\id ROM Paumari [pad] NT (Brazil) -2009 bd. \h Romanos \toc1 Pauloa bikaronaki ida athi kapapirani Roma sidaji kaija'arini vakadiania \toc2 Romanos \toc3 Rom \mt1 ROMANOS \mt2 Pauloa bikaronaki ida athi kapapirani Roma sidaji kaija'arini vakadiania \c 1 \s1 Pauloa bikaronaki ida athi Roma sidajia \p \v 1 Hovani Paulo oniki ho. Cristo kahonai abono ho. Jesus athi avaadahaoniva abono ho. Deus hora nagathogathovini, hora ani'iki ho, hora karonara kaimoni ija'ari vaibavi ipohikia, va'ora oakanamonionira kaimoni monina jahakia. \p \v 2 'Bo'dakari Deus va'ora nava'isohijora'iki adani athi namoniva abono kohana monina jahakia, oniani ida Deus athi-ra vanajirivini hi'ia. Deus athi kapapirania hoja'bo'da'iki ida vaathi jiriki. \p \v 3 Vakadivarani hijoraki ada Jesus Cristo. Akadika'da'di ada Deus kaisai. Ija'ari hi'ina namithaki ada Deus kaisai. Kidi'arahoda okhananavaki ada arabo kaka'da'dini Davi kohana oniki. \v 4 Deus kahojai jahaka'oakia kahojaiki ada Jesus. Deua binanokia'ihi ida danona arafiaki Jesus kania bianahoki'iki ada abinina naothinia, oniani ida Deus kaisai hina aogavini hija. \p \v 5 Jesus Cristo hora anivini hiki hora honariara kaimoni, monina oavaadahaonivini kidimoni. Deus hora nagathogathovini hi'iki vahoariha vahararana athi oavaadahaonivini, bada oni'aja kaimoni ida kidibadani. Binofiki ida arabo hahavi kaija'arini Jesus varani hina-ra vakajari'daravini, vavakaijokavini, athi vanaabavini jaboni. \p \v 6 A'onivani Roma sidaji kaija'arini, Deus a'onira nofiki jaboni a'oni. A'onira nagathogatho'iki ada, Jesus Cristo kani avihija kaimoni, \v 7 oniani ida a'onira okajirihivini hija. Roma sidajia avahojaki avakadimoni hida oathi. Deus a'onira nakaidivaki a'oni, a'onira kaboa'i'iki ada, kidija'ari avihija kaimoni. \p Vara va'ora oni'aki adani akadiabi'i Deus, akadika'da'di Jesus Cristo khama a'onira vakajoamorara kaimoni, a'onira vano'aki adani jaboni va'i jahajahania. \s1 Pauloa vara bini'aki ada Deus \p \v 8 Hari. A'onira onava'isohi'imidiavini hiki hida kodivarani Deu-ra vara oni'avini hiki. Jesus Cristo hora kakodiavini mani ida Deu-ra khai oni'avini hija. Khai oni'abakhiaki ida a'onira kajoamorajahakivini. Arabo ipohiki kaija'arinia vakamitha'iki ida Jesu-ra avavakaijoka'avini kavaranihi afojahaki, oniani ida khai hora ni'aja. \p \v 9 Deus kodiva'ibodivarani hahavi-ra ogaki, biogaki hida kodivarani ka'oa hini vara a'onira oni'avini hiki. Khaii onina vani Deus kabadania okabadanija, vara oavani'aonivini hiki ida Deus kaisai monina jahaki, ija'aria vakamithaja kaimoni. Deua biogaki ida kidiania varani avihini-ra vara ovani'avini, ni-a'onira oakava'i'birinipa'itxiki. \p \v 10 Onofiki ida avakadiania ookhana. Ni-okaaboka'iaki kaho. Deu-ra okanikhariavini hiki ida hora kakodiavini okaikahija kaimoni avakadiania. Deus ookhana-ra nofihi; onofihi jaboni. \v 11 Onofikarahoki ida a'onira onokivini, a'onira okajoamoraja kaimoni, Ma'onahai Jahaki a'onira no'aja kaimoni kidi'ogahaia, danoja kaimoni ida avajari'darini. \p \v 12 Kodivarani hiki Ma'onahai Jahaki haria kakodiavini ariabono aakajoamorakhamavini. Avajari'darini-ra onadanovini hiki ida niha ninini Deu-ra ovakaijokavini. A'onivani jaboni, ojari'darina-ra avanadanovini hiki ida niha ninini Deu-ra avavakaijokavini. \p \v 13 Oigamina, avarigavini onofiki ida a'onira onavanavanahavini-ra okaijo'abakhiavini. Nahina namithaki ookhana-ra nadabaki afobakhia. Onofiki ida Jesus monina jahakia okavaranina avakadiania Jesus kania vaabono gahinai vanihara kaimoni adani Jesu-ra aviga'iariki. Nimania hida kodibadani ibavi ipohikia judeus kaija'ari vihiriki vakadiania. \p \v 14 Jesus hora kajoamora'avini mani ida homaina hora naadahaja ija'ari hahavi vakadiania, joima vihiki, joima vihiriki-ra vara va'ora oni'aja kaimoni. Ija'ari papira-ra ogaki, ija'ari papira-ra ogariki vihiki-ra vara va'ora oni'aja kaimoni. \v 15 Oniaroa, onofijahakiki ida avakadiania Jesus monina jahaki-ra vara ovani'avini Roma sidaji kaija'arinia mitha vani'aja kaimoni. \s1 Jesus monina jahaki \s2 varani hini \p \v 16 Ni-okaipahiki ida Jesus monina jahaki. Deua binanokiaki ida danona, va'ora akava'ijoahahavira kaimoni adani ija'ari monina jahaki vakaijokani vihiki. Va'ora akava'ijoa'imidiaki adani judeus kaija'ari, naothinia va'ora akava'ijoaki adani judeus kaija'ari vihiriki jaboni. \p \v 17 Deus haria nanamithavini hiki ida monina jahaki niha ninini akadimahi-ra nasohika'oavini viaha. Ija'ari Jesu-ra vakaijokaha'oadahaki, ni-bikava'ipahiniki ida bivakaijokavini, oniani ida kidimahi nasohika'oani hija Deus viaha. Nimania bana hida Deus athi kapapirani athini: \q1 “Deua bikapoariki ida ija'ari vaikaijokana hiki, \q2 kidimahi sohika'oani \q1 bikahiki ida, \q2 oniani ida kidimahi \q2 anokhomiriki-ra \q1 vahojavini hija.” \s1 Ija'ari hahavi hojai Deua bivajaharikia vakahojaiki \p \v 18 Hari. Deus nama hojakia binanokiaki ida ihamahina. Bikaihamahiki ida hojai asohiriki ija'ari kahojai hiki, va'i bodini vara nini jahariki hiki, oniani ida hojai asohiriki abosini-ra karonavini hija bana. Ija'ari hojai jaharikia kahojaini mani ida vahoariha Deus ka'oa hina-ra avigavini-ra vanadabavini hija. \p \v 19 Deus ija'ari hahavi-ra nanokiahivini hiki afojahaki ida hojana, jahana, danona, ogahana hiki. Ovari ka'oa va'ora nanokiahi'aha. Ija'aria biogavini kaba'i bikajonihi, oniani ida Deus nahina jahariki-ra karonavini hija bana. \p \v 20 Deus hahavi-ra namonahavini kari binanokiajahaki'ihi ida kidihojai nokiariki niha ninini. Nokia'ihi ida Deus danona mahi hahavi anokhomiriki-ra vahojavini. Nokiaki jaboni ida Deus kahojai jahani niha ninini. Ija'ari Deus kamonahi-ra vada ni'ahi; Deus kahojai niha ninini-ra ogahi. Ka'oa hirihi ida ija'ari athini Deu-ra ogaravini-ra kahivini. Kidiamonahi vada bini'ahi; biogaha. \p \v 21 Ija'ari Deus hojana-ra ogavini kaba'i, ni-Deu-ra ni'aki: \p —Ivani kodiDeus i, idanoki i, ira ovajahaki i. Ovajahaki jaboni ida nahina hahavi jahaki hora ino'avini hiki, ijahaki i kodimoni ihini — ni-nikia kavaraniki. Va'ihariki fori hiki ida ija'ari. Ni-asohiki ida kidiva'ibodivarani. Kidiva'ibodivarani asohirini mani ida bakibakinia adahaki fori nihani hija. \p \v 22 Ogahai abono hini-ra kahi'imarinihi ida ija'ari, va'ihariki fori hi'oamanija ida. \v 23 Ni-bikanamasiviki ada Deus ka'oa hokihaha'oadahaki. Deus amovana vani ida bikanamasivija. Ija'aria binamonaha'iki ida deus amovana afohanana. Ni-ija'ari hokihaha'oadahaki, kaba'i binamonahaki ida Deus amovana makhira nokiana fori hiki. Deus amovana hoariha igitha raboki nokiani fori hiki. Deus amovana hoariha igitha adahaki nokiani fori hiki. Deus amovana hoariha makha, kasi'i kihiki kanokiana fori hiki. Binamonahavini naothinia bikanamasivikarahoki ida kidiamonahi, kidideus hini bikahiki ida afohanana. \p \v 24 Makhira va'ihariki fori hi'ina mani ida Deua biarakhavini hija, bada bini'aja kaimoni ida badani karamonavahaki bikava'inofinofiki. Makhira vaabono vakanabadanihakhamavini badani kaipahivahakia jaboni. \v 25 Avakanaabosikhama'iki ada Deus ka'oa hina, deus amovana ka'oa hirikia. Ija'aria bikavaihinikaki ida. Bikanamasiviki ida Deus kamonahi kidideus hini. Ni-bikanamasiviki ada hahavi namonahava abono, kidiDeus hina. Asohiki ida ija'ari hahavi Deu-ra vakanamasivivini varani jahakia vara vavani'avini kidiania mahi hahavi. Nimania hida binofiki. \p \v 26 Ija'ari Deus ka'oa hina-ra akanabosikhamaki deus amovana, oniani ida Deus ija'ari-ra arakhavini hija, bada bini'aja kaimoni ida va'ini bodinia bikava'inofinofiki. Kaipahivahaki ida badani binofiki. Gamoa jaboni bikava'ipahiniki ida kidimakhira-ra vi'omavini. Gamo hoariha vani ida bivi'omaja. Ni-asohipa'itxiki ida gamo hoariha-ra kanabadanihavini. \p \v 27 Niki jaboni ida makhira kahojai. Bikava'ipahiniki ida hojai asohiki kidigamo-ra vi'omavini. Siho akaha'diki fori hiki ida makhira va'i bodinia bikava'inofinofiki hojai kaipahivahaki. Makhira makhira hoariha-ra vi'omavini-ra nofiki. Makhira vaabono vakanabadanihakhamaki. Kaipahivahaki ida vakadihojai, oniani ida vakadihojai jahariki abosinia va'ora vagahinahija imai 'banania. \p \v 28 Ija'aria ni-binofiki ida Deus varani hina ka'oa hini-ra ogavini, oniani ida va'i bodini vara nini asohirikia Deua biva'ahavini hija. Ija'aria ni-bikaabokajanaki ida bikava'ibodivaranijahakivini, oniani ida badani bada ni'avaharikia kanabadanini hija. \p \v 29 Ji'biniki fori hiki ida kidimahi hojai asohirikia. Ija'aria bivajahaki ida hojai jahariki Deua bikaramonaki. Aakabajahinofiki ida ija'ari. Jahari kabadania va'ini binahonariahihivini. Akaraganahinofiki ida ija'ari. Kaabiniki jaboni ida ija'ari. Ija'ari abononi akanaathidanoararikhamaki. Korijanahi abono ida ija'ari. Bikava'ibodivaranibakhiaki ida hoariha-ra niha ni'ani'avini binajahariharivini. Ija'ari athii masini-ra akanarafarakhamaki. \p \v 30 Ija'ari abononi kanavaranihakhamavini korijanahi kavaranihia. Ija'aria binofipa'itxiriha ada Deus. Ija'aria bina'damo'damoki ida hoariha. Ija'ari oniani ka'oa abononi nofivini arafiaki, abononi vaboraborahaki. Bikava'ibodivaranibakhiaki ida badani jaharika'oaki ja'dini bada bini'aja kaimoni. Ija'ari kidiamia, kidiabi'i vihiki vaathi-ra kamithariki. \v 31 Makhira kidigamo hiriki khama vaabono vakavi'omakhamaki. Binava'iponi'imariniki ida hoariha. Ija'aria ni-binakaidivaki ida ija'ari hoariha, ni-biva'adiki, ni-biakariakaki. \p \v 32 Vakhanimanira adani ija'ari hahavi Deu-ra vanofiriki. Deus kava'isohihi jirikia bivava'isohihijoraki ida abinini asohini ija'ari hojai nikia kahojaiki. Asohiki ida ija'ari kidihojai jahariki abosini-ra gathanivini. Biogavini kaba'i ida Deus kakaabanahi athini, asia binofiki ida kidihojai asohirikia kahojaini. Bivajahaki ida hoariha nikia kahojaiki jaboni. \c 2 \s1 Deua bikaronaki bana ida hojai jahariki abosini \p \v 1 A'onivani, kodivarani-ra mitha avani'aki, hari'a vanofi bana ida hoariha kidihojai asohiriki abosini-ra gathanivini. Hojai asohirikia avakahojaiki jaboni a'oni, oniani ida nikia avakavaranini-ra anasohirija. Ni-asohiki ida ija'ari niki-ra nofivini, oniani ida a'onira okaabanivini hija. A'onivani jaboni avakadihojai hiki ida kidihojai fori hiki. Avanofiki vahabini ida avakadihojai asohiriki abosini-ra avagathanivini jaboni. \p \v 2 Aogaki ida asohini Deus ija'ari kahojai-ra naabosivini. Ovaria biogaki ida ija'ari vakadihojai abosini binasohija kaimoni. \v 3 Ivani, kodivarani-ra mitha ini'aki, inofiki ida hoariha kidihojai asohiriki abosini-ra gathanivini. Ivani jaboni bada ini'aki ida kidihojai fori hiki. Ia'aihotaki iabono ivanihamanija, igathaniria kaimoni ida kadahojai asohiriki abosini? \p \v 4 Ikava'ibodivaraniria koda ida Deus kahojai jahaki ija'ari-ra nakaidivavini. Ni-jorakia bikaronaki ida hojai jahariki abosini. Binokhaki ida ija'ari kidihojai asohiriki-ra kava'ipahinika'oavini. Iogaria koda ida Deus ira va'adivini, ira bananivini-ra nofivini, kadahojai asohiriki-ra ikava'ipahinika'oavini. \p \v 5 Imorobohariki fori ihi'oamanija. Ni-inofiki ida hojai asohiriki-ra ikava'ipahinivini. Vajaforia iana'ba'diki ida abosini, igathaniki kaimoni. Deus ija'ari kahojai-ra naabosivini kamahini ija'ari hahavi-ra va'ora nanokiahivini hiki ida hojai jahariki-ra kaihamahivini, binasohika'oaja kaimoni ida ija'ari hahavi vakadihojai abosini. \v 6 Deua binaabosiki bana ida ija'ari hahavi vakadihojai, vakadivarani, vakadibadani hiki. \p \v 7 Hari. Ija'ari hoariha bada bini'abakhiaki ida badani jahaki. Binofiki ida Deus kahojai jahakia kahojaini. Binofiki ida jaboni Deua kidihojai sohika'oani bikahivini. Binofiki jaboni ida kidimahi ihimirini. Deua bino'aki bana ida ija'ari kidimahi ja'dini anokhomirikia kidiania. \p \v 8 Hari. Ija'ari vahoariha vani adani vakadihojai jahariki abosini-ra vagathanira bana. Va'oaniani ka'oa vaabono vanofivini arafiaki. Vakajoniki ida Deus athi-ra vanaabavini, oniani ida hojai jaharika'oaki kani-ra avanikhavini hija. Deua bikaronaki bana ida nahina jahariki va'ora kaihamahivini hiki kaimoni. \p \v 9 Ija'ari hahavi Jahari kahojaia vakahojaikia vakamithaki bana ida vava'i rogo inini karaho, imai 'banani hiki Ibavi Jaharika'oakia. Judeus kaija'ari hojai asohirikia vakahojaiki va'oaniaro imidia vakamithaki ida vaimana 'banani. Judeus kaija'ari vihiriki maina vakamithaki ida jaboni. \p \v 10 Hari. Oniaroa, Deua binaabosiki ida bana ija'ari hojai jahakia kahojaiki afohanana. Deua bino'aki bana ida ija'ari afohanana danona, vagana, ogahana, kidihojai jahaki hikia. Deua kidimahi jahani bikahiki ida ija'ari vahoariha vaviaha. Va'i jahajahania bino'aki jaboni ida. Deus va'ora naabosiki bana adani judeus kaija'ari hojai jahakia vakahojaiki va'oaniaro imidia. Naothinia judeus kaija'ari vihiriki maina-ra va'ora naabosiki bana adani. \v 11 Asohi'oamanija ida ija'ari hahavi kahojai abosini afohanana. Abosihi asohika'oakia gahinaki bana ida ija'ari afohanana. \p \v 12 Judeus kaija'ari vihirikia ni-vavahojaki ida Deus kava'isohihi jiriki Moisés kohana-ra nava'isohi'bo'davini hi'iki. Hojai asohiriki-ra vanamonahavini mani ida va'ora anakamadaja, oniani ida Deus kania va'ora nakaikahirija. Judeus kaija'ari vani adani Deus kava'isohihi jiriki-ra vavahojara. Hojai asohiriki-ra vanamonahavini mani ida va'ora anakamadaja, oniani ida Deus kania va'ora nakaikahirija. Vagathaniki bana ida vakadihojai abosini Deus kava'isohihi jiriki va'ora kaabanijoravini hi'iki. \p \v 13 Deua bikapoariki ida ija'ari kidiva'isohihi jiriki naabani hiki, kidimahi sohika'oani Deua bikahiki. Ni-Deua bikapoariki ida ija'ari kidiva'isohihi kamithani hiki, binaabaravini oadani. \p \v 14 Judeus kaija'ari vihirikia avigaravini kaba'i ida Deus kava'isohihi jiriki, ija'ari vahoarahanana bada vani'aki ida hojai jahaki va'isohihi jirikia bivava'isohihiki. Vavajahaki ida hojai jahakia vakahojaina. Bada vani'aki ida hojai jahaki vava'i bodinia, oniani ka'oa va'ora nava'isohiki, avigaravini kaba'i ida Deus kava'isohihi jiriki. \p \v 15 Deua biobai'iki ida kidiva'isohihi ija'ari va'ini bodinia. Ija'ari hojai Deua bivajahakia kahojaini mani ida Deus kava'isohihi va'ini bodinia hojani-ra aogavini hija. Ija'ari va'ini kaabanahahani haria nanokiahivini hiki jaboni hida va'isohihi va'ini bodinia hojani varani hini sohini. Va'ini kaabanahahania binava'isohibakhiaki ida ija'ari kidihojai hana hini asohini hana hini asohirini. \p \v 16 Nimania hida moni jahaki vara ovani'abakhia'iki vahoariha vakamithaki kaimoni. Kodivarani hida hojai abosini kamahini niha ninini bana. Jesus Cristoa binanamithahahaviki bana ida ija'ari hahavi vakadiva'ibodivarani ahojaki, hana hini asohiki, hana hini asohiriki, oniania Deua bivahonariahiki ida va'i bodini vara nini abosini ija'ari vakadiania afohanana. \s1 Judeus kaija'aria vavahojaki ida Deus kava'isohihi jiriki \p \v 17 A'onivani judeus kaija'ari a'oni. Avaabononi avavaboraborahaki a'oni judeus kaija'ari avihinia. Avavakaijokaki ida Deus kava'isohihi jiriki. Avaabononi avavaboraborahaki a'oni Deus ka'oa-ra avarigavinia avakadiDeus hina. \v 18 Avarigaki ida hojai Deua binofikia avakahojaini. Deus kava'isohihi jirikia avaabononi avaka'ojomo'ivini mani ida hojai asohiki-ra avanagathogathovini-ra avarigavini-ra avakahivini hija. \p \v 19 Avaabononi avani'avini: \p —Kamaodorohaki fori hiki ida ija'ari Deu-ra ogariki. Harivani aogaki ida kamaodorohaki-ra avasohivini. Harivani mahi vagani fori arihiki hari. Vahoariha Deu-ra avigariki vani adani bakibakiki fori hikia vaadahara. Aogaki ida hagihia vaviaha anavagavini — avakhaniki a'oni. \p \v 20 —Harivani va'ora aka'ojomo'iki adani avigahariki. Isai ka'ojomo'iva abono arihiki hari jaboni. Deus kava'isohihi jiriki-ra avahojavini mani ida haria anigahihahavija, ka'oa hiki hida akadi'ogahai — avakhaniki a'oni. Avakadiboraborahi oamani ida. \p \v 21 Ivani, vahoariha-ra va'ora ika'ojomo'iki i, ni-jahapa'itxiki ida iabono ika'ojomo'iravini. Hari. Vahoariha-ra va'ora ini'aki i: \p —Hari'a bana vabo'dia — iniki i. Ni-jahapa'itxiki ida va'ora ikaabanivini kaba'i, ibo'diani. \p \v 22 Vahoariha-ra va'ora ini'aki i: \p —Hari'a bana hoariha kagamo-ra vavi'oma — iniki i. Ni-jahapa'itxiki ida va'ora ikaabanivini kaba'i, kadagamo hiriki-ra ivi'omavini jaboni. Inihi jaboni: \p —Okaramonaki ida deus amovana — iniki i. Ni-jahapa'itxiki ida nahina-ra ibo'diavini deus amovana-ra vakavaihinikavini kagorani bodinia. \p \v 23 Iabononi ivaboraborahaki i Deus kava'isohihi jiriki-ra ivahojavinia, kaba'i Deus va'i-ra ianaipahihivini hiki ida va'isohihi jiriki-ra inaabaravini. \p \v 24 Hojaki hida athii Deus athi kapapirania: \q1 “Judeus kaija'ari vihirikia vanokibakhiaki ida judeus kaija'ari \q2 vakadihojai jahariki, \q1 oniani ida varani jaharikia \q2 Deu-ra vakanavaranihavini hija.” \m Niki ida athii. \p \v 25 Judeus kaija'ari Deus kava'isohihi jiriki-ra naabaha; jahahi ida siikosida karajomihi-ra vahojavini. Siikosida karajomihi-ra vahojariki fori hiki ada judeus kaija'ari Deus kava'isohihi jiriki-ra naabariki. \p \v 26 Judeus kaija'ari vihirikia vavahojarihi ida siikosida karajomihi. Vavahojaravini kaba'i, Deus kava'isohihi jiriki-ra vanaabaha; siikosida karajomihi-ra vavahojaki fori vihina Deus va'ora kahiha. \p \v 27 Oniaroa judeus kaija'ari vihiriki va'ora vani'aki bana adani judeus kaija'ari: \p —Harivani, siikosida karajomihia akarajomirina kaba'i, anaabaki ida Deus kava'isohihi aoga'iki. Jahaki bana ida Deus a'onira nahina jaharikia arakhavini. Avarigavini kaba'i ida va'isohihi jiriki, ni-avanaabaki. Siikosida karajomihia avakarajomini kaba'i, ni-avanaabaki ida Deua binofiki, oniani bana ida avakadihojai asohiriki abosini-ra avagathanivini-ra najahaja — vakhaniki bana adani judeus kaija'ari vihiriki. \p \v 28 Judeus kaija'ari siikosida karajomihia vakarajomina mani ida Deus kaija'ari va'ora nihaja. Makhira Deus kava'isohihi jiriki-ra naabavini mani ida judeus kaija'ari ka'oa nihana hija. Judeus kaija'aria bivahojavini kaba'i ida siikosida karajomihi asafia, Deus athi-ra naabarihi; ni-judeus kaija'ari ka'oa hiki. Ni-Deus kaija'ari hiriha ada. Ni-nahina kaimoni asafi namania hojaki ida rajomi. \p \v 29 Ni-judeus kaija'ari vanamitharonisiagaki hahavi judeus kaija'ari ka'oa vihiki. Judeus kaija'ari ka'oa hikia bivahojaki ida siikosida karajomihi fori hiki va'i bodinia. Deus kaija'ari ka'oa ada. Ni-va'isohihi jirikia bikaabokaki ida makhira va'i bodini-ra karajomivini, bikava'ipahinika'oaja kaimoni ida hojai asohiriki. Ma'onahai Jahaki vania bikarajomija ida makhira va'i bodini siikosida karajomihi fori hikia. Deus vania khai bini'aja ida ija'ari rajomi ka'oa hini-ra vahojaki va'ini bodinia. Ni-ija'ari vahoariha khai vani'aki. \c 3 \s1 Asohika'oaki ida Deus kahojai \p \v 1 Hari. Vara ovani'aki ida judeus kaija'ari vihikia vavahojaki, judeus kaija'ari vihirikia ni-vavahojaki. Judeus kaija'aria vavahojaki ida siikosida karajomihi. Va'ora kakodiamanija ida rajomi Deus viaha? \p \v 2 Ha'a. Jaha'oamanija ida judeus kaija'ari arihina. Avahojaki ida nahina ipohiki, vavahojariki. Judeus kaija'ari avikhananavaki va'oaniaro miro'a Deus va'ora nava'isohi'imidiavini hiki ida athi, avakadava'aja kaimoni ida athi jiriki. \p \v 3 Judeus kaija'ari vaipohikia vakava'ipahinivini kaba'i ida Deus va'ora no'avini hi'iki, ni-Deua bikava'ipahinipa'itxi'iki ida athi va'ora nava'isohijoravini hi'iki. \v 4 Korijanahia vakavaranina kaba'i adani ija'ari hahavi, Deus vani ada ka'oa hihaha'oadahara. Ovaria bada bini'aki ida va'ora nava'isohijoravini hi'iki athi. \p Deus athi kapapirania hojaki hida Deus varani hina pitani: \q1 “Deus, vara inini vani \q2 ija'ari hahavia avigaja ida iathini ka'oa hini. \q1 Ija'aria vanofivini kaba'i \q2 ida ira avakaraganahavini, \q2 ni-nahina jahariki-ra \q2 vakaragaki. \q1 Asohika'oaki ida kadahojai.” \m Nihi ida athi Deus athi kapapirania hojaki. \p \v 5 Makhaniriki avavanihamanija ida hojai jaharika'oaki, nokiajahakija kaimoni ida Deus kahojai jahani arafiaki? Joma bakibakinia binanokiajahakiki ida boviri vagana. Onivani fori hija ida akadihojai jahariki Deus kahojai asohika'oaki-ra nanokiajahakivini. Jahamanija koda ida badani jaharikia akabadanina, vahoariha vakaabokaja kaimoni ida Deus kabadani asohiki-ra vanokivini? \p Iniani. Asohirihi hida varani. Asohiriki avavanihamanija koda ida Deus ija'ari-ra jaharikia arakhavini, kidihojai jahariki abosini kaimoni hini? Ija'ari Deu-ra ogariki kavarani fori hiki hida na'dohi. \p \v 6 Asohi'oamanija ida Deus ija'ari hahavi kahojai jahariki abosini-ra karonavini vakadiania. Asohika'oarara vaha ada Deus; ni-bikaabokaki ida hojai asohiriki abosini-ra nasohivini. \p \v 7 Kodi'ojomo'ihi athini hirihi hida athii: Korijanahia okavaranibakhiana ija'aria vanokijahakihi ida Deus jahana, vagana ka'oa hini, oniani ida Deu-ra oakodiaki fori hora nihaja. Kodihojai asohiriki Deu-ra kakodiahi; ni-asohiki ida hora arakhavini nahina jaharikia kodihojai jahariki abosini hini. Kodivarani hija vaha; ni-asohipa'itxiki vaha hida oathi. Ni-nikia okavaranirihi. \p \v 8 Jahamanija koda hida varani nikia akavaranina: Hojai jaharikia akahojaina arafiava mahija Deus jahana nokiajahakivini? \p Iniani. Ni-asohipa'itxiki hida varani. Ija'ari hora vakanavaranihavini nikia okavaranina-ra vakahivini. Vagathaniki bana ida vakadivarani jahariki abosini. \s1 Ni-hojaki ida ija'ari jahaka'oaki \p \v 9 Nimania hida kodivarani a'onira onava'isohivini hi'iki. Ija'ari hahavia bada vani'aki ida hojai Deua bivajahariki. Judeus kaija'aria bada vani'aki ida. Judeus kaija'ari vihirikia bada vani'aki ida jaboni. Judeus kaija'ari arihina kaba'i, ni-akaabokaki ida hojai asohirikia akahojairina, oniani ida judeus kaija'ari arihina haria kakodiaravini hija Deus viaha. \p \v 10 Deus athi kapapirania hojaki hida athii: \q1 “Ni-hojaki ida ija'ari \q2 jahaka'oaki hojai Deua \q2 bivajahaki-ra ragaririki. \q1 \v 11 Ni-hojaki ida ija'ari ogahaki. \q1 Ni-hojaki ida ija'ari Deu-ra nako'diki. \q1 \v 12 Ija'ari hahavi vaadahajanariki Deus kahagihia, \q2 vaabono avanakamadaki adani, \q2 oniani ida vakadimahi-ra vanajaharavini hija. \q1 Ni-hojaki ida ija'ari hojai \q2 jahakia kahojaiki. \q1 Ni-hoarani hojaki. \q1 \v 13 Karamonavahaki ida \q2 vakadivarani. \q1 Ka'damahi ibavini ka'oaha'iariki 'baxani fori hiki ida vakadivarani. \q1 Vanofihaha'oadahaki ida hoariha-ra vakorijanahavini, \q1 hoariha va'ini-ra vavajahara kaimoni. \q1 Makha 'banana ija'ari-ra napohimajavini fori hiki \q2 ida vakadivarani jahariki vabodia khaonaniki. \q1 \v 14 Vabodia hojaki ida varani arapaki fori hiki. \q1 Jahari-ra vibaranahavini \q2 ija'ari hoariha-ra napohimajara kaimoni. \q1 \v 15 Ija'aria binofijorakiki ida hoariha-ra nasiivini, \q2 hoariha-ra naabinivini. \q1 \v 16 Ija'ari hojai jaharikia \q2 vakahojaiki vanaothia \q1 hojaki ida hahavi-ra vanajahariharivini, \q2 nahina-ra vanihimavini. \q1 \v 17 Ni-avigaki ida hagihi fori hiki va'i jahajahani \q2 kania okhaki, \q2 Deus kania avajahamisira kaimoni. \q1 \v 18 Ni-vakava'ibodivaraniki ida Deu-ra vifinivini.” \m Nimania hida Deus athi kapapirania hojaki ija'ari hahavi-ra vara vani'avini. \p \v 19 Hari. Aogaki ida Deus kava'isohihi jiriki hahavi judeus kaija'aria vanaabaki kaimoni. Deus athi-ra vanaabaravini mani ida arabo hahavi kaija'arini-ra va'ora osanija Deus viaha, oniani ida vakadivarani viso ni'ani hija. Asohiriki ida avigaravini vakahivini. Ija'ari hahavia vagathaniki bana ida vakadihojai asohiriki abosini Deua bikaronaki. \p \v 20 Deus ija'ari-ra no'avini hi'iki ida kidiva'isohihi jiriki, ija'aria biogaja kaimoni ida hojai asohiriki nahina hini. Ni-Deua bikapoariki ida ija'ari kidiva'isohihi jiriki naabani hiki. Ni-Deus athi naabani hirihi ida ija'ari-ra akava'ijoavini hija. Ni-jahaka'oaki Deus viaha ida ija'ari. \s1 Deus akadimahi-ra nasohika'oavini varani hini hida \p \v 21 Hari. Deua binanokiaki ida ija'ari kamahi-ra nasohika'oavini niha ninini, bikapoarija kaimoni ida ija'ari. Ija'aria binaabavini kaba'i ida va'isohihi jiriki, ni-Deus ija'ari kamahi sohika'oani-ra kahiki. Moisés kohana Deus kava'isohihi-ra najiribiininivini kari vara bivani'a'iki ida Deus ija'ari kamahi-ra nasohika'oavini. Deus athi namoniva abono kohana vahoariha vara vavani'a'bo'da'iki hida ija'ari kamahi sohika'oani kavaranihi jaboni. \p \v 22-23 Ija'ari Jesus Cristo-ra vakaijokavini mani ida Deua kidimahi sohika'oani bikahivini hija, oniani ida bikapoarivini hija. Deua binasohika'oaki ida Cristo-ra vakaijokaki kamahi hahavi. Nimania ida ija'ari hahavi-ra va'ora nahojavini. \p Ija'ari hahavi, judeus kaija'ari vihiriki, judeus kaija'ari vihiki, hahavia bada vani'aki ida hojai Deua bivajahariki. Ija'ari hahavia varagariki ida Deus jahana, danona, vagana-ra vavahojavini. \v 24 Deus va'ora kapoarihahaviki adani ija'ari Jesus Cristo-ra vavakaijokaki. Ni-abosiki ida vakadimahi binasohika'oavini. Kidikajoamorahi oamani ida. Jesus Cristo va'ora akava'ijoa'iki adani Jahari sa'a kabodinia. \p \v 25-26 Deua biva'aha'iki ada Jesus abini'ina ija'ari vakadimoni hina, vagathaniria kaimoni ida hojai asohiriki abosini. Ava akasanakhamakia abini'ina mani ida Deus ija'ari kahojai jaharika'oaki-ra anivini-ra kaabokavini hija. Ija'ari Jesu-ra vakaijokavini vani Deua bianija ida hojai jaharikia kahojaini. Nimania hida Deus kabadani, ija'ari-ra nanokiahivini hiki kidihojai asohika'oakia. \p Cristo kha'ina viahania Deua bikava'iradaadaki fori hiki ida ija'ari kahojai asohiriki, ni-bikaronajorakiki ida hojai asohiriki abosini vakadiania. Hari. Ni-oniaro kari fori hiki hida hidakaba'i. Deus haria nanokiahivini hi'iki ada Cristo, aogaja kaimoni ida Deus hojana sohika'oani. Deus sohika'oana mani ida ija'ari Jesu-ra vavakaijokaki-ra kapoarivini hija, vakadimahi binasohika'oavini hija jaboni. \p \v 27 Ni-akaabokaki ida ariabono avaboraborahavini ajahaka'oana. Ni-akaabokaki ida ariabono avaboraborahavini Deus kava'isohihi jiriki-ra anaabavinia. Ni-nikia Deus haria kapoariki. Deus haria kapoarivini hiki ida Jesus Cristo-ra avakaijokavini. \p \v 28 Akadivarani hiki ida ija'ari Cristo-ra vakaijokaki Deua kidimahi sohika'oani bikahivini, bikapoariki ida ija'ari, bianaja'diki jaboni ida kidimahi. Ni-sohika'oani Deua bikahiki ida ija'ari kamahi kidiva'isohihi jiriki naabani hiki. \p \v 29 Judeus kaija'ari vakadiDeus hiki ada Deus. Judeus kaija'ari vihiriki vakadiDeus jaboni ada Deus. \v 30 Hoarana ada Deus. Judeus kaija'ari Jesu-ra vakaijokahi; Deua bikapoarihi, kidimahi sohika'oani bikahihi. Nimania jaboni ida judeus kaija'ari hiriki. Judeus kaija'ari hirikia bivakaijokaha, Deua bikapoarihi, kidimahi sohika'oani bikahihi. \p \v 31 Akadivarani hiki ida Deus ija'ari vakaijokana hiki-ra kajoamoravini. Akadivarani hirihi ida Deus kava'isohihi jiriki-ra ana'biravini. Ni-nikia akavaraniki. Asia Deua binofiki ida kidiva'isohihi jiriki anakaidivavini. \c 4 \s1 Abraão kohana varani \s2 hina hida \p \v 1 Hari. Oniaroa vara ovani'aki bana ada Abraão kohana. Akadija'ari ka'arahoda okhananavaki ada. A'onira onanamithavini hiki ida nahina namitha'iki kidiania. \v 2 Badani sohika'oaki abosini hija vaha ida Deus Abraão-ra kapoarivini; Abraãoa bikaabokahi vaha ida kidibadani sohika'oania abono-ra vaboroborohavini. Ni-sohika'oaki ida kidibadani afoha'oadaha Deus viaha. \p \v 3 Deus athi kapapirania hojaki hida Abraão varani hina: \q1 “Abraão Deu-ra vakaijokavini mani ida \q2 kidimahi sohika'oani Deua bikahivini hi'ia.” \m Nimania hida Deus athi. \p \v 4 Hari. Ija'ari kidikariva kabadania kabadanikia bigathaniki ida kidibadani abosini. Ni-kariva kidihonai abono-ra kanava'igavini hirihi ida badani abosini. Honai abono kajiniro oamani ida. \p \v 5 Ija'ari Deus kabadania kabadanirini oadani abononi ni'avini: \p —Ni-ovakaijokaki ida kodibadania okabadanina, kodimahi sohika'oani Deua bikahija kaimoni. Deu-ra ovakaijokavini mani ida hora kapoarivini hija, kodimahi sohika'oani-ra kahivini hija jaboni — nimania ida ija'ari Cristo-ra kava'ibodivaraniki, oniani ida Deua bikapoarivini hija. Ija'aria biragarivini kaba'i ida hojai asohikia kahojaini, Jesu-ra vakaijokavini mani ida kidimahi sohika'oani Deua bikahivini hija. \p \v 6 Hari. Davi kohana jaboni vara bivani'a'bo'da'iki hida ija'ari khaii nini kavaranihi. Ija'aria bada bini'avini kaba'i ida hojai Deua bivajahariki, Deua binasohika'oa'iki ida ija'ari kamahi, oniani ida kidimahi sohika'oani Deua bikahivini khai ni'ani hija. \p \v 7 Davi kohana binajiri'iki hida athi: \q1 “Va'ini khaii niki ida ija'ari \q2 kidihojai asohiriki Deua biani'iki, \q2 Deua biakava'i'birini'avini jaboni. \q1 \v 8 Va'ini khaii niki ida ija'ari \q2 kidihojai jahariki Deua \q2 bianavathariki, \q1 ni-Deua bikava'ihokijanaki.” \m Nihi ida Davi kohana athi. \p \v 9 Ija'ari siikosida karajomihi-ra vavahojaki vakadimoni ka'oa hirihi ida va'i khaii nini Davia vara bivani'a'iki. Vahoariha vakarajomiriki vakadimoni ida jaboni va'i khaii nini. Vara a'onira oni'avini hi'iki hida Abraão varani hina Deus athi kapapirania hojaki: \q1 “Abraão Deu-ra vakaijokavini mani ida \q2 kidimahi sohika'oani Deua bikahivini hi'ia, \q1 oniani ida Abraão-ra \q2 kapoarivini hi'ia.” \m Nihi ida athii. \p \v 10 Abraão kohana karajomirina oadani Deua bikapoariki ada. Ni-Deua binokha'imidiaki ada Abraão siikosida karajomihia karajomina bikapoarira kaimoni. \v 11 Deua bikapoarivini naothinia siikosida karajomihia karajomi'aha ada Abraão. Deus athi-ra kajari'daravini mani ida Abraão-ra kanarajomivini hi'ia siikosida karajomihia. Abraão siikosida karajomihi-ra vahojavini mani ida Deu-ra vakaijokavini-ra nanokiavini hi'ia, oniani ida Deus Abraão-ra kapoarivini hija. \p Oniaroa, ija'ari hahavi Deu-ra vakaijokavini vakadiabi'i okhananavaki fori hiki ada Abraão kohana. Siikosida karajomihi-ra vavahojaravini kaba'i, Deus va'ora kapoariki adani ija'ari vakaijokana vihiki, vakadimahi sohika'oani Deua bikahiki adani. \p \v 12 Siikosida karajomihi-ra vavahojaki vakadiabi'i okhananavaki jaboni ada Abraão kohana. Vakadirajomi ka'oa hirihi ida Abraão kohana-ra vakadiabi'i nihaja. Deu-ra vavakaijokavini, Abraão Deu-ra vakaijokavini fori hini, oniani ida vakadiabi'i nihana hija. Vakabanafo'iki ida Abraão kamahi karajomirina oadani, ovari fori vihi'ina Deu-ra vavakaijokaha'oadahavini. \s1 Deua bivava'isohihijorakia vagahinaki adani vakaijokana vihiki \p \v 13 Hari. Deus va'ora nava'iponijora'iki adani Abraão, kidihanodi vanamitharonisiagaki vihiki: \q1 “A'onira ono'avini hiki bana ida hahavi \q2 arabo hahavia hojaki \q2 avavaka'da'dija kaimoni.” \m Niha ada Deus. Deus kava'isohihi jiriki-ra naabavini abosini hirihi ida Deus Abraão-ra nava'iponivini ka'da'di vihina kavaranihia. Deu-ra vakaijokavini mani ida arabo hahavi-ra kavano'aivini kavaranihia Abraão-ra nava'isohijoravini hija, kidimahi sohika'oani Deua bikahivini hija, bikapoarivini hija jaboni, oniani ida kidiva'iponahia binava'isohivini hi'ia jaboni. \p \v 14 Ija'ari hahavia varagariki ida Deus kava'isohihi jiriki-ra vanaabavini. Deus kava'isohihi jiriki-ra naabavini abosini hija vaha ida ka'da'di vihina kavaranihi; ni-ija'aria vagathaniki vaha. Va'isohihi jiriki-ra vanaabaki vakadimoni hija vaha ida varani; ni-Deu-ra vavakaijokaki vakadimoni hiki vaha. Vakadimoni hija vaha; ni-nahina kaimoni hiki vaha ida vakaijokana vihiki-ra nava'iponivini. \p \v 15 Deua bikaihamahiki ida ija'ari kidiva'isohihi naabarini hiki, oniani ida nahina jahariki-ra karonavini hija bana ija'ari kania. Hojarihi ida va'isohihi; ni-ija'aria varagariki. Hojahi; varagarihi. \p \v 16 Abraão kohana Deu-ra vakaijokavini mani ida Abraão kaija'ari-ra va'ora kajoamoravini kavaranihi-ra vava'isohihijoravini hi'ia. Deu-ra vavakaijokaha; va'ora kajoamoraha. Ni-ija'aria vanaabosiki ida Deus kakajoamorahi. Deus va'ora kajoamora'oamanira adani Abraão kaija'ari vanamitharonisiagaki. Nimania ida Deus Abraão-ra nava'isohijoravini hi'iki. Va'ora kajoamoraki adani kidiva'isohihi naabani vihiki. Va'ora kajoamoraki jaboni adani Deu-ra vavakaijokaki, Abraão vani fori vihiki. Ija'ari hahavi Deu-ra vavakaijokaki vakadiabi'i okhananavaki ada Abraão. \p \v 17 Deus athi kapapirania hojaki hida Abraão kohana varani hina: \q1 “Arabo ipohiki kaija'arini bana ira vanaonivini \q2 akadiabi'i.” \m Nihi ida athii. Ka'oa hiki ada Deus, oniani ida varani bivava'isohihijoraki-ra nanamithavini hija bana. Ovari Deus Abraãoa bivakaijokaki. Ovari va'ora anahokiki adani ija'ari vaabini'iki. Ovaria jaboni bivahonariahiki ida nahina hoja'iariki hojani. \p \v 18 Abraãoa bivakaijokaha'oadahaki ada Deus. Nokia'iarini kaba'i ida Deua vara bivani'a'iki, Abraãoa bikajari'darihi ida. Binokhaki ida namithani, oniani ida arabo ipohiki kaija'arini vakadiabi'i nihana hi'ia. \p Nimania bana hida varani Deus athi kapapirania hojaki: \q1 “Vâipohiki bana adani \q2 kadaija'ari vanamitharonisiagaki.” \m Niki hida Abraão varani hina. \p \v 19 Hari. 100 hini ipohini amaakariki ida Abraão kabadarana. Asia bivakaijokadanokiki ada Deus. Abono-ra kava'ibodivaraniha: \p —O'bo'da hi'ina abini'iki hida oabono. Ni-kodigamo Sara bikaabokaki ida isani — abono-ra ni'a'aha. \v 20 Kaba'i, ni-bikava'ipahiniki ida Deu-ra vakaijokavini. Bikajari'dariha'oadahahi ida varani namithaki kaimoni Deua bivava'isohihijora'iki. Ni-va'i kosakhamani hiki. Deu-ra vakaijokavini mani ida Abraão jari'darina-ra nadanoja. Abraãoa bikanamasivi'oamanira ada Deus. \p \v 21 Abraão abono-ra ni'a'aha: \p —Oogaki ida Deus hora nava'isohijoravini hi'iki-ra kaabokavini. \p \v 22 Nina vani Deua bikapoarira ada Abraão. Deu-ra vakaijokavini mani ida kidimahi sohika'oani Deua bikahivini hija. \v 23 Deus athi jirikia vara bivani'aki ada Abraão, kidimahi sohika'oani Deua bikahivini. Kidimoni ka'oa hirihi hida athii. \p \v 24 Akadimoni jaboni hida athii jiriki. Deus Abraão-ra kapoarivini hiki Deu-ra vakaijokavini. Haria kapoarivini hiki jaboni bana Deu-ra avakaijokavini. Akajari'dariha ada Deus. Ovaria bianahoki'iki ada akadika'da'di Jesus, abini'ina naothinia. \p \v 25 Hojai Deua bivajaharikia akahojaibakhiana mani ida Deus Jesus abini'ina-ra va'ahavini hi'ia. Abini'ina naothinia Deua bianahoki'iki ada Jesus, haria kapoarira kaimoni, akadimahi sohika'oani-ra kahira kaimoni ada Deus. \c 5 \s1 Deus ija'ari vakaijokana hiki kamahi sohika'oani-ra kahiki \p \v 1 Hari. Oniaroa Deus haria kapoarivini hi'iki avakaijokavini, akadimahi sohika'oani-ra kahi'iki ada. Nimania hida akadika'da'di Jesus Cristo haria kajoamora'avini. Akhanina vani Deus kania aajahamisija. \p \v 2 Cristo-ra avakaijokavini mani ida Cristo haria vamaakarivini hija Deus kania, agathanija kaimoni ida Deus haria kajoamoraha'oadahavini. Akhanina vani arihojaja. Anokhavini oadani khai ani'aki ida Deus jahana, vagana, danona, aagahai hikia haria no'avini bana. \p \v 3 Anokhavini oadani khabakhiaki ida ava'i-ra rogo aniki. Ava'i rogo inini haria ka'ojomo'ivini hiki ida Deu-ra anokhavini-ra akava'ipahiniravini, oniani ida ava'i rogo inini kaba'i, khai haria ni'aja. \p \v 4 Ava'i pahinirini-ra aka'ojomo'ivini naothinia Deus haria khai ni'aki, haria ni'aha: \p —Jahaki ida avava'ini pahinirini-ra avarigavini — oniani ida Deus haria nava'isohijoravini hiki-ra anokhavini hija. \p \v 5 Deu-ra anokhahi; ni-haria nava'iponi'imariniki. Deua bikarona'iki ada Ma'onahai Jahaki ava'i bodinia ibavira kaimoni. Ma'onahai Jahaki vani haria nanokiahivini hija ida niha ninini Deus haria nakaidivajahakivini karahoni. \p \v 6 Deua bikanamahi'iki ida Cristo abini'ina akadimoni. Cristo abono-ra va'aha'iki abini'ina ija'ari hojai jaharikia vakahojaiki vakadimoni hina. Oniaro kari ni-akaabokaki ida ariabono akava'ijoavini. \p \v 7 Ni-ija'ari abononi va'ahaki abinini, abiniria kaimoni ida hoariha va'isohihi jiriki-ra naababakhiaki. Ija'ari abononi vahabini va'ahaki abinini, abiniria kaimoni ida ija'ari kakodiava abono. \v 8 Deus vania binanokiaja ida ija'ari-ra nakaidivavini arafiani. Hojai Deus bivajaharikia akahojaibakhiana oadani vani Cristo abono-ra va'aha'aha abini'ina akadimoni hina. \p \v 9 Jesus amana ahovari'ini mani ida Deus haria kapoarivini hija, akadimahi sohika'oani-ra kahivini hija jaboni. Akadimahi sohirini kari nimania hida Cristo haria kajoamoravini hi'iki. Hari maha. Cristo haria kajoamoravini arafia'iki bana hari afo'iana. Deus kidihamahi-ra nanokiavini kamahini Cristo haria akava'ijoaki bana hari, agathaniria kaimoni ida hojai asohiriki abosini. \p \v 10 Deu-ra akaimajaharavini kari Cristo abini'ina mani ida Deus kava'ahi haria niha'ia. Hari maha. Deus kava'ahi ari'iki hari. Cristo ahoki'ina mani ida haria akava'ijoavini hi'ia bana. \v 11 Ida asia hojahi haria kajoamoravini kavaranihi. Deu-ra khai ani'avini hiki ida akadika'da'di Jesus Cristo haria kajoamora'avini Deus kava'ahi arihija kaimoni. \s1 Adão kohana Cristo khama varani vihina hida \p \v 12 Hari. Oniaroa, makhira hoarana imidia binakama'da'ia ida hojai Deua bivajahariki. Makhira miro'a-ra naabini'iki hojai Deua bivajahariki-ra namonahavini. Ija'ari hahavi vanamitharonisiagaki va'oaniaro maina hojai Deua bivajaharikia vakahojaiki, oniani ida va'ora naabinihananaja jaboni. \p \v 13 Deus kidiva'isohihi jiriki-ra vava'isohihivini viahania ija'ari hahavi araboa vahojakia bada vani'abakhiaki ida hojai Deua bivajahariki. Hojarini oadani ida va'isohihi jiriki, ni-Deua bianavathaki ida ija'ari kahojai asohiriki. \v 14 Moisés namitha'iarina oadani, vahoarahanana vaabini'iki adani Adão kaija'ari vanamitharonisiagaki. Adãoa ni-binaabaki ida honari Deua binava'isohijoravini hi'iki. Ni-ija'ari hahavi vakadihojai asohiriki Adão kahojai asohiriki fori hiki. Kaba'i, hojai Deua bivajaharikia vakahojai'ina mani ida va'ora naabinihanana'ia. \p Va'ora okavarajomiki adani Adão, makhira hoariha khama. Oniaro kari kha'iariha ada ovari. Adão fori hiriha ada Jesus Cristo. \v 15 Deus kakajoamorahi fori hirihi ida Adão kahojai asohiriki. Ka'oa hiki hida varani. Makhira hoarana kahojai asohiriki ija'ari vaipohiki-ra va'ora najahari'iki, oniani ida va'ora naabinihanana'ia. Hari. Jahani arafiaki ida Deus ija'ari-ra kajoamoravini. Makhira hoarana Jesus Cristo onikia binanokiajahakiki ida Deus kakajoamorahi jahani. Ija'ari vaipohiki vagahinana hiki ida Deus va'ora kajoamoravini. Ni-vanaabosiki. \p \v 16 Deus kakajoamorahi fori hirihi ida hojai asohiriki makhira hoarana bada bini'a'iki. Hojai asohiriki hoarani-ra namonahavini naothinia Deua bini'a'aha: \p —Kadamahi sohirini mani ida hojai asohiriki abosini-ra igathanivini hija bana — Adão-ra ni'aha ada Deus. \p Ija'ari hojai asohiriki ipohiki-ra vanamonahavini kaba'i, Deus va'ora kajoamora'iki adani. Jesus Cristo vakadihojai asohiriki biani'avini mani ida vakadimahi sohika'oani Deua bikahivini hija. \p \v 17 Ka'oa hiki hida varani. Makhira hoarana hojai asohiriki-ra namonaha'iki, oniani ida ija'ari hahavi vahoarahanana vaabinina-ra nakama'daja. Ni-vakaabokaki ida vaabinirina. Hari. Makhira hoariha vania binakama'da'ia ida ija'ari abinirini. Arafiaki ida Jesus Cristo ija'ari-ra kajoamoravini jahani. Ija'ari Deua bikapoariki, kidikajoamorahia gahinaki, kidimahi sohika'oani Deua bikahiki, oniani ida ija'ari kidimahi ja'dini-ra vaka'da'divinia Cristoa biakodiavini hija. \p \v 18 Oniaroa. Makhira kabadani hoarani asohirikia binakama'da'iki ida ija'ari hahavi nahina jaharikia vagahinana Ibavi Jaharika'oakia. Makhira hoariha kabadani sohika'oaki vania binakama'da'ia ida hojai asohiriki-ra na'biravini. Ni-vagahinajanaki vakadihojai asohiriki abosinia, oniani ida vakadimahi anahokika'oani hija. \p \v 19 Hari. Makhira hoarana Deus athi-ra naabariki, oniani ida ija'ari vaipohiki hojai jahariki namonahava abono va'ora nihaja. Ovari fori hiriha ada makhira hoariha Jesus Cristo oniki. Ovari Deus athi-ra naabaka'oa'iki, oniani ida ija'ari vaipohiki vakadimahi sohika'oani Deua bikahivini hija, va'ora kapoariki adani jaboni. \p \v 20 Deua binanamithavini hiki ida kidiva'isohihi, a'ba'dija kaimoni ida hojai asohiriki. A'ba'dihi ida ija'ari kahojai asohiriki, a'ba'dini arafiahi ida Deus ija'ari-ra kajoamoravini jaboni. \p \v 21 Hari. Nimania hida varani anokhomiha'ini. Danoki ida hojai asohiriki. Ija'aria ni-bikaabokaki ida bada bini'aravini, oniani ida naabinini hi'ia. Danoni arafiaki ida Deus kakajoamorahi. Akadika'da'di Jesus Cristoa bikaabokaki ida hojai asohiriki-ra anivini, ija'ari kamahi-ra nasohika'oavini Deus viaha, oniani ida Deus ija'ari-ra kapoarivini hija, kidija'ari vihira kaimoni. Jesus Cristoa bino'a'iki ida ija'ari kidimahi ja'dini anokhomirikia. \c 6 \s1 Ija'ari kamahi ja'dini anokhomirini varani hini \p \v 1 Asohimanija koda ida hojai asohirikia akahojaibakhiana, Deua biana'ba'dija kaimoni ida haria kajoamoravini? Iniani. Ni-asohipa'itxirihi ida na'dohi. \p \v 2 Ihimi'iki ida akadimahi 'bo'da hojai asohiriki-ra vajahaki. Ni-asohipa'itxiki ida asia hojai Deua bivajaharikia akahojaibakhiana. \v 3 Avarigaria koda ida kanai karajomihi kavaranihi? Akana'ina vani aakaramisi'ia Jesus Cristo kania. Jesus Cristo abono-ra va'aha'iki abini'ina akadimoni hina. Akana'ina kari ava'aha'iki ida akadimahi 'bo'da abini'ini kidiania. \p \v 4 Abini'ina naothinia ka'damaha'aha ada Cristo. Akana'ina vani paha aka'damaha'iki fori arihija. Ka'damahaki fori hiki ida akadimahi 'bo'da Cristo aba'ona ka'damahani 'dihania. \p Abini'ina naothinia akadiabi'ia binanokia'iki ida danona jahaki arafiaki, bianahoki'iki ada kidisai. Onivani fori hija ida namithaki akadiania. Deus haria anahoki'iki hari, bianaja'di'iki ida akadimahi, hojai ja'dinia akahojaija kaimoni. \p \v 5 Cristo abini'ina vani ariabini'iki fori arihija jaboni, oniani ida Cristo khama ariabono akanakaramisikhamavini hija. Cristo kania aakaramisina mani ida Deus haria anahokivini hija bana, Cristo-ra anahokivini fori hikia. \p \v 6 Aogaki ida ava akasanakhamakia Cristo abini'ina, akadimahi 'bo'da abini'iki jaboni kidiania. Abini'iki ida akadimahi 'bo'da, haria kaabokajanaria kaimoni ida hojai Deua bivajahariki, hojai asohiriki danoni ava'i-ra nahonariahihijanaria kaimoni. \v 7 Ija'ari abini'ihi; ni-kidihojai asohirikia bikaabokajanaki ida va'ini honariahahani. \p \v 8 Cristo abini'ina kania ariabini'iki fori arihihi; ni-aahokina-ra akajari'daki bana jaboni kidiania. \v 9 Aogaki ida Cristo abini'ina naothinia Deua bianahoki'avini. Ni-abinijanaki. Ni-abinia bikaabokajanaki ida Cristo-ra naabini'ianavini. \v 10 Hoaranija ka'oa abini'ina, ni-hojai asohirikia bikaabokapa'itxiriha ada. Ahoki'ina naothinia Deus kania ajahamisika'oa'iki ida kidimahi. \p \v 11 Vakava'ibodivarani bana ida avakadimahi kidimahi fori hini. Avakadimahi 'bo'da ihimi'iki, hojai asohiriki avava'ini-ra nahonariahihijanaria kaimoni. Avakadimahi ja'dini hokini Jesus Cristo kania avarakaramisika'oaki a'oni, avarajahamisika'oaja kaimoni Deus kania. \p \v 12 Hari'a vava'ahajana ida hojai asohiriki avaabononi niha nini-ra honariavini mahija avakadimahi 'bo'da bikava'inofinofiki-ra avanaabaravini. Ni-hokihaha'oadahaki bana ida ija'ari abononi niha nini. \p \v 13 Hari'a vakava'aha ida avasa'ani, ava'damani, avabodini, avaabononi niha nini hahavi bada bini'aria kaimoni ida hojai Deua bivajahariki. Deus kania avaabononi niha nini hahavi-ra vava'aha'a. Ija'ari aba'oki fori avihijanarihi. Deus a'onira anahoki'iki a'oni. Deus kania avaabononi niha nini hahavi-ra vava'aha'a mahija badani asohika'oaki Deua binofikia avakabadanini a'onira kakodiara kaimoni. \p \v 14 Hari'a vava'aha bana ida hojai Deua bivajahariki avava'ini-ra nahonariahihivini. Ni-Deus kava'isohihi jirikia bihonariafiahajanaki ida akadimahi. Deus haria kajoamoravini hiki ida akadimahi-ra nasohika'oavini avakaijokara kaimoni. \s1 Deua binofiki ida hojai jahakia akahojaina. \p \v 15 Nahina nimania hida kodivarani? Ava'i-ra nahonariahihijanaravini kaba'i ida va'isohihi jiriki, ni-jahapa'itxiki ida hojai asohirikia akahojaina. Deus haria kajoamoravini mani ida ava'i-ra nahonariahihija. \p \v 16 Hari. Avarigaki ida hoariha avava'ini-ra nahonariahihivini-ra avava'ahavini, ovari avakadika'da'di hiki bana, a'onivani kidihonai abono gathaki avihiki a'oni jaboni. Hari. Hojai asohiriki-ra avanaabahi; avakadika'da'di fori hihi; avaabinihi. Deus athi-ra avanaabahi; avakadika'da'di hiha; avakadimahi sohika'oani-ra kahiha. \p \v 17 'Bo'dakari hojai Deua bivajahariki kahonai abono gathaki avihi'iki a'oni. Hari maha. Khai ani'a'iki hada Deus. Avakamitha'ihi ida moni ka'oa hini, avava'ini bodinia avavakaijokahi, avanaabajahaki'ihi ida ojomo'ihi athini avaka'ojomo'i'iki. \v 18 Deus a'onira akava'ijoa'iki a'oni, hojai asohiriki avava'ini-ra nahonariahihijanaria kaimoni. Deus kahonai abono gathaki maina avihi'iki a'oni, bada avani'aja kaimoni ida hojai sohika'oaki a'onira honariavini hiki. \p \v 19 Avakamithabakhia'avini kaba'i, ni-avarigajahaki'iaki kaho hida varani, oniani hida athii ija'aria biogahahaviki-ra vara ovani'avini hija bana. A'onira okavarajomivini hiki honai abono gathaki fori avihini, kodivarani nahina nini-ra avarigaja kaimoni. \p Cristo-ra avarigaravini kari avakava'aha'iki ida avasa'ani, avabodini, avaabononi niha nini hahavi hiki, bada avani'aja kaimoni ida hojai jahariki, badani karamonavahaki hiki. Oniaro kari hojai jahariki kahonai abono gathaki avihi'iki a'oni. \p Hari. Onivani fori hija hida a'onira ohonariavini hiki, avasa'ani, avabodini, avaabononi niha nini hahavi hiki-ra avava'ahavini Deus kaimoni, bada avani'aja kaimoni ida kidibadani sohika'oani, kidihojai hiki, Deus kahonai abono gathaki avihija kaimoni. \p \v 20 Hojai asohiriki kahonai abono avihini kari, ni-avakava'ibodiki ida Deua binofikia avakabadanini, ni-kidihojaia avakahojaiki jaboni. \v 21 Ni-nahina jahaki-ra avagathaniki, avakadihojai 'bo'da abosini. Hari maha. Avava'ini-ra anaipahihiki ida avakadihojai 'bo'da. Abini'iki bana ida ija'ari nikia kahojaiki. \p \v 22 Hari. Deus a'onira akava'ijoa'iki a'oni, hojai asohiriki avava'ini-ra nahonariahihijanaria kaimoni. Avakaabokaki ida hojai asohiriki-ra avakajoni'avini. Deus kahonai abono gathaki avihimaina'ia. Avagathani'iki ida avakadimahi sohika'oaki, kidiania avaabononi gahinai avaniha'avini, oniani ida avakadimahi jahaki, ja'dini, anokhomiriki-ra avavahojavini hija bana Deus kania. \p \v 23 Abosiki bana ida hojai asohiriki. Hojai Deua bivajahariki abosini ida ija'ari abinini kamahini Ibavi Jaharika'oakia okhani. Ni-abosiki ida Deus haria kajoamoravini. Deua bino'a'iki ida ija'ari bikajoamora'iki kidimahi jahaki, ja'dini, anokhomirikia. Akadika'da'di Jesus Cristo kania akaramisiki ida ija'ari. \c 7 \s1 Paulo karajomi ida makhira kidigamo khama vaabono vakavahojakhamavini \p \v 1 Hari. Oigamina, avarigajahaki'iki hida varani a'onira vara oni'avini hiki bana. Avarigaki ida arabo kaka'da'dini kava'isohihi jiriki nahina binofiki nahina binofiriki, kidiarabo kaija'arinia bada vani'aja kaimoni. Arihokina oadani anaabaki ida arabo kaka'da'dini kava'isohihi jiriki. Ariabini'ina naothinia ni-anaabajanaki. \p \v 2 Vara ovani'aki bana ida va'isohihi jiriki hoarani, gamo kamakhiraki-ra honariaki. \q1 “Kadamakhira \q2 hokina oadani \q2 hari'a inahojaha.” \m Niki hida va'isohihi athini. Kidimakhira abini'ina naothinia ni-va'isohihi jirikia bihonariajanaki ida gamo kaariha hi'ini kidimakhira kohana kania hojani. \v 3 Hari. Gamoa bivi'omaha ada makhira hoariha, kidimakhira ka'oa hokina oadani, gamoa binaabarihi ida va'isohihi jiriki. Adultério oniki ida kidihojai asohipa'itxiriki. Va'isohihi jirikia biva'ahaki ida gamo akaja'dihi'ianani, kidimakhira abini'ina naothinia. \p \v 4 Oigamina. Hari hi'iki hida kodirajomi. Nini vani namithaja bana ida avakadiania. Akava'ibodivaraniki ida Deus kava'isohihi jiriki. Abini'iki ada Cristo. Cristo kani a'oni. A'onivani Cristo abono niha nini hahavi a'oni, oniani ida a'onira naabinijabanaja kidiania. Ariabini'ina mani ida va'isohihi jiriki haria kaabokajanaravini hija. Cristo kaija'ari a'oni. Cristo ahoki'ina mani ida hojai jahaki Deua binofikia haria kanahojai'ia. \p \v 5 Cristo-ra aogaravini kari ava'aha'iki ida akadimahi 'bo'da badani binofikia haria honariavini. Deus kava'isohihi jiriki haria kaabanivini mani ida hojai Deua bivajaharikia akahojaina-ra ana'ba'dija, oniani ida asa'a, abodi, ariabono hahavia binofiki-ra bada ani'a'ahapikivini hi'ia. Bada ani'avini mani ida ama'onahana-ra aba'oki fori nihaja. \v 6 Deus kava'isohihi haria daboki fori hiki. \p Hari. Akadimahi 'bo'da abini'ini mani ida Deus kava'isohihi jiriki haria dabojanaravini hija. Ni-Deus kava'isohihi jiriki haria honariafiahajanaki. Ihimi'iki ida va'isohihi-ra anaabavini Deua binasohika'oaja kaimoni ida akadimahi. Ma'onahai Jahaki maina ada ava'i-ra nahonariahihira. \s1 Deus kava'isohihi jiriki varani hini hida \p \v 7 Nahina mani hida kodivarani haria ka'ojomo'ivini hija? Jaharia koda ida Deus kava'isohihi jiriki? Ha'a. Jahaki ida. Deus kava'isohihi jiriki hora ka'ojomo'ivini hiki ida nahina hini hojai asohiriki. \q1 “Hari'a iakabai \q2 ida hoariha kanahina”. \q1 Va'isohihi jiriki hora \q2 kaabanirija vaha; \q1 ni-oogaki vaha ida akabajahi nahina hini. \p \v 8 Kodimahi 'bo'da hora nava'ihokivini hi'iki ida Deus kahonari hora kaabanivini, oniani ida nahina ipohiki-ra oakabaivini hija. Hojarihi ida va'isohihi hora kaabanivini; ni-hojai asohirikia bikaabokaki ida hora kaboroborovini. \p \v 9-10 Oogaravini oadani ida Deus kava'isohihi jiriki, hokiki ida oma'onahana. Deus hora kaabanivini-ra okamitha'avini vani onofivini arafia'ia ida hora kaabanivini hiki-ra onaabavini, oniani ida oma'onahana-ra naabiniki fori nihaja. Deus hora nava'isohivini hi'iki ida kidikaabanahi, ohokihaha'oadahaja kaimoni viaha. Oniaro kari kodihojai asohiriki-ra onofivini mani ida Deus kakaabanahi hora kakodiaravini hija. Oniaro kari hojai asohiriki-ra onofivini mani ida oma'onahana-ra naabiniki fori nihaja. \v 11 Hojai asohiriki ova'i bodinia ahojani mani ida hora korijanaha'ia. Jahaki ovanihaki ida kodihojai Deus viaha. Deus kahonari-ra onaabavini-ra okaabokarihi, oniani ida kodihojai asohiriki oma'onahana-ra naabiniki fori niha'ia. \p \v 12 Hari. Jahaka'oaki ida Deus kava'isohihi. Jahaka'oaki, asohiki ida Deus kahonari afohanana. Ija'ari-ra kakodiaki kaimoni ida. \v 13 Kodivarani himanija koda ida Deus kava'isohihi jahaki oma'onahana-ra naabini'avini? Iniani. Ni-va'isohihi jirikia binaabiniki. Hojai asohiriki ova'i bodinia ahoja'ini mani ida oma'onahana-ra naabiniki fori niha'ia. \p Oniaro kari hojai asohiriki hora nava'ihokivini hiki ida Deus kava'isohihi jiriki athini, oniani ida kodihojai asohiriki oma'onahana-ra naabiniki fori niha'ia, binanokiaja kaimoni ida hojai asohiriki jaharini arafiaki. Deus kava'isohihi jiriki hora nanokiahivini hiki ida hojai asohiriki ova'i bodinia, niha ninini kodimahi-ra najaharika'oavini Deus viaha. \s1 Ni-okaabokaki ida hojai asohiki-ra onofiki \p \v 14 Aogaki ida Deus kania kidiva'isohihi khani. Ovari fori ohirina. Kodiva'ibodivarani ija'ari araboa namithaki kava'ibodivarani. Honai abono kapavakarivahaki fori ohi'iki ho. Oniaro kari kodihojai 'bo'da asohiriki hora gathiki fori ohi'iki ho. \p \v 15 Ni-oogaki hida kodihojai niha ninini. Ni-bada oni'aki ida badani onofiki. Badani okaimajahariki vani ida bada oni'aja. \v 16 Hojai onofiriki-ra bada oni'avini vani ova'i bodinia oogaja ida asohini Deus kava'isohihi jiriki. \v 17 Ni-hovani oa bada oni'aki ida hojai ovajahariki. Kodihojai 'bo'da ova'i bodinia ibaviki vania bada bini'aja ida. \p \v 18 Oogaki ida kodimahi 'bo'da-ra ovahojavini oadani, ni-nahina jahaki hojaki ova'i bodinia. Onofivini kaba'i ida hojai jahakia okahojaina, ni-okaabokaki. \v 19 Ni-bada oni'aki ida hojai jahaki onofiki. Hojai jahariki onofiriki vani ida bada oni'aja. \p \v 20 Bada oni'ahi ida hojai onofiravini, kaba'i ni-hovani oa bada oni'aki. Kodihojai 'bo'da ova'i bodinia hojaki vania bada bini'aja ida. \v 21 Oogaki ida va'isohihi namithani ova'i bodinia. Onofivini kaba'i ida hojai jahakia okahojaina, ni-okaabokaki. Okaabokaki ida hojai jahariki-ra bada oni'avini. \p \v 22 Hovani oa khai oni'aja ida Deus kava'isohihi jiriki. \v 23 Ova'i bodinia ovajahaki ida. Kaba'i, okamithaki hida va'isohihi hoariha ova'i bodinia. Hojai asohiriki kava'isohihi ida. Hojai asohiriki kava'isohihi, Deus kava'isohihi khama vaabono vakanadanodanokhamaki fori vihijama'oki. Hojai asohiriki kava'isohihi hora gathiki fori ohina mani ida kodihojai 'bo'da ova'i-ra nahonariahihivini hija. \p \v 24 Makhira khaii niriki ohi'oamanija! Nahina vani oabono-ra akava'ijoa'ia oarakhavaharija kaimoni Ibavi Jaharika'oakia? \p \v 25 Khai oni'aki ada Deus. Ovani oa ada hora kajoamorara. Bikarona'iki ada akadika'da'di Jesus Cristo hora akava'ijoara kaimoni. \p Hari. Nimania hida kodimahi vara ovani'a'iki. Hovani oa ovajahaja ida Deus kava'isohihi jiriki. Kodiva'ibodivarania onaabavini onofiki vanivaha ida. Kaba'i, kodimahi 'bo'da bada bini'aki ida hojai asohiriki kava'isohihi hora honariaki. \c 8 \s1 Ma'onahai Jahaki ava'i-ra nahonariahihivini \p \v 1 Hari. Jokoa Deua bikaronarihi ida bana ija'ari Jesus Cristo kania akaramisiki Ibavi Jaharika'oakia okhani. \v 2 Jesus Cristo kania aakaramisina mani ida akadimahi ja'dini-ra avahojavini hija. Ma'onahai Jahaki ava'i-ra nahonariahihivini mani ida haria akava'ijoavini hi'ia, hojai asohiriki kava'isohihi ava'i-ra nahonariahihijanaria kaimoni, oniani ida Ibavi Jaharika'oakia haria arakhajanarija. \p \v 3 Ija'ari kamahi 'bo'da danorini mani ida Deus kava'isohihi jiriki haria kakodiavini-ra kaabokaravini hija. Deus vania bikaabokaja ida hojai 'bo'da-ra nihimavini. Deua bikarona'aha ada kidisai, binihimaja kaimoni ida hojai asohiriki. Kidisai namitha'iki ija'ari hi'ina. Kidimahi ija'ari hahavi kamahi fori hi'iki ida. Cristo-ra rakha'iki ija'ari vakadiania hojai asohiriki-ra nihimahavini, \v 4 oniani ida Deus danona haria no'avini hija, akaabokaja kaimoni ida hojai asohiki Deus kava'isohihi jiriki haria honariavini hi'iki. Ava'ahaki ada Ma'onahai Jahaki ava'i-ra nahonariahihivini. Ni-ava'ahajanaki ida akadimahi 'bo'da ava'i-ra nahonariahihivini. \p \v 5 Ija'ari kamahi 'bo'da va'ini binahonariahihihi; bikava'ibodivaranihi ida kidimahi 'bo'da binava'isohivini hi'iki, oniani ida bada bini'avini hija. Ma'onahai Jahaki ija'ari va'ini-ra nahonariahihihi; bikava'ibodivaranihi ida Ma'onahai Jahakia binava'isohivini, oniani ida bada bini'avini hija. \p \v 6 Ija'ari kidimahi 'bo'da va'ini binahonariahihihi; abinini kamahini Ibavi Jaharika'oakia okhahi. Ma'onahai Jahaki ija'ari va'ini-ra nahonariahihihi; bivahojahi ida kidimahi ja'dini, va'ini jahajahani hiki jaboni. \p \v 7 Ija'ari kidimahi 'bo'da va'ini binahonariahihivini mani ida Deu-ra kaimajaharavini hija. Ni-binaabaki ida Deus kava'isohihi jiriki. Ni-bikaabokaki binaabavini. \v 8 Ija'ari kidimahi 'bo'da athini-ra naabakia ni-bikaabokaki ida hojai Deua khai bini'aki. \p \v 9 Deus Ma'onahana Jahaki avava'ini bodinia ibaviha; athi a'onira nava'isohibakhiavini hiki-ra avanaabahi. Ni-avanaabajanaki ida athi avakadimahi 'bo'da a'onira nava'isohibakhiavini hi'iki. Ija'ari va'ini bodinia ibaviriha ada Deus Ma'onahana; ni-Cristo kaija'ari hiki. \p \v 10 Cristo ava'i bodinia ibaviha; Ma'onahai Jahaki ama'onahana-ra nahokika'oaha. Hojai asohirikia akahojai'ina mani ida ariabono niha nini hahavi-ra naabinija bana. Deus akadimahi-ra nasohika'oavini mani ida Ma'onahai Jahaki ama'onahana-ra nahokika'oavini hi'ia. \p \v 11 Deus vania bianahoki'ara ada Jesus abini'ina naothinia. Ava'i bodinia Deus Ma'onahana Jahaki ibaviha; ariabinina naothinia ovaria bianahokiki bana ida ariabono niha nini hahavi. Jesus Cristo-ra anahokivini vani fori hini, danona haria anahokivini bana jaboni. \p \v 12 Hari. Oigamina, Deus haria kajoamoravini mani ida hojai bivajaharikia akabadanina-ra najaharija. Haria kajoamoravini mani ida hojai bivajahakia akabadanina-ra najahaja. \p \v 13 Avahokini oadani hidiaja avakadimahi 'bo'da athini-ra avanaabahi; avaabiniki bana a'oni, Ibavi Jaharika'oakia avarikhaki bana a'oni. Avahokini oadani hidiaja avava'ahaha ada Ma'onahai Jahaki a'onira kakodiavini avakadihojai 'bo'da-ra avanihimavinia; avahokiha'oadahahi Deus Ibavi Jahaka'oakia. \p \v 14 Deus kaisai vihiki adani ija'ari Ma'onahai Jahaki va'ora bananiki. \v 15 Deua bikarona'iki ada Ma'onahai Jahaki akadiania. Honai abono gathaki kaka'da'dia bihonariavini fori hirihi ida Ma'onahai Jahaki a'onira honariavini. Ni-a'onira avadadamiki ada Ma'onahai Jahaki. Ni-a'onira naofiniki. Ovani ada Deus kaisai haria nihara. Ma'onahai Jahaki danona ava'i bodinia hojani mani ida akadikhaiinia Deu-ra ani'avini hija: \q1 “Bi'i ka'oa i!” \p \v 16 Deus kaisai arihina-ra aogavini hiki Ma'onahai Jahaki ava'i bodini-ra anigahivini. \v 17 Deus kaisai arihina mani ida kidinahina kidija'ari-ra kaibavijahahijoravini hiki-ra agathanivini hija bana. Cristo khama agathaniki bana ida Deua binaibavijaha'iki kidimoni jaboni. Hidiaja akapoariki ida ava'i rogo inini, aimana 'banani hiki, Cristoa bikapoarivini fori hiki, oniani ida danona, jahana, ogahana, vagana hiki-ra agathanijabanavini hija Cristo kania. \s1 Deus kaisai vakadimahi jahaka'oani kamahini kavaranihi \p \v 18 Hari. Araboja arihojana oadani akamithabakhiaki ida ava'i rogo inini, aimana 'banani hiki. Deus ibavia arihojana kamahini khai ani'akarahoki bana ida jahana, danona, vagana, ogahana hikia haria no'avini. Oogajahakiki ida akadikhaiini ava'i rogo inini-ra aradavini arafiani bana. \p \v 19 Hahavi Deua binamonaha'ikia vanaviahanokhavini vakava'ijorojorovini avakava'idadadakarahoki ida Deua bivava'isohihijoraki bana: \p —Hihadani ija'ari a'onira onanokiahivini vihiki kodisai vihiki hadani. Vakadimahi jahani kodisai ka'oa kamahi jahani fori vihiki hadani — va'ora ni'aki bana adani kidiamonahi hahavi. \p \v 20-21 Makhira miro'a Deus athi-ra naabaravini kari kama'da'iki ida Deus kamonahi hahavi jaharini, oniani ida kidinahina hahavi najaharini hija. Kama'da'iki ida abini, ara'okho'ini, a'baxa'ini, imani 'banani jaboni. Hoja'imariniki fori hiki ida. Gathaki fori hiki ida Deus kamonahi hahavi. Deus kamonahia ni-binofiki ida hoja'imarinini. Deus vania bihonariaja ida. Deua binaviahanokhaki ida mahi kidiamonahi-ra najaha'ianavini, gathaki fori hijanaria kaimoni. \p Deua binihimahahaviki bana ida ija'ari kamahi-ra najahariki. Deua bianaja'dihahaviki bana jaboni ida kidiamonahi. Deus kaisai hahavi, kidiamonahi khama vavahojajabanaja kaimoni ida vakadimahi jahani arafiaki. \p \v 22 Kidiamonahia binokhavini oadani, bikamithaki ida imai 'banani, gamo 'banarahaki imani 'banani-ra kamithavini fori hiki, oniani ida bodini na'ithoni hija. \v 23 Kidiamonahi ka'oa hirihi ida bodini ithoki. Harivani jaboni abodi ithoki hari. Harivani agathani'iki ada Ma'onahai Jahaki Deus haria kakaronavini hi'iki, aogaja kaimoni ida kidinahina hoariha haria no'avini hiki bana. Harivani abodi ithoki anokhavini oadani ida Deus haria kanaisaihavini kamahini, bianaja'diki jaboni ida ariabono niha nini hahavi. \p \v 24 Ajahaka'oana-ra anokhavini oadani, Deus haria akava'ijoa'iki hari. Aogaki ida haria nava'iponi'imariniravini. Asia anaviahanokhaki ida namithaki akadiania. Anokhaki-ra agathanija vaha; ni-anokhajanaki vaha. Haria najahaka'oavini namithaja vaha; ni-anokhajanaki vaha. \v 25 Anokhaki ida nokia'iariki namithani akadiania. Ni-akava'ipahiniki ida anokhavini. \p \v 26 Ma'onahai Jahaki haria kakodiavini hiki ida Deu-ra vara ani'avini. Deu-ra avakaijokavini danorini mani ida Deu-ra vara ani'avini niha ninini-ra aogajahakiravini hija. Ava'i bodinia Ma'onahai Jahakia bikanikhariadanokiki ada Deus akadimoni hina. Bodi ithoni fori hiki hida Ma'onahai Jahaki athi ija'aria biogariki nahina hini. \v 27 Deua biogahahaviki ida ija'ari kava'ibodivarani. Biogaki ida Ma'onahai Jahaki kakanikhari kavarani Deu-ra kanikhariadanokivini kidija'ari vakadimoni. Ma'onahai Jahakia biogajahakiki ida Deua binofikia haria no'avini. \p \v 28 Aogaki ida nahina hahavi namithaki Deus kaija'ari vakadiania, Deua binajahaki ida. Hiva'oani ija'ari Deu-ra vanofijahakiki, va'ora kaboa'iki badani binofikia vakabadanina. \v 29 Hiva'oani ija'ari Deus va'ora nagathogatho'bo'da'iki, Deus va'ora anahoariha'bo'da'iki adani jaboni kidisai ka'oa kahojaia vakahojaira kaimoni. Ovari miro'a vakadi'aajo hira kaimoni igamina vaipohiki vahararana. \p \v 30 Oniaroa, Deus va'ora kaboa'i'aha adani ija'ari va'ora anahoariha'iki. Deua binasohika'oaki ida ija'ari bikaboa'i'iki vakadimahi, va'ora kapoarira kaimoni. Deus va'ora no'a'iki adani va'ora kapoari'iki jahana, danona, vagana, ogahana hikia, ovari fori vihira kaimoni. \s1 Deus haria nanokiahivini hiki ida haria nakaidivavini arafiani \p \v 31 Hari. Nahina mani hida kodivarani haria ka'ojomo'ivini hija? Asia vara a'onira oni'aki ho avarigaja kaimoni. Deus akadiania hojaki haria kajoamorara kaimoni, oniani ida nahina haria kaabokaravini hija. \p \v 32 Ni-Deus haria kaathirivini hiki ada kidisai ka'oa, biva'aha'iki ada abini'ina akadimoni hahavi hina. Abosirina vani biva'aha'ara ada kidisai akadimoni hina. Biva'aha'iki bana jaboni ida nahina hahavi akainamoki. \p \v 33 Hana hini vani va'ora akaraganahara adani Deus kaija'ari? Deus haria nagathogatho'iki hari, akadimahi sohika'oani-ra kahivini, oniani ida ija'ari Deus viaha haria akaraganahavini-ra kaabokaravini hija. \p \v 34 Hana hini vania bikaabokaja ida akadihojai jahariki abosini haria arakhavini? Ni-nahina bikaabokaki ida Ibavi Jaharika'oakia haria karonavini akadihojai abosini. Jesus Cristo abini'iki akadimoni hina, ahoki'iki jaboni ada, okasi'iki ada Deus pitana aniaja hoja'aha. Ka'da'di danoki kani ida ibavi. Jesus Cristoa bikanikhariabakhiaki akadimoni Deus viaha. \p \v 35 Ni-nahina bikaabokaki ida Cristo sa'a kabodinia haria saarivini, binadabaja kaimoni ida haria nakaidivavini. Nahina ava'i-ra rogo ani'avini kaba'i, Cristo asia haria nakaidivaki hari. Aimana 'banani kaba'i, Cristo asia haria nakaidivaki hari. Ajahariharina kaba'i, avai'amina kaba'i, akanahinarina kaba'i, Cristo asia haria nakaidivaki hari. Nahina haria kahidakamarivini kaba'i, ariabinina kaba'i, asia Cristo haria nakaidivaki hari. Ni-nahina bikaabokaki ida Cristo haria nakaidivavini-ra nadabavini. \v 36 Deus athi kapapirani kania hojaki hida athi: \q1 “Kadaija'ari arihina \q2 mani ida mahi hahavi \q1 ija'ari haria vanaabinivini-ra vanofivini hija. \q1 Ovilia osahi hina abinira \q2 kaimoni onivani fori hija \q1 ida haria vanajahariharibakhiavini.” \m Nihi ida athii. \p \v 37 Ni-nahina bikaabokaki ida Cristo sa'a kabodinia haria saarivini haria nakaidivajanarara kaimoni. Cristo haria kakodiaha'oadahavini, akaabokaki ida nahina hahavi namithaki akadiania. \p \v 38 Oogajahakiki ida nahina haria saarivini-ra kaabokaravini Cristo sa'a, haria nakaidivajanarara kaimoni. Ni-makhaniki ida ariabinina, arihokina, asia haria nakaidivavini. Ni-Deus ibavi kaija'arini, ni-ka'da'di vanokiariki nama vahojaki, ni-nahina hoariha danoki nama hojaki, ni-nahina bikaabokaki ida Cristo sa'a kabodinia haria saarivini. Ni-nahina namithaki hidakaba'i, ni-nahina namithaki kaimoni mahi hoariha, ni-bikaabokaki ida Cristo sa'a kabodinia haria saarivini. \v 39 Ni-nahina ibavi arabo namania hojakia, ni-nahina ibavi arabo nabo'ania hojakia, ni-bikaabokaki ida haria saarivini Cristo haria nakaidivajanaria kaimoni. Ni-hahavi amonahani hararania hojakia bikaabokaki bana ida Deus haria nakaidivavini-ra nadabavini. Akadika'da'di Jesus Cristo haria nanokiahivini hiki ida niha ninini Deus haria nakaidivavini arafiani. \c 9 \s1 Israel kaija'ari varani \s2 vihina hida \p \v 1 Ka'oa hiki hida oathi. Cristo kaija'ari ohina mani ida korijanahia hora kanavaranirija. Ma'onahai Jahaki ova'i-ra nahonariahihivini vani hora nava'isohidanokivini hija hida korijanahi-ra vara ovani'aravini. \v 2 Ka'oa hi'oamanija hida ova'i mokara nini arafiani. Hari hirihi ida ova'i asara'ahapikini Israel kaija'ari vakadimoni. Kodija'ari vihiki adani. Ariamana, arimana hoarani vihiki adani. \p \v 3 Onofiki ida Cristo-ra vavakaijokavinia va'ora oakodiavini. Vakadihojai asohiriki abosini ogathanivini vakadimoni okaabokaja vaha; Cristo hora kava'ipahinivini-ra onofihi vaha. Ni-okaabokaki ida va'ora okajoamoravini. \p \v 4 Deus vani va'ora nagathogatho'bo'da'ara adani Israel kaija'ari. Deus va'ora kanaisaiha'aha, binanokiabakhia'ihi ida danona, vagana, jahana vakadiania. Va'ora nava'isohivini hi'ihi ida kidiva'iponahi a'bo'daki afohanana, vakadiDeus hira kaimoni. Va'ora nava'isohivini hi'ihi ida va'isohihi jiriki vanaabaja kaimoni. Israel kaija'ari Deu-ra vakanamasivivini-ra avigavini niha ninini Deua binofivini. Deus va'ora nava'isohijoravini hi'iki jaboni ida niha ninini va'ora kajoamorara kaimoni. \p \v 5 Abraão kohana, Isaque kohana, Jacó kohana vihiki vakadija'ari vanamitharonisiagaki adani Israel kaija'ari. Avigavahaki adani vakadi'arahoda kohana miro'a. Cristo ija'ari vahararana hoja'ina kari, ovari jaboni Israel kaija'ari hi'iki. Deua bivaka'da'diki ida hahavi hojaki afoha'oadaha. Asohiki ida ija'ari hahavi Deu-ra khai vani'ahaha'oadahavini. Nimania hida binofiki. \p \v 6 Kodivarani hirihi ida Deus kidiva'iponahi a'bo'daki-ra kava'ipahinivini. Binanamitha'oamanija ida vakadiania. Ni-Deus va'ora nagathogathohahavi'iki adani Israel kaija'ari, kidija'ari vihira kaimoni. \v 7 Ni-Deus va'ora kanaisaihaki adani Abraão kohana kahanodi vanamitharonisiagaki hahavi. Deua bini'a'bo'da'aha ada Abraão: \q1 “Kadaisai ka'oa adani Isaque, \q2 Isaque kaisai vanamitharonisiagaki vihiki. \q1 Kadaisai vahoariha ni-va'ora onaoniki kadaija'ari vanamitharonisiagakia.” \m Niha ada Deus. \p \v 8 Deua binava'isohijora'iki ada Abraão kidiva'iponahi a'bo'dakia, oniani ida isai-ra vanamonahavini hi'ia kidigamo khama. Ovari isai Deus kaisai ka'oa kaimoni. Abraão kahanodi vanamitharonisiagaki ka'oa vihiki adani kidihanodi. Hari. Deus Abraão-ra nava'isohiravini oadani kidiva'iponahi a'bo'dakia, Abraão va'ora namonaha'aha adani isai vahoariha. Deus kaisai ka'oa vihiriha adani. \v 9 Nimania hida Deus kava'iponahi a'bo'daki varani hini Abraão-ra nava'isohijoravini hi'iki: \q1 “Badara hoariha onanokiaki bana hida odanona \q2 avakadiania. \q1 'Banaki bana ida Sara. \q1 Makhira isani mani bana ada isai.” \m Niha ada Deus. \p \v 10 Asia hiki hida varani. Vi'bamiki adani Rebeca kaisai. Hoarana ada isai vakadiabi'i, Isaque oniki. Akadija'ari okhananavaki ada Isaque kohana. \p \v 11-12 Deua binagathogatho'iki ada Rebeca kaisai hoarana. Ni-binagathogatho'iki ada hoariha. Hoarana-ra nagathogathovini-ra nofivini mani ida hoarana-ra nagathogathovini hi'ia. Oniania Deua bini'a'ihi ida Rebeca, kidisai va'banana viahania: \q1 “Kajo'ojahiki kahonai abono kaimoni ada aajojahiki.” \m Vara nina kaba'i, ni-va'bana'iaki kaho. Ni-hojai jahakia vakahojai'iaki kaho. Ni-hojai jaharikia vakahojai'iaki kaho jaboni. Deus oavani abono-ra nava'isohijoravini hija ida isai hana hina-ra nofivini kaimoni, oniani ida binagathogathovini hija. Vabadanirina oadani Deua biani'iki ada hoarana. Kidibadani abosini hirihi ida gathogatho'ina. \v 13 Deus athi kapapirania hojaki hida athi: \q1 “Onagathogatho'iki ada Jacó. \q1 Okajoni'iki ada Esaú.” \m Nihi ida Deus athi. \p \v 14 Nahina mani hida kodivarani haria ka'ojomo'ivini hija? Asohiriki avavanihamanija koda ida Deus kahojai? Asohiki ida kidihojai. \v 15 Deua bini'a'aha ada Moisés kohana: \q1 “Onofihi ida ija'ari-ra okajoamoravini; \q2 okajoamoramanihi. \q1 Onofihi ida ija'ari-ra \q2 ova'adivini; \q2 ova'adimanihi.” \m Niha ada Deus. \v 16 Ni-Deua bikava'ibodiki ida nahina ija'aria binofivini binofiravini. Ni-Deua bikava'ibodiki ida ija'ari kabadani. Deua biva'adivini-ra nofihi; biva'adimanihi ida ija'ari. \v 17 Deua bini'a'aha ada Faraó kohana. Deus athi kapapirania hojaki hida athi: \q1 “Ira onaibaviki i Egito \q2 kaarabonia \q2 va'ora ivaka'da'dira kaimoni adani ija'ari Egito kaarabonia vahojaki. \q1 Onofi'iki ida ka'da'di ihini inanokiaja kaimoni ida odanona arafiaki. \q1 Onofi'iki jaboni ida ka'da'di ihini, \q2 oonina-ra avigara kaimoni adani arabo hahavi \q2 kaija'arini.” \m Faraó kohana-ra ni'a'iki ada Deus. \p \v 18 Deua binofiki ida ija'ari-ra va'adivini; biva'adimanihi. Deua binofihi ida ija'ari-ra namorobohariki fori hini; binamorobohariki fori binihamanihi. \s1 Deus va'ora va'adiki adani ija'ari vahoariha, va'ora va'adiriki adani ija'ari vahoariha \p \v 19 Hari. Hora nana'dohiki vahabini ida ija'ari oathi-ra kamithaki. \p —Ka'oa hihi ida Deus kahojaia ikavaranini; nahina mani ida Deus ija'ari hojai jaharikia kahojaini-ra kahivini hija? Ija'aria bikaabokamanija koda ida Deu-ra kaathirivini binofikia? — hora inana'dohiki vahabini bana i. \p \v 20 Kodiva'ahi, ni-asohipa'itxiki ida nahina Deua binofiki-ra ikajonivini. Okavarajomiki bana hida nami kabavihi amonahani. Nami kabavihia ni-binana'dohiki ida namonahani hiki: \p —Nahina kaimoni hora inamonahaki i onina? \p \v 21 Makhira kamoti kanamonahava abonoa binamonahahi ida bavi binofiki. Ovari ka'oa biogaki ida bavi binofiki-ra namonahavini niha bini'a'avini. Oniania binabiinimanani'ihi ida nami ka'baka'baki, binapita'ihi, bavi 'bamiki-ra namonaha'aha. Nami pitani hoarania binamonahaki ida bavi nokiani jahaki, kaidivaki. Binaibavijahajahakivini hiki binakaidivavini. Nami pitani hoariha binamonahaki ida mahi hahavi 'bai-ra nabavivini kaimoni. \p \v 22 Onivani fori bana Deus va'ora nihara adani ija'ari. Bavi hoariha fori vihiki adani ija'ari vahoariha. Deua binofiki ida ihamahina-ra nanokiavini vakadiania. Binofiki ida jaboni danona-ra nanokiavini. Binofiki ida bavi fori hiki-ra nihimajorakivini. Vakadihojai jahariki bikaihamahivini kaba'i, ni-jorakia va'ora nihima'iki, va'ora nokhamaniha mahi ipohikia. \p \v 23 Onivani fori haria nihara ada Deus jaboni. Bavi hoariha fori arihiki hari. Deua binofiki ida haria va'adivini. Binofiki ida vagana, jahana, danona, ogahana arafiaki-ra nanokiavini akadiania, oniani ida haria naibavijahajoravini hija, agathanija kaimoni ida vagana, jahana, danona, kidi'ogahai hiki. \p \v 24 Deus haria ani'aha judeus kaija'ari vahararana. Va'ora ani'aha jaboni adani vahoariha judeus kaija'ari vihiriki vahararana, kidija'ari arihija kaimoni. \v 25 Nimania hida Deus athi Oséias kohana binajiri'bo'da'iki: \q1 “Vara va'ora ovani'a'bo'da'iki adani kodija'ari \q2 vihiriki. \q1 Hari maha. Va'ora vara oni'aki bana adani: \q2 ‘Kodija'ari avihi'iki a'oni.’ \q2 Oniki bana ho. \q1 Vara va'ora ovani'a'bo'da'iki adani ija'ari va'ora onakaidivariki. \q1 Hari maha. Va'ora vara oni'aki bana adani: \q2 ‘A'onira onakaidiva'oamanija.’ \q2 Oniki bana ho. \q1 \v 26 Hi'oni ibavia Deus vara va'ora ni'a'iki adani ija'ari: \q2 ‘Kodija'ari avihiriki a'oni.’ \q2 Hihida ibavia afo'iana Deus vara va'ora ni'a'ianaki bana adani: \q2 ‘Kodisai avihi'iki a'oni.’ \q2 Va'ora ni'aki bana ada Deus ija'ari-ra nahokiki.” \m \v 27 Isaías kohana jaboni vara va'ora vani'aki adani Israel kaija'ari: \q1 “Vaipohiki adani Israel \q2 kaija'ari. \q1 Kaasi 'ba'dani ipohini fori \q2 vihina kaba'i, \q2 ni-vaipohiki bana adani Deus va'ora akava'ijoaki. \q1 \v 28 Jorakia hoaranija bana Deus va'ora no'ahahaviki \q2 bana adani arabo hahavi kaija'arini \q2 vakadihojai asohiriki abosini hahavia.” \m \v 29 Isaías kohana vara bivani'ajora'iki ida hojai abosini kamahini. \q1 “Deus va'ora va'aharara \q2 vaha adani akadija'ari \q1 vanamitharonisiagaki \q2 vaipohiriki vahokina; \q1 akadija'ari hahavi vaabiniha \q2 vaha, ni-hoarana aaniki. \q1 Sodoma sidaji kaija'arini, \q2 Gomorra sidaji kaija'arini fori arihihi vaha.” \s1 Israel kaija'ari vakadimoni jaboni ida moni jahaki \p \v 30 Nahina mani hida kodivarani haria ka'ojomo'ivini hija? Israel kaija'ari vihirikia ni-vakava'ibodiki ida ija'ari kamahi sohika'oani Deus va'ora kapoarira kaimoni. Deu-ra vavakaijokavini vani Deua binasohija ida vakadimahi, va'ora kapoari'aha. \p \v 31 Israel kaija'ari vani adani Deu-ra vanako'dira. Vakava'ibodiki ida va'isohihi jiriki-ra vanaabavini, Deus vakadimahi sohika'oani bikahira kaimoni. Ni-vakaragaki ida Deus va'ora kapoarivini kaimoni. \p \v 32 Avanana'dohiki vahabini ida: Nahina mani ida vakaragaravini hi'ia? Deus va'ora akava'ijoavini-ra vavakaijokaravini mani ida va'isohihi-ra varagarivini hi'ia. Vakaijo'a'iki ida vaabono avakava'ijoavini va'isohihi-ra vanaabavinia. Ni-nikia Deua bikapoariki ida ija'ari. Va'ora ka'damanokho'iki fori vihiki adani judeus kaija'ari. Va'ora naadari'iki fori vihi'iki adani judeus kaija'ari ja'di fori hiki namania. \v 33 Deus athi kapapirania vara bivani'aki ada ja'di fori hiki: \q1 “Mitha vani'a. \q2 Onaibaviki bana ida ja'di Sião sidaji bodinia. \q1 Ija'ari-ra ka'damanokhoki \q2 bana ida ja'di. \q1 Ja'di va'ora naadariki \q2 bana adani. \q1 Ija'aria bivakaijokaha ada \q2 ja'di fori hiki; \q2 ni-onava'iponi'imariniki bana ida ija'ari.” \m Niha ada Deus Cristo-ra vara vani'ajoravini ja'di fori hina. \c 10 \p \v 1 Oigamina, onofidanokiki ida judeus kaija'ari Deus va'ora akava'ijoavini-ra vanofivini. Kodija'ari vihiki adani. Deus kania okanikhariadanokiki afobakhia ida va'ora akava'ijoavini. \p \v 2 Vara ovani'aki ida vakadihojai onokibakhia'iki. Vanofi'iki ida Deu-ra khai vani'avini afojahaki. Vanofivini kaba'i, ni-avigaki ida niha ninini Deua binofiki-ra khai vani'avini. \v 3 Ni-avigaki ida niha ninini Deus ija'ari kamahi-ra nasohika'oavini, bikapoarija kaimoni ida ija'ari. Avigaravini mani ida vakadimahi-ra vanasohika'oavini-ra vakaijo'avini hija, Deus va'ora kapoarira kaimoni. \p Deus ija'ari-ra va'ora nava'isohivini hiki ida vakadimahi sohika'oani niha ninini viaha. Judeus kaija'aria vakajoniki ida Deus va'ora kapoarivini niha ninini binofikia. \v 4 Cristo kha'ina mani ida Deus kava'isohihi jiriki-ra nihima'ia, oniani ida Deus ija'ari Cristo-ra vakaijokaki kamahi-ra nasohika'oa'ia, bikapoariki ida jaboni kidija'ari hija kaimoni. \s1 Deua bikaabokaki ida ija'ari nofina hiki hahavi-ra akava'ijoavini \p \v 5 Hari. Moisés kohana vara bivani'aki ida ija'ari Deus kava'isohihi jiriki-ra naabavini, oniani oa kidimahi-ra nasohika'oavini-ra nofihi ida ija'ari Deus viaha. Moiséa binajiriki hida athi: \q1 “Ija'ari Deus kava'isohihi jiriki-ra ragaririhi; \q1 Deus kava'isohihia bibananihi ida ija'ari Deus \q2 kania, \q1 kidimahi anokhomirija \q2 kaimoni.” \m Niha ada Moisés kohana. \p \v 6 Deus athi kapapirani kania hojaki ida athi pitani hoariha. Vara bivani'a'iki ida ija'ari Deu-ra vakaijokaki kamahi-ra nasohika'oavini. Nihi ida athii: \q1 “Hari'a iabono nana'dohi: \q2 ‘Nahina vania koda bianikasira ada Cristo nama, \q2 joirarira kaimoni?’ \q1 \v 7 Hari'a iabono nana'dohi \q2 jaboni: \q2 ‘Nahina vania koda bianigarira ada Cristo \q2 ija'ari kohana vaibavia, \q2 bivajoisira kaimoni?’ ” \m Ni-niki hida varani asohiki. \v 8 Nimania hida moni jiriki Deus athi kapapirania hojaki: \q1 “Ni-napaja hojaki hida moni \q2 Deus a'onira nava'isohivini hi'iki. \q1 Avamaakarinia hojaki hida. \q1 Avabodinia hojaki hida moni vara avavani'aja kaimoni. \q1 Avava'ini bodinia hojaki \q2 jaboni ida moni.” \m Deua bivava'isohihiki ida ija'ari vakaijokana hiki kavaranihi. Onivani fori hiki ida Deus kavarani vara avani'abakhiaki vahoariha mitha vani'aja kaimoni. \v 9 Iva'ini bodinia ikajari'darihi ida Deus Jesu-ra anahokivini abini'ina naothinia; vahoariha vaviaha vara ivani'ahi jaboni: \p —Kodika'da'di ada Jesus — inihi, Deus ira akava'ijoahi. \p \v 10 Ava'i bodinia Deu-ra avakaijokahi; binasohika'oahi ida akadimahi; haria kapoariha. Vahoariha vaviaha ajari'darina-ra vara avani'ahi; Deus haria akava'ijoahi. \v 11 Hojaki hida athi Deus athi kapapirania: \q1 “Deua binava'iponi'imarinirihi ida ija'ari vakaijokana hiki.” \m \v 12 Ija'ari hahavi vakadimoni hida athi. Judeus kaija'ari vakadimoni hida athi. Judeus kaija'ari vihiriki vakadimoni jaboni hida athi. Ni-bianahoarihaki hida athi va'ora akava'ijoara kaimoni adani judeus kaija'ari vihiriki. Hojaki ada ka'da'di hoarana ka'oa ija'ari hahavi vakadimoni. Ovari va'ora kajoamorajahakiki adani ija'ari hahavi Deu-ra vakanikhariaki. \p \v 13 Hojaki hida athi hoariha Deus athi kapapirania: \q1 “Akadika'da'di va'ora akava'ijoaki bana adani ija'ari hahavi kanikhariana vihiki.” \m Niki hida athii. \p \v 14 Ija'aria vakaabokarihi ida Cristo-ra vakanikhariavini, vajari'dana oadani. Ija'aria vakaabokarihi ida Cristo-ra vakajari'daravini, vakamitharavini oadani ida monina. Ija'aria vakaabokarihi ida monina vakamithavini, vahoariha vara vavani'aravini oadani. \v 15 Athi avikhava abonoa vakaabokarihi ida monina avavaadahaonivini, vahoariha va'ora vakaronaravini oadani. Deus athi kapapirania hojaki hida athi hoariha: \q1 “Jaha'oamanija ida \q2 moni jahaki \q1 avavaadahaoniva abonoa \q2 vavikhavini.” \m \v 16 Hari. Ni-ija'ari hahavia vakapoariki ida moni jahaki-ra vakamithavini. Isaías kohana binana'dohi'aha: \q1 “Kodika'da'di, \q1 hana vihina vania vakajari'darija ida akadivarani?” \m Niha ada Isaías. \v 17 Ija'ari Cristo monina-ra vakamithavini vani binakama'daja ida vakajari'daravini. Ija'ari vania vara vavani'aja ida Cristo monina ija'ari-ra najari'dariki. \p \v 18 Hari. Ona'dohihi: Vakamitharia koda ida moni jahaki? Ha'a, vakamitha'oamani'ia ida. Deus athi kapapirania hojaki hida athi hoariha: \q1 “Ija'ari arabo hahavia vahojakia vakamithaki ida monina vakavaranina athi 'barakia. \q1 Aakhanakhama'iki ida vaathi arabo napaja.” \m \v 19 Ona'dohi'ianahi: Israel kaija'aria avigaria koda ida moni? Ha'a, avigaki ida. Moisés kohana miro'a va'ora vara vani'a'iki adani Israel kaija'ari: \q1 “Deus avakadija'ari vihiriki-ra va'ora kajoamoraki bana, \q2 kidija'ari vihira kaimoni, \q2 oniani ida bana a'onira anakabajahaja. \q1 Deus ija'ari vava'i bodinariki fori vihiki-ra va'ora kakodiaki bana, \q2 oniani ida a'onira naihamahija.” \m Nimania hida Moisés kohana judeus kaija'ari vihiriki-ra vara va'ora vani'avini. \v 20 Isaías kohana jaboni ofinirina vara bivani'a'iki ida Deus athi: \q1 “Hora vakaraga'aha adani judeus kaija'ari vihiriki hora vanako'diriki. \q1 Hora vanana'dohiriki vakadiania oabono onanokia'ihi.” \m Niha ada Deus. \v 21 Vara va'ora vani'avini adani Israel kaija'ari Deus bini'aha: \q1 “Mahi oadani ovadi-ra oanavirami'ihi, \q2 kodiania vajoira kaimoni. \q1 Vamorobohariki fori vihiki adani. \q1 Vakajoni'oamanija hida oathi-ra vanaabavini.” \c 11 \s1 Deus va'ora va'adiki bana adani Israel kaija'ari \p \v 1 Hari. Ona'dohihi: Deus va'ora kajonimanira adani Israel kaija'ari? Iniani. Va'ora kajonipa'itxiriha adani kidija'ari. Hovani jaboni Israel kaija'ari ho. Abraão kohana kahanodi namitharonisiagaki ho. Kodija'ari okhananavaki ada Abraão kahanodi kaisai Benjamim oniki kohana. Kodija'ari avikhananavaki adani Benjamim kaija'ari vanamitharonisiagaki. \v 2 Ni-Deus va'ora kajoniki adani kidija'ari. Hahavi kama'dani viahania Deus va'ora nagathogatho'iki adani. Avarigaki ida Elias kohana varani hina Deus athi kapapirania hojaki. Elias kohana vara bivani'a'iki ida Israel kaija'ari vakadihojai bivajahariki. Deu-ra ni'adanoki'aha: \q1 \v 3 “Kodika'da'di, \q1 va'ora vanaabinibakhia'iki adani iathini namoniva abono va'ora ikarona'iki. \q1 Vanatharara'iki ida ibavi ipohiki ja'di aaroisiki \q2 ija'ari igitha abononi \q2 aha'dikia ira vano'avini ibavini. \q1 Hovani oa oahoarani'ia \q2 iathini namoniva abono ohina oa'aani'ia. \q1 Vanofiki jaboni ida hora \q2 vanaabinivini.” \m Niha ada Elias kohana. \v 4 Deua bigathani'ihi ida Elias athi: \q1 “Va'ora oani'iki adani 7 mil ija'ari vihiki kodimoni \q2 vihina. \q1 Ni-vakanamasiviki ida deus amovana Baal oniki. \q1 Vaipohiriki adani 7 mil \q2 ija'ari.” \m Niha ada Deus. \p \v 5 Oniaro kari fori hi'ianaki hida hidakaba'i. Vahojaki adani Israel kaija'ari vaipohiriki Deus va'ora ani'iki. Va'ora kajoamoravini va'ora nofiha, oniani ida va'ora va'adivini hija. \v 6 Deua binofiki ida ija'ari-ra va'adivini, oniani ida va'ora nagathogathovini hija. Ni-Deua bikava'ibodivarani'imidiaki ida ija'ari kahojai jahani jaharini, bikajoamoraja kaimoni ida ija'ari binofiki. Ija'ari kahojai-ra kava'ibodivarani'imidiara vaha; abosimanihi vaha ida va'ora va'adivini hojai jahakia. Deua bino'aka'oamanihi kidikajoamorahia. \p \v 7 Hari. Nahina mani hida varani haria ka'ojomo'ivini hija? Israel kaija'aria ni-vakaragaki ida Deus va'ora kapoarivini niha ninini, vakadimahi sohika'oani kaimoni. Ija'ari vaipohiriki Deus va'ora ani'iki vania vakaragaja ida. Vahoariha vamorobo kamokhiha'iki fori vihiki. Ni-vakaabokaki ida Deus va'ora kaboa'ivini-ra vakamithavini. \v 8 Hojaki hida Deus athi kapapirania varani hina: \q1 “Ija'ari Deus athi-ra vakajoni'iki Deus vava'i bodini \q1 binasadoki fori hiki va'ora kanamaodorohaki \q2 fori vihiki, \q1 vamorobo bikanamokhihaki fori vihiki jaboni adani. \q1 Asia nikia vakahojaiki \q2 hadani.” \m Nihi ida athii. \p \v 9-10 Davi kohana vara va'ora vani'aki jaboni adani: \q1 “Onofiki ida vakadihinika kania \q2 nahina jahakia va'ora ino'avini \q2 va'ora anagithiki fori hira kaimoni, \q2 tapajo kabodinia avagithiki fori vihina. \q1 Onofiki ida va'dama karobarimanini vaadariki fori vihira kaimoni, \q1 vakadihojai jahariki abosini-ra vagathanivini. \q1 Onofiki jaboni ida vanokho 'ba'dani \q2 modo niki fori hini \q2 vakamaodorohaki fori \q2 vihira kaimoni. \q1 Onofiki jaboni ida vavatxivatxina vaadahana \q2 ija'ari daji khanaki-ra kaiba'iki fori vihina vahojahaha'oadahana.” \m Nimania ida Davi kohana athi va'ora vara vani'avini. \p \v 11 Hari. Ona'dohi'ianahi: Ka'damanokhoki fori vihina naothinia adani judeus kaija'ari, vahojahaha'oadahamanira adani vaadari'ina? Iniani. Badani asohirikia vakabadaniki adani judeus kaija'ari Cristo-ra vakajonivinia, oniani ida Deus judeus kaija'ari vihiriki maina-ra va'ora akava'ijoavini hija. Deus va'ora akava'ijoa'iki adani judeus kaija'ari vihiriki, judeus kaija'ari va'ora avakabaira kaimoni. \p \v 12 Judeus kaija'ari Jesu-ra vakajonivini mani ida arabo hahavi kaija'arini Deus kanahina jahakia va'ora nagahinaja. Judeus kaija'ari Deus kanahina jahakia vagahinarina mani ida judeus kaija'ari vihiriki Deus kanahina jahaki-ra vagathanivini hija. Jahaki ida Deus judeus kaija'ari vihiriki-ra va'ora kajoamorabakhia'avini niha ninini. Jahani arafiaki bana ida judeus kaija'ari hahavi va'ora nagathogatho'iki Deus va'ora kajoamoravini niha ninini. \s1 Deus va'ora akava'ijoaki adani judeus kaija'ari vihiriki \p \v 13 Judeus kaija'ari avihiriki a'oni. A'onimaina vara a'onira oni'aki ho. Deus hora ni'aha: \p —Iavaadahaoni bana ida Cristo monina mahija judeus kaija'ari vihiriki-ra va'ora inakamithahivini — hora ni'aha. \p Deu-ra khai oni'avini hi'iki hihida badania hora no'a'avini. \v 14 Kodija'ari vihiriki-ra okanamonivini mani ida kodija'ari va'ora avakabaivini hija vahabini. Judeus kaija'ari va'ora avakabaiki adani vakadija'ari vihiriki, va'oaniaro maina vahoarahanana vanofi'ihi jaboni ida Deus va'ora akava'ijoavini. \v 15 Deus judeus kaija'ari-ra va'ora kajoni'avini vani va'ora kaboa'i'aha adani arabo hahavi kaija'arini, kidiva'ahi vihira kaimoni. Jaha'oamanija bana ida mahi Deus judeus kaija'ari-ra va'ora kapoarivini kamahini. Ija'ari abini'ini naothinia ahokini vani fori hija bana ida mahi jahani. \p \v 16 Va'ora okavarajomiki adani judeus kaija'ari pão kaimani fori vihina. Okavarajomiki ada vakadija'ari okhananavaki pão kaimani kapitani kapa'itxi fori hina. Deu-ra vakanava'igavini kihiki ida pão kaimani kapitani kapa'itxi; kidiani hahavi ida pão kaimani. Ava 'damani abohani fori hiki ada Abraão jaboni. Deu-ra vakanava'igavini hiki ida ava 'damani abohani, kidiani jaboni ida ava vadini hahavi. \p \v 17 Va'ora okavarajomiki bana adani judeus kaija'ari oliveira avani rakhajaha'iki vadinia. Ija'aria bi'dani'iki ida ava vadini. Aniani ibavinia binaibaviki ida oliveira rakhajahariki vadini moananama'oja kaimoni. Oliveira avani rakhajahariki vadinia bigathaniki ida oliveira avani rakhajahaki dohania binahokija kaimoni. A'onivani judeus kaija'ari avihiriki, oliveira avani rakhajahariki vadini fori avihiki a'oni. Deus kania avagathaniki ida judeus kaija'ari-ra nahokijahakiki, va'ora nadanoki hiki. \v 18 Hari. Hari'a vakaihiponiri ida ava vadini fori hiki Deua bi'dani'iki. Hari'a avaabononi vavaboraboraha avajahania, va'oaniaro vajaharina va'ora avakahiki. Ava vadini fori avihiki a'oni. Ni-avanahokiki fori hiki ida ava 'damani abohani. Ava 'damani abohani vani ida a'onira nahokija. \p \v 19 Oathi-ra gathaniki vahabini ida hoarani avahararania hojaki: \p —Deua bi'dani'iki ida ava vadini, hojaki ida ibavi hora anakaramisivini ibavini kaimoni — nihi. \v 20 Ka'oa hiki ida ava vadini a'daniki fori vihina judeus kaija'ari. Cristo-ra vavakaijokaravini mani ida Deus va'ora 'daniki fori va'ora nihavini hi'ia. Avavakaijokavini mani ida ava vadinia akaramisiki fori Deus a'onira nihavini hija. Hari'a avaabononi vavaboraboraha vaibavia avahojania. Avaabononi avakava'igairi bana. \p \v 21 Ni-Deus va'ora va'adiki adani judeus kaija'ari vajari'daki. Ava vadini movabiininini vani fori vihira adani. Avakava'ipahinihi ida Deu-ra avavakaijokavini; judeus kaija'ari-ra va'adiravini fori avihihi. \p \v 22 Vakava'ibodivarani bana hida Deus kahojai. Athii forakia vara va'ora ni'aki adani vahoariha. Athii khanakia vara va'ora ni'aki adani vahoariha. Athii khanakia va'ora ni'aki adani ija'ari hojai bivajaharikia vakahojaiki. Vaadari'iki fori vihiki adani. Athii forakia Deus a'onira ni'a'iki a'oni. Avavakaijokavini oadani, asia athii forakia vara a'onira ni'aki ada. Avavakaijokavini avakava'ipahinihi; a'onira 'daniki fori a'onira nihaha ada Deus. \p \v 23 Judeus kaija'aria vakava'ipahinihi ida vakadijari'di; Deus va'ora anakaramisi'ianaha vaibavia vahoja'ianara kaimoni. Deus vania bikaabokaja ida va'ora anakaramisi'ianavini kidiania. \p \v 24 Kodivarani hiki hida a'onivani judeus kaija'ari avihiriki oliveira avani rakhajahariki vadini fori avihiki a'oni. Ija'aria bi'daniki hida vadini, bianakaramisiki ida nokhoni oliveira avani rakhajahaki a'daniki kania, moananama'oja kaimoni ida vadini aja'dini. Oliveira avani rakhajahaki fori vihiki adani judeus kaija'ari. \p Deua bikaabokaki ida oliveira avani rakhajahariki vadini-ra anakaramisivini oliveira avani rakhajahaki vadini a'daniki ibavinia. Bikaabokajahakivini arafiaki ida oliveira avani vadini a'daniki-ra anakaramisi'ianavini a'daniki ibavinia. \s1 Deus va'ora nakaidivaki adani ija'ari hahavi \p \v 25 Oigamina, hojaki ida moni ka'oa hini ija'ari vahoariha avigariki. Onofiki ida avarigavini. Moni-ra avakamithavini vani ni-ogahai abono avihinia avaabononi avakava'ibodivaraniki. Nimania hida moni ahojaki vahoariha avigariki. Ni-vamorobohariki fori vihiha'oadahaki bana adani Israel kaija'ari. Deu-ra vanofihahaviki adani Israel kaija'ari vihiriki Deus va'ora nagathogatho'iki. Kama'daki bana ida Israel kaija'ari maina Deu-ra vavakaijokavini. \p \v 26 Hari. Oniaroa, Deus va'ora akava'ijoaki bana adani Israel kaija'ari hahavi. Hojaki hida Deus athi papira: \q1 “Sião sidajia khaonaniki bana ada aihotahi abono. \q1 Bianiki bana ida hojai hahavi Deua bivajahariki \q2 Jacó kaija'ari vanamitharonisiagaki vakadiania. \q1 \v 27 Vakadihojai asohiriki oanivini kamahini, \q1 va'ora onava'isohivini hiki bana hida kodiva'iponahi a'bo'daki.” \m Niha ada Deus. \p \v 28 Hari. Judeus kaija'ari Cristo monina jahaki-ra vakajonivini mani ida Deu-ra vakaimajaharavini hija. Nimania hida Deua binofiki va'ora kajoamorara kaimoni adani judeus kaija'ari vihiriki. \p Hari. Judeus kaija'ari-ra va'ora nagathogatho'bo'da'avini mani ida Deus kava'ahi va'ora nihaja. Kidiva'ahi va'ora nihavini mani ida Abraão kohana-ra va'ora nava'isohi'bo'davini hiki-ra nanamithavini hi'ia. \v 29 Deus va'ora ani'iki adani ija'ari hana vihina va'ora nofiki va'ora kajoamorara kaimoni. Ni-bianahoarihaki ida kidiva'ibodivarani. \p \v 30 A'onivani judeus kaija'ari avihirihi, 'bo'dakari avanaabarihi ida Deus athi. Hari maha. Deus a'onira va'adi'iki a'oni. Judeus kaija'ari Deus athi-ra vakajoni'avini mani ida Deus a'onira va'adivini hi'ia. \v 31 Nini vani namitha'ia ida judeus kaija'ari vakadiania, Deu-ra vakajonivini. Deus a'onira va'adivini mani ida judeus kaija'ari Deus athi-ra vakajonivini hija, oniani bana ida Deus judeus kaija'ari-ra va'ora va'adivini hija jaboni. \p \v 32 Ija'ari hahavi vamorobohariki fori vihina mani ida avagithiki fori va'ora nihaja. Deus nikia va'ora va'aha'iki adani. Ni-vakaaboka'iki ida athi vanaabavini. Onivani fori hija ida namitha'iki ija'ari hahavi vakadiania, Deus va'ora va'adihahavira kaimoni. \s1 Khai ani'ava ida Deus jahana \p \v 33 Jaha'oamanija ida Deus kakajoamorahi! Jahani arafiaki ida Deus ija'ari hahavi-ra kajoamoravini arafiani afojahaki. Karaho'oamanija ida Deus aagahai arafiaki. Biogahahaviki ida ogahai. Ni-nahina bikaabokaki ida Deus kava'ibodivarani-ra ogavini. Deus kava'ibodivarani ija'ari kava'ibodivarani-ra aradaki. Ni-nahina bikaabokaki ida kidibadani, kidihojai hiki ogavahani niha ninini. \v 34-35 Hojaki hida athii Deus athi kapapirania: \q1 “Ni-nahina biogaki ida Deus kava'ibodivarani niha \q2 ninini. \q1 Ni-nahina bikaabokaki ida Deu-ra nava'isohivini \q2 biogarikia. \q1 Ija'ari Deu-ra no'avini hi'ini kaba'i ida kidinahina, \q2 akadiania ni-nahina abosiki hojaki. \q1 Deus kani ida hahavi hojaki.” \p \v 36 Deua binakama'daki ida hahavi hojaki, binadadaha'oadahaki ida kidiamonahi. Kidimoni ida kidiamonahi hahavi. Jahaki ida Deu-ra akanamasiviha'oadahavini. Nimania hida binofiki. \c 12 \s1 Akadimahi niha ninini Deua binofivini \p \v 1 Hari. Oniaroa, oigamina, Deus haria va'adivini arafiani mani ida a'onira okanikhariadanokivini hija. Avaabononi hahavia Deu-ra vakanava'iga'a bana. Igitha abononi ija'ari Deu-ra kanava'igavini vani fori hini, onofija ida avakadimahi avahokini oadani Deus kaimoni. Avaabononi vava'aha bana mahija Deus kabadania avakabadani'avini, Deua khai bini'aja kaimoni ida avaabononi avava'ahavini kidimoni avihini. Nimania hida Deu-ra akanamasivika'oavini binofiki. \p \v 2 Hari'a avakadihojai hijanava bana ida hojai Deu-ra vanofirikia vavajahaki. Vava'aha bana ida Deus avakadiva'ibodivarani-ra anaja'dihahavivini mahija Deus kava'ibodivarani fori hivini. Deus avava'ini bodinia varani-ra anaja'dihi; nahina Deua binofiki-ra avarigahi. Jahaki ida nahina Deua binofiki. Asohika'oaki ida hahavi Deua binofiki. \p \v 3 Deus hora kajoamoravini vani biobaija ida ogahai danoki ova'i bodinia, oniani hida a'onira onava'isohivini hija: Vakava'ibodivarani ida avakadimahi afohanana. Hari'a avajahania avaabononi vavaboraboraha'imarini. Vanasohi bana ida avaabononi avakava'ibodivaranivini. A'onivani afohanana vakava'ibodivarani bana ida nihafori hini ahapini avakadi'ogahai danoki Deus a'onira no'avini hi'iki. \p \v 4 Hari. Hojaki ida ija'ari abononi niha nini hahavi, hihavija kaimoni ida ija'ari. Ija'ari sa'ani kabadani fori hirihi ida 'damani kabadani. Ija'ari nokhoni 'ba'dani kabadani fori hirihi ida moroboni kabadani. \v 5 Onivani fori arihija. Aripohina kaba'i Cristo abono hoarani arihiki hari. Cristo kania aakaramisihahavina mani ida Cristo abono hoarani haria nihaja. Cristo niha nina arihihahavina mani ida ariabono akanakaramisikhamavini hija. Cristo abono hoaranini kaba'i, Cristo niha nina hoarani ni-Cristo niha nina hoariha fori hiki. \p \v 6 Hari. Deus haria no'avini hi'iki ida kidi'ogahai danoki pa'itxi hoarahanana. Haria honariavini hi'iki ida ogahai danokia akabadanina. Deus kidija'ari hoarahanana-ra no'avini hi'ihi ida ogahai danoki Deus athi-ra vanamonira kaimoni. Athi anamonivini akaabokahi; Deu-ra avakaijokahi; vara avani'ahi ida moni haria nava'isohivini hi'iki. \v 7 Haria no'avini hi'iki vahabini ida ogahai danoki, akaabokaja kaimoni ida hoariha-ra aakodiavini, oniaroa aakodiava bana. \p Haria no'avini hi'iki vahabini ida ogahai danoki, akaabokaja kaimoni ida hoariha-ra aka'ojomo'ivini, oniaroa aka'ojomo'iva bana. \p \v 8 Haria no'avini hi'iki vahabini ida ogahai danoki, akaabokaja kaimoni ida ija'ari khaii nijanariki-ra akajoamoravini, oniaroa khaii ni'ianaki bana ida hoariha. \p Ija'aria bikaabokahi ida hoariha-ra kajoamoravini kidinahina ravinania. Khaii nini vani bana ravinahava. \p Ija'aria bikaabokaki ida vahoariha-ra va'ora vaka'da'divini, vajaforia bada bini'ajahakiva bana hida badani. \p Ija'aria bikaabokaki ida athii forakia kavaranini. Vi'di nini vani bikajoamorava ida hoariha. \p \v 9 Ija'ari-ra avanakaidivahi; hari'a va'ini vavajaha'imarini. Vakaramona'a bana ida hojai jaharika'oaki. Vanofijahaki'a ida Deua bivajahaki. \v 10 Avaabononi vakanakaidivakhama bana afojahaki, Cristo igamina a'oni. Khai vani'a ida varani jahakia avaabononi vara avakani'akhamavini bana mahija vahoariha-ra avava'ahavini vanofikia jaboni. \p \v 11 Avakadibadania vakabadanijahaki'a bana. Hari'a vakajoniaha. Khai avakhanini vani jorakia avanikha bana ida badani Deua binofiki. \p \v 12 Khai vani'ahaha'oadaha bana ida Deus a'onira kaibavijahahivini hi'iki avanokhaki. Avava'ini rogo inini radahani-ra avanokhavini oadani hari'a avava'ini vidavidahava. Hari'a vakava'ipahini bana ida Deu-ra vara avani'avini. \p \v 13 Avakadinahina pitania va'ora vano'a bana adani avaigamini Cristo kaniaja nahina vakainamokia. Va'ora vakaijahita bana adani Cristo igamina napaja vikhaki avagorania vakaikahiki. \p \v 14 Deu-ra vakanikharia bana mahija va'ora kajoamoravini adani a'onira vanajaharihariki. Hai oamani. Vakanikharia bana va'ora kajoamoravini. Hari'a bana vakanikharia ida va'ora napohimajavini. \v 15 Va'ora avanokiha adani ija'ari khai vakhaniki, khai vakhanijabana bana. Va'ora avanokiha adani vaasaraki, vaasarajabana bana jaboni. \p \v 16 Avaabononi vakanajahamisikhama bana. Hari'a avaabononi vavaboraboraha bana nahina avihinia. Va'ora vakanava'ahiha bana adani ija'ari vakanahinariki. Hari'a avaabononi vakava'ibodivarani afohanana bana avakadi'ogahai vahoariha vakadi'ogahai-ra aradavinia. \p \v 17 Hari'a bana ianaabosi ida ija'ari hojai jaharikia kahojaiki kadania, kidibadani fori hikia ikabadanini jaboni. Bada vani'a ida badani ija'ari hahavia vavajahaki. \v 18 Vakaijo'a bana vahoariha khama avaabononi avarakanajahamisikhamavini. \p \v 19 Oigamina, hari'a iabono na'da'diabosi. Deus vani ada ira bana na'da'diabosira, nahina jaharikia biarakhaki ida ija'ari. Hojaki hida athi Deus athi kapapirania: \q1 “Ira ona'da'diabosiki bana i. \q1 Onaabosiki bana ida jahariki-ra vanamonahaki \q2 vakadihojai.” \m Nihi ida Deus athi. \v 20 Hojaki ida athii hoariha Deus athi kapapirania: \q1 “Vai'amihi ida ira napohimajavini-ra nofiki; \q2 'baia ino'a bana. \q1 Kanabidini akaafora'ihi; \q2 paha ino'a bi'aviki \q2 kaimoni. \q1 Ira vapohimajavini-ra nofiki-ra ikajoamorahi, \q1 oniani ida ianava'i'aipahihivini hija.” \m Nihi ida athii. \v 21 Hari'a avava'ini-ra akaborojanava bana ida hoariha kahojai jahariki mahija kidihojai fori hiki bada avani'aravini. Bada vani'a bana ida hojai jahaki kidiania mahija kidihojai jahariki avanihimavini. \c 13 \s1 Jahaki ida arabo vaka'da'diva vaathi-ra anaabavini \p \v 1 Ija'ari hahavia vanaaba'ava bana ida arabo kaija'arini vavaka'da'diki vaathi. Deua biva'ahavini mani ida ka'da'di vakadija'ari-ra vahonariafiahavini hija. Va'ora va'ahariha; ni-vahojaki adani ka'da'di. Deus va'ora honariafiahaki adani ka'da'di vakadiarabo kaija'arini-ra vavaka'da'divini. \p \v 2 Ija'aria bikajonihi ida arabo kaka'da'dini athi-ra naabavini; Deua bihonariavini hiki-ra kajonihi. Deua bihonariavini hiki-ra kajonihi; abononi arakhahi jaharikia arabo kaka'da'dini sa'a kabodinia. \p \v 3 Ni-nahina kaimoni ija'ari hojai jahakia kahojaiki arabo vaka'da'diva-ra va'ora finiki. Ija'ari hojai asohirikia kahojaiki vani va'ora finira adani. Arabo vaka'da'diva-ra va'ora ifiniravini-ra inofihi; hojai jahaki-ra bada ini'ahi, oniani ida kadahojai jahaki-ra vavajahavini hija. \p \v 4 Deus kahonai abono adani arabo vaka'da'diva. Vakadibadani hiki ida a'onira avakadava'avini. Hojai asohirikia avakahojaihi; va'ora vifini bana. Vakaabokaki ida avakadihojai vavajahariki-ra vanaabosivini nahina jaharikia a'onira avarakhavini. Deus kahonai abono vihina mani ida ija'ari kahojai asohiriki-ra vanaabosivini hija nahina jaharikia. Nimania ida Deua binofiki ka'da'di kahojai hini, \v 5 oniani ida arabo vaka'da'diva vaathi-ra avanaabavini-ra ohonariavini hija. Ohonariaki ida vaathi avanaabavini, Deus a'onira kaihamahiria kaimoni, avakamithaja kaimoni jaboni ida avava'ini kaabanahahani. \p \v 6 Arabo vaka'da'diva ija'ari-ra vanava'isohivini vani bada vani'aja ida badani Deua binofiki, oniani ida imposto kajinironi-ra avararakhavini-ra najahaja arabo vaka'da'diva vakadiania. \v 7 Oniaroa, avarakha'a bana ida imposto kajinironi vakanikhariaki. Va'ora vano'a bana adani ka'da'di avakadibadani abosini pitania, arabo ka'impostoni kajinironi hikia jaboni. Avakadiarabo kaka'da'dini vihina mani ida va'ora avavava'ihavini najahani hija. \s1 Ija'ari hoariha-ra naibavijahavini varani hini hida \p \v 8 Hari'a bana inaabosiravini hojava oni hoariha. Nahina abosi'iariki fori hiki ida hoariha-ra avanakaidivavini. Hoariha-ra vanakaidivaha'oadaha mahija avanaabosiki fori hivini. Ija'ari ija'ari vahoariha-ra va'ora nakaidivahi; binaabahahavihi ida Deus kava'isohihi jiriki. \v 9 Deus kava'isohihi jiriki pitahani ija'ari-ra kaabanivini: \q1 “Hari'a vavi'oma ida \q2 makhira hoariha kagamo. \q1 Hari'a vavi'oma ada gamo \q2 hoariha kamakhira. \q1 Hari'a hoariha-ra naabini. \q1 Hari'a bo'dia. \q1 Hari'a iakabai ida hoariha \q2 kanahina.” \m Asia hojaki hida honari hoariha, honari ipohiki-ra aradaki: \q1 “Iabononi inakaidivavini vani fori va'ora niha \q2 va'oani ija'ari hahavi.” \m Hihida va'isohihi hoarani aradahaki-ra avanaabahi; Deus kava'isohihi hahavi oamani ida avanaabaja. \v 10 Ija'aria binakaidivahi ida hoariha; ni-bada bini'aki ida hojai asohiriki kidiania. Vahoariha-ra va'ora anakaidivahi; Deus kava'isohihi hahavi-ra anaabahi. \p \v 11 Vanaaba'a bana hida a'onira vara oni'avini hiki athii. Avarigaki ida mahi hahavi anokhomini kamahini amaakari'ini. Avavadiki fori avihiki a'oni. Hari. Avanokhoni aforajoraki'ava bana. Jesu-ra avakaijokabiininivini vani ni-Deus haria akava'ijoavini kamahini amaakariki kaho. Hari maha. Amaakari'iki ida haria akava'ijoavini kamahini. \p \v 12 Ihimini amaakariki ida joma bakibakini fori hiki. Kama'dani amaakariki ida mahi vagani. Hari'a bada ani'ajanava ida hojai asohiriki ija'ari bakibakinia vahojakia bada vani'aki. Anabiiniva ida akadisa'ai fori hiki mahija nahina jahariki-ra adavini mahi vagania. \v 13 Mahi vagania arihojaki fori arihina vani hojai Deua bivajahakia akahojaiva. Hari'a avikha kavi ija'ari-ra kanabajadiki kania. Hari'a vakahano. Hari'a avidoraonibakhia ida gamo hoariha. Hari'a hojai asohiriki kaipahivahakia vakahojai. Hari'a avaabononi avakanaathidanoararikhama. Hari'a avakaraganaha. \p \v 14 Anabiiniva ida akadisa'ai akadika'da'di Jesus Cristo haria no'avini hi'iki. Hari'a avakaijahitaki fori hijanava bana ida avakadimahi 'bo'da mahija hojai bikava'inofinofiki-ra avava'ahajanaravini. \c 14 \s1 Avaigamini kahojai varani hini hida \p \v 1 Hari. Vakapoari bana ida hoariha Cristo-ra vakaijokavini kaba'i ajahamisijahakiriki kidiania. Kaarariki fori hiki ida Cristo-ra vakaijokavini. Hari'a kidiania aathidanoarari kidiva'ibodivarani danorikia. \p \v 2 Hari. Ija'ari hoariha Cristo-ra vakaijokakia bihaki ida 'bai hahavi. Ija'ari hoariha Cristo-ra ogajahakiriki ni-bihaki ida baimana. Bihaki ida rakhajahi jo'doni, bononi, afani, ihi'ai hiki ka'oa. Kidikaaji-ra kavi'baivini ida. \v 3 Hari'a ija'ari 'bai hahavi-ra hakia bikaihimorava ida ija'ari hoariha baimana kakaajiki. Hari'a ija'ari baimana kakaajikia bini'ava ida hoariha: \p —Asohiriki ida kadahojai 'bai hahavi-ra ihavini. \p Deua bikapoariki ida ija'ari 'bai hahavi-ra haki, oniani ida ikaabanivini nasohirini hija. \v 4 Hari'a vara ivani'a ida hoariha kahonai abono kakaaji asohini asohirini ikahivini. Deus kahonai abono ida ija'ari kaajiki kaajiriki hiki. Kidika'da'di ka'oa vara bivani'aki ida kidihonai abono kahojai, bivajahavini bivajaharavini bikahivini. Jahaki bana ida honai abono kabadani. Deua biakodiavini mani ida badani bivajahaki-ra namonahavini hija. \p \v 5 Ija'ari vahoariha vakava'ibodivaraniki ida hojani mahi bivakaajiki kaimoni. Ija'ari vahoariha vani adani vajari'daha. Vakava'ibodivaraniki ida mahi karaho hojarini. Jahaki ida ija'ari hahavi va'ini vara nini, biogaja kaimoni ida afohanana kaaji asohiki kaaji asohiriki, va'ini kosakhamani hijanaria kaimoni. \v 6 Ija'ari mahi-ra vakaajiki abononi ni'ahi: \p —Hojaki hida mahi karaho Deus jahana-ra khai oni'avini kaimoni — nihi. Ija'ari 'bai-ra vakaajiriki abononi ni'ahi: \p —Jahaki ada Deus, hora no'avini hiki ida baimana ohaki kaimoni. \p Ija'ari baimana kakaajiki abononi ni'ahi: \p —Jahaki ada Deus, hora no'avini hiki ida rakhajahi bononi, jo'doni, ihi'ai hiki ohaki kaimoni. \p \v 7 Ni-avaka'da'diki hida akadimahi. Ni-avaka'da'diki jaboni ida ariabinina. \v 8 Arihokina oadani Cristo kaimoni hida akadimahi. Ariabinina kamahini Cristo kaimoni jaboni hida ariabinina. Arihokina, ariabini'ina Cristo haria vaka'da'diki hari. \p \v 9 Cristo abini'ina naothinia ahoki'ina, ija'ari vahokiki, ija'ari vaabini'iki vihiki vakadika'da'di kaimoni ada. \p \v 10 Hari. A'onivani avaigamini kaajia kahojaini asohirini-ra avakahivini. Ni-jahaki ida avaigamini-ra avakaihimoravini. Harivani afohahavi Deus viaha arihojaki bana hari, Deua bini'aja kaimoni ida ija'ari hana hini kahojai asohiki hana hini kahojai asohiriki. \v 11 Hojaki hida athii Deus athi kapapirania: \q1 “Niki ada Deus: \q2 Ka'oa hiki hida ohokina. \q1 Ka'oa hiki jaboni hida kodivarani \q2 ovava'isohihijora'iki. \q1 Ija'ari hahavi vakajo'atharariki bana oviaha, \q2 vara hora vani'aki bana: \q2 ‘Deus oamani i.’ \q2 Vakhaniki bana adani.” \m \v 12 Harivani afohahavi Deu-ra ananamithavini hiki bana ida afohanana akadivarani, akadibadani, akadihojai hiki niha ninini. \s1 Hari'a avanaadariki fori hiva ada avaigamini \p \v 13 Hari'a arigamina-ra akanavaranihava hojai avajaharikia. Avaabononi vara vani'a bana: \p —Jokoa bada oni'arihi hida badani oigamina-ra ka'damanokhoki fori hiki. Ni-onofiki ida kodihojai oigamina-ra kaboroborovini hojai asohirikia — vakhani bana afohanana. \p \v 14 Kodika'da'di Jesus kania oakaramisina mani ida kaaji hojarini-ra oogajahakivini hija. Kaaji hirini kaba'i ida mahi, 'bai hiki, ija'ari kaaji hojani-ra kava'ibodivaranihi; ni-asohiki ida kidimoni hini bivakaajiravini. Kidikaaji hi'oamanija ida. \v 15 'Bai iigamini kakaaji hiki-ra ihavini, iigamini va'ini-ra fai iani'ahi. Ihahi; iigamini-ra inakaidivaravini-ra inanokiahi. Hari'a bana iigamini va'ini-ra fai ani'a 'bai kidikaaji hiki-ra ihavinia. Iigamini kaimoni ida Cristo abini'ina. \p \v 16 Vakava'ibodivarani bana ida niha ninini avakadihojai jahakia avakahojaini mahija varani jaharikia vahoariha avakadihojai-ra vakanavaraniharavini. \v 17 Vara avani'avini hiki ida Deus ija'ari-ra vaka'da'divini, akadivarani hirihi ida 'bai havahaki 'bai havahariki, nahina aavahaki nahina aavahariki. Ni-niki hida akadivarani. Akadivarani hiki ida hojai Deua binofikia akahojaina. Akadivarani hiki jaboni ida Deus ava'i-ra najahajahavini, Deus ava'i-ra khai ni'avini. Ma'onahai Jahaki haria kajoamoravini hiki hida arihojana. Nimania hida ija'ari kamahi Deua bivaka'da'diki. \p \v 18 Deua khai bini'aki ida ija'ari Cristo kabadani nikia kabadaniki. Ija'ari vahoariha khai vani'aki jaboni ida kidibadani. \p \v 19 Hari. Hojai haria kakodiakia akahojaiva mahija ariabono akanava'ijahajahakhamavini. Hojai niki haria kakodiavini hiki jaboni ida ariabono akanadanokhamavini ajari'darina. \p \v 20 Bada niki ada Deus ija'ari va'ini bodinia. Hari'a Deus kabadani-ra najahari hoariha kania, 'bai ija'ari kakaaji hiki-ra ihavinia. Havahani kaba'i ida 'bai hahavi, ni-asohiki ida ija'ari-ra okaboroborovini badani asohirikia kabadanini, 'bai kidikaaji hiki-ra ohavinia. \p \v 21 Akadibadania bikaborohi ida arigamina badani asohiriki-ra nabadanivini; jahaki ida bada ani'avini akajonivini. Akajoniva ida 'bai kaaji hiki-ra arihavini, vinho-ra a'avivini jaboni mahija arigamina-ra akabororavini, badani asohiriki-ra nabadaniria kaimoni. \p \v 22 Avanahoja'a bana ida avakadiva'ibodivarani nahina asohini-ra avakajari'daravini mahija a'onivani ka'oa Deus khama avarigavini. Vahoariha ni-avigaki. Ija'ari va'ini kaabanahahania biva'ahahi ida kaaji-ra kava'ipahinivini; khaii nihi ida ija'ari. \p \v 23 Ija'ari va'ini-ra kosakhamaki ida 'bai kaaji hini kaaji hirini, kidimoni hini ni-asohiki bihavini. Bihavini asohini bikajari'davini mani ida bihavini asohirini Deua bikahivini hija. Akajari'davini oadani ida badani hana hinia akabadanina asohini akadimoni, ni-asohiki ida bada ani'avini. \c 15 \s1 Hoariha-ra khai ni'ava ida akadihojai jahaki \p \v 1 Harivani Cristo-ra avakaijokadanokiki hari. Avakaijokajahakivini mani ida vahoariha Cristo kania avajahamisiriki-ra va'ora aakodiavini-ra najahaja. Ni-asohiki ida nahina-ra anofivinia akabadaniha'oadahana. \v 2 Jahaki ida arigamina binofikia akabadanina jaboni, anadanoja kaimoni ida Cristo-ra vakaijokavini, khai bini'aja kaimoni jaboni ida akajoamoravini. \p \v 3 Cristo jaboni ni-abono-ra kagathogathohiki badani binofikia. Bada bini'aki ida badani Deua binofiki. Hojaki ida Cristo athi Deus athi kapapirania: \q1 “Kodiabi'i, \q2 ija'ari varani jaharikia \q2 ira vakanavaranihavini vani fori hija \q2 ida hora vakanavaranihavini jaboni.” \m Nihi ida athi. \v 4 Haria ka'ojomo'iki kaimoni ida athii hahavi ija'aria binajiri'bo'da'iki Deus athi kapapirania. Haria ka'ojomo'iki ida khaii akhanina akava'ipahiniravinia. Deus athi kapapirani jiriki haria nadanovini akava'ipahiniria kaimoni ida anokhavini. \v 5 Deus vania binadanoja ida ija'ari binokhahaha'oadahavini bikava'ipahiniria kaimoni. Binadanoki jaboni ida ija'ari khaii nini. Deu-ra okanikhariavini hiki ida a'onira kakodiavini ija'ari hoarani kava'ibodivarani fori hija kaimoni ida avakadiva'ibodivarani afohanana, avakabanafoja kaimoni ida Jesus Cristo kahojai. \p \v 6 Oniani ida avahihavini Deus jahana-ra khai avani'avini hija. Khai avani'ajabanaki ada akadika'da'di Jesus Cristo kaabi'i athii hoarani fori hikia. Nimania hida onofiki avakadiania. \s1 Judeus kaija'ari vihiriki vakadimoni ida Jesus monina jahaki \p \v 7 Cristo a'onira kapoari'avini vani avaabononi vaakapoarikhama bana mahija ija'ari Deus jahana, danona, ogahana-ra khai vani'avini. \v 8 A'onira onanamithavini hiki: Cristo kha'ina judeus kaija'ari vakadiania va'ora kakodiara kaimoni, va'ora nanokiahivini hiki ida Deus va'ora nava'iponi'imariniravini. Oniania Deua bada bini'a'iki ida varani akadija'ari va'oaniaro miro'a-ra va'ora nava'isohijoravini hi'iki, hi'adani Abraão kohana, Isaque kohana, Jacó kohana vihiki. \p \v 9 Cristo kha'ina judeus kaija'ari vakadiania judeus kaija'ari vihirikia khai vani'aja kaimoni ida Deus va'ora va'adivini jaboni. Hojaki hida athii Deus athi kapapirania: \q1 “Vara ovani'aki bana ida \q2 kadahojai jahaki \q1 judeus kaija'ari vihiriki \q2 vakadiania. \q1 Oahiaki bana ho jaboni. \q1 Kodimoro kaathi hiki hida ijahaka'oani.” \m \v 10 Hojaki hida athii hoariha jaboni: \q1 “A'onivani judeus kaija'ari avihiriki, \q2 khai vakhani'a bana judeus kaija'ari \q2 vakadiania. \q1 Deus va'ora nagathogatho'bo'da'iki adani.” \m \v 11 Hojaki ida athii hoariha: \q1 “A'onivani judeus kaija'ari avihiriki, \q2 khai vani'a bana ida Deus jahana. \q1 Arabo hahavi kaija'arini, \q2 khai vakhanikaraho jaboni bana.” \m \v 12 Isaías kohana vara bivani'ajora'iki ada Cristo jaboni: \q1 “Khaki bana ada Jessé kahanodi namitharonisiagaki. \q1 Deua bikaronaki bana ada, \q2 va'ora vaka'da'dira \q2 kaimoni adani judeus \q2 kaija'ari vihiriki. \q1 Vavakaijokaki bana ada va'ora kajoamorara kaimoni.” \m Niha ada Isaías kohana. \p \v 13 Deu-ra okanikhariavini hiki ida a'onira kakodiavini mahija a'onira kaibavijahahivini hiki-ra avanokhahaha'oadahavini. Onofiki ida Deu-ra avavakaijokavini, avagathanija kaimoni ida va'i khaii nini, va'i jahajahani hiki, oniani ida Ma'onahai Jahaki danona avakadiviahanokhai-ra ana'ba'divini hija bana. \s1 Ofinirina vani Pauloa vara bivani'ia hida papira athini \p \v 14 Oigamina, a'onira okava'ibodivaranivini vani oabono oni'aja: Jahaki ida vakadihojai, vakadi'ogahai hiki. Avigajahakiki ida hojai Deua binofikia vakabadanina. Avigaki jaboni ida vaabono vakanava'isohikhamavini. Nimania hida a'onira okava'ibodivaranivini. \p \v 15 Oofinirina vani onajirija hida oathi kapapirani, a'onira onava'isohivini hiki hida varani ipohiki, avakava'ihokija kaimoni. Deus hora nagathogatho'avini mani ida oofinirina a'onira onava'isohivini hija. \p \v 16 Deus hora nagathogathovini hi'iki Jesus Cristo kahonai abono ohina, va'ora oakodiara kaimoni adani judeus kaija'ari vihiriki. Kodibadani hiki ida sasidotxi kabadani fori hiki, va'ora okanamonivini hiki ida Deus monina jahaki. Onofiki ida Deu-ra ono'avini vihina Deus khaii nina va'ora kapoarivini. Ma'onahai Jahaki va'ora aniki adani judeus kaija'ari vihiriki, binajahaki ida vakadimahi, Deus kaija'ari vihika'oara kaimoni. \p \v 17 Jesus Cristo kania oakaramisina mani ida Deus kabadania okabadanina-ra khai oni'akarahovini hija. \v 18-19 Oipahihirina vani vara ovani'aja hida niha ninini Cristo hora kakodia'avini afojahaki bada oni'ina kidimoni. Ogahaia hora no'avini mani ida judeus kaija'ari vihiriki Deus athi-ra vanaabavinia va'ora oakodiavini hija. Kodivarania okavarani'ina, badania okabadani'ina jaboni, badani ija'ari-ra nava'ibodivarani'ikia okabadani'ina jaboni, Ma'onahai Jahakia bada bini'a'iki ida kidibadani danoki jaboni, oniani ida judeus kaija'ari vihiriki Deus athi-ra vanaabavini hija. Oa'aadahaonina kama'dani Jerusaléa. Anokhomini Ilíria kaarabonia. Oa'aadahaonina oadani ibavi hahavia okaikahi'ina, vara ovani'a'iki ida Cristo monina jahaki hahavi. \p \v 20 Onofivini arafiaki ida Cristo varani hina jahaki-ra onamonivini ija'ari Cristo monina-ra vakamitha'iariki vakadiania. Vahoariha avavaadahaoniki ida Cristo monina ibavi ipohikia. Cristo monina-ra vakamitha'iki vakadiania ookhana-ra onofirihi. \v 21 Hojaki hida athi Deus athi kapapirania: \q1 “Ija'ari varani-ra mitha \q2 vani'a'iarikia \q2 vakamithaki bana ida \q2 varani hina. \q1 Ija'ari varani-ra vakamitha'iarikia \q2 avigaki bana ada.” \s1 Pauloa binofiki ida Roma sidajia okhana \p \v 22 Hari. Onofibakhiaki ida avakadiania ovaa'ahahana. Onofivini kaba'i ni-okaaboka'iaki kaho. \v 23-24 Hari. A'diahi'ihi ida kodiadahai Cristo monina-ra oanamonionivini. Badara ipohikia a'onira onavanavanahavini-ra onofi'iki ho. Oahoroa'ina mani ida avakadiania ookhajorakina-ra okava'ibodivaranivini hija. Espanha kaaraboni maina-ra oanikhahaki bana ho. Avavahojaki kania oradahana vani onofija ida a'onira onavanavanahavini. Onofiki ida masiko ipohiriki avakadiania a'onira onavaa'ahavini naothinia onofiki bana ida hora avakakodiavini Espanha kaarabonia okaikahina. \p \v 25 Hari. A'onira onavanavanahavini viahania Jerusalém sidajia ookhaki ho, jiniroa va'ora oakavikhara kaimoni adani Deus kaija'ari. \v 26 Cristo kaija'ari Macedônia vahojaki, vahoariha Grécia kaarabonia vahojaki jaboni vaabono vakanava'isohikhamavini hi'iki ida vakadijiniro pitahani-ra vakaronavini, va'ora vakanava'igara kaimoni adani Deus kaija'ari vakanahinariki Jerusaléa vahojaki. \p \v 27 Va'oaniani oa vaabono vakanava'isohikhama'aha, ni-ija'ari va'ora nava'isohifiahaki jiniro-ra vakaronavinia. Asohiki ida vakadinahina va'ora vakajoamoravini adani judeus kaija'ari vakanahinariki. Judeus kaija'ari va'oaniaro miro'a varavinafiahavini fori hiki ida nahina jahaki Deus va'ora kajoamoravini hi'iki judeus kaija'ari vihiriki vakadiania. Oniania, jahaki ida judeus kaija'ari vihiriki vakadinahina pa'itxi vavahojaki-ra varavinavini judeus kaija'ari vakadiania. \v 28 Jerusalém sidajia okaikahina oarakhaki bana ida jiniro hahavi vahoariha va'ora vakajoronihivini hi'iki. A'diahini naothinia ida kodibadani, Espanha kaaraboni maina-ra oanikhahaki bana ho. Ookhana kaba'i, a'onira onavanavanahaki bana ho. \v 29 Avakadiania okaikahina vani oogaki ida Cristo hora kakodiajahakivini a'onira kajoamorajahakivini. \p \v 30 Oigamina, onofiki ida hora iakodiavini Deu-ra akanikhariajabanavinia. Akadika'da'di Jesus Cristo-ra avakaijokavini vani Ma'onahai Jahaki haria kakodiaja jaboni ariabono akanakaidivakhamavinia, oniani ida Deus hora akadava'avini-ra avakanikhariavini-ra onofivini hija. \v 31 Deu-ra vakanikharia bana mahija Judéia kaarabonia oa'aadahaonina Cristo-ra vanofiriki hora vanajaharihariravini, oa'aihotaja kaimoni. Deu-ra vakanikharia jaboni bana mahija Deus kaija'ari Jerusaléa vahojaki kodikajoamorahi-ra vagathanivini khai vakhanina. \p \v 32 Oniaro naothinia Deua binofihi ida avakadiania okaikahina; okaikahihi. Ji'biniki fori hiki ida ova'i bodinia khaii onina. Ovaa'ahahi ida avakadiania khaii onina oabono oanakoirivini jaboni. \v 33 Deua binakama'daki ida va'i jahajahani ava'i bodinia. Onofiki ada Deus avakadiania hojana. Nimania hida anofiki. \c 16 \s1 Paulo va'ora ka'ivanitiki adani igamina \p \v 1 Vara a'onira oni'avini hiki ida arigamina Febe oniki. Vakaijokavahaki ida. Biakodiaki ida Jesus Cristo kaija'ari Cencréia vajoroniki-ra va'ora akadava'avini. \v 2 Vagathanijahaki bana. Jesus kaija'ari ida. Jahaki ida Jesus kaija'ari vaabono vaagathanikhamajahakivini. Nahina-ra kainamohi, vano'a bana mahija avakajoamoravini. Kidihojai afobakhia ida ija'ari-ra kajoamoravini, avakadiva'ahi hihi, kodiva'ahi hihi jaboni. \q1 \v 3 Va'ora oka'ivanitiki va'oani arigamina Priscila, Áquila vihiki. Jesus Cristo kabadania akabadanina, hora vavaipohiha'iki adani. \v 4 Vapohimajakamariki adani hora vaakodiavinia. Jahaki ida hora vaakodiavini. Jesus kaija'ari ibavi ipohikia vajoronibakhiana khai vani'aki ida vakadihojai jaboni. Judeus kaija'ari vihiriki jaboni khai va'ora vani'aki adani Áquila. \q1 \v 5 Va'ora aka'ivanitiki va'oani Jesus kaija'ari vajoronibakhiaki Áquila vagorana. \q1 Oka'ivanitiki jaboni ada kodiva'ahi Epenêto oniki. Ovari miro'a Ásia kaarabonia hoja'iki ada Cristo-ra vakaijoka'avini. \q1 \v 6 Oka'ivanitiki jaboni ida Maria. Karaho ida kidibadani a'onira kakodiavini. \q1 \v 7 Va'ora oka'ivanitiki jaboni adani Andrônico, Júnias vihiki. Judeus kaija'ari adani. Cadeia ohojana kari vahojaki adani jaboni. Jesus athi avavaadahaoniva abono va'ora avigajahakiki adani. Jesus Cristo-ra ovakaijokavini viahania va'oaniaro miro'a Jesus kaija'ari vihi'iki adani. \q1 \v 8 Oka'ivanitiki ada Amplíato. Kodiva'ahi ada. Onakaidivaki ada oigamina. \q1 \v 9 Oka'ivanitiki ada Urbano. Cristo kabadania akabadanijabanaki hari. \q1 Oka'ivanitiki jaboni ada kodiva'ahi jahaki Estáquis oniki. \q1 \v 10 Oka'ivanitiki jaboni ada Apeles. Jahariharina kaba'i, ni-bikava'ipahinipa'itxiriha ada Cristo. \q1 Va'ora oka'ivanitiki jaboni va'oani Aristóbulo gorana vahojaki. \q1 \v 11 Oka'ivanitiki ada Herodião. Judeus kaija'ari hari. \q1 Va'ora oka'ivanitiki va'oani oigamina Narciso gorana vahojaki. \q1 \v 12 Va'ora oka'ivanitiki jaboni va'oani Trifena, Trifosa vihiki. Cristo kabadania vakabadaniki adani gamo. \q1 Oka'ivanitiki jaboni ida kodiva'ahi onakaidivaki Pérside oniki. Karaho ida kidibadani Cristo kaimoni. \q1 \v 13 Va'ora oka'ivanitiki va'oani Rufo, kidiamia khama. Jahaki ida badani Rufoa bada bini'abakhiaki Cristo kaimoni. Kidiamia hora naibavijahajahaki'iki kidisai fori ohi'ina. \q1 \v 14 Va'ora oka'ivanitiki va'oani Asíncrito, Flegonte, Hermes, Pátrobas, Hermas, oigamina vahoariha vakadiania vahojaki. \q1 \v 15 Va'ora oka'ivanitiki va'oani Filólogo, Júlia vihiki, Nereu, kidiadia khama. \q1 Va'ora oka'ivanitiki jaboni va'oani Olimpas, Deus kaija'ari hahavi vakadiania vahojaki. \q1 \v 16 Avaabononi avakaka'ivanitikhamavini avaabononi vananokiahivinihi bana ida avaabononi avakanakaidivakhamajahakivini bana. \q1 A'onira vaka'ivanitiki adani Jesus kaija'ari ibavi hahavia avajoronioniki. \s1 Paulo va'ora nava'isohiki adani \p \v 17 Oigamina, a'onira bana onava'isohivini hiki ida avaabononi avarakava'igairivini bana. Hari'a vanaipohi bana ida ija'ari ija'ari vahoariha-ra va'ora kanapitakhamaki, vaabono avakanaathidanoararikhamara kaimoni. Hari'a vanaipohi bana ida ija'ari ija'ari vahoariha Jesu-ra vavakaijokavini-ra nadabaki. Hari'a vanaipohi bana ida ija'ari akadi'ojomo'ihi athini avakamithabakhiaki-ra kanavaranihaki varani jaharikia. \v 18 Hari. Hiva'oani ija'ari a'onira okaabanivini vihi'iki ni-Cristo kabadania vakabadaniki. Vakava'ibodivaraniki ida nahina vahaki vahariki kaimoni. Vakadivarani kamithavahani jahaki vanivaha. Vajahana-ra vakahi'imariniki adani vahoariha vava'i-ra vavajahara kaimoni. Vakhanina vani vava'i-ra vanakidakidara adani ija'ari avigahariki. \p \v 19 Ija'ari vaipohiki varani avihini-ra vakamithabakhiaki, avakava'ipahinipa'itxiravini ida Cristo athi-ra avanaabavini, oniani ida avakadihojai khai hora ni'avini hija. Onofiki ida hojai jahaki ogava abono avihini. Onofiki jaboni ida hojai asohiriki ogariva abono avihini. \p \v 20 Deua binakama'daki ida va'i jahajahani ava'i bodinia. Jorakia bana Deua biana'boroki ada Satanás ava'damani kanabo'ania. Onofiki ida akadika'da'di Jesus a'onira kajoamorabakhiavini. \p \v 21 A'onira ka'ivanitiki hada oipohina Timóteo. A'onira vaka'ivanitiki hadani Lúcio, Jasão, Sosípatro, judeus kaija'ari hora vavaipohiki hadani. \p \v 22 Hovani Tércio oniki onajiri'ia hida Paulo athi vara bivani'a'iki. A'onira oka'ivanitiki ho jaboni. \p \v 23 Gaio a'onira ka'ivanitiki a'oni. Gaio gorana oibaviki ho. Jesus Cristo kaija'ari vavajoroniki jaboni hida gorana. A'onira vaka'ivanitiki hadani Erasto, arigamina Quarto khama. Erasto kabadani hiki ida sidaji kajinironi-ra akadava'avini. \p \v 24 Onofiki ida akadika'da'di Jesus Cristo a'onira kajoamoravini. Nimania hida anofiki. \s1 Pauloa khai bini'aki ada Deus \p \v 25 Khai ani'ava ida Deus jahana, danona, ogahana, vagana hiki. Nimania hida moni jahaki kavaranihi vara ovani'abakhia'iki. Jesus Cristo varani hina ida moni jahaki. Deua bikaabokaki ida avajari'darini-ra nakaravini. Deua bianigahivini hi'iki ida athi ka'oa hini ija'aria avigariki. Badara îpohikia ogavaharihi ida moni jahaki. \p \v 26 Hari maha. Deus athi namoniva abonoa vanajiribakhia'iki ida moni jahaki kavaranihi, oniani ida ija'ari vâipohikia avigavini hi'ia. Deus hojahaha'oadahakia bivahonariahi'iki ida moni jahaki arabo hahavi kaija'arinia avigavini, vakajari'darara kaimoni ada Cristo, athi vanaabara kaimoni jaboni. \p \v 27 Hoarana ada Deus. Ovani oa biogahahavija ida nahina hahavi niha ninini, nahina kaimoni hini. Jesus Cristo haria kajoamoravini vani akanamasiviha'oadahara ada Deus. Khai ani'ahaha'oadahava ida jahana, danona, vagana, ogahana hiki mahi anokhomirikia. Nimania hida Deua binofiki.