\id 1CO - Tenharim NT (Kagwahiva) -Brazil 1996 (DBL -2013) \h 1 Coríntios \toc1 Paulova'ea omombe'uypy Corintopeva'ea pe \toc2 1 Coríntios \toc3 1Co \mt1 PAULOVA'EA OMOMBE'UYPY CORINTOPEVA'EA PE \mt2 Primeira Carta de Paulo aos Coríntios \c 1 \p \v 1 Jihi ko Pauloramo. Sóstenes'ga oko ji pavẽi no. Nhaneirũramo ko ga rekoi Cristo'gareheva'ero okovo g̃waramo. Kiro ji ikwatijari nhinhi'ig̃a imondovouka pe me. Tupana'ga g̃wemimbotarimo Jesus Cristo'ga moirũukari ji ve ikwehe. “Eho ti Jesus Cristo'ga mombe'gwombe'gwovo ojipe'g̃a pe ga repyga,” ei Tupana'ga ji ve ikwehe. \p \v 2 Kiro ji ikwatijari imondovouka nhinhi'ig̃a pe me a'ero – perope peju cidade de Corinto pe pejijatykavo Tupana'ga mboheteavo. Pe ko Tupana'gareheva'ero. A'ereki Tupana'ga pe mo'emo'ẽ ojive. “Jireheva'ero ko pe ndekoi pejikoty'a Jesus Cristo'ga rehe,” ei Tupana'ga pe me. Ojipe'g̃a gwyripeve'g̃a pe nhaporemo ga ei no – kiroki g̃a Jesus Cristo'ga mbohete jipi. Ga ko nhandepojykaharete'ga g̃apojykaharete'ga no. \p \v 3 Tupana'ga ti tomombyry pe me nhanderuvete'ga Jesus Cristo'ga pavẽi nhandepojykaharete'ga pavẽi. Tonog̃atu ti g̃a pepy'a nehẽ no. \fig |src="HK027D.tif" size="span" copy="Horace Knowles ©The British & Foreign Bible Society, 1954, 1967, 1972, 1995." ref="1Coríntios 1.3" \fig* \s1 Tupana'ga omombyry pe me \p \v 4 Nhinhi'ig̃a nanani Tupana'ga pe ji ei: “Ndepyry hete nde imombyryva Corintopeve'g̃a pe g̃a jikoty'aro g̃waramo Jesus Cristo'ga rehe,” a'ea'e ji ga pe jipi pe mombe'gwovo. \v 5 Pe jikoty'aro g̃waramo Jesus Cristo'ga pavẽi Tupana'ga imombyryhetepavi pe me a. Ga okwahavuka pa pe me Jesus Cristo'ga mombe'ua. Pemombe'u kwaha hete pe Jesus Cristo'ga ojipe'g̃a pe no. \v 6 A'ereki Tupana'ga gweroviaheteuka pe me Cristo'ga mombe'ua. \v 7 A'ero pe herekopavi Tupana'ga ra'uva remimbuhuhava pyryheteva'ea pe imboha'uvame Jesus Cristo'ga ukwahava. \v 8 Jesus Cristo'ga tuhẽ po ti pe mbojiko hete ojihe pe mongokatuavo avuirama nehẽ. A'ero po ti ga nombojari'i'i pe ndehe nehẽ ura'javame nehẽ. \p \v 9 Tupana'ga g̃wembi'ea rupi oho jipi. Nurã nhande jikogi ga rehe. E'i ga pe me raikwehe tapejikoty'a ti jira'yra'ga pavẽi javo. Nhandepojykaharete'ga pe ga ei Jesus Cristo'ga pe. \s1 Ojogwayva ahe Corinto pe \p \v 10 Nhiirũ, kiro ji ehetei pe me Jesus Cristo'ga repyga. Pembojo'jajo'ja ti penhi'ig̃a ojohupe. Tapejogwayvayvari ti. Pejihe'a katu ti ojogwehe imbojo'jajo'java pejeaporog̃ita. \v 11 A'ereki Cloehẽa rongapypeve'g̃a omombe'u ji ve pejogwayvayvara. \v 12 Ojoatyatyvihu po penhi'ig̃a. Nahã po pe ei. Jara'g̃a e'i: “Ji ko Paulo'gareheva'ero.” Jara'g̃a e'i: “Ji ko Apolo'gareheva'ero.” Jara'g̃a e'i: “Ji ko Pedro'gareheva'ero.” Jara'g̃a: “Ji ko Cristo'gareheva'ero.” \p \v 13 Cristo'ga jate ko penduvihavete'ga. Gareheva'ero ko pe nhaporemo a'ero. Maranuhũ pe ndapejihe'ari ojogwehe naerũ? Ji rũi reki amano yva rehe pendepykaramo ikwehe. Pe mobatizarame po g̃a nde'i pe me raikwehe: “Kiro pe ndekoi Paulo'gareheva'ero.” Nde'i po g̃a a'ea pe me raikwehe. “Cristo'gareheva'ero kiro pe ndekoi,” e po g̃a pe me raikwehe. \p \v 14-15 Ji nopomobatizatizai ji ruvame pe pyri ikwehe. Pyry reki ji ve ji nopomobatizai. Po ji pe mobatizatizai, a'ero po g̃a etehei ji ve hamo: Ojiheva'ero Paulo'ga g̃a mobatizai. Nopomobatizatizai ji a'ero. Crispo'ga jate ji amobatiza Gaio'ga reheve Cristo'gareheva'ero ti g̃a toko javo. \v 16 G̃ahã nohõ, Estéfanas'ga rongapypeve'g̃a ji amobatiza nohõ. Ojipe'g̃a po ji namobatizai ovuhu. \v 17 A'ereki a'ea rehe rũi Cristo'ga ji mbuhuruka avo. “Emombe'u ti pyryva'ea ji mombe'gwovo g̃a pe. Terenhi'ig̃atutehei ti ji mombe'urame g̃a pe,” ei ga ji ve ikwehe. Ako ji ganhi'ig̃a rupi a'ero. Nurã ji nanhi'ig̃atutehei Cristo'ga mombe'urame g̃a pe. Po nahã ji nhi'ig̃atui g̃a pe hamo, a'ero po nhinhi'ig̃atua rehe jate g̃a ndekoi hamo. A'ero po Cristo'ga mombe'ua rehe g̃a ndokoi hamo. Ndikwahyi po g̃a pe Cristo'ga manoagwera g̃a ndepyga a'ero hamo. \s1 Tupana'ga okwaha hete \p \v 18 Kiroki g̃a oho hahyva'ea ruvihava viara rupi okote'varuhuro g̃waramo – nhande imombe'urame g̃a pe Cristo'ga manoagwera nhande repyga, a'ero g̃a ei: “Pemombe'u tehe pe g̃wihã ore ve,” ei g̃a. \p Nhande rehe ki a'e te Cristo'ga manoagwera mombe'ua ikwahy hete reki. A'ereki nhande xaho Tupana'ga ronga viara rupi nhandejikoga Cristo'ga rehe. Cristo'ga manoagwera pyvõ Tupana'ga ikwahavukari nhande ve opopoakara. \v 19 Nahã aherembikwatijara imombe'ui no Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'gwovo hako. Tupana'ga e'i hako: \q1 “E'i g̃a ojive novĩa: \q1 ‘Jireaporog̃ita katu hete ji ikwahaheteavo,’ ei g̃a ojive novĩa. \q1 Kiro po ti ji imboukwahavukari g̃andeaporog̃itatehea a'ero nehẽ,” ei Tupana'ga hako. \m Nahã aherembikwatijara omombe'u Tupana'ga nhi'ig̃a hako. \p \v 20 Maranuhũ nanongara'g̃a ndekoi naerũ ikwahapyra'g̃a pembo'ehara'g̃a no? Marã onhi'ig̃atuhara'g̃a no? Yvyakotyve'g̃a e'i tehe nanongara'g̃a pe: “Okwaha hete g̃a.” Tupana'ga ki a'e te omboukwahavuka reki g̃anembikwahave'yma. \p \v 21 Tupana'ga okwaha hete. A'ero ga ei: “Gweaporog̃ita rupi rũi po ti yvyakotyve'g̃a ji kwahavi nehẽ,” ei Tupana'ga g̃a mombe'gwovo. A'ero ga ei ore ve: “Pemombe'umbe'u ti Cristo'ga manoagwera g̃a pe,” ei ga. “Kiroki g̃a gwerovia penemimombe'ua ojikoga Cristo'ga rehe – g̃ahã po ti ji aru yvagi pe jijipyri nehẽ,” ei Tupana'ga ore ve. \p Ore imombe'urame Cristo'ga manoagwera ojipe'g̃a pe, a'ero g̃a etehei ore ve: “Pemombe'u tehe pe a'ea ore ve,” e'i tehe g̃a. \v 22 Judeus'g̃a e'i ore ve: “Peapo na'ẽ ti ahemonhimomby'ava'ea torohepia,” ei g̃a. “Hepiagame jate po ti ore heroviari pe Cristo'ga mombe'urame ore ve,” ei g̃a ore ve. Judeus'g̃arũive'g̃a e'i ore ve: “Pe ikwahaheterame jate penhi'ig̃atuavo po ti ore heroviari penemimombe'ua nehẽ,” ei g̃a ore ve. \p \v 23 Ore ki a'e te oromombe'u katu Cristo'ga manoa yva rehe nhande repyga. Judeus'g̃a onhimonha'nga reki oreremimombe'ua rehe. Judeus'g̃arũive'g̃a e'i reki ore ve: “Pemombe'u tehe pe a'ea ore ve,” ei g̃a. \v 24 Na rũi reki ore imombe'urame Tupana'ga remimo'ẽhara'g̃a pe. Tupana'ga omo'emo'ẽ g̃a ojive toko ti g̃a jireheva'ero javo. Judeus'g̃a pyteripeve'g̃a hugwi ga omo'emo'ẽ g̃a. Judeus'g̃arũive'g̃a pyteripeve'g̃a hugwi ga omo'emo'ẽ g̃a no. Ore imombe'urame Cristo'ga manoa g̃a pe g̃a ei: “Cristo'ga gwepiuka nhande ve Tupana'ga popoakara,” ei g̃a. “Okwahavuka ga nhande ve Tupana'ga reaporog̃ita no. A'ereki Tupana'ga okwaha hete,” ei g̃a. \v 25 Ojipe'g̃a e'i tehe Tupana'ga pe: “Ga ndokwahavihu,” ei g̃a javo tehe. Ga okwaha hete reki nhande hohe pa. G̃a e'i tehe ga pe no: “Tupana'ga ndipopoakarihu. A'ereki gara'yrava'ea omano,” ei g̃a javo tehe. Nhande hohe pa reki Tupana'ga popoakaramo. \p \v 26 Nhiirũ, pekwahava'ja pejikoagwera Tupana'ga pemo'emo'ẽrame ojive ikwehe. A'ea rupi pe mombe'urame ojipe'g̃a ei: “Mokonha'g̃a jate okwaha hete. Mokonha'g̃a jate ipopoaka hete,” ei g̃a. “Mokonha'g̃a jate huvihavuhu. Jara'g̃a ndokwahavihu pa,” ei g̃a pe mombe'gwovo. \v 27 G̃a e'i pe me ikwahapyre'ỹve'g̃a. Tupana'ga ki a'e te e'i pe me: “Opomo'emo'ẽ ji jijive tahepiuka ti ikwahapyra'g̃a nembikwahave'yma,” ei Tupana'ga pe me. E'i g̃a pe me ipopoakare'ỹve'g̃a. Tupana'ga ki a'e te e'i pe me: “Opomo'emo'ẽ ji jijive tahepiuka ti ipopoakave'g̃a popoakare'yma,” ei Tupana'ga pe me. \v 28 Pe ndehe g̃a ndokoi okoteheve'g̃a javo pe me. “Huvihava'g̃a rũi,” ei g̃a pe me. Tupana'ga ki a'e te e'i pe me: “Opomo'emo'ẽ ji tahepiuka ti huvihava'g̃a ndekotehea,” ei ga. \v 29 Nurã Tupana'ga ei tonhimbohetepavyme ti g̃a ji pyri a'ero. \p \v 30 Tupana'ga pe mbojikoty'aruka Jesus Cristo'ga pavẽi. A'ero Cristo'ga okwahavuka nhande ve Tupana'ga reaporog̃ita. Cristo'ga nhande mombyry no Tupana'ga rerekokatuavouka nhande ve. Cristo'ga nhande mongo Tupana'gareheva'ero. Cristo'ga nhande mbopiro'yi nhanderekote'varuhua hugwi no. Nahã nhande rekoi Tupana'ga nhanembojikoty'arukaro g̃waramo Jesus Cristo'ga pavẽi. \v 31 A'ea pe Tupana'ga rembikwatijarukara e'i a'ero: \q1 “Kiroki g̃a ombohete pota \q2 – tombohete ti g̃a nhandepojykaharete'ga jate \q2 ndepyry hete nde ji ve javo,” e'i ikwatijara hako. \c 2 \s1 Cristo'ga manoagwera mombe'ua \p \v 1 Nhiirũ, jihorame pe pyri ji imombe'ukatui pe me Tupana'ga mombe'ua ikwehe. A'ea nhande ymya ndikwahavi. Ikwahapyra'g̃a'jarũiva'ero reki ji imombe'ui pe me. Nanongara'g̃a onhi'ig̃atu hete jipi orokwaha hete ore javo pe me. Ji ko na rũi amombe'u pe me a'ero. \v 2 Nahã ji ei jiyvyteri pe: “Jesus Cristo'ga jate po ti ji amombe'u g̃apyteri pe nehẽ gamanoagwera yva rehe imombe'gwovo nehẽ,” a'e ji jiyvyteri pe. \p \v 3 Jipopoakare'ymamo ji rekoi pe pyri a'ero. Ahyhyi ji jikyhyjiavo mara'ngu po ti ji Cristo'ga mombe'ukatuavo g̃a pe javo. \p \v 4 Ikwahapyra'g̃a'jarũiva'ero ji ga mombe'ui pe me. Pe mbo'erame ji nda'ei toko ti g̃a nhinhi'ig̃atua rupi jave'yma pe me. Nhiremimombe'ua pyvõ Tupana'ga ikwahavukari reki pe me gwa'uva popoakara. \v 5 Tupana'ga okwahavuka a'ea pe me jipopoakara ti tombojikoguka g̃a Cristo'ga rehe javo. Yvyakotyve'g̃a nembikwahava rũi pe mbojikoguka ga rehe a'ero. \s1 Tupana'ga ra'uva okwahavuka gareaporog̃ita \p \v 6 Tupana'ga reaporog̃ita reki ore imombe'ui g̃a pe – kiroki g̃a okwaha hete Cristo'ga. Yvyakotyve'g̃a ndeaporog̃ita ore noromombe'ui g̃a pe. Noromombe'ui ore g̃andeaporog̃ita no – kiroki g̃a yvyakotyve'g̃a mondomondoi g̃wemimbotarimova'ea rehe jipi. G̃a igwaigwavete ndipopoakari nehẽ. \v 7 Onhimiva'ea ore oromombe'u Tupana'ga rembikwahava. Ymya ga ndokwahavukari a'ea yvyakotyve'g̃a pe. Emo yvya apoa renonde ga e'i nhog̃wenonde jupe hako. “Nhirembikwahava po ti g̃ambohuvihavuhuag̃wama nehẽ,” ei Tupana'ga hako. Nahã Tupana'ga e'i nhog̃wenonde nhande mombe'gwovo hako. \p \v 8 Yvyakotyve'g̃a nduvihava'g̃a ndokwahavi a'ea raikwehe. Po g̃a ikwahavi hamo, a'ero po g̃a nombovyrukari Cristo'ga mo'ama yva rehe ga jukavo hamo. Ga ko Tupanamo huvihavuhu hete reki. \v 9 Aherembikwatijara Tupana'ga mombe'uhava e'i reki hako: \q1 “Ymya Tupana'ga e'i: \q1 ‘Tamombyry hete ti nhiarõhara'g̃a pe,’ ei ga,” ei ahe. \q1 “Ndihepiagi pa nhande nanongara Tupana'ga remimombyryvag̃wama,” ei ahe hako. \q1 “Nihenduvi pa a'ea no. \q1 Niandeaporog̃itai pa nhande nanongara rehe Tupana'ga remimombyryvag̃wama rehe,” ei ahe ikwatija hako. \p \v 10 Nhande ve reki Tupana'ga ikwahavukari onhimiva'ea. Gwa'uva pyvõ ga ikwahavukari nhande ve. A'ereki a'ea gwepia pa ikwahapava. Tupana'ga ra'uva okwaha pa gareaporog̃ita onhimiheteva'ea. \p \v 11 Nhandereaporog̃ita ojipe'g̃a ndokwahavi. Nhande jate tikwaha nhandereaporog̃ita. Na jitehe ojipe'g̃a ndokwahavi Tupana'ga reaporog̃ita. Gara'uva jate okwaha a'ea. \v 12 Ndirekoi reki nhande g̃andeaporog̃ita – kiroki g̃a ndojikogi Tupana'ga rehe. Tupana'ga ra'uva reki ojikoty'a nhande pavẽi. A'ereki Tupana'ga ombuhu gwa'uva nhande pyri tokwaha ti g̃a nhiremimombyryva ojive javo. \p \v 13 Tupana'ga remimombyryva rehe gara'uva ojipe'g̃a mbo'eukari ore ve. Ikwahapyra'g̃a ndeaporog̃ita nombo'eukari ore ve a'ea rehe. Igwete ore imombe'ukatui Tupana'ga ra'uva remimbo'ea g̃a pe – kiroki g̃a ojikoty'a gara'uva pavẽi. \v 14 Kiroki g̃a ndojikoty'ari gara'uva pavẽi – g̃a ndogwerekoi Tupana'ga ra'uva remimbuhura. Ore imombe'urame g̃a pe g̃a ei: “Pemombe'u tehe pe a'ea,” ei g̃a ore ve. Ndokwahavi tuhẽ ko g̃a a'ea. \p G̃ahã jate – kiroki g̃a ojikoty'a Tupana'ga ra'uva pavẽi – g̃ahã jate onhimombaragwaha nanongara rehe ikwahava. \v 15 G̃ahã okwaha pa. Onhimombaragwaha g̃a pyryva'ea rehe. Onhimombaragwaha g̃a pyryve'ỹva'ea rehe. Emo g̃andeaporog̃ita pe po ojipe'g̃a nde'i hamo ikwahave'yma. A'ereki g̃a ndojikoty'ari Tupana'ga ra'uva pavẽi. \v 16 Nahã Tupana'ga ikwatijarukari ahe ve hako. Igwete ahe ei hako: \q1 “Ndokwahavi pa g̃a nhandepojykaharete'ga reaporog̃ita. \q1 Nomog̃itai pa g̃a ga javo ga pe,” ei ikwatijara. \m Nhandereaporog̃ita reki Cristo'ga reaporog̃ita'java'ea. \c 3 \s1 Peko ti Tupana'ga reaporog̃ita rupi \p \v 1 Nhiirũ, jiruvame pe pyri ji namombe'ui onhimiheteva'ea pe me ikwehe. Pejikoty'a pe Tupana'ga ra'uva pavẽi novĩa. Emo pe ndapekoi ve Cristo'ga remimbotarimova'ea rehe. Tayri'g̃a javuhu pe ndapekwahavi a. \v 2 Nurã ji namombe'ui ve pe me onhimiheteva'ea ikwehe. Jukwahava'ea jate ji imombe'ui pe me a'ero. Po ji imombe'ui onhimiheteva'ea pe me, a'ero po pe ndapekwahavi a'ea hamo. Na jitehe kiro ji imombe'urame onhimiheteva'ea po ti pe ndapekwahavi. \v 3 A'ereki penhimimbotarimova'ea rehe pe ndekoi jipi. \p Jukwaha reki a'ea. Penhimyrõ ko pe ojogwehegwehe. Pejogwayvayva ko pe no. Nurã ko ji ei pe me: Peko pe penhimimbotarimova'ea rehe. Cristo'gareheve'g̃a'jarũiva'ea ko pe. \v 4 Pe'e tehe pe javo ojohupe jipi. Jara'g̃a e'i tehe: “Ore ko Paulo'gareheva'ea,” ei g̃a. Jara'g̃a e'i: “Ore ko Apolo'gareheva'ea.” Nahã po pe etehei pejikovo penhimimbotarimova'ea rehe. \p \v 5 Marã tuhẽ Apolo'ga rekoi naerũ? Marã ko ji rekoi naerũ? Tupana'ga remimbotarimova'eareheva'ero ore memei oroko. Tupana'ga Cristo'ga mombe'uuka ore ve pe mbo'eavouka. A'ero pe jikogi Cristo'ga rehe ikwehe. \p \v 6-9 Tamombe'u kiro pe me ojo'java'ea a'ero tapekwaha ti nhanderekoa. Tupana'gareheva'ero ko pe kohoa'java'ea. Kohoa jara'ga'jave'ga ko Tupana'ga. Tupana'ga moirũharamo ko ore g̃a ja a'ero – kiroki g̃a gwereko katu kohoa. Nahã ko kohoa rerekokatuhara'g̃a ndekoi jipi. Ojipe'ga otỹ ha'ynha. Aerẽ ojipe'ga imoakỹakymi herekovo. Tupana'ga reki omonhimomboakaruka g̃a pe. Na jitehe ore pe nderekokatui. Jihi amombe'u ypy Cristo'ga pe me. Aerẽ Apolo'ga pe mbo'embo'ei ga rehe. Tupana'ga reki pe mbojikoguka hete jipi Cristo'ga rehe. Ojipe'ga otỹ, ojipe'ga omoakỹakỹ. Tupana'ga jate omonhimomboakaruka g̃anemityma. Gaha jate ko huvihavetea a'ero. Itỹhara'ga huvihava rũi imoakỹhara'ga pavẽi. Na jitehe ji huvihava rũi Apolo'ga pavẽi. Tupana'ga jate ko huvihavetea pe mbojikoguka hete Cristo'ga rehe. Ore memei oroporavyky Tupana'ga pe Cristo'ga mombe'gwovo ojipe'g̃a pe. Kiroki g̃a oporavyky Tupana'ga pe – ga po ti okwepy imondovo g̃a pe nehẽ. \p Tupana'gareheva'ero ko pe peko onga'java'ero no. \v 10 Ore ko oroko onga apohara'g̃a'java'ero. Nahã po ahe japorame onga. Ojipe'ga ombovy okyta imo'ama. Aerẽ ojipe'ga imondoi heheva'ea japopava. Na ja ore pe ndereko katu a'ero. Tupana'ga ji mbokarakaturame ji amombe'u katu ypy Cristo'ga pe me pe mbojikogauka ga rehe. Kiro ojipe'ga pe mbo'embo'ei ga rehe a'ero. Kiroki g̃a pe mbo'e – g̃a po pe mbo'e katu a'ero hamo. \v 11 Jesus Cristo'ga jate ko nhande timombe'u ypy ojipe'g̃a mbojikoguka ga rehe. Ojipe'ga rũi po nhande timombe'u ypy hamo. A'ereki Jesus Cristo'ga Tupana'ga omombe'uuka ga rehe jate ti pejiko javo. \p \v 12 Japorame mbatera imondovo jypyva'ea rehe jara'g̃a opo'ru pyryheteva'ea – kiroki ndopavi a, ndokai no. Ouro g̃a opo'ru, prata. Ita'ia g̃a opo'ru, ikatuheteva'ea – kiroki he'yjuhu ahe omondo itambere'ia hehe. Jara'g̃a ki a'e te opo'ru opava'ea, okaiva'ea. Yva g̃a opo'ru, nhungwava, pindova. \v 13 Ikairame g̃anembiapoagwera jukwaha reki ndapyryviva'ea. A'ereki tata ombokai pa ndapyryviva'ea g̃a hugwi. Jukwaha pyryheteva'ea no. A'ereki tata omboukwaha pyryva'ea nhimomiranama imbokaipave'ymame. \p Na jitehe jara'g̃a pe mbo'e katu Jesus'ga rehe. Jara'g̃a napembo'ekatui ga rehe. Jesus Cristo'ga rurame po ti jukwahavamo g̃anemimbo'ea nehẽ, g̃anemimbo'ekatua. Jukwaha po ti g̃anemimbo'ekatue'yma nehẽ nohõ. Penembikwahava repiagame po ti Tupana'ga ikwahavi ja'javo pembo'ehara'g̃a pe nehẽ. \v 14 Po ti pe ikwahahetei Jesus'ga mombe'ua pejikoga ga rehe, a'ero po ti Tupana'ga imombyryhetei pembo'ehara'g̃a pe nehẽ pembo'e katu pe g̃a javo g̃a pe. \v 15 Po ti pe ndapekwahavi Jesus'ga mombe'ua, a'ero po ti Tupana'ga nomombyryvi pembo'ehara'g̃a pe nehẽ napembo'ekatujuhu pe g̃a javo g̃a pe. Oho po ti g̃a yvagi pe nehẽ novĩa ojikoga g̃waramo Jesus'ga rehe. Emo po ti Tupana'ga e'i g̃a pe: “Napembojikohetei pe g̃a Cristo'ga rehe,” e po ti ga g̃a pe nehẽ. \p \v 16 Pe ko Tupana'ga ruhava. A'ereki gara'uva oko pe pyri. Pekwaha po pe a'ea hamo. \v 17 Po g̃a imbote'varuhui pe me, a'ero po ti Tupana'ga imbote'varuhui g̃a pe nehẽ. A'ereki pe garuhava pyryheteva'ea. \p \v 18 Tapenhimoandyandyi ti. Po pepyteripeve'ga e'i tehe ojive: “Yvyakotyve'g̃a ndeaporog̃ita rupi ji akwaha hete.” Topohi ti ga g̃andeaporog̃ita hugwi. Toko ti ga Tupana'ga reaporog̃ita rupi. Ga rekorame Tupana'ga reaporog̃ita rupi po ti g̃a ei ga pe ndokwahavihu ga javo novĩa. Emo po ti ga okwaha hete tuhẽ nehẽ. Tapenhimoandyandyi ti a'ea rehe a'ero. \p \v 19 Yvyakotyve'g̃a e'i tehe ojipyteripeve'g̃a pe: “Gweaporog̃ita katu hete g̃a ikwahava.” Tupana'ga ki a'e te e'i g̃a pe: “Gweaporog̃ita tehe reki g̃a. A'ereki g̃a ndokwahavihu,” ei ga. Igwete garembikwatijarukara i'ei no: \q1 “Gweaporog̃ita kwaha g̃a ojipe'g̃a moandyandyita. \q2 Emo Tupana'ga okwaha g̃a mombiga g̃a ndeaporog̃itate'varuhurame,” ei ikwatijara. \m \v 20 Iru'ĩa ikwatijara i'ei no: \q1 “Nhandepojykaharete'ga e'i: \q1 ‘Heaporog̃ita tehe g̃a \q2 – kiroki g̃a e'i tehe ojive \q2 orokwaha hete ore javo,’ ei ga,” ei ikwatijara. \p \v 21 Tapembohetei ojipe'ga ji ko ndereheva'ero javo ga pe. Pehe reki pereko pa. Ore nhaporemo ko pendeheva'ero pepokohavamo. \v 22 A'ereki jihi pe poko. Apolo'ga pe poko. Pedro'ga pe poko. Yvya ko pendepykavamo. Pemanoe'yma ko pendepykavamo. Pemanoa ko pendepykavamo. Ag̃wamova'ea pendepykavamo. Aerẽva'ea pendepykavamo. A'ereki pe pereko pa a'ea pejipokohavamo. \v 23 A'erorame tehe pe pepoko Cristo'ga gareheva'ero. Cristo'ga ko opoko Tupana'ga gareheva'ero. \c 4 \s1 Cristo'ga moirũharava'ea poravykya \p \v 1 Nahã po pe ei ore mombe'gwovo a'ero hamo: “G̃a ko Cristo'ga remimbotarimova'eareheva'ero oko ga pokoga,” pe'ji po pe hamo. “Tupana'ga nhande mbo'euka g̃a pe aherembikwahavipyre'yma rehe tokwaha ti g̃a kiro javo. Nahã ga nhimoirũukari g̃a pe.” A'ea po pe ei ore mombe'gwovo hamo. \v 2 Huvihava'g̃a e'i omoirũhara'g̃a pe jipi: “Peporavyky katu ti ji ve a'ero pejikovo nhinhi'ig̃a rupi,” ei g̃a g̃a pe. \v 3 Jesus Cristo'ga e'i jiporavykya pe a'ero. Pe erame jupe ji ndahaykai reki. Ji ndahaykai ojipe'g̃a erame jiporavykya pe no. Jihi vehevi nda'ei jupe. \v 4 Jipoyja hete ji jiyvyteri pe. A'ereki ji aporavyky katu Cristo'ga pe jirekote'varuhue'yma. Ji ero g̃waramo rũi reki jukwahavamo jiporavykypyryva. Nhandepojykaharete'ga po ti e'i jupe nehẽ Jesus Cristo'ga. \p \v 5 Nurã ji ei pe me: Tape'ei ti penhinonde ojipe'g̃a poravykya pe. Cristo'ga urame po ti hepiukari nhande ve onhimiva'ea nehẽ – kiroki nhande ndikwahavi ve. Okwahavuka pa po ti ga nhandereaporog̃ita nehẽ. Nhande poravykykaturame nhandekovo katu po ti Tupana'ga nhande mbohetei a'ea rupi nehẽ. \p \v 6 Nhiirũ, imombe'upavame a'ea pe me ji nhimombe'ui pe ndepyga. Apolo'ga ji amombe'u ko no. Pe me ji imombe'ui orerekoagwera tapenhimbo'e ti pejikovo ikwatijara rehe jate nehẽ. Tapembohetei ti ojipe'g̃a gareheva'ero ko ji javo. “Ji ndakoi ojipe'ga rehe,” tape'jiuhui ti. \v 7 Tapenhimbohetei no ji ko g̃a hohe javo. A'ereki ojo'jajo'java'ero pe peko. Tupana'ga remimondotehea reki pe pereko. Gaha omondo pe me. Nurã pe herekoi. Tapenhimbohetei ti a'ero. A'ereki peapoa ko Tupana'ga remimondoa. \p \v 8 Perekopavipe pe Tupana'ga remimondotehea naerũ? Ndaperekopavi tuhẽ reki pe a'ea. Pe teheuhu peko huvihavamo naerũ ore rekoe'ymame nahã naerũ? Po pyry pe ndekoi huvihavamo novĩa ore ti toroko huvihavamo pe pavẽi novĩa. \v 9 Emo Tupana'ga po e'i ore ve ovuhu: “Nhimoirũhara'g̃a ko koji'i toko tehe ojipe'g̃a hohe pa,” e po ga ore ve. Ore po g̃a ja – kiroki g̃a pe g̃a e'i tijukauka g̃a ojipe'g̃a ndovaki javo, a'e ji. A'ereki g̃a nhaporemo ore repiaguhu g̃a ko mbipehu javo ore ve. Yvyakotyve'g̃a e'i a'ea ore ve yvagipeve'g̃a pavẽi. \v 10 Ore Cristo'gareheva'ero g̃waramo g̃a ei ore ve: “Ndapekwahavihu pe,” ei g̃a ore ve. Pe ki a'e te pe'ji tehe pejive: “Cristo'gareheva'ero ore orokwaha hete.” Ore ve g̃a ei: “Ndapepopoakarihu pe.” Pe ki a'e te pe'ji tehe pejive: “Orepopoaka hete ore ojipe'g̃a mondovo.” Pe ndehe g̃a ndekoi pe mboheteheteavo jipi. Ore rehe ki a'e te g̃a ndokoi tuhẽ. \p \v 11 Orety'a ore jipi. Oreygwei ore nohõ. Ndorogwerekoi ore tapy'ynhapira. Ore nupanupã g̃a ore rerekote'varuhuavo. Oropytaahi'vii'viuhu ore jipi. Nahanahã ore rekoi kiromo jate. \v 12 Oroporavyky hete ore oropokapavamo toropyhy ti mbatera orojive javo. G̃a ete'varuhurame ore ve ore ei reki: “Tupana'ga ti tomombyry pe me.” G̃a imbohahyukarame ore ve ore nhimomiranami reki. \v 13 G̃a ore mbotegweterame ore nhi'ig̃atui reki g̃a pe. Ag̃wamo vehevi ore mbatera ratykwera'java'ea aheremimombora'java'ea g̃a pe – kiroki g̃a ndojikogi Cristo'ga rehe. \p \v 14 Kiro ji ikwatijarukari pe me. Emo ji nda'ei tipoyjayjaryme ti g̃a javo pe me. Tambo'e ti g̃a javo ji ei pe me jira'yra'java'ea pe. A'ereki ji opoarõ hete. \v 15 Po pembo'ehara'g̃a he'yjuhu hete novĩa, po g̃a dez mil novĩa. Emo ojipeji reki jihi jate ako penduva'java'ero pe nderekovo katu. Ojipe'g̃a omombe'u Jesus Cristo'ga kiro pe me. Jihi ki a'e te pe mbojikogypy ga rehe pyryva'ea mombe'gwovo pe me ikwehe. \v 16 Nurã ji ehetei pe me: Ji rupi ti peho pejikokatuavo. \v 17 A'ero ji Timóteo'ga mondoi kiro pe pyri. Ga ko jira'yra'java'ea ji ve. A'ereki jihi ga mbojiko Cristo'ga rehe. Ako hete ji ga rehe. Ga rehe ji jikogi no. Igwete ji Timóteo'ga mondoi pe pyri tokwahavukara'ja ti ga pe me jirekoag̃wama ji jikoty'arame Cristo'ga pavẽi. A'ea rehe ji Cristo'gareheve'g̃a mbo'embo'ei jipi no jihorame g̃agwyri pe nhaporemo. \p \v 18 Jararamo pepyteripeve'g̃a nhimbohetetehei kiro Paulo'ga po ti nduri nhande pyri nehẽ javo tehe ji ve novĩa. \v 19 Emo Tupana'ga ipotarame po ti kotihĩ ji hoi pe pyri nehẽ. Tihepia ti g̃a herekorame Tupana'ga popoakara a'ero, a'e ji. A'ea ji takwaha. G̃anhi'ig̃a jate rũi ji takwaha g̃a nhimboheteteherame. \v 20 A'ereki Tupana'gareheva'ero nhande nianhi'ĩteheuhui. A'ero koi nhande rekokatui Tupana'ga popoakara pyvõ. \v 21 Marã po ti ji rurame pe pyri a'ero nehẽ? Pe pohire'ymame pendekoagwera hugwi po ti ji nhi'ig̃ahyi pe me imbohahyuka nehẽ. Pe pohirame jugwi po ti ji rekoi pe ndehe pe nderekonhyromo nehẽ jirurame pe pyri nehẽ. Marãva'ea po pe pepota naerũ? \c 5 \s1 Ndoakwahavihu ahe \p \v 1 Kiro ji ei pe me: Omombe'u g̃a ji ve pepyteripeve'ga. “Ndoakwahavihu ga okovo,” ei g̃a ga mombe'gwovo. A'ereki ga gwereko gwuva'ga rembirekohẽa. Ite'varuhu hete a, xa'e pa nhande jupe. Tupana'gareheve'g̃arũive'g̃a vehevi e'i ite'varuhu nanongara pe no. \v 2 Penhimboheteuhu pe naerũ oroko katu pa ore javo tehe naerũ? Ndapevy'arihu hete po pe ga rehe hamo. Pepe'a ti ga pejipytera hugwi ga mondovo pejatykarame jipi Tupana'ga mboheteavo. \v 3-4 Jira'oa ko irupe pe hugwi kiro novĩa. Emo ji amondo jireaporog̃ita imongovo pe pyri. Ji ndakoi pe pyri novĩa. Emo ji a'e jipe akoja'ga pe. “Jesus'ga nhandepojykaharete'ga e'i nde ve: ‘Nde ereko te'varuhu,’ ei ga nde ve,” a'e ji ga pe a'ero. Pejatykarame po ti ji imondoi jireaporog̃ita pe pyri nehẽ. Jesus'ga popoakara po ti pe nderekoi nehẽ no. \v 5 Pejatykarame ti pekwava'ẽ akoja'ga Satanás'ga pe tombotegwete ti ga gara'oa nehẽ. Jesus'ga ti togweroho gara'uva yvagi pe a'ero nehẽ ura'javame nehẽ. \p \v 6 Ndapyryvi reki pe nhimboheterame oroko katu pa ore javo tehe. Nhande japorame pão xunhiete'i nhande imondoi imbovuhava hu'uma pype. A'ero ivuvuvuvupavi upa. Na jitehe ojipejive'ga okote'varuhuve'ga pytarame pepyteri pe, a'ero ojupi pavẽi po ga pe mondoi nehẽ pe mongote'varuhuuka. Ndapekwahavi pe a'ea naerũ? \v 7 Páscoa rupi judeus'g̃a imombopavi imbovuhava ymyava'ea pão reheve tipyahu ti hu'uma a'ero javo – kiroki hu'uma ndogwerekoi imbovuhava. Na jitehe pe pohipavi ymyava'ea hugwi pejikote'varuhua hugwi ikwehe tipyahu ti nhandereaporog̃ita a'ero javo. A'ereki na tuhẽ pe pendeaporog̃ita pyahu pejikoga g̃waramo Cristo'ga rehe. A'ereki Cristo'ga omano nhanderekote'varuhua momboa. Pepohi pa ti pejikote'varuhua hugwi a'ero. Ymya judeusva'ea ijukai cordeiros hako tomanoyme ti nhandera'yrypy'g̃a javo hako. Ag̃wamo g̃a Jesus'ga jukaukari raikwehe. Jesus'ga omano nhande repyga tohoyme ti g̃a hahyva'ea ruvihava pype omanorame javo. \v 8 Nurã ti xako katu jipi. Xapohi ti nhanderekote'varuhua hugwi. Tiandereaporog̃ita katu ti nhandekovo. Xanhi'ĩ ti a'itituhẽva'ea rehe. \p \v 9 Akwatijaruka ji imondovouka pe me ikwehe. Ikwatijarukarame ji ei pe me: “Tapejihe'ari ti g̃a ndehe g̃a akwahave'ymuhũrame nehẽ,” a'e ji pe mog̃itavo ikwehe. \v 10 Ji nda'ei g̃a pe – kiroki g̃a ndojikogi Jesus'ga rehe. Nanongara'g̃a ko ndoakwahavihu. G̃a opotarahivuhu mbatera jipi. Omiomi g̃a ojipe'g̃a mbatera g̃a hugwi. Oko hete g̃a ha'angava rehe g̃wemimbohetehara rehe okoe'yma Tupana'ga rehe. Nanongara'g̃a pe rũi ji ei pe me: “Tapejihe'ari ti g̃a ndehe.” A'ereki yvya koty pejikoro g̃waramo pe pejihe'a tuhẽ g̃a ndehe jipi. \v 11 Ji ikwatijarame pe me kiro g̃a pe ji ei – kiroki g̃a e'i ojive novĩa: “Ji ko peirũa. Jesus'gareheva'ero ko ji,” ei g̃a javo novĩa. Emo g̃a ndoakwahavihu. Jara'g̃a opotarahivuhu mbatera. Jara'g̃a oko hete ha'angava rehe g̃wemimbohetehara rehe okoe'yma Tupana'ga rehe. Jara'g̃a e'i te'varuhu ojipe'g̃a pe. Jara'g̃a ko heagwyryvuhu. Jara'g̃a omiomi ojipe'g̃a mbatera. Nanongara'g̃a erame ji ko Jesus'gareheva'ero javo novĩa, tapejihe'ari ti g̃a ndehe. Tape'ui jitehe ti g̃a pavẽi. \p \v 12-13 Kiroki g̃a ndojikogi Jesus'ga rehe – g̃a pe ji nda'ei peko te'varuhu pe javo. Tupana'ga gwe ti e'i g̃a pe nehẽ. G̃a pe ki a'e te – kiroki g̃a ojatyka pe pavẽi Tupana'ga mboheteavo – g̃a pe po pe ei hamo g̃a ndekote'varuhurame. Nahã Tupana'ga rembikwatijarukara i'ei no: “Pemombo ti okote'varuhuve'ga pejipytera hugwi,” e'i. \c 6 \s1 Pemohig̃atu ti ojohupe \p \v 1 Penhoirũ ko pe Jesus'gareheva'ero. Nurã ji ei pe me: Pejogwayvarame ti tapejogwerohoi juizes'g̃a pyri – kiroki g̃a ndokoi Tupana'ga rehe. Tapejogwerohoi ti nanongara'g̃a pyri tomohig̃atu ti g̃a nhande ve javo. Jesus'gareheve'g̃a jate ti tomohig̃atu pe me. \v 2 Tupana'gareheva'ero po ti pe epe'ei imohig̃atuavo Tupana'ga rembiapo'g̃a pe nehẽ. Cristo'ga rura'javame po ti pe ei g̃a pe nehẽ. Ndapekwahavi pe a'ea naerũ? Po ti pe imohig̃atui ja'javo g̃a pe nhaporemo nehẽ, marã po pe ndapehekatui imohig̃atuavo nonhimimiva'ea ojohupe naerũ? \v 3 Xa'e po ti nhande imohig̃atuavo yvagipeve'g̃a pe nehẽ no Tupana'gapyrive'g̃a pe. Ndapekwahavi pe a'ea? Po ti nhande ei g̃a pe vehevi nehẽ, yvyakotyva'ea pe kaitu po nhande imohig̃atui kiro hamo. \v 4 Pe jogwayvarame mbatera rehe tapejogwerohoi ti g̃a pyri a'ero – kiroki g̃a pe Jesus'gareheve'g̃a e'i ndapyryvi g̃a javo. Nanongara'g̃a pyri tapejogwerohoi a'ero nehẽ tomohig̃atu ti g̃a nhande ve javo. \v 5 A'e ji kiro pe me tapepoyjayjari ti pejikovo. Ndogwerekoi'i'i ikwahapyra'ga pepyteri pe naerũ te'i ti ga peirũ'g̃a ndeaporog̃ita pe g̃a ndayvarame naerũ? \v 6 Nurã pe peirũ'g̃a nderohoi juizes'g̃a pyri Jesus'gareheve'g̃arũive'g̃a pyri naerũ te'i ti g̃a nhandereaporog̃ita pe javo. Na rũi po pe ndekoi hamo. \p \v 7 Ndapyryvi tuhẽ pe me pejogwerohohava juizes'g̃a pyri pejogwayvaro g̃waramo. Peirũ'g̃a ndekote'varuhurame pe me nandejate a'ero. G̃a imimame pembatera pe hugwi tapejipygi ti g̃a ndehe. \v 8 Pehe reki peko te'varuhu g̃a pe a. Pemi reki pe g̃ambatera g̃a hugwi – kiroki g̃a peirũ'g̃a vehevi Jesus'gareheve'g̃a. \p \v 9 Okote'varuhuve'g̃a po ti nduvi Tupana'ga pyri yvagi pe nehẽ. Ndapekwahavi pe a'ea naerũ? Tapenhimoandyandyi ti. Kiroki g̃a ndoakwahavihu – nduvi po ti g̃a Tupana'ga pyri nehẽ. Kiroki g̃a oko hete ha'angava rehe imboheteavo – nduvi po ti g̃a ga pyri nehẽ no. Kiroki g̃a gwereko ojipe'g̃a nembireko'g̃a – nduvi nehẽ no. Kiroki g̃a ojogwereko akwaimbae'g̃a memenhuhũ – nduvi po ti g̃a Tupana'ga pyri na jitehe nehẽ no. \v 10 Iporomive'g̃a po ti nduvi pevo nehẽ no. Kiroki g̃a opotarahivuhu mbatera na jitehe no. Heagwyryve'g̃a po ti nduvi nehẽ no. G̃ahã no – kiroki g̃a e'i te'varuhu ojipe'g̃a pe. Kiroki g̃a onupahũ ojipe'g̃a herua mbatera g̃a hugwi – nduvi po ti g̃a Tupana'ga pyri yvagi pe nehẽ no. \v 11 Na jitehe ko pe jararamo ikwehe novĩa. Emo Jesus Cristo'ga omombo pendekote'varuhua pe hugwi pe mo'emo'eamo pe mombyryva Tupana'ga ra'uva pavẽi ikwehe. Tupana'ga nhande timbohete jipi. \s1 Penda'oa ko Cristo'ga apoa kiro \p \v 12 Pe'ji po pe: “Cristo'gareheva'ero g̃waramo ji ndajikwakuvi. A'ero ji rekoi nhiremimbotarimova'ea rehe,” pe'ji po pe novĩa. Ji na jitehe ndajikwakuvi novĩa. Emo jara aheremimbotarimova'ea ndapyryvi reki ahe ve. A'ereki a'ea ahe pojyka. Nurã ji ndakopavi nhinhimimbotarimova'ea rehe tajipiro'y ti nanongara hugwi – kiroki ahe pojyka, a'e ji pe me. \v 13 Pe'ji po pe no: “Tupana'ga oapo mbiara a'ea ti toho g̃andevega pype javo. Ga oapo nhanderevega no a'ea pype ti mbiara toho javo,” pe'ji po pe. A'ero pe etehei: “Na jitehe Tupana'ga oapo nhandera'oa tojogwerekoreko ti g̃a akwaimbae'g̃a kunhangwera'g̃a pavẽi javo,” pe'ji tehe pe. “Nurã ko pyry nhande g̃a nderekohetei. Tireko ti ojipe'g̃a nembireko'g̃a no,” pe'ji tehe pe. Nanongara rehe ti tapekoi, a'e ji pe me. Tupana'ga oapo tuhẽ nhanderevega mbiara reheve. Emo po ti ga omomba memei nehẽ no. Tupana'ga ndoapoi nhandera'oa kia pyvõ ti g̃a togwereko g̃a javo. Oapo ga nhandera'oa nhandereaporog̃ita reheve a'ea pyvõ ti g̃a tombohete Jesus Cristo'ga javo. Ga ko nhandepojykaharete'ga. Gaha ti topojyka nhandera'oa nhandereaporog̃ita reheve. \v 14 Tupana'ga ombogwera nhandepojykaharete'ga gamanoa hugwi ikwehe. Aerẽ po ti ga nhande mbogweravi jitehe nehẽ opopoakara pyvõ nehẽ no. \p \v 15 Cristo'gareheva'ero pe pejikoty'a ga pavẽi. A'ero penda'oa ko Cristo'ga apoa. Ndapekwahavi pe a'ea naerũ? Taperekoi ti g̃a'upahara'g̃a a'ero. Maranuhũrame po pe imondouhui penda'oa Cristo'ga apoa g̃a'upahara'g̃a pe g̃a nderekovouka jupe naerũ? Taperekoukari ti g̃a peja'oa pe, a'e ji. \v 16 Ga g̃a'upaharahẽa rerekorame g̃a jikoty'ari ojipejiva'ea'java'ero. Ndapekwahavi pe a'ea naerũ? A'ereki Tupana'ga rembikwatijarukara e'i: \q1 “G̃a ojogwerekoro g̃waramo ojipejiva'ea'java'ea akwaimbae'ga kunhahẽa pavẽi,” e'i ikwatijara. \m \v 17 Emo nhanderekorame Cristo'ga pavẽi nhande xajikoty'a ojipejiva'ea'java'ero gara'uva pavẽi. \p \v 18 Taperekouhui tuhẽ ti g̃a a'ero. G̃a nderekouhurame g̃a imbote'varuhui gwa'oa pe. Ojipea g̃andekote'varuhua ko na rũi g̃a pe. \v 19 Penda'oa ko Tupana'ga ra'uva ruhava. A'ereki gara'uva oko pe pyri jipi. Ndapekwahavi pe a'ea naerũ? Tupana'ga omondo gwa'uva, pe imbuhuri pejipyri. Penda'oa ko peapoa rũi a'ero. Penda'oa ko Tupana'ga apoa. \v 20 A'ereki ga Cristo'ga momanouka pe mbopiro'yavo pendekote'varuhua hugwi tapojyka ti g̃a jijive javo. Nurã ti peko katu Tupana'ga mboheteavo. \c 7 \s1 Cristo'gareheve'g̃a nembirekoa \p \v 1 Pekwatija pe mbatera imbuhuruka ji ve ikwehe. Takwahavuka ti ji kiro pe me a'ero imombe'ukatuavo ikwatija imondovouka pe me. \p Pyry tuhẽ akwaimbae'g̃a pe kunhangwera'g̃a nderekoe'ymame novĩa. \v 2 Emo jara'g̃a ojipe'g̃a nembireko'g̃a potarahivuhu g̃a nderekovo. Nurã ji ei reki pe me: Tahembireko po akwaimbae'g̃a kunhangwera'g̃a pavẽi a'ero, a'e ji. A'ero po g̃a g̃wembireko'g̃a jate gwereko hamo. \p \v 3 G̃wembirekorame nahã po g̃a toko a'ero hamo. Hẽa g̃wembireko'ga potarame togwereko po ga hẽa hamo. Na jitehe ga g̃wembirekohẽa potarame po hẽa togwereko ga hamo. \v 4 G̃wembirekorame po hẽa ga rerekoi okovo garemimbotarimova'ea rehe hamo. Na jitehe po ga hẽa rerekoi okovo hẽaremimbotarimova'ea rehe hamo. Tokoyme ti g̃a g̃wemimbotarimova'ea rehe jate. \v 5 Hembirekove'g̃a ti te'iyme ojohupe a'ero ndorogwerekoi ji nde kiro javo. Emo ojipea ji amombe'u kiro pe me. Po ti pe pe'e na'ẽ ojohupe: “Xanhi'inhi'ĩ ti Tupana'ga pe. Nurã xajogwerekoyme kiro.” Pe erame a'ea, a'ea rupi jate ko pyry pejogwerekoe'yma. A'ereki ojikwe pe pe'e na'ẽ: “Ndiajogwerekoi kiro xanhi'inhi'ĩ ti Tupana'ga pe javo,” pe'e na'ẽ pe ojohupe. Tapekombegwei ti pejogwerekoa'java, a'e ji pe me. Pe ndekombegwerame po ti Satanás'ga ei pe me nehẽ: “Pereko ti ojipe'g̃a a'ero,” e po ti ga pe me nehẽ. Penhimomiraname'ymame po ti kotihĩ pe ojipe'g̃a potarahivuhui a'ero Satanás'ga nhi'ig̃a rupi pejikovo nehẽ. Nurã ji ei pe me: Tapekombegwei ti penhimbirekoa'java a'ero. \p \v 6 Ji nda'ei reki kiro: Ahe nhaporemo ti tahembireko a'ero. Nahã ji ei: Ahe hembirekopotarame ti pyry ahe rembirekoro a'ero nehẽ. \v 7 Ji ve reki koji'i pyry ji javijitehe g̃a nahembirekoi g̃a potare'yma. Emo Tupana'ga nhande mbokarakatu pa. Jara'g̃a Tupana'ga g̃a mbokarakatu toko katu ti g̃a g̃wembirekoe'yma javo. Jara'g̃a ga g̃a mbokarakatu tahembireko katu ti g̃a javo. \p \v 8 Kiro ji ei a'ero hembirekoe'ỹve'g̃a pe aherembirekokwera'g̃a pe no. Pyry g̃a pe g̃a ndekorame g̃wembirekoe'ymamo ji javijitehe. \v 9 Emo g̃a nhimomiraname'ymame g̃a potarahivuhuavo tahembireko ti g̃a g̃a pavẽi a'ero. A'ereki nanongara'g̃a g̃wembirekoe'ymame g̃a potarahivuhuhetei novĩa. Koji'i pyry nanongara'g̃a nembirekoro a'ero. \p \v 10 Kiro ji ei hembirekove'g̃a pe kunhangwera'g̃a pe topohiryme ti g̃a g̃wembireko'g̃a hugwi. A'ea ko nhinhi'ig̃a jate rũi. A'ea ko nhandepojykaharete'ga ei g̃a pe no. \v 11 Kunhangwera'g̃a pohirame g̃wembireko'g̃a hugwi ji ei g̃a pe togwerekokatua'ja ti g̃a g̃wembireko'g̃a jitehe. G̃wembireko'g̃a nderekoa'jave'ymame tahembirekoyme ti g̃a ojipe'g̃a pavẽi. Akwaimbae'g̃a pe ji ei no topohiryme ti g̃a g̃wembireko'g̃a hugwi, a'e ji nhandepojykaharete'ga nhi'ig̃a mombe'gwovo. \p \v 12 Jara'g̃a pe ji ei kiro. Tupana'ga nhi'ig̃a ji namombe'ui kiro g̃a pe. Jihi a'e g̃a pe. Po Cristo'gareheve'ga rembirekohẽa ndojikogi Cristo'ga rehe. Po hẽa pohipotare'ymame ga hugwi topohiryme ti ga hẽa hugwi a'ero. \v 13 Na jitehe ji ei no: Po Cristo'garehevehẽa rembireko'ga ndojikogi Cristo'ga rehe. Po ga pohipotare'ymame hẽa hugwi topohiryme ti hẽa ga hugwi a'ero. \v 14 A'ereki ga Tupana'gareheve'g̃a'jave'ga ga rekoro g̃waramo g̃wembirekohẽa pavẽi Cristo'garehevehẽa pavẽi. Na jitehe kiroki hẽa ndojikogi Cristo'ga rehe – hẽa ko Tupana'gareheve'g̃a'javehẽa hẽa rekoro g̃waramo g̃wembireko'ga pavẽi Cristo'gareheve'ga pavẽi. Po na rũi hamo, a'ero po g̃anda'yra'g̃a Tupana'gareheve'g̃arũive'g̃a ja hamo. G̃anda'yra'g̃a ko Tupana'gareheve'g̃a'jave'g̃a tuhẽ reki. \p \v 15 Tupana'ga e'i ojiheve'g̃a pe nhaporemo: “Pejogwereko katu ti,” ei ga. Kiroki g̃a ndojikogi Cristo'ga rehe – g̃a pohipotarame g̃wembireko'g̃a hugwi Cristo'gareheve'g̃a hugwi, na g̃a pohiri g̃a hugwi a'ero. Naname ko Cristo'gareheve'g̃a piro'yro g̃a hugwi a'ero. \v 16 A'e reki ji kunhangwera'g̃a pe: Mara'ngu po ti nde enhimbireko'ga mbojikoguka Cristo'ga rehe nehẽ? Igwete ji ei akwaimbae'g̃a pe: Mara'ngu po ti nde enhimbirekohẽa mbojikoguka Cristo'ga rehe jitehe nehẽ no? \s1 Nahã ti peko Tupana'ga remimo'ẽa rupi \p \v 17 Po nahã pendekoagwera Tupana'ga pe mo'ẽrame ojive ikwehe nahã jitehe ti peko a'ero kiro. A'ereki nahã nhandepojykaharete'ga pe mongo pe mbokarakatuavo. A'ea ji ei pe me. A'ea jitehe ji ei Cristo'gareheve'g̃a pe nhaporemo jihorame Tupana'ga mbohetehava pype g̃a mbo'embo'erame jipi. \v 18 Judeus'g̃a okytiuka gwa'yra'g̃a nakwanhapi'ria g̃a pita'ngirame. Po judeusramo pe ndekoi Tupana'ga pemo'ẽrame ojive tapeavykyi ti ika'ẽagwera a'ero tiukwahavyme ti javo. Po judeus'g̃arũiva'ero pe ndekoi Tupana'ga pemo'ẽrame tapekytiukari ti g̃a pe penhakwanhapira. \v 19 Na g̃a ndekoi jate ojikytiukare'ymame. Na jitehe na g̃a ndekoi jate ojikytiukarame. A'ereki nanongara rehe rũi Tupana'ga oko. G̃a onhi'ĩpo'rurame a'ea rehe Tupana'ga rekoi. \p \v 20 A'e ji pe me a'ero: Po nahã pe ndekoi Tupana'ga pemo'ẽrame nahã jitehe ti peko. \v 21 Tupana'ga pemo'ẽrame ojive po pe poravykytehei ojipe'ga pe pejipiro'yangave'yma penhimboporavykyve'ga hugwi. Tapevy'aruhui ti a'ea rehe. Nandejate ti peko a'ero pejiporavykyavo ga pe. A'erorame tehe ga pe mbopiro'ypotarame ojihugwi, pejirokwa ti a'ero pejigwovo ga hugwi. \v 22 Kiroki g̃a ndipiro'yi ojipe'g̃a hugwi nhandepojykaharete'ga omo'ẽrame – g̃a ipiro'y reki okote'varuhua hugwi. A'ereki nhandepojykaharete'ga g̃a mbopiro'y jugwi g̃a mongovo g̃wemimbotarimova'ea rehe. Kiroki g̃a ipiro'y ojipe'g̃a hugwi Cristo'ga omo'ẽrame – g̃a ndipiro'yi reki Cristo'ga hugwi. A'ereki ga g̃a mongo g̃wemimbotarimova'ea rehe. \v 23 Tupana'ga omomanouka Cristo'ga pe ndepyga ikwehe tapojyka ti g̃a jijive javo. Peko ti garemimbotarimova'ea rehe a'ero. Tapekoi ti ojipe'g̃a nemimbotarimova'ea rehe a'ero okote'varuhuve'g̃a nemimbotarimova'ea rehe. \v 24 Nhiirũ, a'ea'ja ji pe me: Po nahã pe ndekoi Tupana'ga pemo'ẽrame ikwehe, nahã ti peko jitehe pejikoty'a Tupana'ga pavẽi. \s1 Hembirekoe'ỹve'g̃a \p \v 25 Ikwatijarame ji ve pe ei ikwehe: “Marã re po hembirekoe'ỹve'g̃a ndekoi a'ero hamo kunhangwera'g̃a?” pe'e pe ikwehe. Kiro ji imombe'ui pe me a'ero. Nhandepojykaharete'ga nde'i reki ji ve a'ea rehe. Jihi a'e a'ero imombe'gwovo pe me. A'ereki nhandepojykaharete'ga omombyry ji ve. Nurã po ahe ojiko ji rehe. \v 26 A'ero ji ei kiro pe me: Mbatera rahyag̃wama g̃waramo pyry akwaimbae'g̃a ndekoi jitehe okoagwera rehe. \v 27 Enhimbirekojiperame ti terei a'ero tapohi ti hẽa hugwi javo. Enhimbirekoe'ymame ti terei tanhirembireko ti kiro javo. \v 28 Emo enhimbirekorame nde nderekote'varuhui. Hembirekoe'ỹvehẽa na jitehe g̃wembirekorame po ti hẽa ndokote'varuhui a'ero. Emo penembirekorame koji'i po ti pe ikwahavi hahya nehẽ pejikovo avo yvya koty nehẽ. Ndapotari ji hahya pe me novĩa. Nurã ji ei pe me: Pyry pe napenembirekoi g̃a potaruhue'yma. \p \v 29 Nhiirũ, nokombegwei po ti Cristo'ga ura'java mbapava koty nehẽ, a'e ji pe me. Nurã ji ei akwaimbae'g̃a pe hembirekove'g̃a pe a'ero toko po g̃a hembirekoe'ỹve'g̃a'java'ero hamo. A'ereki hembirekoe'ỹve'g̃a ndokoi ag̃wamova'ea rehe. A'ereki a'ea kotihĩ momina. G̃a ja po hembirekove'g̃a ndekoi a'ero hamo, a'e ji pe me. \v 30 Kiroki g̃a ojehe'o hete kiro – toko po g̃a ojehe'oe'ỹve'g̃a javijitehe hamo. Kiroki g̃a ojai hete kiro – toko po g̃a ijaje'ỹve'g̃a javijitehe hamo. Kiroki g̃a opyhypyhy mbatera kiro – toko po g̃a g̃a ja hamo – kiroki g̃a okoe'yma mbatera rehe nhandeapoa rũi reki javo jupe. \v 31 Kiroki g̃a opo'ru yvyakotyva'ea – toko po g̃a g̃a ja hamo – kiroki g̃a ndokoi yvyakotyva'ea rehe jate. A'ereki yvya ag̃wamova'ea mominag̃wama nhande hugwi. \p \v 32 Apota ji pepiro'ya nhag̃atarahiva'ea hugwi. Akwaimbae'g̃a hembirekoe'ỹve'g̃a oko hete Tupana'ga rehe tonhimohẽ Tupana'ga ji rehe javo. \v 33 Hembirekove'g̃a ki a'e te oko hete yvyakotyva'ea rehe no tonhimohẽ nhirembirekohẽa ji rehe javo. \v 34 Mokõi g̃a'ag̃atara a'ero. Oko pota g̃a Tupana'ga rehe novĩa. Emo g̃a oko pota g̃wembireko'g̃a ndehe no. Nanongara ko ndapyryhetei a'ero. \p Kunhangwera'g̃a na jitehe hembirekoe'ỹve'g̃a aherembirekokwera'g̃a no. Oko hete g̃a Tupana'ga rehe tako pa ti garemimbotarimova'ea rehe javo. Hembirekove'g̃a ki a'e te oko hete yvyakotyva'ea rehe no tonhimohẽ nhirembireko'ga ji rehe javo. \p \v 35 A'e ji a'ea pe me topopoko ti ji javo. Ji nda'epotari pe me: “Na rũi peko. Na rũi peko.” Nda'ei ji a'ea. Toko katu ti g̃a javo ji ei pe me. Peko hete ti Tupana'ga remimbotarimova'ea rehe pejeaporog̃itakaturo nehẽ, a'e ji pe me. \p \v 36 Po ojipe'ga ei g̃wembirekoruamahẽa pe: “Xajogwerekoyme ti.” Emo po aerẽ ga ei oyvyteri pe: “Ndapyryvi reki a'ea hẽa pe,” e po ga. “Apotarahi ji hẽa no. Areko pota ji hehã a'ero hamo,” e po ga. Tahembireko tuhẽ ti ga hẽa pavẽi a'ero g̃wemimbotarimo. Ndokote'varuhui reki ga g̃wembirekorame hẽa pavẽi. \p \v 37 Ojipe'ga po e'i oyvyteri pe: “Ndarekoi tuhẽ ti ji nhinhimbirekoruamahẽa pavẽi,” e po ga. Ojipe'g̃a rũi e'i ga pe. Ga tuhẽ e'i ojive g̃wemimbotarimo. Ndopotarahivuhui po ga hẽa no. Pyry po ga nahembirekoi hẽa pavẽi a'ero hamo. \v 38 Nahã a'ero. Kiroki ga hembireko kunhangwerahẽa pavẽi – pyry tuhẽ ga hẽa rerekoi a'ero. Kiroki ga nahembirekoi kunhangwerahẽa pavẽi – koji'i pyry reki garekoa a'ero. \p \v 39 Hembirekovehẽa po nahembirekoa'javi ojipe'ga pavẽi hamo hẽarembireko'ga manoe'ymame hamo. Ahe manorame hẽa piro'yro ahe hugwi. A'ero po pyry hẽa rembirekoro ojipe'ga pavẽi g̃wemimbotarimo. Jesus Cristo'gareheve'ga jate po hẽa gwereko hamo. \v 40 Emo koji'i hẽa roryvamo g̃wembirekoa'jave'ymame. Jihi reki a'e a'ea pe me. Tupana'ga ra'uva po ji mbo'e a'ea rehe no. \c 8 \s1 Ikwava'eg̃ipyra ha'angava pe \p \v 1 Tamombe'u kiro pe me mbiara ikwava'eg̃ipyra ha'angava pe g̃wemimbohetehara pe. “Mara'ngu po opyryvamo Tupana'ga pe nhande i'urame a'ea?” pe'e pe ji ve ikwatija ikwehe. Pepyteripeve'g̃a e'i reki: “Nhande nhaporemo tikwaha mbatera,” ei g̃a. A'iti nhande tikwaha, a'e ji. Emo nhande ikwahavame mbatera xanhimbohete pota reki. Hovai jate nhanenhoarõheterame nhande nhombojikogi Cristo'ga rehe. \v 2 Kiroki g̃a e'i tehe ojive akwaha ji mbatera javo – g̃a ndokwahakatui ve a'ero. \v 3 Hovai jate kiroki g̃a oarõ hete Tupana'ga – Tupana'ga okwaha hete g̃a ojihe g̃a ndekoheterame. \p \v 4 Tamombe'u kiro a'ero mbiara ikwava'eg̃ipyra ha'angava pe. Tikwaha nhande g̃anemimbohetehara. A'ea ko ha'angavatehea reki a. Tupana'ga jate oko Tupanamo. Jara ndogwerekoi. Tikwaha nhande a'ea. \v 5 Ojipe'g̃a e'i: “Gwereko tupana yvagi pe yvya koty onhimongyavo yvaga jara pavẽi,” ei g̃a. G̃a pe po gwereko a'ea. \v 6 Nhande ve ki a'e te gwereko ojipejive'ga jate Tupana'ga nhanderuvete'ga. Gaha oapopavuka mbatera hako. Ga rehe nhande rekoi xako ti garemimbotarimova'ea rehe javo. Ojipeji jate ko nhandepojykaharete'ga Jesus Cristo'ga. Gaha oapo pa mbatera hako. Tupana'ga oapopavuka ga pe. Gaha nhandereaporog̃ita mbopyahu nhande rerekovo no. \p \v 7 Jararamo nhande tikwaha a'ea. Jara'g̃a ki a'e te ndokwahavi a'ea. A'ereki g̃a ojipokwaha ha'angava mbohetea rehe Tupana'garũiva'ea mbohetea rehe ojikoga renonde Jesus'ga rehe. Ag̃wamo ki a'e te Jesus'gareheva'ero g̃a ei ha'angavatehea jupe novĩa. Emo ojipokwahava g̃waramo g̃a ei jitehe kiro mbiara pe ikwava'eg̃ipyra pe: “A'ea ko Tupana'garũiva'ea apoa.” A'ero i'urame po g̃a ei oyvyteri pe: “Mara'ngu po Tupana'ga nharõe'yma ahe i'urame? Anhimbote'varuhu po ji a'ea uro g̃waramo,” e po g̃a oyvyteri pe. A'ereki g̃a ndokwahakatui ve. \v 8 Tupana'ga nde'i nhande ve nhande i'urame. Ga nde'i jitehe nhande i'ue'ymame. A'ereki nianemombyryvi i'urame. I'ue'ymame nianembote'varuhui no. A'ea g̃a ndokwahakatui ve. \p \v 9 A'e reki ji pe me a'ero: Tapemongote'varuhui ti g̃a. Pehe pe'e: “Nanhimbote'varuhui ji i'upavame mbatera,” pe'e pe. Emo ojipe'g̃a ndokwahavi ve a'ea. A'ero po g̃a ei: “Cristo'gareheva'ero nhande nhimbote'varuhui nhande jupavame mbatera,” e po g̃a. Tapemongote'varuhui ti g̃a a'ero i'gwovouka g̃a pe. \v 10 Po nde i'ui Tupana'garũiva'ea ronga pype, a'ero po ga nde repiagi. A'ero po ga ei: “Ga okwaha hete mbatera. Igwete ga i'ui reki Tupana'garũiva'ea rupiara,” e po ga nde mombe'gwovo. “Ga javijitehe ti ta'u no,” e po ga. A'ero po ga i'ui a. Emo ga pe po ndapyryvi ga i'urame. A'ereki oyvyteri pe ga etehei: “Jesus'gareheva'ero ji nhimbote'varuhui ji i'urame Tupana'garũiva'ea rupiara,” e'i tehe ga. \v 11 Ga ndokwahakatui ve. Nde ki a'e te erekwaha nhanerembi'ua nianhimbote'varuhui reki javo. Nerembikwahava reki g̃amongote'varuhuag̃wama nde i'urame g̃andovaki. \v 12 Ga ko neirũ'ga. Ga repyga Cristo'ga omano no tamombo ti garekote'varuhua javo. Nde ereko te'varuhu enhirũ'ga pe i'gwovouka ga pe pyryve'ymame ga pe. Nahã nde ereko te'varuhu Cristo'ga pe no. \v 13 Nurã ji ei: Po ti nhirembi'ua nhiirũ'ga mongote'varuhui nehẽ, a'ero po ti ji nda'uag̃wami mbiara tamongote'varuhuyme ti ga javo g̃waramo. \c 9 \s1 Paulova'ea onhimombe'u Jesus'ga moirũharamo \p \v 1 Jipiro'y ko ji ojipe'g̃a hugwi. Ji ko Jesus Cristo'ga moirũharamo ako. A'ereki ji ahepia ga ikwehe nhandepojykaharete'ga. Ji ve ga pe mbojikoguka ojihe ikwehe. \v 2 Ojipe'g̃a po e'i ji ve Jesus'ga moirũhara'ga rũi. Pe ki a'e te pe'e ji ve Jesus'ga moirũhara'ga tuhẽ. Jukwaha reki a'ea. A'ereki pehe ko nhiremimbojikohara. A'ereki ji ve nhandepojykaharete'ga onhimoirũuka nahã pe mbojikoguka ojihe. \p \v 3 Ojipe'g̃a e'i tehe ji ve: “Po Jesus'ga moirũharamo nde rekoi hamo, a'ero po na rũi nde rekoi hamo,” e'i tehe g̃a ji ve. Nahã ji ei a'ero nhinhimombe'gwovo g̃a pe: \v 4 Jesus'ga moirũharamo ore Jesus'ga mombe'umbe'ui ojipe'g̃a pe. A'ero po pyry tuhẽ orerenduhara'g̃a imbuhuri mbatera ore ve ikwepykavamo hamo novĩa. \v 5 Jesus'ga moirũharamo jara'g̃a nembirekoro Jesus'gareheve'g̃a pavẽi. Jesus'ga reki'yra'g̃a ko na, Pedro'ga no. G̃a g̃wembireko'g̃a nderohorame ojupi ojipe'g̃a imondoi mbatera g̃a pe no. Po ore rembirekoro Jesus'gareheve'g̃a pavẽi hamo, a'ero po pyry ore g̃a nderohoi ore rupi hamo novĩa. \v 6 Jesus'ga moirũharamo jara'g̃a Jesus'ga mombe'urame g̃anenduhara'g̃a omondo mbatera g̃a pe toporavykyyme ti g̃a ojipea rehe mbatera pyhyga javo. Ore po na jitehe no hamo jihi Barnabé'ga pavẽi. Pyry po ore ndoroporavykyi ojipea rehe mbatera pyhyga orojive hamo novĩa. A'ereki ore na jitehe Jesus'ga mombe'umbe'u ojipe'g̃a pe jipi novĩa. \p \v 7 Soldados'g̃a tavukarame g̃anduvihava'g̃a omondo mbatera g̃a pe. G̃a ndoporavykyi ojipea rehe no tipyhy ti mbatera nhandejive javo. G̃anduvihava'g̃a omondo g̃a pe. Oro itỹhara'g̃a no. G̃a o'u yva'ia g̃wemitymagwera oporavykyagwera rehe. Na jitehe oporavykyagwera rehe ovelhas repiakatuhara'g̃a o'u ika'mbya ovelhas hugwi. \p \v 8 Nanongara pe nhande epavi yvyakotyva'ero. Nhande jate rũi reki xa'e. A'ereki Tupana'ga okwatijaruka nanongara Moisésva'ea pe hako. \v 9 A'ea ikwatijarame Moisésva'ea ei a'ero: \q1 “Tapembojurutyvukari yuranuhũa a'ea ipyrũpyrug̃ame ipi'rogame japea ha'ynha hugwi. \q1 Na i'ui oporavykyro g̃waramo,” ei ahe ikwatijarame g̃wemimbo'eagwera hako. \m Gara pe ikwatijara i'ei? Yuranuhũa rehe jate Tupana'ga ag̃ataramo ikwatijarukarame naerũ? \v 10 Ore repyga jate rũi Tupana'ga ei naerũ? Ore repyga tuhẽ reki Tupana'ga ei ikwatijaruka hako togwereko ti g̃a mbatera javo hako. Nurã ore Jesus'ga mombe'urame po orerenduhara'g̃a tombuhu mbatera ore ve hamo. Ore ko itỹhara'g̃a'java'ea. Hyvykoirame ityma renonde po itỹhara'g̃a ei hamo: “Aerẽ po ti ji i'ui kohoa pora nehẽ,” e po g̃a hamo. G̃ahã no – kiroki g̃a onupanupã ipi'roga japea ha'ynha hugwi. Ipi'rogame po g̃a ei aerẽ ti ta'u nehẽ javo hamo. \v 11 Ore na jitehe no a'ero. Ore Jesus'ga mombe'umbe'urame pe me po tiruahũ pe me pe imbuhurame mbatera ore ve naerũ? Pyry tuhẽ reki pe imbuhuri ore ve novĩa. \v 12 Po pyry ojipe'g̃a ei pe me mbatera rehe, ore kaitu po pyry ore ei pe me hamo novĩa. \p A'erorame tehe ore ndoro'ei reki pe me pembuhu ti mbatera ore ve javo. Po ore ei pe me mbatera rehe, a'ero po ojipe'g̃a ete'varuhui ore ve ore Cristo'ga mombe'urame. “Mbatera rehe jate g̃a Cristo'ga mombe'ui ore ve,” e po g̃a. “Nurã ore norohendupotara'javi gamombe'ua,” e po g̃a ore mombe'ute'varuhuavo. Nurã ore ndoro'ei pe me mbatera rehe jipi. Oronhimomirana ore hahyparavuhua pe orokovo jipi timombigyme ti pyryva'ea mombe'ua javo g̃waramo. \p \v 13 Oro g̃a – kiroki g̃a oporavyky judeus'g̃a jatykahavuhua pype – g̃a o'u pevova'ea ojipe'g̃a nembikwava'eg̃a jipi. G̃a inog̃ame mbiara ikwava'ẽhava rehe tikwava'ẽ Tupana'ga pe javo g̃a opojyka mo ojive. Pekwaha pe a'ea. \v 14 A'ea'java'ea pe nhandepojykaharete'ga e'i ore ve no: “Kiroki g̃a omombe'u katu pyryva'ea jipi – g̃anenduhara'g̃a po omondo mbatera g̃a pe a'ea rehe hamo,” ei ga. \p \v 15 Pyry po pe imbuhuri mbatera ji ve Jesus'ga mombe'ua rehe hamo novĩa. Emo ji ndapojykai mbatera pe hugwi. Ji ikwatijarukarame kiro pe me ji nda'ei: “Tapojyka ti mbatera pe hugwi.” Ji ndapojykai tuhẽ reki pe hugwi. Nhimanoa ko koji'i pyry ji ve a'ea hohe. Anhimbohete ji nhirembipojykae'yma rehe. Te'iyme ti g̃a ji ve a'ero: “Paulo'ga onhimbohete tehe reki. A'ereki ga opojyka mbatera g̃a hugwi,” te'iyme ti g̃a ji ve a'ero. \v 16 Emo pyryva'ea mombe'urame ji nanhimbohetei a'ea rehe jipi. A'ereki Tupana'ga ji mondouka a'ea rehe tuhẽ. “Emombe'u ti Jesus'ga mombe'upyryva,” ei ga ji ve ikwehe. Po ji nahendukatui Tupana'ga nhi'ig̃a Jesus'ga mombe'gwove'ỹ, a'ero po ite'varuhu ji ve. \v 17-18 Po nhiremimbotarimo ji Jesus'ga mombe'umbe'ui jipi, a'ero po pyry g̃a imbuhuri mbatera ji ve hamo. Po nhiremimbotarimo rũi Tupana'ga ji mondoukari g̃a pyri ga mombe'gwovouka ji ve, a'ero po pyry ji ve ji ndapojykai mbatera ojipe'g̃a hugwi ji Jesus'ga mombe'urame g̃a pe. A'ero po ji ga mombe'ui g̃a pe mbatera rehe rũi. \s1 Paulova'ea ombojiko pota ahe Jesus'ga rehe \p \v 19 Jipiro'y ji ojipe'g̃a hugwi nhaporemo novĩa. Emo g̃andeaporog̃ita rupi nhaporemo ji nhimondoi reki tambojiko ti koji'ive'g̃a Jesus'ga rehe javo. \v 20 Ji Jesus'ga mombe'urame judeus'g̃a pe g̃andeaporog̃ita rupi ji hoi a'ero tambojiko ti g̃a Jesus'ga rehe javo. Jipiro'y ji Moisésva'ea remimbo'eagwera hugwi novĩa. Emo judeus'g̃a a'ea g̃wendu katu. A'ero ji g̃a javijitehe hendukatui no tambojiko ti g̃a Jesus'ga rehe javo. \v 21 Na jitehe Jesus'ga mombe'urame judeus'g̃arũive'g̃a pe g̃andeaporog̃ita rupi ji hoi no tambojiko ti g̃a Jesus'ga rehe javo. G̃a ndogwerekoi Moisésva'ea remimbo'eagwera. Nurã jirekorame g̃apyteri pe ji ndakoi hehe no. Ji nda'ei reki: Ji ndakoi Tupana'ga nhi'ig̃a rehe. A'ea rũi ji a'e. A'ereki ji ako tuhẽ Cristo'ga nhi'ig̃a rupi. \v 22 Jirekorame g̃apyteri pe – kiroki g̃a ndokwahakatui ojikogame Jesus'ga rehe – ikwahakatue'ỹve'g̃a'java'ero ji rekoi tambojiko hete ti g̃a Jesus'ga rehe javo. Jihojihorame ojipe'g̃a pyteri pe g̃a javijitehe ji rekoi a'ero nahã ti tambojiko jara'g̃a mo Jesus'ga rehe javo. \v 23 Nahã ji rekorekoi g̃apyteri pe a'ero tokwaha pa ti g̃a Jesus'ga mombe'ua. Akwahavuka ji Jesus'ga g̃a pe Tupana'ga ti tomombyry g̃a pe javo. A'ereki imombyryvame g̃a pe ga omombyry ji ve no. \p \v 24 Penembikwahava pe kiro ji ei pe me. G̃a nhag̃anhaname ji ypy ti tavahẽ javo, he'yjuhuve'g̃a onha novĩa. Emo ojipejive'ga jate ga ypy ovahẽ. Ga pe g̃a imondoi pyryva'ea a'ero ikwepykavamo. Ga javijitehe ti pejirokwa pejikokatuheteavo Tupana'ga ti tomombyry ji ve a'ero nehẽ javo. \v 25 Kiroki g̃a onha hete tapyhy ti pyryva'ea javo – ojikwe g̃a nhag̃anhahetei jipi onhimboitavo tanhag̃atu kwaha ti javo. Nhande ki a'e te xako katu katu hete jipi xako katu kwaha ti javo. Kiroki g̃a onha hete pyryva'ea rehe – pyrygwereuhuva'ea rehe reki g̃a ndekoi novĩa ka'atehea apopyra rehe oakag̃areheva'ea rehe. Emo a'ea kotihĩ opa g̃a hugwi. Nhande ki a'e te pyryheteva'ea rehe nhande rekoi avuiramava'ea rehe. A'ereki nhanderuvag̃wama Tupana'ga pyri namomini. \v 26 Onhaname g̃a hokatui tavahẽ tuhẽ ti javo. Na jitehe ji rekokatui tavahẽ tuhẽ ti Tupana'ga pyri javo. \p Ojipe'g̃a okwaokwarame ojogwehe g̃a opoa mondokatui toho ti jipoa ga rehei katu javo. Na jitehe ji rekokatui taho ti Tupana'ga rehei katu javo. \p \v 27 Amombe'umbe'u ji ojipe'g̃a pe jipi: “Peko katu ti Jesus'ga remimbotarimova'ea rehe. A'ero po ti Tupana'ga imombyryvi pe me nehẽ,” a'e ji g̃a pe jipi. Jihi na jitehe ako katu a'ea rehe no Tupana'ga ti tomombyry ji ve javo. Ji nanhimongoukari nhiremimbotarimova'ea rehe a'ero, te'iyme ti ga ji ve: “Namombyryva'javi reki ji nde ve.” \c 10 \s1 Tapembohetei Tupana'garũiva'ea \p \v 1 Nhiirũ, tapekwahava'ja ti nhaneramonhava'ea rekoagwera Moisésva'eareheva'ea rekoagwera. Ohorame Egitopeva'ea gwyra hugwi ahe oho pa yvag̃atig̃a gwyri hako – kiroki yvag̃atig̃a ahererohohava hako. Oho pa katu ahe yvya pikag̃a rupi ypiahua pytera rupi o'yahava. \v 2 Ohorame yvag̃atig̃a gwyri ahe nhimboukwahapavi Moisésva'eareheva'ero ohorame yvya pikag̃a rupi ypiahua pytera rupi. \v 3 Ahe nhaporemo o'u maná – a'ea Tupana'ga ombuhuruka ahe ve yvaga hugwi aherembi'uramo. \v 4 Ahe nhaporemo o'u yhya no – kiroki Tupana'ga ombuhuruka ahe ve toy'u pa ti g̃a javo. A'ereki Tupana'ga ombuhuruka yhya ahe ve itauhua hugwi. Cristo'ga pe ji ei reki ita mombe'gwovo. A'ereki Cristo'ga ombuhuruka yhya ahe ve ogwovo ahe rupi. \v 5 Nahã Tupana'ga imombyryhetei ahe ve novĩa. Emo ahe rekouhurame ite'varuhuva'ea rehe onhimongyavo ga nhimonha'ngahetei ahere'yjuhua rehe ahe apitiuka ahera'oa momboruka ongae'ỹi me hako. \p \v 6 Ahemombe'upyra nhande momoranduvi nhande mog̃itavo. Ahe ja rũi ti xako a'ero. Tipotaruhuyme ti ite'varuhuva'ea. \v 7 Ahere'yjuhua ombohete ha'angava Tupana'garũiva'ea no hako. Tupana'ga rembikwatijarukara ahe mombe'u javo: \q1 “O'uo'u g̃a oina toryva apovo. \q1 A'ero g̃a pyi o'ama Tupana'garũiva'ea mboheteavo,” e'i ikwatijara ahe mombe'gwovo hako. \m Ahe ja rũi ti xako a'ero. Timboheteyme ti ha'angava Tupana'garũiva'ea. \p \v 8 Ahere'yjuhua gwereko ojipeva'ea rembirekova'ea hako. Nurã ahe manoi ara rupi ve vinte e três milve'g̃a onhimongyavo. A'ereki Tupana'ga oapitiuka ahe hako. Ahe ja rũi ti xako a'ero. Tirekoyme ti ojipe'g̃a nembireko'g̃a. \p \v 9 Ahere'yjuhua ombokwerajahi nhandepojykaharete'ga onhiroyrõyromo jipi hako. Nurã ga mboja mondomondoi ahe ve ahe hu'uuka ahe apitiuka hako. Ahe ja rũi ti xako a'ero. Timbokwerajahivyme ti nhandepojykaharete'ga monhimonha'ngavo. \p \v 10 Ahere'yjuhua e'ie'i te'varuhu onhiroyrõyromo jipi hako. Nurã Tupana'ga ahe apitiukari ojipyrive'ga pe. Ahe ja rũi ti xako a'ero. Xa'ete'varuhuyme ti nhanenhiroyrõe'yma. \p \v 11 Nahanahã ahe rekoi hako. A'ea koi ojipe'g̃a momorandu. Igwete Tupana'ga ikwatijarukari aherekoagwera mombe'gwovouka a'ea ti tapemog̃ita javo nhande ve. Tapekote'varuhui ti a'ero. A'ereki momina g̃werĩ yvya yvyareheva'ea reheve nhande hugwi. \p \v 12 Tape'ei ti pejive: “Jijikohetero g̃waramo Cristo'ga rehe po ti ji ndakote'varuhua'javi nehẽ,” tape'ei ti. Mara'ngu po ti pe kotihĩ pejikote'varuhua'java nehẽ? Penhimboko'i ti. Pejapyaka katu ti tapekote'varuhua'javyme ti a'ero. \v 13 Pekwaha pe mbatera rahya jipi. Nanongara jitehe reki ojipe'g̃a okwaha no. Emo po ti Tupana'ga oho g̃wembi'ea rupi pe pokoga jipi. Ga nomondoahivuhuukari hahyheteuhuva'ea pe me. Hahyrame pe me po ti ga pe mbopopoakari hehe nehẽ. Ga po ti pe mbo'e nehẽ nahã ti peko javo nehẽ. A'ero po ti pe nhimomiranambavi hahya pe nehẽ. \p \v 14 Nhiirũ, tapembohetei'i'i ti ha'angava Tupana'garũiva'ea. \v 15 Pekwaha hete pe mbatera, a'e ji pe me. Penhimombaragwaha hete ti a'itituhẽva'ea rehe a'ero kiro ji nhi'ig̃ame pe me. \v 16 Amoamome nhande i'ui vinho pão raygwe'roga reheve xajapyaka kiro Cristo'ga manoagwera rehe javo. Nhande i'urame vinho copopypeva'ea nhande ei Tupana'ga pe: “Ndepyry hete nde Cristo'ga rekoa reka'vogauka ga momanomouka ore ve,” xa'e nhande ga pe. Nhande i'urame vinho copopypeva'ea nhande jogwerekoi nhanenhimbojikoty'a Cristo'ga pavẽi garekoa rerekovo. Nhande i'urame pão nhanerembihaygwe'roga nhande jogwerekoi nhanenhimbojikoty'a Cristo'ga pavẽi Cristo'ga ra'oa rerekovo. \v 17 Nhandere'yjuhu nhande novĩa. Emo nhande xajogwereko pa nhandejikoty'a Cristo'ga pavẽi ojipejiva'ero. A'ereki nhande nhaporemo ti'u akoja jitehe pão ojipejiva'ea. \p \v 18 Pehepia ti judeus'g̃a ndekoagwera no. Gweru g̃a mbiara jipi imondovouka Tupana'ga pe ikwava'ẽhava rehe. Aerẽ g̃a i'ui mo. I'urame Tupana'gapeva'ea g̃a jogwerekoi ojikoty'a Tupana'ga pavẽi. \v 19 Oro Tupana'garũiva'eapeva'ea, marãi ji jupe a'ero? Oko tehe reki Tupana'garũiva'ea, a'e ji, g̃anembikwava'eg̃a pavẽi – kiroki ikwava'embyra Tupana'garũiva'ea pe. \v 20 Imondorame mbatera jupe ikwava'ẽhava rehe Tupana'ga pe rũi g̃a imondoi. Omondo g̃a Diabo'gapyriva'ea pe reki anhag̃a pe, a'e ji. Ndapotari ji pejikoty'ara Diabo'gapyriva'ea pavẽi. \v 21 Pe'u pe copopypeva'ea nhandepojykaharete'gapeva'ea. Tape'ui po pe copopypeva'ea Diabo'gapyriva'eapeva'ea no hamo. Pe'u pe mbatera ikwava'embyra nhandepojykaharete'ga pe. Tape'ui po pe mbatera ikwava'embyra Diabo'gapyriva'ea pe no hamo. \v 22 I'urame a'eapeva'ea po ti nhande nhandepojykaharete'ga monhimboahivuhui nhandejive nehẽ. A'ero po ti ga imbohahyukari nhande ve nehẽ. A'ereki ga ipopoakaruhu hete nhande hohe pa. \s1 Ji rupi jitehe ti peho, ei ahe \p \v 23 Pe'ji po pe: “Cristo'gareheva'ero g̃waramo nhande ndikwakuva'javi. A'ero ji rekoi nhiremimbotarimova'ea rehe,” pe'ji po pe. Na tuhẽ nhande ndikwakuva'javi novĩa. Emo amoamome ndapyryvi reki ojipe'g̃a pe nhande rekorame nhaneremimbotarimova'ea rehe. Amoamome nhanderekorame nhaneremimbotarimova'ea rehe nhande ndipokopokogi reki ojipe'g̃a Cristo'gareheve'g̃a. \v 24 Nhandejive jate rũi po nhande imombyryvi hamo. Timombyry po nhande ojipe'g̃a pe hamo no. \p \v 25 Nahã ti peko a'ero. Pe'u pa ti mbiara ipyhygame ima'ẽhai pe. Tape'ei ti g̃a pe: “Pemombe'u ti ji ve. Omondo jipe g̃a agwa Tupana'garũiva'ea pe ikwava'ẽhava rehe inog̃a? Marã a'ero?” Tape'ei ti a'ea g̃a pe. Pe'u pa ti jave'yma. Tapemongotehei ti pejipy'a mbatera rehe i'gwovo a'ero. \v 26 A'ereki Tupana'ga mombe'uhava e'i: \q1 “Yvya ko nhandepojykaharete'ga apoa yvyakotyva'eareheva'ea nhaporemo no,” e'i ikwatijara imombe'gwovo. \m Pyry tuhẽ nhande i'ui garembiapoa a'ero. \p \v 27 Po Cristo'gareheve'garũive'ga ei pe me: “Pejijo i'gwovo ji pyri,” e po ga. Pehopotarame ti peho ga pyri a'ero i'gwovo. Pe'u pa ti garemimbuhura. Tape'ei ti ga pe: “Marã? Eremondo jipe nde agwa Tupana'garũiva'ea pe ikwava'eg̃a inog̃a?” Tape'ei a'ea ga pe. Pe'u pa ti imongotehee'yma pejipy'a hehe i'gwovo pa ga pyri. \v 28 Hovai jate po ojipe'ga ei pe me: “Okwava'ẽ g̃a agwa Tupana'garũiva'ea pe.” Po ga erame a'ea pe me tape'ui ti a'ero penhag̃ataruhuramo ga rehe – kiroki ga omombe'u pe me. A'ereki oyvyteri pe ga e'i jupe: “Po Cristo'gareheve'g̃a ndo'ui nanongara hamo,” ei ga. \v 29 Pe me ko pyry pe i'ui novĩa. Emo ga pe ndapyryvi i'ua. Nurã tape'ui a'ero. \p Pe'e po pe ji ve a'ero: “Marã naerũ? Jipiro'y ji jijikwakuva hugwi i'gwovo pa mbatera. Maraname ji nda'ui naerũ g̃a eteherame jupe ahe ndo'ui javo?” pe'e po pe ji ve. \v 30 “I'urame jipi ji ei Tupana'ga pe: ‘Ndepyry hete nde imbuhuruka mbatera ji ve,’ a'e ji ga pe,” pe'e po pe ji ve. “Maranuhũrame g̃a ete'varuhui ji ve nhirembi'ua rehe ji ekaturame Tupana'ga pe i'gwovo naerũ?” pe'e po pe ji ve. \p \v 31 Nahã a'ero, a'e ji. Peko katu ti mbatera urame mbatera aporame no pejikovo katu pa. A'ero po ti ojipe'g̃a pe ndepiagame Tupana'ga mbohetei nehẽ. “Ndepyry hete nde g̃a mongokatuavo,” e po ti g̃a Tupana'ga pe a'ero pe mombe'gwovo nehẽ. \v 32 Peko katu ti a'ero. Tapemongote'varuhui ti judeus'g̃a. Tapemongote'varuhui ti judeus'g̃arũive'g̃a no. Tupana'gareheve'g̃a ti tapemongote'varuhui Jesus'gareheve'g̃a. \v 33 Ji rupi jitehe ti peko katu a'ero. Ji tamonhimohemuka pa ojipe'g̃a jijihe jipi. Namombyrypotari ji jijive jate. G̃a pe nhaporemo ji imombyrypotari jipi tojiko ti g̃a Jesus'ga rehe javo. \c 11 \p \v 1 Cristo'ga rupi jitehe ji hoi. Na jitehe ti peho ji rupi. \s1 Kunhangwera'g̃a ndekoa g̃a jatykarame \p \v 2 Pyry hete pe napemoka'nhymi jipi jirekoagwera pejipyri. Peho pe nhiremimbo'ea rupi no. A'ereki Cristo'gareheve'g̃a nemimombe'ua rehe ji pe mbo'ei. \p \v 3 Takwahavuka ti a'ero pe me. Cristo'ga ko huvihava'ga akwaimbae'g̃a pe. Akwaimbae'g̃a ko huvihava'g̃a g̃wembireko'g̃a pe. Tupana'ga ko huvihava'ga Cristo'ga pe. \v 4 Ndapyryvi a'ero akwaimbae'g̃a nhakag̃ahovi onhi'ig̃ame Tupana'ga pe g̃andovaki Tupana'ga mombe'urame ojipe'g̃a pe no. Onhakag̃ahovame po g̃a imbote'varuhui Cristo'ga pe ga ko jiruvihava'ga rũi javo. \p \v 5 Emo kunhangwera'g̃a nhakag̃ahove'ymame ndapyryvi g̃a nhi'ig̃ame Tupana'ga pe g̃andovaki g̃a Tupana'ga mombe'urame ojipe'g̃a pe no. Onhakag̃ahove'ymame po g̃a ei: “Nhirembireko'ga ko huvihava rũi ji ve,” e po g̃a. Nanongara'g̃a ko g̃a ja – kiroki g̃a, ojipe'g̃a opĩ g̃a'ava g̃a hugwi tipoyjaryme ti g̃a javo. \v 6 Onhakag̃ahove'ymame po g̃a tokyti pa o'ava a'ero hamo. Po g̃a ndopotari opoyjayjare'ymamo oapina rehe, a'ero po g̃a tonhakag̃aho hamo. Tonhakag̃aho po g̃a onhi'ig̃ame Tupana'ga pe g̃andovaki ga mombe'urame no hamo. \p \v 7 Akwaimbae'g̃a po nonhakag̃ahovi hamo. A'ereki Tupana'ga oapo akwaimbae'g̃a oji'java'ero. G̃andeaporog̃ita Tupana'ga reaporog̃ita ja. Kunhangwera'g̃a ki a'e te g̃andeaporog̃ita akwaimbae'g̃a ndeaporog̃ita ja. \v 8 Tupana'ga ndoapoi reki akwaimba'eva'ea kunhangwerava'ea ra'oa pyvõ. Ga oapo kunhangwerava'ea akwaimba'eva'ea nharukag̃a pyvõ hako. \v 9 Na jitehe Tupana'ga ndoapoi akwaimba'eva'ea kunhangwerava'ea pe. Ga oapo kunhangwerava'ea akwaimba'eva'ea pe topoko ti hẽa ga javo hako. \v 10 A'ero po kunhangwera'g̃a tuhẽ e'i onhakag̃ahova pe hamo yvagipeve'g̃a nembiepiaga g̃waramo. \v 11 Ojikoty'aro g̃waramo nhandepojykaharete'ga pavẽi g̃a jikogi ojogwehe jipi kunhangwera'g̃a akwaimbae'g̃a pavẽi. \v 12 A'ereki ymya Tupana'ga oapo kunhangwerava'ea akwaimba'eva'ea nharukag̃a pyvõ. Nahã kunhangwerava'ea ohẽ akwaimba'eva'ea hugwi. Emo kiro akwaimbae'g̃a o'a kunhangwera'g̃a hugwi. Tupana'ga reki oapopavuka okovo. \p \v 13 Pehe ti penhimombaragwaha hehe. Pyry pe me kunhangwera'g̃a nhi'ig̃ame Tupana'ga pe g̃andovaki g̃a nhakag̃ahove'ymame naerũ? Ahã, a'e ji. \v 14 Pekwaha pe pejiyvyteri pe akwaimbae'g̃a avukuhua g̃ambopoyjayjare'yma. \v 15 Kunhangwera'g̃a avukuhua ki a'e te g̃ambokatua rupiara. A'ereki Tupana'ga omondo a'ea g̃a pe toakag̃aho'i ti g̃a a'ea pyvõ javo. \v 16 Momina nhinhi'ig̃a a'ea rehe a'ero. Po ojipe'g̃a ji rayvapotari g̃a'akag̃ahova rehe, a'ero po ji ei g̃a pe: Na tuhẽ ore rekoi. Nahã jara'g̃a ndekoi no Cristo'gareheve'g̃a ojatykarame Tupana'ga mboheteavo. \s1 Ahe o'u ikwahava'java Cristo'ga manoagwera \p \v 17 Kiro pe mbo'erame po ti ji nopombohetei nehẽ. Anhi'ig̃ahy po ti ji pe me nehẽ. A'ereki pe jatykarame Tupana'ga mboheteavo a'ea ko pendekokatuag̃wama rũi reki. Peko te'varuhu reki pe. \v 18 Tanhi'ĩ na'ẽ pe me pejogwayvara rehe a'ero. A'ereki ojipe'g̃a omombe'u a'ea ji ve. “Corintopeve'g̃a ojatykarame g̃a jogwayvayvari jipi. G̃a ndojihe'akatui,” ei g̃a pe mombe'gwovo ji ve. Arovia gwere ji g̃anhi'ig̃a. \v 19 Tupana'ga po e'i a'ero: “Na g̃a jogwayvari tomboukwaha ti okokatuve'g̃a a'ero.” \v 20 Pejatykarame pe ei: “Ti'u ti nhandejapyakavo nhandepojykaharete'ga rehe,” pe'e tehe pe jipi. Emo reki pe ndapekoi ga rehe pejikote'varuhuro g̃waramo i'urame. \v 21 Pejihe reki pe peko. A'ereki i'urame jararamo pe pe'u jipe ima'ẽa renonde. Jara'g̃a ndogwerekoi reki. Nurã ko ty'ara jara'g̃a jukai. Jara'g̃a ki a'e te heagwyry vinho i'uhetero g̃waramo. \v 22 Ndaperekoi tuhẽ po pe onga naerũ tape'u ipype? Ndapekoa'javi po pe Tupana'gareheve'g̃a ndehe naerũ imbatere'ỹve'g̃a mbopoyjayjare'yma naerũ? Marãi po ti ji a'ero pe me nehẽ naerũ? Opombohete po ti ji a'ea rehe naerũ? Nopombohetei tuhẽ po ti pe a'ero nehẽ. \p \v 23 Amombe'u ko ji pe me nhandepojykaharete'ga remimbo'eagwera ikwehe – a'ea ga omombe'uuka ji ve. Nahã a'ero. Omanoa renonde Jesus'ga rekoi g̃wemimbo'ehara'g̃a pavẽi ypytunimo ikwehe. Judasva'ea omondouka g̃werĩ ga guardas'g̃a po pe tojuka ti g̃a ga javo. A'ea renonde Jesus'ga ipyhygi pão. \v 24 Igwete ga ei Tupana'ga pe: “Ndepyry hete nde imbuhua ore ve,” ei Jesus'ga javo ga pe. Igwete ga haygwe'rogwe'rogi imondovo g̃wemimbo'ehara'g̃a pe. “A'ea ko jira'oa, a'e ji jupe,” ei ga g̃a pe. “Pe'u kiro. A'ereki jira'oa ji anhikwava'ẽ kiro pe ndepykaramo nhimanorame,” ei ga. “Aerẽ ti pe'ua'jaa'ja pão a'ero tanhimoka'nhymyme ti,” ei Jesus'ga g̃wemimbo'ehara'g̃a pe ikwehe. \p \v 25 Na jitehe g̃a i'urẽ mbatera Jesus'ga ipyhygi copo vinho ryrua. Igwete ga imondoi g̃a pe javo. “Pe'u kiro copopypeva'ea,” ei ga. Igwete ga imombe'ui gwekoa g̃a pe. “Aheka'voguka po ti ji jirekoa g̃a pe jijijukauka nehẽ,” ei ga. “Nahã po ti ji manoi yvyakotyve'g̃a ndepyga. A'ereki Tupana'ga e'i ipyahuva'ea imombe'gwovo. ‘Garekoa reka'vogame po ti ji imombori g̃andekote'varuhua g̃a hugwi,’ ei Tupana'ga,” ei ga. “Nurã jirekoa reka'voga g̃waramo a'iti hete tuhẽ po ti Tupana'ga imombori he'yjuhuve'g̃a ndekote'varuhua g̃a hugwi nehẽ g̃wembi'ea rupi,” ei Jesus'ga g̃a pe. “Pe'u ti a'ero vinho copopypeva'ea. Pe i'ua'jaa'javame ji kwahava'ja a'ero nehẽ,” ei Jesus'ga g̃wemimbo'ehara'g̃a pe. \v 26 A'ea ko Jesus'ga nhi'ig̃agwera ikwehe. Igwete ji ei pe me: Garura'java renonde nahã po ti pe i'ua'jaa'javi pão copopypeva'ea reheve. I'ua nanani po ti pe ikwahavukari ojipe'g̃a pe gamanoagwera nehẽ. \p \v 27 Peko katu ti a'ero i'urame pão copopypeva'ea reheve Cristo'ga manoagwera herekokatuavo. Kiroki ga oko te'varuhu i'gwovo – ga ombotegwete Cristo'ga ra'oa garekoa reheve, ga ombotegwete gamanoagwera a'ero. \v 28 Nurã ti pekwaha na'ẽ pejeaporog̃ita i'ua renonde. Pendeaporog̃ita pyryvame ti pe'u pão copopypeva'ea reheve herekokatuavo a'ero nehẽ. \v 29-30 Pepyteripeve'g̃a ki a'e te nonhimombaragwahavi nhandepojykaharete'ga manoagwera rehe g̃a i'urame pão copopypeva'ea reheve. Nanongara'g̃a pe Tupana'ga ombohahyuka a'ero. Nurã pepyteripeve'g̃a tetirũaramo opopoakare'yma onhimongyavo. Jara'g̃a omano no. \v 31 Po ti nhande ikwahavi nhandereaporog̃itapyryva na'ẽ i'ua renonde, a'ero po ti ga nombohahyukari nhande ve nehẽ. \v 32 Imbohahyukarame nhande ve ga nhande mbo'ei nhanderekote'varuhua rehe tomombi ti g̃a a'ea javo. Ga nhande mbo'ei te'iyme ti ga nhanderekote'varuhua pe o'erame oarõe'ỹve'g̃a pe nehẽ g̃a mondovo hahyva'ea ruvihava pype nehẽ. \p \v 33 Nhiirũ, pejatykarame i'gwovo Cristo'ga manoagwera kwahava'java tape'una'ẽi ti a'ero. Pe'ji ti pejohupe: “Na ti g̃a ndupavi na'ẽ,” pe'ji ti. \v 34 Tape'una'ẽi ti mbatera Tupana'ga ti tombohahyukaryme pe me. Po ti ty'ara jara'g̃a jukahetei, a'ero po ti g̃a g̃wonga pe na'ẽ i'ui mo hamo. \p Jihorame pe pyri po ti ji pe mbo'ei jara rehe pe nderekovo nehẽ. \c 12 \s1 Tupana'ga ra'uva ahe mbokarakatu \p \v 1 Nhiirũ, tamombe'u ti kiro pe me Tupana'ga ra'uva remimbuhura Cristo'gareheve'g̃a pe. A'ereki a'ea rehe pe ikwatijari ji ve ikwehe. A'ea ji tamombe'u katu kiro pe me tapekwaha hete ti javo. \v 2 Pekwaha pe pejikoagwera. Pe ndapejikogi Cristo'ga rehe ikwehe. Nurã g̃a pe mbopogwepogweuhui g̃wemimbotarimova'ea rupi imboheteuka pe me ha'angava Tupana'garũiva'ea okojirũiva'ea. \v 3 A'ero ji takwahavuka kiro pe me Tupana'ga ra'uva remimbo'ea. Tupana'ga ra'uva ombo'erame g̃a nombotegwetei Jesus'ga a'ero. Tupana'ga ra'uva ombo'erame jate reki g̃a ei: “Jesus'ga ko orepojykaharetero oko,” ei g̃a. \p \v 4 Tupana'ga ra'uva ombuhu paravuhu nhandekarakatua. Gara'uva jitehe reki ombuhu pa nhande ve nhande nanenani. \v 5 Nhandeporavykya ojoatyatyvi ojohugwi novĩa. Emo Jesus'ga pe jitehe nhande xaporavyky nhandekovo. \v 6 Nhandekarakatua ojoatyatyvi ojohugwi novĩa. Emo Tupana'ga jitehe nhande mbokarakatu pa nhande rerekovo. \p \v 7 Tupana'ga gwepiuka gwa'uva remimbuhura nhande nanenani topoko pa ti g̃a ojipe'g̃a javo. \v 8 Nahã Tupana'ga ra'uva nhande mbokarakatu pa. Ojipe'ga pe gara'uva omombe'uuka Tupana'ga rembikwahava. Tupana'ga ra'uva jitehe ombo'euka ojipe'ga pe a'itituhẽva'ea kwahava rehe. \v 9 Gara'uva jitehe ombojiko hete ojipe'ga Tupana'ga rehe. A'ea jitehe omombiguka ojipe'ga pe g̃atetirũa g̃a hugwi. \v 10 A'ea jitehe oapouka ahemonhimomby'ava'ea ojipe'ga pe. Ojipe'ga pe a'ea omombe'uuka Tupana'ga nhi'ig̃a. Tupana'ga ra'uva omombaragwahavuka ojipe'ga pe g̃wemimbokarakatua. A'ero ga ikwahavi javo Tupana'ga ra'uva g̃a mbokarakaturame. Ga ikwahavi javo Tupana'ga ra'uvarũiva'ea g̃a mbokarakaturame. Tupana'ga ra'uva ombokarakatu ojipe'ga monhi'ĩparavuhuavo. A'ero ko ganhi'ig̃a yvyakotyve'g̃a nembikwahave'ỹva'ea. Ojipe'ga pe Tupana'ga ra'uva okwahavuka akoja'ga nhi'ig̃a imombe'ukatuavouka nhanerembikwahave'ỹva'ea tokwaha pa ti g̃a javo. \v 11 Tupana'ga ra'uva jitehe ombokarakatu pa g̃a a'ero. A'ea jate ombokarakatu paravuhu g̃a nag̃anani g̃wemimbotarimo okovo. \s1 He'yi nhandera'oareheva'ea \p \v 12 Ta'e ti kiro nhandera'oa'java'ea mombe'gwovo. Ojipeji ahera'oa rekoi novĩa. Emo ahera'oa gwereko he'yiva'ea ojihe: ahetĩa, ahepoti'a, ahepy'a no. Ahera'oareheva'ea nhaporemo ojihe'a reki ojogwehe onhimongovo ojipejiva'ero ahera'oro. Na jitehe nhande re'yiro Cristo'gareheva'ero nhanenhimongyavo novĩa. Emo nhande nhaporemo xako ojipejiva'ea'java'ero Cristo'ga pavẽi. \v 13 A'ereki Tupana'ga ra'uva nhande mongo pa ojipejiva'ea'java'ero. Nhande xako paravuhu novĩa. Jara'g̃a ko judeusramo, jara'g̃a judeus'g̃arũiva'ero. Jara'g̃a oporavyky tehe ojipe'g̃a pe opiro'ye'yma g̃a hugwi. Jara'g̃a oporavyky opiro'yro ojipe'g̃a hugwi. Nhande pyri nhaporemo ko Tupana'ga ombuhu gwa'uva jitehe. \p \v 14 Pehepia ahera'oa a'ero. Ojipejiva'ea jate rũi ahera'oareheva'ea. He'yiva'ea reki ahera'oa gwereko ojihe. \v 15 Po ahepya ei: “Ji ko ahepoa rũi. Ji ahera'oareheva'ea rũi reki a'ero.” Ahepya erame a'ea po i'etehei ikwahave'yma javo. A'ereki ahepya ko ahera'oareheva'ero tuhẽ reki oko. \v 16 Po aheapyakwara ei: “Ji ko ahereakwara rũi. Ji ahera'oareheva'ea rũi reki a'ero.” Aheapyakwara erame a'ea po i'etehei. A'ereki aheapyakwara ko ahera'oareheva'ero tuhẽ reki oko. Na jitehe nhande re'yiro Cristo'gareheva'ero nhandekarakatuparavuhuavo ojipe'g̃a pokoga. Ojipejive'ga jate rũi reki Cristo'gareheva'ero. Po ojipe'ga ei: “Ikarakatu g̃a japovo ahemonhimomby'ava'ea. Ji ndajikarakatui japovo a'ea. Ji Cristo'gareheva'ea rũi reki a'ero.” Ga erame a'ea po ga etehei ikwahave'yma. A'ereki ga Cristo'gareheva'ero tuhẽ reki oko. \p \v 17 A'ea'ja ji pe me. Pehepia ahera'oa. Po ahereakwara jate hekorame gara pyvõ po ahe henduvi hamo naerũ? Po aheapyakwara jate hekorame gara pyvõ po ahe hetuni a'ero hamo naerũ? Nahã ji ei Cristo'gareheve'g̃a mombe'gwovo a'ero no. Po ahemonhimomby'ava'ea apohara'g̃a jate g̃a ndekorame ma'g̃a po omombe'u Tupana'ga ojipe'g̃a pe hamo naerũ? \v 18-20 Ahera'oareheva'ea nhaporemo reki Tupana'ga omongo katu ahera'oa rehe g̃wemimbotarimo. Po heheva'ea jate hekorame ojipejiva'ea jate, marã po ahera'oa rekoi a'ero hamo naerũ – kiroki a'ea rehe oko heheva'ea? He'yi reki ahera'oareheva'ea. Emo ojipejiva'ea ahera'oa. Na jitehe nhande nanenani Tupana'ga nhande mongoi ojiheva'ero nhande mbokarakatuparavuhuavo g̃wemimbotarimo. Po ojipejive'ga jate ga rekorame Cristo'gareheva'ero marã po nhande xajihe'a ojogwehe Cristo'ga pavẽi hamo naerũ? Nhandere'yjuhu reki nhande Cristo'gareheva'ero. Emo nhande xako ojipejiva'ea'java'ero Cristo'ga pavẽi nhandekarakaturo nhandejopokopokoga. \p \v 21 Ahereakwara nde'i ahepoa pe: “Ji ndajikogi nde rehe,” nde'i jupe. Na jitehe aheakag̃a nde'i ahepya pe no: “Ji ndajikogi nde rehe,” nde'i jupe. A'ereki ahera'oareheva'ea ojiko tuhẽ ojogwehegwehe. Na jitehe Cristo'gareheve'g̃a jikogi ojogwehegwehe no. \p \v 22 Jara pe nhandera'oareheva'ea pe nhande ei ipopoakare'ỹva'ea. Emo xajiko hete reki nhande nanongara rehe. \v 23 Jara pe nhande ei okoteheva'ea. A'ea nhande imbojigwagi tireko katu ti javo. Jara nhande ndihepiukari ojipe'g̃a pe. A'ea rehe nhande timongi katu tapy'ynhapira a'ero tohepiagyme ti g̃a javo. \v 24 Kiroki koji'i ikatu nhande ve nhandera'oareheva'ea – a'ea nhande nimbojigwagi a'ero. Tupana'ga tuhẽ ombojihe'a pa ahera'oareheva'ea tombojigwa hete ti g̃a okoteheva'ea javo nhande ve. \v 25 Nahã Tupana'ga imbojihe'akatui ahera'oareheva'ea a'ero tokote'varuhuyme ti heheva'ea ojohupeupe javo. “Ti'ag̃ata pa ti ahera'oareheva'ea ojogwehegwehe,” ei Tupana'ga. Na jitehe Tupana'ga nhande mbojihe'akatui ojipejiva'ea'java'ero tokote'varuhuyme ti Cristo'gareheve'g̃a ojohupe javo. “Ti'ag̃ata pa ti g̃a ojogwehegwehe ojogwerekokatuavo,” ei Tupana'ga nhande ve. \v 26 Hahyrame ojipejiva'ea pe ahera'oareheva'ea pe hahy jara pe nhaporemo a'ero. G̃a imombyryvame ojipejiva'ea pe a'ea ko pyry jara pe nhaporemo no. Na jitehe hahyrame ojipejive'ga pe Cristo'gareheve'ga pe hahy jara'g̃a pe nhaporemo Cristo'gareheve'g̃a pe nhaporemo. Ojipe'g̃a imombyryvame ojipejive'ga pe Cristo'gareheve'ga pe jara'g̃a ndorypavamo ga pavẽi a'ero. \p \v 27 Penhinanhinani peko Cristo'gareheva'ero. Igwete ojipejiva'ero pe jihe'ari ojogwehe Cristo'ga pavẽi. \v 28 A'ero pe jatykatykai Tupana'ga mboheteavo. Igwete Tupana'ga pepyteripeve'g̃a mo'emo'ẽi tojopokopoko ti g̃a javo. Jara'g̃a pe ga ei: “G̃a hohe pa po ti pe. Cristo'ga moirũharamo po ti pe peko nehẽ,” ei ga. Jara'g̃a pe ga ei: “Cristo'ga moirũhara'g̃a ndehohyva'ero po ti pe peko. Pe po ti nhinhi'ig̃a mombe'uharamo peko nehẽ,” ei ga. Jara'g̃a pe Tupana'ga ei: “Nhinhi'ig̃a mombe'uhara'g̃a ndehohyva'ero po ti pe peko. Ojipe'g̃a mbo'eharamo po ti pe peko nehẽ tapemongo ti g̃a Cristo'ga nhi'ig̃a rupi,” ei ga g̃a pe. Jara'g̃a pe Tupana'ga ei: “Pe po ti peapo ahemonhimomby'ava'ea nehẽ.” Jara'g̃a pe ga ei: “Pe po ti pemombiguka ojipe'g̃a tetirũa g̃a hugwi nehẽ.” Jara'g̃a pe ga ei: “Pe po ti ojipe'g̃a pokopoko imbatere'ỹve'g̃a nehẽ ipopoakare'ỹve'g̃a nehẽ no.” Jara'g̃a pe Tupana'ga ei: “Pe po ti ojipe'g̃a mog̃itai g̃a mondomondovo.” Jara'g̃a pe ga ei: “Opombokarakatu po ti ji pe monhi'ĩparavuhuavo nehẽ. Penhi'ig̃a po ti yvyakotyve'g̃a nembikwahave'ỹva'ea a'ero nehẽ,” ei Tupana'ga g̃a pe. \p \v 29 G̃a nhaporemo rũi reki Cristo'ga moirũhara'g̃a a'ero. G̃a nhaporemo rũi Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'uhara'g̃a. G̃a nhaporemo rũi g̃ambo'ehara'g̃a. G̃a nhaporemo rũi oapo ahemonhimomby'ava'ea. \v 30 G̃a nhaporemo rũi Tupana'ga g̃a mbokarakatui imombigauka g̃a pe ojipe'g̃a tetirũa g̃a hugwi. G̃a nhaporemo rũi Tupana'ga g̃a monhi'ig̃i imongovo g̃anhi'ig̃a nhanerembikwahave'ỹva'ero. G̃a pe nhaporemo rũi Tupana'ga imombe'ukwahavukari g̃anhi'ig̃a nhanerembikwahave'ỹva'ea. \v 31 Pepota tuhẽ ti pejive a'ero Tupana'ga ra'uva remimbuhura a'ea remimbokarakatua – kiroki koji'i pyryva'ea ojipea hohe. \p Igwete ji kiro imombe'una'ẽi pe me penemiarõhetea tapendeaporog̃ita katu ti javo. A'ereki koji'i pyry hete tuhẽ nhande ojipe'g̃a arõ hete a. \c 13 \s1 Tiarõ hete nhande ojipe'g̃a \p \v 1 Po nhande nhi'ig̃i hajiheve'g̃a nhi'ig̃imo yvagipeve'g̃a nhi'ig̃imo no. Po nhande niarõi ahe nhanenhi'ig̃ame g̃anhi'ig̃imo, a'ero po nhande nhi'ĩtehei reki imotininiuhũva'ea ja hahyahivuhuva'ea ja. \p \v 2 Po Tupana'ga nhande mbokarakatui imombe'gwovouka onhi'ig̃a. Po nhande niarõi ahe imombe'urame, a'ero po nhande rekotehei reki. \p Po nhande ikwahapavi mbatera ikwahava Tupana'ga rembikwahava onhimiva'ea. Po nhande niarõi ahe nhande ikwahapavame mbatera, a'ero po nhande rekotehei reki. \p Nhande jikohetero g̃waramo Tupana'ga rehe po ga nhande pokogi yvytyruhua mbojipe'auka nhande ve nhande erame jupe pepe'a javo. Po nhande niarõi ahe nhandejikoheterame Tupana'ga rehe nahã javo, a'ero po nhande rekotehei reki. \p \v 3 Po nhande ima'ema'embavi nhanembatera imbatere'ỹve'g̃a pe. Po nhande niarõi ahe nhande ima'embavame, a'ero po nhande ima'ẽtehei. Nhaneremima'embava nomombyryvi reki nhande ve. \p Po g̃a ei nhande ve: “Pe pohire'yma g̃waramo Cristo'ga hugwi po ti ore imbokaipavi penda'oa nehẽ,” e po g̃a nhande ve. Nhandepohipotare'ymame ga hugwi po nhande ikwava'eg̃i nhandera'oa g̃a pe a'ero tombokai ti g̃a javo. Po nhande niarõi ahe nhanenhikwava'eg̃ame g̃a pe, a'ero po nhande nhikwava'ẽtehei reki. Nhanenhikwava'eg̃a nomombyryvi reki nhande ve. \p \v 4 Nhande ojipe'g̃a arõheterame nhande nianhimonha'ngajipei g̃a ndehe jipi. Timombyry nhande g̃a pe. Nhande ojipe'g̃a arõheterame nhande nianhimyrõi g̃a ndehe. Nianhimbohetei nhande ji ko g̃a hohe jave'yma. \v 5 G̃a arõheterame nhande xako katu tuhẽ g̃a pe. Nhandejihe jate rũi nhande xako. Nhande nianhimboahivi g̃a pe. Nhande ndikwahava'ja'javi ojipe'g̃a ndekote'varuhua nhandejive. \v 6 G̃a arõheterame nhande nianderoryvi g̃andekote'varuhua rehe. G̃andekokatua rehe nhande roryroryvamo. \v 7 G̃a arõheterame nhande xanhimomirana jipi g̃a ndekote'varuhurame nhandejive. Tiarõ hete nhande avuirama. “Aerẽ po ti pyryvamo nehẽ,” xa'e nhande jipi. Nhande xajiko ojipe'g̃a ndehe jipi. Xanhimomirana nhande jipi a'ero. \p \v 8 G̃a arõheterame nhande niarombigi tuhẽ g̃a. Opi po ti nhandekarakatua nehẽ Tupana'ga remimbuhura. Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'ua po ti opi. G̃anhi'ig̃a po ti opi no nhanerembikwahave'ỹva'ea. Mbatera kwahava po ti opi nehẽ no. \v 9 Ag̃wamo ndikwahapavi nhande. Nhande nimombe'ukwahapavi Tupana'ga nhi'ig̃a no. \v 10 Tupana'ga ki a'e te okwaha pa. Cristo'ga rurame po ti opa nhanerembikwahapave'yma nehẽ. \p \v 11 Jivoja'irame ji ndakwahapavi ikwehe. Tayri'g̃a ja ji nhi'ig̃i a'ero ikwehe. Ndajireaporog̃itakatui ji no. Nanhimombaragwahakatui ji mbatera rehe no jivoja'iro g̃waramo ikwehe. Aerẽ jiyvuakarame ji pohiri tayri'g̃a ndeaporog̃ita'java'ea hugwi. \p \v 12 Hepiagame espelho pyvõ nhande ndihepiakatuhetei. A'ereki nhandera'angava tehe nhande tihepia. Na jitehe ag̃wamo nhande ndikwahahetei Tupana'ga repiage'ymame. Aerẽ po ti nhande a'ea ga repiakatui ga kwahava nehẽ. Ojogwovavo po ti nhande jogwepiagi Tupana'ga pavẽi. Ag̃wamo nhande ndikwahapavi ga. Ga ki a'e te nhande kwaha hete pa. Na jitehe po ti nhande ga kwahahetei nhandekovo ga pyri nehẽ no. \p \v 13 Nahã hekoi avuiramava'ea a'ero: \q1 Xajiko nhande Tupana'ga rehe. \q1 Tikwaha nhande pyryvag̃wama. \q1 Tiarõ hete nhande ojipe'g̃a. \q1 Pyry Tupana'ga pe nhande jikogame ga rehe. \q1 Pyry nhande ikwahavame pyryvag̃wama no. \q1 Johe'i tehe reki pyry Tupana'ga pe nhanderemiarõhetea. \c 14 \s1 G̃anhi'ig̃a nhanerembikwahave'ỹva'ea \p \v 1 Pejirokwa ti ojipe'g̃a arõheteavo a'ero. Pepota ti Tupana'ga ra'uva remimbuhura penhimbokarakatua. Pepota ti pejikarakatua Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'ua rehe kaitu. \p \v 2 Tupana'ga ra'uva ombokarakatu ojipe'g̃a monhi'ig̃a. A'ero g̃anhi'ig̃a nhanerembikwahave'ymag̃wama. Nahã onhi'ig̃ame g̃a nhi'ig̃i Tupana'ga pe a'ero. Nhande ve rũi reki g̃a onhi'ĩ. A'ereki nhande ndikwahavi nanongara g̃anhi'ig̃a. \v 3 Emo kiroki g̃a omombe'u Tupana'ga nhi'ig̃a ikwahavuka ojipe'g̃a pe – g̃a onhi'ĩ nhande ve tuhẽ. A'ero g̃a nhande mbojikoheteukari Jesus'ga rehe. Onog̃atu g̃a nhandepy'a no. \v 4 Kiroki g̃a g̃anhi'ig̃a rekoi nhanerembikwahave'ỹva'ero – g̃a onhimbojiko hete Tupana'ga rehe. G̃a ki a'e te – kiroki g̃a omombe'u Tupana'ga nhi'ig̃a – g̃a ombojikoguka pa Jesus'gareheve'g̃a ga rehe a'ero. \p \v 5 Apota po ji pe napenani penhi'ig̃a hekorame nhanerembikwahave'ỹva'ero novĩa. Koji'i reki ji apota penemimombe'ua Tupana'ga nhi'ig̃a rehe. Nanongara'g̃a nemimombe'ua koji'i pyry ojipe'g̃a nhi'ig̃a hohe nhanerembikwahave'ỹva'ea hohe, a'e ji. A'ereki g̃a omombe'u katu Tupana'ga nhi'ig̃a. Kiroki g̃anhi'ig̃a ikwahavipyre'ỹva'ea – a'ea nhande ndikwahavi. Ojipe'g̃a ikwahavukarame g̃anhi'ig̃a nhande ve a'ea ko pyry jitehe no. A'ero g̃a Jesus'gareheve'g̃a mbojikohetei Jesus'ga rehe imombe'urame g̃a pe. \p \v 6 Nhiirũ, po ti nhinhi'ig̃a nhanerembikwahave'ỹva'ea ji horame pe pyri nehẽ, a'ero po ti ji ndopopokogi tuhẽ nehẽ. Po ti ji imombe'ui pe me Tupana'ga rembikwahavukara ikwahavuka mbatera pe me, a'ero po ti ji pe pokogi nehẽ. Po ti ji imombe'ui Tupana'ga nhi'ig̃a pe me pe mbo'eavo a'itituhẽva'ea rehe, a'ero po ti ji pe pokogi nehẽ no. \p \v 7 Ehepia ko imonhi'ingava jiru'a'java'ea violão no heaporog̃itae'ỹva'ea. Inhi'ig̃atue'ymame po nhande niambaragwahavi inhimby'yja rehe. \v 8 Opy g̃a trombeta soldados'g̃a momoranduva tapetavuka ti g̃a pe kiro javo. Po trombeta nonhi'ig̃atui ikwahavukare'yma g̃a pe, a'ero po ti soldados'g̃a nonhimboavujikweri tuhẽ otavukara rehe. \p \v 9 Na jitehe po ti penhi'ig̃a oko aherembikwahave'ỹva'ero, a'ero po ti g̃a ndokwahavi pe nhi'ig̃ame g̃a pe a'ero nehẽ. “Onhi'ĩ tehe po g̃a upa,” e po ti g̃a pe me nehẽ. \v 10 Gwereko paravuhu hete po yvyakotyve'g̃a nhi'ig̃a ojoatyatyviva'ea. Ojogwe'yja'g̃a okwaha reki onhonhi'inhi'ig̃a. \v 11 Emo ji ikwahave'ymame ojipe'ga nhi'ig̃a ga ko hajiheva'ea ji ve. Ji hajiheva'ea ga pe no. \p \v 12 Oro pe, pe nhi'ig̃ame ojipe'g̃a pe tokwaha ti g̃a penhi'ig̃a. Pepota pe Tupana'ga ra'uva remimbuhura penhimbokarakatua pejikovo. Pepota hete ti a'ero penhimbokarakatua – kiroki a'ea nhaporemo Jesus'gareheve'g̃a mbojikohetei Jesus'ga rehe. \p \v 13 Nurã ji ei pe me: G̃anhi'ig̃a rekorame nhanerembikwahave'ỹva'ero te'i ti g̃a Tupana'ga pe a'ero: “Nhimbokarakatua'ja ti. A'ero po ti ji imombe'ukatui nhinhi'ig̃a g̃a pe nehẽ tokwaha ti g̃a javo,” te'i ti g̃a Tupana'ga pe. \v 14 Nhinhi'ig̃a rekorame nhanerembikwahave'ỹva'ero nhinhi'ig̃ame Tupana'ga pe, jihi anhi'ĩ. Emo nhiakag̃a ndokwahavi a'ea. \v 15 Marã po ti ji rekoi a'ero nehẽ naerũ? Anhi'ĩ po ti ji Tupana'ga pe nhinhi'ig̃a rekorame nhanerembikwahave'ỹva'ero. Anhi'ĩ po ti ji ga pe nhiakag̃a ikwahavame nehẽ no. Na jitehe po ti ji nhimby'yi nhinhimby'yja rekorame nhanerembikwahave'ỹva'ero. Anhimby'yi po ti ji nhiakag̃a ikwahavame nehẽ no. \v 16 Pejatyka pe jipi Tupana'ga mboheteavo ndepyry nde javo ga pe. Po nenhi'ig̃a rekoi nhanerembikwahave'ỹva'ero nde nhi'ig̃ame Tupana'ga pe, a'ero po ti marã ikwahave'ỹve'ga ei amém na tuhẽ javo nde nhi'imbavame nehẽ naerũ? A'ereki ga ndokwahavi nde nhi'ig̃ame. \v 17 Pyry hete po nenhi'ig̃a Tupana'ga pe ovuhu. Emo nde nerembojikogi ojipe'ga Tupana'ga rehe. A'ereki ga ndokwahavi nde nhi'ig̃ame. \p \v 18 Pe hohe pa ji nhi'inhi'ig̃i nhinhi'ig̃a rekorame nhanerembikwahave'ỹva'ea novĩa. Igwete ji ei Tupana'ga pe: “Pyry hete nde ji mbokarakatui a'ea rehe jipi,” a'e ji ga pe. \v 19 Emo nhande jatykarame jipi koji'i pyry ji ve nhinhi'ig̃a rekoi ikwahavukava'ea tambo'e ti ojipe'g̃a a'ea pyvõ. Po xunhi hete ji nhi'ig̃i g̃a pe novĩa. Emo g̃a okwaha pa reki. Po ji nhi'inhi'ĩhetei nhinhi'ig̃a rekorame nhanerembikwahave'ỹva'ero, a'ero po ndapyryvi g̃a pe. A'ereki g̃a ndokwahavi reki nhirembi'ea. \p \v 20 Nhiirũ, ipita'ngive'g̃a ndokote'varuhukwahavi. G̃a ja ti peko a'ero pejikote'varuhukwahave'yma. Tayri'g̃a ndaheaporog̃itakatui okovo. G̃a ja rũi ti peko a'ero pejeaporog̃itarame. Peyvuakara g̃waramo ti tapendeaporog̃ita katu. \p \v 21 Aherembikwatijara omombe'u Tupana'ga nhi'ig̃a ga judeus'g̃a mombe'urame. Nahã Tupana'ga ei: \q1 “Jireheve'g̃a nohendukatui nhinhi'ig̃a. \q2 Nurã po ti ji hajiheve'g̃a mondoukari g̃a monhi'ig̃uka g̃a pe \q2 tokwaha ti g̃a nhiremimbo'ea javo novĩa,” ei Tupana'ga. \q1 “Hajiheva'ero g̃waramo ko g̃anhi'ig̃a jireheve'g̃a nembikwahave'ỹva'ea. \q2 Emo g̃anhi'ig̃a vehevi po ti nohendukatuukari jireheve'g̃a pe nhiremimbo'ea nehẽ,” ei Tupana'ga judeus'g̃a remienduve'yma imombe'gwovo. \p \v 22 Nurã ji ei pe me: Tupana'ga g̃anhi'ig̃a mongo nhanerembikwahave'ỹva'ero Jesus'gareheve'g̃arũive'g̃a ti tokwaha jipopoakara javo. Nhande ki a'e te Jesus'gareheva'ero tikwahavipe gapopoakara. Tupana'ga onhi'ig̃a omombe'uuka Jesus'gareheve'g̃a ti tokwaha javo. Jesus'gareheve'g̃arũive'g̃a pe ki a'e te Tupana'ga ndokwahavukari a'ea. \v 23 Pejatyka po pe Tupana'ga mboheteavo jipi. Po ti penhi'ig̃a nhaporemo nhanerembikwahave'ỹva'ea ikwahave'ỹve'g̃a ndurame pepyteri pe Jesus'gareheve'g̃arũive'g̃a ndurame no. A'ero po ti g̃a ei nehẽ: “Mbipe hete g̃anhi'ig̃a. Heagwyry pa g̃a a,” e po ti g̃a pe me nehẽ. \v 24 Po ti pe nhaporemo imombe'umbe'ui Tupana'ga nhi'ig̃a Jesus'gareheve'garũive'ga rurame pepyteri pe ikwahave'ỹve'ga rurame no. Henduvame penemimombe'ua po ti ga ei: “Kiro ji ikwahavi jirekote'varuhua. Penhi'ig̃a nhaporemo omombe'u katu ji ve Tupana'ga rembi'ea jirekote'varuhua pe,” e po ti ga nehẽ. \v 25 Omohẽ po ti ga gweaporog̃itate'varuhua oyvyteripeva'ea pendovaki nehẽ. A'ero po ti ga nhova'apyni Tupana'ga mboheteavo ndepyry hete nde javo nehẽ. “Tupana'ga oko tuhẽ pepyteri pe,” e po ti ga pe me nehẽ. \s1 Nahã nhande rekoi nhandejatykarame \p \v 26 Marã a'ero, nhiirũ? Pejatykarame jipi Tupana'ga mboheteavo jara'g̃a onhimby'yi Tupana'ga pe. Jara'g̃a ombo'e ojipe'g̃a. Jara'g̃a omombe'u Tupana'ga rembikwahavukara. Jara'g̃a nhi'ig̃a ko penembikwahave'ỹva'ea. Jara'g̃a omombe'u katu akoja'g̃a nhi'ig̃a penembikwahave'ỹva'ea tokwaha ti g̃a javo. Na tuhẽ ti peko a'ero pejopokopokoga penhombojikojikoga Tupana'ga rehe. \v 27 Po ti penembikwahave'ỹva'ea g̃anhi'ig̃a pe jatykarame mokonha'g̃a po ti onhi'ĩ a'ero hamo. Ndahe'yive'g̃a trêsve'g̃ahoherũive'g̃a po ti onhi'ĩ hamo. Ojopy'rupy'ru po ti g̃a onhi'ig̃a hamo. A'ero po ti ojipe'ga imombe'umbe'ui g̃anhi'ig̃a tokwaha ti g̃a javo hamo. \v 28 Po ti nimombe'uhavi g̃anhi'ig̃a pe tonhi'ig̃yme ti g̃a pendovaki a'ero. Pendovakie'ỹ ti g̃a tonhi'ĩ Tupana'ga pe okovo. \p \v 29 Oro Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'uhara'g̃a no. Na mokonha'g̃a nhi'ig̃i, trêsve'g̃a po. A'ero po ti jara'g̃a japyakai g̃anhi'ig̃a rehe nahanahã javo hamo. \v 30 Po ti Tupana'ga ikwahavukarame mbatera ojipe'ga pe ga apygame pepyteri pe, onhi'ig̃ypyve'ga po ti opi hamo ji py'rovo ti ga omombe'u kiro a'ero javo hamo. \v 31 Pe nhaporemo ti pemombe'umbe'u Tupana'ga nhi'ig̃a a'ero pejopy'rupy'ruavo nhande nhaporemo tikwaha ti henduva javo. Tapenhombojiko pa ti Tupana'ga rehe a'ero no. \v 32 Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'uhara'g̃a imombe'upotarame g̃a imombe'ui. Opipotarame g̃a pigi no. \v 33-34 Pejopy'rupy'rue'ymame hahyahivamo penhi'ig̃a. Nanongara rehe Tupana'ga ndokoi. Pejogwerekokatukatua rehe ga rekoi. \p Pe jatykarame po kunhangwera'g̃a opi hamo Tupana'ga nhi'ig̃a henduva onhi'ig̃e'yma hamo. Nahã Tupana'gareheve'g̃a ndekopavi no ojatykarame ga mboheteavo. Moisésva'ea rembikwatijara e'i jupe no. \v 35 Ikwahapotarame mbatera po g̃wonga pype kunhangwera'g̃a ei g̃wembireko'g̃a pe marã javo hamo. Ndipoyjayjari po kunhangwera'g̃a onhi'ig̃ame pe jatykarame Jesus'gareheva'ero hamo. \p \v 36 Marã pe ndekouhui naerũ? Peheypyuhu pemombe'u Tupana'ga nhi'ig̃a raikwehe naerũ? Pe me jate Tupana'ga ombuhuruka onhi'ig̃a raikwehe naerũ? Ahã reki. \v 37 Po pepyteripeve'g̃a ei ojive: “Jihi ko Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'uhara. Tupana'ga ra'uva ji mbokarakatu ji rerekovo,” e po g̃a. Nanongara'g̃a po onhimombaragwaha nhiremimog̃ita rehe hamo. E'i po g̃a ji ve hamo: “Nhandepojykaharete'ga Cristo'ga okwatijaruka Paulo'ga pe nhande mog̃itauka a'ero,” e po g̃a ji ve hamo. \v 38 G̃a ndekoe'ymame nhiremimog̃ita rehe tapekoi g̃a ndehe a'ero. \p \v 39 Nhiirũ, kiro ji ei pe me a'ero: Pe'ji ti Tupana'ga pe: “Ji mbokarakatu ti. A'ereki ji tamombe'u nenhi'ig̃a,” pe'ji ti ga pe. Nahã ji ei pe me no: Ojipe'g̃a nhi'ig̃a rekorame nhanerembikwahave'ỹva'ea tapemombigi ti g̃anhi'ig̃a. \v 40 Pejatykarame ti pejopy'rupy'ru katu pejogwerekokatuavo. \c 15 \s1 Tupana'ga ombogwera Cristo'ga \p \v 1 Nhiirũ, kiro ji ikwahavukara'javi pe me nhiremimombe'upyryvagwera Cristo'ga mombe'uagwera. Pehendu katu pe nhinhi'ig̃a ikwehe. Nhiremimombe'ua rehe pe peko hete kiro a'ero pejikoga Cristo'ga rehe. \v 2 Po ti pe heroviahetei nhiremimombe'ua avuirama nehẽ, a'ero po ti Cristo'ga pe nderohoi yvagi pe nehẽ pe mongovouka avuirama nehẽ. Po pe herovia'rag̃uhũi, a'ero po ti ga napenderohoi nehẽ. \p \v 3 Nhiremienduvagwera ji amombe'u pe me ikwehe. Koji'i hete po nhande tihendu katu a'ea ojipea hohe hamo. Nhiremimombe'uagwera ko na: Cristo'ga omano raikwehe tamombo ti g̃andekote'varuhua g̃a hugwi javo raikwehe. Tupana'ga rembikwatijarukara rupi ga manoi. \v 4 Igwete g̃a gara'oa rerohoi inog̃a itaruvihava kwaruhua pype. Mokõi ahe kirirẽ Tupana'ga ga mbogweravi. G̃wembikwatijarukara rupi Tupana'ga ga mbogweravi raikwehe. \v 5 Aerẽ Cristo'ga jipiukari Pedro'ga pe. Aerẽ ga jipiukari dozeve'g̃a pe no omoirũhara'g̃a pe. \v 6 Aerẽ ga jipiukari kiro ve he'yjuhuve'g̃a pe quinhentosve'g̃a pe. He'yjuhuve'g̃a nde'yja jararamo g̃a ndekoji ag̃wamo. Jararamo ahe manoi. G̃a nhaporemo ko gareheve'g̃a. \v 7 Aerẽ ga jipiukari Tiago'ga pe. Aerẽ ga jipiukari omoirũhara'g̃a pe nhaporemo. \p \v 8 Mbapavamo ga jipiukari ji ve no. Na ja hekoi. Kunhangwera'g̃a gwa'yra mbo'ariperame nhande nimboha'uvi. Na jitehe ji jikogame Cristo'ga rehe nhande nimboha'uvi a'ea no. \v 9 A'ereki ji ambohahy na'ẽ Tupana'gareheve'g̃a pe jirekote'varuhuavo ikwehe. Nurã ji ei jijive kiro: Jara'g̃a gwyre'i hete ko ji Cristo'ga moirũhara'g̃a gwyre'i hete. Cristo'ga moirũhara'ga po g̃a nde'i ji ve hamo novĩa. A'ereki ji ako te'varuhu Tupana'gareheve'g̃a pe ikwehe. \v 10 Emo Tupana'ga omombyry reki ji ve ji mongovo Cristo'ga moirũharamo. Nomombyrytehei reki ga ji ve. A'ereki ji aporavyky hete ga pe Cristo'ga moiruamo jara'g̃a hohe pa. Ji tehe rũi reki aporavyky. Tupana'ga imombyryvame ji ve ji mbokarakatui ji mboporavykyavo. \v 11 Nhiremimombe'ua ojo'ja reki g̃anemimombe'ua pavẽi. A'ea jitehe pe heroviari a'ero pejikoga Cristo'ga rehe. \s1 Nhanembogwerahava \p \v 12 Xa'e nhande jipi: Tupana'ga ombogwera Cristo'ga gamanoa hugwi heikwehe. Maranuhũrame po pepyteripeve'g̃a euhui naerũ Tupana'ga nombogweravi omanove'g̃a javo? \v 13 Po ga nombogweravi g̃a hamo, a'ero po ga nombogweravi Cristo'ga raikwehe hamo. \v 14 Po ga nombogweravi Cristo'ga hamo, a'ero po ore Cristo'ga mombe'utehei pe me hamo. A'ero po pe jikotehei ga rehe hamo. \p \v 15 Nahã no. Po ga nombogweravi Cristo'ga hamo, a'ero po jukwahavamo ore'mbea ore Tupana'ga mombe'urame hamo. A'ereki ore oro'e: “Tupana'ga ombogwera Cristo'ga gamanoa hugwi,” oro'e ore ga mombe'gwovo. Po a'iti omanove'g̃a mbogwerave'ymamo, a'ero po ga nombogweravi Cristo'ga hamo. \v 16 A'ereki nahã ji a'e: G̃a mbogwerave'ymame po ga nombogweravi Cristo'ga hamo. \v 17 Po Cristo'ga ndokweravi, a'ero po pe jikotehei ga rehe hamo. A'ero po ga nomombori pendekote'varuhua pe hugwi hamo. \v 18 Po Cristo'ga ndokweravi hamo, a'ero po Cristo'gareheva'ea hoi hahyva'ea ruvihava pype hamo – kiroki ahe omano jipe. \v 19 Po nhande ei hamo: “Nhande manoe'ymame jate Cristo'ga imombyryvi nhande ve”, a'ero po nhande poria'iheteramo g̃a hohe pa hamo. \p \v 20 Emo Tupana'ga ombogwera tuhẽ reki Cristo'ga ikwehe. A'ea ko Cristo'gareheva'ea mbogwerahavag̃wamamo oko. \v 21 Akwaimba'eva'ea rekote'varuhuro g̃waramo nhande manoi reki. Ojipe'ga rekokaturo g̃waramo po ti nhande kwerava'javi nhanemanoa hugwi nehẽ. \v 22 Nahã ji ei. A'ereki Adãova'ea rymyminoro nhandekovo g̃waramo nhande manombavi. Cristo'ga pavẽi nhandekovo g̃waramo po ti nhande kwerapavi a'ero nehẽ. \p \v 23 Nahã Tupana'ga g̃a mbogweravi a'ero: Cristo'ga na'ẽ ga ga mbogwera. Aerẽ na jitehe Cristo'ga rura'javame po ti Tupana'ga g̃a mbogweragweravi nehẽ no Cristo'gareheve'g̃a. \v 24 Aerẽ mbapava koty po ti Cristo'ga ikwava'eg̃i g̃wembipojykahava uva'ga pe nehẽ koro ndeapoa javo Tupana'ga pe nehẽ. Cristo'ga po ti omombi pa na'ẽ Tupana'ga arõe'ỹve'g̃a popoakara tohendu katu pa ti g̃a Tupana'ga nhi'ig̃a javo nehẽ. Kiroki g̃a huviha hete yvaga gwyri pe yvya koty no – g̃apopoakara po ti Cristo'ga omombi pa nehẽ. \v 25 A'ereki Tupana'ga e'i nhog̃wenonde Cristo'ga pe: “Ndehe ti g̃anduvihavamo eko avuirama nehẽ. Tamongo pa ti nearõe'ỹve'g̃a nenhi'ig̃a rupi,” ei ga Cristo'ga pe. \p \v 26 Mbapavamo po ti Tupana'ga imombipavi ahemanoa tiruahũheteva'ea nehẽ. \v 27 Tupana'ga rembikwatijarukara e'i hako: \q1 “Tupana'ga omongo pa Cristo'ga nhi'ig̃a rupi,” e'i. \m Jukwaha reki ikwatijara mombe'ua. Tupana'ga imongopavame ga nonhimongoi Cristo'ga nhi'ig̃a rupi. \v 28 Ihopavame ganhi'ig̃a rupi a'ero Cristo'ga jitehe Tupana'ga ra'yra'ga po ti onhikwava'ẽ Tupana'ga pe nehẽ Tupana'ga jate ti toko huvihavuhuhetero avuirama nehẽ. \p \v 29 Oro g̃a – kiroki g̃a onhimobatizauka omanova'ea repyga onhimobatizaukare'ỹva'ea repyga – marã g̃a ndekoi nanongara rehe naerũ? Po Tupana'ga nombogweravi ahe hamo, a'ero po g̃a nde'i hamo: Xanhimobatizauka ahe repyga nehẽ. \p \v 30 Oro ore, po Tupana'ga nombogweravi omanove'g̃a hamo, a'ero po ore pohiri Cristo'ga hugwi hamo tombohahyyme ti g̃a ore ve javo hamo. \v 31 Nhiirũ, nane'ymi g̃a ji jukapotari novĩa. Amombe'u ji a'ea pe me. A'ereki ji pe mbohetei nhande jikoty'aro g̃waramo Jesus Cristo'ga rehe nhandepojykaharete'ga rehe. \v 32 Imombe'upotarame Tupana'ga nhi'ig̃a ji g̃a ndayvayvari Éfesopeve'g̃a. G̃a ko ja'gwara ja ji ve, a'e ji. A'ereki g̃a onharõ hete tijuka ti ga javo. Po ji ikwahahetei hahya nhimanomo Tupana'ga nanhimbogwerava'javi javo, a'ero po ji ikwahatehei hahya Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'gwovo hamo. Po Tupana'ga nombogweravi omanove'g̃a, a'ero po xako aherembi'ea rupi hamo – kiroki ahe e'i: \q1 “Mara'ngu po ti nhanemanomo ko'emame nehẽ? \q1 Ti'u hete ti mbatera toryva apovo a'ero. \q1 Ti'u hete ti kag̃witig̃a no,” ei ahe. \p \v 33 Tapenhimoandyandyjukari ti g̃a pe. \q1 “Tapekoi ti g̃a pavẽi jipi – kiroki g̃a heaporog̃ita te'varuhu. \q1 Pe ndekorame g̃a pavẽi po ti g̃a ndupi jitehe pendeaporog̃ita ihoi a'ero nehẽ,” e'i ikwatijara. \m \v 34 Peapyakwapupu ti imombiga pejikote'varuhua. Jararamo pepyteripeve'g̃a ndokoi hete Tupana'ga pavẽi. A'e ji a'ea pe me tapepoyjayjaryme ti a'ero. \s1 Nhandera'oa ti okwerava'ja \p \v 35 Jara'ga po e'i: “Marã po ti omanove'g̃a mbogwerava? Marã po ti g̃anda'oa nehẽ Jesus'gareheve'g̃a nda'oa nehẽ?” e po ga javo. \v 36 Nderekwahavihu nde! a'e po ji ga pe. Nde itymame po ha'ynha omano na'ẽ jipi. Narunhe'ymame nahenhui reki mbatera. Na jitehe po ti nhande manoi nhanembogwerava renonde nehẽ. \v 37 Itymame mbatera po nde neretymi henhuiva'ea. Ha'ynha tehe po nde eretỹ trigo ra'ynha ojipea ra'ynha no. \v 38 Henhunhame Tupana'ga g̃wemimbotarimo imondoi ha'oa ha'ynha pe. Ha'ynha hetakwera'ja gwereko gwa'oa a'ero. \p \v 39 Ojoatyatyvi reki ha'oa. Yvyakotyve'g̃a gwereko gwa'oa. Mbiara gwereko ojipea gwa'oa. Gwyra'ia gwereko ojipea gwa'oa. Pira gwereko ojipea gwa'oa nohõ. \p \v 40 Gwereko yvagipeva'ea ra'oa. Gwereko yvyakotyva'ea ra'oa nohõ. Ojoatyvi reki yvagipeva'ea katua yvyakotyva'ea katua pavẽi. \v 41 Kwara gwereko okatua. Jahya katua ojipea. Jaytata'ia katua ojipea no. Ojoatyatyvi reki jaytata'ia katua ojohugwi no. \p \v 42 Nahã po ti nhande mbogweravame a'ero nehẽ. Otymame nhandera'oa ijugamo. Ombogweravame po ti nhandera'oa ndijugi nehẽ. \v 43 Otymame nhandera'oa ite'varuhuro. Ombogweravame po ti nhandera'oa ikatuheteramo nehẽ. Otymame nhandera'oa ndipopoakari. Ombogweravame po ti ipopoakaramo nehẽ. \v 44 Otymame nhandera'oa yvyakotyva'ea. Ombogweravame nhandera'oa po ti Tupana'ga ra'uva remimongopyra nehẽ. Gwereko nhandera'oa yvyakotyva'ea. Nurã ji ei: Gwereko nhandera'oag̃wama no. A'ea Tupana'ga ra'uva omongo nhande ve. \p \v 45 Nahã Tupana'ga rembikwatijarukara i'ei no: \q1 “Tupana'ga omongo jypyve'ga Adão'ga,” e'i ikwatijara hako. \m Aerẽve'ga Adão'ga nhande mongo nhande mboheaporog̃itapyahuavo. Cristo'ga pe ji ei. A'ereki gaha nhande mboheaporog̃ita pyahu gwa'uvimo. \v 46 Jypya ko nhande rekoi yvyakotyva'ero. Aerẽ nhande reaporog̃itapyahuro nhandekovo. \v 47 Tupana'ga oapo jypyva'ea Adãova'ea yja pyvõ. Ahe ko yvyakotyva'ea a'ero. Aerẽve'ga ko yvagahugwive'ga Cristo'ga. \v 48 Yvyakotyve'g̃a ko oho Adãova'ea rupi yjapyvõva'ea rupi. Cristo'gareheve'g̃a ko oho Cristo'ga rupi yvagahugwive'ga rupi. \v 49 Nhandera'oa ko yjapyvõva'ea ra'oa ja kiro Adãova'ea ra'oa ja. Aerẽ po ti nhandera'oa yvagahugwive'ga ra'oa ja Cristo'ga ra'oa ja nehẽ. \p \v 50 Nhiirũ, amombe'u katu ji pe me. Yvyakotyve'g̃a nda'oa nhande herekorame po ti nhande ndiahoi yvagi pe nehẽ – perope Tupana'ga oko huvihavuhuhetero. Ijuva'ea ndokoag̃wami ijuge'ỹva'ero. \p \v 51-52 Pehendu ti kiro ji imombe'urame aherembikwahavipyre'yma. Jararamo po ti nhande niamanoi ve Cristo'ga rura'java renonde nehẽ. Emo po ti Tupana'ga nhande mbojirojijyipavi nehẽ trombeta nhi'ig̃ame mbapavamo nehẽ. Trombeta nhi'ig̃ame po ti Tupana'ga g̃a mbogweravi na'ẽ omanove'g̃a Cristo'gareheve'g̃a. Nomanoa'javi po ti g̃a a'ero nehẽ. Kotihĩ hete po ti Tupana'ga nhande mbojirojijyi a'ero nehẽ. \p \v 53 Yvyakotyva'ero nhandera'oa omano ojugamo. Nurã po ti Tupana'ga imbuhuri hajiheva'ea nhande ve nehẽ. A'ea po ti nomanoi ojuge'yma nehẽ. \v 54 Imbuhurukarame omanoe'ỹva'ea nhande ve po ti ihoi Tupana'ga rembikwatijarukara japiavo nehẽ – kiroki e'i: \q1 “Ndogwerekoa'javi kiro ahemanoa. \q1 Tupana'ga omombi pa a'ea kiro,” e'i. \m Irũa aherembikwatijara e'i: \q1 \v 55 “Nhanemanoa niandepojykapava'javi. \q1 Nhanemanoa nombohahya'javi nhande ve,” e'i aherembikwatijara. \p \v 56 Nhanemanoa ombohahy nhande ve nhande rekote'varuhuro g̃waramo. Nhanderekote'varuhua ipopoaka nhande rehe nhande ikwahava g̃waramo Moisésva'ea remimbo'eagwera. A'ereki a'ea e'i nhande ve: “Kiroki g̃a oko te'varuhu – g̃a po ti omano ogwovo hahyva'ea ruvihava pype nehẽ,” e'i aheremimbo'eagwera. \v 57 Emo Tupana'ga ombuhuruka avo Jesus Cristo'ga nhandepojykaharete'ga. Igwete ga manoi nhande repyga nhande mbopiro'yavo nhanderekote'varuhua hugwi. Timbohete ti Tupana'ga a'ero ndepyry hete nde Jesus'ga mbuhuruka javo. \p \v 58 Nhiirũ, ako hete ji pe ndehe. Pemondo ti pejipy'a mbotyva pejikoheteavo Cristo'ga rehe. Peporavyky katu hete ti ga pe ojipe'g̃a mbojikoguka ga rehe. A'ereki pejiporavykyrame garemimbotarimova'ea rehe pe ndapeporavykytehei pejikovo. Pekwaha pe a'ea. \c 16 \s1 Itambere'ia mono'og̃a \p \v 1 Ta'e ti kiro pe me itambere'ia mono'ono'og̃a pe – akoja po ti nhande timondo Cristo'gareheve'g̃a pe imbatere'ỹve'g̃a pe Judéiapeve'g̃a gwyri pe. A'e ji Cristo'gareheve'g̃a pe Galáciapeve'g̃a gwyri pe itambere'ia rehe ikwehe. Nahã ti peko javo ji ei g̃a pe. Kiro ji ei jitehe pe me no: Nhirembi'ea rupi po ti peko no hamo. \v 2 Domingo nanani ti pemono'õ mo imongovo penhonga pe. Pe napenani ti pemono'õ. He'yjuhurame peporavykya kwepykava itambere'ia he'yi'iva'ea ti pemono'õ. Mbohapyreterame peporavykya kwepykava mbohapyrete'i ti pemono'õ. A'ero ji horame pe pyri po ti pe herekojipei imono'og̃ipyra nehẽ. \v 3 Jihorame po ti ji a'ea imondoukari penemimo'ẽhara'g̃a pe nehẽ togweroho ti g̃a Jerusalémmeve'g̃a pe nehẽ. Togweroho ti g̃a g̃a pe ikwatijara no – kiroki omombe'u g̃andekokatua. A'ero po ti g̃a imondoi itambere'ia ikwatijara reheve Jerusalémmeve'g̃a pe nehẽ. \v 4 Po pyryvame ji hoi pevo no, a'ero po ti ji g̃a nderohoi ji rupi nehẽ. \s1 Paulova'ea omombe'u ohoag̃wama \p \v 5 Taho ti pe pyri nehẽ jihorẽ Macedôniapeve'g̃a gwyra rupi. A'ereki pevo na'ẽ ji hoi g̃a pyri. \v 6 Aerẽ po ti ji pytai pe pyri ovuhu. Amongo pa po ti ji yapoa jipytavo pe pyri nehẽ. A'ero po ti pe ji pokogi ojipe'g̃a gwyri pe ji mondovo nehẽ. \v 7 Ndahopotari po ti ji pe pyri ag̃wamo jipytaahi'viavo jate. A'ereki Tupana'ga ipotarame ji pytapotari manamehũ pe pyri. \v 8 Kirog̃we ji pytai avo cidade de Éfeso pe toryva rupi Pentecostes rupi nehẽ. \v 9 A'ereki avove'g̃a g̃wendu pota kiro Cristo'ga nhi'ig̃a onhimongyavo. Tamombe'umbe'u ti g̃a pe a'ero g̃a mbojikoguka ga rehe nehẽ. Emo he'yjuhuve'g̃a ji movahĩ tomombe'uyme ti ga Cristo'ga nhi'ig̃a javo ji ve. \p \v 10 Po ti Timóteo'ga vahemi pe pyri pereko katu ti ga gapy'a inog̃atuavo pepyteri pe nehẽ. A'ereki ga oporavyky Cristo'ga pe ganhi'ig̃a mombe'gwovo ji javijitehe. \v 11 Tape'ei ti ga pe a'ero: “Ga ndokwahavihu ovoja'iro g̃waramo.” Pepoko ti ga mbohoryva ga mbuhuruka ji pyri nehẽ. A'ereki ji ga mboha'uvi jara'g̃a ndeheve nhaneirũ'g̃a ndeheve nehẽ. \p \v 12 Oro Apolo'ga no nhaneirũ'ga. Apota hete ji gahoa pe pyri ikwehe novĩa. Igwete ji ehetei ga pe toho ti ga jara'g̃a ndupi nhaneirũ'g̃a ndupi javo novĩa. “Ndahopotari tuhẽ ji kiro,” ei ga ji ve ikwehe. “Aerẽ pyryvame po ti ji hoi g̃a pyri nehẽ,” ei ga ji ve. \s1 Paulova'ea remimbo'ea mbapavava'ea \p \v 13 Pejapyaka katu jipi. Pejiko hete ti Cristo'ga rehe. Penhimboita tuhẽ ti. Pemondo ti pejipy'a mbotyva. \v 14 Pearõarõ ti ojipe'g̃a pejikojikovo jipi. \p \v 15-16 Pekwaha pe Estéfanas'g̃a. Ga na'ẽ ojiko Cristo'ga rehe g̃wongapeve'g̃a pavẽi ikwehe – perope Acaiapeve'g̃a gwyri pe. Onhimondo g̃a onhimboporavykyavo Cristo'gareheve'g̃a pokopokoga jipi. Nhiirũ, a'e hete ji pe me tapehendu katu ti nanongara'g̃a nhi'ig̃a pejikovo hupi. Pehendu katu ti jara'g̃a nhi'ig̃a no – kiroki g̃a Cristo'gareheva'ero oporavyky hete ojipe'g̃a pokopokoga jipi. \p \v 17 Jirory hete ji kiro Estéfanas'g̃a ndura rehe – gaha Fortunato'ga pavẽi Acaico'ga pavẽi no. A'ereki pendakykweri g̃a nduri ji pokoga. \v 18 Onog̃atu g̃a jipy'a ji mbohoryva. Nahã g̃a inog̃atui pepy'a pe mbohoryva no. Pemondo ti imohina pejeaporog̃ita nanongara'g̃a ndehe. \p \v 19 Ásiapeve'g̃a gwyripeve'g̃a Cristo'gareheve'g̃a omondo onhi'ig̃a pe me. Cristo'gareheva'ero Áquila'ga omondo hete onhi'ig̃a pe me no Priscilahẽa pavẽi jara'g̃a pavẽi – kiroki g̃a ojatyka g̃anonga pe jipi Tupana'ga mboheteavo. \v 20 Avove'g̃a nhaporemo nhaneirũ'g̃a omondo onhi'ig̃a pe me nohõ. \p Penho'anhuvanhuvã ti Cristo'gareheva'ero pejoryjoryva ojogwehe. \p \v 21 Jihi tuhẽ Pauloramo akwatija koha kiro pe me jipoa pyvõ imondovouka nhinhi'ig̃a pe me. \p \v 22 Kiroki g̃a ndokoi nhandepojykaharete'ga rehe Jesus Cristo'ga rehe – g̃a pe ti Tupana'ga tombohahy a'ero nehẽ. \p Kiro ji ei Jesus Cristo'ga pe: “Marana tá!” (A'ea ko: “Herejo orepojykaharetero!”) \p \v 23 Jesus'ga tomombyry pe me nhandepojykaharete'ga. \p \v 24 Opoarõ hete pe nhaporemo nhande jikoty'aro g̃waramo Jesus Cristo'ga pavẽi.