\id EPH - Tenharim NT (Kagwahiva) -Brazil 1996 (DBL -2013) \h Efésios \toc1 Paulova'ea omombe'u Éfesopeva'ea pe \toc2 Efésios \toc3 Ef \mt1 PAULOVA'EA OMOMBE'U ÉFESOPEVA'EA PE \mt2 Carta de Paulo aos Efésios \c 1 \p \v 1 Jihi ko Pauloramo Jesus Cristo'ga moirũharamo jiporavykyavo Tupana'ga pe Cristo'ga mombe'gwovo. A'ereki nahã Tupana'ga opota. \p Kiro ji ikwatijarukari imondouka pe me. Pe ko Tupana'ga remimo'ẽharamo. Ndapepohiri pe Cristo Jesus'ga hugwi pejikovo gareheva'ero jipi. Kiro ji ikwatijarukari imondouka pe me – perope cidade de Éfeso pe. \p \v 2 Kiro ji ei: Nhanderuvete'ga Tupana'ga ti tomombyry pe me Jesus Cristo'ga pavẽi nhandepojykaharete'ga pavẽi. Tonog̃atu ti g̃a pepy'a, a'e ji. \s1 Tupana'ga pyry hete nhande ve \q1 \v 3 Timbohete ti Tupana'ga! Ga ko nhandepojykaharete'ga ruva'ga Jesus Cristo'ga ruva'ga. Ga ko Jesus Cristo'ga ruvihavuhuhete'ga no. \q1 Ymyahũ yvaga hugwi Tupana'ga omondo gwa'uvapyryva nhande pyri imombyryva nhande ve. Nhande jikoty'aro g̃waramo Cristo'ga pavẽi a'ea imombyryparavuhupavi nhande ve. \q1 \v 4 A'ereki ymyahũ yvya apoa renonde yvaga apoa renonde Tupana'ga e'i: “Tamombyry ti ji g̃a pe nehẽ,” ei ga. A'ea rupi ga nhande mbojikoty'aruka Cristo'ga pavẽi. Nahã ga nhande mo'emo'ẽi ojive. \q1 “Toko pyry ti g̃a okote'varuhue'yma tuhẽ jirovai pyteri pe ji arõheteavo nehẽ,” ei Tupana'ga nhande mo'emo'eamo. \q1 \v 5 A'ereki ymyahũ ga e'i ojapyakavo nhande rehe: “Amboja'oja'o ti ji g̃a jijive toko ti g̃a jira'yramo upa ji pyri nehẽ Jesus Cristo'ga manoro g̃waramo g̃a ndepyga nehẽ,” ei ga. \q1 “Nanongara ji apota,” ei ga. \q1 \v 6 Nahã ymyahũ ga pyryvamo nhande ve nhande mo'emo'eamo nhande mongovo gwa'yramo tanhimboheteuka ti g̃a pe jipyryva katukaturo g̃waramo g̃a pe javo. \q1 Tupana'ga pyryhetero nhande ve nhande jikoty'aro g̃waramo Cristo'ga pavẽi Tupana'ga remia'nguhete'ga pavẽi. \q1 \v 7 Gwekoa reka'vogukaro g̃waramo omanomo Cristo'ga nhande mbopiro'yi nhanderekote'varuhua hugwi. Nurã Tupana'ga ndokwahava'javi nhanderekote'varuhua imomboa. \q1 Nahã Tupana'ga pyrykatukaturo. \q1 \v 8 Nahã ga pyryhetero nhande ve ikwahapava onhimombaragwahava. \q1 \v 9 G̃wemimbotarimova'ea g̃wembiepiukaripyre'yma ga ikwahavukari reki nhande ve. \q1 A'ereki ga okwahavuka pota hete nhande ve. E'i ga: “Nahanahã ti nehẽ ji Cristo'ga mondoro g̃waramo g̃a pyri nehẽ,” ei ga. \q1 \v 10 “Aerẽ mbapava koty ti pyry ji ve ji g̃a mongopavi Cristo'ga nhi'ig̃a rupi yvagipeve'g̃a yvyakotyve'g̃a ndeheve nehẽ. Nahã ti ga g̃apojykaharete'ga nehẽ, ei ga. \q1 Cristo'ga nhi'ig̃a rupi ti ji imongopavi yvagipeva'ea yvyakotyva'ea reheve nehẽ. Nahã ti ga a'ea pojykaharete'ga nehẽ no. \q1 Nahã ti Cristo'ga rekoi tuhẽ huvihavuhuhetero mbatera nhaporemo ipojykaharetero g̃a nhaporemo g̃apojykaharetero nehẽ no,” ei Tupana'ga. \q1 \v 11 Ore jikoty'aro g̃waramo Cristo'ga pavẽi Tupana'ga pyryhetero ore ve. Aerẽ ti ga ore mongoi ojipyri ore mombytavo avuirama nehẽ no. \q1 A'ereki ymyahũ Tupana'ga omongo pa g̃wemimbotarimova'ea rehe. A'ea rupi ga ojapyaka ore rehe no. Heaporog̃ita ga ore mo'emo'eamo ojive javo hako. E'i ga: \q1 \v 12 “Tanhimboheteuka ti g̃a pe jikatukaturo g̃waramo – kiroki g̃a ojikogypy Cristo'ga rehe,” ei ga hako. Na tuhẽ. A'ereki Tupana'ga ojapyaka ypy gweaporog̃itaro. \q1 Aerẽ te ga imongopavi g̃wemimbotarimova'ea rehe. Orojikogypy ore Cristo'ga rehe. \q1 \v 13 Ymya'ĩ pejiko pe Cristo'ga rehe no henduvame Cristo'ga mombe'ua a'itituhẽva'ea. \q1 G̃a e'i pe me: “Pejiko ti Cristo'ga rehe imomboruka ga pe pejekote'varuhua,” ei g̃a pe me. \q1 Cristo'ga pavẽi pe jikoty'aro g̃waramo Tupana'ga imondoi gwa'uvapyryva imombytavo pe pyri no pejikogame Cristo'ga rehe. \q1 A'ereki ymyahũ Tupana'ga e'i: “Amondo ti ji jira'uvapyryva g̃a pyri g̃a pojykauka jijive nehẽ – kiroki g̃a ojiko Cristo'ga rehe. Jukwaha a a'ero nhirembipojyka nehẽ.” A'ea Tupana'ga ei gwa'uvapyryva mondovo pe pyri. \q1 \v 14 Pyryva'ea gwa'uvapyryva ga imondoi nhande ve kiro. Nurã nhande ei ikwahava javo: Tupana'ga ti imombyryhetei nhande ve nhande pokoguka nhande mbopiro'yuka nhanderekote'varuhua hugwi nehẽ. \q1 Ojipyri ti ga nhande rerohoukari nhande mombytavo avuirama nehẽ toko ti g̃a jireheva'ero javo, xa'e nhande ikwahava. \q1 Pyry hete ga nhande ve gwa'uvapyryva mondovo nhande pyri tanhimboheteuka ti g̃a pe jikatukaturo g̃waramo javo. \s1 Paulova'ea onhi'ĩ Tupana'ga pe Éfesopeva'ea repyga \p \v 15-16 Nurã jihi no, nhinhi'ig̃ame Tupana'ga pe ji nanhi'imbigi ga pe pe ndepyga. \p —Ndepyry hete nde, a'e ji Tupana'ga pe. A'ereki nde erembojiko Éfesopeve'g̃a Jesus'ga rehe g̃a pokoga. Emombyry ti g̃a pe, a'e ji ga pe jipi. \p A'ereki ojipe'g̃a pe mombe'u ji ve. “Éfesopeve'g̃a ojiko hete Jesus'ga rehe nhandepojykaharete'ga rehe ikwehe,” ei g̃a ji ve. “Oarõ hete g̃a Tupana'ga remimo'ẽhara'g̃a nhaporemo,” ei g̃a pe mombe'gwovo. \p \v 17 Tupana'ga ko nhandepojykaharete'ga ruvihavuhuhete'ga Jesus Cristo'ga ruvihavuhuhete'ga. Gaha timbohete! A'ereki ga pyry katu katu nhanderuvete'ga. Ga pe ji ei pe ndepyga jipi: \p —Ekwahaheteuka ti Éfesopeve'g̃a pe nahanahã ji rekoi javo. Ndera'uva ti tombo'e g̃a nde rehe nde monhimombaragwahavuka g̃a pe. Ndera'uva ti tanderepiuka g̃a pe g̃a mboheaporog̃itakatuavo nahanahã Tupana'ga rekoi javo, a'e ji Tupana'ga pe pe ndepyga. \p \v 18 Ga pe ji ei: \p —A'ero ti gweaporog̃itakatuheterame Éfesopeve'g̃a ikwahavi oyvyteri pe nehẽ. Nurã ti g̃a ei nehẽ: “Pyry hete ti nhande ve nehẽ. A'ereki Tupana'ga e'i opyryvamo nhande ve: ‘Tuhu ti g̃a upa avuirama ji pyri nehẽ,’ ei Tupana'ga nhande ve.” \p —Nahã ti g̃a ei ojikoheteavo nde rehe gworygworyvamo nehẽ, a'e ji Tupana'ga pe pe ndepyga. \p Ga pe ji ei: \p —Gweaporog̃itakatuheterame ti Éfesopeve'g̃a ikwahavi neremimbokatukatua ojive, a'e ji. Nurã ti g̃a ei nehẽ: “Yvagi pe ti ikatu katu nhande ve nhaporemo nehẽ Jesus'gareheva'ero nhande rekoro g̃waramo. Tupana'ga ti nhande mongoi ojipyri jara'g̃a ndeheve nehẽ no g̃wemimo'ẽhara'g̃a. Ga pyri ti nhande rukatui g̃a pavẽi avuirama nehẽ,” e'i ti g̃a ikwahava nehẽ, a'e ji Tupana'ga pe pe ndepyga. Nahã ti ejikwahavuka Éfesopeve'g̃a pe, a'e ji Tupana'ga pe pe ndepyga. \p \v 19 Ga pe ji ei: \p —Gweaporog̃itakatuheterame ti Éfesopeve'g̃a ikwahavi ndepopoakahetehetea nehẽ. A'ea nde hepiukari ji ve g̃a pe nhaporemo no – kiroki g̃a ojiko nde rehe. Nurã ore ei: Ndepopoakaheteavo g̃waramo ti nde ore pokogi nehẽ no. A'ea ore ei, a'e ji Tupana'ga pe pe ndepyga. \p \v 20 A'ereki Tupana'ga opopoakara pyvõ Cristo'ga mbogwerava'ja omanove'g̃a hugwi. Opopoakara pyvõ jitehe ga Cristo'ga reroho ojipyri ga mboapyga ojohukoty rũi ga mongovo toko ti ga huvihavuhuhetero yvagi pe okovo nhimoirũharamo javo. Nahã opopoakahetea pyvõ Tupana'ga imombyryvi Cristo'ga pe. Na jitehe ti Tupana'ga imombyryvi nhande ve opopoakahetea pyvõ nehẽ no. \p \v 21 Yvaga pype hete Tupana'ga omongo Cristo'ga ojohukoty rũi. Koji'i hete tuhẽ Cristo'ga popoakaramo ojipe'g̃a hohe pa a'ero. Ipopoaka hete ranuhũ ga a'ero ipopoakaheteve'g̃a hohe pa ipopoakaheteve'g̃andeheve'g̃a hohe pa no g̃anduvihava'g̃a hohe pa no g̃anduviha'vi'g̃a hohe pa no. G̃a nhaporemo omondomondouka ojipe'g̃a g̃wemimbotarimova'ea rehe ag̃wamo. Aerẽ ti g̃a g̃a mondomondouka nehẽ no. G̃a hohe pa Cristo'ga ipopoaka ojipe'g̃a hohe pa nhaporemo no. \p \v 22 Tupana'ga g̃a mongopavukari yvagipeve'g̃a nhaporemo yvyakotyve'g̃a nhaporemo Cristo'ga nhi'ig̃a rupi ga ko g̃apojykaharetero javo. Tupana'ga imongopavukari yvagipeva'ea nhaporemo yvyakotyva'ea nhaporemo Cristo'ga nhi'ig̃a rupi ga ko a'ea pojykaharetero javo. Cristo'ga rekorame ipojykaharetero g̃apojykaharetero Tupana'ga ga mongoi g̃apojykaharetero – kiroki g̃a ojiko ga rehe onhimono'ono'og̃a jipi tihendu Tupana'ga nhi'ig̃a javo. Nahã Tupana'ga ga mongoi g̃a'akag̃amo tomongo ti ga g̃a g̃wemimbotarimova'ea rehe javo. \p \v 23 G̃a pe ji ei: Cristo'ga ra'oa. A'ereki gaha g̃a poko g̃a monhimomiranambava g̃a mbopopoaka imombyrypava g̃a pe okovo g̃a pyri. Nahã ga g̃a pojykapavi ohygahipava g̃a ndehe jipi. Yvagipeva'ea yvyakotyva'ea ga ipojykapavi ohygahipava hehe jipi no. Yvagipeve'g̃a yvyakotyve'g̃a ga g̃a pojykapavi ohygahipava g̃a ndehe jipi no. \c 2 \s1 Tupana'ga ombopyahu nhandereaporog̃ita \p \v 1 Pehe, ymya'ĩ pendeaporog̃ita Tupana'ga nombopyahui ve. A'ero Tupana'ga pe pe ndekoi omanove'g̃a ja. A'ereki ga e'i: “Ji ve ko g̃a ambotehea imombigukare'yma g̃waramo gweaporog̃itatiruahũa. Ji ndajikoty'ari g̃a pavẽi a'ero. A'ereki g̃a oko nhiremimbotarimova'ea rehe rũi okote'varuhuavo,” ei Tupana'ga pe mombe'gwovo. \p \v 2 G̃a oko te'varuhu jipi avove'g̃a nhaporemo yvya koty. Ymya'ĩ nane'ymi pe ndekote'varuhui g̃a pavẽi pejikovo g̃anduvihavuhu'ga nhi'ig̃a rupi Satanás'ga nhi'ig̃a rupi – kiroki ga u yvatea gwyri okovo yvatea gwyripeve'g̃a nduvihavuhuro no. Ga ko oko ite'varuhuve'ga ndaha'oive'ga. Ndapekoa'javi ganhi'ig̃a rupi ag̃wamo. Jara'g̃a reki oko ga rupi ag̃wamo Tupana'ga nhi'ig̃a rendukatue'yma. \p \v 3 Ymya'ĩ nhande nhaporemo xako g̃a ja nhandekote'vapotaruhuavo nhandekovo nhaneremimbotarimova'ea rehe. Ymya'ĩ tiruahũ nhandereaporog̃ita. Nhande japyakate'varuhui. Nane'ymi nhande rekote'varuhui. Nurã Tupana'ga nhimonha'ngai nhande rehe kako. Na jitehe jara'g̃a ndehe ga nhimonha'ngai no. \p \v 4 Tupana'ga nhande arõ hete ranuhũ reki. Nurã ga nhande porogwetyhetei. \v 5 Emo nhandereaporog̃ita tiruahũ reki. A'ea rupi ga pe nhande rekoi omanove'g̃a ja. Nhandereaporog̃ita tiruahũrame ga nhandereaporog̃ita mbopyahui reki nhande arõheteavo g̃waramo. Ymyahũ Tupana'ga ombogwera Cristo'ga gamanoa hugwi ga mbopyahuavo. Na jitehe Tupana'ga nhandereaporog̃ita mbopyahui. Opyryhetero g̃waramo Tupana'ga imombopaheteukari pendekote'varuhua pejikogame ga rehe. \p \v 6 Ymyahũ Tupana'ga Cristo Jesus'ga mbogweravi gamanoa hugwi ga mbopyahuavo. Cristo Jesus'ga pavẽi nhande jikoty'aro g̃waramo ga nhandereaporog̃ita mbopyahui. A'ero ga nhandereaporog̃ita mbuhuri yvagi pe ojipyri no. Ga nhandereaporog̃ita mbopyahui toko ti g̃a huvihavamo Jesus'ga pavẽi yvagi pe javo. Ag̃wamo Cristo Jesus'ga apygi Tupana'ga pyri yvagi pe okovo huvihavamo. A'ereki ymyahũ Tupana'ga Cristo Jesus'ga mbuhu ojipyri imombyrymbyryva ga pe. Cristo Jesus'ga pavẽi nhande jikoty'aro g̃waramo Tupana'ga na jitehe imombyryvi nhande ve no ga moirũuka. \v 7 Nahã ti Tupana'ga hepiukari opyrykatukatua nhande ve avuirama nehẽ Cristo Jesus'ga manoro g̃waramo nhande repyga. \p \v 8 A'ereki opyryhetero g̃waramo Tupana'ga pendekote'varuhua mombo pa hete pe jikoheterame Cristo Jesus'ga rehe. Pe rũi pemombo pejikote'varuhua pejihugwi. Tupana'ga reki omombo imombyrypota pe me ipotaro g̃waramo. Nurã ji ei: Omombyry tehe ga pe me. \v 9 Aherekokatua kwepyga g̃waramo rũi Tupana'ga imombyryvi ahe ve. A'ereki ga e'i: “Te'iyme ti g̃a: ‘Ji pyryro g̃waramo Tupana'ga imombyryvi ji ve.’ A'ea ti g̃a te'iyme. Tonhimboheteyme ti g̃a a'ero,” ei Tupana'ga. \v 10 A'ereki Tupana'ga nhande mombyry. Cristo Jesus'ga pavẽi nhande jikoty'aro g̃waramo Tupana'ga nhandereaporog̃ita mbopyahui toko katu ti g̃a a'ero ojipe'g̃a pokoga javo. A'ereki ymyahũ nhandereaporog̃ita mbopyahua renonde Tupana'ga e'i: “Nahanahã ti g̃a toko katu jipi ojipe'g̃a pokoga nehẽ,” ei ga. \s1 Ojo'ja hete nhandereaporog̃ita \p \v 11 Pekwahava'ja ti a'ero. Ymya'ĩ jukwaha hete pe ndekoi judeus'g̃arũiva'ero Tupana'gareheve'g̃arũiva'ero. Judeusramo ore orokytiuka orerakwanhapira ore ko Tupana'gareheva'ero javo. A'ea rupi oro'e te'varuhu ore pe me a'ero ojikytiukare'ỹve'g̃a. \p \v 12 Pekwahava'ja ti. Ymya'ĩ pe ndapekoi Cristo'gareheva'ero pejikovo oreirũ'g̃arũiva'ero. Peko pe orere'yja'g̃a rũi israelitas'g̃a nde'yja'g̃arũiva'ea judeus'g̃a nde'yja'g̃arũiva'ea. A'ereki pe ko ambotehea Tupana'ga pe. A'ero Tupana'ga nde'i pe me: “Tamombyry ti ji pe me.” A'ea rũi Tupana'ga ei pe me. Nurã pe ndape'ei: “Aerẽ ti nhande hoi yvagi pe Tupana'ga pyri nhandejupa avuirama nehẽ.” A'ea rũi pe ei. Ndapekoi pe Tupana'gareheva'ero. Nahã pe ndekoi pejikovo okote'varuhuve'g̃a pyteri pe. \v 13 Na tuhẽ. Ymya'ĩ irupeve'g̃a ja pe ndekoi Tupana'ga hugwi pejikovo g̃waramo judeus'g̃arũiva'ero. A'ereki ymya'ĩ pe ndapejikoty'ari ga pavẽi. \p Ag̃wamo reki pe ndekoi ira'agweve'g̃a ja Tupana'ga hugwi pejikoty'aro g̃waramo Cristo Jesus'ga pavẽi. Tupana'ga pavẽi pe jikoty'ari kiro. A'ereki Cristo'ga gwekoa reka'voguka omanomo pe ndepyga. \v 14 A'ereki Jesus'ga nhandepy'a nog̃atu nhande jikoty'aro g̃waramo onhipavẽi. \p Ymya judeusramo ore nopoarõhetei. Pe na jitehe judeus'g̃arũiva'ero pe norearõhetei no. Nhanenhoarõe'yma ko hovapiahava ja nhandepyteri pe. Aerẽ Cristo'ga nhande monhoarõuka nhande mbohoryva'javi Tupana'ga rehe. Nahã ga nhande mbojogwerekokatuavo. Ag̃wamo judeusramo ore roryvamo pe ndehe. Na jitehe judeus'g̃arũiva'ero pe ndoryvamo ore rehe. A'ero hovapiahava'java'ea ndogwerekoa'javi nhandepyteri pe. A'ereki nhanenhoarõe'yma opi nhande hugwi. \v 15 A'ereki Cristo'ga omombi nhandejogwerekote'varuhua omanomo g̃waramo nhande repyga. A'ea rupi ga e'i: “Ndatekwava'javi kiro Moisésva'ea rembikwatijaragwera rehe,” ei ga. \p Aherembikwatijara e'i judeus'g̃a pe jate. Jesus'ga manoa renonde oronhimboheteavo judeusramo ore ei pe me judeus'g̃arũiva'ea pe: Ore ve jate Tupana'ga onhi'ĩ. Pe me rũi ga onhi'ĩ. Nahã ore ei ore ko pe hohe javo. A'ea rupi Moisésva'ea rembikwatijara ko nhanemonhoarõe'ymukava'ea a'ero. \p Aherembikwatijara rehe ndatekwava'javi ag̃wamo. Judeusva'ero ore jikogame Cristo'ga rehe ga orereaporog̃ita mbopyahui. Na jitehe Cristo'ga pendeaporog̃ita mbopyahui no pe jikogame ga rehe judeus'g̃arũiva'ero. Nhandereaporog̃ita mbopyahurame ga nhandereaporog̃ita mbojo'javi a'ero. Nahã ga nhandepy'a nog̃atui nhande monhoarõheteuka. \v 16 Nahã yva rehe omanoro g̃waramo Cristo'ga nhandereaporog̃ita rerojijyi nhandereaporog̃ita mbopyahuavo. Omano ga yva rehe imombiga nhandejogwerekote'varuhua nhande mongovo oja'oro. “Nahã ti ji imombigi g̃andekote'varuhua Tupana'ga pe nehẽ no,” ei ga. \p \v 17 Cristo'ga uhu yvya koty pyryva'ea mombe'gwovo. “Tanog̃atu ti judeus'g̃arũive'g̃a py'a – kiroki g̃a oko irupeve'g̃a ja Tupana'ga hugwi ga kwahave'yma g̃waramo,” ei ga. “Tanog̃atu ti judeus'g̃a py'a no – kiroki g̃a oko ira'agweve'g̃a ja Tupana'ga hugwi ga kwahava g̃waramo,” ei Cristo'ga pyryva'ea mombe'gwovo pe me ore ve no. \p Pe me ga ei, a'e ji. A'ereki pe peko judeus'g̃arũiva'ero. Ore ve ga ei, a'e ji. A'ereki ore oroko judeusva'ero. \v 18 Nhande ve nhaporemo ga ei, a'e ji. A'ereki Cristo'ga manoro g̃waramo nhande repyga Tupana'ga ra'uva tuhẽ nhande pojyka nhande nhaporemo. Gara'uva nhande pokoga g̃waramo nhande nhi'ig̃i Tupana'ga pe nhanderuvete'ga pe. \p \v 19 A'ero judeus'g̃arũiva'ero pe ndapekoa'javi ambotehero Tupana'ga pe kiro. Ga nde'ia'javi pe me: “Jigwyripeva'ea rũi pe ndekoi.” A'ea rũi ga ei pe me ag̃wamo. A'ereki ag̃wamo pe peko oreirũramo pejikovo Tupana'ga remimo'ẽharamo ore javijitehe. Tupana'ga oko oreruvihavuhuhetero penduvihavuhuhetero no. Peko pe Tupana'ga re'yjamo. \p \v 20 Jesus Cristo'ga moirũhara'g̃a ojikogypy Jesus Cristo'ga rehe Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'uhara'g̃a pavẽi. Aerẽ pe jikogi Jesus Cristo'ga rehe no. G̃a pe ji ei onga pyhykava. A'ereki g̃a ojikogypy Cristo'ga rehe pejikoga renonde. Jesus Cristo'ga pe tuhẽ ji ei onga pyhykava ruvihava. A'ereki ga rehe nhande xajiko g̃a pavẽi. \v 21 Ga pavẽi nhandejikoty'aro g̃waramo nhande nhaporemo xajogwereko katu katu nhandepyrypyryvamo tu katu ti Tupana'ga nhandepyteri pe jipi javo. Nahã ko nhande Tupana'ga rongapyryva ja gambohetehava ja nhandejikoty'aro g̃waramo Jesus Cristo'ga pavẽi nhandepojykaharete'ga pavẽi. \v 22 Na jitehe ga pavẽi pe jikoty'aro g̃waramo pehe Tupana'ga ra'uva pe mbojogwereko katu katu pe mombyrymbyryva pe pyri ti Tupana'ga ruvi jipi javo. \c 3 \s1 Paulova'ea omombe'u Tupana'ga nhi'ig̃a judeus'g̃arũiva'ea pe \p \v 1 Jihi ko ako cadeia pype kiro. A'ereki ji aporavyky Jesus Cristo'ga pe ga mombe'gwovo pe me judeus'g̃arũiva'ea pe Cristo'ga omano pe ndepyga javo. Nurã ojipe'g̃a ji mongi cadeia pype tomombe'ua'javyme ti ga Cristo'ga judeus'g̃arũive'g̃a pe javo. \p \v 2 Pekwaha po pe Tupana'ga eagwera ji ve. Ymya Tupana'ga ei ji ve: “Eho eporavykyavo pyryva'ea mombe'gwovo Cristo'ga mombe'gwovo judeus'g̃arũive'g̃a pe. Tokwaha ti g̃a jipyryva ojive,” ei Tupana'ga ji ve. \v 3 A'ero ga hepiukari ji ve ikwahavuka ji ve g̃wembiepiukaripyre'yma. Tupana'ga rembiepiukara mombe'gwovo ji akwatija'ri pe me oji'i. \v 4 Imonhi'ig̃ame nhirembikwatijara po ti jukwaha pe me nhirembikwahava nehẽ. A'ereki Tupana'ga okwahavuka ji ve g̃wembiepiukaripyre'yma Cristo'ga mombe'gwovo. \p \v 5 Ymyahũ Tupana'ga ndokwahakatuukari ahe ve g̃wembiepiukaripyre'yma. Ag̃wamo reki ga ikwahaheteukari pyryve'g̃a pe – kiroki g̃a oporavyky katu ga pe ganhi'ig̃a mombe'uhara'g̃a Cristo'ga moirũhara'g̃a pavẽi. Tupana'ga gwa'uva mondoi g̃a pyri tohepiuka ti jira'uva g̃a pe nhirembiepiukaripyre'yma javo. \p \v 6 A'ero Tupana'ga ra'uva i'ei: “Judeus'g̃arũive'g̃a ti tuhu yvagi pe upa Tupana'ga pyri avuirama nehẽ judeus'g̃a pavẽi nehẽ,” e'i Tupana'ga ra'uva. “G̃a nhaporemo oko gareheve'g̃a Cristo Jesus'ga ra'oa. A'ero nahanahã ga imombyryvi g̃a pe judeus'g̃arũive'g̃a pe judeus'g̃a pe no Cristo Jesus'ga manoro g̃waramo g̃a ndepyga. A'ereki pyryva'ea mombe'ua renduva g̃a jikogi ga rehe. A'ero ga imombori g̃andekote'varuhua g̃a hugwi g̃a pojykavo.” Nahã Tupana'ga ra'uva i'ei ikwahavuka Tupana'ga rembiepiukaripyre'yma pyryva'ea kwahavuka ganhi'ig̃a mombe'uhara'g̃a pe Cristo'ga moirũhara'g̃a pe no. \p \v 7 Pyryva'ea pe Cristo'ga mombe'ua pe Tupana'ga ei ji ve: “Paulo, emombe'u ti Cristo'ga judeus'g̃arũive'g̃a pe. Nahã ti eporavyky ji ve,” ei ga. A'ero ga ji mbopopoakari opopoakara pyvõ toporavyky katu ti ga ji ve javo. Opyryhetero g̃waramo ji ve ga ji mongoi toko ti ga Cristo'ga mombe'uharamo javo. \p \v 8 Jihi reki Jesus'gareheve'g̃a gwyre'i'i pa garemimo'ẽhara'g̃a gwyre'i'i pa ji rekotehei! Ji ve reki Tupana'ga pyryhetero emombe'u ti Cristo'ga pyrykatukatua judeus'g̃arũive'g̃a pe javo. Manameuhũ ti nhande ikwahapavi Cristo'ga pyrykatukatua! Ndikwahapavi po ti nehẽ! \v 9 Jypya Tupana'ga oapo pa hako. A'ea rupi ga ndohepiukari g̃wemimbotarimova'ea. A'ereki ga nomombe'ukatui Jesus Cristo'ga hako. Ag̃wamo ji ve Tupana'ga ei opyryhetero: “Ekwahavuka ti g̃a pe nhaporemo nhiremimbotarimova'ea nhirembiepiukaripyre'yma,” ei ga. \p \v 10 Takwahavuka ti ji Cristo'gareheve'g̃a pe a'ero. Tohepiuka ti g̃a ag̃wamo Tupana'ga rembikwahaparava ipopoakaheteve'g̃a pe ipopoakaheteve'g̃andeheve'g̃a pe no – kiroki ipopoakaheteve'g̃a omondomondouka ojipe'g̃a g̃wemimbotarimova'ea rehe yvagi pe ipopoakaheteve'g̃andeheve'g̃a pavẽi. \v 11 A'ereki ymyahũ Tupana'ga heaporog̃ita ypy hako. A'ero ga ei: “Omanomo g̃waramo ti Cristo Jesus'ga g̃apojykaharetero ojiheve'g̃a mbojikogukari ojihe g̃a nderua ji pyri nehẽ,” ei Tupana'ga ojapyakaypyavo gweaporog̃itaro. \p \v 12 Nurã nhandejikoty'aro g̃waramo Cristo Jesus'ga pavẽi nhande ndipojihuvi. A'ereki nhande xa'e: Tupana'ga ko nhande rendu pota nhande arõheteavo. Nhande nhi'ig̃i Tupana'ga pe a'ero nhandejikoga g̃waramo Cristo'ga rehe. \p \v 13 Nurã ji ei pe me: Tapene'ouhũi pejikyhyjie'yma hahyrame ji ve ji pe ndepyga g̃waramo. A'ereki g̃a ji mongi cadeia pype ji Cristo'ga mombe'urame pe me judeus'g̃arũiva'ea pe. Hahyrame ji ve ojipe'g̃a e'i: “Paulo'ga Éfesopeve'g̃a arõhetei,” ei g̃a pe mboheteavo. Pejoryjory ti a'ero! \s1 Cristo'ga nhande arõ hete \p \v 14 Jijapyakarame Tupana'ga pyryva rehe ji renypy'andurugi Jesus Cristo'ga ruva'ga rovai pyteri pe nhandepojykaharete'ga ruva'ga rovai pyteri pe nhinhi'ig̃a ga pe pe ndepyga a'ero. \v 15 Ga pe gareheve'g̃a nhaporemo ei apina'ga. Nahã g̃a ei – kiroki g̃a yvagi pe, kiroki g̃a yvya koty no. A'ereki Tupana'ga oko g̃anduvete'ga. \v 16 Ji nhi'ig̃i Tupana'ga pe pe ndepyga. A'ero ji ei ga pe: \p —Ndera'uva tombopopoaka Éfesopeve'g̃a ndeaporog̃ita g̃a mbokatuavo toko katu ti g̃a javo. Nahã ti nde g̃a pokoheteuka nehẽ. A'ereki nde ndepopoaka hete epyryhetero ekatukaturo. \v 17 G̃andeaporog̃ita popoakarame ti Cristo'ga g̃a pojykai jipi a'ero. A'ereki g̃a ojiko ga rehe, a'e ji Tupana'ga pe. \p —A'ero nane'ymi ti g̃a vy'ari jipi nde rehe nehẽ Cristo'ga rehe no ojogwehe nehẽ no. Oko katu ti g̃a nde arõheteavo Cristo'ga arõheteavo no onhoarõheteavo nehẽ no. Noarõhetepigi ti g̃a nehẽ, a'e ji Tupana'ga pe pe ndepyga. \v 18 Onhoarõheterame ti g̃a ikwahavi Tupana'ga remimo'ẽhara'g̃a pavẽi nhaporemo nehẽ Cristo'ga nhande arõ hete javo. “Nane'ymi ga nhande arõ hete,” e'i ti g̃a ojohupe nehẽ. “Nhande nhaporemo ga nhande arõ katu katu!” Nahã ti g̃a ei onhimomby'avo ikwahava oyvyteri pe nehẽ, a'e ji Tupana'ga pe pe ndepyga. Onhoarõheterame ti g̃a ikwahakwahavi. \p \v 19 —G̃a ti e'i jitehe a'ero nehẽ: “Ndikwahapavi reki nhande nahanahã Cristo'ga nhande arõ hete javo. A'ereki tegwete ahereaporog̃itapava hehe Cristo'ga ahe arõheteranuhũro g̃waramo,” e'i ti g̃a nehẽ, a'e ji Tupana'ga pe pe ndepyga. Cristo'ga remiarõhetea kwahaheterame tuhẽ ti nde javijitehe g̃a ndekoi. Ndepyryva ti g̃a herekopavi nehẽ, a'e ji Tupana'ga pe. A'ea pa ji apota g̃a pe, a'e ji Tupana'ga pe pe ndepyga. \p \v 20 Po nhande nhi'ig̃i Tupana'ga pe nahanahã ti emombyry ore ve javo, koji'i hete tuhẽ po ti ga imombyryhetei nhande ve nehẽ. Po nhande japyakai nahanahã ti Tupana'ga imombyryvi nhande ve javo, koji'i hete tuhẽ po ti ga imombyryhetei opyryhetero nhande ve nehẽ. Nahã ga pyryhetero nhande ve opopoakara pyvõ. Opopoakara pyvõ ga nhande pojyka nhandereaporog̃ita mbopopoaka. \v 21 Kiro ji ei ga pe a'ero: \p —Tanemboukwaha ti Cristo Jesus'gareheve'g̃a. Tanemboukwaha ti g̃a nde kwahavuka ndepyryva kwahavuka no ndepopoakara kwahavuka no. Cristo Jesus'ga rembipojykaro g̃waramo ti g̃a tanemboukwaha avuirama nehẽ. Na tuhẽ! Amém! a'e ji Tupana'ga pe. \c 4 \s1 Cristo'gareheva'ero ti pejogwereko katu \p \v 1 Nurã ji ei pe me jitekovo cadeia pype nhandepojykaharete'ga mombe'gwovo g̃waramo. A'e ji pe me: Tupana'ga pe mo'emo'ẽ toko ti g̃a Cristo'gareheva'ero okokatuavo javo. Nurã ti nane'ymi peko katu pejikovo garemimbotarimova'ea rehe, a'e hete ji pe me. \v 2 Tapenhimbohetei'i'i ti. Penhimog̃atyromba ti. Penhimomirana ti penhimonha'ngae'yma pejogwerekokatuavo penhoarõheteavo. \v 3 Tupana'ga ra'uva pe pojykai pendeaporog̃ita mbojo'java pe monhoarõheteavo. Nane'ymi ti pejirokwa pejogwerekokatuavo a'ero inog̃atuavo pejopy'a penhimonha'ngae'yma pejogwehe. A'ea ti pepota hete. Nahã ti pendeaporog̃ita ndojirojijyi imbojoyvyre'yma ojogwehe nehẽ. A'ea nhaporemo ji ehetei pe me. \p \v 4 Cristo'gareheva'ero nhande nhaporemo ko Cristo'ga ra'oa. Ojipejiva'ea jate reki ko gara'oa. Nhande nhaporemo Tupana'ga ra'uva nhande pojyka. Ojipejiva'ea jate reki ko gara'uva. Nhande nhaporemo ti Cristo'ga nhande reroho yvagi pe nhande mongovo Tupana'ga pyri avuirama nehẽ Tupana'ga nhande mo'emo'eamo g̃waramo ojive. A'ea rehe jate ko nhande nhaporemo xanhimbovy'a. \p \v 5 Nhande nhaporemo xako Cristo'ga remimbotarimova'ea rehe. Ojipeji jate reki ko nhandepojykaharete'ga Cristo'ga. Ga rehe jate nhande nhaporemo xajiko. Nhande nhaporemo nhande nhimobatizaukarame nhande xa'e: Jesus Cristo'ga omano nhande ve nhandereaporog̃itatiruahũa mombiga nhandereaporog̃ita mbopyahuavo no nhande jikogame ga rehe. A'ea pe jate nhande nhaporemo xa'e nhanenhimobatizauka. \p \v 6 Nhande nhaporemo xa'e Tupana'ga pe nhanderuvihavuhuhete'ga. Ga pe nhande nhaporemo xa'e nhanderuvete'ga. Ojipeji jate ko Tupana'ga. Gaha ipopoaka ojipe'g̃a hohe pa. Nane'ymi ga oko yvya koty yvaga koty no ipojykapava. Ga nhande pojyka nhande nhaporemo. \p \v 7 Nhande nanenani Cristo'ga pyryhetero imbuhua pyryva'ea nhande ve nhande mbokarakatuuka nahã ti pe ojipe'g̃a pokogi javo. G̃wemimbotarimova'ea rehe ga rekoi nahanahã ji pe mbokarakatuuka javo. \v 8 A'ea mombe'gwovo Tupana'ga rembikwatijarukara e'i hako: \q1 “Ojiupirame yvate ga g̃wembipyhyhara'g̃a nderohoi ojupi ojirovia. \q1 A'ea rupi ga imondoi pyryva'ea yvyakotyve'g̃a pe,” e'i Tupana'ga rembikwatijarukara hako. \p \v 9 “Ojiupi ga yvate,” e'i. Nurã nhande ikwahavi gajyvypyagwera yvatea hugwi. A'ereki ojiupia renonde ga ojy yvya koty ogwovo omanove'g̃a gwyri pe. \v 10 Kiroki ga ojy Cristo'ga – gaha ojiupi yvate a'ero ogwovo yvaga aherovai nhaporemo okovo nhandepojykaharete'ga. “Tako ti ji yvyakotyva'ea pyri nanani yvyakotyve'g̃a pyri nanani no yvagipeva'ea pyri nanani no yvagipeve'g̃a pyri nanani no,” ei Cristo'ga ojyva. A'ea ga ei ojiupia no. \p \v 11 A'ero ga imondoi pyryva'ea yvyakotyve'g̃a pe opyryhetero javo jara'g̃a pe: “Peko ti nhimoirũharamo pejigwovo ji mombe'gwovo hajiheve'g̃a pe,” ei Cristo'ga. \p Jara'g̃a pe ga ei: “Peko ti Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'uharamo nahanahã Tupana'ga ei pe me javo g̃a pe,” ei Cristo'ga. \p Jara'g̃a pe ga ei: “Peropero ti peho pyryva'ea mombe'gwovo ji mombe'gwovo g̃a pe g̃a mbojikoguka ji rehe,” ei Cristo'ga. \p Jara'g̃a pe ga ei: “Pehepia katu ti g̃a pokoga – kiroki g̃a ojiko ji rehe. Pembo'e katu ti g̃a nhinhi'ig̃a rehe no,” ei Cristo'ga. \p \v 12 A'ea rupi ga ei: “A'ea ji ei pe me. A'ero ti pe nhombopopoakaakari penhomongokatukatuavo penhomboavujikwea nehẽ. A'ero ti pe poravykykwahavi Tupana'ga pe pejopokopokoga Tupana'ga remimbotarimova'ea kwahapavuka pejohupe nehẽ. A'ero ti pe pejogwereko katu pejikoheteavo Tupana'ga rehe pejikokatuavo nehẽ,” ei ga. “A'ereki jira'oa a'e ji pe me,” ei Cristo'ga. \p \v 13 A'ero tuhẽ ti ojo'ja nhande jikohetei Tupana'ga rehe nehẽ. Nhande ojo'ja Tupana'ga ra'yra'ga kwahahetei nehẽ no. A'ero ti nhande nhimbovyvyri nhandereaporog̃itapyryvamo nehẽ. A'ero ti Cristo'ga javijitehe nhande rekokatui nhandepyryvamo nehẽ. \p \v 14 Nurã ti nhande ndiakoa'javi tayri'g̃a ja nehẽ. Tayri'g̃a gwerojijyjijyi'iuhu ojeaporog̃ita jipi ojipe'g̃a eg̃a'erame g̃a pe. Na jitehe po ojipe'g̃a eg̃a'ei nhande ve no. Ojapyakavo tehe g̃a nhande mbo'ei gweaporog̃itate'varuhuavo nhande moandyandyipota o'mbero nehẽ. Nhanderekoa'jave'ymame tayri'g̃a ja ti nhande nianhimbo'eukari g̃a pe nhaporemo nehẽ. Ndirojijyjukara'jara'javi ti nhandereaporog̃ita nehẽ. \p \v 15 Xanhi'ig̃atu ti nhande a'ero a'itituhẽva'ea mombe'gwovo nhanenhoarõheteavo nehẽ. A'ero koji'i ti nhande rekoi Cristo'ga ja nhandejikoty'a ga pavẽi nhandekovo ganhi'ig̃a rupi nhaporemo nehẽ. A'ereki ga pe nhande xa'e nhaneakag̃a. \v 16 A'ereki ga tuhẽ ko nhandepojykaharetea. Cristo'ga ra'oa xa'e nhande nhandejive nhandejikoga Cristo'ga rehe. Gaha nhande mohig̃atui nhande mbojogwerekokatuavo nhande retakwera'ja. Okovo g̃wemimbotarimova'ea rupi ga nhande mboporavykyparavuhui nhande mbojopokoga. Nahã ti koji'i nhande nhombopopoakari nhanenhombojikoga Tupana'ga rehe nhanenhoarõheteavo nhanenhomombyrymbyryva nehẽ. \s1 Ipyahu nhandereaporog̃ita \p \v 17 Nurã nhandepojykaharete'ga pavẽi jijikoty'aro g̃waramo ji ehetei pe me: Pepohi ti pejikoagwera hugwi. Peko ti peje'yja'g̃a ja rũi judeus'g̃arũive'g̃a ja rũi – kiroki g̃a ndojikogi Cristo'ga rehe. A'ereki g̃a heaporog̃ita tehe okovo jipi. \p \v 18 Satanás'ga ndokwahavukari g̃a pe g̃andeaporog̃ita mbopyahuukare'yma Tupana'ga pe. Ypytunahivareheve'g̃a'java'ero ko g̃a ndekoi a'ero. G̃a ndokwahavi Tupana'ga. A'ereki g̃a ndokwahapotari ga. \v 19 Nurã oyvyteri pe g̃a ndapyryvi. A'ereki g̃a ojipokwaha Tupana'ga kwahapotare'yma rehe. A'ero g̃a nhikwava'eg̃i okote'varuhua pe oakwahave'yma. Gwereko g̃a g̃wembireko'g̃arũive'g̃a no g̃a nderekote'varuhuavo. Nahanahã g̃a ndekote'vate'varuhupavi okote'varuhupotapota. \p \v 20 Pehe reki nanongara rehe rũi pe nhimbo'ei pejikogirẽ Cristo'ga rehe. Cristo'ga rehe pe penhimbo'e. Ga oko katu hete. \v 21 Pehendu pe Jesus'ga mombe'ua g̃a ga mombe'urame pe me. G̃a pe mbo'ei a'itituhẽva'ea rehe ikwahavuka pe me nahanahã Jesus'ga oko javo. \p \v 22 Gamombe'ua renduvame pe ikwahavi javo: “Xapohi ti nhandereaporog̃itaymyana hugwi. A'ereki nhandereaporog̃itatiruahũrame nhande xako te'vate'varuhu nhanenhimoandyandyita nhanerembipotate'varuhuro g̃waramo,” pe'e pe ikwahava. \v 23 “Timbopyahuukara'jara'ja ti nhandereaporog̃ita. A'ero pyryva'ea rehe ti nhande japyakai nehẽ,” pe'e pe ikwahava. \v 24 “Xanhimboheaporog̃itapyahuukari ti Tupana'ga pe hendukatuavo ganhi'ig̃a. Nhandereaporog̃ita mbopyahurame ti Tupana'ga nhande mongo katu nhande mombyryva nhande mongovo oji'ja nehẽ,” pe'e pe. “Ga nhande mombyryvame ti nhande rekoi a'itituhẽva'ea rehe nehẽ.” A'ea pe'e pe ikwahava pejikoga ga rehe gamombe'ua renduvame. \p \v 25 Nurã ti tape'mbea'javi. Pe napenani ti penhi'ig̃atu pejikotyve'g̃a pe a'itituhẽva'ea mombe'gwovo. A'ereki nhande ko nhandejogwe'yjava'ea Cristo'ga pavẽi nhandejikoty'aro g̃waramo. \v 26 Penhimonha'ngarame ti tapekote'varuhui. Ypytuna renonde ti penhimonha'ngapi. \v 27 Penhimonha'ngapige'ymame kotihĩ ti Diabo'ga pe mongo te'varuhu nehẽ. A'ereki ga ko ite'varuhuve'ga Satanás'ga. Tapenhimongote'varuhuukari ti ga pe a'ero ga pokoge'yma. \p \v 28 Iporomive'g̃a ti tomima'javyme kiro. Toporavyky katu ti g̃a jipi ipyhykatuavo ojive. A'ero ti g̃a herekoi timondo ti mo imbatere'ỹve'g̃a pe javo. \p \v 29 Tapenhi'ĩte'varuhui ti pejohupe penhombotegwetee'yma. Penhi'ig̃atu ti pejohupe penhombopopoaka pejopokoga imombyryva pejohupe. \p \v 30 Tapemongoveveuhui ti Tupana'ga ra'uvapyryva. Gara'uvapyryva uhu upa pe pyri. A'ereki Tupana'ga e'i: “Amondo ti ji jira'uvapyryva g̃a pyri nehẽ – kiroki g̃a ojiko Cristo'ga rehe. Jukwaha hete ti a'ero g̃andekoa jireheva'ero. Opyta ti jira'uva g̃a pyri Cristo'ga mbuhua nehẽ. A'ero ti jijipyri ji g̃a nderurukari Cristo'ga pe g̃a mbopiro'yavo g̃andekote'varuhua hugwi nhaporemo nehẽ,” ei Tupana'ga. \p \v 31 Pepohi ti g̃a'arõe'ymuhũa hugwi penhimboahivuhua hugwi no penhimonha'ngahetea hugwi no penhinhi'ig̃ahyahiva hugwi no penhi'ĩte'varuhua hugwi no. Tapetiruahũi ti pejohupe. A'ea hugwi ti pepohi. \v 32 Pejogwereko katu ti. Pejoporogwety ti. Tupana'ga pyry pe me henonha'jave'yma pendekote'varuhua Cristo'ga manoro g̃waramo pe ndepyga. Ga ja ti tapehenonha'javi ojipe'g̃a ndekote'varuhua pejive pepyryvamo g̃a pe. \c 5 \s1 Tupana'gareheva'ero ti peko katu \p \v 1 Tupana'ga nohenonha'javi pendekote'varuhua. Nurã ti peko Tupana'ga ja pejikovo gara'yramo garemiarõhetero. \v 2 Penhoarõ hete ti. A'ereki Cristo'ga nhande arõ hete omanomo nhande repyga ojijukauka g̃a pe. Nahã ga rekoi jukapyra'java'ero Tupana'ga pe. Nahã ga nhikwava'eg̃ame pyry Tupana'ga pe. \p \v 3 Taperekoi ti penhimbireko'g̃arũive'g̃a. Ojipe'g̃a no taperekote'varuhui'i'i ti g̃a Tupana'ga remimo'ẽharamo pejikovo g̃waramo. Ojipeva'ea rehe ite'varuhuva'ea rehe nhaporemo ti tapekoi. Tapepotaruhui ti ojipe'g̃a apoa. Tapekoi'i'i ti na Tupana'ga remimo'ẽharamo pejikovo g̃waramo. A'ero po ti ojipe'g̃a nde'i'i'i tuhẽ pe me nehẽ. \p \v 4 Tape'ete'varuhui ti. Tapeakwahavi ti. Tapenhi'ĩtehei ti. Tapejai ti ite'vava'ea. A'ea rehe nhaporemo ndatekwava'javi Tupana'gareheva'ero pendekoro g̃waramo. Emo pyry hete pe'erame Tupana'ga pe: “Ndepyry hete nde!” A'ea ti pe'ji. \p \v 5 A'ea ji epavi pe me. A'ereki g̃ahã ndohoi yvagi pe Tupana'ga pyri – kiroki g̃a gwereko g̃wembireko'g̃arũive'g̃a. Kiroki ndapyryvive'g̃a ojipe'g̃a ndereko te'varuhu – g̃ahã ndohoi yvagi pe no. Kiroki g̃a opotaruhu ojipe'g̃a apoa – g̃ahã ndohoi yvagi pe no. A'ereki nahã g̃a mbatera arõ Tupana'ga arõa hohe. G̃anduvihavuhuhete'ga rũi ko Cristo'ga. G̃anduvihavuhuhete'ga rũi ko Tupana'ga. Ndohoi ti g̃a yvagi pe Cristo'ga pyri Tupana'ga pyri upa nehẽ. A'ea pe pekwaha. \p \v 6 Tapenhimoandyandyjukari ti g̃a pe g̃a eteherame. A'ereki g̃a e'i okote'varuhua pe: “A'ea rupi nhande ndiakote'varuhui,” ei g̃a onhi'ĩteheavo o'mbero. Tapenhimoandyandyjukari ti g̃a pe pejikoe'yma g̃anhi'ig̃a rupi. A'ereki Tupana'ga noarõi nanongara ite'varuhua. Kiroki g̃a oko te'varuhu Tupana'ga renduve'ỹve'g̃a – g̃a ndehe ti Tupana'ga nhimonha'ngai a'ero nehẽ. \v 7 Nurã g̃anhi'ig̃a rupi rũi ti peko g̃a moirũe'yma. \v 8 A'ereki nypytunahiva'javi pe me kiro. \p Ymya'ĩ pe peko ypytunahivareheve'g̃a ja – kiroki g̃a ndokwahavi hepiage'yma. G̃a javijitehe pe ndapekwahavi. Peko te'varuhu pe Tupana'ga kwahave'yma. Ag̃wamo reki nhandepojykaharete'ga Cristo'ga jikoty'aro g̃waramo pe pavẽi kojahua ja pe me. A'ereki pe Tupana'ga kwaha. Nurã ti peko katu kojahuarupive'g̃a ja ikwahapyra'g̃a ja Tupana'ga ra'yra'g̃a ja. \p \v 9 Gara pe ji ei ji erame: Kojahuarupive'g̃a ja ti peko? Kiro ji imombe'ui pe me: Pejogwereko katu pa ti. Peko katu pa. Pemombe'u pa ti a'itituhẽva'ea ojipe'g̃a moandyandyje'yma. Nanongara rehe Tupana'ga ra'uva nhande mbo'ei ikwahavuka nhande ve. \v 10 Penhimbo'e ti takwaha ti ji nhandepojykaharete'ga remimbotarimova'ea javo Cristo'ga remimbotarimova'ea. \p \v 11 Ypytunimo ojipe'g̃a ndekoi tianderepiagyme ti g̃a javo. A'ero g̃a ndekote'varuhui. G̃a ja rũi ti peko a'ero. Tapekote'varuhui ti. A'ereki nanongara'g̃a ndojogwerekokatui. Ndokokatui g̃a. Nomombe'ui g̃a a'itituhẽva'ea. Pe'ji ti g̃a pe a'ero: “Tapekote'varuhua'javi ti. Pepohi ti pejikote'varuhua hugwi imomboruka Cristo'ga pe pejikoga ga rehe.” A'ea ti pe'ji g̃a pe g̃andekote'varuhua mboukwahava. \p \v 12 Oko te'varuhu ranuhũ g̃a onhimima tianderepiagyme ti g̃a nhande rekorame a'ea rehe javo. Nimombe'upotari nhande g̃andekote'varuhua. A'ereki a'ea rehe nhande niandepoyjayjari. \v 13 Emo ti tiandepoyja hete imombe'gwovo g̃a pe. Timombe'u ti g̃a pe: Nahanahã pe pekote'varuhu. Pejiko ti Cristo'ga rehe imomboruka ga pe pejikote'varuhua. Nahanahã ga pendekokatua pota. A'ea ti timombe'u g̃a pe. \p Nhande g̃andekote'varuhua mboukwahavame nahã g̃a pe ti g̃a ndekote'varuhupigi a'ero nehẽ. A'ereki nhande rendukaturame ti g̃a e'i nehẽ: “Na tuhẽ! Xako te'varuhu reki nhande,” e'i ti g̃a. A'ero ti g̃a jikogi Cristo'ga rehe imomboruka ga pe okote'varuhua herojijyjijyita ojeaporog̃ita okovo kojahuarupive'g̃a ja nehẽ. \v 14 Nurã Tupana'ga rembikwatijarukara i'ei: \q1 “Pema'ẽ ti ikwahaheteavo! \q1 A'ereki pe ndapekwahavi g̃a ja \q2 – kiroki g̃a oki upa ikwahave'yma. \q1 Pendeaporog̃ita tiruahũ. \q1 Nurã Tupana'ga pe pe ndekoi omanove'g̃a ja ga kwahave'yma g̃waramo. \q1 Pejirokwa ti imbopyahuuka pejeaporog̃ita Cristo'ga pe! \q1 A'ero ti ga imboukwahavi pe me pendekote'varuhua. \q1 A'ero ti pe pohiri pejikote'varuhua hugwi \q1 pejikoga ga rehe nehẽ,” ei Tupana'ga rembikwatijarukara. \p \v 15 Nurã peko katu tuhẽ ti. Ikwahave'ỹve'g̃a ja rũi ti peko. Penhimombaragwaha ti ikwahava. \v 16 Pereko katu ti g̃a jipi Cristo'ga mombe'ukatuavo g̃a pe g̃a ndetakwera'ja nehẽ. A'ereki g̃a oko te'vate'varuhu onhimongyavo. \v 17 Nurã pekwaha hete ti. Tupana'ga remimbotarimova'ea rehe ti penhimombaragwaha. Ikwahave'ỹve'g̃a ja rũi ti peko. \p \v 18 Tapeheagwyryvi ti ahemboheagwyryva'ea gwove'ỹ vinho gwove'ỹ. A'ereki ahe i'uranuhũrame vinho a'ea ahe mbote'varuhu ahe mongovo tehe. Emo pejipojykauka ti Tupana'ga ra'uva pe penhimongokatuuka. \p \v 19 Penhomog̃ita ti penhimby'yita. Penhimby'yi ti Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'gwovo Jesus'ga mombe'gwovo no imombe'gwovo g̃andekokatua g̃anemimombyryva nhande ve. Nahanahã ti penhimby'ymby'yi nhandepojykaharete'ga pe Cristo'ga pe ga mboheteavo ga rehe pejoryjoryvamo. \v 20 Pe'ji ti Tupana'ga pe: “Apĩ, ndepyry hete nde imbuhua ore ve. Ore roryroryvamo neremimbuhupava rehe. Ehendu ti orenhi'ig̃a nde ve. A'ereki ore repyga Jesus Cristo'ga omano orepojykaharete'ga.” A'ea ti pe'ji Tupana'ga pe jipi. \p \v 21 Peko ti penhonhi'ig̃a rehe pejopokoga pejogwerekokatuavo Tupana'ga rendukatukatuavo g̃waramo. \s1 Hembirekove'g̃a \p \v 22 Kunhano peko ti penhimbireko'g̃a nhi'ig̃a rehe pejikoty'aro g̃waramo Cristo'ga pavẽi nhandepojykaharete'ga pavẽi. \v 23 A'ereki akwaimbae'g̃a oko g̃wembireko'g̃a pojykaharamo. Cristo'ga oko ojiheve'g̃a pojykaharetero – kiroki g̃a ojatyka tihendu ti Tupana'ga nhi'ig̃a javo. Na jitehe akwaimbae'g̃a ndekoi g̃wembireko'g̃a pojykaharamo. Cristo'ga oko ojiheve'g̃a mbopiro'yharamo imomboa g̃andekote'varuhua g̃a hugwi. Ga ko g̃a'akag̃amo, a'e ji a'ero. Gara'oa a'e ji gareheve'g̃a pe. \v 24 A'ereki Cristo'gareheve'g̃a oko Cristo'ga nhi'ig̃a rehe gaha nhandepojykaharete'ga javo. Na jitehe ti kunha'g̃a toko pa g̃wembireko'g̃a nhi'ig̃a rehe. \p \v 25 Cristo'ga oarõ hete ojiheve'g̃a omanomo g̃a ndepyga. Na jitehe ti akwaimba'eva'ero pearõ hete penhimbireko'g̃a nderekokatuavo. \v 26 Cristo'ga omano ojiheve'g̃a ndepyga tamo'emo'ẽ ti ji g̃a jijive g̃a mombyryva javo. Ombopyahu ga g̃andeaporog̃ita g̃a hendukaturame gamombe'ua. A'ereki ga ohy pa g̃andeaporog̃itatiruahũa ipe'avo g̃a hugwi g̃a hendukaturame gamombe'ua. \v 27 Cristo'ga omano g̃a ndepyga tuhu ti g̃a ji pyri okatuhetero javo. “Ndite'varuhui'i'i ti g̃a otiruahũe'yma tuhẽ a'ero nehẽ,” ei ga. “Nurã ti g̃a pyryvamo okokatuavo nehẽ,” ei ga omanomo. \p \v 28 Nhande tia'ngu nhandeja'oa nhanenhiarõheteavo. Na jitehe ti akwaimbae'g̃a toarõ hete g̃wembireko'g̃a g̃a a'nguheteavo g̃a pokoga. Kiroki g̃a oarõ hete g̃wembireko'g̃a – g̃ahã onhiarõ hete. \v 29 A'ereki nhande nhaporemo niarõhetee'ỹangavi nhandeja'oa. Tia'ngu reki nhande nhandeja'oa nhandejiporaka. Nahã Cristo'ga nhandepojykaharete'ga nhande arõ hete ojiheva'ea nhande a'nguheteavo nhande pokoga. \v 30 A'ereki gareheva'ero nhande xako gara'oa re'yjava'ero tuhẽ, a'e ji. \p \v 31 Tupana'ga rembikwatijarukara e'i: \q1 “Nurã akwaimbae'g̃a ja'ogi uva'g̃a hugwi oy'g̃a hugwi no g̃wembirekokaturo. \q1 G̃a ojogwerekoro g̃waramo ojipejiva'ea'java'ea akwaimbae'ga kunhahẽa pavẽi,” e'i Tupana'ga rembikwatijarukara. \p \v 32 A'ea rehe jijapyakaheterame ji akwaha onhimiva'ea ikatuheteva'ea, a'e ji. A'ea pe ji ei: Cristo'ga ojogwereko gareheve'g̃a pavẽi – kiroki g̃a ojatyka tihendu ti Tupana'ga nhi'ig̃a javo. \p \v 33 A'ero ji ei akwaimbae'g̃a pe g̃a ndetakwera'ja tuhẽ: Penhiarõ hete pe. Na jitehe ti pearõ hete ti penhimbireko'g̃a a'nguheteavo g̃a pokoga. Kunha'g̃a pe ji ei no: Pemondo ti pejeaporog̃ita imohina penhimbireko'g̃a nhi'ig̃a rehe. \c 6 \s1 Tayri'g̃a; g̃anduva'g̃a; g̃ay'g̃a \p \v 1 Tay'riro pehendu katu ti pejuva'g̃a nhi'ig̃a penhy'g̃a nhi'ig̃a no Cristo'ga rendukatuavo g̃waramo. A'ereki a'ea ko pyry Cristo'ga pe nhandepojykaharete'ga pe. \q1 \v 2 “Pemondo ti pejeaporog̃ita imohina pejuva'g̃a ndehe penhy'g̃a ndehe no,” ei Tupana'ga ikwatijaruka hako. \m A'ea ji imombe'ui pe me. A'ereki a'ea Tupana'ga okwatijarukarypy Moisésva'ea pe amombyry ti g̃a pe javo. \v 3 A'ereki garembikwatijarukara e'i: \q1 “Po pemondo pejeaporog̃ita imohina pejuva'g̃a ndehe penhy'g̃a ndehe no, \q2 a'ero ti pyryhetero pe me nehẽ. \q1 Mbaigwe hete ti pe nduvi yvya koty pemanoa renonde nehẽ no,” e'i garembikwatijarukara. \p \v 4 G̃anduvamo tapemonhimonha'nganha'ngaukari ti peja'yra'g̃a pejihe ja'javo g̃a pe. Pearõ hete ti g̃a mbo'ekatuavo g̃a monhimomboaka. Pembo'e ti g̃a Cristo'ga nhi'ig̃a rehe nhandepojykaharete'ga nhi'ig̃a rehe toko katu ti g̃a javo. \s1 G̃apojykahara'g̃a; g̃apyrive'g̃a \p \v 5 Ojipe'g̃apyriva'ero ipiro'ye'ỹva'ero pehendu katu ti g̃anhi'ig̃a peporavykykatuavo g̃a pe. Pehendu katu ti g̃a nhi'ĩpo'ruavo. Pekyhyji hete ti g̃a hugwi mara'ngu po ji jiporavykyte'varuhuavo ga pe javo. Peporavyky katu ti pejikokatuavo Cristo'ga rendukatuavo g̃waramo. \p \v 6 Peko ti ojipe'g̃a ja rũi. Opojykahara'g̃a gwepiagame g̃a oporavyky katu tianembohete ti g̃a javo. G̃a gwepiage'ymame g̃a ndoporavykyi. Peko ti g̃a ja rũi. Pejipojykahara'g̃a pejepiagame ti peko g̃anhi'ig̃a rupi. G̃a pejepiage'ymame ti peko g̃anhi'ig̃a rupi jitehe peporavykykatuavo. Cristo'gareheva'ero ti pejirokwa pejiporavykykatuavo pejipojykahara'g̃a pe pejoryjoryvamo nanongara Tupana'ga opota javo. \v 7 Peporavyky pota ti pejipojykahara'g̃a pe. Pe'ji ti pejiyvyteri pe: “Nhandepojykahara'g̃a pe jate rũi nhande poravykyi. Nhandepojykaharete'ga pe Cristo'ga pe nhande poravykyi no nhande poravykyrame g̃a pe.” A'ea ti pe'ji. \p \v 8 A'ereki pe pekwaha javo: “Po nhande xaporavyky katu nhandekokatuavo, a'ero ti Cristo'ga nhandepojykaharete'ga imombyryvi nhande ve ikwepyga nehẽ. A'ereki Cristo'ga omombyry okokatuve'g̃a pe nhaporemo ikwepyga g̃a poravykykaturame. Omombyry ga ipiro'ye'ỹve'g̃a pe – kiroki okokatuve'g̃a ojipe'g̃a remimboporavykyve'g̃a. Kiroki okokatuve'g̃a oporavyky ojive jate ipiro'yve'g̃a – g̃a pe Cristo'ga omombyry no.” A'ea pe ei ikwahava. \p \v 9 G̃apojykaharamo peko katu ti no pejirokwa pejipyrive'g̃a nderekokatuavo penhimohemuka Cristo'ga pe pejihe nanongara Tupana'ga opota javo. Tape'ea'javi ti pejipyrive'g̃a pe: “Po pe ndapeporavykyheteranuhũi, a'ero ti ji tiruahũhetero pe me nehẽ.” A'ea rũi ti pe'ji pejikote'varuhue'yma g̃a pe. \p Pekwahava'ja ti. Tupana'ga yvagipeve'ga oko pepojykaharete'ga pepyrive'g̃a pojykaharete'ga no. Tape'ete'varuhua'javi ti g̃a pe. A'ereki ojo'ja g̃a ndekoi Tupana'ga pe g̃apojykahara'g̃a g̃apyrive'g̃a pavẽi. Kiroki g̃a oko te'varuhu – g̃a pe nhaporemo po ti ga ei peko te'varuhu pe javo nehẽ. \s1 Jesus'gareheve'g̃a mbopopoakahava \p \v 10 Nhiirũ, kiro ji ikwatijapavukari g̃werĩ imombe'gwovo pe me tapehendu katu ti Tupana'ga nhi'ig̃a. Penhimbopopoakaruka ti nhandepojykaharete'ga pe Cristo'ga pe gapopoakahetea pyvõ penhimongovouka garemimbotarimova'ea rehe pejikoty'aro g̃waramo ga pavẽi. \p \v 11 Soldados'g̃a nduvihava'ga omongiuka itaheteva'ea nhaporemo metal apopyra soldados'g̃a pe tonhia'ngu ti g̃a javo. “A'ero ojipe'g̃a ndurame g̃a movahiamo ti g̃a popoakaro g̃a pe nehẽ,” ei ga. “Ndokutugi ti g̃a g̃a nehẽ g̃a itaheteva'ea mongiro g̃waramo,” ei ga. \p Peko ti soldados'g̃a ja penhia'nguavo. Penhia'ngu ti ite'varuhua hugwi. Penhimbopopoakaheteuka ti Tupana'ga pe gapopoakahetea pyvõ nhaporemo a'ero. A'ero ti pe napenhimoandyandyjukari Diabo'ga pe ite'varuhuve'ga pe nehẽ. \fig |src="HK00194B.TIF" size="col" copy="Horace Knowles revised by Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="Efésios 6.11" \fig* \p \v 12 A'ereki yvyakotyve'g̃a rũi nhande timovahĩ. Ndaha'oiva'ea ndahekoiva'ea a'ea reki nhande timovahĩ anhag̃a Diabo'gapyriva'ea. A'ea ko oko ipopoakaheteva'ea ipopoakaheteva'eareheva'ea no Cristo'gareheve'g̃arũive'g̃a nduvihavava'ea no. Cristo'gareheve'g̃arũive'g̃a nduvihavava'ea g̃a pojykaro g̃waramo g̃a pe ypytuna ja kiro. A'ereki g̃a ndokwahavi Tupana'ga. A'ereki g̃anduvihavava'ea noarõi Tupana'ga kwahavukare'yma g̃a pe. Nhande timovahĩ Diabo'gapyriva'ea nhaporemo anhag̃a nhaporemo a'ero. Yvatea gwyri pe a'ea ruvi okote'varuhuavo. \p \v 13 Nurã penhimbopopoakaruka ti Tupana'ga pe gapopoakahetea pyvõ nhaporemo. Nurã ti pe popoakahetero anhag̃a pe nhaporemo Diabo'gapyriva'ea pe nhaporemo nehẽ. Pepopoaka ti pe a'ea pe nehẽ a'ea pe mongote'varuhuukapotarame nehẽ. Pejiko jitehe ti Tupana'ga rehe nehẽ a'ea movahĩhetepavame nehẽ. \q1 \v 14 Pejiko jitehe ti a'ero Tupana'ga rehe pepopoakaramo. Soldados'g̃a onhimboavujikwe oku'ayvira mongiavo timovahĩ katu ti kiro javo. Peko pe soldados'g̃a ja onhimboavujikwera'g̃a ja pe imombe'urame a'itituhẽva'ea jate. \q1 Soldados'g̃a omongi itaheteva'ea metal apopyra onhia'nguavo tegwete nhandepoti'a kutuhava javo. Peko pe soldados'g̃a ja itaheteva'ea mongihara'g̃a ja penhia'nguavo pejikokaturame. A'ereki pendekokatua rupi pe nhia'ngui. \q1 \v 15 Soldados'g̃a gwereko sapatos xaho katu ti javo. Peko pe soldados'g̃a ja sapatos rerekohara'g̃a ja pe ikwahavame Cristo'ga mombe'ua pejipy'a nog̃atuuka jupe. A'ero ti pe hokatui imombe'gwovo ojipe'g̃a pe no Tupana'ga onog̃atu pota pepy'a javo g̃a pe. \q1 \v 16 Soldados'g̃a omombo ta'akwa'ria hendyva'ea g̃a ndehe g̃a movahĩrame tombote'varuhu ti okirame g̃a pype javo. Ojipe'g̃a soldados'g̃a g̃a movahĩrame opyhy opo pe itaheteva'ea o'ara piahava ta'akwara mombihava tokiyme ti nhande pype javo g̃a imomborame hehe. Peko pe soldados'g̃a ja o'ara piahava pyhyhara'g̃a ja pejikoheterame Tupana'ga rehe Diabo'ga mombihara'ga rehe. A'ereki ite'varuhuve'ga Diabo'ga pe mbote'varuhu pota toki hete ti nhinhi'ig̃a g̃ayvyteri pe g̃a mongote'varuhuavo javo. Pejikoheterame Tupana'ga rehe Tupana'ga omombiguka Diabo'ga popoakara pe me. \q1 \v 17 Akanitara soldados'g̃a opyhy inog̃a onhia'nguavo tonupãyme ti g̃a nhaneakag̃a javo. Peko pe soldados'g̃a ja akanitara nohara'g̃a ja pe pejikote'varuhua mombora kwahava'javame. Peko pe soldados'g̃a ja akanitara nohara'g̃a ja pejeaporog̃ita mbopyahua kwahava'javame no. A'ea nhaporemo ikwahava'javame peko pe g̃a ja penhia'nguavo Tupana'ga ti nhande rerohoi yvagi pe nhande mombytavo avuirama nehẽ javo. A'ereki penhimbikwahava rupi pe nhia'ngui. \q1 Soldados'g̃a opyhy haimbejovaiva'ea xanhia'ngu ti javo. Peko pe soldados'g̃a ja haimbejovaiva'ea pyhyhara'g̃a ja penhia'nguavo pejipojykaukarame Tupana'ga ra'uva pe torembo'e ti Tupana'ga nhi'ig̃a rehe javo. A'ero ti pe ojipe'g̃a mbo'ei a'itituhẽva'ea rehe nehẽ imboukwahava g̃a pe g̃andekote'varuhua nehẽ. Pe napenhimongote'varuhuukari ti ite'varuhuve'ga pe Diabo'ga pe g̃a pavẽi nehẽ no ikwahava g̃waramo Tupana'ga nhi'ig̃a. Penhimbikwahava rupi pe nhia'ngui. \q1 \v 18 Nane'ymi ti penhi'ĩ hete Tupana'ga pe nahanahã ti emombyry g̃a pe javo. Pejipokoguka ti Tupana'ga ra'uva pe pejipojykauka penhi'ig̃ame Tupana'ga pe. Pejirokwa ti penhi'ig̃ame ga pe. Penhi'ĩ ti ga pe jipi. Pemombe'u ti ga pe garemimo'ẽhara'g̃a nhaporemo epoko ti g̃a javo. \p \v 19 Jihi ti ji mombe'u no. Pe'ji ti ga pe ji repyga: “Epoko ti Paulo'ga monhi'ig̃a tomombe'u ti ga nhinhi'ig̃a javo. Tomombe'u ti ga ojipe'g̃a pe Cristo'ga mombe'ua nerembiepiukaripyre'yma g̃a pojihuve'yma. A'ea ymyahũ ahe ndokwahavi nerembiepiukaripyre'yma Cristo'ga mombe'ua. Epoko ti Paulo'ga a'ero tokwahavuka ti ga g̃a pe javo.” A'ea ti pe'ji Tupana'ga pe ji repyga. \p \v 20 Ymyahũ Tupana'ga ei ji ve: “Ehoeho ti imombe'gwombe'gwovo Cristo'ga mombe'ua g̃a pe nhaporemo nhirembiepiukaripyre'yma,” ei ga ji ve kako. A'ero ji hojihoi imombe'gwovo. Nurã g̃a ji mongi cadeia pype tomombe'ua'javyme ti ga javo. A'ea pype ji rekoi ag̃wamo a'ero. Pe'ji ti Tupana'ga pe a'ero: “Epoko ti Paulo'ga tomombe'u ti ga g̃a pojihuve'yma javo.” A'ea ti pe'ji ga pe. Nahã ti ji tambo'e katu g̃a ikwahaheteuka g̃a pe Cristo'ga mombe'ua nehẽ. \s1 Mbapavamo Paulova'ea okwatija Éfesopeva'ea pe \p \v 21 Kiro ji ei pe me: Tíquico'ga ti ji mombe'upavi pe me nehẽ nahanahã Paulo'ga rekoi javo. A'ero po ti pe ikwahavi nehẽ no. Tíquico'ga ko nhaneirũ'ga ojikoga g̃waramo Cristo'ga rehe. Oko hete ga Tupana'ga nhi'ig̃a rupi. Orojiko ore ga rehe a'ero. A'arõ hete ji ga. Oporavyky katu ga nhandepojykaharete'ga pe Cristo'ga pe ga mombe'gwovo. \v 22 Kiro ti ji ga mondoukari pe pyri a'ero tomombe'u ti ga pe me orerekoa pepy'a nog̃atuavo pe mbohoryva'java nehẽ. \p \v 23 Kiro ji ei: Nhanderuvete'ga Tupana'ga ti tonog̃atu nhaneirũ'g̃a py'a – kiroki g̃a ojiko ga rehe Jesus Cristo'ga rehe no, a'e ji. Na jitehe ji ei: Jesus Cristo'ga nhandepojykaharete'ga ti tonog̃atu g̃apy'a. Pyry nhaneirũ'g̃a jikogi Tupana'ga rehe Jesus Cristo'ga rehe no. G̃a jikogame ti Tupana'ga tomonhoarõ hete g̃a Jesus Cristo'ga pavẽi, a'e ji. \v 24 Tupana'ga ti tomombyry g̃a pe nhaporemo – kiroki g̃a oarõ hete Jesus Cristo'ga nhandepojykaharete'ga ga arõhetepige'yma tuhẽ, a'e ji.