\id HEB - Tenharim NT (Kagwahiva) -Brazil 1996 (DBL -2013) \h Hebreus \toc1 Ahe omombe'u Hebreusva'ea pe \toc2 Hebreus \toc3 He \mt1 AHE OMOMBE'U HEBREUSVA'EA PE \mt2 Carta aos Hebreus \ip Ojipea hebreusva'ea rera israelitas. Israelitasva'ea ko Israelva'ea rakykwepoharava'ea. \ie \c 1 \s1 Tupana'ga ra'yra'ga \p \v 1 Ymyahũ Tupana'ga ei onhi'ig̃a mombe'uharava'ea pe yvyakotyva'ea pe hako: “Pemombe'u ti jireaporog̃ita pende'yja'g̃a pe,” ei Tupana'ga. \p A'ero ganhi'ig̃a mombe'uharava'ea imombe'ui ganhi'ig̃a gwe'yjava'ea pe nhaneramonhava'ea pe hebreusva'ea pe israelitasva'ea pe hako. Manamenameuhũa rupi Tupana'ga ikwahavukara'ja'javi ojeaporog̃ita onhi'ig̃a mombe'uharava'ea pe he'yjuhuva'ea pe. Hajihejiheva'ea rupi ga ikwahavukari ahe ve. “Hebreus'g̃a ti ji kwahavi jireaporog̃ita kwahavame nehẽ,” ei ga ahe ve. \p A'ero ganhi'ig̃a mombe'uharava'ea ga kwahavukari nhaneramonhava'ea pe gareaporog̃ita mombe'urame ahe ve. Nahã ko ymyahũ hako. \p \v 2 Ag̃wamo reki mbapavava'ea rupi gwa'yra'ga pe Tupana'ga ei: “Emombe'u ti jireaporog̃ita yvyakotyve'g̃a pe,” ei ga. A'ero gara'yra'ga imombe'ui gareaporog̃ita nhande ve. \p Gwa'yra'ga pe Tupana'ga japopavukari yvya yvaga reheve ymyahũ hako. Ga pe ga ei hako: “Amondo pa ji nde ve. Aerẽ po ti nde herekopavi a'ero nehẽ,” ei ga gwa'yra'ga pe. \p \v 3 Gara'yra'ga hendy'jandy'ja hepiuka uva'ga rendy'java gakatua. Gaha ko Tupana'ga javijitehe. Inhi'ĩpopoaka ga. Ganhi'ig̃a g̃waramo yvya ndopavi yvaga pavẽi okovo. Ga tuhẽ imombori nhanderekote'varuhua nhande hugwi. Imomborirẽ ga apygi yvagi pe nhanderuvihavuhuhete'ga pyri Tupana'ga pyri gajohukoty rũi. Pevo g̃a memei g̃a ndekoi nhanderuvihavuhuhetero. \s1 Tupana'ga ra'yra'ga huvihava Tupana'gapyrive'g̃a hohe \p \v 4 Nahã koji'i Tupana'ga ra'yra'ga huvihava Tupana'gapyrive'g̃a hohe yvagipeve'g̃a hohe. Jukwaha ga huvihava Tupana'ga ero g̃waramo ga pe: \q1 “Ndehe ko jira'yra.” \m A'ea erame Tupana'ga ei gwa'yra'ga mombe'gwovo ga huvihava jipyrive'g̃a hohe javo. \v 5 A'ereki ojipyrive'g̃a pe Tupana'ga nde'iangavi: \q1 “Jira'yramo nde rekoi. \q1 Jihi a'e yvyakotyve'g̃a pe nhaporemo nde mombe'gwovo kiro: \q1 Gaha ko jira'yra'ga.” \m Ojipyrive'g̃a pe rũi Tupana'ga ei a'ea. Gwa'yra'ga pe jate ga ei a'ea. \p Onhi'ig̃a'java ga nomombe'ui ojipyrive'g̃a javo: \q1 “Jihi po ti garuvamo ako nehẽ. \q1 Gaha po ti jira'yramo oko nehẽ.” \m Ojipyrive'g̃a rũi Tupana'ga omombe'u o'erame a'ea. Gwa'yra'ga jate ga omombe'u o'erame a'ea. \p \v 6 Onhi'ig̃a'java gwa'yrypy'ga mondorame yvya koty yvyakotyve'g̃a mbyteri pe Tupana'ga ei: \q1 “Jipyrive'g̃a tombohete ti jira'yrypy'ga,” ei ga. \p \v 7 Ojipyrive'g̃a mombe'gwovo Tupana'ga ei reki: \q1 “Ji erame jijipyrive'g̃a pe kotihĩ g̃a hoi yvytua ja nhinhi'ig̃a mombe'gwovo. \q1 Tata ja kotihĩ g̃a hoi imombe'gwovo ji erame,” ei Tupana'ga. \p \v 8 Gwa'yra'ga pe Tupana'ga ei reki: \q1 “Jiruvihavuhuhetea,” ei ga gwa'yra'ga pe. \q1 “Nane'ymi po ti nde ejiheve'g̃a nduvihavuhuhetea avuirama nehẽ. \q1 Nane'ymi po ti a'itituhẽva'ea rehe nde nhi'ig̃i g̃a pe \q2 g̃a mongouka katu enhi'ig̃a rupi ekovo g̃anduvihavuhuhetero nehẽ. \q1 \v 9 Pyry hete nde ve g̃a ndekokaturame. \q1 Ite'varuhu nde ve g̃a ndekote'varuhurame. \q1 Nurã jihi nderuvihavuhuhetero a'e nde ve: \q2 Eko ti g̃anduvihavuhuhetero nepavẽive'g̃a hohe ejoryvamo,” ei Tupana'ga gwa'yra'ga pe. \q1 \v 10 “Jipojykaharetea,” ei Tupana'ga gwa'yra'ga pe. \q1 “Jypya ndehe tuhẽ ereapo yvya yvaga reheve. \q1 \v 11 Opa po ti yvaga yvya pavẽi nehẽ. \q1 Ndehe po ti erepyta avuirama nehẽ. \q1 Tapy'ynhapira nhymyanamo. \q1 Na jitehe po ti yvya nhymyanamo yvaga pavẽi nehẽ. \q1 \v 12 Gwekyi ahe tapy'ynhapirymyana i'arimova'ea imamana inog̃a \q2 opohia jugwi imbojopy'ruavo. \q1 Na jitehe po ti nde pohiri yvya hugwi yvaga hugwi \q2 imbojopy'ruavo nhymyaname nehẽ. \q1 Ndehe po ti naneymyani ekovo avuirama nehẽ. \q1 Nderepavi po ti nde nehẽ no,” ei Tupana'ga gwa'yra'ga pe. \p \v 13 Tupana'ga nde'iangavi ojipyrive'g̃a pe: \q1 “Eapy ti ji pyri jijohukoty rũi \q2 ekovo g̃waramo g̃anduvihavuhuhetero. \q1 A'ero po ti ji nearõe'ỹve'g̃a mongoukari nenhi'ig̃a rupi nehẽ.” \m Ojipyrive'g̃a pe rũi ga ei a'ea. Gwa'yra'ga pe jate ga ei a'ea. \p \v 14 Tupana'gapyrive'g̃a ko ha'oe'ỹve'g̃a yvagipeve'g̃a oporavykyavo Tupana'ga pe. G̃a nhaporemo opokopoko yvyakotyve'g̃a jipi. A'ereki Tupana'ga e'i g̃a pe: “Peho ti g̃a pyri yvya koty g̃a pokoga – kiroki g̃a hugwi ji amombo g̃andekote'varuhua tuhu ti g̃a upa ji pyri avuirama nehẽ javo,” ei Tupana'ga. \c 2 \s1 Xako hete ti Tupana'ga ra'yra'ga nhi'ig̃a rehe \p \v 1 Tupana'ga ra'yra'ga huvihava Tupana'gapyrive'g̃a hohe yvagipeve'g̃a hohe. Nurã po nhande rekohetei gara'yra'ga nhi'ig̃a rupi hamo nhaneremienduva rupi hamo. Tirovia hete ti ganhi'ig̃a a'ero xapohiryme ti jugwi javo. \p \v 2 Ymyahũ Tupana'gapyrive'g̃a imombe'ui Tupana'ga nhi'ig̃a ymyahũva'ea pe tohendu katu ti g̃a javo. A'ereki hupi hete g̃a omombe'u. Ymyahũva'ea hendukatue'ymame g̃anhi'ig̃a okovo hajiheva'ea rupi, a'ero ite'varuhu ahe ve. Ahe hendupotare'ymame okove'ỹ Tupana'gapyrive'g̃a nhi'ig̃a rupi, ite'varuhu ahe ve. Na tuhẽ. A'ereki Tupana'ga omondouka ahe ve aherekote'varuhua kwepykava. \p \v 3 Po ite'varuhu ymyahũva'ea pe ahe rekoe'ymame Tupana'gapyrive'g̃a nhi'ig̃a rupi yvagipeve'g̃a nhi'ig̃a rupi, a'ero po ti nhande ve kaitu ite'varuhu nehẽ nhande rekoe'ymame Tupana'ga ra'yra'ga nhi'ig̃a rehe nhandepojykaharete'ga nhi'ig̃a rehe ag̃wamo. A'ereki pyry hete tuhẽ ga manoi nhande repyga imomboa nhanderekote'varuhua nhande hugwi nhande pokoga. Nhande imomborukare'ymame ga pe hendupotare'yma ganhi'ig̃a, niaka'nhymi tuhẽ po ti nhande hahyva'ea hugwi nehẽ. Omondo ti ga hahyva'ea nhande ve nehẽ. \p Ga ypy tuhẽ onhimombe'u tamano ti pe ndepyga javo. Henduvirẽ g̃a imombe'ui nhande ve javo: “Nhandepojykaharete'ga ei: ‘Tamombo javo ji ruri pe pyri. Tamombo ti yvyakotyve'g̃a ndekote'varuhua g̃a hugwi g̃a pokoga. Taroho ti ji g̃a ji rupi yvagi pe hahyva'ea hugwi inog̃atuavo g̃apy'a.’ A'ea tuhẽ nhandepojykaharete'ga ei.” A'ea g̃a ei imombe'ukatuavo ikwahavuka a'itituhẽva'ea nhande ve. \p \v 4 A'itituhẽva'ea ko jira'yra'ga nhi'ig̃a javo, Tupana'ga opoko g̃a japovouka ahemonhimomby'ava'ea g̃a pe – kiroki a'ea gaha jate oapo kwaha. Nurã he'yjuhuva'ea g̃a japoparavuhui ahemonhimomby'ava'ea. G̃wemimbotarimova'ea rupi Tupana'ga imondoukari gwa'uvapyryva popoakara g̃a pe g̃a pokoguka. Nurã nhande ei: Tupana'ga g̃a mbuhurukari nhande pyri imombe'uuka gwa'yra'ga nhi'ig̃a g̃a pe. \s1 Jesus Cristo'ga oko yvyakotyve'g̃a ja g̃anderohoharamo \p \v 5 Nahanahã hekoi g̃a jikogame Tupana'ga ra'yra'ga rehe javo, ore imombe'ui kiro pe me ikwatija. Ojipyrive'g̃a pe rũi Tupana'ga ei: “Amongo ti ji g̃a penhi'ig̃a rupi nehẽ – perope ji g̃a mongoi ipyahuva'ea pe.” A'ea ga nde'i ojipyrive'g̃a pe yvagipeve'g̃a pe. \p \v 6 A'ea ymyahũva'ea ikwahavukari nhande ve. A'ereki ymyahũ Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'uharava'ea e'i Tupana'ga pe ikwatija hako: \q1 “Anhimomby'a ji. \q1 A'ereki nde ereporogwety yvyakotyve'g̃a. \q1 G̃a ndehe nde erejapyaka. \q1 Ne'ag̃ataruhu nde g̃a ndehe. \q2 A'ereki nde neremoka'nhymi g̃a pokoga,” ei ahe Tupana'ga pe ikwatija hako. \q1 \v 7 “Jypya nde ere'e \q2 g̃a ti toko huvihavamo jijipyrive'g̃a gwyre'i javo. \q1 Jypya nde g̃a mbopopoaka g̃a mbokatuavo g̃a mboukwahavamo a'ero toko ti g̃a huvihavamo javo. \q1 Jypya nde eremongo enhimbiapoa g̃anhi'ig̃a rupi. \q1 \v 8 Nde ere'e: ‘Toko pa ti nhirembiapoa g̃anhi'ig̃a rupi,’ ere nde.” \m A'ea ahe ei ikwatija javo Tupana'ga pe hako. Oko pa g̃anhi'ig̃a rupi javo ga ei ikwatija. \p Garembiapoa ndokopavi ve yvyakotyve'g̃a nhi'ig̃a rupi kiro, xa'e nhande hepiage'yma. \p \v 9 Jesus'ga ki a'e te ikatu hete kiro okovo yvyakotyve'g̃a nduvihavuhuhetero. A'ea nhande ikwahavi. Jypya Tupana'ga ei oyvyteri pe ga mombe'gwovo toko na'ẽ ti ga huvihavamo jijipyrive'g̃a gwyre'i javo. Nahã Tupana'ga Jesus'ga rerekoypyi tomano ti ga yvyakotyve'g̃a ndepyga g̃a nag̃anani javo. A'ereki Tupana'ga omombyry pota g̃a pe. G̃a ndepyga Jesus'ga manoro g̃waramo Tupana'ga ga mbogweravirẽ ga mbopopoaka ga mbokatuheteavo ga mboukwahavamo toko ti ga huvihavuhuhetero kiro javo. \p Na tuhẽ. Jesus'ga omano yvyakotyve'g̃a ndepyga imomboa g̃andekote'varuhua g̃a hugwi okovo g̃andepykaramo. \v 10 A'ereki Tupana'ga e'i: “Aru pota ji yvyakotyve'g̃a jijipyri. Omanomo g̃a ndepyga ti Jesus'ga g̃a pokogi g̃a nderua ji pyri nehẽ. A'ero po ti he'yjuhuve'g̃a nduvi ji pyri okovo jira'yramo avuirama nehẽ,” ei ga. \p Hahy Jesus'ga pe ga manorame g̃a ndepyga. A'ea rupi ko pyry Tupana'ga Jesus'ga mbojipokwahavi onhi'ig̃a rehe ga monhimomiranambava ga mboavujikwea toko hete ti ga yvyakotyve'g̃a nderohoharamo ga pyri. A'ereki Tupana'ga ko japopahara'ga imongohara'ga. Ojive ga oapo pa tapo'ru pa ti ji javo. \p \v 11 Omanomo g̃a ndepyga Jesus'ga g̃a mombyryvi imomboa g̃andekote'varuhua g̃a hugwi. Omo'emo'ẽ ga g̃a toko ti g̃a Tupana'ga ra'yramo javo. A'ero Tupana'ga rekoi g̃anduvetero. Ga ko Jesus'ga ruva'ga no. Nurã Jesus'ga poyjahetero g̃ahã ko nhiirũhetea javo. \p \v 12 Tupana'ga pe ga ei: \q1 “Kiro po ti ji nde kwahavukari nhiirũ'g̃a pe nehẽ. \q1 G̃a nhimono'ono'og̃ame nenhi'ig̃a renduva \q2 po ti ji nde mbohetei g̃apyteri pe nhinhimby'yita,” ei Jesus'ga. \p \v 13 Onhi'ig̃a'javame Jesus'ga ei: \q1 “Ji tuhẽ ajiko Tupana'ga rehe.” \p Onhi'ig̃a'javame Jesus'ga ei: \q1 “Ji rendu ti! Agwa ji rekoi Tupana'ga ra'yra'g̃a pavẽi. \q1 Tupana'ga g̃a mbuhuruka ji pyri \q2 epoko katu ti g̃a javo ji ve,” ei Jesus'ga. \p A'ea nhaporemo ymyahũva'ea okwatija Jesus'ga nhi'ig̃a mombe'gwovo ymyahũ. \p \v 14 Tupana'ga ra'yra'g̃a ko yvyakotyve'g̃a tuhẽ gwa'oro gwekoro. A'ereki g̃a o'a oy'g̃a hugwi. Nurã na jitehe ko Jesus'ga hoi nhande rupi. Nahã ga rekoi yvyakotyva'ero tamombi ti ji Diabo'ga popoakara nhimanorame javo. “Yvyakotyve'g̃a arõe'ỹve'ga Diabo'ga omongyhyji yvyakotyve'g̃a g̃amanoa hugwi,” ei Jesus'ga. \v 15 “Gapopoakara mombigame ti ji g̃a pokogi g̃a mbopiro'yavo g̃akyhyjia hugwi nehẽ,” ei Jesus'ga. “A'ereki g̃a omanoe'ymame ojapyaka omanoa rehe okyhyjiavo jugwi,” ei Jesus'ga. \p \v 16 Jesus'ga nde'i: “Ajo ji Tupana'gapyrive'g̃a pokoga yvagipeve'g̃a pokoga nhimanomo g̃a ndepyga.” A'ea rũi ga ei. A'ea jukwaha. Ymyahũva'ea e'i ikwatija ymyahũ: “Abraãova'ea rakykwepohara'g̃a pyri yvyakotyve'g̃a pyri po ti ga uhu g̃a pokoga nehẽ,” ei ahe. \p \v 17 Nurã Jesus'ga ei: “Kiro po ti ji tako nhiirũ'g̃a javijitehe.” \p A'ea ga ei ua yvya koty ovahema o'a oyhẽa hugwi gwa'oro okovo oirũ'g̃a ja Abraãova'ea rakykwepohara'g̃a ja. Oko ga g̃a javijitehe tuhẽ tako ti ji ikwava'ẽhara'g̃a nduvihavuhuro Tupana'ga pe javo. Hahy gairũ'g̃a pe. G̃a okoveveuhu. Nahanahã g̃a pe. Na jitehe Jesus'ga pe no. A'ero ga ikwahahetei g̃andekoa. Nurã ga g̃a porogwetygi. Nurã ga ei Tupana'ga pe: “Tamombo ti ji nhandereheve'g̃a ndekote'varuhua g̃a hugwi nhiirũ'g̃a ndekote'varuhua g̃a hugwi,” ei ga Tupana'ga pe. \p Nahã ga g̃a pokogi a'ero okovo ikwava'ẽhara'g̃a nduvihavuhuro Tupana'ga pe omanomo imomboa g̃andekote'varuhua g̃a hugwi. Nahã ga g̃a ndepygi inog̃atuavo g̃apy'a. Nahã Jesus'ga rekohetei Tupana'ga nhi'ig̃a rupi. \v 18 Ite'varuhu Jesus'ga pe ojipe'g̃a ga mongote'varuhupotarame novĩa. Hahy! Nurã g̃a ojipe'g̃a mongote'varuhupotarame, ga ikwahavi g̃a pokoga tombopogweyme ti g̃a g̃a javo. \c 3 \s1 Jesus'ga huvihava Moisésva'ea hohe \p \v 1 Pe me nhiirũa pe Tupana'ga remimo'ẽhara pe ji ei: Pejapyaka ti Cristo Jesus'ga rehe, a'e ji. Nhiirũa, a'e ji pe me. A'ereki nhande ve Tupana'ga e'i nhande mo'emo'eamo: “Pejiko ti Cristo Jesus'ga rehe pejikovo avuirama ji pyri,” ei ga. A'ero ji pavẽi pe pejiko ga rehe xako ti ga pyri avuirama. \p Pejapyaka ti Cristo Jesus'ga rehe ga kwahaheteavo. Gaha ko Tupana'ga moirũhara'ga. A'ereki Tupana'ga ga mbuhuruka nhande pyri, ji kwahavuka ti g̃a pe javo. Gaha ko ikwava'ẽhara'g̃a nduvihavuhu'ga Tupana'ga pe. A'ereki ga nhande repy omanomo tomombo ti Tupana'ga g̃andekote'varuhua g̃a hugwi javo. Jesus'ga rehe nhande xajiko hete imomboruka ga pe nhanderekote'varuhua nhande hugwi. Aerẽ po ti ga nhande rerohoi nhande mombytavo Tupana'ga pyri avuirama nehẽ. Pevo ga ruvi jipi. A'ea nhaporemo nhande xa'e herovia. \p \v 2 Nahanahã ti ji moirũ javo Tupana'ga Jesus'ga mbuhuri avo yvya koty. A'ero ga Tupana'ga nhi'ĩpo'rupavi. Na jitehe ymyahũ Moisésva'ea Tupana'ga nhi'ĩpo'rupavi Tupana'gareheva'ea repiakatupava. \p \v 3 Jesus'ga reki huvihava nhaneramonhava'ea hohe Moisésva'ea hohe. A'ereki Jesus'ga omongo yvyakotyve'g̃a Tupana'ga nhi'ig̃a rupi peko ti Tupana'gareheva'ero javo. \p Nhande japorame onga ojipe'g̃a ei nhande mboheteavo: “Okwaha hete g̃a japovo,” ei g̃a. Nde'i g̃a: “Onga ojiapo.” A'ea rũi g̃a ei. Koji'i g̃a ombohete onga apohara'ga. A'ereki ga oapo onga imohina. Gwyre'i g̃a ombohete onga a'ero. \p Na jitehe Jesus'ga huvihava Moisésva'ea hohe. Nurã koji'i po nhande ga mbohetei a'ero hamo. A'ereki Jesus'ga omongo yvyakotyve'g̃a Tupana'ga nhi'ig̃a rupi peko ti Tupana'gareheva'ero javo. Moisésva'ea ki a'e te oko Tupana'gareheva'ero jate reki. \v 4 Na tuhẽ. Japopyra ko onga nhaporemo. Emo Tupana'ga tuhẽ omongo pa japoparavuhuavo. \p \v 5 Tupana'gareheva'ero oporavykyavo Moisésva'ea Tupana'ga nhi'ĩpo'rupavi. Ahe gwepia katu pa Tupana'gareheva'ea imombe'gwovo Tupana'ga nhi'ig̃a ahe ve ikwahavuka Tupana'ga nhi'ig̃a aerẽva'ea. \p \v 6 Cristo'ga ki a'e te Tupana'ga ra'yramo Tupana'ga nhi'ĩpo'rupavi Tupana'gareheve'g̃a nderekokatuavo g̃a mongomongovo onhi'ig̃a rupi okovo g̃anduvihavuhuhetero. Po nane'ymi nhande ndiajikopigi Tupana'ga rehe avuirama gaha nhande mbojiko ojihe javo, a'ero nane'ymi nhande rekoi gareheva'ero. Po nane'ymi nhande nimbohetepigi ga avuirama gaha po ti omombyry nhande ve nehẽ javo, a'ero nane'ymi nhande rekoi gareheva'ero. \s1 Peko hete ti Tupana'ga nhi'ig̃a rehe \p \v 7-8 Tupana'gareheva'ero pejikovo g̃waramo pehendu katu ti ganhi'ig̃a – kiroki a'ea gara'uva omombe'u Tupana'ga rembikwatijarukara. Tupana'ga ra'uvapyryva e'i: \q1 “Po ag̃wamo pe Tupana'ga nhi'ig̃a renduvi, \q2 a'ero ti peko hete ganhi'ig̃a rehe hendukatuavo. \q1 Tapekoi ti penhamonhava'ea ja \q2 – kiroki ahe nohendukatupotari Tupana'ga nhi'ig̃a jipi opohipota ga hugwi,” e'i Tupana'ga ra'uva. \q1 “A'ea rupi ongae'ỹi me penamonhava'ea rekote'varuhui \q2 mara'ngu po ti Tupana'ga onhi'ig̃a rendukatue'yma raykavo nehẽ javo. \q1 \v 9 Tupana'ga ei pe me: ‘Pevo penamonhava'ea rekote'varuhui \q2 tihepia ti Tupana'ga rekoa nhande rehe javo. \q1 Quarenta anos mondorame ahe hepiagi nhirembiapoa ahemonhimomby'ava'ea \q2 ji ahe rerekokaturame quarenta anos rupi. \q1 A'ea repiagame vehevi ahe rekote'varuhui,’ ei Tupana'ga,” e'i. \q1 \v 10 “‘Nurã ji ei: Nane'ymi jipy'a atyvi g̃a ndekoi opohipota ji hugwi. \q1 G̃a ndokwahapotari nhiremimbotarimova'ea \q2 okoe'yma nhinhi'ig̃a rupi. \q1 Nurã ji nhimonha'ngahetei g̃a ndehe. \q1 \v 11 Nurã ji ehetei nhinhimonha'ngavo: \q1 Nanog̃atuag̃wami ti ji g̃apy'a \q2 g̃a nderure'yma jijipyri nehẽ,’ ei Tupana'ga.” \m A'ea Tupana'ga ra'uvapyryva i'ei imombe'gwovo. \p \v 12 Nhiirũ, pe me ji ei pe napenani: Pekwaha ti pejipy'a. Po pendeaporog̃ita ite'va pe mbojikopipota Tupana'ga rehe, a'ero ti pejirokwa pejeaporog̃itakaturo xapohiryme ti Tupana'ga hugwi avuiramave'ga hugwi javo. \v 13 Nane'ymi ti pe'ji pejohupe: “Xako katu ti jipi. Xapohi ti nhanderekote'varuhua hugwi. Xajikopigyme ti Tupana'ga rehe.” \p A'ea ti pe'ji pejohupe jipi nahã pejopokoga. A'ereki Tupana'ga e'i pe me ag̃wamo pehendu katu ti nhinhi'ig̃a javo. Pe napenani pejapyaka ti pejikokatua rehe a'ero pejipohia pejikote'varuhua hugwi Tupana'ga nhi'ig̃a renduva xanhimoandyandyjukaryme ti ite'varuhua pe javo. A'ereki pe ndekote'varuhurame pendekote'varuhua nohendukatupotarukari Tupana'ga nhi'ig̃a pe me. A'ero pe ndapekoa'javi Tupana'ga rehe. \p \v 14 Xajiko hete ypy nhande Tupana'ga rehe ikwehe. Xajikopigyme ti ga rehe nhanemanoe'ymame. Po ti nane'ymi nhande jikohetei avuirama ga rehe, a'ero po ti ga nhande mbojikoty'arukari Cristo'ga pavẽi nehẽ. \p \v 15 Nane'ymi ti pejiko hete Tupana'ga rehe. A'ereki ag̃wamo garembikwatijarukara e'i: \q1 “Po ag̃wamo pe Tupana'ga nhi'ig̃a renduvi, \q2 a'ero ti peko hete Tupana'ga nhi'ig̃a rehe hendukatuavo. \q1 Tapekoi ti penhamonhava'ea ja \q2 – kiroki ahe nohendukatupotari Tupana'ga nhi'ig̃a jipi opohipota ga hugwi,” e'i Tupana'ga rembikwatijarukara. \p \v 16 Ymyahũ penamonhava'ea g̃wendu Tupana'ga nhi'ig̃a novĩa hako. A'ereki ahe nohendukatupotari ganhi'ig̃a opohipota ga hugwi – kiroki ahe uhu Egitopeva'ea gwyra hugwi. Ymyahũ Moisésva'ea gweru ahe pea hugwi. Ndahe'yiva'ea g̃wendu katu Tupana'ga nhi'ig̃a. Ahe jate g̃wendu katu. \v 17 Onhi'ig̃a rendukatue'ỹva'ea rehe Tupana'ga onhimonha'nga quarenta anos mondorame. Ongae'ỹi me ahe manoi a'ero okote'varuhuavo. Pevo ahera'oa pytai a'ero. \v 18 Ahe jikopotare'yma g̃waramo ga rehe, ga ei: \q1 “A'e hete ji: Nanog̃atuag̃wami ti ji g̃apy'a \q2 g̃a nderure'yma jijipyri nehẽ,” ei Tupana'ga hako. \p \v 19 Nurã nhande ikwahavi javo: Ahe jikoge'yma g̃waramo ga rehe, Tupana'ga nonog̃atui ahepy'a ahe rerure'yma ojipyri, xa'e nhande. \c 4 \s1 Tupana'ga onog̃atu pota ojiheve'g̃a py'a \p \v 1 Ag̃wamo Tupana'ga onog̃atu pota nhandepy'a. A'ero ga ei: “Pejikoheterame ji rehe tanog̃atu ti pepy'a,” ei ga. \p Xajirokwa ti nhandepy'a nog̃atua rehe. Po na rũi, ga nonog̃atui. Pejiko hete ti ga rehe a'ero tonog̃atu tuhẽ ti ga pepy'a. \v 2 A'ereki nhande ve g̃a omombe'u pyryva'ea Tupana'ga nhi'ig̃a Tupana'ga pe poko pota javo. Na jitehe ymyahũva'ea pe no. Ymyahũ ahe omombe'u pyryva'ea Tupana'ga nhi'ig̃a Tupana'ga pe poko pota javo. Ahe henduvame Tupana'ga nhi'ig̃a ndikwahyi reki ahe rehe. A'ereki henduvame ahe ndojikogi Tupana'ga rehe. Nurã Tupana'ga nonog̃atui ahepy'a. \p \v 3 Ahe ve Tupana'ga ei: \q1 “A'e hete ji nhinhimonha'ngavo: \q1 Nanog̃atuag̃wami ti ji g̃apy'a \q1 g̃a nderure'yma jijipyri nehẽ,” ei ga. \p Yvya apopavypyagwera jate ga japopigirẽ, u katu gapy'a. Ga opota g̃ajikoga ojihe tu katu ti g̃apy'a na jitehe nehẽ javo. Ojiko po ymyahũva'ea ga rehe opy'a nog̃atuuka ga pe ramo a'ero. Nhande ki a'e te xajiko ga rehe. A'ero nhandepy'a Tupana'ga inog̃atui. \p \v 4 Ymyahũ Tupana'ga ei ikwatijaruka sétimo dia mombe'gwovo. Garembikwatijarukara e'i: \q1 “Seis dias rupi Tupana'ga japopavi. \q2 Ko'emame ga japopigi. \q1 A'ero gapy'a rukatui,” e'i ikwatijarukara. \p \v 5 Okwatijara'ja ahe. Aherembikwatijara i'ei Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'gwovo: \q1 “‘Nanog̃atuag̃wami ti ji g̃apy'a \q2 g̃a nderure'yma jijipyri nehẽ,’ ei Tupana'ga,” e'i ikwatijara. \p \v 6 Nurã nhande ikwahavi javo: Ojipe'g̃a py'a ti Tupana'ga tonog̃atu a'ero, xa'e nhande. A'ereki Tupana'ga imombe'uukarypyrame pyryva'ea ymyahũva'ea pe ahepy'a nog̃atupota, ahe ndojikogi reki ga rehe. Nurã Tupana'ga nonog̃atui ahepy'a. \p \v 7 Aerẽ Tupana'ga imbokwara'ara'arame inog̃atupota yvyakotyve'g̃a py'a ga ea'javi. Okwatijaruka ga Daviva'ea pe. Daviva'ea omombe'u a'ea jitehe a'ero ikwatija. A'ea ji amombe'u pe me ko. Aherembikwatijara e'i: \q1 “Po ag̃wamo pe Tupana'ga nhi'ig̃a renduvi, \q2 a'ero ti peko hete Tupana'ga nhi'ig̃a rehe hendukatuavo,” e'i Daviva'ea rembikwatijara. \p \v 8 Ymyahũ Moisésva'ea py'rovo Josuéva'ea oko israelitasva'ea repiakatuharamo. Po ymya Josuéva'ea onog̃atuuka israelitasva'ea py'a, a'ero po aerẽ Tupana'ga nde'ia'javi ahe ve hamo ag̃wamo ji inog̃atupotari pepy'a javo hamo. Emo Josuéva'ea nonog̃atuukari ahepy'a. Nurã Tupana'ga ea'javi yvyakotyve'g̃a py'a nog̃atupota. \v 9 A'ero ag̃wamo vehevi Tupana'ga inog̃atupotari ojiheve'g̃a py'a. \p \v 10 Ymyahũ Tupana'ga oapo pi. A'ero gapy'a rukatui. Na jitehe ga – kiroki ga opy'a nog̃atuuka Tupana'ga pe – gaha oapo pi Tupana'ga ja. \p \v 11 A'ea kwahava xajirokwa hete ti inog̃atuuka Tupana'ga pe nhandepy'a nanani xakoyme ti ymyahũva'ea ja javo – kiroki ahe ndojikogi ga rehe. A'ero po ti Tupana'ga nde'i nhande ve nehẽ nanog̃atuag̃wami ti ji pepy'a jave'yma nhande ve. Xajiko hete ti ga rehe hendukatuavo ganhi'ig̃a. \s1 Tupana'ga nhi'ig̃a ahe mongo Tupana'ga pyri avuirama \p \v 12 Tupana'ga nhi'ig̃a nhande mongo Tupana'ga pyri avuirama. Ipopoaka ganhi'ig̃a. Ganhi'ig̃a ko haimbejovaiva'ea ja itakyhea'javuhuva'ea ja. Po nhande timongi haimbejovaiva'ea mbiara yvytera pype, a'ero nhande tihepia pa ipype ijoapyhava vehevi ikag̃yvynha vehevi no. Koji'i Tupana'ga onhi'ig̃a imongihetei nhande pype nhande henduvame ganhi'ig̃a. A'ero ga hepiukari nhande ve nhandereaporog̃ita nhaneremimbotarimova'ea reheve. Nurã nhande jikwahahetei. A'ero nhande ei: G̃wia rehe tuhẽ nhande rekohetei reki! Na tuhẽ nhande reaporog̃itaro reki! Nahã nhande rekote'varuhui reki! Nahã nhande rekokatui reki! A'ea xa'e nhande hendukaturame Tupana'ga nhi'ig̃a. \p \v 13 Tupana'ga pe jukwaha hete pa garembiapoa. Ahã onhimiva'ea ga pe. Ga gwepia pa. A'ero po ti nhande nimimi nhanderekote'varuhua ga hugwi nehẽ. Garovai pyteri pe po ti nhande ami nehẽ. Ga pe po ti nhande imohembavi nhanderekote'varuhua nehẽ. A'ereki ga nhanderuvihavuhuhete'ga nhande kwaha pa nhande nhaporemo. \s1 Jesus'ga oko ikwava'ẽhara'g̃a nduvihavuhuhetero \p \v 14 Jesus'ga oko huvihavuhuhetero. Ga ko ikwava'ẽhara'g̃a nduvihavuhuhetero Tupana'ga pe nhande repyga no. Nhanderekote'varuhuro g̃waramo ga nhande repygi omanomo tamombo ti ji g̃andekote'varuhua g̃a hugwi javo. Aerẽ ga hoi ogwovo yvaga rupi okwava ovahema Tupana'ga pyri. Ga ko Tupana'ga ra'yra'ga. Nurã ti xavy'a hete ga rehe nhandejikoheteavo ga mombe'gwovo xajiko hete nhande ga rehe javo. \p \v 15 A'ereki Jesus'ga ikwava'ẽhara'g̃a nduvihavuhu'ga nhande porogwety. A'ereki ga okwaha hete nhandepopoakare'yma. A'ereki ga oko nhande ja uvame yvya koty nhande pyri. Niandepopoakari nhande hahyrame nhande ve. Ite'varuhu nhande ve ojipe'g̃a nhande mongo te'varuhu pota. Hahy! Na jitehe hahy paravuhu ga pe. Nurã ga ikwahahetei. Ga ndokote'varuhuangavi reki hahypavame ga pe. \p \v 16 Nurã xanhi'ĩ hete ti Tupana'ga pe nhanderuvihavuhuhete'ga pe ikwahava gapyryva nhande ve. Xanhi'ĩ hete ti ga pe tomombo ti ga nhanderekote'varuhua henonha'jave'yma avuirama ikwahava'jave'yma. Xanhi'ĩ ti ga pe nhandepopoakare'ymame tomombyry ti ga nhande ve nhande pokoga javo. \c 5 \p \v 1 Ymyahũ Tupana'ga g̃a mo'emo'ẽi yvyakotyve'g̃a pyteripeve'g̃a hako. A'ea rupi ga ei hako: “Toko ti g̃a ikwava'ẽhara'g̃a nduvihavuhuro ji ve yvyakotyve'g̃a pokoga tomombo ti Tupana'ga g̃andekote'varuhua javo. Ikwava'ẽhara'g̃a nduvihavuhuro ti g̃a togweru g̃anemimbuhuteheva'ea ji ve ikwava'eg̃a. Togweru ti g̃a mbatepyryva no – kiroki a'ea yvyakotyve'g̃a ombuhu tehe ji ve jukapyra. A'ea ti ikwava'ẽhara'g̃a nduvihavuhu'g̃a tokwava'ẽ ji ve. A'ero po ti ji imombori yvyakotyve'g̃a ndekote'varuhua g̃a hugwi nehẽ g̃a mombyryva,” ei Tupana'ga. \p \v 2 Ikwava'ẽhara'g̃a nduvihavuhu'g̃a ko yvyakotyve'g̃a. Yvyakotyva'ero g̃waramo g̃a ndipopoakari okote'varuhuavo yvyakotyve'g̃a ja. Nurã g̃a ikwahahetei yvyakotyve'g̃a ndekoa g̃a oko te'varuhu nhande ja javo. A'ero g̃a yvyakotyve'g̃a porogwetygi yvyakotyve'g̃a ndekote'varuhurame okoe'yma Tupana'ga nhi'ig̃a rupi ikwahave'yma g̃waramo. Nonhimonha'ngai ikwava'ẽhara'g̃a nduvihavuhu'g̃a g̃a nderekokatuavo a'ero. \p \v 3 Ikwava'ẽhara'g̃a nduvihavuhu'g̃a okote'varuhu. Nurã Tupana'ga ero g̃waramo g̃a jipygi na'ẽ ikwava'eg̃a mbatepyryva jukapyra Tupana'ga pe tomombo ti Tupana'ga nhanderekote'varuhua nhande hugwi javo. Aerẽ g̃a jara'g̃a ndepygi ikwava'eg̃a mbatepyryva jukapyra Tupana'ga pe tomombo ti ga g̃andekote'varuhua javo. \p \v 4 Nde'i yvyakotyve'g̃a: “Kiro ti ji tako ikwava'ẽhara'g̃a nduvihavuhuro Tupana'ga pe.” A'ea rũi g̃a ei. Nonhimbohetei g̃a nanongara rehe. A'ereki Tupana'ga jate e'i: “Kiro ji pe mo'emo'ẽi peko ti ikwava'ẽhara'g̃a nduvihavuhuro ji ve javo.” Na tuhẽ. Gaha jate e'i Arãova'ea pe ymyahũ hako eko ti ikwava'ẽhara'g̃a nduvihavuhuro ji ve javo. Na jitehe onhimbohetee'yma ojipe'g̃a ndekoi ikwava'ẽhara'g̃a nduvihavuhuro Tupana'ga pe ga erame jate g̃a pe. \p \v 5 Na jitehe Cristo'ga nonhimbohetei no. Nde'i ga: “Kiro ti ji tako ikwava'ẽhara'g̃a nduvihavuhuro.” A'ea rũi Cristo'ga ei. Tupana'ga ki a'e te ga mbohetei toko ti ga ikwava'ẽhara'g̃a nduvihavuhuro ji ve javo. Ga pe Tupana'ga ei: \q1 “Jira'yramo nde rekoi. \q1 Jihi a'e yvyakotyve'g̃a pe nhaporemo nde mombe'gwovo kiro: \q1 Gaha ko jira'yra'ga,” ei Tupana'ga. \p \v 6 Onhi'ig̃a'javame Tupana'ga ei Cristo'ga pe: \q1 “‘Ymyahũ Melquisedeque'ga ko ikwava'ẽhara'ga ji ve. \q1 Na jitehe ndehe kiro ereko avuirama ikwava'ẽharamo ji ve Melquisedeque'ga ja,’ ei Tupana'ga Cristo'ga pe,” e'i Tupana'ga rembikwatijarukara. \p \v 7 Uvame yvya koty Cristo'ga onhi'ĩ Tupana'ga pe jipi ji poko javo. A'ereki Tupana'ga ipopoaka. Nurã Cristo'ga ei ga pe: “Ipotarame po ti nde nanhimomanoukari nehẽ.” Hahyahi Cristo'ga nhi'ig̃a ga pe ga jehe'orame ji poko javo. A'ero Tupana'ga ga rendukatui. A'ereki Cristo'ga e'i: “Nhinhi'ig̃a rupi rũi ti eko. Po nde erepota nhimanoa tamano ti ji a'ero,” ei ga Tupana'ga pe. \p \v 8 Tupana'ga ra'yramo ga vehevi onhimbo'e onhimongovo Tupana'ga nhi'ig̃a rupi hahyrame ojive. \v 9 Nahã hahyrame ga pe hahya ga mbojipokwahavi Tupana'ga nhi'ig̃a rehe ga monhimomiranambava. Nurã ga rekoi yvyakotyve'g̃a nderohoharamo yvagi pe. Kiroki g̃a oko ganhi'ig̃a rupi – g̃a hugwi nhaporemo ga omombo g̃andekote'varuhua g̃a mombyryva. Aerẽ po ti ga g̃a nderohoi yvagi pe g̃a mombytavo avuirama Tupana'ga pyri nehẽ. \v 10 A'ereki Tupana'ga e'i Jesus'ga pe: \q1 “Ymyahũ Melquisedeque'ga ko ikwava'ẽhara'g̃a nduvihavuhu'ga ji ve. \q1 Na jitehe ndehe kiro ereko ikwava'ẽhara'g̃a nduvihavuhuro ji ve Melquisedeque'ga ja,” ei Tupana'ga. \s1 Tapejikopigi ti Cristo'ga rehe \p \v 11 Melquisedeque'ga rehe ti xanhomog̃itag̃ita hete novĩa. A'ereki manameuhũ pe pekwaha! Nurã manameuhũ po ti ji ikwahavukari pe me nehẽ? Napenhimbo'ea'javi pe! \v 12 Pejapyaka ti pejihe! Ymyahũ pe jikogi Cristo'ga rehe. Nurã po kiro pe ojipe'g̃a mbo'ei Tupana'ga nhi'ig̃a rehe ikwahaheteavo hamo. A'ea ji ei novĩa. Ag̃wamo vehevi ti ojipe'g̃a toko pembo'eharamo pe mbo'ea'java ahembo'eypya rehe nonhimimiva'ea rehe imombe'urame Tupana'ga nhi'ig̃a pe me. \p Pe ndapekwahavi Cristo'ga mombe'ua onhimiva'ea. Xunhihete'i jate pe pekwaha ahembo'eypya jate. Ipita'ngive'g̃a – kiroki g̃a oka'mbu jate – g̃a ndo'upavi. G̃a javijitehe pe ndekoi a. \v 13 A'ea ji ei pe me. Kiroki ga oka'mbu jate – gaha ko ipita'ngive'ga ikwahave'yma. Na jitehe pe peko ipita'ngive'g̃a javuhu. A'ereki xunhi pe pekwaha Tupana'ga nhi'ig̃a pyryva'ea. Ipita'ngive'g̃a javuhu pe ei pejohupe: “Marã aherekote'varuhua? A'ereki nhande ndikwahavi. Marã ahe rekokatui? A'ereki nhande ndikwahavi.” A'ea pe ei ikwahave'yma pekopave'yma Tupana'ga nhi'ig̃a rupi. \p \v 14 Kiroki ga o'u pa – gaha ko jyvuakaruhu. Ga javijitehe ga ikwahavi no – kiroki ga Tupana'ga nhi'ĩpo'ru pa okokatuavo opohia okote'varuhua hugwi. Gaha ojipokwaha Tupana'ga nhi'imbava rehe ikwahapaheteavo. A'ero ga ei: “Nahã aherekote'varuhua. Nahã ahe rekokatui,” ei ga ikwahava. Koji'i ga ikwahavi no. Nonhimimi Tupana'ga nhi'ig̃a ga pe. Pehe ki a'e te ndapekwahavi ve oka'mbuve'g̃a javuhu. \c 6 \p \v 1 Xanhomog̃itaa'jaa'javyme ti ahembo'eypya rehe Cristo'ga mombe'urame. Kiro koji'i xanhimbo'e onhimiva'ea rehe Cristo'ga mombe'upava rehe ikwahaheteavo nhanenhimbojipokwahapava hehe. A'ea rehe ji pe mbo'epotari kiro. A'ereki nhande xanhimbo'e jipe ahembo'eypya rehe. \p A'ea rupi nhande ei ahembo'eypya mombe'gwovo: Xapohi ti nhanderekote'varuhua hugwi herojijyita nhandereaporog̃ita. Xajiko ti Tupana'ga rehe ga reroviaheteavo, xa'e jipe nhande ikwehe. \v 2 Ymya nhande ei: Nahanahã batismos. Tupana'ga ti tomombyry pe me kiro javo, nahanahã po nhande xapoko Jesus'gareheve'g̃a akag̃a rehe hamo javo g̃a pe. Ymya nhande ei: Nahanahã po ti Tupana'ga omanove'g̃a mbogwerava'javi nehẽ. Nahanahã po ti Tupana'ga ei g̃a pe nehẽ, xa'e jipe nhande ikwehe. Jara'g̃a pe po ti ga ei nehẽ: “Pejo ti pejijupa avuirama ji pyri,” e po ti Tupana'ga nehẽ. Jara'g̃a pe po ti ga ei nehẽ: “Peho ti ji hugwi pejijupa avuirama hahyva'ea ruvihava pype,” e po ti Tupana'ga nehẽ, xa'e jipe nhande ikwehe. A'ea pe nhaporemo nhande ei ahembo'eypya mombe'gwovo ikwehe. \p \v 3 Kiro koji'iva'ea rehe xanhimbo'e onhimiva'ea rehe Cristo'ga mombe'upava rehe ikwahaheteavo, a'e ji pe me. Xanhimbo'e ti hehe Tupana'ga ipotarame. \p \v 4 Marã po jara'g̃a pe? Tupana'ga nhi'ig̃a g̃a henduna'ẽi. Aerẽ po g̃a nohendukatua'javi. G̃a henduvypyrame Tupana'ga ikwahavukari opyryva g̃a pe nahanahã ji ipotari javo. G̃a pe ga ikwahavukari Cristo'ga rupi po ti yvyakotyve'g̃a nduri ji pyri nehẽ javo. Nurã g̃a jikogi Cristo'ga rehe imomboruka ga pe okote'varuhua ojihugwi a'ero. “Tupana'ga Cristo'ga mbuhuruka nhande pyri yvaga hugwi,” ei g̃a. A'ero Tupana'ga ra'uvapyryva uhu g̃a pyri g̃a pokoga. \v 5 A'ero g̃a ei: “Pyry hete Tupana'ga nhi'ig̃a nhande ve. A'ereki ga nhande mbojiko ojihe,” e na'ẽ g̃a. “Xanhimomby'a nhande gapopoakara rehe. Aerẽ po ti koji'i nhanemonhimomby'ava'ea nehẽ no,” e na'ẽ g̃a. \p \v 6 Nahã g̃a ndekona'ẽi henduva Tupana'ga nhi'ig̃a. Aerẽ po g̃a ei: “Ndorokoa'javi ore Tupana'ga nhi'ig̃a rehe,” e po g̃a okote'varuhuavo. \p Marã po g̃a pe? Tupana'ga ndogwerojijyja'javi tuhẽ g̃andeaporog̃ita a'ero. G̃a ndopohipotari okote'varuhua hugwi imomborukare'yma Tupana'ga pe avuirama. Ndokoa'javi g̃a Tupana'ga nhi'ig̃a rupi. Nurã g̃a ndekoi Tupana'ga ra'yra'ga jukahara'g̃a ja. Ombotegwete g̃a Jesus'ga ojipe'g̃a ndovaki. \p \v 7 Omoakỹakyma'ja amana yja ko pe. Pyryva'ea henhui jugwi gworygworyvamo kohoa jara'ga remityma. A'ero ga i'ui g̃wemityma gworygworyvamo. A'ea pe yjakatua pe Tupana'ga imombyryvi. \p Yjakatua – kiroki a'ea hugwi henhui pyryva'ea – a'ea ja ko g̃a – kiroki g̃a ojiko hete Tupana'ga rehe okopige'yma ganhi'ig̃a rupi okopyryvamo ga pe. G̃a pe ga imombyryvi. \p \v 8 Omoakỹakyma'ja amana ojipea yja ko pe no. Ndapyryviva'ea ki a'e te henhui jugwi hatĩava'ea hajiheva'ea pavẽi. A'ea kohoa jara'ga ndo'ui. Nurã ga ei: “Ite'varuhu yja!” Nambegwei ti ga ei tokai ti nehẽ javo. A'ero ti ga imbokai nehẽ. \p Yjate'varuhua – kiroki a'ea hugwi henhui ndapyryviva'ea – a'ea ja ko g̃a – kiroki g̃a nohendukatui Tupana'ga nhi'ig̃a okoe'yma hupi okopyryve'yma ga pe. Nambegwei po ti ga imondoi hahyva'ea g̃a pe nehẽ. \p \v 9 Tupana'ga nhi'ig̃a rendukatue'ỹve'g̃a pe ji anhi'ĩ popoaka. Pehe ki a'e te ndapekoi g̃a ja. Peko pyry pe Tupana'ga pe. A'ea ore ei pe me oreremiarõva'ea pe. A'ereki ore opokwaha. Peko hete pe Tupana'ga nhi'ig̃a rupi imomboruka pejikote'varuhua ga pe. A'ero po ti Tupana'ga pe nderohoi yvagi pe pe mombytavo avuirama ojipyri nehẽ pe imomborukaro g̃waramo. \v 10 A'ereki Tupana'ga ahe rereko katu jipi ahe poravykykaturame ga pe. Nurã po ti ga nomoka'nhymi peporavykyagwera nehẽ. Peporavyky katu pe Tupana'ga remimo'ẽhara'g̃a pokoga ikwehe Tupana'ga arõhetero g̃waramo. Ag̃wamo vehevi pe g̃a pokogi. Peporavykypava Tupana'ga hepiagi okopyryvamo pe me. \p \v 11 Na jitehe pe nhimarane'ymame nane'ymi ti pejirokwa pejikoheteavo Tupana'ga rehe avuirama pejikokatuavo ojipe'g̃a pe Cristo remimombyryva mbuhua pejive. Oropota hete ore pejirokwa pe napenani. \v 12 A'ero po ti pe ndapevevugwei nehẽ. Pejiko ti Tupana'ga rehe ojipe'g̃a ja Tupana'gareheve'g̃a ja. Penhimomirana ti onhimomiranave'g̃a ja pejikopige'yma. Ojiko g̃a onhimomiranama tihepia ti Tupana'ga remimombyryva nhande ve nehẽ javo – kiroki a'ea pe ga ei g̃a pe. Tupana'ga nopiriani onhi'ig̃a. A'ero ga g̃a mbohoryvi opyryvamo g̃a pe. Na jitehe po ti Tupana'ga pe mbohoryvi opyryvamo pe me nehẽ pe ndekorame g̃a ja aerẽ po ti Tupana'ga imombyryvi nhande ve nehẽ javo no. \s1 Tupana'ga nopiriani onhi'ig̃a \p \v 13 Yvyakotyve'g̃a g̃wenoi ojihoheve'ga Tupana'ga ojohupe a'itiva'ea ji ei nhinhi'ig̃a javo. A'ereki Tupana'ga omombe'u a'itituhẽva'ea jate. Nurã togwerovia ti ojipe'g̃a nhinhi'ig̃a javo, g̃a ei: “Tupana'ga okwaha nhinhi'ig̃atua.” A'ea g̃a e'i Tupana'ga renoina. \p Tupana'ga jate ni'mbei okovo huvihavamo ojipe'g̃a hohe pa. Nurã Tupana'ga ehetei ojera javo o'erame Abraãova'ea pe togwerovia hete ti Abraão'ga nhinhi'ig̃a javo. Imombe'gwovo pyryva'ea ga ei ahe ve a'ero: \v 14 “Jihi Tupana ti amombyry hete tuhẽ nde ve nehẽ,” ei ga ahe ve. “Amondo ti ji ndera'yra nde ve nehẽ. Aerẽ po ti nderakykwepohara'g̃a nde'yjuhuro a'ero nehẽ. A'iti a! a'e ji.” Ymyahũ Tupana'ga ei a'ea Abraãova'ea pe onhinoina. \p \v 15 Onhimomiranamame Abraãova'ea imbokwara'ara'ari ojikoga Tupana'ga rehe omombyry po ti ga ji ve nehẽ javo. Tupana'ga nopiriani onhi'ig̃a Abraãova'ea pe. A'ero ga imombyryhetei ahe ve. \p \v 16 Yvyakotyve'g̃a g̃wenoi ojihoheve'ga ojogwayvarame. Ojohupe g̃a ei onhombojikoga ojogwehe: “A'itituhẽva'ea pe ore ei. Tupana'ga okwaha orenhi'ig̃atua pe me.” A'ea g̃a ei ojohupe Tupana'ga renoina heroviaruka ojohupe herojijyje'yma onhi'ig̃a. A'ero g̃a ndojogwayvara'javi. \p \v 17 Ymyahũ Tupana'ga ikwahavukapotari onhi'ig̃a rerojijyje'yma g̃a pe – kiroki g̃a pe ga e'i: “Jihi Tupana po ti opogweruruka yvagi pe pe mongovo avuirama ji pyri imombyryva pe me nehẽ pe jikoga g̃waramo ji rehe,” ei ga. Nurã onhinoina ga ei a'ea g̃a pe jukwaha hete ti g̃a pe nhinhi'ig̃a rerojijyje'yma javo. \v 18 Tupana'ga ei a'ea onhinoina tohoryory hete ti g̃a ikwahavame javo. E'i ga: “Aerẽ po ti g̃a ei nehẽ: ‘Tupana'ga ndogwerojijyi onhi'ig̃a. Ga ndogwerojijyi onhi'ig̃a onhinoiname no,’ e po ti g̃a gworygworyvamo nehẽ,” ei Tupana'ga. \p Na tuhẽ. Tegwete ga'mbea ga nhi'ig̃ame. A'ero a'ea kwahavame nhande roryroryheteramo nhandejirokwa ga rerovia aerẽ po ti ga nhande rerohoukari ojipyri nehẽ javo, xa'e nhande. A'ereki nhande xajiko hete ga rehe nhandepohia nhanderekote'varuhua hugwi. \p \v 19 Ipohyiva'ea âncora nombojijyjukari yharuhua ahe imomborame yharuhua hugwi ihamuhũa pyvõ. Na jitehe nhandereaporog̃ita ndojirojijyja'javi. A'ereki nhande tirovia tuhẽ Tupana'ga aerẽ Jesus'ga pe po ti ga nhande rerurukari ojipyri yvagi pe nehẽ javo. Nianemoandyandyi po ti ga nehẽ. Jesus'ga rehe nhande jikogi a'ero nhandekyhyjie'yma. \p Ga oho jipe yvagi pe Tupana'ga pyri tuhẽ nhande repyga okovo ikwava'ẽhara'g̃a nduvihavuhuro. Avo yvya koty ikwava'ẽhara'g̃a nduvihavuhu'g̃a na jitehe oho Tupana'ga ronga pype hete hovapiahava aherovai gwe'yja'g̃a ndepyga. \v 20 Tupana'ga pyri yvagi pe nhanderenondeve'ga hoi ovahema Jesus'ga. Gaha oho nhande renonde nhande repyga toho ti g̃a ji reviri yvagi pe javo. Ikwava'ẽhara'g̃a nduvihavuhu'ga Tupana'ga pe ko Jesus'ga. A'ereki Tupana'ga e'i ga pe: \q1 “Ymyahũ Melquisedeque'ga ko ikwava'ẽhara'g̃a nduvihavuhu'ga ji ve. \q1 Na jitehe ndehe kiro ereko avuirama ikwava'ẽhara'g̃a nduvihavuhuro ji ve Melquisedeque'ga ja,” ei ga Jesus'ga pe. \c 7 \s1 Melquisedeque'ga oko ikwava'ẽharamo Tupana'ga pe \p \v 1 Ymyahũ Melquisedeque'ga ko Salémmeva'ea ruvihavuhu'ga hako. Ga ko ikwava'ẽhara'ga Tupana'ga pe no hako. Tupana'ga huvihavuhu hete ojipe'g̃a hohe pa. Ga pe Melquisedeque'ga ko ikwava'ẽhara'ga. Melquisedeque'ga uhu nhaneremboypyva'ea rovatiamo Abraãova'ea rovatiamo ahe jivyrame otavukara hugwi. Otavuka jipe Abraãova'ea ojipeva'ea ruvihavava'ea pe quatrova'ea pe ogwovo ahe reviri ahe monhana. Abraãova'ea jivyrame Melquisedeque'ga ahe rovatĩ. Ahe ve ga ei: “Tomombyry ti Tupana'ga nde ve!” ei ga ahe ve. \p \v 2 Ojivyrame otavukara hugwi Abraãova'ea herupava'javi mbatera aheruvihavava'ea hugwi quatrova'ea hugwi – kiroki mbatera aheruvihavava'ea opyhygaha Abraãova'ea re'yjava'ea hugwi hajiheva'ea hugwi no. Abraãova'ea imboja'oja'ogi herura'javipyra imboatyatya inog̃a dez mbatera jatyra. Melquisedeque'ga pe ahe imondoi he'yjuhuva'ea: ojipeji jatyra um décimo. \p Melquisedeque'ga rera pe nhande ei: Pyry hete ko huvihavuhu'ga. A'ea nhande xa'e garera pe. Ga ko Salémmeva'ea ruvihavuhu'ga. Cidade rera pe Salém me nhande ei Ahepy'a nog̃atua. Nurã nhande ei Melquisedeque'ga rera pe no: Ga onog̃atu ojiheve'g̃a py'a. \p \v 3 Tupana'ga rembikwatijarukara nomombe'ui Melquisedeque'ga po'ria ga'yembora. Nomombe'ui garembikwatijarukara Melquisedeque'ga ramonhava'ea. Nomombe'ui garembikwatijarukara ga'aragwera gamanoa no. Melquisedeque'ga rekoi Tupana'ga ra'yra'ga ja Jesus'ga ja ikwava'ẽharamo Tupana'ga pe avuirama. \p \v 4 Pejapyaka ti Melquisedeque'ga rehe ga kwahaheteavo. Huvihavuhu hete ga. Nurã ga pe Abraãova'ea imondoi he'yjuhuva'ea: ojipeji jatyra herura'javipyra um décimo – kiroki a'ea ahe gweru otavukara hugwi. Abraãova'ea oko nhaneremboypyro nhanderuvihavuhuro israelitas'g̃a nduvihavuhuro. Ahe vehevi imondoi Melquisedeque'ga pe nde ko huvihava ji hohe javo. Jukwaha a'ero Melquisedeque'ga huvihavuhu hete. \p \v 5 Abraãova'ea ko Leviva'ea rakykwepohara'g̃a nemboypya. Leviva'ea rakykwepohara'g̃a mombe'gwovo Moisésva'ea rembikwatijara i'ei: “Levi'ga rakykwepohara'g̃a – kiroki g̃a oko Tupana'ga nhi'ig̃a rupi okovo ikwava'ẽhara'g̃a – g̃ahã ti topyhy mbatera gwe'yja'g̃a hugwi israelitas'g̃a hugwi. Na tuhẽ. Israelitas'g̃a herekorame dez mbatera tomondo ti g̃a Levi'ga rakykwepohara'g̃a pe ojipeji mbatera um décimo.” Nahã Moisésva'ea rembikwatijara i'ei. \p G̃a nhaporemo oko Abraãova'ea rakykwepoharamo israelitas'g̃a Leviva'ea rakykwepohara'g̃a pavẽi. Opyhy ikwava'ẽhara'g̃a gwe'yja'g̃a hugwi vehevi Abraãova'ea rakykwepohara'g̃a hugwi tuhẽ. \p \v 6 Melquisedeque'ga ki a'e te Leviva'ea rakykwepohara'ga rũi. Abraãova'ea hugwi ga ipyhygi reki mbatera um décimo. Garembipyhyga renonde Tupana'ga ei Abraãova'ea pe: “He'yjuhu po ti nderakykwepohara'g̃a nehẽ,” ei Tupana'ga ahe ve. “Amondo ti ji hajiheve'g̃a gwyra nde ve nderakykwepohara'g̃a pe nehẽ. Pevo po ti g̃a nduvi avuirama a'ero nehẽ. Nderakykwepohara'g̃a pe po ti ji hajiheve'g̃a mbohoryvukari nehẽ,” ei Tupana'ga Abraãova'ea pe. A'ea Tupana'ga ei aerẽ po ti Abraãova'ea hoi huvihavamo nehẽ javo. Tupana'ga nhi'ig̃irẽ jate Melquisedeque'ga ei Abraãova'ea pe reki: “Tomombyry ti Tupana'ga nde ve!” ei ga. \p \v 7 Jukwaha hete. Melquisedeque'ga huvihavuhu Abraãova'ea hohe a'ero. A'ereki nhande nhaporemo xa'e: Kiroki g̃a oko ojipe'g̃a hohe – g̃ahã jate e'i: “Tomombyry ti Tupana'ga nde ve.” \p \v 8 Leviva'ea rakykwepohara'g̃a – kiroki g̃a opyhy israelitas'g̃a hugwi – g̃ahã omano reki. Melquisedeque'ga ki a'e te – kiroki ga opyhy Abraãova'ea hugwi – gaha okoji. A'ereki Tupana'ga rembikwatijarukara nomombe'ui gamanoa. \p \v 9-10 Ndo'ari ve Leviva'ea Melquisedeque'ga Abraãova'ea rovatĩrame. Emo Leviva'ea oko Abraãova'ea rakykwepoharamo. A'ero imondorame um décimo Abraãova'ea omondo Leviva'ea repyga no, a'e ji. Leviva'ea ko ikwava'ẽhara'g̃a nemboypya. G̃ahã opyhy gwe'yja'g̃a hugwi um décimo. Emo Melquisedeque'ga pe Abraãova'ea omondo jipe Leviva'ea repykavamo reki. A'ero kaitu jukwaha. Melquisedeque'ga huvihavuhu Leviva'ea hohe Leviva'ea rakykwepohara'g̃a hohe no. \s1 Jesus'ga oko Melquisedeque'ga ja ikwava'ẽharamo \p \v 11 Ymyahũ Tupana'ga Leviva'ea rakykwepohara'g̃a mo'emo'ẽi toko ti Arão'g̃a ikwava'ẽharamo ji ve jipi israelitas'g̃a mombyryva javo. Arãova'ea oko Leviva'ea rakykwepoharamo. Arãova'ea oko ikwava'ẽharamo a'ero gwakykwepohara'g̃a pavẽi. \p Moisésva'ea pe Tupana'ga ikwatijarukari nhanembo'eagwera israelitas'g̃a mbo'eagwera nahanahã po ti ikwava'ẽhara'g̃a pe mombyry pe nderua ji pyri nehẽ javo. Arãova'ea aherakykwepohara'g̃a pavẽi nomombyryvukari reki nhandere'yja'g̃a israelitas'g̃a. A'ero israelitas'g̃a ndohoi Tupana'ga pyri. Nonhi'ig̃i g̃a ga pe no. \p Nurã Arãova'ea rakykwepohara'g̃arũive'ga ruri okovo ikwava'ẽharamo Tupana'ga pe. Ga ko Jesus'ga. Melquisedeque'ga ja ga oko ikwava'ẽharamo Tupana'ga pe. Tupana'ga nde'i Jesus'ga pe: “Arãova'ea ja ko nde ikwava'ẽharamo ji ve.” A'ea rũi Tupana'ga ei. E'i ga: “Melquisedeque'ga ja ndehe kiro ereko avuirama ikwava'ẽharamo ji ve,” ei ga. \p \v 12 A'ea erame Jesus'ga pe Tupana'ga ei tokoa'javyme ti Leviva'ea rakykwepohara'g̃a ikwava'ẽharamo javo. Leviva'ea rakykwepohara'g̃a ndekoa'jave'ymame ikwava'ẽharamo, Moisésva'ea rembikwatijara rehe ndatekwava'javi – kiroki a'ea omombe'u ikwava'ẽhara'g̃a. Hajiheva'ea toko ti kiro a'ero, xa'e nhande. Tupana'ga nhi'ig̃apyahua jate Jesus'ga rehe toko kiro a'ero, xa'e nhande. \p \v 13 Jesus'ga pe Tupana'ga ei ndehe kiro ereko avuirama ikwava'ẽharamo ji ve javo. Emo Jesus'ga ko Leviva'ea rakykwepohara'ga rũi reki. Ojipeva'ea rakykwepohara'ga ko Jesus'ga. Garemboypya rakykwepohara'g̃a ndojukai reki mbatepyryva imbokaje'yma ikwava'ẽhava rehe Tupana'ga pe. \v 14 Jesus'ga oko nhaneramonhava'ea rakykwepoharamo Judáva'ea rakykwepoharamo nhandepojykaharete'ga. A'ea jukwaha. Moisésva'ea nde'i Judáva'ea rakykwepohara'g̃a pe: “Pekwava'ẽ ti g̃ambatepyryva jukapyra imbokaita Tupana'ga pe pejikovo ikwava'ẽharamo.” A'ea rũi Moisésva'ea e'i Judáva'ea rakykwepohara'g̃a pe. \p \v 15 Hajiheva'ea Tupana'ga imongoi kiro. A'ea jukwaha hete. A'ereki Jesus'ga reki kiro oko ikwava'ẽharamo Tupana'ga pe ua yvya koty nhande pyri. Ga ko Melquisedeque'ga ja okovo ikwava'ẽharamo. \p \v 16 Moisésva'ea rembikwatijara nde'i Jesus'ga pe: “Eko ti ikwava'ẽharamo Tupana'ga pe. A'ereki neremboypya ko Leviva'ea.” Nanongara rũi aherembikwatijara e'i Jesus'ga pe. Yvyakotyve'g̃a rũi e'i Jesus'ga pe eko ti ikwava'ẽharamo Tupana'ga pe javo. Emo Jesus'ga oko reki ikwava'ẽharamo. A'ereki ga ipopoaka okovo avuirama. Nomanoa'javi po ti ga nehẽ. \p \v 17 A'ereki ojipeva'ea Tupana'ga rembikwatijarukara omombe'u javo Jesus'ga pe. E'i: \q1 “Ymyahũ Melquisedeque'ga ko ikwava'ẽhara'ga ji ve. \q1 Na jitehe ndehe kiro ereko avuirama ikwava'ẽharamo ji ve Melquisedeque'ga ja.” \m A'ea Tupana'ga rembikwatijarukara ei Jesus'ga pe. \p \v 18 Hajiheva'ea Tupana'ga imongoi a'ero ndatekwava'javi Moisésva'ea rembikwatijara rehe kiro javo. A'ereki aherembikwatijara ndipopoakari. A'ereki israelitas'g̃a ndogwerojijyi ojeaporog̃ita aherembikwatijara renduvame. A'ero g̃a ndokokatui ve. Ndohoi g̃a Tupana'ga pyri onhi'ig̃a. Ndikwahyi aherembikwatijara g̃a ndehe. \v 19 Nahemombyryvukari tuhẽ. \p Koji'i pyry nhande ve kiro Jesus'ga rekorame ikwava'ẽharamo Tupana'ga pe. A'ereki Tupana'ga Jesus'ga momanouka nhande repygauka imomboruka nhanderekote'varuhua nhande hugwi nhande mombyryva. Aerẽ po ti Jesus'ga nhande rerohoi ojupi nhande mongovo avuirama Tupana'ga pyri nhande mbohoryva nehẽ. Nurã nhande xanhi'inhi'ĩ Tupana'ga pe kiro. \p \v 20 Tupana'ga jate ni'mbei okovo huvihavamo ojipe'g̃a hohe pa. Ojera vehevi javo ga ehetei o'erame toko ti Jesus'ga ikwava'ẽharamo javo. \v 21 Tupana'ga nonhinoi reki o'erame toko ti Levi'ga rakykwepohara'g̃a ikwava'ẽharamo javo. Emo o'erame Jesus'ga pe ga onhinoi. Jesus'ga pe ga ei: \q1 “Jihi Tupana ko ndepojykaharetea. \q1 Anhi'ig̃atu ji nde ve kiro. \q1 Ymyahũ Melquisedeque'ga ko ikwava'ẽhara'ga. \q1 Na jitehe ndehe kiro ereko avuirama ikwava'ẽharamo ji ve Melquisedeque'ga ja. \q1 A'iti a! Ndarojijyi ti ji nhinhi'ig̃a nde ve nehẽ.” \m A'ea Tupana'ga ei onhinoina. \p \v 22 Nurã Jesus'ga popoakahetero okovo ikwava'ẽharamo Tupana'ga pe avuirama, kiro Tupana'ga nhi'ig̃apyahua apiavo toho javo – kiroki ganhi'ig̃apyahua e'i yvyakotyve'g̃a pe nahanahã po ti ji pe pokokatui kiro nehẽ javo. A'ero koji'i pyryvamo yvyakotyve'g̃a pe kiro. \p \v 23 Ymyahũ Leviva'ea rakykwepohara'g̃a nde'yjuhuro reki okovo ikwava'ẽharamo. A'ereki g̃a omano oporavykya reja. A'ero jara'g̃a aherakykwepohara'g̃a ndekoi ikwava'ẽharamo ahe py'rovo. \p \v 24 Jesus'ga ki a'e te ndipy'rukavi ga. A'ereki ga nomanoa'javi. Nurã gaha jate nane'ymi oko ikwava'ẽharamo avuirama. \v 25 Nurã ga imombohetei yvyakotyve'g̃a ndekote'varuhua g̃a hugwi avuirama g̃a mombyrypava. Kiroki g̃a onhi'ĩ Tupana'ga pe ojikoga g̃waramo Jesus'ga rehe – g̃ahã Jesus'ga g̃a mombyryvi. A'ereki ga nomanoa'javi. Kiro yvagi pe ga oko Tupana'ga pyri g̃a ndepyga jipi epoko ti g̃a javo Tupana'ga pe. \p \v 26 Pyry hete tuhẽ a'ero Jesus'ga rekoi ikwava'ẽhara'g̃a nduvihavuhuro Tupana'ga pe nhande repyga. Jesus'ga oko pyry hete Tupana'ga monhimohema ojihe. Naheaporog̃itatiruahũi ga. Ga ko ndokote'varuhui'i'i. Nurã yvyakotyve'g̃a ja rũi ga oko. A'ereki ga pyry hete tuhẽ. Tupana'ga omongo ga ojipyri yvateuhu yvaga aherovai, kiro ti ga toko huvihavuhuhetero ojipe'g̃a hohe pa javo. \p \v 27 Jesus'ga nokwava'eg̃i tuhẽ mbatepyryva jukapyra Tupana'ga pe tomombo ti ga jirekote'varuhua ji hugwi jave'yma. A'ereki ga oko katu hete jipi. \p Leviva'ea rakykwepohara'g̃a ki a'e te okwava'ẽ mbatepyryva jukapyra Tupana'ga pe okovo ikwava'ẽhara'g̃a nduvihavuhuro tomombo ti Tupana'ga nhanderekote'varuhua na'ẽ javo. Nahã g̃a jipygi. Ojipygirẽ jate g̃a ikwava'eg̃i ojipea jukapyra tomombo ti Tupana'ga jara'g̃a ndekote'varuhua kiro javo. \p Jesus'ga ki a'e te nokwava'eg̃i mbatepyryva jukapyra tomombo ti Tupana'ga yvyakotyve'g̃a ndekote'varuhua jave'yma. A'ereki Jesus'ga onhikwava'ẽ ojijukauka omanomo yva rehe tomombo ti Tupana'ga g̃andekote'varuhua g̃a hugwi javo. \p Nane'ymi Leviva'ea rakykwepohara'g̃a okwava'ẽ mbatera jukapyra Tupana'ga pe. \p Jesus'ga ki a'e te ojipeji ko ga jijukaukari. Nomanoa'jaa'javi ga. \p \v 28 Moisésva'ea rembikwatijara e'i akwaimbae'g̃a ti toko ikwava'ẽhara'g̃a nduvihavuhuro Tupana'ga pe javo. Emo yvyakotyva'ero g̃waramo ikwava'ẽhara'g̃a nduvihavuhu'g̃a ndekote'varuhuro opopoakare'ymamo ote'varuhua pe. \p Aerẽ Tupana'ga ei onhinoina a'ero jira'yra'ga ti toko ikwava'ẽhara'g̃a nduvihavuhuro avuirama javo reki. Nurã gara'yra'ga Jesus'ga pytai avuirama ikwava'ẽhara'g̃a nduvihavuhuro okopyryhetero tuhẽ yvyakotyve'g̃a ndepykatuavo Tupana'ga nhi'ĩpo'rupava avuirama. \c 8 \s1 Jesus'ga gwepy yvyakotyve'g̃a \p \v 1 Na tuhẽ Jesus'ga rekoi okovo ikwava'ẽhara'g̃a nduvihavuhuro nhande repyga ogwovo yvagi pe hete. Pevo huvihavuhuhetero Tupana'ga ruvi. Okovo g̃waramo huvihavuhuhetero Tupana'ga pavẽi, Jesus'ga apygi Tupana'ga pyri gajohukoty rũi. A'ea rehe ji pe mbo'ei ko. \p \v 2 Yvagi pe Tupana'ga ruhava pype tuhẽ nhandepojykaharete'ga ruhava pype tuhẽ Jesus'ga rekoi. A'ea pype Tupana'ga rembiapoa pype ikwava'ẽhara'g̃a nduvihavuhuro Jesus'ga poravykyi Tupana'ga pyri nhande repyga. Yvyakotyva'ea rembiapoa pype rũi – kiroki yvagipeva'ea'java'ea ahe oapo yvya koty tenda – a'ea pype rũi ga nhande repygi. Ymyahũ a'ea pype hete ikwava'ẽhara'g̃a nduvihavuhuva'ea oho gwe'yjava'ea repyga yvya koty. \p \v 3 Ymyahũ Tupana'ga omo'emo'ẽ yvyakotyve'g̃a. Ga e'i: “Toko ti g̃a ikwava'ẽhara'g̃a nduvihavuhuro ji ve yvyakotyve'g̃a ndepyga. Nurã ti g̃a togweru yvyakotyve'g̃a hugwi g̃anemimbuhuteheva'ea ikwava'eg̃a ji ve nehẽ. Togweru ti g̃a g̃a hugwi mbatepyryva jukapyra ji ve nehẽ no yvyakotyve'g̃a ndepykaramo nehẽ,” ei Tupana'ga ymyahũ. \p Jesus'ga rekoi ikwava'ẽhara'g̃a nduvihavuhuro Tupana'ga pe. Nurã po ga ikwava'eg̃i Tupana'ga pe no hamo. \p \v 4 Yvagi pe Jesus'ga poravykyi okovo ikwava'ẽharamo. Po ga oko yvya koty, a'ero po ga ndokoi ikwava'ẽharamo hamo. A'ereki gwereko jipe ikwava'ẽhara'g̃a yvya koty. \p G̃ahã gweru imbuhuteheva'ea Tupana'ga pe jipi okovo Moisésva'ea rembikwatijara rupi. \fig |src="LB00259B.TIF" size="span" copy="Louise Bass ©The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="Hebreus 8.4" \fig* \v 5 G̃aporavykya okwahavuka xunhi nhande ve yvagipeva'ea. A'ero nhande ei: Na ja gwerevi nhanderepykava rekoi yvagi pe. Na jitehe Moisésva'ea rembiapoukara okwahavuka xunhi nhande ve yvagipeva'ea. A'ereki ymyahũ Tupana'ga e'i Moisésva'ea pe Moisésva'ea rembiapohava renonde tenda apohava renonde. Tupana'ga e'i: “Ji rendu katu ti! Yvytyruhua rehe ji ikwahavukari nde ve nahã ko yvagipeva'ea javo. A'ea'jaheteva'ea eapo katu katu pa imohina kiro,” ei ga Moisésva'ea pe. \p A'ero Moisésva'ea Tupana'ga nhi'ĩpo'rupavi a'ea'jaheteva'ea japokatuuka tenda tapyjamo. Oapopavuka ahe mbatera no imondovo tenda pype. Nahã ahe japopavukari yvagipeva'ea'java'ea yvya koty. A'ea pype Leviva'ea rakykwepohara'g̃a israelitas'g̃a ndepygi okovo ikwava'ẽharamo yvya koty. \p \v 6 Jesus'ga poravykya ki a'e te koji'i pyryvamo g̃aporavykya hohe. Ymyahũ Tupana'ga ekatui Moisésva'ea pe nahanahã po ti ji israelitas'g̃a pokokatui nehẽ javo. A'ero ga ei toko ti Leviva'ea rakykwepohara'g̃a ikwava'ẽharamo javo. Moisésva'ea pe ga ikwatijarukari javo: “Tombokai ti g̃a mbatepyryva ji ve israelitas'g̃a ndepyga,” ei ga Moisésva'ea pe ikwatijaruka ahe ve. \p Aerẽ koji'i pyryvamo reki Tupana'ga ekatuhetea Jesus'ga pe nahanahã po ti ji yvyakotyve'g̃a pokokatui kiro nehẽ javo. “Ndehe ti emano imomborukaheteavo g̃andekote'varuhua g̃a hugwi g̃a ndepyga nehẽ,” ei ga Jesus'ga pe. \p A'ea ko Tupana'ga nhi'ĩpyahua. A'ero ga ei toko ti Jesus'ga ikwava'ẽharamo javo. Tupana'ga nhi'ig̃a Jesus'ga pe ipyahuva'ea rehe koji'i pyryvamo Moisésva'ea rembikwatijara hohe a'ero ymyahũva'ea hohe. Nurã Jesus'ga poravykya koji'i pyryvamo Leviva'ea rakykwepohara'g̃a poravykya hohe. Yvyakotyve'g̃a ndepykaramo Jesus'ga rekoi tuhu ti g̃a okovo avuirama Tupana'ga pyri onhi'ig̃a ga pe javo. A'ero ga imombohetei yvyakotyve'g̃a ndekote'varuhua g̃a hugwi g̃a mombyryva g̃a mbuhua Tupana'ga pyri. A'ero kiro koji'i pyryvamo g̃a pe. \p \v 7 Po ikwahyhetei ymyahũva'ea hamo Tupana'ga nhi'ig̃a Moisésva'ea pe hamo, a'ero po ga nonhi'ig̃i aerẽ ipyahuva'ea rehe Jesus'ga pe hamo. \p \v 8 Ymyahũ israelitasva'ea nohendukatui reki ymyahũva'ea Tupana'ga rembikwatijarukara Moisésva'ea pe. Nurã ndikwahyi ahe rehe. A'ea nhande tikwaha. A'ereki ga e'i: \q1 “Kiro ji rendu katu ti,” ei Tupana'ga nhandepojykaharete'ga. \q1 “Aerẽ po ti ji nhi'ig̃i ipyahuva'ea rehe Israelva'ea rakykwepohara'g̃a pe Judáva'ea rakykwepohara'g̃a pe nehẽ no,” ei ga. \q1 \v 9 “Ymyahũva'ea ja rũi po ti ji nhi'ig̃i g̃a pe nehẽ. \q1 Ymyahũ g̃anamonhava'ea pe ji ekatui ikwatijaruka Moisésva'ea pe nhinhi'ig̃a \q2 ahe rerogwovo pa Egitopeve'g̃a gwyra hugwi. \q1 Aroho katu ji ahe pea hugwi. \q1 Emo ahe nohendukatupotari reki. \q1 Ndokoi ahe ymyahũva'ea rupi nhirembikwatijarukara rupi. \q1 Nurã ji ndarekokatua'javi ahe,” ei Tupana'ga. \q1 \v 10 “Aerẽ ipyahuva'ea rehe po ti ji ekatui g̃a pe nehẽ \q1 Israelva'ea rakykwepohara'g̃a pe israelitas'g̃a pe nehẽ,” ei Tupana'ga. \q1 “Nhinhi'ig̃a po ti ji imongi g̃a'akag̃i pe \q2 nahanahã peko katu ti javo g̃a pe. \q1 G̃apy'a pype po ti ji inog̃i nhinhi'ig̃a. \q1 A'ero po ti g̃a hendukatupotari nhinhi'ig̃a okovo pota hupi nehẽ, ei ga. \q1 A'ero po ti ji rekohetei g̃anduvihavuhuhetero g̃a pokokatuavo nehẽ. \q1 A'ero po ti g̃a ji mbohetei \q2 nde ko oreruvihavuhuhetea javo ji ve nehẽ. \q1 A'ero po ti g̃a ndekohetei jireheva'ero \q2 ji nhi'ĩpo'ruheteavo nehẽ,” ei Tupana'ga. \q1 \v 11 “Ojopyjopyrive'g̃a po ti nonhombo'ei ji rehe nehẽ. \q1 Onhoirũ'g̃a ti nonhombo'ei ji rehe nehẽ no,” ei ga. \q1 “Nde'i po ti g̃a ojohupe nehẽ: ‘Pekwaha hete ti nhandepojykaharete'ga.’ \q2 A'ea rũi po ti g̃a ei g̃a nhaporemo ji kwahahetejipero g̃waramo ojikoga ji rehe nehẽ,” ei ga. \q1 “G̃apyrive'g̃a ji kwahahetei nehẽ. \q1 G̃anduvihava'g̃a ji kwahahetei nehẽ no. \q1 \v 12 Aporogwety po ti ji g̃a nehẽ g̃a pyryve'ymame. \q1 G̃a hugwi po ti ji imombori g̃andekote'varuhua g̃apyryve'yma reheve nehẽ. \q1 Nahenonha'javi po ti ji avuirama g̃andekote'varuhua \q2 ikwahapava'jave'yma nehẽ,” ei Tupana'ga ymyahũ. \p \v 13 Ymyahũ Tupana'ga ei no: “Ipyahuva'ea rehe po ti ji nhi'ig̃i nehẽ nahanahã po ti ji pe pokokatui kiro nehẽ javo.” \p Tupana'ga a'ea ero g̃waramo nhande ikwahavi. A'ero nhande ei: Ndatekwava'javi ymyahũva'ea rehe Moisésva'ea rembikwatijara rehe a'ero. A'ereki nhymyanuhũ kiro, xa'e nhande. Na tuhẽ. Opa g̃werĩ ymyahũva'ea, xa'e nhande. \c 9 \s1 Israelitasva'ea ombohete Tupana'ga tenda pype yvya koty \p \v 1 Ymyahũ Tupana'ga omombe'u Moisésva'ea pe nahanahã po ti israelitas'g̃a ji mbohetei nehẽ javo. Omombe'u ga tenda yvyakotyva'ea nahanahã po ti g̃a toapo tenda ji mboheteavo ipype nehẽ javo. \p \v 2 A'ero Tupana'ga nhi'ĩpo'ruavo Moisésva'ea japoukari tenda tapyjamo Tupana'ga mbohetehavamo. Mokõi hyrua tenda pype: kokotyva'ea kikotyva'ea pavẽi. Kokotyva'ea pype ahe imondoukari hyapehava, mesa, pão. Omondouka ahe pão mesa rehe Tupana'ga rovai pyteri pe ga'apoa javo jupe. Nahã ahe imondoukari hyrua pype kokotyva'ea pype. Tupana'ga ei hyrua pe kokotyva'ea pe: Ipojykahava. Nahã ga inog̃i hera hehe. A'ereki pea Tupana'ga opojyka ojive. \p \v 3 Tenda pyteri pe Moisésva'ea imbohaekoukari hovapiahava cortina imohinuka. Hovapiahava aherovai ojipea hyrua teni tenda pype kikotyva'ea. Tupana'ga ei hyrua pe kikotyva'ea pe: Ipojykahetehava. Nahã ga inog̃i hera hehe. A'ereki pea koji'i Tupana'ga opojyka hete ojive. \p \v 4 Ipojykahetehava gwereko perfume mbokaihava ouro apopyra. Ipojykahetehava gwereko hyru'ia no Tupana'ga rembikwatijarukara ryru'ia. Omomog̃uka ahe ouro hehe. \p Tupana'ga rembikwatijarukara ryru'ia gwereko nhaepepoa ouro apopyrava'ea. Nhaepepoa gwereko mbeju'ia'javuhuva'ea maná. Hyru'ia gwereko Arãova'ea apoagwera no yvyra – kiroki yvyra ipoty. Gwereko itapereuhua no – kiroki a'ea rehe Tupana'ga okwatijarukaripe ahe ve ymyahũva'ea. \p \v 5 Hyru'ia arimo ahe imondoukari yvagipeve'g̃a ra'angava querubins'g̃a ra'angava. A'ea ahe japoukari imondovouka pevo yvagipeve'g̃a'java'ea. Hendy'jandy'ja memei yvagipeve'g̃a'java'ea Tupana'ga rendy'java pyvõ. Yvagipeve'g̃a'java'ea ipepojai hyru'ia arimo hyru'ia rovapytymbava rehe o'ama. Aerẽ hovapytymbava rehe ikwava'ẽhara'g̃a nduvihavuhu'ga gwypygwypyi hekoa tomombo ti Tupana'ga israelitas'g̃a ndekote'varuhua javo. A'ero ojapyakarame hehe hovapytymbava rehe g̃a ikwahava'javi okote'varuhua mombora javo: “Tupana'ga oko nhande pyri g̃wenonhe'yma nhanderekote'varuhua ikwahava'jave'yma,” ei g̃a. \fig |src="HK078D.tif" size="col" copy="Horace Knowles ©The British & Foreign Bible Society, 1954, 1967, 1972, 1995." ref="Hebreus 9.5" \fig* \p A'ea rehe ti ji namombe'upavi kiro. \p \v 6 Moisésva'ea japopavukarirẽ nane'ymi ikwava'ẽhara'g̃a hoi tenda pype kokotyva'ea pype oporavykyavo Tupana'ga pe nahã ga mboheteheteavo ipype. \p \v 7 Ojipea pype kikotyva'ea pype ikwava'ẽhara'g̃a nduvihavuhu'ga tehe ga hoi. Outubrog̃werĩa rupi jate, uma vez ano nanani ga tehe ga hoi ipype herogwovo mbatepyryva rekoa. Hekoa rerohorame jate ga hoi ipype hypyypyita tomombo ti Tupana'ga jirekote'varuhua ji hugwi javo. “Tomombo ti ga israelitas'g̃a ndekote'varuhua g̃a hugwi no,” ei ga. “A'ereki g̃a oko te'varuhu ikwahave'yma,” ei ga hypyypyita. \p \v 8 A'ero nhande ei: Ojipe'g̃a ndohoi tenda pype, xa'e nhande. A'ea rehe Tupana'ga ra'uvapyryva nhande mbojapyakarame ikwahavukari nhande ve ojipea. A'ero nhande ei: Tenda rekorame po Tupana'ga nde'i ve yvyakotyve'g̃a pe tuhu ti g̃a jiruhava pype ji pyri tuhẽ onhi'ig̃a ji ve javo. \p \v 9 Na tuhẽ reki ymyahũ hako. Nhande japyakarame ymyahũva'ea rehe nhande ei: Ag̃wamo na jitehe nhande ve no. Imbuhuteheva'ea nombojipe'ai nhanderekote'varuhua nhande hugwi no mbatepyryva rekoa rypyypyja pavẽi. A'ereki nomombyryvi nhandereaporog̃ita. Nonog̃atui nhandepy'a a'ero nhande monhi'ig̃ukare'yma Tupana'ga pe. \p \v 10 Ymyahũve'g̃a omondo imbuhuteheva'ea tombokai ti ikwava'ẽhara'g̃a Tupana'ga pe javo. A'ereki Moisésva'ea rembikwatijara e'i g̃a pe pemondo ti javo. Ojikwaku g̃a g̃wig̃wia ti ti'u mbatepyryva tyhya no javo. Ndo'ui g̃a hajiheva'ea. Ojikwaku g̃a nahanahã ti nhanerembiheiparavuhua javo. Ojikwaku g̃a. A'ereki aherembikwatijara e'i g̃a pe pejikwaku ti javo. Jukwaha a'ero. G̃andeaporog̃ita pe rũi aherembikwatijara e'i. G̃anda'oa pe jate e'i aherembikwatijara. Ipyahuva'ea rehe Tupana'ga nhi'ig̃irẽ ndatekwava'javi tuhẽ aherembikwatijara rehe. Kirẽ nde'ia'javi aherembikwatijara g̃a pe. \s1 Cristo'ga ombohete Tupana'ga yvagi pe \p \v 11 Ag̃wamo Cristo'ga oko ikwava'ẽhara'g̃a nduvihavuhuro oporavykyavo Tupana'ga pe imombyryvuka nhande ve. Koji'i pyryvamo nhande ve a'ero kiro. Yvyakotyve'g̃a nembiapoa pype rũi yvyakotyva'ea pype rũi ga rekoi ikwava'ẽhara'g̃a nduvihavuhuro. Yvaga pype ga rekoi Tupana'ga ruhava pype tuhẽ. Pea koji'i pyry hete Tupana'ga pe yvyakotyve'g̃a apoa hohe tenda hohe. \p \v 12 Ohorame yvaga pype Tupana'ga ruhava pype ga ndogwerohoi bodes rekoa bezerros rekoa tomombo ti Tupana'ga yvyakotyve'g̃a ndekote'varuhua a'ero javo. Hekoa pyvõ rũi ga oki yvagi pe a'ero. Gwekoa reka'voguka ojijukahara'g̃a pe ga omano yva rehe tahepy ji yvyakotyve'g̃a javo. Nahã ga g̃a ndepygi g̃a mbopiro'yavo avuirama g̃andekote'varuhua hugwi ogwovo yvaga pype opytavo. Ojipeji gahoa yvaga pype. Ndohoa'jaa'javi ga ipype. \p \v 13 Ymyahũ bodes rekoa touros rekoa no, a'ea ikwava'ẽhara'g̃a hypyypyi israelitas'g̃a ndehe. Ombokai g̃a novilha. Ikotiamo novilha mbokaipavipyra yhya pyvõ g̃a hypyypyi a'ea israelitas'g̃a ndehe. Israelitas'g̃a jikwakupave'ymame ikwava'ẽhara'g̃a hypyypyi g̃a ndehe tomombo ti Tupana'ga g̃ate'varuhua g̃a hugwi javo. A'ero israelitas'g̃a nda'oa tehe reki g̃a imombyryvukari. Hekoa rypyypyja nomombyryvukari israelitas'g̃a ndeaporog̃ita reki. \p \v 14 Koji'i pyryvamo Cristo'ga rekoa reka'vogukara mbatepyryva rekoa reka'voga hohe okwahyro pe ndehe. A'ereki nhande jikogame ga rehe ga omano nhande repyga javo, a'ero ga omombyry nhandereaporog̃ita. A'ereki Tupana'ga ra'uva avuiramava'ea opoko Cristo'ga ga nhikwava'eg̃ame Tupana'ga pe omanomo. Ndite'varuhui'i'i Cristo'ga okokatuavo. Pyryheteva'ero ga manoi tahepy ti ji g̃a javo. Nhande jikogame ga rehe ga omano nhande repyga javo, a'ero ga imombopavi nhanderekote'varuhua nhande hugwi nhandereaporog̃ita mombyryva nhandepy'a nog̃atuavo. Nurã nhande nhi'ig̃i Tupana'ga pe. Tokoa'javyme ti g̃a ite'varuhua rehe javo Cristo'ga manoi nhande repyga. Tupana'ga nhi'ig̃a rupi avuiramave'ga nhi'ig̃a rupi ti g̃a toko javo ga manoi nhande repyga. \p \v 15 Nurãro g̃waramo Cristo'ga yvyakotyve'g̃a ndepygi omanomo g̃a mongovo Tupana'ga nhi'ig̃a rupi ipyahuva'ea rupi. Ndokopavi g̃a Moisésva'ea rembikwatijara rupi ymyahũva'ea rupi okote'varuhuavo ymyahũ. A'ero Cristo'ga manoi g̃a mbopiro'yavo g̃andekote'varuhua hugwi tuhu ti g̃a okovo avuirama Tupana'ga pyri onhi'ig̃a ga pe javo. A'ereki Tupana'ga e'i jipe g̃a pe g̃a mo'emo'eamo: “Aerẽ po ti ji pe mbopiro'yukari pendekote'varuhua hugwi nehẽ. A'ero po ti pe nduri pejijupa avuirama ji pyri nehẽ,” ei ga onhi'ig̃a ipyahuva'ea rehe. \p \v 16-17 Ahe e'i: “Nahanahã po ti g̃a herekoi nhimbaterueramo nehẽ ji manorame nehẽ,” ei ahe. Ahe manoe'ymame g̃a ndogwerekoi ahembatera. Ahe manorame po ti g̃a tomombe'u katu na'ẽ ahemanoa – kiroki g̃a gwepia ahemanoa. A'ereki ahe manorame jate pyry g̃a herohoi ahembateruera – kiroki g̃a pe ahe e'i jipe. \p \v 18 Nurã ymyahũ mbatepyryva manoi Tupana'ga nhi'ig̃ame Moisésva'ea pe ikwatijaruka. A'ereki ahe ojuka mbatepyryva heka'voga hekoa Tupana'ga nhi'ĩpo'ruavo. “Kiro po ti Tupana'ga nopiriani onhi'ig̃a nehẽ,” ei Moisésva'ea. “Kiro po ti ga imombyryvi nhande ve mbatepyryva manoro g̃waramo,” ei ahe israelitasva'ea pe ymyahũ. \p \v 19 Moisésva'ea omombe'u pa katu na'ẽ israelitasva'ea pe nhaporemo Tupana'ga rembikwatijarukara ymyahũva'ea tokwaha ti g̃a javo. Imombe'upavirẽ israelitasva'ea pe Moisésva'ea ipyhygi bezerros rekoa bodes rekoa no. Yhya ahe ipyhygi no. Okotĩ ahe hekoa yhya pyvõ. Ovelhas rava apopyra – kiroki aheremimog̃wag̃ipyra – a'ea ahe ipyhygi. Ahe opyhy nhungwava'javuhuva'ea hissopo. Oapytĩ ahe nhungwava'javuhuva'ea ovelhas rava apopyra pyvõ imondeva ikotimbyra pype. A'ea pyvõ ahe hypyypyi ikotimbyra Tupana'ga rembikwatijarukara rehe. Israelitasva'ea rehe ahe hypyypyi no. \p \v 20 Kirẽ Moisésva'ea ei israelitasva'ea pe: “Nahanahã ti peko katu pejikovo Tupana'ga nhi'ig̃a rupi. Nahã ga opota. Pehepia hekoa. Mbatepyryva manoro g̃waramo nhande ei: Tupana'ga nhi'ig̃a nhande ve ko a'itituhẽva'ea – kiroki ganhi'ig̃a e'i nahanahã po ti ji pe pokokatui kiro nehẽ javo. Ndojirojijyi ganhi'ig̃a nhande ve,” ei Moisésva'ea. \p \v 21 Na jitehe Moisésva'ea hypyypyi hekoa tenda rehe. Tendapypeva'ea no – kiroki a'ea ikwava'ẽharava'ea opo'ru oporavykyrame Tupana'ga pe nahã ga mboheteavo – a'ea rehe ahe hypyypyi mbatepyryva rekoa ymyahũ. \p \v 22 Aerẽ nane'ymi hekoa ikwava'ẽhara'g̃a hypyypyi mbatera rehe nhaporemo gwerevi tamombyry Tupana'ga pe javo – kiroki mbatera g̃a opo'ru oporavykyrame Tupana'ga pe. A'ea pyry pa Tupana'ga pe a'ero. Nane'ymi g̃a ikwava'eg̃i Tupana'ga pe jukapyra rekoa heka'voga israelitas'g̃a ndepyga kiro po ti Tupana'ga imombori pendekote'varuhua pe hugwi a'ero nehẽ javo g̃a pe. A'ereki nahã e'i Tupana'ga rembikwatijarukara Moisésva'ea pe. G̃a ikwava'eg̃e'ymame jukapyra rekoa heka'voge'yma, Tupana'ga nomombori g̃andekote'varuhua g̃a hugwi ikwahava'java. \p \v 23 Mbatepyryva rekoa pyvõ Moisésva'ea omombyry Tupana'ga pe yvyakotyva'ea yvagipeva'ea'java'ea tenda tendapypeva'ea reheve. A'ereki Tupana'ga e'i na ahe ve. Pyry pa a'ea Tupana'ga pe a'ero. Hekoa ko yvyakotyva'ea mombyryhava. Yvagipeva'ea mombyryhava koji'i pyryvamo yvyakotyva'ea mombyryhava hohe a'ero. A'ereki Tupana'ga e'i na. \p \v 24 Na tuhẽ. A'ereki Cristo'ga yvagi pe tuhẽ oho yvyakotyve'g̃a ndeaporog̃ita mombyryharamo. Pevo ga jipiukari ag̃wamo Tupana'ga rovai pyteri pe nhande repyga. Yvyakotyva'ea pype rũi ipojykahetehava pype rũi ga hoi – kiroki yvagipeva'ea'java'ea ahe oapo yvya koty ymyahũ. \p \v 25 Ymyahũ ano nanani ikwava'ẽhara'g̃a nduvihavuhu'ga oho ipojykahetehava pype yvyakotyva'ea pype jukapyra rekoa herogwovo ipype. \p Cristo'ga ki a'e te ga omano ojipeji gwekoa tuhẽ heka'voguka. Nomanoa'jaa'javi ga. Nurã ojipeji gahoa yvaga pype. Ndohoa'jaa'javi ga. \v 26 Jypya Cristo'ga nomanoi a'ero. Aerẽ ga nomanoa'jaa'javi. A'ereki ojipeji ga omano. Mbapava koty ga jijukaukari omanomo ojipeji tamombo pa hete ji yvyakotyve'g̃a ndekote'varuhua g̃a hugwi javo. Nahã hahyro ga pe ojipeji. \p \v 27 Yvyakotyve'g̃a ti tomano ojipeji. Omanorẽ po ti g̃a tojipiuka Tupana'ga pe nehẽ. A'ero po ti ga ei g̃andeaporog̃itapyryva pe g̃andeaporog̃itate'varuhua pe nehẽ no. \p \v 28 Yvyakotyve'g̃a javijitehe Cristo'ga manoi ojipeji. Onhikwava'ẽ ga ojijukauka. Nahã ga herekoi he'yjuhuve'g̃a ndekote'varuhua ojihe omanorame g̃a ndepyga. Aerẽ po ti ga rura'javi ojipiukara'java yvya koty nehẽ. Uhura'javame po ti ga nomanoa'javi g̃a ndepyga nehẽ. Nde'ia'javi po ti ga nehẽ: “Kiro po ti ji manoi imomboa g̃andekote'varuhua g̃a hugwi.” A'ea rũi po ti ga ei nehẽ. Uhura'javame yvya koty po ti ga togweroho g̃a ojupi yvagi pe g̃a pokoga nehẽ – kiroki g̃a opota hete garura uhu po ti ga nehẽ javo. \c 10 \s1 Cristo'ga omombo pa hete g̃andekote'varuhua avuirama \p \v 1 Okorame Moisésva'ea rembikwatijara rupi israelitas'g̃a okwaha xunhi aerẽ po ti pyry hete nehẽ javo. G̃a ndokwahapavi reki aerẽva'ea pyryva'ea. Ano nanani g̃a heruri Tupana'ga pe mbatepyryva jukapyra okovo Moisésva'ea remimombe'ua rupi. Jukapyra nomombyryvi tuhẽ reki g̃andeaporog̃ita. Nonog̃atui g̃apy'a no. \v 2 Po jukapyra omombyry, a'ero po g̃a ndojukaa'jaa'javi te hamo. Po jukapyra omombyry, a'ero po g̃a ei hamo: “Nihenonha'javi nhande nhanderekote'varuhua. A'ereki jukapyra nhande mbopiro'y jugwi avuirama,” e po g̃a hamo. \p A'ea rũi reki g̃a ei. \v 3 A'ereki ano nanani herurame mbatepyryva jukapyra g̃a okwahava'java'ja okote'varuhuagwera. \v 4 A'ereki touros rekoa reka'voga bodes rekoa reka'voga pavẽi nomomborukari aherekote'varuhua ahe hugwi. A'iti a. \p \v 5 Nurã uhurame yvya koty Cristo'ga ei Tupana'ga pe: \q1 “Mbatepyryva jukapyra imbuhuteheva'ea reheve nde nderepotari. \q1 Nurã nde japoi jira'oa ji ve ji mongovo yvyakotyva'eramo. \q1 \v 6 Nerenhimohema'javi nde mbatepyryva imbokaipyra rehe imbuhuteheva'ea rehe no \q2 – kiroki a'ea g̃a ojuka tomombo ti ga nhanderekote'varuhua javo. \q1 \v 7 Nurã ji ei nde ve jiruvihavuhuhetea pe: Agwa ji ami. \q1 Ajo ji avo yvya koty tako ti nenhi'ig̃a rupi javo. \q1 Nahã nerembikwatijarukara ji mombe'ui imamanipyra pype livro pype,” ei Cristo'ga Tupana'ga pe. \p \v 8 Nahã Cristo'ga ei: “Nderepotari nde jukapyra mbatepyryva mbokaipyra no imbuhuteheva'ea no ojipea imbuhuteheva'ea no – kiroki a'ea g̃a ojuka tomombo ti Tupana'ga nhanderekote'varuhua javo,” ei Cristo'ga Tupana'ga pe. “A'ea nhaporemo nde nderepotari enhimohema'jave'yma hehe.” A'ea Cristo'ga ei imbuhutehea pe ojipea pe no – kiroki a'ea pe Moisésva'ea rembikwatijara e'i pemondo ti Tupana'ga pe javo. \p \v 9 Kirẽ ga ei gwuvihavuhuhete'ga pe: “Agwa ji ami. Ajo ji avo yvya koty tako ti nenhi'ig̃a rupi javo,” ei Cristo'ga Tupana'ga pe. \p A'ea erame ga ei: “Ndatekwava'javi Moisésva'ea rembikwatijara rehe – perope omombe'u mbatepyryva jukapyra. Kiro ji yvyakotyve'g̃a mongoi Tupana'ga nhi'ĩpyahua rupi. A'ea Tupana'ga ipotari.” A'ea Cristo'ga ei o'erame Tupana'ga pe tako ti ji nenhi'ig̃a rupi javo. \p \v 10 Okovo Tupana'ga remimbotarimova'ea rupi Jesus Cristo'ga jijukaukari omanomo imomboa nhanderekote'varuhua nhande hugwi. Nahã ga nhande mombyryvi avuirama toko ti g̃a Tupana'gareheva'ero avuirama javo. Ndojijukaukara'jara'javi ga. Ojipeji ga jijukaukari. \p \v 11 Ymyahũ ikwava'ẽhara'g̃a ami oporavykyavo ikwava'eg̃a Tupana'ga pe mbatepyryva jukapyra ikwava'ẽva'eg̃a. Kotihĩtihĩ g̃a ami ikwava'eg̃a imbokaita g̃wig̃wia jipi tomombo ti Tupana'ga israelitas'g̃a ndekote'varuhua javo. Emo mbatepyryva kwava'eg̃a nomomborukari tuhẽ reki g̃andekote'varuhua g̃a hugwi. \p \v 12 Cristo'ga ki a'e te ojijukaukarirẽ ga apygi Tupana'ga pyri gajohukoty rũi okovo huvihavamo. Ga ndojijukaukara'jara'javi. Ojipeji ga jijukaukari onhikwava'eg̃a tamombo pa hete ti ji yvyakotyve'g̃a ndekote'varuhua g̃a hugwi javo. A'ero gamanoypyagwera jate pyry Tupana'ga pe yvyakotyve'g̃a nhaporemo imomborukari okote'varuhua Jesus'ga pe okojirame. \v 13 “Aerẽ po ti Tupana'ga imombigukari nhiarõe'ỹve'g̃a popoakara g̃a mongovo nhinhi'ig̃a rupi nehẽ,” ei Jesus'ga oapyga Tupana'ga pyri. \p \v 14 Ojipeji ga jijukaukari Tupana'ga remimo'ẽhara'g̃a ndeaporog̃ita mombyrypava avuirama inog̃atuavo g̃apy'a. Nahã ga g̃a pokogi imombopava g̃andekote'varuhua g̃a hugwi. \p \v 15 A'ea Tupana'ga ra'uva ikwahavukari nhande ve no imombe'urame Tupana'ga nhi'ig̃a javo. E'i na'ẽ: \q1 \v 16 “Tupana'ga e'i: \q1 ‘Aerẽ ipyahuva'ea rehe po ti ji nhi'ig̃i israelitas'g̃a pe nehẽ,’ ei Tupana'ga. \q1 ‘Nhinhi'ig̃a po ti ji imongi g̃apy'a pe. \q1 A'ero po ti g̃a hendukatupotari nhinhi'ig̃a okovo pota hupi nehẽ. \q1 G̃a'akag̃i pe po ti ji inog̃i nhinhi'ig̃a \q2 nahanahã peko katu ti javo g̃a pe,’ ei Tupana'ga,” e'i Tupana'ga ra'uva. \p \v 17 Aerẽ i'ei: \q1 “‘Nahenonha'javi po ti ji avuirama g̃andekote'varuhua g̃apyryve'yma reheve \q2 ikwahapava'jave'yma nehẽ,’ ei Tupana'ga,” e'i Tupana'ga ra'uva. \p \v 18 Tupana'ga imombopaheteukari nhanderekote'varuhua ikwahava'jave'yma Jesus'ga manoro g̃waramo. Nurãro g̃waramo ndatekwava'javi mbatepyryva jukaa'java rehe. Ndatekwava'javi Jesus'ga manoa'java rehe no. A'ereki ojipeji omanomo ga omombo pa nhanderekote'varuhua nhande hugwi. \s1 Xanhi'ĩ ti Tupana'ga pe nhanenhimomiranama \p \v 19 Oreirũ, oro'e ore. Pyry hete Tupana'ga pe nhande nhi'ig̃i ga pe kiro Jesus'ga gwekoa reka'vogukaro g̃waramo omanomo nhande repyga. \p \v 20 Ymyahũ ikwava'ẽhara'g̃a nduvihavuhu'ga tehe ga kwavi ogwovo hovapiahava cortina aherovai ogwovo ipojykahetehava pype. Pea Tupana'ga opojyka hete ojive. Ikwava'ẽhara'g̃a nduvihavuhu'ga tehe oho ipype taho ti Tupana'ga rovai pyteri pe nhinhi'ig̃a ga pe javo. Tegwete ojipe'g̃a hohava hovapiahava aherovai Tupana'ga pyri. Nurã g̃a nonhi'ig̃i Tupana'ga pe pevo. \p Nhande ki a'e te xanhi'ĩ Tupana'ga pe kiro Jesus'ga manoro g̃waramo nhande repyga okovo Tupana'ga remimbotarimova'ea rupi. Avuirama Jesus'ga oko. Nurã avuirama po ti nhande nhi'ig̃i Tupana'ga pe nehẽ. \p \v 21 Jesus'ga ko ikwava'ẽhara'g̃a nduvihavuhu'ga Tupana'ga pe. Ga ko nhanderuvihavuhuhete'ga no Tupana'gareheve'g̃a ndepiakatuavo nhande repiakatuavo nhande mongomongovo onhi'ig̃a rupi. \v 22 Nurã ti xanhi'ĩ Tupana'ga pe ga mboheteavo. Tiandereaporog̃ita katu ti xako ti Tupana'ga reaporog̃ita rehe jate nhanenhi'ig̃ame ga pe. Xajiko hete tuhẽ ti ga rehe tianerendu ti ga javo. \p Ymyahũ ikwava'ẽhara'g̃a gwypygwypyi mbatepyryva jukapyra rekoa g̃a ndehe timombyry g̃a javo. Ikwava'ẽhara'g̃a g̃a hei yhya pyvõ no timombyry g̃a javo. \p Na jitehe ojijukaukaro g̃waramo gwekoa reka'voguka Cristo'ga imombori nhanderekote'varuhua nhande hugwi imombyryva nhandereaporog̃ita inog̃atuavo nhandepy'a. Nurã nhande piro'yro avuirama nhanderekote'varuhua hugwi. Nahã ti nhandekokatuavo xanhi'ĩ Tupana'ga pe. \p \v 23 Xanhimombe'upigyme ti ojohupe. Xa'e ti: Okovo Tupana'ga remimbotarimova'ea rupi Jesus'ga omano nhanderepyga imomboa nhanderekote'varuhua nhande hugwi nhande mongovo Tupana'ga pyri. A'ero po ti nhande ruvi ga pyri avuirama nhanenhi'ig̃a ga pe a'ero nehẽ. A'ea ti xa'e ojohupe nhandejikohetepige'yma ga rehe. A'ereki Tupana'ga nopiriani onhi'ig̃a. Ga e'i: “Aerẽ po ti ji pe mbopiro'yukari pendekote'varuhua hugwi. A'ero po ti pe nduri pejijupa avuirama ji pyri nehẽ,” ei ga. \p \v 24 Tiandereaporog̃ita katu ti nhandejogwehe. Xa'e ti ojohupe: Xanhoarõ hete ti nhandejopokokatuavo. \p \v 25 Xanhimono'ono'ombigyme ti. Xanhimono'õ ti Tupana'ga nhi'ig̃a renduva. Jara'g̃a nonhimono'og̃a'javi Tupana'ga nhi'ig̃a renduve'yma. G̃a ja rũi ti xako. Nambegwei po ti Jesus'ga nhandepojykaharete'ga rura'javi nehẽ ta'e ti ji g̃a pe g̃andeaporog̃ita rehe javo. Nurã koji'i ti xanhombohoryory jipi Tupana'ga pyryva mombe'gwovo ojohupe nhandejikoheteavo ga rehe. \p \v 26 Tikwaha nhande a'itituhẽva'ea Cristo'ga mombe'ua nhanderekote'varuhua mombohara'ga mombe'ua. Ikwahavirẽ po nhande ndiakote'varuhuahai hamo. Po nhande xako te'varuhu aha jipi, a'ero nimombohavi nhanderekote'varuhua pe. A'ereki ahã nhande ve ojipe'ga nhanderekote'varuhua mombohara'ga jijukaukahara'ga. \v 27 Ahaname nhanderekote'varuhua mombohavamo nhande kyhyji avuirama javo: Aerẽ po ti Tupana'ga ei nhande ve nehẽ: “Pendeaporog̃ita ko pehoag̃wama tata pype.” A'ea po ti ga ei onhimonha'ngavo nhande rehe nehẽ. Hahy hete po ti nhande ve tata pype avuirama a'ero nehẽ. Nahã po ti ga oarõe'ỹve'g̃a moka'nhymbavi nehẽ. \p \v 28 Ymyahũ israelita'ga rekoe'ymame Moisésva'ea rembikwatijara rupi ite'varuhu ga pe. A'ereki Moisésva'ea rembikwatijara rehe ga ndokoi. Garekote'varuhua kwahavame g̃a ei: “Ndokoi ga aherembikwatijara rupi. Oko te'varuhu ga a'ero. Ore ga repiagi.” Po doisve'g̃a ei a'ea, po trêsve'g̃a ei, a'ero g̃anduvihava'g̃a ga jukai. Ndoporogwetygi g̃a ga ymyahũ. \p \v 29 Ag̃wamo po ti ite'varuhuhetero ojipe'ga pe kaitu nehẽ ga erame: “Ndajikogi ji Cristo'ga rehe. Ndakoi po ti ji ganhi'ig̃a rupi nehẽ. Ga ko Tupana'ga ra'yra'ga rũi.” Po ga ei a'ea, a'ero po ti ite'varuhuhetero ga pe nehẽ. A'ereki ga ombotegwete Tupana'ga ra'yra'ga. \p Omano Cristo'ga heka'voguka gwekoa okovo Tupana'ga nhi'ĩpyahua rupi imomboa yvyakotyve'g̃a ndekote'varuhua g̃a hugwi. Nahã ga g̃a mombyryvi tonhi'ĩ ti g̃a Tupana'ga pe javo. Po akoja'ga ite'varuhuve'ga pyryvamo Cristo'ga manoro g̃waramo ga pe. Po ga aerẽ e'i: “Ndikwahyi reki ji rehe gamanoa. Omano tehe reki ga,” e po ga. Po ga ei a'ea, a'ero po ti ite'varuhuhetero ga pe nehẽ. \p Tupana'ga ra'uva okwahavuka Cristo'ga pyryva ga pe ga pokoga novĩa. Emo ojikopotare'ymame Cristo'ga rehe ga Tupana'ga ra'uva mbotegwetei. A'ero po ti ite'varuhuhetero ga pe nehẽ. \p \v 30 Tikwaha hete nhande Tupana'ga. Gaha e'i: \q1 “Jihi po ti ajipy g̃a ndehe nehẽ. \q1 G̃a ndekote'varuhurame po ti ji ikwepygi g̃andekote'varuhua nehẽ ikwahavuka hahyva'ea g̃a pe nehẽ,” ei ga. \p Onhi'ig̃a'javame ga ei: \q1 “Jihi po ti amondo hahyva'ea jijiheve'g̃a pe nehẽ g̃a ndekote'varuhurame,” ei Tupana'ga nhandepojykaharete'ga. \p Na tuhẽ po ti nhande ve nhande rekote'varuhurame nehẽ. \v 31 Tupana'ga ko avuiramave'ga. Ga imondorame hahyva'ea nhande ve ite'varuhuhetero nhande ve a'ero. \p \v 32 Pekwahava'ja ti ymya'ĩva'ea. Ymya'ĩ Tupana'ga okwahavuka Cristo'ga pe me. Ga ga kwahavukarirẽ pe me pejiko pe ga rehe. A'ea rupi penhimomirana pe ojipe'g̃a imondorame hahyheteva'ea pe me. Ndapejikopigi pe ga rehe penhimboitavo hahyrame pe me. \v 33 Cristo'ga arõe'ỹve'g̃a pe mbotegwetei he'yive'g̃a ndovaki pe nderekomemuamo imondovo hahyva'ea pe me pejikoga g̃waramo Cristo'ga rehe. Aerẽ ojipe'g̃a pe g̃a te'varuhuro imondovo hahyva'ea g̃a pe. Hahyrame g̃a pe pe jikoty'ari g̃a pavẽi g̃a pokoga. A'ero hahyramo pe me no. \p \v 34 Peporogwety pe cadeiapypeve'g̃a no. Tupana'ga arõe'ỹve'g̃a g̃a mongi ipype. A'ereki Tupana'ga arõe'ỹve'g̃a ndopotari g̃a jikogame Tupana'ga rehe. Ojipe'g̃a ipyhygaharame ojive pembatera pe hugwi pe napendoryndorypigi reki. A'ea rupi pe ei: “Orogwereko ore pyryva'ea yvagi pe. Koji'i pyry yvagipeva'ea yvyakotyva'ea hohe. Yvagipeva'ea niymyani. Ndopavi,” pe'e pe ikwahava. \p \v 35 Nurã ti tapejikopigi Tupana'ga rehe. Pe jikohetero g̃waramo po ti Tupana'ga imbuhuri ikwepykava pyryva'ea pe me nehẽ. \v 36 Penhimomirana ti a'ero ga nhi'ĩpo'ruavo Tupana'ga nopiriani g̃wembi'eagwera javo. A'ero jate ti ga imombyryvi pe me pe nderogwovo pe mongovo avuirama yvagi pe ojipyri nehẽ. \v 37 A'ereki Tupana'ga rembikwatijarukara e'i: \q1 “‘Aere'ĩ po ti ga ruri nehẽ \q2 – kiroki ga pe g̃a e'i ga po ti uhu nehẽ javo. \q1 Nambegwei po ti ga ruri nehẽ,’ ei Tupana'ga,” e'i ikwatijaripyra. \q1 \v 38 “‘Nane'ymi po ti nhiremimombyryve'g̃a jikogi ji rehe okovo jipi,’ ei Tupana'ga. \q1 ‘A'ero po ti g̃a ndekoi ji pyri avuirama nehẽ. \q1 Po g̃ambyteripeve'g̃a ndojikoga'javi ji rehe ojipe'avo ji hugwi ojipe'g̃a pojihuva g̃waramo, \q2 a'ero po ti ji ndajiroryvi g̃a ndehe nehẽ,’ ei Tupana'ga,” e'i ikwatijaripyra. \p \v 39 Kiroki g̃a ojipe'g̃a pojihu ojipe'avo Tupana'ga hugwi ojikoge'yma ga rehe – g̃ahã po ti oho hahyva'ea ruvihava pype opytavo avuirama oka'nhymbava nehẽ. \p Nhande ki a'e te, g̃a ja rũi nhande xako. Ojipe'g̃a ja nhande xako. Ojikohetero g̃waramo Tupana'ga rehe po ti g̃a ndekoi avuirama ga pyri nehẽ. G̃a ja tuhẽ nhande rekoi nhandejikoga ga rehe. \c 11 \s1 Ymyahũva'ea ojiko hete Tupana'ga rehe \p \v 1 Nhandejikoga g̃waramo Tupana'ga rehe nhande ei: Nahanahã po ti Tupana'ga imombyryvi nhande ve nehẽ. Ndihepiapavi ve Tupana'ga remimombyryva nhande ve. Emo Tupana'ga nopiriani g̃wembi'eagwera. Nurã po ti nhande hepiapavi garemimombyryva nehẽ, xa'e nhande ikwahaheteavo. Ndirojijyi nhande nhanenhi'ig̃a heroviaheteavo. \p \v 2 Israelitas'g̃a nemboypya nhaneremboypya jikoga g̃waramo Tupana'ga rehe Tupana'ga ei ahe mombe'gwovo hako: “Pyry hete g̃a ojikoga ji rehe,” ei ga hako. \p \v 3 Nhandejikogame Cristo'ga rehe nhande ei ikwahava: Ymyahũ Tupana'ga oapo yvya yvaga reheve javo jupe hako. A'ero yvya ojihu yvaga pavẽi hako. Mbatera rũi ga oapo yvagamo yvyaramo no. A'ereki ganhi'ig̃a rupi te oko. A'ero jate jipiukari nhande ve, xa'e nhande. \p \v 4 Ymyahũ ojikoga g̃waramo Tupana'ga rehe Abelva'ea heruri imbuhuteheva'ea Tupana'ga pe hako. Nurã Abelva'ea remimbuhuteheva'ea koji'i pyry Caimva'ea remimbuhuteheva'ea hohe Tupana'ga pe. Abelva'ea jikoga g̃waramo Tupana'ga rehe Tupana'ga ei: “Pyry hete Abel'ga imbuhua ji ve,” ei ga. \p Abelva'ea jikoga g̃waramo Tupana'ga rehe Abelva'ea mombe'ua ikwahavukari ag̃wamo vehevi nhande ve ahe ja ti pejiko Tupana'ga rehe javo. Nahã Abelva'ea mombe'ua ikwahavukari nhande ve ahe manoheterẽ. Nurã nhande ei: Pyry nhande jikogi Tupana'ga rehe Abelva'ea ja. \p \v 5 Ymyahũ ojikoga g̃waramo Tupana'ga rehe Enoque'ga nomanoi. A'ereki Tupana'ga gwerojiupiripe ga rerogwovo yvagi pe ga momanoukare'yma. Nurã yvyakotyve'g̃a ndohepiaga'javi ga rekarame. Ohoa renonde Enoque'ga Tupana'ga mbohoryvi ojikoga g̃waramo ga rehe. Tupana'ga rembikwatijarukara e'i a'ea rehe. \p \v 6 Kiroki ga ndojikogi Tupana'ga rehe – ga rehe Tupana'ga ndohoryva'javi. Kiroki ga onhi'ĩ pota Tupana'ga pe tomombyry ti ga ji ve javo – gaha ti togwerovia hete, Tupana'ga okoji okovo jiruvihavuhuhetero javo. Ojipeva'ea po ti ga togwerovia javo: “A'itituhẽva'ea rehe Tupana'ga nhi'ig̃i ahe mbojikoga ojihe. Kiroki g̃a okwaha pota hete Tupana'ga – g̃a pe Tupana'ga imombyryvi.” A'ea ti ga te'i ojikoheteavo Tupana'ga rehe – kiroki ga onhi'ĩ pota Tupana'ga pe tomombyry ti ga ji ve javo. \p \v 7 Ymyahũ ojikoga g̃waramo Tupana'ga rehe Noéva'ea Tupana'ga rendukatui Tupana'ga omomoranduvame. Tupana'ga ei ahe ve: “Nahanahã po ti ite'varuhuro pe me yvya koty nehẽ. Okyrahivuhu po ti pe me nehẽ. Pe ndapehepiagi ve nava'ea,” ei Tupana'ga Noéva'ea pe. \p Henduvame Noéva'ea heroviahetei Tupana'ga nhi'ig̃a. Nurã ahe japoi yhara ruvihavuhua. “Tonhinhamba ti nhirembirekohẽa, jira'yra'g̃a, nhikunhamembyra'g̃a ipype ji pavẽi xamanoyme ti yhya pype javo,” ei ahe. \p He'yjuhuva'ea yvyakotyva'ea ndojikogi Tupana'ga rehe heroviare'yma ganhi'ig̃a. Noéva'ea ki a'e te ojiko hete Tupana'ga rehe. Nurã Tupana'ga ei Noéva'ea pe: “Ndepyry hete nde ejikoga ji rehe,” ei ga. Nahã Noéva'ea imboukwahavukari yvyakotyva'ea rekote'varuhua reki. \p \v 8 Ymyahũ ojikoga g̃waramo Tupana'ga rehe Abraãova'ea Tupana'ga rendukatui ga erame: “Ejijyi ti egwyra hugwi. Eheja ti eje'yja'g̃a. Hajiheve'g̃a gwyri pe ti eho,” ei Tupana'ga Abraãova'ea pe. \p Ga renduvame Abraãova'ea hoi a'ero okovo ganhi'ig̃a rupi ogwovo ogwyra hugwi mome tuvi g̃agwyra javo ikwahave'yma. Ahe vahemame hajiheva'ea gwyri pe Tupana'ga ei hepiuka ahe ve: “Avove'g̃a gwyra ti ji imondoi nde ve nehẽ,” ei Tupana'ga Abraãova'ea pe. \p \v 9 Ojikoga g̃waramo Tupana'ga rehe, pevo Abraãova'ea herojijyjijyi tendas gwuhava imohimohina pevova'ea gwyri pe. A'ereki Tupana'ga e'i: “Avove'g̃a gwyra ti ji imondoi nde ve nehẽ,” ei Tupana'ga ahe ve. \p Pevova'ea gwyri pe ahe herojijyjijyi tendas imohimohina hajiheva'ero. A'ereki ahe ndogwerekoi ve ogwyra pevo. Na jitehe pevova'ea gwyri pe jitehe aherakykwepoharava'ea herojijyjijyi tendas imohimohina Isaqueva'ea Jacóva'ea pavẽi nhaneramonhava'ea. A'ereki Abraãova'ea ra'yrava'ea pe Isaqueva'ea pe Tupana'ga ei no: “Avove'g̃a gwyra ti ji imondoi nde ve nehẽ,” ei Tupana'ga Isaqueva'ea pe. Aerẽ a'ea jitehe ga e'i Isaqueva'ea ra'yrava'ea pe Jacóva'ea pe. \p \v 10 Ojiko Abraãova'ea Tupana'ga rehe herojijyjijyita. A'ereki ahe e'i oyvyteri pe: “Tupana'ga ojapyaka na'ẽ cidade rehe nahanahã ti ji japokatui nehẽ javo. Ndopavi po ti Tupana'ga rembiapoa cidade yvagi pe nehẽ.” A'ea ahe ei ogwovo pota pevo tapyta ti ji ipype yvagipeva'ea pype nehẽ javo. \p \v 11-12 Ojikoga g̃waramo Tupana'ga rehe Sarava'ea tuhẽ ahe ra'yramo. Ahe ra'yramo okoa'jave'ymame yvyvo oxava'ero g̃waramo. Ymya Abraãova'ea ndata'yra'javi oxava'ehetero g̃waramo Sarava'ea rembirekova'ea. A'ea rupi vehevi ahe ra'yramo Sarava'ea pe. A'ereki Tupana'ga Sarava'ea mbota'yruka Abraãova'ea pe. A'ereki ahe ojiko hete ga rehe ga rerovia ga erame ahe ve: “Aerẽ po ti nde eja'yra'ga mbo'ari nehẽ,” ei ga ahe ve. \p Sarava'ea gwa'yrava'ea mbo'ari a'ero Abraãova'ea ra'yrava'ea. Aerẽ he'yjuhu Abraãova'ea rakykwepohara'g̃a. Jaytata'ia he'yjuhu yvagi pe. Na jitehe aherakykwepohara'g̃a he'yjuhu jaytata'ia ja. He'yjuhu y'ytig̃a hay'iuhuva'ea ypiahua ruvihavuhua rembeyvyriva'ea. Nhande nimo'embavi reki y'ytig̃a hay'iuhuva'ea maramomi he'yjuhua javo. A'ereki he'yjuhu hete. Na jitehe nhande nimo'embavi Abraãova'ea rakykwepohara'g̃a. A'ereki g̃a he'yjuhu hete y'ytig̃a ja hay'iuhuva'ea ja. \p \v 13 Ymyahũ ojikoga Tupana'ga rehe ahe omanomba: Sarava'ea, Abraãova'ea, Isaqueva'ea, Jacóva'ea. Ndopyhygi ve ahe yvya – kiroki a'ea pe Tupana'ga ei ahe ve avove'g̃a gwyra ti ji imondoi nde ve nehẽ javo. Opapavipe ahe. Tupana'ga eagwera ahe ve ndohoi ve japiavo. Ahe e'i pa reki: “Aerẽ po ti ga imbuhuri tuhẽ nhande ve nehẽ. A'ereki ga e'i nhande ve nahanahã po ti ji pe pokokatui nehẽ javo. Nahã ga ega'ei nhande ve,” ei ahe. A'ea ahe epavi ga reroviaheteavo omanombavame ojikoheteavo ga rehe gworygworyvamo ganhi'ig̃a rehe ojive. Ojipeva'ea pe ahe ei javo: “G̃agwyripeve'g̃a ja rũi ko nhande. Avova'ea rũi ko nhande,” ei ahe. “A'ereki yvyakotyva'ea ko nhandegwyra rũi,” ei ahe. \p \v 14 Kiroki g̃a e'i a'ea – g̃a okwahavuka ojeaporog̃ita. A'ero g̃anenduhara'g̃a ei: “Hajiheva'ea g̃a opota hete ojive a'ero yvya,” ei g̃a. \p \v 15 Po Abraãova'ea aherakykwepoharava'ea pavẽi ojivy pota ogwyrueri pe, a'ero po ahe ojivyripe ogwovo ogwyrueri pe gwe'yjava'ea pyri. \v 16 Ndojivypotari ahe reki. A'ereki ahe e'i: “Koji'i nhande tipota hajiheva'ea – kiroki a'ea koji'i pyry hete nhandegwyruera hohe avova'ea hohe no. Yvagipeva'ea nhande tipota,” e'i pa ahe. \p Nurã Tupana'ga poyjahetero ahe rehe javo: “Ji ko g̃anduvihavuhuhetero g̃anemimboheteharamo.” A'ea Tupana'ga ei gworyvamo ahe rehe imboavujikwepava cidade ahe ve yvagi pe. \p \v 17 Ojikoga g̃waramo Tupana'ga rehe Abraãova'ea Isaqueva'ea jukai gwerevi. A'ereki Tupana'ga e'i Abraãova'ea pe: “Ejuka ti eja'yra'ga Isaque'ga ga kwava'eg̃a ji ve ikwava'ẽhava rehe.” A'ea Tupana'ga ei Abraãova'ea pe. A'ereki ga e'i oyvyteri pe tahepia ji Abraão'ga remiarõhetea ji rehe javo. \p Ymya'ĩ Tupana'ga e'i jipe Abraãova'ea pe: “Aerẽ po ti ji imombyryvi nde ve nehẽ. He'yjuhu po ti nderakykwepohara'g̃a nehẽ,” ei Tupana'ga ahe ve. \p Ojipeji ahera'yrava'ea! A'ea vehevi ojikoga g̃waramo Tupana'ga rehe Abraãova'ea Isaqueva'ea jukai gwerevi. \p \v 18 Ojipea pe Tupana'ga e'i jipe Abraãova'ea pe: “Isaque'ga rakykwepohara'g̃a jate po ti oko nderakykwepoharamo nehẽ,” ei Tupana'ga ahe ve. \p \v 19 A'ea Abraãova'ea ikwahava'javi javo: “Tupana'ga pe nonhimimiva'ea. A'ereki ga ipopoaka. Nurã po ti ga Isaque'ga mbogwerava'javi nehẽ ga manorẽ. He'yjuhu po ti jirakykwepohara'g̃a a'ero nehẽ,” ei Abraãova'ea. \p Na tuhenha'ja reki. A'ereki Tupana'ga ndojukaukari reki ahe ve. A'ero Abraãova'ea ei: “Kiro po ti Isaque'ga ruva'javi ji pyri nehẽ!” A'ea ahe ei ahe rerogwovo g̃wonga pe. Nurã nhande ei: Isaqueva'ea mombe'ua ko okwerava'jave'ga mombe'ua ja. \p \v 20 Aerẽ ojikoga g̃waramo Tupana'ga rehe Isaqueva'ea imombyryvi gwa'yrava'ea pe memei Jacóva'ea pe Esaúva'ea pe no o'erame: “Nahanahã ti Tupana'ga tomombyry pe me nehẽ.” A'ea Isaqueva'ea ei gwa'yrava'ea pe. \p \v 21 Aerẽ ojikoga g̃waramo Tupana'ga rehe Jacóva'ea imombyryvi Joséva'ea ra'yrava'ea pe memei g̃wymyminova'ea pe o'erame: “Nahanahã ti Tupana'ga tomombyry pe me nehẽ.” A'ea Jacóva'ea ei Joséva'ea ra'yrava'ea pe omanoa renonde. Nanime ahe Tupana'ga mbohetei ndepyry hete nde javo ojikoga ve yvyra rehe onhova'apyna. \p \v 22 Aerẽ ojikoga g̃waramo Tupana'ga rehe Joséva'ea ei omanoa renonde: “Ji manorẽ po ti pe hoi avo hugwi Egitopeve'g̃a gwyra hugwi upa nehẽ. A'ea rupi ti peroho nhikag̃agwera pejupi.” A'ea Joséva'ea ei oje'yjava'ea pe Israelva'ea rakykwepoharava'ea pe. \p \v 23 Ymyahũ ojikoga g̃waramo Tupana'ga rehe Moisésva'ea yembora Moisésva'ea mimi ahepo'ria pavẽi ahe arirẽ. A'ereki Faraóva'ea Egitopeva'ea ruvihavava'ea e'i ojipyriva'ea pe: “Pejuka ti israelitas'g̃a nda'yra'g̃a akwaimbae'g̃a g̃a arame,” ei Faraóva'ea. \p Moisésva'ea re'yjava'ea ko Israelva'ea rakykwepoharamo israelitasramo. Ahe ndokyhyji reki Faraóva'ea hugwi Moisésva'ea yembora ahepo'ria pavẽi gwa'yrava'ea mima. A'ereki ahe e'i: “Ikatu hete nhandera'yra'ga Moisés'ga.” A'ea ahe ei gwa'yrava'ea mima três jahya mondovo. \p \v 24 Ojikoga g̃waramo Tupana'ga rehe Moisésva'ea ei oyvuakarame: “Te'ia'javyme ti g̃a ji ve: ‘Nde ko Faraó'ga ra'yrahẽa ra'yra Egitopevehẽa ra'yra.’ A'ea ti g̃a te'ia'javyme ji ve,” ei Moisésva'ea. \v 25 “Te'i ti g̃a ji ve kiro: ‘Nde ko israelitas'g̃a nda'yra Tupana'ga remimo'ẽhara'g̃a nda'yra.’ A'ea ti g̃a te'i,” ei Moisésva'ea. \p “Egitopeve'g̃a imondoi hahyva'ea israelitas'g̃a pe jipi. A'ero po ti ji israelitas'g̃a pokogi nehẽ. Hahy po ti ji ve a'ero nehẽ no. Hahyva'ea ko koji'i pyry ji ve kiro Faraó'g̃a mbatera rerekoa hohe avuiramarũiva'ea hohe,” ei Moisésva'ea. “Po Egitopeve'g̃a pyri ji pytai jigwojigwovo toryvi pe herekovo ikatuva'ea jijive, a'ero mara'ngu po ti jipohia Tupana'ga hugwi jirekote'varuhuavo nehẽ? Ndakote'varuhupotari ji,” ei Moisésva'ea. \p \v 26 “Tupana'ga e'i: ‘Aerẽ ti ji imombyryhetei israelitas'g̃a pe g̃anduvihavuhuhete'ga mondovo g̃a pyri nehẽ g̃a pokoguka.’ A'ea Tupana'ga ei,” ei Moisésva'ea. “A'ea ji heroviahetei garura pota ga ti omombyry ji ve nehẽ javo,” ei Moisésva'ea. “Hahy po ti ji ve nehẽ ji ruvame jire'yja'g̃a pyri ga mbuhua,” ei ahe. “Hahyva'ea ko koji'i pyry reki ji ve Egitopeve'g̃a mbaterateuhua rerekoa hohe,” ei Moisésva'ea. \p \v 27 Ojikoga g̃waramo Tupana'ga rehe Moisésva'ea hejari Egitopeve'g̃a gwyra ogwovo. Ndokyhyji ahe Faraóva'ea hugwi Egitopeva'ea ruvihavuhuva'ea hugwi ahe nhimonha'ngaheterame. Onhimomirana Moisésva'ea opohire'yma Tupana'ga hugwi ogwovo. A'ereki ahe ojiko hete Tupana'ga rehe ndaha'oive'ga rehe ga kwahaheteavo. Ahe ga kwahahetero g̃waramo Tupana'ga ahe monhimomiranami. \p \v 28 Ojikoga g̃waramo Tupana'ga rehe Moisésva'ea japoi toryva Páscoa ti'u ti a'ea rupi javo. Ahe hypyypyjukari ovelha ra'yrypya rekoa israelitasva'ea pe porta rembeyvyra rehe. Israelitasva'ea pe ahe ei: “Aerẽ po ti Tupana'ga kwavi Egitopeve'g̃a nda'yrypyve'g̃a jukauka ojipyrive'ga pe yvagipeve'ga pe nehẽ. Po ti ga hepiagi jukapyra rekoa penonga rehe nehẽ, a'ero po ti ga ndojukaukari penda'yrypyve'g̃a nehẽ,” ei Moisésva'ea. Nahã Moisésva'ea israelitasva'ea mbo'ei ojikoga Tupana'ga rehe okovo Tupana'ga nhi'ig̃a rupi. \p \v 29 Ymyahũ ojikoga g̃waramo Tupana'ga rehe israelitasva'ea hokatupavi ypiahua rahava mar Vermelho rahava. Opyvo ahe hokatui aherovai yvya pikag̃a g̃waramo. A'ereki Tupana'ga omboja'o yhya ahe ve. Egitopeva'ea reki ohopotarame otypyvy ypy pe he'yjuhuva'ea. A'ereki Tupana'ga omonhovatĩa'ja yhya ahe rehe. \p \v 30 Ymyahũ ojikoga g̃waramo Tupana'ga rehe israelitasva'ea hoahoi cidade atimatimana Jericó atimatimana ogwyrarũiva'ea. Sete dias israelitasva'ea hoi nhatimatimana. Nurã cidade rokairungava Jericó rokairungava i'ari ahe ve ahe jikoga g̃waramo Tupana'ga rehe. \p \v 31 Ojikoga g̃waramo Tupana'ga rehe kunhangwerava'ea Raabeva'ea akwaimbae'g̃a upaharava'ea nomanoi Jericó pe hokairungava arame. A'ereki ahe onhinondeepiaharava'ea mboapygi israelitasva'ea mboapygi ahe rurame ojipyri torohepia nhimi ndegwyra javo. Raabeva'ea ahe mimi g̃wonga pe a'ero Jericópeva'ea hugwi tomanoyme ti g̃a javo. Nurã Tupana'ga nomoka'nhymi Raabeva'ea momanoukare'yma. Hokairungava arame he'yjuhuva'ea Jericópeva'ea manoi ojikoge'ỹva'ea Tupana'ga rehe. \p \v 32 Jarava'ea po ti ji namombe'upavi nehẽ. A'ereki ahe he'yjuhu ymyahũva'ea – kiroki ahe ojiko hete Tupana'ga rehe. Nurã po ti ji namombe'ui Gideãova'ea, Baraqueva'ea, Sansãova'ea, Jeftéva'ea, Daviva'ea, Samuelva'ea, Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'uharava'ea no. Nomombe'upavi po ti ji Tupana'gareheva'ea ahe re'yjuhuro g̃waramo. \p \v 33 Ymyahũ ahe jikoga g̃waramo Tupana'ga rehe Tupana'ga ahe pokogi. Nurã jarava'ea huvihavava'ea gwyripeva'ea monhambavi ahe apitipitiavo. \p Jarava'ea rekokatui ojipeva'ea pokokatuavo ahe mongomongovo Tupana'ga nhi'ig̃a rupi. \p Jarava'ea pe Tupana'ga ei amombyry po ti ji pe me nehẽ javo. A'ereki ahe ojiko ga rehe. Tupana'ga nopiriani onhi'ig̃a. \p Jarava'ea pokoga Tupana'ga imbojurutyvi ja'gwara'java'ea leões to'uyme ti jireheve'g̃a javo. \p \v 34 Jarava'ea pokoga Tupana'ga imombigukari tatauhua popoakara. Nomanoi ahe ipype a'ero ojikoga g̃waramo Tupana'ga rehe. \p Jarava'ea ojiheva'ea Tupana'ga ndojukaukari ojipeva'ea pe ahe ahe jukapotarame haimbejovaiva'ea pyvõ itakyhea'javuhuva'ea pyvõ. \p Jarava'ea popoakare'ymame Tupana'ga ahe mbopopoakari. A'ereki ahe ojiko ga rehe. \p Ojikoga g̃waramo Tupana'ga rehe jarava'ea ndokyhyji otavuka ogwyripeva'earũiva'ea pe soldadosva'ea pe ahe monhana he'yjuhuva'ea monhana. \p \v 35 Kunhangwerava'ea jikogi Tupana'ga rehe gwa'yrava'ea manorame. Nurã Tupana'ga ahera'yrava'ea mbogwerava'javi ahe mondoa'java ahe'yembora pe. \p Nahã ymyahũ Tupana'gareheva'ea rekopavi ojikoheteavo Tupana'ga rehe gwe'yjuhuro hako. Emo ymyahũ jarava'ea pe hahy hete reki ahe jikoga g̃waramo Tupana'ga rehe hako. He'yjuhu ahe no. \p Jarava'ea pe Tupana'ga arõe'ỹva'ea imondoi hahyva'ea ahera'oa moatãhava pyvõ ika'mbika'mbiga ahekag̃a pepohi ti Tupana'ga hugwi javo. “Pe pohirame Tupana'ga hugwi po ti ore ndopojukai nehẽ,” ei Tupana'ga arõe'ỹva'ea Tupana'gareheva'ea pe. \p A'ero Tupana'gareheva'ea ei reki: “Ndoropohiri tuhẽ po ti ore Tupana'ga hugwi nehẽ. Pe ore jukarẽ po ti Tupana'ga ore mbogwerava'javi ore rerogwovo yvagi pe nehẽ ore mongovo avuirama ojipyri nehẽ,” ei ahe. “Koji'i pyry hete ore ve orehoa yvagi pe Tupana'ga pyri oreruva hohe yvya koty.” A'ea ahe ei opohire'yma Tupana'ga hugwi omanomo. \p \v 36 Jarava'ea pe hahyhetero no ahe jikoga g̃waramo Tupana'ga rehe. Okote'varuhuva'ea ahe rerekomemui ahe mbotegweteavo ahe mondohondohoga ipira apopyra pyvõ ahe kwaekwa itanhuramuhũa pyvõ no ahe momboa cadeia pype no. \p \v 37 Tupana'gareheva'ea jukavo okote'varuhuva'ea imombomombori ita ahe rehe. \p Yvakytihavuhua pyvõ serrote pyvõ okote'varuhuva'ea Tupana'gareheva'ea rovaja'rogi ahe jukavo. \p Toko te'varuhu ti Tupana'gareheve'g̃a javo okote'varuhuva'ea ahe mbo'epotari ite'varuhua rehe. \p Haimbejovaiva'ea pyvõ itakyhea'javuhuva'ea pyvõ okote'varuhuva'ea Tupana'gareheva'ea jukai. \p Tupana'gareheva'ea ndukatujuhu herojijyjijyita ojipejipea pe. A'ereki okote'varuhuva'ea omondomondo ahe ojihugwi. Mbiara pira ko Tupana'gareheva'ea piramo ovelhas pira. Bodes pira ahepiramo no. Ndogwerekoi tuhẽ ahe mbatera. Ite'varuhu hete okote'varuhuva'ea ahe ve imondomondovo hahyheteva'ea ahe ve. \p \v 38 Nahã okote'varuhuva'ea rekote'varuhui ahe ve pe jikoga g̃waramo Tupana'ga rehe javo ahe ve. Po nduvi okote'varuhuva'ea Tupana'gareheva'ea pyri hamo gareheva'ea pyryhetero g̃waramo. Okote'varuhuva'ea ote'varuhuro g̃waramo ahe ve Tupana'gareheva'ea herojijyjijyi ogwoogwovo ongae'ỹi me yvytyruhu pe no. Nduvi ahe onga pe. Ita kwaruhua pype ahe ruvi yvya kwaruhua pype no nhaneronga javo jupe. \p \v 39 Ahe mombe'gwovo Tupana'ga ei: “Pyry hete jireheve'g̃a nhaporemo ojikoheteavo g̃waramo ji rehe ojipe'g̃a te'varuhurame g̃a pe,” ei Tupana'ga. \p Ymyahũ ahe manoe'ymame Tupana'ga ei ahe ve: “Aerẽ po ti ji imombyryvi pe me pepokohara'ga mondovo pe pyri nehẽ.” A'ea Tupana'ga ekatui ahe ve ojiheva'ea pe ymyahũ hako. \p Ahe manorame Tupana'ga nomombyrypavi ve ahe ve. A'ereki ga nomondoi ve ahepokohara'ga Cristo'ga yvya koty. A'ero Cristo'ga nomanoi ve ahe ve. Nomombori ve ga aherekote'varuhua. Ndogwerohoi ve ga ahe Tupana'ga pyri. Na tuhẽ Tupana'ga nomombyrypavi ve ymyahũva'ea pe ahe manorame. \v 40 A'ereki ga gwerohouka pota ymyahũva'ea ojipyri nhande rerohoukarame jate ojipyri. Nahã koji'i pyryvamo nhande ve. Tupana'ga po ti omombyry hete ymyahũva'ea nhande mombyryheterame yvagi pe nehẽ. \c 12 \s1 Tupana'ga onhi'ig̃ahy nhande ve toko katu ti g̃a javo \p \v 1 Xako pa ti ahe ja Tupana'ga nhi'ig̃a rupi nhanenhimomiranama ikwahava'java ahereaporog̃ita. A'ereki ojikoga g̃waramo Tupana'ga rehe he'yjuhuva'ea ymyahũva'ea okwahavuka nhande ve nahanahã ore orojiko Tupana'ga rehe javo. Nurã nhandekovo Tupana'ga nhi'ig̃a rupi xapohi pa ti ojipeva'ea hugwi – kiroki a'ea nianemongoukari Tupana'ga nhi'ig̃a rupi. Xajipokwaha nhande nhanderekote'varuhua rehe nhandepohipotare'ymame jugwi. A'ero nhanderekote'varuhuro g̃waramo nhande ndiakokatui ganhi'ig̃a rupi. Nurã xapohi hete tuhẽ ti nhanderekote'varuhua hugwi. Xanhimomirana ti a'ero javo: Ganhi'ig̃a rupi ti xako ga ero g̃waramo. \p \v 2 Xajapyaka katu ti Jesus'ga rehe. Gaha nhande mbojiko Tupana'ga rehe ikwehe. Nane'ymi ga nhande pokogi pejiko hete ti avuirama Tupana'ga rehe javo. Aerẽ po ti ga rura'javi nhandererohoharamo nhande rerogwovo ojupi Tupana'ga pyri nehẽ. \p Ymyahũve'g̃a ojuka ojipe'g̃a yva rehe g̃a mbotegweteavo peko te'varuhu pe javo. Ombotegwetea Jesus'ga ikwahavi a'ero yvyakotyve'g̃a omondorame yva rehe. Nonhimboahivi ga reki g̃a pe. Ga nhimomiranami yva rehe onhimondouka g̃a pe javo: “Na hahyro ji ve yva rehe,” ei Jesus'ga. “Ako pota hete ji Tupana'ga nhi'ig̃a rupi nhimanomo yvyakotyve'g̃a ndepyga imomboa g̃andekote'varuhua g̃a hugwi nehẽ. Aerẽ po ti ji roryhetei nehẽ,” ei ga. \p Jesus'ga manorẽ Tupana'ga ga mbogwerava'javi. Kirog̃we Jesus'ga apygi nhanderuvihavuhuhete'ga pyri Tupana'ga pyri gajohukoty rũi yvagi pe. Huvihavuhuhetero ga hoi Tupana'ga javijitehe. \p \v 3 Pemondo ti pejeaporog̃ita ga rehe imohina ga onhimomirana okote'varuhuve'g̃a te'varuhua pe javo. Po ti pe imondoi pejeaporog̃ita ga rehe, a'ero po ti pe napene'õi penhimomiranama nehẽ. A'ero po ti pe ei nehẽ koji'i xajiko hete ti Tupana'ga rehe javo. \v 4 Ojuka g̃a Jesus'ga okote'varuhuro g̃waramo. G̃a nde'i ve pe me pe juka pota: “Tijuka ti g̃a.” A'ea rũi g̃a e'i pe me pe imombipotarame g̃andekote'varuhua. \p \v 5 Pemoka'nhy po pe Tupana'ga nhi'ig̃a. Tonhimomirana g̃a javo ga nhi'ig̃i pe me. Pe me ga ei jira'yra'g̃a. A'ea ga okwatijaruka ahe ve hako imombe'gwovo. A'ero aherembikwatijara i'ei: \q1 “Jira'yramo ti eko hete Tupana'ga nhi'ig̃a rehe \q2 ga embo'erame onhi'ig̃ahyavo nde ve toko katu ti ga javo. \q1 Tanere'ouhũi ti enhiroyrõe'yma \q2 ga ikwahavukarame nderekote'varuhua nde ve. \q1 \v 6 A'ereki Tupana'ga ombo'e g̃wemiarõheteve'g̃a onhi'ig̃ahyavo g̃a pe \q2 toko katu ti g̃a javo. \q1 Ga omondo hahyva'ea g̃a pe nhaporemo \q1 jira'yra'g̃a javo g̃a pe.” \m A'ea ikwatijara i'ei pe monhimomiranama. \p \v 7 Penhimomirana ti hendukatuavo Tupana'ga nhi'ig̃a ga pe mbo'erame onhi'ig̃ahyavo pe me. A'ereki ga pe ndereko katu nhanderuvamo. Na tuhẽ. Nhandera'yra'g̃a pe nhaporemo nhande xanhi'ig̃ahy jipi g̃anduvamo toko katu ti g̃a javo. \v 8 Po Tupana'ga nonhi'ig̃ahyi pe me pe mbo'ee'yma, a'ero pe peko gara'yra'g̃arũiva'ero ojihuteheva'ero ga pe. A'ereki gwa'yra'g̃a nhaporemo ga ombo'e onhi'ig̃ahyavo g̃a pe toko katu ti g̃a javo. \p \v 9 Irũa ji ei pe me kiro: Nhanderuva'g̃a yvyakotyve'g̃a, g̃ahã nhande mbo'e onhi'ig̃ahyavo nhande ve toko katu ti g̃a javo. G̃anhi'ig̃a nhande tihendu katu nhandekokatuavo. Tupana'ga ko nhanderuvete'ga yvagipeve'ga. Ganhi'ig̃a kaitu ti tihendu katu nhandekokatuavo. Po nhande ganhi'ig̃a rendukatui, a'ero po ti ga nhande mongoi avuirama ojipyri nehẽ. \p \v 10 Nhanderuva'g̃a yvyakotyve'g̃a, g̃ahã onhi'ig̃ahy nhande voja'irame nhande mbo'eavo nhande mongovo g̃wemimbotarimo nahã ko pyry a'e ji javo nhande ve. \p Tupana'ga ki a'e te ipotari nhandepyryva nahã ko pyry pe me javo. “Tapyry ti g̃a ji ja okokatuheteavo,” ei ga. Nurã ga nhande mbo'ei onhi'ig̃ahyavo nhande ve imondovo hahyva'ea nhande ve toko katu ti g̃a javo. \v 11 Ga nhi'ig̃ahyrame nhande ve nhande mbo'eavo, nhande nianderoryroryvi te na'ẽ ite'varuhu ji ve kiro javo. Hahy nhande ve. Emo aerẽ nhande rekokatuhetei nhanenhimomiranamame jupe hendukatuavo nhanenhimbo'eavo. U katu nhandepy'a a'ero. \s1 Tihendu katu ti Tupana'ga nhi'ig̃a \p \v 12 Penhimbojiko hete ti Tupana'ga rehe a'ero pejoryjoryvamo ga rehe. Penhimboita ti. Pe'ji ti tako ti Tupana'ga nhi'ig̃a rupi javo. \v 13 Pemombyryva'ja ti pejeaporog̃ita. Nane'ymi ti ga rehe jate pejiko hete. A'ero po ti pe ndekokatui nehẽ. A'ero pe ndepiagame po ti pembyteripeve'ga ojikokatue'ỹve'ga herojijyi ojeaporog̃ita okovo Tupana'ga nhi'ig̃a rupi jate no. A'ero po ti ga ndokote'varuhua'javi nehẽ. \p \v 14 Penhoarõ hete ti inog̃atuavo pejipy'a. Pearõ hete ti ojipe'g̃a nhaporemo inog̃atuavo g̃apy'a. Peko pyry ti pejikovo Tupana'ga nhi'ig̃a rupi. Nduvi po ti g̃a Tupana'ga pyri nehẽ – kiroki g̃a ndokopyryvi. \p \v 15 Pejirokwa ti ikwahavuka pejohupe. Mara'ngu po pembyteripeve'ga ojikoge'yma Tupana'ga rehe? Po ga ndojikogi Tupana'ga rehe, a'ero po ti Tupana'ga nomombyryvi ga nehẽ. Penhi'ĩ ti ga pe a'ero ejiko ti Tupana'ga rehe javo. A'ero po ti ga jikogame Tupana'ga rehe Tupana'ga ga mombyryvi nehẽ. \p Pejirokwa ti ikwahavuka pejohupe. Mara'ngu po pembyteripeve'ga Tupana'ga renoite'varuhuavo jipi igwaigwavete okoe'yma ganhi'ig̃a rupi. Po nahã, pembyteripeve'ga pepy'a nog̃atue'ymuhũi. Irovahiva'ea ombote'va mbatera oji'ja ihorame ipype. Na jitehe pembyteripeve'ga ojipe'g̃a mbote'va oji'ja ganhi'ĩte'varuhua horame g̃a'akag̃i pe. Penhi'ĩ ti ga pe a'ero ga mbopohiruka garekote'varuhua hugwi. \p \v 16 Pejirokwa ti ikwahavuka pejohupe. Mara'ngu po okote'varuhuve'g̃a pembyteripeve'g̃a ojirekouka g̃wembireko'g̃arũive'g̃a pe? Mara'ngu po g̃a ojipe'g̃a nembireko'g̃a nderekovo? Po nava'ea rehe g̃a ndekote'varuhui, a'ero penhi'ĩ ti g̃a pe g̃a mbopohiruka g̃andekote'varuhua hugwi. \p Pejirokwa ti ikwahavuka pejohupe. Mara'ngu po ndapyryvive'ga pembyteripeve'ga ipotaheteavo yvyakotyva'ea? Ga po ndokoi yvagipeva'ea rehe Esaúva'ea ja. \p Ymyahũ Esaúva'ea ko ojihuvypyva'ea hako. Okoe'yma yvagipeva'ea rehe ahe ei oirũva'ea pe Jacóva'ea pe hako: “Embuhu ji ve imboapygipyra um prato de comida ta'u ti. Ji ko ojihuvypyva'ero g̃waramo nhanderuva'ga imondohetei ji ve nehẽ. Aerẽ garemimondoa po ti ji imondoi nde ve nehẽ ikwepyga imbuhuragwera ji ve nehẽ. A'ero po ti nde rekoi ojihuvypyva'ea ja. A'ero po ti nhanderuva'ga ei Tupana'ga pe nehẽ: ‘Emombyry ti Jacó'ga pe,’ e po ti ga nehẽ. Nahã po ti ga ei nde mombe'gwovo Tupana'ga pe jira'yrypy'ga ja ko Jacó'ga javo,” ei ahe. \p A'ea Esaúva'ea ei jugweiheteavo g̃waramo okoe'yma yvagipeva'ea rehe opo'ria remimombyryva rehe. A'ero Jacóva'ea omondo g̃wemimboapygipyra Esaúva'ea pe. \p \v 17 Pekwaha pe Esaúva'ea mombe'ua. Aerẽ Esaúva'ea ipotara'javi opo'ria remimombyryva novĩa. A'ereki ahepo'ria omombyryvipe Jacóva'ea pe javo. Ojehe'o ranuhũ Esaúva'ea novĩa eja'yrypyva'ero g̃waramo ji ve ti emombyry javo opo'ria pe. Ahã Esaúva'ea nhi'ig̃agwera rerojijyihava – akoja ahenhi'ig̃agwera Jacóva'ea pe. \p \v 18 Ymyahũ yvytyruhua arimo monte Sinai arimo Tupana'ga ikwahavukari g̃wemimbotarimova'ea ikwatijaruka Moisésva'ea pe yvya koty. A'ea rupi ikai yvytyruhua tata pyvõ. Henyhunuhũ ko tata. Ypytunahi a'ero. Yvyruhua turi. \v 19 Jiru'a'java'ea trombeta nhi'ig̃i. Tupana'ga nhi'ig̃i. Henduvame israelitasva'ea ei Moisésva'ea pe: “Tonhi'ig̃a'javyme ti Tupana'ga ore ve,” ei ahe okyhyjiavo Tupana'ga hugwi. \v 20 “Po ti Tupana'ga nhi'ig̃i ore ve nehẽ, a'ero po ti ore papavi nehẽ,” ei ahe. \p A'ereki Tupana'ga e'i jipe ahe ve: “Ka'gwyripeva'ea vehevi tuhuryme ti opokoge'yma yvytyruhua rehe,” ei Tupana'ga. “Po ti ipokogi hehe, a'ero ti ahe tomombo ita ka'gwyripeva'ea rehe jukavo nehẽ,” ei Tupana'ga Moisésva'ea pe. \p \v 21 Ahemongyhyjiheteva'ea ko aherembiepiepiaga: yvytyruhua, tata, ypytuna, yvyruhua no, trombeta nhi'ig̃a no, Tupana'ga nhi'ig̃a no. Hepiapavame ahe kyhyjihetei. Moisésva'ea vehevi okyhyji hete javo: “Ahyhyi hete ji jikyhyjiavo,” ei ahe ymyahũ. \p Nahã ymyahũva'ea Tupana'ga kwahavi yvya koty okovo ga pavẽi ga ikwahavukarame g̃wemimbotarimova'ea ahe ve hako. \p \v 22 Pe me reki Tupana'ga ndoapoi ahemongyhyjiheteva'ea ikwahavukarame g̃wemimbotarimova'ea pe me. Koji'i pyryhetero pe me a'ero. A'ereki pejikoga g̃waramo Tupana'ga rehe pe pekwaha hete ga yvagipeve'ga yvagipeva'ea no pejikovo ga pavẽi. Ga oko ojipea rehe yvytyruhua rehe monte Sião rehe yvagi pe. Pevo cidade de Jerusalém me Tupana'ga ruvi avuiramave'ga ojipyrive'g̃a pyri. Ahe ndohepiapavi gapyrive'g̃a yvagipeve'g̃a. A'ereki g̃a he'yjuhu hete. G̃a pavẽi pe ndekoi. \p \v 23 Pekwaha pe Tupana'gareheypyve'g̃a. Ojatyka g̃a Tupana'ga nhi'ig̃a renduva gworygworyvamo ga rehe. A'ereki g̃andera Tupana'ga okwatijaripe yvagi pe inog̃a. Nurã po ti g̃a hoi yvagi pe nehẽ. G̃a pavẽi pe ndekoi. \p Pekwaha pe Tupana'ga. Ga okwaha hete yvyakotyve'g̃a javo g̃a pe nhaporemo g̃andeaporog̃ita rehe. Ga pavẽi pe ndekoi. \p Pekwaha pe yvyakotyva'ea – kiroki ahe omano ojikoheteavo Tupana'ga rehe okokatuavo. Tupana'ga omombyry ahe inog̃atuavo ahepy'a. Nurã ahe hoi opoyjahetero Tupana'ga pyri onhi'ig̃a ga pe. Ahe pavẽi pe ndekoi. \p \v 24 Pekwaha pe Jesus'ga pejikovo ga pavẽi. Ga ko pendepykara'ga tuhu ti g̃a okovo avuirama Tupana'ga pyri onhi'ig̃a ga pe javo. Gaha okwahavuka Tupana'ga nhi'ĩpyahua omanoro g̃waramo gwekoa reka'voguka. A'ereki Jesus'ga manoa renonde Tupana'ga e'i: “Jesus'ga manoro g̃waramo po ti ji imombori yvyakotyve'g̃a ndekote'varuhua g̃a hugwi g̃a mombyryva g̃a jikogame ji rehe nehẽ,” ei Tupana'ga. \p Abelva'ea jukaagwera kwahavame nhande ei Tupana'ga pe: Ehepy ti ahe. Jesus'ga jukaagwera kwahavame nhande ei: Emombo ti orerekote'varuhua ore hugwi, xa'e nhande Tupana'ga pe. Jesus'ga rekoa reka'vogukara okwahavuka pyryheteva'ea nhanderekote'varuhua mombora. A'ea ko koji'i pyry hete Abelva'ea rekoa reka'voga rembikwahavukara hohe. \p \v 25 Pehendu katu ti! Peko hete ti Tupana'ga nhi'ig̃a rehe hendukatuavo. Ymyahũ Tupana'ga imombe'uukari onhi'ig̃a yvyakotyva'ea pe Moisésva'ea pe. Nurã ahe imombe'umbe'ui ganhi'ig̃a ymyahũva'ea pe. Ymyahũva'ea nohendukatupotari reki Tupana'ga nhi'ig̃a. Ahe hendupotare'ymame Tupana'ga nhimonha'ngai ymyahũva'ea rehe. Noka'nhymi ahe hahyva'ea hugwi a'ero. \p Ag̃wamo yvaga hugwi Tupana'ga nhi'ig̃i nhande ve. Nurã po ti nhande kaitu niaka'nhymi hahyva'ea hugwi nehẽ nhanderekoa'jave'ymame ganhi'ig̃a rupi nehẽ. \p \v 26 Ymyahũ Tupana'ga imog̃wyg̃wyhetei yvya onhi'ig̃ame yvyakotyva'ea pe. Ag̃wamo ga ei: “Kiro ji imombe'ui a'itituhẽva'ea. Ojipeji po ti ji imog̃wyg̃wyhetea'javi yvya nehẽ. Ojipeji po ti ji imog̃wyg̃wyhetei yvaga nehẽ no,” ei Tupana'ga. \v 27 “Ojipeji po ti ji imog̃wyg̃wymi,” ei ga. A'ea erame ga ei: “Kiroki a'ea og̃wyg̃wy ji imog̃wyg̃wymame yvya yvaga reheve nhirembiapoagwera – a'ea po ti ji hekyipavi nehẽ. Kiroki a'ea nog̃wyg̃wymi ji imog̃wyg̃wymame yvya yvaga reheve – a'ea ti topyta avuirama,” ei Tupana'ga. \p \v 28 A'ea erame ga ei: “Kiro pe ndekoi huvihavamo ji pyri pejipytavo avuirama.” A'ero ga a'ea ero g̃waramo nhande ve xajiko hete ti Tupana'ga rehe tomombyry ti ga nhande ve nhande pokoga javo. Timbohete tuhẽ ti ga nhandekovo ganhi'ig̃a rupi ga monhimohema nhande rehe a'ero. Timonhimonha'ngaukaryme ti ga. \v 29 Omoka'nhy tata mbatera. Na jitehe Tupana'ga nhanderuvihavuhuhete'ga g̃wendukatue'ỹve'g̃a moka'nhymbavi. \c 13 \s1 Nahanahã ti timbohory Tupana'ga \p \v 1 Nane'ymi ti pearõ hete g̃a jipi – kiroki g̃a ojiko Tupana'ga rehe peirũramo. \p \v 2 Po penembikwahave'ỹve'g̃a uhu penonga pe, a'ero ti pemboapy g̃a pejipyri pendoryndoryvamo g̃a ndehe jipi nehẽ. Jara'g̃a omboapy g̃wembikwahave'ỹve'g̃a gworygworyvamo g̃a ndehe. G̃anembikwahave'ỹve'g̃a oko Tupana'gapyrive'g̃a reki yvagipeve'g̃a reki! G̃a mboapygame g̃a ndokwahavi, g̃a ko yvyakotyve'g̃a javo. \p \v 3 Nane'ymi ti tapemoka'nhymi cadeiapypeve'g̃a imombyryva g̃a pe. Po pe ndekoi cadeia pype Jesus'ga mombe'ua rehe, a'ero po pe ndoryndoryvamo ojipe'g̃a imombyryvame pe me. Na jitehe ti pemombyry cadeiapypeve'g̃a pe a'ero. \p Nane'ymi ti tapemoka'nhymi ojipe'g̃a no ojipe'ga imondorame hahyva'ea g̃a pe. Po ojipe'ga imondoi hahyva'ea pe me, a'ero po pe ndoryndoryvamo ojipe'g̃a imombyryvame pe me. Na jitehe ti pemombyry g̃a pe hahyrame g̃a pe a'ero. \p \v 4 Pyry pa pe nembirekoro pejogwerekokatuavo. Pejogwereko katu tuhẽ ti a'ero. Pe penhimbireko'g̃arũive'g̃a nderekorame po ti Tupana'ga ei pe me nehẽ peko te'varuhu pe javo imondouka hahyva'ea pe me nehẽ. \p \v 5 Tapejeaporog̃itate'varuhui ti pejikopavuhuavo mbatera rehe itambere'ia rehe no. Tapenhiroyrõe'ymuhũi ti pejiapoa rehe ipotaruhue'yma ojipea. A'ereki ymyahũ Tupana'ga e'i hako: \q1 “Nane'ymi po ti ji pe pokogi nehẽ. \q1 Ndapohiri'i'i po ti ji pe hugwi nehẽ,” ei Tupana'ga hako. \p \v 6 A'ero nhande ehetei nhandekyhyjie'yma: \q1 “Tupana'ga ko jipokohara'ga. \q1 Ndakyhyji po ti ji ojipe'g̃a hugwi nehẽ \q2 g̃a imbuhupotarame hahyva'ea ji ve.” \m A'ea nhande xa'e. \p \v 7 Tapemoka'nhymi ti penduvihavava'ea – kiroki ahe omombe'u Tupana'ga nhi'ig̃a pe me ojikoheteavo ga rehe. Pejapyaka katu ti ahereaporog̃ita rehe nahã ahe rekoi omanoe'ymame omanorame javo. Ndojikopigi tuhẽ ahe Tupana'ga rehe. Ahe ja ti pejiko Tupana'ga rehe Jesus Cristo'ga omano nhande repyga javo. \p \v 8 Jesus Cristo'ga ndogwerojijyi ojeaporog̃ita. Ymyahũ ga ndogwerojijyi ojeaporog̃ita. Ag̃wamo ga ndogwerojijyi ojeaporog̃ita. Aerẽ po ti ga ndogwerojijyi ojeaporog̃ita avuirama nehẽ no. \p \v 9 Taperoviapavuhui ti. Tapekoi ti g̃anhi'ig̃a rupi g̃a imombe'uparaparavame pe me Cristo'ga mombe'uaatyviva'ea. A'ereki g̃a e'i: “G̃wihã mbatete'varuhua ti ti'uyme. A'ea po ti nhande mbote'varuhu nehẽ nhande i'urame. G̃wihã mbatepyryva ti ti'u. A'ea po ti nhande mombyry nehẽ nhande i'urame. A'ero po ti nhandereaporog̃ita pyry hete Tupana'ga pe nehẽ.” \p Cristo'ga mombe'uaatyviva'ea g̃a omombe'u javo nanongara. A'ereki mbatera nomombyryvi g̃a. Na tuhẽ. G̃andeaporog̃ita ndapyryvi Tupana'ga pe a'ero g̃a jikwakuvame. Tupana'ga tehe nhande mombyryvi nhanderekote'varuhua momboa. Pyry nhande nhimombyryvukari Tupana'ga pe nhandejipokoguka ga pe. A'ero jate po ti nhandereaporog̃ita pyryvamo ga pe nehẽ. \p \v 10 Ikwava'ẽhara'g̃a okwava'ẽ mbatepyryva jukapyra jipi. Emo g̃a ndogwerekoi ikwava'eg̃ipyra ojive i'ue'yma imbokaipavame. Ereki Tupana'ga e'i g̃a pe tape'ui javo. Nhande ki a'e te tireko ga – kiroki ga onhikwava'ẽ nhande repyga Jesus'ga. Ereki nhande xajikoty'a ga pavẽi. \p \v 11 Ikwava'ẽhara'g̃a nduvihavuhu'ga okwava'ẽ mbatepyryva jukapyra hekoa rerua ipojykahetehava pype tenda pype. Outubrog̃werĩa rupi jate ga hoi herua uma vez ano nanani. Hekoa tehe ga gwypygwypyi ipojykahetehava pype tomombo ti Tupana'ga nhanderekote'varuhua nhande hugwi javo. Ga ndo'ui akoja ra'oa. A'ereki gwuhava hugwi ga gweroho ha'oa imbokaipava a'ea gweroho israelitas'g̃a ndekote'varuhua herekovo javo. \p \v 12 Na jitehe israelitasva'ea ruhava hugwi cidade hugwi Jesus'ga nhimondoukari ojukaharava'ea pe ojijukauka tamombo ti ji yvyakotyve'g̃a ndekote'varuhua g̃a hugwi javo. Pevo cidade hugwi ga manoi yvyakotyve'g̃a ndepyga herekovo g̃andekote'varuhua. Gwekoa reka'vogukaro g̃waramo Jesus'ga imombori g̃andekote'varuhua g̃a hugwi g̃a mombyryva. \fig |src="HK028B.tif" size="span" copy="Horace Knowles ©The British & Foreign Bible Society, 1954, 1967, 1972, 1995." ref="Hebreus 13.12" \fig* \p \v 13 Israelitasva'ea Jesus'ga mondoi gwuhava hugwi cidade hugwi ga jukauka ga mbotegweteavo. Xapohi pa ti israelitas'g̃a nemimbo'ea hugwi nhandere'yja'g̃a nemimbo'ea hugwi a'ero g̃a ndekoe'ymame Tupana'ga nhi'ig̃a rehe ojikoge'yma Jesus'ga rehe. Xajiko hete ti Jesus'ga rehe jate nhandekovo ganhi'ig̃a rupi. Po g̃a imondoi hahyva'ea nhande ve nhande mbotegweteavo nhandejikoga g̃waramo ga rehe, a'ero ti xanhimomirana jupe. \v 14 A'ereki avuiramava'ea rũi ko nhanderuhava avo yvya koty. Yvagipeva'ea nhande ipotari cidade avuiramava'ea aerẽ po ti nhande ruvi ipype nehẽ javo. \p \v 15 Nhandejipokogukarame Jesus'ga pe, nane'ymi ti timbohete Tupana'ga jipi. Xa'e ti Tupana'ga pe: “Nhanderuvihavuhuhetero ndepyry hete nde ore ve. Ore roryroryvamo nde rehe.” Nahanahã ti xa'e ga pe ga mboheteavo nhandekovo Jesus'ga pavẽi. \p \v 16 Tapemoka'nhymi ti pejogwerekokatuavo. Pejopokopoko ti imondomondovo ojohupe pembyteripeve'g̃a mbatere'ymame. A'ea Tupana'ga ipotahetei gworygworyvamo pe ndehe a'ero. \p \v 17 Pehendu katu ti penduvihava'g̃a – kiroki g̃a pe mbo'e Tupana'ga nhi'ig̃a rehe kiro. Peko ti g̃anhi'ig̃a rupi. A'ereki g̃a pe ndepia katu pe a'nguavo toko katu ti g̃a javo. Aerẽ ti g̃a tonhimombe'u Tupana'ga pe. Te'i ti g̃a: “Nahanahã ore g̃a ndepiakatui g̃a mbo'eavo nenhi'ig̃a rehe.” A'ea ti g̃a tomombe'u katu Tupana'ga pe nehẽ. Nurã ti peko g̃anhi'ig̃a rupi. A'ero po ti g̃a ndoryndoryvamo pe nderekokatuavo nehẽ. Po pe ndapekoi g̃anhi'ig̃a rupi g̃a mbovy'are'yma g̃a mbojehe'gwovo penhimbo'epotare'yma, a'ero po ti ite'varuhu pe me nehẽ no. \p \v 18 Tapenhi'imbigi ti Tupana'ga pe ore mombe'gwovo ga pe. Pe'ji ti ga pe: “Epoko ti g̃a imombyryva g̃a pe.” A'ea ti pe'ji Tupana'ga pe. A'ereki ore oroko katu. A'ea ore ikwahavi a'ero oropy'a rukatua. A'ereki nane'ymi ore oroko pa pota Tupana'ga nhi'ig̃a rupi orokokatuavo. \p \v 19 A'e hete ji pe me: Penhi'ĩ tuhẽ ti Tupana'ga pe ji mombe'gwovo. A'ero nambegwei po ti ga ji mbuhurukara'javi pe pyri nehẽ. \s1 Ahe e'i Tupana'ga ti tomombyry g̃a javo \p \v 20 Ovelhas repiakatuhara'g̃a gwereko katu g̃wenymbava upa. Na jitehe Jesus'ga nhande rerekokatui. Nurã nhande ei: Jesus'ga ko ojiheve'g̃a ndepiakatuharete'ga nhande repiakatuharete'ga. A'ereki ga omano nhande repyga. Jypya ga reaporog̃itaro tamano ti ji g̃a ndepyga nehẽ javo. A'ero aerẽ ga heka'vogukari gwekoa omanomo nhande repyga okovo Tupana'ga nhi'ĩpyahua rupi namominiva'ea rupi. Kirẽ Tupana'ga Jesus'ga mbogwerava'javi nhandepojykaharete'ga mbogwerava'javi. Tupana'ga ko nhandepy'a nog̃atuhara'ga. \p \v 21 Kiro ji ei ga pe tombopopoaka ti ga g̃a javo. A'ero ga pe mbopopoakarame po ti pe ndekopavi garemimbotarimova'ea rupi nehẽ. Ga pe ji ei topokoguka ti ga Jesus Cristo'ga pe javo. A'ero Jesus Cristo'ga pe pokogame po ti pe ndekokatui avuirama Tupana'ga monhimohema pejihe nehẽ. Nane'ymi ti timbohete pa Cristo'ga jipi nehẽ. Na tuhẽ! Amém! \s1 Mbapavamo ahe okwatija hebreusva'ea pe \p \v 22 Akwatija pa ji pe me nhiirũa pe pe mbo'eavo. Pehendu katu ti a'ea a'ero. A'ereki xunhi ji akwatija ko. \p \v 23 Amombe'u pota ji pe me nhaneirũ'ga Timóteo'ga. G̃a ga mohẽ cadeia hugwi. Mara'ngu po ti ga ua ji pyri kiro jihoa renonde pe pyri? Ga rurame po ti ji hoi ga rupi pe ndepiaga nehẽ. \p \v 24 Kiro ji imondoukari nhinhi'ig̃a penduvihava'g̃a pe – kiroki g̃a pe mbo'e Tupana'ga nhi'ig̃a rehe. Amondouka ji nhinhi'ig̃a pe me Tupana'ga remimo'ẽhara pe nhaporemo no. Itáliahugwive'g̃a omondouka onhi'ig̃a pe me no. \p \v 25 Kiro ji ei: Tomombyry ti Tupana'ga pe me nhaporemo.