\id ACT - Tenharim NT (Kagwahiva) -Brazil 1996 (DBL -2013) \h Atos \toc1 Jesus'ga moirũharava'ea reaporog̃ita \toc2 Atos \toc3 At \mt1 JESUS'GA MOIRŨHARAVA'EA REAPOROG̃ITA \mt2 Atos dos Apóstolos \c 1 \p \v 1 Teófilo, ymya ypy ji ikwatijari nde ve imondovo ikwehe. Igwete ji imombe'upavi nde ve Jesus'ga rekohava ga ruvame avo yvya koty ikwehe. Garemimbo'eagwera ji amombe'u no ikwehe. \v 2-3 Garupiragwera yvagi pe ji amombe'u no. \p Omanorẽ Jesus'ga kwerava'javi raikwehe. A'ero ga ikwahavukavukari okwerava g̃a pe – kiroki g̃a ga omo'emo'ẽ ojive omoirũharamo. He'yjuhu g̃akira rupi quarenta dias rupi ga jipiukaukari g̃a pe okovo g̃a pyri. Igwete ga g̃a mbo'embo'ei Tupana'ga ra'uva popoakarimo. “Nahanahã a'ero Tupana'ga rekorame g̃anduvihavuhuhetero,” ei Jesus'ga imombe'gwovo g̃a pe. \v 4 Aerẽ okorame g̃a pyri Jesus'ga ei g̃a pe no: \p —Tapehoi na'ẽ ti cidade de Jerusalém hugwi, ei ga g̃a pe. Amombe'u ko ji pe me jiruva'ga nhi'ig̃agwera ikwehe. A'ereki ymya Tupana'ga e'i hako: “Tamondo ti jira'uva g̃a pyri nehẽ,” e ko jiruva'ga hako, ei ga g̃a pe. Tapehoi na'ẽ ti a'ero gara'uva imboha'uva, ei Jesus'ga. \v 5 João Batistava'ea oko g̃a pavẽi g̃a mobatizauka yhya pyvõ ikwehe. Emo nambegwehetei po ti Tupana'ga oko pe pavẽi gwa'uva mondouka pe pyri nehẽ, ei Jesus'ga g̃a pe. \s1 Jesus'ga rerohohava yvaga pype \p \v 6 Aerẽ Jesus'ga moirũhara'g̃a jatykatykaa'javi Jesus'ga pavẽi. Igwete g̃a ei ga pe: \p —Jesus, ag̃wamo nde rekorame huvihavuhuhetero po ti nhande israelitasramo hajiheve'g̃a mondomondoa'javi nehẽ? ei g̃a Jesus'ga pe. \p \v 7 Igwete Jesus'ga ei: \p —Jiruva'ga g̃wemimbotarimo omongo ymyava'ea aerẽva'ea no, ei ga. Ga ndokwahavukari reki a'ea pe me, ei ga g̃a pe. \v 8 Gara'uva po ti uhu pe pyri pe pojykavo nehẽ. Nahã po ti Tupana'ga pe mbopopoakarukari tomombe'u ti g̃a Jesus'ga ojipe'g̃a pe javo nehẽ, ei Jesus'ga. Ji mombe'u ti a'ero Jerusalém me Judéiapeve'g̃a gwyri pe nhaporemo nehẽ, ei ga. Samariapeve'g̃a gwyri pe ti ji mombe'u nehẽ no irupeheteve'g̃a gwyri pe nehẽ no, ei Jesus'ga g̃a pe. \p \v 9 Ga nhi'ig̃irẽ Tupana'ga ga rupiri ga mondovo ojipyri yvagi pe. Ojovavu g̃a hepiaga gahoa. Yvag̃atig̃a pype ga hoi ogwovo. A'ero g̃a ndohepiaga'javi ga. \fig |src="CN01883B.TIF" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Atos 1.9" \fig* \v 10 Ga horame g̃a gwepia hete yvaga novĩa Jesus'ga moirũhara'g̃a. Nanime mokonha'g̃a jipiukari g̃a pe o'ama g̃a pyri. Ipitig̃ahivuhu g̃a okupa. \v 11 Igwete g̃a ei Jesus'ga moirũhara'g̃a pe: \p —Galiléiapeva'ero maranuhũrame pe hepiaguhui yvaga pejijupa? ei g̃a g̃a pe. Akoja'ga – kiroki ga Tupana'ga gwupi yvagi pe pe hugwi – ga jitehe ti ojivyra'ja ua kokoty nehẽ Jesus'ga, ei g̃a. Pehepia pe gahoa. Nahã ti ga jivyra'javi nehẽ no, ei g̃a Jesus'ga moirũhara'g̃a pe. \s1 Judas Iscariotesva'ea rakykwepoharava'ea \p \v 12 Aerẽ Jesus'ga moirũhara'g̃a jivyri yvytyruhua hugwi monte das Oliveiras hugwi – perope oliveiras ndyvuhua u. A'ero g̃a hoi cidade de Jerusalém me. A'ereki Jerusalém ko ira'agwe um quilômetro monte das Oliveiras hugwi. \v 13 Ovahemame g̃a hoi onga jo'ari pe – perope g̃a opytaahi'vi upa. Pevo g̃a ndekoi Pedro'ga, João'ga, Tiagova'ea, André'ga, Filipe'ga, Tomé'ga, Bartolomeu'ga, Mateus'ga, Tiago'ga – kiroki ga Alfeu'ga ra'yra'ga. Simão'ga zelote'ga pevo oko no Judas'ga pavẽi – kiroki ga Tiago'ga ra'yra'ga. \v 14 Igwete g̃a jatykatykai jipi onhi'ig̃a Tupana'ga pe ojihe'ae'a kunhangwera'g̃a pavẽi. Jesus'ga yembora Mariava'ea oko g̃apyteri pe Jesus'ga irũ'g̃a no. \p \v 15 Ojipea rupi g̃a jatykaa'javi onhimongyavo Jesus'gareheve'g̃a. He'yjuhu ko g̃a cento e vinte. A'ero Pedro'ga po'ami g̃apyteri pe. \v 16 Igwete ga ei g̃a pe: \p —Nhiirũ, ymyahũ ko Tupana'ga ra'uva okwatijaruka Daviva'ea pe hako, ei Pedro'ga g̃a pe. A'ero Daviva'ea ikwatijari aerẽva'ea Judasva'ea mombe'unhog̃wenondeavo hako – kiroki ahe soldados'g̃a nderoho Jesus'ga pyhygauka ikwehe, ei ga. Judasva'ea oko tuhẽ Daviva'ea nhi'ĩpo'ruavo, ei Pedro'ga g̃a pe. \v 17 Judasva'ea ko orepyteripeva'ero oko novĩa. A'ereki Jesus'ga ore mo'ẽ ji mombe'u ti ojipe'g̃a pe javo, ei ga g̃a pe. \p ( \v 18 Judasva'ea opyhyguka Jesus'ga ikwehe. Igwete g̃a ikwepygi itambere'ia imondovo ahe ve garekote'varuhuva'ea rehe Jesus'ga pyhygukara rehe. Kia pyvõ Judasva'ea ipyhygukari kohotehea. Igwete ahe hoi pevo ojijugwa ojijuvyga ojijukavo. A'ero ahe hiri. Aherevega ipugi ojikavo. A'ero ihembavi aheryhea ahe hugwi. \v 19 Jerusalémmeve'g̃a nhaporemo okwaha pa ahemanoa ikwehe. Igwete g̃a inog̃i Aherekoa gwyra kohoa rehe. Aceldama ei g̃a jupe onhi'ig̃imo.) \p Koji'i Pedro'ga ei Jesus'gareheve'g̃a pe g̃a jatykarame: \p \v 20 —Igwete Daviva'ea ikwatijari aerẽva'ea Judasva'ea mombe'unhog̃wenondeavo inog̃a hako, ei ga. Salmos ko Daviva'ea rembikwatijara rera, ei ga. Nahã ahe ei ikwatija Judasva'ea mombe'gwovo hako. \q1 “Tipypiaryme po ti aherongagwera oina. \q1 Tuvyme ti g̃a ipype javoji nehẽ,” ei aherembikwatijara, ei Pedro'ga g̃a pe. \m Ojipea ahe ei ikwatija no: \q1 “Ojipe'ga ti toporavyky aherakykwepoharamo a'ero nehẽ,” ei aherembikwatijara, ei ga. \p \v 21-22 —Nurã ji ei kiro pe me, ei Pedro'ga g̃a pe. Ojipe'ga ti toko ore pavẽi a'ero tomombe'u ti ga Jesus'ga kweravagwera ore pavẽi, ei ga. Nahã ko garekoagwera: Ga oko ypy ore pavẽi João Batistava'ea g̃a mobatizarame ikwehe. Ojikoty'a ga ore pavẽi avuirama Jesus'ga rekorame orepyteri pe ore rerekovo ikwehe. Okoji ga ore pavẽi hepiaga Tupana'ga Jesus'ga rerohorame yvagi pe no, ei Pedro'ga g̃a pe. Nanongara'g̃a ti toko ore pavẽi Judasva'ea rakykwepoharamo nehẽ, ei ga g̃a pe. \p \v 23 Henduvame ganhi'ig̃a g̃a nanongara'g̃a mo'ememei José'ga Matias'ga no. Ojipea ko José'ga rera Barsabás. Justo garera no. Jara'ga ko Matias'ga. \v 24-25 A'ero g̃a nhi'ig̃i javo opojykaharete'ga pe Tupana'ga pe. \p —Ndehe erekwaha pa ahereaporog̃ita, ei g̃a ga pe. Ma'g̃a nde erepota g̃andekoa ore pavẽi a'ero? Ehepiuka ga ore ve toporavyky ti ga nemoirũharamo okovo nehẽ, ei g̃a. A'ereki Judasva'ea opohi oporavykya hugwi kirẽ ogwovo hahyva'ea ruvihava pype, ei g̃a. Ekwahavuka ore ve a'ero enhimimbotarimove'ga, ei g̃a Tupana'ga pe. \p \v 26 Igwete g̃a ikwatijari Matias'ga rera ita'ia rehe. Ojipea rehe g̃a ikwatijari José'ga rera. A'ero g̃a inomemei ita yru'ia pype imog̃wyg̃wyma. Kiroki ita jypya ohi jugwi – a'ea gwereko Matias'ga rera. A'ero Matias'ga rekoi Jesus'ga moirũharamo. Nurã gamoirũhara'g̃a ndekoa'javi dozeramo. \c 2 \s1 Tupana'ga ra'uva ruragwera Jesus'gareheva'ea pyri \p \v 1 Aerẽ toryva rupi Pentecostes rupi g̃a jatykapavi onga pe – kiroki g̃a ojiko Jesus'ga rehe. \v 2 Kotihĩ g̃a henduvi yvyruhua'java'ea ipopoakava'ea. Kiro turi yvaga hugwi onga pype imotynahema – perope g̃a õi. \v 3 Igwete g̃a hepiagi tata'java'ea. Kiro turi oja'oga g̃a ndehe nhaporemo o'a. \fig |src="CN01890B.TIF" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Atos 2.3" \fig* \v 4 Igwete Tupana'ga ra'uva g̃a pojykapavi g̃a nderekovo katu. Igwete a'ea g̃a monhi'ig̃ukari hajihejiheve'g̃a nhi'ig̃imo. \p \v 5-12 Henduvame he'yjuhuve'g̃a jatykatykai judeus'g̃a. G̃a ko pevo u Jerusalém me Tupana'gareheve'g̃a. Hajihejiheve'g̃a gwyra hugwi nhaporemo g̃a nduri upa. G̃a ko Pártiapeve'g̃a gwyripeve'g̃a. Ojipe'g̃a ko Médiapeve'g̃a gwyripeve'g̃a. Ojipe'g̃a Elãomeve'g̃a gwyripeve'g̃a, Mesopotâmiapeve'g̃a gwyripeve'g̃a no Judéiapeve'g̃a gwyripeve'g̃a, Capadóciapeve'g̃a gwyripeve'g̃a, Pontopeve'g̃a gwyripeve'g̃a, Ásiapeve'g̃a gwyripeve'g̃a, Frígiapeve'g̃a gwyripeve'g̃a, Panfíliapeve'g̃a gwyripeve'g̃a, Egitopeve'g̃a gwyripeve'g̃a, Cretapeve'g̃a gwyripeve'g̃a, Arábiapeve'g̃a gwyripeve'g̃a, Líbiapeve'g̃a gwyripeve'g̃a – kiroki g̃ayvya u cidade de Cirene pyri. Cidade de Roma hugwi ojipe'g̃a nduri upa Jerusalém me no. Jara'g̃a ko judeus'g̃a jara'g̃a pavẽi – kiroki g̃a onhimongo judeusramo. Henduvame he'yjuhuve'g̃a jatykatykai a'ero onhimomby'apava. A'ereki g̃a nhaporemo g̃wendu ojigwyripeve'g̃a nhi'ig̃a ra'ãra'ag̃a. \p —Marag̃atu? ei g̃a ojohupe. Agwa'g̃a ko Galiléiapeve'g̃a nhaporemo. Marã re po g̃a ndekoi ikwahava nhandegwyripeve'g̃a nhi'ig̃a naerũ? ei g̃a ojohupe. A'ereki nhanenhi'ig̃a nhaporemo reki g̃a g̃wa'ag̃wa'ã. Omombe'umbe'u g̃a nhande ve pyryheteva'ea Tupana'ga rembiapoa, ei g̃a ojohupe. \p \v 13 Igwete ojipe'g̃a Jesus'gareheve'g̃a nderekomemumemui. \p —Agwa'g̃a ko heagwyry vinho i'gwoi'gwovo, e'i tehe g̃a g̃a pe. \s1 Pedrova'ea nhi'ig̃a ahe ve \p \v 14 Nanime Pedro'ga po'ami onzeve'g̃a pavẽi. Hahyahi ganhi'ig̃a ga erame gwe'yja'g̃a pe judeus'g̃a pe: \p —Nhiirũ, pehendu ti nhinhi'ig̃a Jerusalémmeva'ero, ei ga g̃a pe. \v 15 “Heagwyry po avove'g̃a,” pe'ji tehe pe g̃a pe, ei ga. Avi g̃a ndaheagwyryvi reki. Ypyhajive nove horas rupi ahe ndo'ui jipi, ei Pedro'ga g̃a pe. \v 16 Penemienduva ko Joelva'ea omombe'u nhog̃wenonde hako – kiroki ahe omombe'u Tupana'ga nhi'ig̃a jipi, ei ga. A'ea pe tuhẽ ahe e'i Tupana'ga ra'uva po ti oho g̃a pyri nehẽ javo, ei ga. Joelva'ea omombe'u Tupana'ga nhi'ig̃a ikwatija hako, ei Pedro'ga g̃a pe. Nahã Tupana'ga ei a'ero: \q1 \v 17 “Nahã ti ji rekoi yvyakotyve'g̃a pavẽi mbapava koty nehẽ,” ei Tupana'ga hako, ei ga. \q1 “Amondo ti ji jira'uva g̃a pyri nhaporemo. \q1 A'ero po ti penymymino'g̃a imombe'ui nhinhi'ig̃a nehẽ akwaimbae'g̃a kunhangwera'g̃a nehẽ no,” ei ga, ei ga. \q1 “Akwahavuka ti ji a'itituhẽva'ea hepiuka xava'eve'g̃a pe g̃a kirame nehẽ. \q1 Ipyahuve'g̃a pe ti ji ikwahavukari hepiuka g̃a pe g̃akire'yma rupi nehẽ no,” ei ga, ei ga. \q1 \v 18 “Kiroki g̃a oko nhiremimbotarimova'ea rehe \q2 – g̃a pyri tuhẽ ti ji imondoi jira'uva a'ea rupi nehẽ akwaimbae'g̃a pyri kunhangwera'g̃a pyri no,” ei ga. \q1 “A'ero ti g̃a imombe'ui nhinhi'ig̃a nehẽ,” ei ga, ei Pedro'ga imombe'gwovo g̃a pe. \m Joelva'ea omombe'u nhog̃wenonde Tupana nhi'ig̃a ikwatija hako, ei ga. \q1 \v 19 “Ahepiuka ti ji ahemonhimomby'ava'ea yvagi pe nehẽ yvya koty nehẽ no,” ei Tupana'ga, ei Pedro'ga g̃a pe. \q1 “Ahepiuka ti ji gwyhya'javuhuva'ea no tata no. \q1 Tatatig̃ahivuhua ti ji ahepiuka nehẽ no,” ei ga. \q1 \v 20 “Ogwe ti kwara nehẽ,” ei Tupana'ga. \q1 “Jahya ti ig̃wag̃ahi nehẽ gwyhyva'ea ja,” ei ga. \q1 “Aerẽ ti ihoi yvyakotyve'g̃a mboja'ogukahava apiavo nehẽ. \q2 Huvihavuhuva'ea apiavo oho nehẽ nhiremimboja'ogukahava. \q1 A'ero po ti ji ei yvyakotyve'g̃a ndeaporog̃ita pe nehẽ,” ei ga, ei ga. \q1 \v 21 “Kiroki g̃a e'i ji ve ji poko ti javo \q2 – g̃apojykaharetero po ti ji amboheaporog̃ita pyahu g̃a mongovo jijipyri avuirama nehẽ,” ei Tupana'ga, ei ga. \m Nahã Joelva'ea imombe'ui Tupana'ga nhi'ig̃a kwatija hako. Joelva'ea rembikwatijara Pedro'ga omombe'u g̃a pe no. \p \v 22 Igwete Pedro'ga ei no: \p —Pejapyaka ti nhinhi'ig̃a rehe, ei ga gwe'yja'g̃a pe israelitas'g̃a pe. Jesus'ga pe Nazarépeve'ga pe Tupana'ga oapouka ahemonhimomby'ava'ea ikwehe tokwaha ti g̃a nhirembiapoukara ga pe javo, ei ga. Pekwaha pe a'ea hepiaga. A'ereki pepyteri pe ga oapouka Jesus'ga pe ikwehe, ei Pedro'ga g̃a pe. \v 23 Ojikwe Tupana'ga ei Jesus'ga pe g̃wemimbotarimo: “Aerẽ ti ji nde mondoukari g̃apo pe nehẽ. A'ero ti g̃a nde mbovyrukari yva rehe nde jukauka nehẽ,” ei Tupana'ga ga pe, ei ga. Pehe koi Jesus'ga jukaukahara ga mbovyruka yva rehe okote'varuhuve'g̃a pe ikwehe, ei Pedro'ga g̃a pe. \v 24 Emo Tupana'ga Jesus'ga mbogweravi gamanoa hugwi. A'ea ga imombigi gamanoa rahya ga hugwi. A'ereki tegwete Jesus'ga piro'ye'yma gamanoa hugwi, ei ga gwe'yja'g̃a pe. \v 25 Ymya Daviva'ea omombe'u Jesus'ga nhi'ig̃ag̃wama ikwatija hako, ei ga. Tupana'ga rehe Jesus'ga onhi'ĩ. Nahã Jesus'ga ei a'ero: \q1 “Nane'ymi ko ji jipojykaharete'ga repiagi jirovaki. \q1 Ga ko ji pyri oko jipi ji pokoga \q2 tomomynhyme ti g̃a ndepy'a javo ji ve,” ei ga onhi'ig̃a Tupana'ga rehe, ei Pedro'ga. \q1 \v 26 “Nurã ji roryroryvamo. \q2 Avy'a hete ji nde rehe, a'e ji javo nde ve,” ei ga Tupana'ga pe, ei ga. \q1 “Yvyakotyva'ero ko ji rekoi novĩa. \q2 Emo ji a'e jipi ombogwera po ti ga jira'oa nehẽ javo,” ei ga Tupana'ga pe, ei ga. \q1 \v 27 “Nderepohiri ti nde ji hugwi \q2 ji mombytavo omanove'g̃a gwyri pe nehẽ,” ei ga, ei ga. \q1 “Neremonemukari po ti nde jira'oa nehẽ no. \q2 A'ereki ji anhikwava'ẽ nde ve,” ei ga ga pe, ei Pedro'ga. \q1 \v 28 “Nde erekwahavuka ji ve jihoag̃wama ejipyri,” ei ga. \q1 “Ejikoty'aro g̃waramo ji pavẽi ko nde ji mbohoryhetei nehẽ,” ei ga Tupana'ga pe, ei ga. \m Nahã ko Daviva'ea omombe'u Jesus'ga nhi'ig̃ag̃wama ikwatija hako, ei Pedro'ga imombe'gwovo gwe'yja'g̃a pe. \p \v 29 —Nhiirũ, tamombe'u katu Daviva'ea kiro pe me a'ero nhaneramonhava'ea, ei Pedro'ga g̃a pe. Ahe nonhimombe'ui ikwatijarame hako. Jesus'ga nhi'ig̃ag̃wama Daviva'ea omombe'u nhog̃wenonde, ei ga. A'ereki Daviva'ea omano tuhẽ, ahera'oa inemba hako, ei ga. Ahe tymi ahe nog̃a hako. Kiromo jate tuvi Daviva'ea ryvya nhande pyri, ei Pedro'ga g̃a pe. \p \v 30 —Daviva'ea ko Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'uharamo oko, ei ga. Igwete Tupana'ga ikwahavukari aerẽva'ea Daviva'ea pe hako. Ga omombe'u nhog̃wenonde ahe ve Cristo'ga rekoag̃wama a'ero, ei ga. Nahã Tupana'ga ei Daviva'ea pe hako: “Tupanamo ji ei nde ve kiro,” ei ga onhinoina. “Aerẽ ti nde javijitehe nerymymino'ga israelitas'g̃a nduvihavuhuhetero toko nehẽ,” ei Tupana'ga ahe ve hako, ei ga. \v 31 Nurã a'ea kwahavipeavo Daviva'ea imombe'ui Cristo'ga mbogweravag̃wama, ei Pedro'ga g̃a pe. Ahe omombe'u Cristo'ga nhi'ig̃ag̃wama Tupana'ga pe a'ero, ei ga. “Nde nderepohiri ti ji hugwi ji mombytavo omanove'g̃a gwyri pe nehẽ. Neremonemukari ti nde jira'oa nehẽ no,” ei ga, ei Pedro'ga. \p \v 32 —Jesus'ga reki ahe omombe'u, ei Pedro'ga. A'ereki gaha Tupana'ga ombogwera omanoa hugwi, ei ga. Ga kweravirẽ ore nhaporemo ga repiagi ikwehe, ei ga imombe'gwovo g̃a pe. \v 33 A'ero Tupana'ga ga mondoi ga mongovo oypyvo yvagi pe omoirũharamo ikwehe, ei ga. Igwete ga imondoi gwa'uva Jesus'ga pyri. A'ereki ymya Tupana'ga Jesus'ga ruva'ga e'i Jesus'ga pe: “Tamondo ti jira'uva nde pyri nehẽ,” e ko ga hako, ei Pedro'ga g̃a pe. Igwete ga imondoi Jesus'ga pyri ikwehe. A'ero Jesus'ga imbuhurukari Tupana'ga ra'uva kiro ore pyri topojyka g̃a javo, ei Pedro'ga g̃a pe. Pe pehepia tuhẽ kiro Tupana'ga ra'uva rura. Pehendu pe Tupana'ga ra'uva g̃a monhi'ig̃ukarame penhi'ig̃imo no, ei ga g̃a pe. \v 34 Jesus'ga ko oho yvagi pe ikwehe, ei Pedro'ga. Daviva'ea ra'oa ki a'e te ndohoi, ei ga. Omanoe'ymame Daviva'ea omombe'u opojykaharete'ga Jesus'ga. Igwete ahe ei hako: \q1 “Tupana'ga e'i jipojykaharete'ga pe: \q1 ‘Eapy ji ypyvo nhimoirũharamo,’ ei Tupana'ga,” ei Daviva'ea. \q1 \v 35 “‘Kiro ti ji nearõe'ỹve'g̃a mongoi neremimbotarimova'ea rehe,’ ei Tupana'ga jipojykaharete'ga pe,” ei ahe. \m Nahã Daviva'ea ei Jesus'ga mombe'gwovo ga ko jipojykaharete'ga javo, ei Pedro'ga g̃a pe. \p \v 36 Igwete Pedro'ga ei no: \p —Jesus'ga jitehe pe ga mondouka yva rehe ga jukavouka ikwehe novĩa, ei ga. Emo Tupana'ga ga mbogwera reki ga mongovo yvagi pe nhandepojykaharetero nhanderuvihavuhuhetero. Pekwaha tuhẽ a'ea pehe nhaporemo israelitasramo, ei Pedro'ga gwe'yja'g̃a pe. \p \v 37 Henduvame Pedro'ga nhi'ig̃a g̃a imbojui opy'a okote'varuhuro g̃waramo. Igwete g̃a ei Pedro'g̃a pe: \p —Marã po ti ore rekoi ore nehẽ? ei g̃a. \p \v 38 Igwete Pedro'ga ei g̃a pe: \p —Pepohi ti pejikote'varuhua hugwi pejikoga Jesus Cristo'ga rehe, ei ga. Penhimobatizauka ti Jesus'gareheva'ero. A'ero po ti Tupana'ga imombori pendekote'varuhua pe hugwi nehẽ, ei ga. Igwete po ti Tupana'ga imondoi gwa'uva pe pyri pe moiruamouka pe nderekovouka nehẽ. \v 39 A'ereki Tupana'ga e'i jipe pe me tamondo ti jira'uva g̃a pyri javo, ei Pedro'ga. “Penymymino'g̃a pyri ti ji imondoi nehẽ no,” ei Tupana'ga pe me, ei ga. Irupeve'g̃a pe Tupana'ga ei na jitehe no judeus'g̃arũive'g̃a pe. Kiroki g̃a ga omo'emo'ẽ ojive – g̃a pe nhaporemo nhandepojykaharete'ga ei, ei Pedro'ga imombe'gwovo g̃a pe. \p \v 40 Pedro'ga ega'ei g̃a pe imombe'ukatuavo. Igwete ga ei: \p —Pepohi ti ag̃wamove'g̃a hugwi okote'varuhuve'g̃a hugwi Tupana'ga ti tombohahyukaryme pe me nehẽ, ei ga g̃a pe. \p \v 41 Kiroki g̃a g̃wendu katu Pedro'ga nhi'ig̃a – kiro g̃a nhimobatizaukari Pedro'g̃a pe. Três mil ko g̃a onhimongyavo – kiroki g̃a ojiko Jesus'ga rehe a'ea rupi Pedro'g̃a nderekovo. \v 42 Kotihĩtihĩ g̃a jihe'akatui ojogwehegwehe a'ero. G̃wendu hete g̃a Jesus'ga moirũhara'g̃a nemimbo'ea Pedro'g̃a nemimbo'ea. O'uo'u g̃a mbatera ojopyri no. I'urame g̃a japyakai Jesus'ga manoagwera rehe. Igwete g̃a nhi'inhi'ig̃i Tupana'ga pe jipi. \s1 Jesus'gareheva'ea ojogweroju \p \v 43 Tupana'ga oapoapouka ahemonhimomby'ava'ea Jesus'ga moirũhara'g̃a pe. \p —Ja'gwy! ei pevove'g̃a hepiaga. Tupana'ga ipopoaka hete, ei g̃a onhimomby'apava. \p \v 44 Igwete Jesus'gareheve'g̃a jihe'akatui jipi ojopokopokoga ombatera rehe. \v 45 Ombatera rerekorame g̃a imondoi ikwepyguka itambere'ia ima'ema'eamo ojipe'g̃a pe imbatere'ymame. \v 46-47 Nane'ymi g̃a nhimono'ono'og̃i judeus'g̃a jatykahavuhua rokari pe. Igwete g̃a hog̃ahoi onhonga pe mbatera i'gwovo ima'ema'eamo ojohupe gworygworyvamo Tupana'ga mboheteavo. Ojipe'g̃a nhaporemo e'i g̃a pe pyry hete g̃a javo. Igwete nhandepojykaharete'ga koji'ive'g̃a mbojikojikogukari ojihe jipi. Igwete ga ojiheve'g̃a mbojihe'apavukari ojogwehegwehe. \c 3 \s1 Ipyka'nauhũva'ea po'ag̃atua \p \v 1 Aerẽ Pedro'ga hoi g̃ajatykahavuhu pe João'ga pavẽi xanhi'ĩ Tupana'ga pe javo. Ka'aru três horas rupi g̃a hoi. A'ereki a'ea rupie'ymi judeus'g̃a oho onhi'ig̃a Tupana'ga pe. \v 2 Igwete Pedro'g̃a nduri. A'ea ja ojipe'g̃a ipyka'nauhũve'ga reruri pea rupi. Nane'ymi g̃a gweru ga ojatykahavuhua jurukwara pyri ga mohina. Jurukwara pe g̃a e'i Ikatuva'ea. Ipyka'naka'nauhũ po ga o'a raka'e. Nopo'ami ga a'ero. Nurã g̃a ga reruri ga mohina toporandu ga itambere'ia rehe javo. Igwete ga poranduranduvi ojipejipe'g̃a pe g̃a horame onga rokari pe. \v 3 Kiro Pedro'g̃a nduri a'ero. G̃a vahemame onga pe ipyka'nauhũve'ga g̃a ndepiagi oina. Igwete ga ei g̃a pe: \p —Pembuhu ji ve itambere'ia, ei ga. \p \v 4 Igwete Pedro'ga ga repiahetei João'ga pavẽi. Pedro'ga e'i ga pe: \p —Ejirova ore koty, ei ga ipyka'nave'ga pe. \p \v 5 A'ero ga jirovagi g̃a koty g̃a ndepiaga oina. “Ombuhu po ti g̃a mo ji ve nehẽ,” ei ga oyvyteri pe. \v 6 Igwete Pedro'ga ei ga pe: \p —Itambere'ia ji ndarekoi te novĩa. Emo Jesus Cristo'ga popoakara ji areko Nazarépeve'ga popoakara, ei ga. Nurã ji ei nde ve: Epo'ã egwovo, ei Pedro'ga ga pe. \p \v 7 Igwete Pedro'ga ga popyhygi ga mopo'ama. Omopo'amame ga pyitaro a'ero ga pynhu'ãitaro no. \v 8 A'ero ga pori opo'ama ogwovo. Igwete ga reki onga rokari pe Pedro'g̃a ndupi okovo. Opoopo ga ogwovo gworygworyvamo. Igwete ga Tupana'ga mbohetehetei. \v 9 Pevove'g̃a nhaporemo gwepia gahoa henduva ganhi'ig̃a Tupana'ga mboheterame. \p \v 10 —Gaha, ja'gwy! ei g̃a, kiroki ga õi itambere'ia rehe jipi jurukwara pyri Ikatuva'ea pyri! ei g̃a onhimombaragwahava ga rehe. \p Onhimomby'a hete reki g̃a gapyita rehe. \s1 Pedrova'ea omombe'umbe'u ahe ve \p \v 11 Igwete ika'nauhũgwera'ga Pedro'g̃a anhuvani. Kiro pevove'g̃a nhambavi ojatykava upa g̃a pyri g̃ambo'ehai pe onga rembe'yvuhu pe – a'ea pe g̃a e'i Salomãova'ea apoa. Igwete g̃a nhimomby'ahetei ika'nauhũgwera'ga repiaga. \p \v 12 —Marã ga po'amuhũi? ei g̃a ojohupeupe. G̃andura repiagame Pedro'ga ei g̃a pe israelitas'g̃a pe: \p —Maraname pe ore repiahetei penhimomby'auhuavo gapo'ama rehe? ei ga g̃a pe. Pe'e tehe po pe ore ve naerũ. “Ipaji hete g̃a Pedro'g̃a. Opyryva g̃waramo g̃a agwa'ga mopo'ami ga mondovo.” Poro po pe etehei ore ve naerũ? ei Pedro'ga g̃a pe. Na rũi reki, a'e ji pe me, ei ga. \v 13-16 Jesus'ga reki omopo'amuka ore ve penembiepiaga'ga penembikwahava'ga. A'ereki ore orojiko Jesus'ga rehe. Orejikoga g̃waramo ga rehe Jesus'ga ga mopo'ag̃atui pendovaki, ei ga g̃a pe. \p —Nhaneremboypya ojiko hete Tupana'ga rehe hako Abraãova'ea Isaqueva'ea. Jacóva'ea ojiko ga rehe, ei ga. Gaha ombohuvihavuhu hete Jesus'ga omoirũhara'ga. Pehe ki a'e te Jesus'ga mondo nhanderuvihava'g̃a po pe ikwehe, ei Pedro'ga g̃a pe. Igwete governador'ga Pilatos'ga ei novĩa: “Amohemuka ji ga cadeia hugwi ga mbopiro'yavouka,” ei ga. Pe ki a'e te pe'e Pilatos'ga pe: “Teremohemukari Jesus'ga. A'ereki ga okote'varuhu,” pe'eteheuhu pe Pilatos'ga pe ikwehe, ei ga. Iporojukave'ga reki pe pepota gaha emohemuka ore ve javo. Pyryheteve'ga ki a'e te pe ndapepotari gahema naerũ, ei ga g̃a pe. Gaha ko yvyakotyve'g̃a mongo tuhẽ Jesus'ga. Emo pe pejukauka ga. Tupana'ga ga mbogwera reki gamanoa hugwi ikwehe, ei ga. Ga mbogweravirẽ ore ga repiaga'javi a'ero, ei Pedro'ga imombe'gwovo g̃a pe. \p \v 17 Igwete ga ei gwe'yja'g̃a pe no: \p —Nhiirũ, pejukauka pe ga ikwehe. A'ereki pe ndapekwahavi tuhẽ nhanderuvihava'g̃a pavẽi, ei ga g̃a pe. \v 18 Ymyahũ Tupana'ga ombo'e nhog̃wenonde ahe a'ea rehe hako – kiroki ahe omombe'u Tupana'ga nhi'ig̃a jipi, ei ga. Ahe nhaporemo Cristo'ga mombe'u nhog̃wenonde a'ero okwaha po ti ga hahyva'ea omanomo javo. Pe Cristo'ga jukaukarame nahã Tupana'ga ahe nhi'ĩpo'ruukari a'ero, ei Pedro'ga g̃a pe. \p \v 19 —Perojijyi ti pejeaporog̃ita a'ero. Pepohi ti pejikote'varuhua hugwi pejikoga Tupana'ga rehe tohy ti ga pendekote'varuhua pe hugwi nehẽ, ei ga. \v 20 Pepohi ti jugwi pejikoga nhandepojykaharete'ga rehe tomomby ti ga pepy'a nehẽ. Pepohi ti jugwi pejikoga ga rehe tombuhura'ja ti ga Jesus Cristo'ga pe pyri, ei ga. Ga pe Tupana'ga e'i nhog̃wenonde tamondoa'ja ti ga g̃a pyri nehẽ javo, ei Pedro'ga g̃a pe. \p \v 21 —Jesus'ga opyta tuhẽ kiro yvagi pe Tupana'ga ti toapokatua'ja na'ẽ yvyakotyva'ea ji renonde javo, ei ga. Ymyahũ ko Tupana'ga imombe'ujipei a'ea onhi'ig̃a mombe'uharava'ea pe hako tapemombe'u ti jara'g̃a pe javo, ei ga. \v 22 A'ea ko Moisésva'ea omombe'u a'ero hako. A'ereki ahe e'i: \q1 “Tupana'ga pepojykaharete'ga po ti ji'jave'ga mongoi pepyteri pe nehẽ,” ei ahe, ei ga. \q1 “Ga po ti pejigwyripeva'ero oko pe pavẽi nehẽ. \q1 Igwete po ti ga imombe'ui Tupana'ga nhi'ig̃a pe me nehẽ,” ei Moisésva'ea hako, ei ga. \q1 “Pehendu katu pa ti ganhi'ig̃a a'ero nehẽ,” ei ahe. \q1 \v 23 “Kiroki g̃a ndohopotari ganhi'ig̃a rupi \q2 – g̃ahã ti g̃a tombojipe'a Tupana'gareheve'g̃a hugwi g̃a jukavo nehẽ,” ei ahe hako, ei Pedro'ga imombe'gwovo g̃a pe. \p \v 24 —Samuelva'ea omombe'u nhog̃wenonde ag̃wamova'ea no hako, ahepy'rovova'ea omombe'u no Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'uharava'ea, ei Pedro'ga g̃a pe. Tupana'ga imombe'uukarame ahe ve ahe nhaporemo omombe'u ag̃wamova'ea hako, ei ga. \v 25 Pe ndepyga reki Tupana'ga omombe'uuka nhog̃wenonde ag̃wamova'ea ahe ve hako. Pe ndepyga jitehe Tupana'ga e'i jipe penamonhava'ea pe hako tamombyry ti g̃a pe nehẽ javo, ei Pedro'ga g̃a pe. A'ereki Abraãova'ea pe ga e'i jipe hako: “Nerymymino'ga po ti imombyryvi yvyakotyve'g̃a pe nhaporemo nehẽ,” ei Tupana'ga ahe ve hako, ei Pedro'ga g̃a pe. \v 26 Pe pyri na'ẽ Tupana'ga Jesus'ga mbuhurukari a'ero ga mongovo omoirũharamo tamombyry ti g̃a pe javo, ei ga. “Tamombyry ti g̃a pe g̃a mbopohiruka pa g̃andekote'varuhua hugwi,” ei Tupana'ga pe ndepyga, ei Pedro'ga imombe'gwovo g̃a pe. \c 4 \s1 Onhi'ig̃ahy ahe Pedrova'ea pe \p \v 1-4 Igwete João'ga pavẽi Pedro'ga imombe'ui Jesus'ga kwerava ga manoagwera hugwi. A'ea imombe'urame g̃a pe g̃a ei: \p —Okwerava g̃waramo po ti Jesus'ga nhande mbogweravi nehẽ no, ei g̃a. \p Henduvame Pedro'g̃a nhi'ig̃a he'yjuhuve'g̃a heroviari ojikoga Jesus'ga rehe a'ero. Cinco mil ko g̃a a'ero Jesus'gareheve'g̃a onhimongyavo. Pedro'g̃a nhi'inhi'ig̃ame g̃a pe kiro g̃a nduri g̃a pyri. Guardas'g̃a nduvihava'ga uhu – kiroki g̃a gwepia katu judeus'g̃a jatykahavuhua guardas'g̃a. G̃anduvihava'ga uhu, mbatera kwava'ẽhara'g̃a uhu no saduceus'g̃a pavẽi. G̃a ndogweroviari omanove'g̃a mbogwerava g̃amanoa hugwi. Nurã g̃a nhimonha'ngai Pedro'g̃a ndehe g̃a omanove'g̃a mbogwerava mombe'urame ojipe'g̃a pe. Kiro g̃a nduri a'ero Pedro'g̃a pyhyga g̃a nderogwovo g̃a mongiavo cadeia pype g̃a mongia. A'ereki kiro ka'aru hete. \p \v 5 Ko'emame judeus'g̃a nduvihava'g̃a jatykai Jerusalém me tihendu ti Pedro'g̃a nhi'ig̃a javo. Xava'eve'g̃a oko judeus'g̃a mbo'ehara'g̃a pavẽi. \v 6 Anás'ga oko g̃a pyri no ikwava'ẽhara'g̃a nduvihavuhu'ga. Gare'yja'g̃a no Caifás'ga João'ga Alexandre'ga jara'g̃a no. \v 7 Igwete g̃a jatykai Pedro'g̃a mbuhuruka g̃a mo'ama ojipyteri pe tihendu ti g̃anhi'ig̃a javo. Igwete g̃a ei Pedro'g̃a pe: \p —Ma'g̃a popoakara pyvõ pe ga mopo'ami ika'nauhũve'ga? Ma'g̃a e'iuhu pe me: “Pemopo'ã ga”? ei g̃a g̃a pe. \p \v 8 Nanime Tupana'ga ra'uva Pedro'ga pojykapavi. A'ero ga ei xava'eve'g̃a pe judeus'g̃a nduvihava'g̃a pe no: \p \v 9 —Pe'ji pe ore ve: “Marã pe ika'nauhũve'ga mopo'ag̃atui pyryva'ea apovo ga pe?” pe'ji pe ore ve naerũ? ei Pedro'ga g̃a pe. \v 10 Pekwaha ti a'ero. Nhandere'yja'g̃a nhaporemo ti tokwaha no israelitas'g̃a, ei ga. Jesus Cristo'ga reki Nazarépeve'ga – gaha ko omopo'ag̃atuuka ika'nauhũve'ga avo pepyteri pe, ei ga. Pehe Jesus'ga mbovy yva rehe ga jukavo ikwehe. Tupana'ga ki a'e te ombogwerava'ja ga gamanoa hugwi, ei Pedro'ga imombe'gwovo g̃a pe. \v 11 Tupana'ga rembikwatijarukara ko e'i hako, ei ga. \q1 “Onga apohara'g̃a japorame onga ita apopyra hepiagi ojipeji ita. \q1 A'ea g̃a imombori tiruahũ javo jupe. \q1 Aerẽ akoja jitehe hekoi huvihavamo jara hohe \q2 opyryhetero onga pyhykatuavo,” e'i ikwatijara hako, ei Pedro'ga. \m Na jitehe ko pe, ei ga. Pe napearõi Jesus'ga tiruahũ ga javo tehe ga pe. Tupana'ga ki a'e te oarõ hete reki ga pyry hete ga javo ga pe, ei ga. \v 12 Jesus'ga jate reki Tupana'ga ombuhuruka nhande pyri togweru ti ga g̃a ji pyri javo. A'ereki yvya koty niandererohohavi tuhẽ. Gaha jate po ti nhande rerohoag̃wama Tupana'ga pyri nhande mongovo nehẽ, ei Pedro'ga g̃a pe. \p \v 13 Henduvame Pedro'g̃a nhi'ig̃a g̃a nhimomby'ai hehe ojapyaka upa. \p —Pedro'ga ndopojihuvi ja'javo João'ga pavẽi, ei g̃a ojohupe. Marã re po g̃a ikwahahetei mbatera? A'ereki g̃a ko okoteheve'g̃a, ei g̃a. Jesusva'ea pavẽi reki g̃a ndekoi jipi onhimbo'eavo, ei g̃a ojohupe. \p \v 14 Omboja pota g̃a mbatera Pedro'g̃a ndehe novĩa. Emo ika'nauhũgwera'ga repiaga g̃a nde'ia'javi ga ag̃aturo g̃waramo g̃a pyri. \v 15 Kiro g̃a Pedro'g̃a mondoukari na'ẽ ojihugwi. Igwete g̃a nhomonhi'inhi'ig̃i upa. \p \v 16 —Marã po ti nhande g̃a nderekoi nehẽ naerũ? ei g̃a ojohupe. A'ereki Pedro'g̃a oapo tuhẽ ahemonhimomby'ava'ea Jerusalémmeve'g̃a ndovaki, ei g̃a. “G̃a ndoapoi,” nhande ndia'ei. A'ereki jukwaha g̃a pe nhaporemo ika'nauhũve'ga po'ag̃atua, ei g̃a ojohupe. \v 17 Xanhi'ig̃ahyahi ti g̃a pe a'ero g̃a mombiga tomonhimoanhanyme ti he'yjuhuve'g̃a pe, ei g̃a. Xa'e ti g̃a pe tonhi'ig̃a'javyme ti g̃a g̃a pe Jesusva'ea renoina, ei g̃a ojohupe. \p \v 18 A'ero g̃a Pedro'g̃a mbuhura'javi ojipyri. Igwete g̃a nhi'ig̃ahyi g̃a pe novĩa. \p —Tapenhi'ig̃a'javi'i'i ti Jesusva'ea renoina g̃a mbo'eavo ahe rehe, ei g̃a Pedro'g̃a pe novĩa. \p \v 19 Emo Pedro'g̃a e'i g̃a pe João'ga pavẽi: \p —Marã naerũ? ei g̃a. Toroko po ti ore penhi'ig̃a rehe orokoe'yma Tupana'ga nhi'ig̃a rehe hamo naerũ? A'ea po pyry Tupana'ga pe naerũ? Pejapyaka katu ti ikwahava, ei g̃a g̃a pe. \v 20 Oro ore, noromombe'upigi tuhẽ reki oronhimbiepiaga oronhimienduva no, ei Pedro'g̃a g̃a pe. \p \v 21 Koji'i g̃a nhi'ig̃ahyahivi Pedro'g̃a pe a'ero. \p —Pepige'ymame po ti ore pe nupanupãukari nehẽ, ei g̃a g̃a pe. \p Igwete g̃a g̃a mo'ẽukari g̃a mondouka. Nonupãukari reki g̃a g̃a. A'ereki he'yjuhuve'g̃a horyory pa Pedro'g̃a ndehe Tupana'ga mboheteavo ahemonhimomby'ava'ea rehe. \v 22 A'ereki he'yi kwara quarenta kwara ika'nauhũve'ga rehe Pedro'g̃a ga mopo'amame. \s1 Jesus'gareheva'ea onhi'ĩ Tupana'ga pe \p \v 23 Igwete g̃a Pedro'g̃a mo'ẽukari g̃a mondovo. A'ero Pedro'g̃a hoi jara'g̃a pyri Jesus'gareheve'g̃a pyri. Igwete g̃a imombe'upavi g̃a pe ikwava'ẽhara'g̃a nduvihava'g̃a nhi'ig̃a ojive xava'eve'g̃a nhi'ig̃a no. \v 24 Henduvirẽ onhopavẽi g̃a nhi'ig̃i opojykaharete'ga pe Tupana'ga pe. \p —Ereapo pa nde yvaga, yvya, paranauhũa, ipypeva'ea reheve po rimba'e, ei g̃a Tupana'ga pe. \v 25 Eja'uva pyvõ nde ejiheva'ea monhi'ĩ hako Daviva'ea oreramonhava'ea. A'ero ahe ei: \q1 “Maraname israelitas'g̃arũive'g̃a nhimboahivuhui nhandepojykaharete'ga pe Tupana'ga pe? \q1 Maraname g̃a ndeaporog̃itateheuhuro naerũ?” ei Daviva'ea hako, ei g̃a Tupana'ga pe. \q1 \v 26 “Yvyakotyve'g̃a nduvihavuhu'g̃a ojatyka upa. \q1 Omovahĩ g̃a Tupana'ga remimbuhurukara'ga no Cristo'ga,” ei ahe hako. \p \v 27 A'ea Jesus'gareheve'g̃a ei onhi'ig̃ame Tupana'ga pe. Igwete g̃a ei ga pe no: \p —A'iti tuhẽ g̃a jatykai nemoirũhara'ga movahiamo Jesus'ga movahiamo ikwehe. Ga pyry hete reki neremimbuhurukara'ga, ei g̃a Tupana'ga pe. Emo Herodes'g̃a ojatyka avo Jerusalém me Pôncio Pilatos'ga pavẽi ikwehe. Israelitas'g̃a ojatyka israelitas'g̃arũive'g̃a no Jesus'ga movahiamo, ei g̃a Tupana'ga pe. \v 28 Ojikwe nde ei: “Nahanahã ti g̃a ndekouhui nehẽ,” ere nde hako. A'ereki nde ndepopoaka javo jupe, ei g̃a. Na tuhẽ reki g̃a ndekoi a'ero, ei Jesus'gareheve'g̃a Tupana'ga pe. \p \v 29 —Ehepia kiro g̃anhi'ig̃ahya ore ve oji'i. “Pe Jesus'ga mombe'upige'ymame toponupanupãuka po ti ore pe nehẽ,” ei g̃a ore ve oji'i, ei g̃a Tupana'ga pe. Ore poko ti a'ero toromombe'u katu ti nenhi'ig̃a Jesus'ga mombe'gwovo g̃a pojihuve'yma nehẽ. A'ereki ore ndereheva'ero oroko, ei g̃a ga pe. \v 30 Ehepiuka ti ejipopoakara imombiga avove'g̃a tetirũa g̃a hugwi, ei g̃a. Eapouka ti ore ve ahemonhimomby'aheteva'ea Jesus'ga popoakarimo. A'ereki ga pyry hete nemoirũhara'ga, ei Jesus'gareheve'g̃a ga pe. \p \v 31 G̃a nhi'imbavirẽ ga pe kiro ig̃wyg̃wyg̃wyg̃wymi onga – perope g̃a ojatyka ipype. Igwete Tupana'ga ra'uva g̃a pojykapavi g̃a nderekokatuavo. A'ero g̃a imombe'ui Tupana'ga nhi'ig̃a ojipe'g̃a pojihuve'yma. \s1 Jesus'gareheva'ea oma'ema'ẽ ombatera ojohupe \p \v 32 Kiroki g̃a ojiko Jesus'ga rehe – kiro g̃a jihe'akatuhetei ojogwehe onhimongyavo. Ojo'jajo'ja hete g̃andeaporog̃ita. Nde'i g̃a ombatera pe ndeapoa rũi. A'ereki g̃a oma'eg̃atu ombatera ojohupeupe nhandeapoa javo jupe. \v 33 Tupana'ga popoakahetea rerekovo Jesus'ga moirũhara'g̃a imombe'ui opojykaharete'ga mbogweravagwera Jesus'ga mbogweravagwera. Igwete Tupana'ga imombyryhetei g̃a pe nhaporemo. \v 34-35 Kiroki g̃a gwereko onga, kiroki g̃a gwereko yvya – g̃a omondomondo a'ea itambere'ia pyhyga. Igwete g̃a heruri itambere'ia Jesus'ga moirũhara'g̃a pe toma'ẽ ti g̃a imbatere'ỹve'g̃a pe javo. Nurã ndogwerekoa'javi g̃apyteri pe imbatere'ỹve'g̃a. A'ereki g̃a herekoe'ymame ojipe'g̃a imondoi mo g̃a pe. \p \v 36 José'ga na jitehe imondoi ogwyra itambere'ia rehe herua. Ga ko levitaramo ypa'omeva'ero Chiprepeva'ero. Jesus'ga moirũhara'g̃a ono Barnabé ga rehe. Garera pe nhande ei: G̃a mbohory ga. \v 37 Igwete ga imondoi ogwyra itambere'ia herua Jesus'ga moirũhara'g̃a pe toma'ẽ ti g̃a g̃a pe javo. \c 5 \s1 Ananiasva'ea Safirava'ea pavẽi \p \v 1 Aerẽ ko Ananiasva'ea na jitehe novĩa. Ahe imondoi ogwyra itambere'ia pyhyga g̃wembirekova'ea pavẽi Safirava'ea pavẽi. \v 2 Ananiasva'ea opojyka reki jara ojive imombytavo inog̃a ojipyri. Jara ahe gweru Jesus'ga moirũhara'g̃a pe aru pa ji itambere'ia javo tehe g̃a pe. Aherembirekova'ea Safirava'ea okwaha hete ahe'mbea. \v 3 Igwete Pedro'ga ei Ananiasva'ea pe: \p —Maranuhũrame nde erepojykauka ejeaporog̃ita Satanás'ga pe e'mbero Tupana'ga ra'uva pe? A'ereki nde eremombytauhu jara ejive egwyra kwepykava, ei Pedro'ga ahe ve. \v 4 Ndeapoa tuhẽ ko ndegwyra imondoa renonde. Imondorẽ ikwepykava na jitehe ndeapoa no, ei ga ahe ve. Maranuhũrame nde reaporog̃itate'varuhuro e'mbero aru pa ji javo tehe? ei ga Ananiasva'ea pe. Yvyakotyve'g̃a pe jate rũi nde mbero. Tupana'ga pe nde mbero, ei Pedro'ga ahe ve. \p \v 5 Henduvame ganhi'ig̃a Ananiasva'ea manoi o'a upa. Okyhyji pa hete g̃a a'ero ikwahavame ahemanoa. \v 6 Igwete ipyahuve'g̃a nduri ahera'oa mamana tapy'ynhapira pyvõ. Igwete g̃a ahe rerohoi ahe tyma. \p \v 7 Koiramehe aherembirekokwerava'ea ruri Pedro'ga pyri no Safirava'ea. Ndokwahavi ve ahe g̃wembirekova'ea manoa. \v 8 Igwete Pedro'ga ei Safirava'ea pe: \p —Emombe'u katu ji ve. Maramomi ikwepykava pe imondorame egwyra? Momi tuhẽ oji'i? \p —Momi tuhẽ itambere'ia, ei ahe ga pe o'mbero. \p \v 9 Igwete ga ei: \p —Maranuhũrame pe ememei novĩa: “Tihepia ti nhande imoandyandyi Tupana'ga ra'uva”? ei Pedro'ga ahe ve. Kiro ki g̃a u – kiroki g̃a gweroho nerembirekova'ea tyma, ei ga. Ahe javijitehe po ti g̃a nde rerohoi nde tyma nehẽ no, ei Pedro'ga ahe ve. \p \v 10 Nanime Safirava'ea manoi o'a upa a'ero gapya pyri. Igwete ipyahuve'g̃a nduri ahe repiaga. Igwete g̃a ahe rerohoi ahe tyma aherembirekova'ea pyri ahe mbojoyvya. \v 11 Okyhyji pa hete g̃a a'ero Jesus'gareheve'g̃a ojipe'g̃a no henduvame ahemanoa. \s1 Jesus'ga moirũharava'ea oapo ahemonhimomby'ava'ea \p \v 12 Igwete Jesus'ga moirũhara'g̃a japojapoi ahemonhimomby'ava'ea pevove'g̃a pyteri pe. Igwete Jesus'gareheve'g̃a nhimono'ombavi jipi ojihe'akatuavo ojogwehe ojatykahavuhua pype – perope onga rembe'yvuhu pe Salomãova'ea apoa pe. \v 13 Ojipe'g̃a e'ie'i g̃a pe pyry hete g̃a javo novĩa. Emo ojikoge'ymame Jesus'ga rehe g̃a ipojihuvi ojihe'are'yma g̃a ndehe. \v 14 Igwaigwavete reki ojipe'g̃a jikogi Jesus'ga rehe ojihe'a g̃a ndehe onhimongyavo akwaimbae'g̃a kunha'g̃a no. \v 15 Ahemonhimomby'ava'ea repiaga pevove'g̃a g̃a nderuri itetirũave'g̃a. Igwete g̃a g̃a nog̃i pea rupi g̃akupeupava rehe. “G̃a ndekorame vehevi Pedro'g̃a ag̃i pe jate ga kwavame, opi po ti g̃atetiruã g̃a hugwi nehẽ,” ei g̃a. \v 16 He'yjuhuve'g̃a gwerugweru itetirũave'g̃a anhag̃a rembipojykahara'g̃a no. Gweru g̃a g̃a ojipejipea hugwi Jerusalémpyriva'ea hugwi. A'ero itetirũave'g̃a nhimohig̃atug̃atupavi. Anhag̃a jipe'apavi g̃a hugwi. \s1 Ahe ombohahy Jesus'ga moirũharava'ea pe \p \v 17 Igwete ikwava'ẽhara'g̃a nduvihavuhu'ga nhimyrõi Jesus'ga moirũhara'g̃a ndehe Pedro'g̃a ndehe. Gareheve'g̃a na jitehe onhimyrõ g̃a ndehe no saduceus'g̃a. \v 18 Nurã g̃a Pedro'g̃a pyhygukari g̃a mongiuka cadeia pype. \v 19 Emo Tupana'gapyrive'ga yvagipeve'ga ruri ypytunimo g̃a pyri cadeia pype hovapytymba'voga g̃a pe g̃a nenohema jugwi. Igwete ga ei Pedro'g̃a pe: \p \v 20 —Hepejigwovo kiro pejatykahavuhua rokari pe penhi'ama. Pe'ji ti pevove'g̃a pe: Pejikogame Jesus'ga rehe po ti ga imbopyahui pejeaporog̃ita nehẽ, pe'ji ti g̃a pe, ei ga Pedro'g̃a pe. \p \v 21 G̃wendu katu g̃a Tupana'gapyrive'ga nhi'ig̃a. Igwete Pedro'g̃a hoi ko'eg̃atue'yma rupi g̃ajatykahavuhua rokari pe g̃a mbo'eavo. \p A'ea ja ikwava'ẽhara'g̃a nduvihavuhu'ga ruri ojiheve'g̃a pavẽi. Igwete g̃a jara'g̃a mbojatykapavi. Judeus'g̃a mog̃itaharamo g̃a guardas'g̃a mondoukari cadeia pype togweru ti g̃a Pedro'g̃a javo novĩa. \v 22 Emo ovahemame cadeia pe guardas'g̃a ndohepiagi reki Pedro'g̃a. A'ero g̃a jivyri imombe'gwovo. \p \v 23 —Avi g̃a ahã pevo! ei guardas'g̃a g̃a pe. G̃wovapytyg̃atu po g̃a novĩa, ei g̃a. Pero hepiakatuhara'g̃a ãtehei hovapytymbava pyri, ei g̃a g̃a pe. Igwete ore hovapytymba'vogi tiroho ti g̃a javo novĩa. Emo g̃a nduvi reki ipype! ei guardas'g̃a imombe'gwovo g̃a pe. \p \v 24 Henduvame guardas'g̃a nduvihavuhu'ga nhimomby'apavi ikwava'ẽhara'g̃a nduvihava'g̃a pavẽi. \p —Marã po ti nehẽ naerũ? ei g̃a ojohupe. \p \v 25 Nanime ojipe'ga ruri g̃a pyri Pedro'g̃a mombe'gwovo g̃a pe: \p —Akoja'g̃a – kiroki g̃a pe g̃a mondouka g̃a mongiavo cadeia pype kirame raji'i novĩa – kiro g̃a g̃a mbo'embo'ei o'ama nhandejatykahavuhua rokari pe, ei ga g̃a mombe'gwovo g̃a pe. \p \v 26 A'ero guardas'g̃a hoi gwuvihavuhu'ga rupi Pedro'g̃a nderua. Maymbeve g̃a Pedro'g̃a nderuri g̃a nderekovo. A'ereki g̃a okyhyji he'yjuhuve'g̃a hugwi. “Pedro'g̃a pyhygahyrame po ti g̃a nhande api nehẽ,” ei g̃a ojohupe. \p \v 27 Igwete g̃a hoi g̃a nderua g̃a mo'ama judeus'g̃a mog̃itahara'g̃a ndovai pyteri pe. A'ero ikwava'ẽhara'g̃a nduvihavuhu'ga ei Pedro'g̃a pe: \p \v 28 —“Tapembo'ei ti g̃a Jesusva'ea remimbo'ea rehe,” oro'e ko ore pe me oji'i novĩa, ei ga. Emo pe pemonhimoanhaanha penhimbi'ea Jerusalémmeve'g̃a pe nhaporemo, ei ga g̃a pe. Igwete pe imbojapotaruhui Jesusva'ea manoagwera ore rehe no, ei ga g̃a pe. \p \v 29 Igwete Pedro'ga ei g̃a pe jara'g̃a pavẽi Jesus'ga moirũhara'g̃a pavẽi: \p —Tupana'ga nhi'ig̃a po ore hendukatui yvyakotyve'g̃a nhi'ig̃a hohe hamo, ei g̃a. \v 30 Tupana'ga rehe nhaneramonhava'ea ojiko hako. Gaha koi ombogwera Jesus'ga gamanoa hugwi pe ga jukarẽ ga mbovyrukarame yva rehe ikwehe, ei Pedro'g̃a g̃a pe. \v 31 Tupana'ga omongo Jesus'ga ojipyri a'ero ga mongovo nhanderuvihavuhuhetero. Ga omongo Jesus'ga nhanembopiro'yharamo no, ei g̃a. Tupana'ga e'i: “Togwerojijyjijyjuka po ti ga israelitas'g̃a ndeaporog̃ita topohi ti g̃a okote'varuhua hugwi. Tomombo po ti ga g̃andekote'varuhua a'ero g̃a mbopiro'yavo jugwi,” ei Tupana'ga, ei g̃a g̃a pe. \v 32 A'ea ore oromombe'umbe'u g̃a pe. Tupana'ga ra'uva na jitehe okwahavuka g̃a pe no. A'ereki gwa'uva Tupana'ga ombuhuruka onhi'ig̃a rendukatuhara'g̃a pyri, ei Pedro'g̃a g̃a pe. \p \v 33 G̃anhi'ig̃a renduvame judeus'g̃a mog̃itahara'g̃a nhimboahihetei Pedro'g̃a pe. Igwete g̃a ei ojohupe: \p —Marã po ti nhande g̃a nderekoi g̃a jukavo nehẽ, ei g̃a ojohupe. \p \v 34 Kiro g̃apyteripeve'ga po'ami a'ero Gamaliel'ga. Ga ko fariseu'ga. Moisésva'ea remimbo'eagwera rehe ga g̃a mbo'embo'e jipi. G̃a nhaporemo e'i pyry hete ga pe. Kiro ga po'ami g̃apyteri pe a'ero Gamaliel'ga. Igwete ga Pedro'g̃a mondoukari na'ẽ pea hugwi. \v 35 G̃a horẽ ga ei jara'g̃a pe: \p —Israelitasramo pejapyaka katu na'ẽ ti penhimbohovajara rehe, ei ga. \v 36 A'ereki ymya ko Teudasva'ea uhu ikwehe jihi ko penduvihavamo ako kiro javo. He'yjuhu reki g̃a quatrocentos ko g̃a jikogi ahe rehe a'ero okovo ahe rupi, ei ga g̃a pe. Emo ojipe'g̃a ahe jukai, ei ga. A'ero ahereheve'g̃a kwaki'okatukatui ikwehe. Ahana'ja reki ahereheve'g̃a a'ero, ei Gamaliel'ga imombe'gwovo g̃a pe. \p \v 37 —Aerẽ Judasva'ea ruri ikwehe Galiléiapeve'g̃a gwyripeva'ea ikwehe, ei ga. A'ea rupi huvihavuhu'ga okwatijapavuka nhanderera inog̃auka, ei ga g̃a pe. Igwete Judasva'ea ruri onhimbopogweuka he'yjuhuve'g̃a pe timovahĩ nhanderuvihavuhu'ga javo. Emo ojipe'g̃a ahe jukai. Ahereheve'g̃a kwaki'opavi reki ikwehe, ei Gamaliel'ga imombe'gwovo g̃a pe. \v 38 Nurã ji ei pe me kiro: Tapeavykyi ti Pedro'g̃a. Na g̃a ndekoi jate, ei ga. Po yvyakotyve'g̃a ndeaporog̃ita rupi g̃a g̃a mbo'ei g̃a nderekovo, a'ero po ti aerẽ momina nehẽ, ei ga g̃a pe. \v 39 Po Tupana'ga reaporog̃ita rupi Pedro'g̃a g̃a mbo'ei, a'ero po ti pe napemombigi tuhẽ Pedro'g̃a nehẽ. Pe po ti Tupana'ga movahĩ nehẽ, ei ga. Tapeavykyi ti Pedro'g̃a a'ero, a'e ji pe me, ei Gamaliel'ga g̃a pe. \p Oho reki g̃a Gamaliel'ga nhi'ig̃a rupi a'ero Pedro'g̃a jukaukare'yma. \v 40 Igwete g̃a Pedro'g̃a mbuhurukara'javi g̃a nupanupamouka mbiara pira apopyra pyvõ. \p —Tapenhi'ig̃a'javi ti Jesusva'ea renoina, ei g̃a g̃a pe. \p Igwete g̃a g̃a mo'ẽukari a'ero g̃a mondovo. \v 41 Igwete Pedro'g̃a hoi judeus'g̃a mog̃itahara'g̃a hugwi. Horyory reki g̃a hahyva'ea rehe ogwovo. A'ereki g̃a e'i ojohupe: “Tupana'ga e'i reki nhande ve: ‘Pepyry hete pe. Nurã ko pyry pe ikwahavi hahyva'ea Jesus'ga repyga,’ ei Tupana'ga nhande ve,” ei g̃a. Nurã Pedro'g̃a ndoryndoryvamo hahyva'ea kwahava ogwovo. \v 42 Nane'ymi g̃a hog̃ahoi ojipe'g̃a mbo'eavo Jesus'ga ko Tupana'ga remimbuhurukara'ga javo. Ojatykahavuhua rokari pe g̃a hoi. Ojipe'g̃ape'g̃a nonga pe g̃a hoi no Jesus Cristo'ga mombe'gwovo g̃a pe. \c 6 \s1 Seteva'ea opoko Jesus'ga moirũharava'ea \p \v 1 Igwaigwavete ojipe'g̃a jikogi Jesus'ga rehe onhimongyavo. Aerẽ g̃a nhonhi'ig̃ayvari reki judeus'g̃a. Kiroki g̃a grego g̃anhi'ig̃a – g̃a onhi'ig̃ahy g̃a pe – kiroki g̃a aramaico g̃anhi'ig̃a. \p —G̃a ndoporakakatui aherembirekokwera'g̃a, ei g̃a g̃a pe. Nomondokatui g̃a orere'yja'g̃a pe mbatera ma'ema'ẽrame jipi, ei g̃a – kiroki g̃a grego g̃anhi'ig̃a. \p \v 2 Igwete Jesus'ga moirũhara'g̃a dozeve'g̃a henduvi g̃anhonhi'ig̃ayvara. A'ero g̃a Jesus'gareheve'g̃a mbojatykapavi ojipyri. Igwete g̃a ei g̃a pe: \p —Oreirũ, ndoropohiri po ore Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'ua hugwi hamo ima'ema'eamo mbatera g̃a pe hamo, ei g̃a g̃a pe. \v 3 Nurã ti pemo'ẽ nhandere'yja'g̃a toma'ema'ẽ ti g̃a mbatera g̃a pe, ei g̃a. Nanongara'g̃a ti pemo'ẽ. Ojipe'g̃a e'i g̃a pe: “G̃a pyry hete ikwahaheteavo,” ei g̃a. “Tupana'ga ra'uva g̃a pojyka hete g̃a mongokatuavo,” ei g̃a g̃a pe. Nanongara'g̃a ti pemo'emo'ẽ g̃a mongovo seteve'g̃a, ei dozeve'g̃a g̃a pe. G̃a pe po ti ore ima'ẽukari a'ero nehẽ imondokatuuka mbatera aherembirekokwera'g̃a pe nehẽ. \v 4 Ore po ti oromombe'u Tupana'ga nhi'ig̃a ojipe'g̃a pe jipi nehẽ, ei g̃a. Oronhi'inhi'ĩ ti ore Tupana'ga pe nehẽ no, ei dozeve'g̃a g̃a pe. \p \v 5 —Kwa, ei jara'g̃a g̃a pe. Toromo'ẽ ti g̃a a'ero. \p Seteve'g̃a g̃a g̃a mo'ẽi a'ero. Estêvãova'ea pe g̃a e'i. A'ereki ahe ojiko hete Jesus'ga rehe. Tupana'ga ra'uva ahe pojyka hete ahe rerekokatuavo. Ojipe'g̃a g̃a g̃a mo'ẽi no Filipe'ga, Prócoro'ga, Nicanor'ga, Timom'ga, Pármenas'ga, Nicolau'ga. Antioquiapeva'ero ko Nicolau'ga oko. Onhimongo ga judeuramo okovo ikwehe. \v 6 Seteve'g̃a g̃a g̃a mo'ẽi a'ero. Igwete g̃a g̃a nderuri Jesus'ga moirũhara'g̃a pyri. A'ero g̃a nhi'ig̃i Tupana'ga pe seteve'g̃a ndepyga. Igwete g̃a pokogi seteve'g̃a akag̃a rehe toporavyky ti g̃a mbatera ma'eamo javo. \p \v 7 Igwaigwavete Jesus'ga moirũhara'g̃a imombe'umbe'ui Tupana'ga nhi'ig̃a ojipe'g̃a pe. Igwaigwavete g̃a hendukatui ganhi'ig̃a a'ero ojikoga Jesus'ga rehe onhimongyavo Jerusalém me. He'yjuhuve'g̃a ojiko Jesus'ga rehe no mbatera kwava'ẽhara'g̃a. \s1 Judeusva'ea ruvihavava'ea opyhyguka Estêvãova'ea \p \v 8 Igwete Tupana'ga imombyryvi Estêvãova'ea pe. Igwete ga ahe mbopopoakarukahetei japovouka ahe ve g̃amonhimomby'ava'ea g̃apyteri pe. \v 9 Aerẽ judeus'g̃a nduri Estêvãova'ea pyri ahe movahiamo – kiroki g̃a cidade de Cirenepeve'g̃a cidade de Alexandriapeve'g̃a no. G̃ajatykahava pe g̃a ei Ipiro'yve'g̃a apoa. Aerẽ g̃a nduri Estêvãova'ea pyri Cilíciapeve'g̃a gwyripeve'g̃a pavẽi Ásiapeve'g̃a gwyripeve'g̃a pavẽi no. G̃a ko judeus'g̃a jitehe. Igwete g̃a nhi'ig̃ayvari Estêvãova'ea pe. \v 10 Emo Estêvãova'ea okwaha hete g̃a nhi'ĩkwepyga. A'ereki Tupana'ga ra'uva okwahavuka ga pe. Nurã g̃a nonhi'ig̃ayvara'javi ahe ve. \v 11 A'ero g̃a ojipe'g̃a monhi'ig̃ukari g̃a mo'mbeavouka itambere'ia mondovo g̃a pe. Nurã g̃a ei o'mbero: \p —Orohendu ore Estêvão'ga ete'varuhua Moisésva'ea pe Tupana'ga pe no, ei g̃a o'mbero. \p \v 12 Nahã g̃a ojipe'g̃a momymomyi. G̃a xava'eve'g̃a momymomyi, judeus'g̃a mbo'ehara'g̃a momymomyi no. Nurã g̃a nduri Estêvãova'ea pyri ahe pyhyga ahe rerogwovo judeus'g̃a mog̃itahara'g̃a pyteri pe ahe mo'ama. \v 13 Igwete g̃a ojipe'g̃a mo'mbeukari. A'ero g̃a ei o'mbero: \p —Estêvão'ga ndopigi o'ete'varuhuavo nhandejatykahavuhua pe jipi – a'ea nhaneramonhava'ea okwava'ẽ Tupana'ga pe hako, ei g̃a. Moisésva'ea remimbo'eagwera pe ga ete'varuhui jipi no, ei g̃a o'mbero. \v 14 Orohendu ore ganhi'ig̃a oji'i, ei g̃a, ahe mombe'urame oji'i – kiroki ahe Nazarépeva'ero oko Jesusva'ea, ei g̃a. “Jesus'ga po ti omondurunduru nhandejatykahavuhua nehẽ,” ei Estêvão'ga oji'i, ei g̃a o'mbero g̃a pe. “Jesus'ga po ti nhande mongoukari hajiheva'ea rehe. Ga po ti nianemongoukari nhaneramonhava'ea remimbo'eagwera rehe – kiroki a'ea rehe Moisésva'ea ombo'embo'e nhaneramonhava'ea,” ei Estêvão'ga oji'i, ei g̃a o'mbero g̃a pe. \p \v 15 Kiro judeus'g̃a mog̃itahara'g̃a Estêvãova'ea repiahetei oina. Aherova ko Tupana'gapyrive'g̃a ndova javijitehe g̃a pe g̃wendy'javamo. \c 7 \s1 Estêvãova'ea omombe'u Abraãova'ea \p \v 1 Igwete ikwava'ẽhara'g̃a nduvihavuhu'ga ei Estêvãova'ea pe: \p —A'iti nde ei poha? ei ga ahe ve. \p \v 2 Igwete Estêvãova'ea ei ymyahũva'ea mombe'gwombe'gwovo g̃a pe a'ero: \p —Nhiirũ, peymyana, pehendu ti nhinhi'ig̃a, ei ahe. Tupana'ga onhimboukwaha gwuvihavuhuhetero, ei ahe. Igwete ga jipiukari nhaneramonhava'ea pe Abraãova'ea pe hako. A'ea rupi ahe ndohoi ve cidade de Harã me. Mesopotâmiapeva'ea gwyri pe Abraãova'ea ruvi hako, ei ahe. Igwete Tupana'ga jipiukari Abraãova'ea pe. \v 3 Igwete ga ei ahe ve: “Heregwovo kiro egwyra hugwi eje'yja'g̃a ndeja,” ei ga ahe ve. “Ahepiuka ti ji nde ve hajiheve'g̃a gwyra nehẽ. Pevo ti eho,” ei Tupana'ga ahe ve hako, ei Estêvãova'ea imombe'gwovo g̃a pe. \p \v 4 —A'ero Abraãova'ea hoi Caldéiapeva'ea gwyra hugwi a'ero hako. Harã me ahe hoi upa, ei ahe. Ahepo'ria manorame Tupana'ga ahe mbuhurukari kokoty – perope xaju, ei Estêvãova'ea g̃a pe. \v 5 A'ea rupi Tupana'ga ndopojykaukari'i'i ve Abraãova'ea pe ahegwyra. Emo Tupana'ga e'i ahe ve: “Aerẽji ti ji imondoi avova'ea nde ve ndegwyramo nehẽ nerymymino'g̃a gwyramo nehẽ no – kiroki g̃a ndepy'rovove'g̃a,” ei ga ahe ve, ei ahe. Ahe ra'yre'ymame Tupana'ga ei ahe ve, ei ahe imombe'gwovo judeus'g̃a mog̃itahara'g̃a pe. \p \v 6 —Nahã Tupana'ga ei Abraãova'ea pe no: “Aerẽji ti nerymymino'g̃a hopavi agwa hugwi nehẽ. A'ero po ti g̃a nduvi hajiheve'g̃a gwyri pe nehẽ,” ei ga ahe ve, ei ahe. “Pevove'g̃a po ti g̃a mboporavykyuhui ojive ojigwaraita g̃a ndehe nehẽ g̃a mbopiro'ye'yma ojihugwi nehẽ,” ei Tupana'ga. “He'yjuhua rupi quatrocentos kwara rupi po ti g̃a jigwarajuhui g̃a ndehe nehẽ. \v 7 Aerẽ po ti ji imbohahyi g̃a pe nerymymino'g̃a ndepyga nehẽ,” ei ga Abraãova'ea pe. “Aerẽ po ti nerymymino'g̃a jivyri ua ji mboheteavo kokoty jitehe nehẽ,” ei ga ahe ve hako, ei Estêvãova'ea imombe'gwovo g̃a pe. \p \v 8 —Aerẽ Tupana'ga ea'javi Abraãova'ea pe hako, ei ahe. “Hendukaturame nhinhi'ig̃a ejive po ti nde ikytiukari enhakwanhapira nehẽ,” ei Tupana'ga. “Ekyti ti eja'yra'g̃a nakwanha pi'ria no,” ei ga. “Ndera'yra'g̃a na jitehe tokyti gwa'yra'g̃a nehẽ no,” ei Tupana'ga ahe ve, ei ahe. “Nahã ti a'ero,” ei Abraãova'ea ga pe, ei Estêvãova'ea imombe'gwovo. Aerẽ Abraãova'ea ra'yramo. Isaque ahe ono gwa'yrava'ea rehe, ei ahe. Oito okirirẽ Abraãova'ea ikyti ipita'ngiva'ea pi'ria a'ero. Aerẽ Isaqueva'ea na jitehe okyti gwa'yrava'ea Jacóva'ea, ei ahe. Aerẽ Jacóva'ea ta'yta'y no. Doze ko ahera'yrava'ea nhaneremboypya, ei ahe. Igwete Jacóva'ea okytikyti gwa'yrava'ea no, ei Estêvãova'ea imombe'gwovo g̃a pe. \s1 Estêvãova'ea omombe'u Joséva'ea \p \v 9-10 —Aerẽ Jacóva'ea ra'yrava'ea nhimyrõi oirũva'ea rehe Joséva'ea rehe hako, ei ahe. Nurã ahe Joséva'ea pyhygi ahe mondovo hajiheva'ea pe itambere'ia kwepygauka toporavyky ti ga g̃a pe javo, ei ahe. Igwete hajiheva'ea Joséva'ea rerohoi a'ero ogwyri pe Egito pe. Pevova'ea Joséva'ea mboporavykyuhui hako. Ahe jigwarairame Joséva'ea rehe Tupana'ga gwereko katu ahe mbopiro'yavo hahya hugwi nhaporemo, ei Estêvãova'ea g̃a pe. Faraóva'ea ko Egitopeva'ea ruvihavuhuro oko hako. Joséva'ea kwahavame Faraóva'ea e'i ahe ve: “Pyry hete ga.” A'ereki Tupana'ga ahe arõuka Faraóva'ea pe, ei Estêvãova'ea. Tupana'ga okwahaheteuka mbatera Joséva'ea pe no. Nurã Faraóva'ea ahe mongoi governadorva'ea hako. Igwete ahe ei Joséva'ea pe: “Ji moirũ ti g̃a ndepiakatuavo jigwyripeve'g̃a. Ehepia katu pa ti nhimbatera ji ve no,” ei ahe Joséva'ea pe hako, ei Estêvãova'ea imombe'gwovo. \p \v 11 —Aerẽ Egito pe ipapavi aheremitymagwera. Canaãmeva'ea gwyri pe opa pa aheremitymagwera no, ei ahe. Tiruahũ hete ahe ve a'ero. Ndogwerekoa'javi mbatera nhaneramonhava'ea pe Canaã me a'ero, ei Estêvãova'ea. \v 12 Emo ojipeva'ea omombe'u Joséva'ea ruvava'ea pe Jacóva'ea pe. “Gwereko g̃a mbatera Egito pe,” ei ahe imombe'gwovo. Nurã Jacóva'ea gwa'yrava'ea mondona'ẽi pevo peho ti mbatera pyhygauka nhande ve javo. A'ero ahe hoi herua opo'ria pe, ei ahe. \v 13 Mominame ahe hoa'javi tipyhy javo. A'ea rupi Joséva'ea jikwahavukari oirũva'ea pe. A'ero Faraóva'ea Joséva'ea re'yjava'ea kwahavi no, ei ahe. \v 14 Igwete Joséva'ea oirũva'ea mondoa'javi opo'ria pyri gwe'yjava'ea pyri tuhu pa ti g̃a ji pyri Egito pe javo. He'yi ahere'yjava'ea, setenta e cinco ko ahe, ei Estêvãova'ea imombe'gwovo g̃a pe. \v 15 Igwete Jacóva'ea hoi Egito pe a'ero. Pevo ahe manoi. Aerẽ pevo jitehe ahera'yrava'ea manoi no nhaneramonhava'ea, ei ahe. \v 16 Aerẽ aherymyminova'ea ahera'oa rerohoi Canaã me inog̃a itaruvihavuhua kwaruhu pe hako – perope Siquém me Emorva'ea re'yjava'ea gwyragweri pe. Ymya Abraãova'ea opyhy pevova'ea yvya Emorva'ea re'yjava'ea hugwi itambere'ia mondovo ahe ve. \p Estêvãova'ea omombe'umbe'u judeus'g̃a mog̃itahara'g̃a pe. Igwete ahe ei no: \p \v 17 —Aerẽ Jacóva'ea rymyminova'ea nhimohemyhãi hete onhimongyavo Egito pe hako nhaneramonhava'ea, ei ahe. Kiro ihog̃werĩ nhaneramonhava'ea hohava apiavo pea hugwi a'ero. A'ereki ymya Tupana'ga omombe'u nhog̃wenonde Abraãova'ea pe ahehoag̃wama, ei ahe. \v 18 Ahehoa rupi ojipeva'ea ko oko Egitopeva'ea ruvihavuhuva'ea. Ahe ndokwahavi Joséva'ea. \v 19 Igwete ahe nhaneramonhava'ea moandyandyi ojigwarajuhuavo ahe rehe, ei Estêvãova'ea imombe'gwovo. Igwete ahe nhaneramonhava'ea mbopohirukari ahera'yrava'ea hugwi ipita'ngiva'ea hugwi ahe momboruka tomano ti penda'yra'g̃a javo, ei ahe. \s1 Estêvãova'ea omombe'u Moisésva'ea \p \v 20 —A'ea rupi Moisésva'ea ari hako. Ipita'ngiva'ea ikatu'i hete, ei ahe. Três jahya rupi ipita'ngiva'ea ka'mbui opo'ria ronga pype novĩa. \v 21 Emo ahe'yembora ahe nog̃ame mytu'ẽ me Faraóva'ea ra'yrava'ea ahe pojykai ojive ahe rerekokatuavo jira'yra'ga javo ahe ve, ei ahe. \v 22 Aerẽ Egitopeva'ea Moisésva'ea mbo'embo'ei jipi ikwahavuka pa ahe ve. Igwete Moisésva'ea ikwahahetei mbatera mombe'gwovo japokatuavo mbatera, ei ahe. \p \v 23 —Aerẽ he'yi kwara quarenta kwara Moisésva'ea rehe, ei ahe. Igwete ahe ei oyvyteri pe: “Taho ti ji jire'yja'g̃a ndepiaga israelitas'g̃a ndepiaga,” ei Moisésva'ea hako, ei ahe. \v 24 Ahe horame Egitopeva'ea rekote'varuhui Moisésva'ea re'yjava'ea rehe. Hepiagame Moisésva'ea hoi gwe'yjava'ea pyri ahe repyga Egitopeva'ea juka, ei ahe. \v 25 A'ereki Moisésva'ea e'i oyvyteri pe: “Jire'yja'g̃a po okwaha nhiremimbopiro'yag̃wama Egitopeva'ea hugwi,” ei ahe novĩa. “E'i po g̃a ji ve: ‘Moisés'ga pe po ti Tupana'ga nhande mbopiro'yukari Egitopeve'g̃a hugwi nehẽ,’ e po g̃a ji ve,” ei Moisésva'ea novĩa. Emo Moisésva'ea re'yjava'ea ndokwahavi ve a'ea okovo, ei Estêvãova'ea imombe'gwovo g̃a pe. \p \v 26 —Ko'emame ohoa'javame Moisésva'ea gwe'yjava'ea repiagi ahe jogwayvarame, ei ahe. Igwete Moisésva'ea hoi tambojogwereko katu g̃a javo novĩa. “Penhoirũ pe novĩa,” ei ahe. “Maranuhũrame pe jogwayvaruhui naerũ?” ei Moisésva'ea gwe'yjava'ea pe, ei ahe. \v 27 Emo ahe – kiroki ahe oko te'varuhu ojipeva'ea pe – ahe Moisésva'ea moanhani ahe mondovo. Igwete ahe ei Moisésva'ea pe: “Nanemongoukaruhui g̃a oreruvihavamo. G̃a nde'i nde ve: ‘Juizramo nde rekoi g̃a pe tere'e katu ti g̃andeaporog̃ita pe,’ jave'yma nde ve,” ei ahe. \v 28 “Kirame nde Egitopeva'ea jukai oji'i. Kiro nde ji jukapotaruhui no naerũ?” ei ahe Moisésva'ea pe, ei ahe. \v 29 Ahenhi'ig̃a renduvame Moisésva'ea ka'nhymi ahe hugwi ogwovo. Hajiheva'ea gwyri pe ahe ruvi a'ero Midiã me, ei ahe. Pevo ahe ra'yra'yramo. Dois ahera'yrava'ea akwaimba'ero, ei Estêvãova'ea imombe'gwovo g̃a pe. \p \v 30 —He'yi kwara quarenta kwara Moisésva'ea ruvame pevo hako, ei ahe. Aerẽ yvagipeve'ga jipiukari Moisésva'ea pe ongae'ỹi me yvytyruhua ypyvo Sinai ypyvo, ei ahe. I'yva pype ga jipiukari Moisésva'ea pe ikaja pytera pype. \v 31 Hepiagame ahe nhimomby'ai hehe o'ama. “Taho ti jypyvo hepiaga,” ei Moisésva'ea, ei ahe. Ohorame ahe henduvi Tupana'ga nhi'ig̃a a'ero, ei ahe. \q1 \v 32 “Jihi ko Tupanamo ako,” ei ga. \q1 “Neramonha'g̃a ji mbohete. \q1 A'ereki Abraão'ga ji mbohete. \q1 Isaque'ga ji mbohete. \q1 Jacó'ga ji mbohete,” ei Tupana'ga ahe ve, ei ahe. \m A'ero Moisésva'ea hyhyipavi o'ama. Ahe opojihu hepiaga okyhyjiavo g̃waramo, ei Estêvãova'ea. \p \v 33 —Igwete Tupana'ga ei ahe ve: “Ehekyi epyruhua e'ama avo. A'ereki avova'ea yvya ji apojyka jijive ji pyri okovo g̃waramo,” ei Tupana'ga ahe ve, ei ahe. \v 34 Igwete ga ei ahe ve no: “Ahepia ji Egitopeve'g̃a jigwaraja jireheve'g̃a ndehe. Ahendu ji jijiheve'g̃a pytuhemahivuhua hahya rerekovo g̃waramo,” ei ga, ei ahe. “Kiro ji jyvi g̃a mbopiro'yavo Egitopeve'g̃a hugwi,” ei ga. “Heregwovo kiro a'ero. Torombojivy ti nde Egito pe jitehe nehẽ,” ei Tupana'ga Moisésva'ea pe hako, ei ahe. \s1 Estêvãova'ea omombe'u Moisésva'ea movahĩagwera \p \v 35 Igwete Estêvãova'ea ei g̃a pe no: \p —Ahere'yjava'ea omovahĩ a'ero Moisésva'ea hako. “Nanemongoukaruhui g̃a oreruvihavamo,” ei ahe. “G̃a nde'i nde ve: ‘Juizramo nde rekoi g̃a pe tere'e katu ti g̃andeaporog̃ita pe,’ jave'yma nde ve,” ei ahe Moisésva'ea pe hako, ei ahe. Moisésva'ea jitehe reki Tupana'ga ahe mondoi ahe mongovo aheruvihavamo ahe mbopiro'yharamo Egitopeva'ea hugwi, ei ahe. Tupana'ga omondouka Moisésva'ea pyri yvagipeve'ga – kiroki ga ojipiuka ahe ve i'yva pype ikaja pytera pype. Tupana'ga omondouka ga monhi'ig̃a Moisésva'ea pe. Nahã Tupana'ga Moisésva'ea mondoukari terembopiro'yuka ti eje'yja'g̃a javo, ei ahe. \v 36 Igwete Moisésva'ea gwe'yjava'ea rerohoi gwupi Egito hugwi. Ahe oapoapo ahemonhimomby'ava'ea Egito pe ypiahu pe no Mar Vermelho pe, ei ahe. He'yi kwara rupi quarenta kwara rupi Moisésva'ea ahe monhimomby'ai ongae'ỹi me po rimba'e, ei Estêvãova'ea imombe'gwovo. \p \v 37 —Moisésva'ea jitehe e'i gwe'yjava'ea pe israelitasva'ea pe hako: “Aerẽ po ti Tupana'ga ojipe'ga mongoi onhi'ig̃a mombe'uharamo pe me nehẽ. Nhanerymyminoro po ti ga rekoi nehẽ ji'jave'ga nehẽ,” ei Moisésva'ea hako, ei ahe. \v 38 Moisésva'ea oko nhaneramonhava'ea pyteri pe israelitasva'ea pyteri pe a'ero ahe jogwerekorame ongae'ỹi me hako. Moisésva'ea oko yvagipeve'ga pyri no – kiroki ga onhi'ĩ ahe ve yvytyruhua rehe Sinai rehe, ei ahe. Igwete Tupana'ga imbuhuri onhi'ig̃a ahe ve teremombe'u ti jara'g̃a pe javo. A'ero Tupana'ga imbuhurukari a'ea nhande ve no. Ganhi'ig̃a ko okoji avuirama, ei Estêvãova'ea g̃a pe. \p \v 39 —Emo Moisésva'ea nhi'ig̃a nhaneramonhava'ea nohendupotari reki, ei ahe. “Xakoyme nhande Moisés'ga rehe,” ei nhaneramonhava'ea hako. “Xajivy po nhande Egitopeve'g̃a gwyri pe hamo,” ei ahe ojohupe novĩa, ei ahe. \v 40 Igwete Moisésva'ea mbegwerame ua yvytyruhua hugwi nhaneramonhava'ea hoi javo Arãova'ea pe Moisésva'ea reki'yrava'ea pe: “Eapoapo ti ha'angava nhaneremimboheteharamo togweroho ti g̃a nhande renonde,” ei ahe. “A'ereki akoja'ga – kiroki ga nhande reru Egito hugwi ikwehe – mahã po ga kiro naerũ Moisés'ga? Oho hete po ga nhande hugwi,” ei nhaneramonhava'ea novĩa, ei ahe. \v 41 A'ea rupi nhaneramonhava'ea japoi yuranuhũa ra'yra ra'angavuhua a'ero g̃wemimboheteharamo. A'ero ahe ijukai mbiara ikwava'eg̃a jupe, ei ahe. Aerẽ ahe japoi toryva g̃wembiapoa pe ha'angava pe timbohete ti a'ea javo jupe. \v 42 Nurã Tupana'ga pohiri nhaneramonhava'ea hugwi, ei ahe. “Tombohete tehe ti g̃a jaytata'ia a'ero. A'ereki a'ea g̃a opota hete g̃wemimboheteharamo,” ei Tupana'ga, ei Estêvãova'ea imombe'gwovo g̃a pe. A'ea ko Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'uharava'ea okwatija hako nhaneramonhava'ea mombe'gwovo hako, ei ahe. Tupana'ga nhi'ig̃a ahe omombe'u ikwatijarame. \q1 “He'yi kwara rupi quarenta kwara rupi pe ndekoi ongae'ỹi me. \q1 Ji ve rũi reki pe ijukai mbiara ikwava'eg̃a a'ea rupi,” ei Tupana'ga, ei ahe. \q1 \v 43 “Moloque reki pe peroho hyrua pype. \q2 A'ea ko penemimboheteharamo oko,” ei ga. \q1 “Renfã apoa ra'angava jaytata'ia ra'angava pe peroho pejupi penemimboheteharamo no. \q2 A'ereki a'ea pe peapo timbohete ti a'ea javo,” ei Tupana'ga, ei ahe. \q1 “Nurã ti ji pe mondohetei cidade de Babilônia rehemo nehẽ,” ei Tupana'ga hako. \m Nahã aherembikwatijara omombe'u Tupana'ga nhi'ig̃a, ei ahe. \s1 Estêvãova'ea omombe'u onga Tupana'gapeva'ea \p \v 44 Igwete Estêvãova'ea ei judeus'g̃a mog̃itahara'g̃a pe no: \p —Ongae'ỹi me nhaneramonhava'ea gwereko tenda tapyjamo Tupana'ga pe hako – a'ea pype Tupana'ga ojipiuka ahe ve. A'ereki Tupana'ga e'i jipe Moisésva'ea pe toapo ti g̃a javo, ei ahe. “Tahepiuka ti ji nde ve yvagipeva'ea. A'ea javijitehe ti eapo tenda a'ero,” ei Tupana'ga Moisésva'ea pe hako, ei ahe. \v 45 Nhaneramonhava'ea gwereko tenda a'ero. A'ea ahe ra'yrava'ea heruri Josuéva'ea pavẽi ipojykarame yvya hajiheva'ea hugwi. A'ereki Tupana'ga omondomondo aha hajiheva'ea ahegwyra hugwi ahe monhamonhana nhaneramonhava'ea hugwi, ei ahe. Nurã tenda rekoi avo avuirama hako. U ve ahe pyteri pe Daviva'ea ruvame avo, ei ahe. \v 46 Daviva'ea gweaporog̃itapyryva g̃waramo onhiarõuka Tupana'ga pe. Igwete Daviva'ea ei Tupana'ga pe: “Ta'apo ti onga nde ve. A'ereki nde rehe nhaneremboypya Jacóva'ea ojiko,” ei ahe. \v 47 Daviva'ea ra'yrava'ea ki a'e te oapo onga imohina Tupana'ga pe hako Salomãova'ea, ei Estêvãova'ea imombe'gwovo. \p \v 48 —A'erorame tehe nhanderuvihavuhuhete'ga Tupana'ga nduvi yvyakotyve'g̃a nembiapoa pype, ei ahe. Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'uharava'ea omombe'u a'ea ikwatija hako. Nahã Tupana'ga ei: \q1 \v 49 “Yvagi pe ji rekoi huvihavuhuro jipi,” ei ga. \q1 “Yvya ko oko tehe ji ve a'ero,” ei ga. \q1 “Marãva'ea pe peapo onga ji ve naerũ \q2 topyta ti ga ipype javo?” ei ga. \q1 \v 50 “A'ereki jihi te tuhẽ a'apo pa yvaga yvya no,” ei Tupana'ga nhandepojykaharete'ga hako, ei Estêvãova'ea. \m A'ea Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'uharava'ea omombe'u Tupana'ga nhi'ig̃a ikwatija hako, ei Estêvãova'ea judeus'g̃a mog̃itahara'g̃a pe. \p \v 51 Igwete Estêvãova'ea ei g̃a pe no: \p —Napeangarihu pe tuhẽ naerũ, ei ahe. Ndapeapyakwapupugihu pe henduvame Tupana'ga nhi'ig̃a. Penamonhava'ea rupi ko pe hoi. Ndapehopotari pe Tupana'ga ra'uva rupi jipi, ei ahe. \v 52 Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'uharava'ea rehe nhaporemo penamonhava'ea jigwarai hako, ei ahe. Igwete penhamonhava'ea ahe jukajukai no – kiroki ahe omombe'u nhog̃wenonde pyryheteve'ga rurag̃wama Jesus'ga rurag̃wama, ei ahe. Kiro pe, pepyhyguka Jesus'ga guardas'g̃a pe ga jukavouka ikwehe, ei ahe. \v 53 Pe me Tupana'ga ombuhuruka g̃wemimbo'ea novĩa ga imondorame ojipyrive'g̃a pe togweroho ti g̃a israelitas'g̃a pe javo. Emo reki pe napehendukatui, ei Estêvãova'ea imombe'gwovo judeus'g̃a mog̃itahara'g̃a pe. \s1 Ahe ojuka Estêvãova'ea \p \v 54 Henduvame Estêvãova'ea nhi'ig̃a judeus'g̃a mog̃itahara'g̃a nhimboahivuhui ranuhũ ahe rehe a'ero. \v 55 Emo Tupana'ga ra'uva opojyka hete Estêvãova'ea. A'ero ahe rovavuramo hepiakatuavo yvagi pe. Igwete ahe hepiagi Tupana'ga rendy'jahetea. Ahe hepiagi Jesus'ga ama Tupana'ga koty no. \v 56 Igwete Estêvãova'ea ei: \p —Pehepia, ei ahe. Ji ahepia yvaga rovapytymba'vogipyra, ei ahe. Ahepia ji ga no – kiroki ga Tupana'ga ombuhuruka nhande pyri ikwehe. Pevo ga ami Tupana'ga koty, ei Estêvãova'ea g̃a pe. \p \v 57 Igwete g̃a hapukajahyahivi ojapyakwapyga tihenduvyme ga javo. A'ero g̃a nhambavi ahe rehe. \v 58 G̃a ahe pyhygi ahe rerogwovo ahe momboa cidade hugwi tiapiapi ga javo. Kiroki g̃a e'i oko te'varuhu Estêvão'ga javo – kiro g̃a hekyi opira i'arimova'ea imondovo inog̃a Saulo'ga pyri. A'ero g̃a ahe apiapi tijuka ga javo. \v 59 Oapirame Estêvãova'ea nhi'ig̃i Jesus'ga pe opojykaharete'ga pe. \p —Jesus, emondo jira'uva ejipyri yvagi pe, ei ahe. \p \v 60 Igwete ahe ndurugi g̃wenypy'amo oina onhi'ig̃a mondovo opojykaharete'ga pe. \p —Terembojari ti g̃a ndehe g̃andekote'varuhuva'ea jiapiagwera, ei ahe ga pe. \p O'erẽ ahe manoi upa. \c 8 \p \v 1-2 Igwete Saulo'ga ei: \p —Na g̃a ga jukai tuhẽ, ei ga. \p Kiro Tupana'gareheve'g̃a Estêvãova'ea ra'oa rerohoi ityma. Igwete g̃a jehe'ohetei ahe rehe upa. \s1 Saulova'ea ojigwarai Jesus'gareheva'ea rehe \p A'ea rupi tuhẽ ojipe'g̃a jigwarai hete Jesus'gareheve'g̃a ndehe Jerusalém me. Nurã gareheve'g̃a kwaki'opavi g̃a hugwi ogwovo Judéiapeve'g̃a gwyri pe Samariapeve'g̃a gwyri pe no. Jesus'ga moirũhara'g̃a jate ndohoi upa. \p \v 3 Oro Saulo'ga, ojigwarajuhu hete ga Jesus'gareheve'g̃a ndehe. Igwete ga imbojoapiapi ogwovo g̃anonga pype g̃a pyhyga akwaimbae'g̃a kunhangwera'g̃a no. Igwete ga g̃a nderohyryrygi g̃a nderogwovo g̃a mongiavo cadeia pype jipi. \s1 Filipeva'ea omombe'u Jesus'ga Samaria pe \p \v 4 Okwaki'opavame ogwovo Jesus'gareheve'g̃a hog̃ahoi Jesus'ga mombe'gwovo ojipe'g̃a pe ikwehe. \v 5 Igwete Filipe'ga hoi cidade de Samaria pe. Pevo ga Jesus Cristo'ga mombe'umbe'u ga ko Tupana'ga remimbuhurukara'ga javo g̃a pe. \v 6 Igwete ga japojapoi ahemonhimomby'ava'ea g̃apyteri pe no. Igwete pevove'g̃a henduvi Filipe'ga nhi'ig̃a hepiaga ahemonhimomby'ava'ea. A'ero g̃a nhaporemo g̃a japyakahetei ganhi'ig̃a rehe. \v 7 Anhag̃a ohapukajahi opohia g̃wembipojykahara'g̃a hugwi he'yjuhuve'g̃a hugwi. Filipe'ga omopo'ag̃atu nomyive'g̃a ipyka'nauhũve'g̃a no. \v 8 A'ero Samariapeve'g̃a horyory hete a'ea rupi onhimongyavo. \p \v 9-16 Igwete Filipe'ga Jesus Cristo'ga mombe'umbe'ui g̃a pe. \p —Tupana'ga ombuhuruka ga yvya koty nhande pyri, ei ga. Pejikogame ga rehe po ti Tupana'ga pe mongoi ojiheva'ero nehẽ, ei Filipe'ga g̃a pe. \p Igwete g̃a heroviari ganhi'ig̃a ojikoga Jesus'ga rehe akwaimbae'g̃a kunhangwera'g̃a no. A'ero ga g̃a mobatizai yhya pyvõ Jesus Cristo'gareheva'ero g̃a ndekoro g̃waramo. A'ea rupi Tupana'ga ra'uva nduri ve g̃a pyri g̃a nderekovo. \p Kiro ipajive'ga na jitehe heroviari Filipe'ga nhi'ig̃a no Simão'ga. Igwete ga nhimobatizaukari Filipe'ga pe. Ymya Simão'ga omonhimomby'a Samariapeve'g̃a opajia pyvõ jipopoaka hete ji javo novĩa. A'ea rupi g̃a hopavi Simão'ga nhi'ig̃a rupi a'ero huvihava'g̃a okoteheve'g̃a pavẽi. E'i tehe g̃a ga pe: “Agwa'ga ko ipopoakaheteve'ga Tupanamo,” e'i tehe g̃a ga pe. A'ea rupi g̃a hopavi Simão'ga nhi'ig̃a rupi. Ombokwara'ara'a ga g̃a monhimomby'avo opajiro g̃waramo. Emo kiro hendukaturame Filipe'ga nhi'ig̃a g̃a gwerovia hete ga onhimobatizauka. Simão'ga g̃a javijitehe gwerovia no. Igwete ga nhimobatizaukari Filipe'ga pe. A'ero ga rekoi Filipe'ga pavẽi jipi onhimomby'avo hepiaga Filipe'ga japojaporame ahemonhimomby'ava'ea. \p Aerẽ ojipe'g̃a Samariapeve'g̃a mombe'ui Jerusalém me. \p —Samariapeve'g̃a g̃wendu katu kiro Tupana'ga nhi'ig̃a Jesus'ga mombe'ua, ei g̃a g̃a pe. \p Jesus'ga moirũhara'g̃a ikwahavame kiro g̃a ei Pedro'ga pe a'ero: \p —Heregwovo kiro Samaria pe g̃a ndepiaga a'ero. João'ga ti toho nde rupi no, ei g̃a ga pe. \p —Kwa. Oroho ti a'ero nehẽ, ei Pedro'g̃a g̃a pe. \p A'ero g̃a jogwerohoi Samaria pe Jesus'gareheve'g̃a pyri. G̃a ndepiagame Pedro'g̃a nhi'ig̃i Tupana'ga pe: \p —Embuhu kiro eja'uva g̃a pyri g̃a nderekokatuavo. A'ereki nduri ve, ei g̃a Tupana'ga pe. \p \v 17 Igwete Pedro'ga pokogi g̃a ndehe João'ga pavẽi. Kiro turi Tupana'ga ra'uva g̃a pyri g̃a nderekokatuavo a'ero. \p \v 18 Igwete Simão'ga hepiagi no ipajive'ga. \p —Nahã, ja'gwy, ei ga. Jesus'ga moirũhara'g̃a pokogame g̃a ndehe a'ero Tupana'ga imbuhuri gwa'uva g̃a pyri imongovo, ei ga. \p Igwete ga ei Pedro'ga pe: \p —Koro itambere'ia, ei ga. \v 19 Ji mbopopoaka ti nanongara rehe no, ei ga. Nurã ji pokogame ojipe'g̃a ndehe po ti Tupana'ga imbuhuri gwa'uva g̃a pyri nehẽ, ei ga g̃a pe novĩa. \p \v 20 —Ereho ti nde hahyva'ea ruvihava pype eitambere'ia pavẽi nehẽ, ei Pedro'ga ga pe. A'ereki nde ere'euhu: “Tamondo ti nhiitambere'ia Tupana'ga ra'uva mbuhura kwepyguka,” ereuhu nde, ei ga Simão'ga pe. \v 21 Ore Tupana'ga ra'uva mbuhurukarame ko nde orereheva'ea rũi. A'ereki nde ndepy'a te'varuhu Tupana'ga pe, ei Pedro'ga ga pe. \v 22 Erojijyi ti ejeaporog̃itate'varuhua. Enhi'ĩ ti Tupana'ga pe tomombo ti ga nderekote'varuhua nde hugwi nehẽ, ei ga. \v 23 A'ereki ji anhimombaragwaha nenhimyrouhũhetea rehe. Nandepiro'yi nde ete'varuhua hugwi, ei ga Simão'ga pe. \p \v 24 Igwete ga ei Pedro'g̃a pe: \p —Pehe ti penhi'ĩ Tupana'ga pe ji repyga tanhimondoukaryme ti ga hahyva'ea ruvihava pype penembi'eagwera rupi nehẽ, ei Simão'ga g̃a pe. \p \v 25 Aerẽ Pedro'ga imombe'ui g̃wembikwahava pevove'g̃a pe João'ga pavẽi Jesus'ga nhi'ig̃a imombe'gwovo g̃a pe. A'ero g̃a jivyri imbojoapiapiavo ogwovo cidades pe Samariapeve'g̃a gwyri pe Jesus'ga mombe'gwovo g̃a pe. Aerẽ g̃a vahemi Jerusalém me. \s1 Etiópiapeva'ea \p \v 26 Aerẽ nhandepojykaharete'gapyrive'ga yvagipeve'ga ruri javo Filipe'ga pe: \p —Heregwovo ypiahua koty pehe pe – kiroki pehea oho Jerusalém hugwi ongae'yma rupi ogwovo cidade de Gaza pe, ei Tupana'gapyrive'ga ga pe. \p \v 27-28 A'ero Filipe'ga hoi ogwovo. A'ea ja huvihava'ga hoi pea rupi Etiópiapeve'g̃a gwyripeve'ga. Oporavyky ga Candacehẽa pe jipi – kiroki hẽa g̃anduvihavuhuhẽa Etiópiapeve'g̃a gwyri pe. Gwepia katu ga itambere'ia hẽa pe. Uhu na'ẽ ga Jerusalém me Tupana'ga mboheteavo. Kiro ga hoa'javi pea rupi ojivya ojigwyri pe jitehe Etiópia pe. Igwete ga reni gwyrua pype g̃wenonhandavuhua pype ogwovo. Ohorame ga nhi'ig̃i ikwatijara pe oina – kiroki Isaíasva'ea Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'uharava'ea okwatija inog̃a. \v 29 A'ea ja Filipe'ga hoi pehea rupi ogwovo no. Igwete Tupana'ga ra'uva ei ga pe: \p —Heregwovo garyruhua pyri ekovo jypyvo. \p \v 30-33 A'ero Filipe'ga hojipei ipyri ogwovo. Igwete Etiópiapeve'ga nhi'inhi'ig̃i Isaíasva'ea rembikwatijaragwera pe oina – kiroki Tupana'ga okwatijaruka ahe ve hako. Aherembikwatijara e'i: \q1 “Gweroho g̃a ovelha tijuka javo,” e'i. \q1 “Cordeiro hava mondohogame nonhi'ig̃i upa,” e'i ikwatijara. \q1 “I'javijitehe ko ga no. \q1 Gweroho g̃a ga tijuka ga javo,” e'i. \q1 “Gwerohorame ga nonhi'ig̃i upa,” e'i ikwatijara. \q1 “G̃a ga mbotegweterame ojipe'g̃a ndovavagahivi ga rehe,” e'i. \q1 “Ndahakykwepori ga. \q1 A'ereki g̃a ga juka yvyakotyve'g̃a hugwi,” e'i aherembikwatijara. \m Igwete Etiópiapeve'ga nhi'inhi'ig̃i jupe oina gwyrua pype. Henduvame ganhi'ig̃a Filipe'ga ei ga pe: \p —Erekwaha po nde aheremimombe'ua? ei Filipe'ga onhi'ig̃a mondovo ga pe. \p —Avi ahã novĩa, ei ga. Marã po ji ikwahavi? A'ereki nimombe'uhavi ji ve, ei ga. Ejiupi ji pyri eina, ei ga Filipe'ga pe. \p Igwete Filipe'ga jiupiri oina ga pyri a'ero ga rupi ogwovo. \v 34 Igwete ga ei Filipe'ga pe: \p —Ji mbo'e ti a'ea rehe. Ma'g̃a pe ahe ei ikwatija Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'uharava'ea? ei ga. Ojive ahe ei? Mara'ngu po ojipe'ga pe javo? ei Etiópiapeve'ga ga pe. \p \v 35 —Jesus'ga pe ahe ei gweroho g̃a ga jukavo javo, ei Filipe'ga ga pe. \p Kiro Filipe'ga Jesus'ga mombe'umbe'ui aherembikwatijara mombe'ukatuavo a'ero ga pe. \fig |src="CN01932B.TIF" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Atos 8.31-35" \fig* \p \v 36-38 Ohorame pea rupi kiro g̃a vahemi ypiahu'ia pyri. Igwete Etiópiapeve'ga ei: \p —Agwa reki yhya, ei ga. Nanhimobatizai po ti nde nehẽ? ei ga ga pe. \p Igwete Etiópiapeve'ga imombigukari g̃wenonhandavuhua. A'ero g̃a jogwerojyvi ojogwerogwovo y pe. Igwete Filipe'ga ga mobatizai. \p \v 39 G̃a ẽrame yhya hugwi nhandepojykaharete'ga ra'uva Filipe'ga rerohojipei. Etiópiapeve'ga ndohepiaga'javi ga a'ero. Igwete ga hoi ogwovo pea rupi gworyvamo Etiópiapeve'ga. \v 40 Kiro Filipe'ga ukwahavi cidade de Azoto pe. Aerẽ ga imbojoapiapi ogwovo cidades pe Jesus'ga mombe'gwovo g̃a pe. Aerẽ ga vahemi cidade de Cesaréia pe. \c 9 \s1 Saulova'ea ojiko reki Jesus'ga rehe \p \v 1 A'ea ja ko Saulo'ga nhimbohovajari Jesus'gareheve'g̃a ndehe ta'apiti pa g̃a javo. Igwete ga hoi mbatera kwava'ẽhara'g̃a nduvihavuhu'ga pyri. \v 2 Igwete ga ei ga pe: \p —Ekwatija ti enhi'ig̃a mondovouka judeus'g̃a pe cidade de Damasco pe ji kwahavuka g̃a pe, ei ga. Aroho ti ji nerembikwatijara a'ero hepiuka g̃a pe g̃ajatykahava pype tajipoko ti g̃a nehẽ, ei Saulo'ga ga pe. A'ero po ti ji g̃a ndekari pevo nehẽ – kiroki g̃a oho Jesus'ga nhi'ig̃a rupi. G̃a ndepiagame po ti ji g̃a pyhypyhygukari g̃a nderurahyavouka avo jitehe Jerusalém me nehẽ akwaimbae'g̃a kunhangwera'g̃a no, ei Saulo'ga ga pe. \p —Kwa. Takwatija ti ji nde mombe'gwovo g̃a pe, ei ikwava'ẽhara'g̃a nduvihavuhu'ga ga pe. \p Igwete ga ikwatijari Saulo'ga pe imondovo togweroho ti ga a'ea javo. \p \v 3 Igwete Saulo'g̃a hoi pea rupi okovo. G̃a vahẽg̃werĩrame Damasco pe kotihĩ hendy'javuhuva'ea uhu ga pyri yvaga hugwi. Hendy'javuhuva'ea pyteri pe ga rekoi a'ero. \v 4 A'ea ga mombori yvyvo ga nog̃a. Igwete ga henduvi ganhi'ig̃a. \p —Saulo, Saulo! ei ga ga pe. Maraname nde imbohahyukaruhui ji ve? \p \v 5 —Manamo pe naerũ? ei Saulo'ga ga pe. \p —Ji ko Jesus, ei nhandepojykaharete'ga ga pe. Ji ve nde erembohahyukaruhu. \v 6 Emo ji a'e nde ve kiro: Epo'ã egwovo cidade pe, ei ga Saulo'ga pe. Pevove'ga po ti omombe'u nde ve nderekoag̃wama nehẽ, ei Jesus'ga ga pe. \p \v 7 Saulo'garupive'g̃a nonhi'ig̃i o'ama. A'ereki g̃a g̃wenduvipe ojipe'ga nhi'ig̃a. Emo g̃a ndohepiagi ga. \v 8 Igwete Saulo'ga po'ami. Kiro ga ma'ẽi novĩa, emo ga ndahehai reki. Igwete g̃a ga popyhygi ga rerogwovo Damasco pe. \v 9 Três ga gwehae'yma rerokiri. Ndo'ui ga mbatera. Ndoy'ui ga no. Onhi'inhi'ĩ ga Tupana'ga pe a'ero. \p \v 10 A'ea ja Ananias'ga rekoi Damasco pe. Pevo ga ruvi Jesus'gareheva'ero. Igwete Jesus'ga jipiukari ga pe. \p —Ananias, ei ga ga pe. \p —Gara? ei ga. \p \v 11 —Heregwovo pea rupi kirog̃we – kiroki pehea pe g̃a e'i Direita, ei Jesus'ga ga pe. Peho ti Judas'ga ronga pe Saulo'ga reka – kiroki ga cidade de Tarsopeve'ga. Kiro ga nhi'ig̃i Tupana'ga pe, ei Jesus'ga. \v 12 Orohepiuka ji nde ga pe ko. A'ero ga hepiagi nderurag̃wama ojipyri, ei ga. Igwete nde pokogi ga rehe ga mboheakwakatuavo. Nahã ti eho ga pyri a'ero, ei ga Ananias'ga pe. \p \v 13 Igwete Ananias'ga ei: \p —Po ahe ndohoi Saulo'ga pyri hamo, ei ga. He'yive'g̃a omombe'u gareaporog̃ita ji ve oji'i. Oko te'varuhu ga ndereheve'g̃a pe Jerusalém me heaji'i, ei ga Jesus'ga pe. \v 14 Kiro ikwava'ẽhara'g̃a nduvihava'g̃a ga mbuhuri avo ore pyri topyhy ti ga g̃a javo – kiroki g̃a onhi'inhi'ĩ nde ve jipi. Ore pyhy pota ga a'ero tomongi g̃a cadeia pype javo, ei Ananias'ga Jesus'ga pe. \p \v 15 Emo Jesus'ga e'i ga pe: \p —Eho jate ti akoja'ga pyri. A'ereki ji anhimoirũuka ga pe kiro, ei Jesus'ga ga pe. Ji mombe'u po ti ga judeus'g̃arũive'g̃a pe g̃anduvihava'g̃a pe nehẽ israelitas'g̃a pe nehẽ no, ei ga Ananias'ga pe. \v 16 Jihi ti tahepiuka hahyag̃wama ga pe, ei ga. Nhiarõe'ỹve'g̃a po ti okwahavuka hahyva'ea ga pe ga ji mombe'urame g̃a pe nehẽ. Emo po ti ga onhimomirana jupe nehẽ tamombe'u tuhẽ ti Jesus'ga g̃a pe javo nehẽ, ei Jesus'ga ga pe. \p \v 17 A'ero Ananias'ga hoi ogwovo Judas'ga ronga pe okiavo Saulo'ga pyri. Saulo'ga onhi'inhi'ĩ Tupana'ga pe. Igwete Ananias'ga pokogi ga rehe. Igwete Ananias'ga ei ga pe: \p —Nhiirũ, ei ga Saulo'ga pe. Nhandepojykaharete'ga – gaha ojipiuka nde ve pea rupi nde rurame Jesus'ga – kiro ga ji mbuhurukari nde pyri teremboheakwa katu ti ga javo ji ve, ei ga. Terepojykauka ga jira'uva pe javo ga ji mbuhurukari nde pyri kiro, ei ga Saulo'ga pe. \p \v 18 Kotihĩ indurugi Saulo'ga reakwara hugwi pira pea'java'ea. A'ero ga hepiakatua'javi. Kirẽ Saulo'ga nhimobatizaukari Jesus'gareheva'ero. \v 19 I'urame mbatera ga pytupoakaramo. \s1 Saulova'ea omombe'u Jesus'ga Damasco pe \p Igwete Saulo'ga pytaahi'vi Jesus'gareheve'g̃a pyri Damasco pe. \v 20 Nambegwei ga ogwovo judeus'g̃a jatykahai pe Jesus'ga mombe'gwovo g̃a pe. \p —Jesus Cristo'ga ko Tupana'ga ra'yramo tuhẽ oko, ei ga g̃a pe. \p \v 21 Ganhi'ig̃a renduvame g̃a nhimomby'apavi. Igwete g̃a ei ojohupe: \p —Marã naerũ? Saulo'ga oko te'varuhu hete g̃a pe Jerusalém me heikwehe – kiroki g̃a onhi'ĩ Jesus'ga pe jipi, ei g̃a. Aerẽ ga ruruhui kokoty tapyhy ti g̃a nderogwovo ikwava'ẽhara'g̃a nduvihava'g̃a pyri javo. Agwa'ga ko ga rũi naerũ? ei g̃a ojohupe. \p —Ki ga tuhẽ reki a'ea, ei g̃a. \p Onhimomby'a hete g̃a a'ero Saulo'ga nhi'ig̃a renduva Jesus'ga mombe'urame. \p \v 22 Igwete Saulo'ga ega'ei g̃a pe: \p —A'iti tuhẽ Jesus'ga ko Cristoramo oko Tupana'ga remimbuhurukaramo, ei Saulo'ga g̃a pe. \p Igwaigwavete Saulo'ga heroviarukari g̃a pe Jesus'ga mombe'urame g̃a pe. Henduvame garemimbo'ekatua judeus'g̃a nonhi'ig̃a'javi ga pe a'ero Damascopeve'g̃a. \p \v 23 He'yi Saulo'ga kiri. Aerẽ judeus'g̃a jatykai marã po ti nhande ga jukai javo ojohupe novĩa. \v 24 Igwete g̃a ami jurukwara pyri – perope jupihavuhua oatima cidade – jurukwara pyri g̃a ami arimo ypytunimo tipyhy ti Saulo'ga jukavo javo novĩa. Emo Saulo'ga okwaha g̃anhi'ig̃a. \v 25 Nurã garemimbo'ehara'g̃a ga rerohoi ypytunimo ga rerojiupia jupihavuhua rehe. Igwete g̃a ga mbo'avi pandyruhua pype ga mbojyva mytu'ẽ me ga mondovo ga moka'nhyma g̃a hugwi. \s1 Saulova'ea ojivy Jerusalém me \p \v 26 Aerẽ Saulo'ga jivyri Jerusalém me. A'ero ga hopotari Jesus'gareheve'g̃a pyri g̃a nderekovo. Emo g̃a okyhyji pa ga hugwi. A'ereki g̃a ndogweroviari Saulo'ga jikoga Jesus'ga rehe. \v 27 Nurã Barnabé'ga ga rerohoi Jesus'ga moirũhara'g̃a pyri ovavagahiva ga rehe ga mombe'ukatuavo g̃a pe. Igwete Barnabé'ga ei g̃a pe: \p —Nhandepojykaharete'ga ojipiuka Saulo'ga pe pehea rupi ga horame heikwehe, ei ga g̃a pe. Igwete Jesus'ga nhi'ig̃i ga pe, ei ga. A'ero Saulo'ga jikogi ga rehe ga mombe'gwombe'gwovo ojipe'g̃a pojihuve'yma Damasco pe heikwehe, ei Barnabé'ga ga mombe'gwovo g̃a pe. \p \v 28 A'ero Saulo'ga pytai Jesus'gareheve'g̃a pyri ogwoogwovo g̃a ndupi Jerusalém rupi. Igwete ga nhandepojykaharete'ga mombe'ui Jesus'ga mombe'ui Jerusalémmeve'g̃a pojihuve'yma. \v 29 Igwete Saulo'ga nhi'ig̃ayvari judeus'g̃a pe – kiroki g̃a grego g̃anhi'ig̃a. Ga Jesus'ga mombe'urame g̃a pe g̃a ga jukapotari novĩa. \v 30 Jesus'gareheve'g̃a ikwahavame Saulo'ga rerohoi g̃a hugwi cidade de Cesaréia pe. A'ea hugwi g̃a ga mondoi cidade de Tarso pe. \p \v 31 Kirẽ ojipe'g̃a nombohahyukara'javi Jesus'gareheve'g̃a pe a'ero Judéiapeve'g̃a gwyri pe Galiléiapeve'g̃a gwyri pe no Samariapeve'g̃a gwyri pe no. Igwaigwavete g̃a jikohetei Jesus'ga rehe a'ero imondovo imohina ga rehe. Tupana'ga ra'uva g̃a pokopoko jipi. A'ero igwaigwavete g̃a ojipe'g̃a mbojikogukari Jesus'ga rehe. \s1 Pedrova'ea omombi Enéiasva'ea ka'nauhũa \p \v 32 Aerẽ Pedro'ga imbojoapiapi ogwovo cidades pe. Aerẽ ga vahemi cidade de Lida pe ogwovo Jesus'gareheve'g̃a pyri. \v 33 Pevo ga nomyive'ga repiagi gakupeupava rehe Enéias'ga. Oito kwara gamynhe'yma rehe. \v 34 Igwete Pedro'ga ga repiagi javo ga pe. \p —Enéias, Jesus Cristo'ga omombi kiro neka'nauhũa nde hugwi, ei ga. Epo'ã ti herekokatuavo ekupeupava, ei Pedro'ga ga pe. \p \v 35 Kotihĩ Enéias'ga po'ami a'ero. Igwete g̃a nhaporemo g̃a nduri ga repiaga Lidapeve'g̃a nhumeve'g̃a no. Sarona ei g̃a nhuhũa pe. Ga repiagame g̃a jikopavi Jesus'ga rehe a'ero. \s1 Pedrova'ea ombogwera Tabitava'ea \p \v 36 A'ea rupi Tabitahẽa ruvi cidade de Jope pe. Igwete hẽa tetirũaramo upa. Hẽa ko Jesus'garehevehẽa. Dorcas ko hẽarera Gréciapeve'g̃a nhi'ig̃imo. Gwereko katu katu hẽa ojipe'g̃a jipi. Ombatera hẽa omondomondo imbatere'ỹve'g̃a pe jipi. \v 37 Igwete hẽa tetirũaramo. A'ero hẽa manoi hete upa. Igwete hẽapavẽive'g̃a ipyhei hẽara'oa herojiupia onga jo'ari pe inog̃a. \v 38 Igwete Jesus'gareheve'g̃a mokonha'g̃a mondoukari Pedro'ga pyri. A'ereki g̃a okwaha garuva cidade de Lida pe – a'ea ojopyri u cidade de Jope pavẽi. Igwete g̃a g̃a mondoukari Pedro'ga pyri tuhu ti ga kotihĩ javo. \p \v 39 A'ero Pedro'ga ruri g̃a ndupi. Ga vahemame g̃a ga rerojiupiri onga jo'ari pe. Igwete aherembirekokwera'g̃a Pedro'ga atimani o'ama ojehe'gwovo Tabitahẽa rehe omano ahe ore hugwi javo. Igwete g̃a hepiukari opira ga pe hẽarembiapoagwera i'arimova'ea igwyriva'ea no. A'ea hẽa omboja g̃a pe jipi okorame g̃a pavẽi. \v 40 Igwete Pedro'ga g̃a mo'embavi g̃a mondovo okia hugwi. A'ero ga renypy'andurugi onhi'ig̃a Tupana'ga pe. Igwete ga ami ojirovaga hẽara'oa pe. \p —Tabita, epo'ã, ei ga hẽa pe. \p Kiro hẽa ma'ẽi a'ero. Pedro'ga repiagame hẽa vyri oina. \v 41 Igwete ga hẽa popyhygi hẽa mopo'ama. A'ero ga Jesus'gareheve'g̃a mbuhurukara'javi ojipyri aherembirekokwera'g̃a jara'g̃a no. Igwete ga hẽa repiukari g̃a pe. \p \v 42 Aerẽ g̃a imonhimoanhambavi imombe'gwovo Jopepeve'g̃a pe. Ikwahavame he'yive'g̃a jikogi Jesus'ga rehe a'ero. \v 43 Igwete Pedro'ga pytai Jope pe Simão'ga ronga pe upa. Simão'ga ko mbiara pira apoharamo oko. \c 10 \s1 Cornéliova'ea ombuhuruka Pedrova'ea g̃wonga pe \p \v 1 A'ea rupi Cornélio'ga rekoi cidade de Cesaréia pe. A'ereki ga pevo u soldados'g̃a nduvihavamo. Soldados'g̃a ko romanos'g̃a Itáliapeve'g̃a gwyrahugwive'g̃a onhimongyavo. \v 2 Cornélio'ga ojiko Tupana'ga rehe ga mboheteavo jipi g̃wongapypeve'g̃a pavẽi. He'yi ga omondomondo itambere'ia judeus'g̃a pe imbatere'ỹve'g̃a pe. Onhi'inhi'ĩ ga Tupana'ga pe jipi. \v 3 Kiro ga rekoi onhi'ig̃a Tupana'ga pe. Ka'aru três horas rupi Tupana'gapyrive'ga yvagipeve'ga jipiukari Cornélio'ga pe. Kiro ga ruri javo ga pe. \p —Cornélio, ei ga ga pe. \p \v 4 Ga repiagame Cornélio'ga kyhyjihetei a'ero. \p —Gara? ei ga ga pe. \p —Tupana'ga g̃wendu nenhi'ig̃a ojive, ei Tupana'gapyrive'ga ga pe. Gwepia ga neremimondoa imbatere'ỹve'g̃a pe a'ea ko pyry hete javo. Nurã ga ji mbuhuri nde pyri, ei ga. \v 5 Kiro ji ei nde ve a'ero: Emondo ti ejipyrive'g̃a kiro Jope pe Simão Pedro'ga reruruka. \v 6 Mbiara pira apohara'ga ronga pe ga ruvi Simão'ga ronga pe. Ypiahua koty ko tuvi garonga, ei ga Cornélio'ga pe. \p \v 7 Onhi'imbavirẽ ga pe Tupana'gapyrive'ga hoi ga hugwi. A'ero Cornélio'ga mokonha'g̃a mbuhurukari ojipyri – kiroki g̃a oporavyky ga pe garonga pype. Soldado'ga ga ombuhuruka no – kiroki ga gapyrituhẽve'ga. Soldado'ga ga javijitehe ojiko Tupana'ga rehe no. \v 8 Igwete Cornélio'ga g̃a mbuhurukari ojipyri imombe'gwovo g̃a pe Tupana'gapyrive'ga nhi'ig̃a ojive. Igwete ga g̃a mondoi Jope pe Pedro'ga reruruka. \p \v 9 Ko'emame g̃a vahemi Jope koty. A'ea ja ko Pedro'ga jiupiri onga arimo ipereuhuva'ea arimo. Ahaji katu ga hoi tanhi'ĩ Tupana'ga pe javo. \v 10-11 A'ero ty'ara ga jukai. G̃a imboavujikwerame mbatera ga pe ga hepiagi yvagipeva'ea. A'ereki Tupana'ga gwepiuka ga pe yvaga rovapytymba'vogipyra. Kiro hyruhua ijyvi ga pyri ta'apynhapira'javuhuva'ea. Quatro ko ipyhykava imbojyhava. \fig |src="cn01945B.tif" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Atos 10.10-11" \fig* \v 12 Gwereko paravuhu mbatera ipype onhimongyavo ipyva'ea hyryryva'ea ipepova'ea. \v 13 Igwete Tupana'ga ei ga pe: \p —Pedro. Here ijukavo i'gwovo, ei ga ga pe novĩa. \p \v 14 —Avi ahã, ei Pedro'ga. Ji nda'uangavi tuhẽ mbatete'varuhua, ei ga ga pe. \p \v 15 Igwete Tupana'ga ea'javi ga pe: \p —Jihi a'e pyry jupe. Ite'varuhu terei jupe a'ero, ei ga Pedro'ga pe. \p \v 16 Três vezes ga ea'jaa'javi hepiuka Pedro'ga pe. Aerẽ hyrua jivyra'javi ogwovo yvagi pe jitehe. \p \v 17 Igwete Pedro'ga ei oyvyteri pe: \p —Gara rehe Tupana'ga hepiukaruhui nanongara ji ve naerũ? ei ga. Gara rehe ga ji mbo'e pota a'ea pyvõ? ei ga ikwahave'yma. \p Ga japyakarame a'ea rehe kiro Cornélio'gahugwive'g̃a ami jupihava pyri jurukwari pe. A'ereki pevove'g̃a omombe'u Simão'ga ronga g̃a pe. Kiro g̃a ami jurukwari pe a'ero. \v 18 Igwete g̃a nhi'ig̃a mondoi ipypeve'g̃a pe: \p —Agwa Simão Pedro'ga ruvi? \p —Agwa ko ga ruvi, ei g̃a g̃a pe. \p \v 19 A'ea ja Pedro'ga japyakai hepiagipyra rehe onga arimo oina. Igwete Tupana'ga ra'uva ei ga pe: \p —Uhu kiro trêsve'g̃a nde reka, e'i. \v 20 Here ejyva g̃a pyri a'ero, e'i. Eho tuhẽ ti g̃a ndupi ipojihuve'yma. A'ereki jihi amondouka g̃a nde pyri, e'i Pedro'ga pe. \p \v 21 A'ero Pedro'ga jyvi Cornélio'gahugwive'g̃a pyri javo g̃a pe. \p —Jihi pe ji reka pejikovo, ei ga. Gara rehe pe nduri ji pyri a'ero? ei ga g̃a pe. \p \v 22 —Cornélio'ga ko ore mbuhuruka nde pyri soldados'g̃a nduvihava'ga, ei g̃a ga pe. Oko katu ko ga jipi. Tupana'ga rehe ga jikogi ga mboheteavo, ei g̃a. Judeus'g̃a nhaporemo e'i ga pe: “Pyry hete,” ei g̃a Pedro'ga pe. Tupana'gapyrive'ga yvagipeve'ga uhu ga pyri heaji'i, ei g̃a. Igwete ga ei Cornélio'ga pe: “Emondouka ti g̃a Pedro'ga reruruka ejipyri terehendu ti ganhi'ig̃a,” ei Tupana'gapyrive'ga ga pe heaji'i, ei g̃a. Nurã ore ruri kiro nde pyri javo nde ve, ei g̃a Pedro'ga pe imombe'gwovo. \p \v 23 A'ero Pedro'ga g̃a mbuhuri onga pype g̃a mongiavo ojipyri. \p Ypyhajive Pedro'ga ei g̃a pe: \p —Xaho kiro ga pyri Cesaréia pe a'ero, ei ga g̃a pe. \p Igwete g̃a hoi. Jesus'gareheve'g̃a oho Pedro'g̃a ndupi no Jopepeve'g̃a. \v 24 Ko'emame g̃a vahemi Cesaréia pe. Cornélio'ga ombojatyka pa gwe'yja'g̃a nog̃a g̃ahã no – kiroki g̃a ga pavẽi ojikoty'a. Garonga pe g̃a ndekoi Pedro'g̃a mboha'uva a'ero upa. \v 25 Pedro'ga vahemame Cornélio'ga ga repenhani g̃wenypy'anduruga ga pyri tambohete ga javo novĩa. \v 26 Emo Pedro'ga ga mopo'ã. \p —Tanhimbohetei, ei ga. A'ereki jihi ko yvyakotyva'ea pe javijitehe, ei Pedro'ga ga pe. \p \v 27 Onhi'ig̃ame ga pe Pedro'ga reki garonga pype g̃ajatyka repiaga. \v 28 Igwete Pedro'ga ei g̃a pe: \p —Judeus'g̃arũiva'ero ko pe peko novĩa. Pe atyvi ko ji rekoi judeuramo novĩa, ei ga. Pekwaha reki pe oreramonhava'ea nhi'ig̃a ore ve jipi tapehoi judeus'g̃arũive'g̃a pyri javo. “Tapejihe'ari tuhẽ ti g̃a ndehe,” ei ahe, ei Pedro'ga. Emo Tupana'ga okwahavuka ji ve gweaporog̃ita a'ea rehe oji'i, ei ga g̃a pe. “Ite'varuhu terei jara'g̃a pe,” ei Tupana'ga ji ve oji'i, ei ga. \v 29 Nurã ji ndapojihuvi jijoa pe pyri pendeheve'g̃a erame ji ve oji'i, ei ga. Kiro ji ei pe me a'ero: Gara rehe pe ji mbuhurukari kokoty a'ero? ei Pedro'ga g̃a pe. \p \v 30 Igwete Cornélio'ga ei ga pe: \p —Tamombe'u ti nde ve a'ero, ei ga. Três kiro ji kiri ga jipiukarirẽ ji ve, ei ga. Ka'aru três horas rupi ji nhi'ig̃i Tupana'ga pe avo nhironga pe oji'i. A'ero gapyrive'ga yvagipeve'ga jipiukari ji ve. Hendy'ja hete gapira, ei ga Pedro'ga pe. \v 31 “Cornélio,” ei ga ji ve, ei ga. “Tupana'ga g̃wendu nenhi'ig̃a. Gwepia ga neremimondoagwera imbatere'ỹve'g̃a pe,” ei ga ji ve, ei Cornélio'ga Tupana'gapyrive'ga nhi'ig̃a mombe'gwovo. \v 32 “Emondo ti g̃a Jope pe a'ero Simão Pedro'ga reruruka ejipyri,” ei ga ji ve. “Mbiara pira apohara'ga ronga pe ga ruvi Simão'ga ronga pe. Ypiahua koty ko garonga ruvi,” ei ga, ei Cornélio'ga imombe'gwovo. \v 33 Kotihĩ ji g̃a mondoukari nde pyri a'ero, ei ga Pedro'ga pe. Pyry hete a'ero nde ruri avo. Igwete ore jatykapavi kiro Tupana'ga rovai pyteri pe orokovo. Torohendu pa ti Tupana'ga remimombe'ua nde ve, ei ga Pedro'ga pe. \s1 Pedrova'ea omombe'u Jesus'ga Cornéliova'ea pe \p \v 34 Igwete Pedro'ga ei Cornélio'g̃a pe: \p —Kirog̃we ji ikwahahetei, ei ga. Judeus'g̃a ndehe jate rũi Tupana'ga rekoi. Oko pa ga judeus'g̃arũive'g̃a ndehe no. A'ereki g̃a ojo'ja ga pe. \v 35 G̃agwyri pe nhaporemo Tupana'ga oko g̃a ndehe g̃a jikogame ga rehe okokatuavo, ei Pedro'ga g̃a pe. \p \v 36 —Tupana'ga omondouka onhi'ig̃a israelitas'g̃a pe ikwehe, ei ga. A'ereki Jesus Cristo'ga omanoro g̃waramo Tupana'ga rerekokatuukari nhande ve. A'ereki Jesus'ga nhandepojykaharetero oko, ei Pedro'ga g̃a pe. Pekwaha pe a'ea, ei ga imombe'gwovo Cornélio'g̃a pe. \v 37 João Batistava'ea e'i na'ẽ g̃a pe: “Peko ti Tupana'ga nhi'ig̃a rupi,” ei ahe, ei ga. G̃a ndekorame hupi ahe g̃a mobatizai ikwehe, ei Pedro'ga g̃a pe. Aerẽ g̃a Jesus'ga mombe'ui Galiléiapeve'g̃a gwyri pe na'ẽ. A'ero Judéiapeve'g̃a gwyri pe nhaporemo g̃a ga mombe'umbe'ui, ei ga g̃a pe. Pekwaha pe Jesus'ga mombe'ua jipi. \v 38 Pekwaha pe Jesus'ga reaporog̃ita no Nazarépeve'ga reaporog̃ita, ei ga. A'ereki Tupana'ga opojykauka ga gwa'uva pe ga mbopopoaka ikwehe. Nurã Jesus'ga rekokatukatui ogwovo g̃apyteri pe, ei ga. Diabo'ga g̃a pojykarame Jesus'ga ga pe'ai g̃a hugwi. A'ereki Tupana'ga Jesus'ga poko ga rerekovo, ei Pedro'ga g̃a pe. \p \v 39 —Orohepia pa ore Jesus'ga reaporog̃ita Jerusalém me Israelpeve'g̃a gwyri pe nhaporemo. Igwete ore imombe'ui orerembiepiagagwera no, ei ga. Ojuka reki g̃a Jesus'ga kutuga ga mo'ama yva rehe. \v 40 Emo mokõi g̃a kirirẽ Tupana'ga ga mbogwera ga repiuka orerovaki, ei ga. \v 41 Jara'g̃a pe – kiroki g̃a ndojikogi ga rehe – g̃a pe ga ndohepiukari ga, ei ga. Ore ve jate ga gwepiuka. A'ereki Tupana'ga ore mo'ẽ jipe tomombe'u ti g̃a Jesus'ga javo. Igwete ore i'ui mbatera ga pavẽi ga kweravirẽ, ei ga Cornélio'g̃a pe imombe'gwovo. \p \v 42 —Jesus'ga e'i ore ve ikwehe: “Jihi po ti a'e g̃andeaporog̃ita pe mbapava koty nehẽ omanove'g̃a okojive'g̃a no,” ei ga. “A'ereki Tupana'ga e'i ji ve a'ea rehe hako,” ei Jesus'ga, ei ga. “Ji mombe'umbe'u ti ojipe'g̃a pe a'ero nehẽ,” ei ga ore ve ikwehe, ei Pedro'ga g̃a pe. \p \v 43 —Jesus'ga jitehe Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'uharava'ea nhaporemo omombe'u nhog̃wenonde ga kwatija po raka'e, ei Pedro'ga. Igwete ahe ei: “G̃a jikogame ga rehe po ti Tupana'ga imombori g̃andekote'varuhua g̃a hugwi nehẽ ga manoro g̃waramo g̃a ndepyga nehẽ,” ei ahe Jesus'ga mombe'gwovo po raka'e, ei ga Cornélio'g̃a pe imombe'gwovo. \s1 Tupana'ga ra'uva uhu Cornéliova'ea pyri \p \v 44 Pedro'ga nhi'ig̃ame g̃a pe Tupana'ga ra'uva ruri g̃a pyri nhaporemo g̃a pojykavo – kiroki g̃a g̃wendu Jesus'ga mombe'ua. \v 45-46 Kiro g̃anhi'ig̃a aherembikwahave'ỹva'ea a'ero. Igwete g̃a Tupana'ga mbohetehetei upa. Henduvame g̃anhi'ig̃a judeus'g̃a nhimomby'ai a'ero – kiroki g̃a uhu Pedro'ga rupi Jesus'gareheve'g̃a. \p —Iii! Judeus'g̃arũive'g̃a pyri vehevi Tupana'ga omondo gwa'uva g̃a pojykavouka no! ei g̃a ojohupe. \p Igwete Pedro'ga ei g̃a pe: \p \v 47 —Nhande pyri na'ẽ ko Tupana'ga ra'uva uhu ikwehe. Kiro gara'uva ruri g̃a pyri na jitehe no, ei Pedro'ga. Timobatiza ti g̃a yhya pyvõ a'ero, ei ga ga pe. \p \v 48 A'ero Pedro'ga g̃a mobatizaukari g̃a ndekoro g̃waramo Jesus Cristo'gareheva'ero. Igwete g̃a ei Pedro'g̃a pe: \p —Pepytaahi'vi ti ore pyri. \p A'ero g̃a pytai g̃a pyri upa. \c 11 \s1 Pedrova'ea omombe'u pa Jerusalémmeva'ea pe \p \v 1 Aerẽ ojipe'g̃a g̃a mombe'ui javo Judéiapeve'g̃a gwyri pe. \p —Judeus'g̃arũive'g̃a g̃wendu katu kiro Tupana'ga nhi'ig̃a no, ei g̃a g̃a mombe'gwovo. \p Jesus'ga moirũhara'g̃a pe g̃a imombe'ui jara'g̃a pe no Jesus'gareheve'g̃a pe. \v 2 Aerẽ Pedro'ga jivyri ua Jerusalém me. A'ero judeus'g̃a nhi'ig̃ayvari ga pe Jesus'gareheve'g̃a. \p \v 3 —Maranuhũ nde houhui judeus'g̃arũive'g̃a pyri i'gwovo g̃a pavẽi? ei g̃a ga pe. Judeus'g̃a ndojihe'ari te g̃a ndehe, ei g̃a Pedro'ga pe. \p \v 4 Igwete Pedro'ga ei g̃a pe. \p —Tamombe'u pa ti kiro pe me. \v 5 Jihi ko ako na'ẽ Jope pe nhinhi'ig̃a Tupana'ga pe ikwehe, ei ga. A'ero ji hepiagi yvagipeva'ea. A'ereki Tupana'ga gwepiuka ji ve hyrua tapy'ynhapira'javuhuva'ea, ei ga g̃a pe. Yvaga hugwi ijyvi ua. Quatro ko ipyhykava imbojyhava. Igwete ijyvi ua opiga ji ypyvo, ei ga. \v 6 Hepiakaturame ji hepiagi ipype ipyva'ea onharõva'ea hyryryva'ea. Ipepova'ea ji ahepia no, ei ga. \v 7 Igwete ji henduvi Tupana'ga nhi'ig̃a jijive. “Pedro,” ei ga. “Here ijukavo i'gwovo,” ei ga ji ve, ei ga. \v 8 “Avi ahã,” a'e ji. “Mbatete'varuhua ndokiangavi jijuru pe,” a'e ji ga pe. \v 9 Emo ga ea'javi ji ve yvaga hugwi: “Jihi a'e pyry jupe. Ite'varuhu terei jupe a'ero,” ei ga ji ve, ei Pedro'ga. \v 10 Três vezes ga ea'jaa'javi hepiuka ji ve. Kirẽ hyrua jivyra'javi ogwovo yvagi pe jitehe ikwehe, ei ga imombe'gwovo g̃a pe. \p \v 11 —Nanime trêsve'g̃a nduri ji pyri onga pe – perope aju. Cornélio'ga ombuhuruka g̃a ji pyri Cesaréia hugwi ikwehe, ei ga. \v 12 Igwete Tupana'ga ra'uva ei ji ve: “Eho tuhẽ ti g̃a ndupi ipojihuve'yma,” e'i ji ve, ei ga. Agwa'g̃a ji aroho ji rupi a'ero Jope hugwi ikwehe. Seis ko g̃a Jesus'gareheve'g̃a, ei Pedro'ga g̃a pe. Aerẽ ore vahemi Cornélio'ga ronga pe a'ero. \v 13 Igwete ga imombe'ui ore ve: “Tupana'gapyrive'ga uhu ji pyri o'ama nhironga pe oji'i,” ei Cornélio'ga, ei ga. “Igwete ga ei ji ve: ‘Emondouka ti g̃a Jope pe Simão Pedro'ga reruruka ejipyri,’ ei Tupana'gapyrive'ga ji ve,” ei ga. \v 14 “‘Garemimombe'ua rendukaturo g̃waramo po ti pe hoi yvagi pe a'ero nehẽ nerongapeve'g̃a pavẽi nehẽ no,’ ei Tupana'gapyrive'ga ji ve,” ei Cornélio'ga. \p Pedro'ga omombe'u pa Cornélio'ga nhi'ig̃agwera ojive. Igwete Pedro'ga ei g̃a pe no: \p \v 15 —A'erog̃we ji Jesus'ga mombe'ui g̃a pe. A'ero Tupana'ga ra'uva ruripei g̃a pyri g̃a pojykavo, ei Pedro'ga. Pehepia ko gara'uva ruri nhande pyri ikwehe. Akoja javijitehe kiro turi g̃a pyri nohõ, ei ga g̃a pe. \v 16 A'ea rupi ji ikwahava'javi reki Jesus'ga nhi'ig̃agwera, ei Pedro'ga. A'ereki ga e'i ikwehe: “João Batista'ga oko g̃a pavẽi g̃a mobatizavo yhya pyvõ. Emo po ti Tupana'ga oko pe pavẽi nehẽ imondovouka gwa'uva pe pyri pe pojykauka nehẽ,” ei Jesus'ga ikwehe, ei ga. \v 17 Tupana'ga ombuhuruka gwa'uva nhande ve nhande jikogame nhandepojykaharete'ga rehe Jesus Cristo'ga rehe. A'ea jitehe ga omondo kiro judeus'g̃arũive'g̃a pe nohõ, ei ga. Tupana'ga imondopotarame g̃a pe ji namovahĩ ga a'ero, ei Pedro'ga g̃a pe. \p \v 18 Henduvame Pedro'ga nhi'ig̃a g̃a ndogwayvara'javi ga a'ero. Igwete g̃a Tupana'ga mbohetei pyry hete ga javo. \p —Judeus'g̃arũive'g̃a vehevi Tupana'ga ombopohiruka g̃andekote'varuhua hugwi g̃a mboheaporog̃itapyahuavo, ei g̃a ogwovo. \s1 Antioquiapeva'ea ojiko Jesus'ga rehe \p \v 19 Estêvãova'ea jukarame judeus'g̃a ojigwarajuhu Jesus'gareheve'g̃a ndehe. Nurã Jesus'gareheve'g̃a kwaki'oki'oi a'ero g̃a hugwi ogwovo. Jara'g̃a oho Feníciapeve'g̃a gwyri pe. Jara'g̃a oho ypa'ouhũ me Chipre pe okovo. Jara'g̃a oho cidade de Antioquia pe. A'ero g̃a Jesus'ga mombe'umbe'ui g̃a pe. Judeus'g̃a pe jate reki g̃a Jesus'ga mombe'ui. \v 20 Emo jara'g̃a Chiprepeve'g̃a cidade de Cirenepeve'g̃a pavẽi ohorame Antioquia pe Jesus'ga mombe'umbe'ui judeus'g̃arũive'g̃a pe. \v 21 Tupana'ga g̃a moirũ g̃a nderekovo. A'ero Antioquiapeve'g̃a hendukatui g̃anhi'ig̃a. Igwete he'yjuhuve'g̃a jikogi opojykaharete'ga rehe Jesus'ga rehe onhimongyavo. \p \v 22 Aerẽ ojipe'g̃a hoi Jerusalém me g̃a mombe'gwovo Jesus'gareheve'g̃a pe. \p —Antioquiapeve'g̃a ojiko Jesus'ga rehe kiro, ei g̃a g̃a pe. \p Henduvame g̃a Barnabé'ga mondoi g̃a pyri a'ero Antioquia pe. \v 23 Igwete ga hoi g̃a ndepiaga. \p —Tupana'ga omombyry tuhẽ pe me, ei ga g̃a pe. \p Igwete Barnabé'ga roryvamo a'ea rehe. Igwete ga g̃a mbojikohetei Jesus'ga rehe. \p —Pejikopave'ymi Jesus'ga rehe penhimimbotarimo, ei ga g̃a pe. \p \v 24 A'ereki Barnabé'ga ko pyry hete. Tupana'ga ra'uva ga pojyka hete ga rerekokatuavo. Ojiko hete ga Jesus'ga rehe. Igwete ga g̃a mbojikojikogi ga rehe no. He'yjuhuve'g̃a kiro ojiko nhandepojykaharete'ga rehe onhimongyavo. \p \v 25 Aerẽ Barnabé'ga hoi cidade de Tarso pe Saulo'ga reka. \v 26 Ga repiagame ga ga reruri Antioquia pe. Ojipeji kwara g̃a nduvame pevo. A'evo jitehe g̃a Jesus'gareheve'g̃a nderojatykatykai jipi he'yjuhuve'g̃a mbo'eavo. Antioquia pe na'ẽ g̃a ono Cristo'gareheve'g̃a g̃a ndehe – kiroki g̃a ojiko Jesus'ga rehe. \p \v 27 A'ea rupi g̃a pyri Ágabo'g̃a nduri Jerusalém hugwi – kiroki g̃a omombe'u Tupana'ga nhi'ig̃a aerẽjiva'ea no. Igwete g̃a nduri Jesus'gareheve'g̃a pyteri pe. \v 28 Igwete Ágabo'ga ami javo g̃a pe. A'ereki Tupana'ga ra'uva ga mbo'e. A'ero ga ami javo Antioquiapeve'g̃a pe g̃a momoranduva. \p —Aerẽ po ti ipapavi nhaneremityma nhandegwyripeva'ea nhaporemo nehẽ, ei ga. \p A'ea Ágabo'ga imombe'ui g̃a pe. Aerẽ na tuhẽ ihoi ganhi'ig̃a rupi ikwehe. Opa pa mbatera Cláudio'ga rekorame nhanderuvihavuhuro ikwehe. \p \v 29-30 Nahã Ágabo'ga imombe'unhog̃wenondei Jesus'gareheve'g̃a pe. A'ero g̃a ei ojohupe: \p —Timondo ti itambere'ia nhaneirũ'g̃a pokoga Judéia pe a'ero, ei g̃a. \p A'ero g̃a imondomondoi. Kiroki g̃a he'yi gwereko – he'yi g̃a omondo. Kiroki g̃a mokonhete gwereko – mokonhete'i g̃a omondo. Igwete g̃a imondoi Barnabé'g̃a pe togweroho ti g̃a Judéiapeve'g̃a gwyripeve'g̃a pe javo. Aerẽ Barnabé'g̃a herohoi Judéia pe Saulo'ga pavẽi imondovo Jesus'gareheve'g̃a ndepiakatuhara'g̃a pe. \c 12 \s1 Koji'i ahe ojigwarai Jesus'gareheva'ea rehe \p \v 1 A'ea rupi ko Herodesva'ea rekoi judeus'g̃a gwyri pe huvihavuhuro. Igwete ahe jigwarai Jesus'gareheve'g̃a pyteripeve'g̃a ndehe. \v 2 Igwete Tiagova'ea – kiroki João'ga reki'yrava'ea – Herodesva'ea ahe akamomborukari itakyhea'javuhuva'ea pyvõ. \v 3-4 Ikwahavame judeus'g̃a mbohoryvukara ahejuka rehe, Herodesva'ea Pedro'ga pyhygukari no. Igwete ahe Pedro'ga mondoukari ga mongiavouka cadeia pype. Ahe ga mondoukari soldados'g̃a po pe dezesseisve'g̃a pe tohemyme ti ga javo. Quatrove'g̃a gwepia na'ẽ ga. Kirẽ ojipe'g̃a quatrove'g̃a py'rovo. Quatro vezes g̃a jopy'rupy'rui ga repiaga ara rupi ypytunimo no. Nahã Herodesva'ea ga mondoukari soldados'g̃a po pe tapemohemukari ti Pedro'ga javo. A'ea rupi judeus'g̃a japoi toryva pão ndovuriva'ea i'gwovo. Igwete Herodesva'ea ei oyvyteri pe: “Na judeus'g̃a i'upavi na'ẽ Páscoa rupiara,” ei ahe. “Aerẽ po ti ji Pedro'ga mbuhurukari imbojambojaruka garekote'varuhua ga rehe g̃andovaki hete nehẽ. A'ero po ti ji ga jukaukari nehẽ,” ei Herodesva'ea oyvyteri pe novĩa. \v 5 Igwete ahe Pedro'ga mombytai cadeia pype. Emo Jesus'gareheve'g̃a onhi'inhi'ĩ hete Tupana'ga pe emohemuka ti Pedro'ga cadeia hugwi javo. \s1 Pedrova'ea ohẽ cadeia hugwi \p \v 6 Aerẽ Herodesva'ea ei oyvyteri pe: “Ko'emame po ti ji Pedro'ga mbuhurukari g̃andovaki nehẽ,” ei ahe novĩa. Ypytunimo Pedro'ga kiri soldados'g̃a pyteri pe mokonha'g̃a pyteri pe. Soldados'g̃a opokwa memei ga ojihe itanhuramuhũa pyvõ ga rerekovo. Ojipe'g̃a opojyka hovapytymbava o'ama hepiaga. Igwete Pedro'ga kiri upa. \v 7 Kotihĩ Tupana'gapyrive'ga ukwahavamo o'ama Pedro'ga pyri yvagipeve'ga. Hendy'ja hete cadeia pype a'ero. Igwete ga pokogi Pedro'ga jati'yva rehe toma'ẽ ga javo. \p —Haite! Here evya, ei ga javo Pedro'ga pe. \p A'ero itanhuramuhũa ihiri Pedro'ga poa hugwi. \v 8 Igwete Tupana'gapyrive'ga ei ga pe: \p —Embogwa eku'ayvira. Emongi epyruhua nohõ, ei ga javo ga pe. \p Igwete Pedro'ga imongi a'ero. \p —I'arimova'ea emongi ejoa ji reviri, ei ga ga pe. \p \v 9 Igwete Pedro'ga hoi ga reviri ogwovo. Ndogweroviari reki ga Tupana'gapyrive'ga rembirohoa novĩa. “Jikiri pe ji ga repiagi,” ei ga novĩa. \v 10 Kiro g̃a kwavi soldados'g̃a pyvõ. Kiro g̃a kwavi jara'g̃a pyvõ no. Igwete g̃a vahemi jupihai pe jurukwara pyri. A'ea rupi ko ahe oho cidade pe. Hovapytymbava ko ferrova'ea. Kiro g̃a vahemi ipyri. Igwete a'ea nhovapytymba'vogi g̃a pe. Igwete g̃a ẽi cadeia hugwi a'ero ogwovo cidade rapea rupi onga pyvõ okwava. Kotihĩ Tupana'gapyrive'ga hoi ga hugwi ga reja. \p \v 11 Kiro Pedro'ga ikwahavi a'ero. “A'iti tuhẽ reki!” ei ga. “Tupana'gapyrive'ga ji rerohoi tuhẽ cadeia hugwi. Jipojykaharete'ga ombuhuruka ga ji pyri,” ei ga. “A'ero ga ji mbopiro'yukari Herodes'ga popoakara hugwi judeus'g̃a ndeaporog̃itate'varuhua hugwi no,” ei Pedro'ga oyvyteri pe. \p \v 12 Ojapyakarẽ a'ea rehe kiro ga hoi Mariahẽa ronga pe João Marcos'ga yhẽa ronga pe. Igwete ga vahemi onga jupihai pe. A'ea ja Jesus'gareheve'g̃a jatykapavi onga pe onhimongyavo onhi'inhi'ig̃a Tupana'ga pe. \p —Emohemuka ti Pedro'ga cadeia hugwi, e'ie'i g̃a ga pe. \p A'ereki g̃a ndokwahavi ve Pedro'ga hemagwera jugwi. \v 13 Igwete Pedro'ga vahemi onga jupihai pe okwaokwa hovapytymbava rehe o'ama. A'ero kujahẽa ruri henduva Rodehẽa. \p —Ma'g̃a pero okwa? ei hẽa javo ga pe. \p \v 14 Pedro'ga nhi'ig̃ame hẽa nhimombaragwahavi hehe. A'ero hẽa nhani tamombe'u javo jara'g̃a pe. Emo hẽa omoka'nhy reki hovapytymba'voga ga pe gworygworyva g̃waramo ga rura rehe. Igwete hẽa nhani javo. \p —Pero Pedro'ga ami hovapytymbava pyri, ei hẽa g̃a pe. \p \v 15 Ndogweroviarihu g̃a hẽanhi'ig̃a. \p —Ere'eteheuhu nde, ei g̃a hẽa pe. \p —Avi ahã, ei hẽa. Ki ga jitehe pero o'ã, e'ie'i hẽa g̃a pe novĩa. \p —Gara'uva po, ei g̃a a'ero. \p \v 16 Pedro'ga o'amete jiji hovapytymbava rehe okwaokwa. A'ero g̃a hoi hovapytymba'voga ga pe. Ga repiagame g̃a nhimomby'apavi a'ero upa. \v 17 Igwete ga reki onga pype g̃a pyri. A'ero ga nhipova'eg̃i tapenhi'ig̃i ti ji renduva javo. Igwete ga imombe'ui g̃a pe Tupana'ga remimohemukara cadeia hugwi. \p —Peho ti imombe'gwovo nhimohemagwera Tiago'ga pe jara'g̃a pe no nhaneirũ'g̃a pe, ei ga g̃a pe. \p Igwete Pedro'ga hoi g̃a hugwi a'ero ogwovo. \p \v 18 Ko'eg̃aturame soldados'g̃a ndekotehei Pedro'ga repiage'yma cadeia pype. \p —Mahã Pedro'ga naerũ? e'ie'i g̃a ojohupe novĩa. \p \v 19 Igwete Herodesva'ea ga rekarukari cadeia pype novĩa. Emo g̃a ndohepiagi ga. A'ero Herodesva'ea soldados'g̃a mbuhurukari g̃a monhi'ig̃a ma rupi te ga hoi naerũ javo g̃a pe. Emo g̃a ndokwahavi reki Pedro'ga hoagwera jugwi. Nurã Herodesva'ea soldados'g̃a jukaukari a'ero. \p Aerẽ Herodesva'ea hoi judeus'g̃a gwyra hugwi Judéia hugwi. Cidade de Cesaréia pe ahe hoi opytavo. \s1 Herodesva'ea manoagwera \p \v 20 Herodesva'ea omondomondouka mbatera ogwyra hugwi cidadespeve'g̃a pe jipi Tiropeve'g̃a pe Sidommeve'g̃a pe no. Aerẽ ahe nhimboahiahivi reki g̃a pe. Nurã g̃a ei ojohupe: \p —Timonhyrõ ti Herodes'ga kiro. Nhande ga monhyrõe'ymame po ti ga nombuhurukara'javi mbatera nhande ve nehẽ, ei g̃a ojohupe. \p Nurã g̃a jogwerohoi na'ẽ Herodesva'ea moirũhara'ga pyri Blasto'ga pyri onhi'ig̃atuavo ga pe tovavagahi ti ga nhande rehe javo. Aerẽ g̃a jogwerohoi Herodesva'ea pyri. \p —Xajogwereko katu ti, ei g̃a Herodesva'ea pe. \p \v 21 Igwete ahe ei: \p —Ojipe'ia rupi po ti ji nhi'ig̃i pe me nehẽ, ei ahe g̃a pe. \p —Kwa, ei g̃a ogwovo. \p A'ea rupi katu Herodesva'ea jigwagi opikatua mongiavo g̃anduvihavuhuro. Igwete ahe hoi g̃apyteri pe ojiupia oina g̃wendava rehe. A'ero ahe nhi'inhi'ig̃i g̃a pe. \v 22 Henduvame ahenhi'ig̃a g̃a javo. \p —Herodes'ga ko yvagipeve'ga. Yvyakotyve'ga rũi ko koro, e'i tehe g̃a ahe ve. \p \v 23 Herodesva'ea nomombigi reki g̃anhi'ĩtehea ojihe. Nomboheteukari ahe g̃a pe Tupanete'ga. Nurã nanime Tupana'gapyrive'ga ruri ahe pyri yvaga hugwi ahe moheõ'aruka. A'ero hevo'ia ihu'uu'upavi aherevega. Kirẽ ahe manoi upa. \p \v 24 Igwaigwavete Jesus'gareheve'g̃a imombe'ui Tupana'ga nhi'ig̃a imonhimoanhana. Igwaigwavete ojipe'g̃a hendukatui a'ero onhimongyavo. \p \v 25 Barnabé'ga gweroho itambere'ia Jesus'gareheve'g̃a ndepiakatuhara'g̃a pe Jerusalém me Saulo'ga pavẽi. Imondopavirẽ Barnabé'g̃a jivyri Antioquia pe a'ero. Gweru g̃a João Marcos'ga ojupi. \c 13 \s1 Ahe omo'ẽ Barnabéva'ea Saulova'ea no \p \v 1 Kiro Antioquia pe oko Jesus'gareheve'g̃a pyteri pe g̃ambo'ehara'g̃a Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'uhara'g̃a no. G̃a ko Barnabé'ga; Simão'ga – kiroki ga ipiryvytunuhũve'ga; Lúcio'ga – kiroki ga Cirenepeve'ga; Saulo'ga; Manaém'ga – ga ko onhimomboaka governadorag̃wama'ga pavẽi Herodes'ga pavẽi. \v 2 Igwete g̃a Tupana'ga mbohetehetei. Xanhi'ĩ Tupana'ga pe javo g̃a ndo'ui mbatera ojogwerekovo. A'ea rupi ko Tupana'ga ra'uva ei g̃a pe: \p —Pemo'ẽ kirog̃we Barnabé'ga Saulo'ga no toporavyky ti g̃a ji ve Jesus'ga mombe'gwovo, e'i g̃a pe. A'ereki ji a'e nhig̃wenonde g̃ahã po ti oporavyky ji ve javo, e'i g̃a pe. \p \v 3 A'ero g̃a nhi'ig̃i Tupana'ga pe i'ue'yma. Kirẽ g̃a pokogi Barnabé'g̃a ndehe pejogweroho ti Jesus'ga mombe'gwovo a'ero javo. A'ero g̃a g̃a mondoukari ojihugwi. \s1 Barnabéva'ea oho Chipre pe Saulova'ea pavẽi \p \v 4-5 A'ero g̃a jogwerohoi Barnabé'ga Saulo'ga pavẽi. A'ereki Tupana'ga ra'uva omondouka g̃a. João Marcos'ga oho g̃a ndupi no g̃amoirũharamo. Igwete g̃a hoi cidade de Selêucia pe. Pevo g̃a avi itayharuhua pype ogwovo ypa'ouhũ me Chipre pe. Pevo g̃a jari upa cidade de Salamina pe. Igwete g̃a hog̃ahoi judeus'g̃a jatykahai pe imombe'gwovo Tupana'ga nhi'ig̃a pevove'g̃a pe. \v 6-8 Aerẽ g̃a hoi ypa'ouhũa rupi ogwovo cidade de Pafos pe. Pevo g̃a judeu'ga repiagi Barjesus'ga. Ojipe'g̃a nhi'ig̃imo garera Elimas. Ipaji ko ga huvihava'gareheva'ero. \p —Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'uharamo ko ji rekoi, ei Elimas'ga g̃a pe jipi o'mbero. \p Igwete Barnabé'g̃a ga repiagi pevo. Igwete Elimas'ga ruvihava'ga Barnabé'g̃a mbuhurukari ojipyri Sérgio Paulo'ga – kiroki ga pevove'g̃a governador'ga. Okwaha hete ga mbatera Sérgio Paulo'ga. Tahendu ti Tupana'ga nhi'ig̃a javo ga Barnabé'g̃a mbuhurukari ojipyri. Emo Barnabé'g̃a horame ga pyri Elimas'ga g̃a movahĩ tonhi'ig̃yme g̃a ga pe javo. “Tojikogyme ti jiruvihava'ga Jesus'ga rehe,” ei Elimas'ga ipajive'ga. \v 9 Igwete Saulo'ga – ojipea ko garera Paulo – Tupana'ga ra'uva ga pojyka hete. A'ero ga Elimas'ga repiahetei javo ga pe. \p \v 10 —Netiruahũ hete nde Diabo'ga ja! ei ga ga pe. Pyryheteva'ea nde eremovahiuhũ. Nde eremoandyandyi paravuhu ekovo, ei ga ga pe. Nane'ymi nde Tupana'ga nhi'ig̃aatyviva'ea mombe'ui! ei Paulo'ga ga pe. \v 11 Nurã po ti Tupana'ga nde movahiuhũi kiro nehẽ. Nanderehaahi'vi ti nde kiro hepiage'yma kwara nehẽ, ei ga Elimas'ga pe. \p Kotihĩ turi ypytunahiva Elimas'ga pe ga mbohehae'yma. Igwete ga rekoreko'ihui ogwovo. \p —Pejijo ji popyhyga ji rerogwovo, e'ie'i ga g̃a pe. \p \v 12 Hepiagirẽ Elimas'ga rehae'yma Sérgio Paulo'ga jikogi Jesus'ga rehe. A'ereki ga onhimomby'a nhandepojykaharete'ga mombe'ua rehe. \s1 Paulova'ea oho Antioquia pe \p \v 13 Aerẽ Paulo'g̃a avi itayharuhua pype ogwovo Pafos hugwi. A'ero g̃a hoi Panfíliapeve'g̃a gwyri pe ogwovo cidade de Perge pe. A'ea rupi João Marcos'ga hoi g̃a hugwi ojivya Jerusalém me. \v 14 Aerẽ Paulo'g̃a hoi Perge hugwi pea rupi ogwovo. Aerẽ g̃a vahemi cidade de Antioquia pe Pisídiapeve'g̃a gwyra yvyri pe. Judeus'g̃a poravykye'yma rupi sábado rupi g̃a hoi g̃ajatykahai pe. A'ero g̃a apygi upa. \v 15 Igwete pevove'ga nhi'ig̃i aherembikwatijaragwera pe Moisésva'ea remimbo'eagwera pe. Kirẽ ga nhi'ig̃i ojipea pe aherembikwatijara pe. A'ea Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'uharava'ea okwatija hako. Aerẽ huvihava'g̃a g̃ajatykahava pype g̃a imondoukari onhi'ig̃a Paulo'g̃a pe. \p —Pe ko orere'yjamo peko israelitasramo, ei g̃a g̃a pe. Pe'epotarame avove'g̃a pe g̃a mog̃itavo pe'ji ti g̃a pe a'ero, ei g̃a Paulo'g̃a pe. \p \v 16 A'ero Paulo'ga po'ami onhipova'eg̃a tapenhi'ig̃i ti javo. Igwete ga ei: \p —Israelitasramo pehendu nhinhi'ig̃a pejijupa, ei ga. Pehendu ti judeus'g̃arũiva'ero no. A'ereki pe pejiko Tupana'ga rehe no. Pehendu katu ti, ei Paulo'ga g̃a pe. \v 17-20 Tamombe'u ti Tupana'ga pe me. Gaha rehe nhaneramonhava'ea ojiko hako. Tupana'ga omo'emo'ẽ ojive nhaneramonhava'ea hako. Aerẽ he'yjuhu hete quatrocentos e cinquenta Tupana'ga kwara mbo'ambo'ari, ei ga. A'ea rupi ga imombyrymbyryvi ahe ve ahe ruvame hajiheva'ea gwyri pe Egitopeva'ea gwyri pe po rimba'e. Igwete ga ahe rerurukari pea hugwi opopoakarimo, ei ga g̃a pe. He'yi kwara rupi quarenta kwara rupi Tupana'ga nhimomiranami aherekote'varuhua pe ahe ruvame ongae'ỹi me, ei ga. Igwete ga seteva'ea apitipitiukari aheruvihavava'ea ahereheva'ea reheve Canaãmeva'ea gwyri pe. Ahe moka'nhymbavirẽ ga ima'ema'ẽi ahegwyruera imondomondovo nhaneramonhava'ea pe hako, ei Paulo'ga g̃a pe. \p —Aerẽ Tupana'ga juizva'ea mongoi aheruvihavamo nhaneramonhava'ea pe ahe mbojopy'rupy'ruavo hako, ei Paulo'ga. Aerẽ ahe py'rovo Samuelva'ea ahe repiakatui Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'uharava'ea, ei ga. \v 21 Aerẽ nhaneramonhava'ea ruri javo Samuelva'ea pe: “Huvihavuhu'ga ore oropota ag̃wamo toremondomondo ti ga nde py'rovo,” ei ahe Samuelva'ea pe hako, ei ga. Igwete Tupana'ga Saulva'ea mongoi aheruvihavuhuro a'ero. Saulva'ea ko Quisva'ea ra'yrava'ea Benjamimva'ea rymyminova'ea, ei ga. Igwete Tupana'ga Saulva'ea mongoukari aheruvihavuhuro he'yi kwara rupi quarenta kwara rupi, ei Paulo'ga g̃a pe. \p \v 22 —Aerẽ Tupana'ga ei: “Kiro ji Saul'ga pe'ai penduvihavuhua hugwi,” ei ga, ei ga. “Davi'ga Jessé'ga ra'yra'ga oko kiro penduvihavuhuro Saul'ga py'rovo,” ei ga. Daviva'ea mombe'gwovo Tupana'ga ei no: “Jipy'a ja hete ga Davi'ga. Gaha ti oko pa nhiremimbotarimova'ea rehe nehẽ,” ei Tupana'ga, ei Paulo'ga imombe'gwovo g̃a pe. \p \v 23 —Daviva'ea rymymino'ga reki Tupana'ga omongouka nhanderekote'varuhua momboharamo heikwehe, ei ga. A'ereki ymya Tupana'ga e'i nhandere'yjava'ea pe israelitasva'ea pe: “Aerẽ ti ji Davi'ga rymymino'ga mongoukari pembopiro'yharamo nehẽ,” ei Tupana'ga, ei ga. Kiro Daviva'ea rymymino'ga tuhẽ Tupana'ga omongouka a'ero o'eagwera rupi katu. Ga ko Jesus'ga, ei Paulo'ga ga mombe'gwovo g̃a pe. \v 24 Jesus'ga rura renonde João Batistava'ea israelitas'g̃a mog̃itapavi jipi heikwehe, ei ga. “Perojijyi ti pejeaporog̃ita pejipohia pejikote'varuhua hugwi,” ei ahe. “A'ero po ti ji pe mobatizai nehẽ,” ei João Batistava'ea, ei Paulo'ga. \v 25 Oporavykypavame Tupana'ga pe João Batistava'ea ei g̃a pe: “‘Ndehe ko Cristo,’ pe'ji po pe ji ve novĩa? Ji ko a'ea rũi,” ei João Batistava'ea g̃a pe, ei ga. “Emo po ti Cristo'ga uhu ji py'rovo nehẽ,” ei ahe, ei ga. “Ga ko huvihavuhu hete. Ji ki a'e te okoteheva'ea,” ei João Batistava'ea heikwehe, ei ga. \p \v 26 Igwete Paulo'ga ei g̃a pe no: \p —Nhiirũ, Abraãova'ea rymyminoa pe ji ei. Judeus'g̃arũiva'ea pe ji ei no. A'ereki pe pejiko Tupana'ga rehe, ei ga. Nhande ve Tupana'ga ombuhuruka onhi'ig̃a Jesus'ga ko pembopiro'yharamo oko javo! ei Paulo'ga g̃a pe. \v 27 Jerusalémmeve'g̃a nonhimombaragwahavi a'ea rehe raikwehe. G̃anduvihava'g̃a na jitehe no, ei ga. Onhi'ig̃ame aherembikwatijara pe sábado nanani g̃a nonhimombaragwahavi reki Jesus'ga mombe'ua rehe, ei ga. Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'uharava'ea Jesus'ga mombe'ukatui reki ikwatija hako novĩa. Nahã ahe ei ikwatija hako: “Ojukauka po ti g̃a ga ereko te'varuhu nde javo,” ei ahe hako, ei ga. Jerusalémmeve'g̃a ahe nhi'ĩpo'ru reki g̃anduvihava'g̃a pavẽi. A'ereki g̃a e te'varuhu Jesus'ga pe ga jukauka, ei Paulo'ga g̃a pe. \v 28 Ga jukapotarame g̃a hekatehei garekote'varuhua hepiage'yma novĩa. A'erorame tehe g̃a ei reki Pilatos'ga pe: “Ejukauka tuhẽ ti ga,” ei g̃a ga pe, ei Paulo'ga. \v 29 Ahe omombe'u pa gajukaag̃wama ikwatijanhog̃wenondeavo hako. G̃a ahe nhi'ĩpo'ru pa reki ga jukavo, ei ga. Kirẽ ojipe'g̃a Jesus'ga ra'oa mbojyvi yva hugwi. Igwete g̃a gara'oa rerohoi itaruvihavuhua kwaruhua pype herokiavo inog̃a. \v 30 Emo Tupana'ga ga mbogwera reki gamanoa hugwi, ei Paulo'ga g̃a pe. \v 31 Kirẽ Jesus'ga jipiukaukari g̃a pe – kiroki g̃a oho Galiléia hugwi ga rupi ogwovo Jerusalém me gamanoa renonde. He'yi g̃a kiri ga repiagagwera rupi ga kweravirẽ. G̃ahã kiro ga mombe'umbe'u israelitas'g̃a pe a'ero, ei ga. \p \v 32 —Oro ore oromombe'u pyryheteva'ea pe me, ei Paulo'ga. Ymya Tupana'ga e'i nhaneramonhava'ea pe hako: “Nahã po ti ji ga mongoukari nehẽ,” ei ga, ei ga. \v 33 Kiro na tuhẽ reki nhande ve aherymyminoa pe. A'ereki o'eagwera rupi katu Tupana'ga Jesus'ga mongouka ga mbogwera gamanoa hugwi, ei Paulo'ga g̃a pe. A'ea jitehe ahe omombe'u ikwatija hako. Salmo dois aherembikwatijara rera, ei ga. Ahe omombe'u Tupana'ga nhi'ig̃a Jesus'ga pe. \q1 “Ndehe ko jira'yra. \q1 Kirog̃we ji nhimongoukari nderuvamo,” ei ga. \m Aherembikwatijara omombe'u Tupana'ga nhi'ig̃a, ei Paulo'ga g̃a pe. \p \v 34 —Jesus'ga mbogwerava pe Tupana'ga ei no. Gamanoa'jave'yma pe ga ei no, ei ga. Igwete Tupana'ga ei: \q1 “Amombyry po ti ji pe me nehẽ,” ei ga. \q1 “Pyryheteva'ea ji amombe'u Davi'ga pe hako a'itituhẽva'ea. \q1 A'ea po ti imombyryvag̃wama pe me nehẽ,” ei Tupana'ga Jesus'ga pe, ei ga. \m \v 35 Iru'ĩa Daviva'ea okwatija imombe'gwovo onhi'ig̃a Tupana'ga pe, ei Paulo'ga. Nahã ahe ei ga pe: \q1 “Nde po ti neremonemahivukari ejiheve'ga pyryheteve'ga \q2 ga manorame nehẽ,” ei ahe ikwatija hako, ei ga. \p \v 36 —Daviva'ea nonhimombe'ui javo, ei Paulo'ga. A'ereki Daviva'ea opoko na'ẽ ojupiva'ea Tupana'ga remimbotarimova'ea rehe okovo. Aerẽ ahe manoi. A'ero ahere'yjava'ea ahera'oa rerohoi inog̃a aheramonhava'ea ypyvo, ei ga. Kirẽ inemahivamo ahera'oa upa a'ero. \v 37 Jesus'ga ra'oa ki a'e te ninemi, ei ga. A'ereki Tupana'ga ga mbogwera. Aerẽ Jesus'ga nomanoa'javi a'ero avuirama, ei Paulo'ga g̃a pe. \p \v 38 —Nhiirũ, pekwaha ti a'ero, ei ga. Jesus'ga rehe ore imombe'ui pe me pendekote'varuhua mombora. \v 39 Ga rehe pejikogame po ti pe piro'yro pejikote'varuhua hugwi, ei ga g̃a pe. Hendukaturame Moisésva'ea remimbo'eagwera pe ndapepiro'yi pejikote'varuhua hugwi. Pejikogame jate Jesus'ga rehe po ti pe piro'yro jugwi nehẽ, ei Paulo'ga g̃a pe. \v 40 Penhimboko'i ti a'ero tapepo'ruyme ti hahyva'ea nehẽ, ei ga. A'ereki nanongara pe ahe e'i hako – kiroki ahe omombe'u nhog̃wenonde aerẽva'ea. Nahã ahe ei Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'gwovo hako: \q1 \v 41 “Pehendu ti, a'e ji pe me. \q2 A'ereki pe pe'e te'varuhu nhinhi'ig̃a pe,” ei ahe. \q1 “Penhimomby'a ti penhimanomo nehẽ. \q2 A'ereki ji a'apo ahemonhimomby'ava'ea kiro. \q1 Po ti g̃a imombe'ui pe me nehẽ, \q2 ndaperoviarihu po ti pe nehẽ,” ei ahe Tupana'ga nhi'ig̃a imombe'gwovo hako, ei Paulo'ga g̃a pe. \p \v 42 Aerẽ Paulo'g̃a horame g̃ajatykahava hugwi kiro g̃a nduri javo g̃a pe: \p —Irũa rupi sábado rupi pemombe'ua'ja ti ore ve nanongara jitehe nehẽ, ei g̃a g̃a pe. \p —Kwa, ei Paulo'g̃a g̃a pe. \p \v 43 Igwete judeus'g̃a hopavi a'ero ojatykahava hugwi. Igwete g̃a hoi Paulo'g̃a ndupi onhimongyavo g̃a pavẽi – kiroki g̃a onhimongo judeusramo. A'ero Paulo'g̃a nhi'ig̃i g̃a pe. \p —Igwaigwavete ti pejiko Tupana'ga remimombyryva rehe, ei g̃a g̃a pe. \p \v 44 Irũa rupi sábado rupi cidadepeve'g̃a nhaporemo gwerevi g̃a jatykai onhimongyavo. \p —Torohendu ti Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'ua, ei g̃a. \p \v 45 Emo judeus'g̃a onhimyrõ hete Paulo'ga rehe hepiagame he'yjuhuve'g̃a hoa ga pyri. Nurã Paulo'ga g̃a mbo'erame g̃a etehei ga pe. \p —Mbehea ga omombe'uuhu, e'i tehe g̃a. \p Igwete g̃a Paulo'ga mbotegwetei. \v 46 Paulo'ga ndopojihuvi reki g̃a Barnabé'ga pavẽi. Igwete Paulo'g̃a ei g̃a pe: \p —Tupana'ga e'i: “Judeus'g̃a na'ẽ po g̃wendu nhinhi'ig̃a hamo,” ei ga, ei g̃a g̃a pe. Nurã ore imombe'ui a'ea pe me na'ẽ novĩa. Emo pe ndaperoviapotari reki Tupana'ga nhi'ig̃a, ei g̃a g̃a pe. Pe'ji po pe: “Ndapyryvi po ore hoi orojupa Tupana'ga pyrie'ymi nehẽ.” Pe'ji po pe a'ea. Nurã po ti ore hoi imombe'gwovo kiro judeus'g̃arũive'g̃a pe a'ero nehẽ, ei Paulo'g̃a g̃a pe. \v 47 A'ereki nahã orepojykaharete'ga ore mondouka javo ore ve: \q1 “Oromongo ji nde israelitas'g̃arũive'g̃a ndyapehava'java'ero \q2 teremomytu'ẽ ti g̃a'akag̃i pe ikwahavuka g̃a pe nehẽ,” ei Tupana'ga. \q1 “G̃andekote'varuhua mombora po ti nde ikwahavukari yvyakotyve'g̃a pe nhaporemo nehẽ,” ei ga, ei Paulo'g̃a. \p \v 48 Israelitas'g̃arũive'g̃a judeus'g̃arũive'g̃a henduvame Paulo'g̃a nhi'ig̃a g̃a ndoryndoryvamo a'ero. Igwete g̃a imbohetei Tupana'ga nhi'ig̃a. A'ero g̃a jikogi Jesus'ga rehe – kiroki g̃a pe Tupana'ga e'i nhog̃wenonde g̃ahã po ti oko ji pyrie'ymi nehẽ javo. \p \v 49 Igwete g̃a imombe'umbe'ui nhandepojykaharete'ga nhi'ig̃a imonhimoanhana g̃agwyra rupi nhaporemo. \v 50 Emo judeus'g̃a omomymomyi akwaimbae'g̃a huvihava'g̃a cidade pe. Judeus'g̃a omyomyi kunhangwera'g̃a no imbateve'g̃a – kiroki g̃a ojiko Tupana'ga rehe novĩa. Igwete judeus'g̃a g̃a momymomyi g̃a mongote'varuhuavo Paulo'g̃a pe. A'ero g̃a Paulo'g̃a mondoahai ogwyra hugwi g̃a mondovo. \v 51 Ohorame Paulo'g̃a ihyvi opya otimbuguhua mondurunduruga jugwi. Nahã g̃a hepiukari pevove'g̃a ndekote'varuhua ihyvame opya. Igwete Paulo'ga hoi cidade de Icônio pe Barnabé'ga pavẽi. \v 52 Emo Antioquia pe Jesus'gareheve'g̃a horyory upa. Igwete Tupana'ga ra'uva g̃a pojykahetei okovo g̃a moiruamo. \c 14 \s1 Paulova'ea oho Icônio pe \p \v 1 Na jitehe g̃a pe g̃a horame Icônio pe. Paulo'ga oho judeus'g̃a jatykahai pe Barnabé'ga pavẽi. Pevo g̃a Jesus'ga mombe'umbe'ukatui g̃a pe. Nurã he'yjuhuve'g̃a jikogi Jesus'ga rehe judeus'g̃a judeus'g̃arũive'g̃a pavẽi. \v 2 Emo judeus'g̃a – kiroki g̃a ndojikopotari Jesus'ga rehe – g̃a omomymomyi judeus'g̃arũive'g̃a oko te'varuhu Paulo'g̃a javo g̃a pe. G̃a nhi'ig̃aykaro g̃waramo judeus'g̃arũive'g̃a nhimboahitehei Jesus'gareheve'g̃a pe a'ero onhimongyavo. \v 3 He'yi Paulo'g̃a kiri pevo. Ndopojihuvi reki g̃a g̃a nhandepojykaharete'ga mombe'gwovo pevove'g̃a pe. \p —Jesus'ga omombyry hete nhande ve, ei g̃a ga mombe'gwovo jipi. \p A'itituhẽva'ea g̃anemimombe'ua. Nurã Jesus'ga japoukari ahemonhimomby'ava'ea Paulo'g̃a pe. A'ereki Jesus'ga e'i: “A'ea repiagame po ti g̃a ei nehẽ: ‘A'itituhẽva'ea reki Jesus'ga remimombyryva mombe'ua’,” ei ga. \v 4 Cidadepeve'g̃a ndeaporog̃ita ojoatyvi a'ero. He'yive'g̃a oho Jesus'ga moirũhara'g̃a nhi'ig̃a rupi Paulo'g̃a nhi'ig̃a rupi. Jara'g̃a oho judeus'g̃a nhi'ig̃a rupi onhimongyavo. \p \v 5 Aerẽ judeus'g̃a judeus'g̃arũive'g̃a monhi'ig̃i upa. Gwuvihava'g̃a pavẽi g̃a ei: \p —Xajigwarai ti Paulo'g̃a ndehe g̃a apiapiavo nehẽ, ei g̃a ojohupe. \p \v 6 Igwete Paulo'g̃a ikwahavipei g̃anhimbohovajara ojihe. A'ero g̃a ka'nhymi g̃a hugwi ogwovo cidade de Listra pe cidade de Derbe pe no Licaôniapeve'g̃a gwyri pe. Ojipe'g̃a gwyri pe g̃a hoi no – kiroki g̃agwyra Licaônia atima. \v 7 Ohoohorame g̃a pyryva'ea mombe'ui g̃a pe pevo Jesus'ga mombe'gwovo. \s1 Paulova'ea oho Listra pe \p \v 8 G̃a horame Listra pe Paulo'ga Jesus'ga mombe'ui pevove'g̃a pe. Igwete ga reni Paulo'ga nhi'ig̃a renduva ipyka'nauhũve'ga. Tegwete gapo'ãhava. A'ereki ga na tuhẽ o'a. \v 9 Kiro ga reni Paulo'ga nhi'ig̃a renduva a'ero. Henduvame Jesus'ga mombe'ua ga ei oyvyteri pe: “Jesus'ga po ti ji mopo'ã a'ero naerũ.” Paulo'ga gwepia katu ga ikwahava gareaporog̃ita. \v 10 Igwete ga eahyahi ga pe: \p —Epo'ag̃atu, ei Paulo'ga ga pe. \p Kiro ipyka'nauhũve'ga po'ami a'ero opoopoa ogwovo. \p \v 11 Pevove'g̃a gwepia Paulo'ga ga mopo'ag̃aturame. Nurã g̃a hapukapukai onhi'ig̃imo. E'i tehe reki g̃a Paulo'g̃a mombe'gwovo. \p —Yvagipeve'g̃a onhimongo yvyakotyva'ero ojyva nhande koty, e'i tehe g̃a g̃a pe. \p Paulo'g̃a ndokwahavi reki g̃a etehea ojive. A'ereki hajihe pevove'g̃a nhi'ig̃a. \v 12 Igwete g̃a hapukapukai javo Paulo'g̃a pe: “G̃a ko yvagipeve'g̃a aheremimbohetehara'g̃a.” Barnabé'ga pe g̃a etehei: “Ga ko Júpiter'ga huvihavuhuhete'ga.” Paulo'ga pe g̃a etehei: “Ga ko Mercúrio'ga. A'ereki ga omombe'umbe'u mbatera,” ei g̃a. \p \v 13 Igwete g̃a Paulo'g̃a mbohetepotari. A'ero mbatera kwava'ẽhara'ga heruri yuranuhũa heno'ama g̃ajatykahava pyri – a'ea pevo u cidade ypyvo. A'ereki a'ea pype g̃a ojatykatyka jipi Júpiter'ga mboheteavo. Kiro ikwava'ẽhara'ga – gaha ojuka mbatera ikwava'eg̃a Júpiter'ga pe jipi – kiro ga heruri jurukwara pyri yuranuhũa heno'ama imbojigwakava reheve ipoty'riva'ea reheve. A'ero ga ijukapotari pevove'g̃a pavẽi ikwava'eg̃a Jesus'ga moirũhara'g̃a pe Paulo'g̃a pe. A'ereki g̃a g̃a mbohete pota g̃a ko yvagipeve'g̃a javo tehe. \p \v 14 Ikwahavame Paulo'g̃a ndovy'ahetei okovo. Nurã g̃a imbotararagi opira tapenog̃i yvagipeve'g̃a ore rehe javo g̃a pe. Igwete g̃a nhani g̃apyteri pe o'eahyahiva g̃a pe. \p \v 15 —Maranuhũrame pe ore mboheteuhui? Tupana'ga jate ti pembohete, ei Paulo'g̃a g̃a pe. A'ereki ore yvagipeva'ea rũi. Pe javijiteheva'ea ko ore, ei g̃a g̃a pe. Igwete ore ruri pyryva'ea imombe'gwovo pe me novĩa taperojijyi ti pendeaporog̃ita javo. Pepohi ti Tupana'garũiva'ea hugwi, oro'e ore pe me, ei g̃a. Tupana'ga rehe jate ti pejiko ag̃wamo omanoe'ỹve'ga rehe. A'ereki gaha oapo yvaga, yvya, ypiahua. Yvyakotyva'eareheva'ea ga oapo pa po rimba'e, ei g̃a g̃a pe. \v 16 Ymya Tupana'ga ei: “Na g̃a ndekoi jate na'ẽ g̃wemimbotarimova'ea rehe a'ero judeus'g̃arũive'g̃a,” ei ga, ei g̃a. \v 17 Emo Tupana'ga gwepiuka gweaporog̃ita pe me. A'ereki ga ombuhu pyryva'ea pe me jipi, ei g̃a. Amana ga omongy pe me yvaga hugwi. Ombohoryory ga penemitymipyra i'ahava rupi, ei g̃a. Mbatera ga ombuhuruka pe me pe'u javo. A'ero ga pe mbohoryoryvi jipi, ei g̃a g̃a pe. \p \v 18 Paulo'g̃a nhi'ig̃a renduvame vehevi g̃a ikwava'embotari yuranuhũa Paulo'g̃a pe timbohete g̃a javo novĩa. Emo Paulo'g̃a ndojukaukari reki g̃a pe. \p \v 19 Aerẽ judeus'g̃a nduri Listrapeve'g̃a pyri. Antioquia hugwi g̃a nduri Pisídiapeve'g̃a gwyra hugwi. Icônio hugwi g̃a nduri no. Igwete g̃a ei g̃a pe: \p —I'mbe hete Paulo'ga pe me, e'i tehe g̃a. Tiapiapi ga, ei g̃a. \p Igwete g̃a g̃a mbopogwei Paulo'ga apiavo ga rerohyryryga cidade hugwi ga reja. “A'ereki ga omano,” ei g̃a ojohupe novĩa. \v 20 Emo Jesus'gareheve'g̃a oatima ga o'ama. Kiro ga po'ami reki ojivya cidade pe g̃a ndupi. Ko'emame Paulo'ga hoi cidade de Derbe pe Barnabé'ga pavẽi. \s1 Paulova'ea ojivy Antioquia pe \p \v 21 Igwete Paulo'g̃a imombe'ui pyryva'ea Jesus'ga mombe'gwovo Derbepeve'g̃a pe. A'ero g̃a he'yive'g̃a mbojikogukari Jesus'ga rehe g̃a nderekovo. Aerẽ g̃a jivyri Listra pe. Aerẽ g̃a jivyri Icônio pe. Aerẽ g̃a jivyri Antioquia pe Pisídiapeve'g̃a gwyri pe. \v 22 Ohoohorame Jesus'gareheve'g̃a pyri g̃a g̃a mbojikohetei Jesus'ga rehe. Igwete g̃a ei g̃a pe: \p —Pejikoge'ymi ti Jesus'ga rehe, ei Paulo'g̃a. Ga rehe nhandejikoga g̃waramo po ti ojipe'g̃a jigwarai nhande rehe nehẽ novĩa, ei g̃a. Penhimomirana ti jupe a'ero Tupana'gareheva'ero. A'ereki na tuhẽ na'ẽ. Emo po ti aerẽ nhande hoi Tupana'ga pyri nhandejupa nehẽ, ei g̃a g̃a pe. \p \v 23 Paulo'g̃a ombojoapiapi ojogwerogwovo Jesus'gareheve'g̃a pyri a'ero javo g̃a pe. Ohorame g̃a pyri Paulo'g̃a g̃apyteripeve'g̃a mo'emo'ẽi toko ti g̃a Jesus'gareheve'g̃a ndepiakatuhara'g̃a javo. A'ero Paulo'g̃a nhi'ig̃i Tupana'ga pe i'ue'yma. \p —Ereko katu ti g̃a. A'ereki g̃a ojiko nde rehe, ei g̃a opojykaharete'ga pe. \p \v 24 Aerẽ Paulo'g̃a hoi Pisídiapeve'g̃a gwyra rupi. Aerẽ g̃a hoi Panfíliapeve'g̃a gwyri pe. \v 25 Cidade de Perge pe g̃a hoi Jesus'ga mombe'gwovo g̃a pe. Aerẽ g̃a hoi cidade de Atália pe. \v 26 Pevo g̃a avi itayharuhua pype ogwovo. Igwete g̃a jivyri Antioquia pe jitehe – kiroki Síriapeve'g̃a gwyripeva'ea – perope Jesus'gareheve'g̃a e'i ypy Tupana'ga pe: “Emombyry ti Paulo'g̃a pe g̃a horame oporavykyavo nde ve,” e'i ypy g̃a ga pe pevo ikwehe. \p Oporavyky pa g̃a Jesus'ga mombe'gwovo a'ero. \v 27 Igwete g̃a jivyri kiro pevo. Ovahemame g̃a hoi Jesus'gareheve'g̃a nderojatykavo imombe'upava g̃a pe ohoagwera. \p —Nahanahã Tupana'ga nhimoirũukari ore ve g̃a pokogauka jipi, ei g̃a g̃a pe. Tupana'ga ombojikoguka judeus'g̃arũive'g̃a Jesus'ga rehe kiro, ei Paulo'g̃a imombe'gwovo g̃a pe. \p \v 28 He'yjuhu g̃a kiri pevo Jesus'gareheve'g̃a pyri a'ero. \c 15 \s1 Ojatyka ahe Jerusalém me \p \v 1 Aerẽ ko ojipe'g̃a nduri ogwyra hugwi Judéia hugwi judeus'g̃a. Antioquia pe g̃a nduri Jesus'gareheve'g̃a pyri g̃a mbo'eavo. Igwete g̃a ei g̃a pe: \p —Moisésva'ea ahe mbo'e ymya hako, ei g̃a. Nahã ahe ei akwaimba'eva'ea pe po raka'e: “Pekytiuka ti penhakwanhapira,” ei ahe, ei g̃a. Nurã ore ei kiro pe me no: Po ti pe napehendukatui Moisésva'ea nhi'ig̃agwera pejikytiukare'yma, a'ero po ti pe ndapehoi Tupana'ga pyri yvagi pe nehẽ, e'i tehe g̃a g̃a pe. \p \v 2 —Avi na rũi, ei Paulo'ga g̃a pe Barnabé'ga pavẽi. \p A'ea rehe Paulo'g̃a judeus'g̃a nhi'ig̃ayvahetei ja'javo g̃a pe. Nurã pevove'g̃a ei ojohupe: \p —Tikwaha katu ti a'ero. Timondo ti Paulo'g̃a Jerusalém me, ei g̃a. Ojipe'g̃a ti toho g̃a ndupi no. A'ero po ti g̃a hoi Jesus'ga moirũhara'g̃a pyri Jesus'gareheve'g̃a ndepiakatuhara'g̃a pyri nehẽ henduva g̃anhi'ig̃a, ei g̃a. A'ereki jara'g̃a e'i: “Ojikytiukare'ymame po ti judeus'g̃arũive'g̃a ndohoi yvagi pe Tupana'ga pyri avuirama nehẽ,” ei g̃a, ei g̃a. Tikwaha ti Jerusalémmeve'g̃a nhi'ig̃a a'ea rehe a'ero Paulo'g̃a ndurame imombe'gwovo nhande ve nehẽ, ei g̃a ojohupe. \p —Kwa, ei jara'g̃a. \p \v 3 A'ero Jesus'gareheve'g̃a Paulo'g̃a nderohoi pea rupi g̃a mondovouka. Igwete g̃a hoi Feníciapeve'g̃a gwyra rupi. Samariapeve'g̃a gwyra rupi g̃a hoi no. Ohorame g̃a hoi Jesus'gareheve'g̃a pyri. Igwete g̃a ei g̃a pe: \p —Judeus'g̃arũive'g̃a ojiko Jesus'ga rehe kiro nhande javijitehe, ei g̃a g̃a pe. \p G̃amombe'ua Jesus'gareheve'g̃a mbohorypavukari a'ero. \p \v 4 Aerẽ Paulo'g̃a vahemi Jerusalém me. Igwete Jesus'gareheve'g̃a ndoryndoryvamo g̃andura rehe gwepiakatuhara'g̃a pavẽi Jesus'ga moirũhara'g̃a pavẽi. Igwete Paulo'g̃a imombe'upavi g̃a pe. \p —Nahanahã Tupana'ga nhimoirũukari ore ve, ei g̃a. Nurã judeus'g̃arũive'g̃a jikogi Jesus'ga rehe kiro a'ero, ei g̃a imombe'gwovo g̃a pe. \p \v 5 A'ero fariseus'g̃a po'ami g̃apyteri pe. G̃a ko Jesus'gareheve'g̃a no. Igwete g̃a po'ami javo. \p —Judeus'g̃arũive'g̃a po ojikytiuka hamo Moisésva'ea remimbo'eagwera hendukatuavo hamo, ei g̃a. Pe'ji po pe g̃a pe a'ero hamo, ei g̃a jara'g̃a pe. \p \v 6 A'ero Jesus'ga moirũhara'g̃a jatykai Jesus'gareheve'g̃a ndepiakatuhara'g̃a pavẽi upa. \p —Marã po ti nhande ei a'ea pe naerũ? ei g̃a javo ojohupe. \p \v 7 Kiro g̃a nhomonhi'inhi'ĩhetei a'ea rehe upa. Aerẽ Pedro'ga po'ami javo g̃a pe. \p —Nhiirũ, pekwaha pe Tupana'ga nhi'ig̃agwera ji ve ikwehe. Ji ko pepyteripeva'ea, ei Pedro'ga. Igwete Tupana'ga ei ji ve: “Ndehe ti emombe'u pyryva'ea judeus'g̃arũive'g̃a pe Jesus'ga mombe'gwovo tohendu ti g̃a javo. A'ero po ti g̃a jikogi Jesus'ga rehe nehẽ,” e ko ga ji ve ikwehe, ei Pedro'ga g̃a pe. Igwete ji Jesus'ga mombe'ui g̃a pe. \v 8 G̃a ji rendukaturame Tupana'ga ei: “Pyry hete g̃ajikoga Jesus'ga rehe kiro judeus'g̃arũive'g̃a,” ei ga. A'ereki ga okwaha pa ahereaporog̃ita okovo, ei Pedro'ga. Nurã ga imondoi gwa'uva g̃a pyri, ei Pedro'ga. Pehepia ko ga imbuhuri na'ẽ gwa'uva nhande ve ikwehe. Na jitehe kiro ga imondoi a'ea judeus'g̃arũive'g̃a pe no, ei ga. \v 9 Tupana'ga pe ore judeusramo ojo'jajo'ja judeus'g̃arũive'g̃a pavẽi, ei ga. Omombo ga nhanderekote'varuhua nhande hugwi ikwehe. Na jitehe g̃a hugwi ga imombori g̃andekote'varuhua g̃a jikogame Jesus'ga rehe, ei Pedro'ga g̃a pe. \v 10 Maranuhũrame pe Tupana'ga mbokweraipotari kiro a'ero? ei ga. Pepotaruhu pe judeus'g̃arũive'g̃a mbopiro'ye'yma Moisésva'ea remimbo'eagwera hugwi novĩa, ei ga g̃a pe. Nhaneramonhava'ea nohendukatupavi Moisésva'ea remimbo'eagwera raka'e. Nhande na jitehe nihendukatupavi a, ei ga. Maraname pe euhui judeus'g̃arũive'g̃a pe naerũ tohendu katu ti g̃a a'ea javo, ei ga g̃a pe. \v 11 Nahã reki nhande ei: Jesus Cristo'ga remimombyryva g̃waramo nhande ve Tupana'ga nhandereaporog̃ita mbopyahui. Na jitehe garemimombyryva g̃waramo judeus'g̃arũive'g̃a pe Tupana'ga g̃andeaporog̃ita mbopyahui no, ei Pedro'ga imombe'gwovo g̃a pe. \p \v 12 A'ero g̃a nonhi'ig̃a'javi onhimongyavo. Kiro Paulo'ga imombe'umbe'ui g̃a pe ohoagwera Barnabé'ga pavẽi. \p —Tupana'ga oapouka ore ve ahemonhimomby'ava'ea judeus'g̃arũive'g̃a pyteri pe ikwehe, ei g̃a g̃a pe. \p \v 13 Paulo'g̃a imombe'upavirẽ kiro Tiago'ga ei g̃a pe no: \p —Nhiirũ, pejapyaka ti nhinhi'ig̃a rehe, ei ga g̃a pe. \v 14 Simão Pedro'ga omombe'u pe me Tupana'ga ag̃ataruhua judeus'g̃arũive'g̃a ndehe. Tupana'ga gwepiukarypy o'ag̃ataruhua g̃a ndehe he'yive'g̃a mo'emo'eamo ojiheva'ero, ei Tiago'ga g̃a pe. \v 15 Nanongara pe tuhẽ ko Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'uharava'ea ei hako, ei ga. Omombe'u ahe Tupana'ga nhi'ig̃a ikwatija hako. \q1 \v 16 “Ymya ko Daviva'ea aheruvihavamo oko hako. \q2 Aerẽ ahana'ja ahepy'rovova'ea,” ei Tupana'ga. \q1 “Aerẽ ti ji jivyri nehẽ. \q2 Jijivyra'javame po ti ji g̃a mbojatykaa'javi nehẽ g̃anduvihavamo nehẽ,” ei ga. \q1 \v 17 “Nahã po ti jara'g̃a nhaporemo judeus'g̃arũive'g̃a ji rekari okovo ji rehe nehẽ \q2 – kiroki g̃a ji amo'emo'ẽ jijiheva'ero,” ei Tupana'ga. \q1 \v 18 “Poro ji ei jitekovo. \q1 Jihi akwahavuka nanongara ymya hako,” ei ga. \m Nahã ahe omombe'u ikwatija Tupana'ga nhi'ig̃a hako, ei Tiago'ga imombe'gwovo g̃a pe. \p \v 19 Igwete Tiago'ga ei no: \p —Nurã jihi a'e pe me kiro: Xa'eyme ti g̃a pe: “Tojikytiuka ti g̃a.” Xa'eyme ti a'ea judeus'g̃arũive'g̃a pe – kiroki g̃a gwerojijyi gweaporog̃ita kiro ojikoga Tupana'ga rehe, ei ga. \p \v 20 —Nahã tikwatija javo g̃a pe: \q1 “Tape'ui ti g̃ambatera g̃a ikwava'eg̃ame ha'angava pe g̃wemimbohetehara pe,” xa'e g̃a pe, ei ga. \q1 “Taperekoi ojipe'g̃a nembireko'g̃a,” xa'e g̃a pe. \q1 “Tape'ui mbiara hekoa ipore'ymame jugwi. \q1 Hekoa tape'ui no.” \m Nahã ti xa'e g̃a pe ikwatija nehẽ, ei Tiago'ga g̃a pe. \v 21 A'ereki nanongara rehe Moisésva'ea ombo'e ahe hako, ei ga. Sábado rupi judeus'g̃a hoi ojatykahai pe jipi imonhi'ig̃a ikwatijara pe Moisésva'ea remimbo'eagwera pe. Cidades pe nhaporemo g̃a imombe'ui a'ea ymya hako. Kiromo jitehe no, ei Tiago'ga g̃a pe. \s1 Okwatija ahe imondovouka judeus'g̃arũiva'ea pe \p \v 22 Kiro Jesus'ga moirũhara'g̃a nhomonhi'imbavi Jesus'gareheve'g̃a ndepiakatuhara'g̃a pavẽi jara'g̃a pavẽi no Jesus'gareheve'g̃a. Igwete g̃a ei ojohupe: \p —Timondo ti mokonha'g̃a Antioquia pe a'ero tomombe'u katu ti g̃a nhanenhi'ig̃a g̃a pe, ei g̃a. Paulo'ga rupi po ti g̃a hoi Barnabé'ga rupi, ei g̃a. \p —Kwa, ei jara'g̃a. \p Igwete g̃a g̃a mo'ẽi ojipytera hugwi. Huvihava'g̃a g̃a g̃a mo'ẽi Silas'ga Judas'ga no. Ojipea ko Judas'ga rera Barsabás. \v 23 Igwete Jesus'gareheve'g̃a ikwatijari imondovo Judas'g̃a pe togweroho ti g̃a javo. Nahã g̃a ikwatijari inog̃a: \b \mi “Kiro ore ikwatijari pe me. Jesus'ga moirũharamo orokwatija Jesus'gareheve'g̃a ndepiakatuhara'g̃a pavẽi,” ei g̃a ikwatija. \b \mi “Pe ko judeus'g̃arũiva'ero peko novĩa. Emo nhande xanhomoirũirũ ag̃wamo nhandejikoga g̃waramo Jesus'ga rehe,” ei g̃a. “Igwete pe nduvi Antioquia pe. Jararamo pe nduvi Síriapeve'g̃a gwyri pe Cilíciapeve'g̃a gwyri pe no. Pe me nhaporemo ore ikwatijari imondovouka orenhi'ig̃a a'ero,” ei g̃a ikwatija g̃a pe. \b \pi1 \v 24 “Orepyteripeve'g̃a oho pe pyri heikwehe. Omomyi g̃a pepy'a onhi'ĩteheavo pe me. Emo ore noromondoukari reki g̃a pe pyri. Ojiroho tehe g̃a heikwehe,” ei g̃a ikwatija g̃a pe. \v 25 “Nurã ore jatykai oronhomonhi'ig̃a orojupa. Igwete ore ei: ‘Timo'ẽ ti mokonha'g̃a mondovouka judeus'g̃arũive'g̃a pyri Paulo'g̃a ndupi,’ oro'e ore orojohupe,” ei g̃a. “Oroarõ hete memei ore Paulo'ga Barnabé'ga no. \v 26 Ndopojihuvi g̃a omanoa nhandepojykaharete'ga mombe'gwovo Jesus Cristo'ga mombe'gwovo jipi,” ei g̃a. \v 27-29 “Kiro ore mokonha'g̃a mo'ẽi g̃a mondovo Paulo'g̃a ndupi a'ero. Judas'ga ore oromondo. Silas'ga oromondo no. Tomombe'u katu ti g̃a orenhi'ig̃a pe me orerembikwatijara,” ei g̃a ikwatija g̃a pe. \pi1 “Kiro ore ei pe me a'ero: Tape'ui g̃ambatera g̃a ikwava'eg̃ame ha'angava pe g̃wemimbohetehara pe. Hekoa tape'ui no. Mbiara tape'ui g̃a ipore'ymame hekoa jugwi. Taperekoi ojipe'g̃a nembireko'g̃a. A'ea pe jate oro'e ore ikwatija pe me. Ojipea pe ndoro'ei a'ero,” ei g̃a g̃a pe. “A'ereki pyry ore ve oro'ee'yma pe me. Pyry Tupana'ga ra'uva pe no,” ei g̃a. “Pehendu katu po pe orenhi'ig̃a a'ero hamo. \b \mi Ki rupi a'ero.” \b \p \v 30 Nahã g̃a ikwatijari judeus'g̃arũive'g̃a pe inog̃a. Igwete g̃a imondoi g̃wembikwatijaragwera Judas'g̃a pe togweroho ti g̃a g̃a pe javo. A'ero Judas'g̃a herohoi pea rupi Antioquia pe. Ovahemame g̃a Jesus'gareheve'g̃a nderojatykai imondovo ikwatijara g̃a pe. \v 31 Igwete pevove'g̃a nhi'ig̃i jupe. A'ero g̃a ndoryndoryvamo omog̃ita repiaga. \p \v 32 Igwete Judas'ga nhi'inhi'ig̃i g̃a pe Silas'ga pavẽi g̃a mog̃itavo no. A'ereki g̃a Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'uharamo tuhẽ oko no. Igwete g̃a Jesus'gareheve'g̃a mbojikohetei Jesus'ga rehe a'ero g̃a mbohoryva. \p \v 33-35 Opytaahi'vi Judas'g̃a pevo. Aerẽ g̃a ei Jesus'gareheve'g̃a pe: \p —Kiro po ti ore jivyri Jesus'ga moirũhara'g̃a pyri a'ero. A'ereki g̃a ore mbuhuruka avo ikwehe. \p —Pejivy ti a'ero g̃a pyri, ei g̃a g̃a pe. \p Emo Paulo'ga opyta Antioquia pe okovo Barnabé'ga pavẽi. He'yive'g̃a pavẽi g̃a pevove'g̃a mbo'embo'ei imombe'gwovo Tupana'ga nhi'ig̃a g̃a pe. \s1 Paulova'ea onhomboja'o Barnabéva'ea pavẽi \p \v 36 Aerẽ Paulo'ga ei Barnabé'ga pe: \p —Xajivyra'ja ti Jesus'gareheve'g̃a ndepiaga. Timbojoapiapi pa ti cidades nehẽ – perope nhande timombe'u g̃a pe nhandepojykaharete'ga nhi'ig̃a ikwehe, ei Paulo'ga ga pe. Tihepia ti g̃ajikoga Jesus'ga rehe ag̃wamo, ei ga ga pe. \p \v 37 —Kwa, ei Barnabé'ga. Xahoa'ja ti g̃a ndepiaga. Tiroho ti João Marcos'ga nhandejupi, ei ga ga pe. \p \v 38 —Tirohoyme ti ga, ei Paulo'ga. Opohi ga nhande hugwi Panfíliapeve'g̃a gwyri pe ikwehe. A'ero ga ndohoa'javi nhande rupi Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'gwovo ikwehe, ei ga ga pe. \p \v 39 —Tiroho jate ti ga nhandejupi, ei Barnabé'ga ga pe. \p Igwete g̃a nhomonhi'ig̃ayvahetei ga rehe. A'ero g̃a nhomboja'ogi ojohugwi ogwovo. Barnabé'ga gweroho João Marcos'ga ojupi ga rero'ava itayharuhua pype. Chiprepeve'g̃a gwyri pe g̃a hoi a'ero ogwovo. \p \v 40 Paulo'ga ki a'e te gweroho Silas'ga ojupi ga rerogwovo. G̃a horame Jesus'gareheve'g̃a ei g̃a pe: \p —Tupana'ga ti tomombyry pe me pe nderekovo katu, ei g̃a Paulo'g̃a pe. \p \v 41 Igwete Paulo'g̃a hoi Síriapeve'g̃a gwyra rupi Cilíciapeve'g̃a gwyra rupi no. Igwete ga Jesus'gareheve'g̃a mbojikohetei Jesus Cristo'ga rehe. \c 16 \s1 Timóteova'ea oho Paulova'ea rupi \p \v 1 Aerẽ Paulo'ga hoi cidade de Derbe pe Silas'ga pavẽi. Aerẽ g̃a hoi cidade de Listra pe. Pevo Paulo'ga Timóteo'ga repiagi. Igwete ga ei taroho ti ga jijupi javo. Timóteo'ga ko Jesus'gareheva'ero oko. Gayhẽa na jitehe no. Hẽa ko judeuramo oko no. Gapo'ria ki a'e te judeu rũi. \p \v 2 —Pyry hete ko Timóteo'ga, e'i pa Jesus'gareheve'g̃a ga pe Listrapeve'g̃a Icôniopeve'g̃a no. \p \v 3 Igwete Paulo'ga ei taroho ti ga javo. \p —Xaho ti ji rupi ji moiruamo, ei ga Timóteo'ga pe. \p —Aho ti nehẽ, ei Timóteo'ga ga pe. \p Igwete Paulo'ga ikytiukari Timóteo'ga rakwanha pira garerohoa renonde. A'ereki pevo judeus'g̃a okwaha Timóteo'ga po'ria. Ahe ko judeu rũi. Nurã ko ahe ndokytiukari gwa'yra'ga gapita'ngia. “Nde jikytiukare'ymame po ti judeus'g̃a noarõi nehẽ,” ei Paulo'ga Timóteo'ga pe. Igwete Paulo'ga ga kytiukari na'ẽ a'ero ga rerogwovo ojupi. \v 4 Imbojoapiapirame cidades g̃a hoi Jesus'gareheve'g̃a pyri. Igwete g̃a imombe'umbe'ui g̃a pe Jerusalémmeve'g̃a nhi'ig̃agwera. \p —“Nahanahã ti peko,” ei Jesus'ga moirũhara'g̃a javo pe me Jesus'gareheve'g̃a ndepiakatuhara'g̃a pavẽi, ei Paulo'g̃a imombe'gwovo g̃a pe. Pejapyaka katu ti g̃anhi'ig̃a rehe a'ero, ei g̃a g̃a pe. \p \v 5 Nahã ko g̃a Jesus'gareheve'g̃a mbojikohetei Jesus'ga rehe a'ero. Igwaigwavete ko ojipe'g̃a jikogi ga rehe jipi. \s1 Tupana'ga gwepiuka Macedôniapeva'ea Paulova'ea pe \p \v 6 Aerẽ Paulo'g̃a ei ojohupe novĩa: \p —Xaho ti Ásiapeve'g̃a gwyri pe imombe'gwovo Tupana'ga nhi'ig̃a g̃a pe, ei g̃a. \p Emo Tupana'ga ra'uva nomondoukari g̃a pevo. Kiro g̃a hoi Frígiapeve'g̃a gwyra rupi a'ero Galáciapeve'g̃a gwyra rupi ogwovo. \v 7 G̃a horame Mísiapeve'g̃a gwyra pyri Paulo'g̃a ei ojohupe: \p —Xaho Bitíniapeve'g̃a gwyri pe kiro, ei g̃a novĩa. \p Emo Jesus'ga ra'uva nomondoukari g̃a pevo. \v 8 Nurã g̃a hoi Mísiapeve'g̃a gwyra rupi ovahema cidade de Trôade pe. \v 9 Ypytunimo Paulo'ga Macedôniapeve'g̃a gwyripeve'ga repiagi okiri pe. Igwete ga nhi'ig̃i Paulo'ga pe o'ama. \p —Herejo tuhẽ oregwyri pe Macedônia pe ore pokoga, ei ga ga pe. \p \v 10 Kirẽ Paulo'ga imombe'ui g̃wembiepiaga ore ve. A'ero ore ei: \p —Xaho ti Macedônia pe a'ero Jesus'ga mombe'gwovo pevove'g̃a pe. A'ereki Tupana'ga nhande mondo pota kiro g̃a pyri, oro'e ore orojohupe. \p (Jihi Lucas aho g̃a ndupi no ikwehe.) Kotihĩ ore imboavujikweri mbatera hero'ava itayharuhua pype herogwovo a'ero. \s1 Lídiava'ea ojiko Jesus'ga rehe \p \v 11 Igwete ore herohoi imoanhana Trôade hugwi. Igwete ore herohoi ypa'ouhũa rehei katu Samotrácia rehei katu. Ko'emame ore herohoi cidade de Neápolis pe. \v 12 Pea hugwi ore hoi orokovo pea rupi Macedôniapeve'g̃a gwyri pe. A'ero ore vahemi cidade de Filipos pe. Filipos ko huvihavuhu pevo Macedôniapeve'g̃a gwyri pe. Cidade de Romahugwive'g̃a ko pevo u Filipos pe onhimongyavo. A'ero ore vahemi Filipos pe. Mbohapyrete'i ore kiri pevo oropytavo. \p \v 13 Sábado rupi ore ei orojohupe: \p —Xaho ti cidade hugwi yhya rembe'yi pe nhandejupa. Pevo po judeus'g̃a hoi jipi onhi'ig̃a Tupana'ga pe, oro'e ore orojohupe. \p A'ero ore hoi kunhangwera'g̃a nhimono'og̃a repiaga. A'ero ore apygi Jesus'ga mombe'gwovo g̃a pe. \v 14 Igwete Lídiahẽa henduvi orenhi'ig̃a oina. Hẽa ko cidade de Tiatirahugwiva'ero. Ipig̃wag̃uhũva'ea hẽa oma'ema'ẽ jipi itambere'ia pyhyga. Ojiko hete hẽa Tupana'ga rehe. Igwete hẽa henduvi Paulo'ga nhi'ig̃a. A'ero Tupana'ga imomytu'ẽi hẽa'akag̃i pe toko ti hẽa Paulo'ga nhi'ig̃a rupi javo. \v 15 Aerẽ ore hẽa mobatizai a'ero. Ore hẽarongapypeve'g̃a mobatizai no. Aerẽ hẽa ei ore ve: \p —Pekwaha pe kiro jijikoga nhandepojykaharete'ga rehe, ei hẽa. Nurã pejijo tuhẽ nhironga pype pejipytavo, ei hẽa ore ve. \p A'ero ore hẽa mbopogwei orogwovo hẽaronga pe oropytavo. \s1 Ahe omongi Paulova'ea cadeia pype \p \v 16 Ojipe'ia rupi ore ei orojohupe: \p —Xahoa'ja ti pevo jitehe – perope g̃a oho onhi'ig̃a Tupana'ga pe jipi. \p Ore horame ojipehẽa ore rovatĩ pea rupi. Anhag̃a opojyka hẽa. A'ea omonhi'ĩ hẽa aerẽva'ea imombe'gwovouka. Ojipe'g̃a he'yi omondo itambere'ia hẽapojykahara'g̃a pe jipi tomombe'u ti hẽa aerẽva'ea ore ve javo. \v 17 Kiro hẽa ore rovatĩ pea rupi. A'ero hẽa ruri ore reviri. Paulo'ga reviri hẽa ruri okovo ohapukapukaita. \p —Agwa'g̃a ko oporavyky Tupana'ga pe. Gaha ko huvihavuhu hete jara'g̃a hohe pa, ei hẽa. Nahã g̃a ei pe me: “Tupana'ga imomborame pendekote'varuhua po ti pe hoi ga pyri nehẽ,” ei g̃a imombe'gwovo, ei hẽa ohapukaita. \p A'ereki anhag̃a opojyka hẽa. \v 18 Kotihĩtihĩ hẽa hapukai ore reviri ua. A'ero Paulo'ga kwerajahivamo hẽa rehe. Igwete ga pyryrymi javo anhag̃a pe. \p —Jesus Cristo'ga popoakarimo ji ei nde ve kiro: Epohi hẽa hugwi, ei ga jupe. \p Kotihĩ anhag̃a pohiri hẽa hugwi a'ero. \v 19 Ikwahavame anhag̃a pohira hẽapojykahara'g̃a ei ojohupe: \p —Nombuhura'javi po ti ojipe'g̃a itambere'ia nhande ve nehẽ. A'ereki anhag̃a opohiruhu hẽa hugwi, ei g̃a. Ndokwahava'javi po ti hẽa aerẽva'ea imombe'gwovo nehẽ, ei g̃a ojohupe. \p Igwete g̃a nhimboahivuhui Paulo'ga rehe Silas'ga rehe g̃a pyhyga g̃a nderohyryryga g̃a nderogwovo okari pe gwuvihava'g̃a pyri. \v 20 G̃a nderurame g̃a ei gwuvihava'g̃a pe: \p —Agwa'g̃a ko judeusramo oko. Igwete g̃a porayvaruhuro nhandecidadepeve'g̃a momymomyina upa, ei g̃a javo tehe g̃a pe. \v 21 A'ereki g̃a ombo'embo'e g̃a g̃wamonhava'ea nhi'ig̃agwera rehe, ei g̃a. Nhande reki Romahugwiva'ero xako g̃a atyvi. Nurã po nhande ndiakoi nanongara rupi hamo romanosramo, e'i tehe g̃a g̃a pe. \p \v 22-23 Kiro pevove'g̃a nhimbohovajapavi Paulo'g̃a ndehe a'ero onhimongyavo. Igwete g̃anduvihava'g̃a imbotararararagukari Paulo'g̃a pirekyitauka g̃a hugwi. Igwete g̃a g̃a nupanupãukari yvyra pyvõ g̃a momboruka cadeia pype g̃a mongiavo. \p —Teremohemukari ti g̃a g̃a monguva ipype, ei g̃a guarda'ga pe. \p \v 24 Henduvame g̃anhi'ig̃a ga Paulo'g̃a mondoi g̃a mohina okia mbyteri pe te. Igwete ga g̃apya mombygi yva pyvõ. Ono ga g̃apya yva kwa'ria rehe. A'ero ga inog̃i irũa yva g̃apya arimo imombyga. \fig |src="cn02132b.tif" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Atos 16.24" \fig* \p \v 25 Ypyhaji katu Paulo'ga nhimby'yi onhi'ig̃a Tupana'ga pe ga mboheteavo Silas'ga pavẽi. Cadeiapypeve'g̃a ojapyaka upa g̃a nhimby'yirame. \v 26 Kotihĩ yvya imyimyi hete upa. A'ero cadeia gwyriva'ea imyimyimbavi no. Nanime hovapytymbava nhovapytymba'vopavi upa. Igwete itanhuramuhũa jikyipavi cadeiapypeve'g̃a hugwi. \v 27 Igwete guarda'ga ma'ẽi hepiaga hovapytymba'vogipyra. “O'emba g̃a ji hugwi ogwovo ra'e,” ei ga novĩa. Nurã ga ipyhygi itakyhea'javuhuva'ea tajijuka a'ero javo. \v 28 Emo Paulo'ga nhi'ig̃a mondoahyi ga pe. \p —Terejijukai, ei ga ga pe. A'ereki ore nhaporemo koro oroko, ei Paulo'ga ga pe. \p \v 29 A'ero guarda'ga ei onhipavẽive'ga pe: \p —Eru yhyga ji ve, ei ga. \p Igwete guarda'ga nhani ua ohyhyipava okyhyjiavo g̃waramo. Igwete ga renypy'andurugi Paulo'g̃a pyri pepyry hete pe javo. \v 30 Aerẽ ga Paulo'g̃a nderohoi pea hugwi. Igwete ga ei g̃a pe: \p —Marã po ti ji imomborukari jirekote'varuhua ji hugwi nehẽ? Marã po ti ji hoi Tupana'ga pyri yvagi pe nehẽ? ei guarda'ga g̃a pe. \p \v 31 Igwete Paulo'g̃a ei ga pe: \p —Ejiko ti nhandepojykaharete'ga rehe Jesus Cristo'ga rehe. A'ero po ti ga imombori nderekote'varuhua nde hugwi nehẽ. Aerẽ po ti nde hoi Tupana'ga pyri nehẽ no, ei g̃a ga pe. Na jitehe po ti nerongapypeve'g̃a nehẽ no, ei g̃a ga pe. \p \v 32 Igwete g̃a Jesus'ga mombe'umbe'ui ga pe garongapypeve'g̃a pe no. Igwete g̃a hendukatui upa. \v 33 A'ea rupi jitehe guarda'ga g̃a nderohoi iheita g̃anupãagwera. Nanime Paulo'g̃a ga mobatizai. Aerẽ g̃a garongapypeve'g̃a mobatizai no. \v 34 Aerẽ guarda'ga Paulo'g̃a nderohoi g̃wonga pe. Igwete ga imondoi mbatera g̃a pe to'u ti g̃a javo. Horyory ga ojikoga g̃waramo Tupana'ga rehe g̃wongapypeve'g̃a pavẽi. \p \v 35 Ko'emame pevove'g̃a nduvihava'g̃a ei soldados'g̃a pe: \p —Peho ti javo guarda'ga pe cadeia pe tomo'ẽ ti ga Paulo'g̃a jugwi. \p Igwete g̃a nduri imombe'gwovo g̃anhi'ig̃a guarda'ga pe. \v 36 A'ero ga imombe'ui Paulo'ga pe no. \p —Oreruvihava'g̃a e'i javo pe me to'ẽ g̃a jugwi kiro, ei ga. Pejigwovo a'ero. Tupana'ga ti tapenderoho katu, ei ga g̃a pe. \p \v 37 Emo Paulo'ga e'i soldados'g̃a pe: \p —Po na rũi g̃a ore mondouka, ei ga. Penduvihava'g̃a g̃wendu g̃a'mbea g̃a imbojateherame ite'varuhuva'ea ore rehe oji'i. Orenhi'ig̃a ki a'e te g̃a nohenduvi oji'i, ei Paulo'ga g̃a pe. Ndojari reki ore rehe novĩa. Emo g̃a ore nupanupãuka tehe ojipe'g̃a ndovaki, ei ga. Ore ko romanosramo tuhẽ oroko. Po ahe nonupauhũi te romanos'g̃a hamo, ei Paulo'ga. Aerẽ g̃a ore mbuhurukatehei avo ore mongiavouka cadeia pype oji'i, ei ga. Kiro g̃a ore mo'embotari g̃andovakie'ỹ naerũ? Po na rũi te, a'e ji, ei Paulo'ga g̃a pe. G̃ahã tuhẽ ti tuhu ore rerogwovo katu agwa hugwi nehẽ, ei ga soldados'g̃a pe. \p \v 38 Igwete soldados'g̃a hoi imombe'gwovo Paulo'ga nhi'ig̃a gwuvihava'g̃a pe. \p —A'iti tuhẽ g̃a romanosramo oko? ei g̃anduvihava'g̃a g̃a pe. \p —Nahã tuhẽ re ko g̃a e'i ore ve, ei g̃a. \p Igwete g̃a kyhyjihetei henduva. \p —Xaho ti Paulo'g̃a ma'ngoma'ngoga a'ero naerũ, ei g̃a. \p \v 39 A'ero g̃a nduri Paulo'g̃a pyri ja'javo katu g̃a pe. \p —Oroko te'varuhu ore pe me raji'i, ei g̃a g̃a pe. \p Igwete g̃a Paulo'g̃a nderohoi cadeia hugwi. \p —Pejigwovo kiro orecidade hugwi, e'ie'i g̃a onhi'ig̃atuavo Paulo'g̃a pe. \p \v 40 Igwete Paulo'g̃a hoi cadeia hugwi a'ero. Lídiahẽa ronga pe na'ẽ g̃a hoi. Pevo g̃a Jesus'gareheve'g̃a ndepiagi. Igwete Paulo'g̃a ei g̃a pe: \p —Pejiko hete ti Jesus'ga rehe jipi, ei g̃a g̃a pe. \p Aerẽ Paulo'g̃a hoi ogwovo cidade hugwi. \c 17 \s1 Paulova'ea oho Tessalônica pe \p \v 1 Igwete Paulo'g̃a hoi pea rupi cidade de Anfípolis pe aerẽ Apolônia pe no. Aerẽ g̃a vahemi ojipe'i pe no Tessalônica pe. Pevo tuvi judeus'g̃a jatykahava. \v 2 A'ero sábado rupi Paulo'ga hoi ipype g̃a pyri a'ero. A'ereki sábado nanani ga hoi judeus'g̃a jatykahava pype jipi. Três vezes Paulo'ga hogahoi pevove'g̃a monhi'inhi'ig̃a aherembikwatijara rehe Tupana'ga mombe'uhava rehe. \v 3 Igwete ga imombe'ukatui javo g̃a pe. \p —Nahanahã ahe ei ikwatija hako, ei Paulo'ga. Cristo'ga manoa pe ahe ei a'ero tokwaha ti ga hahyva'ea omanomo javo. Cristo'ga kwerava pe ahe ei no tokwerava'ja ti ga omanoa hugwi javo, ei ga. Jesus'ga ko Cristoramo oko Tupana'ga remimbuhurukaramo. A'ereki gaha ahe nhi'ĩpo'ru pa ikwehe. Gaha ji amombe'u kiro pe me a'ero Jesus'ga, ei Paulo'ga g̃a pe. \p \v 4 Igwete jara'g̃a Paulo'ga nhi'ig̃a reroviari ga mbopogweavo ojikoty'a Paulo'g̃a pavẽi judeus'g̃a. Na jitehe ko judeus'g̃arũive'g̃a – kiroki g̃a ojiko Tupana'ga rehe. Grego ko g̃anhi'ig̃a. He'yjuhuve'g̃a Paulo'g̃a mbopogwei ojikoty'a g̃a pavẽi. Kunhangwera'g̃a na jitehe no onhimongyavo imbateve'g̃a. \p \v 5 Judeus'g̃a ki a'e te onhimyrõ Paulo'g̃a ndehe hepiagame Paulo'g̃a mbopogwea. Nurã g̃a okote'varuhuve'g̃a nderuri ojipyri – kiroki g̃a okoteheuhu oporavykye'yma jipi. Igwete g̃a g̃a mbojatykai g̃a mbohapukapukaita Paulo'g̃a ndehe cidadepeve'g̃a momymomyinauka. A'ero g̃a hoahypavi Jasão'ga ronga pe tiheka ti Paulo'g̃a javo. \p —Tiroho ti g̃a mytu'ẽ me g̃andovaki, ei g̃a ojohupe novĩa. \p \v 6 Ndohepiagi reki g̃a Paulo'ga ipype. Silas'ga g̃a ndohepiagi no. \p —Jasão'g̃a ti tipyhy a'ero Jesus'gareheve'g̃a, ei g̃a ojohupe. \p A'ero g̃a Jasão'g̃a pyhygi g̃a nderohyryryga g̃a nderogwovo huvihava'g̃a pyri. Igwete g̃a ei g̃a pe: \p —Paulo'g̃a iporayvaruhu ogwoogwovo g̃agwyri pe nhaporemo g̃a momymomyina, ei g̃a o'mbero g̃a pe. Igwete g̃a nduruhui kiro nhande pyri no. \v 7 A'ero Jasão'ga g̃a mbuhurukari g̃wonga pe g̃a mombytavo ojipyri, ei g̃a g̃a pe. G̃a nhaporemo nohendukatui nhanderuvihavuhu'ga nhi'ig̃a César'ga nhi'ig̃a. A'ereki g̃a e'i: “Hajiheve'ga ag̃wamo nhanderuvihavuhuro oko,” ei g̃a, ei g̃a. “Jesus ko garera,” ei Paulo'g̃a, ei g̃a g̃a pe. \p \v 8 Onhi'ig̃ame a'ea rehe g̃a pe g̃a imomymomyi huvihava'g̃a py'a jara'g̃a py'a no. \v 9 Igwete huvihava'g̃a ei Jasão'g̃a pe: \p —Imbuhumbuhurame itambere'ia ore ve po ti ore pe mo'ẽukari pe mondovouka a'ero, ei g̃a. Pe ndekokaturame po ti ore imbuhura'javi peitambere'ia pe me a'ero nehẽ, ei g̃a g̃a pe. \p Igwete Jasão'g̃a imondoi itambere'ia g̃a pe. A'ero g̃a Jasão'g̃a mbopiro'yukari g̃a mondovouka. \s1 Paulova'ea oho Beréia pe \p \v 10 Kotihĩ ypytunimo Jesus'gareheve'g̃a Paulo'g̃a mondoukari cidade hugwi a'ero topyhygyme ti g̃a Paulo'g̃a javo. Igwete Paulo'ga hoi pea rupi cidade de Beréia pe okovo Silas'ga pavẽi. Ovahemame g̃a jogwerohoi judeus'g̃a jatykahava pype upa. \v 11 Igwete Paulo'g̃a imombe'umbe'ui g̃a pe Tupana'ga nhi'ig̃a. Beréiapeve'g̃a koji'i pyry hete reki Tessalônicapeve'g̃a hohe. A'ereki g̃a g̃wendu pota hete Tupana'ga mombe'ua. Paulo'g̃a imombe'urame g̃a ei ojohupe: “Tihepia ti imombe'ukatua.” Nurã g̃a hoi hepiaga aherembikwatijara jipi Tupana'ga mombe'uhava nahã reki ra'e javo. \p \v 12 A'ero g̃a heroviari ojikoga Jesus'ga rehe onhimongyavo. He'yive'g̃a kunhangwera'g̃a ojiko Jesus'ga rehe no imbateve'g̃a. Grego ko g̃anhi'ig̃a. Akwaimbae'g̃a na jitehe grego g̃anhi'ig̃a. Igwete g̃a jikogi Jesus'ga rehe onhimongyavo. \v 13 Emo ojipe'g̃a Paulo'g̃a mombe'u judeus'g̃a pe – perope Tessalônica pe. \p —Paulo'ga oho Beréia pe raji'i, ei g̃a. Kiro ga imombe'umbe'ui Tupana'ga nhi'ig̃a g̃a pe no, ei g̃a g̃a pe. \p Ikwahavame judeus'g̃a hoi Beréia pe a'ero. Igwete g̃a eg̃a'euhui Beréiapeve'g̃a pe i'mbe hete Paulo'ga pe me javo. Nahã g̃a he'yjuhuve'g̃a momymomyi upa. \v 14 Nurã Jesus'gareheve'g̃a Paulo'g̃a mondoukaripei a'ero toho ti ga ypiahu pe javo. Emo Silas'ga opyta na'ẽ Beréia pe Timóteo'ga pavẽi. Kiroki g̃a Paulo'ga reroho – gweroho g̃a ga ypiahu pe. \v 15 Aerẽ g̃a ga rero'avi ga rerogwovo cidade de Atenas pe ga reja. \p —Pejivy kirog̃we, ei Paulo'ga g̃a pe. Pe'ji ti Silas'ga pe Timóteo'ga pe no kotihĩ ti g̃a tuhu ji pyri avo, ei Paulo'ga g̃a pe. \p A'ero ga reja g̃a herojivyri herogwovo. \s1 Paulova'ea oho Atenas pe \p \v 16 Igwete Paulo'ga pytai Atenas pe Silas'g̃a mboha'uva. He'yjuhuheteva'ea cidadepeve'g̃a gwereko ha'angava g̃wemimbohetehara. Nurã Paulo'ga py'a oko tehe hepiagame. A'ereki pevove'g̃a nombohetei Tupana'ga. \v 17 A'ero ga hoi judeus'g̃a jatykahava pype Jesus'ga mombe'gwovo g̃a pe. Igwete ga nhi'inhi'ig̃i g̃a pe judeus'g̃a pe judeus'g̃arũive'g̃a pe no – kiroki g̃a ojiko Tupana'ga rehe. Ima'ẽhai pe ga hogahoi jipi ja'javo pevove'g̃a pe no. \v 18 A'ero g̃a nduri Paulo'ga pyri – kiroki g̃a ombo'e epicureu'g̃a nhi'ig̃agwera rehe. Kiroki g̃a ombo'e estóicos'g̃a nhi'ig̃agwera rehe – g̃a uhu ga pyri no. Igwete g̃a Paulo'g̃a nhi'ig̃ayvari a'ero. Jara'g̃a e'i ojohupe: \p —Gara rehe ga onhi'ig̃uhũ naerũ? ei g̃a. \p Jara'g̃a e'i: \p —Omombe'u po ga hajiheve'g̃a yvagipeve'g̃a ovuhu, ei g̃a. \p A'ea g̃a ei. A'ereki Paulo'ga omombe'u Jesus'ga g̃a pe. Omombe'u ga omanove'g̃a mbogwerava no. \v 19 A'ero g̃a Paulo'ga rerohoi yvytyruhua rehe Areópago rehe. Igwete g̃a jatykai tihendu ganhi'ig̃a javo. \p —Emombe'u kirog̃we ore ve enhimimombe'upyahua torohendu, ei g̃a ga pe. \v 20 A'ereki hajiheva'ea nde eremombe'u ore ve ore monhimomby'avo. Nurã torokwaha tuhẽ neremimombe'ua, oro'e ore nde ve, ei g̃a. \p \v 21 A'ereki g̃a nhaporemo onhomonhi'inhi'ĩ ranuhũ jipi Atenaspeve'g̃a hajiheve'g̃a no – kiroki g̃a u g̃a pyri upa Atenas pe. Nane'ymi g̃a imombe'umbe'ui mbaterapyahua ojohupeupe. Nanongara jate g̃a g̃wendu pota jipi no. Nurã g̃a Paulo'ga rerohoi pevo tomombe'u ga mbaterapyahua ore ve javo. \p \v 22 A'ero Paulo'ga ami g̃apyteri pe yvytyruhua rehe Areópago rehe. Igwete ga ei Atenaspeve'g̃a pe: \p —Pembohete hete po pe yvagipe'g̃a, ei ga. \v 23 A'ereki jikwavame pehea rupi ji ahepiepia ha'angavaparavuhua imbohetehava, ei ga g̃a pe. Igwete ji hepiagi ikwava'ẽhava. Igwyri pe pe ikwatijari inog̃a. “Oroapo ore agwa yvagipeve'ga pe orerembikwahave'yma'ga pe,” e'i penembikwatijaragwera, ei ga. Gaha pe pembohete ga kwahave'yma – gaha jitehe ji amombe'u kiro pe me. Tupana'ga reki ji amombe'u pe me, ei Paulo'ga g̃a pe. \p \v 24 —Tupana'ga – gaha oapo yvya yvyakotyva'eareheva'ea reheve – yvaga jaramo ko ga rekoi yvya jaramo no, ei ga. Ga ko nduvi yvyakotyve'g̃a nembiapoa pype ombohetehava pype, ei ga g̃a pe. \v 25 Ga gwereko pa mbatera ojive. Nurã ga ndojikogi yvyakotyve'g̃a ndehe ji poko javo g̃a pe. Gaha ko omongouka pa ahe. Igwete ga imbuhumbuhurukari mbatera g̃a pe nhaporemo, ei Paulo'ga g̃a pe. \p \v 26 —Tupana'ga oapo na'ẽ nhaneremboypya ojipejiva'ea hako, ei ga. Aerẽ ga ahe mbohetauhui huvihava'g̃a mongovo g̃andeheve'g̃a pavẽi. Igwete ga g̃a mboja'oja'ogi g̃a mondovo g̃agwyri pe nhaporemo, ei ga. G̃a'apoa renonde Tupana'ga e'i jipe oyvyteri pe hako: “Nahanahã po ti g̃a pe nehẽ. Aerẽ po ti nahã nehẽ,” ei ga. “Pevo gwe ti g̃a toko nehẽ,” ei ga. A'ea Tupana'ga e'i oyvyteri pe hako, ei Paulo'ga g̃a pe. \v 27 Nahanahã Tupana'ga japoi g̃a nderekovo tajireka ti g̃a javo. “Ji repia po ti g̃a ji rekarame nehẽ,” ei Tupana'ga hako, ei ga. Irupe rũi reki Tupana'ga oko nhande hugwi, ei Paulo'ga g̃a pe. \v 28 A'ereki “gaha nhande mongo nhande mbovavagauka,” ei g̃a. A'ea pe pegwyripeva'ea ei ikwatija no: “Nhande vehevi ko Tupana'ga ra'yramo xako,” ei ahe, ei Paulo'ga g̃a pe. \p \v 29 —Tupana'ga ra'yramo nhande rekoro g̃waramo ndia'ei po nhande a'ero hamo: “Tupana'ga ko g̃anembiapoa'java'ea ouro apopyra'java'ea prata apopyra'java'ea. Ita apopyra'java'ea ko ga.” Ndia'ei po a'ea ga pe hamo, ei Paulo'ga imombe'gwovo g̃a pe. \v 30 Ymya g̃a erame a'ea Tupana'ga pe ga imbogwavetena'ẽi g̃anhi'g̃a. A'ereki a'ea rupi g̃a ndokwahavi ve. Emo ga nombogwavukara'javi g̃andekote'varuhua kiro, ei ga. Kirog̃we ga ehetei yvyakotyve'g̃a pe g̃agwyri pe nhaporemo: “Perojijyi pejeaporog̃ita pejipohia pejikote'varuhua hugwi,” ei Tupana'ga g̃a pe, ei ga. \p \v 31 —Aerẽ mbapava koty po ti Tupana'ga Jesus'ga mbo'eukari g̃andeaporog̃ita pe nehẽ. A'ereki ymya ga e'i Jesus'ga pe: “Aerẽ po ti ndehe ere'e g̃a pe nehẽ,” ei Tupana'ga ga pe. A'ea rupi katu po ti Jesus'ga ekatui g̃a pe a'ero nehẽ ikwahava g̃andeaporog̃itapyryva ojipe'g̃a ndeaporog̃itate'varuhua nehẽ, ei Paulo'ga g̃a pe. Tupana'ga okwahavukaripe Jesus'ga rembi'eag̃wama yvyakotyve'g̃a pe ikwehe. A'ereki ga ombogwera Jesus'ga mongovo, ei ga Atenaspeve'g̃a pe. \p \v 32 Henduvame Paulo'ga nhi'ig̃a Jesus'ga kwerava rehe jara'g̃a ga rerekomemui. Emo jara'g̃a e'i: \p —Torohenduva'ja ti nenhi'ig̃a a'ea rehe nehẽ. \p \v 33 A'ero Paulo'ga hoi g̃apytera hugwi ogwovo. \v 34 Jara'g̃a ojikoty'a Paulo'ga pavẽi ojikoga Jesus'ga rehe. Dionísio'ga – kiroki ga omog̃ita pevove'g̃a ojipe'g̃a pavẽi yvytyruhua rehe Areópago rehe jipi – ga ojikoty'a Paulo'ga pavẽi ojipe'g̃a no Damárishẽa no. \c 18 \s1 Paulova'ea oho Corinto pe \p \v 1 Aerẽ Paulo'ga hoi pea hugwi Atenas hugwi ogwovo cidade de Corinto pe. \v 2 Pevo ga Áquila'ga repiagi. Pontopeve'g̃a gwyri pe Áquila'ga ari kako. Aerẽ ga hoi Itáliapeve'g̃a gwyri pe upa. Pevo ga ruvi cidade de Roma pe Áquila'ga. Aerẽ g̃anduvihavuhu'ga Cláudio'ga imondoi onhi'ig̃a Romapeve'g̃a pe. Igwete ga ei: \p —Judeus'g̃a ti toho pa agwa hugwi Roma hugwi, ei ga g̃a pe. \p Áquila'ga ko judeuramo. Nurã ga hoi Itáliapeve'g̃a gwyra hugwi a'ero g̃wembirekohẽa pavẽi Priscilahẽa pavẽi. A'ero g̃a nduri upa cidade de Corinto pe ikwehe. Pevo Paulo'ga Áquila'g̃a ndepiagi a'ero. \v 3 Igwete ga ruvi g̃a pyri tendas apovo. A'ereki Áquila'g̃a na jitehe oporavyky a'ea rehe no. Tapy'ynhapira pyvõ g̃a japoi tendas aherapyjamo tipyhy ti itambere'ia a'ea rehe javo. Nurã Paulo'ga ruvi g̃a pyri tendas apovo jipi. \v 4 Sábado rupie'ymi Paulo'ga hoi g̃ajatykahava pype. Igwete ga g̃a monhi'inhi'ĩhetei judeus'g̃a judeus'g̃arũive'g̃a no – kiroki g̃a grego g̃anhi'ig̃a. \p —Perovia ti nhiremimombe'ua pe me, ei ga g̃a pe. A'ereki ji amombe'u katu javo. \p \v 5 Aerẽ Silas'ga ruri Macedôniapeve'g̃a gwyra hugwi Timóteo'ga pavẽi. G̃a ndurame Paulo'ga pyri Jesus'ga mombe'ua rehe jate Paulo'ga poravykyi a'ero. Igwete ga ei judeus'g̃a pe: \p —Jesus'ga ko Cristoramo oko Tupana'ga remimbuhurukaramo, ei ga g̃a pe. \p \v 6 Emo judeus'g̃a Paulo'ga rayvari o'ete'varuhuavo ga pe. Nurã Paulo'ga imbovavagi opira nahã ti ji hepiukari g̃andekote'varuhua javo. \p —Napehendupotari pe nhinhi'ig̃a, ei Paulo'ga g̃a pe. Po ti pe hoi hahyva'ea ruvihava pype nehẽ, a'ero po ti pe napembojari pejihoa ji rehe nehẽ. A'ereki ji amombe'u katu pe me pe momoranduva, ei ga. Pe tuhẽ po ti pe nhimomboruka hahyva'ea ruvihava pype nehẽ, ei ga. Ag̃wamo po ti ji hoi judeus'g̃arũive'g̃a pyri a'ero Jesus'ga mombe'gwovo g̃a pe jipi nehẽ, ei Paulo'ga g̃a pe. \p \v 7 A'ero ga hoi g̃a hugwi ogwovo. Igwete ga hoi judeu'garũive'ga ronga pype Tício Justo'ga ronga pype. Garonga judeus'g̃a jatykahava ypyvo oko. Ojiko ga Tupana'ga rehe Tício Justo'ga. Igwete Paulo'ga hoi garonga pype. \v 8 Aerẽ Paulo'ga Jesus'ga mombe'umbe'ui pevove'g̃a pe. Igwete Crispo'ga – kiroki ga huvihavamo oko g̃ajatykahava pype – kiro ga jikogi Jesus'ga rehe g̃wongapypeve'g̃a pavẽi. Na jitehe Paulo'ga nhi'ig̃a renduvame he'yive'g̃a jikogi Jesus Cristo'ga rehe Corintopeve'g̃a. A'ero Paulo'g̃a g̃a mobatizaukari g̃a nderekovo. \p \v 9 Aerẽ Jesus'ga nhi'ig̃i Paulo'ga pe gakiri pe ypytunimo. Igwete ga ei ga pe: \p —Terekyhyji ti g̃a hugwi, ei ga ga pe. Terepigi ti imombe'gwombe'gwovo g̃a pe. \v 10 A'ereki jihi ko ako nde pyri, ei Jesus'ga. Nombohahyukari po ti g̃a nde ve nehẽ. A'ereki jireheve'g̃a he'yjuhu avo cidade pe, ei ga Paulo'ga pe. \p \v 11 Igwete Paulo'ga g̃a mbo'embo'ei Jesus'ga mombe'ua rehe. Ojipeji kwara ga ruvame pevo. \v 12 Irũa mbytera rupi judeus'g̃a jatykai Paulo'ga rehe ga pyhyga ga rerogwovo Gálio'ga pyri. Gálio'ga ko pevove'g̃a governador'ga Acaiapeve'g̃a gwyri pe. Igwete judeus'g̃a Paulo'ga rerohoi ga pyri te'i ti ga Paulo'ga reaporog̃ita pe javo. \v 13 Igwete g̃a ei Gálio'ga pe: \p —Agwa'ga e'i ahe ve: “Nahã po ti pe Tupana'ga mbohetei hamo,” ei Paulo'ga, ei g̃a. Na rũi reki oreramonhava'ea ore mbo'ei hako, ei g̃a Gálio'ga pe. \p \v 14 Paulo'ga nhi'ig̃werĩrame kiro Gálio'ga ei judeus'g̃a pe: \p —Po Paulo'ga rekote'varuhuro, a'ero po ji hendukatui penhi'ig̃a hamo pe imbojarame ga rehe hamo, ei ga g̃a pe. \v 15 Emo pe ga rayva garemimbo'ea rehe penamonhava'ea nhi'ig̃agwera rehe no, ei ga. Pe tuhẽ ti pemohig̃atu a'ea a'ero. Ji nda'ei tuhẽ nanongara pe, ei Gálio'ga g̃a pe. \p \v 16 Igwete ga g̃a momborukari onga hugwi. \v 17 A'ero g̃a nhaporemo Sóstenes'ga pyhytehei – kiroki ga huvihavamo oko judeus'g̃a jatykahava pype. Igwete g̃a ga pyhygi ga nupanupamo pevo onga ypyvo. Gálio'ga ombogwavete reki ga nupanupãrame. \s1 Paulova'ea ojivyra'ja Antioquia pe \p \v 18 He'yi Paulo'ga pytai pevo Jesus'gareheve'g̃a pyri. Aerẽ ga hoi g̃a hugwi. \p —Xaho ti Síriapeve'g̃a gwyri pe, ei ga Áquila'ga pe Priscilahẽa pe no. \p —Xaho ti a'ero, ei g̃a. \p G̃a horame cidade de Cencréia pe Paulo'ga nhi'ig̃i Tupana'ga pe a'ero. \p —Nahanahã po ti ji rekoi nehẽ, ei ga Tupana'ga pe. Nahã jirekorame po ti ji ndakytiukara'javi ji'ava nehẽ, ei ga. \p A'ero ga nhiapinukari na'ẽ pevo. Aerẽ g̃a nhinhag̃i itayharuhua pype ogwovo. \v 19 G̃a vahemame cidade de Éfeso pe Paulo'ga hoi Áquila'g̃a ndeja. Igwete ga hoi na'ẽ judeus'g̃a jatykahava pype onhi'inhi'ig̃a g̃a pe. \v 20 Aerẽ Jesus'gareheve'g̃a ei Paulo'ga pe: \p —Koji'i epyta ore pyri, ei g̃a ga pe novĩa. \p \v 21 —Kiro ji hoi tuhẽ, ei ga g̃a pe. \p Ohorame g̃a hugwi ga ei: \p —Tupana'ga ipotarame po ti ji rura'javi pe pyri nehẽ, ei ga g̃a pe. \p Igwete ga avi itayharuhua pype ojipe'g̃a pavẽi herogwovo Éfeso hugwi. \p \v 22 Aerẽ Paulo'g̃a hoi ovahema cidade de Cesaréia pe o'eamo. A'ero ga hoi pea rupi Jerusalém me. Oho ga jiji onhi'ig̃a Jesus'gareheve'g̃a pe. Aerẽ ga hoi Antioquia pe Síriapeve'g̃a gwyri pe. \v 23 Mbaigwe ga ruvi pevo g̃a pyri. Pea hugwi ga hogahoi imbojoapiapiavo cidades ogwovo Galáciapeve'g̃a gwyra rupi Frígiapeve'g̃a gwyra rupi no. Igwete ga Jesus'gareheve'g̃a mbojikohetei Jesus'ga rehe. \s1 Apolova'ea omombe'u Jesus'ga \p \v 24-25 Aerẽ Apolo'ga hoi cidade de Éfeso pe. Ga ko judeuramo cidade de Alexandriapeve'ga. Onhi'ig̃atu Apolo'ga imombe'urame mbatera. Ikwatijara ga okwaha hete Tupana'ga mombe'uhara. Ojipe'g̃a ombo'e ga Jesus'ga nhi'ig̃arupiva'ea rehe. Emo ga ndokwahapavi ve Jesus'ga mombe'ua. João Batistava'ea nhi'ig̃a rehe jate g̃a Apolo'ga mbo'e – kia ko João Batistava'ea omombe'u g̃a pe Jesus'ga mombe'urame ahe g̃a mobatizarame yhya pyvõ jipi. A'ea jate Apolo'ga okwaha a'ero. Igwete Apolo'ga hoi Éfeso pe. Pevo ga g̃wembikwahava imombe'uhetei g̃a pe Jesus'ga mombe'gwovo. \v 26 Aerẽ ga hoi judeus'g̃a jatykahava pype g̃a mbo'embo'eavo g̃a pojihuve'yma. Igwete Priscilahẽa henduvi ganhi'ig̃a Áquila'ga pavẽi. A'ero g̃a Apolo'ga rerohoi g̃wonga pe. Kiro g̃a Tupana'ga nhi'ig̃arupiva'ea mombe'ukatupavi a'ero ga mbo'eavo. \p —Nahanahã po Tupana'gareheve'g̃a ndekoi hamo, ei g̃a ga pe. \p \v 27 Aerẽ Apolo'ga ei Jesus'gareheve'g̃a pe: \p —Kiro po ti ji hoi Acaiapeve'g̃a gwyri pe nehẽ. \p —Eho ti a'ero, ei g̃a ga pe. \p Igwete g̃a ikwatijari imondovouka onhi'ig̃a pevove'g̃a pe Jesus'gareheve'g̃a pe. \p —Pembuhuruka katu ti Apolo'ga pejipyri, e'i g̃anembikwatijara. \p A'ero Apolo'ga herohoi g̃anembikwatijara imondovo g̃a pe. Pevo ga g̃a pokopokogi g̃a nderekovo – kiroki g̃a ojiko Jesus Cristo'ga rehe Tupana'ga remimombyryva g̃waramo ojive. \v 28 Igwete Apolo'ga judeus'g̃a monhi'inhi'ig̃i ja'javo g̃a pe pevove'g̃a ndovaki. Omombe'umbe'u ga g̃a pe ikwatijara Tupana'ga mombe'uhara. \p —“Nahã po ti Cristo'ga rekoi nehẽ Tupana'ga remimbuhurukara'ga nehẽ,” e'i ikwatijara, ei ga g̃a pe. Na tuhẽ reki Jesus'ga rekoi ikwehe, ei ga. Nurã ore nhimombaragwahavi Jesus'ga rehe ga tuhẽ ko Cristoramo javo, ei ga g̃a pe. \p A'ea renduvame judeus'g̃a nonhi'ig̃a'javi a'ero. A'ereki ga omombe'u katu. \c 19 \s1 Paulova'ea oho Éfeso pe \p \v 1 Apolo'ga ruvame Corinto pe ko Paulo'ga hoi Galáciapeve'g̃a gwyra rupi Frígiapeve'g̃a gwyra rupi no. Aerẽ ga vahemi cidade de Éfeso pe. Pevo Paulo'ga g̃a ndepiagi Jesus'gareheve'g̃a. \v 2-7 Doze ko g̃a. Igwete Paulo'ga ei g̃a pe: \p —Pe jikogypyrame Jesus Cristo'ga rehe Tupana'ga ra'uva uhu pe pyri raikwehe? ei ga g̃a pe. \p —Ndorokwahavi a'ea, ei g̃a. Norohendunhog̃wenondei ore Tupana'ga ra'uva mombe'ua, ei g̃a ga pe. \p —Manongara rehe g̃a pe mobatizai a'ero naerũ? ei ga g̃a pe. \p —João Batistava'ea remimombe'ua rehe g̃a ore mobatizai ikwehe, ei g̃a. \p Igwete Paulo'ga ei g̃a pe: \p —João Batistava'ea g̃a mobatizai g̃a pohirame okote'varuhua hugwi, ei ga. Igwete ahe Jesus Cristo'ga mombe'ui israelitas'g̃a pe jipi, ei ga. “Pejiko ti ga rehe – kiroki ga u pe pyri ji py'rovo Jesus Cristo'ga,” ei João Batistava'ea g̃a pe, ei ga g̃a pe. \p A'ea Paulo'ga ei g̃a pe pejiko jitehe ti Jesus'ga rehe javo. \p A'ea renduvame g̃a nhimobatizaukari opojykaharete'gareheva'ero Jesus Cristo'gareheva'ero. Paulo'ga pokopokogame g̃a ndehe Tupana'ga ra'uva uhu g̃a pyri g̃a nderekokatuavo. A'ero hajihe g̃anhi'ig̃a aherembikwahave'ỹva'ea. Tupana'ga nhi'ig̃a g̃a omombe'u no. \p \v 8 Aerẽ Paulo'ga hoi judeus'g̃a jatykahava pype onhi'inhi'ig̃a g̃a pe. \p —Tupana'ga remimbuhurukara'ga uhu reki raikwehe Jesus'ga. Nurã ti pejiko ga rehe, ei ga. A'ero po ti Tupana'ga pe mongoi ojiheva'ero nehẽ, ei Paulo'ga g̃a pe. \p Três jahya rupi ga hogahoi ipype javo g̃a pe g̃a pojihuve'yma. \v 9 Emo jara'g̃a noangarihu hendukatue'yma ganhi'ig̃a. A'ero g̃a imbotegwetei Jesus'ga nhi'ig̃arupiva'ea o'ete'varuhuavo jupe he'yjuhuve'g̃a ndovaki. Nurã Paulo'ga hoi g̃a ndeja ogwovo. Igwete ga Jesus'gareheve'g̃a nderohoi ojupi. Ojipea pype onga pype ga g̃a nderohoi a'ero g̃a nderuva – perope Tirano'ga ombo'embo'e ojiheve'g̃a g̃a nderekovo. Pevo Paulo'ga g̃a nderohoi g̃a monhi'inhi'ig̃a jipi. \v 10 Dois ga kwara mbo'ari g̃a monhi'inhi'ig̃a g̃a nderekovo. A'ero Ásiapeve'g̃a nhaporemo henduvi Jesus'ga mombe'ua. Judeus'g̃a g̃wendu. Judeus'g̃arũive'g̃a g̃wendu jitehe Jesus'ga mombe'ua. \s1 Cevava'ea ra'yrava'ea \p \v 11 Igwete Tupana'ga japoukahetei Paulo'ga pe ahemonhimomby'aheteva'ea. \v 12 Tapy'ynhapira Paulo'ga rembipo'rua g̃a herohoi ga hugwi. Tapy'ynhapi'ria vehevi g̃a herohoi inog̃a itetirũave'g̃a ndehe kiro ipigi g̃atetirũa g̃a hugwi. Anhag̃a g̃a pojykarame ojipe'a g̃a hugwi no. \v 13 Igwete jararamo judeus'g̃a – kiroki g̃a ohooho anhag̃a ipe'ape'avo ojipe'g̃a hugwi jipi – kiro g̃a ei ojohupe: \p —Paulo'ga javijitehe ti tipe'a anhag̃a g̃a hugwi Jesus'ga renoina no, ei g̃a. \p Igwete g̃a ei jupe a'ero: \p —Jesus'ga – kiroki ga Paulo'ga omombe'u jipi – kiro ga ei pe me tojipe'a ti g̃a hugwi javo. \p A'ea g̃a ei anhag̃a pe. \p \v 14 Kiro Ceva'ga ra'yra'g̃a ei no: \p —Nhande ti xa'e anhag̃a pe no. \p Ceva'ga ko judeuramo oko mbatera kwava'ẽhara'g̃a nduvihavamo. Sete gara'yra'g̃a. Igwete Ceva'ga ra'yra'g̃a ei anhag̃a pe Jesus'ga renoina tojipe'a ti g̃wembipojykahara'ga hugwi javo novĩa. \v 15 Igwete anhag̃a ei g̃a pe: \p —Ji ndajipe'ai ga hugwi penhi'ig̃a rupi jigwove'ỹ, e'i g̃a pe. Jesus'ga ji akwaha. Paulo'ga ji akwaha no. Oro pe, ji ndopokwahavi. Ndakoi'i'i ji penhi'ig̃a rupi, e'i g̃a pe. \p \v 16 A'ero ga – kiroki ga anhag̃a opojyka ga – a'ero ga pori Ceva'ga ra'yra'g̃a ndehe nhaporemo anhag̃a popoakara rerekovo g̃waramo. Igwete ga jigwarai g̃a ndehe g̃a nupanupamo g̃apira mbotararaga. A'ero g̃a ka'nhymi ga hugwi opire'yma henonhana. \p \v 17 Igwete Éfesopeve'g̃a hendupavi g̃anupanupãagwera judeus'g̃a judeus'g̃arũive'g̃a pavẽi. Ikwahavame g̃a kyhyjipavi tihenoiteheyme ti Jesus'ga javo. Igwaigwavete g̃a Jesus'ga mbohetehetei a'ero. \v 18 Igwete Jesus'gareheve'g̃a nduri onhimongyavo okote'varuhua imohema g̃andovaki. \v 19 Kiroki g̃a ipaji – kiro g̃a ei a'ero xapohi pa nanongara hugwi javo. Igwete g̃a herueruri inog̃a opajia rupiara ikwatijara. Igwete g̃a imbokaipavi pevove'g̃a pyteri pe. Hepiagame ojipe'g̃a ei: \p —He'yjuhuheteva'ea g̃a imondomondoi itambere'ia a'ea rehe nhaporemo ikwehe novĩa cinquenta mil itambere'ia, ei g̃a imbokaipyra repiaga. \p \v 20 Nanongara nhaporemo gweroviaruka hete Tupana'ga mombe'ua ojipejipe'g̃a pe. Igwaigwavete he'yjuhuve'g̃a hendukatui ojikoga Jesus'ga rehe a'ero. \s1 Éfeso pe ahe onhomomyi Paulova'ea rehe \p \v 21 Aerẽ Paulo'ga ei oyvyteri pe: “Kiro po ti ji hoi Macedôniapeve'g̃a gwyra rupi Acaiapeve'g̃a gwyra rupi no,” ei ga. “Aerẽ po ti ji hoi cidade de Jerusalém me nehẽ. Pea hugwi ti taho tuhẽ hepiaga cidade de Roma no,” ei Paulo'ga oyvyteri pe. \p \v 22 Igwete ga opokohara'g̃a mondonhog̃wenondei Macedôniapeve'g̃a gwyri pe Timóteo'ga Erasto'ga no. A'ea ja ga pytai jiji Ásiapeve'g̃a gwyri pe okovo. \p \v 23 A'ea rupi Éfesopeve'g̃a nhomomymomyi Jesus'ga nhi'ig̃arupiva'ea rehe. \v 24 A'ereki Demétrio'ga onhimonha'nga Paulo'ga rehe. Nurã ga onhipavẽive'g̃a mbojatykai ja'javo g̃a pe. Demétrio'ga oapoapo pratava'ea ojipe'g̃a pavẽi jipi. Dianahẽa ryrua ra'anga'via g̃a oapoapo. A'ereki Dianahẽa oko g̃anemimboheteharamo. A'ero g̃a hugwi ojipe'g̃a ipyhypyhygi hẽaryrua ra'anga'via itambere'ia kwepyga g̃a pe. A'ea rehe gwe Demétrio'g̃a imono'ono'og̃uhũi itambere'ia ojive ha'anga'via rehe. \v 25 Igwete Demétrio'ga onhipavẽive'g̃a mbojatykai jara'g̃a no – kiroki g̃a oapo ha'anga'via jitehe prata pyvõ. Igwete ga ei g̃a pe: \p —Timono'ono'õ nhande itambere'ia nhandejive nhanerembiapoagwera rehe jipi. Pekwaha pe a'ea, ei ga g̃a pe. \v 26 Pe pehepia kiro akoja'ga rura kokoty. Pehendu pe Paulo'ga remimombe'ua no, ei Demétrio'ga g̃a pe. A'ereki ga e'i: “Aherembiapoa imbohetehava ko Tupanamo rũi oko,” e ko Paulo'ga, ei ga. Igwete Paulo'ga heroviarukaruhui onhi'ig̃a he'yjuhuve'g̃a pe avo Éfeso pe, ei Demétrio'ga. G̃a pe jate rũi reki. Nhandegwyri pe nhaporemo g̃a Paulo'ga mbopogweuhui ogwovo ganhi'ig̃a rupi onhimongyavo Ásia pe nhaporemo, ei ga g̃a pe. \v 27 Kiro po ti g̃a ete'varuhupavi nhande japorame ha'anga'via a'ero nehẽ, ei ga. A'ea jate rũi reki. Kiro po ti g̃a ndokoa'javi Dianahẽa ryrua rehe a'ero nehẽ. Ásiapeve'g̃a nhaporemo ombohete hete Dianahẽa jipi yvyakotyve'g̃a nhaporemo reki. A'ereki hẽa huvihavuhu yvagipeva'ero, e'i tehe ga g̃a pe. Emo g̃a hopavame Paulo'ga nhi'ig̃a rupi po ti hẽa ndahuvihava'javi a'ero nehẽ, ei Demétrio'ga g̃a pe. \p \v 28 Henduvame Demétrio'ga nhi'ig̃a g̃a nhimboahivuhui Paulo'g̃a pe a'ero. Igwete g̃a eahyahivi. \p —Huvihavuhu ko Dianahẽa Éfesopevehẽa, ei g̃a. \p \v 29 Igwaigwavete g̃a nhimongyi ohapukapukaita cidade pe onhomomymomyina. Igwete g̃a Gaio'ga pyhygi. Aristarco'ga g̃a opyhy no. G̃a ko Paulo'garupive'g̃a Macedôniapeve'g̃a. Igwete g̃a g̃a pyhygi g̃a nderohoahyavo nhandaipe ongauhua pype – perope g̃a ojatykatyka jipi. \v 30 Ikwahavame Paulo'ga ei: \p —Kiro ji hoi pevo g̃a pyri nhinhi'ig̃a g̃a pe, ei ga novĩa. \p Emo Jesus'gareheve'g̃a nomondoukari ga g̃apyteri pe. \v 31 Ojipe'g̃a ombuhuruka onhi'ig̃a ga pe no huvihava'g̃a. \p —Terehoi ti ejipiuka ongauhua pype, ei g̃a ga pe. \p A'ereki g̃a oarõ hete Paulo'ga. \v 32 Igwete g̃a – kiroki g̃a ojatyka pevo – kiro g̃a hapukapukaitehei onhomomyina. Ohapukai paravuhu g̃a upa. Emo koji'iheteve'g̃a ei onhimongyavo: “Maraname nhande jatykauhutehei kiro nhandejupa naerũ?” ei g̃a ojohupe. \v 33 Igwete judeus'g̃a Alexandre'ga moanhani ga mondovo g̃apyteri pe. Ga repiagame jara'g̃a ei: \p —Gaha reki. \p Igwete Alexandre'ga pova'eg̃i g̃a pe pepi te javo. \p —Tamombe'u katu na'ẽ pe me, ei ga g̃a pe novĩa. \p \v 34 Emo onhimombaragwahavame ga rehe jara'g̃a ei: \p —Ga ko judeuramo oko. Tihenduvyme ti ga a'ero, ei g̃a ojohupe. \p A'ero g̃a eg̃a'epavi: \p —Huvihavuhu ko Dianahẽa Éfesopevehẽa. \p Kwara ipyryryma rupi duas horas rupi g̃a jogwerohapukapukai a'ea javo. \p \v 35 Aerẽ tavijara'ga ruri g̃a mombiga ikwatijahara'ga. Igwete ga ei Éfesopeve'g̃a pe: \p —Tikwaha pa ko nhande hẽaryrua rerekokatua – kiroki hẽa huvihavuhuhetero oko Dianahẽa, ei ga. Éfesopeva'ero nhande tireko katu hẽaryrua hẽara'angava no – kiroki ita ohi yvaga hugwi imbohetehavamo, ei ga g̃a pe. \v 36 Tikwaha pa nhande a'ea. Nurã po pe pigi hamo. Pejapyaka katu ti, ei ga g̃a pe. \v 37 Agwa'g̃a pe peru kiro novĩa. Emo g̃a nomimi reki mbatera nhandejatykahava hugwi. G̃a nombotegwetei reki hẽa no nhaneremimboheteharahẽa, ei ga g̃a pe. \v 38 Po ti Demétrio'g̃a imbojapotari g̃a ndehe nehẽ, a'ero po ti g̃a g̃a nderohoi g̃a mombe'gwovo huvihava'g̃a pe nehẽ hamo, ei ga. Huvihava'g̃a ndekorame imohig̃atuavo po ti g̃a g̃a nderohoi g̃a pyri imbojamboja g̃a ndehe hamo, ei ga g̃a pe. \v 39 Po ti pe ikwahapotari ojipe'ia mbatera nehẽ a'ea pe po ti cidadepeve'g̃a e'i ojatykarame nehẽ, ei ga g̃a pe. \v 40 A'e ji pe me: Kiro po ti nhanderuvihava'ga e'i nhande ve nehẽ: “Gara rehe tuhẽ pe jatykauhui pehapukapukaita?” e po ti ga nhande ve nehẽ, ei ga. Marãi po ti nhande ga pe a'ero nehẽ? ei ga. Nianhi'ig̃i po ti nhande nehẽ nhandepoyjayjare'yma g̃waramo nehẽ. A'ereki nhande xajatyka tehe reki, ei ga g̃a pe. \p \v 41 Aerẽ ga ei g̃a pe a'ero: \p —Pekwaki'o ti kiro pejigwojigwovo, ei ga. \p Cidadepeve'g̃a opi pa a'ero ogwovo. \c 20 \s1 Paulova'ea ohoa'ja Macedônia pe Grécia pe no \p \v 1 Igwete Paulo'ga Jesus'gareheve'g̃a mbuhurukari ojipyri. Igwete ga g̃a mbojikohetei Jesus'ga rehe ja'javo g̃a pe. Aerẽ ga ei g̃a pe: \p —Kiro po ti ji hoi Macedôniapeve'g̃a gwyri pe nehẽ, ei ga g̃a pe. \p \v 2 Igwete ga hoi Jesus'gareheve'g̃a pyri Macedôniapeve'g̃a gwyra rupi ogwovo. Igwete ga ega'ei g̃a pe pejiko hete ti Jesus'ga rehe javo. Aerẽ ga hoi Gréciapeve'g̃a gwyri pe. \v 3 Três jahya rupi ga ruvi pevo. \p —Taho ti kiro Síriapeve'g̃a gwyri pe, ei ga novĩa. \p G̃a nhinhag̃werĩrame itayharuhua pype ojipe'g̃a ei ga pe. \p —Judeus'g̃a nde juka pota kiro, ei g̃a Paulo'ga pe. \p Igwete ga ei: \p —Pea rupi po ti ji hoi a'ero nehẽ jijivya Macedôniapeve'g̃a gwyra rupi jikwava nehẽ, ei ga. \p \v 4 Beréiapeve'ga oho ga rupi Pirro'ga ra'yra'ga Sópatro'ga. Tessalônicapeve'g̃a oho ga rupi no Aristarco'ga Segundo'ga pavẽi. Derbepeve'ga oho no Gaio'ga. Timóteo'ga oho no. Ásiapeve'g̃a oho no Tíquico'ga Trófimo'ga pavẽi. \v 5 G̃ahã oho na'ẽ ore renonde ore ra'aromo cidade de Trôade pe. \v 6 Ore rekorame cidade de Filipos pe judeus'g̃a japoi toryva. Nanongara rupie'ymi g̃a i'ui pão ndovuriva'ea. Japopavirẽ ore avi orogwovo Filipos hugwi. Cinco ore kiri ya rupi. A'ero ore vahemi Trôade pe orerenondeve'g̃a ndepiaga. Sete ore kiri pevo orojupa. \s1 Paulova'ea oho Trôade pe mbapavamo \p \v 7 Sábado rupi ypytunimo ore jatykai Jesus'gareheve'g̃a pavẽi onga jo'ajo'aruhu pe ti'u ti ojopyri javo. Igwete Paulo'ga nhi'inhi'ig̃i g̃a pe. Igwaigwavete ga nhi'ig̃i g̃a pe imboypyhajikatuavo. A'ereki ga oho pota pea hugwi ko'emame. \v 8 He'yi jyapehavuhua pevo jo'ajo'aruhu pe – perope ore orojatyka. \v 9 Oapy ga oina jurukwara rehe yvateva'ea rehe ipyahuve'ga Êutico'ga. Igwete ga ropehyiro Paulo'ga nhi'inhi'ig̃ame. Igwaigwavete Êutico'ga ropehyiro okia. Kiro ga hiri mytu'ẽ me yvyvo upa. A'ero g̃a nhani ojyva ga pyri. Ga pyhygame g̃a ei: \p —Omano ahe. \p \v 10 A'ero Paulo'ga jyvi onhinog̃a ga rehe ga anhuvana ga mbogwerava. \p —Tapembojui pejipy'a, ei ga g̃a pe. Okwerava'ja ga kiro. \p \v 11 Igwete Paulo'ga jiupira'javi pevo jitehe jo'ajo'aruhu pe. Igwete ga i'ui ore pavẽi. Kirẽ koji'i ga nhi'inhi'ig̃i g̃a pe imog̃o'eamo. \v 12 A'ero ga hoi g̃a hugwi. Igwete g̃a ipyahuve'ga rerohoi onga pe. Horyory g̃a gambogwerava rehe. \s1 Paulova'ea oho Mileto pe \p \v 13-14 Aerẽ Paulo'ga ei ore ve: \p —Pe na'ẽ ti pe'a pejigwovo cidade de Assôs pe, ei ga. Pevo ti ji mbo'a ji rerogwovo nehẽ. A'ereki ji pea rupi aho pevo, ei ga ore ve. \p A'ero ore hoi ga repiaga Assôs pe, ga mbo'avi ga rerogwovo cidade de Mitilene pe. \v 15 Pea hugwi ore hoi. Ko'emame ore vahemi ypa'ouhũ me Quios pe. Ko'emame ore hoi ojipe'i pe Samos pe. Ko'emame ore hoi cidade de Mileto pe. \v 16 Ndorohoi reki ore cidade de Éfeso pe. A'ereki Paulo'ga ndohopotari pevo. \p —Ndajipykopypotari ji Ásiapeve'g̃a gwyri pe kiro, ei ga. A'ereki ji aho potarahi jigwovo Jerusalém me kiro. Tahepia tuhẽ ti toryva pevo nehẽ Pentecostes, ei ga ore ve. \s1 Paulova'ea onhi'ĩ Éfesopeva'ea pe \p \v 17 Mileto hugwi Paulo'ga onhi'ig̃a mondoukari Éfesopeve'g̃a pe tuhu ti g̃a ji pyri javo g̃a pe. \p —Tanhi'ĩ na'ẽ ti Jesus'gareheve'g̃a ndepiakatuhara'g̃a pe, ei ga. \p \v 18 A'ero g̃a nduri ga pyri ua. Igwete ga ei g̃a pe: \p —Pekwaha pe jireaporog̃ita jirekokatua pe pyri ji rurypyrame avo pegwyri pe Ásia pe ikwehe. Kiromo jate ji rekokaturamo, ei ga g̃a pe. \v 19 Ji ndavy'ari jitekovo ikwehe. A'ereki judeus'g̃a ombohahyuka hete ji ve. A'ereki g̃a onhimbohovaja ji rehe, ei ga. Emo ji aporavyky hete jitekovo jipojykaharete'ga pe Jesus'ga pe ga mombe'gwovo pe me. Nanhimbohetei ji pepyteri pe, ei Paulo'ga g̃a pe. \v 20 Ndapojihuvi reki ji imombe'upava pe me mbatera – kiroki imombe'ua pe poko, ei ga. Ndapojihuvi ji pe mbo'eavo Jesus'ga rehe g̃andovaki penonga pype no, ei ga. \v 21 A'ea'e ji pe me nhaporemo jipi judeus'g̃a pe judeus'g̃arũive'g̃a pe no. Perojijyi pejeaporog̃ita Tupana'ga rehe, a'e ji pe me, ei ga. Pepohi ti pejikote'varuhua hugwi. Pejiko ti nhandepojykaharete'ga rehe Jesus Cristo'ga rehe, a'e ji pe me no, ei Paulo'ga g̃a pe. \p \v 22 —Kiro po ti ji hoi Jerusalém me a'ero nehẽ. A'ereki Tupana'ga ra'uva ji mondouka pevo, ei ga. Marã po ti ji rekoi pevo nehẽ? \v 23 Ojigwarajuhu po ti g̃a ji rehe ji mondovo cadeia pype nehẽ, ei ga. A'ea jate ji akwaha. A'ereki a'ea rehe Tupana'ga ra'uva ji momorandu ji imbojoapiapirame cidades jipi, ei Paulo'ga. \v 24 Na g̃a ji jukai a'ero nehẽ. Jipy'a ndokotehei reki a'ea rehe, ei ga. Nhiremimombe'ua rehe jate ji rekoi. Tamombe'umbe'u pa ti g̃a pe. A'ereki Jesus'ga jipojykaharete'ga e'i ji ve ikwehe: “Emombe'u ti g̃a pe pyryva'ea. Tupana'ga pyryva g̃a pe ti emombe'u g̃a pe,” e ko ga ji ve, ei ga. Nurã ji tamombe'u pa na'ẽ g̃a pe Jesus'ga nhi'ĩpo'ruavo nehẽ, ei Paulo'ga g̃a pe. \p \v 25 —Ahoaho ko ji pepyteri pe nhaporemo Tupana'ga mombe'gwovo ikwehe. “Peho ti Tupana'ga nhi'ig̃a rupi gareheva'ero,” a'e ji pe me ikwehe, ei ga. Emo po ti pe ndapehepiaga'javi jira'oa nehẽ, ei ga. Akwaha ji a'ea. \v 26 Nurã ji ekatui pe me kiro. Po ti pe hoi hahyva'ea ruvihava pype nehẽ a'ea po ti pe napembojari ji rehe nehẽ. A'ereki ji amomorandu pa pe me a'ea rehe, ei ga. \v 27 Ndapojihuvi ji imombe'upava pe me Tupana'ga remimbotarimova'ea, ei Paulo'ga g̃a pe. \v 28 Peko katu ti a'ero. Pereko katu pa ti Jesus'gareheve'g̃a no, ei ga. A'ereki pe me Tupana'ga ra'uva e'i: “Pehepia katu ti Tupana'gareheve'g̃a,” e'i. Pembo'embo'e ti g̃a Tupana'ga nhi'ig̃a rehe jipi, a'e ji pe me, ei ga. A'ereki Tupana'ga opojyka g̃a ojive gwa'yra'ga manoro g̃waramo g̃a ndepykaramo, ei Paulo'ga g̃a pe. \p \v 29 —Tamombe'u ti kiro aerẽva'ea pe me, ei ga. A'ereki ji akwaha penderekoag̃wama. Ji horame pe hugwi po ti hajiheve'g̃a nduri pepyteri pe nehẽ okote'varuhuve'g̃a, ei ga. A'ero po ti g̃a pe moandyandyi g̃wembi'ea pyvõ pe nderekote'varuhuavo nehẽ, ei Paulo'ga g̃a pe. \v 30 Pepyteripeve'g̃a vehevi po ti na jitehe nehẽ no. G̃a po ti i'mbe jara'g̃a pe. A'ero po ti g̃a nhimbopogweukari Jesus'gareheve'g̃a pe nehẽ, ei ga. \v 31 Pehepia ti a'ero penhimoandyjukare'yma g̃a pe nehẽ, ei ga g̃a pe. Tapemoka'nhymi ti nhinhi'ig̃agwera pe me. A'ereki três ji kwara mondoi pe mog̃itapava ikwehe. Arimo ji pe mog̃itai. Ypytunimo na jitehe ji pe mog̃itai jijehe'gwovo nhi'ag̃ataruhuramo pe ndehe, ei ga g̃a pe. \p \v 32 —Kiro ji ei pe me a'ero: Tupana'ga ti tapendereko katu. Tupana'ga pyryva mombe'ua ti tapendereko katu nohõ, ei ga. A'ereki gaha pe mbojiko hete Jesus'ga rehe pe mbo'eavo. Aerẽ po ti Tupana'ga imombyryvi pe me nehẽ no ga imombyryvame ojiheve'g̃a pe nhaporemo nehẽ, ei Paulo'ga g̃a pe. \v 33 Nahã ko ji rekoi pe pyri ikwehe, ei ga. Ji ndapotari ojipe'g̃a apoa ouro prata reheve ikwehe. G̃apira ji ndapotari no, ei ga. \v 34 Pekwaha pe jiporavykyagwera. Jipoa pyvõ tuhẽ te ji aporavyky ipyhyga mbatera jijive. A'ero ji imondoi mbatera jijipyrive'g̃a pe no, ei ga. \v 35 Ahepiuka pa ji pe me ikwehe. Nhandeporavykyagwera ikwepykava pyvõ po nhande imbatere'ỹve'g̃a pokogi a'ero hamo, ei ga. Timoka'nhymyme ti Jesus'ga nhi'ig̃agwera nhandepojykaharete'ga nhi'ig̃agwera. A'ereki ga e'i ikwehe: “Nhanderory nhande g̃a imbuhurame mbatera nhandejive. Johe'i tehe nhande roryvamo nhande imondorame mbatera ojipe'g̃a pe,” ei Jesus'ga ikwehe, ei ga. \p \v 36 Nahã Paulo'ga ei g̃a pe. Kirẽ ga renypy'andurugi onhi'ig̃a Tupana'ga pe g̃a pavẽi. \v 37 Igwete g̃a Paulo'ga rerojehe'opavi ga anhuvanhuvana ga rerekovo. Ndovy'ahetei g̃a ganhi'ig̃a renduvame. \v 38 A'ereki ga e'i g̃a pe: “Aerẽ po ti pe ndapehepiaga'javi jira'oa nehẽ.” Igwete g̃a ga rerohoi itayharuhu pe. \c 21 \s1 Paulova'ea oho Jerusalém me \p \v 1 Igwete ore hoi g̃a hugwi a'ero oro'ava herogwovo ypa'ouhũa rehei katu cidade de Cós rehei katu. Ko'emame ore herohoi ojipe pe ypa'ouhũ me Rodes pe. Pea hugwi ore herohoi heroja cidade de Pátara pe o'eamo. \v 2 Pevo ore hepiagi ojipea itayharuhua – kiroki oho g̃werĩ Feníciapeve'g̃a gwyri pe. Igwete ore avi a'ea pype herogwovo. \v 3 Aerẽ ore hepiagi ypa'ouhũa Chipre orojohukoty. Igwete ore kwavi ipyvõ orogwovo Síriapeve'g̃a gwyri pe. Pevo ore herojari cidade de Tiro pe. A'ereki pevo g̃a g̃weno'embota mbatera itayharuhua hugwi. \v 4 A'ero ore ẽi orogwovo Jesus'gareheve'g̃a ndeka pevo g̃a ndepiaga. Sete ore kiri g̃a pyri a'ero. Igwete g̃a ei Paulo'ga pe tohoyme ti ga Jerusalém me nehẽ javo novĩa. A'ereki Tupana'ga ra'uva omombe'u jipe g̃a pe. “Tiruahũ po ti Paulo'ga pe Jerusalém me nehẽ,” e'i. Emo Paulo'ga e'i g̃a pe: \p —Aho tuhẽ ti pevo nehẽ. \p \v 5 Aerẽ ihorame orohohava apiavo ore jivyri itayharuhu pe a'ero. G̃a nhaporemo ore rerojivyri cidade hugwi akwaimba'ero kunhangwera'g̃a pavẽi gwa'yra'g̃a pavẽi no. Nhimbiari pe ore renypy'andurupavi y'ytig̃a pype oronhi'ig̃a Tupana'ga pe. \v 6 Aerẽ: \p —Kiro ore hoi, oro'e ore g̃a pe. \p Igwete ore ava'javi itayharuhua pype. A'ero g̃a jivyra'javi g̃wonga pe ogwovo. \p \v 7 Igwete ore herohoi Tiro hugwi herogwovo cidade de Ptolemaida pe. A'ero ore hoi Jesus'gareheve'g̃a ndepiaga g̃a anhuvanhuvana. Ojipeji ore kiri g̃a pyri. \v 8 Ko'emame ore hoi. Igwete ore hoi cidade de Cesaréia pe. Igwete ore hoi Filipe'ga ronga pe orojupa. Ymya Filipe'ga ruvi Jerusalém me raikwehe. Gaha ko seteve'g̃a nde'yja'ga. G̃a pe Jesus Cristo'ga moirũhara'g̃a e'i raikwehe: “G̃ahã ti toma'ẽ mbatera imbatere'ỹve'g̃a pe jipi,” ei g̃a g̃a pe raikwehe. Filipe'ga ohooho Jesus'ga mombe'gwovo ojipe'g̃a pe no. \v 9 Quatro ko gara'yra'g̃a kunhangwera'g̃a hembirekoe'ỹve'g̃a. G̃a na jitehe omombe'umbe'u Tupana'ga nhi'ig̃a jipi. Igwete ore hoi Filipe'ga ronga pe orojupa. \v 10 Mbohapyrete ore kiri pevo g̃a pyri. A'ero Ágabo'ga ruri Judéiapeve'g̃a gwyra hugwi Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'uhara'ga. \v 11 Kiro ga ruri ore pyri ipyhyga Paulo'ga ku'ayvira ipukuhuva'ea. A'ea pyvõ ga jikupykwari. Ga jipokwari no. Igwete ga ei ore ve: \p —Gaku'ayvira ijara'ga mombe'gwovo ji ei: Nahã ti judeus'g̃a ga kwari Jerusalém me nehẽ, ei ga. A'ero po ti g̃a ga mondoukari judeus'g̃arũive'g̃a po pe nehẽ ga pyhygauka nehẽ, ei ga. A'ea Tupana'ga ra'uva e'i, ei Ágabo'ga ore ve. \p \v 12 Henduvame ganhi'ig̃a ore ehetei Paulo'ga pe pevove'g̃a pavẽi: \p —Terehoa'javi ti Jerusalém me a'ero, oro'e ore ga pe novĩa. \p \v 13 Igwete Paulo'ga ei: \p —Maraname pe jehe'ouhui ji rehe? Pe ji mbopyagwyruhu javo ji ve novĩa, ei ga. Na g̃a ji kwari ji jukavo vehevi te a'ero nehẽ, ei ga. Ji ti aho jate tuhẽ pevo nehẽ Jesus'ga rehe jipojykaharete'ga rehe nehẽ, ei ga. \p \v 14 Ndokoi ga orenhi'ig̃a rehe. \p —Nandejate ti toko Tupana'ga remimbotarimova'ea, oro'e ore. \p A'ero ndoro'ea'javi ga pe a'ea rehe. \p \v 15 Aerẽ ore herekokatupavi orombatera herogwovo pea rupi Jerusalém me. \v 16 Jara'g̃a ko oho ore rupi Cesaréia hugwi Jesus'gareheve'g̃a. Igwete g̃a ore rerohoi Menasom'ga ronga pe. Ga pyri ore pytai. Ga ko Chiprepeva'ero. Ymya ga jikogi Jesus Cristo'ga rehe. Ga pyri ore pytaahi'vi orojupa. \s1 Paulova'ea oho Tiagova'ea pyri \p \v 17 Ore vahemame Jerusalém me Jesus'gareheve'g̃a ndoryndoryvamo ore rehe. \v 18 Ko'emame Paulo'ga ore rerohoi Tiago'ga repiaga. Jesus'gareheve'g̃a ndepiakatuhara'g̃a nhaporemo ojatyka upa. \v 19 Igwete Paulo'ga nhi'ig̃i g̃a pe. A'ero ga imombe'upavi g̃a pe ohoagwera. \p —Amombe'umbe'u ji Jesus'ga judeus'g̃arũive'g̃a pe, ei ga. Nurã Tupana'ga g̃a mbojikogukari ojihe, ei ga. Nahanahã Tupana'ga rekoi g̃apyteri pe a'ero ore horame g̃a pyri, ei Paulo'ga imombe'upava g̃a pe. \p \v 20 Henduvame Paulo'ga nhi'ig̃a ko g̃a Tupana'ga mbohetei a'ero. Aerẽ g̃a ei Paulo'ga pe: \p —Oreirũ, ehepia judeus'g̃a kiro. He'yjuhu hete ko g̃a jikogi Jesus'ga rehe milhares. Moisésva'ea remimbo'eagwera rehe g̃a ndekohetei reki tihendu katu pa ti hamo javo, ei g̃a Paulo'ga pe. \v 21 Igwete ojipe'g̃a mbero nde mombe'gwovo g̃a pe, ei g̃a. “Paulo'ga ko ombo'e te'varuhu judeus'g̃a nhaporemo – kiroki g̃a u judeus'g̃arũive'g̃a pyteri pe,” ei g̃a. “Paulo'ga e'i g̃a pe: ‘Pepohi ti Moisésva'ea remimbo'eagwera hugwi,’ ei Paulo'ga g̃a pe,” ei g̃a heikwehe. “‘Tapekytia'javi ti peja'yra'g̃a nakwanha pi'ria,’ ei ga,” ei g̃a. “‘Tapekoa'javi ti nhanderamonhava'ea nhi'ig̃agwera rehe,’ ei Paulo'ga g̃a pe,” ei g̃a heikwehe. Nahã g̃a mbero reki nde mombe'gwovo g̃a pe, ei g̃a imombe'gwovo Paulo'ga pe. \p \v 22 —Marã po ti a'ero nehẽ? ei g̃a Paulo'ga pe. Okwaha po ti g̃a nderura avo nehẽ. \v 23 Nahã po ti nde rekoi a'ero nehẽ, ei g̃a. Quatrove'g̃a oko ore pyri kiro. Ymya'i g̃a ei Tupana'ga pe: “Nahanahã po ti ore rekoi nehẽ,” ei g̃a ga pe. Kiro g̃a ndekoi tuhẽ a'ero g̃wembi'eagwera rupi katu, ei g̃a Paulo'ga pe. \v 24 Eroho ti quatrove'g̃a nhandejatykahavuhua pype a'ero. Ejipyhei ti pevo g̃a pavẽi nahã ti xanhimombyry Tupana'ga pe javo, ei g̃a. Aerẽ ti epyhy mbiara quatrove'g̃a ndepyga eitambere'ia pyvõ. A'ea po ti g̃a ikwava'eg̃ukari Tupana'ga pe nehẽ. A'ero po ti g̃a nhiapinukari nehẽ, ei g̃a Paulo'ga pe. Judeus'g̃a po ti nde repia pevo nehẽ. A'ero po ti g̃a epavi nehẽ: “Nomombe'ukatui reki g̃a Paulo'ga nhande ve. Oko katu tuhẽ reki ga Moisésva'ea remimbo'eagwera rupi okovo,” e po ti judeus'g̃a nde ve nehẽ, ei g̃a Paulo'ga pe. \p \v 25 —Oro judeus'g̃arũive'g̃a pe – kiroki g̃a ojiko Jesus'ga rehe – g̃a pe ore ikwatijari ikwehe, ei g̃a ga pe. Igwete ore ei g̃a pe: “Nahã po pe ndekoi hamo. Tape'ui ti g̃ambatera ikwava'eg̃ame ha'angava pe g̃wemimbohetehara pe,” oro'e ore. “Hekoa tape'ui no,” oro'e ore g̃a pe. “Mbiara tape'ui ipore'ymame hekoa jugwi,” oro'e ore. “Taperekoi ojipe'g̃a nembireko'g̃a,” oro'e ore g̃a pe ikwatija, ei g̃a Paulo'ga pe. \p \v 26 G̃anhi'ig̃a rupi Paulo'ga quatrove'g̃a nderohoi g̃a nderekovo. Ko'emame ga jipyhei g̃a pavẽi xanhimombyry ti Tupana'ga pe javo. Aerẽ g̃a ki ojatykahavuhua pype. Igwete Paulo'ga imombe'ui mbatera ikwava'ẽhara'ga pe. \p —Orojipyhei ore ko, ei ga ga pe. Kiro sete po ti ore kiri nehẽ, ei ga. Aerẽ po ti ji imondoukari mbiara quatrove'g̃a ndepyga ikwava'eg̃uka g̃a pe imondovouka Tupana'ga pe nehẽ, ei Paulo'ga ga pe. \s1 Ahe opyhy Paulova'ea \p \v 27-28 Seis ko g̃a kiri. A'ero judeus'g̃a Paulo'ga repiagi ojatykahavuhua pype Ásiapeve'g̃a gwyripeve'g̃a. Igwete g̃a he'yjuhuve'g̃a monhimboahivukatehei Paulo'ga pe g̃a momymomyina. A'ero g̃a Paulo'ga pyhygi ohapukaita gwe'yja'g̃a pe judeus'g̃a pe: \p —Pejijo ore pokoga, ei g̃a. A'ereki agwa'ga ko ohooho g̃a mbo'epavuhuavo ite'varuhuva'ea rehe, ei g̃a. Nhande mbotegwete ga ja'javoteheuhu. “Tapehenduva'javi ti Moisésva'ea remimbo'eagwera,” ei ga g̃a pe, ei g̃a. Nhandejatykahavuhua pe ga ete'varuhui no, ei g̃a. A'ero ga kiro judeus'g̃arũive'g̃a nderuruhui ipype imbotegweteavo nhandejatykahavuhua Tupana'ga ronga, ei g̃a g̃a pe o'mbero. \p \v 29 Nahã judeus'g̃a etehei Paulo'ga mombe'gwovo. A'ereki g̃a gwepia Trófimo'ga hoa cidade pe Paulo'ga rupi novĩa. Trófimo'ga ko judeu'garũive'ga Éfesopeve'ga. Hepiagame gahoa Paulo'ga rupi g̃a etehei a'ero: \p —Paulo'ga gweroho ga nhandejatykahavuhua pype, ei g̃a javo tehe. \p \v 30 Nahã judeus'g̃a ei cidadepeve'g̃a momymomyimbava Paulo'ga rehe. Igwete g̃a nhag̃anhani Paulo'ga pyhyga ga rerohyryryga ojatykahavuhua hugwi. Kotihĩ g̃a hovapytymi g̃a hugwi. \v 31 Kiro g̃a Paulo'ga jukag̃werĩ. Emo ojipe'g̃a oho imombe'gwovo soldados'g̃a pe romanos'g̃a pe. Igwete g̃a ei soldados'g̃a nduvihavuhu'ga pe: \p —Jerusalémmeve'g̃a nhaporemo onhimboahivuhu ohapukapukajahyavo, ei g̃a ga pe. \p \v 32 Kotihĩ ga soldados'g̃a nderuri g̃anduvihava'g̃a pavẽi g̃a nenonhana he'yjuhuve'g̃a pyteri pe Jerusalémmeve'g̃a pyteri pe. Soldados'g̃a ndepiagame g̃a Paulo'ga nupambigi a'ero opohia ga hugwi. \v 33 Igwete soldados'g̃a nduvihavuhu'ga ruri Paulo'ga pyhygauka ga kwaruka itanhuramuhũa pyvõ mokõiva'ea pyvõ. \p —Ma'g̃a koro? ei ga. Ma gara rehe pe ga nupanupãuhui? ei ga g̃a pe. \p \v 34 Ojoatyatyvi g̃anhi'ig̃a ga pe g̃a hapukajahyrame onhimongyavo. A'ero ga ndokwahavi reki maranuhũ javo. Nurã ga Paulo'ga rerohoukari soldados'g̃a nongauhua pype. \v 35 Ga rerovahemame ojiupihava rehe g̃a ojatiy'varimo ga rerohoi he'yjuhuve'g̃a hugwi onhimboahiheteve'g̃a hugwi topyhygahayme g̃a ga javo. \v 36 A'ereki g̃a ohoohoji g̃a ndeviri ohapukajahyavo pejuka ga javo novĩa. \s1 Paulova'ea onhimombe'u judeusva'ea pe \p \v 37 Gwerohog̃werĩrame ongauhua pype Paulo'ga ei soldados'g̃a nduvihavuhu'ga pe: \p —Tanhi'ĩ na'ẽ ti nde ve, ei ga ga pe. \p Igwete ga ei Paulo'ga pe: \p —Erekwaha nde Gréciapeve'g̃a nhi'ig̃a naerũ? \v 38 Nde ko Egitopeve'ga rũi naerũ? – kiroki ga ymya he'yjuhuve'g̃a monhimboahivi nhanderuvihava'ga pe g̃a momymomyina, ei ga. Igwete ga quatro milve'g̃a nderohoi ongae'ỹi me iporojukauhuve'g̃a. Nde ko ga rũi naerũ? ei ga Paulo'ga pe. \p \v 39 —Ji ko a'ea rũi, ei Paulo'ga. Judeuramo ko ji. Cilícia ko jigwyra, ei ga. Cidade de Tarso pe huvihavuhu pe ji ari kako, ei ga. Na ji nhi'ig̃i kiro g̃ande'yjuhua pe, ei ga ga pe. \p \v 40 —Enhi'ĩ ti a'ero g̃a pe, ei ga ga pe. \p A'ero Paulo'ga ami g̃ajiupihava rehe. Igwete ga pove'eg̃i g̃a pe ji rendu ti javo. A'ero g̃a pipavi upa. Igwete judeus'g̃a nhi'ig̃imo tuhẽ ga ei onhimombe'gwovo g̃a pe. \c 22 \p \v 1 Igwete Paulo'ga ei: \p —Nhiirũ, peymyana, pejapyaka ti nhinhi'ig̃a rehe ji nhimombe'ukaturame pe me, ei ga. A'ereki ji ndakote'varuhui jitekovo, ei ga g̃a pe. \p \v 2 Judeus'g̃a nhi'ig̃imo tuhẽ ga ei g̃a pe. Nurã koji'i g̃a pigi a'ero ganhi'ig̃a renduva. Igwete ga ei g̃a pe: \p \v 3 —Jihi ko ji judeuramo ako, ei ga. Cilícia ko jigwyra. Cidade de Tarso pe ko ji ari kako. Aerẽ ji nhimomboakari avo Jerusalém me kako, ei ga. A'ea rupi Gamaliel'ga ji mbo'embo'ekatui Moisésva'ea remimbo'eagwera rehe – kiha tuhẽ nhaneramonhava'ea omombe'u, ei ga. Nhiremimbotarimo ji poravykyhetei Tupana'ga pe ikwehe. Pehepia ko pe na jitehe peko pa ga rehe, ei Paulo'ga g̃a pe. \v 4 A'ea rupi ji jigwarajuhui Jesus'ga nhi'ig̃arupive'g̃a ndehe g̃a jukauka ikwehe. Akwaakwaruka ji g̃a mondovouka cadeia pype g̃a mongiuka akwaimbae'g̃a kunhangwera'g̃a no, ei ga. \v 5 Mbatera kwava'ẽhara'g̃a nduvihavuhu'ga okwaha tuhẽ jireaporog̃ita ji repiaga ikwehe judeus'g̃a mog̃itahara'g̃a pavẽi. G̃ahã okwatija nhandere'yja'g̃a pe Damascopeve'g̃a pe ji mombe'gwovo ikwehe. A'ea ji herohoi tapyhy ti Jesus'gareheve'g̃a javo. Takwatakwa ti ji g̃a nderojivya Jerusalém me tambohahyuka ti g̃a pe nehẽ javo, a'e ji ikwehe novĩa, ei Paulo'ga g̃a pe. \s1 Paulova'ea omombe'u gweaporog̃ita rerojijyjagwera \p \v 6 Igwete Paulo'ga ei g̃a pe: \p —Ahaji katu ji vahẽg̃werĩrame Damasco pe kotihĩ turi ji ve hendy'javuhuva'ea yvaga hugwi, ei ga. Hendy'javuhu hete. Ipyteri pe ji rekoi a'ero, ei ga. \v 7 A'ea ji mombo yvyvo ji nog̃a. Igwete ji henduvi ganhi'ig̃a jijive, ei ga. “Saulo, Saulo! Maranuhũrame nde imbohahyukari ji ve?” ei ga ji ve, ei Paulo'ga. \p \v 8 —“Manamo pe?” a'e ji ga pe. \p —“Ji ko Jesusramo Nazarépeva'ero ako. Ji ve nde erembohahyuka,” ei ga ji ve, ei Paulo'ga ga pe. \p \v 9 —Jirupive'g̃a gwepia hendy'javuhuva'ea novĩa. Emo g̃a ndokwahavi ganhi'ig̃a ji ve, ei ga. \v 10 Igwete ji ei Jesus'ga pe: “Marã po ti ji rekoi a'ero nehẽ?” \p —“Epo'ã ti egwovo kiro Damasco pe. Pevove'ga ti omombe'u pa nhiremimbotarimova'ea nde ve nehẽ nderekoag̃wama nehẽ,” ei ga ji ve, ei Paulo'ga g̃a pe. \p \v 11 —Hendy'javuhuva'ea ombogwe reki jireakwara, ei ga. A'ero jirupive'g̃a ji popyhygi ji rerogwovo Damasco pe ikwehe, ei ga imombe'gwovo g̃a pe. \v 12-13 Aerẽ Ananias'ga ruri ji pyri, ei ga. G̃wendu katu ga Moisésva'ea remimbo'eagwera jipi. Ombohete hete ga Tupana'ga no, ei ga. “Pyry hete ko Ananias'ga,” ei judeus'g̃a ga pe pevove'g̃a, ei ga. Igwete ga ruri ji pyri o'ama. “Nhiirũ, Saulo,” ei ga ji ve. “Ehepiakatua'ja ti kiro,” ei ga, ei ga. \p —Kotihĩ ji ga repiakatui reki a'ero, ei Paulo'ga g̃a pe. \v 14 Igwete ga ei ji ve: “Tupana'ga nhaneramonhava'ea remimbohetehara'ga e'i jipe nde ve tokwaha ga nhiremimbotarimova'ea javo,” ei ga ji ve. “‘Tohepia ti ga pyryheteve'ga Jesus'ga ganhi'ig̃a tuhẽ henduva,’ e'i jipe Tupana'ga nde ve,” ei Ananias'ga ji ve, ei ga. \v 15 “Kiro po ti nde akoja'ga mombe'umbe'ui a'ero nehẽ g̃a pe nhaporemo nehẽ. Nerembiepiaga po ti nde eremombe'u nehẽ neremienduva nehẽ no,” ei ga ji ve. \v 16 “Maraname nde mbegwehuro a'ero kiro?” ei ga ji ve, ei Paulo'ga. “Haite. Enhimobatizauka ti kiro. Ere ti nhandepojykaharete'ga pe tomombo ti ga nderekote'varuhua nde hugwi nehẽ,” ei ga ji ve, ei Paulo'ga g̃a pe onhimombe'gwovo. \s1 Paulova'ea hoagwera judeus'g̃arũiva'ea pyri \p \v 17 Igwete Paulo'ga ei g̃a pe no: \p —Aerẽ ji jivyra'javi avo Jerusalém me ikwehe, ei ga. Igwete ji hoi nhandejatykahavuhua pype nhinhi'ig̃a Tupana'ga pe, ei ga. \v 18 Ji nhi'ig̃ame ga pe jipojykaharete'ga jipiukari ji ve. Igwete ga ei ji ve: “Haite ti egwovo Jerusalém hugwi,” ei ga. “Avove'g̃a po ti ndogweroviari nenhi'ig̃a ji mombe'urame nehẽ,” ei ga ji ve, ei Paulo'ga. \p \v 19 —Igwete ji ei ga pe: “Gwerovia po ti g̃a nhinhi'ig̃a nde mombe'urame nehẽ ovuhu,” a'e ji ga pe novĩa. “A'ereki g̃a okwaha tuhẽ jirojijyjagwera. A'ereki ji ajigwarajypy g̃a ndehe – kiroki g̃a ojiko nde rehe,” a'e ji ga pe, ei ga. “Aho ji ojipejipea pype orejatykahava pype g̃a pyhygauka g̃a nupanupamouka g̃a mondovouka cadeia pype ikwehe,” a'e ji, ei Paulo'ga. \v 20 “Oro Estêvãova'ea no,” a'e ji. “Ahe nde mombe'urame g̃a ahe jukai ikwehe. Emo jihi ko a'ã reki pevo g̃a pyri na g̃a ga jukai tuhẽ javo,” a'e ji ga pe, ei ga. “G̃apira ji areko katu ahe jukarame. A'ereki g̃a gwekyi opira ita imomboa ahe rehe,” a'e ji ga pe, ei Paulo'ga g̃a pe. “Jerusalémmeve'g̃a okwaha jirekote'varuhuagwera a'ero. Kiro ji imombe'ukaturame g̃a pe jijirojijyja po ti g̃a heroviari nhinhi'ig̃a nde mombe'urame nehẽ,” a'e ji jipojykaharete'ga pe novĩa, ei Paulo'ga g̃a pe. \p \v 21 —“Ndogweroviari tuhẽ ti g̃a nehẽ,” ei jipojykaharete'ga ji ve. “Heregwovo avo hugwi. Jihi nde mondouka kiro irupe judeus'g̃arũive'g̃a pyri nehẽ,” ei ga ji ve. “G̃a pe ti nde ji mombe'ui nehẽ,” ei ga ji ve ikwehe, ei Paulo'ga g̃a pe onhimombe'gwovo. \p \v 22 Nahã Paulo'ga nhimombe'ui g̃a pe. Ojapyaka na'ẽ g̃a Paulo'ga nhi'ig̃a rehe novĩa. Emo Paulo'ga e'i g̃a pe: “Ji mondouka po ti ga judeus'g̃arũive'g̃a pyri nehẽ,” ei ga. Nurã g̃a nohendupotara'javi ga onhimboahivuhuavo ga pe. A'ero g̃a hapukapukajahyi. \p —Pejuka ga. Omano po ga hamo, ei g̃a ohapukapukaita upa. \p \v 23 Igwete g̃a tapy'ynhapira imbovavavavagi oko te'varuhu hete ga javo. Otimbyguhua g̃a omombomombo onhimboahivuhuheteavo. \v 24 Nurã soldados'g̃a nduvihavuhu'ga ga rerohoukari ongauhua pype. \p —Maranuhũrame g̃a hapukajuhuatetei ga rehe naerũ? ei ga. \p Nurã ga ei soldados'g̃a pe: \p —Penupanupã ga mbiara pira apopyra pyvõ tomombe'u ti ga nhande ve okote'varuhua, ei ga ga pe. \p \v 25 A'ero g̃a ga pokwari tinupã ga javo. Opokwarame Paulo'ga ei soldados'g̃a nduvihava'ga pe – kiroki ga o'ã ga ypyvo: \p —Tanhinupãi ti, ei ga ga pe. A'ereki ji ko romanoramo, Romapeve'g̃a'java'ero ako. Po ahe nonupãi te romanos'g̃a hamo, ei ga. Pe ndajirerohoi ve juizes'g̃a pyri tonhimombaragwaha ti ga Paulo'ga rekote'varuhua rehe javo. G̃a nde'i tuhẽ ji ve oja nde rehe jave'yma, ei ga. Tanhinupãi ti a'ero, a'e ji pe me, ei Paulo'ga ga pe. \p \v 26 Henduvame ganhi'ig̃a soldado'ga hoi javo gwuvihavuhu'ga pe. \p —Terenupãukara'javi ti ga! A'ereki ga romanoramo oko, ei ga. \p \v 27 A'ero garuvihavuhu'ga ruri Paulo'ga pyri. \p —Enhimombe'u katu ji ve. A'iti romanoramo nde rekoi? ei ga ga pe. \p —A'ea ko ji, ei Paulo'ga ga pe onhimombe'gwovo. \p \v 28 Igwete ga ei Paulo'ga pe: \p —Na jitehe ko ji romanoramo. A'ereki he'yjuhu reki ji imondoi itambere'ia a'ea rehe ikwehe, ei ga ga pe. \p —Ji namondoi tuhẽ itambere'ia hehe, ei Paulo'ga. Jiruva'ga ko romanoramo. A'ea jitehe ko ji a'ero, ei ga ga pe. \p \v 29 Nanime g̃a jipe'ai Paulo'ga hugwi – kiroki g̃a onupã gwerevi ga tomombe'u ti ga okote'varuhua javo. Igwete soldados'g̃a nduvihavuhu'ga e'i: \p —Romanoramo reki ga oko, ei ga. Mbaria po ji ga kwarukateheuhui ra'e! ei ga okyhyjiavo. \s1 Paulova'ea e'i judeus'g̃a mog̃itaharava'ea pe \p \v 30 Ko'emame soldados'g̃a nduvihavuhu'ga ei: \p —Ma gara judeus'g̃a omboja Paulo'ga rehe naerũ? ei ga. Tahendu ti g̃anhi'ig̃a ikwahava, ei ga. \p Igwete ga judeus'g̃a mog̃itahara'g̃a mbojatykaukari. G̃a jatykapavame mbatera kwava'ẽhara'g̃a nduvihava'g̃a jara'g̃a pavẽi, kiro ga Paulo'ga kwaharavukari ga reruruka ga mo'ama g̃apyteri pe. \c 23 \p \v 1 Igwete Paulo'ga g̃a ndepiahetei judeus'g̃a mog̃itahara'g̃a. Igwete ga ei g̃a pe onhimombe'gwovo. \p —Nhiirũ, akokatue'ymi ji Tupana'ga nhi'ig̃a rupi jitekovo kiromo jitehe, ei ga g̃a pe. Nurã ji poyjahetero jiyvyteri pe, ei Paulo'ga g̃a pe. \p \v 2 Igwete Ananias'ga ikwava'ẽhara'g̃a nduvihavuhu'ga henduvi ganhi'ig̃a onhimboahiva o'ama. A'ero ga ei Paulo'gaypyvove'g̃a pe: \p —Pekwa ti Paulo'ga jurua rehe ga mombiga. \p \v 3 Igwete Paulo'ga ei ga pe: \p —Tupana'ga ti tombohahy nde ve no. Erekokatu'ag̃uhũ nde, ei ga ga pe. Ereapy nde avo javo novĩa: “Takwaha ti garemiendukatue'yma Moisésva'ea remimbo'eagwera rehe,” ere nde novĩa, ei Paulo'ga. Emo ndehe reki nerehendukatui reki a'ea g̃a mbokwaruka jijurua rehe, ei ga ga pe. \p \v 4 A'ero Paulo'gaypyvove'g̃a ei ga pe: \p —Ikwava'ẽhara'g̃a nduvihavuhu'ga pe nde ere'e te'varuhu Tupana'ga repykara'ga pe! \p \v 5 Igwete Paulo'ga ei: \p —A'iti ga ikwava'ẽhara'g̃a nduvihavuhu'ga? ei Paulo'ga. Ji ndakwahavi, ei ga. Ikwahavame po ji nda'ei poha ramo. A'ereki Tupana'ga omombe'u onhi'ig̃a ikwatijaruka. “Tape'ete'varuhui pejuvihava'g̃a pe,” ei Tupana'ga, ei ga. \p \v 6-8 Kirẽ Paulo'ga eahyi g̃a pe o'ama. \p —Ji ko fariseuramo ako, ei ga. \p A'ereki ga onhimombaragwaha pevove'g̃a ndehe judeus'g̃a ndehe. Jara'g̃a ko saduceus'g̃a. Jara'g̃a ko fariseus'g̃a. Paulo'ga okwaha g̃anembiroviara no. A'ereki saduceus'g̃a ndogweroviari omanove'g̃a mbogweravag̃wama g̃amanoa hugwi. “Ndogwerekoi Tupana'gapyrive'g̃a no yvagipeve'g̃a,” e ko saduceus'g̃a. “Ha'oe'ỹve'g̃a ndogwerekoi no,” ei g̃a. \p Fariseus'g̃a ki a'e te gwerovia pa a'ea Paulo'ga javijitehe. A'ero Paulo'ga eahyi judeus'g̃a mog̃itahara'g̃a pyteri pe o'ama. \p —Ji ko fariseuramo ako, ei ga. Jiruva'ga ko fariseuramo oko no, ei ga. Igwete ji heroviari g̃ambogweravag̃wama g̃amanoa hugwi, ei ga. A'ea rehe pe euhui ji ve oko te'varuhu ga javo, ei ga. \p Henduvame Paulo'ga nhi'ig̃a g̃a nhonhi'ig̃ayvayvari a'ero fariseus'g̃a saduceus'g̃a pavẽi. \v 9 Igwete g̃a hapukapukai a'ero onhimbohovaja ojogwehe. A'ero fariseus'g̃a po'ami onhi'ig̃ahyavo – g̃a ko judeus'g̃a mbo'eharamo oko. \p —Ndokote'varuhui reki Paulo'ga, ei g̃a g̃a pe. Onhi'ĩ tuhẽ po ga pe ha'oe'ỹve'ga. Mara'ngu po yvagipeve'ga Tupana'gapyrive'ga? ei fariseus'g̃a. \p \v 10 Igwaigwavete g̃a nhonhi'ig̃ayvahetei. Nurã soldados'g̃a nduvihavuhu'ga ei: \p —Kiro po ti g̃a Paulo'ga rovaja'roja'rogi nehẽ! ei ga. \p A'ero ga soldados'g̃a mondoukari ga pyri. \p —Pepyhygahy ga g̃apytera hugwi ga rerogwovo ja ongauhua pype ga mongiavo, ei ga g̃a pe. \p Igwete g̃a ga pyhygi ga rerogwovo a'ero. \p \v 11 Ypytunimo nhandepojykaharete'ga jipiukari Paulo'ga pe o'ama ga ypyvo. Igwete ga ei ga pe: \p —Paulo, enhimboitakwerimo ti eko, ei ga. Nde ji mombe'u avo Jerusalém me oji'i. Na jitehe ti nde ji mombe'ui cidade de Roma pe nehẽ no, ei Jesus'ga ga pe. \s1 Judeusva'ea ojuka pota Paulova'ea \p \v 12 Ko'emame judeus'g̃a ei ojohupe: \p —Tijuka tuhẽ ti Paulo'ga, ei g̃a. Ti'uyme na'ẽ ti mbatera kiro, xay'uyme na'ẽ ti Paulo'ga jukae'ymame, ei g̃a. Tupana'ga g̃wendu nhanenhi'ig̃a. Nhande ga jukae'ymame po ti Tupana'ga imbohahyukari nhande ve a'ero nehẽ, ei g̃a ojohupe Tupana'ga renoina novĩa. \p \v 13 He'yi ko g̃a quarenta ko g̃a – kiroki g̃a e'i a'ea. \v 14 Aerẽ g̃a hoi ikwava'ẽhara'g̃a nduvihava'g̃a pyri xava'eve'g̃a pyri no. Igwete g̃a nhimombe'ui g̃a pe. \p —Nahã ore ehetei orojohupe oji'i: “Ti'uyme na'ẽ ti mbatera Paulo'ga jukae'ymame,” oro'e ore oji'i, ei quarentave'g̃a g̃a pe. \v 15 Pemondouka ti kiro penhi'ig̃a soldados'g̃a nduvihavuhu'ga pe. Pehe jara'g̃a pavẽi nhanemog̃itaharamo pemondouka ti penhi'ig̃a ga pe togweruruka ti ga Paulo'ga ore pyri javo. “Torohenduva'ja ti ganhi'ig̃a gareaporog̃ita ikwahava,” pe'ji ti ga pe, ei g̃a. Nahã ti pemondouka penhi'ig̃a ga pe ga moandyandyita, ei quarentave'g̃a g̃a pe. Ga Paulo'ga rerurukarame po ti ore ga jukai ga vaheme'ymame avo nehẽ, ei g̃a g̃a pe novĩa. \p \v 16 Emo Paulo'ga kunhamembyra'ga okwaha reki g̃anembijukapotara Paulo'ga rehe Paulo'ga rendyrahẽa ra'yra'ga. Nurã ga hoi ongauhua pype imombe'gwovo Paulo'ga pe. \v 17 Igwete Paulo'ga onhi'ig̃a mondoi soldados'g̃a nduvihava'ga pe javo. \p —Eroho kwanha'ga ejuvihavuhu'ga pyri tomombe'u ga mbatera ga pe, ei Paulo'ga ga pe. \p \v 18 A'ero ga Paulo'ga kunhamembyra'ga rerohoi gwuvihavuhu'ga pyri. Igwete ga ei ga pe: \p —Cadeiapypeve'ga Paulo'ga ji mbuhuruka ojipyri ko, ei ga. Nahã ga ei ji ve: “Eroho kwanha'ga ejuvihavuhu'ga pyri tomombe'u ga mbatera ga pe,” ei ga ji ve, ei ga. Nurã ji ga reruri nde pyri kiro, ei ga ga pe. \p \v 19 Igwete huvihavuhu'ga ga popyhygi ga rerogwovo g̃andovakie'ỹ. \p —Gara nde eremombe'u pota ji ve? ei ga ga pe. \p \v 20 Igwete ga ei: \p —Tamombe'u katu ti nde ve, ei ga. Kiro po ti judeus'g̃a nduvihava'g̃a nduri nde pyri nehẽ, ei ga. A'ero po ti g̃a etehei nde ve nehẽ tereruruka ti Paulo'ga ko'emame nehẽ javo. “Judeus'g̃a mog̃itahara'g̃a g̃wendu potara'ja ganhi'ig̃a ikwahava gareaporog̃ita,” e'i tehe po ti g̃a nde ve nehẽ, ei ga soldados'g̃a nduvihavuhu'ga pe imombe'gwovo. \v 21 Terembopogwei ti g̃a erame poha nde ve nehẽ, ei ga. A'ereki ojipe'g̃a ojuka pota Paulo'ga. Onhimi po ti g̃a pea rupi tijuka ga javo, ei ga ga pe. Quarenta ko g̃a. Igwete g̃a ei ojohupe oji'i: “Ti'uyme na'ẽ ti mbatera, xay'uyme na'ẽ ti Paulo'ga jukae'ymame,” ei g̃a oji'i. “Tupana'ga g̃wendu nhanenhi'ig̃a nhande erame na,” ei g̃a ojohupe, ei ga. Nurã ji ei kiro nde momoranduva. A'ereki g̃a onhimboavujikwe kiro tijuka ga javo. Igwete g̃a ei tikwaha ti soldados'g̃a nduvihavuhu'ga nhi'ig̃a javo nde ve, ei Paulo'ga kunhamembyra'ga ga pe imombe'gwovo. \p \v 22 Igwete soldados'g̃a nduvihavuhu'ga ei ga pe: \p —Teremombe'ui ti ojipe'g̃a pe enhimbi'eagwera ji ve. \p A'ero ga ga mondoi ojihugwi. \s1 Ahe omondouka Paulova'ea Félixva'ea pyri \p \v 23 Aerẽ soldados'g̃a nduvihavuhu'ga mokonha'g̃a mbuhurukari ojipyri. G̃a ko soldados'g̃a nduvihava'g̃a memei. Igwete ga ei g̃a pe: \p —Penhimboavujikwe ti kiro jara'g̃a pavẽi soldados'g̃a pavẽi. Ypyhaji katu po ti pe hoi cidade de Cesaréia pe, ei ga. Duzentosve'g̃a po ti oho pea rupi. Setentave'g̃a po ti oho cavalo arimo. Ojipe'g̃a duzentosve'g̃a po ti gweroho ta'akwara nehẽ, ei ga g̃a pe. \v 24 Peroho ti cavalos Paulo'ga ti toho i'arimo. Peroho katu ti ga governador'ga pyri Félix'ga pyri a'ero nehẽ, ei ga g̃a pe. \p \v 25 A'ero soldados'g̃a nduvihavuhu'ga ikwatijari tamondo ti Félix'ga pe javo. Nahã ga ei ikwatija. \b \mi \v 26 “Jihi ko Cláudio Lísiasramo,” ei ga ikwatija. \b \mi “Kiro ji ikwatijari nde ve, governador Félix. Huvihavuhu'ga oro'e ore nde ve,” ei ga ga pe ikwatija. \b \pi1 \v 27 “Kiro ti ji agwa'ga mombe'ui nde ve a'ero,” ei ga. “A'ereki judeus'g̃a opyhy ga raji'i. Gajukag̃werĩa rupi ji soldados'g̃a nderohoi ga pyhygauka g̃a hugwi oji'i. A'ereki g̃a e'i ji ve: ‘Ga ko romanoramo oko’,” ei ga ikwatija ga pe. \v 28 “Aerẽ ji ga rerohoi judeus'g̃a mog̃itahara'g̃a pyteri pe takwaha ti g̃anemimbojara ga rehe javo,” ei ga. \v 29 “Emo g̃a omboja tehe reki ga rehe. ‘Ga ndojapyakai oreramonhava'ea nhi'ig̃agwera rehe,’ ei g̃a ga pe,” ei ga. “Nanongara'g̃a ko ahe ndojukatehei. A'ea rehe ahe nomondoi g̃a cadeia pype no, a'e ji,” ei ga ikwatija gwuvihava'ga pe. \v 30 “Aerẽ ojipe'ga e'i ji ve: ‘Judeus'g̃a ojuka pota Paulo'ga,’ ei ga ji ve oji'i,” ei ga. “Nurã ji ga mondoukaripei nde pyri kiro. Igwete ji ei g̃a pe oji'i – kiroki g̃a omboja ga rehe – igwete ji ei g̃a pe: ‘Pejigwovo tuhẽ Félix'ga pyri tapemboja ti Paulo'ga rehe garovaki a'ero,’ a'e ji g̃a pe. \b \mi A'ea jate ji akwatija nde ve kiro a'ero,” ei ga Félix'ga pe ikwatijarame. \b \p Igwete ga imondoi g̃wembikwatijara soldados'g̃a pe taperoho ti Félix'ga pe javo. \v 31 Igwete soldados'g̃a Paulo'ga rerohoi ganhi'ĩpo'ruavo. Ypytunimo g̃a ga rerohoi cidade de Antipátride pe. \v 32 A'ero jara'g̃a jivyri g̃wongauhua pype. Ko'emame cavalos'arimove'g̃a Paulo'ga rerohoi Cesaréia pe. \v 33 A'ero g̃a ga mondoi governador'ga pyri Félix'ga pyri ikwatijara reheve. \v 34 Igwete Félix'ga imonhi'ig̃i ikwatijara. A'ero ga ei Paulo'ga pe: \p —Ma'g̃a gwyri pe nde ari raikwehe? \p —Cilíciapeve'g̃a gwyri pe ji ari ikwehe, ei Paulo'ga ga pe. \p \v 35 Igwete Félix'ga ei: \p —Aerẽ po ti ji nenhi'ig̃a renduvi nhinhimombaragwaha ndereaporog̃ita rehe g̃a ndurame nehẽ – kiroki g̃a omboja nde rehe raji'i, ei ga. \p Igwete ga Paulo'ga mongiukari Herodesva'ea rongauhuagwera pype ga repiakatuavouka soldados'g̃a pe ga mombytavo. \c 24 \s1 Judeusva'ea ombojaruhu Paulova'ea rehe \p \v 1 Cinco ko g̃a kiri a'ero. Aerẽ ikwava'ẽhara'g̃a nduvihavuhu'ga ruri Cesaréia pe Ananias'ga. Ga gweru xava'eve'g̃a ojupi. Igwete Ananias'g̃a Tértulo'ga reruri governador'ga pyri Félix'ga pyri tomboja ti ga Paulo'ga rehe javo. A'ereki g̃a e'i: “Tértulo'ga okwaha hete onhi'ig̃atuavo. Gweroviaruka po ti ga Félix'ga pe Paulo'ga rekote'varuhua,” ei g̃a. Nurã g̃a Tértulo'ga reruri Félix'ga pyri tomboja ti ga Paulo'ga rehe javo. \v 2-3 Igwete Félix'ga Paulo'ga mbuhurukari g̃apyteri pe. A'ero Tértulo'ga imbojambojateheuhui Paulo'ga rehe o'mbero. Nahã ga ei Félix'ga pe: \p —Nde ko oreruvihavuhua, ei ga. Nde erehepia katu pa nhandegwyra jipi. Nurã g̃a ymya ndotavukara'javi nhandegwyri pe a'ero, ei ga Félix'ga pe. Nde ereapouka pyryva'ea nhandegwyri pe jipi. Ndepyry hete nde ore ve. Nurã ore epavi nde ve jipi, ei Tértulo'ga ga pe. \v 4 Norombokwerajahivi po ti ore nde rerekovo nehẽ. Emo ji a'e nde ve kiro: Emombyry na'ẽ ti ore ve kiro orenhi'ig̃a rendukatuavo. Toronhi'ĩheteyme ti nde ve, ei ga Félix'ga pe. \p \v 5 —Agwa'ga ko oko te'varuhu hete Paulo'ga. Ohoohouhu ga g̃agwyri pe nhaporemo okovo judeus'g̃a ndayvayva g̃a momymomyina nhanderuvihava'g̃a movahĩvahiamo, e'i tehe ga. Ga ko nazarenos'g̃a nduvihavamo oko – kiroki g̃a oho Nazarépeva'ea nhi'ig̃a rupi Jesusva'ea nhi'ig̃a rupi. \v 6 Igwete ga imbote'varuhupotari judeus'g̃a jatykahavuhua oji'i, ei ga. A'ero ore Paulo'ga pyhygipei xa'e ti garekote'varuhua pe javo. A'ereki ga nohendukatui nhaneramonhava'ea nhi'ig̃agwera, ei ga. \v 7 Emo kotihĩ soldados'g̃a nduvihavuhu'ga ruri ore pyri Lísias'ga. Igwete ga Paulo'ga rerohoahyi ore hugwi, ei ga. \v 8 A'ero Lísias'ga ei g̃a pe – kiroki g̃a omboja Paulo'ga rehe – g̃a pe ga ei toho ti g̃a ga mombe'gwovo Félix'ga pyri javo. A'ero ore ruri nde pyri kiro, ei ga. Po ti nde ei Paulo'ga pe ga monhimombe'uuka nehẽ, a'ero po ti nde tuhẽ erekwaha pa garekote'varuhua nehẽ. “A'iti g̃anemimbojara ga rehe,” ere po ti nde nehẽ, e'i tehe Tértulo'ga ga pe. \p \v 9 Igwete judeus'g̃a ei no: \p —Pohi tuhẽ, ei g̃a ga pe imboja Paulo'ga rehe no. \s1 Paulova'ea onhimombe'u Félixva'ea pe \p \v 10 Aerẽ Félix'ga jipoeruri Paulo'ga pe: \p —Ndehe erenhimombe'u kirog̃we, ei ga ga pe. \p Igwete Paulo'ga ei: \p —Ymyahũ ko nde juizramo ere'e katu jire'yja'g̃a ndeaporog̃ita pe judeus'g̃a ndeaporog̃ita pe jipi. Nurã jirory hete ji nhinhimombe'gwovo nde ve terekwaha, ei ga Félix'ga pe. \v 11 Korogweuhunhi ji hoi Jerusalém me oji'i tambohete ti Tupana'ga javo oji'i. A'ereki doze ji kiri kiro. Po ti nde ei g̃a pe po ti nde ikwahavi nehẽ, ei ga. \v 12 Pevo judeus'g̃a ji repia novĩa. Emo ji nanhi'ig̃ayvari pevove'g̃a pe orejatykahavuhua pe. Namomymomyi ji g̃a cidade pe no. Orejatykahai pe ji namomyi g̃a no, ei ga. \v 13 Ombojamboja tehe reki agwa'g̃a ji rehe. Nurã g̃a ndohepiukari jirekote'varuhua kiro nde ve, ei Paulo'ga ga pe. \p \v 14 —Emo ji a'e kiro nde ve nhinhimombe'gwovo: Oreramonhava'ea javijitehe ji jikogi Tupana'ga rehe. Ajiko ji ga rehe Jesus'ga nhi'ig̃a rupi – Tupana'ga nhi'ig̃aatyviva'ea, ei g̃a jupe, ei ga. Arovia pa reki ji Moisésva'ea remimbo'eagwera Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'uharava'ea nhi'ig̃agwera no. \v 15 Omanove'g̃a mbogweravag̃wama ji arovia hete agwa'g̃a javijitehe, ei ga ga pe. Tupana'ga po ti g̃a mbogwera pa g̃amanoa hugwi nehẽ okokatuve'g̃a. Okote'varuhuve'g̃a po ti ga ombogwera pa nehẽ no. Oro'e pa ore a'ea, ei ga. \v 16 Heroviaro g̃waramo ji jirokwari jipi jirekokatuavo tajipoyja hete ti ji javo. Ako katu ji Tupana'ga pe. Ako katu ji ojipe'g̃a pe no. A'ero ji ikwahavi jiyvyteri pe jirekote'varuhue'yma, ei ga ga pe. \p \v 17 —Ambokwara'ara'ja'ja ji jitekove'ỹ Jerusalém me, ei ga Félix'ga pe. Ag̃wamo jate ji hoa'javi pevo itambere'ia rerogwovo jire'yja'g̃a pe imbatere'ỹve'g̃a pe oji'i. Mbatera ji herohoi no takwava'ẽ ti Tupana'ga pe javo, ei ga ga pe. \v 18 A'ea rehe ji hoi orejatykahavuhua pype. Jihoe'ymame ipype ji jipyhei tanhimombyry ti Tupana'ga pe javo, ei ga. Ojipe'g̃a nonhimongyi ji pyri pevo. Ji nanhi'ig̃ayvari g̃a momyina no. Nahã ji rekorame judeus'g̃a ji repiagi pevo, ei ga ga pe. \v 19 Ásiapeve'g̃a ko pevo u judeus'g̃a jitehe. G̃ahã po uhu nde pyri javo nde ve ramo g̃a imbojapotarame ji rehe ramo, ei Paulo'ga. \v 20 G̃a ndure'ymame po agwa'g̃a omombe'u nde ve jirekote'varuhuagwera naerũ hamo. Marã reki ji rekote'varuhuagwera oji'i ji nhimombe'urame oremog̃itahara'g̃a pyteri pe nhi'ama oji'i? ei ga. \v 21 A'ea rupi ji eahyi g̃a pe oji'i: “Ji g̃ambogweravag̃wama reroviaro g̃waramo pe ete'varuhui ji ve,” a'e ji g̃a pe oji'i. Pohoa jate ji eahyi nhi'ama g̃apyteri pe oji'i, ei Paulo'ga ga pe. \p \v 22 —Kirupi, ei Félix'ga a'ero. \p Okwaha hete ga Jesus'ga nhi'ig̃arupiva'ea novĩa. Igwete ga ei Paulo'ga pe: \p —Aerẽji ti ji ei ndereaporog̃ita pe a'ero nehẽ soldados'g̃a nduvihavuhu'ga rurame nehẽ Lísias'ga, ei Félix'ga g̃a pe. \p \v 23 Igwete ga ei soldados'g̃a nduvihava'ga pe: \p —Ehepia katu ti Paulo'ga, ei ga. Na ga rekoi jate reki g̃wemimbotarimo onga pype. Na gareheve'g̃a herueruri mbatera ga pe jipi, ei Félix'ga ga pe. \p A'ero g̃a hopavi pea hugwi. \s1 Paulova'ea onhi'ig̃a'ja Félixva'ea pe \p \v 24 Aerẽ Félix'ga rura'javi g̃wembirekohẽa pavẽi Drusilahẽa pavẽi. Hẽa ko judeuramo oko. Igwete ga Paulo'ga mbuhurukara'javi ojipyri tahendu ti ganhi'ig̃a javo. A'ero Paulo'ga imombe'ui ga pe ahejikoga Jesus Cristo'ga rehe. \p \v 25 —Nahanahã po ahe oko katu hamo, ei Paulo'ga ga pe no. Ahe tokoyme g̃wemimbotarimova'ea rehe jate hamo, ei ga ga pe. Aerẽ po ti Tupana'ga g̃a mbuhurukapavi ojipyri javo g̃andeaporog̃ita pe nehẽ, ei Paulo'ga g̃a pe. \p A'ea renduvame Félix'ga kyhyji a'ero. Igwete ga ei Paulo'ga pe: \p —Heregwovo kiro a'ero, ei ga. Aerẽ hendupotara'javame po ti ji nde mbuhurukara'javi jijipyri nehẽ, ei Félix'ga ga pe. \p \v 26 Igwete Félix'ga ei oyvyteri pe no novĩa: “Paulo'ga po ti ombuhu itambere'ia ji ve ji mohemuka cadeia hugwi javo ji ve nehẽ,” ei ga novĩa. Igwete ga Paulo'ga mbuhurukara'ja'javi ojipyri jipi ga monhi'ig̃a ga mongovo. \p \v 27 Dois ga kwara mbo'ari. Emo Félix'ga nomohemukari Paulo'ga cadeia hugwi tonhimohẽ ti judeus'g̃a ji rehe javo. Aerẽ Pórcio Festo'ga rekoi Félix'ga py'rovo governadoramo a'ero. \c 25 \s1 Paulova'ea oho pota Césarva'ea pyri \p \v 1 Aerẽ Festo'ga ruri Cesaréia pe tahepia katu jigwyripeve'g̃a kiro javo. Mokoi'ĩ ga kiri pevo. Aerẽ ga hoi pea rupi Jerusalém me. \v 2 Igwete judeus'g̃a nduvihava'g̃a nduri Festo'ga pyri ikwava'ẽhara'g̃a nduvihava'g̃a pavẽi. A'ero g̃a imbojambojateheuhui Paulo'ga rehe. Igwete g̃a ehetei Festo'ga pe: \p \v 3 —Ejapyaka ti orenhi'ig̃a rehe kiro, oro'e ore nde ve. Embuhuruka ti Paulo'ga kokoty Jerusalém me, ei g̃a ga pe novĩa. \p A'ereki g̃a e'i nhog̃wenonde: “Tijukauka ti Paulo'ga pea rupi ga rurame Jerusalém me,” ei g̃a novĩa. \v 4 Nurã g̃a ei Festo'ga pe tombuhuruka ti ga kokoty javo. \p —Nambuhurukari po ti ji ga kokoty nehẽ, ei Festo'ga g̃a pe. Pero g̃a ga mombytai Cesaréia pe ga rerekovo. Kotihĩ po ti ji jivyra'javi jigwovo pevo nehẽ no, ei ga. \v 5 Paulo'ga rekote'varuhurame po ti penduvihava'g̃a hoi ji rupi a'ero imbojamboja ga rehe pevo nehẽ, ei Festo'ga g̃a pe. \p \v 6 Mbohapyrete Festo'ga kiri Jerusalém me. Kirẽ ga hoa'javi Cesaréia pe opytavo. Ko'emame ga hoi juizes'g̃a apykava rehe oina – perope g̃a e'ie'i g̃andeaporog̃ita pe. Igwete ga Paulo'ga rerurukari ojipyri. \v 7 Paulo'ga rurame judeus'g̃a – kiroki g̃a uhu Jerusalém hugwi – kiro g̃a imbojambojaruhui ite'varuhuheteva'ea ga rehe ga atimana o'ama. Omboja tehe reki g̃a ga rehe. Emo g̃a ndohepiukari reki garekote'varuhua. \v 8 A'ero Paulo'ga nhimombe'ui. \p —Ji ndakote'varuhui reki judeus'g̃a namonhava'ea remimbo'eagwera pe, ei ga. Orejatykahavuhua pe ji ndakote'varuhui no. Nhandegwyripeve'g̃a nduvihavuhu'ga pe – perope Roma pe – ga pe ji ndakote'varuhui na jitehe no César'ga pe, ei Paulo'ga ga pe. \p \v 9 Igwete Festo'ga ei ga pe: \p —Nderehopotari nde Jerusalém me? ei ga ga pe. Pevo gwe po ti ji ei ndereaporog̃ita pe a'ero nehẽ henduvame g̃anemimbojara nde rehe nehẽ, ei ga ga pe. \p A'ereki Festo'ga e'i oyvyteri pe: “Nahã po ti judeus'g̃a nhimohemi ji rehe Paulo'ga rerohorame pevo nehẽ,” ei ga oyvyteri pe. \p \v 10 Emo Paulo'ga ei Festo'ga pe: \p —Ji ndahoi pevo, ei ga. Avo ji ami kiro nde pyri romanoramo. Nhandegwyripeve'g̃a nduvihavuhu'ga moirũharamo César'ga moirũharamo po nde ei jireaporog̃ita pe hamo, ei ga Festo'ga pe. Ji ko ndakote'varuhui tuhẽ judeus'g̃a pe. Erekwaha tuhẽ reki nde a'ea, ei ga ga pe. \v 11 Po a'iti jirekote'varuhuro g̃waramo g̃a ji jukapotari, a'ero po ji jijukaukari g̃a pe hamo. Emo g̃a omboja tehe ji rehe o'mbero. Nurã po ahe nanhimondoi g̃apo pe a'ero hamo, ei ga ga pe. César'ga pyri po ti ji hoi. Gaha ti e'i jireaporog̃ita pe nehẽ nhandegwyripeve'g̃a nduvihavuhu'ga, ei Paulo'ga ga pe. \p \v 12 A'ero Festo'ga hoi jiji onhimog̃itahara'g̃a monhi'ig̃a a'ea rehe. Kirẽ ga rura'javi javo Paulo'ga pe: \p —Ehopotarame po ti nde hoi César'ga pyri a'ero nehẽ, ei Festo'ga ga pe. \s1 Ahe omombe'u Paulova'ea Agripava'ea pe \p \v 13 Aerẽ Agripa'ga ruri Cesaréia pe. Ga ko judeus'g̃a nduvihavuhuro oko ojipe'g̃a gwyri pe. Berenicehẽa pavẽi ga ruri Festo'ga repiaga. \v 14 He'yi g̃a kiri pevo. Aerẽ Festo'ga Paulo'ga mombe'ui Agripa'ga pe. \p —Ohorame Félix'ga omombyta Paulo'ga cadeia pype ga mongovo, ei Festo'ga ga pe. \v 15 Ji horame Jerusalém me judeus'g̃a ga mombe'ui ji ve ikwehe, ei ga. Ikwava'ẽhara'g̃a nduvihava'g̃a ombojaruhu ga rehe xava'eve'g̃a pavẽi. Igwete g̃a ei ji ve: “Ejukauka ga a'ero,” ei g̃a ji ve ikwehe novĩa, ei Festo'ga Agripa'ga pe. \p \v 16 —“Na rũi ore rekoi romanosramo g̃a jukajipeavo,” a'e ji g̃a pe, ei Festo'ga. “Omboja na'ẽ g̃a g̃a ndehe g̃a mo'ama. Henduvame g̃anemimbojara ojihe g̃a nhi'ĩkwepygi a'ea rehe tuhẽ onhimombe'gwovo no,” a'e ji. “A'ero ko ore ei g̃andeaporog̃ita pe javo g̃a pe,” a'e ji g̃a pe ikwehe, ei ga Agripa'ga pe. \p \v 17 —Aerẽ ji jivyra'javame avo judeus'g̃a nduri ikwehe, ei ga ga pe. Igwete ji nanhimbegwei. Ko'emame ji hoi juizes'g̃a apykava rehe nhitena takwaha ti Paulo'ga reaporog̃ita javo, ei Festo'ga. Igwete ji Paulo'ga rerurukari ga mo'ama orepyteri pe a'ero. \v 18 “Kiro po ti g̃a imombe'ui garekote'varuhua nehẽ,” a'e ji jiyvyteri pe novĩa. Emo hajiheva'ea reki g̃a omboja ga rehe o'ama, ei ga Agripa'ga pe. \v 19 Nahã g̃a ei: “Paulo'ga nohendukatui oreramonhava'ea nhi'ig̃agwera,” ei g̃a, ei ga. “Paulo'ga omombe'u te'varuhu Jesusva'ea no,” ei g̃a. “Ga e'i: ‘Jesus'ga omano. Aerẽ ga kwerava'javi omanoa hugwi,’ ei Paulo'ga,” ei g̃a. “I'mbe ko Paulo'ga javo,” ei g̃a ji ve. “A'ereki Jesusva'ea omano hete okwerava'jave'yma,” ei g̃a ji ve, ei Festo'ga imombe'gwovo Agripa'ga pe. \p \v 20 —“Marã po ti ji ikwahahetei nanongara javo jupe naerũ?” a'e ji jiyvyteri pe, ei Festo'ga. Nurã ji ei Paulo'ga pe ikwehe: “Nderehopotari nde Jerusalém me nehẽ?” a'e ji ga pe. “Pevo gwe po ti ji ei ndereaporog̃ita pe nehẽ henduvame g̃anhi'ig̃a nehẽ,” a'e ji ga pe, ei Festo'ga. \v 21 Emo Paulo'ga e'i ji ve: “Ji ndahoi pevo,” ei ga. “Nhandegwyripeve'g̃a nduvihavuhu'ga pyri ti ji hoi a'ero nehẽ César'ga pyri. Gaha jate po ti e'i jireaporog̃ita pe a'ero nehẽ,” ei ga. “Ji mombyta jiji avo a'ero jihoa renonde,” ei Paulo'ga ji ve, ei Festo'ga. Nurã ji ga mombytaukari jiji cadeia pype kiro. Aerẽ po ti ji ga mondoukari César'ga pyri a'ero nehẽ, ei ga Agripa'ga pe. \p \v 22 Igwete Agripa'ga ei Festo'ga pe: \p —Jihi tahendu Paulo'ga nhi'ig̃a no. \p —Ko'emame po ti nde henduvi ganhi'ig̃a a'ero nehẽ, ei Festo'ga ga pe. \s1 Ahe gweru Paulova'ea Agripava'ea pyri \p \v 23 Ko'emame g̃a hopavi ongauhua pype pevove'g̃a jatykahava pype. Agripa'ga oho Berenicehẽa pavẽi. Ojigwajigwa hete pa g̃a ogwovo ongauhua pype onhimboukwahava. Soldados'g̃a nduvihavuhu'g̃a oho ojipe'g̃a no – kiroki g̃a huvihavamo oko cidade pe. Igwete g̃a hopavi ipype. A'ero Festo'ga Paulo'ga rerurukari g̃apyteri pe. \v 24 Igwete Festo'ga ei: \p —Nde ve ji ei kiro, Agripa. Pe me ji epavi no. A'ereki pe avo peju, ei ga g̃a pe. Pehepia pe agwa'ga Paulo'ga. Gaha rehe judeus'g̃a nhaporemo uhuuhu javo ji ve Jerusalém me, avo na jitehe no. “Omano po ga hamo,” e'ie'i g̃a ohapukapukaita ga pe, ei Festo'ga. \v 25 Emo ji ndakwahavi garekote'varuhua reki. A'ero po ahe ndojukaukatehei ga, ei ga. Emo Paulo'ga tuhẽ e'i ji ve: “César'ga pyri po ti ji hoi a'ero. Gaha ti e'i jireaporog̃ita pe nehẽ,” ei ga ji ve ikwehe, ei Festo'ga g̃a pe. A'ero po ti ji ga mondoukari ga pyri nehẽ, ei ga. \v 26 Emo ji ndakwahavi Paulo'ga mombe'gwovo. Gara po ti ji ikwatijari imondovouka nhanderuvihavuhu'ga pe a'ero nehẽ? a'e ji, ei ga g̃a pe. Nurã ji Paulo'ga mbuhurukari pe pyri kiro – nde pyri kaitu, Agripa, ei Festo'ga – tapehendu ti ganhi'ig̃a a'ero javoji. Hendupavame ti pemombe'u ji ve garekote'varuhua a'ero. A'ea ti ji ikwatijari ga mombe'gwovo César'ga pe a'ero nehẽ, ei ga. \v 27 Ikwatijare'ymame g̃anemimbojara ga rehe, marã po ti ji cadeiapypeve'ga mondoukari ga pe nehẽ naerũ? ei Festo'ga Agripa'g̃a pe. \c 26 \s1 Paulova'ea onhimombe'u Agripava'ea pe \p \v 1 Igwete Agripa'ga ei Paulo'ga pe: \p —Here nhimombe'gwovo kirog̃we. \p A'ero Paulo'ga jipoapyhoi huvihavuhu'ga pe Agripa'ga pe ta'e ti kiro nde ve javo. \p \v 2-3 —Pyry ji ve ji nhimombe'ui nde ve kiro, ei Paulo'ga ga pe. A'ereki nde erekwaha hete judeus'g̃a ndeaporog̃ita ekovo. Nde erekwaha g̃anamonhava'ea nhi'ig̃agwera g̃anhi'ig̃ayvara no, ei ga Agripa'ga pe. Judeus'g̃a ombojamboja tehe reki ji rehe ikwehe, ei ga. Kiro ti ji nhimombe'ukatui nde ve. Ejapyaka katu ti ji rehe a'ero, a'e ji nde ve, ei Paulo'ga ga pe. \p \v 4 —Judeus'g̃a nhaporemo okwaha jireaporog̃ita jivoja'ia rupi. G̃a okwaha jireaporog̃ita ymya vehevi ji ruvame jijigwyri pe na'ẽ aerẽ Jerusalém me no, ei ga. \v 5 Jirekoagwera fariseuramo g̃a ymya ikwahavi no. Fariseus'g̃a ko koji'i reki g̃wendu katu g̃wamonhava'ea nhi'ig̃agwera jara'g̃a hohe, ei ga. Ji ko na tuhẽ ahendu katu ahenhi'ig̃agwera jipi. Ipotarame po g̃a imombe'ui te a'ea hamo, ei Paulo'ga g̃a pe. \v 6 Kiro g̃a ji mo'ami reki avo timbojamboja mbatera ga rehe javo. “Gweroviaruhu ga g̃ambogweravag̃wama,” ei g̃a ji ve, ei ga. A'iti tuhẽ ji imboha'uvi nhanembogweravag̃wama, a'e ji. A'ereki ymya Tupana'ga e'i tuhẽ oreramonhava'ea pe: “Aerẽ ti ji g̃a mbogwerapavi nehẽ,” ei Tupana'ga ahe ve hako, ei ga. \v 7 A'ea jitehe orere'yja'g̃a omboha'u no judeus'g̃a – kiroki g̃a doze oko huvihavamo ojiheve'g̃a pavẽi. Igwete g̃a nhaporemo imboha'uvi ombogweravag̃wama omanoa hugwi. A'ero g̃a Tupana'ga mbohetehetei upa arimo ypytunimo no tonhimohẽ Tupana'ga nhande rehe javo, ei ga. Ombogwerava mboha'uva reki g̃a ombojamboja ji rehe gweroviaruhu ga a'ea javo ji ve, ei ga Agripa'ga pe. \v 8 Ah judeus, maranuhũrame tuhẽ pe ndaperoviarihu Tupana'ga remimbogwerava naerũ? ei Paulo'ga pevove'g̃a pe. \p \v 9 Igwete Paulo'ga ei no: \p —Jihi na jitehe a'e na'ẽ jiyvyteri pe: “Amovahĩ po ji Nazarépeve'ga mombe'ua Jesus'ga mombe'ua imombiga hamo,” a'e ji javo ikwehe novĩa, ei Paulo'ga. \v 10 Na tuhẽ ji rekoi a'ero Jerusalém me ikwehe, ei ga. He'yive'g̃a ji amondouka g̃a mongiuka cadeia pype Jesus'gareheve'g̃a. Ikwava'ẽhara'g̃a nduvihava'g̃a omongiuka g̃a ji ve, ei Paulo'ga ga pe. G̃a g̃a jukapotarame ji ei no: “Pejukauka tuhẽ g̃a a'ero,” a'e ji g̃a pe, ei ga. \v 11 Igwete ji hojihoi nhandejatykahava pype nhaporemo g̃a nupanupãuka pepohi ti Jesus'ga hugwi javo g̃a pe, ei ga. Anhimboahi hete ji g̃a pe, ei ga. A'ero hajihejiheva'e pe cidades pe ji hoi tajigwarai ti g̃a ndehe javo ikwehe, ei Paulo'ga ga pe. \s1 Paulova'ea omombe'u gweaporog̃ita rerojijyjagwera \p \v 12 Igwete Paulo'ga ei Agripa'ga pe: \p —A'ero ji hoi pea rupi cidade de Damasco pe ikwehe novĩa. Ikwava'ẽhara'g̃a nduvihava'g̃a ji mondouka pevo topyhyguka ti ga Jesus'gareheve'g̃a javo ji ve, ei Paulo'ga. \v 13 Ahaji katu ji hepiagi reki hendy'javuhuva'ea. Yvaga hugwi turi ji ve. A'ea hendy'javuhu hete koji'i kwara hohe. Mbyteri pe ji rekoi a'ero jirupive'g̃a pavẽi, ei ga. \v 14 A'ea ore mombori yvyvo, ei ga. Igwete ji henduvi ganhi'ig̃a ji ve. Judeus'g̃a nhi'ig̃imo ga ei ji ve. “Saulo, Saulo!” ei ga ji ve. “Maraname nde imbohahyukaruhui ji ve? Tiruahũ nde ve nde naneangarihu,” ei ga ji ve, ei ga Agripa'ga pe. \p \v 15 —A'ero ji ei ga pe: “Manamo pe?” \p —“Ji ko Jesusramo ako. Ji ve nde erembohahyuka,” ei ga, ei Paulo'ga. \v 16 “Here epo'ama kirog̃we,” ei Jesus'ga ji ve, ei ga. “Ajipiuka ji nde ve toko ti ga jipokoharamo javo nde ve. Eremombe'u po ti nde g̃a pe enhimbiepiaga nehẽ,” ei ga, ei ga. “Ji jipiukara'javame nde ve po ti nde a'ea mombe'ui nehẽ no,” ei Jesus'ga ji ve, ei Paulo'ga. \v 17 “Judeus'g̃a jigwarairame nde rehe po ti ji nde mbopiro'yi g̃a hugwi. Judeus'g̃arũive'g̃a hugwi po ti ji nde mbopiro'yi nehẽ no,” ei ga javo ji ve, ei ga. “G̃a pyri po ti ji nde mondoukari nehẽ judeus'g̃arũive'g̃a pyri. \v 18 Igwete po ti nde ikwahavukari a'itituhẽva'ea judeus'g̃arũive'g̃a pe nehẽ,” ei ga ji ve, ei ga. “Igwete po ti nde g̃a mbopohirukari g̃andekote'varuhua hugwi g̃a mongokatuavo nehẽ. Igwete po ti nde g̃a mbopiro'yi Satanás'ga popoakara hugwi nehẽ Tupana'ga popoakara rerekouka g̃a pe nehẽ,” ei ga ji ve, ei ga. “A'ero po ti Tupana'ga imombori g̃andekote'varuhua g̃a hugwi nehẽ g̃ajikoga g̃waramo ji rehe nehẽ. Igwete po ti g̃a nduvi jara'g̃a pyri nehẽ – kiroki g̃a Tupana'ga omo'emo'ẽ g̃a ojive no,” ei Jesus'ga ji ve ikwehe, ei Paulo'ga imombe'gwovo g̃a pe. \s1 Paulova'ea onhimombe'u Jesus'ga pokoharamo \p \v 19 Igwete Paulo'ga ei no: \p —Ahendu katu ji ga jipiukarame ji ve yvaga hugwi, ei ga Agripa'ga pe. \v 20 Igwete ji imombe'ui Jesus'ga nhi'ig̃a Damascopeve'g̃a pe na'ẽ Jerusalémmeve'g̃a pe no. Judéiapeve'g̃a gwyra rupi ji hojihoi imombe'gwovo g̃a pe. Judeus'g̃arũive'g̃a pe ji imombe'ui no, ei ga. A'ea'e ji g̃a pe jipi: Perojijyi ti pejeaporog̃ita pejipohia pejikote'varuhua hugwi pejikoga Tupana'ga rehe. Peko katu ti a'ero hepiuka pejipohiragwera pejikote'varuhua hugwi, a'e ji g̃a pe, ei Paulo'ga. \v 21 Nhirembi'ea rehe judeus'g̃a ji pyhygi nhandejatykahavuhua rokari pe ji juka pota. \v 22 Emo kiromo jate Tupana'ga ji pokopoko okovo. Nurã ji ami imombe'ukatuavo kiro ahe ve nhaporemo okoteheve'g̃a pe huvihava'g̃a pe no, ei Paulo'ga. Nhiremimombe'ua ko aheremimombe'ua ja reki. A'ereki Moisésva'ea omombe'u aerẽva'ea. Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'uharava'ea omombe'u a'ea jitehe no. A'ea pe jate ji ei jipi imombe'gwovo no, ei ga ga pe. \v 23 Nahã ahe ei hako: “Aerẽ po ti Cristo'ga manoi nehẽ. Cristo'ga na'ẽ po ti Tupana'ga ga mbogwera gamanoa hugwi a'ero nehẽ,” ei ahe. “Nahã po ti Cristo'ga ikwahavukari g̃ambogweravag̃wama judeus'g̃a pe judeus'g̃arũive'g̃a pe no,” ei ahe hako, ei Paulo'ga g̃a pe. \p \v 24 Nahã Paulo'ga nhimombe'umbe'ui. Nanime Festo'ga eahyi ga pe: \p —Paulo, neakãte'varuhu nde. Ikwatijara repiahetea neakag̃a mbote'varuhui, ei Festo'ga ga pe. \p \v 25 —Avi pyry hete nhiakag̃a, ei Paulo'ga javo ga pe. A'itituhẽva'ea ji amombe'u katu, Festo, ei ga. \v 26 Agripa'ga okwaha hete nanongara. A'ero ji ndapojihuvi nhinhi'ig̃a ga pe, ei ga. A'ereki Jesus'ga mombe'ua nonhimimi'i'i ga pe. A'ereki jukwaha hete Jesus'ga rekohava, ei ga Festo'ga pe. \v 27 Oro nde, Agripa, ei ga. Ererovia nde Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'uharava'ea nhi'ig̃agwera? Ki nde ererovia tuhẽ, a'e ji, ei Paulo'ga ga pe. \p \v 28 Igwete Agripa'ga ei ga pe: \p —Kotihĩ nde ji mbojikopotari Jesus'ga rehe naerũ? ei ga. \p \v 29 Igwete Paulo'ga ei: \p —Kotihĩ nde jikogame ga rehe po ti pyryvamo ji ve. Mbaigwe nde jikogame po ti pyryvamo jitehe nehẽ. A'ereki ji a'e hete Tupana'ga pe toko ti g̃a ji javijitehe javo, ei Paulo'ga. Nde ve ji ei, Agripa. Jara'g̃a pe ji ei no – kiroki g̃a g̃wendu nhinhi'ig̃a kiro. Tapejiko pa ti Jesus'ga rehe ji javijitehe, a'e ji pe me, ei ga. Emo jipoa ja rũi po pepoa hamo. A'ereki g̃a ji pokwa itanhuramuhũa pyvõ, ei ga g̃a pe. \p \v 30 Igwete Agripa'ga po'ami a'ero Festo'ga pavẽi. Berenicehẽa po'ami no jara'g̃a pavẽi. Igwete g̃a jogwerohoi pea hugwi onhomonhi'ig̃a. \p \v 31 —Ndokote'varuhui reki Paulo'ga, ei g̃a javo ojohupe. Po ahe ndojukatehei te ga, ei g̃a. Nomondoukari po ahe ga cadeia pype hamo, ei g̃a ojohupe novĩa. \p \v 32 Igwete Agripa'ga ei Festo'ga pe: \p —Ga hopotare'ymame César'ga pyri po ahe omohemuka ga cadeia hugwi ga mondovo hamo, ei ga ga pe. \c 27 \s1 Soldadosva'ea gweroho Paulova'ea Roma pe \p \v 1 Aerẽ Festo'ga ei soldados'g̃a pe: \p —Pembo'avuka ti kiro cadeiapypeve'g̃a Paulo'g̃a kiro itayharuhua pype g̃a mondovo César'ga gwyri pe Itália pe, ei ga soldados'g̃a pe. \p Igwete g̃a Paulo'g̃a nderohoi Júlio'ga pyri. Ga ko soldados'g̃a nduvihava'ga. G̃a oporavyky gwuvihavuhu'ga pe Roma pe onhimongyavo. Igwete soldados'g̃a Paulo'g̃a nderohoi javo Júlio'ga pe: \p —Embo'a ti cadeiapypeve'g̃a nderogwovo kiro, ei g̃a ga pe. \p \v 2 Jihi Lucasramo aho Paulo'g̃a ndupi no. Igwete ore avi itayharuhua pype cidades de Adramítiohugwiva'ea pype. \p —Toroho ti imbojoapiapiavo cidades Ásiapeve'g̃a gwyri pe, ei g̃a. \p Igwete ore avi ipype orogwovo. Aristarco'ga oho ore rupi no Macedôniapeve'g̃a gwyripeve'ga cidade de Tessalônicapeve'ga. \v 3 Igwete ore hoi. Ko'emame ore vahemi cidade de Sidom me. Igwete Júlio'ga pyryvamo Paulo'ga pe javo. \p —Eho ti g̃a pyri, ei ga, ejiheve'g̃a pyri tomondo ti g̃a mbatera nde ve, ei ga Paulo'ga pe. \p A'ero ore hoi. \p \v 4 Aerẽ ore ava'javi orogwovo pea hugwi. Kiro yvyturanuhũa ruri ore rovatiamo. Nurã ore hoi ypa'ouhũ yvyri Chipre yvyri oronhimima yvytua hugwi. \v 5 Aerẽ ore yahavi okwava Cilíciapeve'g̃a gwyra pyvõ. Panfíliapeve'g̃a gwyra pyvõ ore kwavi no. Aerẽ ore hoi cidade de Mirra pe Líciapeve'g̃a gwyri pe. \v 6 Pevo Júlio'ga hepiagi ojipea itayharuhua Alexandriahugwiva'ea – kiroki oho g̃werĩ Itáliapeve'g̃a gwyri pe. Nurã Júlio'ga ore nhag̃i a'ea pype. \p \v 7 He'yi ore kiri orogwovo. Maymbeve ore hoi orokovo. A'ereki yvyturanuhũa ore ve. Ndorohoi gwerevi ore orokovo. Ore vahemame cidade de Cnido yvyri yvytua norembogwavukari ipyvõ. Nurã ore hoi ypa'ouhũ yvyri Creta yvyri yvytue'yma rupi. Igwete ore kwavi Salmona pyvõ – perope yvya oho ypyteri pe. \v 8 Hehemo ore hoi yembeyvyri. Yvytua noremovahemukari gwerevi nhimbiari pe Bons Portos pe ira'agwe cidade de Laséia hugwi. \p \v 9 Aerẽ Paulo'ga g̃a mog̃itai novĩa. A'ereki maname ore pytai pevo. Okwavipe judeus'g̃a apoa a'ero i'ue'ỹkava – a'ea rupi g̃a ikwava'eg̃ukari mbiara Tupana'ga pe okote'varuhuva'ea rehe. Okwavipe a'ea. Tiruahũ orehoa'javame kiro. A'ereki yapohua u g̃werĩ. Nurã Paulo'ga g̃a mog̃itai javo g̃a pe. \p \v 10 —Xahoa'javyme ti kiro, ei ga. Nhande hoaharame kiro po ti imbohahyukari nhande ve nehẽ, ei ga. Ite'varuhu po ti itayharuhua pe nhanembatera pe no. A'ero po ti nhande manoi nehẽ no, ei Paulo'ga g̃a pe. \p \v 11 Júlio'ga nohenduvi reki Paulo'ga nhi'ig̃a. Gwerovia ga itayharuhua jara'ga nhi'ig̃a imondohara'g̃a nduvihava'ga nhi'ig̃a no. \v 12 Ojipe'g̃a e'i no: \p —Timbojaryme ti yhara avo, ei g̃a. A'ereki ite'varuhu nhimbiara yapouhua rupi, ei g̃a ojohupe. Hehemo'i ti tiroho ypa'ouhũ yvyri Creta yvyri imboja. Tihepia ti nhanevahema pevo cidade de Fenice pe nehẽ, ei g̃a. Pevo po ti nhande imbojari yhara yapouhua rupi. A'ereki pyry ijahava pevo. Ndipopoakahetei ko yvytua pevo, ei g̃a ojohupeupe onhimongyavo. \s1 Yvyruhua \p \v 13 Aerẽ turi yvytukatua. Nurã g̃a ei ojohupe: \p —Xaho tuhẽ kirog̃we, ja'gwy, ei g̃a. Kirog̃we po pyry ovuhu nhandehohava, ei g̃a ojohupe novĩa. \p A'ero g̃a hupiri yhya hugwi itauhuva'ea ipohyiva'ea – kiroki nomoanhanukari itayharuhua. Igwete ore hoa'javi Creta rembeyvyri. \v 14 Emo kotihĩ uhu yvyturanuhũa Creta hugwi. Nordeste ko hera yvyturanuhũa rera. \v 15 Kiro turahyi itayharuhua pe. Tegwete ore herohohava yvytua ore rovatiamo g̃waramo. Yvytua tuhẽ ore rerohoi ore rerekovo a'ero. \v 16-17 Ypa'õ yvyri Cauda yvyri ore hoi. Pevo igwyre'i yvytua ore ve. Igwete ore ipyhygahyi yha'ria hupia. Norombo'avi gwerevi ore itayharuhua pype herekokatuavo. Kirẽ g̃a imonhatimatimani itayharuhua ihama rerogwovo nhapytiamo imongovo toandogyme ti itayharuhua javo. Aerẽ: \p —Kiro po ti nhande herohoi tye'ymuhũa apiavo herotyva y'ytig̃uhũa rehe nehẽ, ei g̃a okyhyjiavo. \p A'ereki pevo u y'ytig̃uhũa ypyteri pe'i Líbiapeve'g̃a gwyra ypyvo. Igwete g̃a imbojyva'javi itayharuhua pype tapy'ynhapiruhuva'ea yhara moanhandava yvytua tomoanhaheteyme ti javo. G̃wemimbotarimo yvytua ore rerohoi a'ero. \v 18 Ndopigi yvyruhua ore mbojirejireva. Nurã ko'emame g̃a imombomombori mbatera y pe timbovevujuka ti itayharuhua javo. \v 19 Ko'emame g̃a opoa pyvõ imombori y pe itayharuhua rupiara no. \p \v 20 He'yi ore kiri ipype. Arimo ore ndorohepiaga'javi kwara. Ypytunimo ore ndorohepiaga'javi jaytata'ia. Igwete yvyruhua ore rerekouhui. Nurã ore ei: \p —Kiro po ti nhande papavi tuhẽ nehẽ, oro'e ore orojohupe. \p \v 21 Ymya g̃a ndo'ukatua'javi mbatera okovo. A'ero Paulo'ga hoi g̃apyteri pe o'ama. \p —Mbaria po pe nanhirenduvi raikwehe, ei ga g̃a pe. Ndaperuri po pe Creta hugwi ramo. Herure'ymame po ndojigwarajuhui itayharuhua rehe kiro ramo. A'ero po mbatera ndohoi ypy pe ramo, ei Paulo'ga g̃a pe. \v 22 Emo kiro ji ei pe me: Penhimboitakwerimo ti peko. Niamanoi po ti nhande nehẽ. Itayharuhua tehe po ti oho ypy pe nehẽ, ei ga g̃a pe. \v 23 Akwaha ji a'ea. A'ereki Tupana'ga – ga ji pojyka ojive, gaha ji ambohete hete jipi – gaha ojipyrive'ga mbuhuruka ji pyri ga mo'ama ypytunimo, ei ga. \v 24 Igwete ga ei ji ve oji'i: “Paulo, terekyhyji ti ekovo. Ereho tuhẽ ti nde e'ama César'ga pyri nehẽ,” ei ga ji ve oji'i, ei ga g̃a pe. “Tupana'ga ti omombyry nde ve. Nurã ti nderupive'g̃a ndopapavi ypy pe nehẽ,” ei Tupana'gapyrive'ga ji ve, ei ga. \v 25 Penhimboitakwerimo ti peko a'ero, ei Paulo'ga g̃a pe. Ajiko ji Tupana'ga rehe. A'ero ji heroviahetei ganhi'ig̃a jijive. Nurã ji ei pe me: Na tuhẽ po ti ihoi Tupana'ga rembi'ea rupi nehẽ, ei ga. \v 26 A'erorame tehe po ti yvytua nhande rerohoi nhande mbotyva nhande nog̃a ypa'ouhũa rehe, ei Paulo'ga imombe'gwovo g̃a pe. \p \v 27 He'yi treze ore kiri yvyruhua rerekovo. Yvytua ore rerohorohoi ypiahua ruvihavuhua pype Mediterrâneo pype. Ypyhaji katu itayharuhua mondohara'g̃a ei: \p —Ira'agweuhunhi yembe'yva ag̃wamo, ei g̃a ojohupe. \p \v 28 Igwete g̃a ha'ãa'ag̃i tihepia ti typya a'ero javo. \p —Trinta e seis metros, ei g̃a. \p Hehemo'i g̃a herohoi ha'ãa'ag̃a'java. \p —Igwyre'i kirog̃we typya vinte e sete metros, ei g̃a. \v 29 Kiro po ti yvytua nhande rerohoi ita rehe nhande nog̃a nehẽ, ei g̃a okyhyjiavo. \p Nurã g̃a ipohyiva'ea imbojyvi yhara revira hugwi ihamuhũa rehe. Quatro g̃a imbojyvi ipohyiva'ea imondovo ypy pe timombyta ti itayharuhua inog̃a javo. \p —Kotihĩ po ko'ema ruri hamo, ei g̃a ojohupe. \p \v 30 Emo itayharuhua mondohara'g̃a oka'nhy pota jugwi onhimima xamanoyme ti javo ojohupe. A'ero g̃a imbojyvi yha'ria y pe. Igwete g̃a ei jara'g̃a pe o'mbero: \p —Torombojy ti ipohyiva'ea itayharuhua tĩa hugwi kiro, ei g̃a o'mbero. \p \v 31 Oka'nhy g̃werĩ reki g̃a novĩa. Emo Paulo'ga ikwahavame e'i soldados'g̃a pe Júlio'g̃a pe: \p —Imondohara'g̃a pytae'ymame itayharuhua pype po ti pe papavi ypy pe nehẽ, ei ga. \p \v 32 Igwete soldados'g̃a ikwahavondogi ihamuhũa imbojyhava yha'ria mbohia y pe tohoyme ti g̃a javo. \p \v 33 Ko'eg̃atue'yma rupi Paulo'ga ei ipypiara'g̃a pe nhaporemo: \p —Peji i'gwovo kirog̃we, ei ga. A'ereki he'yi quatorze pe kiri i'ukatue'yma marã po ti nhande ve javo, ei ga. \v 34 Nurã ji ehetei pe me: Pe'u ti mo tapepytujiko tuhẽ ti. Napemanoi po ti pe nehẽ, a'e ji pe me, ei Paulo'ga g̃a pe. \p \v 35 Onhi'ig̃irẽ ga ipyhygi pão onhi'ig̃a Tupana'ga pe g̃andovaki. \p —Pyry hete nde imbuhuri mbatera ore ve toro'u, ei Paulo'ga ga pe. \p Igwete ga jaygwe'rogi i'gwovo. \v 36 A'ero g̃a ndoryvamo i'gwovo no. \v 37 He'yjuhuva'ero ore rekoi itayharuhua pype duzentos e setenta e seis. \v 38 I'ukatupavirẽ g̃a imombomombori trigo y pe timbovevujuka itayharuhua javo. \s1 Typepemuhũa gwovaja'ro itayharuhua \p \v 39 Ko'eg̃aturame itayharuhua mondohara'g̃a hepiagi yvya ikwahave'yma. Kirẽ g̃a hepiagi ypia'ia y'ytig̃a hembeyvyri. Nurã g̃a ei ojohupe: \p —Pevo ti tiroho herohyga y'ytig̃a rehe heroja. Tihepia ti nhande herovahema pevo nehẽ, ei g̃a ojohupe. \p \v 40 A'ero g̃a ikwahavondogi ihama imbohia ipohyiva'ea ypy pe. A'ea ja jara'g̃a ikwaharavi imopyryryngava tiroho katu javo. Igwete g̃a imbovyri yva rehe tapy'ynhapiruhuva'ea itayharuhua moanhandava imohina ipypira. Itĩa rehe g̃a imbovyri imohina a'ea pyvõ ti yvytua tomoanha yhara javo. Nahã yvytua ore rerohoi yembe'yva rehei katu novĩa. \v 41 Emo ore rerohy ore nog̃a ypyjuvuhua rehe ypyteri pe. A'ero itĩatykai y'ytig̃a rehe. Ndojipe'aa'javi jugwi. Igwete hevira jovaja'roja'rogi a'ero typepemuhũa rerekouhuavo. \p \v 42 Igwete soldados'g̃a ei ojohupe: \p —Tijuka pa ti cadeiapypeve'g̃a a'ero toytavyme ti g̃a oka'nhyma nhande hugwi, ei g̃a ojohupe. \p \v 43 Emo Júlio'ga e'i g̃a pe: \p —Tapejukai ti g̃a, ei ga g̃a pe. \p A'ereki ga ndojukaukapotari Paulo'ga. Kirẽ ga ei ore ve: \p —Ikwahavame pejiytavo pe na'ẽ ti pepopepo y pe pejiytavo penhi'eamo yembe'yi pe nehẽ, ei ga. \v 44 Aerẽ ti jararamo pehopeho yva raygwera rehe itayharuhua raygwera rehe nehẽ, ei ga ore ve. \p Nahanahã ore hopavi yembe'yi pe a'ero oro'eamo. \c 28 \s1 Paulova'ea opyta Malta pe \p \v 1 Oro'embavame pevove'g̃a imombe'ui yvya ore ve. \p —Agwa ko ypa'ouhũa. Malta ko hera, ei g̃a ore ve. \p \v 2 Igwete g̃a imombyryhetei ore ve ore pokoga. A'ereki iroyxag̃ahi ore ve. Amana okyripe ore ve no. Igwete g̃a imombyryhetei ore ve japovo tata tapejipe'e ti javo. \v 3 Igwete Paulo'ga g̃a ndatahari herua inog̃a tata pe. A'ero ihemi mboja jugwi ahejukava'ea hakuva rerekovo g̃waramo. Igwete Paulo'ga poa hu'ui ohaekovo gapoa rehe okovo. \v 4 Hepiagame pevove'g̃a etehei ojohupe: \p —Iporojukava'ero po ga oko. Nomanoi ga ypy pe raji'i. Emo kiro aherepykava. Mboja po ti ojuka ga kiro nehẽ, e'i tehe g̃a ga pe. \p \v 5 Igwete Paulo'ga opoa mbovavagi imomboa mboja imbohia tata pe. Ndahahyi reki ga pe. \v 6 Igwete g̃a ga repiahetei upa. \p —Kiro po ti ivuvupavi nehẽ, e'i tehe g̃a. Mara'ngu po ti ga kotihĩ omanomo nehẽ? ei g̃a. \p Mbaigwe g̃a nduvi tihepia ti gamanoa javo novĩa. Aerẽ hepiagame hahye'yma ga pe a'ero g̃a herojijyi gweaporog̃ita. \p —Yvagipeva'ero reki ko ga rekoi, e'i tehe g̃a ga pe a'ero. \p \v 7 Igwete Públio'ga ore mbuhurukari ojipyri. Ira'agwe te gagwyra. Ga ko g̃anduvihavamo oko pevo ypa'ouhũ me. Igwete ga ore mbuhurukari ojipyri imombyryva ore ve. Três ga ore mongirukari ojipyri. \v 8 A'ea rupi Paulo'ga hoi Públio'ga ruva'ga pyri. A'ereki ga itetirũa onhinog̃a upa. O'ao'a ga rehe jipi. Gapy'a hahy hete no. Igwete Paulo'ga hoi ga repiaga. Igwete ga ei Tupana'ga pe tomombi ti ga karugwara ga hugwi javo. A'ero Paulo'ga pokogi ga rehe imombiga gatetirũa ga hugwi. \v 9 Ikwahavame jara'g̃a nduri Paulo'ga pyri ypa'ouhumeve'g̃a – kiroki g̃a itetirũa – kiro g̃a ndug̃anduri Paulo'ga pyri tomombi ti ga oretetirũa ore hugwi javo. A'ero ga imombimombigi g̃a hugwi no. \v 10-11 A'ero g̃a imbuhumbuhuri mbatera ore ve ore rerekokatuavo. \s1 Paulova'ea oho Roma pe \p Três jahya rupi ore pytai pevo orojupa yapohua rupi. A'ero ore nhinhag̃i itayharuhua pype Alexandriahugwiva'ea pype. “Os Deuses Gêmeos,” ei g̃a jupe. A'ea opyta ypa'ouhũ me yapohua rupi no. A'ea pype ore nhinhag̃i a'ero. Ore herohog̃werĩrame ypa'omeve'g̃a imbuhumbuhuri ore ve mbatera orehohava rupiara. \v 12 Igwete ore hoi orovahema cidade de Siracusa pe oroja. Três ore kiri pevo. \v 13 Aerẽ ore hoi yembeyvyri cidade de Régio pe. Ko'emame turi yvytukatua ore ve ore rerogwovo. Ko'emame ore vahemi cidade de Pozuoli pe oropytavo. \v 14 Pevo ore Jesus'gareheve'g̃a ndepiagi. \p —Pepytaahi'vi ti. Sete ti peki ore pyri, ei g̃a ore ve. \p A'ero ore pytai g̃a pyri. Aerẽ ore hoi pea rupi orogwovo Roma pe. \v 15 Ojipe'g̃a orehoa mombe'u jipe Jesus'gareheve'g̃a pe Roma pe. Henduvame g̃a nduri jugwi ore rovatiamo Praça de Ápio pe. Aerẽ ojipe'g̃a ore rovatĩ Três Vendas pe. A'ero g̃a ore mbojiroviari ore rerogwovo. G̃a ndepiagame Paulo'ga ei Tupana'ga pe: \p —Pyry hete nde g̃a mbuhurukari ji pyri, ei ga ga pe. \p A'ero Paulo'ga roryvamo ogwovo g̃a ndupi. \s1 Paulova'ea omombe'u Jesus'ga Roma pe \p \v 16 Aerẽ ore vahemi Roma pe. Igwete romanos'g̃a nduvihava'g̃a Paulo'ga mondoukari onga pype tohoyme ti ga jugwi javo. Ga tehe u pevo soldado'ga pavẽi gwepiakava'ga pavẽi. \v 17 Três g̃a kiri. Aerẽ Paulo'ga g̃a mbuhurukari ojipyri judeus'g̃a nduvihava'g̃a. G̃a jatykarame Paulo'ga nhimombe'ui g̃a pe. \p —Nhiirũ, ei ga gwe'yja'g̃a pe. Ji ndakote'varuhui judeus'g̃a pe nhandere'yja'g̃a pe ikwehe, ei ga. Nhaneramonhava'ea nhi'ig̃agwera pe ji ndakote'varuhui no novĩa. Emo judeus'g̃a oko tehe reki ji rehe ji pyhygauka Jerusalém me ji mondoukaruhu tehe romanos'g̃a nduvihava'g̃a po pe ikwehe, ei Paulo'ga. \v 18 Aerẽ g̃anduvihava'g̃a henduvi nhinhi'ig̃a. “Po ahe ndojukai tuhẽ te Paulo'ga hamo,” ei g̃a ji mombe'gwovo. “A'ereki ga nitiruahũi. Timohemuka ti ga mondovouka a'ero,” ei g̃a ikwehe novĩa, ei ga. \v 19 Emo judeus'g̃a e'i: “Tapemohemukari ga,” ei g̃a, ei Paulo'ga g̃a pe. Nurã ji ei romanos'g̃a nduvihava'g̃a pe: “Aho pota ji nhandegwyripeve'g̃a nduvihavuhu'ga pyri César'ga pyri a'ero. Gaha ti e'i jireaporog̃ita pe nehẽ,” a'e ji, ei ga. Emo ji nambojari reki ite'varuhuva'ea nhandere'yja'g̃a ndehe, ei Paulo'ga g̃a pe. \v 20 Kiro ji pe mbuhurukari jijipyri a'ero tahepia g̃a javo. Tanhi'ĩ ti g̃a pe, a'e ji pe me, ei ga. A'ereki israelitasramo nhande tirovia Tupana'ga remimbogwerava. A'ea rehe reki g̃a ji pyhygi ji pokwa itanhuramuhũa pyvõ ikwehe, ei Paulo'ga imombe'gwovo g̃a pe. \p \v 21 Igwete g̃a ei Paulo'ga pe: \p —Judéiapeve'g̃a nombuhurukari g̃wembikwatijara ore ve nde mombe'gwovo, ei g̃a. Igwete nhandere'yja'g̃a – kiroki g̃a uhu pea hugwi – g̃a nde'ite'varuhui nde ve. G̃a ndogweruri pevove'g̃a nhi'ig̃agwera a'ea rehe no. \v 22 Ore reki orohendu pota nenhi'ig̃a, ei g̃a Paulo'ga pe. Marãi nde jupe naerũ? A'ereki ojigwyripeve'g̃a nhaporemo g̃a e'i te'varuhu Jesus'ganhi'ig̃arupiva'ea rehe, ei g̃a. \v 23 Irũa rupi po ti ore rura'javi henduva nenhi'ig̃a a'ero nehẽ, ei g̃a Paulo'ga pe. \p O'eagwera rupi katu g̃a ndura'javi Paulo'ga ronga pe a'ero. He'yjuhuve'g̃a reki uhu ga pyri. Igwete ga imombe'ui g̃a pe Moisésva'ea remimbo'eagwera ahenhi'ig̃agwera no – kiroki ahe Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'u hako. A'ereki ga gweroviaruka pota g̃a pe onhi'ig̃a Jesus'ga mombe'urame. \p —Cristo'ga ahe omombe'u hako, ei Paulo'ga g̃a pe. Jesus'ga reki ko Cristoramo oko Tupana'ga remimbuhurukaramo, ei ga. Pejikogame ga rehe po ti Tupana'ga pe mongoi ojiheva'ero nehẽ, ei Paulo'ga g̃a pe. \p Ypyhajive ga ega'ei g̃a pe imoypytunauka. \v 24 A'ero jara'g̃a heroviari tuhẽ ganhi'ig̃a. Jara'g̃a ki a'e te ndogweroviari upa. \v 25 Igwete g̃a nhonhi'ig̃ayvayvari ogwovo ga hugwi. G̃a hog̃werĩa rupi Paulo'ga ei g̃a pe a'ero: \p —Tupana'ga ra'uva ombuhuruka katu onhi'ig̃a a'itituhẽva'ea penamonhava'ea pe hako. A'ereki gara'uva onhi'ĩ Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'uharava'ea pe Isaíasva'ea pe emombe'u ti g̃a pe javo, ei ga. \v 26 Nahã ko Tupana'ga ra'uva ei ahe ve a'ero hako: \q1 “Heregwovo nhinhi'ig̃a mombe'gwovo akoja'g̃a pe. \q1 Nahã ti ere g̃a pe: \q1 ‘Pehenduendu po ti pe novĩa. \q2 Emo po ti pe ndapekwahavi nehẽ. \q1 Pehepiepia po ti pe novĩa. \q2 Emo po ti pe napembaragwahavi nehẽ.’ \q1 Pohoa ti ere javo g̃a pe,” e'i Tupana'ga ra'uva, ei Paulo'ga g̃a pe. \q1 \v 27 “A'ereki g̃a noangarihu ikwahapotare'yma,” e'i Isaíasva'ea pe, ei ga. \q1 “Ndaheakwari g̃a. \q2 A'ereki g̃a napembaragwahavi hepiagame. \q1 Ndiapyakwari g̃a. \q2 A'ereki g̃a ndokwahavi henduvame,” e'i Tupana'ga ra'uva, ei ga. \q1 “A'ereki g̃a ndopohipotaruhui okote'varuhua hugwi. \q1 Nomomborukapotari g̃a Tupana'ga pe okote'varuhua,” e'i, ei ga g̃a pe. \m Nahã ko Tupana'ga ra'uva nhi'ig̃agwera Isaíasva'ea pe hako, ei ga. A'ero ahe imombe'ui nhaneramonhava'ea pe, ei Paulo'ga judeus'g̃a pe. \p \v 28-29 —Pekwaha tuhẽ a'ero, ei ga g̃a pe. Judeus'g̃arũive'g̃a pe Tupana'ga omondouka onhi'ig̃a a'ero, ei ga. G̃a pe ga omombe'uuka Jesus'ga nhanderekote'varuhua mombohara'ga, ei ga. G̃ahã po ti g̃wendu ojikoga Jesus'ga rehe a'ero nehẽ! ei Paulo'ga g̃a pe. \p A'ero g̃a hoi ga hugwi. \p \v 30 Aerẽ ojipe'g̃a ndug̃anduri Paulo'ga pyri jipi. A'ereki pevove'g̃a omondo'ã g̃wonga ga pe itambere'ia rehe. Dois Paulo'ga kwara mbo'ari upa ipype. A'ero ojipe'g̃a ndug̃anduri ga repiaga. Horyory ga g̃a ndurame ojipyri. \v 31 Igwete ga g̃a mbo'embo'ei Jesus Cristo'ga rehe nhandepojykaharete'ga rehe. \p —Pejikogame Jesus'ga rehe po ti pe ei Tupana'ga pe: “Emombo ti jirekote'varuhua ji hugwi.” Jesus'ga manoro g̃waramo pe ndepyga po ti Tupana'ga imombori pendekote'varuhua pe hugwi pe mongovo ojiheva'ero nehẽ, ei ga. Jesus'ga nhi'ig̃a rupi ti peho a'ero pejikokatuavo nehẽ, ei Paulo'ga g̃a pe. \p Ndopojihuvi ga imombe'gwombe'gwovo g̃a pe jipi. Igwete pevove'g̃a nomombe'upigukari ga pe. \fig |src="CN01995B.TIF" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Atos 28.31" \fig*