\id MRK Paumari [pad] NT (Brazil) -2009 bd. \h Marcos \toc1 Marcoa vara bivani'aki ida Jesus monina jahaki \toc2 Marcos \toc3 Mar \mt1 MARCOS \mt2 Marcoa vara bivani'aki ida Jesus monina jahaki \c 1 \s1 João Batista varani hina \r (Mateus 3.1-12; Lucas 3.1-18; João 1.19-28) \p \v 1 Jesus Cristo kavarani hiki ida monina jahaki. Deus kaisai ada Jesus Cristo. \v 2 Hida vani varani moni jahaki kama'dani. 'Bo'dakari hojaki ada Deus athi namoniva abono Isaías oniki. Isaías kohana binajiri'iki ida Deus athi kapapirani pitani. Bini'aki: \p —Deus Jesu-ra nava'isohivini: \q1 “Kodisai, iokhani viahania \q2 okaronaki bana ada makhira oathi avikhava abono hira kaimoni. \q1 Ovari va'ora nava'isohiki adani ija'ari hahavi \q2 ikaikahini-ra vanaviahanokhara kaimoni. \q1 \v 3 Oniaroa, amasia hojaki bana ada iviahania okaronaki, \q2 ija'ari-ra va'ora ni'a'aha bana athi 'barakia: \q1 ‘Amaakariki ida akadika'da'di kaikahina kamahini. \q1 Vanamonaha'a ida hagihi \q2 sohiki \q2 akadika'da'dia bivaadahaki kaimoni. \q1 Vanajaha'a ida hagihi kidimoni.’ ” \m Nimania ida Isaías kohana athi papira hojaki. \p Isaías kohana vara bivani'aki ida hagihi-ra najahaki, kidivarani ka'oa ida ija'ari kamahi-ra nasohija. \p \v 4 Hari. Oniaroa, kaikahi'aha ada makhira Deua bikaronaki, onina João Batista. Amasia hojaki ada. Kagorarihi ida amasi. Hari. Va'ora nava'isohibakhiaki adani ija'ari vaipohiki. Va'ora ni'avini: \p —Jahari kahojai-ra vakava'ipahinika'oa bana. Hari'a vanofijana bana ida Jahari kahojaia avakahojaibakhiani mahija a'onira okanavini, Deua bina'biraja kaimoni ida avakadihojai asohiriki bada avani'abakhiaki — va'ora ni'aha ada João Batista. \v 5 João Batista kania vakhano'aha adani ija'ari vaipohiki. Judéia kaaraboni kaija'arini João kani-ra avanikhabakhiaki. Jerusalém sidaji kaija'arini João kani-ra avanikhabakhiaki jaboni. João kavarani-ra vakamithavini-ra vanofiki. Deus kania vara vavani'avini hiki ida vakadihojai asohiriki hahavi. Vakava'ipahinivini vanofivini, Deus bina'biraja kaimoni ida vakadihojai asohiriki. Vara vavani'avini naothinia, João va'ora kana'aha afohanana Jordão vaini onikia. \v 6 João Batista kamakari hiki ida camelo asafi amonahaki. Bikaimahaki jaboni jararia baasafi kacinturãohi. Kidi'bai hiki omavari fori hiki, bahina a'bana hiki. \v 7 Hari. João Batista ija'ari-ra va'ora ni'aha: \p —Onaothia khaki bana ada hoariha. Ka'da'di ka'oa ada ovari. Hovani kidihonai abono ho. Arafiaki ida kidihojai asohika'oani. Kodihojai jahani fori hirihi ida kidihojai jahani arafiaki, kaba'i hora nagathogathoha oakodiara kaimoni. \v 8 Hovani a'onira okanaja paha bodinia. Ovaria bikaronaki bana ada Ma'onahai Jahaki avava'ini-ra nahonariahihiki kaimoni — va'ora ni'aha ada João Batista. \s1 Joãoa bikanaki ada Jesus \r (Mateus 3.13-17; Lucas 3.21-22) \p \v 9 Oniaro kari, Galiléia kaarabonia hojaha ada Jesus. Nazaré sidajia hojaha. Oniaroa, ajihi'aha, okha'aha Jordão vaini onikia. João Batista kania akhanofoni'aha. Joãoa bikana'aha ada Jesus vainia. \v 10 Jesus kanana naothinia ogaimori'aha. Binoki'ihi ida nama arabikhajahavahaki, binokiha jaboni ada Ma'onahai Jahaki gari'ina kidiania, ho'doko aagariki fori hina. \v 11 Nama kamithavahaki ida Deus athi: \p —Ivani kodisai i. Ira onofijahakiki i. Khai oni'aki ida ihojani. \s1 Jaharia bikaboroboroki \s2 ada Jesus \r (Mateus 4.1-11; Lucas 4.1-13) \p \v 12 Oniaroa, Ma'onahai Jahakia bihonariaha ada Jesus amasia okhana. Kaija'aririhi ida amasi. \v 13 Hari. 40 mahi vani hojara ada Jesus amasia. Mahi hahavi okhaha ada Jahari Jesus kania bikaborobakhia'aha ada Jesus, bada bini'aja kaimoni ida badani Deua bivajahariki. Jesua ni-bikapoaripa'itxiki ida athi. Tapo'ija vahojaki jaboni amasia. Oniaroa, vigaariha adani Deus ibavi kaija'arini Jesu-ra akadava'ara kaimoni. \s1 Jesus kabadani kama'dani Galiléia kaarabonia \r (Mateus 4.12-17; Lucas 4.14-15) \p \v 14 Hari. Arabo kaka'da'dinia gathana bivahonariahi'aha ada João Batista, cadeia avibaira kaimoni. Hari. Oniaroa, Galiléia kaarabonia okha'aha ada Jesus. Ija'ari-ra vara va'ora ni'avini hi'ihi ida Deus monina jahaki. \v 15 Va'ora ni'aha: \p —Hidakaba'i Deua binofiki ida athi avanaabavini. Maakariki ida mahi Deus ija'ari hahavi-ra vaka'da'divini. Avakadihojai asohiriki-ra vakava'ipahinika'oa bana. Hari'a vanofijana. Vavakaijokaka'oa bana ida Deus monina varani hini. A'onira akava'ijoavini-ra nofiki bana ada — va'ora ni'aha ada Jesus. \p \v 16 Oniaroa, Galiléia 'dako vadinia khabaoniha ada Jesus, va'ora kanokiha adani araba abono vi'bamiki vakatahafahaki. Aajojahiki Simão Pedro, kajo'ojahiki André. \v 17 Jesus va'ora kani'aha: \p —Hora vavaipohiha mahija badani hoariha a'onira oka'ojomo'ivini. A'onira oka'ojomo'ivini hiki ija'ari vahoariha-ra avakaboa'ivini kodija'ari vihira kaimoni — va'ora ni'aha ada Jesus. \p \v 18 Oniaroa, vakahagi kabodinia vakanahoja'ihi ida vakaditahafa, Jesu-ra vavaipohiha'aha. \p \v 19 Avikha'ianaha adani Jesus, va'ora vakanokiha adani araba abono vahoariha vako'bamiki, vakadiabi'i khama. Aajojahiki Tiago, kajo'ojahiki João. Vakadiabi'i Zebedeu oniki. Vakahagi kabodinia vahojaki adani. Bada vakhaniki adani tahafa-ra avakanaja'divini. \v 20 Jesus va'ora baranahaha adani vi'bamiki: \p —Hora vavaipohiha! \p Jorakia vakahagi-ra vakanahojaha'aha. Vakaamina'aha ada vakadiabi'i, vakadihonai abono vihiki jaboni, Jesu-ra vavaipohiha'aha. Avikha'aha. \s1 Jesua bianaihotaki ada makhira kabajadiki \r (Lucas 4.31-37) \p \v 21 Hari. Cafarnaum sidaji onikia avakhanoha adani Jesus, vahoja'aha. Avakoirina kamahini judeus kaija'ari Deu-ra vara vani'avini kagorania avi'oi'aha. Va'ora ka'ojomo'i'aha adani ija'ari vajoroni'iki. \v 22 Vakava'ibodivaraniki ida va'ora ka'ojomo'ivini niha ninini Jesua biogajahakiki ida nahina Deua binofiki, oniani ida Deus athia va'ora ka'ojomo'ijahakivini hija. Judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abonoa ni-avigajahakiki, Jesus fori vihiriha adani. \p \v 23 Hari. Oniaroa, judeus kaija'ari Deu-ra vara vani'avini kagorania hojaha ada makhira kabajadiki. Bodi'baraha'aha: \p \v 24 —Jesus, nahina hida akadiania inofija? Haria inihimamaniki i koda? Ira oogaki ho. Ivani ijahaka'oaki i, Deus ira karonavini hida ikhani — makhira bini'aha ada Jesus. \v 25 Oniaroa, Jesua bikaabani'ihi ida bajadi: \p —Avisoni'a! Makhira kania akara'o'a bana! \p \v 26 Hari. Bajadia binarai'aha ada makhira, bodi'bara'ihi, ajihi'ihi. \v 27 Vahoariha mitha vani'a'ihi, vakava'ibodivarani'ihi ida Jesus kavarani. Vaabono vakani'akhama'aha: \p —Nahina nimania ida Jesus ka'ojomo'ihi athini ja'dini akamithabiinini'iki. Ka'da'di oamani ada Jesus. Ovaria bikaabokaki ida bajadi akara'o'ini-ra honariavini. Bajadia binaaba'iki ida athi — vaabono vakani'akhama'aha. \v 28 Ija'aria vara avavani'aoni'iki ida Jesus varani hina. Galiléia kaaraboni kaija'arini vaipohikia vakamitha'ihi. \s1 Jesua bianaihotaki ida Simão Pedro kamasodini \r (Mateus 8.14-15; Lucas 4.38-39) \p \v 29 Hari. Oniaroa, judeus kaija'ari Deu-ra vara vani'avini kagorania ai vihi'aha adani Jesus, kidipohi khama, Tiago João vihiki. Simão, André vihiki vagorana avikha'aha adani Jesus. Vakaikahiha, gora bodinia avi'oi'aha. \p \v 30 Simão kamasodini kabaravaki, omaki. Jesu-ra vara vani'avini hi'ihi hida kidikavamoni. \v 31 Bivi'omaki kania okhamiha ada Jesus, sa'ani biagathi'ihi, bikajoamoravini biragama'ihi. Oniaroa, jorakia radaha'ihi ida kidibarava, va'ora kahinanika'ihi. \p \v 32 Hari. Mithani vaivaini vani, Jesus kania ija'ari va'ora vavikha'aha adani ija'ari vahoariha vaipohiki vakavamoniki. Vakabajadiki-ra va'ora vavikha'avini jaboni. \p \v 33 Gora banininija vajoronihahaviha adani sidaji kaija'arini vâipohiki bakatha. \v 34 Vakavamoniki-ra va'ora anaihota'aha ada Jesus. Ipohiki ida vakadikavamoni. Ija'ari vaipohiki vakavamoniki ava'aihota'iki afohanana. Jesua bihonariahi ida bajadi akara'o'ini ija'ari kania, akara'omani'ihi. Bajadia avigaki ada Jesus Deus kaisai hina, oniani ida Jesus bajadi vara vakhanina-ra va'aharavini hija. \s1 Galiléia kaarabonia aadahaoniki ada Jesus \r (Lucas 4.42-44) \p \v 35 Hari. Oniaroa, ka'afokajomani avagarini vani gama'aha ada Jesus, ajihi'aha, kaija'aririki kani-ra anikhaha'avini. Amasia kaikahi'aha, Deu-ra vara ni'aha. \p \v 36 Oniaroa, vanokho'afora'aha adani Simão. Ai vihi'aha, Jesu-ra avanako'dionivini. \v 37 Vakaraga'aha, Jesu-ra vani'a'aha: \p —Ira vanako'dihahaviki adani ija'ari vâipohiki — vani'aha ada Jesus. \v 38 Va'ora ni'aha: \p —Ija'ari vahoariha vaibavi maakarikia aokha'ava mahija Deus athia va'ora okanamonivini, oniani hida hora arakhaja — va'ora ni'aha ada Jesus. \p \v 39 Oniaroa, avaadahaoni'aha Galiléia kaaraboni kaibavinia vahihavi'aha. Judeus kaija'ari Deu-ra vara vani'avini kagorani hahavia va'ora kanamonivini hiki hida Deus athi. Jesus va'ora nokiha adani ija'ari vakabajadiki, bajadi akara'o'ini-ra honaria'aha. \s1 Jesua binajahaki ada makhira kavamonia asafi namani binajahariki \r (Mateus 8.1-4; Lucas 5.12-16) \p \v 40 Hari. Jesus kania kha'aha ada makhira kavamoniki. Asafi hahavi namani-ra najaharikia kakavamoniki ada. Binamaakari'aha, kajo'atharari'aha Jesus viaha. Bini'aha: \p —Jesus, hora kajoamora bana. Hora inajahavini-ra inofihi; hora inajahahi — niha ada makhira. \v 41 Jesua binakaidivamaniha, bikanaibavi'ihi ida sa'a makhira namana, bikadasa'aha, bini'aha: \p —Ha'a. Onofiki ida ira onajahavini. \p \v 42 Vara nina kaba'i avisoni'ihi ida kidikavamoni asafi namania. Jaha'aha ada makhira. \v 43 Hari. Jesua bikaabanidanoki'aha: \p \v 44 —Hari'a bana vahoariha-ra nanamitha'a ira onajaha'avini. Okha'a bana sasidotxi kania mahija iasafini namani-ra nokivini, biogaja kaimoni ida ijaha'ini. Deus kava'isohihi jirikia bihonaria'iki ida ija'ari jaha'iki Deu-ra kanava'igavini igitha abononi aha'dikia vahoariha avigaja kaimoni ida jaha'iki. \p Sasidotxi ira nokivini naothinia inaaba'a bana ida Deus kava'isohihi jiriki. Okha'a bana mahija oathi-ra inaabavini — Jesua bini'a'aha. \p \v 45 Hari. Ajihi'aha ada makhira. Ija'ari vaipohiki vakadiania vara biavani'aoni'ihi ida Jesua bianaihota'avini. Sidaji bodinia ija'ari vaipohikia vanokhaha ada Jesus kaikahina. Oniaroa, ni-o'oijanaki ada Jesus sidajia. Amasia, ibavi kagorariki kania hoja'aha. Ibavi ipohikia avikhaonaninanibakhia'aha adani ija'ari Jesus kani-ra avanikhaha'avini. \c 2 \s1 Jesua bianaihotaki ada makhira adahariki \r (Mateus 9.1-8; Lucas 5.17-26) \p \v 1 Hari. Mahi hoariha Cafarnaum sidajia ajoi'aha ada Jesus. Jorakia okhaoni'ihi ida varani gorana bodinia hoja'ina. \p \v 2 Hari. Vajoroni'aha adani ija'ari vaipohiki, vanaji'bini'ihi ida gora bodini. Ni-hojajanaki ida ibavi gora bodinia. Gora kaathani banininija vahojaki jaboni adani ija'ari vaipohiki. Jesus va'ora kanamonivini hi'ihi ida Deus athi. \p \v 3 Hari. Jesus kania vavikha'aha ada makhira jo'o aba'oronisiagaki, makhira avako'bamahakhamakia vakaiba'i'aha. \v 4 Gora ji'biniki ija'ari vâipohikia, ni-nihanikia makhira jo'o aba'oronisiagaki-ra avavi'oiki gora bodinia. Ni-vakaabokaki ida Jesus kania vamaakarina. \p Oniaroa, avavikasiha gora 'da'dini a'ani sohiriama'okia avavikasi'aha. Vana'bakhamanani'ihi ida gora 'da'dini a'ani, kharani'ihi, jorai damomisikia avanahiririrari'aha ada makhira Jesus viaha. \v 5 Jesus abono-ra ni'aha: \p —Vakajari'darihi hida makhira jo'o aba'oronisiagaki-ra oanaihotavini-ra okaabokavini. \p Oniaroa, makhira kavamoniki-ra ni'a'aha: \p —Kodisai. 'Bira'iki ida kadahojai asohiriki — niha ada Jesus. \p \v 6 Hari. Vavithiriahana vakaroiribani'aha adani judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abono. Vaabono vani'a'aha: \p \v 7 —Jahariki ida Jesus kavarani. Deus ka'oa bikaabokaki ida hojai asohiriki na'birani. Deus hiriha ada Jesus. \p \v 8 Jesua biogaki ida vakava'ibodivaranivini, va'ora ni'aha: \p —Jahariki ida kodivarani-ra avakajari'davini. \v 9 Oanaihotaki bana ada makhira. Oanaihotavini avanokiha; avarigaki jaboni ida kidihojai asohiriki ona'bira'avini okaaboka'avini. \p \v 10 Deus hora karonavini hiki ija'ari kahojai asohiriki-ra ona'biravini. Hovani ija'ari hahavi vakadi'aajo ho — va'ora ni'aha ada Jesus. \p \v 11 Hari. Makhira jo'o aba'oronisiagaki-ra ni'aha: \p —Gaa'a! Ijorani-ra nabiini'a, igorania okha'a bana! \p \v 12 Hari. Vanokivini kaba'i, jorakia aihota'aha ada makhira. Gaa'aha, jorana-ra nabiini'aha, gorana okha'aha. Oniaroa, ija'ari vanokiva vakava'ibodivaranikaraho'aha. Deu-ra khai vani'a'aha: \p —Jaha'oamanija hida Deus kabadani anokibiininiki hidakaba'i. \s1 Jesua bikaboa'iki ada Levi vaipohihana hira kaimoni \r (Mateus 9.9-13; Lucas 5.27-32) \p \v 13 Hari. Ajihi'ianaha ada Jesus. Galiléia ka'dakonia okhanai'ianaha. Ija'ari vaipohiki vajoroni'aha kidiania, va'ora ka'ojomo'i'aha. \v 14 Adahana kaba'i binokiha ada Levi. Alfeu kaisai ada Levi. Imposto gathaniva abono ada Levi. Imposto kajinironi ida arabo kaka'da'dini kabadani kaimoni. \p Hari. Imposto kagorania vithi'aha ada Levi. Jesua bini'a'aha: \p —Hora vaipohiha'a bana. \p Gaa'aha ada Levi, Jesu-ra vaipohiha'aha. \p \v 15 Oniaroa, naothinia, Levi gorana avikha'aha adani Jesus, vakaikahi'aha, avikhajakosi'aha. Vi'baiha adani Jesus, kidipohi khama. Vi'baiki kidiania jaboni adani imposto gathaniva abono vaipohiki. Vakadiania vahojaki jaboni adani ija'ari hojai jaharikia vakahojaiki. Va'oaniaro Jesu-ra vavaipohihaki jaboni. \p \v 16 Hari. Judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abono va'ora vanokiha adani Jesus vi'baijabanaki. Farisio vihiki adani ija'ari ka'ojomo'iva abono. \p Farisio va'ora vanokiha adani Jesus vi'baijabanana, Jesus ipohina-ra va'ora vanana'dohi'aha: \p —Niha nimanira ada Jesus 'baijabanaki imposto gathaniva abono vakadiania? Hojai jahariki namonahava abono vahoariha vakadiania 'baijabanaki jaboni ada. Akadihojai hipa'itxirihi hida a'baina vakadiania — Jesus ipohina-ra va'ora vani'aha adani farisio. \p \v 17 Jesua bikamitha'ihi ida vakadina'dohi. Va'ora ni'a'aha: \p —Onofiki ida va'ora oakava'ijoavini, oniani ida vakadiania hora no'baijabanaja. Kavamoni vani fori hija ida ija'ari kahojai asohiriki. Ni-va'ora obaranahaki adani hojai asohikia vakahojaiki. Mijiko fori ohiki ho. Vakavamoniki vani adani mijiko-ra vanofira. Vakavamonirikia ni-vanofiki ada mijiko. Hojai asohirikia vakahojaiki vani hadani va'ora obaranahara vakava'ipahinija kaimoni ida vakadihojai asohiriki — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Ija'ari vi'bairina vahojana varani hini hida \r (Mateus 9.14-15; Lucas 5.33-35) \p \v 18 Hari. João Batista ipohina ni-mahi hahavi vi'baiki. 'Bai-ra vavahojavini kaba'i, vi'bairina vahojana Deu-ra vara vani'ara kaimoni. Farisio vahojana hiki ida jaboni. \p Hari. Vahoariha vani'aha ada Jesus: \p —Vi'bairina vahojaki adani João ipohina, farisio khama, Deu-ra vara vani'aka'oara kaimoni. Vahojana oamani oni. Kadaipohi vakadihojai hirihi hida. Niha vakhanimanira adani kadaipohi vi'bairina vahojariki Deu-ra vara vani'aka'oara kaimoni? \p \v 19 Oniaroa, Jesua bigathanihi ida vaathi: \p —Vakadiania ohojahaha'oadahana mani ida vi'bairina va'ora nahojarija. Maisa fori ohiki ho. Kanori abono ihinika kania vahojana vani fori vihira adani oipohina. Vi'baijahakiki adani kanori abono. Onivani fori vihira adani oipohina. \v 20 Khaki bana ida mahi vakadiania oakara'ona kamahini, oniaroa, ni-'bai havahani-ra vanofiki mahi hahavi Deu-ra vara vani'aka'oara kaimoni — niha ada Jesus. \s1 Jesua vara bivani'aki ida kidihojai makari ja'dini \s2 fori hini \r (Mateus 9.16; Lucas 5.36) \p \v 21 Hari. Jesus va'ora ni'aha: \p —Vakava'ipahinika'oa bana ida avakadihojai 'bo'da mahija kodihojaia avakahojaivini. Ni-kabodihadihaki ida hojai 'bo'da kodihojai jahakia. \p Ija'aria ni-biakarabajaki ida makari 'biraki makari pitani ja'biriri'iarikia. Makari pitani ja'dinia akarabajaja vaha; sokoahi ida makari, ja'biririmanihi vaha ida pitani ja'dini, 'bira'ianahi vaha ida makari 'bo'da; a'ahapimanihi vaha ida makari 'birani — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Jesua vara bivani'aki ida kidihojai vinho ja'dini fori hini \r (Mateus 9.17; Lucas 5.37-39) \p \v 22 Hari. Jesus va'ora ni'aha: \p —Vakava'ipahinika'oa bana ida avakadihojai 'bo'da mahija kodihojaia avakahojaivini. Ni-kabodihadihaki ida hojai 'bo'da kodihojai jahakia. \p Ni-ija'aria binaibaviki ida vinho ja'dini igitha asafini 'bo'da bavi hikia. Thoromanihi ida vinho ja'dini. 'Dakhaki ida baasafi kabavihi 'bo'da, ni-abitxajanaki. Ija'aria binaibavija vaha ida vinho igitha asafini 'bo'da; aka'bararakhamamanihi vaha; kavithimamanihi vaha ida vinho. Ni-jahajanaki ida bavi. \p Ija'aria binaibaviki ida vinho ja'dini igitha asafini ja'dini bavi hikia. Ni-aka'bararakhamajanaki ida igitha asafini, ni-ahovarijanaki ida vinho — niha ada Jesus. \s1 Ija'ari akoirini kamahini kavaranihi \r (Mateus 12.1-8; Lucas 6.1-5) \p \v 23 Hari. Oniaroa, judeus kaija'ari vakadi'akoiri kamahini vani, avikafianiribani'aha adani Jesus trigo kasiroinia. \v 24 Oniaroa, farisioa vanoki'ihi ida Jesus ipohina trigo bononi-ra varisivini, vani'aha ada Jesus: \p —Deus kava'isohihi jiriki ija'ari-ra honariavini hiki ija'ari bada nirini aakoirina kamahini. Nahina mani ida iipohini Deus kava'isohihi jiriki-ra vanaabaravini hija? \p \v 25 Jesua bigathanihi ida vaathi: \p —A'onira vara oni'avini hiki ada Davi kohana. Deus athi kapapirania hojaki ida Davi varani hina. 'Bo'dakari vavai'ami'aha adani Davi kohana kidipohi khama, ni-vavahojaki ida vakadi'bai. \p \v 26 Oniaroa, Deu-ra khai vani'avini kagorani kania avikhajakosi'aha adani Davi. Hari. Gora bodinia kahoja'iki ida pão sasidotxia ka'oa vakahaki kaimoni. Sasidotxi Deu-ra kanava'iga'imidiavini kihiki ida pão. Sasidotxi vaoniki adani Deus kabadani abono. Davi kohana hokina kari, Abiatar oniki ada sasidotxi vaka'da'diva. \p Deus kava'isohihi jirikia bini'aha: \q1 “Sasidotxi ka'oa vakahaki kaimoni ida pão \q2 Deu-ra khai vani'avini kagorani bodinia kahojaki.” \m Nimania ida Deus kava'isohihi jiriki athini. Sasidotxi vihiriha adani Davi kohana kidipohi khama. Kaba'i, Davia bikahaki ida pão gora bodinia kahojaki. Kidipohi-ra va'ora no'avini kihi'ihi jaboni. Ni-Deua bivajahariki ida pão-ra vakahavini. \p \v 27 Oniaroa, Jesus va'ora ni'aha: \p —Ija'ari vakadimoni ida akoirini kamahini Deua binamonahaki. Aakoirina kamahini kaimoni hirihi ida Deus ija'ari-ra namonahavini. \v 28 Hovani ija'ari hahavi vakadi'aajo ho. Hovani ka'oa oogaki ida badani hana hini jahaki ija'aria bada bini'aki kaimoni aakoirina kamahini — va'ora ni'aha ada Jesus. \c 3 \s1 Jesua bianaihota'iki ada makhira sa'a akasakarabakosiki \r (Mateus 12.9-14; Lucas 6.6-11) \p \v 1 Hari. Oniaroa, okha'ianaha ada Jesus judeus kaija'ari Deu-ra vara vani'avini kagorania. Okhajakosi'aha. Hojamaniha ada makhira sa'a akasakarabakosiki. \p \v 2 Vahojaki jaboni adani ija'ari Jesus kabadani-ra vavajahariki. Vavajaharihi hida Jesus ija'ari kavamoniki-ra anaihotavini avakoirina kamahini, oniani ida Jesu-ra vada vani'avini hihi. Bianaihotaha; Jesu-ra vakaihamahi'aha. Vanofiki ida Jesu-ra avanaathidanoararivini: \p —Inaabariki ida Deus kava'isohihi jiriki. Ni-biva'ahaki ida ija'ari kavamoniki-ra ianaihotavini aakoirina kamahini. \p \v 3 Oniaroa, Jesua bini'aha ada makhira sa'a akasakarabakosiki: \p —Gaa'a. Hida kha kodiania. \p \v 4 Jesus va'ora nana'dohi'aha adani vahoariha: \p —Nahina mani ida papira athinia Deus ija'ari aakoirina kamahini va'ora vara vani'avini hija? Hana hini badani koda ida Deus kava'isohihi jiriki haria va'ahavini hija aakoirina kamahini? Biva'ahamanija koda ida hoariha-ra aakodiavini? Ha'a. Biva'ahamanija koda ida hoariha-ra ava'adiravini? Iniani. Biva'ahamanija koda ida hoariha-ra aakava'ijoavini? Ha'a. Biva'ahamanija koda ida hoariha abinini. Iniani. \p Hana hini badani ida Deus kava'isohihi jirikia bihonariaja aakoirina kamahini bada ani'avini? — va'ora ni'aha ada Jesus. \p Ni-nahina Jesus athi-ra vagathani'iki. Viso vakhani'oamaniha adani ija'ari. \p \v 5 Oniaroa, va'ora vada ni'aribani'aha ada Jesus, ihamahi'ina. Ija'ari-ra vava'adiravini mani ida Jesus va'i-ra mokara ni'a'ia. Makhira-ra ni'aha: \p —Isa'ani-ra akanavira'a. \p Sa'a-ra akanavira'aha, akaihota'ihi ida sa'a. \p \v 6 Oniaroa, judeus kaija'ari Deu-ra vara vani'avini kagorania avikhaonaniha adani farisio, Iroji ipohina khama. Jesus makhira-ra anaihotavini mani ida vava'i najokojokoni hija. Vaabono vara vakani'akhama'aha: \p —Ni-jahapa'itxiki ida ija'ari kavamoniki aihotani kabadanihia kabadanina aakoirina kamahini. Niha ani'a'aki koda ada Jesus. Abinina jahaki ada — vakhani'aha. \s1 Jesus va'ora anaihotaki adani ija'ari vakavamoniki \p \v 7 Oniaroa, ai vihi'aha adani Jesus, ipohina khama. Galiléia ka'dakonia avakhanofoniha. Avikharafonisiagaha adani ija'ari vâipohiki Jesus vanaothia Galiléia kaaraboni kaija'arini, Judéia kaaraboni kaija'arini, \v 8 Jerusalém sidaji kaija'arini, Iduméia kaaraboni kaija'arini, Jordão vaini oniki banininija kaija'arini, Tiro sidaji 'dihani kaija'arini, Sidom sidaji 'dihani kaija'arini vihiki avikharafonisiagaki Jesus vanaothia. Vahihavifoni'aha adani ija'ari vâipohiki vajoroni'ina. Jesus kabadani varani hini-ra vakamithavini mani ida va'ora rakhaonanihahavija Jesus kania. Va'ora anaihotaha adani ija'ari vaipohiki. \p \v 9-10 Vakavamonikia vanofiki ida Jesu-ra vakaabadavini, avaihotara kaimoni. Ija'ari vaipohikia vakaabadabadarisahakhamaha ada Jesus vakahararahakhama'aha, ara'ara'aha ada Jesus. \p Oniania, Jesus va'ora nava'isohiha adani kidipohi: \p —Vakavikha oni kanava mahija kamaakarivini. Hora vana'ara'araki hadani ija'ari vaipohiki. Oki'damana-ra onofiki ho. \p \v 11 Ija'ari vaipohiki vahararana vahojaki jaboni adani ija'ari vakabajadiki. Kabajadikia binokiha ada Jesus, adari'aha Jesus viaha, bodi'baraha: \p —Ivani Deus kaisai i — Jesu-ra ni'aha. \v 12 Oniaroa, Jesua bini'aha: \p —Hari'a va'ora nanamitha Deus kaisai ohina — bajadi-ra kaabanidanoki'aha ada Jesus. Onivani fori vihiha adani vakabajadiki vahoariha vaakaikahirisahakhama'ina. \s1 Jesus va'ora nagathogathoki adani makhira \r (Mateus 10.1-4; Lucas 6.12-16) \p \v 13 Hari. Oniaroa, ajihi'aha ada Jesus. Arabo namahikia ogaimori'aha. Jesus va'ora baranaha'aha adani makhira va'ora nofiki kidiania vikhara kaimoni. Athi vanaaba'aha, avigaimoriha Jesu-ra vanamaakari'aha. \v 14 Va'ora nagathogatho'iki adani 12 makhira vaipohina, va'ora naonivini athi avavaadahaoniva abono. Va'ora ni'aha: \m — A'onira onagathogatho'iki ho hora avavaipohihaja kaimoni. A'onira okaronaki bana ho ija'ari-ra avakanamonija kaimoni omonina jahakia. \v 15 A'onira ono'aki bana ho odanona. Ija'ari vakabajadiki-ra avanokihi; bajadi-ra vahonaria bana akara'oja kaimoni — va'ora ni'aha ada Jesus. \p \v 16-19 Hi'adani 12 vihiki vaonina Simão, Tiago, João, André, Filipe, Bartolomeu, Mateus, Tomé, Tiago, Tadeu, Simão Zelotes, Judas Iscariotes vihiki adani. Jesus Simão-ra no'avini onii hoariha Pedroa. Zebedeu kaisai vi'bamiki Tiago, João vihiki va'ora no'avini onii hoariha Boanerges. (Boanerges ariathia Bahi Tararahaki.) Tiago hoariha Alfeu kaisai. Badara ahoarabakosiki radaha'ihi naothinia, Judas Iscariotes va'ora kakodiaki bana adani Jesu-ra vanaabinivini-ra vanofiki. \s1 Biosibo Jahari varani \s2 hina hida \r (Mateus 12.22-32; Lucas 11.14-23; 12.10) \p \v 20 Hari. Joi'aha ada Jesus gorana. Ija'ari vaipohiki vajoroni'ianana mani ida Jesus, ipohina khama va'ora kano'baiharija. \v 21 Jesus igamina vakamitha'ihi ida varani hina, vaabono vakani'akhama'aha: \p —Anikhava ada arigamina mahija agorana hoja'avini. Ija'aria kabajadiki vavanihaki ada. \p \v 22 Oniaroa, vakhaniha adani judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abono Jerusaléa vikha'iki. Vakhaniha: \p —Bajadi vakadika'da'di Biosibo Jahari onikia Jesus va'i-ra nahonariahihivini. Biosiboa bino'aki ada Jesus danona, bikaabokaja kaimoni ida bajadi akara'o'ini — vakhaniha. \p \v 23 Oniaroa, ija'ari-ra baranaha'aha ada Jesus kidiania. Va'ora ni'aha: \p —Rajomi kavaranihi-ra vara ovani'aki bana ho, avarigaja kaimoni ida Biosibo Jahari hora no'aravini danona. Ni-ova'i-ra nahonariahihiki ada Jahari. Ova'i-ra nahonariahihira vaha; ni-abono-ra vahonariahiki akara'ona. Ni-Jahari akara'ona abono-ra vahonariahiki. \p \v 24 Arabo kaija'arini vaabono vakodakhamaha; vaabono vakanihimakhamaha. \v 25 Gora kaija'arini vaabono vakodakhamaha; vaabono vakanihimakhamaha. \v 26 Vakhaniha vaha jaboni adani Jahari kaija'ari vanokiariki. Vaabono vakodakhamara vaha; vaabono vakanihimakhamaha vaha jaboni, ni-vahojajanaki vaha adani kidija'ari, Jahari va'ora vaka'da'diki kaimoni. \p \v 27 Makhira danoki fori hiki ada Jahari. Ija'aria ni-bikaabokaki ida nahina makhira danoki gorana bodinia hojaki-ra saarivini. Makhira danoki-ra daboha'imidiaki ida ija'ari, oniani ida kidinahina ipohiki bisaarivini bikaabokavini hija. \p \v 28 Ka'oa oamani ida oni'aki. Deua bikaabokaki ida hojai asohiriki-ra na'biravini. Ija'ari varani jaharikia Deu-ra vakanavaranihavini, Deua bikaabokaki ida varani jahariki-ra na'biravini jaboni. \v 29 Ija'aria Jahari kabadani hini bikahihi ida Ma'onahai Jahaki kabadani, jokoa Deua bina'birarihi ida ija'ari kavarani jahariki. Ni-Deua biakava'i'biriniki ida varani. Mahi hahavi ni-biakariakapa'itxiki. \p \v 30 Anokhomi'ihi ida Jesus kavarani. Jesus va'ora kaabanidanokivini hi'ihi ida kabajadina vakahivini. \s1 Vikhaki adani Jesus kaamia, kidikajo'o vihiki \r (Mateus 12.46-50; Lucas 8.19-21) \p \v 31 Oniaroa, vikhamai'aha adani Jesus kaamia, kidikajo'o vihiki. Gora banininia vigaaboaha'aha. Jesus baranahi hina-ra vavahonariahi'aha. \p \v 32 Ija'ari vaipohiki vavithiriahaki vahararana vabodi pana hojaha ada Jesus. Oniaroa, Jesu-ra vanava'isohi'aha: \p —Jesus, adani gora 'dihania vahojaha kadamia, kadakajo'o vihiki. Ira vibaranahaki adani. \p \v 33 Jesus va'ora ni'aha: \p —A'onira onanokiahivini hiki hadani kodiamia kodikajo'o ka'oa vihiki. \p \v 34 Oniaroa, Jesus vada va'ora ni'aribanaonivini adani ija'ari vavithiriahaki, va'ora ni'aha: \p —Kodiamia, kodikajo'o fori avihiki a'oni. \v 35 Ija'aria binofihi ida hojai jahaki kodiabi'i nama hojakia bivajahaki; binaabahi jaboni ida kodiabi'i athi; kodiamia, oigamina fori vihiha. \c 4 \s1 Trigo 'ba'dani txiotxioni karajomihi hida \r (Mateus 13.1-23; Lucas 8.4-15) \p \v 1 Hari. Mahi hoariha Galiléia ka'dakoni vadini maakarinia okharafoniha ada Jesus. Ija'ari vaipohiki vavajoronivini mani ida naki'damana hija kanava. Aakhanaipa'itxiha ada Jesus, kanava vithi'aha, va'ora ka'ojomo'i'aha adani ija'ari pasapasania vahojaki. \p \v 2 Rajomi kavaranihia va'ora vara ni'a'aha: \p \v 3 —Mitha vani'a. Siroia okhaha ada makhira binatxiotxiohi ida trigo 'ba'dani. \p \v 4 Hagihi vadinia vararahi ida 'ba'dani hoarahanana. Avigariha adani igitha vitxagatxagahahavi'ihi. \p \v 5 Ja'di namania vararahi ida 'ba'dani hoariha. Abihiarihi ida nami ja'di namania. Odorihi ida nami, movajoraki'ihi. \v 6 'Damani abohani abihiarini mani ida safini afana bianara'okhovini hija. \p \v 7 Hogoi kajaroiki kania vararahi ida 'ba'dani hoariha. Movahi ida jaboni hogoi, rakhajahi-ra najahari'ihi, ni-bono'iki. \p \v 8 Arabo jahakia vararahi ida 'ba'dani hoariha. Movahi, avijavahi, bono'ihi. Aipohi'ihi ida trigo 'ba'dani. Trigo avani hoarahanana bononi 'ba'dani ipohini 30. Trigo avani hoarahanana bononi 'ba'dani ipohini 60. Trigo avani hoariha bononi 'ba'dani ipohini 100. \p \v 9 Hari. Kidirajomi kavaranihi anokhomi'ini, va'ora ni'aha ada Jesus: \p —Avamorobohahi; mitha vani'ajahaki bana hida kodivarani. \p \v 10 Hari. Ija'ari vaipohiki vahojajanarina, Jesu-ra vani'aha adani ipohina vahoariha khama: \p —Ni-aogajahakiki ida rajomi kavaranihia ikavaranini. Haria nanamithajahaki bana — vani'aha. \p \v 11 Jesus va'ora ni'aha: \p —Deua binofiki ida avarigavini, oniani ida Deus ka'da'di hina kavaranihia a'onira onanamithajahakivini hija. Ija'ari vahoariha ni-avigavini vanofiki ida varani Deus va'ora vaka'da'divini. Vakadiania vara ovani'aki ida rajomi kavaranihi, avigajorakiria kaimoni hida kodivarani. \p \v 12 Oathi-ra mitha vani'avini kaba'i, ni-nahina hini avigaki. Avigaja vaha ida Deus athi nahina hini; Deus kania vaabono gahinai vanihamaniha vaha; vakadihojai asohiriki-ra vakava'ipahinika'oamaniha vaha, Deus bina'biramaniha vaha ida vakadihojai asohiriki. \p \v 13 Oniaroa, asia vara niha ada Jesus: \p —Avarigarihi hida rajomi kavaranihi hoarani, nihanikia koda avarigaki ida rajomi kavaranihi hoariha afohahavi? \p \v 14 Oniaroa, Jesus va'ora nanamithavini hi'ihi ida rajomi kavaranihi: \p —Trigo 'ba'dani txiotxioni vani fori hija ida Deus athi kavaranihi. Deus athi fori hiki ida trigo 'ba'dani. Vara bivani'ahi ida Deus athi, trigo 'ba'dani-ra natxiotxiovini vani fori hihi. \p \v 15 Hagihia vararahi ida trigo 'ba'dani. Igitha vaha'ihi. Onivani fori vihira adani ija'ari vahoarahanana Deus athi-ra vakamithaki. Hari. Oniaroa, khaki ada Jahari Deus athi-ra anihavini va'ini bodinia, oniani ida Deus athi-ra vakava'i'birinivini hija. \p \v 16-17 Ja'di namania vararahi ida trigo 'ba'dani hoariha. Kanamini odorini movajoraki'ihi. 'Damani abohani abihiarini mani ida anara'okhoni hija. Movani kama'dani vani ara'okho'ihi. Onivani fori vihira adani ija'ari vahoariha Deus athi-ra vakamithaki. Vanofihi, khai vakhanimaniha. Mahi ipohiriki vani khai vani'aja ida Deus athi. Deus kaija'ari vihina kama'da'ini mani ida vahoariha va'ora vanajahariharivini hija, oniani ida Deus athi-ra vakava'ipahinivini hija. \p \v 18-19 Hogoi jaroki 'damania vararahi ida trigo 'ba'dani hoariha. Hogoia binajaharihi, bonohi, ni-a'diki ida trigo bononi. Onivani fori vihira adani ija'ari vahoariha Deus athi-ra vakamithaki. Vakava'ibodivaraniha'oadahahi ida vakadi'bai-ra vanako'dihavini, vakadinahina-ra vakapavakarihavini, vakadibadani hiki. Vakadinahina aipohini-ra vanofiki adani. Jiniro-ra vanofikarahovini mani ida Deus athi-ra vanofijahakiravini hija, oniani ida Deus athi-ra vanaabaravini hija jaboni. Onivani fori hija ida rakhajahi, ni-bono'iki. Onivani fori vihiki adani ija'ari vamorobohariki fori vihina. \p \v 20 Hari. Arabo jahakia makhira binatxiotxiohi ida trigo 'ba'dani hoariha. Movahi, na'baha'ihi, bono'ihi. Aipohi'ihi ida 'ba'dani. Arabo jahaki fori vihiki adani. Onivani fori vihira adani ija'ari vahoariha Deus athi-ra vakamithaki. Vakamithahi, avigahi ida Deua binofiki bada vani'avini, oniani ida vanaabajahakivini hija. Trigo 'ba'dani 30 hiki vani fori vihira adani ija'ari Deus athi-ra vanaabavini pa'itxini. Trigo 'ba'dani 60 hiki vani fori vihira adani ija'ari Deus athi-ra vanaabavini doronini. Trigo 'ba'dani 100 hiki vani fori vihira adani ija'ari Deus athi-ra vanaabajahakiki. \s1 Lamparina vagani karajomihi hida \r (Lucas 8.16-18) \p \v 21 Hari. Jesus va'ora vara ni'a'ianavini hihi ida rajomi kavaranihi hoariha. Jesus va'ora ni'aha: \p —Lamparina vagani fori hiki hida kodivarani. Gora vagani-ra anofihi; ni-si'aha akaasiaki kabodinia anahojaki ida lamparina, ni-cama kanabo'ania anahojaki jaboni. Gora bodini nama vania anahojahi ida lamparina, vagaja kaimoni ida gora bodini. \p \v 22 Hidakaba'i ahojaki ida ija'ari kava'ibodivarani. Khaki ida mahi kodivarania binanokiaki bana ida ija'ari kava'ibodivarani, nahina hoarani ahojajanaria kaimoni. Vagani kania hojani fori hiki ida. \v 23 Avamorobohahi; mitha vani'ajahaki bana hida kodivarani. \p \v 24 Mitha vani'ajahaki bana hida kodivarani mahija avarigajahaki'avini. Hari'a va'ora anaathidanoarari bana adani vahoariha Jahari kabadania vakabadanina, avarigaravini oadani vanamonahavini vanamonaharavini. Va'ora avaranaathidanoarariha; Deus a'onira anaathidanoararihi bana jaboni. Deus a'onira anaathidanoararivini arafiaki bana a'oni. \p \v 25 Oathi-ra avanaabahi; Deus a'onira kakodiahi avarigajahakija kaimoni ida kodivarani. Oathi-ra avanaabarihi; avarakava'i'birinihi ida pa'itxi avariga'iki — va'ora ni'a'aha ada Jesus. \s1 Ba'ba'da karajomihi hida \p \v 26 Rajomi kavaranihi hoariha va'ora vara ni'avini. Jesua bini'aha: \p —Ba'ba'da avijavani vani fori hini hida Deus ija'ari-ra vaka'da'divini. \p Ija'aria bikarakhaihi ida jaro'oa ka'ba'dani. \v 27 Ni-biakogaki ida kidiba'ba'da niha khanikhanini kamovani, kavijava'ini. Bikarakhaivini naothinia joma vadihi, mahia nokihi. Binokha'ihi ida kidirakhajahi mova'ini, karaho'ini. Ni-biakogaki ida jaro'oa kavijavani niha khanikhanini. Ni-biakogaki jaboni ida kabono'ini niha khanikhanini. Biogaravini kaba'i namitha'ihi. \p \v 28 Araboa mova'ihi ida kidiba'ba'da, jahahi, bono'ihi. Afani afo'imidia nokiaki naothinia avani maina hida avijavahi. Karaho'ihi, mova'ihi, bono'ihi. \v 29 Na'baha'ihi ida bononi, a'di'ihi, aniani kamahini a'boahahavihi ida avani — niha ada Jesus. \s1 Mostarda 'ba'dani avijavani karajomihi hida \r (Mateus 13.31-32; Lucas 13.18-19) \p \v 30 Hari. Vara ni'a'ianaha ada Jesus: \p —A'onira vara oni'avini hiki ida bana rajomi kavaranihi hoariha. Mostarda 'ba'dani avijavani fori hiki ida Deus ija'ari-ra vaka'da'divini. \p \v 31-32 Itxanini arafiaki ida mostarda 'ba'dani. Ija'aria birakhaihi ida mostarda 'ba'dani kidisiroia. Movahi, avijavahi, karahoki ida mostarda avani. Patxapatxahaki ida. Vadini avijavani na'bahaki jaboni. Igitha raboki kagorahaki vadinia afani hararania. Itxanini arafiaki ida ba'ba'da, kaba'i, mostarda 'ba'dani movahi, avijava'ihi, karaho'ihi — niha ada Jesus. \p \v 33 Rajomi kavarani ipohikia kavaraniha ada Jesus. Binofiki ida ija'aria kidivarani vakamithavini, avigajahakija kaimoni nahina hini. \v 34 Rajomi kavaranihi ka'oa-ra vara vani'aki ada Jesus. Ija'ari vaipohiki vahojajanarina, ipohina-ra va'ora vara ni'ahahavivini hi'ihi ida kidivarani nahina hini, avigajahakija kaimoni. \s1 Jesua bikaabaniki ida sirisiriki, komini kihiki \r (Mateus 8.23-27; Lucas 8.22-25) \p \v 35 Hari. Mithani asia mani kanava kabodinia hojaha ada Jesus. Hari. Ipohina-ra va'ora ni'aha: \p —Aakakafiani'ava. \p \v 36 Hari. Va'ora vakaamina'aha adani ija'ari vaipohiki, vaki'dama'aha adani Jesus, ipohina khama. 'Dako pitanija Jesu-ra avakavikafiani'aha. Kanava kaipohiki aakafianisiagaki. \p \v 37 Hari. Avakakafianina kaba'i, kama'da'ihi ida sirisiriki danoki. Komini kana'bahakia biakapahakaraho'ihi ida kanava. \p \v 38 Hari. Vadisiaga'aha ada Jesus. Ka'da'di kanabo'ania kahojahi ida 'da'dijora. Avikhamahana'aha adani Jesus ipohina kidiania. Vakananokiaha'aha: \p —Jesus, Jesus. Haria akava'ijoa bana! Aahidananaki bana hari! Haria koda inakaidivaria? \p \v 39 Nokho afora'aha. Gama'aha, bikaabani'ihi ida sirisiriki, komini kihiki. Jesua bini'ahi: \p —Radaha'a! \p Radaha'ihi ida sirisiriki. Karadaha'ihi ida komini kana'bahaki. \v 40 Ipohina-ra va'ora kani'a'aha: \p —Niha avakhanimanija avaofiniki? Deu-ra vavakaijoka bana! Avakajari'damanija ida Deus a'onira akadava'avini? — niha ada Jesus. \v 41 Komini jorakia karadahani mani ida va'ora naimahidaja. \p —Makhira ka'oa hiriha hada. Ni-anoki'iaki kaho ida ija'ari hoariha ovari fori hiki sirisiriki, komini kihikia athi bikamithaki — vaabono vakani'akhama'aha. \c 5 \s1 Makhira kabajadiki aihotana varani hini hida. \r (Mateus 8.28-34; Lucas 8.26-39) \p \v 1 Hari. Galiléia 'dakoa avakakafianiha adani Jesus. Gerasa kaarabonia avako'omisi'aha. \v 2 Avigaimori'aha. \p Oniaroa, Jesu-ra karagarariha'aha ada makhira kabajadiki 'dama kania khanaina. \v 3 Ja'di kahodijama'oki bodinia ibaviki ada makhira kabajadiki. Ija'aria vagathibakhiaha, vanofiki ida vanaahovini correntea, ni-vakaabokaki ada makhira. \v 4 Bikana'bararaharahabakhiamanihi ida corrente sa'a, 'dama hiki kodabohabakhiani hiki. Ni-nahina bikaabokaki ada makhira. \p \v 5 Mahi oadani, joma oadani, 'dama kania adahana, arabo namahikia adahana jaboni, bodi'baraha'aha, abono-ra vasiinanaha'aha ja'dia. \p \v 6 Hari. Kabajadikia napaja bianokiha ada Jesus. Ki'darahaha'aha, kajo'atharari'aha Jesus viaha. \v 7-8 Jesua bini'aha: \p —Bajadi, akara'o'a! \p Kabajadikia bini'aha bodi'barahana: \p —Jesus, nahina hida kodiania inofija? Ivani Deus danoki nama hojaki kaisai i. Deus onina ira okanikhariaki bana ho. Hari'a jaharikia haria arakha bana. \p \v 9 Jesua binana'dohiha ada makhira kabajadiki: \p —Nahina ionija? \p Bigathanihi ida Jesus athi: \p —Oonina ipohiki. Bajadi vâipohiki hora vagathivini mani ida ija'ari hora vanaonivini hija Îpohikia. \v 10 Hari'a va'ora karona bana ibavi hoariha avikhana — Jesu-ra ni'a'aha ada makhira kabajadiki. \p \v 11 Hari. Arabo namahikia vahojamaniha adani hirari vaipohiki vi'baiki. \v 12 Bajadi Jesu-ra vakanikhariadanoki'aha: \p —Haria karona'a hirari vakadiania mahija haria vavaadaha'avini. \p \v 13 —Vaadaha'a! — Jesus va'ora ni'aha adani bajadi. \p Hari. Makhira kania vakara'o'aha adani bajadi, hirari-ra vagathi'aha. Hirari vaipohina 2 mil. Vâipohi'oamanira adani hirari. Vaki'darahaha'aha, avikharafoniha, arabo a'domarariki kania avaki'dafafoni'aha, avahidana'aha. \p \v 14 Oniaroa, vaofini'aha adani makhira hirari-ra avakadava'aki, aviga'aha. Ija'ari vaibavia avakhano'aha, va'ora vakanamoni'aha hirari vapohimaja'ina. Ija'ari gorania vakaikahinana'aha, va'ora vakanamoni'aha. \p Oniaroa, moni kamithava va'ora vanavanavanaha'aha adani hirari vapohimaja'iki. \v 15 Jesus kania avikhaha. Vanoki'aha ada makhira kabajadijanarina. Jahana vani vanoki'aha. Vithina, kamakari'ina jaboni vanoki'aha. Ni-kabajadijanaki. \v 16 Hirari-ra avakadava'aki va'ora vani'aha adani vaavanavanahaki: \p —Anoki'iki ada Jesus makhira kabajadiki-ra anaihota'avini. Va'ora anoki'iki adani hirari vapohimaja'ina. \p \v 17 Hari. Gerasa kaaraboni kaija'arini adani moni-ra vakamitha'iki. Vakava'ibodivarani'aha. Jesu-ra vifini'aha. Vani'aha: \p —Ajihi'a bana akadiaraboa. \p \v 18 Hari. Ajihi'aha ada Jesus. Ki'damana kaba'i, kabajadijanariki Jesu-ra kanikhariadanoki'aha: \p —Onofiki ida kadania ookhana. \p \v 19 Jesua bini'aha: \p —Iniani. Igorania ajoi'a bana mahija kadaija'ari-ra va'ora vara ini'avini hini hida Deus ira kajoamoravini, Deus ira va'adivini. \p \v 20 Oniaroa, ajihi'aha ada makhira Decápolis kaaraboni kaija'arini-ra va'ora kanamonivini hi'ihi ida Jesua bikajoamora'avini, oniani ida ija'ari hahavi Jesu-ra vakava'ibodivaranikarahovini hija. \s1 Jairoa bikanikhariaki \s2 ada Jesus \r (Mateus 9.18-19; Lucas 8.40-42) \p \v 21 Hari. Oniaroa, avakajoifianiha adani Jesus kidipohi khama. Avako'omisiha, vahojamaniha adani ija'ari vaipohiki Jesu-ra vanokhavini kaasia. \p Oniaroa, Jesus kania okha'aha ada makhira Jairo oniki. \v 22 Judeus kaija'ari Deu-ra vara vani'avini kagorani kakadava'ava abono ada Jairo. Va'i bodinia abono-ra ni'aha: \p —Ka'da'di oamani ada Jesus, — oniani ida Jesus viaha nakajo'athararina hija. \v 23 Jesu-ra kanikhariadanoki'aha ada Jairo: \p —Onofiki bana ida ogorana iokhani. Kodisai kavamonikarahoki. Abinihani amaakariki ida. Kodisai-ra kaabadaha bana mahija aihotavini — niha ada Jairo. \p \v 24 Oniaroa, Jesus khama avikha'aha. Avikhaha adani ija'ari vaipohiki jaboni. Vaadahana kaba'i, Jesu-ra vaka'dokho'dokhorisahakhamaki. \s1 Jesua bianaihotaki ida gamo \r (Mateus 9.20-22; Lucas 8.43-49) \p \v 25 Hari. Ija'ari vahararana hojajabanaki ida gamo kavamoniki. 12 badara ipohini amani aforarini hojahi ida gamo. \v 26 Mijiko vaipohikia vanaihabakhiavini kaba'i, ni-aihota'iaki. Mijikoa vavaima'bana'ahapikihi ida gamo. Bivaihimi'imarini'ihi ida kidijiniro. Ni-ahajanipa'itxiki. \p \v 27-28 Oniaroa, bikamithahi ida Jesus varani hina. Abononi ni'ahi: \p —Jesus kakarahobi-ra okadasahi; oa'aihotahi. \p Oniaroa, Jesus kaida-ra kanamaakari'ihi. Vahoariha vanokiravini kaba'i, bikadasahi ida Jesus kakarahobi. \v 29 Jorakia afora'ihi ida amani. Aihotani-ra oga'ihi. \p \v 30 Hari. Jesua bioga'ihi ida hoarani aihota'ini. Biogaki ida danona ija'ari-ra najaha'avini. Roiribani'aha, va'ora nana'dohi'aha adani ija'ari: \p —Hana hini mani ida kodikarahobi-ra kadasaja? \p \v 31 Ipohina avigarihi ida gamo jaha'ini, Jesu-ra vani'aha: \p —Va'ora inokirara adani ija'ari vaipohiki ira vaka'dokho'dokhohahaviki. Nahina kaimoni mani ida haria inana'dohivini hija kadakarahobi kadasahi hinia? \p \v 32 Jesus naothi-ra nokiribani'aha, biogaja kaimoni ida kidikarahobi kadasini hiki. \p \v 33 Hari. Jahani-ra oga'ihi ida gamo. Jesu-ra namaakarihi imahidani, jaroni tharararahani. Jesus viaha 'bisoni'ihi, binanamitha'ihi ida aihota'ini. \v 34 Oniaroa, Jesua bini'a'ihi: \p —Oigamina, hora ikajari'daravini mani ida ira anaihota'ia. Adaha'a bana, iva'ini jahajaha'ini. \p Jesu-ra kaamina'ihi, ajihi'ihi. \s1 Jesua bianahokiki \s2 ida Jairo kaisai \r (Mateus 9.23-26; Lucas 8.49-56) \p \v 35 Hari. Oniaroa, vara nina kaba'i ada Jesus, Jairo kahonai abono vaipohiriki vakhano'aha. Jesu-ra vakaragarari'aha, vani'aha: \p —Ida abini'ihi kadaisai. Ni-nahina kaimoni iavikhajanariha o Jesus — Jairo-ra vani'a'aha. \p \v 36 Jesua bikamithamanihi ida vakadivarani. Oniaroa, Jairo-ra ni'aha: \p —Hari'a ofini. Hari'a jari'da! \p \v 37 Hari. Jesua binofirihi ida ija'ari vaipohiki gora avikhana kidiania. Va'ora va'ahaki adani Pedro, Tiago, Tiago kakajo'o João vihiki ka'oa avikhana kidiania. \v 38 Jairo gorana vakaikahi'aha, avi'oi'aha, va'ora vanokiha adani ija'ari vaipohiki saa vakhaniki, vabodi'barahana aba'oi-ra vavaasaravini. \v 39 Oniaroa, Jesus va'ora ni'a'aha: \p —Niha avakhanimanija saa avakhani'ahapikiki? Aba'oi-ra avavaasaraki jaboni. Abinirihi oni isai, vadika'oaki oni — va'ora ni'aha ada Jesus. \m Jesua biogaki ida isai-ra anahokivini, oniani ida va'ora ni'avini hija: \p —Abinirihi oni isai. Vadika'oaki oni. \p \v 40 Jesus athi-ra vakajari'davini hiki abinirini bikahivini, oniani ida Jesu-ra vakanahahanihavini hija. Abinika'oani avigaki ida isai. \p Oniaroa, Jesus va'ora honaria'aha avakara'ona. Va'ora avavikhajakosiha adani isai kaamia, kidiabi'i, Jesus ipohina avahoarabakosiki vihiki. Isai aba'oni omariama'oki kania avikhami'aha. \v 41 Hari. Biagathi'ihi ida isai sa'ani, Jesua bini'a'ihi: \p —Talita cumi. (Ariathia: — “Isai, gama'a!”) \p \v 42 Hari. Jorakia ahoki'ihi, gama'ihi ida isai. Jaha'ini, adaha'ianahi. 12 badara ipohini-ra vahojaki ida isai. Oniaroa, vakava'ibodivaranikaraho'ihi ida Jesus isai-ra anahoki'avini. \v 43 Hari. Jesus va'ora kaabani'aha: \p —Hari'a bana vahoariha vakadiania vananamitha'a bana hida kodibadani. \p Oniaroa, Jesus va'ora honaria'aha: \p —Vano'a bana ida isai 'baia! \c 6 \s1 Nazaré sidajia okha'aha \s2 ada Jesus \r (Mateus 13.53-58; Lucas 4.16-30) \p \v 1 Hari. Oniaroa, ai vihi'aha adani Jesus, ipohina khama. Bivavijavaki kania joi'ianaha. Jesua bivavijavaki ibavi onini Nazaré sidaji. \p \v 2 Avakoirina kamahini vani judeus kaija'ari Deu-ra vara vani'avini kagorani kania avikhaha, Jesus va'ora ka'ojomo'i'aha adani ija'ari. Oniania, mitha vani'ahi ida kidivarani, Jesu-ra vakava'ibodivarani'aha. Vaabono vakani'akhama'aha: \p —Hanaja vania bika'ojomo'i'ia ida kidibadani? Hanaja vania bivikhaja ida kidi'ogahai danoki? Niha bini'a'avini koda biogaja ida badani danoki? \p \v 3 Aogajahakiki ada. Gora namonahava abono ada. Kidiamia Maria. Jesus kakajo'o adani Tiago, José, Judas, Simão vihiki. Gamo isani kidikajo'o vihiki akadiania vaibaviki jaboni, oniani ida haria ka'ojomo'ivini-ra anofiravini hija — vaabono vakani'akhama'aha. \p Nazaré sidaji kaija'arinia ni-vanofipa'itxiki ada Jesus. \v 4 Oniania, Jesus va'ora ni'aha: \p —Ibavi hahavi kaija'arinia vagathanijahakiki ada Deus athi namoniva abono. Kidija'aria bivavijavaki kania ni-vagathanijahakiki. Igamina jaboni ni-vanofijahakiki, oniani ida Nazaré sidaji kaija'arini hora vagathanijahakiravini hija — va'ora ni'aha ada Jesus. \p \v 5 Nazaré sidaji kaija'arinia vakajari'daki ada Jesus, oniani ida kidibadani danoki-ra kaabokaravini hija. Ija'ari vaipohiriki vania vanofira ada Jesus. Vakajari'dariha ada, oniani ida va'ora kaabadavini, va'ora anaihotavini hija. \v 6 Jesua bikava'ibodivarani'ihi ida vakajari'davini. \s1 Jesus va'ora karonaki adani kidipohi ibavi hoariha \r (Mateus 10.5-15; Lucas 9.1-6) \p \v 7 Hari. Jesus va'ora ka'ojomo'iha adani ija'ari ibavi maakarinia vahojaki. \p Oniaroa, va'ora baranahaha adani 12 vihiki vaipohina kidiania. Va'ora ni'aha: \p —Avi'bami'baminanani a'onira oakakaronanakhamaki ho. A'onira ono'aki bana ho odanona. Ai vihi'a bana. Ija'ari vakabajadiki-ra avanokihi; bajadi avakara'ona-ra vahonaria bana va'ajihira kaimoni. \p \v 8 Avadairini vani avikha'a bana. Hari'a avavikha hida bavi, 'bai bavini, jiniro hiki. Ava ka'oa-ra avavikha, avakadidadahi kaimoni. \p \v 9 Vaakaimaha bana hida sandália ava'damania. Hari'a avavikha ida avakadimakari odoki hoariha avakadi'abosihi kaimoni. \p \v 10 Asia vara niha ada Jesus: \p —Ija'ari vaibavi avakaikahihi, vanako'di bana ida ija'ari a'onira gathanijahakiki gorania. Sidaji ava'ajihirini oadani gorania vahojahaha'oadaha bana mahija avi'baivini, avavadini jaboni. \p \v 11 Hari. Ibavi kaija'arini a'onira vanofirihi; ni-vanofiki jaboni ida avakadivarani-ra vakamithavini, va'ajihi bana. Ava'ajihini viahania, vana'dara'dara bana oni khomakhomani avakadisandália hojaki. Ija'ari Deus athi-ra vakajoniki-ra avakavarajomivini ida sandália-ra avakana'dara'daravini — va'ora nava'isohiha ada Jesus. \p \v 12 Oniaroa, vi'bami'baminanana ai vihi'aha adani Jesus ipohina. Avikha'aha, ija'ari-ra va'ora vakanamonivini hiki ida Jesus varani hina. Vakhaniha: \p —Vakava'ipahini bana ida avakadihojai asohiriki. Vanaaba bana ida Deus athi — va'ora vani'aha. \p \v 13 Va'ora vahonariabakhiaha adani bajadi ija'ari kania avakara'o'ina. Va'ora avanaihotabakhiaha adani vakavamoniki vaipohiki. Vakabasinapa'itxivini ida vaatha, va'ora avanaihotara kaimoni. \s1 João Batista pohimaja'ina varani hina hida \r (Mateus 14.1-12; Lucas 9.7-9) \p \v 14 Hari. Ija'ari vaibavi ipohikia vakamithahi ida Jesus varani hina. Irojia jaboni bikamitha'ihi. Galiléia kaaraboni kaka'da'dini ada Iroji oniki. \p Ija'ari Jesus varani hina-ra vakamithaki, vani'aha: \p —Ada ahoki'aha João Batista kohana, oniani ida badani danoki-ra kaabokavini hija. \p \v 15 Vahoariha vakhaniha: \p —Iniani. João Batista kohana hiriha ada Jesus. Elias kohana ahoki'iki ada. \p Vahoariha vani'aha: \p —Deus athi namoniva abono ada Jesus. Deus athi namoniva abono kohana fori hiki ada — vaabono vakani'akhama'aha adani ija'ari vaipohiki. \p \v 16 Irojia bikamitha'iki ida Jesus varani hina, abono-ra ni'aha: \p —Okavahonariahi'iki ida João Batista ka'da'di aka'boani. Ahoki'ina joi'oamani'ara ada João. João Batista ahoki'ina oamani ada Jesus — abono-ra ni'aha ada Iroji. \p \v 17 Hari. Irojia bivahonariahi'iki ada João Batista kohana gatha'ina, sa'a kodabohani. Cadeia avibai'iki ada. João Batista kohana cadeia avibaivini viahania Irojia bikanagamoha'iki ida kidikajo'o kagamo. Filipea oniki ada Iroji kakajo'o. Irodisi oniki ida Filipe kagamo Irojia bisaari'iki. \v 18 Oniania, João Batista bini'aha ada Iroji: \p —Ni-jahapa'itxiki ida kadakajo'o kagamo-ra ivahojavini. Nimania ida Deus kava'isohihi jiriki athini — niha ada João Batista. \p \v 19 Oniaroa, João-ra kaihamahi'ihi ida Irodisi, João-ra naabinivini-ra nofi'ihi. Ni-bikaabokaki. \v 20 Irojia ni-biva'ahaki ida João-ra naabinivini. Irojia biogaki ida João Batista makhira jahaka'oaki hina. Hojai asohikia kahojaiki ada, oniani ida João Batista-ra finivini hija. João Batista vara nina-ra kamithavini mani ida Iroji va'i-ra karakhakhamaja, kaba'i, bivajahaki ida João Batista kavarani-ra mitha ni'avini. \p \v 21 Hari. Mahi biva'banaki kamahini vani, ihinika karaho amonahani-ra vahonariahi'aha ada arabo kaka'da'dini Iroji oniki. Bivahonariahivini ida ihinika ko'baini ahapini amonahani, kanori abono vaipohikia vahaki kaimoni. Va'ora kaboa'iha adani kidibadani abono Galiléia kaaraboni vakadika'da'di, sorara vakadika'da'di vihiki. Va'ora kaboa'i'aha adani ija'ari vakainisika'ahapikiki. \p \v 22 Vajoronihahavi'aha, khajakosihi ida Irodisi kaisai, khajo'ihi. Kanori abono hahavia vavajahaki ida kidikhajoi. Irojia jaboni khai bini'ahi ida kidinabadiahi khajoni. Khajo'ini naothinia, Irojia bini'ahi: \p —Nahinaro-ra inofihi, ira ono'ahi. \v 23 Deus viaha vara ira oni'ahi, ira ono'ahi ika'domakia. Jokoa ira onava'ipohi'imarinirihi, ika'domakia ira ono'ahi. Kodiarabo-ra oakanapitakhamavini-ra inofihi; oakanapitakhamahi kadaimoni hini — bini'ahi ida kidinabadiahi. \p \v 24 Mitha bini'a'ihi, ajihihi, kidiamia kania okha'ihi. Binana'dohihi: \p —Mamai, nahina mani ida okanikhariaja kidiania? \p Kidisai-ra ni'ahi: \p —Iakanikharia ida João Batista ka'da'di. \p \v 25 Ajihi'ianahi, jorakia ajoihi, kidibadia-ra ni'ahi: \p —Onofiki hidakaba'i João Batista ka'da'dia hora ino'avini bavia kabaviki. \p \v 26 Va'i mokara ni'aha ada Iroji. Ni-binofiki ida João Batista ka'da'di aka'boani. Kidikanori abonoa vakamitharija vaha ida athi; ni-bino'aki vaha ida kidinabadiahi bikanikhariakia. \p \v 27 Oniania, bihonariaha ada sorara: \p —Iakava'boaha bana ida João Batista ka'da'di. Ikavikha hida — bini'aha. \p Ajihiha ada sorara, cadeia okhaha, João Batista ka'da'di-ra akava'boaha'avini. \v 28 Bavi bodinia bikanahoja'ihi. Bikavikhahi, ima'inavi-ra no'avini kihi'ihi. Bigathanihi ida bavi baka'da'dia daiki, biakosahi, kidiamia-ra no'avini kihi'ihi. \p \v 29 João Batista kohana ipohina vakamitha'ihi ida monina, cadeia avikha'aha, aba'ona avanikha'avini. Ja'di hodijama'okia avibaiha'ihi ida aba'ona. \s1 Jesus 'baia va'ora no'aki adani ija'ari vaipohiki \r (Mateus 14.13-21; Lucas 9.10-17; João 6.1-14) \p \v 30 Hari. Oniaroa, Jesus kania vajoi'aha adani kidipohi Jesus athi-ra avavaadahaoni'iki. Vananamithavini hihi ida vaadahana bada vakhani'ina, ija'ari-ra va'ora vaka'ojomo'iki jaboni. \p \v 31 Jesus kania vaakaikahirisahakhamaki adani ija'ari vaipohiki, vikha'iki, ai vihi'iki adani ija'ari afoha'oadaha, oniani ida Jesus, ipohina khama vi'baina-ra vakaabokaravini hija. Oniania, ipohina-ra va'ora ni'aha: \p —Ai arihi'ava. Kaija'aririki kania aokha'ava mahija avarakoiripa'itxi'avini. \p \v 32 Vaki'damaha, kaija'aririki kani-ra avakanikhaha'avini. \v 33 Hari. Ija'ari vaipohiki va'ora vanoki'aha adani Jesus, ipohina khama vaki'damana. Va'ora avigaki adani Jesus ai vakihina, oniani ida Jesu-ra vanajoikahivini hija. Vaibavia vikhaonaninanibakhiaha adani ija'ari vaipohiki, 'dako vadinia vikhabaoniha, Jesus avako'omisina-ra vanaviahanokha'aha. \p \v 34 Avako'omisi'aha adani Jesus, va'ora nokiha adani ija'ari vâipohiki. Va'ora nakaidivamaniha. Va'ora kava'ibodivarani'aha: \p —Ovilia nahina va'ora akadava'ariki fori vihiki adani ija'ari. Ni-avigaki ida Deus va'ora akadava'avini. \p Oniania, va'ora ka'ojomo'i'aha varani ipohikia. \p \v 35 Hari. Safini ajora'ina vani vikha'aha adani ipohina, Jesu-ra vani'a'aha: \p —Kamahijanarihi. Kagorarihi bana hida ibavi. \v 36 Va'ora honaria ai vihi'ina mahija ija'ari vahoariha vaibavia 'bai-ra vakapavakarihavini. \p \v 37 —Iniani. A'onivani 'baia va'ora vano'a — niha ada Jesus. Hari. Vagathanihi ida Jesus athi: \p —Ida hanaja vania 'bai-ra akapavakarivini hihadani ija'ari hahavi-ra va'ora ano'avini kaimoni? Ni-arajomaki ida 200 jiniro 'ba'dani hiki pão-ra akanaabosivini kaimoni hini, vagahinara kaimoni pão kabobini kapa'itxi afohanana — Jesu-ra vani'a'aha. (Mahi hoarani kavabadanini abosini fori hiki ida jiniro 'ba'dani hoarani.) \p \v 38 Oniaroa, Jesus va'ora ni'aha: \p —Nihafori kihimanija oni pão avakavahojaki? Vakanavanavanaha oni pão kaipohini niha fori kihini. \p Vakanavanavanaha'ihi, vajoina, vani'aha: \p —Pão sa'ai kahoarani kihiki oavani-ra akavahojaja, abaisana 'bamiki oavani-ra jaboni avahojaja. \p \v 39-40 Hari. Jesus va'ora honariavini adani ija'ari vaipohiki: \p —Vajoronionaha'a bana, vavithionaha'a afohahavi. Vajoroni'a 50 avihiki avaipohini, vavithijabana'a. Vajoroni'a 100 avihiki avaipohini vavithijabana'a jaboni — va'ora ni'aha ada Jesus. \p Oniaroa, 50, 100 vihiki vaipohina, onivani fori vihina adani ija'ari vaipohiki vavithijabanana hogoi itxani namania vavithionahana. \v 41 Jesua bigathaniha ada abaisana 'bamiki, pão sa'ai kahoarani kihiki, nama vada nimanani'aha, Deu-ra vara ni'a'aha: \p —Deus, ivani ijahaki i. 'Baia haria ino'a'iki i — niha ada Jesus. Oniaroa, bikanapitahatahahi ida pão, ipohina-ra va'ora no'avini kihi'ihi. Va'ora honaria'aha: \p —Vakaravina'a hida pão, ija'ari hahavia vakahaja kaimoni. \p Binapitahatahaha ada abaisana 'bamiki va'ora ravinavini hi'aha jaboni. \p \v 42 Hari. Vi'baihahavi'aha vava'i na'bihahavimani'aha. \v 43 Vi'baina naothinia, Jesus ipohina vakanajoroni'ihi ida pão akahabarini, abaisana ahabarina jaboni. 12 so'oro-ra vanaji'biji'biha'aha 'bai ahabarini. \v 44 Makhira 5 mil vaipohina vi'baiki, gamo, isai vihiki jaboni. Ija'ari va'ahâpina oamani adani vi'baira. \s1 Jesus adahaki paha namania \r (Mateus 14.22-33; João 6.15-21) \p \v 45 Hari. Pão-ra vakanajoronivini naothinia, Jesus ipohina-ra va'ora honariaha: \p —Vaki'dama'a mahija avarakhananava'avini, Betsaida ibavi oniki-ra avarakanikafianija kaimoni — va'ora ni'aha. Avakakafianina kaba'i Jesus va'ora honariaha adani ija'ari vaipohiki avajoi'ina vagorana. \p \v 46 Ipohina-ra va'ora kaaminavini naothinia, arabo namahikia gaimoriha ada Jesus, Deu-ra vara ni'ara kaimoni. \v 47 Arabo namanija jominikosoa'aha ada Jesus. \p 'Dako bodi pania vakavanamina kaba'i adani ipohina, vakajomini'aha. \v 48 Kanava-ra aagathanihi ida sirisiriki danoki. Vakavanamina kaba'i ni-vakaadahajanaki. Sirisirikia bikanadaanivini ida kanava. Jesus va'ora akanokiha. \p Avagarini oadani, kha'aha ada Jesus kidipohi vakadiania, adahana paha namania. \v 49 Va'ora karadavini kaba'i vakanoki'aha. Vanokihahavi'aha paha namania adahana. \v 50 Paha kapamoarihi vakavanihavini, va'ora kanaimahida'iki. Vakabodi'baraha'aha. Oniaroa, Jesus va'ora kani'a'aha: \p —Khai hora vakani'a! Hovani Jesus ho. Hari'a vaimahida! — va'ora ni'aha ada Jesus. \p \v 51 Hari. Ki'dama'aha. Radaha'ihi ida sirisiriki. Jesus paha namania adahana vani ida vava'i nakidakidani hija. Vaimahida'aha. \p \v 52 Vanokivini kaba'i ida Jesus pão-ra akanaipohivini, ni-aviga'iaki ida badani hahavi danoki-ra kaabokavini. Asia ni-vavakaijokajahakiki ada Jesus. \s1 Genesaré ibavia okhaki \s2 ada Jesus \r (Mateus 14.34-36) \p \v 53 Hari. Vakajoifiani'aha adani Jesus kidipohi khama. Genesaré arabo onikia avako'omisi'aha. Vakanaaho'ihi ida kanava kaasia. \v 54 Vigaimori'aha. Genesaré arabo kaija'arini va'ora vanoki'aha adani Jesus. Va'ora avigajoraki'aha. \p \v 55 Ija'ari Jesu-ra vanoki'iki avakahoaraharahanakhama'iki vahoariha-ra va'ora vanava'isohiha'avini adani sidaji kaija'arini afohahavi Jesus vaakaikahi'ina. Jesus varani hina-ra vakamithavini, Jesu-ra vanajoikahivini hiki. Vakavamoniki-ra vavikhaha Jesus kania, va'ora anaihotara kaimoni. \p \v 56 Ibavi ipohikia aadahaoni'aha ada Jesus. Ibavi kagorani ipohikia aadahaonina, kagora'ipohiriki kania aadahaonina, siroi kagorania aadahaonina jaboni. Pavakarihi ibavinia ija'ari va'ora vibarari'aha adani vakavamoniki vajorana namania. Kha'aha ada Jesus, vakavamonikia vani'aha afohanana: \p —Jakaho kadakarahobi ihini-ra akaabadava — vani'aha. Jesus kakarahobi ihini-ra vakaabadabadarisahakhamaha, avaihotahahavi'aha. \c 7 \s1 Judeus kaija'ari vakadihojai hiki hida \r (Mateus 15.1-9) \p \v 1 Hari. Jesus kania vajoroni'aha adani farisio, judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abono khama vaipohiriki. Jerusaléa vikha'iki adani. \v 2 Va'ora vanokiha adani Jesus ipohina vi'baina. Vi'baina viahania ni-vasa'a-ra vakosokovini arafiaki adani Jesus ipohina. Farisio kahojaia vakahojairiki adani Jesus ipohina. Farisio va'ora vaka'ojomo'ivini hiki adani judeus kaija'ari niha ninini asohini ija'ari sa'ani-ra kosokovini. \p \v 3 Judeus kaija'aria vanaababakhiaki ida ojomo'ihi athini vakadija'ari avikhananavakia va'ora vanava'isohi'bo'davini hi'iki. Arafiaki ida farisio ojomo'ihi athini-ra vanaabavini. Vakadihojai hiki ida vi'baina viahania vasa'a-ra vakosokovini arafiani. \p \v 4 Vakadihojai hoariha ida nahina havahaki-ra vakapavakarivini, visokovini arafiani vahavini viahania. Visokovini arafiaki jaboni ida 'bai bavini, paha bavini, si'aha kihiki. Farisio vahojana hida nahina-ra visokovini arafiani. \p \v 5 Hari. Farisio va'ora vanokiha adani Jesus ipohina vasa'a-ra vakosokovini arafiarini vi'baina. Oniaroa, Jesu-ra vanana'dohi'aha: \p —Nahina mani ida kadaipohi akadija'ari avikhananavaki kahojai-ra vakajonivini hija? Vasa'a-ra vakosokovini anarafiaravini hija vi'baina viahania. \p \v 6 Jesus va'ora ni'aha adani farisio: \p —Deus athi-ra avanofivini-ra avakahi'badaraki a'oni. Ni-Deus a'onira honariavini hirihi hida avakadihojai niki. Deua vara bivani'a'bo'da'iki ida avakadihojai niha ninini. Isaías kohana binajiri'iki hida Deus athi. Asohiki ida varani avihini. Niha ada Deus: \q1 “Vava'i bodinia hora vanofipa'itxiravini kaba'i, \q2 ojahana-ra khai vani'abakhiaki adani ija'ari afo'badara, \q2 varani jahakia vara hora vavani'abakhiaki adani. \q1 \v 7 Ni-nahina kaimoni hora vakanamasiviki. \q1 Vakadija'ari avikhananavaki vahojana vanofivini \q2 mani ida oathi-ra \q2 vanaabaravini hija. \q2 Vakadihojaia vakahojaina va'ora ohonaria'bo'davini-ra vakahivini. \q1 \v 8 Kodihonari hirihi ida vakadihojai hija.” \m Nimania ida Deus athi papira hojaki athini. \p Asia vara niha ada Jesus: \p —Avakadija'ari avikhananavaki vahojana mani ida avakadihojai hija. \p \v 9 Avarigavini kaba'i ida Deua binofiki bada avani'avini, avakajonibakhiamanihi. Avanahoarihaki ida Deus athi, bada avani'aja kaimoni ida badani avanofiki. Nimania bana hida avakadihojai. \p \v 10 'Bo'dakari Moisés kohana binajiri'iki ida Deus kava'isohihi jiriki. Ija'ari-ra honariaki: \q1 “Va'ora vanakaidiva adani avakadiamia, avakadiabi'i vihiki, \q2 vara a'onira vani'avini vanaaba'a.” \m Deua kava'isohihi jirikia bivahonariahivini abinini ida ija'ari kidiamia, kidiabi'i vihiki-ra vakanavaranihaki. Nimania ida Deus kava'isohihi jiriki — va'ora ni'aha ada Jesus. \p \v 11 Asia vara niha ada Jesus: \p —Avanahoarihaki ida Deus athi asohijanaria kaimoni. Nimania bana hida avakadi'ojomo'ihi athini asohiriki. \q1 “Ija'ari kajiniroki Deu-ra kanava'igavini hini ida kidijiniro pitani, \q2 ni-makhaniki ida ija'ari kidiamia, kidiabi'i vihiki-ra va'ora kaijahitaravini, \q2 vakadinahina-ra vakainamovini kaba'i. \q1 \v 12 Deu-ra kanava'igavini hini mani ida \q2 va'ora kaijahitaravini namakhanirini hija.” \p \v 13 Nimania ida varani asohiriki ija'ari-ra va'ora avaka'ojomo'ivini hiki. Ni-nirihi ida Deus athi. Ni-avanofiki ida Deus athi. Avanahoariha'oamanija ida. Avanofiki ida avakadija'ari avikhananavaki vahojana. Vakadihojaia va'ora avaka'ojomo'ibakhiaki adani ija'ari. Ni-va'ora avaka'ojomo'ivini hiki ida Deua binofiki. Onivani fori hija ida avakadihojai ipohiki asohiriki — Jesus va'ora ni'aha adani farisio. \s1 Ija'ari-ra najahariki varani hini hida \r (Mateus 15.10-20) \p \v 14 Oniaroa, Jesus va'ora baranaha'ianaha adani ija'ari vaipohiki vikhara kaimoni kidiania. Vara va'ora ni'aha: \p —A'onivani afohahavi, mitha vani'a hida kodivarani mahija avarigajahakivini. \p \v 15 Ni-'baia binamakhaniki ida ija'ari Deus viaha. Ija'ari varani jaharikia kavaranini mani ida ija'ari-ra najaharija Deus viaha. \v 16 Avakamithavini avanofihi; mitha vani'ajahaki bana hida kodivarani hiki. \p \v 17 Hari. Ai vihi'aha adani Jesus, ipohina khama. Avikhaha, gora bodinia avikhajakosi'aha. Oniaroa, Jesu-ra vanana'dohi'aha: \p —Haria nanamithajahakivinihi bana hida vara va'ora ini'avini hi'iki. \p \v 18 —Vahoariha fori avihimania koda? Ni-nahina-ra avarigaria koda? Ija'ari va'ini bodinia hojaki ida ija'ari-ra najahariki. \v 19 'Bai ni-hojaki ija'ari va'ini bodinia. Ija'aria biobaihi ida kidi'bai bodinia, bikidafihi, kaijonia okhahi, kia'ihi. Ni-va'ini bodinia o'oiki ida 'bai. Ni-hojaki ida 'bai kaaji hiki ija'ari-ra najahariki Deus viaha. \p \v 20 Va'ini bodinia hojaki ida ija'ari va'ini bodini vara nini jahariki. Varani jahariki-ra vara vani'avini mani ida ija'ari-ra najaharija Deus viaha. \v 21 Bikava'ibodivarani'imidiaki ida hojai jahariki. Binofihi; bada bini'ahi. \p Hida vani mani va'i bodini vara nini jaharika'oaki. Binofiki ida makhira kidigamo hiriki khama vaabono vakavi'omakhamavini. Binofiki ida bo'diani. Binofiki ida kaabinina. \v 22 Binofiki ida hoariha kagamo-ra vi'omavini. Binofiki ida hoariha kamakhira-ra vi'omavini. Binofiki ida hoariha kanahina. Binofiki ida hojai hahavi Deua bivajahariki. Binofiki ida korijanahani. Binofiki ida kidihojai jahariki kaipahivahaki. Binofiki ida akabajahani. Binofiki ida hoariha-ra kanavaranihavini. Binofiki ida abononi vaboraborahavini. Va'ini bajadidi'oamanija hida ija'ari. \p \v 23 Ija'ari va'ini bodini khaonaniki ida nahina ija'ari-ra najahariki Deus viaha. Jahariki ida ija'ari kava'ibodivarani, oniani ida hojai jahariki-ra bada ni'avini hija — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Jesua bikajoamoraki ida gamo \r (Mateus 15.21-28) \p \v 24 Hari. Ai vihi'aha adani Jesus, Tiro sidaji kaaraboni-ra avanikhahavini. Avakhano'aha, gora bodinia avikhajakosi'aha. Ni-Jesua binofiki ida vahoariha avigavini gora bodinia hojana. Ni-amithihipa'itxiki ida avigavini. \p \v 25-26 Oniaroa, gamo vania biogaha ada Jesus hojana. Israel kaija'ari hirihi ida gamo. Siro-Fenícia kaaraboni kaija'arini ida. Kabajadiki ida gamo kaisai. Hari. Jesus varani hina-ra kamitha'ihi, khamai'ihi. Jesus viaha kajo'atharari'ihi, Jesu-ra kanikharia'ihi: \p —Ida kodisai kabajadiki hojahi. Ihonaria bana ida bajadi akara'o'ini. \p \v 27 Jesua bini'a'ihi: \p —Isai-ra va'ora ano'avini hiki ida 'bai. Jomahi-ra va'ora ano'avini hiki ida 'bai isaia vakai'dariki. Jahariki ida isai vi'bairina kaba'i, jomahi-ra va'ora ano'avini hini isai vakadi'baia — niha ada Jesus. Jesus judeus kaija'ari-ra va'ora kavarajomivini isai fori vihina. Judeus kaija'ari vihiriki-ra va'ora kavarajomivini jomahi fori vihina. \p \v 28 Oniaroa, gamoa bigathani'ihi ida Jesus athi: \p —Hai oamani. Jomahi fori ohiki ho. Isai vi'baina kaba'i, jomahi vaitxanava vahahi ida vakadi'bai moramorani gora nabo'ania vararaki. Kadaija'ari ohirina kaba'i, onofiki ida kodisai-ra ikajoamoravini — Jesu-ra ni'ahi. \p \v 29 Hari. Jesua vara bini'a'ihi ida gamo: \p —Jahaki ida kadavarani. Hora ivakaijokajahakivini mani ida kadaisai-ra oanaihotavini hija. Ba ajihi'a. Ida akara'o'ihi bajadi kadaisai kania. \p \v 30 Ajihi'ihi ida isai kaamia, gorania ajoi'ihi, cama kanamania isai-ra karaga'ihi. Ni-kabajadijanaki ida isai. \s1 Jesua bianaihotaki ada makhira morobo kavagahariki \p \v 31 Hari. Tiro kaarabonia ai vihi'aha adani Jesus. Sidom sidaji onikia avikafianiha, Decápolis kaarabonia avikafianiha, Galiléia 'dako-ra avanikhahavini. \p \v 32 Jesus kania avavikha'aha ada makhira morobo kavagahariki, abani a'dakharariki hiki. Vani'aha: \p —Ikaabada bana mahija morobo akavagahavini, abani jaboni varavara'ara kaimoni. \p \v 33 Ija'ari vaipohiki-ra va'ora avakakara'opa'itxi'aha ada Jesus. Makhira morobo-ra kaka'oahaha'aha sa'a nokhonia. Biakatho'ihi ida i'bana, sa'a nokhoni-ra kai'bai'aha, bikadasa'ihi ida makhira abani. \v 34 Vada nimanani'aha, va'i aharoroni ada Jesus, bini'aha athia: \p —Ifata. (Ariathi hini: —Imoroboni akavagaha'ava.) \p \v 35 Morobo akavagahani, athi-ra kamitha'aha, abani ni-a'dakhararijanaki, sohimaina'ihi ida kidivarani. \v 36 Jesus va'ora ni'aha: \p —Hari'a vahoariha-ra vananamitha — niha ada Jesus. \p Va'ora kaabanibakhiavini vananamitharia kaimoni, vananamitha'ahapikimani'ihi. \v 37 Vakamithava Jesu-ra vakava'ibodivarani'aha afo'ahapiki. Vaabono vakani'akhama'aha: \p —Jahaki ida kidibadani! Bikaabokaki ida moroboni kavagahariki-ra akanavagahavini, abani a'dakharariki jaha'iki jaboni. \c 8 \s1 Jesus 'baia va'ora no'a'ianaki adani ija'ari vaipohiki \r (Mateus 15.32-39) \p \v 1 Hari. Oniaroa, mahi hoariha vajoroni'ianaha adani ija'ari vaipohiki Jesus kania. Vako'baijanariha adani. Oniaroa, ipohina-ra va'ora baranaha'aha, va'ora ni'aha: \p \v 2 —Va'ora onakaidivaki va'oani ija'ari vaipohiki. Mahi ahoarabakosikia kodiania vahojaha. Vakadi'bai-ra vakainamovini hiki napaja vikhana. \v 3 Vi'bairina oadani ni-onofiki ida ai vihina ohonariavini. Vaibavia avakakhanakhamana vaha va'ora ohonariara vaha; vai'ami vajarona binafajafajahamaniha vaha; hagihia vai'ami va'ora narai'ahamaniha vaha. \p \v 4 Ipohina vani'a'aha ada Jesus: \p —Pão kahojarihi bana hihida ibavia kakapavakari vahaki kaimoni. Niha akani'a'aki koda bana hida pão va'ora ano'avini kihiki kaimoni? \p \v 5 —Nihafori kihimanija ida pão avakavahojaki? — va'ora ni'aha ada Jesus. \m Jesus athi-ra vagathani'aha: \p —Akavahojaki 7 pão kihiki kaipohini — vani'a'aha. \p \v 6 Oniaroa, Jesus va'ora honaria'aha adani ija'ari vaipohiki vavithionahana. Biagathani'ihi ida pão, Deu-ra vara ni'a'aha: \p —Deus, ivani ijahaki i, pãoa haria ino'a'iki i. \p Hari. Bikanapitahataha'ihi, ipohina-ra va'ora no'avini kihi'ihi vakaravinaja kaimoni. Oniania, vakaravina'ihi ija'ari vaipohiki vakadimoni kihi'ini. \p \v 7 Hari. Vavahoja'aha ada abaisana ipohiriki akaiki jaboni. Deu-ra vara ni'a'ianaha ada Jesus: \p —Deus, ivani ijahaki i, abaisana haria ino'a'iki i. \p Hari. Varavinavini va'ora honaria'aha adani kidipohi, varavinamani'aha ada abaisana. \v 8 Jesua biakanaipohi'ianaha ada abaisana, pão kihiki. Vi'baihahavi'aha, vaakhari'aha. Vi'baina naothinia, Jesus ipohina vanajoroni'ihi ida 'bai ahabarini. Vanaji'biji'biha'ihi ida 7 so'oro ipohini. \v 9 Vaipohina 4 mil vihiki adani ija'ari vi'baiki. \p Hari. Jesus va'ora kaamina'aha adani ija'ari vaipohiki, ai vihi'aha. \v 10 Naothinia, vaki'dama'aha adani Jesus, ipohina khama. Ai vakihi'aha, avakakafianiha, Dalmanuta kaarabonia avako'omisi'aha. \s1 Vanofiki ida badani danoki-ra vanokivini \r (Mateus 16.1-4) \p \v 11 Hari. Oniaroa, vikhaha adani farisio, Jesu-ra vara vani'ahavini. Vakajari'daki ida Jesus Deua bikaronavini, oniani ida vakaijo'avini hija. Vani'aha: \p —Anofiki ida kadabadani danoki-ra anokivini. Deus kabadani danoki fori hini vani bana bada ini'a mahija Deus ira karonavini-ra aogavini — Jesu-ra vani'a'aha. \p \v 12 Va'i mokara ni'aha ada Jesus, va'i aitapiahi va'i aharoro'aha. Va'ora ni'aha: \p —Nahina kaimoni mani ida ija'aria vakanikhariavini hija badani danoki-ra vanokivini. Ka'oa oamani ida oni'aki. Jokoa va'ora onanokiahiriha adani kodibadani danokia. \p \v 13 Hari. Jesus va'ora nahojaha'aha adani farisio. Vaki'dama'aha, ipohina khama. Avakakafiani'ianaha. \s1 Jesus va'ora kaabaniki adani ipohina \r (Mateus 16.5-12) \p \v 14 Hari. Jesus ipohina avakakava'i'birini'ihi ida pão-ra avakavikhavini. Vakavahojaki ida pão kahoarani ka'oa. \v 15 Avakakafianina kaba'i Jesus va'ora kanava'isohi'aha: \p —Avaabononi avakava'igairi bana! Hari'a bana vagathani ida farisio, Iroji khama vakadipão-ra kanathoramananiki. \p \v 16 Vakamithahi, ni-avigajahakiki ida Jesus va'ora nava'isohivini hiki. Farisio vakadihojaia Jesus va'ora kaabaniki adani. Pão vakavanihavini ida Jesus kavarani. Oniania, vaabono vara vakani'akhama'aha: \p —Pão-ra akavikharihi, oniani ida haria kaabanivini hija. \m \v 17 Jesua bikamithaki ida vakadivarani. Va'ora ni'aha: \p —Nahina kaimoni mani ida pão-ra avakavahojaravinia avaabononi vara avakani'akhamavini hija? Mitha avani'avini kaba'i hida oathi, ni-nahina nini avarigaki? Asia mani avakajari'daja? \v 18 Avanokhoni 'ba'dahani kaba'i, ni-nahina-ra avanokiki. Avamorobohani kaba'i, ni-nahina-ra avakamithaki. \p \v 19 Avakava'ihokiria ida pão sa'ai kahoarani kihiki-ra okanapitahatahavini kari 5 mil ija'ari-ra va'ora ono'bai'avini. Nihafori so'oro ipohini-ra avanaji'biji'biha'ia pão akahabarinia? \p —12 so'oro — vakhaniha. \v 20 Jesus va'ora nana'dohi'ianaha: \p —Pão 7 kihiki-ra okanapitaha'iki, 4 mil ija'ari-ra va'ora ono'bai'iki ho. Nihafori so'oro ipohini-ra avanaji'biji'biha'iki pão akahabarinia? \p —7 so'oro — vakhaniha. \p \v 21 —Avarigajahakirihi kaho ida kodivarani? — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Jesua bianaihotaki ada makhira kamaodorohaki \p \v 22 Hari. Oniaroa, avako'omisiha adani Jesus. Betsaida ibavia vakaikahi'aha. Oniaroa, Jesus kania avavikha'aha ada makhira kamaodorohaki. Jesu-ra vakanikhariaha makhira-ra kaabadavini, nokho avagahara kaimoni. \v 23 Sa'a biagathiha, Betsaida ibavia banininia Jesua biakakavanamaonani'aha. Biravisovini ida nokho 'ba'dani i'bana. Bikaabadaha, binana'dohi'aha: \p —Nahina-ra inokiria? \p \v 24 Hari. Vada ni'aha ada makhira. Bini'a'aha ada Jesus: \p —Ija'ari-ra onoki'avini ava adahaki fori vihina. \p \v 25 Nokho 'ba'dani namani bikaabada'ianaha. Vada vada'ianaha, nokho 'ba'dani avagahajahaki'iki, aihota'ini. \v 26 Jesua bihonariaha: \p —Igorania okha'a. Hari'a kaho Betsaida ibavia kaho ajoi. \s1 Cristo ada Jesus \r (Mateus 16.13-20; Lucas 9.18-21) \p \v 27 Hari. Oniaroa, Cesaréia de Filipe ibavia avikha'aha adani Jesus, ipohina khama. Avikhana kaba'i, va'ora nana'dohi'aha: \p —Hora vara vavani'aha adani vahoariha, nahina nimania ida hora vara vavani'avini? \p \v 28 —Vahoariha vani'aha: Ivani João Batista kohana i iahoki'ia. Vahoariha vani'aha: Ivani Elias kohana i iahoki'ia. Vahoariha vani'aha jaboni: Ivani Deus athi namoniva abono kohana i iahoki'ia — ipohina vani'aha. \p \v 29 Oniaroa, Jesus va'ora nana'dohi'ianaha adani ipohina: \p —A'onivani, nahina nimania ida hora vara avavani'avini? \p Pedroa bini'aha: \p —Ivani Cristo i. Ija'ari hahavi vakadika'da'di i. \p \v 30 —Ha'a, hovani Cristo ho. Deus hora karona'iki ho. Hari'a vahoariha-ra bana vananamitha'a bana — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Jesua vara bivani'ajoraki ida abinina ahokina hiki \r (Mateus 16.21-28; Lucas 9.22-27) \p \v 31 Hari. Oniaroa, Jesus va'ora nanamithajoravini hiki ida nahina namithaki kaimoni kidiania. Va'ora ni'aha: \p —Hovani ija'ari hahavi vakadi'aajo ho. Oimana bana hida 'banakarahoja. Hora vakajoniki adani judeus kaija'ari vanava'isohiva abono. Hora vakajoniki jaboni bana adani sasidotxi vavaka'da'diva, judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abono khama. Hora vakajoniki hora vavahonariahiki bana ija'ari vahoariha hora vanaabinija kaimoni. Mahi ahoarabakosiki radahahi oahokiki bana ho. \p \v 32 Va'ora nava'isohijoravini hiki avigajahakija kaimoni. Hari. Pedroa biavikhapa'itxiha ada Jesus. Bikaabanivini bini'aha: \p —Hari'a varani nikia kavarani. \p \v 33 Roiribani'aha ada Jesus, ipohina-ra vada va'ora ni'aha, Pedro-ra kaabani'aha: \p —Jahari, akara'o'a! Ni-Deus kava'ibodivarani fori hiki ida kadava'ibodivarani. Ni-inofiki ida Deua binofiki. Deua binofiki ida oni'aki. \p \v 34 Oniaroa, Jesus va'ora baranahavini adani ija'ari vaipohiki, ipohina vihiki. Va'ora ni'aha: \p —Kodipohi avihini-ra avanofihi; vakava'ipahini ida avanofiki mahija Deua binofiki ka'oa-ra bada avani'avini. Avava'ini bodinia vara ni'ava: \q1 “Anofiki Jesus ipohina \q2 arihi'ina. \q1 Haria vanaabiniha; \q2 haria vanaabiniha. \q1 Jakaho Deus athi-ra \q2 anaabava kaho.” \p \v 35 Hari. Asia vara niha ada Jesus: \p —Ija'aria bada bini'ahaha'oadahahi ida binofiki kidimoni, ni-bikava'ibodiki ida Deua binofiki, akamadaki fori hiki bana ida kidimahi. Kavithimaki ida. Ni-bivahojaki ida mahi ja'dini anokhomiriki Deus kania. Oipohina omonina jahakia kavaranini mani ida vahoariha vanaabinivini hija, oniani ida Deus kania oipohina-ra arakhaja. \p \v 36 Ija'ari vakadinahina ipohiki-ra vanofivini arafiani mani ida Deu-ra vanofijahakiravini hija. Vaabinina kamahini Ibavi Jaharika'oakia avikhaha. Ibavi Jaharika'oakia okhahi ida ija'ari, ni-khaonanijanaki. \v 37 Ni-arajomaki ida kidinahina ipohiki khaonanini-ra naabosivini kaimoni. \p \v 38 Ija'ari vaipohikia vakajari'daki ada Deus. Vakadihojai jahariki-ra vanofivini mani ida Deus athi-ra vakamitharavini hija. Hora avakaipahihi; ojoina kamahini a'onira okaipahihi jaboni. Oathi-ra avakaipahihi; ojoina kamahini a'onira okaipahihi jaboni bana. \p Hovani ija'ari hahavi vakadi'aajo ho. Kodiabi'i ibavia ookhaki bana ho. Ojoina kamahini bana Deus ibavi kaija'arini hora vavaipohihaki bana ho. Ija'aria vanokiki bana ida kodiabi'i jahana, danona, vagana kodiania. Nokiaki jaboni bana ida Deus ibavi kaija'arini vajahana kodiania. \c 9 \p \v 1 Vakava'ibodivarani bana ida kodivarani. Khaki bana ida mahi Deus ija'ari-ra nanokiahivini ka'da'di danoki hina. Vaabinirina oadani bana adani ija'ari ahararana vahojaki, vanokiki bana ida va'ora oni'avini hiki — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Pedroa vanoki'iki ida Jesus jahana, vagana hiki \r (Mateus 17.1-13; Lucas 9.28-36) \p \v 2 Hari. Radahahi ida 6 mahi ipohini. Oniaroa, arabo namahikia vigaimori'aha adani Jesus. Va'ora avigaimoriha adani Pedro, Tiago, João vihiki ka'oa. Avakhanomori'aha, kama'da'ihi ida Jesus vagana nokiani. Nokho vagani vanoki'aha ada Jesus. \v 3 Safini vagana fori hiki ida. Kidimakari vaforini vagaki jaboni. \p \v 4 Oniaroa, Jesus ipohina avahoarabakosiki va'ora vanoki'aha adani ija'ari kohana avaja'dina vi'bamiki. Hoarana onina Elias. Hoariha onina Moisés. Jesus khama vara vakhani'aha adani vi'bamiki. \v 5 Oniaroa, Pedro Jesu-ra ni'aha: \p —Aajo, hida vania arihojana jahaja. Oniania, onamonahaki bana ida gora itxani ahoarabakosiki. Hoarani kadaimoni, hoariha Moisés kaimoni, hoariha Elias kaimoni — niha ada Pedro. \p \v 6 Hari. Vaimahidakaraho'aha adani Jesus ipohina. Visoni'aha ada Pedro, ni-biogaki ida vara bivani'avini kaimoni. \v 7 Oniaroa, kha'aha ada bahi vaforiki. Amokhinina va'ora karahobarari'aha. Bahi kania vakamitha'ihi ida athii: \p —Hi'o kodisai, onofijahakiki o. Mitha vani'a oni kodisai athi. \p \v 8 Hari. Vada vakhaniribani'aha, ni-vahoariha-ra va'ora vanokijanaki. Jesus oavani ada vanoki'aha vakadiania hojana. \v 9 Ai vihi'aha, vajoifonina vani va'ora honaria'aha: \p —Hari'a bana vahoariha-ra va'ora vara vani'a arabo namahikia avanoki'ikia. Hovani ija'ari hahavi vakadi'aajo ho. Oabinina oahokina kamahini vahoariha-ra va'ora vara vani'a bana hidakaba'i avanoki'ikia. \p \v 10 Vakava'ibodivarani'ihi ida athi. Vikharafonina kaba'i vaabono vakanana'dohikhama'aha: \p —Ni-aogajahakiki ida Jesus abinina ahokina kavaranina. \p \v 11 Oniaroa, Jesu-ra vani'aha adani kidipohi: \p —Jesus, nahina mani ida judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abono haria vani'abakhiavini hija: \q1 “Deua bikarona'imidiaki bana ada Elias, \q2 naothinia bikaronaki ada Cristo oniki.” \m Vakhaniha. \p \v 12-13 Jesus va'ora ni'aha: \p —Asohiki ida vakadivarani. Okhananavaki ada Elias kohana fori hiki, ija'ari-ra va'ora nava'isohijoravini hiki vakadimahi-ra vanasohivini, okaikahina viahania. A'onira onava'isohivini hiki ada kaikahi'ina Elias fori hiki. Ni-aviga'iki ada makhira Elias kohana fori hina, oniani ida vanaima'banavini hi'ia. \p Nimania ida Deus athi kapapirania bivava'isohihijoraki. Elias fori hiki-ra vakajonivini. Hovani ija'ari hahavi vakadi'aajo ohina kaba'i, hora vanaima'banaki jaboni bana adani. Hora vakajoniki jaboni bana. Nimania ida hora vanaima'banavini Deus athi kapapirania bivava'isohihijoraki — niha ada Jesus. \s1 Jesua bianaihotaki ada isai \r (Mateus 17.14-21; Lucas 9.37-43a) \p \v 14 Hari. Oniaroa, vakhanofoni'aha adani Jesus, Pedro, João, Tiago vihiki. Va'ora vanamaakari'aha adani Jesus ipohina vahoariha. Vahararana va'ora vanoki'aha adani ija'ari vaipohiki. Vahojaki jaboni adani judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abono vaipohiriki. Vaabono vara vakani'akhama'aha. \p \v 15 Hari. Ija'ari vaipohiki va'ora vanokiha adani Jesus vakaikahi'ina, vakava'ibodivarani'ihi, vaki'daraha'aha, Jesu-ra vaka'ivaniti'aha. \v 16 Va'ora nana'dohi'aha: \p —Nahina mani hida avakadivarani hija? \p \v 17 Hoarana bigathani'ihi ida Jesus athi: \p —Jesus, kodisai mani hada ovikhara kadania. Bajadia bigathivini mani ida abani ana'dakhararini hija. \v 18 Bajadia bigathivini mani ida binaadaribakhiavini hija. I'bana thorothoronaniki bodia, kanada kakiroromisiki rai'ana. Kadaipohi-ra va'ora okanikhariahi bajadi akara'oni-ra vahonariara kaimoni. Vahonariavini kaba'i, ni-akara'o'iki ida bajadi — niha ada isai kaabi'i. \p \v 19 Oniaroa, Jesus va'ora ni'aha adani vajoroniki: \p —A'onivani, asia Deu-ra avakajari'daki a'oni. Ova'i-ra avanamokaraki a'oni. Avanokibakhiaki ida Deus kabadani danokia okabadanina, kaba'i, ni-Deu-ra avavakaijokaki a'onira kakodiara kaimoni kidibadani danokia avakabadanini. \p Isai kaabi'i-ra ni'aha: \p —Kodiania ivikha o kadaisai. \p \v 20 Vavikhavini kaba'i ada isai, bajadia binoki'aha ada Jesus. Bajadia binarai'a'aha ada isai. Rai'aha, adari'aha, roaroa'aha i'bana thorothoronani'iki bodia. \v 21 Isai kaabi'i-ra nana'dohiha ada Jesus: \p —Niha ninimania hida kama'dani? \p —Isai pa'itxina kari vani kama'daja hida rai'ana. \v 22 Siho kabodinia bajadia biosonabakhiaki hada, paha bodinia biosonabakhiaki jaboni hada, abinira kaimoni. Isai-ra ianaihotavini-ra ikaabokahi; isai-ra kajoamora bana. Haria nakaidiva bana! Haria kajoamora jaboni. \p \v 23 Jesua bini'aha: \p —Oanaihotavini ikajari'dariha; oanaihotaha. Deu-ra kajari'darikia bikaabokaki ida badani danoki hahavi. \p \v 24 Isai kaabi'ia bigathanijorakihi ida Jesus athi: \p —Okajari'darihi oni. Ira ovakaijokavini-ra onofiki ho. Hora kakodia bana mahija ojari'daravini. \p \v 25 Oniaroa, Jesus va'ora noki'aha adani ija'ari vaipohiki vamaakarina, bajadi-ra ni'a'aha: \p —Bajadi, isai abani-ra iana'dakharari'iki i. Morobo ikanamokhiha'iki i jaboni. Ira ohonariavini isai kania akara'o'a! Hari'a igathijana! \p \v 26 Jesus vara nina naothinia, bodi'baraha'ihi ida bajadi, binarai'akaraho'aha ada isai, ajihi'ihi ida bajadi. Isai abono aba'oi fori hini hoja'iki. Oniaroa, vanokiva vani'aha: \p —Ada abini'aha isai. \p \v 27 Jesua biagathihi ida isai sa'a, biragaa'aha. Aihota'aha ada isai. \v 28 Hari. Ai vihi'aha adani Jesus. Gora avikha'aha. Avi'oina naothinia, ipohina vanana'dohi'aha: \p —Jesus, niha akhanimanija bajadi akara'oni-ra akaabokariki? \p \v 29 —Deus khama vara avakhanirihi; ni-avakaabokaki oni bajadi fori hiki akara'oni. \s1 Jesua vara bivani'a'ianaki ida abinina, ahokina hiki \r (Mateus 17.22-23; Lucas 9.43b-45) \p \v 30 Hari. Oniaroa, ai vihi'aha adani Jesus, ipohina khama. Galiléia kaarabonia varadahana. Jesua ni-binofiki ida hana vahojana vahoariha avigavini. \v 31 Binofiki va'ora ka'ojomo'ivini adani ipohina ka'oa. Vaadahana kaba'i, va'ora ka'ojomo'i'aha: \p —Hovani ija'ari hahavi vakadi'aajo ho. Ija'ari vakadiania hora avarakhaki bana ho, vahoariha hora vanaabinira kaimoni. Mahi ahoarabakosiki radahahi, oahokiki bana ho — va'ora ni'aha ada Jesus. \v 32 Hari. Ipohina mitha vani'ahi, ni-nahina nini avigaki. Vifinivini mani ida vanana'dohiravini hija. \s1 Ka'da'di nofiana varani \s2 hina hida \r (Mateus 18.1-5; Lucas 9.46-48) \p \v 33 Hari. Oniaroa, Cafarnaum sidajia avakhano'aha. Gora bodinia avi'oi'ina, Jesus va'ora nana'dohi'aha: \p —Ariadahana oadani, nahina mani oni avakadivarani hija? \p \v 34 Vaadahana kaba'i, vaabono vakanana'dohikhama'aha adani Jesus ipohina: \p —Hana hina ada akadiania hojana jahara haria vaka'da'diki kaimoni? \p —Hovani ka'da'di ohina jahaja — vakhanihahavi'aha afohanana. Ka'da'di vihina kavaranihi-ra vakaipahivini mani ida Jesus kana'dohi-ra vagathaniravini hija. \p \v 35 Hari. Vithi'aha ada Jesus, kidipohi-ra va'ora baranahaha, va'ora ni'aha: \p —Jakaho vahoariha-ra kakodiava ada ka'da'di hina-ra nofiki. Jakaho ija'ari hahavi vakadihonai abono hiva ada ka'da'di hina-ra nofiki — niha ada Jesus. \p \v 36 Hari. Vahararana hojahi ida isai, bianikhahi, bikaba'ona'ihi, va'ora ni'a'aha: \p \v 37 —Ija'ari hora nofijahakivini mani ida isai-ra gathanijahakivini hija, oniani ida hora gathanijahakivini hija jaboni. Hora gathanijahakihi; bigathanijahakiha ada hora karona'iki jaboni — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Jesus va'ora ka'ojomo'iki adani ipohina \r (Lucas 9.49-50) \p \v 38 Hari. Oniaroa, Joãoa bini'aha ada Jesus: \p —Aajo, anoki'iki ada makhira bajadi akara'oni-ra honariavini. Bidioniki ida ionini akara'oja kaimoni ida bajadi. Aripohina hiriha ada, oniani ida akaabanivini hija: \q1 “Ni-Jesus ira honariaki \q2 bajadi akara'oni-ra ihonariavini. \q1 Ikava'ipahini bana ida kadabadani.” \m Ani'aha ada makhira. \p \v 39 Oniaroa, Jesua bigathanihi ida João athi: \p —Hari'a vakaabani ada makhira! Hora kajari'daravini mani ida badani danoki-ra kaabokavini hija. Hora kajari'dariki ni-hora kanavaranihaki. \v 40 Ija'ari akadibadani-ra nadabarihi; haria kakodiahi. \p \v 41 Hari. Asia vara niha ada Jesus. Va'ora ni'aha: \p —Ka'oa hiki bana ida vara a'onira oni'avini hiki. Ija'ari a'onira no'aki bana a'oni paha kodipohi a'oni. Hovani onaabosiki ida kodipohi-ra kajoamoraki. \s1 Jahari kabadani abosini kavaranihi \r (Mateus 18.6-9; Lucas 17.1-2) \p \v 42 Hari. Vara ni'ianaha ada Jesus: \p —Va'ora onakaidivaki adani isai hora vavakaijokaki. Ija'ari va'ora kaboroborobakhiaha adani isai, hora vakava'ipahinira kaimoni, isai-ra kaborovini kabadanihi, Deua binaabosivini bana nahina jaharikia. Jahaki ida ja'di karaho ija'ari mathani ahoni paha bihiakia hokahini, ahidaja kaimoni ida ija'ari isai-ra kaboroboroki. \p \v 43 Avaabononi avakava'igairi bana mahija Jahari kabadania avakabadaniravini. Ija'aria binofihi ida Jahari kabadani-ra bada ni'avini, biakava'boavini kajahaki ida sa'ani, bada bini'aria kaimoni ida Jahari kabadani. Jahari kabadania kabadanihi; Ibavi Jaharika'oakia okhahi. Jahaki ida sa'ani kahoaranini kaba'i, Deus Ibavi Jahaka'oakia okhani. Jahariki ida sa'ani ko'bamini kaba'i, Ibavi Jaharika'oakia hokahini. \p \v 44 Ibavi Jaharika'oakia ija'aria bikamithaki ida imai 'banani arafiaki. Ni-kamokhiki ida siho kakaraho. Ni-karadahaki ida siho kaafani. \p \v 45 Ija'aria binofihi ida Jahari kabadani kania adahani, biakava'boavini kajahaki ida 'damani kahoarani, bada bini'aria kaimoni ida Jahari kabadani. Jahaki ida 'damani kahoaranini kaba'i, Deus Ibavi Jahaka'oakia okhani. Jahariki ida 'damani ko'bamini kaba'i, Ibavi Jaharika'oakia hokahini. \p \v 46 Ibavi Jaharika'oakia ija'aria bikamithaki ida imai 'banani arafiaki. Ni-kamokhiki ida siho kakaraho. Ni-karadahaki ida siho kaafani. \p \v 47 Ija'aria binokihi bivajahaki ida Jahari kabadani, bianivini jahaki ida nokhoni 'ba'dani hoarani, vada bini'aria kaimoni ida Jahari kabadani. Jahaki ida nokhoni 'ba'dani hoaranini kaba'i, Deus Ibavi Jahaka'oakia okhani. Jahariki ida nokhoni 'ba'dani 'bamini kaba'i, Ibavi Jaharika'oakia hokahini. \p \v 48 Ibavi Jaharika'oakia ija'aria bikamithaki ida imai 'banani arafiaki. Ni-ihimiki ida 'bathaki arafiaki. Ni-kamokhiki ida siho kakaraho. \p \v 49 Jokira fori hiki ida ija'ari kamahi. Jokira binajahaki ida igitha abono aha'diki ija'ari gahinai binihaki Deus kania. Siho fori hiki ida ija'ari jahariharini. Deua biva'ahaki ida ija'ari jahariharini, binajahaja kaimoni ida ija'ari kamahi, binadanoja kaimoni ida jari'darini. \p \v 50 Jokira fori vihiki adani ija'ari Deu-ra vanofiki. Jahaki ida jokira, 'bai-ra naponiki kaimoni hini. Jokira jahaki fori avihihi; avaabononi avakanakaramisikhamahi. \p Nahina binajaharihi ida jokira, ni-ponini jahajanaki. Jokira ponini jahajanariki fori avihihi; ni-nahina jahaki avihiki — va'ora ni'aha ada Jesus. \c 10 \s1 Makhira kidigamo-ra nahojahavini kavaranihi hida \r (Mateus 19.1-12; Mateus 5.31-32; Lucas 16.18) \p \v 1 Hari. Ai vihi'aha adani Jesus. Judéia kaarabonia avikha'aha. Jordão vainia avikafianiha. Nobanija vihi'aha. Vajoroni'ianaha adani ija'ari vaipohiki. Jesu-ra vanamaakari'aha. Va'ora ka'ojomo'i'aha. Kidihojai oamani ida ija'ari vaipohiki-ra va'ora ka'ojomo'ivini. \v 2 Jesus kania vikhaha adani farisio vaipohiriki. Vaabono vani'aha: \p —Jesua ni-bikapoariki ida Deus kava'isohihi jiriki. \p Jesus Deus kava'isohihi-ra kajonivini-ra vanofivini, oniani ida vakaborovini hija. Vanana'dohi'aha: \p —Deus kava'isohihi jirikia hojaki ida makhira kidigamo-ra nahojahavini kavaranihi. Gamoa bada bini'ahi ida badani kidimakhira bivajahariki, Deua biva'ahamanira ada makhira kidigamo-ra nahojahavini? \p \v 3 Jesus va'ora ni'aha: \p —Nahina mani ida Moisés kohana a'onira honariavini hija? \p \v 4 Farisioa vani'aha ada Jesus: \p —Moisés kohana biva'ahaki ada makhira kidigamo-ra nahojahavini. Binahojahavini viahania papira jirikia bino'a'ihi, kidigamo hijanaria kaimoni. Bino'avini naothinia, bihonaria'ihi ajihini. Nimania ida Moisés athi Deus kava'isohihi jirikia hojaki — Jesu-ra vani'aha adani farisio. \v 5 Jesus va'ora ni'aha: \p —Ni-avanofiki ida Deus athi-ra avanaabajahakivini, oniani ida Moisés kohana makhira-ra va'ahavini hija, kidigamo-ra nahojahavini. Asia vakhaniki adani ija'ari vahokiki hidakaba'i, Deus athi-ra vanaabajahakivini-ra vanofiravini. \p \v 6 Deus va'ora namonahaki adani makhira gamo khama. \v 7 Kidigamo-ra anakaravini mani ida makhira, kidiamia, kidiabi'i vihiki-ra va'ora aakara'ovini hija. \v 8 Makhira, kidigamo khama avaakarana viahania vi'bamiha. Avaakara'ina naothinia, ija'ari hoarani fori vihina vahoja'aha kidigamo khama. \v 9 Deus vani va'ora anakaramisi'ara adani. Hari'a ija'ari vaabono vakanahoarihakhamava. \p \v 10 Hari. Anokhomi'ihi ida Jesus kavarani. Ai vihi'aha, gora bodinia avi'oi'aha. Ipohina vanana'dohi'aha kidivarania. \v 11 Vakadina'dohi bigathani'aha: \p —Makhira binahojahahi ida kidigamo, gamo hoariha-ra anakarara kaimoni, jahari'oamanija ida makhira kahojai. \v 12 Gamoa binahojahaha ada kidimakhira, makhira hoariha-ra anakaraja kaimoni, jahari'oamanija ida gamo kahojai — niha ada Jesus. \s1 Jesus va'ora kajoamoraki adani isai \r (Mateus 19.13-15; Lucas 18.15-17) \p \v 13 Hari. Oniaroa, ija'ari va'ora vavikhaha adani vakadisai Jesus kania. Vanofiki ida Jesus vakadisai-ra va'ora kajoamoravini. Oniaroa, kidipohi va'ora vakaabani'aha adani isai-ra vavikhaki: \p —Hari'a va'ora vavikha va'oani isai. \p \v 14 Jesus ipohina-ra va'ora nokiha, va'ora kaja'oria'aha, va'ora ni'a'aha: \p —Jakaho vikhava va'oani isai kodiania. Hari'a va'ora vakaabani kodiania vikhana. Hi'adani isai fori vihiki vani hadani Deu-ra vanofijahakira. Isai vania vanofira ada Deus va'ora vaka'da'dira kaimoni. Isai fori vihi'a bana mahija Deu-ra avagathanivini, avakadika'da'di hi'ara kaimoni. \p \v 15 Vakava'ibodivarani hida oathi. Isai fori vihi'a mahija Deu-ra avagathanivini avakadika'da'di hi'ara kaimoni. Isai fori avihirihi; jokoa avakadika'da'di hiriha ada Deus, jokoa Deus ibavia avarikharihi — va'ora ni'aha ada Jesus. \p \v 16 Oniaroa, Jesus isai-ra va'ora gathanihanana'aha, va'ora kaabadaronahahahavi'aha, Deu-ra kanikharia'aha va'ora kajoamorara kaimoni. \s1 Makhira kanahina'ahapikiki varani hina hida \r (Mateus 19.16-30; Lucas 18.18-30) \p \v 17 Hari. Ajihina kaba'i ada Jesus, kha'aha ada makhira ki'darahana. Jesus viaha kajo'atharari'aha, bini'a'aha: \p —Jesus, ijaha'oamanija. Onofiki bana ida kodimahi anokhomiriki Deus kania. Hana hini badani jahaki ida bada oni'aja kaimoni, oabinina kamahini Ibavi Jahaka'oakia ookhaja kaimoni? \p \v 18 Jesua bigathani'ihi ida kidina'dohi: \p —Nahina ida ojahana-ra ikahivini hija? Deus oavani ada jahara. Ni-nahina hoariha jahaki. \v 19 Iogaki ida Deus kava'isohihi jiriki. “Hari'a hoariha-ra naabini! Hari'a ivi'oma oni makhira hoariha kagamo! Hari'a bo'dia! Hari'a hoariha-ra korijanahia akaraganaha! Hari'a hoariha-ra korijanaha! Ikamitha'a oni kadabi'i, kadamia vihiki ira vara vani'avini.” Nimania hida Deus kava'isohihi jiriki. \p \v 20 Hari. Niha ada makhira: \p —Jesus, isai ohina kari vani, onaabaja hida Deus kava'isohihi jiriki afobakhia. \p \v 21 Jesua vada bini'a'aha, bivajahamanihi ida hojana, bini'a'aha: \p —Ida asia mani hojahi badani hoarani bada ini'aki kaimoni. Okha'a bana. Kadanahina, kadainisika hiki-ra pavakari niha'a afohahavi. Ija'ari vakanahinariki-ra va'ora no'avinihi ida kadajiniro. Deus ibavia iokhani kamahini ni-nahina-ra bana ikainamoki. Kadapavakarihi naothinia hora vaipohiha'a. \p \v 22 Hari. Makhira mitha bini'a'ihi ida Jesus athi. Kidinahina ahapini gahinai hini varani hini mani ida va'i mokara ni'ani hija. Ni-no'ai hini binofiki. Ajihi'aha. \p \v 23 Hari. Jesua binokiribani'aha, ipohina-ra va'ora ni'a'aha: \p —Vakanahina'ahapikiki vakadinahina ipohiki-ra vanofivini mani ida Deu-ra vagathaniravini hija vakadika'da'di kaimoni hina. \p \v 24 Vakava'ibodivarani'ihi ida athi. Jesus va'ora ni'a'ianaha: \p —Oipohina, vakadinahina va'ora kakodiaki vaabono vavanihavini mani ida Deu-ra vagathaniravini hija vakadika'da'di kaimoni. Ija'aria vanofivini kaba'i ida Deus ibavia okhani, ni-vakaabokaki. \p \v 25 Oniaroa, Jesus va'ora kavarajomiki adani ija'ari cavalo avi jo'onia okhajavarina-ra kaabokaravini vani fori vihina. Avi jo'onia cavalo okhajavarina-ra kaabokariki fori vihiki adani vakanahina'ahapikiki. Vakadinahina-ra vanofijahakivini mani ida Deus vakadika'da'di hina-ra vagathaniravini hija, oniani ida Deus ibavia va'ora arakharija. Ni-vakaabokaki ida avikhana. Ija'ari vakadinahina-ra vavakaijokavini oadani, ni-vakaabokaki ida Deus ibavia avikhana. \p \v 26 Jesus ipohina vakamithahi ida athi. Vakava'ibodivarani'ahapiki'ihi, vaabono vakanana'dohikhama'aha: \p —Ka'oa mani ida koda iathini, ni-nihanikia ija'ari abononi akava'ijoaki, Ibavi Jaharika'oakia okharia kaimoni? \p \v 27 Oniaroa, Jesus vada va'ora ni'aha, va'ora ni'a'aha: \p —Ni-ija'ari abononi akava'ijoavini-ra kaabokaki. Deus ka'oa ija'ari-ra akava'ijoavini-ra kaabokaki. Deua bikaabokaki ida badani hahavi danoki bada ni'ani. \m \v 28 Hari. Pedroa bini'aha: \p —Mitha ini'a. Harivani akadinahina, agorana, akadija'ari vihiki-ra va'ora anahojahahahavi'iki hari, ira avaipohihaja kaimoni. \p \v 29 Jesus va'ora ni'aha: \p —Ka'oa hiki ida kodivarani. Kodipohia binahojaha'iki ida gorana, igamina, kidiabi'i, kidiamia, kidisai, kidiarabo hiki, vara bivani'aka'oaja kaimoni ida omonina jahaki, ovari abinirina oadani gahinaki bana nahina ipohikia. \v 30 Pa'itxi-ra nahojahaki, karaho ida bigathaniki bana. Karahohi ida binahojahaki, karahoni arafiaki ida bigathaniki bana. \p Kodipohia binahojahi ida kidinahina hoarani hora kakodiaja kaimoni, Deua bianaipohi'ianahi 100 hiki ipohinia. Hora vanofiriki va'ora vavajahariki jaboni adani oipohina, oniani ida va'ora vanajahariharivini hija bana. Hari. Abinina naothinia gahinaki jaboni bana kidimahi jahaki anokhomirikia Deus kania. \p \v 31 Hari. Ija'ari vaipohiki va'oaniaro miro'a Deus va'ora baranahavini, avi'oisiagaki adani Deus ija'ari-ra vaka'da'divini kania. Ija'ari vahoariha Deus va'ora baranahavini-ra vakamitharonisiagaki, va'oaniaro miro'a avi'oiki bana adani Deus ija'ari-ra vaka'da'divini kania — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Jesua vara bivani'a'ianaki ida abinina kamahini \r (Mateus 20.17-19; Lucas 18.31-34) \p \v 32 Hari. Oniaroa, ai vihi'aha adani Jesus, Jerusalém sidajia avikharimananina. Okhananavaha ada Jesus. Avikasiagaha adani ipohina. Jesu-ra vakava'ibodivarani'aha. Vahoariha avikasiagaki vava'i soko iniki. \p Ipohina vihiki-ra va'ora avikhananavapa'itxiha, va'ora nava'isohi'ianavini hiki ida namitha'iariki kidiania. \p \v 33 —Mitha vani'a. Jerusaléa aokhaki hari. Hovani ija'ari hahavi vakadi'aajo ho. Hora avarakhaki bana adani vahoariha sasidotxi vavaka'da'diva, judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abono khama vasa'a kabodinia. Va'oaniaro vakhaniki bana adani: \q1 “Jahaki ida abinina.” \m Vakhaniki bana adani. Oniani ida ija'ari Deu-ra avigariki vasa'a kabodinia hora avarakhavini hija bana. \p \v 34 Oniaroa, hora avigarahaki bana adani, hora vakaathovini, hora vidafiavini, hora vanaabiniki bana adani. Hari. Mahi ahoarabakosiki radaha'ihi, oahokiki bana ho — va'ora nava'isohijora'aha ada Jesus. \s1 Tiago, João khama vanofiki ida Jesus i'oaria vavithina \r (Mateus 20.20-28) \p \v 35 Hari. Oniaroa, Jesu-ra vanamaakariha adani Tiago, João khama. Va'oaniaro Zebedeu kaisai 'bamakhama adani. Jesu-ra vani'aha: \p —Aajo, anofiki bana ida bada ini'aki ira akanikhariavini hiki. \p \v 36 —Nahina mani hida avanofija? — Jesus va'ora nana'dohi'aha. \v 37 Vani'aha: \p —Ija'ari hahavi-ra ivaka'da'divini kamahini ijahani ivagani nokiaki bana i, ija'ari khai ira vani'aki bana adani. I'dihania avithina-ra anofiki hari, hoarana ipitani aniaja, hoariha ipitani kajasonija — Jesu-ra vani'aha adani Tiago, João khama. \m \v 38 Va'ora ni'aha: \p —Ni-avarigajahakiki ida avakanikhariaki. Okapoariki bana ida oimana 'banani. A'onivani avakapoarimania koda bana ida avaimani 'banani jaboni? Ni-okajoniki bana ida hora vanajahariharivini. Avakajonimania koda ida bana a'onira vanajahariharivini? Hofori avihimania koda bana? \p \v 39 Vani'aha ada Jesus: \p —Ha'a. Ni-akajoniki ida aimana 'banani — vani'aha. \p Oniaroa, Jesus va'ora ni'aha: \p —Avakapoariki bana ida avaimani 'banani. Ni-avakajoniki bana ida a'onira vanajahariharivini. Hofori avihiki bana a'oni. \v 40 Avavithini-ra avanofihi o'dihana. Kodibadani hirihi ida ija'ari-ra onagathogathovini o'dihana vavithira kaimoni. Deua binaibavijahaki ida ibavi opitana ka'aniajanija kajasonija jaboni, va'ora nagathogatho'iki adani ija'ari vavithiki kaimoni o'dihana. \p \v 41 Hari. Oniaroa, vakadivarani kamithamahani vihiha adani 10 vihiki vaipohina, oniani ida Tiago, João vihiki-ra va'ora vakaja'oriavini hija. \v 42 Hari. Jesus va'ora baranaha'aha adani ipohina hahavi vamaakarina. Va'ora ni'aha: \p —Va'ora avarigamanira adani ija'ari Deu-ra avigariki vakadika'da'di vahojana. Va'ora avavadadamiki adani vakadija'ari. Ija'ari Deu-ra avigariki vakadika'da'di va'ora vahonariafiahaki adani jaboni vakadipamoari vaathi naabani vihira kaimoni. \v 43 Ni-onofiki ida ija'ari-ra avahonariavini, va'oaniaro ija'ari-ra vahonariavini fori hini. Ka'da'di avihini-ra avanofihi; jakaho ija'ari hahavi kahonai abono fori vihi'a bana. \p \v 44 Ka'da'di avihini-ra avanofihi; vahoariha-ra va'ora vaakodia bana! \v 45 Hovani ija'ari hahavi vakadi'aajo ho. Vahoariha-ra va'ora okajoamoravini hida hora rakhaja. Vahoariha hora vakajoamoravini hirihi hida hora rakhaja. Ibavi Jaharika'oakia avikhaki bana adani ija'ari vaipohiki. Oabono ova'ahaki ho oabinina ija'ari hahavi-ra va'ora oakava'ijoaja kaimoni — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Jesua bianaihotaki ada Bartimeu \r (Mateus 20.29-34; Lucas 18.35-43) \p \v 46 Hari. Jericó sidajia avakhano'aha adani Jesus ipohina khama. Ija'ari vaipohiki va'ora vavaipohihaha adani Jesus. Ai vihi'ianaha. Ai vihina kaba'i Bartimeu kamaodorohaki hagihi vadinia vithima'oki. Jiniro kanikhariava abono ada Bartimeu, Timeu kaisai ada. \v 47 Hari. Hagihi vadinia vithima'ona kaba'i vani, bikamithahi ida Jesus varani hina. Jesus radahana-ra vanamoniha adani vahoariha. Bikamithahi, bodi'baraha'aha: \p —Jesus, ivani Davi kohana kaija'ari namitharonisiagaki i, hora va'adi bana! \p \v 48 Ija'ari vaipohiki vahoariha vakaabaniha: \p —Avisoni'a bana! Hari'a bana bodi'barahajana! \p Ni-avisoniki. Vakaabaniha ana'barahana hi'oamanihi. \p —Jesus, hora va'adi bana! \p \v 49 Ogaakosoa'aha ada Jesus, va'ora honaria'aha: \p —Vibaranaha bana! \p Oniaroa, vibaranaha'aha. \p —Khai ini'a bana ida ira baranahavini! Jorakia bana gaa'a — vani'aha. \p \v 50 Biani'ihi ida kidikarahobi. Binahojaha'ihi, gaajoraki'aha, Jesus kania okha'aha. \v 51 Jesua binana'dohiha: \p —Nahina mani hida inofija kodiania? \p —Jesus, onofiki hida onokho-ra ianavagahavini — bini'aha. \p \v 52 Oniaroa, Jesua bini'aha: \p —Ba adaha'a! Hora ikajari'daravini mani ida inokhoni-ra najaha'ia. \p Jorakia vagaha'ihi ida nokho 'ba'dani. Oniaroa, Jesus naothia kasiagajabana'aha. \c 11 \s1 Jerusaléa avikhaha adani Jesus \r (Mateus 21.1-11; Lucas 19.28-40; João 12.12-19) \p \v 1 Hari. Ai vihi'aha adani Jesus, Jerusalém sidaji-ra avanamaakari'aha. Vakaikahi'imidiana arabo'oa namahiki kania, monte das Oliveiras onikia. Ibavi 'bamiki kahararakhamania hojahi ida arabo'oa namahiki. Ibavi hoariha Betfagé oniki. Ibavi hoariha Betânia oniki. \v 2 Hari. Avamaakarina kaba'i Jesus va'ora honaria'aha adani ipohina vi'bamiki: \p —Avikhananava'a bana. Ibavi kahararakhamania avakaikahihi, avakaragaki bana o jumento pa'itxi ahosagaki. Jumento pa'itxi ni-nahina okasiki kaho namana. Avakokhariha, hida kodiania vavikha bana. \v 3 Ija'ari a'onira vahabini bana vanana'dohivini hiki avakadibadani. Va'ora vanava'isohi bana: \q1 “Jesua birihavini binofi'imidiaki hada. \q1 Naothinia asa'ianaha \q2 ibavia.” \m Va'ora vani'a bana — niha ada Jesus. \p \v 4 Oniaroa, avikha'aha adani vi'bamiki. Vakaraga'aha ada jumento pa'itxi hagihia ahosagaki gora banininia. Vakaragaha, vakokhari'aha. \v 5 Vakokharivini kaba'i, kajumentoki va'ora nana'dohi'aha: \p —Nahina mani oni avakadibadani hija? Nahina kaimoni mani o jumento-ra avakokharivini hija? \p \v 6 —Jesua biriha'imidiavini binofivini mani ida akokharivini hija. Birihavini naothinia asa'ianaha ibavia — va'ora vani'a'aha. \p —Ba avavikha — va'ora vani'a'aha. \v 7 Oniaroa, Jesus kania vavikha'aha. Jumento pa'itxi namana avarakasi'ihi ida vakadikarahobi. Okasi'aha ada Jesus. \p \v 8 Jesus radahana kaba'i, ija'aria vanahojahi ida vakadikarahobi jumento viaha hagihia. Vahoariha avava'boa'ahapikihi ida avaafani. Vanahoja'aha jumento viaha hagihia. Vakadihojai oamani ida vakadibadani hija. Ka'da'di jahaki viaha vanahojavini ida vakadikarahobi, avaafani hiki. \p \v 9 Hari. Avikhananavaki vabodi'bara'iki, avikasiagaki jaboni vabodi'bara'iki. Khai vakhanina mani ida athii 'barakia Deus jahana-ra vara vavani'avini hija: \p —Jahaki vagaki ada Deus! Deua bikarona'iki ada Jesus kha'ina, ija'ari vakadika'da'di hira kaimoni. Deus, ikajoamora bana ada ikarona'iki akadiania! \v 10 Davi kohana kaisai namitharonisiagaki ada. Ovari fori hiki ada Jesus. Akadija'ari-ra va'ora vaka'da'diki bana ada. Khai ani'ava ada Deus. \m Vabodi'barabakhiaha adani ija'ari vâipohiki. Khai vani'a'ihi ida Jesus kha'ina. \p \v 11 Hari. Jerusalém sidajia vakaikahi'aha adani Jesus. Deu-ra khai vani'avini kagorania avikha'aha. Jesua vada bini'a'ihi ida gora kavasiribanini bodini. Mithani vani avajoi'aha. Betânia avikha'aha adani Jesus 12 vihiki vaipohina khama. \s1 Jesua vara bini'aki ida \s2 figira avani \r (Mateus 21.18-19) \p \v 12 Hari. Ka'afokajomani Betânia ai vihi'ianaha. Jerusaléa avajoi'aha adani Jesus kidipohi khama. Vai'ami'aha ada Jesus. \v 13 Bianoki'ihi ida figira avani napaja. Afani hogoki ida figira avani. Binavanavanaha'ihi, binako'dihi ida ihi'ai. Figira avani kania akhanoha, bikaraga'ihi ida avaafani ka'oa. Ni-kidibonoi kamasikoni hiki kaho. \v 14 Jesua bini'a'ihi ida figira avani: \p —Ni-nahina bihajanaki ida ibononi. \p Kidivarani kamithamahani vihiha adani Jesus ipohina. \s1 Deu-ra khai vani'avini kagorania avikha'aha adani Jesus \r (Mateus 21.12-17; Lucas 19.45-48; João 2.13-22) \p \v 15 Hari. Jerusalém sidajia vakaikahi'ianaha adani Jesus kidipohi khama. Deu-ra khai vani'avini kagorani kavasiribanini bodinia avikhajakosi'ianaha. Jesus va'ora noki'aha adani ija'ari vaipohiki igitha-ra pavakari va'ora vanihaki. Ija'ari vakapavakarivini hiki ida igitha Deu-ra vakanava'igavini kaimoni hini. \p Jesus va'ora aakoja'aha adani pavakarihi abono. Va'ora aakojaha jaboni adani igitha-ra vakapavakarihaki. Jiniro anabosiva vakadimesa-ra akanaadarioni'aha. Ho'doko-ra pavakari vakanihaki vakadivithi ibavini-ra akanaadarioni'aha. \v 16 Athi khanakia va'ora ni'aha ai vihira kaimoni. Va'ora ni'aha: \p —Hari'a avakadinahina-ra vakaiba'i Deu-ra khai ani'avini kagorani kavasiribanini bodinia. \m \v 17 Oniaroa, va'ora ka'ojomo'i'aha, va'ora ni'a'aha: \p —Deus athi kapapirania hojaki hida athi: \q1 “Deu-ra khai vani'avini kagorani vania vakaikahiha adani arabo hahavi \q2 kaija'arini, \q1 Deu-ra vara vani'ara kaimoni.” \m Niki ida papira athini. Bo'di abono ibavini avavanihamanija hida gora? Igitha kaidivani-ra avanakarahovini mani ida ija'ari-ra avabo'diabakhiavini hija — niha ada Jesus. \p \v 18 Hari. Jesus va'ora aakojavini kavaranihi-ra vakamithavini adani sasidotxi vavaka'da'diva, judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abono khama. Vaabono vakani'akhama'aha: \p —Jahaki ada abinina Jesus. Nihanikia kodavaha anaabinira ada? Jesus ka'ojomo'ihi athini-ra vavajahaki adani ija'ari vaipohiki. Va'ora afiniki adani Jesu-ra vavajahaki. Jesu-ra anaabinihi; haria vakaihamahikarahoki bana adani — vaabono vakani'akhama'aha. \p \v 19 Mithani vaivaini ai vihi'ianaha adani Jesus Jerusaléa. \s1 Figira avani varani hini hida \r (Mateus 21.20-22) \p \v 20 Hari. Oniaroa, ka'afokajomani Jerusaléa avajoi'ianaha. Vanoki'ianahi ida figira avani ara'okhohahaviki, 'damania ara'okho'iki jaboni. \v 21 Pedroa bikava'ihokihi ida Jesus kavarani. Oniaroa, bini'a'aha: \p —Aajo, vada ini'a ida figira 'damania ara'okho'iki. Inajahari'iki oni hidanija aradahana, abonobakhiajanarini ikahi'iki oni, oniani ida figira-ra anara'okho'ia. \p \v 22 Oniaroa, Jesus va'ora ni'aha adani ipohina: \p —A'onira onava'isohiki bana ho. \v 23 Avava'ini kakhakhamarini vani Deu-ra avakajari'darihi; badani danoki ipohiki-ra avakaabokaki bana a'oni. Avakaabokaki jaboni ida arabo namahiki-ra avahonariavini: \q1 “Arabo namahiki, akara'o'a! \q1 Iabono nahokahi'a paha \q2 bihiaki bodinia.” \m Deu-ra avakajari'darihi; namithaki bana ida avani'aki. \v 24 A'onira onava'isohivini hiki, Deu-ra avakajari'darihi; avagathanihi ida kidiania avakanikhariaki. Avagathanivini avakajari'darihi; avagathanihi. \p \v 25 Deu-ra avakanikhariavini viahania vahoariha-ra va'ora avakariaka'a bana. A'onira vanaihamahi'iki adani vahoariha, avakava'i'birini'a bana ida vakadihojai asohiriki mahija avakadiabi'i nama hojaki avakadihojai asohiriki-ra na'biravini jaboni. \v 26 Hoariha kahojai asohiriki-ra avarakava'i'birinirihi; ni-avakadihojai asohiriki-ra na'biraki ada avakadiabi'i nama hojaki — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Nahina bihonariara ada Jesus bada nina \r (Mateus 21.23-27; Lucas 20.1-8) \p \v 27 Hari. Jerusaléa vakaikahi'ianaha adani Jesus. Deu-ra khai vani'avini kagorani kavasiribanini bodinia avikhajakosi'ianaha. Jesus kania avikhami'aha adani sasidotxi vavaka'da'diva, judeus kaija'ari vanava'isohiva abono, judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abono vihiki. \v 28 Jesu-ra vanana'dohi'aha: \p —Nahina vani ira honariavini hija ida kadabadani-ra bada ini'avini? \p \v 29 Va'ora ni'aha ada Jesus: \p —A'onira onana'dohi'imidiaki bana ho. Kodina'dohi-ra avagathanihi; a'onira onava'isohivini hiki bana ada hana hina hora honariaki. \p \v 30 Hora vananamitha'a bana, João Batista kohana va'ora kana'iki adani ija'ari vakadihojai asohiriki-ra vakava'ipahini'iki. Hana hina vani João Batista kohana-ra honariaja ija'ari-ra va'ora kanara kaimoni? Deus vania koda bihonariara ada João Batista ija'ari-ra kanavini? Ija'ari vania koda bihonariara ada João Batista ija'ari-ra kanavini? — va'ora nana'dohi'aha ada Jesus. \p \v 31-32 Oniaroa, vaabono vakani'akhama'aha adani sasidotxi vavaka'da'diva: \p —Anofirihi ida João Batista Deua bihonariavini-ra akahivini. Ni-anofiki jaboni ida Deus João Batista-ra honariaravini-ra akahivini. Deus João Batista-ra karonavini-ra akahihi; jaharihi ida João Batista athi-ra akajari'davini Jesua bikahivini. Deus João Batista karonaravini-ra akahihi; ija'ari haria vakaihamahihi. Haria vakaihamahivini hiki João Batista Deus athi namoniva abono hina-ra vakajari'daravini — vaabono vakani'akhama'aha adani sasidotxi vavaka'da'diva. \p \v 33 Oniaroa, Jesu-ra vani'a'aha: \q1 — Ni-aogaki ida João Batista Deua bihonariavini \q2 bihonariaravini ija'ari-ra kanavini. \m Oniaroa, Jesus va'ora ni'a'aha: \p —Hora avananamitharihi; ni-a'onira onanamithaki jaboni hora honariakia — va'ora ni'aha ada Jesus. \c 12 \s1 Uva avakadava'ava abono karajomihi hida \r (Mateus 21.33-46; Lucas 20.9-19) \p \v 1 Hari. Oniaroa, rajomi kavaranihia Jesus va'ora vara ni'aha adani ija'ari vajoroniki. \p —Ka'da'dia bivahonariahihi ida siroi uva rakhajahani ibavini kaimoni. Bivahonariahihi ida uva avani rakhajahani. Bono'ihi havahaki kaimoni ida ihi'ai uva oniki. \p Varakhaivini naothinia, bivahonariahihi kavasiribanini ida uva avani kasiroini. Binamonahaki ida ja'di kabavihi karaho bihiaki, uva bavini kaimoni, uva-ra vakada'aha'ahavini hiki a'bani aniaja kaimoni. A'diahi'ihi ida uva bavini, bivahonariahihi ida gora namahiki amonahani, kidisiroi-ra akadava'avini ibavini kaimoni ida gora. \p Hari hi'ihi ida kidibadani, va'ora honariaha adani badani abono avakadava'aja kaimoni ida kidiuva avani. Avakadava'ahi ida uva avani, bono'ini kamahini a'bani pitani vakadimoni, pitani vakadika'da'di kaimoni. Bivahonariahivini naothinia, ajihi'aha. Ibavi hoariha napaja hikia okha'aha. \p \v 2 Oniaroa, uva a'dihani kamasikoni vani, ka'da'di va'ora karona'aha ada kidihonai abono. Bini'aha: \q1 “Okha'a bana uva avakadava'ava abono vakadiania \q2 mahija kodivinho pitani-ra igathanivini kodimoni.” \p Hari. Ajihi'aha, uva kasiroini kania kaikahi'aha. \v 3 Uva avakadava'ava abonoa vagathi'aha, vidafiaha'aha ada makhira. Dairina vani vahonaria'aha ajihi'ina. \p \v 4 Hari. Ka'da'dia bikarona'ianaha ada honai abono hoariha, uva akadava'ava abono vakadiania okhana. Kaikahina vani, vanajaharihari'aha, ka'da'di vakodafiaha'aha, vakanasii'ihi jaboni. \p \v 5 Hari. Ka'da'dia bikarona'ianaha ada honai abono hoariha. Okhaha, kaikahi'aha, vanaabini'aha. \p Hari. Ka'da'di va'ora karonabakhiaha adani kidihonai abono vâipohiki afohanana. Uva avakadava'ava abono va'ora vidafiahaha adani ka'da'di kahonai abono. Vahoariha-ra va'ora vanaabinika'oa'iki. \p \v 6 Hari. Ka'da'dia bivahojamaniha ada kidisai hoarana. Binakaidivaki ada kidisai. Abono-ra ni'aha ada ka'da'di: \q1 “Kodisai-ra vagathanijahakiki bana adani uva \q2 avakadava'ava abono.” \m Oniaroa, bikarona'aha ada kidisai. \v 7 Uva avakadava'ava abonoa vanoki'aha khana. Vaabono vakani'akhama'aha: \q1 “Hada vani akadika'da'di kaisai. \q1 Ka'da'di abinina kamahini kidisaia bigathaniki ida \q1 kidiabi'i kaarabo afohahavi. \q1 Anaabiniva mahija kidiarabo avahojavini.” \m Vaabono vakanava'isohikhamavini. \p \v 8 Hari. Kaikahi'aha ada ka'da'di kaisai, vagathiha, vanaabini'aha, aba'ona vanahokahi'aha uva kasiroini banininia. \p \v 9 Hari. Jesus va'ora vara ni'aha adani kidirajomi kavaranihi kamithani vihiki: \p —A'onira onava'isohivini hiki bana ida ka'da'dia bada bini'aki kaimoni. Okhaki bana ada ka'da'di va'ora naabinihaki adani uva akadava'ava abono bana. Vahoariha maina-ra va'ora honariaki bana ada kidiuva kasiroini akadava'ani vihira kaimoni. \p \v 10 Hari. Jesus va'ora ni'aha: \p —Avanoki'iki ida Deus athi kapapirani athini: \q1 “Hojaki ida ja'di jahaki, \q2 ja'di kagorahi dadani \q2 kaimoni. \q1 Gora namonahava abonoa ni-vanofiki ida ja'di karaho. \q1 Jahani kaba'i, ni-vanofiki ida ja'di. \q1 \v 11 Vanofiravini kaba'i, \q2 Deua binagathogatho'iki ida ja'di karaho. \q1 Akava'ibodivarani'iki ida \q2 ja'di Deua binagathogatho'iki. \q1 Jahani arafiaki ida ja'di \q2 karaho.” \m Nimania ida Deus athi papira hojaki — niha ada Jesus. \p \v 12 Rajomi kavaranihi-ra mitha vani'aha adani judeus kaija'ari vavaka'da'diva, vahoariha khama. Vaabono vakani'akhama'aha: \p —Jesus haria kavarajomivini vihiki adani uva avakadava'ava abono, vinhoa vakadika'da'di-ra vakaathirivini — vaabono vakani'akhama'aha. \p Oniania, Jesu-ra vagathivini-ra vanofi'aha, cadeia avibaivini vanofiha. Ija'ari vaipohiki-ra vifinivini mani ida Jesu-ra vagathiravini hija. Ai vihi'aha. \s1 Jesu-ra vakaboroki adani ija'ari \r (Mateus 22.15-22; Lucas 20.20-26) \p \v 13 Hari. Judeus kaija'ari vavaka'da'diva vaabono vakanava'isohikhama'aha: \p —Jahaki ida Jesu-ra anana'dohibakhiavini, asohijanaria kaimoni ida kidivarani, oniani ida anaathidanoararivini hija. \m Oniaroa, farisio va'ora vahonariaha adani vaipohina, Iroji ipohina vaipohiriki khama Jesus kania avikhana, Jesu-ra vakaboroborora kaimoni vakadina'dohia. \p \v 14 Oniaroa, Jesus kania avikha'aha, vani'a'aha: \p —Jesus, aogaki ida ija'ari vava'i-ra ivajaharavini kadavarania. Ija'ari hahavi-ra va'ora ika'ojomo'ivini hiki ida badani Deua binofiki, bada vani'ahaha'oadahaja kaimoni. Ija'aria vavajaharavini kaba'i ida kadavarani, ni-ianahoarihaki oni iathini khai va'ora ni'aja kaimoni. Vara ivani'aka'oaki ida varani ka'oa hini. \p Haria nanamitha bana Deus kava'isohihia: Deus haria honariamanija imposto kajinironia arabo kaka'da'dini-ra ano'avini? Jahamanija koda ida arabo ipohiki kaka'da'dini athi-ra anaabavini? — Jesu-ra vanana'dohi'aha. César oniki ada arabo ipohiki kaka'da'dini. \p \v 15 Vakaboroka'oavini-ra ogaki ada Jesus. Oniania, va'ora ni'aha: \p —Avajahani-ra avakahi'badaraki a'oni! Ni-avarigavini avanofidoroki ida avakadina'dohi. Avanofiki ida hora avakaraganahavini, oniani ida hora avakaboroka'oavini hija. Hora vakavikha jiniro 'ba'dania mahija imposto kajinironi-ra vada oni'avini — va'ora ni'aha. \p \v 16 Hari. Vavikha'ihi, Jesus va'ora nana'dohi'aha: \p —Hana hina onina mani hida? Hana hina ka'da'di akamoani mani hida? \p Vani'avini: \p —César ka'da'di akamoani, onina hiki mani oni. \p \v 17 Oniaroa, Jesus va'ora ni'a'aha: \p —Césa-ra vano'a bana kidinahina binofikia. Deu-ra bana vano'a jaboni kidinahina binofikia — va'ora ni'aha. Vakamithahi ida Jesus athi, vakava'ibodivarani'ihi ida niha ninini vakadina'dohi bigathanivini. \s1 Ija'ari kohana aja'dini varani hini hida \r (Mateus 22.23-33; Lucas 20.27-40) \p \v 18 Hari. Oniaroa, vikha'aha adani sadosio. Sadosio vakadivarani hiki ida ija'ari abinini naothinia abononi ahokirini. \p Hari. Jesus kania vamaakari'aha adani sadosio. Vani'aha: \p \v 19 —Jesus, Moisés kohana ija'ari-ra va'ora ka'ojomo'ivini hida: \q1 “Isarina oadani abini'aha ada aajojahiki, \q2 kaariha hi'ihi ida kidigamo, \q1 kajo'ojahikia bianakara'ihi ida kaariha, \q2 bivaisaja kaimoni ida gamo, \q2 kidi'aajo kohana kaisai hija kaimoni ida kidisai.” \m Nimania ida Moisés athi Deus kava'isohihi jirikia hojaki. \p \v 20 Hari. Ahararana vahoja'iki adani 7 imakhinava kohana, 7 vihiki vaigamina adani. Aajojahikia bianakara'ihi ida kidigamo. Kidigamo-ra vaisaravini oadani abini'aha. \p \v 21 Oniaroa, kidikajo'oa bianakara'ihi ida kidigamo kaariha biniha'iki. Bivaisaravini vani abini'aha ovari maina. \p Kidikajo'o hoariha bianakara'ianahi ida vakadigamo kaariha vanihaki. Bivaisaravini vani abini'ianaha jaboni. \p \v 22 Kidikajo'o hoariha bianakara'ianahi ida vakadigamo kaariha vanihaki. Onivani fori hija ida kajo'ojahiki vahoariha avanakarahananavini ida kaariha afohanana. Vavaisaravini vani vaabini'aha afohanana. Vaabinihahavina naothinia, abini'ihi ida gamo jaboni. \p \v 23 Haria nanamitha bana Deus kava'isohihia. 7 vaigamina vaabinina viahania avanakarahanana'iki ida gamo. Ija'ari kohana ahokini kamahini, hana hina vani bana kagamo hija ida gamo? \p \v 24-25 Hari. Jesus va'ora ni'aha: \p —Iniani. Asohirihi ida avani'aki! Ija'ari abinini ahokini kamahini, makhira ni-vaagamojanaki. Gamo ni-vakamakhirajanaki jaboni. Deus ibavi kaija'arini avakararina vani fori hija ida ija'ari ahokiki. Ni-avarigaki ida Deus athi papira hojaki. Deus athi-ra avarigaravini mani ida avakadivarani-ra avakanasohikhamaravini hija. Avarigarihi jaboni ida Deus danona. \p \v 26 Hora avanana'dohivini hiki ida ija'ari abiniki ahoki'ini. Deus athi kapapirani a'onira nava'isohivini hiki ada Moisés kohana. Ovania binokija ida ava patxaniki ha'diki. Ha'dini kaba'i ni-ihimiki. Vada bini'avini oadani, Deua bini'aha: \q1 “Moisés. Hovani Abraão kaDeus ho, \q2 Isaque kaDeus ho, \q2 Jacó kaDeus ho.” \m Niha ada Deus. Vaabini'bo'da'iki adani Abraão, Isaque, Jacó vihiki. \v 27 Kidimoni vihina asia vahokiki adani, ni-ihimiki ida vakadimahi. Ni-avahokijanana va'ora avakahiki, oniani ida avakadivarani-ra avakanasohikhamaravini hija. Avahoki'iki adani ija'ari vaabini'iki, asia vakadiDeus hiki ada Deus — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Deus kava'isohihi-ra anaabavini varani hini hida \r (Mateus 22.34-40; Lucas 10.25-28) \p \v 28 Hari. Vara vaabono vakani'akhamavini kaba'i adani Jesus, sadosio vihiki, kaikahi'aha ada judeus kaija'ari ka'ojomo'iva abono. Abono-ra ni'aha: \p —Jesua biogajahakiki ida Deus athi. Jahaki ida vakadina'dohi bigathanivini — abono-ra ni'aha. Oniaroa, ovari maina Jesu-ra nana'dohi'aha: \p —Ipohiki ida honari Deus kava'isohihi jiriki kania. Hana hini honari ida Deus kava'isohihi jiriki hahavi-ra aradaja? \p \v 29 Hari. Jesua bigathanihi ida kidina'dohi: \p —“Israel kaija'ari mitha vani'a! Ka'da'di oamani ada akadiDeus. Ovani ka'oa ada akadika'da'di hira. \v 30 Inofijahaki'a afoha'oadaha o Deus akadika'da'di o. Bada inini oadani, inofijahaki'a o Deus. Iva'ini bodini vara nini oadani, inofijahaki o Deus. Mahi, joma hiki inofijahaki'a afoha'oadaha.” Nimania ida honari jiriki. \v 31 Onivani fori hija ida honari hoariha Deua binofiki anaabavini jaboni. Deus haria honariavini hiki ija'ari hahavi-ra anofijahakivini. Nihi ida Deus kahonari: \q1 “Iabononi inofijahakivini vani fori va'ora niha \q2 va'oani ija'ari hahavi.” \m Nihi ida athi. Ija'aria vanaabajahakihi hida honari 'bamiki, vanaabahahaviki jaboni ida Deus kahonari — va'ora ni'aha ada Jesus. \p \v 32 Jesu-ra ni'aha ada judeus kaija'ari ka'ojomo'iva abono: \p —Hai oamani Jesus. Asohiki ida iathini. Hojaki ada Deus hoarana ka'oa. Ni-hojaki ada Deus hoariha. \p \v 33 Bada akhanina kaba'i anofijahakiha ada Deus, ava'i bodini vara nini kaba'i anofijahakiha, mahi oadani, joma oadani anofijahakiha, ija'ari hahavi-ra anofijahakihi jaboni, ariabono anofijahakivini vani fori anihavini, onivani fori hini Deua binofivini jaboni. Jahaki ida Deus kahonari-ra anaabavini. Kidihonari anaabariha; ni-arajomaki ida Deu-ra akanava'igavini igitha abononi aha'diki, nahina hoariha hikia. \p \v 34 Jesua mitha bini'a'ihi ida athi, bikava'ibodivaranivini hiki ada judeus kaija'ari ka'ojomo'iva abono ogahana. Jesua bini'aha: \p —Ida amaakarihi Deu-ra igathanivini kadaka'da'di kaimoni hina — niha ada Jesus. \p Hari hihi ida vakadivarani. Ni-Jesu-ra vanana'dohijanaki, vakaipahihi ida vanana'dohivini. \s1 Cristo varani hina hida \r (Mateus 22.41-46; Lucas 20.41-44) \p \v 35 Oniaroa, Deu-ra khai vani'avini kagorani kavasiribanini bodinia Jesus va'ora ka'ojomo'iha adani ija'ari. Jesua bini'aha: \p —Akadija'ari vaka'ojomo'iva abono vaathi hini: Davi kohana kahanodi namitharonisiagaki ada Cristo. Vakhaniha. \v 36 Ma'onahai Jahaki Davi va'i-ra nahonariahihivini vani kidika'da'dia binaoni'ara ada Cristo. \q1 “Deua bini'aha ada kodika'da'di Cristo oniki: \q1 ‘I'damani kanabo'ania va'ora oobaiki bana adani ira vavajahariki. \q1 Va'ora ikada'aha'ahaki \q2 kaimoni. \q1 Va'ora onihimahahaviravini oadani, \q2 vithi bana hida opitana aniaja \q2 ka'da'di ihini kodiania.’ \q1 Kodika'da'di-ra ni'aha ada Deus.” \m Nihi ida Davi kohana athi afojora. \p \v 37 Asia vara ni'aha ada Jesus: \p —Davi kohana kahanodi hina kaba'i ada Cristo, Davia binaoniki ada Cristo ‘kodika'da'di’. Nahina mani ida Davi kidihanodi-ra ka'da'dia naonivini hija? — Jesus va'ora nana'dohiha adani ija'ari. Ni-avigaki ida vagathanivini. \s1 Jesua vara bivani'aki ida judeus kaija'ari vakadi'ojomo'iva abono vakadihojai \r (Mateus 23.1-36; Lucas 20.45-47) \p \v 38 Hari. Ija'ari vaipohikia vavajahaki ida Jesus vara nina-ra vakamithavini. Jesus va'ora vani'aha: \p —Avaabononi avakava'igairi bana judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abono vakadihojai mahija avakabanaforavini. Vajahaka'oaki vaabono vavanihavini. Makari oadaki-ra vakaimahavini hija, vahoariha vada va'ora vani'ara kaimoni. \p Judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abono ija'ari vaipohiki vahararana vahojana, vanofiki ida ija'ari vakadika'da'di-ra vaka'ivanitivini vani fori vihina, va'ora vaka'ivanitivini. Judeus kaija'ari Deu-ra vara vani'avini kagorania avikhajakosiha, ija'ari vakadika'da'di vaibavi kania vavithina-ra vanofi'aha, vahoariha va'ora khai vani'ara kaimoni. \p \v 39 Ija'ari va'ora vakaboa'ivini kamahini ija'ari vaipohiki vi'baina vakadiania, judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abonoa vanofiki ida ibavi jahakia vavithina, vahoariha ka'da'di vihiki va'ora vavanihara kaimoni. \p \v 40 Va'ora vakajoamora'badaraha afobakhia adani kaariha afohanana. Kaariha kanahina, gorani hiki-ra visaarivini kaba'i, Deu-ra vara vani'a'badaraki athii oadakia, vahoariha vajahaka'oaki va'ora vavanihara kaimoni. Deus va'ora arakhaki bana jaharini arafiakia nikia vakabadaniki — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Kaariha varani hini hida \r (Lucas 21.1-4) \p \v 41 Hari. Deu-ra khai vani'avini kagorania hojaha ada Jesus. Jiniro bavini hiki kania okhami'aha ada Jesus. Vithiha, vada va'ora ni'aha adani ija'ari vaipohiki, niha vani'a'avini ida vakadijiniro-ra avibaivini bavinia. Deus kaimoni ida jiniro avibaiki. Oniaroa, Jesus va'ora noki'aha adani ija'ari vakajiniro'ahapikiki, avibaihi ida jiniro ipohiki bavi bodinia. \p \v 42 Oniaroa, kaikahihi ida kaariha kajiniroriki. Biobai'ihi ida jiniro 'ba'dani 'bamiki kaidivariki. Kaidivari'oamanija ida jiniro 'ba'dani 'bamiki. \v 43 Oniania, ipohina-ra va'ora ni'aha ada Jesus: \p —Ka'oa oamani ida oni'aki, jiniro karaho oamani oni kaariha biobaija. Jiniro pa'itxi mani ida vahoariha avibaija. Avibaivini naothinia, vakadijiniro asia ipohiki. \v 44 Asia vavahojaki hida jiniro karaho vakadinahina abosini kaimoni. Kaariha biobaihi ida jiniro 'bamiki bivahoja'iki. Ni-nahina-ra vahojajanaki ida kaariha kidinahina abosini kaimoni. Jiniro kaidivaki oamani ida Deu-ra no'avini hija. \c 13 \s1 Pohimajaki bana ida Deu-ra khai vani'avini kagorani \r (Mateus 24.1-2; Lucas 21.5-6) \p \v 1 Hari. Deu-ra khai vani'avini kagorani kavasiribanini bodinia vikhaonaniki adani Jesus, ipohina khama. Hoarana bini'aha: \p —Jesus, vada ini'a oni ja'di na'bahaki. Na'baha'oamanija ida ja'di gora katokinia hojaki. Jahaki ida Deu-ra khai ani'avini kagorani. \p \v 2 Oniaroa, Jesua bini'aha: \p —Inokihi ida gora karaho jahaki. A'onira onava'isohiki bana ho. Deu-ra vanofiriki vania bana vanihimaka'oaja ida Deu-ra khai ani'avini kagorani. Ja'di na'bahaki-ra vanathararavini kamahini ni-hojajanaki ida ja'di hoarani, ja'di hoariha namania — niha ada Jesus. \s1 Ija'ari pohimajani varani \s2 hini hida \r (Mateus 24.3-8; Lucas 21.7-11) \p \v 3 Hari. Monte das Oliveiras arabo namahikia avigaimori'aha. Vithi'aha ada Jesus. Vahojakosoana, Jesu-ra vani'aha adani Pedro, Tiago, João, André vihiki: \p \v 4 —Jesus, mahi nihaforija vani vanihimaki ida Deu-ra khai ani'avini kagorani? Nihanikia bana aogaja ida ijoini kamahini amaakarini? Nihanikia bana aogaja jaboni ida nama, arabo hahavi hiki ihimini kamahini amaakarini? — Jesu-ra vani'aha. \v 5 Hari. Jesus va'ora ka'ojomo'i'aha: \p —Avaabononi avakava'igairi'a bana. Vahoariha a'onira vakorijanahavini-ra bana vanofiki a'oni. Vakajari'da bana ida vaathi. \v 6 Vikhaki bana adani korijanahi abono, vakhaniki bana adani afohanana: \q1 “Hovani Cristo ho. \q1 Deus hora karona'iki \q2 avakadika'da'di ohija kaimoni.” \m Vakhaninanaki bana adani afo'badara. Ija'ari vaipohikia vakajari'darihi bana ida vakadikorijanahi. \p \v 7 Avakamithaki bana ida ija'ari vaabono vakodakhamavini kavaranihi. Ibavi maakariki, napaja hikia ija'ari vaabono vakodakhamaki bana. Varani vihina avakamithavini kamahini, hari'a vaofini! Vaabono vakodakhama'imidiaki adani ija'ari, ni-ihimi'iaki kaho ida arabo hahavi kaija'arini vakadimahi. \p \v 8 Arabo kahijava va'ora vidaki bana adani arabo hoariha kahijava. Arabo kaka'da'dini kidisorara khama va'ora vidaki adani arabo hoariha kaka'da'dini kaija'arini. \p Ibavi ipohikia ho'doho'doki bana ida arabo afobakhia. Mahi ipohikia ija'aria vakainamoki ida vakadi'bai. Gamo 'banarahani kama'dani vani fori hija ida oni'aki. \s1 Ija'ari pohimajaki varani \s2 hini hida \r (Mateus 24.9-14; Lucas 21.12-19) \p \v 9 Hari. Jesus va'ora nava'isohijoraki adani kidipohi: \p —Avaabononi avakava'igairi'a bana! A'onira vavajahariki a'onira avarakhaki a'oni bana ija'ari vanasohiva abono vasa'a kabodinia. Cadeia a'onira avibaiki bana adani. A'onira vanajahariharibakhiaki bana adani. \p Judeus kaija'ari Deu-ra vara vani'avini kagorania a'onira avarakhaki bana adani, dafi avihiki bana jaboni a'oni xikotxia. Oipohina avihini mani ida a'onira avisavini hija bana arabo kaka'da'dini vakadiania. Arabo kaka'da'dini vaviaha avahojani kamahini vara vavani'a bana ida omonina jahaki. \p \v 10 Ija'ari hahavi vakadimahi anokhomini viahania, arabo hahavi kaija'arinia vakamithaki bana ida omonina jahaki. \p \v 11 A'onira vavajaharavini mani ida a'onira vagathivini hija bana. Arabo kaka'da'dini vakadiania a'onira avarakhavini kamahini, hari'a avakava'isokonijora ida varani vara va'ora avani'avini hiki kaimoni. Vara va'ora avani'avini kamahini, Ma'onahai Jahaki vani bana a'onira nava'isohija bana varania vara avavani'aja kaimoni. Vara vavani'a bana ida kidiva'isohihi. \p \v 12 Hora vanofiriki va'ora vani'aha adani arabo kaka'da'dini: \q1 “Jahaki ada oigamina \q2 abinina. \q1 Jesus ipohina hina mani ida \q2 abinina onofivini hija.” \m Vakhaniha. \p Hora vanofiriki vahoariha va'ora vani'aki bana adani arabo kaka'da'dini: \q1 “Jahaki ida kodisai \q2 vaabinina. \q1 Jesus ipohina vihina \q2 mani ida vaabinina \q2 va'ora onofivini hija.” \m Vakhaniha. \p Hora vanofiriki vahoariha va'ora vani'aki bana adani arabo kaka'da'dini: \q1 “Jahaki ida kodiamia, \q2 kodiabi'i vihiki vaabinina. \q2 Jesus ipohina vihina \q2 mani ida vaabinina \q2 va'ora onofivini hija”. \m Vakhaniha. \p \v 13 Oipohina avihini mani ida ija'ari vaipohiki a'onira vavajaharavini hija bana. Avaabinirini oadani oipohina avihini-ra avakajonirihi; hora avakava'ipahinirihi; Deus a'onira akadava'aki bana a'oni, ni-akamadaki bana ida avama'onahani, Deus kania avarikhaki bana a'oni — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Mahi jahariki varani hini hida \r (Mateus 24.15-28; Lucas 21.20-24) \p \v 14 Hari. Asia vara ni'aha ada Jesus: \p —Avanokiki bana ida nahina jaharika'oaki ija'aria vakaimajahapa'itxiriki Deu-ra khai ani'avini kagorani bodinia. A'onivani vada avani'a'iki hihida papira, vakava'ihoki bana ida Daniel kohana kava'isohihi Deus athi kapapirania hojaki. Ovaria vara bivani'aja hida hihida pohimajahi ija'ari-ra naimahidaki kaimoni. \p Nokiani kamahini ida pohimajahi, avigajoraki bana! Judéia kaarabonia avahojahi; arabo namahikia avigajoraki bana! \v 15 Gora 'dihania avarakoirihi; avigajoraki bana! Hari'a avi'oi avagorania, avakadinahina-ra avaranikhavini. \v 16 Siroia bada avakhanihi; avigajoraki bana! Hari'a avakadimakari-ra avanikha avagorania. \p \v 17 Ija'ari avigana kamahini jahariki bana ida gamo vakajahavidoki vakadimoni. Jahariki jaboni ida vaisapa'itxiki vakadimoni, ni-vakaabokaki ida va'ora vavaki'darahavini. \p \v 18 Deu-ra vara vani'a mahija pahisiriki kamasikoni namitharavini hida avigana kamahini. \v 19 Ojoina kamahini maakarini viahania ija'ari hahavia vaimahidakarahoki, vava'i soko inini arafiaki. Jahari'oamanija ida mahi jaharini arafiaki. Deus hahavi-ra namonahavini naothinia ni-ija'aria vakamitha'iaki kaho ida vava'i soko inini arafiaki ibavi hahavia vahojaki. Ojoina kamahini naothinia ija'aria ni-vakamitha'ianaki ida vava'i soko ini'ahapikini arafiaki afojana, ojoina kamahini viahani fori hiki. \p \v 20 Deua binaipohirihi bana ida mahi vaimana 'banani arafiani-ra vakamithavini kaimoni, vaihimihahavirara kaimoni adani ija'ari. Deus va'ora akava'ijoaki bana adani kidija'ari va'ora nagathogatho'iki. Va'ora va'adivini mani ida imai 'banani arafiani kamahini Deua binaipohiravini hija bana. \p \v 21 Hari. Ija'ari vahabini a'onira ni'aki bana a'oni: \q1 “Vada vani'a hada vani Cristo.” \m Nihi ida ija'ari. Vaathi vakajari'da bana. Hoariha vahabini a'onira ni'aki bana a'oni: \q1 “Vada vani'a Cristo ada.” \m Vakhaniha. Vaathi vakajari'da bana jaboni. \p \v 22 Vikhaki bana adani ija'ari a'onira vakorijanahaki kaimoni. Vahoarahanana vaabono vani'a'badaravini: \q1 “Hovani Cristo ho. \q2 Deus hora karonaki ho.” \m Vahoariha vaabono vani'a'badaravini: \q1 “Hovani Deus athi namoniva abono ho.” \m Vakhaninanaha. \p Vakaabokaki bana ida badani danoki, kodibadani danoki fori hiki. Vanofiki ida ija'ari hahavi-ra vakorijanahavini. Vakaabokaravini kaba'i, vakaijo'aki ida ija'ari Deua binagathogatho'iki-ra vakorijanahavini, Deu-ra vanofijanarara kaimoni. \v 23 A'onira onava'isohijoravini hiki, va'ora avakajari'dara kaimoni. \s1 Jesus joina varani hini hida \r (Mateus 24.29-31; Lucas 21.25-28) \p \v 24 Hari. Asia vara ni'aha ada Jesus: \p —Imai 'banani arafiaki kamahini naothinia, mokhiki bana ada safini. Ni-vagaki ada masiko jaboni. \v 25 Vorovorohananaki bana ada boviri. Deua binaho'doho'doki ida nama vaaniara kaimoni adani ka'da'di danoki nama vahojaki. \p \v 26 Oniaroa, ija'ari hahavia vanokiki bana ida ojoina karajomini nama nokiani. Vanokiki bana ida ojoirarina bahi vaforiki hararana. Vanokiki jaboni ida bana ojahana, odanona, ovagana, ija'ari hahavi vakadi'aajo ohina. \p \v 27 Oniaroa, Deus va'ora karonaki bana adani ibavi kaija'arini ibavi hahavia, arabo hahavia avikhana, va'ora najoronihahavira kaimoni adani ija'ari Deus va'ora nagathogatho'iki kidiania. \s1 Figira avani karajomihi hida \r (Mateus 24.32-35; Lucas 21.29-33) \p \v 28 Hari. Asia vara ni'aha ada Jesus: \p —Okavarajomiki ida ojoina kamahini figira avani afani aja'dini fori hini. Avanokihi ida afani aja'dinani, avarigahi ida amoroki amaakarini. \v 29 Onivani fori hija ida ojoina viahani karajomini. Namitha'ihi ida vara a'onira oni'avini hi'iki, ojoina amaakarini-ra avarigahi. \p \v 30 Ka'oa oamani ida oni'aki. Vaabinirina oadani adani ija'ari rajomi-ra vanokiki, onanamithahahaviki bana ida a'onira oni'avini hi'iki. \v 31 Ihimiki bana ida arabo hahavi, nama hiki jaboni. Namithaki hida oathi a'onira oni'avini hi'iki. Mahi hahavi anokhomiriki hida oathi — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Ija'aria ni-avigaki ida Jesus joina kamahini \r (Mateus 24.36-44) \p \v 32 Hari. Asia vara ni'aha ada Jesus: \p —Ija'aria ni-avigaki ida ojoina kamahini. Deus ibavi kaija'arinia avigarihi jaboni ida ojoina kamahini. Hovani Deus kaisai ohina kaba'i, ni-oogaki ida ojoina kamahini. Kodiabi'i ka'oa vania biogaja ida. \v 33 Ojoina kamahini-ra avarigaravini kaba'i, rajomi namithaki-ra vanokha bana, mahi, joma hahavia hora avanokhavini a'onira ohonariaki bana ho. \p \v 34 A'onira onava'isohivini hiki ida ojoina kamahini fori hiki. Ka'da'dia binofiki ida ibavi napaja adahana. Ajihina viahania kidihonai abono-ra va'ora no'avini badania. Bihonariavini jaboni ada bakatha kakadava'ava abono va'i ogairini. \v 35 Ka'da'di fori ohimanija bana. Hora vanokha bana! Kidihonai abono, bakatha kakadava'ava abono vihiki fori avihiki a'oni. Kidihonai abonoa avarigariki ida ka'da'di joina. \p A'onivani ni-avarigaki jaboni ida ojoina kamahini. Mithani vahabini bana ojoiki ho. Mahia vahabini bana ojoiki ho. Joma 'bo'dahini vahabini bana ojoiki ho. Vagavagani vahabini bana ojoiki ho. \v 36 Vaviahanokha bana mahija avavadirini-ra okaragavini. A'onira ohonariavini hiki ojoina-ra avanokhavini. \v 37 Va'ora onava'isohivini hiki hora vanokhavini adani ija'ari hahavi jaboni — va'ora ni'aha ada Jesus. \c 14 \s1 Vanofiki ida Jesu-ra vanaabinivini \r (Mateus 26.1-5; Lucas 22.1-2; João 11.45-53) \p \v 1-2 Hari. Oniaroa, mahi 'bamiki radahani naothinia judeus kaija'aria vanamonahaki bana ida Páscoa kaihinikani. Ihinika-ra vanamonahavini oadani pão kathoramananiriki-ra vakahaha. Hari. Vajoroni'aha adani sasidotxi vavaka'da'diva, judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abono khama, vaabono vara vakani'akhama'aha: \p —Ija'aria avigaravini kaba'i, agathihava ada Jesus, anaabinira kaimoni. Niha ani'a'avini agathiki koda ada? Mahi 'bamiki radahahi anamonahaki bana ida Páscoa kaihinikani. Ihinika kania vajoroniki bana adani ija'ari vaipohiki Jesu-ra vavajahaki. Ihinika-ra anamonahavini oadani, ni-Jesu-ra agathivini jahaki. Jesu-ra agathihi; haria vidaha bana adani ija'ari — vaabono vakani'akhama'aha. \s1 Gamoa bikavamisaiha'iki \s2 ada Jesus \r (Mateus 26.6-13; João 12.1-8) \p \v 3 Oniaroa, Betânia ibavia hoja'aha ada Jesus. Simão hoariha gorana hoja'aha. Mahi 'bo'dakari Jesua biani'iki ida Simão kakavamoni asafi namania hojaki. Simão gorana Jesus 'baina kaba'i, o'oi'ihi ida gamo, bivikhami'ihi ida misai mitxaki, kaidivani arafiaki. Misai onini naado. \p Hari. Bivikhami'ihi ida misai bavini, biako'danikhama'ihi, biahoari'ihi ida misai Jesus 'da'di a'ania. \v 4 Vahoariha vaihamahi'aha, vaabono vakani'akhama'aha: \p —Nahina kaimoni gamoa binakavithimaki ida misai. \v 5 Pavakari binihaja vaha; jiniro ahapini-ra gathanimanihi vaha; vakanahinariki-ra va'ora no'avini himanihi vaha ida jiniro. Misai kaidivani 300 jiniro 'ba'dani prata amonahani ipohini — vaabono vakani'akhama'aha. \p Athii khanakia vani'ahi ida gamo. \v 6 Oniaroa, Jesus va'ora ni'a'aha: \p —Jakana hojava kaho. Nahina kaimoni athii khanakia avani'aki hida gamo? Jahaki ida kidibadani kodimoni hini. \v 7 Mahi hahavi vani vahojara adani vakanahinariki avakadiania va'ora avakajoamorara kaimoni. Ni-mahi hahavi ohojaki avakadiania hora avakajoamoraja kaimoni. Oabinina amaakariki bana ho. \v 8 Hora kajoamoravini-ra nofivini mani ida nikia kanabadanini hija. Hora kamisaivini hija oabinina viahania. \p \v 9 Ka'oa oamani hida oni'aki. Arabo hahavi, ibavi hahavia ija'ari vara bivani'aki bana ida omonina jahaki, vara vavani'aki jaboni bana hida gamo kabadani jahaki. Vakava'ihokiki bana hida gamo kabadani — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Judas Iscariotes varani \s2 hina hida \r (Mateus 26.14-16; Lucas 22.3-6) \p \v 10 Hari. 12 vihiki adani Jesus ipohina. Hoarana Judas Iscariotes oniki. Oniaroa, sasidotxi vavaka'da'diva vakadiania okha'aha ada Judas. Va'ora ni'aha: \p —Jesu-ra oarakhavini-ra avanofihi; oarakhaha avakadiania. \p \v 11 Oniaroa, Judas kavarani-ra mitha vani'aha, khai vakhani'aha, vani'aha: \p —Jiniroa ira ano'aki bana hari, Jesu-ra iarakhavini-ra anaabosija kaimoni — vani'aha. \p Hari. Ajihi'aha ada Judas, abono-ra ni'aha: \p —Niha oni'a'aki koda hada Jesus oarakhavini vakadiania — abono-ra ni'aha ada Judas. \s1 Vi'baijabana'iki adani Jesus \r (Mateus 26.17-25; Lucas 22.14-23; João 13.21-30) \p \v 12 Hari. Ihinika kama'dani kamahini vani, ovilia vadorohana vaipohiki-ra vanaabini'aha adani judeus kaija'ari, Páscoa kaihinikani ko'baini kaimoni. Vakahaki jaboni ida pão kathoramananiriki, ovilia imana hiki, avakava'i'biriniria kaimoni ida mahi 'bo'dakari Deus vakadi'arahoda avikhananavaki-ra va'ora va'adivini. Oniaroa, ihinika kama'dani kamahini vani ipohina vanana'dohi'aha ada Jesus: \p —Ida hanaja vania hojahi ibavi Páscoa kaihinikani ko'baini-ra anamonahavini kaimoni? \p \v 13 Oniaroa, va'ora karonaha adani vi'bamiki, va'ora ni'a'aha: \p —Jerusalém sidajia avikha'a bana. Avanokiki bana ada makhira paha bavini-ra kaiba'iki. Gora bodinia okhajakosiha, avikhajakosi jaboni bana. \v 14 Gora kaka'da'dini-ra bana vani'a: \q1 “Jesus vani haria honariavini hida \q2 ira anana'dohihavini hija, \q2 ida hanaja vania hojahi \q1 Páscoa kaihinikani ko'baini-ra anamonahavini ibavini \q2 kaimoni kodipohi khama?” \m \v 15 A'onira nanokiahivini hiki bana ida ibavi, gora ka'obani kakanamajakhamaki kania. Nahinaro avanofiki, hoja'iki afohahavi. Hi'oni ibavia 'bai-ra vanamonaha'a bana akadimoni — va'ora niha ada Jesus. \p \v 16 Hari. Ai vihi'aha adani vi'bamiki. Sidajia avikha'aha. Vakaraga'ihi ida ibavi Jesus va'ora nava'isohijoravini hi'iki. Oniaroa, Páscoa kaihinikani ko'baini-ra vanamonaha'aha. \v 17 Mithani vaivaini vani vakaikahi'aha adani Jesus Páscoa kaihinikani ibavini kania. Vakaikahi'aha, avikasi'aha gora ka'obani kakanamajakhamakia. Vaagakosoa'aha adani Jesus 12 vihiki ipohina khama. \v 18 Vi'baina kaba'i Jesua bini'a'aha: \p —Ka'oa oamani ida oni'aki. Hoarana avakadiania hojaki hora arakhaki bana, vahoariha hora vanaabinija kaimoni. \p \v 19 Vava'i mokara ni'aha, Jesu-ra vani'ahahavi'aha afohanana: \p —Aajo, vara hora ivani'amanija koda? Jokoa ira oarakharihi — vakhaninana'aha. \p \v 20 Jesus va'ora ni'aha: \p —Hoarana hora arakhaki ho, hi'o pão-ra oakoba'ahavini-ra ovi'bamivini hiki, hihada vani hada hora arakhara vahoariha vasa'a kabodinia, hora vanaabinira kaimoni. \v 21 Hovani ija'ari hahavi vakadi'aajo ho. Oabiniki bana ho. Deus athi kapapirania binamonijoraki ida oabinina. Jahariki bana ida kidimoni hora arakhaki kaimoni. Deua binapohimajaki bana ada hora arakhaki. Namitharara vaha; ni-pohimajaki vaha — niha ada Jesus. \s1 Jesua vara bivani'ajora'iki ida amana ahovariki ija'ari vakadimoni \r (Mateus 26.26-30; Lucas 22.17-20; 1 Coríntios 11.23-25) \p \v 22 Hari. Vi'baina kaba'i, Jesua bikanabiini'ihi ida pão, Deu-ra ni'a'aha: \p —Deus, ivani ijahaki i. Pãoa haria ino'a'iki i. \p Vara nina naothinia, bikanapitahataha'ihi, kidipohi-ra va'ora no'avini kihi'ihi, va'ora ni'aha: \p —Vaagathani'a hida pão mahija avakahahahavivini. Oimana hida pão. \p \v 23 Vakahavini naothinia, copo maina-ra nabiiniha, Deu-ra vara ni'a'ianaha: \p —Deus, ivani ijahaki i. Vinho haria ino'a'iki i. \p Vinho kacoponi maina va'ora no'a'aha. Va'ora ni'aha: \p —Vi'avihahavi. \m \v 24 Va'ora ni'aha: \p —Hihida vinho oamana hida. Oabinina kamahini oamana ahovariki bana. Oabono ova'ahaki ho oabinina, ija'ari vaipohiki-ra va'ora oakava'ijoaja kaimoni. Oamana ahovariki bana, vakadihojai asohiriki 'birani abosija kaimoni. Oamana ahovarini mani ida Deu-ra vakajari'dariki-ra va'ora kapoarivini hija, kidija'ari vihira kaimoni, oniani ida kidiania va'ora arakhaja bana. Nimania ida Deus kava'iponahi a'bo'daki ja'dini. \p \v 25 Ka'oa oamani ida oni'aki. Jokoa oabinirina oadani o'avijanarihi hida vinho. Deus a'onira vaka'da'divini kamahini kidiania nama o'avi'ianaki bana hida vinho ja'dini avakadiania — Jesus va'ora ni'aha. \p \v 26 Oniaroa, vi'avivini naothinia, moroa vaahiaha Deu-ra khai vani'avini. Ai vihi'aha. Arabo namahiki monte das Oliveiras oniki avikha'aha. \s1 Jesua binava'isohijoraki \s2 ada Pedro \r (Mateus 26.31-35; Lucas 22.31-34; João 13.36-38) \p \v 27 Hari. Jesus va'ora ni'a'aha adani Pedro: \p —Deus athi kapapirania hojaki hida athii: \q1 “Ovilia akadava'ava abono-ra onaabiniki bana ho. \q1 Avigaki bana adani ovilia.” \m Nihi ida athii. Hihida joma hora avanahojahaki bana a'oni afohahavi avarigani. Ovilia avigana vani fori avihija bana avarigani. \v 28 Oahokina naothinia, Galiléia kaarabonia a'onira onaviahanokhaki bana ho — va'ora ni'aha ada Jesus. \p \v 29 Oniaroa, Pedroa bini'aha: \p —Ira vanahojahavini kaba'i adani vahoariha, hovani ni-ira onahojahaki — niha ada Pedro. \p \v 30 Jesua bini'aha ada Pedro: \p —Ka'oa oamani ida ira oni'avini hiki. Hihida joma arakava ahiana ako'bamini viahania, ivani iathini nija bana: \q1 “Jesus ipohina ohirihi.” \m Ahoarabakosikia oipohina ihirini-ra ikahiki bana i — Jesua bini'aha ada Pedro. \v 31 Oniaroa, Pedro bini'adanoki'aha: \p —Iniani, oabinihi kadania oabinihi. Jokoa iipohini ohirina-ra okahirihi — niha ada Pedro. Vahoariha vani'avini afohahavi: \p —Jokoa iipohini arihirina-ra akahirihi — vakhaniha. \s1 Getsêmani ibavi onikia avikhaki adani Jesus \r (Mateus 26.36-46; Lucas 22.39-46) \p \v 32 Hari. Ai vihi'ianaha adani Jesus, Getsêmani ibavi maakariki-ra avanikhahavini. Avakhanoha, ipohina-ra va'ora ni'aha: \p —Onia vavithima'o, okhananavaki ho, Deu-ra vara oni'aki ho. \p \v 33 Vavithima'ona, Jesus va'ora ni'aha: \p —Pedro, Tiago, João, hora vavaipohiha bana. \p Ai vihi'aha adani avako'bamahakhamaki. Va'i mokara nikarahoha ada Jesus. Va'i rogo inikarahoki ada jaboni. \v 34 Va'ora ni'aha: \p —Kodiva'isoko'ini karaho hora naabinikamariki ho. Hida vahoja. Vanoki bana! — va'ora ni'aha. \p \v 35-36 Okhananavapa'itxiha, aasiama'oha, Deu-ra vara ni'a'aha: \p —Kodiabi'i, okava'isokonihi ida ija'ari hahavi vakadihojai asohirini abosini-ra ogathanivini. Nahina hahavi-ra ikaabokahi. Hora vanaima'banavini inofirihi; hora iva'adivini-ra ikaabokaki i. Hora vanaima'banavini inofihi; onofiki jaboni. Nahina-ra inofihi; onofiki jaboni — Deu-ra ni'aha ada Jesus. \p \v 37 Hari, Pedro vakadiania joimiha ada Jesus. Pedro vavadina-ra karaga'aha, va'ora ni'aha: \p —Simão Pedro, ivadimania? Inokipa'itxini-ra koda ikaabokaria? Hari'a vavadi! \v 38 Deu-ra vara vani'a bana mahija Jahari athi a'onira kaboroborovini-ra avakamitharavini. Jahari kahojai-ra avanofiravini kaba'i, ni-avakaabokaki ida Jahari a'onira kaboroborovini-ra avakajonivini. \p \v 39 Ajoimi'ianaha ada Jesus, Deu-ra vara ni'a'ianaha. Bini'aha: \p —Kodiabi'i, oogaki ida hora vanaima'banavini-ra inofivini, oniani ida hora vanaima'banavini okapoarivini hija. Nahina-ra inofihi; onofiki jaboni. \p \v 40 Pedro vakadiania joimi'ianaha. Vavadi'ianana vani va'ora karaga'ianaha. Vanokho'da'bo'da'bo'ianamaniha. Ni-vakaabokaki ida vanokina. Jesus vara va'ora ni'aha, ni-avigaki ida vagathanivini kaimoni. Ajoimi'ianaha ada Jesus, ahoarabakosikia Deu-ra vara ni'a'ianaha, oniani ida athi hi'ianahi. \p \v 41 Oniaroa, kidipohi vakadiania okhami'ianaha, va'ora ni'a'aha: \p —Asia mani avavadija, avarakoirini? Hari. Kama'da'iki ida oimana 'banani. Hovani ija'ari hahavi vakadi'aajo ho. Hoariha hora arakhaki bana ada, makhira vajahariki vasa'a kabodinia. \v 42 Vigaa'a. Ai arihi'ava. Vada vani'a o, vasa'a kabodinia hora arakhaki kaikahina. \s1 Vagathiki ada Jesus \r (Mateus 26.47-56; Lucas 22.47-53; João 18.3-12) \p \v 43 Hari. Vara nina kaba'i, kaikahi'aha ada ipohina Judas Iscariotes oniki. Judas va'ora vikha'aha adani ija'ari vaipohiki vakasa'aiki. Vavikhaki ida ava, tarasara hiki, vakadisa'ai kaimoni. Vakasa'aiki-ra va'ora vakarona'aha adani sasidotxi vavaka'da'diva, judeus kaija'ari vanava'isohiva abono, judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abono vihiki, Judas va'ora vaipohihara kaimoni. \p \v 44 Judas va'ora ni'avini vakaikahina viahania: \p —Hi'ada makhira oka'ivanitiki, oramosiki vani-ra vagathi bana — va'ora nava'isohijora'aha ada Judas. Jesu-ra vakavarajomivini hiki Juda biramosivini. \p \v 45 Hari. Jesus vavahojaki kania vakaikahi'aha adani Judas, binamaakari'aha, bini'aha: \p —Aajo, ivaniti. \p Jesu-ra ramosi'aha. \v 46 Hari. Vakasa'aiki Jesu-ra vagathi'aha, vidaboha'aha. \v 47 Jesus ipohina hoarana bidioni'ihi ida tarasara fori hiki bavinia, bidafia'aha ada sasidotxi vakadika'da'di kahonai abono, biava'boarabakosi'ihi ida morobo. \v 48 Oniaroa, Jesua bini'aha: \p —Ija'aria vavikhaki ida ava, tarasara hiki vagathira kaimoni ada kaabiniki. Onivani fori hini avavikhaja ida avakadisa'ai hora avagathija kaimoni. Okaabiniki hora avavanihamania koda? \v 49 Mahi hahavi a'onira oka'ojomo'ihi Deu-ra khai ani'avini kagorani kavasiribanini bodinia, ni-hora avagathi'iki. Namitha'iki ida Deus athi vanamoniva abono kohana vanajiri'bo'da'iki Deus athi kapapirania — va'ora ni'aha ada Jesus. \p \v 50 Oniaroa, Jesu-ra vanahojaha'aha adani ipohina, aviga'aha. \v 51 Kasiaga'aha ada imakhinava. Bikaimaha'ihi ida kidikarahobi ka'oa, abono-ra karafoavini hini. Hari. Vahoariha vagathi'aha. \v 52 Binahojaha'ihi ida kidikarahobi, rajorajona oga'aha, gathana-ra finivini. \s1 Judeus kaija'ari vanasohiva abono vavaka'da'diva vakadiania hojaki ada Jesus \r (Mateus 26.57-68; Lucas 22.54-55, 63-71; João 18.12-14, 19-24) \p \v 53 Hari. Oniaroa, sasidotxi vakadika'da'di gorana avisaha ada Jesus. Sasidotxi vaka'da'diva gorana bodinia vajoroniha adani judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abono, judeus kaija'ari vanava'isohiva abono vihiki. \p \v 54 Hari. Napaja kasiaga'aha ada Pedro. Sasidotxi vakadika'da'di gorana khanona, gora i'oarini kavasiribanini bodinia o'oi'aha ada Pedro. Vithima'o'aha siho ka'dihania gora avakadava'ava abono vakadiania, va'oaniaro sorara fori vihiki adani. Vithi'aha vakadiania abono-ra naragi'aha ada Pedro. \p \v 55 Sasidotxi vavaka'da'diva, judeus kaija'ari vanasohiva abono vavaka'da'diva khama vaabono vara vakani'akhama'aha. Vanofiki Jesus abinina-ra vavahonariahivini. Vanako'diki ida badani asohiriki Jesus kania, ni-vakaragaki. \v 56 Jesus athi kamithava abono-ra va'ora vakaboa'iha, Jesu-ra avakaraganahara kaimoni afohanana. Jesu-ra vakanavaranihavini adani ija'ari vaipohiki afohanana. Korijanahia vakavaranina mani ida vakadivarani-ra avakanasohikhamaravini hija. \p \v 57 Hari. Judeus kaija'ari vanasohiva abono vavaka'da'diva vahararana vigaamanani'aha adani Jesus athi kamithava abono vahoariha, Jesu-ra avakaraganahara kaimoni. Jesus athi vakamithava va'ora vani'aha: \p \v 58 —Akamithaki ida Jesus athi. Bini'aki: \q1 “Onathararaki bana ida \q2 Deu-ra khai ani'avini \q2 kagorani ija'aria vanamonaha'iki. \q1 Mahi ahoarabakosikia \q2 onamonaha'ianaki bana ida gora hoariha \q2 ija'aria vanamonahariki.” \m Nimania ida Jesus athi akamitha'iki — vakhaniha. \v 59 Vanahoarihabakhiaki ida vakadivarani, oniani ida vakadivarani anasohijanarini hija. \p \v 60 Oniaroa, gaa'aha ada sasidotxi vakadika'da'di maina vahararana bodi pania. Jesu-ra nana'dohi'aha: \p —Igathanivini inofiria ida ira vakanavaranihavini? \p \v 61 Jesua viso bini'ahi ida athi, ni-bigathaniki. Oniaroa, sasidotxi vakadika'da'dia binana'dohi'ianaha: \p —Ivani Cristo, Deus ira nagathogatho'iki i? Deus jahaki kaisai mani i? \p \v 62 —Ha'a. Hovani Deus kaisai Cristo ho. Hovani ija'ari hahavi vakadi'aajo ho. Deus danoki pitana aniaja ovithiki bana ho ka'da'di ohina. Ovithina-ra avanokiki bana a'oni. Bahi vaforiki hararana vani nama ogarina-ra avanokija bana — niha ada Jesus. \p \v 63 Oniaroa, sasidotxi vakadika'da'dia bina'bira'ihi ida kidikarahobi bikaimahaki, bikavarajomija kaimoni ida Jesus Deus hina kavaranihi-ra vajaharavini. Va'ora ni'aha: \p —Jesus Deus kaisai hina-ra kahi'badaraki. Nahina kaimoni va'ora anihajanariha adani Jesus vara vavani'ava abono. \v 64 Akamitha'iki hida Jesus Deus kaisai hina-ra kahivini. Jahari'oamanija ida kidivarani. Niha ani'a'aki koda hada Jesus? \m Vagathani'ihi ida athi: \p —Jahariki hida kidivarani. Jahaki ida abinina — vakhanihahavi'aha. \v 65 Oniaroa, ija'ari vaipohiriki Jesu-ra vakai'bai'aha. Vahoariha nokho makaria vakarahobavini vakajoiri'aha, Jesu-ra vakahomaravini: \p —Hana hina vani ira kajoirija? — vani'aha. Sorara jabonia vagathi'aha ada Jesus, vida'aha. \s1 Pedro Jesu-ra ogaravini-ra kahiki \r (Mateus 26.69-75; Lucas 22.54-62; João 18.15-18, 25-27) \p \v 66 Hari, gora banininia asia hojaha ada Pedro. Kha'ihi ida sasidotxi vakadika'da'di kabadani abono. \v 67 Binoki'aha ada Pedro abono-ra naragivini siho ka'dihania. Vada bini'aha, ni'ihi: \p —Ivani ivaipohihara ada Nazareno, Jesus oniki. \p \v 68 Pedroa bini'ahi: \p —Iniani. Ovaipohihariha ada. Ni-oogajahakiki ida kadavarani nahina nini. \p Hari. Ajihi'aha, gora kavasiribanini kaathania okhamina. Ahia'aha ada arakava. \v 69 Badani abonoa binoki'aha ada Pedro, vahoariha maakarinia vahojaki-ra ni'a'ianahi: \p —Ovani hi'o Jesus ipohina. \p \v 70 Oniaroa, Pedroa bini'a'ianahi: \p —Iniani. Ipohina ohirihi. \p Viso vakhanina afo'imidia, naothinia vahojakia vani'a'ianaha ada Pedro: \p —Hai oamani, kidipohi oamani i, kadarabo Galiléia jaboni. \p \v 71 Oniaroa, Pedro va'ora ni'aha: \p —Deua bikamithahi ida kodivarani. Ni-oogaki ada makhira, ipohina ohirihi. Korijanahia okavaranihi; Deus hora naima'banakarahovini-ra onofihi. \p \v 72 Oniaroa, ahia'ianaha ada arakava, ahiana ako'bamini. Pedroa bikava'ihoki'ihi ida Jesus athi: \q1 “Hihida joma arakava \q1 ahiana ako'bamini viahania, \q2 ivani iniha'iki i: \q1 ‘Jesus ipohina ohirihi.’ \q2 Ahoarabakosikia inihi.” \p Jesus athi-ra kava'ihokiha, asara'ahapiki'aha ada Pedro. \c 15 \s1 Pilatos kania Jesu-ra \s2 avisaki adani \r (Mateus 27.1-2, 11-14; Lucas 23.1-5; João 18.28-38) \p \v 1 Hari. Oniaroa, vagavagani vaabono vara vakani'akhamaha adani sasidotxi vavaka'da'diva, judeus kaija'ari vanava'isohiva abono, judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abono, judeus kaija'ari vanasohiva abono vavaka'da'diva vihiki. \m Vakhaniha: \p —Deus kaisai hina-ra kahi'badaraki ada Jesus. Jahaki ida abinina bana. \m Vaabono vara vakani'akhamavini naothinia, Jesus dabohana-ra vavahonariahi'aha. Pilatos kania avisaha ada Jesus, avarakha'aha. Arabo kaka'da'dini ada Pilatos. \v 2 Oniaroa, Pilatoa binana'dohiha: \p —Ivani judeus kaija'ari vakadika'da'di mani i? \p —Ha'a, ka'oa oamani ida ini'aki — Jesua bini'aha. \v 3 Sasidotxi vavaka'da'diva Jesu-ra avanaathidanoarari'iki Pilatos kania. \v 4 Pilatoa binana'dohi'ianaha ada Jesus: \p —Jokoa igathaniria oni vaathi? Ikamitharia ida ira avanaathidanoarari'ahapikivini athini? \p \v 5 Ni-Jesua bigathani'iki ida Pilatos athi. Pilatoa bikava'ibodivaranikaraho'ihi ida Jesua athi bigathaniravini. \s1 Jesus abinina-ra vahonariahi'iki ada Pilatos \r (Mateus 27.15-26; Lucas 23.13-25; João 18.38b-19.16) \p \v 6 Hari. Páscoa ihinika kamahini Pilatoa biva'ahaki ada makhira hoarana cadeia kabodinia hojaki ajihina, aihotara kaimoni. Ihinika-ra vanamonahakia vanagathogatho'iki ada makhira hana hina cadeia okhaonanina vanofivini. Pilatos hojana hiki ida makhira-ra arakhaonanivini. \p \v 7 Hari. Hojaki ada Barrabás cadeia kabodinia. Kaabiniki ada. Barrabás kidipohi khama va'ora vidaha adani arabo kaka'da'dini kahonai abono, kidisorara vihiki. Sorara vani va'ora vagathiha adani Barrabás, va'ora avibai'aha cadeia kabodinia. \p \v 8 Oniaroa, Pilatos kania vajoroni'aha adani ija'ari vâipohiki. Pilato-ra vani'aha: \p —Kadahojai ida makhira hoarana-ra iarakhavini akadiania, cadeia kabodinia hojaki. Anofiki ada hoarana-ra iarakhaonanivini — vani'aha. \v 9 Va'ora ni'aha ada Pilatos: \p —Jesus judeus kaija'ari vaka'da'diva-ra avanaoniki-ra oarakhaonanivini-ra avanofimania koda bana? \p \v 10 Pilatos abono-ra ni'avini: \p —Ija'ari vaipohikia vavajahaki ada Jesus. Jesu-ra avakabaiki adani sasidotxi vavaka'da'diva. Vakadi'akabajahi oamani ida Jesu-ra avarakhavini hija kodiania — abono-ra ni'aha ada Pilatos. \p \v 11 Sasidotxi vavaka'da'diva va'ora vara vani'abakhiaki afodanoki adani ija'ari vaipohiki Barrabás arakhana-ra vakanikhariavini. Oniania, vanaaba'ihi ida sasidotxi vavaka'da'diva vakadihonari. \v 12 Pilatos kana'dohi-ra vagathani'aha adani ija'ari vaipohiki: \p —Iniani. Anofiriha ada Jesus. Anofiki bana ada Barrabás. \p Oniaroa, va'ora nana'dohi'ianaha ada Pilatos: \p —Niha oni'a'aki koda ada Jesus, judeus kaija'ari vakadika'da'di avanaoniki? \p \v 13 Bodi'barahia vani'aha: \p —Ivahonariahi'a aka'itapoamisahana'ina o Jesus, ava akasanakhamakia abinira kaimoni — Pilato-ra vani'aha. \v 14 Pilatos va'ora nana'dohi'aha: \p —Nahina kaimoni mani ida Jesu-ra ovahonariahivini hija abinina? Nahina mani ida kidibadani jahariki hija? — va'ora nana'dohi'aha ada Pilatos. Bodi'barahi vani'aha: \p —Ivahonariahi bana ava akasanakhamakia aka'itapoamisahana'ina. \p \v 15 Oniania, Pilatoa bivahonariahi'aha ada Barrabás arakhana, khai vakhanira kaimoni adani ija'ari vaipohiki. Pilatos sorara-ra va'ora honariavini Jesu-ra vidafiahavini xikotxia. Ja'di sajoki va'a ipohikia ahoki ida xikotxi oniki. Pilatos kasorara vidafiahavini naothinia, Pilatoa bivahonariahiha ada Jesus aka'itapoamisahanana ava akasanakhamakia abinira kaimoni. \s1 Sorara vanajaharihariki \s2 ada Jesus \r (Mateus 27.27-31; João 19.2-3) \p \v 16 Hari. Avaka'itapoamisahanavini viahania, sorara vania avavikhamiha ada Jesus ibavi hoariha Pilatos gorana bodinia. Avavikhamiha, va'ora vakaboa'iha adani sorara vaipohiki vajoronira kaimoni, Jesu-ra avigarahara kaimoni. \p \v 17 Vaani'ihi ida kidikarahobi. Avanaragarahivini hihi ida karahobi nadaraki. \p Vakanamonahahi ida kajamari kajaroki. Ka'da'dia avakaragari'ihi. Vakadika'da'di hina vakahi'badara'aha. \v 18 Jesu-ra vani'ahahaviha: \p —Ivani judeus kaija'ari vakadika'da'di i — vani'abakhiaha. \v 19 Ka'da'di vakodafiaha ava. Jesu-ra vakai'bai'aha. Jesus viaha vakajo'atharari'aha, vakanamasivi'badaravini. \p \v 20 Oniaroa, avigaraha'avini naothinia, vaani'ihi ida karahobi nadaraki, Jesu-ra vakanakarahobi'ianara kaimoni kidikarahobia. Oniaroa, ai vavaniha'aha, ava akasanakhamakia avaka'itapoamisahanara kaimoni ada Jesus. \s1 Ava akasanakhamakia avaka'itapoamisahana'iki \s2 ada Jesus \r (Mateus 27.32-44; Lucas 23.26-43; João 19.17-27) \p \v 21 Hari. Ai vavaniha'aha. Avikhana kaba'i, vakaragarari'aha ada Simão. Cirene sidaji kaija'arini ada Simão. Kidisai vi'bamiki, hoarana Alexandre oniki, hoariha Rufo oniki. Amasi kania khaki ada Simão. Hari. Sorara Simão-ra vanokiha, vahonaria'aha: \p —Ivani, Jesu-ra kakaiba'ahi hihida ava akasanakhamakia — sorara vani'aha ada Simão. \p \v 22 Hari. Bikaiba'i'ihi ida ava akasanakhamaki. Oniaroa, Gólgota ibavi onikia Jesu-ra avisa'aha adani sorara. Gólgota ibavi oniki ariathia ka'da'di kajaroni kaibavini ida. Vakaikahi'aha. \p \v 23 Sorara Jesu-ra vano'avini hini vanofihi ida vinho miha kabodiki, imana 'banani fai inija kaimoni. Binofiravini mani ida bigathaniravini hija. \p \v 24 Hari. Ava akasanakhamakia Jesu-ra avaka'itapoamisahana'aha adani sorara. Varagaamananivini ida ava akasanakhamaki nami khorahaki bodinia. Hari hi'ihi ida vakadibadani. Oniaroa, vakosonakhamaki ida ja'di pitani jiriki, avigaja kaimoni ida kidimakari ravina'ihi. \v 25 Safini namahikajomana vani Jesu-ra avaka'itapoamisahana'aha. \p \v 26 Hari. Jesus ka'da'di kanamania avakaka'itapoamisi'ihi ida tábua kajiriki rajomi kaimoni, ija'aria avigaja kaimoni ida nahina kaimoni Jesu-ra vanaabinivini. Vanajirivini athini: \q1 “Judeus kaija'ari vakadika'da'di hada.” \p Jesu-ra avanaathidanoararivini hiki judeus kaija'ari vakadika'da'di hina-ra kahivini. \p \v 27 Hari. Sorara vani va'ora vavikhaha adani daiki-ra avanahoroabakhiaki vi'bamiki. Va'ora avaka'itapoamisahana'aha jaboni. Vanaibavi'aha ada hoarana Jesus pitana aniaja, vanaibavi'aha ada hoariha Jesus pitana kajasonija. \p \v 28 Deus athi kapapirania hoja'iki ida Cristo varani hina: \q1 “Ija'ari jaharikia kabadaniki-ra vakanabadanihavini \q2 vani fori hija \q2 ida vakanabadanihavini.” \p Oniani ida Jesu-ra vakanabadanihavini hija badani jaharikia. Namitha'iki kidiania ida Deus athi kapapirania bini'a'iki. \p \v 29 Hari. Ija'ari varadaha'aha avigaraha'aha ada Jesus. Jesu-ra vakaihimoravini oamani ida varani niki-ra vara vavani'avini hija. Onii jaharikia Jesu-ra vani'aha: \p —Deu-ra khai ani'avini kagorani-ra inathararavini-ra ikahiki i, mahi ahoarabakosikia ianaja'divini ikahiki i. \v 30 Iabono akava'ijoa. Iabono ani'a ava akasanakhamakia — Jesu-ra vani'aha. \p \v 31 Jesu-ra avigaraha'aha jaboni adani sasidotxi vavaka'da'diva, judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abono khama. Vaabono vakani'akhama'aha: \p —Jesus va'ora akava'ijoa'iki adani vahoariha. Ni-abono-ra maha akava'ijoavini-ra kaaboka'iki. \p \v 32 Jesu-ra vani'aha: \p —Deus ira nagathogathovini-ra ikahiki i. Ivani Cristo, akadija'ari vakadika'da'di ihidorohi, iabono ani'a ava akasanakhamakia. Igarini-ra anokihi; ni-ira akajari'daki — vani'aha. Hi'adani vi'bamiki avaka'itapoamisahanakia avigarahaki jaboni ada Jesus. \s1 Abini'iki ada Jesus \r (Mateus 27.45-56; Lucas 23.44-49; João 19.28-30) \p \v 33 Hari. Safini sohirarina vani bakibakini kama'da'ihi ida arabo afohahavi. Safini ajorana vani avagani kama'da'ianahi. \v 34 Safini ajorana vani bodi'baraha'aha ada Jesus athia: \p —Eloí, Eloí, lemá sabactani? — niha ada Jesus athia. \q1 “KodiDeus, kodiDeus, \q1 niha onina mani hida \q2 hora inahojahavini hi'ia?” \m — niha ada Jesus. \p \v 35 Ija'ari vahojakia vakamithahi ida kidibodi'barai, vakhaniha: \p —Mitha vani'a. Elias kohana-ra baranahaki ada — vakhaniha. Elias kohana-ra baranahaki vavanihaki ada Jesus. \p \v 36 Ki'daraha'aha ida ija'ari athi-ra kamithaki, bianathoranihi ida makari fori hiki vinho kaidivarikia. Ava oadaki sanarahakia binahoja'ihi. Bivikhahi, Jesus viaha biarakasihi, Jesua binadomidomija kaimoni ida vinho a'bani. Ava akasanakhamaki kania ija'ari-ra va'ora ni'aha ada vinho-ra vikhaki: \p —Hari'a kaho. Ada kaho vahabini khaha Elias, ava akasanakhamakia biakava'ijoara kaimoni ada Jesus. Vada ani'ava. \p \v 37 Oniaroa, bodi'bara'ianaha ada Jesus, abini'aha. \v 38 Hari. Abinina kaba'i 'bira'ihi ida makari katokihi Deu-ra khai vani'avini kagorani ka'oahafianihiki. Makaria bikatapafiaki ida gora pitani Ibavi Katokini Jahaka'oaki oniki ija'ari o'oiria kaimoni. Khiorarini akapitakhama'ihi. \p \v 39 Oniaroa, Jesus aba'ona nabo'ani viahania hojaha ada sorara kaka'da'di. Jesus bodi'barana-ra kamithaha, Jesus abinina-ra noki'aha, bini'aha: \p —Deus kaisai oamani hada hihada makhira. \p \v 40-41 Hari, vahojamaniha adani gamo ava akasanakhamaki kania. Abinina vanokivini napaja pa'itxia. Galiléia kaarabonia Jesus hojana kari Jesu-ra vavaipohihabakhia'iki adani Maria Madalena, Salomé, Maria hoariha vihiki. José, Tiago vihiki vakadiamia ida Maria hoariha. Kajo'ojahiki ada Tiago. Gamo vani va'ora vako'baiha'ara adani, va'ora vakaijahita'ara adani Jesus, ipohina khama. Ai vihiha adani Jesus Galiléia kaarabonia, ai vihi'iki jaboni adani gamo avahoarabakosiki, gamo vahoariha khama. \m Jerusaléa avikhahahavi'iki adani. Páscoa kaihinikani amonahani kania. \s1 Vaka'dama'iki ida Jesus aba'ona \r (Mateus 27.57-61; Lucas 23.50-56; João 19.38-42) \p \v 42-43 Hari. Avakoirina kamahini viahani vani abini'ara ada Jesus. Ihinika ko'baini amonahani kamahini vani abini'ara ada. Jesus abini'ina-ra oga'aha ada José de Arimatéia. Ija'ari nava'isohiva abono ada José de Arimatéia. Jahana vani vakahiha ada José. Joséa binokha'iki ida mahi Deus ija'ari hahavi-ra va'ora vaka'da'divini. Hari. Pilatos kania okha'aha, Pilato-ra finivini kaba'i bini'aha: \p —Pilatos, iva'aha bana ida Jesus aba'ona-ra oanivini ava akasanakhamaki kania, oka'damahaja kaimoni? \p \v 44 Pilatoa bikava'ibodivarani'iki ida Jesus abinijoraki'ina monini. Bivahonariahi'aha ada sorara vakadika'da'di anikha'ahi hina. Khano'aha ada sorara, Pilatoa binana'dohi'aha: \p —Ada abinimani'aha Jesus? \p —Ha'a, ada abini'aha — niha ada sorara. \v 45 Pilatoa bini'aha ada José: \p —Ha'a. Ba ianiha ida Jesus aba'ona. \p \v 46 Oniaroa, Joséa bikapavakarihi ida makari vaforiki jahaki. Ava akasanakhamaki kania biavikha'ihi. Bianikha'ihi ida Jesus aba'ona, bikarafoa'ihi makaria. Ka'damahi ibavinia biavikha'ihi. Ja'di hodijama'oki bodinia biobaiha'ihi ida Jesus aba'ona. Vakadihojai hiki. \p Hari. Jesus aba'ona-ra obaivini naothinia, vaka'oaha'ihi ida ja'di hodini kaathani, ja'di karahoa. Ajihi'aha ada José. \p \v 47 Kidibadani Maria Madalena, Maria hoariha khama vada vani'aki. Aba'oi biavi'oiki ibavini-ra vanoki'iki adani gamo. Tiago, José vihiki vakadiamia ida Maria hoariha. \c 16 \s1 Ahoki'iki ada Jesus \r (Mateus 28.1-8; Lucas 24.1-12; João 20.1-10) \p \v 1 Hari. Avakoirina kamahini naothinia, misai fori hiki-ra vakapavakari'aha adani Maria Madalena, Salomé, Maria hoariha vihiki. Hi'ida Maria hoariha Tiago vakadiamia ida. Jesus aba'ona-ra vakavamisaihara kaimoni misai fori hikia. Vahojana oamani ida aba'oi-ra vakavamisaihavini. \p \v 2 Ka'afokajomani domingo vani mahi avagani kama'dani aba'oi ka'damahani ibavini kani-ra avanikhaha'aha. Safini anadaranimananikajomana vani avakhano'aha ja'di hodijama'oki kania. \v 3-4 Avakhanorina oadani vaabono vakanana'dohikhama'aha: \p —Nahina vania koda bianiki ida ja'di hodijama'oki katapani akadimoni? \p Avakhanona, vada vakhaniha, vanoki'ihi ida ja'di hodini kaathani katapajanarini. Ania'iki ida ja'di. Kâraho oamani ida ja'di. \p \v 5 Ja'di hodijama'oki bodinia avi'oi'aha, vanoki'aha ada imakhinava Deua bikarona'iki hodi ka'aniajania vithina. Bikaimahaki makari vaforiki, oadaki. Vanokiha, vaimahida'aha. \v 6 Imakhinava va'ora ni'aha: \p —Hari'a vaimahida! Oogaki ida Jesus ava akasanakhamakia aka'itapoamisahanaki-ra avanako'dihavini. Ni-hida hojajanariha ada. Ada ahoki'aha. Vada vani'ajakosi hida aba'ona bivahoja'iki ibavini — va'ora ni'aha. Vada avani'ajakosihi ida aba'ona hojani ibavini. \v 7 Vara ni'ianaha ada imakhinava: \p —Ai vihi'a! Pedro Jesus ipohina vahoariha-ra va'ora vanava'isohiha'a: \q1 “Ada ahoki'aha Jesus. \q1 Galiléia kaarabonia a'onira \q2 naviahanokhaki bana ada. \q1 Idiaja avanokiki bana ada. \q1 Onivani fori hija ida \q2 kidivarani \q2 a'onira ni'ajoravini hi'iki.” \m Va'ora vani'a bana — niha ada imakhinava. \p \v 8 Oniaroa, ka'damahi ibavinia vikhaonani'aha. Aviga'ina, vaki'darahaha'aha. Vaimahida'aha, ni-vahoariha-ra vara vani'a'iki hagihia, vaofinina. \s1 Ahokina naothinia abono-ra nanokia'iki ada Jesus \r (Mateus 28.9-10; João 20.11-18) \p \v 9 Hari. Domingo vagavagani vani ahoki'aha ada Jesus. Oniaroa, Maria Madalena miro'a kania abono-ra nanokiaha ada Jesus. 'Bo'dakari kabajadiki ida Maria Madalena. 7 bajadi vaipohina Jesus va'ora honaria'iki avakara'o'ina kidiania, ni-kabajadijanaki. Hari. Maria miro'a binoki'aha ada Jesus ahoki'ina naothinia. \p \v 10 Ajihi'ihi, Jesus ipohina vakadiania okha'ihi. Vava'i mokara ni'ani hiki Jesu-ra vakaasaravini. Kaikahi'ihi ida Maria, va'ora ni'ahi: \p —Hari'a vaasarajana! Ada ahoki'aha Jesus. \p \v 11 Mitha vani'ahi ida Maria kavarani, Jesus ahokina kavaranini. Vakajari'damani'ihi. \s1 Ipohina vi'bamiki vakadiania abono-ra nanokia'iki ada Jesus \r (Lucas 24.13-35) \p \v 12 Hari. Oniaroa, amasia avikharimanani'aha adani vi'bamiki. Vakadiania abono-ra nanokia'aha ada Jesus. Jesu-ra vanoki'aha, ni-ovari nokiana fori hijanaki. \v 13 Avajoiha adani vi'bamiki, vara vavani'a'aha ada Jesus, ipohina vahoariha vakadiania. Vakadivarani vakajari'damaniha. \s1 Kidipohi vahoariha vakadiania abono-ra nanokia'ianaki ada Jesus \r (Mateus 28.16-20; Lucas 24.36-49; João 20.19-23; Atos 1.6-8) \p \v 14 Hari. Oniaroa, kidipohi 11 vihiki vakadiania abono-ra nanokia'aha ada Jesus. Vako'baikosoana kaba'i abono-ra nanokiaha. Jesus va'ora kaabanivini hiki ida ahokina kavaranihi vakajari'davini. Va'ora ni'aha: \p —Jahari'oamanija ida avakadijari'di. Hora vanokiha adani vahoariha. A'onira vananamitha'iki jaboni ida oahokina, kaba'i avakajari'dahi — va'ora ni'aha ada Jesus. \p \v 15 Hari. Oniaroa, va'ora honariavini adani ipohina: \p —Arabo hahavia avikha'a bana! Ija'ari hahavi-ra vara va'ora vani'a bana omonina jahakia. \v 16 Va'ora ohonariaki adani hora vakajari'dariki vikanana, oniani ida va'ora oakava'ijoavini hija bana. Va'ora onava'isohivini hiki adani hora vakajari'daki vakadihojai asohiriki abosini-ra vagathanivini bana — va'ora ni'aha ada Jesus. \p \v 17 Jesus va'ora nava'isohiki adani kidipohi: \p —Hora vakajari'darikia vakaabokaki jaboni ida kodibadani danoki. Hora vakajari'darikia vakaabokaki ida bajadi akara'oni-ra vahonariavini. Vani'avini: \q1 “Bajadi, Jesus ira \q2 honariavini, \q2 akara'o'a bana.” \p Hora vakajari'darikia vakaabokaki bana ida athii ogavaharikia vaathina. \p \v 18 Hora vakajari'darikia vakaabokaki ida makha-ra vagathivini, va'ora ananiha ni-'banaki. Hora vakajari'dariki veneno-ra vi'aviha, ni-vamakhaniki. \p Hora vakajari'dariki ija'ari vakavamoniki-ra va'ora vakaabadaha, avaihotaha — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Deus kania okasi'iki ada Jesus \r (Lucas 24.50-53; Atos 1.6-11) \p \v 19 Hari. Jesus kavarani anokhomini naothinia, Deua bigathani'aha ada Jesus. Deus pitana ka'aniajania vithi'aha, ka'da'di hi'ina. \p \v 20 Oniaroa, ai vihi'aha adani Jesus ipohina. Ibavi hahavia vara vavani'a'ihi ida Jesus monina. Vakadika'da'di ada Jesus, oniani ida va'ora kakodiavini hija. Badani danoki-ra vakaabokavini hiki, Jesus va'ora kakodiavini. Jesus kabadani danoki-ra vanokiki adani vahoariha oniania, vakhaniha'aha: \p —Ka'oa oamani ida Jesus monina vara haria vani'avini hiki. \p Hari ida vani oamani Marcos kavarani anokhomi'ini.