\id GAL - Tenharim NT (Kagwahiva) -Brazil 1996 (DBL -2013) \h Gálatas \toc1 Paulova'ea omombe'u Galáciapeva'ea pe \toc2 Gálatas \toc3 Ga \mt1 PAULOVA'EA OMOMBE'U GALÁCIAPEVA'EA PE \mt2 Carta de Paulo aos Gálatas \c 1 \s1 Paulova'ea okwatijaruka Galáciapeva'ea pe \p \v 1 Jihi ko Pauloramo. Jesus Cristo'ga ji mongo omoirũharamo ikwehe. Tupana'ga pavẽi nhanderuvete'ga pavẽi ga ji mongo ikwehe. Yvyakotyve'g̃a rũi ji mongo gamoirũharamo. Jesus Cristo'ga nanhimongoukari yvyakotyve'g̃a pe. Jesus Cristo'ga tuhẽ ji mongo omoirũharamo Tupana'ga pavẽi. Gaha ombogwera Jesus Cristo'ga gamanoa hugwi ikwehe Tupana'ga. \v 2 Kiro ji ikwatijarukari nhinhi'ig̃a mondovouka pe me – pero ki pe peju pejigwyri pe Galácia pe. Pejiko pe Jesus Cristo'ga rehe pejatykavo ga mboheteavo jipi. Pe me nhipavẽive'g̃a omondo pota onhi'ig̃a no Jesus'gareheve'g̃a. \p \v 3 Kiro ji ei a'ero: Tupana'ga ti tomombyry pe me nhanderuvete'ga Jesus Cristo'ga pavẽi nhandepojykaharete'ga pavẽi. Tonog̃atu ti g̃a pepy'a, a'e ji. \p \v 4 Cristo'ga onhikwava'ẽ omanomo heikwehe tamombo g̃andekote'varuhua javo. “Tamano ti ji g̃a mbopiro'yavo gweaporog̃itate'varuhua hugwi,” ei Cristo'ga. A'ereki ag̃wamove'g̃a gweaporog̃ita te'varuhu hete jipi. Jesus Cristo'ga oko nhanderuvete'ga remimbotarimova'ea rehe Tupana'ga remimbotarimova'ea rehe omanomo nhande repyga a'ero heikwehe. \v 5 Timbohete Tupana'ga jipi a'ero. Na tuhẽ. \s1 Cristo'ga mombe'upyryva \p \v 6 Ji mo'ma hete g̃a pe mombe'urame ji ve ikwehe. A'ereki kotihĩ pe pepohi ga hugwi – kiroki ga pe mo'ẽ ojive Cristo'ga remimombyryva rupi. Pepohiruhu reki pe Tupana'ga hugwi kiro ojipe'g̃a nemimombe'ua rupi pejikovo. A'ereki g̃a e'i pe me: “Pyryva'ea ore oromombe'u,” e'i tehe g̃a pe me. \v 7 Ndogwerekoi reki irũa Cristo'ga mombe'upyryva. Omomyi tehe g̃a pepy'a herojijyipota pyryva'ea Cristo'ga mombe'ua. A'ero g̃a jatyviva'ea omombe'u pe me. \v 8 Tupana'ga po ti ombohahyuka g̃a pe hamo. Ore vehevi po ti jatyviva'ea imombe'ui pe me, po ti Tupana'ga tombohahyuka ore ve hamo. Po ti yvagahugwive'ga vehevi imombe'ui jatyviva'ea pe me, po ti Tupana'ga tombohahyuka ga pe hamo. \v 9 A'e ji a'ea pe me ikwehe. Kiro ji ea'javi no: Pehendu katu pe ji imombe'ukaturame Cristo'ga mombe'upyryva ikwehe. A'eaatyviva'ea g̃a imombe'urame pe me po ti Tupana'ga tombohahyuka g̃a pe hamo. \p \v 10 Ji nda'ei: Yvyakotyve'g̃a tanhimbohete. A'ea ji nda'ei. Tupana'ga tanhimbohete. A'ea ji ei. Ji nda'ei no: Tonhimohẽ g̃a ji rehe. Nda'ei ji a'ea. Po ji ipotari ve g̃anhimohema jijihe, a'ero po ji ndakoi Cristo'ga remimbotarimova'ea rehe hamo. \s1 Paulova'ea ko Jesus Cristo'ga moirũharamo \p \v 11 Nhiirũ, kiro ti ji ikwahavukari pe me. Amombe'umbe'u ji pyryva'ea jipi. Emo yvyakotyve'g̃a ndeaporog̃ita rũi nhiremimombe'ua. \v 12 Yvyakotyve'g̃a nanhimbo'ei a'ea rehe. Jesus Cristo'ga reki okwahavuka ji ve. \p \v 13 Omombe'u pa g̃a pe me jirekoagwera raikwehe. Ajikwaku hete ji jire'yja'g̃a javijitehe judeus'g̃a javijitehe ikwehe. Ambohahy hete ji Tupana'ga remimo'ẽhara'g̃a pe Jesus Cristo'gareheve'g̃a pe. “Tamoka'nhymba ti g̃a,” a'e ji g̃a pe novĩa. \v 14 Judeuramo ji akwaku hete jire'yja'g̃a hohe jirupive'g̃a hohe. G̃a hohe ji rekohetei oreramonhava'ea remimbo'eagwera rupi katu ikwehe. \p \v 15 Tupana'ga pyry hete reki ji ve. Ji are'ymame ga ei ji mombe'gwovo: “Aerẽ po ti ji Paulo'ga mongoi jira'yra'ga moirũharamo nehẽ,” ei Tupana'ga. \v 16 “Akwahavuka hete ti ji Jesus'ga ga pe tomombe'u ti ga ga nehẽ javo. Judeus'g̃arũive'g̃a pe po ti ga Jesus'ga mombe'ui nehẽ,” ei Tupana'ga ji mombe'gwovo. Okwahavuka ga Jesus'ga a'ero ji ve ji mbojikoguka ga rehe ikwehe. A'ea rupi ji ndahoi ojipe'g̃a pyri tanhimbo'e ti g̃a javo. \v 17 Ji ndahoi ve cidade de Jerusalém me jara'g̃a pyri Jesus'ga moirũhara'g̃a pyri. Ji renonde g̃a Jesus'ga moirũ. Emo ji ndahoi g̃a pyri nhinhi'ig̃a g̃a pe. Arábiapeve'g̃a gwyri pe ji hojipei reki jitekovo ikwehe. Aerẽ ji jivyri cidade de Damasco pe ikwehe. \p \v 18 Três kwara mbo'arirẽ ji hoi Jerusalém me tahepia ti Pedro'ga javo. Mbohapyrete ji kiri quinze ji kiri ga pyri ikwehe. \v 19 Ndahepiagi ji jara'g̃a Jesus'ga moirũhara'g̃a. Tiago'ga jate ji ahepia Jesus'ga irũ'ga nhandepojykaharete'ga irũ'ga. \p \v 20 A'itituhẽva'ea ji amombe'u pe me ikwatijaruka. Tupana'ga ji repia ikwahava nhi'mbee'yma. \p \v 21 Aerẽ ji hoi judeus'g̃a gwyra hugwi Judéia hugwi ikwehe. Hajiheve'g̃a gwyri pe ji hoi Síria pe Cilícia pe no. \v 22 A'ea rupi Judéiapeve'g̃a ndajirepiagi ve Jesus'gareheve'g̃a. \v 23 Ji mombe'ua reki g̃a g̃wendu. Ojipe'g̃a po e'i g̃a pe: “Kiroki ga ombohahy nhande ve ikwehe – kiro ga jirojijyi reki,” e po g̃a ji mombe'gwovo. “Ymya ga nhande moka'nhypotari okovo. Omombi pota ga nhandejikoga Jesus'ga rehe novĩa. Emo ag̃wamo ga Jesus'ga mombe'ukatui reki pejiko ti ga rehe javo,” e po g̃a. \v 24 Henduvame g̃a Tupana'ga mbohetei jijirojijyja rehe a'ero. \c 2 \s1 Paulova'ea oho huvihavava'ea pyri \p \v 1-2 Aerẽ catorze ji kwara mbo'ari jitekovo. A'ero ji hoa'javi Jerusalém me. A'ereki Tupana'ga e'i ji ve: “Ehoa'ja ti kiro Jerusalém me,” ei ga. Garembi'ea rupi ji hoi pevo a'ero Barnabé'ga pavẽi ikwehe. Tito'ga ji aroho ji rupi no. Huvihava'g̃a pyri ji hoi nhinhimombe'gwovo. Huvihava'g̃a, ei Jesus'gareheve'g̃a g̃a pe. G̃a pe tehe ji imombe'ukatui nhiremimbo'ea a'ero. “Ambo'embo'e ji nhandere'yja'g̃arũive'g̃a judeus'g̃arũive'g̃a jipi,” a'e ji g̃a pe. “Pyryva'ea rehe ji g̃a mbo'ei Jesus Cristo'ga mombe'gwovo ikwehe. Ag̃wamo na jitehe no. Nahanahã ji ei g̃a pe jipi,” a'e ji imombe'gwovo huvihava'g̃a pe. Igwete ji imombe'upakatui g̃a pe nhiremimbo'ea te'iyme ti g̃a ji ve oreremimbo'eaatyviva'ea rehe nde g̃a mbo'ei javo. Nde'i tuhẽ reki g̃a a'ea ji ve a'ero. \v 3-6 Emo ore nhomonhi'ig̃ame ojipe'g̃a oko orepyteri pe henduva orenhi'ig̃a. “Ore ko peirũa. Orojiko ore Jesus Cristo'ga rehe pe javijitehe,” ei g̃a o'mbero. Uhu reki g̃a ore pyri tihepia ti g̃andeaporog̃ita javo. “Maranuhũ g̃a ndekoi?” ei g̃a. “Marã g̃a piro'yramo Moisésva'ea remimbo'eagwera hugwi ojikoty'aro g̃waramo Jesus Cristo'ga pavẽi?” ei g̃a ojohupe. Nurã g̃a ei ore ve: “Po nhande niandepiro'yi te Moisésva'ea remimbo'eagwera hugwi. Tihendu katu pa po nhande a'ea hamo,” ei g̃a ore ve. “Ehepia te Tito'ga,” ei g̃a, “Paulo'garupive'ga. Ga ko Gréciapeve'ga. Nhandere'yja'ga rũi ko ga judeu'ga rũi,” ei g̃a ore ve. “Pekytiuka ti garakwanha pira a'ero ga mongovo nhande ja. Nahã po ti pe Moisésva'ea nhi'ig̃a po'rui nehẽ,” ei g̃a ore ve novĩa. G̃a nomombe'ui a'itituhẽva'ea. Nurã ore ndorokoi'i'i g̃anhi'ig̃a rupi g̃a erame ore ve. “Po ti nhande rekoi g̃anhi'ig̃a rupi, a'ero po ti ojipe'g̃a heroviari g̃a'mbea nehẽ,” oro'e ore orojohupe. Ndoropotari ore pemoandyandyjuhua. Nurã ore ndorokoi g̃anhi'ig̃a rupi tapekwaha katu ti a'itituhẽva'ea Jesus Cristo'ga mombe'upyryva. \p Igwete huvihava'g̃a – huvihava'g̃a, e po g̃a g̃a pe. A'ea pe ji nda'ei. A'ereki nanongara pe rũi Tupana'ga ei. Nhandereaporog̃ita pe ga ei. Igwete huvihava'g̃a nde'i ji ve: “Embo'e ti g̃a ojipea rehe.” A'ea g̃a nde'i. “Ekytiuka ti Tito'ga,” a'ea g̃a nde'i ji ve no. \v 7 A'ereki g̃a e'i: “Tupana'ga moirũhara'g̃a memei ko g̃a Paulo'ga Pedro'ga no. G̃a pe memei Tupana'ga e'i: ‘Tombo'e ti g̃a pyryva'ea rehe Jesus'ga mombe'gwovo’,” ei g̃a. “Pedro'ga pe Tupana'ga ei: ‘Judeus'g̃a ti embo'e Jesus'ga rehe.’ Paulo'ga pe a'e te ga e'i: ‘Judeus'g̃arũive'g̃a ti embo'e Jesus'ga rehe,’ ei Tupana'ga,” ei g̃a. \v 8 “Tupana'ga omongo Pedro'ga omoirũharamo tombo'e ti ga judeus'g̃a javo. Tupana'ga jitehe omongo Paulo'ga omoirũharamo gaha ti tombo'e judeus'g̃arũive'g̃a javo,” ei g̃a ji mombe'gwovo. \p \v 9 Aerẽ Tiago'ga, Pedro'ga, João'ga no – g̃ahã po huvihava'g̃a – aerẽ g̃a ei ji ve: “Tupana'ga pyry tuhẽ nde ve nde mongovo omoirũharamo,” ei g̃a. “Ore javijitehe nde a, Barnabé'ga no,” ei g̃a. “Xanhomoirũ ti a'ero,” ei g̃a ore ve. “Peho po ti pe Jesus'ga mombe'gwovo judeus'g̃arũive'g̃a pyri nehẽ,” ei g̃a. “Ore po ti oroho ga mombe'gwovo judeus'g̃a pyri nehẽ,” ei g̃a ore ve. “Kwa. Xanhomoirũ ti,” oro'e ore g̃a pe. Nurã ore jopopyhygi a'ero. \v 10 Igwete g̃a ei ore ve: “Tapemoka'nhymi ti imondovo mbatera Jesus'gareheve'g̃a pe – kiroki g̃a ndogwerekoi avo oregwyri pe,” ei g̃a. “A'ea pe jate ko ore ei pe me,” ei g̃a ore ve. Ji namoka'nhymi tuhẽ jijirokwa g̃a ndehe imondomondovo mbatera g̃a pe jipi. \s1 Pedrova'ea ndokokatui Antioquia pe \p \v 11 Aerẽ Pedro'ga ruri ore pyri cidade de Antioquia pe ikwehe. Igwete ji ga movahĩ g̃andovaki. A'ereki ga ndokokatui ojihe'are'yma judeus'g̃arũive'g̃a ndehe. \v 12 Urypyrame Pedro'ga i'ui judeus'g̃arũive'g̃a pyri jipi ojihe'a g̃a ndehe – kiroki g̃a Jesus'gareheve'g̃a. Emo Tiago'ga hugwi mbohapyrete'g̃a nduri. Pedro'ga opojihu reki Tiago'gahugwive'g̃a. A'ereki judeusramo g̃a ojikwaku. Judeus'g̃a e'i jipi: “Judeus'g̃arũive'g̃a ndojikwakuvi. Ndi'ui nhande g̃a pyri a'ero,” e'i judeus'g̃a jipi. “Po pyry tuhẽ te nhande i'ui g̃a pyri hamo,” ei Pedro'ga oyvyteri pe novĩa. Emo Tiago'ga hugwi mbohapyrete'g̃a nduri. Igwete Pedro'ga g̃a pojihuvi. Nurã ga ndo'ua'javi judeus'g̃arũive'g̃a pyri ojihe'are'yma g̃a ndehe. \v 13 Na jitehe jara'g̃a no nhaneirũ'g̃a. Judeusramo g̃a hoi Pedro'ga rupi ojihe'are'yma judeus'g̃arũive'g̃a ndehe. G̃a jihe'are'ymame Barnabé'ga vehevi g̃a mbopogwei. A'ero ga ndo'ua'uvi g̃a pyri no. \p \v 14 Nahã Pedro'g̃a ndokoa'javi a'itituhẽva'ea rupi Jesus Cristo'ga mombe'ua rupi. Igwete a'ea repiagame ji Pedro'ga movahĩ g̃andovaki. “Nde ko judeu ji javijitehe. Emo judeus'g̃a atyvi reki nhande rekoi ag̃wamo nhaneramonhava'ea atyvi,” a'e ji. “Nhaneramonhava'ea ojikwaku pa jipi. Nhande ki a'e te nhandejikoga g̃waramo Jesus Cristo'ga rehe nhande jikwakupigi a'ero ikwehe,” a'e ji ga pe. “Judeus'g̃arũive'g̃a javijitehe reki nhande rekoi ag̃wamo. Maraname nde euhui kiro judeus'g̃arũive'g̃a pe a'ero? A'ereki nde ere'e g̃a pe: ‘Pejikwaku ti, a'ero po ti ore jihe'ari pe ndehe nehẽ.’ Po ahe nombojikwakuvukari g̃a hamo,” a'e ji Pedro'ga pe ikwehe. \s1 Nahã Tupana'ga nhande mombyry \p \v 15 Judeusramo nhande ari kako. Nhande ko g̃a rũi – kiroki g̃a ndokwahavi Moisésva'ea remimbo'eagwera judeus'g̃arũive'g̃a. \v 16 Nhande tikwaha pa aheremimbo'eagwera novĩa. Emo a'ea rupi rũi nhande xanhimombyry. Nhande jikogame jate Jesus Cristo'ga rehe Tupana'ga ei nhande ve: “Pepyry pe kiro.” Tupana'ga nde'i a'ea nhande Moisésva'ea remimbo'eagwera hendukaturo g̃waramo. A'ea nhande tikwaha. Nurã nhande jikogi Jesus Cristo'ga rehe ikwehe Tupana'ga tianemombyry nhandejikoga g̃waramo ga rehe javo. Tupana'ga nianemombyryvi nhande hendukaturame Moisésva'ea nhi'ig̃agwera. A'ereki a'ea rendukatua rehe rũi Tupana'ga e'i yvyakotyve'g̃a pe: “Pepyry pe kiro.” \p \v 17 Xajiko nhande Cristo'ga rehe Tupana'ga ti tianemombyry javo. Nhandejikogame ga rehe nhande ndiajikoga'javi Moisésva'ea nhi'ig̃agwera rehe a'ero. Nurã po ojipe'g̃a e'i tehe nhande ve: “Pe hendukatue'ymame Moisésva'ea remimbo'eagwera pe peko te'varuhu judeus'g̃arũive'g̃a javijitehe,” e po g̃a nhande ve. “Cristo'ga reki pe mbote'varuhu. A'ereki pejikogame ga rehe pe napehendukatua'javi ahenhi'ig̃agwera pejikote'varuhuavo,” e tehe po g̃a nhande ve. Na rũi reki, xa'e nhande g̃a pe. Cristo'ga nombote'varuhui tuhẽ ahe! xa'e nhande g̃a pe. \v 18 Ymya ji jikopigi Moisésva'ea remimbo'eagwera rehe ikwehe. Po ji jikoga'javi hehe kiro, a'ero po ji imboukwahavi jirekote'varuhua. A'ereki Moisésva'ea nhi'ig̃agwera tuhẽ e'i ji ve: “Nde ereko te'varuhu.” \v 19 Ji ahenhi'ig̃a renduvame Tupana'ga nanhimombyryvi. A'ero ji pohiri ahenhi'ig̃agwera hugwi tako ti Tupana'ga remimbotarimova'ea rehe javo. A'ereki ji repyga Cristo'ga omano yva rehe jirekote'varuhua rehe raikwehe. Jijikoty'a ga pavẽi ji piro'yro ahenhi'ig̃a hugwi a'ero – kiroki e'i ji ve: “Ereko te'varuhu nde.” \p \v 20 Nhiremimbotarimova'ea rehe ji ndakoa'javi kiro. Cristo'ga reki ji pojyka a ji rerekovo. Garemimbotarimova'ea rehe ji rekoi kiro jijikoga ga rehe Tupana'ga ra'yra'ga rehe. Gaha ji arõ hete. Ga onhikwava'ẽ omanomo jirepykaramo raikwehe. \v 21 Ji namovahĩ Tupana'ga remimombyryva jijive. A'ereki Tupana'ga nde'i nhande ve: “Pepyry pe Moisésva'ea remimbo'eagwera hendukatuavo g̃waramo.” A'ea Tupana'ga nde'i. Po ga nhande mombyryvi hendukatua rehe hamo, a'ero po Cristo'ga manotehei tamombyry g̃a javo hamo. \c 3 \s1 Pejiko ti Jesus Cristo'ga rehe \p \v 1 Ah, Gálatas! Perovia paravuhu pe g̃anhi'ig̃a pejipohia a'itituhẽva'ea hugwi. Maraname g̃a pe moandyandyjuhu pe nderekovo? A'ereki ji amombe'u katu pe me Jesus Cristo'ga manoagwera yva rehe ikwehe. \v 2 Marã naerũ? Pe hendukaturame Moisésva'ea remimbo'eagwera po Tupana'ga omondouka gwa'uva pe pyri naerũ? Ahã tuhẽ reki. A'ea rehe rũi ga omondouka pe pyri. Ji Jesus Cristo'ga mombe'urame pe me pe pejiko ga rehe ikwehe. Nurã Tupana'ga imondoukari gwa'uva pe pyri tapendereko katu javo. \v 3 Maranuhũrame pe peroviaruhu pejipohia a'itituhẽva'ea hugwi naerũ? Jypya Tupana'ga ra'uva pe mombyry. Kiro pehe penhimombyry avuirama naerũ? \v 4 Pejikoga g̃waramo Jesus'ga rehe ojipe'g̃a imbohahyukari pe me jipi. Penhimomirana tehe po pe naerũ. Ereki kiro pe pepohi Jesus'ga hugwi. Ndapepohiri po pe ga hugwi ovuhu. \v 5 Tupana'ga omondouka gwa'uva pe pyri. Igwete ga hepiukari ahemonhimomby'ava'ea pepyteri pe. A'ereki henduvame Jesus'ga mombe'ua pe pejiko ga rehe. Nurã Tupana'ga imondoukari gwa'uva pe pyri hepiuka ahemonhimomby'ava'ea. Na rũi pe me Moisésva'ea remimbo'eagwera rendukatua rehe. \p \v 6 Ehepia re ko Abraãova'ea no. Tupana'ga rembikwatijarukara omombe'u ahe. Gwerovia hete ko ahe Tupana'ga nhi'ig̃a ojikoga ga rehe hako. A'ero Tupana'ga ei: \q1 “Pyry hete Abraão'ga a. \q2 A'ereki ga ojiko hete ji rehe,” ei Tupana'ga. \m \v 7 Pekwaha ti a'ero – kiroki g̃a ojiko Tupana'ga rehe – g̃ahã ko Abraãova'ea ra'yra'jave'g̃a. \v 8 Tupana'ga okwaha nhog̃wenonde judeus'g̃arũive'g̃a jikoga ojihe. Igwete ga ei: \q1 “A'ero po ti ji ei g̃a pe nehẽ: \q1 ‘Pepyry pe pejikoga ji rehe’,” ei Tupana'ga. \m Nurã ga imombe'ui pyryva'ea Abraãova'ea pe hako. \q1 “Oropo'ru po ti ji nde imombyryva ojipe'g̃a pe nhaporemo nehẽ,” ei Tupana'ga ahe ve hako. \m \v 9 Na tuhẽ a'ero. Abraãova'ea ojiko hete Tupana'ga rehe hako. Nurã Tupana'ga imombyryvi ahe ve. Ahe javijitehe ojipe'g̃a jikogame ga rehe Tupana'ga imombyryvi g̃a pe no. \p \v 10 Kiroki g̃a ojiko Moisésva'ea remimbo'eagwera rehe – g̃a pe po ti Tupana'ga imbote'varuhui nehẽ. A'ereki Tupana'ga rembikwatijarukara e'i: \q1 “G̃a hendukatupave'ymame Moisésva'ea remimbo'eagwera po ti Tupana'ga imbote'varuhui g̃a pe a'ero nehẽ,” e'i ikwatijara. \m \v 11 Jukwaha nhande ve a'ero. Tupana'ga nde'i: “Pepyry pe Moisésva'ea nhi'ig̃agwera renduva g̃waramo.” Ga nde'i a'ea nhande ve. A'ereki ikwatijara e'i: \q1 “Tupana'ga ei g̃a pe g̃ajikoga g̃waramo ojihe: \q1 ‘Pepyry hete pe a,’ ei ga g̃a pe. \q1 Nanongara'g̃a po ti heaporog̃ita pyahu a'ero nehẽ,” e'i ikwatijara. \m \v 12 Ojikogame Moisésva'ea remimbo'eagwera rehe g̃a ndojikogi Tupana'ga rehe a'ero. Ikwatijara i'ei no: \q1 “Okopotarame ahenhi'ig̃agwera rupi po ti g̃a nane'ymi tonhi'ĩpo'ru pa ahe hamo,” e'i ikwatijara. \p \v 13 Ore ko judeusramo novĩa. Emo tegwete reki ore ve Moisésva'ea nhi'ĩpo'rupava. Ore ahe nhi'ĩpo'rupave'ymame Tupana'ga ei ore ve a'ero: “Peko te'varuhu pe pejikovo. A'ero po ti pe manoi pejigwovo hahyva'ea ruvihava pype nehẽ,” ei ga. Emo Cristo'ga ore mbopiro'yi garembi'ea hugwi. A'ereki ga orete'varuhua rereko ore repyga omanorame yva rehe. Tupana'ga e'i ga pe: “Ndete'varuhu nde kiro,” ei ga Cristo'ga pe. A'ereki ikwatijara omombe'u nanongara'g̃a. \q1 “Kiroki g̃a g̃a g̃a mo'ami yva rehe g̃a jukavo \q2 – Tupana'ga e'i nhog̃wenonde g̃a pe ite'varuhu hete,” e'i ikwatijara imombe'gwovo. \m \v 14 Cristo'ga ore repy ore mbopiro'yavo Tupana'ga ti tomombyry judeus'g̃arũive'g̃a pe javo. A'ereki Tupana'ga e'i: “Abraãova'ea po'ruavo po ti ji imombyryvi g̃a pe nehẽ.” Igwete ji ei no: Cristo'ga ore mbopiro'y Tupana'ga ti toko g̃wembi'ea rupi katu javo. A'ereki ymya Tupana'ga e'i okovo: “Tamondo ti jira'uva g̃a pyri nehẽ,” ei ga. Nurã ore jikogame Cristo'ga rehe Tupana'ga imbuhurukari gwa'uva ore pyri ore pojykauka. \s1 Tupana'ga nhi'ig̃a Abraãova'ea pe \p \v 15 Nhiirũ, nahã nhande rekoi jipi. Mokonha'g̃a po onhomonhi'ĩ mbatera rehe ojogwerokuva. “Nahã ti xako,” e po ojipe'ga. “Kwa. Nahã ti a'ero,” e po ojipe'ga. Igwete po g̃a ikwatijapavi inog̃a onhi'ig̃a a'ero. Ogwera po g̃a okwatija hehe no. Aerẽ po na tuhẽ reki g̃a jogwerekoi. A'ereki g̃a okwatijapavipe inog̃a. Ndogwerojijyi po ahe a'ea a'ero. Ahe po ndokwatijari ojipea akoja rehe no. \p \v 16 Oro Abraãova'ea pe Tupana'ga ei hako: “Nahã po ti ji tamombyry g̃a pe nde po'ruavo nehẽ,” ei ga ahe ve. Abraãova'ea rymymino'ga pe Tupana'ga ei a'ea no ojipejive'ga pe. Tupana'ga nde'i he'yive'g̃a pe aherymymino'g̃a pe. “Nerymymino'ga pe ji ei javo ga pe,” ei ga ahe ve. A'ereki ga e'i Cristo'ga pe. \p \v 17 Na ji imombe'ukatui kiro. Ymya Tupana'ga ei Abraãova'ea pe hako: “Tamombyry ti g̃a pe nde po'ruavo,” ei ga. Aerẽ ga ea'javi ahe ve na tuhẽ ti javo. Aerẽ he'yjuhuva'ea quatrocentos e trinta Tupana'ga kwara mbo'ari okovo. A'ero ga nhi'ig̃i Moisésva'ea pe embo'e ti g̃a nhinhi'ig̃a rehe javo. Onhi'ig̃ame Moisésva'ea pe ga ndogwerojijyi reki onhi'ig̃agwera g̃wenondeva'ea Abraãova'ea pe. A'ereki onhi'ig̃a rupi tuhẽ Tupana'ga oko. \v 18 Po Tupana'ga ei tamondo ti pyryva'ea javo, a'ero po ga g̃wembi'ea rupi tuhẽ imondoi. Po Tupana'ga imondoi pyryva'ea ahenhi'ig̃a rendukatua rehe jipi, a'ero po g̃wembi'ea rupi rũi ga imondoi. G̃wembi'ea rupi tuhẽ reki ga imondoi pyryva'ea Abraãova'ea pe hako. \p \v 19 A'ero po pe ei: “Maraname Tupana'ga omondo onhi'ig̃a Moisésva'ea pe a'ero tombo'e ti ga g̃a javo?” pe'ji po pe. Ombo'euka ga ahe ve onhi'ig̃a rehe tonhimombaragwaha ti g̃a okote'varuhua rehe javo. “Tohendu katu na'ẽ ti g̃a Moisésva'ea remimbo'ea,” ei Tupana'ga hako. “Abraãova'ea rymymino'ga hoa renonde yvya koty ti g̃a tohendu katu na'ẽ,” ei ga. Abraãova'ea rymymino'ga pe Tupana'ga e'i – kiroki ga pe Tupana'ga e'i nhog̃wenonde nde po'ruavo ti ji tamombyry g̃a pe javo, Cristo'ga. “Gahoa renonde yvya koty po ti g̃a hendukatui Moisés'ga remimbo'ea nehẽ hamo,” ei Tupana'ga hako. Nahã Moisésva'ea remimbo'ea ruri hako. Tupana'ga onhi'ĩ na'ẽ ojipyrive'g̃a pe. Aerẽ Tupana'gapyrive'g̃a heruri ganhi'ig̃a yvya koty imombe'gwovo Moisésva'ea pe. Aerẽ ahe imbuhurukari oreramonhava'ea pe hako. Na tuhẽ ko Tupana'ga imonhimoanhani onhi'ig̃a imbuhuruka ahe ve hako. \v 20 Abraãova'ea pe ki a'e te Tupana'ga tehe ombuhu onhi'ig̃a. Ga nomonhimoanhani onhi'ig̃a ojipe'g̃a pe imbuhuruka. Ga tehe ombuhu katu onhi'ig̃a ahe ve hako. \s1 Moisésva'ea remimbo'eagwera rehe ndatekwava'javi \p \v 21 Tupana'ga e'i ypy Abraãova'ea pe hako. Aerẽ ga ei Moisésva'ea pe. Pe'e po pe a'ero: “Tupana'ga nhi'ig̃a Moisésva'ea pe omovahĩ ganhi'ig̃a Abraãova'ea pe naerũ?” Nomovahĩ tuhẽ reki. A'ereki Tupana'ga onhi'ĩ Abraãova'ea pe g̃a mombyryva rehe. A'ereki g̃amombyryva ko g̃amongoag̃wama Tupana'ga pyri. Moisésva'ea remimbo'ea renduva ki a'e te nianemongoi reki Tupana'ga pyri. Po Tupana'ga nhande mongohetei ojipyri nhande aheremimbo'ea rendukaturo g̃waramo hamo, a'ero po ga nhande mombyryvi nhande hendukaturame hamo. \v 22 Tupana'ga e'i reki: “Ndipiro'yhavi okote'varuhua hugwi yvya koty,” ei ga. “A'e ji poa g̃a pe tamombyry ti g̃a nhirembi'eagwera rupi,” ei ga. G̃a pe ga ei – kiroki g̃a ojiko Jesus Cristo'ga rehe. A'ereki g̃a jikogame Jesus Cristo'ga rehe Tupana'ga g̃a mombyryvi. \p \v 23 Jesus Cristo'ga rure'ymame yvya koty ndorojikogi ve ore ga rehe. A'ea rupi ore ndorepiro'yi ve Moisésva'ea remimbo'eagwera hugwi. A'ereki Tupana'ga g̃wenduvuka na'ẽ a'ea ore ve jipi a'ea py'rovo ti g̃a tojiko Jesus Cristo'ga rehe javo. “Tojiko ti g̃a ga rehe ji ikwahavukarame g̃a pe Cristo'ga mombe'ua nehẽ,” ei ga. \v 24 Cristo'ga rure'ymame Moisésva'ea remimbo'eagwera ko tayri'ga rerekohara'ga ja ore ve – kiroki ga tayri'ga rereko katu jipi eko katu javo ga pe. Na jitehe Moisésva'ea remimbo'eagwera ore rerekokatui jipi peko katu javo ore ve. A'ereki Tupana'ga e'i: “A'ea g̃a ndereko na'ẽ. A'ea py'rovo ti Cristo'ga toko g̃a pavẽi,” ei ga. “Cristo'ga ti tomombyry g̃a g̃ajikoga g̃waramo ga rehe,” ei Tupana'ga. \v 25 Ag̃wamo ore jikogi Jesus Cristo'ga rehe a'ero. Nurã Moisésva'ea remimbo'eagwera ndorererekoa'javi. A'ereki ndatekwava'javi a'ea rehe. \p \v 26 Peko pa pe Tupana'ga ra'yramo kiro pejikoty'a Jesus Cristo'ga pavẽi. A'ereki pe pejiko pa ga rehe. \v 27 Penhimobatizauka pe Cristo'gareheva'ero pejikoty'a ga pavẽi. \v 28 Ojo'jajo'ja pe ndekoi kiro penhoirũiruamo. Igwete Tupana'ga ei: “Ojo'ja g̃a ndekoi kiro judeus'g̃a judeus'g̃arũive'g̃a pavẽi,” ei ga. “Ipiro'yve'g̃a ojo'ja ipiro'ye'ỹve'g̃a pavẽi – kiroki g̃a ndipiro'yi ojara'g̃a hugwi. Akwaimbae'g̃a ojo'ja kunhangwera'g̃a pavẽi,” ei ga. A'ereki pe nhaporemo penhoirũirũ pejikoty'aro g̃waramo Jesus Cristo'ga pavẽi. \v 29 Cristo'gareheva'ero g̃waramo ko pe Abraãova'ea rymyminoa'java'ea. A'ereki ymya Tupana'ga e'i Abraãova'ea pe aherymyminoag̃wama'g̃a mombe'gwovo. Igwete po ti Tupana'ga pe mombyryvi nehẽ. \c 4 \p \v 1-2 Koji'i ti ta'e pe me a'ea rehe kiro ojo'java'ea mombe'gwovo. Tayri'ga ruva'ga po e'i ojipyrive'g̃a pe: “Tamondo pa ti nhimbatera jira'yra'ga pe nehẽ,” e po ga. “Momi po ti kwara ari ga rehe nehẽ. A'ea rupi po ti ga ipojykai nhimbatera ojive nehẽ,” e po ga g̃a pe. “A'ea renonde pereko katu ti jira'yra'ga mbo'eavo ga rerekovo nehẽ. Pehepia katu na'ẽ ti gambatera ga pe nehẽ no. A'ereki ga ivoja'i hete kiro,” e po ga ojipyrive'g̃a pe. Gara'yra'ga gwereko pa tehe reki ombatera novĩa. Emo ga ovoja'irame ndopojykai ve. Okoteheve'g̃a javijitehe reki ga rekoi novĩa ipojykae'ymame ombatera. Ojipe'g̃a ombo'e tayri'ga a'ero gambatera rerekokatuavo. Ga ndipiro'yi g̃a hugwi. \v 3 Tayri'g̃a javijitehe ko ore rekoi Cristo'ga rure'ymame. A'ereki a'ea rupi ore ndorepiro'yi ikwakuva hugwi. \p \v 4-5 Ihog̃werĩrame Tupana'ga ra'yra'ga rura japiavo Tupana'ga ei ikwehe: “Ag̃wamo ko pyry jira'yra'ga hoa yvya koty. Tombopiro'y ti ga yvyakotyve'g̃a Moisésva'ea remimbo'eagwera hugwi,” ei ga. A'ero Tupana'ga gwa'yra'ga mbuhurukari kokoty ikwehe. Igwete ahe Jesus'ga mbo'ari a'ero ga monhimomboaka ikwehe. Yvya koty Jesus'ga ruvi hendukatupava Moisésva'ea remimbo'eagwera. Ga ndipiro'yi a'ea hugwi ore mbopiro'yavo jugwi. “Tupana'ga ti tomombyry g̃a pe a'ero. Ereki g̃a gara'yramo oko,” ei Jesus'ga. \p \v 6 Peko pe gara'yramo tuhẽ. A'ero Tupana'ga ombuhuruka gwa'yra'ga ra'uva nhandepy'a pyri nhande mbo'eavo. Nurã nhande ehetei Tupana'ga pe Apĩ. \v 7 Ndapekoa'javi pe kiro pepiro'ye'ỹva'ea a'ero. A'ereki Tupana'ga ra'yramo pe peko. Gwa'yra g̃waramo Tupana'ga pe mombyrypavi a'ero. \s1 Paulova'ea nhag̃ataruhu Galáciapeva'ea rehe \p \v 8 Ymya Tupana'ga kwahave'ymame pe Tupana'gareheva'ea rũi ikwehe. A'ea rupi po pe ndapepiro'yi ha'angava hugwi penemimbohetehara hugwi. \v 9 Ag̃wamo ki a'e te pe pekwaha tuhẽ Tupana'ga. Gaha reki ojikwahavuka pe me pe mbojikoguka ojihe. Maranuhũrame pe perojijyjuhu pejeaporog̃ita kiro pejikopotara'java ikwakuva'ea rehe – kiroki ndipopoakari tehe? Maranuhũrame pe ndapepiro'ypotara'javi a'ea hugwi? \v 10 Pekwaku po pe sábado jipi. Jahya porame po pe pekwaku no. Yapoarupiva'ea po pe pekwaku. Kwara mbo'ara rupi na jitehe no. Nahã po pe ikwakukwakuvi jipi. \v 11 Oko tehe jipy'a pe ndehe. Mara'ngu po ji poravykyteheuhuavo pe mbo'embo'erame ikwehe, a'e ji. \p \v 12 Nhiirũ, a'e hete ji pe me: Ji rupi ti peho. A'ereki ji pe javijitehe no. Pe ndapekote'varuhui ji ve ji horame pe pyri ikwehe. \v 13 Napemoka'nhymi pe jihoypya pegwyri pe ikwehe. Nhitetirũaro g̃waramo ji pytai pe pyri. A'ero ji imombe'ui pyryva'ea pe me Jesus Cristo'ga mombe'gwovo. \v 14 Nhitetirũa ite'varuhu pe me novĩa. Emo pe ndapekote'varuhui ji ve. Pe ji mbuhuruka katu reki pejipyteri pe ji rerekovo katu. Po Tupana'gahugwive'ga ruri pe pyri hamo, a'ero po pe ga mbuhurukakatui pejipyteri pe hamo. Po Jesus Cristo'ga ruri pe pyri hamo, a'ero po pe ga mbuhurukakatui pejipyteri pe hamo. Nahã ja ko pe ji mbuhuruka katu pejipyteri pe ikwehe. \v 15-16 A'ea rupi pe vy'ahetei ji rehe novĩa. A'iti tuhẽ pe ndekohetei ji rehe penhikwava'eg̃a ji ve. A'ea rupi pe hendukatui nhiremimombe'ua pe me novĩa. Ag̃wamo ki a'e te ji imombe'uro g̃waramo a'itituhẽva'ea pe me po pe etehei ji ve: “Paulo'ga ndokoa'javi nhande rehe kiro,” pe'ji tehe po pe. Marã po pe ndekoi kiruamo naerũ? \p \v 17 Nhaneirũ'g̃aatyvive'g̃a oko hete tehe pe ndehe onhi'ig̃atuavo pe me jipi. “Xanhi'ig̃atu ti g̃a pe toja'oja'o ti g̃a Paulo'ga hugwi,” e po g̃a ojohupe. “Po ti g̃a ja'ogi Paulo'g̃a hugwi, a'ero po ti g̃a ndekohetei nhande rehe nehẽ,” e po g̃a ojohupe. Nurã g̃a ndekoi pe ndehe, a'e ji. \v 18 Pyry hete reki aherekoa pe ndehe pe nderekokaturame. A'ero ko pyry jirekoa pe ndehe ji rekorame pe pyri. Pyry ji rekoe'ymame pe pyri no. \v 19 Pe ko jira'yra'java'ea. Hahyahi kunhangwerahẽa pe gwa'yra mbo'arame. Na jitehe hahyahi ji ve ikwehe. A'ereki a'ea rupi ji apotarahi pejikoga Cristo'ga rehe. Ag̃wamo hahyahiva'ja ji ve pejikohetee'ymame Cristo'ga rehe. \v 20 Marã po pe ndekouhui a'ero? Ako po ji kiro pe pyri hamo. Hajihe po nhinhi'ig̃a pe me a'ero hamo. \s1 Abraãova'ea ra'yrava'ea memei \p \v 21 Jararamo po pe pe'e tehe ojohupe: “Xako ti Moisésva'ea remimbo'eagwera rehe. A'ero po ti Tupana'ga ei nhande ve nehẽ: ‘Pepyry hete pe’,” pe'e tehe po pe. Peko pota pe aheremimbo'eagwera rehe novĩa. Emo pe ndapehenduvi ahenhi'ig̃a. \v 22 A'ereki aherembikwatijara nhande mbo'e Abraãova'ea ra'yrava'ea rehe. Dois ahera'ykwaimba'ea hako. Ojipeva'ea ko Agarva'ea ra'yrava'ea. Ojipeva'ea ko Abraãova'ea rembirekoeteva'ea ra'yrava'ea Sarava'ea ra'yrava'ea. Agarva'ea oporavyky Sarava'ea pe ipiro'ye'yma ahe hugwi. A'ereki ymyahũagwera jate gwereko ipiro'ye'ỹva'ea akwaimba'eva'ea kunhangwerava'ea no. Ahe oporavyky hete ojarava'ea pe gwa'yrava'ea pavẽi ipiro'yangava ahe hugwi. Nahã ko Agarva'ea a'ero. Ahe oporavyky Sarava'ea pe ipiro'ye'yma ahe hugwi. Nane'ymi ahe rekoi Sarava'ea remimbotarimova'ea rupi a'ero. Sarava'ea ki a'e te na rũi Abraãova'ea rembirekoeteva'ea. Ahe ko ipiro'yva'ea. \p Mokõi Abraãova'ea ra'ykwaimba'ea a'ero hako Sarava'ea ra'yrava'ea Agarva'ea ra'yrava'ea pavẽi hako. \v 23 Tupana'ga e'i nhog̃wenonde Abraãova'ea pe hako: “Aerẽ po ti nerembirekohẽa tuhẽ ga mbo'ari nde ve nehẽ,” ei ga ahe ve Sarava'ea mombe'gwovo hako. Emo Abraãova'ea ta'y na'ẽ ipiro'ye'ỹva'ea pe Agarva'ea pe Tupana'ga nhi'ig̃a rupi rũi. Aerẽ Abraãova'ea xava'ehetero g̃wembirekoeteva'ea pavẽi Sarava'ea pavẽi novĩa. Emo Tupana'ga g̃wembi'ea rupi katu ahe mbota'yruka Abraãova'ea pe. Nurã Isaqueva'ea ari g̃waivĩva'ea hugwi Sarava'ea hugwi. \p \v 24-25 Nanongara ko nhande mbo'e Tupana'ga nhi'ig̃a rehe. A'ereki Tupana'ga nhi'ig̃a oko kunhangwerava'ea'java'ea. Dois kunhangwerava'ea. Na jitehe ko dois Tupana'ga nhi'ig̃a hako. Ga nhi'ig̃ame Abraãova'ea pe Tupana'ga nhi'ig̃a ko Sarava'ea'java'ea. Ga nhi'ig̃ame Moisésva'ea pe Tupana'ga nhi'ig̃a ko Agarva'ea'java'ea. Nahã a'ero. Ymya Moisésva'ea hoi o'ama yvytyruhua rehe Sinai rehe Arábiapeve'g̃a gwyri pe hako. Pevo Moisésva'ea henduvi Tupana'ga nhi'ig̃a. A'ero ahe judeusva'ea mbo'embo'ei a'ea rehe. Kiroki g̃a oko Moisésva'ea remimbo'eagwera rupi – g̃a ndipiro'yi jugwi. G̃a ko Agarva'ea ra'yrava'ea ja. A'ereki kiroki ahe oko Agarva'ea ra'yramo – ahe ko ipiro'ye'ỹva'ea no. \p Ag̃wamova'ea cidade de Jerusalém ko Agarva'ea javijitehe. Ojarava'ea nhi'ig̃a hugwi Agarva'ea ndipiro'yi jipi gwa'yrava'ea pavẽi. Na jitehe Jerusalémmeve'g̃a ndipiro'yi Moisésva'ea remimbo'eagwera hugwi judeus'g̃a. \v 26 Gwereko iru'ĩa Jerusaléma'java'ea Tupana'ga apoa. A'epeva'ea ko nhande. A'ereki nhande nhandepiro'y Moisésva'ea remimbo'eagwera hugwi. \p Sarava'ea Abraãova'ea rembirekoeteva'ea na jitehe ipiro'y oporavykye'yma ojipeva'ea pe. \v 27 Igwete Tupana'ga ikwatijarukari onhi'ig̃a inog̃auka hako. \q1 “Nandera'yri nde g̃a mbo'are'yma. \q2 A'ereki ga opohi nde hugwi. \q2 Emo po ti nde roryroryvamo nehẽ,” ei ga. \q1 “Nde nderekwahavi ve hahya g̃a mbo'are'yma. \q2 Emo ti nde rahẽrahemamo g̃a mbo'ambo'a nehẽ,” ei Tupana'ga. \q1 “Ejoryjory ti a'ero. \q2 Opohi ga nde hugwi novĩa. \q2 Emo po ti ndera'yra'g̃a ndetauhuro nehẽ hẽara'yra'g̃a hohe hẽa rembirekorame ga pavẽi,” ei Tupana'ga ikwatijaruka hako. \p \v 28 Nhiirũ, Tupana'ga e'i Abraãova'ea pe hako: “Aerẽ po ti nde ra'yramo nehẽ,” ei ga. “Tamombyry ti nde ve a'ero nehẽ nerymymino'g̃a pe nehẽ no,” ei ga Abraãova'ea pe hako. G̃wembi'ea rupi Tupana'ga Isaqueva'ea mongoi Abraãova'ea ra'yramo gwa'uva pyvõ a'ero. G̃wembi'ea rupi jitehe Tupana'ga pe mongoi Abraãova'ea ra'yra'javamo no pejikoty'aro g̃waramo Cristo'ga pavẽi. \v 29 Tupana'ga ra'uva pyvõ Isaqueva'ea o'a. Ismaelva'ea Agarva'ea ra'yrava'ea ki a'e te a'ea pyvõ rũi o'a. A'ereki Abraãova'ea ta'y tehe ipiro'ye'ỹva'ea pe. Aerẽ Ismaelva'ea rekote'varuhui Isaqueva'ea pe hako. Na jitehe ag̃wamo – kiroki g̃a Moisésva'ea remimbo'eagwera rupi oko – g̃a oko te'varuhu nhande ve nhande jikoty'arame Cristo'ga pavẽi Tupana'ga ra'uva pyvõ. \v 30 Marã reki ikwatijara e'i a'ero hako? Ikwatijara omombe'u Sarava'ea nhi'ig̃agwera g̃wembirekova'ea pe Abraãova'ea pe. \q1 “Emombo ti avo hugwi ipiro'ye'ỹvehẽa hẽara'yra'ga reheve,” ei ahe. \q1 “Ga po ti ndopojykai tuhẽ nembatera nehẽ ipiro'ye'ỹvehẽa ra'yra'ga,” ei Sarava'ea ahe ve. \q1 “Jihi ko nerembirekoetea,” ei ahe. \q1 “Jira'yra'ga jate po ti opojyka ndeapoa nehẽ,” ei ahe Abraãova'ea pe hako. \m Nahã ikwatijara imombe'ui Sarava'ea nhi'ig̃agwera hako. \p \v 31 Nhiirũ, ipiro'ye'ỹva'ea ra'yrava'ea ja rũi nhande rekoi a'ero. A'ereki Moisésva'ea remimbo'eagwera rupi rũi nhande xako. Xako nhande ipiro'yva'ea ra'yrava'ea javijitehe. Nurã nhande rekoi Tupana'ga remimombyryva rupi. \c 5 \s1 Cristo'ga nhande mbopiro'y \p \v 1 Cristo'ga nhande mbopiro'y yvyakotyva'ea remimbo'eagwera hugwi tipiro'y tuhẽ ti g̃a javo. Na tuhẽ ti peko a'ero. Tapekoa'javi ti ipiro'ye'ỹve'g̃a ja g̃a jikwakukwakuvame. \p \v 2 Ji rendu katu ti. Tapenhimbo'ea'javukari g̃a pe. A'ereki g̃a e'i pe me jipi: “Pekytiuka ti penhakwanhapira,” ei g̃a. “A'ero po ti Tupana'ga ei pe me nehẽ: ‘Pepyry hete pe’.” A'ea g̃a ei pe me novĩa. Ji ki a'e te Pauloramo ta'e pe me: Po ti pe jikytiukapotari nehẽ, a'ero po ti Cristo'ga ndapepokogi'i'i nehẽ. \v 3 A'ea'ja hete ko ji: Kiroki g̃a ojikytiuka pota – tonhi'ĩpo'ru pa po ti g̃a Moisésva'ea hamo. \v 4 Jararamo po pe ei ojohupe: “Po nhande Moisésva'ea nhi'ĩpo'rurame po ti Tupana'ga ei nhande ve a'ero nehẽ: ‘Pepyry hete pe’,” pe'e tehe po pe. Pe'erame a'ea po pe nhimbopohiri Cristo'ga hugwi. Pemovahĩvahĩ po pe Tupana'ga remimombyryva pejive a'ero. \v 5 Ore ki a'e te orojikoty'a Cristo'ga pavẽi. Tupana'ga ra'uva ore mbo'e a'ero. Nurã ore ehetei: “Tupana'ga po ti e'i nhande ve nehẽ: ‘Pepyry hete pe,’ e po ti ga nehẽ,” oro'e ore. Na tuhẽ. A'ereki orojiko ore Cristo'ga rehe. \v 6 Ore jikoty'aro g̃waramo Jesus Cristo'ga pavẽi Tupana'ga ei: “Pyry hete g̃a jikogi ga rehe.” Ga nde'i pyry ore jikytiukaro g̃waramo. Pyry ga nde'i ore jikytiukare'yma g̃waramo. Ore jikoga g̃waramo Cristo'ga rehe Tupana'ga e'i pyry. Ore ojipe'g̃a arõheterame jukwaha reki orejikoga ga rehe. \p \v 7 Ymya pe jikohetei Jesus Cristo'ga rehe pyryva'ea rerovia ikwehe. Emo kiro pe napehendukatua'javi pyryva'ea mombe'ua. Maranuhũrame ojipe'ga pe ndovahoguhui pendeaporog̃ita rerojijyjijyita? \v 8 Tupana'ga rũi gwerojijyi pendeaporog̃ita. Gaha e'i pe me peko ti jireheva'ea javo. \v 9 Tamombe'ua'ja pe me ojo'java'ea a'ero. Nhande imondo'irame imbovuhava pão hu'uma pype, aerẽ imbovuvupavi reki hu'uma a'ero. Na jitehe ga pe mbo'e'irame kiro Tupana'ga nhi'ig̃arũiva'ea rehe, aerẽ po ti pe heroviapavi garemimbo'ea Tupana'ga nhi'ig̃arũiva'ea nehẽ. \v 10 Na rũi reki pe ndekoi, a'e ji. Jijikoty'aro g̃waramo Cristo'ga pavẽi ji ei: Pejapyaka katu tuhẽ po ti pe ji javijitehe nehẽ. Emo pemomynhuhũve'ga pe po ti Tupana'ga imbohahyukari nehẽ. Mara'ngu po ga huvihavamo okovo? Ga vĩa po ti okwaha hahya nehẽ. \p \v 11 Oro ji, nhiirũ, ji nda'ei tuhẽ ahe ve tojikytiuka ti g̃a javo. I'mbe reki judeus'g̃a ji mombe'gwovo Paulo'ga e'i jupe javo. “‘Tojikytiuka ti g̃a. A'ea pyry Tupana'ga pe,’ ei Paulo'ga,” ei g̃a o'mbero. Ymya ji ei a'ea novĩa. Ag̃wamo ji erame po g̃a ndokote'varuhua'javi ji ve a'ero hamo. A'ereki ahekytia g̃a opota hete. G̃a oko te'varuhu tuhẽ reki ji ve. A'ea'e ko ji jipi: Jesus Cristo'ga omano yva rehe nhande repyga, a'e ji. Pejikoga rehe jate ga rehe po ti Tupana'ga ei pepyry pe javo. Emo ji nda'ei tojikytiuka ti g̃a javo. Ji erame po g̃a nonhimonha'ngaa'javi ji ve hamo ji Cristo'ga manoagwera mombe'urame hamo. \v 12 Kiroki g̃a ombovambova pepy'a tapekytiuka ti penhakwanha javo – maranuhũrame g̃a ndojirakwanha'otehei? \p \v 13 Pehe reki, Tupana'ga pe mo'ẽ tapepiro'y ti javo. Tape'ei ti a'ero: “Nhandepiro'y nhande. Xako te'varuhu ti nhaneremimbotarimo a'ero.” Tape'ei ti a'ea. Nahã ti peko: Pejopokopoko ti penhoaromo. \v 14 A'ereki Moisésva'ea remimbo'eagwera nhaporemo e'i no: \q1 “Erenhiarõ hete nde. \q2 Na jitehe ti earõ hete ejikotyve'g̃a,” e'i aheremimbo'eagwera a'ero. \m \v 15 Emo pejogwayvarame ko pe onharõva'ea'java'ea. A'ea ojou'uu'u okovo. Penhimboko'i ti a'ero. Pejogwayvarame po ti pe nhombote'varuhupavi nehẽ. \s1 Peko ti Tupana'ga ra'uva remimbotarimova'ea rehe \p \v 16 Na tuhẽ ji ei pe me kiro: Na Tupana'ga ra'uva nhimbopogweukari pe me. Nahã po ti pe ndapekoi tuhẽ pejipy'ate'varuhua remimbotarimova'ea rehe pejikovo. \v 17 Nhandepy'ate'varuhua omovahĩ Tupana'ga ra'uva jipi. Tupana'ga ra'uva omovahĩ nhandepy'ate'varuhua jipi no. Onhomovahĩ tuhẽ a. Tupana'ga ra'uva omovahĩ pepy'ate'varuhua tapekoyme ti penhimimbotarimova'ea rehe. \v 18 Tupana'ga ra'uva nhimbopogweukarame pe me aheremimbo'eagwera napemondomondoi a'ero. \p \v 19 G̃apy'a te'varuhurame jukwaha reki g̃andekote'varuhua. Gwerekouhu g̃a ojipe'g̃a nembireko'g̃a. Ndoakwahavihu g̃a okovo a. G̃a nanuhũ jipi. \v 20 Oko hete ko g̃a ha'angava rehe g̃wemimbohetehara rehe okoe'yma Tupana'ga rehe. Ombote'varuhu g̃a opajiro. Nanongara'g̃a nombopogwei Tupana'ga ra'uva remimbotarimova'ea rehe. Ojogwereko te'varuhu g̃a. Ojogwayvaruhu g̃a okovo. Onhimyrõ g̃a ojogwehe. Onhimboahiahivuhu g̃a ojohupe. Ojihe jate g̃a ndekoi ji po ti jara'g̃a hohe nehẽ javo. Ojipe'ape'a g̃a jara'g̃a hugwi ndokwahavihu g̃a javo. Ndojihe'ara'javi g̃a jara'g̃a ndehe g̃wemimbo'ea rehe. \v 21 Opota pota g̃a ojohugwi. Heagwyrygwyry g̃a toryva rerekouhurame. Ojipejipea ko g̃andekote'varuhua no nanongara jitehe. Amombe'u ko ji pe me ikwehe. Kiro ji imombe'ua'javi a'ero. Nanongara'g̃a po ti Tupana'gareheve'g̃a rũi nehẽ. \p \v 22 Emo Tupana'ga ra'uva nhande pojykarame ko nhande nanongara'g̃a atyvi. Tiarõ hete nhande ojipe'g̃a. Nhanderory nhande a'ero. A'ereki Tupana'ga ra'uva nhande mbohoryory nhande rerekovo. U katu nhandepy'a. Xanhimomirana nhande avuirama ojipe'g̃a ndekote'varuhurame nhande ve. Timombyry nhande g̃a pe. Nhandepyry tuhẽ nhande. Jara'g̃a ojiko nhande rehe. Nahã nhande rekoi Tupana'ga ra'uva nhande pojykarame. \v 23 Nhanenhyrõ nhande jara'g̃a pe. Nhande ndiakoa'javi nhandepy'ate'varuhua remimbotaruhua rupi. Aheremimbo'ea nomovahĩ nanongara'g̃a! \v 24 Jesus Cristo'gareheva'ero g̃waramo nhande ei: Ndiakoa'javi nhande nhandepy'ate'varuhua remimbotarimova'ea rupi. \v 25 Tupana'ga ra'uva nhande mboheaporog̃ita pyahu nhande rerekovo. Xako po ti gara'uva remimbotarimova'ea rupi a'ero hamo. \v 26 Xanhimboheteyme ti, ji po ti jara'g̃a hohe nehẽ javo. Xanhimyrõyme ti g̃a ndehe no. \c 6 \s1 Pejopokopoko ti \p \v 1 Nhiirũ, nahã po pe ndekoi penhirũ'ga pavẽi hamo ikwahavame garekote'varuhua hamo. Pendekorame Tupana'ga ra'uva remimbotarimova'ea rehe penhi'inhyrõ ti ga pe a'ero ga mongokatua'java. Pejapyaka katu ti pejihe tapembopogweyme ti garekote'varuhua rehe nehẽ no. \v 2 Pejopokopoko ti a'ero jipi. Nahã po ti pe hendukatui Cristo'ga remimbo'ea nehẽ. \v 3 Kiroki g̃a onhimbohete tehe – g̃a onhimoandyandyi reki. \v 4 Pejapyaka katu ti pejeaporog̃ita rehe tahepia ti jirekokatua javo. Pendekokaturame, a'ea rehe po ti pe ndoryvamo a'ero ji g̃a hohe jave'ỹ. \v 5 Nhande retakwera'ja po xako katu jipi hamo. \p \v 6 Nhanembo'ehara'g̃a pe po nhande timondomondo pyryva'ea hamo g̃a nhanembo'embo'erame Cristo'ga nhi'ig̃a rehe jipi. \p \v 7 Tapenhimoandyandyi ti pejikote'varuhua rehe. A'ereki ahe nomoandyandyi Tupana'ga. Jukwaha reki nhande ve. Nhande itymame mbatera g̃wia jitehe po ti nhande jykyi a'ero nehẽ. Na jitehe nhande rekote'varuhurame ite'varuhu tuhẽ po ti nhande ve a'ero nehẽ. Tupana'ga po ti ombohahyuka nhande ve nehẽ. \v 8 Po ti nhande rekoi nhandepy'ate'varuhua remimbotarimova'ea rehe, a'ero po ti nhandepy'ate'varuhua jitehe nhanemondoag̃wama hahyva'ea ruvihava pype nhande manorame nehẽ. Po ti nhande rekoi Tupana'ga ra'uva remimbotarimova'ea rehe, a'ero po ti gara'uva jitehe nhande mongoi Tupana'ga pyri nehẽ. \v 9 Tiandekwerajyme ti nhanderekokatua rehe. Nhande jirokwarame nhandekokatuavo jipi po ti oho nhande ve imombyryhava apiavo nehẽ. \v 10 Nhanderekorame g̃a pavẽi xako katu ti g̃a pe nhaporemo a'ero, g̃a pe kaitu Jesus'gareheve'g̃a pe. \s1 Paulova'ea okwatija pa Galáciapeva'ea pe \p \v 11 Jihi kiro akwatija jipovo pe me. Pehepia nhirembikwatijara. Hehanhuhũva'ea ji a'apo. \p \v 12 Topomog̃ita katu ti ji kiro a'ero. Cristo'ga omano yva rehe nhande repyga ikwehe. Nhande jikogame jate Cristo'ga rehe Tupana'ga ei pepyry pe javo. Judeus'g̃a ki a'e te e'i: “Po ahe g̃wendu Moisésva'ea remimbo'eagwera hamo,” ei judeus'g̃a. Nurã akoja'g̃a – kiroki g̃a oho pe pyri – g̃a pe kytiuka pota tohendu katu ti g̃a Moisésva'ea remimbo'eagwera a'ero javo. A'ea g̃a opota. A'ereki g̃a e'i ojohupe: “Nhande g̃a kytiukarame po ti judeus'g̃a nhimohemi nhande rehe nehẽ,” ei g̃a. “Ndokote'varuhui po ti g̃a nhande ve a'ero nehẽ nhande Cristo'ga manoa mombe'urame nehẽ,” ei g̃a. A'ea rehe jate g̃a e'i hete pe me pejikytiuka javo. \v 13 “Pejikytiuka ti hendukatupava Moisésva'ea remimbo'eagwera,” e'i tehe g̃a pe me. G̃a vehevi ki a'e te nohendukatupavi Moisésva'ea remimbo'eagwera no. G̃a opota tehe pekytiukara. Pe kytiukarame po ti g̃a nhimboheteuhui a'ea rehe nehẽ ore tuhẽ g̃a kytiuka javo nehẽ. \p \v 14 Ji ki a'e te nanhimbohetei. Jesus Cristo'ga jate ji ambohete nhandepojykaharete'ga. A'ereki ga omano yva rehe nhande repyga. A'ero jijikoga g̃waramo Cristo'ga rehe kiro ji ndakoa'javi yvyakotyve'g̃a ndeaporog̃ita rehe. Na jitehe – kiroki g̃a oko yvyakotyve'g̃a ndeaporog̃ita rehe – g̃a ndokoa'javi jireaporog̃ita rehe no. \v 15 Tupana'ga nde'i reki pyry nhande kytirame. Ga nde'i pyry nhande kytie'ymame. Nhande reaporog̃itapyahurame, a'ea pe Tupana'ga e'i pyry. \b \p \v 16 Kiroki g̃a g̃wendu katu a'ea nhiremimbo'ea rehe okovo – Tupana'ga ti tonog̃atu g̃apy'a. Toporogwety ti ga g̃a no. Ojiheve'g̃a nhaporemo ti ga toporogwety. \p \v 17 Kiro ji ei a'ero: Tanhimomynha'javyme ti g̃a onhi'ĩteheavo. A'ereki Jesus'ga ko jipojykaharete'ga. Jukwaha reki a'ea. A'ereki jukwaha ika'ẽagwera jira'oa rehe. A'ereki ji Jesus'ga mombe'umbe'urame ojipe'g̃a jigwarai ji rehe ji nupanupamo. \p \v 18 Nhiirũ, Jesus Cristo'ga tomombyry pe me nhandepojykaharete'ga. Na tuhẽ. Amém.