\id 2CO - Tenharim NT (Kagwahiva) -Brazil 1996 (DBL -2013) \h 2 CORÍNTIOS \toc1 Paulova'ea omombe'ua'ja Corintopeva'ea pe \toc2 2 Coríntios \toc3 2Co \mt1 PAULOVA'EA OMOMBE'UA'JA CORINTOPEVA'EA PE \mt2 Segunda Carta de Paulo aos Coríntios \c 1 \p \v 1 Jihi ko ako Pauloramo Jesus Cristo'ga moirũharamo. Aporavyky ji Tupana'ga pe Cristo'ga mombe'gwovo. A'ereki a'ea Tupana'ga opota. \p Kiro ji ikwatijarukari orenhi'ig̃a imondovouka pe me Timóteo'ga pavẽi. Timóteo'ga oko nhaneirũramo ojikoga g̃waramo Jesus'ga rehe nhande pavẽi. Jesus'gareheva'ero pejiko pe Tupana'ga rehe penhimono'og̃a tihendu ti ganhi'ig̃a javo. Kiro ore ikwatijarukari imondovouka pe me – perope pecidade de Corinto pe. Kiro ore ikwatijarukari g̃a pe nhaporemo no – kiroki Tupana'ga remimo'ẽhara'g̃a u pegwyri pe Grécia pe. \p \v 2 Ore oro'e: Nhanderuvete'ga Tupana'ga ti tomombyry pe me Jesus Cristo'ga pavẽi nhandepojykaharete'ga pavẽi. Tonog̃atu ti g̃a pepy'a, oro'e ore. \s1 Paulova'ea ombohete Tupana'ga \p \v 3 Timbohete ti Tupana'ga! Ga ko Jesus Cristo'ga ruvihavuhuhete'ga garuva'ga no nhandepojykaharete'ga ruva'ga. Ga nhande porogwety nhande arõheteavo. Ga nhande poko hete jipi nhandepy'a nog̃atuavo. \p \v 4 Nane'ymi ga ore pokogi hahyrame ore ve ji javijitehe ti g̃a topoko ojipe'g̃a javo ore ve. Oropokoga g̃waramo ore g̃a pokokwahavi hahyparavuhurame g̃a pe. \v 5 Hahyahy Cristo'ga pe ymya. Na jitehe hahyahy ore ve kiro ore Cristo'gareheva'ero g̃waramo. Hahyahyheterame ore ve Tupana'ga ore pokopoko hete ore Cristo'gareheva'ero g̃waramo. \v 6 Hahy ore ve jipi ore pe pokogame pe mbojikoheteavo Tupana'ga rehe. Hahyrame ore ve Tupana'ga ore poko. A'ero ore pe pokokwahavi nahã ahe nhimomiranami hahya pe javo. A'ereki na jitehe hahy pe me no. A'ero pe nhimomiranami hahya pe. \p \v 7 Orojiko hete ore Tupana'ga rehe ga po ti Corintopeve'g̃a poko jipi nehẽ javo. Nurã ore ei: Tupana'ga ore poko hahyheterame ore ve. A'ero po ti ga Corintopeve'g̃a pokogi hahyheterame g̃a pe nehẽ no, oro'e ore. \p \v 8 Tamombe'u kiro pe me nhiirũa pe tapekwaha ti. Tiruahũ hete ore ve Ásiapeve'g̃a gwyri pe ikwehe. Hahyhetero tuhẽ ore ve pevo. A'ero ore ei ikwehe: Kiro po ti nhande manoi nehẽ, oro'e ore orovy'ahetee'yma. \v 9 Xamano tuhẽ ti nhande! oro'e ore ikwehe. \p Tupana'ga ore momanouka gwerevi tojikogyme ti g̃a ojihe javo. Tojiko ti g̃a ji rehe jate javo ga ore momanoukari gwerevi omanove'g̃a mbogwerahara'ga. \v 10 A'ea rupi ga ore pokohetei tuhẽ tomanote'varuhuyme ti g̃a javo. Aerẽ po ti ga ore pokoga'javi nehẽ no tomanoyme ti g̃a javo. Ga rehe jate ore jikohetei aerẽ ti ga nhande pokoga'ja'javi nehẽ no javo. \v 11 Nahã po ti nehẽ pe nhi'inhi'ig̃ame Tupana'ga pe epoko ti Paulo'g̃a javo. Penhi'ĩ ti ga pe a'ero ojipe'g̃a pavẽi penhimongyavo. A'ero po ti pe ei ga pe g̃a pavẽi ndepyry hete nde imombyryva Paulo'g̃a pe javo nehẽ. \s1 Paulova'ea oho pota Corintopeva'ea pyri novĩa \p \v 12 Tupana'ga oropokoga g̃waramo orepyry hete ore orokokatuavo ojipe'g̃a pe nhaporemo g̃a moandyandyje'yma. Pe me koji'i ore rekokatui. A'ea ore ei oronhimboheteavo. A'ereki ore orokwaha oroyvyteri pe orereaporog̃itapyryva. Yvyakotyve'g̃a nembikwahatehea rupi rũi ore rekokatui pe me. Tupana'ga remimombyryva g̃waramo reki ore ve ore rekokatui pe me. \p \v 13-14 Hajiheva'ea ore ndorokwatijari javo pe me. Onhimime'ỹva'ea jate orokwatija ore pe me. Nurã pe ikwahavi nahanahã Paulo'g̃a ei nhande ve ikwatija javo. A'erorame tehe pe ndapekwahakatui ve orereaporog̃ita. Ikwahaheterame po ti pe ndoryndoryvamo ore rehe nehẽ. Na jitehe po ti ore roryroryvamo pe ndehe nehẽ nhandepojykaharete'ga rura'javame Jesus'ga rura'javame nehẽ. A'ea ore oropota hete. \p \v 15-16 Nahã tuhẽ ko Corintopeve'g̃a, a'e ji ikwehe. Nurã ji ena'ẽi: Apytaahi'vi po ti ji Corintopeve'g̃a pyri g̃a ndepiaga jikwavame jigwovo Macedôniapeve'g̃a gwyri pe nehẽ, a'e ji novĩa. Aerẽ po ti ji jivyri Corintopeve'g̃a pyri g̃a mbohoryva'java nehẽ. A'ero po ti g̃a ji pokogi ji horame Judéiapeve'g̃a gwyri pe nehẽ, a'e ji novĩa. \p \v 17 Aerẽ ji herojijyi jireaporog̃ita ikwehe ndahoa'javi po ti ji kiro Corintopeve'g̃a pyri javo. Nurã jararamo pe ei: “Heaporog̃ita te'varuhu Paulo'ga jipi herojijyjijyita ojeaporog̃ita. A'ereki ga ombotembote'iuhu javo nhande ve,” pe'ji pe ji ve. \p Ndajireaporog̃itate'varuhui ji. Nanhi'ĩtehei ji. \v 18 Jireaporog̃ita katu reki ji nhinhi'ig̃a rerojijyirame. Tupana'ga e'i katu jipi. A'itituhẽva'ea pe ga ei. Na jitehe ore ekatui oronhi'ig̃ame pe me. Noronhi'ĩtehei ore a'itituhẽva'ea mombe'gwovo jipi. \v 19 A'ereki ore Jesus Cristo'ga ja imombe'ukatuavo. Jesus Cristo'ga Tupana'ga ra'yra'ga, gaha ore ga mombe'u katu pe me jihi Silas'ga pavẽi Timóteo'ga pavẽi no. Nombotembote'iuhui ga. A'itituhẽva'ea jate ga omombe'u. \v 20 Onhi'ĩpo'ru pa ga Tupana'ga no Jesus Cristo'ga. A'ero ga Tupana'ga nhi'ĩpo'ruavo g̃waramo nhande ei na tuhẽ hekoi javo Tupana'ga pe ga mboheteavo. \p \v 21 Tupana'ga tuhẽ ore mbojikoheteuka Cristo'ga rehe pe ndeheve. Tupana'ga nhande mo'emo'ẽ ojive tomombe'u ti g̃a Jesus Cristo'ga javo. \v 22 Tupana'ga nhande mongoi ojiheva'ero. Ombuhuruka ga gwa'uvapyryva nhande pyri. Gara'uvapyryva okwahavuka nhande ve. A'ero nhande ei: Nhande xako Tupana'gareheva'ero kiro. Omombyry po ti Tupana'ga nhande ve nehẽ, xa'e nhande. \p \v 23 Jihi a'e Tupana'ga pe kiro: \p —Tupanamo ehendu ti nhinhi'ig̃a ji ikwatijarame Corintopeve'g̃a pe. Po ji mbero kiro g̃a pe, a'ero po ti embuhu hahyva'ea ji ve. \p A'ea ji ei kiro Tupana'ga pe. A'ereki ga okwaha jipy'a. \p Kiro ji ei pe me a'ero Corintopeva'ea pe. Namondopotari hahyva'ea pe me. Nurã ji ndahoa'javi pe pyri ikwehe. \v 24 Ndoro'ei ore kiro pe me: Nahanahã tuhẽ ti pejiko. A'ea rũi ore ei pe me. A'ereki pe pejiko hete tuhẽ Tupana'ga rehe. Opopoko pota reki ore koji'i pe mbohoryoryva jipi. \c 2 \p \v 1 Nurã ji ei jiyvyteri pe ikwehe: Ndahoa'javi ti ji Corintopeve'g̃a pyri tahahya'javyme ti g̃a pe javo. \v 2 Po ti ji hoi pe pyri hamo, a'ero po ji imondoi hahyva'ea pe me pe mongoveveuhuavo hamo. A'ero po nanhimbohoryhavi hamo pe ndekoveveuhuro g̃waramo. \p \v 3 Nurã ji ikwatijari pe me ikwehe pepohi ti pejikote'varuhua hugwi kiro javo. A'ereki ji a'e: Po ji hoi g̃a pyri nhinhi'ig̃ahyavo g̃a pe g̃andekote'varuhua rehe nehẽ, a'ero po ti g̃a ji mongoveveuhui ji rayva nehẽ. G̃ahã po ji mbohory hamo! a'e ji ikwehe. Akwaha pa reki pendeaporog̃ita. Ji roryvame pe ndorypavamo no. \v 4 Hahy hete ji ve ji ikwatijarame pe me ikwehe. Ji rekoveveuhuro jijehe'oheteavo ikwehe. Nopomongoveveuhupotari reki ji ikwatijarame pe me. A'ereki ji opoarõ hete. Akwatija po ti ji Corintopeve'g̃a pe tokwaha ti g̃a nhiremiarõhetea, a'e ji ikwatijarame pe me ikwehe. \s1 Tapehenonha'javi ti garekote'varuhua, ei Paulova'ea \p \v 5 Kiroki ga omondo hahyva'ea okote'varuhurame ikwehe – ji ve jate rũi ga imondoi hahyva'ea. Pe me ga imondoi hahyva'ea pe mongoveveuhuavo no. Emo kotihĩ ipavi pendekoveveuhua pe hugwi. A'ea ji ei. A'ereki ji nanhi'ig̃ahyhetepotari reki ga pe. \v 6 A'ereki penhimongyavo pe peko ga rehe imondovo hahyva'ea ga pe. Kirupi kiro a'ero! \v 7 Tapehenonha'javi ti garekote'varuhua kiro a'ero ga mbohoryva'java garekoveveuhuhetea tojukayme ti ga. \v 8 Nurã ji ehetei kiro pe me: Pekwahavuka ti ga pe penhimiarõa oroarõ hete nde javo. \p \v 9 Ikwatijarame pe me ji ei jiyvyteri pe ikwehe: Tahepia ti nhinhi'ĩpo'rupava. G̃wendu katu po Corintopeve'g̃a nhinhi'ig̃a jipi, a'e ji jiyvyteri pe ikwehe. \p \v 10 Pe aherekote'varuhua renonhe'ymame ji na jitehe nahenonha'javi aherekote'varuhua no. Po ji henonha'jave'ymame aherekote'varuhua, a'ero pe ndehe ji nahenonha'javi. Cristo'ga okwaha nhiremienonha'jave'yma. \v 11 Nahã ji rekoi Satanás'ga tianemoandyandyjyme javo. A'ereki Satanás'ga nhande arõe'ỹve'ga heaporog̃ita te'varuhu. Ga nhande mongo pota g̃wemimbotarimova'ea rupi nhande mbote'varuhuavo. A'ea nhande ikwahahetei. \s1 Paulova'ea opytaahi'vi cidade de Trôade pe \p \v 12 Aho ji cidade de Trôade pe ikwehe tamombe'u ti pyryva'ea g̃a pe javo Jesus Cristo'ga mombe'ua. Ji vahemame pevo g̃a ndoryvamo ji rehe hendupota. A'ereki nhandepojykaharete'ga e'i jipe kiro ihoi japiavo nhimombe'ua apiavo Trôade pe javo. \v 13 Jipy'a ndukatui reki okoteheavo. A'ereki pevo ji ndahepiagi Tito'ga nhaneirũ'ga. Nurã ga rure'ymame ji ei pevove'g̃a pe: Kiro ji hoi a'ero. Pea hugwi ji hoi a'ero jigwovo Macedôniapeve'g̃a gwyri pe Tito'ga reka. \s1 Tupana'ga opoko hete omoirũharava'ea \p \v 14 Timbohete ti Tupana'ga! Tupana'ga Cristo'ga poko hete tipopoaka hete ti ga Diabo'gapyriva'ea hohe anhag̃a hohe javo. Nhande Cristo'gareheva'ero g̃waramo Tupana'ga nhande poko hete tipopoaka ti g̃a Cristo'ga pavẽi Diabo'gapyriva'ea hohe no javo. Nhande ipo'rurame perfume kiro ihoi ojipe'g̃ape'g̃a pe. Na jitehe Tupana'ga nhande po'rurame Cristo'ga mombe'gwovouka kiro gamombe'ua ihoi ojipe'g̃ape'g̃a pe nhaporemo. \p \v 15 G̃apyteri pe Cristo'ga mombe'urame nhande ikatuva'ea ja perfume ja Tupana'ga pe ga mbohoryva. \p Jara'g̃a ojiko Cristo'ga rehe. A'ero ga g̃a nderohoi Tupana'ga viara rupi. \p Jara'g̃a ndojikogi reki Cristo'ga rehe ogwovo hahyva'ea ruvihava viara rupi. \v 16 G̃a pe Cristo'ga mombe'ua i'agahiva'ea ja ndikatui okovo ahejukaag̃wama. A'ereki henduvame Cristo'ga mombe'ua g̃a ndogweroviari ipotare'yma. Nurã po ti g̃a manoi ogwovo hahyva'ea ruvihava pype nehẽ. \p Kiroki g̃a Cristo'ga gweroho Tupana'ga viara rupi – g̃a pe Cristo'ga mombe'ua perfume ja ikatu hete okovo g̃ambogweravag̃wama. A'ereki henduvame Cristo'ga mombe'ua g̃a ojiko ga rehe. A'ero po ti g̃a ndekoi avuirama ga pyri nehẽ. \p Ma'g̃a po ipopoaka Cristo'ga mombe'gwovo g̃a pe hamo naerũ? A'ereki ahã ipopoakave'g̃a jupe. \v 17 Kiroki g̃a pe Tupana'ga e'i reki g̃a mbopopoaka pemombe'u ti javo – g̃ahã po omombe'u Tupana'ga nhi'ig̃a Cristo'ga mombe'ua g̃a pe hamo. Emo he'yive'g̃a ojiroho tehe onhimonhi'ig̃a imombe'gwovo ojipe'g̃a pe. G̃a pe Tupana'ga nde'i. G̃a oho tehe. Kirẽ g̃a ei: “Pembuhu ti itambere'ia ore ve kiro. A'ereki ore Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'u pe me,” ei g̃a g̃a pe. \p Ore ki a'e te g̃a ja rũi ore rekoi. Ore orepyry hete ojipe'g̃a moandyandyje'yma Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'gwovo. A'ereki Tupana'ga e'i ore ve pemombe'u ti nhinhi'ig̃a javo. Nurã Cristo'gareheva'ero ore nhi'ig̃atui imombe'gwovo katu Tupana'ga rekorame ore rupi. \c 3 \s1 Paulova'ea oporavyky ipyahuva'ea mombe'gwovo \p \v 1 Oronhimombe'urame pe me ore ndoro'ei: Corintopeve'g̃a niandekwahavi ve. Nurã xanhimombe'u katu g̃a pe. A'ea rũi ore ei. A'ereki a'ea rehe rũi reki ore nhimombe'ui javo pe me. Ore ojipe'g̃a ja rũi. Ohoohorame Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'gwovo g̃a gweroho pevove'g̃a pe onhimombe'uva'ea ojipe'g̃a nembikwatijara. Ikwatijara e'i: “Agwa'g̃a ko Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'uharamo oko,” e'i. “Pyry hete g̃a.” Nahã ikwatijara ei tokwaha hete g̃a g̃a javo. Ohorame g̃a hugwi g̃a gweroho g̃anembikwatijara no ojipe'g̃a ti torekwaha hepiagame javo. \p Ore ko ndorogwerohoi pe me ikwatijara orenhimombe'uva'ea. A'ereki pe nhaporemo ore kwahavipe. Ndorogwerohoi pe hugwi ikwatijara ojipe'g̃a pe no. A'ereki g̃a nhaporemo ore kwahavipe no. \v 2 Pe tuhẽ orerekokatua kwahavuka g̃a pe. Oroyvyteri pe ore ikwahavi a'ea. G̃a nhaporemo orerekokatua kwaha no pendekokatua repiaga. \v 3 A'ereki pe ndepiagame g̃a e'i: “Cristo'ga tuhẽ Paulo'g̃a mondouka Corintopeve'g̃a pyri onhimombe'uuka g̃a pe. Gaha g̃wendukatuuka g̃a pe g̃a mongokatuavo Paulo'g̃a omombe'urame,” ei g̃a. \p Na tuhẽ Cristo'ga pe pojykai. A'ero pe pejikokatua ikwahavukari ojipe'g̃a pe. Ahe okwatija imohũhava pyvõ tokwahavuka ti mbatera ojipe'g̃a pe. Tupana'ga ki a'e te avuiramave'ga, ga gwa'uva pyvõ pendeaporog̃ita mbopyahui pe mongokatuavo tokwahavuka ti ojipe'g̃a pe. Ahe okwatija itapereuhuva'ea rehe tokwahavuka ti g̃a pe javo. Tupana'ga ki a'e te pendeaporog̃ita mbopyahui peyvyteri pe tokwahavuka ti g̃a pe javo. \p \v 4 Hepiagame pendekokatua ore ei: Tupana'ga nhande mondo tuhẽ Corintopeve'g̃a pyri g̃a mbojikoguka nhande ve. A'ea ore oro'e. A'ereki a'ea Cristo'ga okwahavuka ore ve Tupana'ga pe mondo g̃a pyri javo. \v 5 Marã po nhande timbojikoguka g̃a Cristo'ga rehe? oro'e ore. A'ereki ore ndorepopoakari ikwahave'yma. A'ero ore ndoro'ei: Ore tehe ti torombojiko g̃a ga rehe. A'ea rũi ore ei. A'ereki Tupana'ga jate okwahavuka ore ve ore mbopopoaka nahã ti pembojikoguka g̃a Cristo'ga rehe javo. \v 6 A'ereki ga okwahavuka ore ve ipyahuva'ea javo: “Pe Cristo'ga mombe'urame g̃a pe ti jira'uva g̃a mbojikogi ga rehe imbopyahuavo g̃andeaporog̃ita nahã g̃a mongovo ji pyri avuirama nehẽ. A'ea ti pemombe'u g̃a pe,” ei ga ore ve. “Nahã ti ji g̃a pokokatui kiro,” ei Tupana'ga ore ve. \p Nurã ore imombe'ui a'ea ipyahuva'ea g̃a pe Tupana'ga ra'uva ti tomongo g̃a Tupana'ga pyri javo. Ore noromombe'ui Tupana'ga rembikwatijarukaragwera – kiroki garembikwatijarukaragwera Moisésva'ea pe. A'ereki a'ea e'i: “Nahanahã ti peko Tupana'ga remimbotarimova'ea rehe jipi. Pejikoe'ymame hehe po ti pe hoi hahyva'ea ruvihava pype nehẽ,” e'i Moisésva'ea rembikwatijaragwera. \p Moisésva'eareheva'ea g̃wendu aherembikwatijaragwera novĩa okokatuangave'yma Tupana'ga remimbotarimova'ea rupi. A'ero ahe hoi hahyva'ea ruvihava pype onhimongyavo. A'ereki aherembikwatijaragwera nombopopoakarukari ahe pokoge'yma. A'ero ore ei: Moisésva'ea rembikwatijaragwera ahe mondouka hahyva'ea ruvihava pype. \p \v 7 Tupana'ga okwatijaruka Moisésva'ea pe onhi'ig̃a itapereuhua rehe ikytikytiuka. Tupana'ga ikwatijarukarame gakatukatuhetea jukwahavamo g̃wendy'jandy'javamo imohendy'jaheteavo Moisésva'ea rova. A'ero ahereheva'ea israelitasva'ea nonhimomiranami Moisésva'ea rova repiaheterame ojirovaga ahe hugwi ahe imombe'urame Tupana'ga rembikwatijarukara. Igwaigwavete aherova rendy'java igwevi avuiramarũiva'ea. A'ea vehevi ahe nonhimomiranami hepiahetea rehe Tupana'ga katua jukwahavame. Tupana'ga ikatu hete ikwatijarukarame Moisésva'ea pe. Moisésva'ea imombe'urame g̃wembikwatijara israelitasva'ea ndogwerojijyi reki ojeaporog̃ita okoe'yma Tupana'ga pyri. \p \v 8 Koji'i Tupana'ga katukatuhetea jukwaha hete tuhẽ ga nhi'ig̃ame ipyahuva'ea rehe Cristo'ga mombe'ua rehe a'ero. A'ereki g̃a Cristo'ga mombe'urame g̃a pe Tupana'ga ra'uva ombopyahu g̃andeaporog̃ita g̃a mbojikoga ga rehe. A'ero po ti a'ea g̃a mongoi Tupana'ga pyri avuirama nehẽ. \p \v 9 Ikatu hete Tupana'ga rembikwatijarukara Moisésva'ea pe novĩa ymyahũva'ea. A'ea e'i: “Tupana'ga nhi'ĩpo'rupave'ymame ti g̃a toho hahyva'ea ruvihava pype nehẽ.” \p Koji'i hete ikatu hete Tupana'ga nhi'ig̃a ipyahuva'ea rehe Cristo'ga mombe'ua. A'ereki onhi'ig̃ame ga rehe ga gwa'uva mbuhurukari nhande pyri nhanderekote'varuhua momboa nhande hugwi nhande mongokatuavo. \v 10 Koji'i hete tuhẽ ikatu hete Tupana'ga nhi'ig̃apyahua garembikwatijarukaragwera hohe. Ganhi'ig̃apyahua katuhetea ombogwe garembikwatijarukaragwera katua. \v 11 Garembikwatijarukaragwera ikatu avuiramarũiva'ea. Koji'i hete ikatu hete avuiramava'ea ganhi'ig̃apyahua. \p \v 12 Nurã orojikoga g̃waramo Tupana'ga nhi'ig̃apyahua rehe ore imombe'ukatui a'ea g̃a pojihuve'yma tokwaha hete ti g̃a avuiramava'ea javo. \v 13 Moisésva'ea ja rũi ore rekoi imombe'urame a'ero. Imombe'urẽ Tupana'ga rembikwatijarukara Moisésva'ea ojovapia tapy'ynhapira pyvõ jireheve'g̃a tajirepiagyme javo. A'ero ahereheva'ea ndokwahavi aherova rendy'java gweva ahe hugwi a'ea ko avuiramarũiva'ea jave'yma. \v 14 Ndoki aheakag̃i pe ahe Moisésva'ea rembikwatijara monhi'ig̃ame. Ojikoge'yma g̃waramo Tupana'ga rehe koji'i ahe ndokwahavi imonhi'ig̃ame nahanahã Tupana'ga ei nhande ve jave'yma. Ojovapiave'g̃a ja ahe rekoi. A'ereki ojovapiave'g̃a ndokwahavi hepiakatue'yma. \p Na jitehe kiromonhate aherakykwepohara'g̃a israelitas'g̃a ndokwahavi imonhi'ig̃ame Moisésva'ea rembikwatijara Tupana'ga nhi'ig̃a ymyahũva'ea. A'ereki Cristo'ga rehe ojikogame jate g̃a okwaha Cristo'ga pe Moisésva'ea ei javo. \v 15 Kiromonhate vehevi imonhi'ig̃a nanani Moisésva'ea rembikwatijara ndoki g̃a'akag̃i pe g̃a jikoge'yma g̃waramo Cristo'ga rehe. Ojovapiave'g̃a ja g̃a ndekoi a'ero ikwahave'yma hepiakatue'yma. \p \v 16 Kiroki ga gwerojijyi ojeaporog̃ita ojikoga Cristo'ga rehe nhandepojykaharete'ga rehe – gaha okwaha javo: “Cristo'ga omano ji repyga imomboa jirekote'varuhua ji hugwi,” ei ga. “Jijikoga g̃waramo Cristo'ga rehe ti ji hoi yvagi pe nehẽ,” ei ga. Okwaha ga kiro g̃a ja – kiroki g̃andova hugwi ojipe'g̃a ope'a tapy'ynhapira. \p \v 17 Ji'erame nhandepojykaharete'ga pe ji ei Tupana'ga ra'uva pe. A'ereki nhande jikogame nhandepojykaharete'ga rehe Cristo'ga rehe ga ombopyahuuka nhandereaporog̃ita Tupana'ga ra'uva pe. A'ero nhande piro'yro Cristo'ga kwahave'yma hugwi nhanderekote'varuhua hugwi no hahyva'ea ruvihava hugwi no. \v 18 Cristo'gareheva'ero nhande nhaporemo ikwahavi g̃a ja kiro – kiroki g̃andova hugwi ojipe'g̃a ope'a tapy'ynhapira. A'ereki nhande nhandepojykaharete'ga katukatuhetea kwaha hete. A'ero nhande ikwahavame igwaigwavete ga herojijyjijyjukari nhandereaporog̃ita gwa'uva pe ji javijitehe ti g̃a tikatu katu hete javo. \c 4 \s1 Paulova'ea ndipopoakari; Tupana'ga ahe mbopopoaka \p \v 1 Tupana'ga pyry hete Cristo'ga mombe'uuka ore ve ore pokoguka. Ore Cristo'ga mombe'ukatui jipi a'ero orojirokwa. \v 2 Noronhinotĩ ore. Ndorokote'varuhui ore. Noromoandyandyi ore ojipe'g̃a. Tupana'ga nhi'ig̃aatyviva'ea rũi ore imombe'ui. Ndorogwerojijyi ore ganhi'ig̃a. A'itituhẽva'ea ore imombe'ukatui Tupana'ga nhi'ig̃a kwahavuka g̃andovaki. Nahã ore rekoi ikwahavuka orokokatuavo g̃a pe nhaporemo Tupana'ga ore repiagame. A'ero po ti g̃a ikwahavi javo oyvyteri pe nehẽ: “Paulo'g̃a omombe'u katu a'itituhẽva'ea,” e po ti g̃a nehẽ. \p \v 3 Jara'g̃a pe oreremimombe'ua onhimiva'ea – kiroki g̃a oho hahyva'ea ruvihava viara rupi. G̃a pe jate onhimi. \v 4 Ndojikogi g̃a Cristo'ga rehe heroviare'yma oreremimombe'ua. A'ereki okote'varuhuve'g̃a pojykahara'ga Satanás'ga, ga ndokwahavukari pyryva'ea mombe'ua g̃a pe tombokojahuyme ti g̃a'akag̃i pe javo. Omondomondo ga g̃a g̃wemimbotarimova'ea rupi yvya koty. Ndoki g̃ayvyteri pe a'ero Cristo'ga katukatua mombe'ua. Gaha okwahavuka Tupana'ga nhande ve Cristo'ga. \v 5 Noronhimombe'ui ore. Jesus Cristo'ga ore oromombe'u ga ko nhandepojykaharete'ga javo. Jesus'gareheva'ero g̃waramo ore pe pokopokogi ga mombe'gwovo pe me. \p \v 6 Ymyahũ japorame yvya yvaga reheve Tupana'ga ei hako: “Tokojahu kiro ypytuna pyteri pe.” A'ea Tupana'ga ei hako. A'ero kojahuro. Ag̃wamo ga jitehe ombokojahu nhaneakag̃i pe imbopyahuavo nhandereaporog̃ita ikwahavuka okatukatua nhande ve Cristo'ga kwahavukarame nhande ve. A'ereki Cristo'ga okwahavuka Tupana'ga katukatua nhande ve. \p \v 7 Ore Cristo'ga mombe'urame ore ko itujuga apopyra ja – kiroki gwereko mbatepyryva ipype. A'ereki itujuga apopyra ndipopoakari ohag̃e'yma g̃waramo. Ore na jitehe ndorepopoakari pyryheteva'ea mombe'gwovo katu Cristo'ga mombe'gwovo katu. Tupana'ga ki a'e te ore mbopopoaka ore pojykavo. Nurã ore Cristo'ga mombe'ukatui ojipe'g̃a pe. A'ero g̃a ei: “Tupana'ga popoakahetea opoko Paulo'g̃a. Nurã Paulo'g̃a Tupana'ga nhi'ĩpo'rupavi Cristo'ga mombe'ukatuavo nhande ve,” ei g̃a. \p \v 8 Tupana'ga arõe'ỹve'g̃a ombuhu hahyparavuhuva'ea ore ve jipi tomombe'uyme ti g̃a Cristo'ga javo novĩa. Emo g̃a nomombigi oreremimombe'ua. A'ereki ore Cristo'ga mombe'u jitehe. Oroko tehe ore jipi marã po ti nhande rekoi javo novĩa. Emo Tupana'ga ore poko jipi nahã ti pe ndekoi javo. \v 9 Otiruahũro ore ve g̃a ndekote'vate'vari okookovo ore rehe novĩa. Emo Tupana'ga ndorerejari g̃apo pe. Tomano ti g̃a javo novĩa g̃a ore mbote'varuhui. Emo ore noromanoi oropo'ama'java. \v 10 Nane'ymi ore manoi g̃werĩ nhandepojykaharete'ga ja Jesus'ga ja. A'ereki ga'arõe'ỹve'g̃a ore juka pota no novĩa. Emo Jesus'ga ndorejukaukari g̃a pe. A'ereki ga oko ore pyri. Nahã Jesus'ga ore pokogi tokwaha ti g̃a jikwerava'java javo. \p \v 11 Ag̃wamo g̃a ore juka pota novĩa ore Jesus'gareheva'ero g̃waramo. Ore ve tiruahũro jipi. Emo Jesus'ga noremomanoukari tokwaha ti g̃a jikwerava'java javo. A'ereki ore repiagame g̃a e'i: “Jesus'ga ko oko reki Tupana'ga pyri Paulo'g̃a pokoga g̃a mongovo Tupana'ga pyri no,” ei g̃a. \p \v 12 Ore Jesus'ga mombe'urame g̃a ore juka pota. Emo oreremimombe'ua pemongoag̃wama Tupana'ga pyri. A'ereki pe oreremimombe'ua rendu katu. \p \v 13 Tupana'ga rembikwatijarukara omombe'u ahe'eagwera hako. E'i: \q1 “‘Ajiko ji Tupana'ga rehe. \q1 Nurã ji ga mombe'ui,’ ei ahe,” e'i ikwatijaripyra hako. \p Na jitehe ore jikogi Tupana'ga rehe. Nurã ore ga mombe'ui ojipe'g̃a pe. \v 14 A'ereki ore orokwaha hete nhanembogweravag̃wama. Tupana'ga ombogwera nhandepojykaharete'ga Jesus'ga hako. Nhande jikoty'aro g̃waramo Jesus'ga pavẽi ti Tupana'ga nhande mbogweravi nehẽ no. A'ero ti ga ore mboukwahavi pe ndeheve nehẽ. \p \v 15 Pe ndepyga reki ore nhimomiranami hahyva'ea pe Cristo'ga mombe'gwovo. A'ereki ore ga mombe'urame pe me pejiko pe ga rehe. A'ero Tupana'ga imombyryvi pe me. Igwaigwavete ti g̃a nde'yjuhuro nehẽ – kiroki g̃a ojiko ga rehe garemimombyryva kwahava no. A'ero igwaigwavete ti g̃a nde'yjuhuro – kiroki g̃a Tupana'ga mbohete hete ndepyry hete nde javo. \s1 Xajiko Jesus'ga rehe imboha'uva nhanderuhava yvagi pe \p \v 16 Ore Cristo'ga mombe'u katu jipi a'ero orojirokwa. Igwaigwavete ore ymyahũramo oropopoakare'ỹre'ymamo jipi novĩa. Emo orereaporog̃ita igwaigwavete Tupana'ga imbopyahui jipi imbopopoakara'jara'java. \v 17 G̃a imbuhurame hahyva'ea ore ve kiro ore ei: Ndahahyhetei novĩa. Kotihĩ po ti ipigi ore hugwi, oro'e ore. Hahyva'ea rehe ti Tupana'ga imombyrymbyryvi ore ve yvagi pe nehẽ ore mongovo ojipyri avuirama nehẽ. Nurã ag̃wamova'ea hahyva'ea Tupana'ga remimombyryvag̃wama. Koji'i hete ranuhũ ti garemimombyryva ore ve hahyva'ea hohe! Ikatu hete hete ti ore ve avuirama nehẽ. \p \v 18 Nahã ore ei. A'ereki ore toromondo orereaporog̃ita yvagipeva'ea rehe pyryva'ea rehe imohina. Noromondoi ore orereaporog̃ita avova'ea rehe hahyva'ea rehe imohine'yma. Nimbegwei po ti avova'ea momina hahyva'ea nehẽ. Yvagipeva'ea po ti namominag̃wami pyryva'ea nehẽ. \c 5 \p \v 1 Nahã ore ei. A'ereki ore orokwaha nhanderuhavag̃wama yvagi pe. Avo yvya koty nhande xakoahi'vi. Po nhande manoi nhande ve Tupana'ga gwereko yvagi pe nhanderuhava – kiroki a'ea Tupana'ga oapo nhande ve avuiramava'ea. Pevo ti nhande ruvi avuirama nhanemanoe'yma'java nehẽ. \v 2 Nhanderekorame yvya koty nhande ndiavy'ahetei xaju pota hete nhande yvagi pe nhanderuhava pype javo. \p \v 3 Nhanderuvame nhanderuhava pype yvagi pe nhande tireko a'ea jipi. \v 4 Avo yvya koty nhanderekoahi'virame nhande rekoveveuhui. A'ereki nhande xaju pota nhanderuhava pype yvagi pe. Ndia'ei reki nhande: Ndiajupotara'javi avo xamano javo. A'ea rũi nhande ei. Nhande manoe'ymame vehevi pyry nhande hoi yvagi pe nhandekovo avuirama nehẽ. A'ea nhande ipotari. \p \v 5 Tupana'ga tuhẽ opota hete a'ea jitehe nhanderuva yvagi pe ojipyri. Nurã ga nhande mboavujikweri. Ombuhurukaripe ga gwa'uva nhande ve. Nahã ga ikwahavukari nhande ve nhanderuhavag̃wama ojipyri. \p \v 6 Nurã nhande roryhetero jipi. Avo yvya koty nhanderuvame, Cristo'ga rovakie'ỹ nhandepojykaharete'ga rovakie'ỹ nhande rekoi a'ero. A'ea ore orokwaha. \v 7 A'ereki nhande ndihepiagi ga kiro novĩa. Emo nhande xajiko ga rehe. \v 8 A'ea'ja ji pe me a'ero: Nhanderory hete nhande. A'ereki nhande tipota hete nhandehoag̃wama Cristo'ga pyri. Nurã pyry nhande ve nhanemanoa. Nhanemanorame ti nhande hoi yvagi pe nhandejupa nhandepojykaharete'ga pyri nehẽ. \p \v 9 Nurã ore jirokwari ga nhi'ĩpo'ruavo jipi tonhimohẽ hete ti ga nhande rehe javo. Ore rekorame yvya koty na jitehe ore rekorame yvagi pe ore ga monhimohẽhetepotari orojihe. \v 10 A'ereki Cristo'ga ikwepykara'ga nhande ve. Xaho pa ti nhande Cristo'ga rovai pyteri pe nehẽ tokwepy ti ga nhande ve nanani nehẽ. Po nhande rekote'varuhui avo yvya koty, a'ero ti ga ikwepygi imbuhua hahyva'ea nhande ve nehẽ. Po nhande rekokatui yvya koty, a'ero ti ga ikwepygi imbuhua pyryva'ea nhande ve nehẽ. \s1 Ahereaporog̃itapyahua \p \v 11 A'ero ore ikwahavi nhandepojykaharete'ga nhimombojya ga omondo hahyva'ea okote'varuhuve'g̃a pe javo. A'ero ore ga mombe'ukatui ojipe'g̃a pe tomomboruka ti g̃a ga pe okote'varuhua javo. Tupana'ga orereaporog̃itakatua kwaha hete. Po pe orereaporog̃itakatua kwahahetei pejiyvyteri pe no, a'ea pyry ji ve. \p \v 12 A'ea pe ore erame po pe ei: “Kiro Paulo'g̃a nhimbohetea'javi ojikwahavuka nhande ve,” pe'ji po pe pejiyvyteri pe. Noronhimbohetetehei reki ore javo pe me. Oro'e ore pe me pejoryjory ti ore rehe javo. Igwete po ti pe ore mombe'ukwahavi ore repyga g̃a pe – kiroki g̃a onhimbohete tehe orepyry hete ore javo. Emo g̃a heaporog̃ita te'varuhu reki. \v 13 Ojipe'g̃a e'i: “Paulo'g̃a ndokwahavi heagwyryve'g̃a ja Cristo'ga mombe'gwombe'gwovo jipi,” ei g̃a novĩa. Emo nahã ore rekoi Cristo'ga mombe'gwombe'gwovo timbohoryory ti Tupana'ga javo. \p Ojipe'g̃a e'i: “Onhimbovyvy Paulo'g̃a ikwahaheteavo gweaporog̃itakaturo Cristo'ga mombe'ukatuavo,” ei g̃a. Oronhimbovyvy tuhẽ ore Cristo'ga mombe'gwombe'gwovo pe me tipoko ti g̃a ikwahavuka g̃a pe javo. \v 14 A'ereki Cristo'ga nhande arõ hete. Nurã ore ei: Cristo'ga remiarõa g̃waramo timombe'u tuhẽ nhande Cristo'ga ojipe'g̃a pe. A'ereki ore orokwaha hete gamanoa yvyakotyve'g̃a ndepykavamo. A'ereki g̃a ndekote'varuhuro g̃waramo Tupana'ga e'i: “Omanomba ti g̃a ogwovo hahyva'ea ruvihava pype a'ero nehẽ,” ei ga. Cristo'ga ki a'e te e'i: “Jihi ojipejiva'ero ti tamano g̃a ndepypava imomboa g̃andekote'varuhua g̃a hugwi tohopavyme ti g̃a hahyva'ea ruvihava pype javo.” \p Nurã ore ei: Cristo'ga yvyakotyve'g̃a ndepypavi omanomo. Nurã gamanoa kwahyro g̃a ndehe nhaporemo, oro'e ore. \v 15 Cristo'ga omano yvyakotyve'g̃a ndepypava toko ti g̃a nhiremimbotarimova'ea rupi a'ero javo – kiroki g̃a ombopyahuuka ojeaporog̃ita ga pe. Tokoa'javyme ti g̃a g̃wemimbotarimova'ea rupi kiro javo Cristo'ga g̃a ndepygi omanomo okwerava'java, oro'e ore. \p \v 16 Nurã orojikogirẽ Cristo'ga rehe ore ndoro'etehea'javi ojipe'g̃a pe ikwahave'ymame g̃andeaporog̃ita. Ymya ore eteheypyi Cristo'ga pe no ga ko yvyakotyva'ea jate javo. Orojikogirẽ ga rehe ore ndoro'ea'javi a'ea ga pe. \v 17 A'ero ji ei: Cristo'ga pavẽi g̃a jikoty'arame g̃andeaporog̃ita ipyahu. G̃andeaporog̃itate'varuhua opi. Pehendu ti! G̃andeaporog̃ita ipyahu! \s1 Na Tupana'ga nhiarõukari pe me imbopyahuavouka pendeaporog̃ita \p \v 18 Tupana'ga ombopyahu nhandereaporog̃ita imombiga nhandereaporog̃itate'varuhua. Gaha omondo Jesus Cristo'ga yvya koty javo ga pe: “Yvyakotyve'g̃a ndojikoty'ara'javi ji pavẽi ji arõe'yma. Emano ti g̃a ndepyga. A'ero ti ji nhiarõukari g̃a pe nehẽ,” ei ga. Cristo'ga manoro g̃waramo Tupana'ga nhiarõukari nhande ve. A'ero nhandejikoty'ari ga pavẽi ga aromo. \p A'ero Tupana'ga ei ore ve: “Ji mombe'u ti ojipe'g̃a pe kiro,” ei ga. “Pe'ji ti g̃a pe nhaporemo: ‘Na Tupana'ga nhiarõukari pe me imbopyahuavouka pendeaporog̃ita.’ A'ea ti pe'ji g̃a pe g̃a mbojikoty'a ji pavẽi,” ei Tupana'ga ore ve. \v 19 A'ereki Cristo'ga manoro g̃waramo yvyakotyve'g̃a pe Tupana'ga onhiarõuka g̃a pe imomboa g̃andekote'varuhua henonha'jave'yma ikwahava'jave'yma. “A'ea ti pemombe'u g̃a pe,” ei Tupana'ga ore ve. \p \v 20 Cristo'ga repykaramo ore rekoi. A'ereki Tupana'ga omombe'uuka ore ve. Ga e'i: “Pe'ji ti g̃a pe: ‘Pehendu katu ti’,” ei ga. Cristo'ga repykaramo ore ehetei a'ero: Na Tupana'ga nhiarõukari pe me imbopyahuavouka pendeaporog̃ita. \v 21 A'ereki Cristo'ga ndokote'varuhuangavi'i'ive'ga, ga pe Tupana'ga gwerekouka nhanderekote'varuhua nhande repyga. A'ea ga herekoukari Cristo'ga pe Cristo'gareheve'g̃a ti togwereko jipyryva javo. \c 6 \p \v 1 Tupana'ga moiruamo ore ehetei pe me a'ero: Tupana'ga pe arõ hete imombyryva pe me. Peko hete ti gapyryva rehe pejikokatuavo a'ero tomombyryteheyme ti ga pe me. \v 2 A'ereki Tupana'ga e'i ikwatijaruka hako: \q1 “Oho nhiremimombyryhava japiavo. \q1 A'ero pe erame ji ve ji pe nenduvi pe mombyryva. \q1 Oho nhirembipokohava japiavo. \q1 A'ero ji pe pokogi imomboa pendekote'varuhua pe hugwi.” \m A'ea Tupana'ga ei hako. \p Pehendu ti! oro'e ore. Ag̃wamo tuhẽ Tupana'ga pe mombyrypotahetei. Ag̃wamo tuhẽ ga pe pokopotahetei imombopota pendekote'varuhua pe hugwi, oro'e ore. \s1 Paulova'ea oko katu tiruahũrame ahe ve \p \v 3 Oroko katu pota ore jipi te'ite'varuhuyme ti g̃a ore Cristo'ga mombe'urame. Po ti ore rekote'varuhui, a'ero po ti ojipe'g̃a ei nehẽ: “Omombe'u tehe Paulo'g̃a Cristo'ga nhi'ig̃a. A'ereki g̃a vehevi ndokoi ganhi'ig̃a rupi okote'varuhuavo. Tiroviaryme ti g̃anemimombe'ua a'ero,” e po ti g̃a a'ero nehẽ. \p \v 4 Nane'ymi ore rekokatupotari te'i katu ti g̃a ore ve javo. “Tupana'ga pe Paulo'g̃a poravykyi,” e'i katu po ti g̃a a'ero nehẽ. \p Oronhimomirana ore tiruahũheterame ore ve. Oronhimomirana ore hahyrame ore ve no. Ite'varuhurame ore ve no ore oronhimomirana. \v 5 Ore nupanupã g̃a. Ore mongi tehe g̃a cadeia pype. Ojatykatyka g̃a ore ve onhimboahiheteavo ore rayvaheteavo. Nane'yne'ymi ore poravykyhetei Tupana'ga mombe'gwombe'gwovo. A'ero ore ndorokikatukatui ypytunimo. Ore ndoro'uro'ui no. A'ea rupi nhaporemo ore rekokatui oronhimomiranama tikwahavuka ti g̃a pe nhandeporavykya Tupana'ga pe javo. \p \v 6 Orereaporog̃ita pyry ore orokokatuavo ikwahavuka g̃a pe oroporavykya Tupana'ga pe. Orokwaha hete ore Cristo'ga mombe'ua. Ndorohaykai ore ojipe'g̃a g̃a ndekote'varuhurame ore ve. Oroko katu ore g̃a pe. Nahã ore rekokatui oronhimomiranama tokwaha ti g̃a oreporavykya Tupana'ga pe. Tupana'ga ra'uvapyryva ore poko ore poravykyrame Tupana'ga pe. Oroarõ hete g̃a. \v 7 Ore a'itituhẽva'ea mombe'u Cristo'ga mombe'gwovo. Jukwaha Tupana'ga popoakara ore pokoga. Tupana'ga ore mombyry. A'ero ore Cristo'ga mombe'ui g̃a pe. Ore orojiko hete Tupana'ga rehe g̃a ete'varuhurame ore ve. A'ero g̃a ikwahavi oreporavykya Tupana'ga pe. \p \v 8 Ojipe'g̃a e'i katu ore ve. Ojipe'g̃a e'i te'varuhu ore ve. Ojipe'g̃a ore mbotegwete. Ojipe'g̃a ore mbohete. Ojipe'g̃a e'i ore ve Paulo'g̃a i'mbe ahe moandyandyita javo novĩa. Emo ore oro'e katu reki a'itituhẽva'ea mombe'gwovo. Jukwaha a'ero oreporavykya Tupana'ga pe. \v 9 Ojipe'g̃a e'i ore ve okoteheve'g̃a ko Paulo'g̃a javo. Emo ojipe'g̃a ore kwaha hete reki Paulo'g̃a oporavyky Tupana'ga pe javo. Oromano gweregwerevi ore. Emo ore orokoji reki. Ore nupanupã g̃a. Emo g̃a ndorejukai reki. \p \v 10 Ndorovy'ari ore novĩa. Emo oreroryrory ore jipi orojikoty'aro g̃waramo Cristo'ga pavẽi. Norembateri'i'i ore. Emo ore oromombyry reki g̃a pe g̃a mbojikogukarame ga rehe. A'ereki g̃a jikogame ga rehe Tupana'ga omombyry hete g̃a pe. Ndorogwerekoi ore mbatera. Emo Tupana'ga omombyry pa ore ve. \p \v 11 Pe me Corintopeva'ea pe ore imombe'upavi orereaporog̃ita ikwahavuka pe me. A'ereki ore opoarõ hete. \v 12 Ore opoarõ pota ikwahavuka orereaporog̃ita pe me. Emo pehe ko norearõpotari ikwahavukare'yma pejeaporog̃ita. \v 13 Kiro ji nhi'ig̃i pe me penduva'g̃a ja. Pejipy ti ore arõheteavo! \s1 Tapejihe'ari ti Tupana'ga arõe'ỹve'g̃a ndehe \p \v 14 Tapejihe'ari ti Tupana'ga arõe'ỹve'g̃a ndehe pejogwerekoe'yma g̃a pavẽi. A'ereki tegwete okokatuve'g̃a jihe'akatua okote'varuhuve'g̃a ndehe. Na tuhẽ! Kojahua ndojihe'ari ypytuna rehe. Na jitehe heaporog̃itapyahuve'g̃a ndojihe'akatuag̃wami te heaporog̃itate'varuhuve'g̃a ndehe. \v 15 Na tuhẽ! Tegwete g̃ajogwerekokatua Cristo'ga Diabo'ga pavẽi. Cristo'gareheve'g̃a ndeaporog̃ita ko Cristo'gareheve'g̃arũive'g̃a ndeaporog̃ita atyvi. \p \v 16 Tupana'ga mbohetehava pype ndogwerekoi ha'angava – kiroki a'ea pe g̃a e'i oreremimbohetehara. A'ereki a'ea ndojogwerekokatui Tupana'ga pavẽi. A'ereki pevo Tupana'ga ruvi jipi. Gareheva'ero nhande tuhẽ xako Tupana'ga mbohetehavamo avuiramave'ga mbohetehavamo. Nhandepyteri pe ga ruvi no. A'ea pe tuhẽ Tupana'ga ei javo hako: \q1 “Aju ti ji g̃a pyri jitekovo g̃apyteri pe. \q1 Jihi po ti g̃a ji mbohetei nehẽ. \q1 Oko ti g̃a nhinhi'ig̃arupiva'ero nehẽ,” ei Tupana'ga hako. \p \v 17 Nurã nhandepojykaharete'ga Tupana'ga ei onhi'ig̃arupive'g̃a pe hako: \q1 “Pejipe'a ti g̃a hugwi pejipohia g̃a mbopogwee'yma \q2 – kiroki g̃a ndojikogi ji rehe. \q1 Tapekoi'i'i g̃andekote'varuhua rehe. \q1 A'ero ti ji ei pe me nehẽ: ‘Hepejijo ji pyri’,” ei Tupana'ga hako. \q1 \v 18 “Ji ti ako penduveteramo a'ero nehẽ. \q1 Pe ti peko jira'yramo nehẽ,” ei Tupana'ga hako. \m Ga ko g̃apojykaharetero ojipe'g̃a hohe g̃a mondomondopava onhi'ig̃a rupi. \c 7 \p \v 1 Tupana'ga e'i a'ea nhande ve no. Nurã ti xapohi pa nhanderekote'varuhua hugwi: kiroki nhandera'oa mbote'va, kiroki nhandereaporog̃ita mbote'va no. A'ea ore ei pe me oreremiarõa pe. Tikwaha nhande Tupana'ga popoakara gapyryva reheve. Nurã ti xako pa garemimbotarimova'ea rupi nhandekokatuavo. \s1 Horyory Paulova'ea Corintopeva'ea rehe \p \v 2 Peko ti ore rehe ore arõheteavo. A'ereki ore ndorokote'varuhui pe me. Nopombote'varuhui ore. Nopomoandyandyi ore no. \v 3 A'ea pe ji erame ji nda'ei pe me: Pe'e te'varuhu pe ore ve. A'ea ji nda'ei. A'ereki ji a'e jipe pe me ko: Opoarõ hete ore. A'ero po ti ore jikoty'ari pe pavẽi nehẽ nhande manorame nehẽ. Nhanemanoe'ymame na jitehe nehẽ no. \v 4 Ajiko hete ji pe ndehe g̃a ji arõ hete javo. Opombohete ji. Penog̃atu pe jipy'a ji mbohoryheteavo kiro tiruahũrame vehevi ore ve. \p \v 5 Ore rurame Macedôniapeve'g̃a gwyri pe orepy'a ndukatui. A'ereki nane'ymi tiruahũ ore ve. G̃a ore rayvayva. Oko tehe orepy'a no. \v 6 Emo Tupana'ga onog̃atu ovy'are'ỹve'g̃a py'a jipi. A'ero ga onog̃atu orepy'a ore mbohoryva Tito'ga mbuhua ore pyri. \v 7 Garuro g̃waramo orepy'a rukatui kiro. Garemimombe'uro g̃waramo orepy'a rukatui no. A'ereki ga pe mombe'u javo: “Corintopeve'g̃a jipy'a nog̃atu,” ei ga. “G̃a nde repiaga'u hete,” ei ga ji ve. “Ndovy'ari g̃a ore Paulo'ga mongoveveuhu javo,” ei ga. “Oko hete g̃a nde rehe ovavagahiva nde rehe,” ei ga ji ve pe mombe'gwovo. Ganhi'ig̃a renduvame koji'i ji roryroryvamo. \p \v 8-9 A'ereki ji akwaha kiro pepohira pejikote'varuhua hugwi. A'ereki pe pepohi pejikote'varuhua hugwi imonhi'ig̃ame nhirembikwatijaripyra – kiroki a'ea ji akwatija nhinhi'ig̃ahyavo pe me ikwehe. Nhirembikwatijaripyra imondoi hahyva'ea pe me heikwehe. Ikwahavame ji rekoveveuhuna'ẽi. A'ereki jiyvyteri pe ji a'e: Maraname ji akwatija nhinhi'ig̃ahyavo g̃a pe? Emo avuirama rũi reki hahy pe me. Ndakoveveuhua'javi ji kiro. A'ereki hahyrame pe me pe pekoveveuhu pejikote'varuhua rehe. A'ero pe pohiri jugwi pejikovo Tupana'ga remimbotarimova'ea rehe. Ndajiroryvi reki ji hahyro g̃waramo pe me. Emo pejikote'varuhua hugwi pe pohiro g̃waramo ji roryhetero. A'ereki a'ea pyry reki pe me. Nurã ji ei: Ndorokote'varuhui ore pe me ikwatijarame pe me ikwehe. \p \v 10 A'ereki pejikote'varuhua rehe pevy'are'yma g̃waramo pe pepohi jugwi pejikovo Tupana'ga remimbotarimova'ea rupi. A'ero pe ndapekoveveuhuag̃wami pejikote'varuhua mombora rehe. Yvagi pe po ti pe hoi nehẽ imomborukaro g̃waramo pejikote'varuhua Tupana'ga pe. Ojipe'g̃a ki a'e te g̃a ndekoveveuhutehei. A'ero g̃a ndopohiri jugwi onhimondovo hahyva'ea ruvihava pype. \p \v 11 Pehepia ti pejeaporog̃ita jirojijyja pevy'are'ymame pejikote'varuhua rehe pejikovo Tupana'ga remimbotarimova'ea rupi. A'ero pe penhimbovyvy kiro. Pe pejirokwa pota pejikokatuavo pejivavagahiva pejihe kiro. Penhimonha'nga pe pejikote'varuhuagwera rehe. Pekyhyji pe tiruahũ po ti ore ve a'ero nehẽ javo. Pe ji repiaga'u hete pe ji arõheteavo. Pemondo pe hahyva'ea pepyteripeve'ga pe topohi ti ga okote'varuhua hugwi javo. Nahanahã pe pehepiuka pa ore ve a'ero pejipohira pejite'varuhua hugwi. \p \v 12 Akwatija ji pe me nhinhi'ig̃ahyavo pepyteripeve'ga ti topohi okote'varuhua hugwi javo ikwehe. Akwatija ji pe me tapemohig̃atu ti ga pe no javo. Ga pe ji ei – kiroki ga pe ga okote'varuhu. Koji'i hete reki ji epotari ikwatija pe me tapekwaha ti pe'ag̃atarahiva ji rehe javo. Nurã Tupana'ga ji repiagame ji ikwatijari pe me heikwehe. \v 13 Ore pendeaporog̃ita rerojijyja kwahavame pyry hete orepy'a. \p Koji'i hete ore roryroryvamo Tito'ga roryva rehe no. A'ereki gapy'a u katu pe ndehe. A'ereki pe nhaporemo pevy'a hete ga rehe ore reheve. Pe pembohory ga ga vahemame pe pyri heikwehe. \p \v 14 Gahoa renonde pe pyri ji pe mombe'ukatui ga pe pe mboheteavo oko pota g̃a Tupana'ga remimbotarimova'ea rupi javo ga pe ikwehe. Na tuhẽ pe ndekoi ga vahemame pe pyri heikwehe. A'ero ji poyjahetero. Nane'ymi ore imombe'ukatui a'itituhẽva'ea pe me. Na jitehe ore imombe'ukatui a'itituhẽva'ea pe mombe'urame Tito'ga pe pe mboheteavo. \p \v 15 Tito'ga pe arõhetei ikwahava pendekokatua ojapyakavo pe ndehe. A'ereki pe nhaporemo pehendu katu ganhi'ig̃a pejipohia pejikote'varuhua hugwi. Pejikoveveuhuavo pejikote'varuhua rehe pe pejikoty'a pota ga pavẽi ga vahemame pe pyri. \v 16 A'ea kwahavame ji roryroryvamo jijikoga tuhẽ pe ndehe pe ndekoro g̃waramo Tupana'ga nhi'ig̃a rehe. \c 8 \s1 Pejirokwa ti imondovo Judéiapeve'g̃a pe, ei ahe \p \v 1 Oreirũramo ko pe, oro'e ore pe me pejikoga g̃waramo Cristo'ga rehe ore ja. Kiro ore ikwahavukari pe me. Macedôniapeve'g̃a gwyripeve'g̃a pe Tupana'ga remimombyryva g̃waramo g̃a imondoi oitambere'ia – kiroki g̃a ojiko Cristo'ga rehe onhimono'og̃a tihendu ti Tupana'ga nhi'ig̃a javo. \v 2 Tiruahũ hete ranuhũ g̃a pe ikwehe novĩa. Emo g̃a ndoryndoryhetero reki. Nimbateri hete g̃a oporia'iro novĩa. Emo g̃a imondohetei reki oitambere'ia ojipe'g̃a pe toropoko tuhẽ ti g̃a javo. “A'ereki g̃a koji'i iporia'i ore hohe imbatere'yma,” ei g̃a ikwehe. \p \v 3 Akwaha tuhẽ ji g̃anemimondoa. Nahã g̃a ja'roja'rogi oitambere'ia imondovo: Kiroki g̃a ndahe'yiva'ea rereko – g̃ahã omondo'i. Kiroki g̃a koji'iva'ea rereko – koji'i g̃a imondoi a'ero. Omondo hete tuhẽ g̃a ore monhimomby'avo. Marã g̃a omondo hete herekoe'ymame? oro'e ore. \p G̃wemimbotarimo g̃a imondoi. Ore ndoro'ei g̃a pe. \v 4 “Na ore imondoi ojipe'g̃a pavẽi nhaneirũ'g̃a pe Tupana'ga remimo'ẽhara'g̃a pe,” ei g̃a ore ve imondopotaheteavo. “A'ereki ahã g̃a pe ogwyri pe Judéia pe. Peroho ti g̃a pe a'ero,” ei Macedôniapeve'g̃a gwyripeve'g̃a ore ve ikwehe. \p \v 5 Oronhimomby'a ore g̃andekokatua rehe. A'ereki Tupana'ga remimbotarimova'ea rupi okovo g̃a e'i ypy Cristo'ga pe nhandepojykaharete'ga pe ore po'ru ti javo. Aerẽ Tupana'ga ipotaro g̃waramo g̃a ei ore ve no ore po'ru ti javo. Nahã Macedôniapeve'g̃a gwyripeve'g̃a ei oporavykypota Tupana'ga pe ore ve no. \p \v 6 A'ero ore Tito'ga mondopotari pe pyri. A'ero ore ei Tito'ga pe ikwehe: Ehoa'ja ti Corintopeve'g̃a pyri itambere'ia imono'og̃uka g̃a pe no. A'ereki ymyahũ g̃a omondo pota no nhaneirũ'g̃a pe imbatere'ỹve'g̃a pe nde g̃a mombe'urame g̃a pe, oro'e ore Tito'ga pe ikwehe. \p Kiro ga hoa'javi pe pyri ipyhyga itambere'ia pe hugwi imono'ono'og̃ukapava. A'ero ti pehe Macedôniapeve'g̃a pavẽi Judéiapeve'g̃a pokogi itambere'ia mondovo g̃a pe imombyryva nehẽ. \p \v 7 Pejiko hete pe Tupana'ga rehe. Penhi'ĩ kwaha hete pe Cristo'ga mombe'ukatuavo gamombe'ua kwahaheteavo. Pejirokwa hete pe peporavykyavo Tupana'ga pe. Pe ore arõ hete. Nahanahã pe ndekohetei ojipe'g̃a hohe pa. Na jitehe ti pejirokwa hete imombyryva ojipe'g̃a pe no imondovo katu itambere'ia Judéiapeve'g̃a pe. \p \v 8 Nanhi'ig̃ahyi ji pe me pemondo tuhẽ ti jave'yma. Pyry po pe imondoi hamo, a'e ji. Amombe'u ji pe me Macedôniapeve'g̃a nemimondopotara ko. A'ereki ji a'e jiyvyteri pe: Henduvame po ti Corintopeve'g̃a imondopotari na jitehe nehẽ no. A'ero po ti ji ikwahavi g̃anemiarõhetea nehẽ, a'e ji jiyvyteri pe. \p \v 9 A'ereki pe pekwaha tuhẽ Jesus Cristo'ga remimombyryva nhandepojykaharete'ga remimombyryva ga nhande arõhetero g̃waramo. Jypya ga huvihavamo oko yvagi pe Tupana'ga pyri okovo Tupana'ga katukatua pyteri pe pyryva'ea herekopava. Gwereko pa ga hako novĩa. Emo ga opohi pa jugwi ua avo yvya koty onhimongovo okoteheva'ero nhande ja. A'ero ga manoi nhande repyga toho ti g̃a yvagi pe herekopava nehẽ javo. Pekwaha pe Jesus Cristo'ga remiarõhetea ga javijitehe ti tiarõ hete ojipe'g̃a a'ero javo. \p \v 10 Kiro jireaporog̃ita pe me nahã ti pemondo nehẽ javo. Ereki pe ypy pemondo pota itambere'ia nhaneirũ'g̃a pe Judéiapeve'g̃a gwyripeve'g̃a pe heikwehe. A'ea rupi pe imono'og̃i a'ero. Emo pe napemono'ombavi reki. Nurã kiro jireaporog̃ita ko nahã: Pyry hete pe imono'ombavi kiro, a'e ji. \p \v 11 Pemondo pota pe heikwehe. Na jitehe kiro a'ero. Pejirokwa ti imono'ombava toromondo ti imbatere'ỹve'g̃a pe javo. Kiroki a'ea pe pereko – a'ea ti peja'ro imono'og̃a g̃a pe. Po pe pereko he'yjuhuheteva'ea, a'ero ti pemono'õ he'yiva'ea. Po ndahe'yiva'ea pe pereko, a'ero ti pemono'o'ngi. \v 12 Po pe imondopotari g̃a pe, a'ero pyry Tupana'ga pe penemimondoa. A'ereki penemimondopotara rehe Tupana'ga onhimohẽ. Nurã ji ei: Pemondo katu ti peitambere'ia g̃a pe. Herekorame ti peja'ro pota imondovo g̃a pe a'ero. Pe herekoe'ymame Tupana'ga nde'i reki pe me embuhu jave'yma. \p \v 13 Tapemondopavi ti pejihugwi imbatere'ỹve'g̃a pe, a'e ji. Po ti pe imondopavi nehẽ, a'ero po ti imbatere'ỹve'g̃a gwereko pa pe herekoe'ymame nehẽ. \v 14 Ojogwetakwera'ja ti g̃a pe pavẽi, a'e ji. Ag̃wamo reki pe herekohetei. Peja'ro ti mo g̃a pe a'ero kiro. A'ero ti g̃a kiro herekoi. Aerẽ po ti pe ndaperekoa'javi nehẽ. A'ero ti g̃a jipygi imbuhua pe me g̃a herekoheterame nehẽ. A'ero po ti pe herekoi nehẽ no. Nahã ojopokogame ahe nhaporemo herekoi jipi a'ero. \p \v 15 A'ea pe Tupana'ga rembikwatijarukara i'ei o'erame: \q1 “Kiroki g̃a omono'õ he'yjuhuva'ea \q2 – g̃a ndogwerekoi hembyruera. \q1 Kiroki g̃a omono'õ ndahe'yiva'ea \q2 – ohy reki g̃a ndehe.” \s1 Titova'ea oho pota imono'õpokoga \p \v 16 Tupana'ga rehe ore roryroryvamo ndepyry hete nde javo ga pe. Nahã ore ga mbohetei. A'ereki ga pe pokopotaruka Tito'ga pe. A'ero ore javijitehe Tito'ga pe pokopotari. \v 17 Ore ga mondoa'ja pota pe pyri a'ero javo ga pe. Kotihĩ ga ei reki: “Aho tuhẽ ti.” A'ereki ga tuhẽ oho potaripe pe pyri pe pokopotaheteavo. Nurã g̃wemimbotarimo ga hoi pe pyri a'ero. \p \v 18 Kiro ore ojipe'ga mondoi Tito'ga rupi pe pyri no. Ga ko nhaneirũ'ga ojikoga g̃waramo Cristo'ga rehe. Cristo'gareheve'g̃a nhaporemo ga kwaha hete pyry hete ga javo. A'ereki ga Cristo'ga mombe'u katu katu jipi. \v 19 Koji'i ji ga mombe'ui pe me kiro. A'ereki Cristo'gareheve'g̃a Macedônia pe e'i ga pe toho ti ga Paulo'g̃a ndupi Judéiapeve'g̃a gwyri pe javo. Aerẽ po ti ga hoi ore rupi a'ero orepokohavamo ore herohorame peitambere'ia pevo nehẽ – kiroki penemimondoa Macedôniapeve'g̃a nemimondoa no. Orogweroho ti ore imbatere'ỹve'g̃a pe g̃a ti tombohete Cristo'ga javo. G̃a po ti e'i nehẽ: “Pyry hete Cristo'ga nhandepojykaharete'ga. A'ereki ga ombuhuruka itambere'ia nhande ve,” e po ti g̃a nehẽ. Orogweroho ti ore imbatere'ỹve'g̃a pe tokwaha ti g̃a nhanerembipokopotara javo. \p \v 20 Orojirokwa hete ore te'ite'varuhuyme ti g̃a ore ve javo. Nurã ore ei: Toho ti ga ore rupi. Ohorame ore rupi ore pokoga ti ga hepiagi ima'ema'ẽkatua penemimondohetea imbatere'ỹve'g̃a pe nehẽ. A'ereki ore oro'e: Mara'ngu po ti jara'g̃a ete'varuhuavo ore ve nehẽ javo: “Noma'eg̃atui reki Paulo'g̃a imbatere'ỹve'g̃a pe imombytavo jara ojive”? A'ea po ti g̃a ei nehẽ, oro'e ore. Nurã ko pyry ore ve ga hoi hepiaga imombe'ukatuavo. \v 21 A'ereki ore oromondo orogweaporog̃ita orokokatua rehe tokwaha ti g̃a a'ea javo. Tupana'ga jate rũi ti tokwaha orekokatua. Ojipe'g̃a ti tokwaha no. \p \v 22 Kiro ore akoja'ga mondoi pe pyri Tito'ga rupi. G̃a ndupi ore ojipe'ga mondoi no. Ga ko nhaneirũ'ga no ojikoga g̃waramo Cristo'ga rehe. Irũiru'ĩa rehe ore ga mboporavykyvykyrame nane'ymi ga ore nhi'ĩpo'rupotari oporavykykatuavo Tupana'ga pe ojipe'g̃a pokopokoga. A'ero ore pe mombe'urame ga pe ga jikogi pe ndehe omondo po ti g̃a imbatere'ỹve'g̃a pe Judéia pe nehẽ javo. Koji'i ga poravykypotari Tupana'ga pe kiro. A'ero ga hopotari pe pyri pe pokoga nehẽ. \p \v 23 Oro Tito'ga, ga ko nhimoirũharamo oko oporavykyavo ji pavẽi pe pokoga. Akoja'g̃a – kiroki g̃a oho ga rupi nhaneirũ'g̃a – g̃a oporavyky katu Cristo'ga mombe'gwovo nahã ga mboheteavouka. Oho g̃a Cristo'gareheve'g̃a ndepyga. \p \v 24 Tito'g̃a vahemame pe pyri pemboapy ti g̃a pejipyri pendoryndoryvamo g̃a ndehe. A'ero po ti Cristo'gareheve'g̃a Macedôniapeve'g̃a ikwahavi penemiarõhetea. E'i po ti g̃a no: “Paulo'g̃a omombe'u katu Corintopeve'g̃a mboheterame,” e po ti g̃a nehẽ. \c 9 \p \v 1 Akwatija tehe ji kiro pe me itambere'ia mondoa mombe'gwovo – kiroki a'ea ore orogweroho pota Tupana'ga remimo'ẽhara'g̃a pe Judéia pe. \v 2 A'ereki pe pemondopotaripe g̃a pe. A'ea ji akwaha pe mboheteavo pe mombe'urame Macedôniapeve'g̃a gwyripeve'g̃a pe – kiroki g̃a ojiko Cristo'ga rehe. A'e ji g̃a pe ikwehe: Ymya Gréciapeve'g̃a gwyripeve'g̃a Corintopeve'g̃a ei timondo ti itambere'ia g̃a pe javo. A'ea ji ei pe mombe'gwovo g̃a pe ikwehe. A'ero henduvame he'yjuhuve'g̃a imondopotari no. \p \v 3 Amondo ji kiro Tito'g̃a pe pyri a'ero tomono'og̃uka tuhẽ ti g̃a Corintopeve'g̃a pe itambere'ia javo. A'ereki ji a'e jipe Macedôniapeve'g̃a pe: Omono'ono'og̃ipe Corintopeve'g̃a kiro itambere'ia imbatere'ỹve'g̃a pe. Amondo ji kiro Tito'g̃a pe pyri a'ero te'iyme ti g̃a Paulo'g̃a omombe'u tehe Corintopeve'g̃a ore ve. \p \v 4 Po ti pe napemono'og̃i ve itambere'ia ji Macedôniapeve'g̃a nderohorame pe pyri nehẽ, a'ero po ti g̃a ikwahavi nehẽ. A'ero po ti ore ndorepoyjayjari orojiko tehe ore Corintopeve'g̃a ndehe javo nehẽ. Nda'epotari ji pepoyjayjare'ymag̃wama rehe no. \p \v 5 Nurã jijapyakarame hehe ji ei Tito'g̃a pe: Nhiirũramo peho na'ẽ ti Corintopeve'g̃a pyri ji renonde imono'ombavuka g̃a pe itambere'ia – akoja pe g̃a e'i toromondo ti javo, a'e ji. A'ero po ti g̃a imono'og̃ipyra mboavujikweripei jirura renonde nehẽ, a'e ji g̃a pe. A'ero ti ojipe'g̃a ikwahavi javo nehẽ: “G̃a tuhẽ omondo hete pota imono'og̃a gworygworyvamo. G̃wemimbotarimo g̃a imondoi. Ojipe'g̃a nde'i g̃a pe.” A'ea po ti g̃a ei nehẽ, a'e ji Tito'g̃a pe g̃a mondovo pe pyri. \p \v 6 Pehendu ti a'ero! Ojo'java'ea kiro ji imombe'ui pe me. Kiroki ga otỹ ndahe'yiva'ea koho'iapypeva'ea – ndahe'yiva'ea ga omondoro ojive. Kiroki ga otỹ he'yjuhuva'ea kohouhua pypeva'ea – he'yjuhuva'ea ga omondoro ojive. Na jitehe ti pe me nehẽ no. Po ti ndahe'yiva'ea pe imondoi imbatere'ỹve'g̃a pe imondopotare'ymame nehẽ, a'ero po ti ndahe'yiva'ea jitehe pe me nehẽ. Po ti he'yjuhuva'ea pe imondoi imbatere'ỹve'g̃a pe imondopotarame nehẽ, a'ero po ti he'yjuhuva'ea jitehe pe me nehẽ. \p \v 7 Pe napenani ti pekwaha na'ẽ javo pejiyvyteri pe: “Maranime po ti ji imondoi nehẽ itambere'ia?” Aerẽ ikwahavame ti pemondo akoja. Imondorame ti tapevy'are'ymuhũi nehẽ namondopotari tuhẽ ji jave'yma nehẽ. Imondorame ti tape'ei: “Ojipe'ga ero g̃waramo jate ji ve ji imondoi g̃a pe.” Tape'ei a'ea. A'ereki Tupana'ga ga arõ hete – kiroki ga omondo pota gworygworyvamo imondorame. \v 8 Tupana'ga gwereko pa opopoakaramo imombyryva pe me. A'ero po ti pe herekoparavuhui jipi ahe pokopokoga nehẽ no. \p \v 9 A'ea pe Tupana'ga rembikwatijarukara i'ei o'erame: \q1 “Pyryve'ga omondo katu nimbaterive'g̃a pe gworygworyvamo g̃a ndehe. \q1 Nane'ymi ga gwereko imondomondovo mbatera g̃a pe okokatuavo avuirama,” e'i ikwatijaripyra. \p \v 10 Kiro ji ei a'ero: Tupana'ga omondo ha'ynha itỹhara'ga pe totỹ ti ga javo. Tupana'ga ombohoryoryvuka garemitymipyra ga pe no tomondoro ti ga i'gwovo javo. Na jitehe ti Tupana'ga imbuhumbuhurukari pe me pe mombateruka nehẽ. “Nahã ti g̃a herekohetei imondomondopotarame imbatere'ỹve'g̃a pe okokatuavo g̃a pe,” ei Tupana'ga. Koji'i ti Tupana'ga imbuhumbuhurukari pe me a'ero nehẽ koji'i ti g̃a tomondomondo ojipe'g̃a pe javo. \p \v 11 Na tuhẽ. Nane'ymi ti Tupana'ga imombyryparavuhui pe me tomondo ti g̃a ojipe'g̃a pe jipi a'ero javo nehẽ. A'ero ore herohorame peitambere'ia g̃a pe ti he'yjuhuve'g̃a Tupana'ga mbohetei ndepyry hete nde imbuhuruka ore ve javo. \v 12 A'ereki pe imondorame Tupana'ga remimo'ẽhara'g̃a pe imbatere'ỹve'g̃a pe g̃a pe jate rũi pe imombyryvi. Tupana'ga pe pe imombyryhetei no. A'ereki he'yjuhuve'g̃a ga mbohete hete ndepyry hete nde imbuhuruka ore ve javo. \p \v 13 Pe imondorame po ti jukwahavamo pendekoa Cristo'ga rehe. A'ereki pe pe'e jipe: “Orojiko hete Tupana'ga rehe orokovo pyryva'ea rehe Cristo'ga mombe'ua rehe.” A'ea pe ei. \p A'ero pe imondorame Tupana'ga remimo'ẽhara'g̃a pe po ti he'yjuhuve'g̃a ei Tupana'ga pe ga mboheteavo nehẽ: “Corintopeve'g̃a nonhi'ĩtehei. Ojiko hete tuhẽ g̃a nde rehe okoheteavo Cristo'ga mombe'ua rehe hendukatuavo nenhi'ig̃a. Ndepyry hete nde itambere'ia mbuhuheteukari ore ve ojipe'g̃a pe nhaporemo no. A'ereki nde ere'e Corintopeve'g̃a pe pemondo ti g̃a pe javo,” e po ti Tupana'ga remimo'ẽhara'g̃a ga pe nehẽ. \p \v 14 Horyory hete ti g̃a pe ndehe nehẽ. Nhag̃ata hete po ti g̃a pe ndehe onhi'ig̃a Tupana'ga pe nehẽ epoko ti Corintopeve'g̃a javo nehẽ. Onhi'ig̃atu ti g̃a Tupana'ga pe pe nenoig̃atuavo pe ndepyga nehẽ garemimombyryva g̃waramo pe me nehẽ. \p \v 15 Timbohete katu ti Tupana'ga! Gaha jate ombuhu hete kwaha. A'ereki ga Jesus Cristo'ga mbuhuruka ga momanouka nhande repyga. Tupana'ga pyry hete hete tuhẽ nhande ve! Nomombe'upakatukatui ahe gapyryva! \c 10 \s1 Paulova'ea ko Jesus Cristo'ga moirũharamo oko \p \v 1 Kiro ji pe mog̃itahetei. Jihi Paulo opomog̃ita. Cristo'ga oko nhyrõ opyryvamo nhande ve. Ga ja ji rekopotari pe mog̃itarame. Pe ki a'e te pe ei ji ve: “Paulo'ga nhande pojihu okoteheavo nhanderovaki. Paivouhurame jate nhande hugwi ga niandepojihuvi onhi'ig̃ahyavo ikwatija nhande ve.” Jararamo pe ei a'ea ji ve. \p \v 2 Tape'ea'javi ti nanongara, a'e hete ji pe me. Pe pigame po ti ji nanhi'ig̃ahya'javi pe me nehẽ javo. A'ereki a'e jipe jiyvyteri pe: Po Corintopeve'g̃a ndogwerojijyi ojeaporog̃ita ji rendukatuavo, a'ero po ti ji nhi'ig̃ahyi g̃a pe nhivahemame g̃a pyri nehẽ. Nahã ji ei jiyvyteri pe. A'ereki ji akwaha nhinhi'ig̃ahyag̃wama g̃a pe. \p Tupana'ga ji mongo omoirũharamo. Nurã ko pyryvamo ji ei javo pepyteripeve'g̃a pe – kiroki g̃a e'i ore ve: “Paulo'g̃a oko g̃wemimbotarimova'ea rupi yvyakotyva'ero okote'varuhuavo. Tupana'ga remimbotarimova'ea rupi rũi g̃a ndekoi.” A'ea pepyteripeve'g̃a ei ore atyvi imombe'gwovo. \p G̃a pe ji ei a'ero: Tape'ei ti nanongara ore ve tanhi'ig̃ahyyme ti ji ji rurame pe pyri nehẽ. \v 3 A'ereki pe pe'mbe javo a'ea. A'iti hete tuhẽ ore yvyakotyva'ero oroko. Emo oreremimbotarimova'ea rupi rũi ore rekoi. Cristo'ga ore ga mombe'ui g̃a pe toromongo ti g̃a garemimbotarimova'ea rupi. \p \v 4 Orepopoakarimo rũi ore oromombe'u Tupana'ga nhi'ig̃a yvyakotyva'ero. Tupana'ga popoakarimo ore ganhi'ig̃a mombe'ukatui toromongo ti g̃a garemimbotarimova'ea rehe. Tupana'ga popoakarimo ore imombigi okote'varuhuve'g̃a ndeaporog̃itate'varuhua – kiroki g̃a nombojikogukari ojipe'g̃a Tupana'ga rehe. \v 5 Tupana'ga popoakarimo ore ga reaporog̃itaatyviva'ea mombigi. Okote'varuhuavo onhimboheteve'g̃a nhi'ig̃i tokwahavyme ti g̃a Tupana'ga javo. Tupana'ga popoakarimo ore g̃anhi'ig̃a mombipavi. Orombogwerojijyi pa g̃andeaporog̃ita tohendu katu ti g̃a Cristo'ga nhi'ig̃a javo. \v 6 Aerẽ po ti ore imondoi hahyva'ea pepyteripeve'g̃a pe nehẽ – kiroki g̃a nohendukatui orenhi'ig̃a. Nahã po ti ore g̃a nderekoi nehẽ pe hendukatupavame orenhi'ig̃a. \p \v 7 Ore'arajatea repiagame pe ei pejiyvyteri pe orepy'a kwahave'yma: “Paulo'g̃a okoteheve'g̃a. Tupana'ga nomondoi g̃a tomombe'u ti nhinhi'ig̃a jave'yma.” A'ea pe ei ore'arajatea repiaga pejapyakakatue'yma orereaporog̃ita kwahave'yma. \p Kiroki ga e'i ojive jihi ko Cristo'ga moirũharamo ako javo – tokwaha ti ga oyvyteri pe. Po Cristo'ga ei ga pe nde ko nhimoirũharamo eko javo, a'ero po a'ea jitehe Cristo'ga ei ore ve pe ko nhimoirũharamo peko javo. Hehe ojapyakakaturame po ti ga ikwahavi oyvyteri pe Paulo'g̃a Cristo'ga moirũharamo tuhẽ oko no javo. \p \v 8 Anhimbohete hete ji jipoyjaheteramo Cristo'ga ei ore ve javo. A'ereki nhandepojykaharete'ga Jesus Cristo'ga e'i tuhẽ ore ve pe ko nhimoirũhara javo. “Pembojiko hete ti g̃a ji rehe nhinhi'ig̃a kwahavuka g̃a pe,” ei Cristo'ga ore ve. Ga nde'i ore ve: “Penhi'ig̃ahy ti g̃a pe tipoyjayjaryme ti g̃a ojeaporog̃ita rehe.” A'ea rũi ga ei ore ve. \p \v 9 A'ea ji imombe'ui pe me tape'ei ti ji ve javo. A'ereki mara'ngu po pe'javo ji ve: “Paulo'g̃a nhande mongyhyji hete pota”? Pe'e po pe a'ea ji ve. \v 10 A'ereki pepyteripeve'g̃a e'i ji ve: “Paivouhua hugwi ikwatijarame nhande ve Paulo'ga onhi'ig̃ahy nhande mondomondovo onhi'ig̃a rupi aheruvihava'ga ja,” ei g̃a. “Nhande pyri ga ruvame ndipopoakari ganhi'ig̃a reki. Nonhi'ĩhetekwahavi ga onhi'ĩteheavo,” ei g̃a ji ve novĩa. \p \v 11 Nanongara'g̃a ti tokwaha nhinhi'ig̃a kiro. Orepopoaka ore pe me kiro orojuvame paivouhu pe hugwi ikwatija. Na jitehe orovahemame pe pyri Corinto pe po ti ore popoakaro pe me oronhi'ig̃a nehẽ no, a'e ji g̃a pe. \p \v 12 Ndoro'ei ore: Ore ko g̃andeheva'ea. Ore ko g̃a javijitehe. Ndoro'ea'uvi ore a'ea! A'ereki g̃a onhimbohete tehe. Ndokwahavihu g̃a. A'ereki g̃a e'i: “Nahanahã ore rekoi. A'ea ko pyry a'ero,” e'i tehe g̃a. “Nahã ore rekorame ore pyryvamo a'ero,” e'i tehe g̃a. \p \v 13 Ore ki a'e te ikwahakatui Tupana'ga ea ore ve. Ore ve ga ei: “Nahã ti peko katu. Pevo ti peporavyky Cristo'ga mombe'uharamo ji pembopopoakaro g̃waramo. Corintopeve'g̃a pyri vehevi ti peho ga mombe'gwovo g̃a pe nohõ.” A'ea Tupana'ga ei ore ve. Koa rupi jate ti ore hoi a'ero oroporavykyavo oronhimboheteavo nehẽ. Hajihea rupi rũi ti ore hoi oronhimboheteavo nehẽ. \v 14 A'ereki Tupana'ga ore mondo pemombe'u ti Cristo'ga Corintopeve'g̃a pe javo. A'ero ore hoi ga mombe'gwovo pe me ikwehe orokovo Tupana'ga nhi'ig̃a rupi. Ga ee'ymame ndorohoi ore pevo – perope ga nde'i ore ve peho javo. \p \v 15 Ndoro'ei ore oreporavykyagwera ojipe'g̃a poravykyagwera pe oronhimboheteteheavo. A'ereki oreporavykya rũi. Tupana'ga noremboporavykyi a'ea rehe. Koji'i pe jikojikoheterame oreremimombe'ua rehe Cristo'ga rehe koji'i po ti ore Cristo'ga mombe'ui pegwyri pe hehemo'i orogwovo ojipe'g̃a pyri Cristo'ga mombe'gwovo jara'g̃a pe nehẽ. Tupana'ga erame jate ore ve po ti ore hoi nehẽ. \v 16 A'ero hajihejihe pe cidades pe po ti ore hoi ga mombe'gwovo ojipe'g̃a gwyri pe nehẽ – perope nimombe'uhavi g̃a pe. A'ero ti ore ypy Cristo'ga mombe'ui g̃a pe nehẽ. A'ero po ti ore nhimbohetei Tupana'ga ore mondo pevo javo. Ojipe'g̃a poravykyagwera rehe rũi ti ore nhimbohetei – perope g̃a oporavyky jipe Cristo'ga mombe'gwovo. \p \v 17 Tupana'ga rembikwatijarukara e'i: \q1 “Kiroki g̃a ombohete pota \q2 – tombohete ti g̃a nhandepojykaharete'ga jate ndepyry hete nde javo ga pe,” e'i ikwatijaripyra. \m \v 18 Na tuhẽ. Tupana'ga nde'i pyry ga pe – kiroki ga onhimbohete. Emo Tupana'ga ga mboheterame a'ero ga pyry tuhẽ. \c 11 \s1 Paulova'ea onhi'ig̃ahy Cristo'ga moirũhara'g̃aatyviva'ea pe \p \v 1 A'e ji pe me kiro: Na ji etehei pe me. A'ereki ji tanhimbohete tehe. Ite'varuhu ahe nhimboheterame. Emo ji rendu tehe ti. \v 2 A'ereki Tupana'ga ja ji akate'ỹ pe ndehe pe arõheteavo. Tamombe'u ojo'java'ea pe me kiro. Hẽakuvyra'ga hẽa mohembirekouka ga pavẽi ga rehe jate ti eko javo. Na jitehe ji pe mbojiko Cristo'ga rehe ga rehe jate ti peko javo. Taperojijyi ti jara'g̃a ndehe pejikovo, a'e ji. A'ero po ti ji ei Cristo'ga pe pe mombe'gwovo nehẽ: Koro g̃a ndekoi. Nde rehe jate g̃a jikojikogi jipi okokatuavo, a'e po ti ji nehẽ. A'ero po ti ga pe nderohoi yvagi pe pe mombytavo ojipyri avuirama nehẽ. \p \v 3 Ako tehe ji jikate'yma pe ndehe. Mara'ngu po ti Corintopeve'g̃a opohia Cristo'ga hugwi nehẽ? a'e ji jiyvyteri pe. Ymyahũ Evava'ea gwerovia Satanás'ga nhi'ig̃a ga omoandyandyirame. Na jitehe ojipe'g̃a pe moandyandyipotari kiro heroviapotaruka pe me mbehea. A'ero g̃a nderoviarame po ti pe pohiri Cristo'ga hugwi nehẽ. A'ero Cristo'ga rehe jate rũi ti pe jikogi nehẽ. A'ea ji ndapotari. \p \v 4 A'ea'ja ji pe me: Na ji etehei pe me nhimboheteteherame. Ite'varuhu ahe nhimboheterame. Emo ji rendu tehe ti. A'ereki pe pehendu tehe ojipe'g̃a nhi'ig̃a i'mbeve'g̃a nhi'ig̃a ikatu g̃a nhimboheterame javo – kiroki g̃a omombe'u Jesus'ga mombe'uaatyviva'ea pe me ogwovo pe pyri. Ore Cristo'ga mombe'urame pe me Tupana'ga ra'uva tuhẽ oho upa pe pyri ikwehe. Hajiheva'ea rehe pe ndekoi reki kiro peangaruhuramo g̃a'mbea renduvame. Opomog̃ita ore Jesus'ga mombe'ua rehe ikwehe. Hajiheva'ea rehe pe ndekoi reki Jesus'ga mombe'uarũiva'ea rehe g̃a pe mog̃itarame hehe kiro. Pehendu tehe katu reki g̃anhi'ig̃a pendoryndoryvamo g̃a ndehe ahemoandyandyihara'g̃a ndehe! \p \v 5 E'i g̃a pe me: “Ore ko huvihava jitehe Cristo'ga moirũharamo orokovo,” ei ahemoandyandyihara'g̃a pe me. \p A'ero ji mombe'ukatue'yma pe ei: “Paulo'ga ko g̃a gwyre'i.” A'ea pe pe'ji tehe ji ve naerũ? Ji g̃agwyre'iva'ea rũi tuhẽ! \p \v 6 “Nonhi'ig̃atukwahavi Paulo'ga ojipe'g̃a mongoe'yma ojihe. A'ereki ahã gambo'ehara'ga hehe,” ei g̃a pe me. Ahã tuhẽ nhimbo'ehara'ga hehe. Nurã g̃a pe ndikatui nhinhi'ig̃a. Cristo'ga mombe'ua ji akwaha hete reki ga mombe'ukatuavo. Jukwaha a'ea pe me. A'ereki nane'ymi ore Cristo'ga mombe'u katu ikwahavuka pa pe me ikwehe. \p \v 7 Amombe'u katu ji pyryva'ea pe me ikwehe. Cristo'ga omano nhande repyga imomboruka nhanderekote'varuhua nhande hugwi, a'e ji pe me ikwehe. A'ero po ti ga nhande rerohoi yvagi pe nhande mongovo ojipyri avuirama nehẽ nhande jikoga g̃waramo ga rehe. A'ea pa ji imombe'ui pe me Tupana'ga nhi'ig̃a. Nda'ei ji pe me: Pembuhu ti itambere'ia ji ve ji Cristo'ga mombe'uro g̃waramo pe me. A'ea ji nda'ei pe me. Ji aporavyky okoteheve'ga ja pe pyri Cristo'ga mombe'gwovo pe me ikwehe tomombyry ti Tupana'ga Corintopeve'g̃a pe javo. \p Mara'ngu po pe javo: “Paulo'ga oko te'varuhu igware'yma g̃waramo itambere'ia nhande hugwi”? A'ea pe'ji ji ve naerũ? Ji jipyry hete reki igware'yma pe hugwi. Ndapekwahavi pe a'ea naerũ? \p \v 8 Po pyry pe imbuhuri ji ve ji poravykyrame Cristo'ga mombe'gwovo pe me ramo. Napembuhuri reki pe ji ve ikwehe. Ojipe'g̃a ki a'e te ombuhu ji ve Cristo'gareheve'g̃a. G̃anemimbuhura ji herohoi g̃a hugwi a'ero ikwehe. Tareko ti jijive jijuvame Corintopeve'g̃a pyteri pe reki, a'e ji ikwehe. Nurã ji herekoi na'ẽ Cristo'ga mombe'urame pe me. \p \v 9 Aerẽ ji ndarekoa'javi jijive. Nda'ei ji pe me reki: Pembuhu ti ji ve. A'ea ji nda'ei. A'ereki momina rupi Cristo'gareheve'g̃a ombuhu ji ve itambere'ia urame Macedôniapeve'g̃a gwyra hugwi. Aerẽ ti ji nda'ei a'ea rehe pe me nehẽ no. \v 10 Nane'ymi Cristo'ga omombe'u a'itituhẽva'ea ymya. Ji ojiheva'ero g̃waramo ga imombe'uukari ji ve a'itituhẽva'ea no. Kiro ji imombe'ui a'itituhẽva'ea pe me: Cristo'ga mombe'urame pegwyripeve'g̃a pe Grécia pe po ti ji nda'eag̃wami pembuhu ji ve itambere'ia javo nehẽ. Nane'ymi ti ji nhimbohetei a'ea rehe nehẽ. Ji nhimboheterame ti nanhimombihavi nehẽ no, a'e hete ji. \p \v 11 Pe'e tehe po pe: “A'ea Paulo'ga ei nhande ve. A'ereki ga nianearõi,” pe'e po pe novĩa. Ji opoarõ hete reki! Tupana'ga okwaha a'ea. \p \v 12 Ndapyhygi ji itambere'ia pe hugwi. Aerẽ po ti na jitehe nehẽ no tamombi ti ji g̃a'ete'varuhua ji ve – kiroki g̃a onhimbohete oporavykya rehe. A'ereki g̃a e'i tehe ojive: “Oromombe'u ore Cristo'ga pe me Paulo'g̃a javijitehe,” e'i tehe g̃a ojive. A'ereki ore ja rũi reki g̃a ndekoi. A'ereki g̃a opyhy itambere'ia onhi'ig̃a renduve'g̃a hugwi jipi. \v 13 G̃a ko Cristo'ga moirũhara'g̃aatyvive'g̃a. A'ereki Cristo'ga rũi e'i g̃a pe g̃a ko nhimoirũharamo oko javo. O'mbero g̃a imombe'ui ojipe'g̃a pe g̃a moandyandyita. Oa'ãa'ã g̃a Cristo'ga moirũhara'g̃a okokatu'ag̃a pepyteri pe oroko tuhẽ ore gamoirũharamo javo o'mbero. \p \v 14 Nianhimomby'ai nhande a'ea rehe. Satanás'ga vehevi oa'ãa'ã hete Tupana'gapyrive'g̃a yvagipeve'g̃a g̃wendy'jandy'javamo ako tuhẽ ji Tupana'gapyriva'ero jipyryvamo javo o'mbero. Nahã ga rekoi nhande moandyandyipota nhande arõe'yma. \v 15 A'ero nhande nianhimomby'ai Satanás'gareheve'g̃a ndehe g̃a okokatuve'gareheve'g̃a ra'ag̃ame oroko tuhẽ ore Jesus'gareheva'ero javo o'mbero. Aerẽ mbapava koty ti Tupana'ga g̃a mondoi hahyva'ea ruvihava pype nehẽ g̃a ndekote'varuhuro g̃waramo. \s1 Hahy hete Paulova'ea pe \p \v 16 A'ea'ja ji pe me: Na ji etehei pe me. Ite'varuhu ahe nhimboheterame. Tape'ei ji ve: “Paulo'ga ikwahave'ỹve'ga ja onhimbohete.” A'ea pe ti tape'ei ji ve. Pe epotarame ji ve ji rendu tehe a'ero. A'ereki ji tanhimbohete'i no. \p \v 17 Jesus Cristo'ga nhandepojykaharete'ga nde'i ji ve: “Enhimbohete ti javo g̃a pe.” A'ea rũi ga ei ji ve. Jihi reki a'e jijive ikwahave'ỹve'ga ja jipyry tuhẽ ji javo. \p \v 18 He'yive'g̃a onhimbohete pepyteripeve'g̃a nahanahã ore ojipe'g̃a hohe javo. Nurã ti ji nhimbohetei no kiro. \v 19 A'ereki pe pehendu tehe ikwahave'ỹve'g̃a pendoryndoryvamo g̃a ndehe. Nahã ikwahapyramo po pe ndekoi pejikovo g̃a ndehe naerũ novĩa? Po ikwahapyra'g̃a nohendukatui ikwahave'ỹve'g̃a hamo. \p \v 20 G̃a napembopiro'yukari pe mondomondovo onhi'ig̃a rupi jipi. G̃a opojyka pa peitambere'ia pembatera reheve pe moandyandyita. Pe me g̃a ei: “Ore huvihavamo oroko. Peko tehe pe ore pyri,” ei g̃a pe me. G̃a pe mbotegwete hete pe pojihuve'yma. Emo pe g̃a nendu tehe reki jipi g̃andekote'varuhua mbogwavipeavo na g̃a ndekoi nahã ore ve javo. \p \v 21 “Paulo'g̃a opojihu huvihave'ỹva'ero okovo ore atyvi,” ei g̃a pe me. A'e ji pe me: A'iti tuhẽ ore oropojihu ite'varuhuva'ea. Nurã ore oropojihu oronhimimbojigwaraja pe ndehe. A'ea rehe ji poyjahetero pe nderekokatuavo. Ore g̃a atyvi oroko. Ndorojigwarai ore pe ndehe. A'ea pe ndapekwahavihu naerũ? \p G̃a ja reki kiro ji nhimbohetei a'ero. A'e tehe reki ji ikwahave'ỹve'g̃a ja. A'ereki ite'varuhu ahe nhimboheterame. \q1 \v 22 “Ore ko hebreusramo oroko,” ei g̃a onhimboheteavo. \q1 Jihi ko hebreuramo no, a'e ji nhinhimboheteavo. \q1 “Ore ko israelitasramo oroko,” ei g̃a. \q1 Jihi ko israelitaramo ako no, a'e ji. \q1 “Ore ko Abraãova'ea rakykwepoharamo oroko,” ei g̃a. \q1 Jihi ko Abraãova'ea rakykwepoharamo ako no, a'e ji. \p \v 23 “Oroporavyky ore Cristo'ga pe,” ei g̃a onhimboheteavo. Jihi kaitu ko aporavyky hete Cristo'ga pe g̃a hohe. A'ea ji ei nhinhimboheteheteavo ikwahave'ỹheteve'ga ja heagwyryve'ga ja. Po ahe nonhimbohetei hamo. Emo ji tanhimombe'u katu pe me. \q1 G̃a hohe ji he'yjuhu aporavykyvyky Cristo'ga pe. \q1 G̃a hohe ji he'yjuhu akiaki cadeia pype. A'ereki Cristo'ga arõe'ỹve'g̃a ji mongimongi cadeia pype ji mo'ama Paulo'ga ti tomombe'ua'javyme Cristo'ga javo. \q1 Pepyteripeve'g̃a hohe ji he'yjuhu akwahakwaha hahya. A'ereki Cristo'ga arõe'ỹve'g̃a ji nupanupã teremombe'ua'javi Cristo'ga javo ji ve. \q1 Ji amano gweregwerevi. \p \v 24 Kiro ji imombe'ukatui a'ea pe me: \q1 Manamename'ĩ cinco vezes g̃a ji pyhypyhygi ji nupanupamo ipira apopyra pyvõ. Jipyhyga nanani judeus'g̃a nduvihava'g̃a ei: “Penupanupã ti Paulo'ga momi trinta e nove ga mondohondohoga ipyvõ,” ei g̃a ojipyrive'g̃a pe. A'ero g̃a ji nupanupãi trinta e nove okovo Moisésva'ea remimbo'eagwera rehe. \q1 \v 25 Manamename'ĩ três vezes romanos'g̃a gwyripeve'g̃a ji pyhypyhygi ji nupanupamo yvyra pyvõ. \q1 Ojipeji ojipe'g̃a ji apiapi ita pyvõ ji juka pota novĩa. \q1 Manamename'ĩ três vezes yharuhua ihoi ypy pe ji rerotypyvy gweregwerevi ypy pe no. \q1 Ojipeji ji pytai ypiahua ruvihava pyteri pe ypytunimo arimo no yhara raygwera rehe. \p \v 26 Ambojoapiapi ji jigwovo g̃acidades pe g̃agwyri pe no. Tiruahũ ji ve ji hojihorame jipi. Kiro ti ji imombe'ukatui pe me: \q1 Tiruahũ ji ve ji paranauhũa ahaahavame nhatymbavame. \q1 Tiruahũ ji ve iporomive'g̃a imimame nhimbatera ji hugwi ji hojihorame. \q1 Tiruahũ ji ve jire'yja'g̃a judeus'g̃a ndekote'varuhurame ji ve ji hojihorame. \q1 Tiruahũ ji ve judeus'g̃arũive'g̃a ndekote'varuhurame ji ve ji hojihorame. \q1 Tiruahumba ji ve ji hojihorame cidades pe ongae'ỹi me no ypiahua ruvihava rehe no. \q1 Tiruahũ ji ve g̃a ji moandyandyirame – kiroki g̃a e'i ji ve o'mbero: “Nde ja ore orojiko Cristo'ga rehe.” \p \v 27 Aporavyky hete ji ipyhyga mbatera ji ve. Jipokapa ji! \q1 Manamename'iuhũ ji ndakiri. \q1 Manamename'iuhũ ty'ara ji jukai. Nday'uy'ui ji no jitekovo. \q1 Manamename'iuhũ ji nda'ukatui. \q1 Manamename'iuhũ iroyxag̃ahivuhu ji ve. Ahã ji ve nhimbukuhava jipira. \p \v 28 Koji'iva'ea tiruahũ ji ve nanongara hahyva'ea no. A'ea ji namombe'ui kiro. \p Ojipeva'ea ti ji imombe'ui kiro pe me jipy'a. Nane'ymi ji ag̃ataruhuramo Cristo'gareheve'g̃a ndehe nhaporemo – kiroki g̃a pe ji Cristo'ga mombe'u g̃a mbojikoguka ga rehe. Akwaha pota ji mara'ngu po g̃a ojikoheteavo kiro Cristo'ga rehe javo. \p \v 29 Po ojipe'ga oko gwereuhu Cristo'ga nhi'ig̃a rupi opopoakare'ymamo, a'ero ji haykahetei gapopoakare'ymagwera. Ji ndajipopoakari a'ero. Po ojipe'g̃a ga mbo'e ite'varuhua rehe tambotegwete ti ji ga javo, a'ero ji nhimboahivi g̃a pe. \p \v 30 Tanhimbohete ti ji ikaturo g̃waramo pe me. A'ereki pepyteripeve'g̃a onhimbohete pe mbohoryva. A'ero kiro ti ji nhimbohetei no. E'i g̃a ji ve: “Nahanahã Paulo'ga rekoi. Nurã ore ikwahavi ga ndipopoakari javo,” ei g̃a. \p Kiroki omboukwaha jipopoakare'yma – a'ea rehe ti ji nhimbohetei kiro a'ero. \v 31 Nanhi'mbei ji javo pe me. Tupana'ga okwaha a'ea. Gaha nhande timbohete avuirama. Ga ko Jesus Cristo'ga ruvihavuhuhete'ga garuva'ga no nhandepojykaharete'ga ruva'ga. \p \v 32 Jiruvame cidade de Damasco pe governador'ga ji pyhyguka pota ikwehe novĩa. A'ero ga soldados'g̃a mondoi cidade rokairungava apoa pyri portões pyri g̃a mo'ama pevo tonhimimyme ti Paulo'ga nhande hugwi javo. Garuvihavuhu'ga ko Aretas'ga. \v 33 Cristo'gareheve'g̃a ki a'e te ji poko. Anhimbo'a ji pandyruhua pype. A'ero ipype ji rekorame g̃a ji mondoi cidade rokairungava kwara rupi ji mbojyva yvyvo. Nahã ji nhimimi Damascopeve'g̃a nduvihava'ga hugwi jigwovo ga hugwi. Nahã jipopoakare'yma a'ero. Nanongara rehe ji nhimbohetei a'ero. \fig |src="CN02112b.TIF" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="2 Coríntios 11.33" \fig* \c 12 \s1 Paulova'ea omombe'u Cristo'ga rembiepiukara \p \v 1 Koji'i ti ji tanhimbohete ikaturo g̃waramo pe me. A'ereki pepyteripeve'g̃a onhimbohete pe mbohoryva. Nomombyryvi reki ji nhimboheterame. Emo ji nhimbohetei jitehe. Kiro ji imombe'ui a'ero Cristo'ga rembiepiukara ji ve nhandepojykaharete'ga rembiepiukara. Ga ikwahavukari ji ve aherembikwahavipyre'yma no. \p \v 2 Ga hepiukarirẽ ji ve catorze anos imbokwara'ari ji rehe kiro. Ojipeji Tupana'ga ji reroho yvagi pe kako hepiuka ji ve kako. Kiro ti ji imombe'ui jirerohohava. Avo yvya koty ji rekoi Cristo'gareheva'ero kako. Nanime Tupana'ga ji pyhygi ji rerogwovo jaytata'ia rehemo'i ji rerogwovo dois yvaga aherovai yvaga pype hete. Mara'ngu po jira'oa tuhẽ Tupana'ga herogwovo? A'ereki ji ndakwahavi. Mara'ngu po ga jira'uva jate rerogwovo yvagi pe? Ji ndakwahavi. Tupana'ga jate okwaha a'ea. \p \v 3-4 Ji reroho ga yvagi pe ahererekokatuhai pe. Mara'ngu po Tupana'ga jira'oa rerogwovo? Mara'ngu po ga jira'uva jate rerogwovo? Ji ndakwahavi, a'e ji. Tupana'ga jate okwaha a'ea. Yvagi pe ahererekokatuhai pe ga ji rerohoi. Pevo ji henduvi pevove'g̃a nhi'ig̃ame. Tegwete nhiremimombe'uhava. A'ereki Tupana'ga nomombe'uukari ji ve a'ea yvagipeve'g̃a nhi'ig̃a. \v 5 Nanongara'ga po ji ga mbohetei hamo – kiroki Tupana'ga rembiroho'ga. Emo po ti ji nanhimbohetei jijihe nehẽ. Jipopoakare'yma rehe jate ti ji nhimbohetei nehẽ. \p \v 6 Po ti ji nhimbohetepotari Cristo'ga rembiepiukara rehe, a'ero po ti ikwahave'ỹva'ea ja rũi ji rekoi nehẽ a'itituhẽva'ea mombe'gwovo g̃waramo. Emo po ti ji namombe'ui ojipea pe me nhinhimbohetee'yma. A'ereki ji a'e: Po ti ji a'ea mombe'ui pe me nehẽ, a'ero po ti pe nhimboheteranuhũi nehẽ Paulo'ga pe Cristo'ga gwepiuka hete javo. Pyry pe ikwahavi jireaporog̃ita jate henduva nhiremimbo'ea Cristo'ga rehe. \s1 Paulova'ea omombe'u nahã ji ndajipopoakari javo \p \v 7 He'yiva'ea Cristo'ga okwahavuka ji ve aherembikwahavipyre'yma ikwehe. Ikatu hete ji ve ji monhimomby'aheteavo ga ikwahavukarame ji ve. Aerẽ Tupana'ga ei oyvyteri pe: “Mara'ngu po Paulo'ga onhimboheteranuhũavo jihi jate Tupana'ga ji arõ hete ikwahavuka ji ve javo?” ei Tupana'ga. “Na ti Satanás'gapyriva'ea anhag̃a ihoi ga pyri ojigwaraita ga rehe nehẽ tonhimboheteranuhũyme ti Paulo'ga javo,” ei Tupana'ga oyvyteri pe. \p Na tuhẽ ji ve a'ero. Nane'ymi juhua ja Satanás'gapyriva'ea anhag̃a jigwarai ji rehe ji mbopopoakare'yma. A'ero ji nanhimbohetepotara'javi. \p \v 8 Três ko ji a'ea'jaa'ja nhandepojykaharete'ga pe Cristo'ga pe tojipe'a ti Satanás'gapyriva'ea ji hugwi javo. \v 9 Emo Cristo'ga e'i ji ve: “Ndape'ai ti ji nde hugwi nehẽ. Ji amombyry nde ve jipi. A'ero nhiremimombyryva ihygi nde rehe ndepokohavamo. A'ereki ndepopoakare'ymame igwaigwavete jipopoakara nde pojykapavi nde pokoheteavo jipi,” ei Cristo'ga ji ve. \p Nurã koji'i pyry ji ve kiro jipopoakare'yma Satanás'gapyriva'ea pe'ahava hohe. Epe'a ti ji hugwi, nda'ea'javi ji Cristo'ga pe a'ero. Jipopoakare'yma rehe ji roryheteramo a'ero nhinhimboheteavo hehe Cristo'ga popoakara tajipojyka ji rerekovo javo. \v 10 A'ero ji nhimohẽhetei jipopoakare'yma rehe jipopoakare'ymame Cristo'gareheva'ero g̃waramo. Cristo'ga arõe'ỹve'g̃a ji mbotegwete novĩa. Emo nhimbotegwetea rehe ji nhimohẽhetei. Ite'varuhu ji ve novĩa. Emo ite'varuhuva'ea rehe ji nhimohẽhetei. G̃a ombuhu hahyva'ea ji ve novĩa. Emo hahyva'ea rehe ji nhimohẽhetei. Tiruahũ ji ve novĩa. Emo tiruahũva'ea rehe ji nhimohẽhetei. Nanongara rehe nhaporemo ji nhimohẽhetei. A'ereki naname ji ve ji ndajipopoakari. Jipopoakare'yma nanani Cristo'ga ombuhumbuhu opopoakara ji ve a'ero. \s1 Paulova'ea nhag̃ataruhu Corintopeva'ea rehe \p \v 11 Ikwahave'ỹve'ga ja tuhẽ ko ji ko nhinhimboheteavo. Emo ji imbojari pe ndehe. A'ereki pe nanhimbohetei jipi Paulo'ga Cristo'ga moirũharamo tuhẽ jave'yma. Pehe po pe'e a'ea hamo ji repyga pepyteripeve'g̃a pe hamo. Emo pe ndape'ei reki ji mbohetee'yma. \p Pepyteripeve'g̃a e'i ji ve: “Paulo'ga ko okoteheva'ea.” A'ea g̃a ei – kiroki g̃a e'i tehe ojive huvihavuhuro ore rekoi Cristo'ga moirũharamo orokovo javo. \p Po ji okoteheva'ea, a'ero po g̃a okoteheva'ea no. A'ereki ji g̃agwyre'iva'ea rũi tuhẽ. \v 12 He'yiva'ea Tupana'ga japoukari ji ve ahemonhimomby'aheteva'ea hepiuka opopoakahetea pepyteri pe ikwehe. Nanongara ga japoukari ji ve ji poravykyrame ga pe Cristo'ga mombe'gwovo pe me jikweraje'yma. Japoukaro g̃waramo ga ikwahavukari pe me a'ero Paulo'ga ko nhimoirũharamo oko javo. \p \v 13 Nahã ji rekoi ji Cristo'ga mombe'urame pe me a'ero. Na jitehe ji rekoi ji Cristo'ga mombe'urame ojipe'g̃a pe no. Ojo'jajo'ja ji rekokatui pe me g̃a pe no. Marã ji rekote'varuhui pe me jijekokaturame g̃a pe naerũ? \p Ji nda'ei pe me ikwehe: Pembuhumbuhu itambere'ia ji ve ji Cristo'ga mombe'uro g̃waramo. A'ea rũi ji ei pe me ikwehe. Nurã po pe ei ji ve naerũ: “Paulo'ga ite'varuhu ore ve ipyhyge'yma ore hugwi ipyhygame ojipe'g̃a hugwi.” A'ea po pe ei ji ve naerũ? Po pe ei a'ea ji ve, a'ero ji nhimomby'ahetei heroviare'yma! Jipyry ji pe me imbuhurukare'yma pe hugwi ikwehe. \p \v 14 Dois ko ji hoi pe pyri ikwehe. Kiro ji hoa'japotari pe pyri. Nda'ei po ti ji pe me nehẽ: Pembuhu ti itambere'ia ji ve. A'ereki peitambere'ia ji ndapotari. Apota hete ji nhiarõhetea. Pe ko jira'yra'java'ea ji ve. Nurã ti jihi topogwereko katu. A'ereki tayri'g̃a nduva'g̃a omono'õ itambere'ia tipyhy ti mbatera nhandera'yra'g̃a pe javo. Tayri'g̃a nomono'og̃i uva'g̃a pe jipi. \v 15 Penduva'javamo ti ji roryheteramo imondopava nhinhikwava'eg̃a pe me nehẽ pe pokoga pe mbojikoheteavo Cristo'ga rehe nehẽ. Igwaigwavete ji pe arõheterame igwaigwavete po pe nanhiarõi naerũ? \p \v 16 Pe'ji po pe a'ero pejikovo nhinhi'ig̃a rupi: “Paulo'ga nde'i pembuhu ti itambere'ia ji ve jave'yma,” pe'e po pe. \p Emo po pepyteripeve'g̃a ei: “Heaporog̃ita te'varuhu Paulo'ga pe moandyandyita reki. A'ereki ga e'i: ‘Pembuhu itambere'ia toromondo ti ojipe'g̃a pe,’ ei ga. Pe imondorame ga ipojykai ojive pe moandyandyita,” e po g̃a o'mbero. \p \v 17 Ji nopomoandyandyjangavi. Ji ojipe'g̃a mondorame pe pyri g̃a nde'i pe me: “Pembuhu ti itambere'ia ore ve.” A'ea rũi g̃a ei herure'yma pe hugwi imbuhure'yma ji ve. \p \v 18 A'e hete ji Tito'ga pe ikwehe: Eho ti Corintopeve'g̃a pyri. A'ero ga hoi pe pyri. Ga rupi ji amondo ojipe'ga no. Tito'g̃a napemoandyandyi reki pembuhu ti ore ve jave'yma. Gareaporog̃ita ko jireaporog̃ita ja. Ojo'ja hete orepy'a ojogwehe. \p \v 19 Marãi pe pejiyvyteri pe penhi'ig̃ame nhirembikwatijara pe? Pe'e po pe: “Onhimombe'umbe'u Paulo'ga nahanahã ji ako katu pe moandyandyje'yma javo. Nahã ga ei nhande ve te'i katu ti g̃a ji ve javo.” A'ea po pe ei ji ve naerũ? Na rũi reki ji rekoi. Tupana'ga ore renduva ore nhimombe'ukatui a'itituhẽva'ea mombe'gwovo katu Cristo'gareheva'ero. Oreremiarõhara ko pe, a'e ji pe me. Pe ndepyga ore imombe'upavi timbojiko hete ti Corintopeve'g̃a Cristo'ga rehe javo. \v 20 A'ereki ji nhi'ag̃ataruhu nhandejogwerekoag̃wama rehe jihorame pe pyri. \p Mara'ngu po ti nhande javo ojohupe: “Ndapyryvi ndereaporog̃ita ji ve”? \p Mara'ngu po ti pe pejogwayva nehẽ? Mara'ngu po ti pe penhimyromo pejogwehe nehẽ? Mara'ngu po ti pe penhimboahiva nehẽ? Mara'ngu po ti pe javo pejohupe: “Ore ko pehoheva'ero”? Mara'ngu po ti pe penhombotegweteavo nehẽ? Mara'ngu po ti pe pe'mbero imombe'umoanhana nehẽ? Mara'ngu po ti pe penhimboheteavo nehẽ? Mara'ngu po ti pe pejikouhuavo penhimbotarimova'ea rupi nehẽ? \p \v 21 Mara'ngu po ti Tupana'ga ji mbopoyjayjare'yma'java ji horame pe ndepiaga nehẽ? Nhi'ag̃ataruhu ji pendekote'varuhua rehe. A'ereki pe peko te'varuhu penhimongyavo ikwehe. Pepyteripeve'g̃a hembireko te'varuhu. G̃a oko g̃wembireko'g̃arũive'g̃a pavẽi. G̃a ndoakwahavihu ikwehe. Mara'ngu po pe pejipohia pejikote'varuhua hugwi pejeaporog̃ita rerojijyita? Po pe pohire'ymame jugwi po ti ji rekoveveuhui jijehe'gwovo pe ndehe jipoyjayjare'yma nehẽ. \c 13 \s1 Mominakotyva'ea Paulova'ea okwatija Corintopeva'ea pe \p \v 1 Dois ji ahoaho pe pyri ikwehe. Kiro ji hoa'javi pe pyri nehẽ. Nhivahemame pe pyri ti ji henduvi g̃andekote'varuhua mombe'ua. Xako po ti nhande Tupana'ga rembikwatijarukara rupi a'ero nehẽ – kiroki e'i nahã: \q1 “Ojipejive'ga imbojarame ojipe'ga rehe, \q2 tihenduvyme ti ga. A'ereki ga tehe omombe'u garekote'varuhua. \q1 Po ojipe'g̃a imombe'ui garekote'varuhua no, \q2 tihendu ti g̃anhi'ig̃a a'ero ikwahava g̃a ekaturame. \q1 Po doisve'g̃a omombe'u, \q2 tihendu ti a'ero. \q1 Po trêsve'g̃a omombe'u, \q2 tihendu ti a'ero. \q1 Nahã ti nhande rekoi a'ero henduva g̃andekote'varuhua mombe'ua nehẽ,” e'i ikwatijaripyra. \p \v 2 Jihoa'javame pe pyri ji ei pepyteripeve'g̃a pe g̃a momoranduva ikwehe – kiroki g̃a ndopohipotari okote'varuhua hugwi ikwehe. Avo jirekorame kiro ji ea'javi ikwatija pepyteripeve'g̃a pe jitehe. Akwatija ji g̃a pe no – kiroki g̃a kirẽ oko te'varuhu no. Kiro ji ei g̃a pe nhaporemo: Amondo tuhẽ po ti ji hahyva'ea pe me nhivahema'javame pe pyri nehẽ, a'e ji g̃a pe. \v 3 A'ereki pe pe'e: “Mara'ngu po Cristo'ga Paulo'ga mongovo omoirũharamo ga monhi'ig̃a jipi? A'ereki Paulo'ga ndipopoakari. Paulo'ga ti tohepiuka Cristo'ga popoakara nhande ve a'ero.” \p A'ea pe ei. Nurã nhivahema'javame javo pe me ti Cristo'ga imbuhuri tuhẽ opopoakara ji ve emondo ti hahyva'ea g̃a pe javo. Ga pe ti tape'ei ga ndipopoakari jave'yma. Opopoakahetea ga gwepiuka pe me nhaporemo. \p \v 4 Cristo'ga jukarame yva rehe g̃a po e'i: “Ga ndipopoakari.” A'ea po g̃a ei novĩa hako. Emo kiro ga okoji Tupana'ga popoakarimo. Ga ja ore ndoropopoakari kiro orojikoty'a Cristo'ga pavẽi. Nahã ore rekoi pe pyri imondove'ỹ hahyva'ea pe me ikwehe. Emo orovahema'javame pe pyri javo pe me po ti ore rekoi Tupana'ga popoakarimo nehẽ orojikoty'a Cristo'ga pavẽi avuiramave'ga pavẽi nehẽ. \p \v 5 Marã pendeaporog̃ita naerũ? Ndapejikogi pe Jesus Cristo'ga rehe naerũ? Pekwaha hete ti pejiyvyteri pe. Pe napembaragwahavi Cristo'ga jikoty'ara rehe penhipavẽi naerũ? Po Cristo'ga ndojikoty'ari pe pavẽi, a'ero po pe Cristo'gareheva'ea rũi hamo. \v 6 Pe ikwahavame pejikoga Cristo'ga rehe po ti pe ei Paulo'g̃a ko Cristo'ga moirũhara'g̃a tuhẽ javo nehẽ no. A'ea ji apota. \p \v 7 A'e ji Tupana'ga pe: \p —Epoko ti Corintopeve'g̃a tokote'varuhuyme ti g̃a. A'ereki ji apota g̃andekokatua, a'e ji Tupana'ga pe. \p Ji nda'ei pendekokatua pe ojipe'g̃a ti te'i katu ji ve javo. A'ereki ji apota tuhẽ pendekokatua. Emo pe ndekote'varuhua'jave'ymame po ti ore noromondoa'javi pe me hahyva'ea hepiukare'yma Tupana'ga popoakara pepyteri pe. Ji hepiukare'ymame po ti ojipe'g̃a ei ore ve nehẽ: “Paulo'g̃a ko Cristo'ga moirũhara'g̃a rũi. A'ereki g̃a ndohepiukari ore ve Tupana'ga popoakara,” e po ti g̃a nehẽ. Na g̃a etehei ore ve a'ero. A'ereki koji'i pyry hete ji ve pendekokatua. \v 8 A'ereki ore noromondotehei hahyva'ea pe me. \p Po pe ndekote'varuhui, a'ero ti ore toromondo hahyva'ea pe me toko ti g̃a Tupana'ga nhi'ig̃a rehe a'itituhẽva'ea rehe javo. Po ti pe ndekoi Tupana'ga nhi'ig̃a rehe, a'ero po ti ore pe pokogi nehẽ koji'i ti Corintopeve'g̃a ndekokatui nehẽ javo. \v 9 A'ea ore oropota hete pendekokatua. A'ereki pe ndekokaturame ore noromondoi hahyva'ea pe me. A'ereki ore noromondotehei hahyva'ea. A'ero po pe pe'e: “Paulo'g̃a ndipopoakari,” pe'e po pe. Po ore nahã, a'ero oropopoakare'yma rehe ore roryroryvamo reki. A'ereki pe pepopoaka pejikokatuavo. Oro'e ore Tupana'ga pe a'ero: \p —Igwaigwavete ti emongo katu Corintopeve'g̃a jipi g̃a mbojogwerekokatuavo, oro'e ore ga pe. \p \v 10 Oropota tuhẽ ore pendekokatua. Nurã avo jirekorame ji ikwatijari imondovo nhinhi'ig̃a pe me pe mog̃itavo jihoa koty pe pyri. A'ereki ji a'e jiyvyteri pe: Po ti ji ikwatijana'ẽi imondovouka g̃a pe, a'ero po ti Corintopeve'g̃a pohiri okote'varuhua hugwi nehẽ. A'ero nhivahemame g̃a pyri po ti ji nanhi'ig̃ahyi g̃a pe nehẽ imondove'ỹ hahyva'ea g̃a pe nehẽ. Jesus Cristo'ga nhandepojykaharete'ga e'i ore ve: “Pepoko ti jireheve'g̃a mbojikoheteavo ji rehe nhinhi'ig̃a kwahavuka g̃a pe,” ei Jesus Cristo'ga ore ve. Ga nde'i ore ve: “Penhi'ig̃ahy ti g̃a pe g̃a mbopoyjayjare'yma.” A'ea rũi ga ei. \p \v 11 Kiro ji ikwatijapavi pe me nhiirũa pe. Pejoryjory ti Cristo'ga rehe. Penhimbovyvy ti. Pehendu katu ti oreremimog̃ita inog̃atuavo pepy'a. Pembojo'ja ti pejeaporog̃ita. Peko katu ti pejohupe. Nane'ymi ti tapeko nahã. A'ero po ti Tupana'ga oko pe pyri nehẽ. Gaha nhande arõ hete nhandepy'a nog̃atuavo nhande mbojogwerekokatuavo. \p \v 12 Penho'anhuvã ti penhoiruamo Cristo'gareheva'ero. \p \v 13 Avove'g̃a – kiroki g̃a Tupana'ga remimo'ẽhara'g̃a – g̃a nhaporemo omondouka onhi'ig̃a pe me. \p \v 14 Kiro ji ei: \q1 Nhandepojykaharete'ga Jesus Cristo'ga tomombyry ti pe me. \q1 Tupana'ga ti tokwahavuka pe me g̃wemiarõhetea. \q1 Tojikoty'a Tupana'ga ra'uva pe pavẽi.