahivi ve okote'varuhuve'g̃a ndehe – kiroki g̃a Tupana'ga monhimboahi ojive. A'ea ko hahyheteag̃wama g̃a pe. \v 23 Okwahavuka pota ga gwuvihavuhuhetea nhande ve. Tupana'ga nhande porogwety. Igwete ga nhande mombyryvi togwereko ti g̃a jiruvihavuhuhetea ji pavẽi javo. \v 24 Nhande tuhẽ ga nhande mo'ẽ g̃ahã po ti jireheve'g̃a javo. Judeus'g̃a pe jate rũi ga ei. Judeus'g̃arũive'g̃a pe ga ei no g̃a mo'eamo ojive. Nahã ga nhande mo'emo'ẽi judeus'g̃a hugwi judeus'g̃arũive'g̃a hugwi no. \v 25 Oséiasva'ea okwatija Tupana'ga nhi'ig̃a a'ea rehe hako. Nahã Tupana'ga ei: \q1 “Kiroki g̃a ag̃wamo jireheve'g̃a rũi \q2 – g̃a pe po ti ji ei aerẽ gwe nehẽ jireheve'g̃a,” ei ga. \q1 “Kiroki g̃a ag̃wamo nhiremiarõhara'g̃a rũi \q2 – g̃a pe po ti ji ei aerẽ gwe nehẽ nhiremiarõhara'g̃a,” ei ga. \m \v 26 Oséiasva'ea okwatijara'ja Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'gwovo. Nahã Tupana'ga ei: \q1 “A'e ypy ji g̃a pe: \q2 ‘Pe ko jireheva'ea rũi’,” ei Tupana'ga. \q1 “Perope ji a'e poa g̃a pe \q1 – pevo jitehe po ti ji ei g̃a pe nehẽ: \q2 ‘Pe ko jira'yramo peko kiro. \q2 A'ereki jihi ahe mongo jitekovo’,” ei Tupana'ga g̃a pe. \m Nahã Oséiasva'ea omombe'u Tupana'ga nhi'ig̃a ikwatija hako. \p \v 27 Isaíasva'ea okwatija israelitas'g̃a mombe'gwovo no. Nahã ahe ei hako: \q1 “He'yjuhu po ti israelitas'g̃a onhimongyavo nehẽ novĩa. \q1 Y'ytig̃a hay'iuhuva'ea javijitehe po ti g̃a ndetauhuro nehẽ novĩa,” ei ahe. \q1 “Emo g̃anembyruera'g̃a jate po ti ga nomomanoukari nehẽ,” ei Isaíasva'ea. \q1 \v 28 A'ereki Tupana'ga e'i: “‘Kotihĩ po ti ji epavi he'yjuhuve'g̃a ndeaporog̃ita pe yvyakotyve'g̃a ndeaporog̃ita pe nehẽ,’ ei ga,” ei ahe. \p \v 29 A'ea pe Isaíasva'ea e'i nhog̃wenonde ikwatija no. \q1 “Ymya Tupana'ga ipopoakaheteve'ga ahere'yjuhua mombapavukari cidade de Sodoma pe cidade de Gomorra pe no hako,” ei ahe. \q1 “Po ga nombokupyri'i'i ahe nhaneremboypyro hamo, \q2 a'ero po nhande papakatukatui ahe javijitehe no,” ei Isaíasva'ea hako. \s1 Israelitas'g̃a nonhimombyryvi reki \p \v 30 Nahã ji ei a'ero. Judeus'g̃arũive'g̃a nde'i ojohupe: “Marã po ti nhande nhimombyryvi nehẽ?” nde'i g̃a. Tupana'ga reki omombyry g̃a. A'ereki g̃a ojiko ga rehe. \v 31 Israelitas'g̃a ki a'e te nahã e'i tehe ojohupe: “Marã po ti nhande rekoi nhanenhimombyryva nehẽ?” ei g̃a. “Nahã ti nhande xako. Tihendu katu ti nhanembo'ea, a'ero po ti Tupana'ga ei nhande ve nehẽ: ‘Pepyry hete pe’.” E'iteheuhu ko g̃a. \v 32 A'ereki g̃a e'i: “Nhande tuhẽ po ti xanhimombyry nehẽ.” G̃a ndojikogi Cristo'ga rehe. Cristo'ga e'i g̃a pe: “Pejiko ti ji rehe.” A'ero g̃a nhimboahivi ga pe ojikopotare'yma g̃waramo ga rehe. Itauhua ko ahe mbo'a ahe nog̃a ahe monhimboahiva. Ita javijitehe ko Cristo'ga judeus'g̃a monhimboahivuhui g̃a monhimonha'ngavo. \v 33 Ikwatijara omombe'u Tupana'ga nhi'ig̃a Cristo'ga mombe'urame ita javijitehe ko ga javo. A'ereki ikwatijara e'i Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'gwovo: \q1 “‘Pehendu katu ti nhinhi'ig̃a. \q1 Onga apohara'ga omondo ita inog̃a. \q2 A'ea reki g̃a mbo'a g̃a nog̃a g̃a monhimboahiva g̃a mbopoyjayjare'yma g̃a mongovo,’ ei ga. \q1 ‘Na jitehe ji ga mondoi cidade de Sião pe ga nog̃a judeus'g̃a pyteri pe. \q2 Ita javijitehe ga g̃a monhimboahivuhui g̃a monhimonha'ngavo g̃a mbopoyjayjare'yma,’ ei ga. \q1 ‘Emo ojikogame ga rehe po ti g̃a ndipoyjayjare'ymuhũi nehẽ,’ ei ga,” e'i ikwatijara. \m A'ereki ikwatijara omombe'u Tupana'ga nhi'ig̃a Cristo'ga mombe'urame ga ko ita javijitehe javo. \c 10 \p \v 1 Nhiirũ, anhi'ĩ hete ji Tupana'ga pe jire'yja'g̃a ndepyga judeus'g̃a ndepyga tojiko ti g̃a Cristo'ga rehe javo. A'ereki ji apota hete g̃ajikoga ga rehe. \v 2 A'e ji g̃a mombe'gwovo: Oko hete g̃a Tupana'ga rehe xako ti garemimbotarimova'ea rupi javo novĩa. Emo g̃a ndokokwahavi reki garemimbotarimova'ea rupi. \v 3 G̃a ndokoi Tupana'ga remimombyryva rupi. Igwete g̃a etehei: “Xanhimombyry nhande,” ei g̃a. “Xako nhande Moisésva'ea remimbo'eagwera rupi. A'ero po ti Tupana'ga ei nhande ve: ‘Pepyry hete pe,’ e po ti ga nhande ve nehẽ,” e'i tehe g̃a. A'ea g̃a e'i tehe okoe'yma Tupana'ga remimombyryva rupi. \v 4 Cristo'ga jate g̃wendu katu pa Moisésva'ea remimbo'eagwera. Nhande nihendukatupavi a'ea nhanenhimombyryve'yma. Nurã nhande jikogi Cristo'ga rehe Tupana'ga te'i pepyry pe javo nhande ve. \s1 Ojiko pa po g̃a Cristo'ga rehe hamo \p \v 5 Ymya Moisésva'ea ikwatijari g̃a mombe'gwovo hako – kiroki g̃a e'i: “Po nhande hendukatui Tupana'ga remimbo'ea, a'ero po ti nhande pyryvamo nehẽ.” Kiroki g̃a e'i a'ea – g̃a pe Moisésva'ea ei: \q1 “A'ea rendukatupava po ti g̃a mombyryvi a'ero nehẽ,” ei Moisésva'ea. \p \v 6 Jara'g̃a pe ki a'e te ahe e'i ikwatija g̃a mombe'gwovo no – kiroki g̃a e'i: “Nhande jikogame Tupana'ga rehe po ti ga nhande mombyryvi nehẽ.” G̃a pe Moisésva'ea ei: \q1 “Te'iyme ti g̃a oyvyteri pe: \q2 ‘Tojiupi ti g̃a yvagi pe’.” \m Cristo'ga mbojyva pe jugwi Moisésva'ea ei te'iyme ti g̃a a'ea javo. A'ereki Cristo'ga uripe raikwehe tamombyry g̃a javo. \v 7 Igwete Moisésva'ea ei no: \q1 “Te'iyme ti g̃a no: \q2 ‘Toho po ti g̃a omanove'g̃a gwyri pe’.” \m Cristo'ga mbogwerava pe jugwi Moisésva'ea ei te'iyme ti g̃a a'ea javo. A'ereki Cristo'ga okweravipe reki omanoa hugwi raikwehe. \v 8 Moisésva'ea e'i a'ero: \q1 “Pekwaha pe Tupana'ga nhi'ig̃a,” ei ahe. \q2 “A'ereki nonhimimi pe me a. \q1 Penhi'ĩ pe a'ea rehe. \q1 Pejapyaka pe a'ea rehe Tupana'ga nhi'ig̃a rehe,” ei ahe ikwatija hako. \m A'ea ore imombe'ui pe me no tapejiko ti ga rehe javo. \v 9 Penhimombe'u ti jara'g̃a pe Jesus'ga ko jipojykaharete'ga javo, oro'e ore pe me. Perovia hete ti pejipy'a pe Jesus'ga kwerava Tupana'ga ombogwera ga gamanoa hugwi javo. Heroviaheterame a'ea po ti Tupana'ga pe mondoukari ojipyri yvagi pe aerẽ nehẽ. \v 10 A'ereki heroviaheterame nhandepy'a pe nhande xajiko Jesus'ga rehe. Nhande jikogame ga rehe ga ko jipojykaharete'ga javo, a'ero Tupana'ga ei nhande ve pepyry hete pe javo. A'ero po ti ga nhande mondoukari ojipyri nehẽ. \v 11 Tupana'ga rembikwatijarukara e'i no: \q1 “Kiroki g̃a ojiko ga rehe \q2 – g̃a po ti ndipoyjayjare'ymuhũi nehẽ,” e'i. \p \v 12 Yvyakotyve'g̃a pe nhaporemo i'ei. A'ereki g̃a ojo'ja hete Tupana'ga pe judeus'g̃a judeus'g̃arũive'g̃a pavẽi. A'ereki Jesus Cristo'ga ko judeus'g̃a pojykaharete'ga. Ga jitehe ko judeus'g̃arũive'g̃a pojykaharete'ga no. Ga omombyry hete g̃a pe nhaporemo g̃a jikogame ga rehe ore poko javo. \v 13 A'ereki ikwatijara e'i no: \q1 “Kiroki g̃a ojiko nhandepojykaharete'ga rehe ore poko javo \q2 – g̃a mondouka po ti ga yvagi pe ojipyri nehẽ,” e'i. \p \v 14 Emo ojikoge'ymame ga rehe po g̃a nde'i ore poko javo ga pe. Ganhi'ig̃a renduve'ymame po g̃a ndojikogi ga rehe. Ga mombe'ue'ymame g̃a pe po g̃a nohenduvi ganhi'ig̃a. \v 15 Tupana'ga g̃a mondoe'ymame ga mombe'uuka g̃a pe po g̃a nomombe'ui ga g̃a pe a'ero. Emo Tupana'ga g̃a mondouka tuhẽ reki ga mombe'gwovouka g̃a pe. Igwete ikwatijara e'i no: \q1 “Pyry hete tuhẽ g̃a ndurame imombe'gwovo pyryva'ea nhande ve,” e'i hako. \p \v 16 Emo imombe'urame g̃a pe g̃a nhaporemo rũi g̃wendu katu Tupana'ga remimombe'upyryva. Nanongara pe Isaíasva'ea ei Tupana'ga pe hako: \q1 “G̃a nohendukatui reki ore imombe'urame g̃a pe,” ei ahe opojykaharete'ga pe hako. \m \v 17 Nahã a'ero. Hendukaturame jate Cristo'ga mombe'ua nhande jikogi ga rehe. \p \v 18 “Oro israelitas'g̃a, nohenduvi g̃a pyryva'ea mombe'ua naerũ?” e'i po g̃a ji ve. G̃wendu tuhẽ reki g̃a. A'ereki ikwatijara e'i: \q1 “Yvyakotyve'g̃a nhaporemo g̃wendu g̃anhi'ig̃a. \q2 A'ereki g̃agwyri pe nhaporemo g̃a oho imombe'gwovo pyryva'ea,” e'i ikwatijara hako. \p \v 19 “Israelitas'g̃a ndokwahavi naerũ?” e po g̃a. Okwaha tuhẽ g̃a. Moisésva'ea ypy omombe'u a'ea Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'urame ikwatija hako. Tupana'ga e'i israelitas'g̃a pe: \q1 “Pe'ji tehe pe israelitas'g̃arũive'g̃a pe: \q1 ‘G̃a ko Tupana'gareheve'g̃a rũi. \q1 G̃a ndokwahavihu,’ pe'ji tehe pe israelitas'g̃arũive'g̃a pe,” ei Tupana'ga. \q1 “G̃a pe jitehe po ti ji imombyryvi nehẽ. \q1 Nahã po ti ji pe monhimyrõi israelitas'g̃arũive'g̃a ndehe nehẽ. \q1 Igwete po ti ji pe monhimboahivi nehẽ no,” ei Tupana'ga israelitas'g̃a pe. \m Moisésva'ea okwatija Tupana'ga nhi'ig̃a inog̃a hako. \p \v 20 Isaíasva'ea koji'i ndopojihuvi imombe'gwovo Tupana'ga nhi'ig̃a. Tupana'ga e'i israelitas'g̃arũive'g̃a mombe'gwovo: \q1 “Ymya g̃a ndajikwahapotari. \q2 Ag̃wamo ki a'e te g̃a ji kwahavi,” ei ga. \q1 “Ymya g̃a nde'i: ‘Pemombe'u ti Tupana'ga ore ve.’ \q2 Ag̃wamo ki a'e te ji anhimboukwaha g̃a pe,” ei Tupana'ga israelitas'g̃arũive'g̃a mombe'gwovo. \m Isaíasva'ea omombe'u a'ea Tupana'ga nhi'ig̃a ikwatija hako. \p \v 21 Emo ahe omombe'u israelitas'g̃a no imombe'urame Tupana'ga nhi'ig̃a. Tupana'ga e'i hako: \q1 “A'ea'e ji g̃a pe jipi novĩa: \q1 ‘Pejiko ti ji rehe’,” ei ga. \q2 “Emo g̃a nanhirendupotari. \q2 G̃a noangarihu ojikoge'yma ji rehe,” ei Tupana'ga israelitas'g̃a mombe'gwovo. \m Isaíasva'ea okwatija a'ea Tupana'ga nhi'ig̃a hako. \c 11 \s1 Tupana'ga ndopohiri israelitas'g̃a hugwi \p \v 1 E'i po g̃a ji ve a'ero: “Tupana'ga opohi hete ojiheve'g̃a hugwi israelitas'g̃a hugwi naerũ g̃a jikopotare'ymame ga rehe?” e'i tehe po g̃a ji ve. Ga ndopohihetei reki g̃a hugwi, a'e ji. Jihi ko israelitaramo ako. Abraãova'ea ko nhiremboypya. Ji ko Benjamimva'ea rymyminoro ako no. \v 2 Tupana'ga ndopohiri tuhẽ ojiheve'g̃a hugwi. G̃ahã ga jypya omo'emo'ẽ ojive. \p Pekwaha tuhẽ pe Tupana'ga rembikwatijarukara – kiroki omombe'u Eliasva'ea. A'ereki Eliasva'ea e'i hete Tupana'ga pe israelitas'g̃a mombe'gwovo hako. \q1 \v 3 “Ojuka pa g̃a nenhi'ig̃a mombe'uharava'ea,” ei ahe Tupana'ga pe. \q1 “Omombo g̃a ikwava'ẽhava no \q2 – perope ore orokwava'eg̃uka mbiara jukapyra nde ve jipi. \q1 Ji tehe reki ako ndereheva'ero. \q1 Kiro po ti g̃a ji jukapotari nehẽ no,” ei ahe Tupana'ga pe hako. \p \v 4 Igwete Tupana'ga ei Eliasva'ea pe hako: \q1 “Nde tehe rũi reki ereko,” ei ga. \q1 “Sete milve'g̃a akwaimbae'g̃a ji areko jijiheva'ero. \q1 G̃a nombohetei Baal ra'angava,” ei Tupana'ga ahe ve hako. \m \v 5 Na jitehe tuhẽ Tupana'ga judeus'g̃a nembyruera'g̃a nderekoi ojiheva'ero ag̃wamo. Tupana'ga omo'emo'ẽ g̃a ojive. A'ereki ga omombyry pota g̃a pe. \v 6 G̃a ndekokaturo g̃waramo rũi Tupana'ga g̃a mo'ẽi. G̃wemimombyrypotaro g̃waramo ga g̃a mo'ẽi ojive. A'ereki ga omombyry pota tehe g̃a pe. Po g̃a ndekokaturo g̃waramo ga g̃a mo'ẽi ojive hamo, a'ero po ga nomombyrytehei g̃a pe hamo. Omombyry tehe tuhẽ reki ga g̃a pe g̃a mo'eamo ojive. \p \v 7 A'ero ji ei: Israelitas'g̃a opota omombyryva novĩa. Tupana'ga ki a'e te nomombyrypavi g̃a. G̃wemimo'ẽhara'g̃a jate ga g̃a mombyry. Jara'g̃a reki hendupotare'ymame Tupana'ga nhi'ig̃a ga nohendukatuukari g̃a pe a'ero. \v 8 Ikwatijara e'i no: \q1 “Tupana'ga noangarukari g̃andeaporog̃ita \q2 tokwahavyme ti g̃a javo. \q1 Henduvame ganhi'ig̃a \q2 g̃a nohendukatui a'ero. \q1 Ag̃wamo vehevi g̃a ndokwahavihu,” e'i ikwatijara israelitas'g̃a mombe'gwovo hako. \p \v 9 Tupana'ga ombuhuruka israelitas'g̃a pe onhi'ig̃a pyryva'ea nahanahã ti g̃a toko katu javo hako. A'ea rehe g̃a ndoryndorytehero kiro ti nhande nhimombyryvi nehẽ javo tehe. Emo ganhi'ig̃a omombe'u reki g̃andekote'varuhua g̃a mbotegweteavo. Nurã Daviva'ea ikwatijari g̃a mombe'gwovo hako. \q1 “Tupana'ga nhi'ig̃a ti tombotegwete g̃a,” ei ahe. \q1 “Tombohahy ti ga g̃a pe nehẽ \q2 g̃andekote'varuhuro g̃waramo,” ei ahe. \q1 \v 10 “Tokwahavyme tuhẽ ti g̃a onhimombyryva \q2 ojikoge'yma Tupana'ga rehe,” ei ahe. \q1 “Tipiro'ya'javyme ti g̃a g̃wembikwahave'yma hugwi,” ei Daviva'ea ikwatija hako. \p \v 11 Judeus'g̃a ndojikopavi Cristo'ga rehe ag̃wamo a'ero. E'i tehe po g̃a ji ve a'ero: “Ndojikogi g̃a kiro Tupana'ga rehe toho ti g̃a hahyva'ea ruvihava pype nehẽ naerũ?” e'i tehe po g̃a. Ji nda'ei a'ea, a'e ji pe me. Judeus'g̃a ndekote'varuhuro g̃waramo judeus'g̃arũive'g̃a jikogi ga rehe judeus'g̃a ti tonhimyrõ g̃a ndehe a'ero nehẽ. Judeus'g̃a po ti e'i a'ero nehẽ: “Judeus'g̃arũive'g̃a jikogame Cristo'ga rehe Tupana'ga omombyry g̃a pe. Xajiko pa ti Cristo'ga rehe no tomombyry ti ga nhande ve g̃a javijitehe nehẽ no,” e po ti g̃a nehẽ. \v 12 Judeus'g̃a ndekote'varuhuro g̃waramo Tupana'ga omombyry hete jara'g̃a pe. A'ereki judeus'g̃a jikoge'yma g̃waramo Cristo'ga rehe Tupana'ga omombyry hete judeus'g̃arũive'g̃a pe. Po Tupana'ga imombyryvi judeus'g̃arũive'g̃a pe judeus'g̃a jikoge'yma g̃waramo Cristo'ga rehe, koji'i tehe po ti Tupana'ga imombyryhetei g̃a pe nehẽ judeus'g̃a jikopava g̃waramo Cristo'ga rehe nehẽ no. \s1 Tupana'ga omombyry judeus'g̃arũive'g̃a pe \p \v 13 A'e ji kiro judeus'g̃arũive'g̃a pe. A'ereki Tupana'ga ji mongouka Jesus Cristo'ga moirũharamo. A'ero Cristo'ga ei ji ve: “Eho ti ji mombe'gwovo judeus'g̃arũive'g̃a pe,” ei ga. Pyry hete ji ve a'ero ji ga mombe'ui pe me. \v 14 Tamonhimyrõ po ti ji pe ndehe jire'yja'g̃a judeus'g̃a. A'ero po ti jararamo g̃a jikogi Cristo'ga rehe nehẽ no. \v 15 Opohirame judeus'g̃a hugwi Tupana'ga jirekokatuukari judeus'g̃arũive'g̃a pe. Aerẽ Tupana'ga jirekokatuukarirẽ judeus'g̃a pe po ti kaitu pyryheteramo yvyakotyve'g̃a pe nhaporemo nehẽ! \p \v 16 Pão japorame nahã judeus'g̃a ndekoi jipi. G̃a g̃weno'ẽ ypy xunhiva'ea hu'uma hugwi Tupana'ga apoa javo jupe. O'erame a'ea jypyva'ea pe po jarava'ea hu'uma nhaporemo Tupana'ga apoa no. Oro yva no. Po g̃a ei Tupana'ga apoa yvapoa pe, a'ero po hakã Tupana apoa no. Na jitehe Tupana'ga ei jireheve'g̃a judeus'g̃a nemboypya pe hako. Po ga ei jireheve'g̃a ahe ve, a'ero po ti aherymymino'g̃a ndekoi Tupana'gareheva'ero nehẽ no judeus'g̃a. \p \v 17 Tamombe'u katu ti kiro pe me a'ero ojo'java'ea. Gwereko oliveira aheremityma. Gwereko irũa no yva ka'gwyripeva'ea aheremityma rũi. Aheremityma rakã ite'varuhurame nhande ndipotari a'ea hakãvondoga yva hugwi. A'ero po nhande heruri ka'gwyripeva'ea rakã imondovo imbojoapya imohina nhakãvondogipyra rehe a'ea toko hakãte'varuhuva'ea py'rovo javo. A'ero pyry ka'gwyripeva'ea rakã pe oliveira rapoa rerekovo g̃waramo. Judeus'g̃a nemboypya ko oliveira rapoa javijitehe. Aherymymino'g̃a judeus'g̃a ko oliveira rakã ja. Kiroki g̃a ndojikogi Tupana'ga rehe – ga ndopotari g̃a opohia g̃a hugwi. Pehe reki judeus'g̃arũiva'ero pe ka'gwyripeva'ea rakã ja. Pe jikogame ga rehe Tupana'ga pe mongoi ojiheva'ero judeus'g̃a py'rovouka. A'ero pyry hete pe me. Ymya Tupana'ga imombyryvi judeus'g̃a nemboypya pe hako. Ahe ja pe ndekoro g̃waramo ga imombyryvi jitehe pe me no. A'ereki pe ahe javijitehe pejiko Tupana'ga rehe a. \p \v 18 Judeus'g̃a jikoge'ymame ga rehe Tupana'ga pohiri g̃a hugwi. Emo judeus'g̃arũiva'ero tapenhimboheteuhui ti a'ea rehe. Tape'jiuhui ti: “G̃a hohe'i tehe ko ore pyryvamo. Nurã Tupana'ga opohi g̃a hugwi imombyryva ore ve.” Tape'jiuhui ti a'ea. A'ereki judeus'g̃a nemboypya rehe Tupana'ga omombyry pe me. Ndia'ei nhande: Hakã rehe ko pyry yva rapoa pe, ndia'ei nhande. A'ereki yva rapoa rehe ko pyry hakã pe. Na jitehe judeus'g̃a nemboypya rehe ko pyry pe me. A'ereki Tupana'ga omombyry pe me pe g̃anemboypya javijitehero g̃waramo. A'ereki ahe ypy gwereko Tupana'ga nhi'ig̃a imombe'gwovo pe me. Tape'ea'javuhui ti a'ero: “Ore rehe Tupana'ga omombyry judeus'g̃a pe.” \p \v 19 Pe'ji po pe ji ve a'ero: “Oliveira nhande tihakãvondo ka'gwyripeva'ea rakã toko ipy'rovo javo. Na jitehe judeus'g̃a hugwi Tupana'ga pohiri judeus'g̃arũive'g̃a toko g̃a py'rovo javo,” pe'ji po pe. “Ore judeus'g̃arũiva'ero orepyry hete g̃a hohe a'ero,” pe'ji tehe po pe ji ve. \v 20-21 Ndapekwahavihĩ. Tupana'ga opohi tuhẽ g̃a hugwi g̃a jikoge'ymame ga rehe. A'ero pejikoga g̃waramo ga rehe ga pe mongoi ojiheva'ero. Tapenhimbohetetehei reki a'ea rehe. Nhande tihakãvondo oliveira hugwi hakã ite'varuhurame. Na jitehe Tupana'ga pohiri judeus'g̃a hugwi ojiheve'g̃a hugwi g̃a te'varuhurame g̃a jikoge'ymame ojihe. Opohi ga g̃a hugwi. A'ero kaitu po ti ga pohiri pe hugwi no pe jikoge'yma'javame ga rehe nehẽ. Pekyhyji ti gapohira hugwi a'ero. Tapejikoge'ymuhũi ti ga rehe a'ero. \p \v 22 Pehepia pe Tupana'ga reaporog̃ita. Ga pyry hete. Emo ga ombohahy g̃a pe g̃a jikoge'ymame ojihe. Pe me reki ga pyry pe ndekoro g̃waramo garemimombyryva rupi jipi. Ahaname po ti ga pohiri pe hugwi nehẽ no. \v 23 Judeus'g̃a jikoge'ymbigame po ti Tupana'ga g̃a mongoa'javi ojiheva'ero imombyryva'java g̃a pe nehẽ no. A'ereki a'ea nonhimimi Tupana'ga pe. \p \v 24 Nahã a'ero. Nhande tihakãvondo ka'gwyripeva'ea hugwi hakã mondovo imbojoapya ojipea rehe oliveira rehe. A'ero ko pyry ka'gwyripeva'ea rakã pe. Judeus'g̃arũiva'ero ko pe ka'gwyripeva'ea rakã ja. Pejikogame Tupana'ga rehe pyry pe me a'ero. Ymya pe ndapejikogi ga rehe judeus'g̃arũiva'ero g̃waramo. Ag̃wamo reki pyry pe me pejikoga g̃waramo ga rehe judeus'g̃a nemboypya javijitehe. A'ero Tupana'ga imombyryvi pe me. Po pe me ga imombyryvi koji'i tehe po ti ga imombyryvi judeus'g̃a pe nehẽ g̃a jikogame ga rehe nehẽ. A'ereki judeus'g̃a ko oliveira rakã ja. Po hakãvondogirẽ oliveira hugwi nhande imondopotara'javi akoja imbojoapypota oliveira rehe jitehe a'ea ko nonhimimi. A'ereki oliveira rakã tuhẽ nhande timondoa'ja oliveira rehe. Na jitehe judeus'g̃a jikogame Tupana'ga rehe po ti nonhimimi tuhẽ ga pe ga g̃a mongoa'javame ojiheva'ero imombyryva'javame g̃a pe nehẽ. \s1 Tupana'ga omombyry g̃a pe nhaporemo \p \v 25 Nhiirũ, tamombe'u mbatera pe me kiro tapekwaha ti javo. Ymya ko nhande ndikwahavi nanongara. Ag̃wamo reki Tupana'ga ikwahavukari nhande ve. Tamombe'u a'ea kiro pe me tape'ea'javyme ti: “Tupana'ga po ti nomombyryva'javi israelitas'g̃a pe nehẽ. Nhande ve jate ga omombyry kiro.” Tapenhimbohetei a'ea javo tehe nehẽ. Nahã ti ji imombe'ui pe me a'ero. He'yjuhu ko g̃a kiro novĩa – kiroki g̃a noangarihu ojikopotare'yma Cristo'ga rehe novĩa. Judeus'g̃arũive'g̃a ki a'e te ojikojiko Cristo'ga rehe kiro. Ogwyri pe nhaporemo po ti g̃a ojiko na'ẽ ga rehe nehẽ. \v 26 Nahã po ti israelitas'g̃a jikojikogi Cristo'ga rehe nehẽ no. A'ero po ti Tupana'ga g̃a mongopavi ojiheva'ero nehẽ. Ikwatijara Tupana'ga mombe'uhava e'i no: \q1 “Nhanembopiro'yhara'ga po ti uhu nehẽ. \q2 Judeus'g̃a cidade hugwi Sião hugwi po ti ga ruri nehẽ,” e'i. \q1 “A'ero po ti ga imombori Jacóva'ea rymymino'g̃a ndekote'varuhua judeus'g̃a ndekote'varuhua g̃a hugwi nehẽ,” e'i ikwatijara. \m \v 27 Igwete i'ei Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'gwovo: \q1 “Imomborame g̃andekote'varuhua g̃a hugwi po ti ji rekoi ji'ea rupi katu nehẽ,” e'i ikwatijara Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'gwovo. \p \v 28 Judeus'g̃a ndogweroviari ag̃wamo Tupana'ga remimombe'ua Cristo'ga mombe'ua. Nurã Tupana'ga nhimonha'ngai g̃a ndehe tambojiko ti judeus'g̃arũive'g̃a jijihe a'ero javo. A'ea ko pyry reki pe me a'ero. Emo Tupana'ga oko hete judeus'g̃a ndehe no. A'ereki ymya ga omo'emo'ẽ g̃anemboypya ojive hako. “Pe po ti jireheva'ero nehẽ,” ei ga ahe ve hako. \v 29 “Opomo'ẽ ji jijive. Tamombyry ti ji pe me nehẽ,” ei Tupana'ga hako. O'erame a'ea ga ndogwerojijyi gweaporog̃ita. Omo'ẽ tuhẽ ga g̃a ojive a'ero. Omombyry tuhẽ ga g̃a pe no. \v 30 Ymya pe napehendukatui Tupana'ga nhi'ig̃a judeus'g̃arũiva'ero. Emo Tupana'ga pe porogwety ag̃wamo judeus'g̃a hendukatue'yma g̃waramo. \v 31 Na jitehe judeus'g̃a nohendukatui Tupana'ga nhi'ig̃a ag̃wamo. Emo po ti Tupana'ga g̃a porogwety nehẽ no pe porogwetyga g̃waramo. \v 32 Yvyakotyve'g̃a ndekote'varuhupava g̃waramo Tupana'ga nohenduvukari g̃a pe onhi'ig̃a taporogwety ti ji g̃a nhaporemo nehẽ javo. \s1 Timbohete ti Tupana'ga \q1 \v 33 Tupana'ga pyry hete tuhẽ imbuhua pyryva'ea nhande ve. \q1 Heaporog̃ita katu hete ga mbatera rehe. \q1 Okwaha pa hete tuhẽ ga. \q1 Nhande ndikwahavi tuhẽ Tupana'ga reaporog̃ita. \q1 “Onhimi hete nhande ve,” xa'e nhande jupe. \p \v 34 Tupana'ga mombe'uhava e'i no: \q1 “Ndikwahahavi Tupana'ga reaporog̃ita,” e'i. \q1 “Nimog̃itahavi ga \q2 nahanahã po nde rekoi hamo jave'yma ga pe,” e'i. \q1 \v 35 “Nimondohavi ga pe \q2 tokwepy ti ga javo,” e'i ikwatijara. \q1 \v 36 A'ereki Tupana'ga oapo pa mbatera. \q1 Ga gwereko katu pa mbatera no. \q1 Gwereko ga mbatera \q2 tanhimbohete ti nhirembiapoa nhaporemo javo. \q1 Timbohete ti Tupana'ga avuirama a'ero. Amém. \c 12 \s1 Penhikwava'ẽ ti Tupana'ga pe pejikokatuavo \p \v 1 Nhiirũ, Tupana'ga nhande porogwety hete. Nurã ji ehetei pe me: Nahã po pe ndekoi a'ero hamo. Penhikwava'ẽ hete ti Tupana'ga pe pejikokatuavo. A'ero po ti ga nhimohẽhetei pe ndehe nehẽ. Nahã po pe Tupana'ga mbohetei gareheva'ero hamo penhikwava'eg̃a ga pe pejikokatuavo hamo. \v 2 Tapembopogwei ti g̃a – kiroki g̃a oko Tupana'ga remimbotare'yma rehe. Pe'ji ti Tupana'ga pe: “Ore mboheaporog̃itapyahue'ymi ti,” pe'ji ti ga pe. Pendeaporog̃itapyahurame po ti pe ikwahavi pejikovo Tupana'ga remimbotarimova'ea rehe. Garemimbotarimova'ea ko nahã: kiroki pyry hete, kiroki a'ea rehe Tupana'ga onhimohẽ, kiroki ndogwerekoi a'ea hoheva'ea pyryvamo – a'ea ko Tupana'ga remimbotarimova'ea. \p \v 3 Tupana'ga omombyry ji ve onhimoirũuka. Nurã ji ei pe me nhaporemo: Tapenhimboheteuhui ti. Pe napenani ti pejeaporog̃ita katu pejapyakakatuavo pejihe Tupana'ga pe mbojikoga g̃waramo ojihe. \p \v 4 Tamombe'u ti kiro pe me jira'oa tapekwaha ti ojo'java'ea. Jira'oa ko ojipeji. He'yi reki jira'oareheva'ea onhimongyavo jijurua, jireakwara, jipoa no. Ojoatyatyvi reki jira'oareheva'ea ikarakatuhava. Jiapyakwara pyvõ ji ahendu. Jijurua pyvõ ji nahenduvi. A'ea pyvõ ji nhi'ig̃i. Jipoa pyvõ ji ipyhygi. Jira'oa ojipejiva'ea reki. Emo gwereko paravuhu jira'oareheva'ea. Ojoatyatyvi ikarakatuhava a'ero. \v 5 Na jitehe jira'oareheva'ea'java'ero ko nhande nhimongyi Cristo'gareheva'ero nhandekovo. Emo nhande nhaporemo ko jira'oa'java'ero ojipejiva'ea'java'ero nhande jikoty'aro g̃waramo Cristo'ga pavẽi. A'ero nhande nhaporemo nhande nhomoiruamo. \v 6 Ojoatyatyvi reki nhandekarakatuhava. A'ereki ojoatyviva'ea Tupana'ga ombuhuruka nhande ve nhandekarakatuhava ga imombyryvame nhande ve. \p Po Tupana'ga nhande mbokarakatuuka imombe'gwovouka onhi'ig̃a, timombe'u hete po ti nhande hamo ga nhande mbojikogame ojihe hamo. \v 7 Po Tupana'ga nhande mbokarakatuuka ojiheve'g̃a pokogauka, tipoko po ti nhande g̃a a'ero hamo. Po Tupana'ga nhande mbokarakatuuka g̃a mbo'eavouka, timbo'e po ti nhande g̃a Tupana'ga mombe'ua rehe a'ero hamo. \v 8 Po Tupana'ga nhande mbokarakatuuka g̃a mbohoryvuka, timbohory po ti nhande g̃a a'ero hamo. Po Tupana'ga nhande mbokarakatuuka imoma'eamo mbatera ojipe'g̃a pe, tima'eg̃atu po ti nhande g̃a pe a'ero hamo tipoko ti g̃a javo. Po Tupana'ga nhande mbokarakatuuka nhande mongovouka g̃anduvihavamo, timondomondo katu po ti nhande g̃a a'ero hamo. Po Tupana'ga nhande mbokarakatuuka g̃a porogwetygauka, tiporogwety po ti nhande g̃a nhanderoryroryvamo a'ero hamo. \p \v 9 Pe'ara tehe rũi toarõ g̃a. Pearõ hete tuhẽ ti g̃a. Tapekoi ti aherekote'varuhua rehe. Ahepyryva rehe ti peko. \v 10 Penhoarõarõ hete ti a'ero. A'ereki pe penhomoirũirũ Cristo'gareheva'ero g̃waramo. Penhombohete ti nde ko ji hohe javo ojohupe. \v 11 Pejirokwa ti mbatera rehe pejivevugwee'yma. Penhimbatepota ti pepy'a pe. A'ereki nhandepojykaharete'ga remimbotarimova'ea rehe pe peko. \v 12 Peho po ti pe pejikovo Tupana'ga pyri avuirama nehẽ. A'ea mboha'uva g̃waramo ti pejoryjory. Penhimomirana ti g̃a imbohahyrame pe me. Penhi'ig̃e'ymi ti Tupana'ga pe. \v 13 Pema'ema'ẽ ti penhimbatera Cristo'gareheve'g̃a pe g̃a herekoe'ymame. Cristo'gareheve'g̃a ndug̃andurame pejipyteri pe pembuhuruka ti g̃a penhonga pe jipi g̃a nderekokatuavo. \p \v 14 Pearõe'ỹve'g̃a imbohahyrame pe me penhi'ĩ ti Tupana'ga pe tomombyry ti ga g̃a pe javo. Na tuhẽ ti pemombyryvuka g̃a pe g̃a imbohahyrame pe me. Tape'euhui ti Tupana'ga pe tombote'varuhu ti ga g̃a pe javo. Tape'euhui ti a'ea ga pe g̃a ndehe. \v 15 Ojipe'g̃a ndoryndoryvame ti pejoryjory g̃a pavẽi. G̃a jehe'orame ti g̃a pavẽi pejehe'o no. \v 16 Peko ti pejogwehegwehe. Pejihe jate rũi ti peko. Okoteheve'g̃a ndehe ti peko g̃a pokoga. Tape'euhui ti: “Akwaha pa ji mbatera.” A'ea ti tape'euhui pejive. \p \v 17 Ojipe'ga imbote'varuhurame pe me tapembote'varuhui ti ga pe pejipyge'yma ga rehe. Ojipe'g̃a epavame: “Nahanahã aherekokatua”, nahã ti peko katu a'ero. \v 18 Pejirokwa hete ti ojipe'g̃a nderekokatupava. \v 19 Nhiirũ, tapejipygi ti ojipe'g̃a ndehe. Na ti Tupana'ga pe ndepygi g̃a ndehe nehẽ imbohahyavo g̃a pe nehẽ. A'ereki ikwatijara e'i Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'gwovo. \q1 “Jihi po ti g̃a ndepy g̃a ndehe nehẽ \q2 – kiroki g̃a ombohahy ojipe'g̃a pe,” ei ga. \q1 “Jihi po ti ambohahyuka g̃a pe a'ero nehẽ,” ei nhandepojykaharete'ga, ei ikwatijara. \m \v 20 Nahã ti peko a'ero ikwatijara hendukatuavo. A'ereki ikwatijara e'i: \q1 “Po ty'ara pearõe'ỹve'g̃a jukai \q2 pemondo ti mbatera g̃a pe to'u ti g̃a javo. \q1 Po g̃a ygweiramo \q2 pemondo ti yhya g̃a pe toy'u g̃a. \q1 Pe g̃a nderekokaturame \q2 po ti g̃a ndipoyjayjari okote'varuhuagwera rehe nehẽ,” e'i ikwatijara hako. \m \v 21 G̃a ndekote'varuhurame pe me tapekote'varuhui ti g̃a pe pejipyge'yma g̃a ndehe. Peko katu ti g̃a pe a'ero g̃andekote'varuhua hugwi g̃a mbopohiruka. \c 13 \s1 Pehendu katu ti penduvihava'g̃a \p \v 1 Pe me nhaporemo ji ei: Pehendu katu ti penduvihava'g̃a. A'ereki Tupana'ga omongo g̃a penduvihavamo. Po Tupana'ga nomongoi nhanderuvihava'g̃a nhande ve, a'ero po nianderuvihavi a'ero hamo. \v 2 Penduvihava'g̃a nendukatue'ymame pe napehendukatui Tupana'ga nhi'ig̃a a'ero. A'ereki gaha omongo g̃a penduvihavamo. Penduvihava'g̃a nendukatue'ymame po ti pe ikwahavi hahya nehẽ. \v 3 Pe ndekokaturame pe ndapekyhyji penduvihava'g̃a hugwi. Emo pe ndekote'varuhurame pe pekyhyji g̃a hugwi a'ero. Pekyhyjipotare'ymame penduvihava'g̃a hugwi peko katu tuhẽ ti. A'ero po ti ga pe mbohetei nehẽ. \v 4 A'ereki Tupana'ga omongo ga pe pokogauka. Emo pe ndekote'varuhurame pekyhyji ti ga hugwi a'ero. A'ereki ga okwaha imbohahyavo ahe ve. A'ereki Tupana'ga omongo ga tombohahy ti g̃a okote'varuhuve'g̃a pe javo. \v 5 Nurã ti pehendu katu penduvihava'g̃a a'ero tombohahyukaryme ti Tupana'ga nhande ve javo. Pe pekwaha pejiyvyteri pe no. “Po ahe g̃wendu katu g̃a hamo,” pe'e tuhẽ pe pejiyvyteri pe. Nurã ti pehendu katu penduvihava'g̃a. \p \v 6 Na jitehe po pe imondoi itambere'ia g̃a pe hamo g̃a imono'og̃ukarame. A'ereki Tupana'ga g̃a mondouka pe pyri g̃a mboporavykyavo tohepia katu ti g̃a g̃a javo. \v 7 Nurã ti pemondo katu itambere'ia g̃a pe g̃a imono'og̃ukarame. Pemondo ti pejeaporog̃ita imohina penduvihava'g̃a ndehe. \s1 Pejogwereko katu ti \p \v 8 Nahã po pe peko hamo: Pemondo pa ti ikwepykava ojipe'g̃a pe te'iyme ti g̃a pe me a'ero: “Napembuhurihu pe ore ve.” Nahã po pe peko hamo no: Peko katu hete ti pejogwehe pejogwerekokatuavo avuirama. Kiroki g̃a oko ojipe'g̃a ndehe – g̃a ko g̃wendu katu Moisésva'ea remimbo'eagwera. \v 9 A'ereki aheremimbo'eagwera e'i: \q1 “Taperekoi ti ojipe'g̃a nembireko'g̃a. \q1 Tapejukai ti ojipe'g̃a,” e'i. \q1 “Tapemimuhũi ti ojipe'g̃a mbatera. \q1 Tapepotarahivuhui ti ojipe'g̃a mbatera,” e'i aheremimbo'eagwera. \m Aheremimbo'eagwera nhaporemo reki e'i: \q1 “Erenhiarõ hete nde. \q2 Na jitehe ti earõ hete ejikotyve'g̃a,” e'i aheremimbo'eagwera ikwatijara. \m \v 10 A'ereki g̃a ndehe nhande rekorame nhande nimbote'varuhui g̃a pe. Nahã reki nhande hendukatupavi aheremimbo'eagwera a'ero nhande rekorame g̃a ndehe. \p \v 11 Pejirokwa ti a'ea rehe Jesus Cristo'ga jivyhava imboha'uva g̃waramo. A'ereki ag̃wamo ira'agwe hĩ gajivyhava. Ymya nhandejikogypyrame Cristo'ga rehe nhande ei: “Kotihĩ po ti Jesus'ga jivyri nehẽ.” Ag̃wamo kaitu ira'agwe gajivyhava. Pejirokwa tuhẽ ti a'ero. Ojivyrame po ti ga nhande rerohoi yvagi pe nehẽ. \p \v 12 Tamombe'u ti ojo'java'ea pe me a'ero. Ypytunahiva ko ite'varuhu nhande ve. Ypytuna javijitehe ag̃wamova'ea ko ite'varuhu. Ko'ema reki ikatu nhande ve. Ko'ema javijitehe po ti ikaturamo aerẽva'ea nehẽ. Cristo'ga jivyrirẽ po ti ikatuheteramo nehẽ. Momina g̃werĩ kiro ag̃wamova'ea ypytuna'java'ea nhande hugwi. Nurã ti xako te'varuhu pi a'ero. Ko'eg̃werĩa ja ko Cristo'ga ojivy g̃werĩ. Nurã ti xako katu ga'java'ero. \v 13 Kojahua rupi ahe oko katu tohepia ti g̃a jirekokatua javo. Kojahuarupive'g̃a javijitehe ti xako katu no. Tape'upe'ui ti ahemboheagwyryva'ea kag̃witig̃a pejeagwyryve'ymamo. Taperekoi ti ojipe'g̃a nembireko'g̃a. Peakwaha ti. Tapejogwayvaruhui ti. Tapenhimyrõi ti ojipe'g̃a ndehe. \v 14 Penhimongo ti Jesus Cristo'ga ja ga pavẽi pejikovo. Tapembopogwei ti pejeaporog̃itate'varuhua rehe penhimimbotarimova'ea rehe. \c 14 \s1 Tape'ete'varuhui ti penhiirũ'g̃a pe \p \v 1 Kiroki g̃a ndokwahakatui ve Cristo'ga nhi'ig̃a ojikogame ga rehe – peko ti g̃a ndehe g̃a mbuhuruka pejipyteri pe. Emo tapenhi'ig̃ayvari ti g̃a. \v 2 A'ereki jara'g̃a e'i: “Pyry Tupana'ga pe ahe i'upavame mbatera.” Jara'g̃a ki a'e te – kiroki g̃a ndokwahakatui ve Cristo'ga nhi'ig̃a – g̃ahã e'i: “Ndapyryvi Tupana'ga pe ahe i'uuhui mbiara.” \v 3 Kiroki g̃a o'u pa mbatera – togwerekomemuayme ti g̃a jara'g̃a g̃a mbiara ue'ymame. Mbiara ue'ỹve'g̃a na jitehe te'iuhuyme ti jara'g̃a pe pe'u paravuhu pe mbatera javo. A'ereki Tupana'ga e'i mbatera upave'g̃a pe: “G̃a ko jireheve'g̃a.” \v 4 Tape'ei ti g̃a pe: “Peko te'varuhu pe.” A'ereki g̃a pendeheve'g̃a rũi. G̃anduvihava'ga po ti e'i g̃a pe. G̃a ndekokaturame po ti ga ei pepyry pe javo. G̃a ndekote'varuhurame po ti ga ei peko te'varuhu pe javo. Tupana'ga po ti e'i tuhẽ ojiheve'g̃a pe: “Peko katu pe.” A'ereki nhandepojykaharete'ga g̃a mongo katu g̃a nderekovo. \p \v 5 Jara'g̃a e'i: “Kirog̃we ko dia huvihavuhua ojipea hohe,” ei g̃a. Jara'g̃a ki a'e te e'i: “Na rũi. Ndojoavyavyi a,” ei g̃a. Nahã ji ei pe me a'ero. Pehe po pekwaha hete pejiyvyteri pe hamo. \v 6 Kiroki g̃a e'i diaruvihavuhua pe – g̃a e'i: “A'ea rupi timbohete Tupana'ga.” Kiroki g̃a o'u mbiara jipi – g̃a o'u timbohete ti Tupana'ga javo no. A'ereki g̃a e'i Tupana'ga pe: “Ndepyry hete nde imbuhuruka mbiara ore ve.” Kiroki g̃a ndo'ui mbiara – g̃a ndo'ui a'ea timbohete Tupana'ga javo. Ojipea i'urame g̃a ei Tupana'ga pe a'ero: “Ndepyry hete nde imbuhuruka ore ve.” \v 7 Nhanemanoe'ymame nhande ndia'ei: Xako ti nhande nhaneremimbotarimova'ea rehe. Nhanemanorame na jitehe nhande ndia'ei a'ea. \v 8 Nhanemanoe'ymame nhande ei: Xako ti nhandepojykaharete'ga remimbotarimova'ea rehe. Nhanemanorame a'ea jitehe nhande ei. Nhande ko nhandepojykaharete'gareheva'ea a'ero nhanemanoe'ymame nhanemanorame no. \v 9 A'ereki Cristo'ga okwera omanoa hugwi tako ti ji g̃apojykaharetero javo omanoe'ỹve'g̃a pojykaharetero omanove'g̃a pojykaharetero no. \p \v 10 Oro pe mbiara ue'ỹva'ero, maraname pe euhui penhirũ'g̃a pe Tupana'gareheve'g̃a pe peko te'varuhu pe javo? Oro pe no mbatera upava'ero, maraname pe penhiirũ'g̃a nderekomemui naerũ? A'ereki Tupana'ga jate okwaha javo a'ea pe. Nhande ve nhaporemo po ti ga e'ie'i nhandereaporog̃ita pe nehẽ. \v 11 A'ereki ikwatijara e'i: \q1 “Tupana'ga e'i: \q1 ‘G̃a nag̃anani po ti ji mbohetei nehẽ \q2 ndepyry hete nde javo. \q1 E'i pa po ti g̃a ji ve nehẽ \q2 nde ko Tupanetero javo ji ve nehẽ,’ ei ga. \q1 ‘A'iti tuhẽ, a'e ji pe me,’ ei Tupana'ga,” e'i ikwatijara. \p \v 12 Nhande nhaporemo po ti imombe'ui nhandereaporog̃ita Tupana'ga pe a'ero nehẽ. \s1 Tapembote'varuhui penhiirũ'g̃a \p \v 13 Tape'jia'javuhui ti ojohupeupe peko te'varuhu pe javo. Nahã po pe'ji hamo: “Xakote'varuhuyme ti timbote'varuhuyme nhaneirũ'g̃a nehẽ,” pe'ji po pe hamo. \v 14 Mbatera nhaporemo pyry reki. Pyry nhande i'ui mbiara a'ero. A'ea tuhẽ Jesus'ga okwahavuka hete ji ve okovo ji pavẽi. Po ojipe'g̃a japyakai mbiara rehe ite'varuhu ahe i'ui javo novĩa, a'ero po g̃a pe ite'varuhu tuhẽ g̃a i'urame. \v 15 Po ti g̃a hepiagi pe i'urame g̃wia, a'ero po ti g̃apy'a rekotehei pe ndehe nehẽ. Po ti pe g̃apy'a mongotehei i'gwovo g̃waramo, a'ero po ti pe ndaperekokatui g̃a okoe'yma g̃a ndehe. Tapembote'varuhui ti nanongara'g̃a a'ero mbiara gwove'ỹ ga pyri. A'ereki Cristo'ga omano g̃a ndepyga. \v 16 Pe'ji po pe pejohupe: “Nahanahã xako. A'ereki a'ea ko pyry nhande ve,” pe'ji po pe novĩa. Emo ojipe'g̃a erame ite'varuhu nanongara pe, a'ea rehe ti tapekoi a'ero te'ite'varuhuyme ti g̃a javo. \v 17 Tupana'gareheva'ero nhande ndia'ei: “G̃wig̃wia ti ti'uyme. G̃wia ti ti'u.” Ndia'ei ko nhande nanongara pe. “Xako katu ti. Xajogwereko katu ti no,” xa'e nhande. “Tianderoryrory ti. A'ereki Tupana'ga ra'uva nhande mbohory jipi,” xa'e nhande. \v 18 Nahã nhande rekorame Cristo'ga remimbotarimova'ea rehe Tupana'ga nhimohemi nhande rehe. Ojipe'g̃a e'i nhande ve no: “Pepyry hete pe pejikokatuavo.” \p \v 19 Nurã ti xajirokwa nhandejogwerekokatuavo nhanenhombojikoheteavo Cristo'ga rehe nehẽ. \v 20 Pyry nhande i'upavi mbatera novĩa. Emo ite'varuhu nhande mbatera ui g̃a pyri – kiroki g̃a e'i: “Ite'varuhu ahe i'urame g̃wihã.” I'urame po nhande g̃a mbote'varuhui a'ero. Tapembote'varuhui ti nanongara'g̃a Tupana'gareheve'g̃a a'ero g̃wia ue'yma g̃a pyri. \v 21 Kiro pyry nhande ndi'ui mbiara nanongara'g̃a pyri a'ero. Pyry nhande ndi'ui vinho g̃a pyri g̃a erame ite'varuhu jupe. Ojipea pe g̃a erame ite'varuhu jupe no pyry nhande pohiri jugwi nhande rekorame g̃a pyri timbote'varuhuyme ti nhaneirũ'g̃a javo. \p \v 22 Penembiroviara ti tapemombe'uuhui ojipe'g̃a pe a'ero. Pekwaha ti a'ea Tupana'ga pavẽi jate. Pe'ji po pe: “Pyry po ti ji rekoi nahanahã nehẽ,” pe'ji po pe. Nahã pejikorame po pe ndoryvamo a'ero peji'ee'ymame pejiyvyteri pe nehẽ: “Ndapyryvi reki nahã ji rekorame.” \v 23 Po g̃a e'i: “Mara'ngu po pyryvamo ji mbiara i'ui?” Nanongara'g̃a i'urame Tupana'ga e'i ite'varuhu g̃a pe. A'ereki g̃a nde'i: “Ajiko ji Jesus'ga rehe. Nurã ko pyry ji i'ui.” A'ea g̃a nde'i. Oko te'varuhu reki g̃a a'ero o'ee'ymame: “Pyry ji rekoi nahã Cristo'gareheva'ero.” \c 15 \s1 Timbohory ti ojipe'g̃a \p \v 1 Nhandejikokaturame Cristo'ga rehe tipoko po nhande jara'g̃a hamo – kiroki g̃a ndokwahakatui ve ojikoga Cristo'ga rehe. Xakoyme ti nhande nhanderemimbotarimova'ea rehe jate nhanenhimbohoryva. \v 2 Nhaneirũ'g̃a po nhande g̃a mbohory hamo tapyry ti g̃a pe javo. A'ero po ti g̃a jikokatui Cristo'ga rehe nehẽ no. \v 3 A'ereki Cristo'ga vehevi nonhimbohoryvi no. Ikwatijara omombe'u Cristo'ga ga nhi'ig̃ame Tupana'ga pe. “‘G̃a ete'varuhurame nde ve g̃andekote'varuhua ji kwai,’ ei ga,” e'i ikwatijara. \v 4 Tupana'ga okwatijarukaruka ahe ve hako penembikwatijara nhaporemo ti tombo'embo'e aerẽve'g̃a javo hako. Aherembikwatijara nhande mbo'embo'e a'ero nhande monhimomiranama. A'ea nhande mbo'e nhande mbohoryva no. A'ero nhande ei: A'iti tuhẽ po ti pyryvamo nhande ve nehẽ. \p \v 5 Tupana'ga tuhẽ nhande monhimomirana jipi. Gaha nhande mbohory no. Tombojo'jajo'ja ti ga pendeaporog̃ita a'ero pe mbojogwerekokatuavo Jesus Cristo'ga rupi pe horame. \v 6 Pejikoty'aro g̃waramo po ti pe Tupana'ga mbohetei a'ero nehẽ nhandepojykaharete'ga ruva'ga Jesus Cristo'ga ruva'ga. \s1 Judeus'g̃arũive'g̃a ombohete Tupana'ga \p \v 7 Peko hete ti ojogwehe. A'ereki Cristo'ga oko hete pe ndehe. Pe ndekorame ojogwehe po ti ojipe'g̃a ei nehẽ: “Tupana'ga ko pyry hete. A'ereki gareheve'g̃a oko hete ojogwehe,” e po ti g̃a Tupana'ga mboheteavo nehẽ. \v 8 Kiro ji ei pe me: Cristo'ga uhu yvya koty imombyryva judeus'g̃a pe raikwehe. A'ereki Tupana'ga e'i judeus'g̃a namonhava'ea pe hako: “Tamondo ti Cristo'ga pe pyri tomombyry ti ga pe me javo,” ei Tupana'ga hako. Nurã Cristo'ga ruri a'ero tanhi'ĩpo'ru ti Tupana'ga javo. Igwete ga ei: “A'ero po ti g̃a ei nehẽ: ‘Tupana'ga nopiriani g̃wembi'ea jipi,’ e po ti g̃a nehẽ,” ei Cristo'ga raikwehe. \v 9 Cristo'ga uhu imombyryva judeus'g̃a pe judeus'g̃arũive'g̃a ti tombohete Tupana'ga javo no. “Tombohete ti g̃a ga oporogwetyga rehe,” ei ga. Aherembikwatijara e'i no. A'ereki omombe'u Cristo'ga nhi'ig̃a Tupana'ga pe hako. \q1 “Judeus'g̃arũive'g̃a pyteri pe po ti ji ei nehẽ \q2 ndepyry hete nde javo. \q1 Orombohete po ti ji nhinhimby'yita nde ve nehẽ,” e'i ikwatijara Cristo'ga nhi'ig̃a mombe'gwovo hako. \p \v 10 Ojipeva'ea rembikwatijara e'i no: \q1 “Judeus'g̃arũiva'ero ti pejoryjory Tupana'ga remimo'ẽhara'g̃a pavẽi judeus'g̃a pavẽi,” e'i aherembikwatijara. \p \v 11 Ojipeva'ea rembikwatijara e'i no: \q1 “Judeus'g̃arũiva'ero ti pembohete nhandepojykaharete'ga. \q1 Ojipendyhyga'g̃a nhaporemo ti tombohete ga,” e'i aherembikwatijara. \p \v 12 Isaíasva'ea okwatija Cristo'ga mombe'ujipeavo no hako. \q1 “Jesséva'ea rymymino'ga po ti ojihu yvyakotyva'ero nehẽ. \q1 Judeus'g̃arũive'g̃a nduvihavamo po ti ga rekoi nehẽ. \q1 ‘Gaha po ti nhande reroho yvagi pe nehẽ,’ e po ti judeus'g̃arũive'g̃a nehẽ,” ei ahe ikwatija hako. \p \v 13 Tupana'ga pe mbo'e penderohoag̃wama rehe no. Ga po ti tapembohory hete inog̃atuavo pepy'a nehẽ. A'ereki pe pejiko ga rehe. Igwaigwavete po ti Tupana'ga ra'uva pe mbo'embo'ei. A'ero po ti pe ei nehẽ: “Uhu tuhẽ po ti ga nhande rerogwovo yvagi pe nehẽ,” pe'e po ti pe nehẽ. \s1 Paulova'ea poravykyagwera judeus'g̃arũiva'ea pe \p \v 14 Nhiirũ, jihi ko opokwaha hete. Pepyry hete pe. Pekwaha hete pe mbatera no. Penhomog̃ita kwaha pe no. \v 15 Emo ji akwatijaruka pe me tapekwahava'ja ti mbatera javo. Namombe'unhimimi ji imondovouka pe me a'ero. A'ereki Tupana'ga omombyry ji ve. \v 16 Ga ji mboporavyky Jesus Cristo'ga pe judeus'g̃arũive'g̃a pokoguka ji ve. Ikwava'ẽhara'g̃a omombe'umbe'u Tupana'ga nhi'ig̃a judeus'g̃a pe. Na jitehe ji imombe'umbe'ui kiro Tupana'ga remimombe'upyryva judeus'g̃arũive'g̃a pe Cristo'ga mombe'gwovo. Amombe'u ji g̃a pe takwava'ẽ ti ji g̃a Tupana'ga pe javo. G̃a ndehe po ti Tupana'ga nhimohẽhetei nehẽ Tupana'ga ra'uva g̃a mombyryvame nehẽ. \p \v 17 Jesus Cristo'ga okovo g̃waramo ji pavẽi jiroryrory hete ji jiporavykyrame Tupana'ga pe. \v 18 Amombe'u po ti ji pe me jiporavykyagwera. Emo Cristo'ga remimboporavykyagwera jate po ti ji imombe'ui pe me nehẽ. A'ea ji namombe'unhimimi. A'ereki Cristo'ga ji poko hete ji mboporavykyavo Tupana'ga pe. A'ero ji imombe'ui Tupana'ga nhi'ig̃a judeus'g̃arũive'g̃a pe tohendu katu ti g̃a javo. Amombe'umbe'u ji g̃a pe. Ako katu ji g̃apyteri pe no. \v 19 Tupana'ga ra'uva ombuhu opopoakara ji ve. A'ero ji hepiukari g̃a pe ahemonhimomby'aheteva'ea. Nurã g̃a hendukatui Tupana'ga nhi'ig̃a. Amombe'umbe'u ji Tupana'ga remimombe'ua g̃a pe a'ero Cristo'ga mombe'gwovo. Jerusalém me na'ẽ ji ga mombe'ui g̃a pe. Pea hugwi ji hoi a'ero pea rupi. Ambojoapiapi ji jigwovo cidades pe ga mombe'gwovo g̃a pe. Aerẽ ji hoi Ilíriapeve'g̃a gwyri pe no. \v 20 A'ereki ji ajirokwa Cristo'ga mombe'gwovo g̃a pe pevo – perope g̃a nohenduvi ve Cristo'ga mombe'ua. Jihi ndahoi Cristo'ga mombe'gwovo g̃a pyri – perope ojipe'g̃a omombe'u jipe Cristo'ga g̃a pe. Nanongara'g̃a ji nambo'ei jipi. \v 21 Ikwatijara e'i no: \q1 “Ojipe'g̃a nomombe'ui ve ga g̃a pe. \q2 Emo po ti g̃a okwaha tuhẽ ga nehẽ. \q1 Kiroki g̃a nohenduvi ve \q2 – okwaha po ti g̃a ga nehẽ,” e'i ikwatijara. \s1 Paulova'ea oho pota Romapeva'ea pyri \p \v 22 Ymyagwera jate ji hopotarahivamo pe pyri novĩa. Emo ji ahoaho ojipe'g̃a pyri. A'ero tehe ji ndahoi ve pe pyri. \v 23-24 Ag̃wamo reki ji amombe'u pa Cristo'ga avove'g̃a pe. A'ero po ti ji hoi Espanhapeve'g̃a gwyri pe. Ji kwavame po ti ji pytai pe ndepiaga nehẽ. A'ereki ymyahũ ji porepiapotaramo pe ndehe. Apytaahi'vi po ti ji pe pyri nehẽ jiroryroryvamo pe ndehe nehẽ. A'ero po ti pe ji pokogi nehẽ ji mondovouka pea rupi nehẽ. \p \v 25 Kirog̃we po ti ji hoi na'ẽ Jerusalém me tapoko ti Cristo'gareheve'g̃a pevo. \v 26 A'ereki g̃a pe Macedôniapeve'g̃a gwyripeve'g̃a Cristo'gareheve'g̃a omono'ono'õ itambere'ia. Na jitehe Gréciapeve'g̃a gwyripeve'g̃a omono'ono'õ itambere'ia g̃a pe. “Timondouka ti itambere'ia Jerusalém me Cristo'gareheve'g̃a pe imbatere'ỹve'g̃a pe,” ei g̃a ojohupe. G̃anemimbuhura po ti ji herohoi kiro heja g̃a pe a'ero nehẽ. \v 27 G̃wemimbotarimo tehe g̃a omondouka imombyryva Jerusalémmeve'g̃a pe judeus'g̃a pe. “Timondouka po nhande mbatera g̃a pe hamo,” ei g̃a raikwehe. A'iti tuhẽ. A'ereki judeus'g̃a ojikwe omombyry g̃a pe judeus'g̃arũive'g̃a pe Cristo'ga mombe'gwovo g̃a pe. Igwete g̃a jikogi Cristo'ga rehe raikwehe Macedôniapeve'g̃a Gréciapeve'g̃a no. Kiro pyryvamo g̃a imondoukari ombatera judeus'g̃a pe ikwepyga a'ero. A'ereki judeus'g̃a pyryvipe g̃a pe Cristo'ga mombe'gwovo g̃a pe. \v 28 Kiro po ti ji herohoi g̃anemimbuhura itambere'ia heja Jerusalémmeve'g̃a pe a'ero nehẽ. Hejapavame po ti ji hona'ẽi pe pyri pe ndepiaga nehẽ jihorame Espanhapeve'g̃a gwyri pe nehẽ. \v 29 Cristo'ga omombyry hete ji ve. Ji horame pe pyri po ti ga imombyryhetei pe me nehẽ no. A'ea ji akwaha hete. \p \v 30 Nhiirũ, xajiko nhande nhandepojykaharete'ga rehe Jesus Cristo'ga rehe. Nhandejopy'a ja nhande no. A'ereki Tupana'ga ra'uva nhande mongoi nhandejopy'a ja. Nurã ji ehetei pe me a'ero: Ji ja ti penhi'ĩ hete Tupana'ga pe ji repyga. \v 31 Nahã ti pe'ji ga pe: “Apĩ, ea'ngu ti Paulo'ga ga horame Judéiapeve'g̃a gwyri pe tojukayme ti g̃a ga pevo. A'ereki g̃a ndojikogi Cristo'ga rehe,” pe'ji ti ga pe. “Kiro po ti Paulo'ga herohoi judeus'g̃arũive'g̃a itambere'ia Cristo'gareheve'g̃a pe judeus'g̃a pe Jerusalém me nehẽ. Ga herohorame g̃a pe embohoryory ti g̃a judeus'g̃arũive'g̃a itambere'ia rehe topyhy ti g̃a Paulo'ga hugwi javoji,” pe'ji ti Tupana'ga pe ji repyga, a'e hete ji pe me. \v 32 A'ero po ti ji roryheteramo ji horame pe pyri nehẽ Tupana'ga ji mondoukarame pe pyri nehẽ. A'ero po ti pe ji mbohoryhetei nehẽ no. \v 33 Tupana'ga onog̃atue'ymi nhandepy'a. Tapendereko katu pa ti ga a'ero nehẽ. Na tuhẽ. \c 16 \s1 Paulova'ea omondouka onhi'ig̃a g̃wembikwahava'ea pe \p \v 1 Tamombe'u ti pe me Febehẽa nhaneirũhẽa. Hẽa ko Jesus'gareheve'g̃a ndepiakatuhara'g̃a pokoharamo oko cidade de Cencréia pe. Pyry hete ko hẽa. \v 2 Hẽa rurame pe pyri pembuhu ti hẽa penhonga pe pejikokatuavo hẽa pe. A'ereki hẽa ojiko hete nhandepojykaharete'ga rehe. Nanongara'g̃a po nhande timbuhuruka tuhẽ nhande pyri hamo nhande Cristo'gareheva'ero g̃waramo hamo. Hẽa herekoe'ymame mbatera pemondomondo ti hẽa pe a'ero. A'ereki hẽa jitehe opokopoko jara'g̃a jipi. Hẽa ji poko ikwehe no. Nurã ti pepoko hẽa imondovo hẽa pe mbatera nehẽ. \q1 \v 3 Tamondouka ji nhinhi'ig̃a Priscilahẽa pe hẽarembireko'ga pe no Áquila'ga pe. G̃a oporavyky ji pavẽi Jesus Cristo'ga mombe'gwovo ikwehe. \v 4 Ji repyga g̃a omano gwerevi onhia'ngue'yma ikwehe tomanoyme ti Paulo'ga javo ikwehe. A'e ji g̃a pe kiro: “Pepyry hete pe.” Judeus'g̃arũive'g̃a na jitehe e'i – kiroki g̃a onhimono'õ jipi Cristo'gareheva'ero. G̃a nhaporemo e'i Áquila'g̃a pe: “Pepyry hete pe Paulo'ga a'nguavo.” \q1 \v 5 Tamondouka ji nhinhi'ig̃a g̃a pe no – kiroki g̃a onhimono'õ Cristo'gareheva'ero Áquila'g̃a nonga pe. \q1 Tamondouka ti nhinhi'ig̃a Epêneto'ga pe no. Jipy'a ja hete ga. Ga na'ẽ ko ojiko Cristo'ga rehe Ásiapeve'g̃a gwyri pe ikwehe. \q1 \v 6 Tamondouka ji nhinhi'ig̃a Mariahẽa pe. Hẽa oporavyky hete pe pokoga raikwehe. \q1 \v 7 Tamondouka ji nhinhi'ig̃a Andrônico'ga pe Juniashẽa pe no. G̃a ko jire'yja'g̃a judeus'g̃a. Orojogwereko ore cadeia pype ikwehe. Jijikoga renonde g̃a jikogi Cristo'ga rehe. G̃a ko ojipe'g̃a hohe Cristo'ga moirũhara'g̃a pyteri pe. \q1 \v 8 Tamondouka ji nhinhi'ig̃a Amplíato'ga pe no. Jipy'a ja hete ga Cristo'gareheva'ero. \q1 \v 9 Tamondouka ji nhinhi'ig̃a Urbano'ga pe no. Nhande ja ga poravykyi tamombe'u ti Cristo'ga g̃a pe javo. Estáquis'ga pe ji imondoukari nhinhi'ig̃a no. Jipy'a ja hete ga. \q1 \v 10 Tamondouka ji nhinhi'ig̃a Apeles'ga pe no. Onhimomirana ga hahya pe opohire'yma Cristo'ga hugwi. \q1 Tamondouka ji nhinhi'ig̃a Aristóbulo'ga rongapypeve'g̃a pe no. \q1 \v 11 Tamondouka ji nhinhi'ig̃a Herodião'ga pe. Jire'yja'ga ko ga judeu'ga. \q1 Tamondouka ji nhinhi'ig̃a Narciso'ga rongapypeve'g̃a pe no – kiroki g̃a ojiko Cristo'ga rehe. \q1 \v 12 Tamondouka ji nhinhi'ig̃a Trifenahẽa pe no Trifosahẽa pe no. G̃a oporavyky hete nhandepojykaharete'ga pe. \q1 Tamondouka ji nhinhi'ig̃a Pérsidehẽa pe. Jipy'a ja hete hẽa. Hẽa oporavyky hete tuhẽ nhandepojykaharete'ga pe no. \q1 \v 13 Tamondouka ji nhinhi'ig̃a Rufo'ga pe. Ojipe'g̃a hohe ko ga pyry hete Cristo'gareheva'ero. Gayhẽa pe ji imondoukari nhinhi'ig̃a no. Jihya ja ko hẽa ji rerekokaturo g̃waramo. \q1 \v 14 Tamondouka ji nhinhi'ig̃a Asíncrito'ga pe no Flegonte'ga pe no Hermes'ga pe Pátrobas'ga pe Hermas'ga pe g̃apyrive'g̃a pe no nhaneirũ'g̃a. \q1 \v 15 Tamondouka ji nhinhi'ig̃a Filólogo'ga pe Júliahẽa pe no Nereu'ga pe garendyrahẽa pe no Olimpas'ga pe no g̃apyrive'g̃a pe nhaporemo no Cristo'gareheve'g̃a. \q1 \v 16 Penho'anhuvanhuvã ti penhoiruamo. Ojipendyhyga'g̃a nhaporemo – kiroki g̃a onhimono'õ jipi Cristo'gareheva'ero – g̃a omondouka onhi'ig̃a pe me. \s1 Mbapavamo Paulova'ea omog̃ita ahe \p \v 17 Nhiirũ, kiro ji ehetei pe me. Pehepia ti g̃a pejipe'avo g̃a hugwi – kiroki g̃a g̃a mbojogwayvayvaruka. “Pembo'eagwera ndapyryvi,” ei g̃a. “Ore po ti pe mbo'e nehẽ,” ei g̃a. G̃anhi'ig̃a rendukaturame po ahe ndojikokatua'javi Cristo'ga rehe a'ero. Pejipe'a ti g̃a hugwi, a'e ji. \v 18 Nanongara'g̃a ndokoi nhandepojykaharete'ga remimbotarimova'ea rehe Cristo'ga remimbotarimova'ea rehe. G̃wemimbotaruhua rehe g̃a ndekoi. Onhi'ig̃atu tehe g̃a ojipe'g̃a mboheteteheavo g̃a moandyandyita – kiroki g̃a nonhimombaragwahavi g̃andekote'varuhuva'ea rehe. \v 19 Pehe reki pehendu katu Cristo'ga mombe'ua. Ojipe'g̃a nhaporemo okwaha penemiendukatua. Nurã ji roryroryvamo pe ndehe. A'e ji pe me a'ero: Peko katu kwaha ti, a'e ji. Tapekote'varuhukwahavi ti, a'e ji pe me no. \p \v 20 Tupana'ga onog̃atue'ymi nhandepy'a. Ga po ti kotihĩ omombi pe hugwi Satanás'ga popoakara anhag̃a ruvihavuhu'ga popoakara nehẽ. Pe po ti Satanás'ga hoheramo a'ero nehẽ. \p Nhandepojykaharete'ga Jesus Cristo'ga ti tomombyry pe me. \p \v 21 Timóteo'ga – ga oporavyky ji pavẽi – ga omondouka onhi'ig̃a pe me. Na jitehe Lúcio'ga omondouka onhi'ig̃a Jasão'ga pavẽi Sosípatro'ga pavẽi. Jire'yja'g̃a ko g̃a judeus'g̃a. \p \v 22-24 Gaio'ga omondouka onhi'ig̃a pe me no. Garonga pype ji ruvi kiro. Garonga pype jitehe Cristo'gareheve'g̃a onhimono'ono'õ jipi. Erasto'ga omondouka onhi'ig̃a pe me no. Gaha gwereko katu itambere'ia cidadepeve'g̃a nduvihava'g̃a pe. Quarto'ga nhaneirũ'ga omondouka onhi'ig̃a pe me no. \p Ji ko Tércioramo. Jihi akwatija koha Paulo'ga repyga. Cristo'gareheva'ero ji amondouka nhinhi'ig̃a pe me no. \s1 Paulova'ea ombohete Tupana'ga \p \v 25 Timbohete ti Tupana'ga. Gaha pe mbojiko hete Cristo'ga rehe. A'ea pe ko ji ei jipi ji imombe'urame Tupana'ga remimombe'upyryva Cristo'ga mombe'gwovo g̃a pe. A'ea Tupana'ga okwahavuka yvyakotyve'g̃a pe ag̃wamo. Ymyagwera jate ga ndokwahavukari a'ea ahe ve. A'ero onhimi ahe ve. \v 26 Ag̃wamo ki a'e te ikwatijara okwahavuka pa nhande ve – kiroki ikwatijara Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'uharava'ea okwatija hako. A'ereki ag̃wamo Tupana'ga okoe'ymive'ga e'i: “Akwahavuka ji kiro ojipendyhyga'g̃a pe nhaporemo tojiko pa ti g̃a Cristo'ga rehe ga rendukatuavo,” ei Tupana'ga. \p \v 27 Tupana'ga jate okwaha hete. Gaha jate ko Tupanetero. Timbohete ti ga avuirama a'ero. A'ereki Jesus Cristo'ga omboheteuka ga nhande ve. Na tuhẽ. Amém.