\id MAT Paumari [pad] NT (Brazil) -2009 bd. \h Mateus \toc1 Mateua vara bivani'aki ida Jesus monina jahaki \toc2 Mateus \toc3 Mat \mt1 MATEUS \mt2 Mateua vara bivani'aki ida Jesus monina jahaki \c 1 \s1 Jesus Cristo kaija'ari avikhananavaki \r (Lucas 3.23-38) \p \v 1 Hida vani Jesus Cristo kaija'ari avikhananavaki vaonina. Davi kohana kaija'ari namitharonisiagaki ada Jesus Cristo. Abraão kaija'ari namitharonisiagaki ada Davi. \q1 \v 2 Isaque kaabi'i ada Abraão kohana. \q1 Jacó kaabi'i ada Isaque kohana. \q1 Judá vakadiabi'i ada Jacó. \q1 \v 3 Peres Zera khama vakadiabi'i kohana ada Judá. \q1 Vakadiamia kohana Tamar oniki. \q1 Esrom kaabi'i ada Peres kohana. \q1 Arão kaabi'i ada Esrom kohana. \q1 \v 4 Aminadabe kaabi'i ada Arão kohana. \q1 Nasom kaabi'i ada Aminadabe kohana. \q1 Salmom kaabi'i ada Nasom kohana. \q1 \v 5 Boaz kaabi'i ada Salmom kohana. \q1 Boaz kaamia kohana Raabe oniki. \q1 Obede kaabi'i ada Boaz kohana. \q1 Obede kaamia kohana Rute oniki. \q1 Jessé kaabi'i ada Obede kohana. \q1 \v 6 Davi kaabi'i ada Jessé kohana. Arabo kaka'da'dini ada Davi kohana. \q1 Salomão kaabi'i ada Davi kohana. \q1 Davia bivahoja'iki ida Urias kohana kagamo, Salomão kaamia ida. \q1 \v 7 Roboão kaabi'i ada Salomão kohana. \q1 Abias kaabi'i ada Roboão kohana. \q1 Asa kaabi'i ada Abias kohana. \q1 \v 8 Josafá kaabi'i ada Asa kohana. \q1 Jorão kaabi'i ada Josafá kohana. \q1 Uzias kaabi'i ada Jorão kohana. \q1 \v 9 Jotão kaabi'i ada Uzias kohana. \q1 Acaz kaabi'i ada Jotão kohana. \q1 Ezequias kaabi'i ada Acaz kohana. \q1 \v 10 Manassés kaabi'i ada Ezequias kohana. \q1 Amom kaabi'i ada Manassés kohana. \q1 Josias kaabi'i ada Amom kohana. \q1 \v 11 Jeconias vakadiabi'i ada Josias kohana. \q1 Josias kohana hokina kari Babilônia kaija'arini va'ora vagathi'iki adani Israel kaija'ari Babilônia kaarabonia avikhara kaimoni. \q1 \v 12 Israel kaija'ari Babilônia kaarabonia osahi vihina naothinia, hojaki ada Salatiel oniki. \q1 Salatiel kaabi'i ada Jeconias kohana. \q1 Zorobabel kaabi'i ada Salatiel kohana. \q1 \v 13 Abiúde de kaabi'i ada Zorobabel kohana. \q1 Eliaquim kaabi'i Abiúde kohana. \q1 Azor kaabi'i ada Eliaquim kohana. \q1 \v 14 Sadoque kaabi'i ada Azor kohana. \q1 Aquim kaabi'i ada Sadoque kohana. \q1 Eliúde kaabi'i ada Aquim kohana. \q1 \v 15 Eleazar kaabi'i ada Eliúde kohana. \q1 Matã kaabi'i ada Eleazar kohana. \q1 Jacó kaabi'i ada Matã kohana. \q1 \v 16 José kaabi'i ada Jacó kohana. Maria kamakhira ada José, Jesus kaamia ida Maria. Cristo ada Jesus Deua binagathogatho'iki. \p \v 17 Asia hojaki hida Jesus kaija'ari avikhananavaki varani vihina. Abraão kahanodi hanodina hanodi'ianana, hanodi'ianana, kahanodi'ianana onivani fori vihi'ianaha adani 14 vihiki vakadisai vahanodironisiagana va'oaniaro maina, oniaroa, hoja'aha ada Davi ovari maina. \p Davi abini'ina naothinia onivani fori vihiha adani 14 vaipohina vihiki afo'iana, vahanodi'ianana adani vakadihanodi vahanodironisiagana, oniania osahi vihi'aha adani Israel kaija'ari Babilônia kaarabonia. Babilônia kaarabonia avikhana naothinia 14 ipohini vani fori vihi'ianaha vahanodi'ianana adani vakadihanodi vahanodironisiagana, oniania, hoja'aha ada Cristo. \s1 Jesus Cristo 'bana'ina varani hini hida \r (Lucas 2.1-7) \p \v 18 Hari. Vara ovani'aki bana hida Jesus Cristo biva'bana'iki kamahini varani hini. Maria oniki ida Jesus kaamia. Joséa binofiki ida Maria-ra kanagamohavini. Joséa bivi'omaravini oadani kajahavido'ihi ida Maria. Ni-Joséa bivaisa'iki. Ma'onahai Jahaki vani ada Maria-ra vaisa'ara. Nokiariha ada Ma'onahai Jahaki. \p \v 19 Ni-Joséa biogaki kaho ida niha ninini Maria kajahavidoni. Makhira hoariha kaisai bivanihamanihi. Maria kajahavidoni mani ida José kidigamo kaimoni-ra nofijanaravini hija. Jahaki, asohiki ida José kahojai, ni-binofiki ida Maria va'ini-ra anaipahihivini vahoariha vaviaha bianaathidanoararivini badani jaharikia kabadanini bikahivini. Ija'ari vaipohiki avigaravini oadani, binofiki ida akarai kapapirani-ra na'biravini, kidigamo hijanaria kaimoni ida Maria. \v 20 Bikava'ibodivaranivini kaba'i ida Maria-ra kava'ipahinivini, Deus ibavi kaija'arini abono-ra nanokia'aha vadamia. Bini'aha ada Davi kohana kaija'ari namitharonisiagaki José oniki: \p —José, hari'a ikava'ibodivaranijana ida Maria-ra ikanagamohavini-ra ikava'ipahinivini. Ni-makhira bivaisaki ida Maria. Ma'onahai Jahaki vania bivaisaja ida. \v 21 Makhira isani ada isai Maria biakaijohara. 'Bana'aha inaoni bana ada isai ‘Jesua’. Jesus onina akava'ijoahi abono. Jesus va'ora akava'ijoaki bana adani kidija'ari vakamitharia kaimoni ida vakadihojai asohiriki abosini imai 'banania Ibavi Jaharika'oaki kania — niha ada Deus ibavi kaija'arini. \p \v 22-23 'Bo'dakari Deua binava'isohijora'iki ada athi namoniva abono: \q1 “Kajahavidoki bana ida \q2 ima'inavi. \q1 'Banaha ada isai ija'aria \q2 vanaonivini bana \q2 ‘Emanuel’.” \m Nimania ida Deus athi namoniva abono athi afojora. (Emanuel oniki Deus akadiania hojaki.) \p Hari. Oniaroa, Maria kania namitha'ihi ida athii. \v 24 Oniaroa, nokho'afora'aha ada José, binaaba'ihi ida Deus ibavi kaija'arini athi, kidigamo hika'oa'ia kaimoni ida Maria. \v 25 Maria kaisai 'banarina oadani Joséa ni-bivi'omapa'itxiki ida kidigamo. 'Bana'ina naothinia Jesus vania Joséa binaoni'aha ada isai. \c 2 \s1 Makhira vanako'dihaki \s2 ada isai \p \v 1 Hari. Judéia kaarabonia 'bana'aha ada Jesus, Belém sidajia. Jesua biva'banaki kari arabo kaka'da'dini ada Iroji. \p Jesua biva'banaki kari vani, nokiabiininira ada boviri karaho ja'di. Arabo napaja safinia bivikhamananiki kaniaja vahojaki adani makhira boviri-ra vada avani'asibakhiaki, avigaja kaimoni ida namitha'iariki. Vakadihojai oamani hiki ida. Judeus kaija'ari vihiriha adani. Hari. Vanoki'aha ada boviri ja'di, vaabono vakani'akhama'aha: \p —Judeus kaija'ari vakadika'da'di ja'di 'bana'ina karajomini o boviri ja'di. Anako'dihava ada isai tanaki. \p Oniaroa, vaibavia ai vihi'aha, Judéia kaarabonia Jerusaléa avikha'aha. \p \v 2 Jerusalém sidajia vakaikahi'aha, va'ora vanana'dohi'aha adani sidaji kaija'arini: \p —Ada hana vania isai 'bana'iki, ovari judeus kaija'ari-ra va'ora vaka'da'diki kaimoni ada? Akadiarabo arihojana vani anokira ada boviri ja'di, safinia bivikhamananiki kaniaja khamananina, kha'aha ada boviri hidiaja. Boviri ja'dia bikarajomiki ida ka'da'di danoki 'bana'ina, oniani hida haria rakhaja hida. Anofiki ida judeus kaija'ari vakadika'da'di-ra akanamasivivini — vakhaniha. \p \v 3 Oniaroa, Irojia bikamitha'ihi ida makhira vakaikahina vamonina, bikamitha'ihi ida ka'da'di danoki 'bana'ina varani hina. Iroji ka'da'di hijanarina-ra finivini mani ida Iroji-ra anava'isokonija. Jerusalém sidaji kaija'arini Iroji-ra vifiniki, oniani ida ka'da'di ja'dini kavaranihi-ra avakava'isokonivini hija jaboni. \v 4 Hari. Iroji va'ora baranaha'aha adani sasidotxi vavaka'da'diva, judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abono khama kidiania vajoronina. Va'ora nana'dohi'aha ada Iroji: \p —Hana hini ibavia 'banaki bana ada ija'ari hahavi vakadika'da'di Cristoa oniki? \m \v 5 Vagathani'ihi ida Iroji kana'dohi: \p —Judéia kaarabonia, Belém kasidajini vania 'banara bana ada. 'Bo'dakari Deus athi namoniva abono kohana binajiri'iki ida papira afojora: \q1 \v 6 “Belém sidaji kaija'arini a'oni. \q2 Hari'a avava'ini-ra anaipahihiva ida Belém sidaji pa'itxini. \q2 Pa'itxini kaba'i ida avakadisidaji, \q2 oniania 'banara bana ada akadija'ari vakadika'da'di. \q2 Israel kaija'ari vakadimahi nasohiva kaimoni ada ovari.” \m Nihi ida Deus athi papira hojaki. Nimania ida Deus athi namoniva abono kajirihi athini — Iroji-ra vani'aha adani judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abono. \p \v 7 Oniaroa, Iroji abono-ra ni'aha: \p —Va'ora okorijanahaki bana adani makhira boviri-ra vanoki'iki, isai-ra vakaragavini naothinia, ovahonariahiki bana ada abinina. \p Oniaroa, Iroji va'ora kaboa'i'aha adani makhira boviri-ra vanoki'iki, hi'adani safini khamananina kaniaja vikha'iki. Kidiania vikhajakosi'aha. Ni-ija'ari vahoariha o'oiki vakadiania. Irojia ni-binofiki ida vahoariha vakadivarani avigavini. Hari, va'ora nana'dohi'aha: \p —Hana hina masiko nokiabiininira ada boviri ja'di? \m \v 8 Kidina'dohi vagathanivini naothinia Iroji va'ora karona'aha Belém sidajia avikha'ina. Va'ora honaria'aha: \p —Avikha'a Belém sidajia mahija isaia bivahojaki ibavini-ra avanana'dohivini. Avakaragaha, vajoi bana hida mahija hora avanava'isohivini. Onofiki jaboni ida isai-ra onavanavanahavini okanamasivira kaimoni — va'ora ni'aha. \p \v 9-10 Oniaroa, Iroji kania ai vihi'aha adani makhira. Hagihia avikharimananina vanoki'ianaha ada boviri ja'di vaviaha okhananavaki. Khai vani'aha ada boviri okhananavaki vanokivini, vava'i jaha'oamanira adani. Jesua bivahojaki namania akhano'aha ada boviri. \v 11 Oniaroa, Jesua bivahojaki gora avakhanoha, avikhajakosi'aha, va'ora vanoki'aha adani isai, kidiamia vihiki. Jesus viaha vakajo'atharari'aha vakanamasivi'aha. \p Oniania, vadaina-ra avarabikhai'aha, vidioni'ihi ida va'iga Jesus kaimoni. Vano'a'aha ouro, incenso, miha hikia. Kaidivaki ida ouro oniki. Misai mitxaki kaidivaki fori hiki ida incenso, miha hiki. \p \v 12 Joma vania Deus va'ora kaabani'aha adani makhira vadamia: \p —Hari'a bana avajoi Iroji kania! \m Oniaroa, hagihi hoariha vania vajoi'aha, vakadiarabo-ra avanajoiha'avini. \s1 Egito kaarabonia avikhaki adani José aviga'ina \p \v 13 Hari. Makhira ai vihina naothinia, Deus ibavi kaija'arini abono-ra nanokiaha José kania vadamia. José-ra ni'aha: \p —Irojia bana binofiki binaabinivini ada isai. Gaamanani'a, Egito kaarabonia va'ora avikha'a adani isai, kidiamia vihiki mahija avaraihotavini. Ira onava'isohiravini oadani hari'a vajoi hihida araboa. \p \v 14 Oniaroa, gaamanani'aha ada José. Joma vania ai vihi'aha, José va'ora avikha'aha Egito kaarabonia. \v 15 Iroji abinirina oadani Egito kaarabonia vahoja'aha. 'Bo'dakari Deua binava'isohijora'iki ida athi namoniva abono: \q1 “Egito kaarabonia hojaki bana ada kodisai. \q2 Obaranahaki bana ada kodisai joira kaimoni.” \m Niha ada Deus. \p Hari. Jesus hoja'iki Egito kaarabonia, naothinia José va'ora avajoi'aha vakadiaraboa. Nimania ida namitha'iki Deus athi namoniva abono binava'isohijoravini hi'iki. \s1 Iroji va'ora naabiniki adani isai vaipohiki \p \v 16 Oniaroa, Iroji va'ora nokhaha adani makhira boviri-ra vanoki'iki vajoina kidiania. Abono-ra ni'aha: \p —Hora vakorijanaha'iki adani makhira. Jokoa vajoijanariha adani kodiania. \p Hari, ihamahikaraho'aha ada Iroji. Oniaroa, bikava'ihoki'ihi ida makhira vakadivarani, badara hoarani boviri ja'di-ra vanokibiinini'avini. Va'ora honariaha adani kidisorara isai makhira isani-ra vanaabinihavini. Va'ora ni'aha: \p —Belém sidajia avikha'a mahija makhira isani-ra va'ora avanako'dihavini sidaji bodinia, sidaji hararania jaboni. Makhira isani badara 'bamikia vakabadarariki, vakabadaraki kaho-ra jaboni avakaraga'ihi, va'ora vanaabini bana. \p Va'ajihi'aha adani sorara, vanaaba'ihi ida Iroji athi. \v 17 Nimania ida namitha'iki Deus athi namoniva abono Jeremias onikia bini'a'bo'da'iki: \q1 \v 18 “Kamithavahaki ida saani karaho Belém sidajia \q1 vakadisai hahavi vaabinina-ra vakaasara'ahapiki'iki adani gamo. \q1 Raquel kohana kidisai-ra va'ora kaasara'avini vani fori vihiki adani gamo \q2 vabarariariana. \q1 Raquea bikaabokariki ida kidisai-ra va'ora \q2 navijavavini, oniani ida va'ini najaharini hija.” \s1 Egito kaarabonia ai vihi'iki adani José \p \v 19 Oniaroa, abini'aha ada Iroji. Iroji abinina naothinia Deus ibavi kaija'arini abono-ra nanokia'ianaha José kania vadamia. Asia Egito kaarabonia vahojaha adani José. \v 20 Deus ibavi kaija'arinia bini'aha: \p —Vaabinihahavi'iki adani isai-ra vanaabinivini-ra vanofiki. José, gaamanani'a va'ora avajoi'a adani isai, kidiamia vihiki Israel kaarabonia. \p \v 21 Hari. Oniaroa, ai vihi'aha adani José, va'ora avikhaha adani isai, kidiamia khama. Israel kaarabonia avajoi'aha. Judeus kaija'ari vaonina hoariha Israel kaija'ari. \v 22 Hari, Joséa bikamitha'ihi ida ija'ari vakadivarani: \p —Abini'iki ada arabo kaka'da'dini Iroji. Judéia kaarabonia hojaki ada Iroji kohana kaisai Arquelau oniki, ovari maina ada Judéia kaaraboni kaija'arini vakadika'da'di hira — vakhani'aha. Oniani ida José vajoina-ra finivini hija. Vadamia Deua binava'isohi'ianaha ada José: \p —José, hari'a Judéia kaarabonia avajoi! Galiléia kaaraboni maina avikha — Deua bini'aha ada José vadamia. \p Oniaroa, avikha'aha Galiléia kaarabonia. Avakhano'aha. \v 23 Nazaré sidaji oniki vania vahoja'aha. Nimania ida namitha'iki Deus athi namoniva abono kohana va'ora nava'isohijoravini hi'iki: \q1 “Nazaré sidaji kaija'arinia vanaoniki bana ada ovari okaronaki.” \m Niha ada Deus. \c 3 \s1 João Batista kavaranihi hida \r (Marcos 1.1-8; Lucas 3.1-20; João 1.19-28) \p \v 1 Hari. Nazaré sidajia hojana kaba'i ada Jesus, Judéia kaarabonia khaha ada makhira Deua bikaronaki, onina João Batista. Amasia hojaki ada. Kagorarihi ida amasi. João Batista kania avikhaha adani ija'ari, va'ora ni'abakhia'aha: \p \v 2 —Avakadihojai asohiriki-ra vakava'ipahinika'oa'a bana. Maakariki ida mahi Deus ija'ari hahavi-ra vaka'da'divini — niha ada João Batista. \v 3 'Bo'dakari Deus athi namoniva abono, Isaías kohana onikia vara bivani'ajora'iki ada João Batista. Isaías kohana athi jiriki hojaki Deus athi kapapirani pitania, niha: \q1 “Amasia hojaki ada makhira, \q2 ija'ari-ra vara ni'a'aha athi 'barakia: \q2 ‘Amaakariki ida avakadika'da'di kaikahina kamahini. \q2 Vanasohi bana ida avakadimahi, avakadika'da'di khana-ra vanaviahanokha bana!’ ” \m Nihi ida Deus athi. \p \v 4 João Batista ni-bikaimahaki ida makari kaidivaki, kidimakari hiki ida camelo asafi amonahaki. Bikaimahaki jaboni jararia baasafi kacinturãohi. Kidi'bai hiki omavari, bahina a'bana hiki. Elias kohana kamakari, kidi'bai, kidihojai fori hiki ida João Batista kahojai. \p \v 5 Jerusalém sidaji kaija'arini vaipohiki João Batista kani-ra avanikhabakhiaki. Judéia kaaraboni kaija'arini jaboni vaipohiki João Batista kani-ra avanikhabakhiaki. Jordão vainia hojaki ida ibavi ipohiki kaija'arini João Batista kani-ra avanikhabakhiaki. Vaipohi'oamanira adani ija'ari João Batista kavarani-ra vakamithavini-ra vanofiki. \v 6 Vakava'ipahinivini vanofivini ida vakadihojai asohiriki afohahavi, oniania Deus kania vara vavani'avini Deus bina'biraja kaimoni. Vara vavani'avini naothinia, João Batista va'ora kana'aha afohanana Jordão vaini onikia. \p \v 7 Hari. João Batista kania avikhaki adani farisio vaipohiki, sadosio vihiki. Farisio vaoniki vanaabajahakiki ida vakadija'ari avikhananavaki vakadihojai. Vanofiki jaboni João Batista va'ora kanavini. João Batista va'ora ni'aha: \p —Jahari kabadani-ra avakava'ipahinivini-ra avakahi'badaraki a'oni. Deua bikaronaki bana ida avakadihojai asohiriki abosini. Ni-avakaabokaki ida Deu-ra avakorijanahavini. \v 8 Hojai asohikia vakahojai'a bana mahija Deus biogavini ida avakadihojai asohiriki-ra avanofijanaravini. \v 9 Hari'a vakava'ibodivarani: \q1 “Deus va'ora nagathogatho'bo'da'iki adani Abraão, \q2 kidihanodi vanamitharonisiagaki vihiki, \q2 kidija'ari vihira kaimoni. \q1 Jahaki ada akadiabi'i okhananavaki Abraão kohana, \q2 oniani ida akadihojai asohiriki Deua bikava'ibodiravini hija, \q2 haria akava'ijoaki bana ada Deus.” \p Nimania ida avaabononi avani'a'badaravini. \p Asohiki ida Abraão kahojai. Avakadihojai ni-asohiki. Abraão kaisai vavijavaronisiagaki avihini kaba'i, ni-Deus a'onira akava'ijoaki. Deus va'ora akava'ijoaki adani vakadihojai asohiriki-ra vakava'ipahini'iki. \v 10 Ihi'ai avani fori avihiki a'oni. Hojai asohikia avakahojairihi; ihi'ai avani bonobakhiariki fori avihihi. Makhira kajoriki fori hiki ada Deus. Khaki bana ada makhira binobaja kaimoni ida ihi'ai avani bonobakhiariki 'damani. Binahokahiki ida ihi'ai avani obaki siho kabodinia. Nini vani jaboni Deus va'ora arakhaki bana adani athi naabani vihiriki nahina jaharikia — va'ora ni'aha ada João Batista. \p \v 11 Asia João Batista va'ora vara ni'aha adani ija'ari vajoroniki: \p —A'onira okanaki ho paha bodinia. Avakadihojai asohirikia avaabononi avaka'da'digariavini-ra avigara kaimoni adani vahoariha. Khaki bana ada hoariha, ka'da'di ka'oa ada ovari. Hovani kidihonai abono ho. Arafiaki ida kidihojai asohika'oani. Kodihojai jahani fori hirihi ida kidihojai jahani arafiaki, kaba'i hora nagathogathovini oakodiara kaimoni. Ovaria bikaronaki ada Ma'onahai Jahaki ija'ari va'ini-ra nahonariahihiki kaimoni. Siho kakhororoki fori hiki bana ada Ma'onahai Jahaki ija'ari kania. Binihimaki bana ida ija'ari kahojai asohiriki — va'ora ni'aha ada João Batista. \p \v 12 Vara ni'ianaha ada João Batista. Ija'ari-ra kavarajomivini ida trigo 'ba'dani aka'diririhaki: \p —Aka'diririhaki ida trigo 'ba'dani aaniaja kaimoni ida ba'ba'da asafini. Anabavihi ida trigo 'ba'dani so'oroa. Siho kabodinia anahokahi'ihi ida asafini. Nimania jaboni ida onaothia khaki ija'ari-ra kanahoarihakhamavini. Va'ora aniki adani ija'ari hojai asohirikia vakahojaiki, ija'ari hojai asohikia vakahojaiki vahararana. Ovari va'ora vahojaki adani ija'ari hojai asohikia vakahojaiki kidiania. Va'ora nahokahiki adani hojai asohirikia vakahojaiki Ibavi Jaharika'oaki siho kaihimiriki kania — va'ora ni'aha ada João Batista. \s1 João Batista bikanaki \s2 ada Jesus \r (Marcos 1.9-11; Lucas 3.21-22) \p \v 13 Oniaro kari, Galiléia kaarabonia hojaha ada Jesus. Hari. Oniaroa, ajihi'aha, okha'aha, Jordão vaini onikia akhanofoni'aha, João Batista-ra ni'aha: \p —Hora kana'a bana! \m \v 14 Hari. João Batista bini'aha ada Jesus: \p —Iniani, ni-Jahari kabadania ikabadanirihi ikava'ipahinija kaimoni. \m \v 15 Jesua bini'aha: \p —Kaba'i, jahaki ida hora ikanavini. Hora ikanahi; Deua binofikia akabadanihahavihi — niha ada Jesus. \m Oniaroa, João Batista bikana'aha. \p \v 16 Jesus kanana naothinia ogaimori'aha. Binoki'ihi ida nama arabikhajahaki. Binokiha jaboni ada Ma'onahai Jahaki gaari'ina kidiania, ho'doko aagariki fori hiki. \v 17 Nama kamithavahaki ida athii: \p —Hi'o kodisai o. Onofijahakiki o. Khai oni'aki ida kodisai hojana. \c 4 \s1 Jaharia bikaboroboroki \s2 ada Jesus \r (Marcos 1.12-13; Lucas 4.1-13) \p \v 1-3 Hari. Oniaroa, Ma'onahai Jahakia biavikha'aha ada Jesus amasia, 40 mahi hoja'aha. Kaija'aririhi ida amasi. Ni-nahina-ra haki. 'Bairina mani ida Jesu-ra navai'ami'ia. Oniaroa, okha'aha ada Jahari Jesus kania. Bikaboroboro'aha ada Jesus bada bini'aja kaimoni ida badani Deua binofiriki. Jesua ni-bikapoaripa'itxiki ida athi. Jaharia bini'aha: \p —Deus kaisai ihihi, ja'di-ra 'bai aniha'a. \p \v 4 Jesua bini'aha: \p —Iniani, ni-Deus hora honariaki ja'di-ra 'bai oanihavini. Deus athi kapapirania hojaki hida athi: \q1 “Ni-'bai ka'oa binahokiki \q2 ida ija'ari. \q1 Deus athi hahavi-ra anaabavini mani ida ija'ari-ra nahokija.” \m — Jesua bini'aha ada Jahari. \p \v 5 Oniaroa, Jerusalém sidajia Jaharia biavikha'aha, ija'ari Deu-ra khai vani'avini kagorani 'da'dini a'ani sohiriama'oki kania, bini'aha: \p \v 6 —Deus kaisai ihihi, araofarari'a bana nabo'ajaja. Deus athi kapapirania bini'aki: \q1 “Deus va'ora honariaki bana adani ibavi kaija'arini kadania ira avagathanivini, \q2 ivigarirariria kaimoni ida ja'di, \q2 iabononi a'bororia kaimoni jaboni.” \m \v 7 Jesua bigathanihi ida athi: \p —Iniani. Jokoa iathini-ra onaabarihi. Jokoa oaraofararirihi. Deus athi haria nava'isohiki hari jaboni: \q1 “Hari'a Deu-ra kaijo'a bana badani danokia kabadanina, \q2 iogaja kaimoni ida Deus hojana kadania.” \p \v 8 Oniaroa, arabo namahikia Jaharia biavikhaha ada Jesus. Binanokiahivini vihiha adani arabo hahavi kaija'arini, vakadiarabo, vakadinahina hiki. Jaha'oamanija ida hahavi Jesu-ra nanokiahivini hi'iki. Bini'aha ada Jesus: \p \v 9 —Oviaha ikajo'athararihi hora ikanamasivivini, oniani ida hahavi ira onanokiahivini hi'ikia ira ono'avini hija bana — niha ada Jahari, Jesu-ra kaboroborovini, bada bini'aja kaimoni ida Deua binofiriki. \m \v 10 Oniaroa, Jesua bini'aha: \p —Jahari, ajihi'a. Jokoa ira okanamasivirihi. Deus athi kapapirania hojaki ida athi haria nava'isohiki kaimoni: \q1 “Deus ka'oa-ra kanamasivi'a bana avakadika'da'di hira kaimoni. \q1 Deus athi ka'oa-ra vanaaba'a.” \m — Jesua bini'aha ada Jahari. \p \v 11 Oniaroa, ajihi'aha ada Jahari. Jesus kania vikha'aha adani Deus ibavi kaija'arini Jesu-ra vaakodiahavini. Naothinia, ajihi'aha ada Jesus amasia. \s1 Jesus kabadani kama'dani Galiléia kaarabonia \r (Marcos 1.14-15; Lucas 4.14-15) \p \v 12 Hari. Arabo kaka'da'dinia bivahonariahi'aha ada João Batista gathana cadeia avibaira kaimoni. Jesua bikamitha'ihi ida João monina cadeia hojana, oniani ida Galiléia kaarabonia arakhana hi'ihi. \v 13 Ni-Nazaré sidajia ibavijanaki ada Jesus. Cafarnaum kasidajini vania okha'aha, hoja'aha. Galiléia ka'dakoni maakarinia hojaki ida Cafarnaum sidaji. Zebulom Naftali kaarabonia hojaki ida 'dako. \v 14-15 Mahi 'bo'dakari Deus athi namoniva abono Isaías onikia bini'a'iki: \q1 “Deus va'ora kajoamoraki bana adani Zebulom kaaraboni kaija'arini, \q2 Naftali kaaraboni kaija'arini vihiki. \q1 Jordão vaini kahararakhamania hojaki ida vakadiarabo. \q1 Galiléia kaarabonia oniki jaboni ida vakadiarabo. \q1 Ni-Deu-ra avigariha adani. \q1 \v 16 Bakibakiki fori hiki ida vakadiarabo vavaibaviki. \q1 Hari. Vanokiki bana ida vagani fori hiki karaho. \q1 Vagahahaviki bana ida vaibavi. \q1 Va'ora navagaki bana adani ija'ari vaabiniki fori vihiki. \q1 Ni-Deu-ra avigariha adani.” \m Nimania ida Deus athi kapapirani Isaías kohana binajiri'iki. Isaías kohana vara bivani'a'bo'da'iki hihida vaibavia Jesus aadahaonina, oniani ida kidivarani nanamithani hi'ia. \p \v 17 Hari. Cafarnaum sidajia Jesus hojana vara bivani'a'ihi ida moni jahaki. Va'ora ni'aha adani ija'ari: \p —Avakadihojai asohiriki-ra vakava'ipahinika'oa bana. Maakari'iki ida mahi Deus ija'ari hahavi-ra vaka'da'divini — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Jesus va'ora kaboa'iha adani araba abono \r (Marcos 1.16-20; Lucas 5.1-11) \p \v 18 Oniaroa, Galiléia 'dako vadinia khabaoniha ada Jesus. Va'ora kanokiha adani araba abono vi'bamiki vakatahafahaki. Aajojahiki Simão Pedro, kajo'ojahiki André. \v 19 Va'ora kani'aha ada Jesus: \p —Hora vavaipohiha mahija badani hoariha a'onira oka'ojomo'ivini. A'onira oka'ojomo'ivini hiki ija'ari vahoariha-ra avakaboa'ivini kodija'ari vihira kaimoni — va'ora ni'aha ada Jesus. \p \v 20 Oniaroa, vakahagi kabodinia vakanahojaha'ihi ida vakaditahafa, Jesu-ra vavaipohiha'aha. \p \v 21 Avikha'ianaha adani Jesus, va'ora vakanokiha adani araba abono vakahoariha vi'bamiki vakadiabi'i khama. Aajojahiki Tiago, kajo'ojahiki João. Vakadiabi'i Zebedeu oniki. Vakahagi kabodinia vahojaki adani. Bada vakhaniki adani tahafa-ra avakanaja'divini. Jesus va'ora baranahaha adani vi'bamiki: \p —Hora vavaipohiha! \p \v 22 Jorakia vakahagi-ra vakanahojaha'aha. Vakaamina'aha ada vakadiabi'i. Jesu-ra vavaipohiha'aha. Avikha'aha. \s1 Jesus va'ora anaihotaki adani ija'ari vaipohiki \r (Lucas 6.17-19) \p \v 23 Hari. Galiléia kaaraboni kaibavinia aadahaoni'aha ada Jesus. Judeus kaija'ari Deu-ra vara vani'avini kagorani vaipohikia okhajakosioni'aha. Va'ora aka'ojomo'ioniha adani ija'ari. Jesus va'ora akanamonionivini hida Deus athi, ija'ari hahavi vakadika'da'di ada Deus. Va'ora anaihotaki jaboni adani ija'ari vakavamoniki. Ipohiki ida vakadikavamoni. \p \v 24 Síria kaaraboni kaija'arini vaipohikia jaboni avananamithaoni'ihi ida Jesus ija'ari-ra anaihotavini kavaranihi. Oniania va'ora vavikha'aha adani ija'ari vakavamoniki, vakabajadiki, varai'abakhiaki, vajo'o aba'oronisiagaki vihiki. Kavamoni ipohiki-ra vavahojaki adani ija'ari, va'ora vavikha'aha Jesus viaha. Jesus va'ora anaihotahahavimani'aha. \p \v 25 Ija'ari vaipohiki Jesu-ra vavaipohiha'aha. Galiléia kaaraboni kaija'arini, Judéia kaaraboni kaija'arini, Decápolis kaaraboni kaija'arini, Jerusalém sidaji kaija'arini vihiki Jordão vaini banininiaja vahojaki Jesu-ra vavaipohiha'iki jaboni. \c 5 \s1 Jesus va'ora ka'ojomo'iki adani kidipohi \r (Lucas 6.20-23) \p \v 1-2 Hari. Jesus va'ora noki'aha adani ija'ari vaipohiki. Oniania, ogaimori'aha arabo namahikia vithima'o'aha, kidipohi-ra va'ora ka'ojomo'ira kaimoni. Vajoroni'aha kidiania vavithiribanaoni'aha. Jesus va'ora ni'aha: \p \v 3 —Deua bikajoamoraki ida ija'ari abononi nava'ibodivaraniki: \q1 “Deus hora kajoamorarihi; \q2 ni-nahina-ra okaabokaki.” \m Nihi ida ija'ari. Nini vani Deua bivaka'da'diki ida ija'ari. \p \v 4 Deua bikajoamoraki ida ija'ari abononi nava'ibodivaraniki: \q1 “Jahari kabadania okabadanina mani hida \q2 hora naasaraja.” \m Nihi ida ija'ari. Deus vania binava'ijahaja bana ida ija'ari. \p \v 5 Deua bikajoamoraki ida ija'ari abononi nava'ibodivaraniki: \q1 “Jokoa hovani ka'oa \q2 oabono ovaka'da'dirihi. \q1 Deus hora vaka'da'divini-ra onofiki ho.” \m Nihi ida ija'ari. Nini vani, nahina hahavi araboa hojaki-ra vaka'da'diki ida ija'ari. \p \v 6 Deua bikajoamoraki ida ija'ari abononi nava'ibodivaraniki: \q1 “Onofi'oamanija ida \q2 badani Deua binofiki \q2 bada oni'avini.” \m Nihi ida ija'ari. Nini vani Deua bikajoamoraki hida ija'ari, bada bini'aja kaimoni hida badani Deua binofiki. \p \v 7 Deua bikajoamoraki ida ija'ari abononi nava'ibodivaraniki: \q1 “Onofiki ida hoariha-ra \q2 ova'adivini, \q2 ni-onamakhaniki.” \m Nihi ida ija'ari. Nini vani Deua biva'adija ida ija'ari. \p \v 8 Deua bikajoamoraki ida ija'ari abononi nava'ibodivaraniki: \q1 “Ni-onofipa'itxiki ida Jahari kahojaia okahojaina. \q2 Deus kahojai ka'oa vani ida onofija.” \m Nihi ida ija'ari. Nini vani binokira bana ada Deus. \p \v 9 Deua bikajoamoraki ida ija'ari abononi nava'ibodivaraniki: \q1 “Oanariakaki ida hoariha ihamahiki.” \m Nihi ida ija'ari. Nini vani ida ija'ari kahojai, Deus kahojai fori hija, oniani ida kidisaia Deus ija'ari-ra naonivini hija. \p \v 10 Deua bikajoamoraki ida ija'ari abononi nava'ibodivaraniki: \q1 “Hora vanajaharihariki adani, \q1 kaba'i bada oni'aki ida \q2 badani Deus hora honariavini hi'iki.” \m Nihi ida ija'ari. Nini vani Deua bivaka'da'diki ida ija'ari — va'ora ni'aha ada Jesus. \p \v 11 Vara ni'ianaha ada Jesus: \p —Kodipohi avihini mani ida vahoariha onii jaharikia a'onira vani'avini hija, a'onira vanajahariharivini hija jaboni, korijanahia vara vavani'aki bana ida varani avihini jaboni. Hari'a avava'ini soko iniva bana. Deus a'onira kajoamoraki bana a'oni. \v 12 A'onira vanajahariharivini kaba'i, khai vakhani bana. Deua binaibavijahaki ida kidija'ari vajaharihariki vakadimoni kidinahina jahaki kidiania, va'ora naabosira kaimoni. Onivani fori vihiki jaboni adani Deus athi namoniva abono kohana. Mahi 'bo'dakari vajaharihari'iki jaboni adani — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Jokira karajomihi varani hini \r (Marcos 9.50; Lucas 14.34-35) \p \v 13 Hari. Jesus va'ora ni'aha adani kidipohi: \p —Jokira fori avihiki a'oni. Avakajokirahi ida baimana; ni-'baxaki. Hojai jahakia avakahojaihi; ija'ari vahoariha hojai jaharikia vakahojaiki-ra avanadabahi. Avaabononi avakava'igairi bana! Nahina binajaharihi ida jokira; ni-ponini jahajanaki. Hokahika'oaki ida jokira jahajanariki ija'ari vaadahakia vakada'aha'aha'iki ida. A'onivani jaboni, nahina bana binajahariki bana ida avakadihojai; ni-avajahajanaki jaboni. \p \v 14 Lamparina fori avihiki a'oni. Aha'diki ida lamparina, ni-bakibakini kania vahojaki adani ija'ari. Vagaki fori hihi ida avakadihojai jahaki; Deus kahagihi-ra anavagahi ija'ari hahavi vakadimoni. Hari. Sidaji arabo namahiki namania hojaki fori avihiki a'oni. Ahojariki ida sidaji. Ahojariki jaboni ida avakadihojai, ija'ari hahavia vanokiki ida. \v 15 Varaja akaasiaki kabodinia ahojaki kaimoni hirihi ida lamparina aha'diki. Anaibavihi ida lamparina aha'diki nama, ija'ari gora bodinia vahojaki-ra navagaja kaimoni. \v 16 Lamparina vagani fori hiva ida avakadihojai jahaki. Onofiki ida ija'ari vahoariha avakadihojai jahaki-ra vanokivini. Avakadihojai jahaki-ra vanokiha; khai vani'aha ada avakadiabi'i nama hojaki — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Deus kava'isohihi jiriki \s2 varani hini \p \v 17 Jesus va'ora ni'aha: \p —Hari'a avaabononi vani'a bana: \q1 “Kha'aha ada Jesus, binihimaja kaimoni ida Deus kava'isohihi jiriki \q1 Moisé-ra nava'isohi'bo'davini hi'iki. \q1 Binihima'iki jaboni ida ojomo'ihi kavaranihi Deus athi namoniva abono \q1 va'ora nava'isohi'bo'davini hi'iki adani akadija'ari avikhananavaki.” \m Hari'a vakava'ibodivarani hida athii-ra avanaabajanaravini. Onihimavini kaimoni hirihi ida hora rakhaja hida. Hora rakhaki ida ija'ari-ra va'ora onava'isohijahakivini Deus kava'isohihi jiriki nahina hini ida binofiki vakadiania. \p \v 18 Vakava'ihoki bana hida kodivarani. Nama, arabo hiki hojani oadani, ni-ihimirihi ida Deus kava'isohihi, ni-athi pitani pa'itxi hoarani Deua bini'aki avisonirihi, namithahahaviki bana ida varani Deua bini'aki. Namithahahaviki bana ida varani Deua bivava'isohihijora'iki, nama, arabo hiki ihimini viahania. \p \v 19 Ija'aria bikajoniki ida Deus kava'isohihi jiriki pitani pa'itxi, va'ora ka'ojomo'ivini hiki jaboni adani vahoariha Deus athi-ra vakajoniki, Deus ija'ari-ra vaka'da'divini kamahini ni-Deua biva'ahaki ida ija'ari vahoariha-ra va'ora vaka'da'divini. Ija'aria binaabahi ida Deus kava'isohihi jiriki, va'ora ka'ojomo'ivini hiki jaboni adani vahoariha vanaabavinia, Deus ija'ari-ra vaka'da'divini kamahini Deua bihonariaki bana ida ija'ari vahoariha-ra va'ora vaka'da'divini. \p \v 20 A'onira onava'isohivini judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abono, farisio khama jaboni vaabono vara vavani'a'badaraki: \q1 “Jahaki ida akadihojai. Anaabajahakiki ida Deus kava'isohihi jiriki.” \m Vakhani'badarana. Ni-vanaabajahakiki ida Deus va'ora honariavini hiki. Va'oaniaro fori avihihi; ni-Deua khai bini'aki bana ida ka'da'di avihini kidiania. \s1 Ija'ari va'ini jokojokoni varani hini \p \v 21-22 Asia vara ni'aha ada Jesus: \p —Avakamithabakhia'iki ida Deus kava'isohihi jiriki avakadija'ari avikhananavaki-ra va'ora no'avini hi'iki: \q1 “Hari'a kaabini. Ija'aria binaabinihi ida hoariha, \q2 ija'ari nasohiva abono viaha vahoariha avisahi ida ija'ari. \q1 Nasohiva abonoa bihonariaki kaabiniki abinini ka'da'di kaabosini hina.” \m Asohiki ida Deua bivava'isohihi'bo'daki athini. Hovani a'onira onava'isohijahakiki ho bana Deua binofikia. Iigamini-ra ikaihamahihi; Deua bihonariaki ida Jahari kabadani abosini-ra igathanivini. Ija'aria bini'ahi ida igamini: \q1 “Ijahari'oamanija.” \m Deua bihonariahi bana ida ija'ari Jahari kabadani abosini-ra gathanija kaimoni. Ija'aria bini'ahi ida igamini: \q1 “Iva'ihariki fori ihiki i, \q2 ni-nahina-ra iogarihi.” \m Deua bihonariaki vahabini bana ida ija'ari Ibavi Jaharika'oaki siho kabodinia okhani. \p \v 23-24 Deu-ra khai ani'avini kagorania ihojani vani ikava'ihokiki ida iigamini ira kaja'oriavini, hari'a bana Deu-ra kanava'iga kaho. Inako'di'imidia ada iigamini mahija ianariakavini. Naothinia ajoi'iana bana Deu-ra khai ani'avini kagorania mahija Deu-ra ikanava'igavini. \p \v 25 Ija'ari ira anaathidanoarariki badani asohirikia ikabadaninia. Inasohijoraki bana ida avakadivarani. Ija'ari vakadihojai hiki ida ihamahiki-ra anariakajorakivini. Bianariakahi; ni-pohimajaki. Bianariakarihi; ija'ari nasohiva abonoa jaharikia biarakha'ihi. Ija'ari nasohiva abono ira arakhaki bana i sorara vasa'a kabodinia. Sorara ira obaiki bana i cadeia. Ija'ari nasohiva abono ira honariaki bana kadabadani asohiriki-ra inaabosivini jiniro karahoa. \v 26 Ka'oa hiki hida kodivarani. Inaabosihahaviravini oadani ida jiniro, ni-cadeia iokhaonaniki bana. Jahari kabadania ikabadanihi; jorakia bana Deu-ra anariaka'a mahija jaharikia ira arakharavini — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Jahari kahojai varani \s2 hini hida \p \v 27 Vara ni'ianaha ada Jesus: \p —Avarigaki ida Deus kava'isohihi jiriki: \q1 “Hari'a makhira bivi'omava ida hoariha kagamo. \q1 Hari'a gamoa bivi'omava ada hoariha kamakhira. \q1 Jahari kabadani ida hojana hiki.” \m Asohiki ida Deua bivava'isohihi'bo'daki athini. \v 28 Hovani a'onira onava'isohijahakiki bana Deua binofikia. Makhira vada bini'ahi ida gamo kidigamo hiriki, bivi'omavini binofiki ida, ovari va'i bodinia bivi'omaki fori hiki ida gamo. \p \v 29 Ija'aria binokiki ida Jahari kabadani, binofiki ida bada bini'avini, bianivini jahaki ida nokhoni 'ba'dani aniaja, binahokahi'ihi ida nokhoni 'ba'dani bada bini'aria kaimoni ida Jahari kabadani. Jahari kabadani-ra bada ni'ahi; Ibavi Jaharika'oaki kania hokahihi. Jahariki ida abononi hahavi Ibavi Jaharika'oaki kania hokahini. Jahaki ida nokhoni 'ba'dani hoaranini kaba'i, Deus Ibavi Jahaka'oakia okhani. \p \v 30 Ija'aria binofihi ida Jahari kabadani-ra bada ni'avini, biakava'boavini kajahaki ida sa'ani aniaja kahokahini, bada bini'aria kaimoni ida Jahari kabadani. Jahariki ida abononi hahavi Ibavi Jaharika'oaki kania okhani. Jahaki ida sa'ani kahoaranini kaba'i Deus Ibavi Jahaka'oaki okhani. \s1 Makhira kidigamo-ra nahojahavini varani hini \r (Mateus 19.3-9; Marcos 10.2-12; Lucas 16.18) \p \v 31-32 Hari. Vara ni'iana ada Jesus: \p —Hojaki ida Deus kava'isohihi jiriki hoariha: \q1 “Makhira binofiki ida kidigamo-ra nahojahavini, \q2 binahojahavini viahania \q2 kidigamo-ra no'avini hiva ida papira jiriki \q2 kidigamo hijanaria kaimoni.” \m Asohiki ida Deua bivava'isohihi'bo'da'iki athini. Hovani a'onira onava'isohijahakiki bana ho Deua binofikia. Gamo makhira hoariha-ra vi'omaravini kaba'i kidimakhira binahojahahi, gamo hoariha-ra anakarara kaimoni, Jahari kahojaia kahojaiki ada makhira. Makhira hoariha bianakara'ihi ida gamo kidimakhira binahojaha'iki, jaharihi ida hojani hi'iki. Jaharihi jaboni ida makhira anakarani hi'iki kahojai. \s1 Ija'ari kidivarani-ra kava'ipahinivini varani hini \p \v 33-34 Asia vara ni'aha ada Jesus: \p —Avarigaki ida Deus kava'isohihi jiriki avakadija'ari avikhananavaki-ra va'ora no'avini hi'iki: \q1 “Deu-ra vara ini'avini hiki ida badani bada ini'aja kaimoni kidimoni, \q2 bada ini'a bana, \q2 hari'a inava'iponi'imarini bana.” \m Asohiki ida Deua bivava'isohihi'bo'daki athini. Hovani a'onira onava'isohijahakiki bana ho Deua binofikia. Ija'ari-ra inava'isohivini hiki ida badani bada ini'aki kaimoni, bada ini'a. Hari'a Deus onina-ra dioni, hoariha biogaja kaimoni ida iathini ka'oa hini. Hari'a nama onini-ra dioni jaboni biogaja kaimoni ida iathini ka'oa hini. Deus kavithi ibavini ida nama. \p \v 35 Hari'a arabo onini-ra dioni jaboni hoariha biogaja kaimoni ida iathini ka'oa hini. Deus 'dama kakatirani ida arabo. Hari'a Jerusalém sidaji onini-ra dioni, hoariha biogaja kaimoni ida iathini ka'oa hini. Ija'ari hahavi vakadika'da'di danoki kasidaji ida Jerusalém. \p \v 36 Hoariha-ra inava'isohivini hiki ida varani bada ini'a'iki kidimoni, hari'a i'da'dini onini-ra dioni, hoariha biogaja kaimoni ida ka'oa hini kadavarani. Ni-ikaabokaki ida ika'da'dini kaafani kahoarani-ra ikanavaforivini, ni-ikanapororovini, ni-ikaabokaki ida iabononi-ra ivaka'da'divini. \p \v 37 Hoariha-ra inava'isohivini hiki ida badani inamonahaki, inamonaha'a bana. Hari'a inava'iponi'imarini bana ida hoariha. Jahari kavarani ida hoariha-ra inava'iponi'imarinivini kavaranihi — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Ija'ari ka'da'dini-ra kanaabosivini varani hini \r (Lucas 6.29-30) \p \v 38-39 Asia vara niha ada Jesus: \p —Avakadi'ojomo'ihi abono a'onira vanava'isohibakhiavini hiki ida Deus kava'isohihi jiriki: \q1 “Ija'aria bianahahahi ida hoariha nokhoni 'ba'dani, \q2 jakaho bina'da'diabosiva bianahahavini jaboni ida nokhoni 'ba'dani. \q1 Ija'aria bianahahahi ida hoariha inoni, \q2 jakaho bina'da'diabosiva bianahahavini jaboni ida inoni.” \p Asohiki ida Deua bivava'isohihi'bo'daki athini. Hovani a'onira onava'isohijahakiki bana ho Deua binofikia. Ija'ari hojai jaharikia vakahojaiki avakadiania, hari'a vana'da'diabosi bana. Ija'ari i'ba'dani-ra kapatahi, hari'a iana'da'diabosi bana. Jahaki ida iroiribanini pitanija bikapataja kaimoni jaboni. \v 40 Ija'ari ira najahariharikia binofiki ida ija'ari nasohiva abono ira honariavini kadamakari-ra iarakhavini, iva'aha bana jaboni ida kadamakari hoariha-ra saarivini. \v 41 Sorara ira gathihi daina ikaiba'ija kaimoni kidimoni napaja hirikia. Ikajoamoravini ikaiba'i bana ida daina napaja kidimoni. \v 42 Ija'aria bikanikhariahi ida kadanahina, ino'a bana. Ija'aria birihavini binofihi ida kadanahina, ikanarihaivinihi bana — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Ija'ari kidiva'ahi hiriki-ra nofijahakivini \s2 varani hini \r (Lucas 6.27-28, 32-36) \p \v 43-44 Asia vara niha ada Jesus: \p —Avakadi'ojomo'ihi abono a'onira vanava'isohibakhiavini hiki ida Deus kava'isohihi jiriki: \q1 “Va'ora nakaidiva bana adani kadava'ahi ka'oa. \q1 Hari'a va'ora nakaidiva adani vaimajahahiriki.” \m Vakhaniha. Hovani a'onira onava'isohijahakiki bana ho Deua binofikia. Va'ora nakaidiva bana adani a'onira vakaimajahariki. Deu-ra vakanikharia mahija a'onira vanajaharihariki-ra va'ora nakaidivavini. \v 45 Deus va'ora kajoamoraki adani ija'ari hojai jahakia vakahojaiki, ija'ari hojai jaharikia vakahojaiki vihiki. Deua binavagaki ada safini ija'ari hojai jahakia vakahojaiki, ija'ari hojai jaharikia vakahojaiki vanamana. Deua bihonariaki ada bahi ija'ari hahavi vakadimoni hina, ija'ari kahojai jahaki, ija'ari kahojai jahariki vakadimoni jaboni ada bahi. Vahoariha va'ora avakajoamoraki a'oni, oniani ida kodiabi'i kaisai a'onira nihaja. Deus va'ora kajoamorahahaviki adani ija'ari vajahaki vajahariki. Deus kahojaia vakahojai'a bana. \p \v 46 Ija'ari Deu-ra avigariki va'ora vanakaidivavini adani nofini vihiki. Ija'ari hahavi hojani hiki ida nofini hiki-ra nakaidivavini. Avakadihojai jaboni ida va'ora avanakaidivaki adani a'onira vanofiki. Va'ora nakaidiva jaboni bana adani a'onira vanofiriki. Va'ora avanakaidivariha; ni-Deus avajahani arafiani-ra kahiki. Ni-Deus avakadihojai-ra naabosiki kidinahina jahakia. \p \v 47 Avakadihojai hiki va'ora avanavaravaraki adani avakadiva'ahi. Ija'ari Deu-ra avigariki jaboni va'ora vanavaravaraki adani nofini vihiki. Va'ora vanavaravara jaboni bana adani a'onira vanofiriki. Va'ora avanavaravarariha adani a'onira vanofiriki; ni-Deus avakadihojai jahani arafiani-ra kahiki. Ni-Deus avakadihojai-ra naabosiki kidinahina jahakia. \p \v 48 Deua binofiki ida ija'ari hahavi-ra va'ora avanakaidivavini. Nimania ida kidihojai jahaki. Kidihojai jahaka'oakia vakahojai'a bana. Jahaka'oaki ada avakadiabi'i nama hojaki. Ovari fori vihi'a bana — va'ora ni'aha ada Jesus. \c 6 \s1 Ija'ari kajoamorahini varani hini \p \v 1 Asia vara ni'aha ada Jesus: \p —Avaabononi avakava'igairi bana! Hari'a avaabononi vavaboraboraha! Hari'a avaabononi vara vani'a afohanana: \q1 “Onofiki ida vahoariha ojahana-ra vanokivini, oniani ida kodibadani jahakia va'ora onanokiahivini hija.” \m Hari'a vanokivini vanofi. Vanokivini avanofihi; ni-avakadiabi'i nama hojakia binaabosiki bana ida avakadibadani jahaki kidinahina jahakia. \p \v 2 Kanahinariki-ra ino'avini hiki ida kadanahina, hari'a ija'ari hoariha-ra nanamitha bana ino'avini hikia. Ija'ari abononi vaboraborahakia bivajahaki ida vahoariha avigavini, oniani ida kagahinaibakhiani-ra kahibakhiavini hija. Judeus kaija'ari Deu-ra vara vani'avini kagorania abononi vaboraborahaki ida, hagihia adahaki abononi vaboraborahaki jaboni, ija'ari vahoariha-ra va'ora ananamithaonivini hiki ida kanahinariki-ra kajoamora'avini. Binofiki ida kidihojai jahaki-ra vara vani'avini khai vani'avini. Vakava'ibodivarani'a bana hida kodivarani. Ija'ari abononi vaboraborahahi; ni-Deua binaabosiki ida kanahinariki-ra kajoamoravini kidinahina jahakia. Kanahinariki-ra kajoamoravini abosinia gahina'iki hida ija'ari vahoariha kidihojai jahaki-ra vara vavani'avini. \p \v 3 Ija'ari kanahinariki-ra ikajoamoravini kamahini, ahojaia ino'a bana mahija ija'ari hoariha ino'avini biogaravini, ni-kadava'ahi, ni-kadaija'ari igorani maakarinia hojakia biogavini jahaki. \v 4 Hari'a avaabononi vavaboraboraha. Hari'a avakadibadani jahakia vahoariha-ra va'ora vananamitha. Avakadiabi'ia binokiki ida ahojaia kanahinariki-ra ikajoamoravini, ovaria binaabosiki bana ida kadabadani jahaki kidinahina jahakia. \s1 Jesus va'ora ka'ojomo'ivini hiki Deu-ra vara vani'ara kaimoni \r (Lucas 11.2-4) \p \v 5 Asia vara niha ada Jesus: \p —Deu-ra vara avani'avini, hari'a ija'ari abononi vaboraborahaki fori vihi. Va'oaniaro vavajahaki ida judeus kaija'ari Deu-ra vara vani'avini kagorania vigaana, vahoariha vanokija kaimoni ida Deu-ra vara vani'avini. Vavajahaki ida ija'ari vaipohikia vavaradahaki kania Deu-ra vara vani'avini, vahoariha va'ora vanokira kaimoni. Vakava'ibodivarani bana hida kodivarani. Ija'ari abononi vaboraborahahi; ni-Deua binaabosiki ida ija'ari. Deu-ra vara ni'avini abosinia gahina'iki hida ija'ari vahoariha kidihojai jahakia vakavaranina. \p \v 6 A'onivani, Deu-ra vara avani'avini, avagorani katokinia avikha afohanana bana, vaaka'oaha bana ida bakatha mahija hoariha a'onira nokiravini. Nokiariha ada avakadiabi'i nama hojaki. Ahojani kaba'i ida vara avani'avini kidimoni, ovaria binokiki ida, a'onira no'avini hiki bana ida avakanikhariavini hiki. \p \v 7 Deu-ra vara avani'avini vani hari'a vidioni'imarini afobakhia ida avaathini Deu-ra avani'avini hi'iki. Vakhanimanira adani ija'ari Deu-ra avigariki. Deua bikamithaki vavanihaki ida vakadivarani vana'oadaki. \v 8 Hari'a va'oaniaro fori vihi. Deu-ra vara avani'avini viahania, ovaria biogaki ida nahina avakainamoki. \p \v 9 Nimania bana hida varani Deu-ra vara avani'avini kaimoni: \q1 “Akadiabi'i nama ihojaki i. \q2 Anofiki ida ija'ari hahavi ijahaka'oani-ra avigavini. \q1 \v 10 Anofiki ida ija'ari hahavi-ra va'ora ivaka'da'divini. \q2 Kadania nama vahojakia khai vani'aki ida kadabadania vakabadanina. \q2 Anofiki ida va'oaniaro fori arihina badani inofikia akabadanina jaboni. \q1 \v 11 Hidakaba'i haria no'a bana 'baia, arihaki kaimoni. \q1 \v 12 Anofiki ida akadihojai asohiriki-ra ina'biravini. \q2 Vahoariha vakadihojai asohiriki akadiania aakava'i'birinivini vani fori hini anofiki jaboni ida akadihojai asohiriki-ra iakava'i'birinivini jaboni. \q1 \v 13 Haria kajoamora bana mahija kaborohirohi arihina kaba'i, \q2 Jahari athi-ra akamitharavini. \q2 Haria kajoamora bana mahija Jahari kahojai-ra anofijanaravini. \q2 Ivani ka'da'di hoarana i, hahavi-ra ivaka'da'diki i. \q2 Idanoki i, ikaabokaki ida hahavi inofiki. \q2 Aradahaki ida ijahani vahoariha hahavi ni-vajahanana aradahaki. \q2 Nimania ida kadahojai mahi anokhomirikia. Hari ida vani oamani.” \p \v 14 Vahoariha vakadihojai asohiriki-ra avarakava'i'birinihi; avakadihojai asohiriki-ra akava'i'biriniha ada avakadiabi'i nama hojaki. \v 15 Vahoariha vakadihojai asohiriki-ra avarakava'i'birinirihi; ni-avakadiabi'i avakadihojai asohiriki-ra akava'i'biriniki jaboni. Va'ora avarakariakarihi; ni-Deus a'onira akariakaki jaboni — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Ija'ari 'bairini hojani \s2 varani hini \p \v 16 Asia vara niha ada Jesus: \p —Avi'bairini avahojani kamahini Deu-ra vara avani'aka'oaja kaimoni, hari'a avanokhoni-ra vanahamara mahija vahoariha avi'bairini avahojani-ra avigaravini. Ija'ari abononi vaboraborahakia vanofiki ida vahoariha avigavini. Vakava'ibodivarani bana hida kodivarani. Vi'bairina vahojana vahoariha va'ora khai vani'ara kaimoni, ni-Deua binaabosirihi bana ida vi'bairina vahojana. \p \v 17 Avi'bairini avahojani kamahini Deu-ra vara avani'aka'oaja kaimoni, visoko bana oni avanokhoni, avaka'da'dini-ra vakavamisaiha jaboni \v 18 mahija vahoariha avi'bairini avahojani-ra avigaravini. Nokiariha ada avakadiabi'i. Ovari hoarana biogaki ida avi'bairini avahojani. Binokihi ida avi'bairini avahojani, oniani ida a'onira naabosivini hija bana kidinahina jahakia — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Nahina nakaidivavahaki varani hini \r (Lucas 12.33-34) \p \v 19 Vara ni'ianaha ada Jesus: \p —Vanofi bana ida nahina jahaki Deus a'onira no'avini hiki bana kidiania. Hari'a avana'ba'di ida bana avakadinahina kaidivaki hidiaja. Ni-a'bo'daki ida kadanahina avarana'ba'diki hidiaja. Va'ba'ba bana binihimaki bana ida avakadinahina. Ferrugem jabonia bana binihimaki bana ida avakadinahina. Ija'aria avana'bakhajakosi hida avagorani, avakadinahina bavini hiki-ra vabo'diara kaimoni. \p \v 20 Avana'ba'di bana ida avakadinahina avanakaidivaki Deus kania nama mahija avanaibavijahavini. Ni-va'ba'ba, ni-ferrugem jabonia binihimaki bana ida avakadinahina. Ni-ija'aria vakaabokaki ida ibavi-ra vana'bakhanivini, vabo'diaja kaimoni ida avakadinahina avanakaidivaki. \v 21 Avakadinahina avanakaidivavini arafiahi; avakadinahina-ra avakava'ibodivaraniha'oadahahi. Deu-ra avanakaidivavini arafiahi; Deu-ra avakava'ibodivaraniha'oadahahi — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Nokhoi 'ba'dani lamparina fori hini \r (Lucas 11.34-36) \p \v 22 Vara ni'ianaha ada Jesus: \p —Lamparina fori hiki ida ija'ari nokhoni vagani. Avanokhoni vagani jahahi; hahavi-ra avanokihi. Mahi vagania avaadahani fori hihi; nahina-ra avanokivini hiki avanokhoni jahani. \p \v 23 Avanokhoni 'ba'dani jaharihi; ni-nahina-ra avanokiki, joma bakibakinia adahai fori hiki hida. Jahari kabadania avakabadanihi; joma bakibakinia avaadahani fori avihiki bana a'oni. Avava'ini ogairiva bana mahija Jahari kabadania avakabadaniravini. Jahari kabadani-ra avakava'ipahinivini naothinia Jahari kabadania avakabadani'ianahi, joma bakibakinia avaadaha'ianaki fori avihi'ianahi bana. Jahari'oamanija ida bakibakiki fori hiki avaadaha'ianani bana — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Ka'da'di vi'bamiki varani vihina hida \r (Lucas 16.13; 12.22-31) \p \v 24 Vara ni'ianaha ada Jesus: \p —Honai abonoa ni-bikaabokaki ida ka'da'di vi'bamiki vaathi-ra naabahaha'oadahavini. Bivajahaki ada ka'da'di hoarana, athi-ra naabavini jaboni. Bada bini'avini oadani ida ka'da'di kabadani, ni-bikaabokaki ida ka'da'di hoariha athi-ra naabavini, oniani ida bikajonivini hija. \p Ka'da'di ada Deus. Ka'da'di fori hiki ida jiniro. Ija'ari va'ini-ra nahonariahihivini fori hiki ida jiniro. Ija'aria biva'ahavini oadani ida jiniro va'ini nava'ihonariahihini hini, ni-biva'ahaki ada Deus va'i nahonariahihini hini. \s1 Hari'a avava'ini soko iniva \p \v 25 Oniaroa, Jesus va'ora ni'aha adani ija'ari: \p —A'onira onava'isohiki bana ho. Hari'a avakava'isokoniha'oadaha ida 'bai avahaki kaimoni-ra avagathanivini, paha avi'aviki kaimoni-ra avagathanivini. Hari'a avakava'isokoniha'oadaha ida avakadimakari avakaimahaki-ra avavahojaravini. Avakadimahi hirihi ida avakadi'bai. Ni-avaabononi hirihi ida avakadimakari jaboni. Jahaki ida avakadi'bai-ra avanako'dihavini, makari-ra avavahojavini jaboni. Avanofivini kaba'i ida 'bai, makari hiki, hari'a avava'ini-ra nahonariahihiva bana ida makari, 'bai hiki. Deus a'onira no'avini hi'iki ida avakadimahi; a'onira kaijahitaki jaboni ada. \p \v 26 Vada va'ora vani'a bana adani igitha varaboki 'bai-ra vanako'dihavini, kaba'i ni-vava'i soko iniki. Ni-varakhajahaki, ni-vidoraki ida rakhajahi bononi. Ni-vanamonahaki ida bavi, rakhajahi bononi ibavijahani kagorani kaimoni, kaba'i avakadiabi'i nama hojaki va'ora kaijahitaki adani igitha. Deus va'ora nakaidivaki adani igitha varaboki, Deus a'onira nakaidivavini arafiaki a'oni. \p \v 27 Avarakava'isokonimanija koda ida avakadimahi-ra avana'oadavini? Iniani. Ni-avakaabokaki ida avakadimahi-ra avaranaipohivini. \v 28 Ni-nahina kaimoni avarakava'isokoniki ida makari-ra avakainamovini. Vakava'ibodivarani bana ida hogoi movani avijavani. Ni-bada niki ida movai, ni-binamonahaki ida makari bikaimahaki kaimoni, kaba'i nokiani jahaki ida movai. \p \v 29 Ka'oa hiki hida kodivarani. A'onira onava'isohivini hiki ada arabo vaka'da'diva Salomão oniki kohana. Kanahina'ahapikiki ada Salomão. Kaidivaki ida kidimakari, nokiani jahaki jaboni ida. Jahani kaba'i ida kidimakari nokiani, jahani nokiani arafiaki ida movai. \p \v 30 Deus vania binamonahaja ida hogoi movani nokiani jahaki. Hidakaba'i hojahi ida hogoi, afokajoma ara'okho'iki ida. Ija'aria bianaha'di'iki ida. Kaidivarini kaba'i ida hogoi, Deua bikahinanikaki ida. Deus a'onira nakaidivavini arafiaki a'oni, oniani ida bana a'onira kakodiavini hija avakadimakari avakainamokia. Deus a'onira kaijahitavini-ra avakajari'darihi; hari'a avava'ini soko iniva. \v 31 Hari'a vanakama'da ida avava'ini soko iniha'oadahani. Hari'a vakhaniha: \q1 “Hanaja koda bana oabono oakaragaja 'baia, paha, makari hikia?” \m \v 32 Deu-ra avigarikia avakava'isokoniha'oadahaki ida vakainamoki. Avakadiabi'i nama hojakia biogaki ida nahina avakainamoki. \v 33 Hari'a vakava'ibodivaraniha'oadaha'a bana ida makari, 'bai hiki. Vakava'ibodivarani afo'imidia bana ida Deua binofiki. Vava'aha ida Deus a'onira vaka'da'divini. Athi avanaabahaha'oadaha bana; a'onira kaijahitajahakiki ada. \p \v 34 Hari'a hidakaba'i avakava'isokoni'a bana ida nahina afokajoma avakainamoki. Jakaho hojava ida afokajoma. Arajomaki ida nahina namithaki hidakaba'i avava'ini kidakidaria kaimoni. Hari'a avakava'isokonijora bana ida afokajoma namithaki kaimoni — va'ora ni'aha ada Jesus. \c 7 \s1 Vahoariha-ra va'ora anasohivini varani hini hida \r (Lucas 6.37-38; 41-42) \p \v 1 Hari. Jesus va'ora ni'aha adani vajoroniki: \p —Hari'a va'ora avanaathidanoarari bana adani vahoariha Jahari kabadania vakabadanina, avarigaravini oadani ida vanamonahavini vanamonaharavini. Va'ora avaranaathidanoaraririha; ni-Deus a'onira anaathidanoarariki bana jaboni. \v 2 Vara avavani'abakhiahi ida vahoariha vakadihojai jahaki; Deua vara bivani'ahi ida avakadihojai jahaki jaboni. Vara avavani'abakhiahi ida vahoariha vakadihojai jahariki; Deua vara bivani'ahi ida avakadihojai jahariki jaboni. \p \v 3 Hogoi moramorani nokhoi 'ba'dania hojaki fori hiki ida hojai jahariki. Inokhoni 'ba'dania hojani oadani ida ava pitani karaho, hari'a ikaijo'a ida hogoi moramorani iigamini nokho 'ba'dania aniani. \v 4 Inokhoni 'ba'dania ava pitani karaho aniarini oadani, hari'a iigamini-ra ni'a: \q1 “Aajo, onofiki ida hogoi moramorani pitani pa'itxi-ra oanivini \q2 inokhoni 'ba'dania.” \m \v 5 Ijahani-ra ikahi'badaraki i. Imiro'a iani oni ava pitani karaho inokhoni 'ba'dania hojaki. Ianivini naothinia ikaabokaki ida vada inijahakini, oniani ida iigamini nokho 'ba'dania hogoi moramorani aniani-ra ikaabokavini hija. Bada ini'avini oadani ida hojai asohiriki, asohipa'itxirihi ida iigamini-ra inava'isohivini, bikava'ipahinija kaimoni ida kidihojai asohiriki. Imiro'a ikava'ipahini hida bana kadahojai, kadavarani asohiriki — niha ada Jesus. \p \v 6 Asia vara niha ada Jesus: \p —Hari'a vara va'ora vani'ahaha'oadaha adani Deu-ra vakajoniki Deus varani hina. A'onira vakaihamahiki adani. Jomahi vaihamahiki fori vihiki adani. Anakaidivava ida Deus athi. Nahina kaidivaki fori hiki ida. Ni-hirari-ra avano'avini hiki ida nahina kaidivaki. Avano'avini hija vaha, bikada'aha'ahamanihi vaha, ni-binakaidivaki vaha. Hirari fori vihiki adani hojai asohiriki-ra vakava'ipahinivini-ra vanofiriki. \s1 Jahaki ada Deus \r (Lucas 11.9-13) \p \v 7 Hari. Jesus va'ora ka'ojomo'iki adani ija'ari Deu-ra vakanikhariabakhiaki. Bini'aha: \p —A'onira onava'isohiki ho. Deu-ra vakanikharia bana avanofikia mahija avagathanivini. Deus kania vakanikhariaha'oadaha bana ida avanofiki mahija a'onira no'avini hini ida avakanikhariaki. \v 8 Ija'ari hahavi nahina jahakia Deu-ra vakanikhariaha; vagathanihi ida vakanikhariaki. Ija'aria binako'diha ada Deus; bikaragaha. \p \v 9 Kadaisai pãoa ira kanikhariahi, ja'di vania koda bana ino'ara ada? Iniani. Jokoa nahina jaharikia ino'ariha ada. \v 10 Abaisana ira kanikhariaha, makha vania koda bana ino'ara ada? Iniani. Jokoa nahina jaharikia ino'ariha ada. \v 11 A'onivani hojai asohirikia avakahojaini kaba'i, avarigaki ida nahina jahakia avakadisai-ra va'ora avano'avini. Jaha'oamanira ada avakadiabi'i nama hojaki. A'onira no'aki bana ada nahina jahaki avakanikhariavini hikia. \p \v 12 Avavajahaki ida vahoariha a'onira vakajoamoravini. Va'ora vakajoamora bana adani vahoariha. Nimania ida Deus kava'isohihi jiriki athini. Nimania jaboni ida Deus athi namoniva abono vaathi ija'ari-ra vaka'ojomo'ivini hiki. \s1 Bakatha karabodiriki varani hini hida \r (Lucas 13.24) \p \v 13-14 Hari. Vara ni'ianaha ada Jesus. Kidivarani hiki ida hagihi rabodiki hagihi rabodiriki ija'aria vavaadahaki kaimoni. Va'ora ni'aha: \p —Bakatha karabodirikia avi'oi bana mahija hagihi rabodirikia avaadahavini. Ibavi Jahaka'oaki kania okhaki ida hagihi rabodiriki. Ibavi Jaharika'oaki kania okhaki ida hagihi rabodiki. Ija'ari vaipohiki vaadahaki hagihi rabodikia. Vakanako'divini kaba'i ida bakatha karabodiriki, ni-ija'ari hahavia vaakaragaki, oniani ida ija'ari vaipohiriki-ra naadahaja hagihi rabodirikia. \s1 Deus athi namoniva abono vihina-ra vakahi'badaraki \r (Lucas 6.43-44) \p \v 15 Asia vara niha ada Jesus: \p —Va'ora avakava'igairi bana adani Deus athi namoniva abono vihina vakahi'badaraki. Jahani kamithavahaki ida vanivaha vakadivarani, vanofiki ida a'onira vakaborovini bada avani'aja kaimoni ida Deua bivajahariki. Va'ora avakava'igairi bana. \v 16 Vada vani'abakhia bana ida Deus athi namoniva abono vakadihojai. Badani Deua bivajahariki-ra bada vani'aha; Deus athi namoniva abono vihirina va'ora avarigaha. Badani Deua bivajahaki-ra bada vani'aha; Deus va'ora karonavini va'ora avarigaha. Ija'ari kahojai-ra avanokivini vani avarigaja ida ija'ari jahani jaharini. Ni-hojai jaharikia kahojaiki ida ija'ari jahaki. \p \v 17 Ihi'ai avani fori hiki ida ija'ari. Jahahi ida ihi'ai avani, jahahi ida ihi'ai bononi. Jaharihi ida ihi'ai avani, jaharihi jaboni ida bononi. \v 18 Ihi'ai avani jahaki kania ni-hojaki ida ihi'ai bononi jahariki. Ihi'ai avani jahariki kania ni-hojaki ida ihi'ai bononi jahaki. Ihi'ai fori hiki ida ija'ari kahojai. Jahahi ida ija'ari, jahahi jaboni ida kidihojai. Jaharihi ida ija'ari, ni-jahaki ida kidihojai jaboni. \v 19 Ija'aria binobaki ida ihi'ai avani ihi'ai bononi jahariki-ra vahojaki. Binobavini naothinia bio'boni'ihi siho kabodinia. \p \v 20 Oniaroa, vada avani'ahi ida Deus athi namoniva abono vakadihojai hahavi. Jaharihi ida vakadihojai va'ora avarigaha adani Deus kaija'ari vihina-ra vakahi'badaraki. \s1 Deus ibavia o'oini varani hini \r (Lucas 13.25-27) \p \v 21 Hari. Vara ni'ianaha ada Jesus: \p —Ni-avi'oiki bana adani ija'ari hahavi Deus ibavia nama ka'da'dia hora vanaonibakhiaki. Avi'oiki bana adani ija'ari kodiabi'i athi-ra vanaabaki. Nama hojaki ada kodiabi'i. \v 22 Ija'ari-ra nasohivini kamahini ija'ari vaipohiki hora vani'aki bana ho: \q1 “Jesus, va'ora akanamonibakhiaki adani ija'ari \q2 vaipohiki Deus athia. \q1 Bajadi-ra ani'ahananaki jaboni hari: \q1 ‘Jesus Cristo ira honariaki i ija'ari kania akara'o'a.’ \q1 Akhanibakhiaki hari. \q1 Jesus, bada ani'abakhia'iki jaboni ida kadabadani danoki ipohiki.” \m Hora vani'aki bana adani ija'ari vaipohiki. \v 23 Hari. Ogathaniki bana ida vaathi: \q1 “Hojai jaharikia avakahojaibakhiaki a'oni, \q2 oniani ida kodija'ari a'onira niharija. \q1 Ni-a'onira oogaki. \q2 Akara'o bana kodiania!” \s1 Ija'ari Jesus athi-ra naabavini varani hini \r (Lucas 6.46-49) \p \v 24 Hari. Rajomi kavaranihi hoariha va'ora vara ni'aha ada Jesus: \p —Oathi-ra mitha ni'akia binaabaki ida oathi. Gora kaaraki-ra namonahaki vani fori hija hida ija'ari ogahaki. Bikhori'imidiahi ida hodi abihiaki, gora avani arokhojahani ibavini kaimoni a'daimaki. \v 25 Gora a'diahini naothinia, ji'binini kama'da'ihi ida vaini kapahani. Vaini kapahani jorania bigathi'ihi ida gora avani, ni-ho'doho'do'iki ida gora. Abihiaki ida gora avani nami imani bodinia. \p \v 26 Gora-ra namonahaki vani fori hija jaboni ida ija'ari hoariha ogahariki, bikamithahi ida oathi, ni-binaaba'iki. Binamonahahi ida hodi abihiariki, arokhojahajahakirihi ida gora avani. Binaibavi'ihi ida gora avani hodi abihiariki bodinia. \v 27 Gora a'diahini naothinia, ji'binini kama'da'ihi ida vaini kapahani. Vaini kapahani jorania bigathi'ihi ida gora avani, adari'ihi ihimika'oa'ihi ida gora — niha ada Jesus. \s1 Jesus ka'ojomo'ihi kavaranihi \p \v 28 Anokhomi'iki ida Jesus kavarani vara va'ora ni'avini hiki adani ija'ari vaipohiki. Vakava'ibodivarani'ihi ida niha ninini va'ora ka'ojomo'ivini hiki. \v 29 Vaabono vakani'akhama'aha: \p —Akadija'ari vaka'ojomo'iva abono fori hiriha ada Jesus. Jesua biogaki ida nahina Deua binofiki, oniani ida Deus athia va'ora ka'ojomo'ijahakivini hija. Akadija'ari vaka'ojomo'iva abono ni-Deu-ra avigajahakiki, ni-vavaasohihijahakiki ida Deus athi nahina hini Deua vara bivani'a'iki. \c 8 \s1 Jesua binajaha'iki ada makhira kavamonia asafi namani binajahariki \r (Marcos 1.40-45; Lucas 5.12-16) \p \v 1 Hari. Okharafoni'aha ada Jesus. Ija'ari vaipohikia vavaipohiha'aha. \v 2 Oniaroa, Jesus kania okha'aha ada makhira kavamoniki. Asafi hahavi namani-ra najaharikia kavamoniki ada. Binamaakari'aha kajo'atharari'aha Jesus viaha. Bini'aha: \p —Jesus, hora kajoamora bana! Hora inajahavini-ra inofihi; hora inajahahi — niha ada makhira. \v 3 Jesua bikanaibavi'ihi ida sa'a makhira namana, bikadasa'aha, bini'aha: \p —Ha'a, onofiki ida ira onajaha'avini. Jaha'a bana! \m Jorakia avisoni'ihi ida kidikavamoni asafi namania hojaki, jaha'ihi. \v 4 Jesua bini'aha: \p —Hari'a bana vahoariha-ra nanamitha'a ira onajaha'avini. Okha'a bana sasidotxi kania mahija iasafini namani-ra nokivini, biogaja kaimoni ida ijaha'ini. Deus kava'isohihi jirikia bihonariaki ida ija'ari jaha'iki Deu-ra kanava'igavini igitha abononi aha'dikia, vahoariha avigaja kaimoni ida jaha'iki. Sasidotxi ira nokivini naothinia inaaba'a bana ida Deus kava'isohihi jiriki — niha ada Jesus. Ajihi'aha ada makhira. \s1 Jesua bianaihota'iki ada sorara vakadika'da'di kahonai abono \r (Lucas 7.1-10) \p \v 5 Hari. Cafarnaum sidajia o'oi'aha ada Jesus. Jesu-ra karagararihaha ada Roma sidaji kaka'da'dini kasorarani. \v 6 Bini'aha: \p —Jesus, hora kajoamora bana! Kavamoniki ada kodihonai abono. Ada ogorana hojaha. Kavamonikarahoki ada. Imai 'banani karaho-ra kamithaki ada, ni-bikaabokaki ida giragirana — niha ada sorara vaka'da'diva. \v 7 Jesua bini'aha: \p —Ookhaki ho kadania, oanaihotaki bana ada kadahonai abono — niha ada Jesus. \v 8 Roma sidaji kaka'da'dini kasorarania bigathani'ihi ida Jesus kavarani. Bini'aha: \p —Jesus, ivani ka'da'di i. Nahina ohirina mani ida ogorana io'oini-ra onofiravini hija. Ogorana iokharini kaba'i, napaja ihojani kaba'i, ihonaria bana ida kavamoni akara'oni aihotara kaimoni ada kodihonai abono. \p \v 9 Hovani jaboni onaabaki ida athi hora vaka'da'diki hora honariabakhiavini hiki. Va'ora ovaka'da'diki adani vahoariha, oathi-ra vanaababakhiaki adani. Okhana ohonariaha ada sorara, okhamaniha. Hida khana obaranahaha ada hoariha, khamaniha. Kodihonai abono-ra ohonariahi hihida badani-ra namonaha, binamonahamanihi. Oathi-ra vanaabaki adani va'ora ovaka'da'diki. Ivani jaboni ka'da'di i. Nahina-ra ihonariahi; iathini-ra naabahi. Kavamoni akara'oni-ra ihonariahi kodihonai abono kania, akara'omanihi bana — Jesu-ra ni'aha ada sorara vakadika'da'di. \p \v 10 Jesua bikamitha'ihi ida sorara vakadika'da'di kavarani, bikava'ibodivaranikaraho'ihi. Ija'ari vaipohihana hiki-ra ni'aha: \p —Ni-okaraga'iaki kaho ada judeus kaija'ari hoarana hora kajari'dariki, hihada Roma sidaji kaka'da'dini kasorarani hora kajari'daravini fori hiki. Judeus kaija'ari hirina kaba'i, ni-hora kajari'daki — va'ora ni'aha ada Jesus. \p \v 11 Asia vara niha ada Jesus: \p —A'onira onava'isohivini hiki. Deus kania nama vikhaki bana adani arabo hahavi kaija'arini, ija'ari Deus athi-ra vanaababakhia'iki. Arabo hahavia vikhaki bana adani, vavithirarina vi'baijabanaki bana adani Deus kania. Akadija'ari avikhananavaki Abraão kohana, Isaque kohana, Jacó kohana vakadiania vavithiki bana adani. \p \v 12 Ija'ari vahoariha judeus kaija'ari vihina kaba'i, ni-vanofiki ida Deus athi-ra vanaabavini. Deus va'ora nagathogathovini kaba'i kidija'ari vihira kaimoni, ni-avi'oiki Deus ibavia. Oniani ida bana Deus va'ora nahokahivini hija Ibavi Jaharika'oakia. Bakibakini kania vaasara'oamanira adani. Vaofinina vakanada kakiroromisi'oamanira adani ija'ari Ibavi Jaharika'oakia vahojaki. \p \v 13 Jesua bini'aha ada Roma sidaji kaka'da'dini kasorarani: \p —Igorania ajoi'a. Ikajari'darihi ida kadahonai abono-ra oanaihotavini, oniani ida oanaihotavini hija — niha ada Jesus. Hari. Oniaroa, jorakia aihota'iki ada kidihonai abono. \p Hari. Joi'aha ada sorara vaka'da'diva gorana. \s1 Jesua bianaihotaki ida Pedro kamasodini \r (Marcos 1.29-34; Lucas 4.38-41) \p \v 14 Hari. Ajihi'aha ada Jesus. Pedro gorana okha'aha. Kaikahi'aha gora bodinia o'oi'aha. Pedro kamasodini kabaravaki, omaki. \v 15 Jesua biakaabada'ihi ida sa'ani. Jorakia radaha'ihi ida kidibarava. Gama'ihi, va'ora kahinanika'ihi. \p \v 16 Hari. Mithani vaivaini vani Jesus kania ija'ari va'ora vavikha'aha adani ija'ari vaipohiki, vakabajadiki, vakavamoniki vihiki. Hoaranija Jesus bihonariahi ida bajadi akara'o'ini ija'ari kania, akara'omani'ihi. Ija'ari hahavi vakavamoniki avaihota'iki afohanana. Vara va'ora ni'aha, avaihotamani'aha. \p \v 17 'Bo'dakari Deus athi namoniva abono Isaías onikia vara bivani'ajora'iki ida Jesus ija'ari-ra kajoamoravini. Niha ada Isaías kohana: \q1 “Ovari akadikavamoni-ra aniki, \q2 haria anaihotaki ada.” \m Hari. Jesua bada bini'a'iki ida kidibadani danoki, namitha'iki ida Isaías kohana bivava'isohihijora'iki. \s1 Ija'aria vanofiki ida Jesus ipohina vihina \r (Lucas 9.57-62) \p \v 18 Hari. Jesus va'ora noki'aha adani ija'ari vaipohiki kidiania vajoroniki. Va'ora ni'aha adani kidipohi: \p —Avaakakafiani bana 'dako pitanija. \p \v 19 Oniaroa, Jesus kania okhaha ada judeus kaija'ari ka'ojomo'iva abono, bini'aha: \p —Jesus, onofiki ida ira ovaipohiha'avini. Ibavi hana hinia iokhahi, ookhahi jaboni. \m \v 20 Oniaroa, Jesua binava'isohi'aha ada makhira ipohina hina-ra nofiki kidimahi niha nininia, oniani ida athi bigathanivini hija: \p —Igitha vavahojaki ida vagorana ava hodinia akoirija kaimoni. Igitha varabokia vavahojaki ida vagorana ava vadinia. Hovani ija'ari hahavi vakadi'aajo ohina kaba'i, ni-hojaki ida ibavi oavakoiriki kaimoni — niha ada Jesus. \p \v 21 Hari. Jesus kania okhaha ada makhira hoariha, Jesus ipohina ada. Bini'aha: \p —Jesus, jakana oajoi'imidiava kaho kodiabi'i aba'ona-ra oka'damahavini naothinia bona ira ovaipohihahi. \m \v 22 Jesua bini'aha: \p —Iniani. Jakaho ija'ari abiniki-ra vaka'damava adani ija'ari vahoariha vahokina kaba'i Deus viaha vaabiniki fori vihiki. Ivani hora vaipohiha'a bana — niha ada Jesus. \s1 Jesua bikaabaniki ida sirisiriki, komini kihiki \r (Marcos 4.35-41; Lucas 8.22-25) \p \v 23-24 Hari. Kanava kabodinia vaki'dama'aha adani Jesus kidipohi khama. Ai vakihi'aha. 'Dako pitanija aavakakafianina kaba'i, jorakia kama'da'ihi ida sirisiriki danoki. Komini kana'bahaki kakatarararahaki kanava kanamani-ra akaradafarahanaki. Vadimaniha ada Jesus. \v 25 Avikhamahana'aha adani Jesus ipohina kidiania, vakananokiaha'aha: \p —Jesus, Jesus, haria akava'ijoa, ahidananaki bana hari! \m Nokho afora'aha. \v 26 Gama'aha, bikaabani'ihi ida sirisiriki, komini kihiki. Jesua bini'ahi: \p —Radaha'a! \m Radaha'ihi ida sirisiriki, karadaha'ihi jaboni ida komini kana'bahaki. Ipohina-ra va'ora kani'a'aha: \p —Niha avakhanimanija avaofiniki? Deu-ra vavakaijoka bana. Avakajari'damanija ida Deus a'onira akadava'avini? \p \v 27 Sirisiriki, komini kihiki jorakia karadahani mani ida va'ora nava'ibodivaranikarahoja. Vaabono vakani'akhama'aha: \p —Makhira ka'oa hiriha hada. Ni-anoki'iaki kaho ida ija'ari hoariha ovari fori hiki sirisiriki, komini kihikia athi bikamithaki — vaabono vakani'akhama'aha. \s1 Makhira vakabajadiki avaihotana varani vihina hida \r (Marcos 5.1-20; Lucas 8.26-39) \p \v 28 Hari. Galiléia oniki 'dakoa avakakafiani'aha adani Jesus. Gadara kaarabonia avako'omisi'aha. Avigaimori'aha. Oniaroa, Jesu-ra vakaragarariha'aha adani makhira vakabajadiki vi'bamiki, 'dama kania vikhanaiki adani. Ja'di kahodijama'oki bodinia vaibaviki adani makhira vakabajadiki. Vaihamahiki adani. Ija'ari va'ora vifinivini mani ida vamaakarina varadahana-ra vanofiravini hija. \p \v 29 Vakabajadikia vani'a'aha vabodi'barahana: \p —Jesus, ivani Deus kaisai i. Jakaho arihojava. Ni-kaikahiki kaho ida mahi jaharikia haria iarakhaja kaimoni. \p \v 30 Hari. Vahojamaniha adani hirari vaipohiki vi'baiki maakaria. \v 31 Bajadi Jesu-ra vakanikhariadanoki'aha: \p —Haria va'adi bana! Aakara'ona-ra ihonariahi; haria karona'a hirari vakadiania mahija haria vavaadaha'avini. \p \v 32 —Vaadaha'a — Jesus va'ora ni'aha adani bajadi. \p Hari. Makhira kania vakara'o'aha adani bajadi, hirari-ra vagathi'aha. Vaipohi'oamanira adani hirari. Vaki'darahaha'aha, avikharafoni'aha, arabo a'domarariki kania avaki'dafafoni'aha, avahidana'aha. \p \v 33 Oniaroa, vaofini'aha adani makhira hirari-ra avakadava'aki. Aviga'aha. Ija'ari vaibavia avakhano'aha, va'ora vakanamoni'aha makhira vi'bamiki vamonina. Vakhaniha'aha: \p —Jesus va'ora honaria'iki adani bajadi makhira vi'bamiki vakadiania avakara'o'ina. Ai vihi'aha adani bajadi. Ni-vakabajadijanaki adani makhira — va'ora ni'aha. \p \v 34 Hari. Ija'ari afohahavi sidaji vahojaki moni-ra vakamitha'iki Jesus kania avikha'iki. Vanokiha, vani'aha: \p —Ajihi'a bana akadiaraboa. \c 9 \s1 Jesua bianaihota'iki ada makhira adahariki \r (Marcos 2.1-12; Lucas 5.17-26) \p \v 1 Hari. Kanava kabodinia vaki'dama'aha adani Jesus. 'Dako pitanija avakajoifiani'aha. Vigaimori'aha adani Jesus. Sidaji bivahojaki kania vakaikahi'aha. \p \v 2 Hari. Vakaikahi'aha adani ija'ari Jesus bivahojaki kania. Vakaiba'iha ada makhira hoariha jo'o aba'oronisiagaki. Vibarari'aha Jesus viaha. Jesus abono-ra ni'aha: \p —Vakajari'darihi hida makhira jo'o aba'oronisiagaki-ra oanaihotavini-ra okaabokavini. \m Oniaroa, makhira kavamoniki-ra ni'a'aha: \p —Kodisai, khai ini'a! 'Bira'iki ida kadahojai asohiriki — niha ada Jesus. \v 3 Judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abono vaipohiriki vaabono vani'a'aha: \p —Jahariki ida Jesus kavarani. Deus ka'oa bikaabokaki hida hojai asohiriki-ra na'biravini. \p \v 4 Jesua biogaki ida vakava'ibodivaranivini, va'ora ni'aha: \p —Jahariki ida kodivarani-ra avakajari'davini. \v 5 Onaihotaki bana ada makhira, oanaihotavini avanokiha; avarigahi jaboni ida kidihojai asohiriki ona'biravini okaabokavini. \v 6 Deus hora karonavini hiki ija'ari kahojai asohiriki-ra ona'biravini. Hovani ija'ari hahavi vakadi'aajo ho — va'ora ni'aha ada Jesus. Makhira jo'o aba'oronisiagaki-ra ni'aha: \p —Gaa'a, adaha'a! Ijorani-ra nabiini'a, igorania okha'a bana! \p \v 7 Hari. Aihota'aha ada makhira. Gaa'aha, jorana-ra nabiini'aha, gorana okha'aha. \v 8 Oniaroa, ija'ari vanokiva vakava'ibodivaranikaraho'aha. Vaofini'aha. Deu-ra khai vani'a'aha: \p —Jaha'oamanira ada Deus! Ija'ari-ra no'avini danona, hoariha-ra anaihotavini-ra kaabokara kaimoni. \s1 Jesua bikaboa'iki ada Mateus vaipohihana hira kaimoni \r (Marcos 2.13-17; Lucas 5.27-32) \p \v 9 Oniaroa, ajihi'aha ada Jesus. Adahana kaba'i binokiha ada Mateus. Imposto gathaniva abono ada. Imposto kajinironi ida arabo kaka'da'dini kabadani kaimoni. Imposto kagorania vithiki ada Mateus. Jesua bini'aha: \p —Hora vaipohiha'a bana. \m Gaa'aha ada Mateus. Jesu-ra vaipohiha'aha. \p \v 10 Oniaroa, Mateus gorana avikha'aha adani Jesus. \p Vi'baina kaba'i vakaikahi'aha jaboni adani imposto gathaniva abono vaipohiki, ija'ari vahoariha hojai jaharikia vakahojaiki jaboni. Vi'baiki jaboni adani ija'ari Jesus kidipohi khama vakadiania. \p \v 11 Hari. Farisio vaipohiriki va'ora vanokiha adani Jesus vi'baijabanaki, va'ora vanana'dohi'aha adani Jesus ipohina: \p —Nahina kaimoni 'baijabanaki ada Jesus imposto gathaniva abono, hojai jahariki namonahava abono vakadiania jaboni? Akadihojai hipa'itxirihi hida a'baina hojai jaharikia vakahojaiki vakadiania — Jesus ipohina-ra va'ora vani'aha adani farisio. \p \v 12 Jesua bikamitha'ihi ida vakadina'dohi, va'ora ni'aha: \p —Onofiki ida va'ora oakava'ijoavini, oniani ida vakadiania hora no'baijabanaja. Kavamoni vani fori hija ida ija'ari kahojai asohiriki. Mijiko fori ohiki ho. Vakavamoniki vani adani mijiko-ra vanofira. Vakavamonirikia ni-vanofiki ada mijiko. \v 13 Hojai asohikia vakahojaiki ni-va'ora obaranahaki. Hojai asohirikia vakahojaiki vani hadani va'ora obaranahara, vakava'ipahinika'oaja kaimoni ida vakadihojai asohiriki. Vada vani'a ida Deus athi kapapirani mahija a'onira ka'ojomo'ivini, avarigaja kaimoni Deus athi kapapirani haria nava'isohivini hiki ida: \q1 “Ni-onofiki ida igitha abononi aha'dikia hora avakanava'igavini. \q2 Onofiki ida vahoariha-ra va'ora avava'adivini.” \m Nihi ida Deus athi \p — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Ija'ari vi'bairina vahojana varani hini \r (Marcos 2.18-20; Lucas 5.33-35) \p \v 14 Hari. Jesus kania vamaakari'aha adani João Batista ipohina. Vani'aha: \p —Harivani, farisio khama akadihojai hiki ida a'bairina arihojabakhiana Deu-ra vara ani'aka'oaja kaimoni. Kadaipohi vakadihojai hirihi hida. Niha vakhanimanira adani kadaipohi vi'bairina vahojariki Deu-ra vara vani'aka'oara kaimoni? \p \v 15 Jesua bigathanihi ida vaathi: \p —Vakadiania ohojahaha'oadahana mani ida vi'bairina va'ora nahojarija. Maisa hojana oadani, ni-vava'i mokara niki adani kanori abono. Maisa fori ohiki ho. Kanori abono ihinika kania vahojana vani fori vihira adani oipohina. Vi'baijahakiki adani kanori abono. Onivani fori vihira adani oipohina. \p Khaki bana ida mahi vakadiania oakara'ona kamahini, oniaroa, ni-'bai havahani-ra vanofiki mahi hahavi, Deu-ra vara vani'aka'oara kaimoni. \s1 Jesua vara bivani'aki ida kidihojai makari ja'dini \s2 fori hini \r (Marcos 2.21; Lucas 5.36) \p \v 16 Hari. Jesus va'ora ni'aha: \p —Vakava'ipahinika'oa bana ida avakadihojai 'bo'da mahija kodihojaia avakahojaivini. Ni-kabodihadihaki ida hojai 'bo'da kodihojai jahakia. \p Ija'aria ni-biakarabajaki ida makari 'biraki makari pitani ja'biriri'iarikia. Makari pitani ja'dinia akarabajaja vaha; sokoahi ida makari, ja'biririmanihi vaha ida pitani ja'dini, 'bira'ianahi vaha ida makari 'bo'da, a'ahapimanihi vaha ida makari 'birani — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Jesua vara bivani'aki ida kidihojai vinho ja'dini fori hini \r (Marcos 2.22; Lucas 5.37-39) \p \v 17 Jesus va'ora ni'aha: \p —Vakava'ipahinika'oa bana ida avakadihojai 'bo'da mahija kodihojaia avakahojaivini. Ni-kabodihadihaki ida hojai 'bo'da kodihojai jahakia. \p Ni-ija'aria binabaviki ida vinho ja'dini igitha asafini 'bo'da bavi hikia. Thoromanihi ida vinho ja'dini. 'Dakhaki ida baasafi kabavihi 'bo'da, ni-a'bitxajanaki. Ija'aria binabavija vaha ida vinho igitha asafini 'bo'da; aka'bararakhamamanihi vaha; kavithimamanihi vaha ida vinho. Ni-jahajanaki ida bavi. Ija'aria binabaviki ida vinho ja'dini igitha asafini ja'dini bavi hikia. Ni-aka'bararakhamajanaki ida igitha asafini, ni-ahovarijanaki ida vinho — niha ada Jesus. \s1 Judeus kaija'ari nava'isohiva abonoa bikanikhariaki ada Jesus \r (Marcos 5.21-24; Lucas 8.40-42) \p \v 18 Hari. Jesus ija'ari-ra va'ora vara ni'avini oadani, kidiania khaha ada judeus kaija'ari nava'isohiva abono. Va'i bodinia abono-ra ni'aha ada makhira: \p —Ka'da'di oamani ada Jesus — oniani ida Jesus viaha nakajo'athararina hija. Jesu-ra kanikharia'aha ada makhira: \p —Hora kajoamora bana! Onofiki bana ida ogorana iokhani. Abini'iki ida kodisai. Kodiania okha'a bana. Isa'ani-ra kanaibaviha kodisai kania mahija ahokivini — niha ada makhira. \p —Jakaho kadania okhava — niha ada Jesus. \p \v 19 Oniaroa, ajihi'aha ada makhira. Avikasiaga'aha adani Jesus kidipohi khama. \s1 Jesua bianaihotaki ida gamo \r (Marcos 5.25-34; Lucas 8.43-48) \p \v 20 Hari. Jesus naothia kha'ihi ida gamo kavamoniki. 12 badara ipohini amani aforarini hojaki hida gamo. \v 21 Abononi ni'ahi: \p —Jesus kakarahobi-ra okadasahi, oa'aihotahi. \m Oniaroa, Jesus kaida-ra kanamaakari'ihi. Bikadasa'ihi ida kidikarahobi. \p \v 22 Hari. Roiribani'aha ada Jesus. Binoki'ihi ida gamo, bini'a'ihi: \p —Kodisai, khaii ni'a! Hora ikajari'daravini mani ida ira oanaihotavini hi'ia. \m Oniaroa, jorakia aihota'ihi ida gamo. \s1 Jesua bianahoki'iki ida isai \r (Marcos 5.35-43; Lucas 8.49-56) \p \v 23 Hari. Oniaroa, vakaikahi'aha adani Jesus judeus kaija'ari nava'isohiva abono gorana. O'oiha, va'ora nokiha adani ija'ari vabarariariaki, vahoariha va'ithohana ka'damahi viahania. Vava'i kidakida'aha saa vakhanina adani ija'ari vaipohiki. \v 24 Jesua biogaki ida isai-ra anahokivini, oniani ida va'ora ni'avini hija: \p —Abinirihi oni isai, vadika'oaki oni. Avakara'o hahavi hida! \p Jesus athi-ra vakajari'daki, oniani ida Jesu-ra vakanahahanihavini hija, vakanavaranihavini hija jaboni. Abinika'oani avigaki ida isai. \p \v 25 Hari. Ija'ari vaipohiki avakara'ona naothinia, o'oi'aha ada Jesus isai bivahojaki kania. Jesua binamaakari'ihi ida isai aba'oni, biagathi'ihi ida sa'ani, ahoki'ihi, gama'ihi ida isai. Jaha'ihi. \p \v 26 Isai ahoki'iki monini varani hini akarafarakhama'iki ibavi maakariki hahavia. \s1 Jesus va'ora anaihotaki adani vakamaodorohaki vi'bamiki \p \v 27 Hari. Ajihi'aha ada Jesus. Ibavi hoariha radahana kaba'i, Jesus naothia avikasiaga'aha adani makhira vi'bamiki, vakamaodorohaki. Vabodi'barahaki: \p —Jesus, ivani akadika'da'di i. Davi kohana haria vaka'da'divini fori ihiki i. Haria nakaidiva bana! \p \v 28 O'oi'aha ada Jesus gora bodinia. Avakhano'aha adani makhira vakamaodorohaki, avi'oi'aha jaboni. Jesus va'ora ni'aha: \p —Avakajari'darihi hida a'onira oanaihotavini-ra okaabokavini; avaraihotahi. \m Vani'aha: \p —Ha'a, akajari'darihi ida a'aihotana. \p \v 29 Jesua bikadasa'ihi ida vanokho 'ba'dani. Va'ora ni'aha: \p —Avajari'darihi; avagahahi ida avanokhoni 'ba'dani. \p \v 30 Bikaabadavini naothinia avagaha'ihi. Jesus va'ora kaabanidanoki'aha: \p —Hari'a vananamitha hida a'onira oanaihotavini vahoariha vakadiania. \p \v 31 Hari. Ai vihi'aha. Jesus va'ora kaabanivini kaba'i, ibavi maakariki hahavi kaija'arini-ra va'ora vananamithavini hi'ihi ida vanokho anavagahani hiki. \s1 Jesua bianaihotaki ada makhira kabajadiki \p \v 32 Hari. Makhira vi'bamiki va'ajihina naothinia, vahoariha vavikhaha ada makhira hoariha Jesus kania. Bajadia abani biana'dakharariki ada makhira. Jesua bihonariahi ida bajadi akara'o'ini. \v 33 Bajadi ajihini naothinia vara ni'aha ada makhira. Ija'ari hahavi vahojakia vakava'ibodivaranikaraho'ihi ida Jesus kabadani danoki. Vaabono vakani'akhama'aha: \p —Ni-ija'ari hoariha ahararana hojaki kabadani niki-ra anokiki kidibadani fori hiki. \p \v 34 Oniania, vakhanihaha adani farisio: \p —Bajadi vaka'da'diva Jesu-ra no'a'iki danona, oniani ida bajadi ajihini-ra honariavini hija. \s1 Jesus va'ora nakaidivaki adani ija'ari \p \v 35 Oniaroa, sidaji ipohikia ija'ari ibavini ipohikia aadahaoni'aha ada Jesus. Judeus kaija'ari Deu-ra vara vani'avini kagorania o'oiki ada. Va'ora ka'ojomo'i'aha adani ija'ari. Jesus va'ora vara ni'avini hihi ida Deus monina jahaki. Va'ora vara ni'avini hiki ida Deus ija'ari hahavi-ra vaka'da'divini. Va'ora anaihotaki jaboni adani ija'ari vakavamonihahaviki. Ipohiki ida vakadikavamoni. \p \v 36 Jesus va'ora vada ni'aha adani ija'ari vaipohiki, va'ora nakaidiva'oamaniha. Abono-ra ni'aha: \p —Ovilia nahina va'ora akadava'ariki fori vihiki adani ija'ari. Vakaamiariki fori vihiki adani, ni-hojaki ida va'ora kajoamoraki. \p \v 37 Jesus va'ora ni'aha adani kidipohi: \p —Rakhajahi bononi a'diki ipohiki vani fori vihira adani ija'ari vaipohiki. Vanofiki ida vaabono gahinai vanihavini kodiania. Vaipohiriha adani Deus kahonai abono hora avigariki-ra vananamithaki varani ohina. \v 38 Deu-ra vakanikharia bana mahija va'ora karonavini adani kidihonai abono hora avigariki vakadiania. Omonina-ra vakamithavini vani, vaabono gahinai vanihavini kodiania. \c 10 \s1 Jesus va'ora nagathogatho'iki adani makhira \r (Marcos 3.13-19; Lucas 6.12-16) \p \v 1-4 Hari. Oniaroa, Jesus va'ora baranahaki adani kidipohi kidiania vikhana. \p Va'ora naonivini adani 12 makhira vaipohina, athi avavaadahaoniva abono. Hi'adani 12 makhira vaonina Simão, André, Tiago, João, Filipe, Bartolomeu, Tomé, Mateus, Tadeu, Tiago hoariha, Simão o nacionalista, Judas Iscariotes vihiki. Badara ahoarabakosiki radaha'ihi naothinia Judas Iscariotes va'ora kakodiaki bana adani Jesu-ra vanaabinivini-ra vanofiki. Jesus Simão-ra no'avini onii hoariha Pedroa, igamina ada André. Tiago igamina ada João. Zebedeu kaisai adani. Tiago hoariha Alfeu kaisai. Imposto gathaniva abono ada Mateus. \p Jesus va'ora ni'aha adani 12 vihiki vaipohina: \p —A'onira ono'aki bana ho odanona, avakaabokaja kaimoni ida bajadi akara'o'ini-ra avahonariavini, avakaabokaja kaimoni jaboni ida ija'ari kavamoniki-ra avaranaihotahahavivini — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Jesus va'ora karonaki adani kidipohi judeus kaija'ari vaibavia \r (Marcos 6.7-13; Lucas 9.1-6) \p \v 5 Oniaroa, Jesus kania vahojaki adani kidipohi. 12 vihiki vaipohina adani. Va'ora ni'aha: \p —A'onira okaronaki ho akadija'ari vaibavia avarikhani. Hari'a avikha bana Samaria kasidajini kaibavinia. Hari'a avikha bana akadija'ari vihiriki vaibavia. \v 6 Judeus kaija'ari vaibavi ka'oa avikha bana. Ovilia akamadaki fori vihiki adani judeus kaija'ari, ni-avigajahakiki kaho ada Deus. \v 7 Oniani ida a'onira okaronavini hija vakadiania. Va'ora vani'a: \q1 “Deua binofiki a'onira vaka'da'divini”. \p \v 8 Va'ora vanajaha adani ija'ari asafi namani-ra najaharikia vakavamoniki, vakavamoniki vahoariha jaboni avanaihota'a bana. Va'ora avanahoki bana adani ija'ari vaabiniki. Ija'ari vakabajadiki-ra avanokihi; vahonaria bana ida bajadi afohanana akara'oja kaimoni. Avagahina'iki a'oni Deus danona, ija'ari-ra avaranaihotaja kaimoni, ni-aabosiki ida danona. Hari'a vakanikharia ida ija'ari-ra va'ora avaranaihotavini abosinia. \p \v 9 Hari'a avavikha ida avaabononi avakaijahitavini kaimoni. Vanokha bana ada Deus a'onira kaijahitavini. Hari'a avavikha ida jiniro, jiniro 'ba'dani hiki avamasi'ahani bodinia. \v 10 Avadairini vani avikha'a bana. Hari'a avakavikha ida sacola. Hari'a avavikha ida avakadimakari odoki hoariha avakadi'abosihi kaimoni. Hari'a avakavikha ida sandália, ava avaabononi avanadadavini kaimoni. Avakadibadani hiki ida ija'ari-ra va'ora avaranaihotavini. Jahaki ida a'onira vano'avini hiki 'bai, vada ibavini hikia. Avakadibadani abosini ida a'onira vakaijahitavini. \p \v 11 Ija'ari vaibavi avakaikahihi, vanako'di bana ida ija'ari a'onira gathanijahakiki gorania. Sidajia ava'ajihirini oadani gorania vahojahaha'oadaha bana mahija avi'baivini avavadini jaboni. \v 12 Ija'ari gorania avakaikahini, ija'ari vahojaki-ra va'ora vani'a'imidia bana: \q1 “Anofiki Deus a'onira no'avini va'i jahajahania.” \m \v 13 Vagorana a'onira vagathanijahakiki bana adani ija'ari, va'ora vanava'isohiha'a: \q1 “Deus a'onira no'a'iki a'oni va'i jahajahania.” \m Vagorana a'onira vanofiriha, ni-a'onira vagathanijahakiki, va'ora vanava'isohi bana: \q1 “Jokoa Deus a'onira no'arihi va'i jahajahania.” \p \v 14 A'onira vanofiriki vahabini bana adani gora kaija'arini, sidaji kaija'arini, ni-a'onira vagathaniki, ni-avaathini-ra mitha vani'avini-ra vanofiki jaboni, oniania va'ajihi'a bana. Ava'ajihini kaba'i va'ora vani'a bana: \q1 “A'dama-ra akana'dara'daravini hiki, aniaja kaimoni hida arabo khomakhomani a'dama hojaki, \q1 avarigaja kaimoni ida jaharini ariathi-ra avakajonivini.” \p \v 15 Vakava'ihoki bana ida Deus ija'ari hahavi-ra nasohivini kamahini. Deus va'ora va'adipa'itxiki adani Sodoma sidaji kaija'arini, Gomorra sidaji kaija'arini vihiki. Vajaharina kaba'i, Deus va'ora va'adipa'itxiki adani. Deus va'ora ni-va'adipa'itxiki adani hihida sidaji kaija'arini, avaathini-ra vakamithavini kaba'i vanofiriki. \s1 Jesus kaija'ari vajahariharina varani hini \r (Marcos 13.9-13; Lucas 21.12-19) \p \v 16 Hari. Ija'ari a'onira vavajahariki vakadiania a'onira okaronaki bana ho. Ovilia fori avihiki a'oni. Va'oaniaro jomahi hiihiha fori vihiki adani. A'onira vaarivini-ra vanofiki fori vihiki adani. \p Hari. Makha biogaki ida abono-ra akadava'avini pohimajarara kaimoni. Makha fori vihi'a bana mahija avapohimajaravini. Ho'doko fori vihi'a bana jaboni mahija vahoariha-ra va'ora avanaibavijahajahakivini. Ho'dokoa ni-bikanapohimajaki ida kahoariha. \p \v 17 Avaabononi avakava'igairi'a bana. A'onira vavajahariki a'onira vagathiki bana a'oni, vakadija'ari vanasohiva abono vakadiania a'onira avarakhaki bana adani. Avavadadamiki bana ida omonina avakavaranijanarini. Judeus kaija'ari Deu-ra vara vani'avini kagorani bodinia dafi avihiki bana jaboni a'oni xikotxia. \p \v 18 Oipohina avihini mani ida a'onira avisavini hija bana arabo kaka'da'dini, arabo ipohiki kaka'da'dini vihiki vakadiania, a'onira avanaathidanoararivini kaimoni. Jaharikia a'onira avarakhavini hiki bana oipohina avihini-ra vavajaharivini. A'onira vanajahariharivini kaba'i, asia omonina-ra vara vavani'a bana. Judeus kaija'ari vihiriki adani hi'adani arabo kaka'da'dini, va'ora vanava'isohi bana adani jaboni omonina. \p \v 19 A'onira avanaathidanoararivini kamahini hari'a bana avakava'isokonijora ida vakadi'aathidanoarari avagathanivini. Vakadi'aathidanoarari avagathanivini kamahini, Deus a'onira nava'isohiki bana a'oni varani vara avavani'aki kaimonia. \v 20 Ni-avakava'ibodivaraniki bana ida varani vara avavani'aki kaimoni. Ma'onahai Jahaki avava'ini-ra nahonariahihiki bana a'oni, a'onira nava'isohivini hiki ida varani kodiabi'ia binofiki. \p \v 21 Hora vanofiriki va'ora vani'aha adani arabo kaka'da'dini: \q1 “Jahaki ada oigamina abinina. \q1 Jesus ipohina hina mani ida abinina onofivini hija.” \m Vakhaniha. Hora vanofiriki vahoariha va'ora vani'aki bana adani arabo kaka'da'dini: \q1 “Jahaki ida kodisai vaabinina. \q1 Jesus ipohina vihina mani ida vaabinina va'ora onofivini hija.” \m Vakhaniha. Hora vanofiriki vahoariha va'ora vani'aki bana adani arabo kaka'da'dini: \q1 “Jahaki ida kodiamia, kodiabi'i vihiki vaabinina. \q1 Jesus ipohina vihina mani ida vaabinina va'ora onofivini hija.” \m Vakhaniha. \p \v 22 Oipohina avihini mani ida ija'ari vaipohiki a'onira vavajaharavini hija bana. Avaabinirini oadani oipohina avihini-ra avakajonirihi; hora avakava'ipahinirihi; Deus a'onira akadava'aki bana a'oni, ni-akamadaki bana ida avama'onahani, Deus kania avarikhaki bana a'oni — va'ora ni'aha ada Jesus. \p \v 23 Asia vara niha ada Jesus: \p —A'onira onava'isohiki bana ho. Sidaji kaija'arini a'onira vanajahariharihi; aviga'a bana, sidaji hoariha avikha'a. Avakadibadani hiki bana ida judeus kasidajini hahavia avarikhani va'ora avarakanamonionira kaimoni omonina. Hovani ija'ari hahavi vakadi'aajo ho. Ojoina viahania, ni-a'diahi'iaki kaho ida avakadibadani Israel kaija'ari vahararana vakadisidaji hahavi. \p \v 24 Ipohina ni-bihonariafiahaki ada kidi'ojomo'ihi abono. Honai abonoa ni-bivaka'da'diki ada kidika'da'di. Avakadika'da'di ohiki ho. \v 25 Ipohina abononi ni'ahi: \p —Onofiki ida kodi'ojomo'iva abono fori ohina. Ija'ari kodihojai kidihojai fori hini-ra vakahihi; khai onihi — nimania ida ipohina athi. Onivani fori hiki jaboni ida honai abono athi. Ovaria binofiki ida kidika'da'di kahojaia kahojaina. Kidika'da'di kahojaia kahojaiha; khai ni'aha. Hari. Ija'ari hora vavajahariki hora vani'abakhiaki: \q1 “Ivani Biosibo Jahari i. \q2 Bajadi vakadika'da'di i.” \m Vakhaniki adani. Ija'ari hora no'avini hiki onii jaharikia. Kodija'ari avihini mani ida a'onira vano'avini hija bana onii jaharini arafiakia. \s1 Afinivini jahaki ida Deus athi-ra anaabaravini \r (Lucas 12.4-7) \p \v 26 Hari. Vara ni'ianaha ada Jesus: \p —Hari'a bana va'ora vifini adani ija'ari. Ija'ari vakadihojai ogavaharini kaba'i hidakaba'i, khaki ida bana mahi hojai hahavi ogavahani kaimoni. Ni-ija'ari kahojai ahojajanaki bana. \p \v 27 A'onivani avaipohiriki, mitha avani'aki hida kodivarani. Vara vavani'aha'iana bana hida kodivarani mahija ija'ari vaipohikia vakamithavini. Vahoariha vahojarina oadani vara a'onira oni'abakhiaki ho. Ija'ari vaipohiki vahararana vananamitha'a bana hida kodivarani. \p \v 28 Hari'a bana va'ora vifini adani ija'ari a'onira vanaabinivini-ra vanofiki. Ni-vakaabokaki ida avama'onahani-ra vanaabinivini. Avaabinini naothinia, ni-a'onira vanapohimajajanaki bana. Vifini bana ida Deus athi-ra avanaabaravini. Avaabinini naothinia, Deua bikaabokaki ida avaabononi, avama'onahani hiki-ra nahokahivini Ibavi Jaharika'oakia. Deu-ra vifini bana! \v 29 Deua bikaabokaki ida ija'ari-ra naabinivini. Bikaabokaki jaboni ida a'onira akadava'avini. Deus va'ora akadava'aki adani igitha varaboki. Kaidivariki ida kirikiri. Pavakari anihavini ida kirikiri 'bamiki abosini jiniro 'ba'dani pa'itxi. Kaidivarini kaba'i, Deus va'ora akadava'aki adani. Deua abinini binofiravini kaba'i, ni-abiniki ida kirikiri hoarani. \p \v 30-31 Hari'a avava'ini soko iniva! Deua binakaidivaki ida kirikiri. Deus a'onira nakaidivavini arafiaki a'oni. Deua biogaki ida hahavi. Biakogaki jaboni ida aka'da'di kaafani nihafori kihini kaipohini, oniani ida a'onira onava'isohivini hija, a'onira nakaidiva'oamanira ada Deus — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Kodija'ari vihina-ra vakahiki \r (Lucas 12.8-9) \p \v 32 Vara ni'ianaha ada Jesus: \p —Ija'ari kodija'ari hini-ra kahihi vahoariha vaviaha; kodija'ari hini okahihi jaboni bana kodiabi'i nama hojaki viaha. \v 33 Ija'ari kodija'ari hirini-ra kahihi vahoariha vaviaha; kodija'ari hirini okahihi jaboni bana kodiabi'i nama hojaki viaha — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Jesu-ra vanofiki, Jesu-ra vanofiriki varani vihina hida \r (Lucas 12.49-53; 14.26-27) \p \v 34 Hari. Vara ni'ianaha ada Jesus: \p —Hari'a vakava'ibodivarani: Jesus kaikahina mani ida ija'ari vaabono vakanajahamisikhamavini hija. Okha'ina mani ida ija'ari vaabono vakanajahariharikhamavini hija. \v 35 Okha'ina mani ida hora vakajari'daki hora vakajari'dariki-ra va'ora vanajahariharivini hija. \p Isai kaabi'i, kaamia vihiki va'ora vanajaharihariki bana adani vakadisai. Isai va'ora vanajaharihariki bana adani vakadiabi'i, vakadiamia. \p Isai kaamia va'ora vanajaharihariki adani gamo isani vakadisai. Gamo isani va'ora vanajaharihariki adani vakadiamia. \p Gamo kamasodini va'ora vanajaharihariki adani vakadi'aboni gamo. \p Hora vakajari'daki va'ora vavajahariki bana adani hora vanofijahakiki. \p \v 36 Ija'aria vakaimajahariki bana ida oipohina. Kidiabi'i, kidiamia, igamina vihikia vakaimajahapa'itxiriki bana ada oipohina. \p \v 37 Ija'aria binofiki ida oipohina hini, jahaki ida hora nofivini arafiani, va'ora vanofiki adani kidiabi'i, kidiamia, kidisai vihiki. Hora nofivini arafiarihi; ni-bikaabokaki ida oipohina hini. \p \v 38 Deus athi-ra onaabavini mani ida hora avaka'itapoamisahanavini hija bana ava akasanakhamakia. Ija'ari abononi va'ahariki ida abinini kodimoni hini, bikajoniki jaboni ida oathi-ra naabavini, ni-arajomaki ida oipohina hini. \p \v 39 Ija'aria bada bini'ahaha'oadahahi ida binofiki kidimoni hini, ni-bikava'ibodiki ida Deua binofiki. Kavithimaki ida kidimahi, ni-aja'diki, ni-bivahojaki ida mahi ja'dini anokhomiriki Deus kania. Oipohina bada bini'ahaha'oadahaki ida Deua binofikia kabadanini. Hokini oadani bikava'ibodivaraniki ida kidimahi Deua bihonariaja kaimoni, ni-oniani abononi honariaki binofikia, oniani ida Deus kania kidimahi ja'dini ananokhomirini hija bana — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Deus ija'ari-ra naabosivini kamahini \r (Marcos 9.41) \p \v 40 Hari. Asia vara niha ada Jesus: \p —Ija'ari a'onira gathanihi, hora gathanihi jaboni. Ija'ari hora gathanihi, bigathaniki jaboni ada hora karona'iki. \p \v 41 Ija'ari abononi ni'avini: \q1 “Hihada khaki Deua bikaronaki hada, \q2 vara bivani'aja kaimoni ida Deus athi, \q1 oniani ida ogathanijahakivini hija jaboni.” \m Deua binaabosiki bana ada bikaronaki. Binaabosiki jaboni ada karonana hiki gathanijahakina hiki. Ija'ari abononi ni'ahi: \q1 “Jahaki oni ija'ari kahojai, Deus kaija'ari oni, \q2 oniani ida ogathanijahakivini hija.” \m Deua binaabosiki bana ida kidija'ari hojai jahakia kahojaiki. Binaabosiki jaboni ida kidija'ari gathanijahakini hiki. \p \v 42 Vakava'ihoki bana hida kodivarani. Ija'ari abononi ni'ahi: \q1 “Kanabidini akaaforaki ida Jesus ipohina, paha pahisiriki-ra nofiki ida. \q1 Nahina hirini kaba'i ida ija'ari, Jesus ipohina hina mani ida okajoamoravini hija.” \m Pa'itxi kaba'i ida kidikajoamorahi; Deua binaabosiki bana hida. Ka'oa hiki ida Deua binaabosivini kavaranihi — va'ora ni'aha ada Jesus. \c 11 \s1 João Batista va'ora karonaki adani ipohina Jesus kania \r (Lucas 7.18-35) \p \v 1 Hari hi'ihi ida Jesus kavarani va'ora nava'isohi'iki adani 12 vihiki vaipohina, ibavi ipohikia avikhana. Va'ajihi'aha. \p Oniaroa, ajihi'aha ada Jesus jaboni, sidaji hoariha maakarinia aadahaoni'aha. Va'ora aka'ojomo'ioni'aha adani sidaji kaija'arini, vara bivani'aki ida Deus varani hina. \p \v 2 Hari. Cadeia hojaki ada João Batista. Oniaroa, bikamitha'ihi ida Jesus Cristo kabadani varani hini. Va'ora baranahaha adani kidipohi kidiania vikhana. \v 3 Va'ora ni'aha: \p —Avikha'a bana Jesus kania. Jesu-ra vara vani'a bana: \q1 “Anokhaki ada aihotahi abono Deua bikaronaki. Ivani aihotahi abono, Deus ira karonaki i? Hoariha-ra anokhamania koda?” \m Vakhani bana — va'ora ni'aha ada João Batista. \p Ai vihi'aha adani João Batista ipohina. Jesus kania vakaikahi'aha. Vani'aha: \p —João Batista haria karonaki hari kadania, ira nana'dohiki ada: Anokhaki ada aihotahi abono Deua bikaronaki. Ivani aihotahi abono Deus ira karonaki i? Hoariha-ra anokhamania koda? — vakhaniha. \v 4 Jesus va'ora ni'aha: \p —João Batista kania avajoi'a, vananamitha'a bana ida kodibadani danoki avanoki'iki, kodivarani avakamitha'iki jaboni mahija aihotahi abono ohina-ra ogavini. \p \v 5 Ija'ari vakamaodorohaki vanokho-ra oanavagaha'iki ho. Ija'ari vakabaha katonorohaki okanajaha'iki vaadaha'iki. Asafi namani-ra najaharikia kakavamoniki ija'ari onajaha'iki jaboni. Ija'ari vamorobo kamokhihaki oakanavagaha'iki, athi-ra vakamitha'iki. Ija'ari vaabiniki oanahoki'iki. Ija'ari vakanahinariki-ra onanamithavini hiki ida Deus monina jahaki. \p \v 6 Deus va'ora kajoamoraki adani ija'ari aihotahi abono ohina-ra vakajari'dariki — Jesus va'ora ni'aha adani João Batista ipohina. \p \v 7 Hari. João Batista ipohina va'ajihina naothinia, Jesus va'ora vara ni'a'aha adani ija'ari vaipohiki vajoroniki. Kidivarani hi'aha ada João Batista. Jesus va'ora ni'aha: \p —Amasia hojana kari ada João Batista, nahina mani ida João Batista kania avanavanavanahaja? Avarigaki ada João Batista mosori sirisirikia bikanadarahaki fori hirina. \p \v 8 Avanavanavanahavini kari avarigaki ada João Batista makhira kanahinaki fori hirina, ni-João Batista bikaimahaki ida makari kaidivaki. Amasia ibaviriha ada makhira makari kaidivaki-ra kaimahaki. Arabo kaka'da'dini gorana vania hojara ada makhira makari kaidivaki-ra kaimahaki. Makhira kanahina'ahapikiki fori hiriha ada João Batista. \p \v 9 João Batista-ra avanavanavanahavini kari, avarigaki ada Deus athi namoniva abono hina. Deus athi namoniva abono oamani ada João Batista. João Batista va'ora aradaki adani Deus athi vanamoniva abono ija'ari vahoariha khama. Ovari miro'a vara bivani'aki ida Deus ija'ari-ra vaka'da'divini kavaranihi — va'ora ni'aha ada Jesus. \p \v 10 Hari. Jesus va'ora vara ni'a'ianaha adani ija'ari vajoroniki. \p —Deus athi kapapirania hojaki ida João Batista varani hina. Deua bini'aha ada kidisai: \q1 “Okaronaki bana ada oathi namoniva abono iviahania okhananavana, \q2 va'ora nava'isohiki bana adani ija'ari vakadimahi-ra vanasohivini ikaikahini viahania.” \m Nihi ida João Batista varani hina Deus athi kapapirania hojaki. \p \v 11 Hari. Asia vara ni'aha ada Jesus: \p —Vakava'ibodivarani bana hida kodivarani. Akadija'ari avikhananavaki ni-avigahahaviki ida Deus ija'ari-ra vaka'da'divini kavaranihi. Ni-avigaki ida niha ninini Deu-ra vagathanivini vakadika'da'di kaimoni hina. João Batista vania biogaja ida, oniani ida João Batista aagahai akadija'ari avikhananavaki vakadi'ogahai-ra aradavini hija. Kaba'i, ni-João Batista binokiki ida mahi vara bivani'ajoraki. Ni-kama'da'iaki kaho ida Deus kania ija'ari vaabono gahinai vanihavini vakadika'da'di hira kaimoni. João Batista naothia ija'ari vagathaniki bana ada Deus vakadika'da'di hina, oniani ida vakadimahi nasohini hija. Ija'ari nahina hirini kaba'i, kidimahi jahania biaradaki ida João Batista kamahi jahani — va'ora ni'aha ada Jesus. \p \v 12-13 Hari. João Batista kavarani hida: \q1 “Kama'da'iki ida Deus \q2 ija'ari-ra vaka'da'divini.” \m Ija'aria mitha vani'avini vani Deus kania vaabono gahinai vanihaki vakadika'da'di hira kaimoni. João Batista khana viahania Deus athi namoniva abono kohana hahavi vakadivarani hini: \q1 “Khaki bana ida mahi Deus ija'ari-ra va'ora vaka'da'divini kamahini. Ni-kama'da'iaki kaho ida mahi.” \m Vakhaniha. Nimania jaboni ida Deus kava'isohihi jiriki. João kavarani hi'iki ida mahi kaikahi'iki. Deu-ra vanofiriki va'ora vanadabaki adani Deu-ra vanofiki vakadika'da'di kaimoni hina. Ija'ari abono-ra nadanohi; avi'oiki ida Deus ija'ari-ra va'ora vaka'da'divini kania. \p \v 14 Deus athi namoniva abono kohana vara vavani'a'iki ada Elias kohana miro'a kha'ina. Ovaria bivava'isohihijoravini ida Deus ija'ari-ra vaka'da'divini kamahini kama'dani. Hovani a'onira onava'isohivini hiki bana ada Elias hana hina. Kodivarani-ra avakajari'daravini-ra avanofihi; avarigaha ada João Batista Elias kohana fori hina. \v 15 Avamorobohahi; mitha vani'ajahaki hida oathi — va'ora ni'aha ada Jesus. \p \v 16 Jesus vara va'ora ni'a'ianaha adani ija'ari vajoroniki: \p —Va'ora okavarajomiki adani ija'ari hahavi hidakaba'i vahokiki. Isai vakasivanahaki fori vihiki hadani ija'ari. Ija'ari vajoroniki kania vakasivanahaki adani isai. Vaabono vakabodi'barahararahakhamaki adani isai: \q1 \v 17 “Akadikasivanahi ida akarai kaihinikani. \q2 A'ithohahi; ni-avikhajo'iki. \q1 Akadikasivanahi hoariha ida ija'ari abini'iki. \q2 Akaasarahi ida aba'oi, ni-avaasarajabana'iki. \q1 Ni-avavajahaki ida khai akhanina, \q2 ni-avavajahaki jaboni ida ava'i mokara nini.” \m Vakhaniha adani isai vakasivanahaki. \p Jesus va'ora ni'aha: \p —Avakhanini vani isai kasivanahi-ra nofiriki fori avihija. Ni-avanofipa'itxiki ida Deus athi-ra avanaabavini. \v 18 João Batista kha'aha avakadiania, ni-bihaki ida 'bai mahi hahavi. Ni-bi'aviki jaboni ida vinho. Kidihojai avanokiha; avani'aha: \q1 “Kabajadiki ada \q2 João Batista.” \m \v 19 Okha'ihi avakadiania, kodihojai fori hirihi ida kidihojai. Hovani ohaki ida 'bai, o'aviki jaboni ida vinho. Hora avanokihi, ni-hora avanofiki. Nimania ida hora avakanavaranihavini: \q1 “Vada vani'a o hi'o ko'bai nofiki o, hi'o vinho-ra nofiki o jaboni. \q1 Kidiva'ahi vihiki adani imposto gathaniva abono, \q1 Jahari kabadani-ra bada vani'aki-ra nofiki o jaboni.” \m Nimania ida hora avakanavaranihavini. Hari. Ija'aria bikajari'darihi ida Deus ka'ogahai jahani; sohika'oani biogahi — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Ija'ari vajari'daki varani vihina hida \r (Lucas 10.13-15) \p \v 20 Oniaroa, Jesus vara va'ora vani'a'aha adani sidaji ipohiki kaija'arini kidibadani danoki vakajari'davinia. Nihaha: \p —Kodibadani ipohiki danoki-ra vanokibakhiavini kaba'i hora vakajari'daki adani. Ni-vaabono vaka'da'digariavini hiki ida Jahari kabadania vakabadanibakhiana, ni-vakava'ipahinipa'itxiki jaboni. \p \v 21 A'onivani, Corazim sidaji kaija'arini, jahariki bana ida avakadimoni. A'onivani, Betsaida sidaji kaija'arini, jahariki jaboni bana ida avakadimoni. Bada oni'avini kaba'i ida Deus kabadani danoki ipohiki avakadiania, ni-avakava'ipahini'iaki kaho ida Jahari kabadania avakabadanibakhiani. Bada oni'aja vaha ida Deus kabadani danoki Tiro sidaji, Sidom sidaji hikia; Jahari kabadani-ra vakava'ipahini'bo'damaniha vaha, vakaimahamanihi vaha ida makari jarojaroki, vanaibavimanihi vaha ida ofo'ofoni vaka'da'di kanamania. Vakhanina vani Deu-ra vananokiahivini hihi hida Jahari kabadani-ra vakava'ipahinivini. \p \v 22 A'onira onava'isohiki bana ho. Deus ija'ari hahavi-ra nasohivini kamahini bihonariaki bana ida imai 'banani ija'ari hojai asohirikia vakahojaiki Ibavi Jaharika'oaki kania avikhana. Deus va'ora va'adipa'itxiki bana adani Tiro sidaji kaija'arini, Sidom sidaji kaija'arini vihiki. Hojai asohirikia vakahojaina kaba'i, Deus va'ora va'adipa'itxiki adani. A'onivani Corazim, Betsaida sidajia avahojaki. Ni-Deus a'onira va'adipa'itxirihi bana. \p \v 23 A'onivani Cafarnaum sidaji kaija'arini, jahariki bana ida avakadimoni. Ni-avakava'ipahinipa'itxiki ida Jahari kabadani. Avakava'ibodivaranimanija koda ida Deus kania avarikhani Ibavi Jahaka'oakia. Ni-avarikhapa'itxiki. Deus ija'ari hahavi-ra nasohivini kamahini, Deus a'onira nahokahiki bana a'oni Ibavi Jaharika'oakia. Bada oni'avini kaba'i ida Deus kabadani danoki ipohiki avakadiania, ni-avakava'ipahini'iaki kaho ida Jahari kabadania avakabadanibakhiani. Bada oni'aja vaha ida Deus kabadani danoki Sodoma sidajia; Jahari kabadani-ra vakava'ipahini'bo'damaniha vaha; ni-Deus va'ora nihimaki vaha adani Sodoma kasidajini kaija'arini. Asia hojahi vaha ida sidaji. \p \v 24 Vakava'ibodivarani bana ida. Deus ija'ari hahavi-ra nasohivini kamahini bihonariaki bana ida imai 'banani ija'ari hojai asohirikia vakahojaiki vakadimoni. Sodoma sidaji kaija'arini ni-vanoki'iaki kaho ida kodibadani danoki, oniani ida bana Deus va'ora va'adipa'itxivini hija. A'onivani kodibadani-ra avanokivini kaba'i, asia hora avakajari'dahi, oniani bana ida Deus a'onira va'adipa'itxiravini hija — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Khai niki ada Jesus \r (Lucas 10.21-22) \p \v 25 Oniaroa, Deu-ra vara ni'aha ada Jesus: \p —Kodiabi'i, ivani ivaka'da'diki ida ija'ari hahavi nama, arabo hikia vahojaki. Khai ira oni'avini hiki ida idanoni-ra inanokiavini. Ija'ari vaabono vavaboraborahariki-ra va'ora inanokiahi'iki idanonia. Vakadi'ogahai pa'itxini-ra avigaki adani. Vahoariha vani adani vakadi'ogahai karaho-ra vakava'ibodivaranira, ni-vakadiania idanoni-ra inanokiaki. \v 26 Hai oamani, kodiabi'i, jahaki hida inofi'iki. Va'ora inofiki adani vakadi'ogahai pa'itxini-ra avigaki idanoni-ra avigavini. \p \v 27 Hari. Jesus va'ora ni'aha adani vajoroniki: \p —Kodiabi'i hora no'avini hi'iki ida kidi'ogahai, kidinahina hahavi hiki. Ni-ija'aria biogaki ida Deus kaisai ohina. Kodiabi'i ka'oa biogaki ida. Ni-ija'aria biogaki ada kodiabi'i. Hovani ka'oa oogaki ada. Ija'ari kodiabi'i-ra ogavini-ra onofihi; oanigahihi, biogara kaimoni ada kodiabi'i. \p \v 28 Hari. Asia vara niha ada Jesus: \p —Daji khanaki-ra kaiba'iki fori hiki ida ija'ari abononi akava'ijoavini-ra kaijo'avini. Va'ora obaranahaki adani daji khanaki fori hiki-ra vakaiba'iki kodiania vikhana, oanija kaimoni ida vadaina. Avadaini-ra oanivini-ra avava'ahahi; ni-nahina-ra avarakava'isokonijanaki. \p \v 29 Hora vavaipohiha'a mahija kodihojai-ra avaka'ojomo'ivini. Ovajahaki ida hoariha-ra okajoamoravini, va'ora onakaidivaki adani ija'ari. Oipohina avihihi; avakadihojai asohiriki-ra ona'birahi, avava'ini soko inijanaria kaimoni. \v 30 Daji khanariki fori hiki ida hojai a'onira ohonariavini hiki. Daji horihoriki fori hiki ida hojai jahakia avakahojaini-ra ohonariavini — va'ora ni'aha ada Jesus. \c 12 \s1 Ija'ari akoirini kamahini kavaranihi \r (Marcos 2.23-28; Lucas 6.1-5) \p \v 1 Hari. Oniaroa, judeus kaija'ari vakadi'akoiri kamahini vani, avikafianiribani'aha adani Jesus trigo kasiroinia. Ipohina vihiki vavai'amina mani ida trigo bononi ja'dini-ra avara'birimivini hija. Varisi'ihi, vaha'ihi ida trigo 'ba'dani. \v 2 Oniaroa, farisioa vanoki'ihi ida trigo bononi-ra varisivini, vani'aha ada Jesus: \p —Deus kava'isohihi jiriki ija'ari-ra honariavini hiki ija'ari bada nirini aakoirina kamahini. Ni-jahaki ida iipohini Deus kava'isohihi jiriki-ra vanaabaravini. \m \v 3 Jesua bigathani'ihi ida vaathi: \p —A'onira vara oni'avini hiki ada akadija'ari avikhananavaki Davi kohana. Deus athi kapapirania hojaki ida Davi varani hina. 'Bo'dakari vavai'amiha adani Davi kidipohi khama. \v 4 Deu-ra khai vani'avini kagorani kania avikhajakosi'aha adani Davi. \p Hari. Gora bodinia kahoja'iki ida pão. Deu-ra kanava'iga'imidiaki ida pão, naothinia sasidotxi ka'oa vakahaki ida. Nimania ida Deus kava'isohihi jiriki haria nava'isohivini hiki. Sasidotxi vihiriha adani Davi kidipohi khama. Kaba'i, Davia bikaha'iki ida pão gora bodinia kahojaki. Kidipohi-ra va'ora no'avini kihi'ihi jaboni. Vavai'amikarahona mani ida sasidotxi va'ora va'adivini hija, pãoa va'ora no'avini hija. Ni-Deua bivajahariki ida pão-ra vakahavini. \p \v 5 Avanokiria koda ida Deus kava'isohihi jiriki pitani? Sasidotxia bada vani'aki ida badani Deua bihonariaki Deu-ra khai vani'avini kagorani kania aakoirina kamahini kaba'i. Sasidotxia vanakaidivaki ida Deu-ra khai vani'avini kagorani, oniani ida Deus vakadibadani aakoirina kamahini bivamakhaniravini hija. \v 6 Ka'oa oamani hida kodivarani. Avanakaidivavini kaba'i ida Deu-ra khai avani'avini kagorani, hojaki ada ija'ari hoarana avahararania avanakaidivavini arafiaki kaimoni — niha ada Jesus abono-ra vara vani'avini. \p \v 7 Asia vara niha ada Jesus: \p —Deus athi kapapirani haria nava'isohivini hiki ida: \q1 “Onofiki ida nahina hora avakanava'igavini. \q1 Onofikarahoki ida vahoariha-ra va'ora avava'adivini.” \m Avarigaja vaha hida athii nahina hini; ni-va'ora avaranaathidanoarari'imariniki vaha adani kodipohi Jahari kabadania vakabadaniriki. \v 8 Hovani ija'ari hahavi vakadi'aajo ho. Hovani ka'oa oogaki ida badani hana hini jahaki ija'aria bada bini'aki kaimoni akoirina kamahini — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Jesua bianaihota'iki ada makhira sa'a akasakarabakosiki \r (Marcos 3.1-6; Lucas 6.6-11) \p \v 9 Oniaroa, ajihi'aha ada Jesus. Okha'ianaha judeus kaija'ari Deu-ra vara vani'avini kagorania. Okhajakosi'aha. \v 10 Hojamaniha ada makhira sa'a akasakarabakosiki. Vahojaki jaboni adani ija'ari Jesus kabadani-ra vavajahariki. Vavajaharihi ida Jesus ija'ari kavamoniki-ra anaihotavini avakoirina kamahini, oniani ida Jesu-ra avanaathidanoararivini hija. Vani'aha: \p —Inaabariki ida Deus kava'isohihi jiriki. Ni-biva'ahaki ida ija'ari kavamoniki-ra anaihotavini aakoirina kamahini. \p \v 11 Jesua bigathani'ihi ida athi: \p —Aakoirina kamahini voroniki ida ovilia hodi bihiaki bodinia, ija'aria bikaijo'aha'oadahaki ida kidi'ovilia-ra akava'ijoavini aakoirina kamahini. \v 12 Jahaki ida ovilia-ra akajoamoravini aakoirina kamahini. Jahani arafiaki ida ija'ari-ra akajoamoravini, oniani ida Deus kava'isohihi jiriki ija'ari hoariha-ra kajoamoravini-ra va'ahavini hija aakoirina kamahini. \p \v 13 Hari. Makhira-ra ni'aha: \p —Isa'ani-ra akanavira'a! \m Sa'a-ra akanavira'aha, akaihota'ihi ida sa'a. Sa'a kahoariha fori kihi'ihi ida sa'a akaihota'ini. \p \v 14 Oniaroa, vaihamahikaraho'aha adani farisio. Jesus makhira-ra anaihotavini mani ida vava'i najokojokoka'oani hija. Vaabono vara vakani'akhama'aha: \p —Ni-jahapa'itxiki ida ija'ari kavamoniki aihotani kabadanihia kabadanina aakoirina kamahini. Niha ani'a'aki koda ada Jesus. Abinina jahaki ada — vakhani'aha. \s1 Honai abono Deua binagathogatho'iki \p \v 15 Hari. Jesua biogaki ida vanaabinivini vanofivini oniaroa, ajihi'aha. Ija'ari vaipohikia vavaipohiha'aha. Jesus va'ora anaihota'aha adani ija'ari vakavamoniki hahavi. \v 16 Va'ora ni'a'aha: \p —Hari'a va'ora vananamitha bana adani ija'ari vahoariha kodibadani danokia okabadanina — va'ora ni'aha ada Jesus. \p \v 17 Mahi 'bo'dakari Deus athi namoniva abono Isaías kohana onikia binajiri'iki ida Cristo varani hina namitha'iariki. Jesus vania bada bini'ahahavi'ia ida Isaías vara bivani'ajora'iki. \v 18 Isaías bini'ajora'iki: \q1 “Deua bini'aha: \q2 ‘Hada vani kodihonai abono. \q2 Onagathogatho'iki ada. \q2 Onofijahakiki ada. \q2 Khai hora ni'aki ida hojana hiki. \q2 Onaibaviki bana ada Ma'onahai Jahaki va'i bodinia. \q2 Ovari va'ora nava'isohiki bana adani arabo hahavi kaija'arini va'ora onasohira kaimoni. \q2 \v 19 Vara nina kamahini, \q2 ni-jahana abono-ra vaboraborahariha ada. \q2 Ni-kamadiaki fori hiriha ada bana hagihia ija'ari vaipohiki vajoroniki vahararana. \q2 Ija'ari vakadika'da'di hoariha fori hiriha bana ada. \q2 \v 20 Va'ora va'adiki bana adani vava'i jahajahariki. \q2 Mosori kaa'dariki fori hiki ida ija'ari va'ini jahajahariki. \q2 Ovaria binajahaki ida vakadimahi. \q2 Lamparina daijanariki fori hiki ida ija'ari Jahari kahojaia kahojaiki. \q2 Ovaria biakava'ijoaki ida bana. \q2 A'diahirini oadani ida kidibadani, \q2 binasohiha'oadahaki ida nahina Jaharia binajahariki. \q2 \v 21 Arabo hahavi kaija'arinia vakamithaki bana ida varani hina. \q2 Vaipohiki bana adani ija'ari vakaijokana vihiki.’ ” \m Nimania ida Deus athi kapapirania hojaki. \s1 Biosibo Jahari varani hina \r (Marcos 3.20-30; Lucas 11.14-23) \p \v 22 Hari. Oniaroa, Jesus kania avavikha'aha ada makhira kabajadina bikanamaodorohaki, abani biana'dakharariki jaboni ada. Jesua bihonariaki ida bajadi akara'oni makhira kania. Nokho avagaha'ianaha, varavara'ianaha jaboni ada makhira. \p \v 23 Ija'ari vaipohiki vajoronikia vakava'ibodivaranikaraho'aha ada Jesus. Vanana'dohiha: \p —Ka'da'di koda ada Jesus. Davi kohana ka'da'di fori hina hiki koda ada. \p \v 24 Oniaroa, farisioa vakamithaki ida vakadina'dohi, vakhaniha: \p —Iniani, bajadi vakadika'da'di Biosibo Jahari onikia bino'aki ada Jesus danona, bikaabokaja kaimoni ida bajadi akara'o'ini. \p \v 25 Jesua biogamanihi ida vakava'ibodivaranivini, va'ora ni'aha: \p —Rajomi kavaranihi-ra vara ovani'aki bana ho, avarigaja kaimoni ida Jahari hora no'aravini danona. \p Arabo kaija'arini vaabono vakodakhamaha; vaabono vakanihimakhamaha. \p Sidaji kaija'arini vaabono vakodakhamaha; vaabono vakanihimakhamaha jaboni. \p Gora kaija'arini vaabono vakodakhamaha; vaabono vakanihimakhamaha jaboni. \p \v 26 Vakhaniha vaha jaboni adani Jahari kaija'ari vanokiariki, vaabono vakodakhamaha; vaabono vakanihimakhamaha jaboni. Ni-vahojajanaki vaha adani kidija'ari Jahari va'ora vaka'da'diki kaimoni. \p \v 27 Avakadivarani hiki ida Biosibo Jahari hora no'avini danona, bajadi akara'oni-ra ohonariaja kaimoni. Ni-asohiki ida avakadivarani. Avaipohini jabonia vakaabokaki ida bajadi akara'oni. Ka'oa hija vaha ida avakadivarani, Jahari vani koda danona va'ora no'ara adani avaipohini? Ni-Jahari va'ora no'ariha adani danona. Bajadi akara'oni-ra vakaabokavini mani ida Deus danona-ra avigavini hija. Bajadi akara'oni-ra vakaabokavini mani ida avakadivarani asohirikia avaipohini haria vananokiahivini hija. \p \v 28 Deus hora no'avini hiki hida odanona, oniani ida bajadi akara'oni-ra okaabokavini hija. Deus danona-ra ovahojavini mani ida Deus kha'ina-ra avarigavini hija, ija'ari-ra va'ora vaka'da'dira kaimoni. \p \v 29 Ija'aria ni-bikaabokaki ida nahina makhira danoki gorana bodinia hojaki-ra saarivini. Makhira danoki-ra daboha'imidiaki ida ija'ari, oniani ida kidinahina ipohiki bisaarivini bikaabokavini hija. Makhira danoki fori hiki ada Jahari. Odanona biaradaki ida Jahari danona. Odaboha'iki fori hina mani ida bajadi akara'ona okaabokavini hija — niha ada Jesus. \p \v 30 Hari. Asia vara ni'aha ada Jesus: \p —Ija'ari hora kakodiariki ni-hora nofiki. Kodija'ari-ra va'ora onajoronivinia hora vaakodiariha; va'ora akarakhakhamaha. \v 31 Ka'oa oamani ida oni'aki, Deua bikaabokaki ida hojai asohiriki-ra na'biravini. Ija'ari varani jaharikia Deu-ra vakanavaranihavini, Deua bikaabokahi ida varani jahariki-ra na'biravini jaboni. \p Ija'aria Jahari kabadani hini bikahihi ida Ma'onahai Jahaki kabadani, jokoa Deua bina'birarihi ida ija'ari kavarani jahariki. \p \v 32 Hovani ija'ari hahavi vakadi'aajo ho. Varani jaharikia ija'ari hora kanavaranihahi; Deua bikaabokaki ida varani jahariki-ra na'biravini. Varani jaharikia ija'ari Ma'onahai Jahaki-ra kanavaranihahi; ni-Deua bina'biraki. Hokini oadani ida ija'ari, ni-Deua biakariakaki. Abinini naothinia asia hojaki ida kidivarani jahariki, ni-Deua bina'birapa'itxiki — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Ihi'ai fori hiki ida ija'ari kahojai \r (Lucas 6.43-45) \p \v 33 Hari. Vara ni'ianaha ada Jesus: \p —Avanokihi ida kodibadani jahaki; avarigahi jaboni ida ojahaka'oana. Jahahi ida ihi'ai avani; jahahi ida jaboni ihi'ai bononi. Jaharihi ida ihi'ai avani; jaharihi jaboni ida ihi'ai bononi. Ikaijo'ahi ida ihi'ai; iogahi ida ihi'ai jahani jaharini. Nini vani iogaja ida ihi'ai avani jahani jaharini. \p Ija'ari kahojai fori hiki ida ihi'ai bononi. Ija'ari jahaki, kidihojai jahaki jaboni. Ija'ari jahariki, ni-kidihojai jahaki jaboni. \v 34 Makha fori avihiki a'oni, ija'ari-ra avanapohimajaki fori avihiki a'oni. Ni-nihanikia vara avavani'aki ida varani asohiki. Jahari kahojai ija'ari va'ini bodinia bivajahahi; jahariki jaboni ida kidivarani. \v 35 Ija'ari jahaki va'ini bodinia hojaki ida va'i bodini vara nini jahaki. Jahahi hida kidiva'ibodivarani, oniani ida varani jahaki-ra vara vani'avini hija. \p Ija'ari hojai jaharikia kahojaiki va'ini bodinia hojaki ida va'i bodini vara nini jahariki. Jaharihi hida kidiva'ibodivarani, oniani ida varani jahariki-ra vara vani'avini hija. Ija'aria vara bivani'aki ida bikava'ibodivaraniki — niha ada Jesus. \p \v 36 —Deus ija'ari-ra nasohivini kamahini, Deua binava'ihokiki bana ida ija'ari hahavi afohanana varani jaharikia vakavaraninanaki. Deu-ra vananamithavini hiki bana ida varani hahavia vakavarani'ina. \p \v 37 Deua bikava'ihokiki ida bana ija'ari kavarani hahavi vara bivani'a'iki. Deua biogaki ida ija'ari kahojai abosini. Jahahi ida ija'ari, jahahi ida ija'ari vara bivani'a'iki, oniani ida Ibavi Jahaka'oaki kania okhani Deua bihonariavini hija bana. Jaharihi ida ija'ari, jaharihi ida ija'ari vara bivani'a'iki, oniani ida Ibavi Jaharika'oaki kania okhani Deua bihonariavini hija bana — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Vanofiki ida badani danoki-ra vanokivini \r (Marcos 8.11-12; Lucas 11.29-32) \p \v 38 Hari. Oniaroa, Jesus kania vahojaha adani judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abono vaipohiriki, farisio khama. Jesu-ra vani'a'aha: \p —Jesus, anokivini anofiki ida Deus kabadani danokia ikabadanini, aogaja kaimoni ida Deus ira karonavini. \p \v 39 Jesua bigathani'ihi ida vaathi: \p —Jahari kahojaia vakahojaiki adani ija'ari hidakaba'i vahokiki. Deu-ra vakajari'daki adani. Avanokivini avanofiki ida Deus kabadani danoki. Jokoa a'onira onanokiahirihi badani danokia. A'onira onanokiahivini hiki bana ida rajomi hoarani. Deus kabadani danoki Jonas kohana kania namitha'iki rajomi hini hoarania a'onira onanokiahiki bana ho. \p \v 40 Vakava'ibodivarani'a bana ada Deus athi namoniva abono kohana Jonas oniki. 'Bo'dakari abaisana karahoa bikidafi'iki ada Jonas. Mahi ahoarabakosiki, joma ahoarabakosikia jaboni hoja'aha ada Jonas abaisana kaijona. Ni-abini'iki. Ka'damahaki fori hina hoja'iki ada. Onivani fori hija bana ida namithaki kodiania. Arabo nami bodinia ohojaki bana ho oka'damahana, mahi ahoarabakosikia, joma ahoarabakosikia jaboni. \p Abaisana kaijona khaonanina naothinia, Nínive sidaji kaija'arinia vanoki'aha ada Jonas. Vanokivini vani avigaha ada Jonas Deua bikaronavini. \v 41 Nínive sidaji kaija'arinia vakamitha'iki ida Jonas va'ora kaabanivini, vakava'ipahinimani'ihi ida vakadihojai asohiriki. Deus ija'ari hahavi-ra nasohivini kamahini ija'ari vajoroniki vahararana vahojaki bana adani Nínive sidaji kaija'arini. A'onira avanaathidanoararivini hiki bana ida avakadihojai asohiriki-ra avakava'ipahiniravini. Hidakaba'i ohojaki ho avakadiania, oaradahaki ida Jonas jahana, a'onira okaabanidanokiki ho, ni-avanofiki ida avakadihojai asohiriki-ra avakava'ipahinivini. \p \v 42 Rajomi hoariha ida kodivarani. Deus ija'ari hahavi-ra nasohivini kamahini, ija'ari vajoroniki vahararana hojaki bana ida gamo Sabá sidaji kaija'arini vakadika'da'di. A'onira anaathidanoararivini hiki bana ida oathi-ra avakajari'davini. 'Bo'dakari hojaki ada Salomão oniki. Ogahaki ada Salomão. Sabá sidaji kaija'arini vakadika'da'dia binavanavanahaki ada, bikamithaja kaimoni ida Salomão athi jaboni. Hovani kodi'ogahai Salomão aagahai-ra aradaki. Hahavi-ra oogavini kaba'i, oathi-ra avakajari'daki a'oni — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Ija'ari kania hojaki ida bajadi \r (Lucas 11.24-26) \p \v 43-44 Hari. Vara ni'ianaha ada Jesus: \p —Ija'ari kania akara'o'ihi ida bajadi, adaha'ihi kaija'aririki kaarabonia. Binako'dihahi ida ibavi biavakoiriki kaimoni. Bikaragarihi ida ibavi, abononi ni'ahi: \q1 “Oajoiki bana ho ogorana. Ija'ari kania oakara'o'ina, kidiania oajoiki bana ho.” \m Oniaroa, joi'ihi bikaraga'ihi ida gora bodini jaha'ini dairiki. \p \v 45 Oniaroa, ajihi'ianahi ida bajadi va'ora anikha'aha adani ipohini 7 vihiki vaipohina vajaharina arafiaki, ija'ari kania vahojara kaimoni. Bajadi hoarani hojani kari, jaharini ida ija'ari kamahi. Bajadi vaipohiki vahoja'aha ija'ari kania, jaharini arafia'ihi ida ija'ari kamahi. Vakhanimanira bana adani ija'ari hidakaba'i hora vakajoniki — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Vikhaki adani Jesus kaamia, kidikajo'o vihiki \r (Marcos 3.31-35; Lucas 8.19-21) \p \v 46 Oniaroa, Jesus ija'ari-ra va'ora ka'ojomo'ivini kaba'i, vikha'aha adani Jesus kaamia, kidikajo'o vihiki. Gora banininia vigaaboaha'aha vani'aha: \p —Anofiki ida Jesu-ra vara ani'avini — vakhaniha. \p \v 47 Oniaroa, ija'ari Jesu-ra nava'isohi'aha: \p —Jesus, adani gora banininija vahojaha kadamia, kadakajo'o vihiki, ira vara vani'avini-ra vanofiki adani. \m \v 48 Hari. Jesus va'ora ni'aha: \p —A'onira onanokiahivini hiki hadani kodiamia, kodikajo'o fori vihiki. \p \v 49 Oniaroa, Jesus va'ora arajo'i'aha adani ipohina, nihaha: \p —Vada va'ora vani'a'a hadani kodipohi. Kodiamia, kodikajo'o ka'oa fori vihiki adani. \v 50 Ija'aria binofiki ida hojai jahaki kodiabi'i nama hojaki bivajahaki, binaabahi jaboni ida kodiabi'i athi; kodikajo'o, kodiamia fori vihiha. \c 13 \s1 Trigo 'ba'dani txiotxioni karajomihi hida \r (Marcos 4.1-20; Lucas 8.4-15) \p \v 1 Hari. Oniaroa, gora bivahojaki kania khaonani'aha, ajihi'aha ada Jesus. Galiléia ka'dakoni vadini maakarinia okharafoni'aha, vithi'aha. Oniaroa, va'ora ka'ojomo'i'aha adani ija'ari vajoroniki. \v 2 Ija'ari vaipohikia vavajoronivini mani ida naki'damana hija. Kanava vithi'aha, va'ora ka'ojomo'i'aha adani ija'ari pasapasania vahojaki vigaagaboahaki. \v 3 Rajomi kavaranihia va'ora vara ni'a'aha: \p —Siroia okhaha ada makhira, binatxiotxiohi ida trigo 'ba'dani. \p \v 4 Hagihi vadinia vararahi ida 'ba'dani hoarahanana. Avigariha adani igitha, vitxagatxagahahavi'ihi. \p \v 5 Ja'di namania vararahi ida 'ba'dani hoariha. Abihiarihi ida nami ja'di namania. Odorihi ida nami, movajoraki'ihi. \p \v 6 'Damani abohani abihiarini mani ida safini afana bianara'okhovini hija. \p \v 7 Hogoi kajaroiki kania vararahi ida 'ba'dani hoariha. Mova'ihi ida jaboni hogoi, rakhajahi-ra najahari'ihi, ni-bono'iki. \p \v 8 Arabo jahakia vararahi ida 'ba'dani hoariha. Movahi, avijavahi, bono'ihi. Aipohi'ihi ida trigo 'ba'dani. Trigo avani hoarahanana 'ba'dani ipohini 100. Trigo avani hoarahanana bononi 'ba'dani ipohini 60. Trigo avani hoariha bononi 'ba'dani ipohini 30. \v 9 Avamorobohahi; mitha vani'ajahaki hida oathi — va'ora ni'aha ada Jesus. \p \v 10 Hari. Ija'ari vaipohiki vahojajanarina, Jesu-ra vanamaakari'aha adani ipohina, vanana'dohi'aha: \p —Nahina mani ida rajomi kavaranihia vara va'ora ini'abakhiavini hija? \p \v 11 Jesua bigathani'ihi ida vakadina'dohi: \p —Deua binofiki ida avarigavini, oniani ida Deus ka'da'di hina kavaranihia a'onira onanamithajahakivini hija. Ija'ari vahoariha ni-avigavini vanofiki ida varani Deus va'ora vaka'da'divini. Ogavahariki hida varani vakadimoni hini. \v 12 Avakamithabakhiaki hida oathi. Avanaabavini mani ida avakadi'ogahai-ra oana'ba'divini hija. Vahoariha oathi-ra vakamithaki, ni-vanaaba'iki ida oathi pa'itxi vakamithaki, oniani ida avakava'i'birinivini hija. \v 13 Vakhanina vani rajomi kavaranihia vara va'ora oni'avini. Vada vani'avini kaba'i ida kodibadani danoki, ni-vanofiki ida kodihojai-ra vanokivini. Oathi-ra mitha vani'avini kaba'i, ni-vanofiki ida nahina hini avigavini. \p \v 14 Namitha'iki ida vakadiania Deus athi namoniva abono Isaías kohana vara va'ora ni'ajoravini hi'iki: \q1 “Avakamithavini kaba'i ida athii, \q2 ni-avarigaki bana nahina nini. \q1 Vada avakhanini kaba'i, \q2 ni-nahina-ra avanokiki bana. \q1 \v 15 Avigavini vanofiravini mani ida vakadiva'ibodivarani ka'oahaki fori va'ora nihaja. \q1 Kamokhihaki fori kihiki ida vamorobo. \q2 Modo vani'aki fori hiki ida vanokho. \q1 Vava'i bodinia avigavini vanofija vaha; \q2 vakamithavini vakaabokamanihi vaha; \q2 vakaabokaki ida nahina-ra avigavini jaboni. \q1 Avigaja vaha hida Deus athi; \q2 kodiania vajoiribanimaniha vaha; \q2 va'ora anaihotamaniha vaha.” \m Nimania ida Deus athi Isaías vara bivani'ajora'iki. \p \v 16 Asia vara ni'aha ada Jesus. Kidipohi-ra va'ora ni'a'aha: \p —Deus a'onira kajoamoraki a'oni. Va'oaniaro fori avihiriki a'oni. Vagahaki fori hiki oni avanokhoni 'ba'dani. Kamokhihariki fori kihiki ida avamoroboni, oniani ida Deus athi nahina hini-ra avarigavini hija. \p \v 17 A'onivani avanokibakhiaki hida kodibadani, avakamithabakhiaki hida kodivarani. A'onira onava'isohiki bana ho, mahi 'bo'dakari vaipohiki adani Deus athi namoniva abono kohana, Deus kaija'ari kohana vahoariha khama vanofiki ida kodibadani-ra vanokivini, ni-vakaabokaki vanokivini. Kodivarani-ra vakamithavini-ra vanofiha, oniaro kari ni-vakaabokaki. \p \v 18 Mitha vani'ajahaki bana hida kodivarani mahija trigo 'ba'dani karajomihi kavaranihi nahina hini-ra avarigavini. A'onira onava'isohivini hiki ida nahina hini. \p \v 19 Trigo 'ba'dani fori hiki hida oathi. Ija'ari fori hiki ida arabo. Hagihia vararahi ida trigo 'ba'dani. Igitha vitxagatxagahahavi'ihi. Onivani fori hini ija'ari vahoarahanana vakamithaja ida Deus ija'ari-ra vaka'da'divini kavaranihi. Ni-avigavini vanofiki ida varani nahina hini. Oniaroa, khaki ada Jahari Deus athi-ra anihavini va'ini bodinia, oniani ida Deus athi-ra avakava'i'birinivini hija. \p \v 20 Ja'di namania vararahi ida trigo 'ba'dani hoariha. Kanamini odorini movajoraki'ihi. 'Damani abohani abihiarini mani ida anara'okhoni hija. Movani kama'dani vani ara'okho'ihi. Onivani fori vihira adani ija'ari vahoariha Deus athi-ra vakamithaki. Vanofihi, khai vakhanimaniha. \v 21 Mahi ipohiriki vani khai vani'aja ida Deus athi. Deus kaija'ari vihina mani ida vahoariha va'ora vanajahariharivini hija. Nahina jahariki namithahi vakadiania, oniani ida Deus athi-ra vakava'ipahinivini hija. \p \v 22 Hogoi jaroki 'damania vararahi ida trigo 'ba'dani hoariha. Hogoia binajaharihi, bonohi, ni-a'di'iki ida trigo bononi. Onivani fori vihira adani ija'ari vahoariha Deus athi-ra vakamithaki. Vakava'ibodivaraniha'oadahahi ida vakadi'bai-ra vanako'dihavini, vakadinahina-ra vakapavakarihavini, vakadibadani hiki. Vaabono vani'aha: Ni-nahina-ra okainamoki; jahahi ida kodimahi. Vakhaniki adani. Hari. Nahina ipohiki-ra vanofikarahovini mani ida Deus athi-ra vanofijahakiravini hija, oniani ida Deus athi-ra vanaabaravini hija jaboni. Onivani fori hija ida rakhajahi, ni-bonoki ida arabo rakhajahani, onivani fori vihiki adani ija'ari vamorobohariki fori vihina. \p \v 23 Arabo jahakia makhira binatxiotxiohi ida trigo 'ba'dani hoariha. Movahi, na'baha'ihi, bono'ihi. Aipohi'ihi ida 'ba'dani. Arabo jahaki fori vihiki adani. Onivani fori vihira adani ija'ari vahoariha Deus athi-ra vakamithaki. Vakamithahi, avigahi ida Deua binofiki bada vani'avini, oniani ida vanaabajahakivini hija. Trigo 'ba'dani 100 hiki vani fori vihira adani ija'ari Deus athi-ra vanaabajahakiki. Trigo 'ba'dani 60 hiki vani fori vihira adani ija'ari Deus athi-ra vanaabavini doronini. Trigo 'ba'dani 30 hiki vani fori vihira adani ija'ari Deus athi-ra vanaabavini pa'itxini — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Trigo, hogoia kabodihadihaki karajomihi hida \p \v 24 Oniaroa, Jesua vara bivani'a'ianahi ida rajomi kavaranihi. Va'ora ni'aha adani ija'ari vajoroniki: \p —Kodivarani hi'ianaki ida Deus ija'ari-ra vaka'da'divini. Makhira binatxiotxiohi ida trigo 'ba'dani jahaki kidisiroia. \v 25 Joma vania vavadi'aha adani makhira, kidija'ari hahavi khama. Vavadina kaba'i, kha'aha ada hoariha makhira-ra vajahariki. Trigo kasiroini kania binatxiotxiohi ida hogoi 'ba'dani trigo kania. Trigo nokiani fori hiki ida hogoi. Birakhaivini naothinia ajihi'aha ada makhira jahariki. \p \v 26 Hari. Mova'ihi ida trigo 'ba'dani, movahi jaboni ida hogoi 'ba'dani. Na'baha'ihi, bono'ihi. \p \v 27 Oniaroa, siroi kaka'da'dini kania avikha'aha adani kidibadani abono, vani'aha: \q1 “Inatxiotxio'iki ida trigo 'ba'dani jahaki kadasiroia. \q1 Niha nimanija koda ida \q2 hogoi movajabanaki trigo hararania?” \m \v 28 Vakadika'da'dia bigathanihi ida vakadina'dohi: \q1 “Hora vajahariki kabadani ida hogoi 'ba'dani-ra natxiotxiovini kodisiroia.” \m Vanana'dohi'aha: \q1 “Inofimanija koda ida hogoi-ra arasohasohavini?” \p \v 29 Ka'da'dia bigathanihi ida athi: \q1 “Iniani, jakaho hoja'imidiava ida hogoi. \q2 Avijavarini oadani ida hogoi nokiani trigo avani fori hiki ida. \q2 Avarasohahi ida hogoi, karasohajahahi ida trigo avani itxani jaboni. \q1 \v 30 A'dirini oadani ida bononi, jakaho hojava ida hogoi avani. \q1 A'boahahavini kamahini va'ora ohonariaki bana adani badani abono \q2 hogoi avani-ra varasoha'imidiavini, \q2 vanajoronivini vanahokahivini siho kabodinia. \q1 Hari hini ida hogoi kabadanihi, va'ora ohonariavini hiki trigo bononi-ra avibaivini trigo kagorania.” \m Niha ada vakadika'da'di — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Mostarda 'ba'dani avijavani karajomihi hida \r (Marcos 4.30-32; Lucas 13.18-19) \p \v 31 Hari. Vara ni'ianaha ada Jesus: \p —A'onira vara oni'avini hiki ida bana rajomi kavaranihi hoariha. Mostarda 'ba'dani avijavani vani fori hiki ida Deus ija'ari-ra vaka'da'divini. Itxanini arafiaki ida mostarda 'ba'dani. Ija'aria birakhaihi ida mostarda 'ba'dani kidisiroia. \v 32 Movahi, avijavahi, karahoki ida mostarda avani patxapatxahaki. Vadini avijavani na'bahaki jaboni. Igitha raboki kagorahaki vadinia. Itxani arafiaki ida ba'ba'da, kaba'i, mostarda 'ba'dani, movahi, avijava'ihi, karaho'ihi — niha ada Jesus. \s1 Pão-ra kanathoramananiki karajomihi hida \r (Lucas 13.20-21) \p \v 33 Hari. Asia vara niha ada Jesus: \p —Okavarajomiki bana ida Deus ija'ari-ra vaka'da'divini. Pão kaimani-ra kanathoramananiki vani fori hija ida Deus ija'ari-ra vaka'da'divini. Gamo vania bigathija ida pão-ra kanathoramananiki pa'itxi, binaibavi'ihi ida trigo karaho, biara'bira'ihi bavi hoarani bodinia. Pa'itxini kaba'i ida pão-ra kanathoramananiki, biara'biravini naothinia kathoramanani'ihi ida pão kaimani hahavi. Nimania ida Deus ija'ari-ra vaka'da'divini avijavani — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Rajomi kavaranihia kavaranibakhiaki ada Jesus \r (Marcos 4.33-34) \p \v 34 Jesus vara va'ora ni'aki adani ija'ari vajoroniki rajomi kavaranihi ipohikia. Rajomi kavaranihi ka'oa-ra vara vani'aki ada Jesus. \p \v 35 'Bo'dakari Deus athi namoniva abono kohana vara bivani'a'iki ida Jesus kahojai rajomi kavaranihia kavaranina, bini'aha: \q1 “Vara va'ora oni'avini hiki bana ida rajomi kavaranihi. \q2 Nahina ogavaharikia va'ora onanamithaki bana adani ija'ari hahavi.” \m Nihi ida Deus athi papira hojaki. \s1 Jesua bivava'isohihiki ida hogoi avani karajomihi nahina hini \p \v 36 Oniaroa, Jesus va'ora nahojaha'aha adani ija'ari vaipohiki. Ai vihi'aha kidipohi khama, gora vavahojaki kania avikha'aha avikhajakosi'aha. Kidipohia vanamaakarimi'aha ada Jesus, vani'aha: \p —Ni-aogaki ida hogoi 'ba'dani txiotxioni karajomihi kavaranihi nahina hini. Haria nava'isohijahakivinihi bana ida varani nahina hini. \p \v 37 Jesua bigathanihi ida vaathi: \p —Hovani ija'ari hahavi vakadi'aajo ho. Makhira trigo 'ba'dani jahaki-ra natxiotxiovini vani fori ohija. \v 38 Arabo hahavi fori hiki ida siroi. Ija'ari Deua bivaka'da'diki fori hiki ida trigo 'ba'dani jahaki. Ija'ari Jaharia bivaka'da'diki fori hiki ida hogoi 'ba'dani. \v 39 Makhira hogoi 'ba'dani-ra natxiotxioki fori hiki ada Jahari. A'boahahavini kamahini fori hiki ida mahi bana Deus ija'ari hahavi-ra nasohivini kamahini. Siroia vakabadaniki fori vihiki adani Deus ibavi kaija'arini. \p \v 40 Siroia vakabadanikia varasohahaviki ida hogoi, vanahokahiki ida siho kabodinia. Onivani fori hija ida bana namithaki Deus ija'ari-ra nasohivini kamahini. \v 41 Va'ora okaronaki bana adani Deus ibavi kaija'arini ija'ari vakadiania avikhana. Va'ora oni'aki bana adani: \p “Deus kaija'ari vahararana vahojaki adani ija'ari, ija'ari hoariha-ra vakaboroborobakhiaki Jahari kabadania vakabadanira kaimoni. Vahojaki jaboni adani Jahari kahojaia vakahojaiki. Va'ora vaani bana adani ija'ari vajahariki. \v 42 Hogoi fori vihiki adani. Va'ora vanahokahi bana siho kabodinia. Vabarariaria'ahapikiki bana adani, vakanada-ra vakanakiroromisiki bana adani.” Va'ora oni'aki bana adani Deus ibavi kaija'arini. \p \v 43 Oniaroa, kodiabi'i nama hojaki va'ora vaka'da'diki adani kidija'ari. Vavagaki bana adani Deus kahojaia vakahojaiki, safini vagana fori vihiki adani bana. Avamorobohahi; oathi-ra mitha avani'ajahakihi — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Jiniro 'ba'dani ahojaki karajomihi hida \p \v 44 Hari. Jesua vara bivani'ahi ida rajomi kavaranihi hoariha: \p —Okavarajomiki ida Deus ija'ari-ra vaka'da'divini, ija'ari jiniro 'ba'dani kaidivaki ahojaki-ra karagavini fori hini. \p Hoariha kasiroia adaha'aha ada makhira. Adahaha, bikaraga'ihi ida jiniro 'ba'dani kaidivaki ahojaki. Khaii ni'aha. Bikaragavini naothinia, bianahoja'ianahi ida jiniro 'ba'dani kaidivaki. Abono-ra ni'aha ada makhira: \q1 “Onofikarahoki hida siroi kodimoni hini. Hihavirihi vahabini hida jiniro okaragaki. Ida asia vahabini hojahi. \q2 Onofiki ida jiniro hahavi. Kodiani hirihi hida siroi. \q2 Okapavakarihi; ni-siroi kaka'da'dini siroi-ra onako'di'ianavini-ra nadabaki. \q2 Siroi kaidivaki arafiaki mani bana hida kodinahina hahavi-ra pavakari onihavini hija. \q1 Kodinahina abosini kajinironi-ra ogathanivini vani okapavakariki hida siroi.” \m Abono-ra ni'a'aha. Oniaroa ajihi'aha ada makhira. Siroi kaka'da'dini kania okha'aha, bikapavakari'ihi ida siroi. \p Nimania ida ija'ari Deu-ra nofikarahovini kidika'da'di hina — niha ada Jesus. \s1 Ja'di kaidivaki karajomihi hida \p \v 45 Hari. Jesua vara bivani'ahi ida rajomi kavaranihi hoariha: \p —Okavarajomiki ida Deus ija'ari-ra vaka'da'divini, makhira ja'di kaidivaki-ra nako'divini. \p Makhira bianako'dioniki ida ja'di jahaki kaidivaki, ja'di-ra pavakari vanihaki abono vakadiania. \v 46 Oniaroa, bikaraga'ihi ida ja'di kaidivaki hoarani karaho. Jahaki kaidivani arafiaki ida. Binofi'oamani'ihi ida ja'di kaidivaki kidimoni hini. Kaidivani arafiani mani ida kidinahina hahavi-ra pavakari nihavini hija. Kidinahina hahavi abosini kajinironi-ra gathanivini vani bikapavakarihi ida ja'di hoarani kaidivani arafiaki. \p Hari. Nimania ida ija'ari Deu-ra nofikarahovini kidika'da'di hina — niha ada Jesus. \s1 Tahafa karajomihi hida \p \v 47 Hari. Jesua vara bivani'a'ihi ida rajomi kavarani hoariha: \p —Vara ovani'a'ianaki ida Deus ija'ari-ra vaka'da'divini nahina fori hini. \p Tahafa 'dakoa ija'aria biakosonavini vani fori hija ida. Ija'aria biakosonahi ida tahafa, bianagithi'aha ada abaisana ipohiki. \v 48 Kaji'biniki ida tahafa, araba abonoa vakara'baniki avako'omisi'aha. Kaasia pasapasania vavithi'aha, vakanapitakhama'aha ada abaisana. Vanaibavi'aha ada abaisana havahaki kaimoni so'oroa. Vanahokahi'aha ada abaisana havahariki. \p \v 49 Abaisana-ra vakanapitakhamavini vani fori hiki ida Deus ibavi kaija'arini vakadibadani bana, ija'ari-ra nasohivini kamahini. Avikhaki bana adani Deus ibavi kaija'arini ija'ari vakadiania. Va'ora vaaniki bana adani ija'ari Jahari kahojaia vakahojaiki, ija'ari kahojai jahaki vahararana. \p \v 50 Va'ora vanahokahiki bana adani ija'ari Jahari kahojaia vakahojaiki siho kania. Oniania vabarariaria'ahapikiki bana adani, vakanada-ra vakanakiroromisiki bana adani — va'ora ni'aha ada Jesus. \p \v 51 Oniaroa, Jesus va'ora nana'dohi'aha adani ipohina: \p —Avarigamanija hida rajomi kavaranihi va'ora vara oni'avini hi'iki nahina hini? \p —Ha'a, oogaki — vagathani'ihi. \m \v 52 Jesus va'ora ni'aha: \p —Vara a'onira oni'avini hiki ada judeus kaija'ari ka'ojomo'iva abono. Ovaria biogajahakiki ida athi jiriki Deus athi kapapirania hojaki. Oathi-ra kamithavini vani kodipohi hi'aha ada makhira. Kodipohi hina mani ida oathi-ra ka'ojomo'ivini hija. \p Ija'ari kanahina'ahapikiki fori hiki ada makhira. Dano'oamanija ida kidi'ogahai. Biogaki ida athi 'bo'da-ra vara vani'avini Deus athi kapapirania hojaki, biogaki jaboni ida oathi ja'dini-ra vara vani'avini — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Nazaré sidajia okhaha ada Jesus \r (Marcos 6.1-6; Lucas 4.16-30) \p \v 53 Hari hi'ihi ida Jesus rajomi kavaranihia kavaranina, ajihi'aha. \v 54 Bivavijavaki kania joi'ianaha, kaikahi'aha. Jesua bivavijavaki ibavi onini Nazaré. Jesus va'ora ka'ojomo'i'aha adani judeus kaija'ari Deu-ra vara vani'avini kagorania. Oniania mitha vani'ahi ida kidivarani, Jesu-ra vakava'ibodivarani'aha. Vaabono vakani'akhama'aha: \p —Hanaja vani bivikhaja ida kidi'ogahai danoki? Niha bini'a'avini koda biogaja ida badani danoki? \v 55 Aogajahakiki ada. Gora namonahava abono ada kidiabi'i. Kidiamia Maria. Jesus kakajo'o adani Tiago, José, Simão, Judas vihiki. \v 56 Gamo isani kidikajo'o vihiki akadiania vahojaki jaboni. Ni-nahina bika'ojomo'iki ada. Ni-anofiki ida haria ka'ojomo'ivini. Akajari'daki hida kidivarani — vaabono vakani'akhama'aha. \p \v 57 Nazaré sidaji kaija'arinia ni-vanofipa'itxiki ada Jesus. Oniania, Jesus va'ora ni'aha: \p —Ibavi hahavi kaija'arinia vagathanijahakiki ada Deus athi namoniva abono. Kidija'aria bivavijavaki kania ni-vagathanijahakiki, igamina jaboni ni-vanofijahakiki, oniani ida Nazaré sidaji kaija'arini hora vagathanijahakiravini hija — va'ora ni'aha ada Jesus. \p \v 58 Nazaré sidaji kaija'arinia vakajari'daki ada Jesus, oniani ida kidibadani danoki naipohirini hija vakadiania. \c 14 \s1 João Batista pohimaja'ina varani hina hida \r (Marcos 6.14-29; Lucas 9.7-9) \p \v 1 Hari. Irojia bikamitha'ihi ida Jesus varani hina. Galiléia kaaraboni kaka'da'dini ada Iroji oniki. \v 2 Oniaroa, va'ora ni'aha adani kidihonai abono: \p —Ada ahoki'aha João Batista kohana, oniani ida badani danoki-ra kaabokavini hija — niha ada Iroji. João Batista kohana joi'iki Irojia bivanihaki ada Jesus. \p \v 3 Irojia bivahonariahi'iki ada João Batista kohana gatha'ina, sa'a kodabohani. Cadeia avibai'iki ada. João Batista kohana cadeia avibaivini viahania, Irojia bikanagamoha'iki ida kidikajo'o kagamo. Filipea oniki ada Irojia kakajo'o. Irodisi oniki ida Filipe kagamo Irojia bisaari'iki. \v 4 João Batista kohana bini'abakhia'aha ada Iroji: \p —Ni-jahapa'itxiki ida kadakajo'o kagamo-ra ivahojavini. Nimania ida Deus kava'isohihi jiriki athini — niha ada João Batista. Iroji João Batista athi-ra vajaharavini mani ida João gathana-ra vahonariahivini hija. \v 5 Irojia binofiki ida João Batista-ra naabinivini. Judeus kaija'ari Deus athi namoniva abono hina vakahiki ada João Batista. Iroji ni-binofiki ida judeus kaija'ari-ra va'ora naihamahivini, oniani ida João Batista-ra naabiniravini hija. \p \v 6 Hari. Mahi biva'banaki kamahini vani, ihinika karaho amonahani-ra honaria'aha ada Iroji. Va'ora kaboa'iha adani ija'ari vakanahina'ahapikiki. Vajoronihahavi'aha, khajakosihi ida Irodisi kaisai, khajo'ihi. Irojia khai bini'ahi ida kidinabadiahi khajoni. \v 7 Khajo'ini naothinia, Irojia bini'ahi: \p —Nahinaro-ra inofihi; ira ono'ahi. Jokoa ira onava'iponi'imarinirihi, ika'domakia ira ono'ahi. \p \v 8 Irodisia bihonaria'ihi ida kidisai João Batista ka'da'di aka'boani-ra kanikhariahavini. Oniania, kidinabadiahia bikanikhariaha'aha ada Iroji: \p —Onofiki hidakaba'i João Batista ka'da'dia hora ino'avini bavia kabaviki. \p \v 9 Hari. Va'i mokara ni'aha ada Iroji. Ni-binofiki ida João Batista ka'da'di aka'boani. Kidikanori abonoa vakamitharija vaha ida athi; ni-bino'aki vaha ida kidinabadiahi bikanikhariakia. \v 10 Oniania, bihonariaha ada sorara: \p —Iakava'boaha bana ida João Batista ka'da'di. Ikavikha hida — bini'aha. Ajihiha ada sorara, cadeia okhaha, João Batista ka'da'di-ra akava'boaha'avini. \v 11 Bavi bodinia bikanahoja'ihi. Bikavikha'ihi, ima'inavi-ra no'avini kihi'ihi. Bigathanihi ida bavi baka'da'dia daiki, biakosahi, kidiamia-ra no'avini kihi'ihi. \p \v 12 Hari. João Batista kohana ipohina vakamitha'ihi ida monina, cadeia avikha'aha aba'ona avanikha'avini. Ja'di hodijama'okia avibaiha'ihi ida aba'ona. Naothinia Jesu-ra vananamithavini hi'ihi ida João Batista pohimaja'ina. \s1 Jesus 'baia va'ora no'aki adani ija'ari vaipohiki \r (Marcos 6.30-44; Lucas 9.10-17; João 6.1-14) \p \v 13 Hari. Oniaroa, Jesua bikamitha'ihi ida João Batista kohana pohimaja'ina varani hini. Bikamithavini naothinia ovani oa ki'dama'aha aakha'aha ibavi kaija'aririki-ra akanikha'aha. Ija'ari vaipohikia avigaki ida ibavi hana hini Jesus okhana. Oniaroa, vaibavia ai vihinana'aha adani ija'ari vaipohiki afohanana 'dako vadinia vikhabaoni'aha. Jesus viaha avikhananava'aha. \p \v 14 Hari. Ako'omisi'aha ada Jesus, ogaimori'aha, va'ora noki'aha adani ija'ari vaipohiki vaviahanokhaki. Va'ora nakaidivamaniha. Ija'ari vakavamoniki-ra va'ora anaihota'aha. \p \v 15 Safini ajora'ina vani kidipohia vanamaakari'aha ada Jesus, vani'a'aha: \p —Kamahijanarihi. Kagorarihi bana hida ibavi. Ni-hojaki 'bai vakadimoni. Va'ora honaria ai vihi'ina mahija ija'ari vahoariha vaibavia 'bai-ra vakapavakarihavini. \p \v 16 —Iniani, ni-nahina kaimoni va'ora ohonariariha adani ai vihina. A'onivani 'baia va'ora vano'a — niha ada Jesus. \v 17 Vagathani'ihi ida Jesus athi: \p —Pão sa'ai kahoarani kihiki oavani-ra akavahojaja. Abaisana 'bamiki oavani-ra jaboni avahojaja — Jesu-ra vani'aha. \p \v 18 —Kodiania vavikha bana o abaisana, pão kihiki — va'ora ni'aha ada Jesus. \p \v 19 Oniaroa, Jesus va'ora honariaha adani ija'ari vaipohiki arabo namania kahogoini itxani vavithithionahana. Jesua biagathani'ihi ida pão sa'ai kahoarani abaisana 'bamiki kihiki, nama vada nimananiha, Deu-ra vara ni'a'aha: \p —Deus, ivani ijahaki i. 'Baia haria ino'a'iki i — niha ada Jesus. \p Bikanapitahatahahi ida pão, abaisana 'bamiki hiki. Kidipohi-ra va'ora no'avini kihi'ihi, vakaravinaja kaimoni ija'ari vaipohiki vakadiania. Oniaroa, vakaravina'ihi. \p \v 20 Vi'baihahavi'aha, vava'i na'bihahavimani'aha. Vi'baina naothinia Jesus ipohina vanajoroni'ihi ida 'bai ahabarini. 12 so'oro-ra vanaji'biji'biha'aha 'bai ahabarinia. \v 21 Makhira 5 mil vaipohina vi'baiki, gamo, isai vihiki vi'baiki jaboni. Ija'ari va'ahapina oamani adani vi'baira. \s1 Jesus adahaki paha namania \r (Marcos 6.45-52; João 6.15-21) \p \v 22 Hari. Pão-ra vakanajoronivini naothinia, Jesus ipohina-ra va'ora honariaha: \p —Vaki'dama'a mahija avarakhananava'avini, avarakafianija kaimoni — va'ora ni'aha. \p Hari. Ai vihi'aha. Avakakafianina kaba'i Jesus va'ora honariaha adani ija'ari vaipohiki avajoina vagorana. \v 23 Va'ora kaaminavini naothinia, arabo namahikia gaimoriha ada Jesus, Deu-ra vara ni'avini kaimoni. Arabo namanija jominikosoa'aha ada Jesus. \p \v 24 Hari. 'Dako bodi pania vakavanamina kaba'i adani ipohina, vakajomini'aha. Kanava-ra aagathaniki ida sirisiriki danoki, komini kana'bahakia bikosonafarahavini. \p \v 25 Avagarini vani, kha'aha ada Jesus kidipohi vakadiania, adahana paha namania. \v 26 Vanokihahavi'aha ada Jesus paha namania adahana, vakaimahida'aha. Paha kapamoarihi vavaniha'avini. Vaofinina, vakabarariaria'aha: \p —Paha kapamoarihi bana o khara! \m \v 27 Jesus va'ora kani'a'aha: \p —Khai hora vakani'a! Hovani Jesus ho. Hari'a vaimahida! \p \v 28 Oniaroa, niha ada Pedro: \p —Jesus, ivani oa i koda, hora honaria paha namania oadahana kadania ookhana. \p \v 29 —Kha'a — Jesua bini'aha ada Pedro. \p Hari. Kanava kabodinia aki'dafina ada Pedro. Paha namania adaha'aha Jesus kania okhana. \p \v 30 Hari. Pedroa bikamitha'ihi ida sirisiriki danoki, ofinimani'aha. Ofinina mani ida ani'omarina nakama'dani hija. Oniaroa, bodi'bara'aha: \p —Jesus, hora akava'ijoa bana! \p \v 31 Jorakia Jesua bigathi'aha ada Pedro, bini'aha: \p —Pa'itxi'oamanija ida hora ikajari'daravini. Nahina mani ida hora ivakaijokajanaravini hija? \p \v 32 Hari. Oniaroa, vaki'dama'bamakhama'aha. Radaha'ihi ida sirisiriki danoki. \v 33 Kidipohia vakanamasivi'aha ada Jesus, vani'aha: \p —Ka'oa oamani ida Deus kaisai ihini. \s1 Genesaré ibavia okhaki \s2 ada Jesus \r (Marcos 6.53-56) \p \v 34 Hari. Vakajoifiani'aha adani Jesus. Genesaré ibavi onikia avako'omisi'aha. Avigaimori'aha. \v 35 Genesaré ibavi kaija'arini va'ora vanoki'aha, Jesu-ra avigajoraki'aha. Ija'ari Jesu-ra vanoki'iki avakahoaraharahanakhama'iki vakavamoniki-ra va'ora vanava'isohiha'avini afohahavi. Ija'ari vaipohiki va'ora avavikha'aha adani vakavamoniki Jesus kania va'ora anaihotara kaimoni. \v 36 Vakanikhariaha afohanana: \p —Jakaho kadamakari ihini-ra vakaabadava — vani'aha. Jesus kamakari ihini-ra vakaabadabadarisahakhamaha avaihotahahavi'aha. \c 15 \s1 Judeus kaija'ari vakadihojai hiki hida \r (Marcos 7.1-13) \p \v 1 Hari. Jesus kania avikha'aha adani farisio vaipohiriki, judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abono khama. Jerusaléa vikhaki adani, Jesu-ra vara vani'ara kaimoni. Jesu-ra vanana'dohi'aha: \p \v 2 —Akadija'ari avikhananavaki vakadihojai hiki ida ija'ari sa'ani-ra kosokovini arafiaki paha karahoa 'baini viahania. Nimania ida Deua bivajahavini vakahiki. Ni-niki ida iipohini vakadihojai. Nahina mani ida kadaipohi akadija'ari avikhananavaki vakadihojai-ra vakajonivini hija? Ni-asohiki ida vakadihojai. Ni-vi'baina viahania vasa'a-ra vakosokovini arafiaki, oniani ida akadija'ari avikhananavaki kahojai-ra vanaabaravini hija. \p \v 3 Hari. Jesus va'ora ni'aha adani farisio: \p —A'onivani, nahina mani ida Deus kava'isohihi jiriki-ra avanaabaravini hija? Avarigavini kaba'i ida Deua binofiki bada avani'avini, avakajonibakhiaki ida. Avaranahoarihaki ida Deus athi, bada avani'aja kaimoni ida badani avakadija'ari avikhananavaki a'onira vaka'ojomo'ivini hi'iki. \p \v 4 Asia vara niha ada Jesus: \p —Deus kava'isohihi jiriki ija'ari-ra honariahi: \q1 “Va'ora vanakaidiva adani avakadiamia, avakadiabi'i vihiki.” \m Deus kava'isohihi jirikia bivahonariahivini abinini ida ija'ari kidiamia, kidiabi'i vihiki-ra kanavaranihaki varani jaharikia. Nimania ida Deus kava'isohihi jiriki — va'ora ni'aha ada Jesus. \v 5-6 Asia vara niha ada Jesus: \p —Avaranahoarihaki ida Deus athi asohijanaria kaimoni. Nimania bana hida avakadi'ojomo'ihi athini asohiriki: Ija'ari kajiniroki Deu-ra kanava'igavini hini ida kidijiniro pitani. Ni-makhaniki ida kidiabi'i, kidiamia vihiki-ra va'ora kaijahitaravini, vakadinahina-ra vakainamovini kaba'i. Deu-ra kanava'igavini hini mani ida va'ora kaijahitaravini namakhanirini hija. \p Ojomo'ihi athini nikia ija'ari-ra avaka'ojomo'ivini jaharihi, ni-asohirihi ida. Nirihi ida Deus athi. Deua bihonariaki ida avakadiamia, avakadiabi'i vihiki-ra avanakaidivavini. Avakadimoni ni-makhaniki ida va'ora avanakaidivaravini. Ni-avanofiki ida Deus athi-ra avanaabavini. Avanofimanihi ida avakadija'ari avikhananavaki vakadihojaia avakahojaini — va'ora ni'aha ada Jesus. \p \v 7 Asia vara niha ada Jesus: \p —Deus athi-ra avanofivini-ra avakahi'badaraki a'oni. A'onira vara vani'a'bo'da'iki ada Deus. Deus athi kapapirania Isaías kohana binajiri'iki ida athi: \q1 \v 8 “Va'ini bodinia hora vanofipa'itxiravini kaba'i, \q2 ojahana-ra khai vani'abakhiaki adani ija'ari afo'badara, \q2 varani jahakia vara hora vavani'abakhiaki adani. \q1 \v 9 Ni-nahina kaimoni hora vakanamasiviki. \q2 Vakadija'ari avikhananavaki vahojana-ra vanofivini mani ida oathi-ra vanaabaravini hija. \q2 Vakadihojaia vakahojaina va'ora ohonaria'bo'davini-ra vakahivini. \q2 Kodihonari hirihi ida vakadihojai hija.” \m Nimania ida Deus athi, papira hojaki athini — niha ada Jesus. \s1 Ija'ari-ra najahariki varani hini hida \r (Marcos 7.14-23) \p \v 10 Hari. Oniaroa, Jesus va'ora baranaha'aha adani ija'ari vaipohiki, vikhara kaimoni kidiania. Vara va'ora ni'aha: \p —A'onivani afohahavi mitha vani'a hida kodivarani mahija avarigajahakivini. \v 11 Ni-'baia binamakhaniki ida ija'ari Deus viaha. Ija'ari varani jaharikia kavaranini mani ida ija'ari-ra najaharija Deus viaha. \p \v 12 Oniaroa, Jesu-ra vanamaakari'aha adani ipohina, vani'aha: \p —Iogamanija koda ida farisio kadavarani-ra vavajaharavini? \p \v 13 Jesus va'ora ni'aha: \p —Deus jaharikia va'ora arakhaki bana adani. Hogoi 'ba'dani fori vihiki adani. Ni-hogoi 'ba'dani-ra rakhaiki ada kodiabi'i. Movahi ida ba'ba'da kodiabi'ia birakhairiki, birasohahi, binahokahihi. \p \v 14 Hari'a va'ora vakava'ibodi adani farisio. Kamaodorohaki fori vihiki adani. Ija'ari vasohiva abono vakamaodorohaki adani. Makhira kamaodorohakia bibananiki ada hoariha kamaodorohaki; hodi bodinia avavoronijakosi'bamakhama'aha. \p \v 15 Oniaroa, Pedro Jesu-ra ni'aha: \p —Haria nanamithajahakivinihi bana hida 'bai kavaranihi vara va'ora ini'avini hi'iki. \p \v 16 Jesus va'ora ni'aha: \p —Vahoariha fori avihimania koda? Ni-nahina-ra avarigaria koda? \p \v 17 Ija'aria biobaihi ida kidi'bai bodinia, bikidafihi, kaijonia okhahi, kia'ihi. Ni-'baia binamakhaniki ida ija'ari. \p \v 18 Ija'ari va'ini bodinia hojaki ida va'ini bodini vara nini jahariki. Varani jahariki-ra vara vani'avini mani ida ija'ari-ra najaharija Deus viaha. \v 19 Bikava'ibodivarani'imidiaki ida hojai jahariki. Binofihi; bada bini'ahi. \p Hida vani mani va'i bodini vara nini jaharika'oaki. Binofiki ida kaabinina. Binofiki ida kidigamo hiriki-ra vi'omavini. Binofiki ida kidimakhira hiriki-ra vi'omavini. Binofiki ida gamo-ra odoraonivini. Bikava'ibodivarani'imidiaki jaboni ida hojai asohiriki hoariha, oniani ida hojai asohirikia kanahojaini hija. Bibo'diaki ida hoariha kanahina. Korijanahia kavaranibakhiaki ida ija'ari, onii jaharikia kanavaraniki ida ija'ari hoariha. \p \v 20 Hojai asohirikia kahojaini mani ida ija'ari-ra najaharija Deus viaha. 'Bai viahania ija'ari sa'ani-ra kosokohi arafiarihi, ni-ija'ari-ra najahariki Deus viaha. \s1 Jesua bikajoamoraki ida gamo \r (Marcos 7.24-30) \p \v 21 Hari. Ai vihi'aha adani Jesus, Tiro sidaji, Sidom sidaji kaaraboni-ra avanikhahavini avamaakari'aha. \p \v 22 Oniaroa, avakhano'aha, Jesu-ra namaakari'ihi ida gamo. Israel kaija'ari hirihi ida gamo, Canaã kaaraboni kaija'arini ida. Binamaakari'aha ada Jesus, bodi'bara'ihi: \p —Jesus, ivani ka'da'di i, Davi kohana kahanodi namitharonisiagaki i. Hora va'adi bana. Kabajadiki ida kodisai, bajadia binajaharikarahoki ida kodisai kamahi. \p \v 23 Jesua ni-bigathaniki ida athini. Oniaroa, kidipohia vanamaakariha ada Jesus, vani'aha: \p —Ihonaria bana oni gamo akara'o'ini. Anaothia kasiagaha'oadahaki oni, bodi'baraha'oadahaki ida jaboni. \m \v 24 Oniaroa, Jesua bini'ahi ida gamo: \p —Deus hora honariavini hiki Israel kaija'ari-ra va'ora okajoamoravini. Ovilia avakamadaki fori vihiki adani. Ni-hora honariaki kaho ija'ari vahoariha-ra va'ora okajoamoravinia. \p \v 25 Jesus viaha kajo'atharari'ihi ida gamo, bini'aha: \p —Hora kajoamora bana! \m \v 26 Jesua bini'a'ihi: \p —Isai-ra va'ora ano'avini hiki ida 'bai. Jomahi-ra va'ora ono'avini hiki ida 'bai isaia vakai'dariki. Jahariki ida isai vi'bairina kaba'i, jomahi-ra va'ora ano'avini hini isai vakadi'baia — niha ada Jesus. Jesus judeus kaija'ari-ra kavarajomivini isai fori vihina. Judeus kaija'ari vihiriki-ra va'ora kavarajomivini jomahi fori vihina. \p \v 27 Oniaroa, gamoa bigathani'ihi ida Jesus athi: \p —Hai oamani. Jomahi fori ohiki ho. Ija'ari vi'baina kaba'i, jomahi vaitxanava vahahi hida ija'ari vakadi'bai moramorani gora nabo'ania vararaki. Kadaija'ari ohirina kaba'i onofiki ida kodisai-ra ikajoamoravini. \m \v 28 Jesua bini'a'ihi: \p —Gamo, hora ikajari'dari'oamanija. Ida akara'o'ihi bajadi kadaisai kania — gamo-ra ni'aha ada Jesus. Vara nina kaba'i ada Jesus, aihota'ihi ida gamo kaisai. \s1 Jesus va'ora anaihotaki adani vakavamoniki \p \v 29 Oniaroa, ajihi'aha, okhaha, Galiléia kaaraboni ka'dakonia kaikahi'aha ada Jesus. Gaimori'aha arabo namahikia vithima'o'aha. \p \v 30 Jesus kania avikha'aha adani ija'ari vaipohiki. Va'ora vavikha'aha adani ija'ari vakavamoniki, vajo'o aba'oronisiagaki, vatonorohaki, vakamaodorohaki, vaabani a'dakharariki vihiki. Kavamoni ipohiki-ra vavahojaki adani ija'ari va'ora vavikha'aha Jesus viaha. Jesus va'ora anaihotahahavimani'aha. \p \v 31 Vakava'ibodivaranikaraho'ihi ida Jesus kabadani danoki. Va'ora vanoki'aha adani vaabani a'dakhararijanariki vavaravara'ina. Va'ora vanokiki jaboni adani ija'ari vajo'o aba'oronisiagaki, ija'ari vatonorohaki vaadaha'ina. Va'ora vanokiki jaboni adani ija'ari vakamaodorohaki vanokho avagaha'ini. Ija'ari Jesus kabadani danoki-ra vanokivini mani ida Deu-ra khai vani'avini hija. \s1 Jesus 'baia va'ora no'a'ianaki adani ija'ari vaipohiki \r (Marcos 8.1-10) \p \v 32 Hari. Jesus va'ora anaihota'aha adani ija'ari vaipohiki naothinia, ipohina-ra va'ora baranaha'aha, va'ora ni'aha: \p —Va'ora onakaidivaki va'oani ija'ari vaipohiki. Mahi ahoarabakosikia kodiania vahojana. Vakadi'bai-ra vakainamovini hiki, napaja vikhana. Vi'bairina oadani ni-onofiki ida ai vihina va'ora ohonariavini. Vaibavia avakakhakhamana vaha va'ora ohonariara vaha; vajarona binafajafajahamaniha vaha; hagihia vai'ami va'ora narai'ahamaniha vaha. \m \v 33 Ipohina vani'aha ada Jesus: \p —Pão kahojarihi bana hihida ibavia kakapavakari vahaki kaimoni. Niha akani'a'aki koda bana hida pão va'ora ano'avini kihiki kaimoni? \p \v 34 —Nihafori kihimanija ida pão avakavahojaki? — va'ora ni'aha ada Jesus. Jesus athi-ra vagathani'aha: \p —Akavahojaki ida 7 pão kihiki kaipohini, avahojaki abaisana 'bamiki ka'oa jaboni — vani'a'aha. \p \v 35 Oniaroa, Jesus va'ora honaria'aha adani ija'ari vaipohiki vavithionahana. \v 36 Biagathani'ihi ida pão, abaisana hiki, Deu-ra ni'a'aha: \p —Deus, ivani ijahaki i, pãoa haria ino'a'iki i. \p Hari. Bikanapitahataha'ihi, ipohina-ra va'ora no'avini kihi'ihi vakaravinaja kaimoni. Oniania, vakaravina'ihi ija'ari vaipohiki vakadimoni kihini. \p \v 37 Jesua bianaipohi'ianaha ada abaisana, pão kihiki. Vi'baihahavi'aha, vaakhari'aha. Vi'baina naothinia Jesus ipohina vanajoroni'ihi ida 'bai ahabarini. Vanaji'biji'biha'ihi ida 7 so'oro ipohini. \v 38 Makhira 4 mil vaipohina vi'baiki, gamo, isai vihiki vi'baiki jaboni. Ija'ari va'ahapina oamani adani vi'baira. \p \v 39 Hari. Jesus va'ora kaamina'aha adani ija'ari vaipohiki, naothinia vaki'dama'aha adani Jesus, ai vakihi'aha, avakakafianiha, Magadã kaarabonia avako'omisi'aha. \c 16 \s1 Vanofiki ida badani danoki-ra vanokivini \r (Marcos 8.11-13; Lucas 12.54-56) \p \v 1 Hari. Magadã kaarabonia avako'omisi'aha adani Jesus. Oniaroa, vikhaha adani farisio, sadosio khama, Jesu-ra vara vani'ahavini. Vakajari'daki ada Jesus Deua bikaronavini, oniani ida vakaijo'avini hija. Vani'aha: \p —Anofiki ida kadabadani danoki-ra anokivini. Deus kabadani danoki fori hini vani bana bada ini'a mahija Deus ira karonavini-ra aogavini — Jesu-ra vani'a'aha. \p \v 2 Hari. Jesus va'ora ni'aha: \p —Mithani vaivaini vani avanokiki ida nama nadarani, avakhanihi: \q1 “Nadaraki ida nama, ni-kharariki bana ada bahi afokajoma.” \m \v 3 Vagavagani avanokihi ida nama nadarani, avakhanihi: \q1 “Pororoki nadaraki hiki ida nama, kharariki bana ada bahi hidakaba'i.” \m Vada avani'aki ida nama, avarigajoraha ada safini, bahi hiki kamahina. Kodibadani danoki-ra avanokivini kaba'i, ni-avarigapa'itxiki ida hana ohina. \p \v 4 Jahari kahojaia vakahojaiki adani ija'ari hidakaba'i vahokiki, Deu-ra vanofi'badaraki adani. Oniani ida badani danokia okabadanina hora avakanikhariavini hija. A'onira onanokiahivini hiki bana ida rajomi hoarani ka'oa. Jonas kohana varani hina rajomi hini hoarania a'onira onanamithaki bana ho. Jona-ra kajoamoravini kari, Deua binanokia'iki ida danona. Onivani fori hi'ianaja bana, hora kajoamoravini kamahini binanokia'ianaki ida danona — va'ora ni'aha ada Jesus. Hari. Ajihi'aha. Ibavi hoariha okhaha. \s1 Jesus va'ora kaabaniki adani ipohina \r (Marcos 8.14-21) \p \v 5 Hari. Avakakafiani'aha adani Jesus Galiléia ka'dakonia, avako'omisi'aha. Jesus ipohina avakakava'i'birinihi ida pão-ra avakavikhavini. \p \v 6 Oniaroa, Jesus va'ora ni'aha: \p —Avaabononi avakava'igairi bana! Hari'a bana vagathani bana ida farisio sadosio khama vakadipão-ra kanathoramananiki. \p \v 7 Vakamithahi, ni-avigajahakiki ida Jesus va'ora nava'isohivini hiki. Farisio vakadihojaia Jesus va'ora kaabaniki adani. Pão vakavanihavini ida Jesus kavarani. Oniania, vaabono vara vakani'akhama'aha: \p —Pão-ra akavikharihi, oniani ida haria kaabanivini hija. \m \v 8 Jesua bikamithaki ida vakadivarani, va'ora ni'aha: \p —Nahina kaimoni mani ida pão-ra avakavahojaravinia avaabononi vara avakani'akhamavini hija? Ni-hora avavakaijokajahakiki kaho. \v 9 Ni-avarigaki kaho ida kodivarani nahina hini. \p Avakava'ihokiria ida pão sa'ai kahoarani kihiki-ra okanapitahatahavini kari, 5 mil ija'ari-ra va'ora okano'bai'iki ho, 12 so'oro-ra avanaji'biji'biha'iki a'oni pão akahabarinia. \v 10 Pão 7-ra okanapitahatahavini kari, 4 mil vihiki vaipohina vakadimoni, 7 so'oro-ra avanaji'biji'biha'iki a'oni pão akahabarinia. \p \v 11 Avarigaria koda hida kodivarani. Vakava'ibodivaranijahaki bana. Pão-ra kanathoramananiki kihirihi ida kodi'ojomo'ihi athini. Farisio, sadosio khama vakadihojai ida kodikaabanahi hija, vakadihojaia avakahojairia kaimoni — va'ora ni'aha ada Jesus. \p \v 12 Oniania, Jesus ipohina aviga'ihi ida kidivarani. Ni-Jesus va'ora kaabanivini hiki ida pão-ra kanathoramananiki. Farisio, sadosio khama vakadihojai kavaranihi vani ida Jesus va'ora kaabanivini hija, va'oaniaro fori vihirara kaimoni. \s1 Cristo ada Jesus \r (Marcos 8.27-30; Lucas 9.18-21) \p \v 13 Hari. Oniaroa, Cesaréia de Filipe sidaji maakarinia avikha'aha adani Jesus. Vakaikahi'aha, va'ora nana'dohi'aha adani kidipohi: \p —Hovani ija'ari hahavi vakadi'aajo ho. Hora vara vavani'aha adani vahoariha. Nahina nimania ida hora vara vavani'avini? \p \v 14 —Vahoariha vani'aha: Ivani João Batista kohana i iahoki'ia. Vahoariha vani'aha: Ivani Elias kohana i iahoki'ia. Vahoariha vani'aha jaboni: Ivani Jeremias kohana i iahoki'ia. Deus athi namoniva abono hoariha kohana mani i iahoki'ia — ipohina vani'aha. \p \v 15 Jesus va'ora nana'dohi'ianaha adani ipohina: \p —A'onivani, nahina nimania ida hora vara avavani'avini? \m \v 16 Simão Pedroa bini'aha: \p —Ivani Cristo i. Ija'ari hahavi vakadika'da'di i. Deus ira karonaki i. Deus hokiki kaisai oamani i. \m \v 17 Jesua bini'aha ada Simão Pedro: \p —Simão Pedro, Deus ira kajoamora'iki i. Ni-ija'ari ira nava'isohivini hiki ida Cristo ohina. Deus nama hojaki vani ira nava'isohivini ohija. \p \v 18 Ka'oa hiki hida vara ira oni'avini hiki bana. Ivani Pedro i, ja'di onini ida ionini hija. Ka'da'dia hora inaonivini vani ja'di kaaraki gora nabo'ani dadani fori ihiki i. Gora hoarani fori vihiki adani kodija'ari hahavi va'ora oani'iki. Va'ora onajoromisiki fori vihiki adani hora vakajari'dariki ja'di kaaraki namania, Deus ibavi kaimoni hida gora. Jahari, kidija'ari khama ni-vakaabokaki bana ida kodija'ari-ra va'ora vanihimavini. Kodija'ari vani adani Jahari danona-ra vanihimara. \p \v 19 Ogorana fori vihiki adani kodija'ari hahavi-ra va'ora ovaka'da'diki nama. Ira ono'aki bana ho ogorana kachavenia. Ija'ari chave-ra kavahojakia biakadava'aki ida gora. Ivani kodichave-ra ikavahojavini va'ora iakadava'aki bana adani va'ora ovaka'da'diki. Kodija'ari-ra ovaka'da'divini vani fori hiki ira ohonariavini va'ora ivaka'da'divini. \p Nahina-ra iva'aharihi araboja; Deua biva'ahariki nama kidiania jaboni. Nahina-ra iva'ahahi; Deua biva'ahahi nama kidiania jaboni. \p \v 20 Oniaroa, Jesus va'ora kaabani'aha adani kidipohi: \p —Hari'a vahoariha-ra bana vananamitha'a Cristo ohina. \s1 Jesua vara bivani'ajoraki ida abinina ahokina hiki \r (Marcos 8.31-9.1; Lucas 9.22-27) \p \v 21 Hari. Oniaroa, Jesus va'ora nava'isohijoravini hiki kidipohia avigaja kaimoni nahina namithaki bana. Va'ora ni'aha: \p —Jerusalém sidajia ookhaki ho. Ohojana kaba'i hora vanaima'banakarahoki bana adani judeus kaija'ari vanava'isohiva abono, sasidotxi vavaka'da'diva, judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abono vihiki khama. Va'ora vahonariaki bana adani ija'ari vahoariha hora vanaabinivini. Mahi ahoarabakosiki radahahi, oahokiki bana ho. \p \v 22 Oniaroa, Pedroa biavikhapa'itxiha ada Jesus. Bikaabanivini bini'aha: \p —Hari'a varani nikia kavarani. Jokoa kadania namitharihi ida vara hora ini'avini hiki. \p \v 23 Roiribani'aha ada Jesus, Pedro-ra kaabani'aha: \p —Jahari, akara'o'a! Pedro, ja'di hoariha fori ihiki i, ja'di ija'ari-ra ka'damanokhoki fori ihiki i. Iathini, ija'ari athini fori hiki. Ni-inofiki ida Deua binofiki. Deua binofiki ida oni'aki. \p \v 24 Oniaroa, ipohina-ra va'ora ni'aha: \p —Kodipohi avihini-ra avanofihi; vakava'ipahini ida avanofiki mahija Deua binofiki ka'oa-ra bada avani'avini. Avava'ini bodini vara ni'ava: \q1 “Anofiki ida Jesus ipohina arihi'ina. Haria vanaabiniha; haria vanaabiniha. \q1 Jakaho Deus athi-ra anaabava kaho.” \p \v 25 Hari. Asia vara niha ada Jesus: \p —Ija'aria bada bini'ahaha'oadahahi ida binofiki kidimoni, ni-bikava'ibodiki ida Deua binofiki, akamadaki fori hiki bana ida kidimahi. Kavithimaki ida. Ni-bivahojaki ida mahi ja'dini anokhomiriki Deus kania. Oipohina omonina jahakia kavaranini mani ida vahoariha vanaabinivini hija, oniani ida Deus kania oipohina-ra arakhaja. \p \v 26 Ija'ari vakadinahina ipohiki-ra vanofivini arafiaki mani ida Deu-ra vanofijahakiravini hija, vaabinina kamahini Ibavi Jaharika'oakia avikhaha. Ibavi Jaharika'oakia okhahi ida ija'ari; ni-khaonanijanaki. Ni-arajomaki ida kidinahina ipohiki khaonanini-ra naabosivini kaimoni hini. \p \v 27 Hovani ija'ari hahavi vakadi'aajo ho. Ojoiki bana ho ija'ari vakadiania. Ojoina kamahini bana, Deus ibavi kaija'arini hora vavaipohihaki ho. Ija'aria vanokiki bana ida kodiabi'i jahana danona vagana kodiania. Oniaroa, ija'ari-ra onasohiki bana ho. Va'ora oni'ananaki bana adani vahoariha: \q1 “Onaabosiki bana ida avakadihojai jahaki kodinahina jahakia.” \m Va'ora oni'ananaki bana adani vahoariha: \q1 “Onaabosiki bana ida avakadihojai jahariki nahina jaharikia.” \p \v 28 Vakava'ibodivarani bana ida kodivarani. Ojoina kamahini va'ora ovaka'da'diki bana adani ija'ari. Vaabinirina oadani adani ija'ari hahavi ahararana vahojaki, vanokiki bana ida va'ora oni'avini hiki — va'ora ni'aha ada Jesus. \c 17 \s1 Pedroa vanoki'iki ida Jesus jahana vagana hiki \r (Marcos 9.2-13; Lucas 9.28-36) \p \v 1 Hari. Radahahi ida 6 mahi ipohini. Oniaroa, arabo namahikia vigaimoriha adani Jesus, va'ora avigaimori'aha adani Pedro, Tiago, Tiago kakajo'o João oniki vihiki ka'oa. \v 2 Avakhanomori'aha, kama'da'ihi ida Jesus vagana nokiani. Nokho vagani vanoki'aha ada Jesus, safini vagana fori hiki ida. Kidimakari vaforini vagaki jaboni. \p \v 3 Oniaroa, Jesus ipohina avahoarabakosiki va'ora vanoki'aha adani ija'ari kohana avaja'dina vi'bamiki. Hoarana onina Moisés. Hoariha onina Elias. Jesus khama vara vakhani'aha adani vi'bamiki. \v 4 Oniaroa, Pedro Jesu-ra ni'aha: \p —Aajo, hida vania arihojana jahaja. Inofihi ida gora itxani ahoarabakosiki-ra onamonahavini, onamonahahi. Hoarani kadaimoni, hoariha Moisés kaimoni, hoariha Elias kaimoni. \p \v 5 Pedro vara nina kaba'i, khaha ada bahi vaforiki vagaki vanamana hi'aha. Bahi vaforiki kania vakamitha'ihi ida athii: \p —Hi'o kodisai, onofijahakiki o, ova'i-ra khai ni'aki o. Mitha vani'a oni kodisai athi. \p \v 6 Jesus ipohina vakamitha'ihi ida athii, vaimahidakaraho'aha, ava'bisonirari'aha. \v 7 Jesus va'ora namaakari'aha, va'ora kadasaha, va'ora ni'aha: \p —Vigaamanani'a, hari'a vaimahida! \p \v 8 Vada vakhaniribani'aha, ni-vahoariha-ra va'ora vanokijanaki. Jesus oavani ada vanoki'aha vakadiania hojana. \p \v 9 Ai vihi'aha, vajoifonina vani, va'ora honaria'aha: \p —Hari'a bana vahoariha-ra va'ora vara vani'a arabo namahikia avanoki'ikia. Hovani ija'ari hahavi vakadi'aajo ho. Oabinina oahokina kamahini vahoariha-ra va'ora vara vani'a bana hidakaba'i avanoki'ikia. \p \v 10 Oniaroa, Jesu-ra vani'aha adani kidipohi: \p —Jesus, nahina mani ida judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abono haria vani'abakhiavini hija: \q1 “Deua bikarona'imidiaki ada Elias, naothinia bikaronaki ada Cristo oniki.” \m Vakhaniha. \p \v 11 Jesus va'ora ni'aha: \p —Asohiki ida vakadivarani. Okhananavaki ada Elias kohana fori hiki ija'ari-ra va'ora nava'isohijoravini hiki vakadimahi-ra vanasohivini okaikahina viahania. \v 12 A'onira onava'isohivini hiki ada kaikahi'ina Elias fori hiki. Ni-avigaki ada makhira Elias kohana fori hiki hina, oniani ida vanaima'banavini hi'ia. Nimania bana ida ija'ari hora vanaima'banavini jaboni bana. Hovani ija'ari hahavi vakadi'aajo ho — va'ora ni'aha ada Jesus. \p \v 13 Hari. Kidipohia aviga'iki ada hana hina Elias kohana fori hiki. João Batista vani ada Jesua vara bivani'ara. \s1 Jesua bianaihotaki ada isai \r (Marcos 9.14-29; Lucas 9.37-43a) \p \v 14 Hari. Ija'ari vaipohiki vakadiania vajoifoni'aha adani Jesus. Kha'aha ada makhira, Jesu-ra namaakari'aha, viaha kajo'atharari'aha. \v 15 Bini'aha: \p —Jesus, iva'adi bana o kodisai. Kavamonikarahoki ada. Rai'abakhiaki ada. Rai'ana vani adarina siho kabodinia, kafariki ada paha bodinia jaboni. \v 16 Kadaipohi vakadiania ovikha'iki o kodisai, ni-avanaihotavini vakaabokaki — niha ada isai kaabi'i. \p \v 17 Oniaroa, Jesus va'ora ni'aha adani ipohina: \p —A'onivani asia Deu-ra avakajari'daki a'oni. Ova'i-ra avanamokaraki a'oni. Avanokibakhiaki ida Deus kabadani danokia okabadanina, kaba'i, ni-Deu-ra avavakaijokaki a'onira kakodiara kaimoni kidibadani danokia avakabadanini. \p Isai kaabi'i-ra ni'aha: \p —Kodiania vavikha bana o isai! \p \v 18 Vavikha'aha, oniaroa, Jesua bini'ahi ida bajadi: \p —Bajadi, isai kania akara'o'a! \p Jorakia akara'o'ihi ida bajadi, aihota'aha ada isai. \v 19 Hari. Bianaihotavini naothinia, ipohina vanamaakari'aha ada Jesus, vanana'dohi'aha: \p —Jesus, niha akhanimanija hi'oni bajadi akara'oni-ra akaabokariki? \p \v 20 —Asia Deu-ra avakajari'daki a'oni. Vakava'ihoki bana hida kodivarani. Pa'itxi ida mostarda 'ba'dani. Mostarda 'ba'dani ahapini fori hija vaha ida Deu-ra avakajari'daravini; avakaabokahi vaha ida arabo namahiki-ra avahonariavini: \q1 “Arabo namahiki, akara'o'a, oniaja okha'a.” \m Deu-ra avakajari'darihi; okhahi ida arabo namahiki. Deu-ra avakajari'darija vaha; avakaabokahi vaha ida badani danoki hana hini avanofiki. \p \v 21 Avi'bairini avahojarihi, Deu-ra avakanikhariaja kaimoni danona, ni-avakaabokaki ida bajadi, hi'ida bajadi danoki fori hiki akara'oni. \s1 Jesua vara bivani'a'ianaki ida abinina ahokina hiki \r (Marcos 9.30-32; Lucas 9.43b-45) \p \v 22-23 Hari. Oniaroa, Galiléia kaarabonia vajoroni'aha adani Jesus kidipohi khama. Va'ora ni'aha: \p —Hovani ija'ari hahavi vakadi'aajo ho. Ija'ari hora avarakhaki bana ho vahoariha hora vanaabinira kaimoni. Mahi ahoarabakosiki radahahi, oahokiki bana ho — va'ora ni'aha ada Jesus. \p Vakamitha'ihi ida Jesus athi, vava'i mokara nikaraho'aha adani ipohina. \s1 Imposto kavaranihi \p \v 24 Oniaroa, Cafarnaum sidaji onikia avakhano'aha adani Jesus kidipohi khama. Pedro kania avikha'aha adani makhira Deu-ra khai vani'avini kagorani ka'impostoni-ra vagathaniki. Pedro-ra vanamaakariha, vanana'dohi'aha: \p —Jesua binaabosimanija ida imposto kajinironi Deu-ra khai vani'avini kagorani kaimoni? \p \v 25 —Ha'a, binaabosiki ida — va'ora ni'aha ada Pedro. \m Gora okhajakosi'aha ada Pedro, Jesus miro'a vani ada vara ni'aha: \p —Simão Pedro, nahina mani ida ikava'ibodivaranija? Ija'ari hana vihina vanaabosiki ida imposto kajinironi arabo ipohiki vaka'da'diva vakadiania? Arabo vaka'da'diva va'ora vahonariamanira adani vakadiarabo kaija'arini, vakadiarabo kaija'arini vihiriki imposto kajinironi-ra vanaabosivini? \p \v 26 —Arabo kaija'arini vihiriki vania vanaabosiki ida — niha ada Pedro. \p —Hai oamani, asohiki ida ini'aki. Kadavarani hiki ida arabo vaka'da'diva ni-va'ora honariaki adani kidiarabo kaija'arini vanaabosivini. \v 27 Hari. Deua bivaka'da'diki ida gora ija'ari khai ni'ana vihiki. Deus kaisai ohina kaba'i onaabosiki bana ida Deu-ra khai ani'avini kagorani ka'impostoni. Ni-onofiki ida imposto gathaniva abono haria vaka'da'digariavini. Anaabosirihi; Deu-ra khai ani'avini kagorani-ra anakaidivariki haria vavanihaha. \p Oniania, okharafoni'a bana 'dako vadinia mahija ikanaba'dahavini. Ira'bani bana ada abaisana ovari miro'a ianagithiki kaikoakana ahoni. Abaisana bodia, ikaragaki bana ida jiniro 'ba'dani. Arajomaki ida imposto-ra inaabosivini jiniro ikaragaki kadaimoni hini, kodimoni hini jaboni. Jiniro-ra ianivini naothinia, okha'a bana mahija imposto kajinironi-ra inaabosihavini — niha ada Jesus. \p Oniaroa, okha'aha ada Pedro Jesus athi-ra naabaha'avini. \c 18 \s1 Ka'da'di nofiana varani \s2 hina hida \r (Marcos 9.33-37; Lucas 9.46-48) \p \v 1 Hari. Oniaroa, Jesu-ra vanamaakari'aha adani ipohina, vanana'dohi'aha: \p —Jesus, Deus ija'ari hahavi-ra va'ora vaka'da'divini kamahini, hana hina ada akadiania hojana jahara haria vaka'da'diki kaimoni hina? \p \v 2 Jesua bikaboa'i'aha ada isai pa'itxi, vaviaha binahojaha, va'ora ni'a'aha: \p \v 3 —Vakava'ibodivarani bana hida kodivarani. Vakava'ipahini'a bana ida avaabononi avavaboraborahavini. Isai pa'itxi kidiabi'i-ra vakaijokavini vani fori vihi'a. Isai pa'itxi fori avihirihi; ni-avari'oiki bana Deus ija'ari-ra va'ora vaka'da'divini ibavinia. \v 4 Avanofihi ida avari'oini Deus ija'ari-ra va'ora vaka'da'divini ibavinia, isai fori vihi'a bana, hora avavakaijokajahakivini. Nimania ida ija'ari kahojai hora kakodiavini ija'ari hahavi-ra va'ora ovaka'da'divinia. \v 5 Deus va'ora vajahaki adani isai, va'ora kakodiavini va'ora nofiki. Ija'ari abononi ni'ahi: \q1 “Jesus kaija'ari ohina mani ida isai-ra ogathanijahakivini hija.” \m Nihi. Bigathanihi ida isai hihida isai fori hihi, hora gathanivini jaboni — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Jahari kabadani abosini kavaranihi \r (Marcos 9.42-48; Lucas 17.1-2) \p \v 6 Vara ni'ianaha ada Jesus: \p —Va'ora onakaidivaki adani isai hora vavakaijokaki. Ija'ari va'ora kaborobakhiaha adani isai, hora vakava'ipahinira kaimoni, isai-ra kaborovini kabadanihi, Deua binaabosivini bana nahina jaharikia. Jahaki ida ja'di karaho ija'ari mathani ahoni paha bihiakia hokahini, ahidaja kaimoni ida ija'ari isai-ra kaboroboroki. \p \v 7 Jahari'oamanija ida ija'ari hora vanofiriki oipohina-ra kaborovini hora vakava'ipahinira kaimoni. Namithaki bana ida ija'ari hora vakava'ipahinivini. Jahariki ida oipohina-ra va'ora vakaboroboroki vakadimoni. \p \v 8 Avaabononi avakava'igairi bana mahija Jahari kabadania avakabadaniravini. \p Ija'aria binofihi ida Jahari kabadani-ra bada ni'avini, biakava'boavini kajahaki ida sa'ani, bada bini'aria kaimoni ida Jahari kabadani. Jahari kabadania kabadanihi; Ibavi Jaharika'oaki siho kaihimiriki kania hokahihi. Jahaki ida sa'ani kahoaranini kaba'i Deus Ibavi Jahaka'oakia okhani. Jahariki ida sa'ani ko'bamini kaba'i Ibavi Jaharika'oakia hokahini. \p Ija'aria binofihi ida Jahari kabadani kania adahani, biakava'boavini kajahaki ida 'damani kahoarani, bada bini'aria kaimoni ida Jahari kabadani. Jahaki ida 'damani kahoaranini kaba'i Deus Ibavi Jahaka'oakia okhani. Jahariki ida 'damani ko'bamini kaba'i, Ibavi Jaharika'oaki siho kaihimiriki kania hokahini. \p \v 9 Ija'aria binokivini bivajahahi ida Jahari kabadani, bianivini jahaki ida nokhoni 'ba'dani hoarani, vada bini'aria kaimoni ida Jahari kabadani. Jahaki ida nokhoni 'ba'dani hoaranini kaba'i Deus Ibavi Jahaka'oakia okhani. Jahariki ida nokhoni 'ba'dani 'bamini kaba'i, Ibavi Jaharika'oaki siho kaihimiriki kania hokahini. \s1 Ovilia akamadaki karajomihi hida \r (Lucas 15.3-7) \p \v 10 Hari. Asia vara ni'aha ada Jesus: \p —Va'ora vanakaidiva bana adani isai hora vakajari'dariki. Ka'oa hiki hida vara a'onira oni'avini hiki. Deus ibavi kaija'arini va'ora avakadava'aha'oadahaki adani isai hora vakajari'dariki. Kodiabi'i nama hojaki kania vahojahaha'oadaki adani. Va'ora onakaidivavini arafiaki adani isai. \p \v 11 Hovani ija'ari hahavi vakadi'aajo ho. Hora rakhaki hida va'ora oakava'ijoahavini adani Deus kahagihi-ra varagariki kidiania avikhara kaimoni. \p \v 12 A'onira okavarajomivini hiki ada ovilia akadava'ava abono. Makhira va'ora vahojaki adani 100 ovilia vaipohina. Hari. Hoarana akamada'iki. Oniaroa, binako'dihaki ada. Va'ora nahoja'imidia'aha adani ovilia vahoariha 99 vihiki arabo namahikia hogoi-ra vahavini. Va'ora nahoja'imidiaha, binako'diha'aha ada ovilia akamadaki. \p \v 13 A'onira onava'isohivini hiki, khai bini'avini ida ovilia-ra karagavini. Khai va'ora ni'avini kaba'i adani kidi'ovilia avakamadariki, khai bini'avini arafiaki ida kidi'ovilia akamadaki bikaraga'iki. \v 14 Onivani fori hiki ida kodiabi'i nama hojaki kahojai. Ni-binofipa'itxiki ida isai hoarani akamadani Ibavi Jaharika'oakia okhani — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Avaigaminia bada bini'aki ida Jahari kabadani \p \v 15 Asia vara niha ada Jesus: \p —Iigaminia bada bini'aki ida Jahari kabadani, okha'a bana kidiania mahija kidibadani asohirikia inava'isohivini. Hari'a vahoariha vakadiania vara ivani'a ida iigamini kabadani asohiriki. Iigamini kahojakosoana okha'a kidiania mahija a'onivani avi'bamiki vara avakhanivini. Inava'isohivini hiki athini-ra kamithaha; joiribani'aha Deus kania okhara kaimoni. \p \v 16 Inava'isohivini hiki athini-ra kamithariha; va'ora anikha bana adani iigamini hoarana vi'bamiki. Va'ora vavikha bana kidiania mahija vara avani'avini. Nimania hida athii Deus athi kapapirania hojaki: \q1 “Ija'ari akaathidanoarari kamahini \q2 va'ora vikha bana adani kidibadani jahariki nokiva vi'bamiki avahoarabakosiki \q2 vara vavani'aja kaimoni ida nahina vanoki'iki.” \m \v 17 Hari. Iigamini avaathini-ra kamithariha, kidibadania vara va'ora vani'a bana adani Deus kaija'ari vajoroniki. Vaathi binaabariha; vani'a bana: \q1 “Arigamina ihijanarihi, \q2 Jahari kabadani abono \q2 ihi'oamani'ia.” \m Vani'a bana. \p \v 18 Oniaroa, a'onira onava'isohiki bana ho: Ija'ari kahojai-ra ava'aharihi araboa; Deua biva'aharihi jaboni nama. Ija'ari kahojai-ra ava'ahahi araboa; Deua biva'ahahi jaboni nama. \p \v 19 Avi'bamini avahojani Deu-ra vara avani'avini vani, avakanikharia'bamakhamahi ida nahina hoarani avanofi'bamakhamaki, kodiabi'i nama hojakia bada bini'aki bana ida avakanikhariavini hiki. \v 20 Ibavi hana hini kodija'ari vi'bamiki avahoarabakosiki vakajoronikosoaha vara hora vani'ara kaimoni, ohojaki bana ho vahararana. \s1 Ija'ari abononi aakariakakhamavini \s2 varani hini \p \v 21 Hari. Oniaroa, Jesus kania okhamiha ada Pedro, binana'dohi'aha: \p —Jesus, oigamina bada bini'abakhiaki ida badani asohiriki kodiania, vara bivani'aki ida varani jahariki kodiania jaboni. Nihafori himani'ia koda ida oakariakavini? Arajomamani'ia koda ida 7 hiki ipohini oakariakavini? \p \v 22 Jesua bigathani'ihi ida Pedro kana'dohi: \p —Iniani, arajomarihi ida 7 hiki ipohini iakariakavini. Arajomaki ida mahi hahavi iakariakavini. Deus kidija'ari-ra honariavini hiki hoariha-ra akariakabakhiajorakivini. Onivani fori hiki bana ida Deus kahojai. \p \v 23 Oniaroa, Jesus va'ora ni'a'aha: \p —A'onira onanamithavini hiki bana hida rajomi kavaranihi. Okavarajomiki ada Deus ija'ari-ra vaka'da'divini arabo kaka'da'dinia. Hojaki ada arabo kaka'da'dini. Ovaria binofiki ida kidihonai abono afohanana jiniro abosiriki kapapirani-ra avanavathavini. \p \v 24 Hari. Kama'da'ihi ida kidibadani. Vahoariha vavikha'aha ada honai abono jiniro karaho-ra naabosiriki. Ipohi'oamanija ida jiniro 'ba'dani binaabosiriki. \v 25 Kajiniroriha ada honai abono, ni-bikaabokaki ida jiniro abosiriki-ra naabosivini. Oniaroa, kidika'da'dia bini'aha: \q1 “Hora inaabosiravini mani ida pavakari ira onihavini hija bana. \q1 Ivani, kadagamo, avakadisai, kadanahina hahavi-ra pavakari onihaki bana ho, \q2 abosija kaimoni ida jiniro hora inaabosiravini hiki.” \m Ka'da'dia bini'aha. \p \v 26 Hari. Ka'da'di viaha kajo'atharari'aha ada kidihonai abono, biakava'isokonivini ida pavakari vihina kidigamo khama, bikanikhariaha: \q1 “Haria va'adi bana. Hari'a kaho bana, viahanokha kaho mahija kadajiniro-ra onaabosihahavivini.” \p \v 27 Ka'da'dia bikamithahi ida athi, va'ora nakaidivamaniha, bini'aha: \q1 “Ira oakariakaki bana ho. Ona'biraki bana ida jiniro karaho inaabosiriki kapapirani, \q1 hora inaabosijanaria kaimoni. Ba ajihi'a.” \p \v 28 Oniaroa, ajihi'aha ada honai abono, bikaragarari'aha ada kidibadani-ra vaipohivini naabosi'iarina hiki. Jiniro pa'itxi oamani ida binaabosi'iarija kidiania. Oniani ida kanabidi biagathivini hija, sa'a kakhanamisikia biradihadihavini hija. Bini'aha: \q1 “Kodijiniro hora inaabosi'iaravini hikia, hora naabosi bana.” \p \v 29 Oniaroa, hoariha viaha kajo'atharari'aha ada jiniro pa'itxi-ra naabosiriki, bikanikharia'aha: \q1 “Hora va'adi bana. \q1 Hari'a kaho bana, \q2 viahanokha kaho mahija kadajiniro-ra onaabosivini.” \q1 \v 30 “Iniani, jokoa ira onokharihi. \q1 Hora inaabosiravini mani ida cadeia ira obaivini hija bana. \q1 Hora inaabosiravini oadani, \q2 ihojaki bana i cadeia.” \m Niha ada ka'da'di kahonai abono jiniro karaho-ra naabosi'iariki. \p \v 31 Oniaroa, vakadika'da'di kahonai abono vahoariha vanoki'iki ida vaipohina hoariha-ra nahojavini, vakaihamahi'aha, vakadika'da'di kania avikha'aha, vakanamoni'aha hoariha kabadani hikia. \p \v 32 Ka'da'dia bikamitha'ihi ida vakadivarani, bihonariaha ada kidibadani abono jiniro karaho-ra naabosiriki khajakosina. Khajakosi'aha, bini'aha: \q1 “Honai abono jahariki. Hora ikanikhariahi; ira ova'adimanihi. \q2 Ona'bira'iki ida jiniro karaho inaabosi'iariki kapapirani, ira oakariaka'iki ho. \q1 \v 33 Jahari'oamanija ida hoariha athi-ra ikamitharavini, \q2 iipohini-ra iakariakaravini. \q1 Hora ikanikhariahi; ira ova'adimanihi. \q1 Jahaki ida hoariha-ra iva'adivini jaboni.” \p \v 34 Ka'da'dia bikaihamahikaraho'aha ada kidihonai abono, bihonariaha osahina cadeia, bini'aha: \q1 “Ovahonariahiki ida jiniro karaho inaabosi'iarikia hora inaabosivini. \q1 Jaharikia ira oarakhaki bana ho. \q1 Kodijiniro karaho abosihahavi'iarini oadani, cadeia ihojaki bana i.” \m Niha ada ka'da'di. \p \v 35 Hari hi'ihi ida rajomi kavaranihia Jesus va'ora ka'ojomo'ivini adani ija'ari namithaki kaimoni vakadiania: \p —Ka'da'di fori hiki ada kodiabi'i nama hojaki. A'onivani kidihonai abono fori avihiki a'oni. Hoariha-ra iakariakarihi; ni-ira akariakaki ada kodiabi'i jaboni. Hoariha-ra iakariakaka'oaravini oadani, jaharikia ira arakhaki bana ada — va'ora ni'aha ada Jesus. \c 19 \s1 Makhira kidigamo-ra nahojahavini kavaranihi hida \r (Mateus 5.31-32; Marcos 10.1-12; Lucas 16.18) \p \v 1 Hari. Va'ora vara ni'avini naothinia, Galiléia kaarabonia va'ajihi'aha adani Jesus. Jordão vainia avikafiani'aha. Judéia kaarabonia avajoi'aha. \v 2 Jesus naothia vikasiaga'aha adani ija'ari vâipohiki. Jesus va'ora anaihotahahavi'aha adani vakavamoniki ija'ari vahararana vahojaki. \v 3 Jesu-ra vanamaakari'aha adani farisio vaipohiriki. Jesus Deus kava'isohihi-ra kajonivini-ra vanofivini, oniani ida vakaborovini hija. Vanana'dohi'aha: \p —Deus kava'isohihi jirikia hojaki ida makhira kidigamo-ra nahojahavini kavaranihi. Gamoa bada bini'aki ida badani kidimakhira bivajahariki, Deua biva'ahamanira ada makhira kidigamo-ra nahojahavini? \p \v 4 Jesus va'ora ni'aha: \p —Avanokiria koda ida athi Deus athi kapapirani pitania hojaki? Niha: \q1 “Hahavi-ra nakama'davini kari ada Deus, \q2 va'ora namonaha'iki adani makhira, kidigamo khama.” \p \v 5 Niha ada Deus: \q1 “Kidigamo-ra anakaravini mani ida \q2 makhira kidiamia, \q2 kidiabi'i vihiki-ra va'ora aakara'ovini hija. \q1 Makhira, kidigamo khama avakarana viahania vi'bamiha. \q2 Avaakara'ina naothinia, ija'ari hoarani fori vihina vahoja'aha kidigamo khama.” \m Nimania ida Deus athi. \v 6 Deus va'ora anakara'iki adani makhira, kidigamo khama, ija'ari hoarani fori vihira kaimoni. Deus vani va'ora anakaramisi'aha. Hari'a ija'ari vaabono avakakara'okhamava! \p \v 7 Farisioa vanana'dohi'ianaha: \p —Nahina mani ida Deus kava'isohihi jiriki makhira kidigamo-ra nahojahavini-ra va'ahavini hija? Binahojahavini viahani ida kidigamo, papira jirikia bino'a'ihi kidigamo hijanaria kaimoni. Bino'avini naothinia bihonaria'ihi ajihini. Nimania ida Moisés athi akadija'ari avikhananavaki-ra va'ora honariavini hiki. \p \v 8 Jesus va'ora ni'aha: \p —Ni-vanofiki ida Deus athi-ra vanaabajahakivini, oniani ida Moisés kohana makhira-ra va'ahavini hija kidigamo-ra nahojahavini. Asia vakhanina adani ija'ari vahokiki hidakaba'i. A'onivani jaboni ni-Deus athi-ra avanaabajahakivini-ra avanofiki. Hahavi kama'dani kari vani ni-makhira kidigamo-ra nahojahavini Deua binofiki. \p \v 9 Ka'oa hiki hida kodivarani. Gamo makhira hoariha-ra vi'omaravini kaba'i, kidimakhira binahojahahi, gamo hoariha-ra anakarara kaimoni, Jahari kabadania kabadaniki ada makhira. \p \v 10 Jesus ipohina vani'aha: \p —Jesus, jahariki ida makhira kidigamo-ra nahojahavini-ra ikahivini. Kidigamo-ra vajahajanaravini kaba'i, jahaki ida bivahojahaha'oadahavini ikahivini, oniani ida makhira gamo-ra anakaravini jahariki-ra akava'ibodivaranivini hija. \p \v 11 Jesus va'ora ni'aha: \p —Ni-ija'ari hahavia vakaabokaki ida akararini hojani. Deua binofiki ida ija'ari akarani hojani. Hojaki ida ija'ari hoariha Deua binofiki akararini. \v 12 Ni-makhira hahavia bikaabokaki ida kagamoni. Vahoariha vatanana isai vihina vani vakaabokarija ida. Makhira vahoariha isai-ra vanamonahavini-ra vakaabokaravini hiki vakananafa ka'ba'dani kaaniani, oniani ida vagamona-ra vakaabokaravini hija. \p Vahoariha ni-vanofiki ida avakarana, vanofiki ida vaabono gahinai vanihavini Deus kania, kidibadani ka'oa vakabadanira kaimoni, oniani ida avakarana-ra vanofiravini hija. Ija'aria vanofiki ida avakararina vahojana, vakadimoni hida ojomo'ihi kavaranihi — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Jesus va'ora kajoamoraki adani isai \r (Marcos 10.13-16; Lucas 18.15-17) \p \v 13 Hari. Oniaroa, ija'ari va'ora vavikhaha adani vakadisai Jesus kania. Vanofiki ida Jesus vakadisai-ra va'ora kaabadaronahavini, Deu-ra kanikhariavini isai vakadimoni afohanana. Ipohina va'ora vakaabani'aha: \p —Hari'a va'ora vavikha va'oani isai! \p \v 14 Hari. Jesus va'ora ni'aha: \p —Jakaho vikhava va'oani isai kodiania. Hari'a va'ora vakaabani kodiania vikhana. Hi'adani isai fori vihiki vani hadani Deu-ra vanofijahakira. Isai vania vanofira ada Deus va'ora vaka'da'dira kaimoni. \p \v 15 Oniaroa, Jesus isai-ra va'ora kaabadaronahahahavi'aha. Deu-ra kanikharia'aha va'ora kajoamorara kaimoni. Va'ora kaabadavini naothinia ajihi'aha. \s1 Makhira kanahina'ahapikiki varani hina hida \r (Marcos 10.17-31; Lucas 18.18-30) \p \v 16 Hari. Oniaroa, Jesu-ra namaakari'aha ada makhira, binana'dohi'aha: \p —Jesus, onofiki bana ida kodimahi anokhomirini Deus kania. Hana hini badani jahaki ida bada oni'aja kaimoni, oabinina kamahini Ibavi Jahaka'oakia ookhaja kaimoni? \m \v 17 Jesua bigathani'ihi ida kidina'dohi: \p —Nahina kaimoni hora inana'dohivini hiki ida badani jahaki? Deus oavani ada jahara. Mahi anokhomiriki-ra inofihi Deus kania, inaaba'a bana ida Deus kava'isohihi jiriki afohahavi. \p \v 18 — Hana hini va'isohihi jirikia hora ihonariahi onaabaja kaimoni? — binana'dohi'aha. Jesua bini'aha: \q1 “Hari'a hoariha-ra naabini. \q1 Hari'a ivi'oma oni makhira hoariha kagamo. \q2 Hari'a bo'dia. \q1 Hari'a hoariha-ra korijanahia akaraganaha. \q1 \v 19 Ikamitha'a oni kadabi'i, kadamia vihiki ira vara vani'avini. \q2 Iabono inakaidivavini vani fori iniha ida ija'ari hoariha-ra inakaidivavini.” \m Nimania hida Deus kava'isohihi jiriki. \p \v 20 Niha ada makhira: \p —Jesus, onaabaki hida Deus kava'isohihi jiriki afobakhia. Nahina hoariha-ra bada oni'avini jahaja koda? \m \v 21 Jesua biogaki ida makhira kidinahina-ra nofivini arafiani, oniani ida bini'avini hija: \p —Kadahojai jahaka'oani-ra inofihi, kadanahina-ra pavakari niha'a afohahavi. Ija'ari vakanahinariki-ra va'ora no'avinihi ida jiniro. Deus ibavia nama iokhani kamahini, ikanahina'ahapiki'ianaki bana i. Kadapavakarihi naothinia, hora vaipohiha'a. \p \v 22 Hari. Mitha bini'ahi ida Jesus athi. Kidinahina ahapini gahinai hini varani hini mani ida va'i mokara ni'akarahoni hija. Ni-no'ai hini binofiki, oniania, ajihi'aha ada makhira. \p \v 23 Hari. Jesus va'ora ni'aha adani kidipohi: \p —Ka'oa hiki hida kodivarani. Vakanahina'ahapikiki, vakadinahina ipohiki-ra vanofivini mani ida Deu-ra vagathaniravini hija vakadika'da'di kaimoni hina — va'ora ni'avini. \v 24 Jesus va'ora kavarajomiki adani ija'ari vakanahinakarahoki cavalo avi jo'onia okhajavarina-ra kaabokaravini fori vihina: \p —Avi jo'onia cavalo okhajavarina-ra kaabokariki fori vihiki adani vakanahina'ahapikiki. Vakadinahina-ra vanofijahakivini mani ida Deus vakadika'da'di hina-ra vagathaniravini hija, oniani ida Deus ibavia va'ora arakharija. Ni-vakaabokaki ida avikhana. Ija'ari vakadinahina-ra vavakaijokavini oadani, ni-vakaabokaki ida Deus ibavia avikhana. \p \v 25 Jesus ipohina vakamithahi ida athi, vakava'ibodivarani'ahapiki'ihi, vanana'dohi'aha: \p —Ka'oa mani ida koda iathini, ni-nihanikia ija'ari abononi akava'ijoaki, Ibavi Jaharika'oakia okharia kaimoni? \p \v 26 Oniaroa, Jesus vada va'ora ni'aha, va'ora ni'a'aha: \p —Ni-ija'ari abononi akava'ijoavini-ra kaabokaki. Deus ka'oa ija'ari-ra akava'ijoavini-ra kaabokaki. Deua bikaabokaki ida badani hahavi danoki bada ni'ani. \m \v 27 Hari. Pedroa bini'aha: \p —Harivani akadinahina, agorana, akadija'ari vihiki-ra va'ora anahojahahahavi'iki hari, ira avaipohihaja kaimoni. Nahina agahinaki bana hari? \m \v 28 Jesus va'ora ni'aha: \p —Ka'oa hiki hida kodivarani: Hovani ija'ari hahavi vakadi'aajo ho. Hahavi aja'dini kamahini vani, ka'da'di kavithi ibavinia ovithiki bana ho. Jahaki vagaki nokiani ida ka'da'di kavithi ibavini. A'onivani oipohina avihini mani ida kodiania a'onira navithijabanaja bana. 12 avihiki a'oni. 12 hiki ida ka'da'di kavithi ibavini avakadimoni. A'onivani va'ora avanasohiki bana adani Israel kaija'ari hahavi. \p \v 29 Kodipohia binahojaha'iki ida gorana, igamina, kidiabi'i, kidiamia, kidisai, kidiarabo hiki, vara bivani'aka'oaja kaimoni ida omonina jahaki, ovari abinirina oadani gahinaki bana ada nahina ipohikia. Pa'itxi ida binahojahaki, karaho ida bigathaniki bana. Karaho ida binahojahaki, karaho arafiaki ida bigathaniki bana. Abinina naothinia gahinaki jaboni ada bana kidimahi jahaki anokhomiriki Deus kania. \p \v 30 Hari. Ija'ari vaipohiki Deus va'ora baranahavini va'oaniaro miro'a avi'oiki bana adani Deus ija'ari-ra vaka'da'divini kania. Ija'ari vahoariha va'oaniaro miro'a Deus va'ora baranahavini kaba'i avi'oisiagaki adani, vahoariha ni-avi'oiki Deus ija'ari-ra vaka'da'divini kania. \c 20 \s1 Uva kasiroini vakabadaniki varani vihina \p \v 1 Hari. Jesus va'ora ni'aha: \p —A'onira vara oni'avini hiki ida bana rajomi kavaranihi. Uva kasiroini kaka'da'dini honai abono-ra nako'dihavini vani fori hiki ida Deus ija'ari-ra vaka'da'divini. Mahi avagani kama'dani ajihi'aha ada ka'da'di, honai abono-ra va'ora nako'dihavini, kidiuva kasiroinia bada vakhanira kaimoni. \v 2 Honai abono-ra va'ora karagaha, va'ora ni'aha: \q1 “Kodisiroia bada avakhanini-ra avanofihi; \q2 a'onira ono'avini hiki ida jiniro 'ba'dani prata \q2 amonahaki hoarani afohanana, \q2 mahi hoarani badani abosini.” \m Va'ora ni'aha. Vani'aha: \q1 “Jahaki ida badani abosini. Bada akhaniki hari kadasiroia.” \m Vakhani'aha. Vakadihojai hiki ida honai abono gahinana hiki jiniro 'ba'dani prata amonahaki hoarania, kidibadani abosini mahi hahavi. Oniaroa, va'ora karona'aha kidisiroia bada vakhanihana. Ajoi'aha ada ka'da'di gorana. \p \v 3 Safini namahikajomana vani, ajihi'ianaha ada ka'da'di, ija'ari 'bai-ra vakapavakarivini ibavini kania okha'aha. Va'ora noki'aha adani makhira vakabadaniriki. \v 4 Hari. Va'ora ni'aha: \q1 “Kodiuva kasiroinia avikha'a mahija bada avakhanivini. \q1 Mithani vani a'onira ono'aja bana avakadibadani abosinia asohiki.” \m Va'ora ni'aha. \v 5 Avikha'aha adani makhira bada vakhanira kaimoni kidisiroia. \p Safini sohirarina okha'ianaha ija'ari 'bai-ra kapavakarihavini ibavini kania, makhira vahoariha bada vakhaniriki-ra va'ora karagaha'ianaha, va'ora nava'isohivini hi'ihi ida mithani vakadibadani binaabosivini. Naothinia, va'ora karona'ianaha adani makhira kidisiroia. \p Safini aadosina vani, onivani fori hi'ianahi ida ka'da'di kabadani. \v 6 Safini ajorana vani okha'ianaha ada ka'da'di. Va'ora noki'aha adani makhira vahoariha bada vakhaniriki, va'ora nana'dohi'aha: \q1 “Niha avakhanimanija mahi oadani bada avakhaniriki?” \q1 \v 7 “Ni-ka'da'di haria honariafiahaki badania.” \m Vakhaniha. \p Oniaroa, uva kasiroini kaka'da'dini va'ora ni'aha: \q1 “A'onivani jaboni kodisiroia avikha'a mahija bada avakhanivini.” \p \v 8 Hari. Mithani vani ka'da'dia bini'aha ada kidisiroi akadava'ava abono: \q1 “Va'ora baranaha adani honai abono mahija va'ora inaabosivini vakadibadani abosinia. \q2 Va'ora naabosi'imidia adani makhira kodisiroia avikhaki safini ajorana. \q1 Safini aadosina vakadibadani kama'daki maina-ra va'ora naabosi bana. \q1 Safini khanomananina vakadibadani kama'daki maina-ra va'ora naabosi bana. \q1 Va'ora naabosisiaga adani mahi oadani bada vakhaniki.” \m Niha ada ka'da'di. Oniaroa, siroi avakadava'ava abonoa binaabaki ida athi. \p \v 9 Makhira safini ajorana vakadibadani kama'daki vagahina'iki jiniro 'ba'dani hoarani afohanana. \v 10 Hari. Makhira mahi avagani vakadibadani kama'daki vava'i bodini vara ni'iki: \q1 “Mahi oadani bada akhani'iki hari. Ka'da'dia binaipohiki bana ida akadibadani abosini.” \m Vaabono vani'aha. Ni-ka'da'dia binaipohiki ida vakadibadani abosini. Va'oaniaro maina vagahina'aha vakadibadani abosini jiniro 'ba'dani hoarania afohanana. \v 11 Vagathani'ihi ida jiniro, vakadika'da'di-ra vaka'da'digaria'aha: \q1 \v 12 “Hi'adani aripohina safini ajorana bada vakhanipa'itxiki adani. \q1 Harivani mahi oadani bada akhani'iki hari safini afakia. \q1 Akadibadani abosini vakadibadani abosini fori hiki. \q1 Ni-asohiki ida ka'da'di badani-ra naabosivini nini.” \p \v 13 Hari. Vakadika'da'dia bini'aha ada makhira hoarana: \q1 “Ivani, mitha ini'a bana hida kodivarani. \q1 Asohiki ida ira ono'avini \q2 jiniro 'ba'dani hoarani. \q1 Kodisiroia iokhani viahania ira onava'isohivini hiki ida kadabadani abosini. \q1 Jahani ikahiki ida jiniro \q2 'ba'dani hoarania ira onaabosivini. \q1 \v 14 Oniania igathani'a hida kadabadani abosini, \q2 igorania okha'a. \q1 Onofiki ida kodisiroia okasiagaki-ra ono'avini hini kidibadani abosini ipohini, \q2 kadabadani abosini ipohini vani fori hija ida ono'avini hiki. \q1 \v 15 Kodijiniro oamani hida. Kodijiniroa ono'avini onofihi; ono'ahi. \q1 Ono'avini onofirihi; ni-ono'aki. \q1 Asohiriki ivanihamanija ida hoariha-ra ono'avini hiki jiniro 'ba'dani hoarani? \q1 Iakabaimanija ida hoariha-ra okajoamoravini?” \m Niha ada ka'da'di. \p \v 16 Hari. Anokhomi'ihi ida Jesus rajomi kavaranihia kavaranina. Jesus va'ora ni'aha adani vajoroniki: \p —Makhira mahi avagani badania kabadanini kama'daki fori vihiki adani kodihojai-ra va'oaniaro imidia vagathaniki vakadika'da'di ohina. Makhira safini ajorana vakadibadani kama'daki fori vihiki adani vahoariha vikasiagaki va'ora ovaka'da'diki. Vakhanina vani va'ora onaibavijahajahakiki adani oipohina va'ora ovaka'da'diki — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Jesua vara bivani'a'ianaki ida abinina kamahini \r (Marcos 10.32-34; Lucas 18.31-34) \p \v 17 Hari. Oniaroa, ai vihi'aha adani Jesus, Jerusalém sidajia avigaimori'aha. Vaadahana kaba'i, ipohina 12 vihiki-ra va'ora avikharibanipa'itxi'aha, vahoariha vakamitharia kaimoni ida kidivarani, va'ora nava'isohi'ianavini hiki ida namitha'iariki: \p \v 18 —Mitha vani'a. Jerusaléa aokhaki hari. Hovani ija'ari hahavi vakadi'aajo ho. Hora avarakhaki bana adani vahoariha sasidotxi vavaka'da'diva, judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abono khama vasa'a kabodinia. Va'oaniaro vakhaniki bana adani: \q1 “Jahaki ida abinina.” \m Vakhaniki bana adani. \v 19 Oniani ida ija'ari Deu-ra avigariki vasa'a kabodinia hora avarakhavini hija bana. Oniaroa, hora avigarahaki bana adani, hora vidafiavini, ava akasanakhamakia hora avaka'itapoamisahanaki, hora vanaabiniki bana adani. Hari. Mahi ahoarabakosiki radaha'ihi oahokiki bana ho — va'ora nava'isohijora'aha ada Jesus. \s1 Tiago vakadiamia bikanikhariaki ada Jesus \r (Marcos 10.35-45) \p \v 20 Oniaroa, Jesu-ra vanamaakari'aha adani Zebedeu kaisai vi'bamiki vakadiamia khama. Jesus viaha aasiarari'ihi ida vakadiamia, Jesu-ra kanikhariavini hiki kajoamorani hina. \v 21 Jesua binana'dohi'ihi: \p —Nahina mani ida inofija? \p —Ija'ari hahavi-ra ivaka'da'divini kamahini, va'ora honaria bana adani kodisai i'dihania vavithina ija'ari-ra va'ora vavaka'da'divini kadania. Va'ora onofiki hadani kodisai hoarana ipitani aniaja vithina, hoariha ipitani kajasonija vithina — nihi. \v 22 Jesus va'ora ni'aha adani kidisai: \p —Ni-avakadiamia biogajahakiki ida bikanikhariaki avakadimoni hini. Okapoariki bana ida oimana 'banani. A'onivani avakapoarimania koda bana ida avaimani 'banani jaboni? Hofori avihimania koda bana? \p —Ha'a, ni-akajoniki ida aimana 'banani — vani'aha. \v 23 Hari. Va'ora ni'aha ada Jesus: \p —Avakapoarimania bana ida avaimani 'banani. Hofori avihiki bana a'oni, avakamithaki jaboni bana ida avaimani 'banani. Avavithini-ra avanofihi o'dihana. Kodibadani hirihi ida ija'ari-ra onagathogathovini o'dihana vavithira kaimoni. Kodiabi'ia binaibavijahaki ida ibavi opitana ka'aniajanija kajasonija jaboni, va'ora nagathogatho'iki adani ija'ari vavithiki kaimoni o'dihana. \p \v 24 Hari. Oniaroa, vakadivarani kamithamahani vihiha adani 10 vihiki vaipohina, oniani ida Tiago, João vihiki-ra va'ora vakaja'oriavini hija. Va'oaniaroa vanofihananaki ida vithi ibavini jahaki Jesus 'dihana vavithina, Jesus ija'ari hahavi-ra vaka'da'divini kamahini. \p \v 25 Hari. Jesus va'ora baranaha'aha adani ipohina hahavi vamaakarina. Va'ora ni'aha: \p —Va'ora avarigamanira adani ija'ari Deu-ra avigariki vakadika'da'di vahojana. Va'ora avavadadamiki adani vakadija'ari. Ija'ari Deu-ra avigariki vakadika'da'di va'ora vahonariafiahaki adani jaboni vakadipamoari vaathi naabani vihina. \v 26 Ni-onofiki ida ija'ari-ra avahonariavini va'oaniaro ija'ari-ra vahonariavini fori hini. Ka'da'di avihini-ra avanofihi; vahoariha vakadihonai abono fori vihi'a bana. \v 27 Ka'da'di avihini-ra avanofihi; vahoariha-ra va'ora vaakodia bana! \v 28 Hovani ija'ari hahavi vakadi'aajo ho. Vahoariha-ra va'ora okajoamoravini hida hora rakhaja. Vahoariha hora vakajoamoravini hirihi hida hora rakhaja. Ibavi Jaharika'oakia avikhaki bana adani ija'ari vaipohiki. Oabono ova'ahaki ho oabinina ija'ari hahavi-ra va'ora oakava'ijoaja kaimoni — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Jesus va'ora anaihotaki adani vakamaodorohaki vi'bamiki \r (Marcos 10.46-52; Lucas 18.35-43) \p \v 29 Hari. Jericó sidajia vikhaonani'aha adani Jesus. Ija'ari vaipohikia vavaipohiha'aha ada Jesus. \v 30 Ai vihina kaba'i, hagihi vadinia vavithima'o'aha adani makhira vi'bamiki vakamaodorohaki. Vakamithaki ida Jesus varani hina. Jesus radahana-ra vanamoniha adani vahoariha. Vakamithahi, vabodi'baraha'aha: \p —Jesus, ivani Davi kohana kaija'ari namitharonisiagaki i, haria va'adi bana! \p \v 31 Ija'ari vaipohiki vahoariha va'ora vakaabaniha: \p —Vavisoni'a bana! Hari'a bana vabodi'barahajana! \m Ni-avavisoniki. Va'ora vakaabaniha, va'ora ana'baraha'oamanihi. \p —Jesus, haria va'adi bana! \p \v 32 Ogaakosoaha ada Jesus, va'ora baranaha'aha adani vakamaodorohaki, va'ora nana'dohi'aha: \p —Nahina mani hida avanofija? \p \v 33 —Jesus, anofiki hida anokho-ra ianavagahavini — vani'aha. \p \v 34 Jesus va'ora nakaidivaki adani vakamaodorohaki. Vanokho 'ba'dani bikadasa'aha. Jorakia avagaha'ihi ida vanokho 'ba'dani, oniaroa, Jesu-ra vavaipohiha'aha. \c 21 \s1 Jerusaléa avikha'aha \s2 adani Jesus \r (Marcos 11.1-11; Lucas 19.28-40; João 12.12-19) \p \v 1 Hari. Ai vihi'aha adani Jesus, Jerusalém sidaji-ra avanamaakari'aha. Vakaikahi'imidiana ibavi Betfagé onikia. Arabo'oa namahiki monte das Oliveiras onikia kanapajahikhamarihi ida ibavi Betfagé oniki. Hari. Avamaakarina kaba'i va'ora honaria'aha adani ipohina vi'bamiki: \p \v 2 —Avikhananava'a bana, ibavi banininia avakaikahihi, avakaragaki bana ida jumenta ahosagaki, jumento pa'itxi hojaki jaboni kidiamia ahona. Va'ora vakokhari adani vi'bamiki, hida kodiania vavikha bana. \v 3 Ija'ari a'onira vahabini bana vanana'dohivini hiki ida avakadibadani. Va'ora vanava'isohi bana: \q1 “Jesua birihavini binofi'imidiaki hada.” \m Oniania, ija'ari va'ora vava'ahaki bana adani jumenta kodiania va'ora avavikhavini — va'ora ni'aha ada Jesus. \p \v 4 Namitha'iki ida Deus athi namoniva abono kohana vara bivani'ajora'iki: \q1 \v 5 “Jerusalém sidaji kaija'arini-ra vara vani'a: \q2 Hidakaba'i kaikahiki ada avakadika'da'di. \q1 Ni-abono-ra vaboraborahariha ada. \q1 Jumento pa'itxi vania bivaadahara ada.” \p \v 6 Oniaroa, va'ajihi'aha adani Jesus ipohina vi'bamiki, avikhananava'aha vanaabaja kaimoni ida Jesus athi. \v 7 Jesus kania vajoi'aha, va'ora avavikha'aha adani jumenta, kidisai pa'itxi khama. Jumento namana avarakasi'ihi ida vakadikarahobi. Okasi'aha ada Jesus. \v 8 Hagihi bodi pania jumento viaha ija'ari vaipohikia vanahojahi ida vakadikarahobi. Nini vani ija'ari vakadika'da'di kaikahina-ra khai vani'ara. \v 9 Avikhananavaki vabodi'baraha'iki, avikasiagaki jaboni vabodi'baraha'iki vakhanibakhiaha: \p —Ka'da'di o Jesus. Khai ani'ava o Davi kohana kaisai namitharonisiagaki. Deua bikajoamoraki hi'o kha'iki akadiania! Deua bikarona'iki ada kha'iki. Jahaki vagaki ada Deus! \p \v 10 Hari. Jerusalém sidajia o'oi'aha ada Jesus. Ija'ari vaipohikia vanajora'aha vava'i kidakida'aha, vaabono vakanana'dohikhama'aha: \p —Hana hina ada kha'ara? \p \v 11 Ija'ari vâipohiki Jesu-ra vavaipohihaki va'ora vani'aha: \p —Deus athi namoniva abono o Jesus. Nazaré sidaji kaija'arini o, Galiléia kaaraboni kaija'arini o. \s1 Deu-ra khai vani'avini kagorania avikha'aha adani Jesus \r (Marcos 11.15-19; Lucas 19.45-48; João 2.13-22) \p \v 12 Hari. Deu-ra khai vani'avini kagorani kavasiribanini bodinia okhajakosi'aha ada Jesus. Va'ora noki'aha adani ija'ari igitha-ra pavakari vanihaki. Ija'aria vakapavakarivini hiki ida igitha Deu-ra vakanava'igavini kaimoni hini. Jesus va'ora aakoja'aha adani pavakarihi abono hahavi. Va'ora aakojaha jaboni adani igitha-ra vakapavakarihaki. Jiniro-ra avanaabosiki vakadimesa-ra akanaadarioni'aha. Ho'doko-ra pavakari vakanihaki vakadivithi ibavini-ra akanaadarioni'aha. Athii khanakia va'ora ni'aha, ai vihi'ara kaimoni. \v 13 Va'ora ni'aha: \p —Deus athi kapapirania hojaki hida athi: \q1 “Deu-ra khai vani'avini \q2 kagorani hida Deu-ra vara vani'ara kaimoni.” \m Niki ida papira athini. Bo'di ibavini avavanihamanija hida gora. Igitha kaidivani-ra avanakarahovini mani ida ija'ari-ra avabo'diabakhiavini hija — niha ada Jesus. \p \v 14 Oniaroa, Deu-ra khai vani'avini kagorani kavasiribanini bodinia hojana kaba'i ada Jesus, vikha'aha adani ija'ari vakamaodorohaki, vakabaha katonorohaki vihiki, Jesus va'ora anaihota'aha. \p \v 15 Hari. Sasidotxi vavaka'da'diva, judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abono khama vanoki'ihi ida Jesus kabadani danoki ipohiki, va'ora vakamitha'aha adani jaboni isai vabodi'barahaki: \p —Khai ani'ava ada Jesus. Davi kohana kaisai namitharonisiagaki ada — vakhaniha adani isai Deu-ra khai vani'avini kagorani kavasiribanini bodinia vahojaki. Oniani ida Jesu-ra vakaihamahikarahovini hija sasidotxi vavaka'da'diva, judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abono khama. \v 16 Jesu-ra vani'aha: \p —Ikamitharia koda ida isai vara ira vavani'avini? Ni-jahaki. \m Jesus va'ora ni'aha: \p —Ha'a, okamithaki ida isai vakadivarani. Avanokiria koda ida Deus athi kapapirani athini: \q1 “Deus va'ora ka'ojomo'iki adani isai vadorohana, isai vaitxanava \q2 Deu-ra khai vani'ajahakira kaimoni.” \p \v 17 Hari. Jesus va'ora nahojaha'aha, sidajia ajihi'aha, ibavi Betânia onikia okha'aha. Joma hoja'aha. \s1 Jesua vara bini'aki ida \s2 figira avani \r (Marcos 11.12-24, 20-25) \p \v 18 Hari. Ka'afokajomani vagavagani Jerusaléa avajoi'aha adani Jesus kidipohi khama. Vai'ami'aha ada Jesus. \v 19 Bianoki'ihi ida figira avani hagihi vadinia. Binavanavanaha'ihi, akhano'aha, binako'dihi ida ihi'ai, ni-bikaraga'iki, bikaraga'ihi ida afani ka'oa. \p Oniaroa, Jesua bini'a'ihi ida figira avani: \p —Hari'a bonojana! \m Jorakia ara'okhohahavi'ihi ida figira avani. \v 20 Ipohina vanoki'ihi, vakava'ibodivaranikaraho'ihi, vani'aha: \p —Jorakia ara'okhohahavi'iki ida figira avani. \p \v 21 Oniaroa, Jesus va'ora ni'aha adani ipohina: \p —A'onira onava'isohiki bana ho: Avava'ini kakhakhamarini vani Deu-ra avakajari'darihi; avakaabokahi jaboni ida figira avani-ra avaranara'okhovini, oanara'okhovini vani fori hini. Badani danoki ipohiki-ra avakaabokaki bana a'oni. Avakaabokaki jaboni ida arabo namahiki-ra avahonariavini: \q1 “Arabo nama hiki, akara'o'a, iabono nahokahi'a paha bihiaki bodinia.” \m Deu-ra avakajari'darihi; namithaki bana ida. \v 22 Deu-ra avakajari'darihi; avagathanihi ida kidiania avakanikhariaki. \s1 Nahina bihonariara ada Jesus bada nina \r (Marcos 11.27-33; Lucas 20.1-8) \p \v 23 Hari. Deu-ra khai vani'avini kagorani kavasiribanini bodinia joi'ianaha ada Jesus. Va'ora ka'ojomo'ivini kaba'i adani ija'ari, Jesu-ra vanamaakari'aha adani sasidotxi vavaka'da'diva, judeus kaija'ari vanava'isohiva abono khama. Vanana'dohi'aha: \p —Nahina vani ira honariavini hija ida kadabadani-ra bada ini'avini? \m \v 24 Va'ora ni'aha ada Jesus: \p —A'onira onana'dohi'imidiaki bana ho. Kodina'dohi-ra avagathanihi; a'onira onava'isohivini hiki bana ada hana hina hora honariaki. \v 25-26 Hora vananamitha'a bana, João Batista kohana va'ora kana'iki adani ija'ari vakadihojai asohiriki-ra vakava'ipahini'iki. Hana hina vani João Batista kohana-ra honariaja ija'ari-ra va'ora kanara kaimoni? Deus vania koda bihonariara ada João Batista ija'ari-ra kanavini? Ija'ari vania koda bihonariara ada João Batista ija'ari-ra kanavini? — va'ora nana'dohi'aha ada Jesus. \p Oniaroa, vaabono vakani'akhama'aha adani sasidotxi vavaka'da'diva: \p —Anofirihi ida João Batista Deua bihonariavini-ra akahivini. Ni-anofiki jaboni ida Deus João Batista-ra honariaravini-ra akahivini. Deus João Batista-ra karonavini-ra akahihi; jaharihi ida João Batista athi-ra akajari'davini Jesua bikahivini. Deus João Batista-ra karonaravini-ra akahihi; ija'ari haria vakaihamahihi. Haria vakaihamahivini hiki João Batista Deus athi namoniva abono hina-ra vakajari'daravini — vaabono vakani'akhama'aha adani sasidotxi vavaka'da'diva. \p \v 27 Oniaroa, Jesu-ra vani'a'aha: \p —Ni-aogaki ida João Batista ija'ari-ra kanavini, Deua bihonariavini bihonariaravini. \m Va'ora ni'aha ada Jesus: \p —Hora avananamitharihi; ni-a'onira onanamithaki jaboni hora honariakia — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Deus athi naabani varani hini. \p \v 28 Hari. Jesua vara bivani'ahi ida rajomi kavaranihi: \p —Vakava'ibodivarani bana hida kodivarani. Hojaki ada makhira. Vi'bamiki adani kidisai. Imakhinava adani. Aajojahiki-ra ni'aha ada vakadiabi'i: \q1 “Kodisai, kodiuva kasiroinia okha'a bana hidakaba'i mahija bada inini.” \p \v 29 “Iniani, ookhana-ra onofirihi.” Niha ada aajojahiki. Mitihini bikava'ibodivaranirari'ihi ida athi, abono-ra ka'da'digaria'aha, siroia okha'aha. \p \v 30 Oniaroa, kajo'ojahiki-ra ni'a'aha ada vakadiabi'i: \q1 “Kodisai, kodisiroia okha'a bana hidakaba'i mahija bada inini.” \p “Hai, jakaho ba ookhava.” Niha, kidiabi'i athi-ra gathanivini. Kaba'i, ni-okhaki — va'ora ni'aha ada Jesus. \p \v 31 Oniaroa, Jesus va'ora nana'dohiha adani kidivarani kamithani vihiki: \p —Hana hina vania bada bini'a'ia ida vakadiabi'ia binofiki? \p —Aajojahiki vania bada bini'a'ia ida — Jesus kana'dohi-ra vagathani'aha. \p Hari. Jesus va'ora ni'aha adani sasidotxi vavaka'da'diva, judeus kaija'ari vanava'isohiva abono khama: \p —Ija'ari Jahari kabadania vakabadaniki vakadihojai-ra vakava'ipahini'avini mani ida Deus ija'ari-ra vaka'da'divini kania va'ora ani'oija va'oaniaro imidia. A'onivani avajahaka'oaki avavanihavini mani ida jorakia a'onira ani'oirija Deus kania. A'onivani Deus athi-ra avanaabavini-ra avakahivini kaba'i, ni-avanaaba'iaki kaho. Ija'ari hojai jaharikia kahojaiki Deus kania vaabono gahinai vanihaki. A'onivani ni-Deu-ra avanofi'iaki kaho a'onira vaka'da'divini. \p \v 32 João Batista kohana vania vara bivani'a'imidiaja ida badani Deua binofiki, ija'aria avigaja kaimoni ida hagihi Deus kania okhaki. João Batista athi-ra avakamithavini kaba'i, avakajari'dahi. Imposto gathaniva abono vani adani vajari'dariha. Gamo makhira-ra avidoraonibakhiaki vani adani jaboni vajari'dariha. Avanoki'avini kaba'i ida Jahari kabadani-ra vakava'ipahinivini, a'onivani ni-avakava'ipahini'iaki ida Jahari kabadania avakabadanibakhiani, avaabononi gahinai avanihaja kaimoni Deus kania — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Uva akadava'ava abono rajomi hida \r (Marcos 12.1-12; Lucas 20.9-19) \p \v 33 Hari. Oniaroa, rajomi kavaranihia Jesus va'ora vara ni'aha adani ija'ari vajoroniki. \p —Mitha vani'a! Ka'da'dia bivahonariahihi ida siroi uva rakhajahani ibavini kaimoni. Bivahonariahihi ida uva avani rakhajahani. Bono'ihi havahaki kaimoni ida ihi'ai uva oniki. Varakhaivini naothinia bivahonariahihi kavasiribanini ida uva kasiroini. Binamonahaki ida ja'di kabavihi karaho bihiaki uva bavini kaimoni, uva-ra vakada'aha'ahavini hiki a'bani aniaja kaimoni. A'diahi'ihi ida uva bavini, bivahonariahihi ida gora namahiki amonahani, kidisiroi-ra akadava'avini ibavini kaimoni ida gora. \p Hari hi'ihi ida kidibadani, va'ora honariaha adani badani abono avakadava'aja kaimoni ida kidiuva avani. Avakadava'ahi ida uva avani, bono'ini kamahini a'bani pitani vakadimoni, pitani vakadika'da'di kaimoni. Bivahonariahivini naothinia ajihi'aha. Ibavi hoariha napaja hikia okha'aha. \p \v 34 Oniaroa, uva a'dihani kamasikoni vani ka'da'di va'ora karona'aha adani kidihonai abono vaipohiriki. Va'ora ni'aha: \q1 “Avikha'a uva avakadava'ava abono vakadiania \q1 mahija kodiuva a'bani pitani-ra avagathanivini kodimoni.” \m Hari. Va'ajihi'aha, uva kasiroini kania vakaikahi'aha. \v 35 Uva avakadava'ava abono va'ora vagathiha, vidafiaha'aha ada hoariha, vanaabini'aha ada hoariha, vanagaha'aha ada hoariha ja'dia. \p \v 36 Hari, ka'da'di va'ora karona'ianaha adani kidihonai abono vahoariha vaipohiki uva avakadava'ava abono vakadiania avikhana. Avikha'aha, vakaikahi'aha. Vakaikahina vani va'ora vanajahariharivini jaboni, vahoariha vani fori vihi'aha. \p \v 37 Hari. Naothinia ka'da'dia bikarona'aha ada kidisai hoarana, uva avakadava'ava abono vakadiania okhana. Abono-ra ni'aha ada ka'da'di: \q1 “Kodisai-ra vagathanijahakiki bana adani uva \q2 avakadava'ava abono.” \p Oniaroa, okha'aha ada ka'da'di kaisai. \v 38 Uva avakadava'ava abonoa avanoki'aha khana. Vaabono vakani'akhama'aha: \q1 “Hada vani akadika'da'di kaisai. \q1 Ka'da'di abinina kamahini kidisai vania bigathanija ida kidiabi'i kaarabo afohahavi. \q1 Anaabiniva mahija kidiarabo avahojavini.” \m Vaabono vakanava'isohikhamavini. \p \v 39 Hari. Kaikahi'aha ada ka'da'di kaisai, vagathiha, uva kasiroini banininia avarahokaonani'aha, vanaabini'aha. \p \v 40 Hari. Jesus va'ora nana'dohi'aha adani ija'ari vajoroniki: \p —Ka'da'di joina kamahini niha va'ora ni'a'aki koda bana adani uva avakadava'ava abono? \m \v 41 Vani'aha: \p —Va'ora vahonariahiki bana vaabinina adani uva avakadava'ava abono. Vahoariha maina-ra va'ora honariaki bana ada, kidiuva kasiroini akadava'ani vihira kaimoni. Uva a'dini kamasikoni va'oaniaroa vano'aki bana ada ka'da'di kidiuva a'bani pitania. \p \v 42 Hari. Jesus va'ora ni'a'aha: \p —Avanoki'iki ida Deus athi kapapirani pitani athini: \q1 “Hojaki ida ja'di jahaki, ja'di kagorahi dadani kaimoni. \q1 Gora namonahava abonoa ni-vanofiki ida ja'di karaho. \q1 Jahani kaba'i ni-vanofiki ida ja'di. \q1 Vanofiravini kaba'i, \q2 Deua binagathogatho'iki ida ja'di karaho. \q1 Akava'ibodivarani'iki ida ja'di Deua binagathogatho'iki. \q1 Jahani arafiaki ida ja'di karaho.” \p \v 43 Oniaroa, Jesus va'ora ni'aha: \p —Ka'oa oamani hida oathi. Deus vani va'ora nagathogatho'ara adani judeus kaija'ari, kidija'ari vihira kaimoni. A'onivani judeus kaija'ari avihini kaba'i, ni-avanofiki ada Deus avakadika'da'di hina, oniani ida a'onira nofijanaravini hija. Va'ora nagathogathoki bana adani ija'ari vahoariha hojai Deua binofikia vakahojaina — va'ora ni'aha ada Jesus. \p \v 44 Jesus abono-ra kavarajomivini ja'di karahoa. Va'ora ni'aha: \p —Ija'ari hana hini voronirarihi ja'di karaho namania; 'boro'borohi ida ija'ari. Ija'ari hoariha namania voronirarihi ida ja'di karaho, akhomahi ida ija'ari — va'ora ni'aha ada Jesus. \v 45 Rajomi kavaranihi-ra mitha vani'aha adani sasidotxi vavaka'da'diva, farisio khama. Vaabono vakani'akhama'aha: \p —Jesu-ra agathanijahakiravini mani ida Jesus varani arihina-ra vara vani'avini hija. Jesus haria kavarajomivini vihiki adani uva avakadava'ava abono uva a'bania vakadika'da'di-ra vakaathiriki — vaabono vakani'akhamaha. \p \v 46 Oniania, Jesu-ra vagathivini-ra vanofi'aha. Ija'ari vaipohiki-ra vifinivini mani ida Jesu-ra vagathiravini hija. Ija'ari vaipohiki vaabono vani'aha: \p —Deus athi namoniva abono ada Jesus. \c 22 \s1 Akarai kaihinikani karajomihi kavaranihi \r (Lucas 14.15-24) \p \v 1 Hari. Rajomi kavaranihi hoariha va'ora vara ni'aha ada Jesus: \p \v 2 —Okavarajomiki ida Deus ija'ari-ra vaka'da'divini, arabo ka'da'dini akarai kaihinikani amonahani-ra vahonariahivini kidisai kaimoni. \v 3 Arabo kaka'da'dini va'ora karonaki adani kidihonai abono va'ora avanaaminaonivini adani kanori abono baranahi vihi'ina afojora. Ni-vikhana-ra vanofiki afohanana. \p \v 4 Hari. Arabo kaka'da'dini va'ora karona'ianaha adani honai abono vahoariha, va'ora nava'isohijoravini hiki ida athi vanamoniki kaimoni kanori abono vakadiania: \q1 “A'diahiki ida akarai \q2 kaihinikani amonahani \q2 kabadanihi. \q1 Va'ora ovahonariahiki adani 'daama kahidari vadorohana, 'daama kahidari vana'bahaki vabasinaki vihiki jaboni vaabinina. \q1 Akai'iki ida ihinika ko'baini. \q1 Vikha'a bana ihinika kania.” \m Niha. \p \v 5 Oniaroa, avikha'aha adani honai abono, va'ora vanava'isohira kaimoni adani kanori abono. Kanori abonoa mitha vani'ahi ida ka'da'di athi va'ora kaboa'i'avini, ni-vanofiki ida avikhana. Avikha'aha afohanana vakadibadani kania bada vakhanira kaimoni. Hoariha kidisiroia okha'iki, hoariha kidinisika-ra pavakari nihavini ibavinia okha'iki. \v 6 Vahoariha va'ora vagathi'aha adani honai abono, va'ora vidafia'aha, va'ora vanaabini'aha. \p \v 7 Hari. Ihamahikaraho'aha ada arabo kaka'da'dini. Va'ora karona'aha adani kidisorara kanori abono vakadiania avikhana, va'ora vani'aha: \q1 “Kanori abono vakadiania avikha'a mahija va'ora avanaabinivini. \q1 Avanaha'diha'a bana ida vaibavi.” \m \v 8 Hari. Kanori abono vaabinihahavina naothinia arabo kaka'da'dini va'ora vara ni'a'ianaha adani kidihonai abono: \q1 “Va'ora onofivini vanivaha kodihinika kania \q2 vikhana. \q1 Hora vanofiki va'ora ovanihavini. \q1 Hora vakajonivini mani ida \q2 akarai kaihinikani kania vahojana va'ora onofijanaravini hija. \q1 \v 9 Oniania, avikha bana. \q1 Hagihia ija'ari-ra va'ora avakaragahi, \q2 va'ora vakaboa'ihahavi'a bana akarai kaihinikani kania vikhana.” \p \v 10 Hari. Ai vihi'aha adani honai abono, hagihi ipohikia avaadahaonina, va'ora vakaraga'aha adani ija'ari hojai jahakia vakahojaiki, hojai jaharikia vakahojaiki jaboni, va'ora vakaboa'ihahavi'aha akarai kaihinikani kania vajoronina. Akarai kaihinikani kagorani kania vakaikahi'ina adani kanori abono, vagathanihanana'ihi ida makari jahaki vakaimahaki kaimoni gora bodinia, oniania ji'bini'ihi ida gora ija'aria. \p \v 11 Oniaroa, kaikahi'aha ada arabo kaka'da'dini, va'ora navanavanaha'aha adani kanori abono. Binoki'aha ada makhira, ovaria ni-bikaimahaki ida ihinika kavamakarini jahaki. \v 12 Ka'da'dia binana'dohi'aha: \q1 “Ivani, nihaniki vania ikhajakosija ihinika kagorania ikaimaharavini oadani ida makari jahaki?” \m Makhira ni-bigathani'iki ida na'dohi hina. \p \v 13 Oniaroa, ka'da'di va'ora honariaha adani kidihonai abono: \q1 “Vakodaboha bana hida makhira sa'a, 'dama kihiki. \q1 Baniniaja vanahokahi'a bakibakini kania. \q1 Oniaja abarariariaki bana ada, kakiroromisiki bana ida kanada.” \p \v 14 Hari hi'ihi ida rajomi kavaranihi Jesua vara bivani'a'iki. Va'ora ni'aha adani vajoroniki: \p —Vaipohiki adani ija'ari Deus va'ora kaboa'iki kidiania vikhana. Vaipohiriki vani adani va'ora nagathogathoha kidija'ari kaimoni. \s1 Jesu-ra vakaboroki \s2 adani ija'ari \r (Marcos 12.13-17; Lucas 20.20-26) \p \v 15 Hari. Jesus kania ai vihi'aha adani farisio. Vaabono vakanava'isohikhama'aha: \p —Jahaki ida Jesu-ra anana'dohibakhiavini asohijanarija kaimoni ida kidivarani, oniani ida anaathidanoararivini hija. \p \v 16 Oniaroa, farisio va'ora vahonariaha adani vaipohina, Iroji ipohina vaipohiriki khama Jesus kania avikhana, Jesu-ra vakaboroborora kaimoni vakadina'dohia. Hari. Jesus kania avikha'aha adani makhira. Vani'a'aha: \p —Jesus, aogaki ida ija'ari vava'i-ra ivajaharavini kadavarania. Ija'ari hahavi-ra va'ora ika'ojomo'ivini hiki ida badani Deua binofiki bada vani'ahaha'oadahaja kaimoni. Ija'aria vavajaharavini kaba'i ida kadavarani, ni-ianahoarihaki oni iathini khai va'ora ni'aja kaimoni. Vara ivani'aka'oaki ida varani ka'oa hini. \v 17 Haria nanamitha bana Deus kava'isohihia: Deus haria honariamanija imposto kajinironia arabo kaka'da'dini-ra ano'avini? Jahamanija koda ida arabo ipohiki kaka'da'dini athi-ra anaabavini? — Jesu-ra vani'aha. César oniki ada arabo ipohiki kaka'da'dini. \v 18 Vakaborovini-ra ogaki ada Jesus. Oniania, va'ora ni'aha: \p —Deus athi-ra avanofivini-ra avakahi'badaraki a'oni. Ni-avarigavini avanofidoroki ida avakadina'dohi. Avanofiki ida hora avarakaraganahavini, oniani ida hora avakaboroka'oavini hija. \v 19 Hora vakavikha jiniro 'ba'dania mahija imposto kajinironi-ra vada oni'avini — va'ora ni'aha. \p Hari. Vavikha'ihi. \v 20 Jesus va'ora nana'dohivini hi'ihi ida jiniro 'ba'dani: \p —Hana hina onina mani hida? Hana hina ka'da'di akamoani mani hida? \p \v 21 Vani'aha: \p —César ka'da'di akamoani mani oni. Onina mani oni jaboni. \p Oniaroa, Jesus va'ora ni'aha: \p —Césa-ra vano'a bana kidinahina binofikia. Deu-ra bana vano'a jaboni kidinahina binofikia — va'ora ni'aha. \v 22 Vakamithahi ida Jesus athi, vakava'ibodivarani'ihi ida niha ninini vakadina'dohi bigathanivini. Ni-Jesu-ra vanana'dohijanaki, va'ajihi'aha. \s1 Ija'ari kohana aja'dini varani hini hida \r (Marcos 12.18-27; Lucas 20.27-40) \p \v 23 Hari. Oniaroa, mitihini vikha'aha adani sadosio. Sadosio vakadivarani hiki ida ija'ari abinini naothinia abononi ahokirini. \p Hari. Jesus kania vamaakari'aha adani sadosio. \v 24 Vani'aha: \p —Jesus, Moisés kohana ija'ari-ra va'ora ka'ojomo'ivini hida: \q1 “Isarina oadani abini'aha ada aajojahiki, kaariha hi'ihi ida kidigamo, \q2 kajo'ojahikia bianakara'ihi ida kaariha, bivaisaja kaimoni ida gamo, \q2 kidi'aajo kohana kaisai hija kaimoni ida kidisai.” \m Nimania ida Moisés athi Deus kava'isohihi jirikia hojaki. \p \v 25 Hari. Ahararana vahojaha adani 7 vihiki imakhinava kohana. Vaigamina adani. Aajojahikia bianakara'ihi ida kidigamo. Kidigamo-ra vaisaravini oadani abini'aha. \p \v 26 Oniaroa, kidikajo'oa bianakara'ihi ida kidigamo kaariha biniha'iki. Bivaisaravini vani abini'aha ovari maina. Kidikajo'o hoariha bianakara'ianahi ida vakadigamo kaariha vanihaki. Bivaisaravini vani abini'ianaha ovari jaboni. Kidikajo'o hoariha bianakara'ianahi ida vakadigamo kaariha vanihaki. Onivani fori vihira adani kajo'ojahiki vahoariha avanakarahananavini ida kaariha afohanana. Vavaisaravini vani vaabini'aha afohanana. \v 27 Vaabinihahavina naothinia abini'ihi ida gamo jaboni. \p \v 28 Haria nanamitha bana Deus kava'isohihia: 7 vaigamina vaabinina viahania avanakarahanana'iki ida gamo. Ija'ari kohana ahokini kamahini, hana hina vani bana kagamo hija ida gamo? \p \v 29-30 Hari. Jesus va'ora ni'aha: \p —Iniani, asohirihi ida avani'aki! Ija'ari abinini ahokini kamahini makhira ni-vaagamojanaki. Gamo ni-vakamakhirajanaki jaboni. Deus ibavi kaija'arini avakararina vani fori hija ida ija'ari ahokiki. Ni-avarigaki ida Deus athi papira hojaki. Deus athi-ra avarigaravini mani ida avakadivarani-ra avakanasohikhamaravini hija. Avarigarihi jaboni ida Deus danona. \p \v 31 Hora avanana'dohivini hiki ida ija'ari abiniki ahoki'ini. Deus athi kapapirani a'onira nava'isohivini hiki. Deua bini'aha: \q1 \v 32 “Moisés, hovani \q2 Abraão kaDeus ho, \q2 Isaque kaDeus ho, \q2 Jacó kaDeus ho.” \m Niha ada Deus. Deus Moisé-ra vara ni'avini kari, vaabini'bo'da'iki adani Abraão, Isaque, Jacó vihiki. Kidimoni vihina asia vahokiki adani, ni-ihimiki ida vakadimahi. Avahoki'iki adani ija'ari vaabini'iki, asia vakadiDeus hiki ada Deus — va'ora ni'aha ada Jesus. \p \v 33 Oniaroa, ija'ari vaipohiki vajoronikia vakamitha'ihi ida Jesus kavarani, vakava'ibodivarani'ihi ida kidi'ojomo'ihi athini. \s1 Deus kava'isohihi-ra anaabavini varani hini hida \r (Marcos 12.28-34; Lucas 10.25-28) \p \v 34 Oniaroa, Jesus vakadina'dohi bigathanijahakivini mani ida sadosio vaathi-ra viso ni'aja. \p Hari. Farisio vihikia vakamitha'iki ida sadosio Jesus khama vara vakhanina. Jesus sadosio vaathi-ra anavisonivini mani ida farisio Jesus kania va'ora najoronija. \v 35 Farisio vahararana hojaha ada judeus kaija'ari ka'ojomo'iva abono. Binofiki ida Jesu-ra kaborovini jaboni, bianahoarihaja kaimoni ida kidivarani, oniania binana'dohi'aha: \p \v 36 —Jesus, ivani ija'ari ka'ojomo'iva abono i. Ipohiki ida honari Deus kava'isohihi jiriki kania. Hana hini honari ida Deus kava'isohihi jiriki hahavi-ra aradaja? \p \v 37-38 Hari. Jesua bigathanihi ida kidina'dohi: \p —Deua binofiki ida kidiva'isohihi hahavi anaabavini. Ira onava'isohiki bana ho hida va'isohihi Deua binofivini arafiaki. \q1 “Akadika'da'di hiki ada Deus. \q1 Inofijahaki'a afoha'oadaha o Deus. \q1 Bada inini oadani inofijahaki'a o Deus. \q1 Iva'ini bodini vara nini oadani inofijahaki'a o Deus. \q1 Mahi, joma hiki inofijahaki'a afoha'oadaha.” \m Nimania ida va'isohihi jiriki. \v 39 Onivani fori hija ida va'isohihi hoariha Deua binofiki-ra anaabavini jaboni. Deus haria honariavini hiki ija'ari hahavi-ra anofijahakivini. Nihi ida Deus kava'isohihi jiriki. \q1 “Iabononi inofijahakivini vani fori va'ora niha va'oani ija'ari hahavi.” \m Nihi ida athi. \p \v 40 Ija'aria vanaabajahakihi hida honari 'bamiki, vanaabahahaviki jaboni ida Deus kava'isohihi jiriki, Deus athi namoniva abono kohana afohahavi vaathi hiki ida ija'ari-ra va'ora vaka'ojomo'ivini hi'iki — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Deua bikaronaki ada Cristo \r (Marcos 12.35-37; Lucas 20.41-44) \p \v 41 Oniaroa, vajoroni'aha adani farisio. Jesus va'ora nana'dohi'aha: \p \v 42 —Cristo-ra avakava'ibodivaranihi, nahina ida avakava'ibodivaranija? Hana hina kahanodi ada Cristo Deua bikaronara ija'ari-ra vaka'da'dira kaimoni? \m Vagathani'ihi ida Jesus athi: \p —Davi kohana kahanodi namitharonisiagaki ada. \m Va'ora nana'dohi'ianaha ada Jesus: \p \v 43 —Nahina mani ida Davi kidihanodi-ra ka'da'dia naonivini hija? Ma'onahai Jahaki Davi va'i-ra nahonariahihivini vani kidika'da'dia binaoni'ara ada Cristo. Davia bini'aha: \q1 \v 44 “Deua bini'aha ada kodika'da'di Cristo oniki: \q1 ‘I'damani kanabo'ania va'ora oobaiki adani bana ira vavajahariki, \q2 va'ora ikada'aha'ahaki \q2 kaimoni. \q1 Va'ora onihimahahaviravini oadani, \q2 vithi bana hida opitana aniaja ka'da'di ihini kodiania.’ \q1 Kodika'da'di-ra ni'aha ada Deus.” \m Nihi ida Davi kohana athi afojora. \p \v 45 Asia vara ni'aha ada Jesus: \p —Davi kohana kahanodi hina kaba'i ada Cristo, ni-Davia kidihanodia binaoniki ada Cristo. Binaonivini ada Cristo ‘kodika'da'di’. Kidihanodi hina kaba'i kidika'da'di oamani ada — Jesus va'ora ni'aha. \v 46 Viso vakhani'aha adani farisio, ni-avigaki ida Jesus athi-ra vagathanivini. Ni-Jesu-ra vanana'dohijanaki, vakaipahi'iki ida vanana'dohivini. \c 23 \s1 Jesua vara bivani'aki ida farisio vakadihojai \r (Marcos 12.38-40; Lucas 11.37-54; 20.45-47) \p \v 1 Hari. Jesus kania vahojaki adani kidipohi, ija'ari vaipohiki khama. \v 2 Va'ora ni'aha: \p —Judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abono, farisio khama, avigaki ida Deus kava'isohihi Moisés kohana binajiri'bo'da'iki. A'onira vaka'ojomo'ivini hiki ida Moisés kohana athi niha ninini avanaabaja kaimoni ida va'isohihi. \v 3 Vanaaba bana hihida Deus kava'isohihi jiriki a'onira vaka'ojomo'ivini hiki. Jahaki ida vakadivarani, ni-jahaki ida vakadihojai. Hari'a vakabanafo ida vakadihojai; ni-vanaabaki ida Deus athi a'onira vaka'ojomo'ivini hiki. \p \v 4 Va'ora okavarajomiki adani farisio, makhira daji khanaki-ra dabovini ija'ari hoariha ama'adosia biarakasivini fori vihina. Daji khanaki fori hiki ida kaaji ipohiki. Va'oaniaroa vanaipohiki ida kaaji avavakaajija kaimoni. A'onira vahonariavini hiki ida va'isohihi-ra avanaabavini, va'oaniaroa ni-vanaabaki. \p \v 5 Vaabono vavaboraborahaki adani farisio, oniani ida vakadibadani ija'aria vada bini'avini vanofivini hija. Avarakakosi'ihi ida athii pitani oadaki Deus athi kapapirani hojaki. Papira hoariha avarakakosivini naothinia papira bavini-ra avibaiha, vidabomisija kaimoni ida papira bavini vaatha. Vavadi-ra vidabovini hi'ihi jaboni, ija'ari hoariha va'ora nokira kaimoni. Makhira hahavia vakaimahaki ida papira bavini pa'itxi Deu-ra vara vani'avini oadani. Farisio vania vanakarahoja ida vakadipapira bavini, Deu-ra vanofikarahoki vahoariha va'ora vavanihara kaimoni. \p Vada vani'a jaboni ida farisio vakadimakari ihini vadini sirasirahani oadaki. Makhira hahavia vavahojaki ida makari ihini sirasirahani oadaki. Akaahohaninikhamaki ida vakadikarahobi vakaimahaki nokhoni. Farisio vani adani makari ihini sirasirahani-ra vana'oadahara vahoariha vanokija kaimoni, Deus athi-ra vanaabajahakiki vahoariha va'ora vavanihara kaimoni. \p \v 6 Ija'ari vakadihinika ko'baini amonahani kamahini farisio vihikia vanofiki ida vithi ibavini jahakia vavithina, kanori abono vahoariha vajoroniki va'ora vanokira kaimoni. Judeus kaija'ari Deu-ra vara vani'avini kagorania vahojana kamahini, vanofiki jaboni ida vavithina ka'da'di kavithi ibavini jahakia. \v 7 Ija'ari vajoroniki vaibavia vavajahaki ida ija'ari va'ora vaka'ivanitivini, ija'ari ogahai abono-ra ka'ivanitivini fori hini. Vavajahaki ida ija'ari va'ora naonivini “ogahai abono a'oni”. \p \v 8 Ni-vakadihojaia avakahojaini-ra onofiki. Ni-onofiki ida ija'ari a'onira vanaonivini “ogahai abono”. Avaigamini a'oni. Avavahojaki ada ogahai abono hoarana ka'oa a'onira ka'ojomo'iki kaimoni. \v 9 Hihida araboa avahojani oadani hari'a avakadiabi'ia vanaoni ada hoariha. Hoarana ada avakadiabi'i nama hojaki. \v 10 Hari'a bana va'ora khai vani'a adani ija'ari vahoariha “haria vasohiva” a'onira vanaonivini. Hojaki ada a'onira vasohiki hoarana Cristo oniki ka'oa. \p \v 11 Deua bihonariaki ada avakadiania ka'da'di hina-ra nofiki, ipohina kahonai abono hina. \v 12 Ija'ari abononi vaboraborahaki vahoariha vaviaha: \q1 “Hovani ojahaka'oaki ho.” \m Deua bini'aki bana ida ija'ari: \q1 “Ni-nahina ihipa'itxirihi.” \m Va'ini aipahihiki bana ida. Ija'ari hoariha bikava'ibodivaraniki ida nahina hirini, Deua bini'aki bana ida ija'ari: \q1 “Ivani ijaha'oamanija.” \s1 Jesua bivajahariki ida ija'ari Deu-ra nofivini-ra kahi'badaraki \r (Marcos 12.40; Lucas 11.39-42, 52; 20.47) \p \v 13 Hari. Asia vara ni'aha ada Jesus: \p —Judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abono, mitha vani'a hida a'onira vara oni'avini. Farisio, mitha vani'a jaboni hida a'onira vara oni'avini. Deus athi-ra avanofivini-ra avakahi'badaraki a'oni! Jahariki bana ida avakadimoni. Ija'ari gora jahaki o'oini vani fori hija ida Deu-ra gathanivini kidika'da'di kaimoni hina. Avakaka'oaha'ihi ida bakatha ija'ari avi'oirara kaimoni. Ni-avanofiki ida avari'oini. Ni-va'ora avava'ahaki jaboni adani Deu-ra vanofiki avi'oina. \p \v 14 —Judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abono, mitha vani'a hida a'onira vara oni'avini. Farisio, mitha vani'a jaboni hida a'onira vara oni'avini. Deus athi-ra avanofivini-ra avakahi'badaraki a'oni! Jahariki bana ida avakadimoni. Va'ora avakajoamora'badarabakhiaki adani kaariha afohanana. Kaariha kanahina, gorani hiki-ra avisaarivini kaba'i, Deu-ra vara avani'a'badaravini athini oadaki, vahoariha avajahaka'oani-ra vakahira kaimoni. Deus va'ora arakhaki jaharika'oani arafiaki bana nikia vakabadaniki. \p \v 15 —Judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abono, mitha vani'a hida a'onira vara oni'avini. Farisio, mitha vani'a jaboni hida a'onira vara oni'avini. Deus athi-ra avanofivini-ra avakahi'badaraki a'oni. Jahariki bana ida avakadimoni. Avanofiki ida ija'ari Deu-ra khai ni'a'badaravini, Deu-ra khai avani'a'badaravini vani fori hiki, oniani ida arabo hahavia a'onira anaadahaonija, avanako'dihahi ida ija'ari Deu-ra ogariki, Deu-ra kanamasivivini-ra nofiki kaimoni. Avakaragahi, avaka'ojomo'iki avakadihojai 'badara. Avaka'ojomo'ivini naothinia arafiaki ida kidihojai 'badara. Deus ija'ari-ra nasohivini kamahini, Deus a'onira ni'aki bana ada: \q1 “Onaabosiki bana ida avakadihojai 'badara nahina jaharikia Ibavi Jaharika'oakia. \q2 Arafiaki ida avakadija'ari-ra va'ora avaka'ojomo'ivini vakadihojai jaharini. \q2 Ibavi Jaharika'oakia nahina jahariki-ra vagathanivini oana'ba'diki bana.” \m Niki bana ida Deus a'onira vara ni'avini hiki bana. \p \v 16 Vajorami kamaodorohaki fori avihiki a'oni! Avakadiva'ibodivarani hiki ida jiniro ka'oa. Avakadi'ojomo'ihi athini hida: \q1 “Deu-ra khai vani'avini \q2 kagorani onini ija'aria bidionivini hoariha biogaja kaimoni ida kidivarani ka'oa hini, \q2 ni-makhaniki ida hoariha-ra nava'iponi'imarinivini. \q1 Deu-ra khai vani'avini kagorani bodinia hojaki ida jiniro. \q1 Deua binakaidivaki ida jiniro ija'aria vakanava'igavini hiki. \q1 Ija'aria bidionihi ida jiniro onini, \q2 hoariha biogaja kaimoni ida kidivarani ka'oa hini, \q2 ni-jahaki ida hoariha-ra nava'iponi'imarinivini.” \m Avakhani'badaraki a'oni. \p \v 17 Avava'ihariki fori avihiki a'oni. Avakamaodorohaki fori avihiki a'oni jaboni. Asohirihi ida avakadi'ojomo'ihi kavaranihi. Nahina ida Deua binakaidivaja? Deua binakaidivavini arafiaki ida gora ija'ari Deu-ra khai vani'avini. Deua binakaidiva'bamakhamaki ida khai ani'avini kagorani, jiniro gora bodinia hojaki jaboni. Ni-nahina kaimoni ija'aria bidioniki ida jiniro onini, gora onini hiki. Ni-Deua binofiki ida hoariha-ra anava'iponi'imarinivini. \p \v 18 Avakadi'ojomo'ihi athini hoariha hida: \q1 “Ija'aria bidionihi ida Deu-ra kanava'igavini \q2 igitha abononi aha'dini ibavini onini \q2 ija'ari hoariha biogaja kaimoni ida kidivarani ka'oa hini, \q2 ni-makhaniki ida hoariha-ra nava'iponi'imarinivini. \q1 Deu-ra kanava'igavini ibavini namania hojaki ida igitha abononi aha'diki. \q1 Ija'aria bidioniki ida igitha abononi aha'diki onini, \q2 ni-jahaki ida hoariha-ra nava'iponi'imarinivini.” \m Avakhani 'badaraki a'oni. \p \v 19 Vajorami kamaodorohaki fori avihiki a'oni! Deua binakaidivavini arafiaki ida kanava'igana ibavini. Deua binakaidiva'bamakhamaki ida kanava'igana ibavini, igitha abononi aha'diki hiki jaboni. Ni-nahina-ra kaimoni ija'aria bidioniki ida igitha abononi aha'diki onini, kanava'igana ibavini onini hiki. Ni-Deua binofiki ida hoariha-ra anava'iponi'imarinivini. \p \v 20 Oniania ija'aria bidioniki ida Deus kanava'igana ibavini onini, hoariha biogaja kaimoni ida kidivarani ka'oa hini, vara bivani'aki jaboni ida nahina hahavi Deus kanava'igana ibavini namania hojaki. \v 21 Ija'aria bidioniki ida Deu-ra khai vani'avini kagorani onini, hoariha biogaja kaimoni ida kidivarani ka'oa hini, vara bivani'aki jaboni ada Deus gora bodinia hojaki. \v 22 Ija'aria bidioniki ida nama onini, hoariha biogaja kaimoni ida kidivarani ka'oa hini, vara bivani'aki jaboni ida Deus kavithi ibavini, vara bivani'ara jaboni ada Deus kavithi ibavini namania vithiki. \p \v 23 —Judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abono, mitha vani'a hida a'onira vara oni'avini. Farisio, mitha vani'a jaboni hida a'onira vara oni'avini. Deus athi-ra avanofivini-ra avakahi'badaraki a'oni! Jahariki ida avakadimoni bana! Avanajoroniki ida nahina hahavi avagahinani hiki, avanapitahataha'iki ida sa'ai ko'bamihani hini. Kaidivarini kaba'i ida 'bai kakabodihini afani, chá afani hiki avanapitahataha'iki jaboni. Deus kava'isohihi jiriki pitani-ra avanaabavini kaba'i, ni-avanaabaki ida va'isohihi jiriki hahavi. Deua binofiki ida hojai asohikia avakahojaini. Binofiki jaboni ida ija'ari vahoariha-ra va'ora avanakaidivavini. Binofiki jaboni ida athi avanaabajahakivini. \p Nimania ida hojai binofikia avakahojaini. Jahaki ida avakadinahina pitania Deu-ra avano'avini. Jahani arafiaki ida hahavi Deua binofiki-ra avanaabavini. \p \v 24 Vajorami kamaodorohaki fori avihiki a'oni! Avanofivini kaba'i ida Deus kava'isohihi jiriki pitani pa'itxi-ra avanaabavini, ni-avavamakhaniki ida hojai jahaki pitani karaho-ra avaragarivini. \p \v 25 —Judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abono, mitha vani'a hida a'onira vara oni'avini. Farisio, mitha vani'a jaboni hida a'onira vara oni'avini. Deus athi-ra avanofivini-ra avakahi'badaraki a'oni. Jahariki bana ida avakadimoni. Ija'ari prato-ra sokojahakiriki fori avihiki a'oni. Visokohi ida copo, prato hiki namanija, ni-bodinija avisokoki. Jahahi ida avanokiani. Copo, prato hiki bodini sokoariki fori hiki ida nahina jahariki avava'ini bodinia ahojaki. Vahoariha vakadinahina-ra avanofivini mani ida avisaaribakhiavini hija. Avanofivini arafiaki ida avakadinahina a'ba'dini jaboni. \p \v 26 Vara oni'aki ada farisio. Kamaodorohaki fori ihiki i! Iani'imidia ida nahina jahariki ahojaki iva'ini bodinia. Aniani naothinia, sohiki jaboni bana ida kadahojai ija'aria vanokiki. \p \v 27 —Judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abono, mitha vani'a hida a'onira vara oni'avini. Farisio, mitha vani'a jaboni hida a'onira vara oni'avini. Deus athi-ra avanofivini-ra avakahi'badaraki a'oni! Jahariki bana ida avakadimoni. A'onivani aba'oi ka'damahani ibavini fori avihiki a'oni. Ija'aria vanavaforiki ida ibavi namanija, jahaja kaimoni ida nokiani. Aba'oi ka'damahani ibavinia hojaki imai 'bathani, jaroi hiki. \v 28 Jahaki ida avakadihojai nokiani. Ija'aria ni-vanokiki ida avava'ini bodini. Ni-vanokiki ida korijanahi kavaranihi, hojai asohiriki hiki avava'ini bodinia hojaki. \s1 Jaharikia Deus va'ora arakhaki adani ija'ari vajahana-ra vakahi'badaraki \r (Lucas 11.47-51) \p \v 29 Asia vara niha ada Jesus: \p —Judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abono, mitha vani'a hida a'onira vara oni'avini. Farisio, mitha vani'a jaboni hida a'onira vara oni'avini. Deus athi-ra avanofivini-ra avakahi'badaraki a'oni! Jahariki ida avakadimoni bana. Avakanajahaki ida afohanana Deus athi namoniva abono kohana vaka'damana kanamani, kajahaja kaimoni ida 'dama kanamani. Avanaibaviki ida ja'di karaho ija'ari vajahaki kohana vaka'damana 'da'dini a'ani namania, va'ora avakava'ihokira kaimoni. Avanajahaki jaboni ida ja'di. \v 30 Avakhanihi: \q1 “Akadi'arahoda avikhananavaki vahokina kari arihokija vaha; \q2 ni-vakadibadania akabadaniki vaha; \q2 ni-va'ora anaabiniki vaha adani \q1 Deus athi namoniva abono kohana afohanana.” \m Nimania ida avaathini. \p \v 31 Ija'ari Deus athi namoniva abono-ra naabiniki kaija'ari vanamitharonisiagaki a'oni avakahiki a'oni. \v 32 Asia mani avakadija'ari avikhananavaki vakadibadania avakabadaniha'oadahaja. Avana'diahiki ida badani vanakama'daki. \p \v 33 Makha 'banana fori avihiki a'oni, ija'ari-ra avanapohimajavini. Avakadihojai makha kahojai fori hi'oamanija! Ni-nihanikia avaabononi avarakava'ijoaki bana. Deus a'onira karonaki bana a'oni Ibavi Jaharika'oakia avarikhani. \p \v 34 A'onira onava'isohijoraki bana a'oni. Va'ora okaronahananaki bana adani Deus athi namoniva abono, ija'ari avigahaki, ija'ari vaka'ojomo'iva vihiki jaboni avakadiania. Va'ora avagathihananaki bana adani, va'ora avanaabiniki adani vahoarahanana, ava akasanakhamaki kania va'ora avaraka'itapoamisahananaki adani vahoariha, va'ora avidafiaki adani vahoariha. Akadija'ari Deu-ra vara avani'avini kagorani bodinia va'ora avanajaharihariki bana adani vahoariha sidaji ipohikia avigaonanibakhiana ava'aihotara kaimoni. \p \v 35 Nimania bana ida Jahari kabadania avakabadanini. Oniani ida Deus kaija'ari hahavi kidai vihiki vaabinina abosini-ra avagathanivini hija bana. Avakadi'arahoda avikhananavaki va'ora vanaabinihananaki adani ija'ari vaipohiki hojai jahakia vakahojaiki. Hojai jahakia kahojaina kaba'i ada Abel, ovari miro'a vanaabini'iki ada. Badara ipohiki radahani naothinia, vakadija'ari vikharonisiagakia vanaabini'aha ada Zacarias kohana jaboni. Baraquias kohana kaisai ada. Deus athi namoniva abono ada Zacarias. Igitha aha'dini ibavini, Ibavi Katokini Jahaka'oakia kahararakhamania vanaabini'iki ada. \p \v 36 Ka'oa hiki hida kodivarani. Deus jaharikia va'ora arakhaki bana adani ija'ari hidakaba'i vahokiki. Vakadihojai jahariki, vakadija'ari avikhananavaki kahojai jahariki hiki abosini ida nahina jaharikia vagahinana bana. \s1 Jesus va'ora nakaidivaki adani Jerusalém sidaji kaija'arini \r (Lucas 13.31-35) \p \v 37 Hari. Kidivarani anokhomi'aha ada Jesus, va'ora ni'a'aha: \p —Jerusalém sidaji kaija'arini! Va'ora avanaabinibakhiaki adani Deus athi namoniva abono. Ja'dia va'ora avanagahabakhiaki adani athi avikhava abono Deus va'ora karona'iki avakadiania. Kaba'i, a'onira onakaidivaki ho. Onofiki ida a'onira oakava'ijoavini. Arakava kidisai-ra bihini nabo'ania najoroniki fori a'onira onihavini-ra onofibakhiahi, ni-avanofipa'itxiki! \v 38 A'onira oakava'ijoavini-ra avanofiravini mani ida Deus avakadisidaji-ra kava'ipahinivini hija bana. \p \v 39 Ka'oa hiki hida kodivarani, Jerusalém sidaji kaija'arini a'onira vara oni'avini hiki. Ni-jorakia okha'ianaki bana ho avakadiania. Hora vanoki'ianavini kamahini Jerusalém sidaji kaija'arini hora vanofiki adani, vara vavani'aki bana hida varani ohina: \q1 “Khaki ada ovari Deua bikaronaki ija'ari-ra vaka'da'dira kaimoni. \q2 Deua bikajoamoraki bana ada khaki.” \m Niha ada Jesus. \c 24 \s1 Pohimajaki bana ida Deu-ra khai vani'avini kagorani \r (Marcos 13.1-2; Lucas 21.5-6) \p \v 1 Hari. Deu-ra khai vani'avini kagorani kavasiribanini bodinia okhaonani'aha ada Jesus. Ajihina kaba'i kidipohia vanamaakari'aha ada Jesus, vani'aha: \p —Jesus, vada ini'a oni Deu-ra khai ani'avini kagorani, jahaki ida nokiani — vani'aha. \p \v 2 Oniaroa, Jesus va'ora ni'aha: \p —Avanokiki ida gora karaho jahaki. A'onira onava'isohiki bana ho. Deu-ra vanofiriki vania bana vanihimaka'oaja ida Deu-ra khai ani'avini kagorani. Ja'di na'bahaki-ra vanathararavini kamahini, ni-hojajanaki ida ja'di hoarani, ja'di hoariha namania — niha ada Jesus. \s1 Ija'ari pohimajani varani \s2 hini hida \r (Marcos 13.3-13; Lucas 21.7-19) \p \v 3 Hari. Monte das Oliveiras arabo namahikia avigaimori'aha. Vithi'aha ada Jesus. Vahoariha vahojarina kaba'i Jesu-ra vanamaakari'aha adani ipohina, vanana'dohi'aha: \p —Jesus, mahi nihaforija vani vanihimaki ida Deu-ra khai ani'avini kagorani? Nihanikia bana aogaja ida ijoini kamahini amaakarini? Nihanikia bana aogaja jaboni ida nama, arabo hahavi hiki ihimini kamahini amaakarini? — Jesu-ra vani'aha. \p \v 4 Oniaroa, Jesua bigathanihi ida vaathi: \p —Avaabononi avakava'igairi'a bana! Vahoariha a'onira vakorijanahavini-ra bana vanofiki a'oni. Vakajari'da bana ida vaathi. \v 5 Vikhaki bana adani korijanahi abono, vakhaniki bana adani afohanana: \q1 “Hovani Cristo ho. Deus hora karona'iki avakadika'da'di ohina kaimoni.” \m Vakhaninanaki bana adani afo'badara. Ija'ari vaipohikia vakajari'darihi bana ida vakadikorijanahi. \p \v 6 Avakamithaki bana ida ija'ari vaabono vakodakhamavini kavaranihi. Ibavi maakariki, napaja hikia, ija'ari vaabono vakodakhamaki bana. Varani vihina avakamithavini kamahini, hari'a vaofini! Vaabono vakodakhama'imidiaki adani ija'ari, ni-vaihimi'iaki kaho adani arabo hahavi kaija'arini. \v 7 Arabo kahijava va'ora vidaki bana adani arabo hoariha kahijava. Arabo kaka'da'dini kidisorara khama va'ora vidaki adani arabo hoariha kaka'da'dini kaija'arini. Ibavi ipohikia ho'doho'doki bana ida arabo afobakhia. Mahi ipohikia ija'aria vakainamoki bana ida vakadi'bai. \p \v 8 Namithani kamahini ida a'onira onava'isohivini hiki, avarigaki bana ida mahi jaharika'oani kama'dani. Pa'itxi ida gamo ka'banarahi kama'dani, naothinia karahoki ida gamo imani 'banani. Onivani fori hija bana ida ija'ari vapohimaja'ina kamahini vara a'onira oni'avini hiki. \p \v 9 Hari. Naothinia hora vavajahariki a'onira vagathiki bana jaboni a'oni avahoarahanana, a'onira avarakhaki bana adani vahoariha vakadiania, a'onira vanaima'banara kaimoni. A'onira vanaabiniki bana adani. Oipohina avihini mani ida hora vavajahariki arabo hahavi vahojaki a'onira vavajaharivini hija jaboni bana. \p \v 10 Kodivarani namithani kamahini kodija'ari vaipohiki hora vakava'ipahiniki bana. Kodija'ari vihijanariki va'ora avarakhaki bana adani hora vanofijahakiki, vahoariha va'ora vanaabinira kaimoni. Ni-vaabono vakaimajahakhamapa'itxiki adani hora vakava'ipahini'iki. \p \v 11 Oniaroa, ibavi ipohikia ija'ari Deus athi namoniva abono vihina-ra vakahi'badaraki bana adani. Vahoariha vaipohikia vakajari'darihi bana ida vakadikorijanahi athini. \v 12 Aipohiki bana ida Jahari kabadania ija'ari vakabadanibakhiana ibavi hahavia, oniani ida kodija'ari ipohiki vaabono vakanofikhamajahakijanaravini hija bana. \v 13 Avaabinirini oadani oipohina avihini-ra avakajonirihi; Deus a'onira va'adiki bana a'oni, kidiania avarikhaja kaimoni. \p \v 14 Hari. Arabo hahavi kaija'arinia vakamithaki bana ida omonina jahaki, avarigaja kaimoni ida ka'oa hini vakadika'da'di ohina. Oniaro, naothinia khaki bana ida mahi nama, arabo hahavi hiki ihimini kamahini. \s1 Mahi jahariki varani hini hida \r (Marcos 13.14-23; Lucas 21.20-24) \p \v 15 Hari. Asia vara ni'aha ada Jesus: \p —Avanokiki bana ida nahina jaharika'oaki ija'aria vakaimajahapa'itxiriki Deu-ra khai vani'avini kagorani bodinia. A'onivani vada avani'a'iki hida papira, vakava'ihoki bana ida Daniel kohana kava'isohihi. Deus athi kapapirania hojaki ida Daniel kohana kava'isohihi. Ovaria vara bivani'aja hida hihida pohimajahi ija'ari-ra naimahidaki kaimoni. \p \v 16 Nokiani kamahini ida pohimajahi, avigajoraki bana! Judéia kaarabonia avahojahi; arabo namahikia avigajoraki bana! \v 17 Gora 'da'dini a'ani kavasiribaninia avarakoirihi; avigarijoraki bana! Hari'a avi'oi avagorania, avakadinahina-ra avaranikhavini. \v 18 Siroia bada avakhanihi; avigajoraki bana! Hari'a avakadimakari-ra avanikha avagorania. \v 19 Ija'ari avigana kamahini jahariki ida vakajahavidoki vakadimoni. Jahariki jaboni ida vaisapa'itxiki vakadimoni. Ni-vakaabokaki ida va'ora vavaki'darahavini. \v 20 Deu-ra vara vani'a mahija pahisiriki kamasikoni namitharavini hida avigana kamahini. Deu-ra vara vani'a mahija aakoirina kamahini namitharavini jaboni. \p \v 21 Ojoina kamahini maakarini viahania, ija'ari hahavia vaimahidakarahoki, vava'i soko ini'ahapikini arafiaki. Jahari'oamanija ida mahi jaharini arafiaki. Deus hahavi-ra namonahavini naothinia ni-ija'aria vakamitha'iaki kaho ida vava'i soko ini'ahapikini arafiaki ibavi hahavia vahojaki. Ojoina kamahini naothinia ija'aria ni-vakamitha'ianaki ida vava'i soko ini'ahapikini arafiaki afojana ojoina kamahini viahani fori hiki. \v 22 Deua binaipohirihi bana ida mahi vaimana 'banani arafiani-ra vakamithavini kaimoni, vaihimihahavirara kaimoni adani ija'ari. Deus va'ora kakodiaki adani kidija'ari va'ora nagathogatho'iki. Va'ora va'adivini mani ida imai 'banani arafiani kamahini Deua binaipohiravini hija bana. \p \v 23 Ija'ari vahabini a'onira ni'aki bana a'oni: \q1 “Vada vani'a hada vani Cristo.” \m Nihi ida ija'ari. Athini vakajari'da bana. Hoariha vahabini a'onira ni'aki bana a'oni: \q1 “Vada vani'a Cristo ada.” \m Vakhaniha. Athini vakajari'da bana jaboni. \p \v 24 Vikhaki bana adani ija'ari a'onira vakorijanahaki kaimoni. Vahoarahanana vaabono vani'a'badaravini: \q1 “Hovani Cristo ho. Deus hora karonaki ho.” \m Vahoariha vaabono vani'a'badaravini: \q1 “Hovani Deus athi namoniva abono ho.” \m Vakhaninanaha. \p Vakaabokaki bana ida badani danoki, kodibadani danoki fori hiki. Vanofiki ida ija'ari hahavi-ra vakorijanahavini. Vakaabokaravini kaba'i, vakaijo'aki ida ija'ari Deua binagathogatho'iki-ra vakorijanahavini, Deu-ra vanofijanarara kaimoni. \p \v 25 Mitha vani'a hida a'onira onava'isohijoravini hiki. \v 26 Ija'ari vahabini a'onira ni'aki bana a'oni: \q1 “Vavanavanaha amasia hojaki ada Cristo.” \m Hari'a bana avikha'a amasia. Ija'ari vahabini a'onira ni'aki bana a'oni: \q1 “Vada vani'a hada ahojaha Cristo.” \m Nihi ida ija'ari. Vaathi vakajari'da bana. \v 27 Hovani ija'ari hahavi vakadi'aajo ho. Bahi korikorihana nama hahavi-ra navagajorakivini vani fori hiki ida ojoina. \p \v 28 Ija'ari hahavi ojoina-ra vanokivini kamahini avigaki ida hana ohojana. Ija'ari majori vajoronina-ra vanokivini vani, avigaki ida aba'oi 'bathaki hana hojani — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Jesus joina varani hini hida \r (Marcos 13.24-27; Lucas 21.25-28) \p \v 29 Hari. Asia vara ni'aha ada Jesus: \p —Imai 'banani arafiaki kamahini naothinia, mokhiniki bana ada safini. Ni-vagaki ada masiko jaboni, vorovorohananaki bana ada boviri. Deua binaho'doho'doki ida nama vaaniara kaimoni adani ka'da'di danoki nama vahojaki. \p \v 30 Oniaroa, ija'ari hahavia vanokiki bana ida ojoina karajomini nama nokiani. Vabarariariaki bana adani arabo hahavi kaija'arini. Vanokiki bana ida ojoirarina bahi vaforiki hararana. Vanokiki jaboni ida bana ojahana odanona ovagana ija'ari hahavi vakadi'aajo ohina. \p \v 31 Ojoina kamahini ija'aria vakamithaki bana ida trombeta ithoni, rabojahavahaki ida trombeta. \p Oniaroa, Deus va'ora karonaki bana adani ibavi kaija'arini ibavi hahavia, arabo hahavia avikhana, va'ora vanajoronihahavira kaimoni adani ija'ari Deus va'ora nagathogatho'iki kidiania. \s1 Figira avani karajomihi hida \r (Marcos 13.28-31; Lucas 21.29-33) \p \v 32 Hari. Asia vara ni'aha ada Jesus: \p —Okavarajomiki ida ojoina kamahini figira avani afani aja'dini fori hini. Avanokihi ida afani aja'dinani, avarigahi ida amoroki amaakarini. \v 33 Onivani fori hija ida ojoina viahani karajomini. Namitha'ihi ida vara a'onira oni'avini hi'iki, ojoina amaakarini-ra avarigahi. \v 34 Ka'oa oamani ida oni'aki. Vaabinirina oadani adani ija'ari rajomi-ra vanokiki, namithahahaviki bana ida a'onira oni'avini hiki. \v 35 Ihimiki bana ida arabo hahavi, nama hiki jaboni. Namithaki hida oathi a'onira oni'avini hiki. Mahi hahavi anokhomiriki hida oathi — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Ija'aria ni-avigaki ida Jesus joina kamahini \r (Marcos 13.32-37; Lucas 17.20-37) \p \v 36 Hari. Asia vara ni'aha ada Jesus: \p —Ija'aria ni-avigaki ida ojoina kamahini. Deus ibavi kaija'arinia avigarihi jaboni ida ojoina kamahini. Hovani, Deus kaisai ohina kaba'i, ni-oogaki ida ojoina kamahini. Kodiabi'i ka'oa vania biogaja ida. \p \v 37 Ojoina kamahini fori hiki ida namitha'iki Noé kohana hokina kari. \v 38 Arabo hahavi kapahani viahania, Noé ava'doroa avi'oirina oadani, ni-ija'aria vakava'ibodivaranipa'itxiki ada Deus. Ni-vanofiki ida Deus athi-ra vanaabavini. Vakava'ibodivaraniha'oadahaki ida vakadimahi, vakadi'bai, makhira gamo khama avaakarana. \v 39 Ija'aria ni-avigaki kaho ida nahina namithaki kaimoni. Noé ava'doroa avi'oina naothinia, Deua bikarona'iki ida paha karaho, avahidahahavi'iki adani ija'ari. Onivani fori hija bana ida ojoina kamahini, vava'i kadihini hini. \p \v 40 Onokiana kamahini, makhira vi'bamiki bada vakhaniki bana vakadisiroia. Deua bianiha bana ada hoarana. Hojaroniki bana ada hoariha. \v 41 Gamo vi'bamiki vako'baihaki adani. Deua bianihi ida hoarani. Hojaroniki bana ida hoariha. \v 42 Avakadika'da'di ohiki ho. Ni-avarigaki ida ojoina kamahini, oniani ida mahi, joma hahavia hora avanokhavini-ra ohonariavini hija. \p \v 43 A'onira onava'isohivini hiki. Kabo'dinofiki kaikahina-ra ogajorara vaha ada goraki; binaviahanokhamaniha vaha; ni-biva'ahaki ida bo'di abonoa gorana bianahoroavini. \v 44 Avakhanini vani a'onira ohonariaja hora avanokhahaha'oadahavini. Ija'ari hora vanaviahanokharavini kamahini vani ojoija bana. \s1 Ka'da'di kahonai abono varani hina \r (Lucas 12.41-48) \p \v 45 Hari. Asia vara ni'aha ada Jesus: \p —A'onivani honai abono jahaki fori vihi'a bana. Hovani honai abono kaka'da'di fori ohiki ho. Vara a'onira oni'avini hiki bana ada honai abono ogahaki, kidika'da'di athi-ra naabaki ada. Kidika'da'dia bihonariaha: \q1 “Iakadava'a bana hida \q2 ogorana. \q1 Va'ora no'a bana adani kodihonai abono vahoariha vakadi'baia mahi hahavi.” \m Niha ada ka'da'di. Ajihi'aha. \v 46 Hari. Ka'da'di athi-ra naabahaha'oadahaha; ka'da'di joina kamahini, jahaki ada honai abono kidimoni hina. \v 47 Ka'oa hiki hida kodivarani. Ka'da'dia bini'aki bana ada kidihonai abono: \q1 “Inaabajahaki'iki ida ira \q2 ohonariavini hi'iki, \q2 oniani ida kodinahina hahavi, ogorana, \q2 arabo hiki-ra iakadava'avini maina ira ohonariavini hija.” \m Niha ada ka'da'di. Onivani fori hija bana hida vara a'onira oni'avini hiki jaboni. \p \v 48 Hari'a bana honai abono jahariki fori vihi'a! Ni-kidika'da'di athi-ra naabaki. Abono-ra ni'aha ada honai abono: \q1 “Agathinahaki ada \q2 kodika'da'di.” \m Niha ada honai abono. \v 49 Oniani ida honai abono vahoariha-ra va'ora dafiabakhiavini hija. Honai abono ko'bainofiki, kakavinofiki jaboni afobakhia, makhira vahoariha vakahanobakhiaki vakadiania. \p \v 50 Oniaroa, joi'aha ada ka'da'di. Ni-kidihonai abonoa binokhajanaki ida joina, ni-biogaki ida joina kamahini. \v 51 Hari. Jaharikia ka'da'dia biarakha'aha ada honai abono, binaima'banakarahoki bana ada. Nimania ida honai abono kidika'da'di kabadania kabadani'badarana abosini. Kidihojai jahariki abosini fori hiki ida vahoariha vajahana-ra vakahi'badaravini abosini Ibavi Jaharika'oakia. Abarariariaki bana ada, kanada kakiroromisiki jaboni bana ada — va'ora ni'aha ada Jesus. \c 25 \s1 Ima'inavi sa'ai ko'bamihani vihiki vaipohina \s2 varani vihina hida \p \v 1 Hari. Vara ni'ianaha ada Jesus: \p —Deus ija'ari-ra vaka'da'divini kamahini fori hiki ida namithaki bana ima'inavi sa'ai ko'bamihani vihiki vakadiania. Kodija'ari fori vihiki adani ima'inavi. Hovani maisa fori ohiki ho. Ima'inavia avikhahi ida vakadilamparina; maisa-ra vakaragararihara kaimoni. \v 2 Sa'ai kahoarani vihiki avigahariki adani. Vahoariha sa'ai kahoarani vihiki avigahaki. \v 3 Ima'inavi avigahariki avavikhaki ida vakadilamparina, ni-avavikhaki ida basina vakadilamparina-ra vanadai'ianavini kaimoni. \v 4 Vahoariha vani adani basina-ra avakavikhaha. Aforahi ida vakadilamparina vanadai'ianaja kaimoni. \p \v 5 Hari. Ni-khajorakiki ada maisa. Vanaviahanokhavini oadani vanoko'isihahavi'aha adani ima'inavi, vavadi'aha. \v 6 Joma jararini vani kaikahi'aha ada maisa, vakamitha'ihi ida bodi'barahi: \q1 “Maisa hada kaikahi'ara. Avikha'a kidiania mahija avakaragararivini.” \p \v 7 Oniaroa, vanokho'afora'aha adani ima'inavi hahavi, vakadilamparina-ra avanaha'di'aha. \v 8 Hari. Ima'inavi vava'ihariki fori vihiki va'ora vani'aha adani vahoariha: \q1 “Haria vano'a avakadibasina kapa'itxia, \q1 daijanarinia binamokhiha'iki \q2 hida akadilamparina.” \m \v 9 Vahoariha vakabasinakia vagathani'ihi ida vaathi: \q1 “Iniani, basina kapa'itxi \q2 oavani hida akavahojaja, \q2 ni-arajomaki avakadimoni bana. \q1 Basina-ra avanofihi, vakapavakariha.” \p \v 10 Oniaroa, ima'inavi vava'ihariki fori vihiki ai vihi'aha, basina-ra vakapavakariha'avini. Vakapavakarihana kaba'i vani, kaikahi'aha ada maisa. Hi'adani ima'inavi vakabasinaki vanaviahanokhaki ada maisa, avi'oi'aha kidiania akarai kaihinikani kania. Oniaroa, akarai kaihinikani kaka'da'dinia bivahonariahihi ida bakatha ka'boni avi'oijanarara kaimoni adani ija'ari vakaikahi'iariki. \p \v 11 Hari. Mitihini vani vakaikahi'aha adani ima'inavi vava'ihariki fori vihiki vabodi'baraha'aha: \q1 “Akadika'da'di, avakarabikhai bana hida bakatha, \q2 ao'oina-ra anofiki hari \q2 jaboni.” \m \v 12 Maisa bigathani'ihi ida vaathi: \q1 “Ni-a'onira oogaki.” \p \v 13 Hari hi'ihi ida Jesus rajomi kavaranina va'ora ni'a'aha: \p —Avaabononi avakava'igairi bana! Ni-avarigaki ida mahi hana hini ojoina kamahini, oniaroa a'onira ohonariavini hora avanokhavini — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Honai abono avahoarabakosiki varani vihina \r (Lucas 19.11-27) \p \v 14 Hari. Asia vara ni'aha ada Jesus: \p —Vara a'onira oni'avini hiki bana ida niha ninini va'ora onaabosiki adani va'ora ovaka'da'diki vakadibadani. Oabono okavarajomivini bana ada ka'da'di. \p Napaja adahaki ada ka'da'di. Ajihina viahania va'ora baranaha'aha adani kidihonai abono, va'ora honariavini hiki ida kidijiniro, kidiarabo, gorana hiki-ra avakadava'avini. \v 15 Ka'da'dia binofiki ida kidijiniro avana'ba'divini, oniani ida jiniroa va'ora no'avini hija. Ka'da'di va'ora kava'ibodivarani'imidiaha adani kidihonai abono, hana hina biogavini ida jiniro karaho akadava'ania kabadanina, hana hina biogavini ida jiniro doroniki akadava'ania kabadanina, hana hina biogavini ida jiniro pa'itxi akadava'ania kabadanina. 5 mil jiniro 'ba'dania bino'aki ada honai abono hoariha. 2 mil jiniro 'ba'dani bino'aki ada honai abono hoariha. 1 mil jiniro 'ba'dani bino'aki ada honai abono hoariha. Jiniroa va'ora no'avini naothinia ajihi'aha ada ka'da'di. \p \v 16 Ajihi'aha ada honai abono 5 mil jiniro 'ba'dani-ra gathani'iki. Bada nina vani biana'ba'dija ida jiniro, bigathaniki ida 5 mil jiniro 'ba'dani hoariha. \v 17 Onivani fori hiki ada honai abono 2 mil jiniro 'ba'dani-ra gathaniki. Bada nina vani bigathaniki ida 2 mil jiniro 'ba'dani hoariha. \v 18 Honai abono hoariha bigathaniki ida 1 mil jiniro 'ba'dani, okhaonani'aha, bikhori'ihi ida nami, bianahoja'ihi ida kidika'da'di kajiniro. \p \v 19 Hari. Radaha'aha ada masiko ipohiki, oniania joi'aha ada vakadika'da'di. Va'ora baranaha'ianaha adani kidihonai abono, biogaja kaimoni ida kidijiniro avakadava'aki. \v 20 Ovari miro'a o'oi'aha ada honai abono 5 mil jiniro 'ba'dani-ra gathani'iki. Biarakha'ihi ida jiniro 'ba'dani kidika'da'di kania bini'a'aha: \q1 “Hora ino'avini hi'iki hida 5 mil jiniro 'ba'dani. \q1 Bada onina vani oana'ba'di'ia hida jiniro. \q1 10 mil hiki hida ipohini ovahoja'iki.” \m \v 21 Oniaroa, kidika'da'dia bini'aha: \q1 “Ivani honai abono jahaki i. \q1 Iakadava'ajahakiki hida ira ono'avini hi'iki. \q1 Jiniro pa'itxi-ra iakadava'ajahakivini mani ida kodinahina karaho-ra iakadava'avini maina-ra ovahonariahivini hija bana. \q1 Khai ini'a kodiania! \q2 Kodibadania ikabadanijahakini mani ida \q1 kodinahina-ra akavapitavini hija.” \m \v 22 Hari. Ovari maina o'oi'aha ada honai abono 2 mil jiniro 'ba'dani-ra gathani'iki. Biarakha'ihi ida jiniro 'ba'dani kidika'da'di kania, bini'a'aha: \q1 “Hora ino'avini hi'iki hida 2 mil jiniro 'ba'dani. \q1 Bada onina vani oana'ba'di'ia hida jiniro. \q1 4 mil hiki hida ipohini ovahoja'iki.” \m \v 23 Oniaroa, kidika'da'dia bini'aha: \q1 “Ivani honai abono jahaki i. \q1 Iakadava'ajahakiki hida ira ono'avini hi'iki. \q1 Jiniro pa'itxi-ra iakadava'ajahakivini mani ida \q2 kodinahina karaho-ra iakadava'avini maina-ra \q2 ovahonariahivini hija bana. \q1 Khai ini'a kodiania! \q2 Kodibadania ikabadanijahakini mani ida \q2 kodinahina-ra akavapitavini hija.” \m \v 24 Hari. Ovari maina o'oi'aha ada honai abono 1 mil jiniro 'ba'dani-ra gathani'iki, bini'aha ada kidika'da'di: \q1 “Ira oogaki ho. \q1 Ka'da'di ihini mani ida ija'ari iathini-ra naabaravini-ra iva'aharavini hija. \q1 Va'ora ihonariaki adani kadahonai abono varakhajahana kadaimoni, \q2 a'ba'dija kaimoni ida kadanahina. \q1 Va'ora ihonariaki adani jaboni rakhajahi bononi-ra vanajoroniki, \q2 vanaji'binija kaimoni ida kadatrigo kagorani. \q1 Kadaimoni ida vakadibadani, \q2 ni-a'ba'dipa'itxiki ida kadahonai abono vakadinahina. \q1 \v 25 Ira ofini'avini mani ida \q2 nami bodinia kadajiniro-ra oanahojahavini hi'ia. \q1 Vada ini'a, hida vani kadajiniro.” \m \v 26 Hari. Ka'da'dia bigathanihi ida honai abono athi: \q1 “Honai abono jahariki oamani i! \q1 Ikajoniaha'oamanija! \q2 Ikava'ibodivaraniki ida avakadibadani abani kodimoni hini, \q2 a'ba'dija kaimoni ida kodinahina. \q1 \v 27 Nimania ida hora ikava'ibodivaranivini, \q2 jahaja vaha ida kodijiniro-ra iana'ba'divini-ra ikaijo'avini. \q1 Jahaja vaha ida kodijiniro-ra iarakhavini sidaji kajinironi-ra avakadava'aki vakadiania; \q1 okaikahina kodijiniro-ra vanajoiha; \q2 hora vano'avini hiki vaha jaboni ida vakadirihai abosini. \q1 Nahina mani ida va'ora ikanarihairavini hija?” \m Niha ada ka'da'di. \p \v 28-30 Roiribani'aha, va'ora ni'aha adani kidihonai abono vahoariha: \q1 “Visaari oni 1 mil jiniro 'ba'dani bivahoja'iki! \q1 Kodihonai abono 10 mil \q2 jiniro 'ba'dani-ra vahojaki-ra vano'a bana jiniro avisaari'ikia. \q1 Vanahokahi'a bana ada honai abono bakibakini kania. \q1 Bakibakinia abarariariaki bana ada, \q2 kanada kakiroromisiki bana ada. \q1 Ni-nahina jahaki kabadaniriha ada.” \m Niha ada ka'da'di. \p Deua bino'aki ida kidinahina ija'aria biakadava'aja kaimoni. Biakadava'ajahakihi; Deua bianaipohihi ida nahina biakadava'aki. Ija'aria biakadava'ajahakirihi ida nahina pa'itxi Deua bino'avini hiki, Deua bianiki bana ida nahina pa'itxi bivahojaki — va'ora ni'a'aha ada Jesus. \s1 Jesus ija'ari-ra nasohivini kamahini varani hini. \p \v 31 Hari. Jesus va'ora ni'aha: \p —Hovani ija'ari hahavi vakadi'aajo ho. Okha'ianana kamahini ka'da'di ohiki bana ho, ija'ari hahavi-ra ohonariaja kaimoni. Okhana kamahini Deus ibavi kaija'arini hora vavaipohihaki bana. Ka'da'di kavithi ibavinia ovithiki bana ho. \p \v 32-33 Oviaha vajoroniki bana adani arabo hahavi kaija'arini. Ovilia akadava'ava abono fori ohiki ho. Ovilia akadava'ava abono va'ora kanapitakhamavini adani ovilia, boji vihiki. Va'ora nahojaki adani ovilia pitana aniaja, va'ora nahojaki adani boji pitana jasoja. Onivani fori va'ora onihara bana adani ija'ari va'ora onasohivini. Ija'ari vahoariha opitana aniaja vahojaki. Ija'ari vahoariha opitana jasoja vahojaki. \p \v 34 Oniaroa, vakadika'da'di ohi'ina vani, va'ora oni'aki bana adani opitana aniaja vahojaki: \q1 “Hojai jahakia avakahojaiki a'oni. \q1 Kodiabi'i a'onira kajoamoraki a'oni. \q1 Vikha'a mahija avagathanivini ida kodiabi'i a'onira kaibavijahahivini hi'iki, \q2 ka'da'di avihiki bana a'oni. \q1 Arabo amonahani viahania binaibavijaha'iki ida. \q1 \v 35 Ovai'amina, \q2 'baia hora avano'a'iki a'oni. \q1 Okanabidi akaaforani, \q2 paha hora avano'a'iki a'oni. \q1 Avakadija'ari ohirina kaba'i, \q2 hora avagathanijahaki'iki a'oni avagorania. \q1 \v 36 Okamakaririna, \q2 hora avano'a'iki a'oni \q2 makaria okaimahaki kaimoni. \q1 Okavamonina, \q2 hora avakajoamoraki a'oni. \q1 Cadeia ohojana, \q2 hora avanavanavanaha'iki a'oni.” \m Oni'aki bana ida ija'ari opitana aniaja hojaki. \p \v 37 Ija'ari hojai jahakia vakahojaiki oathi-ra vagathaniki bana: \q1 “Mahi nihaforija koda ira akajoamora'ia? \q2 Mahi nihaforija ivai'amini ira ano'aja 'baia? \q1 Ni-akava'ihoki'iki ida ikanabidini akaafora'ini paha ira ano'avini. \q1 \v 38 Ni-akava'ihokiki jaboni ida arabo hoariha kaija'arini ihini ira agathani'avini agorana. \q1 Ni-akava'ihoki'iki ida ikamakaririni makaria ira ano'a'avini hi'iki. \q1 \v 39 Ni-akava'ihoki'iki jaboni ida ikavamonini-ra anokivini. \q1 Ni-akava'ihokiki ida cadeia kabodinia ihoja'ini ira anavanavanaha'avini. \q1 Mahi nihaforija koda ira akajoamora'ia?” \m Hora vani'aki bana. \p \v 40 Hari. Vakadika'da'di ohina vani, va'ora oni'aki bana adani: \q1 “A'onira onava'isohivini hiki hora avanokiravini kaba'i, \q1 oigamina hoariha kanahinariki-ra avakajoamorahi, \q1 hora avakajoamora'oamanija.” \p \v 41 Hari. Oniaroa, va'ora oni'aki bana adani opitana jasoja vahojaki: \q1 “Avakara'o'a kodiania! \q2 Hojai jaharikia avakahojaiki a'oni. \q1 Deus a'onira vajahariki a'oni. \q1 Avikha'a Ibavi Jaharika'oaki kania, \q2 siho kaihimiriki kania. \q1 Hojaki ida Ibavi Jaharika'oaki, \q2 Jahari, kidija'ari khama vaibavi ida. \q1 \v 42 Ovai'amina, \q2 ni-'baia hora avano'aki. \q1 Okanabidi akaaforani, \q2 ni-paha hora avano'aki. \q1 \v 43 Avakadija'ari ohirina kaba'i, \q2 ni-hora avagathaniki avagorania. \q1 Okamakaririna, \q2 ni-makaria hora \q2 avano'a'iki. \q1 Okavamonina, \q2 ni-hora avakajoamoraki. \q1 Cadeia ohojana, ni-hora \q2 avanavanavanaha'iki.” \m Va'ora oni'aki bana adani opitana jasoja vahojaki. \p \v 44 Oniaroa, hora vani'aki bana adani: \q1 “Mahi nihaforija koda ira anokija ivai'amini, \q2 ikanabidini akaafora'ini, \q2 akadija'ari ihirini, \q2 ikamakaririni, ikavamonini, \q2 cadeia ihoja'ini? \q1 Ni-akava'ihoki'iki ida ira anokivini. \q1 Mahi nihaforija koda ira akajoamorarija?” \m \v 45 Va'ora oni'aki bana adani: \q1 “A'onira onava'isohiki \q2 bana ho, \q2 oigamina vahoariha \q2 vakanahinariki-ra \q1 avakajoamorabakhiarihi; \q2 ni-hora avakajoamoraki.” \m Va'ora onava'isohiha. \p \v 46 Hari hi'ihi ida Jesus kavarani, ija'ari ka'ojomo'ihia kavaranina, va'ora nava'isohivini hiki ida namitha'iariki. Jesus va'ora ni'aha: \p —Hojai jaharikia vakahojaiki avikhaki bana Ibavi Jaharika'oaki kania, imai 'banani ibavini kania. Vakadimahi vavahojaki idiaja ni-ihimijanaki. Hojai jahakia vakahojaiki vani adani avikha'aha bana Ibavi Jahaka'oakia. Vakadimahi vavahojaki idiaja ni-ihimijanaki. \c 26 \s1 Vanofiki ida Jesu-ra vanaabinivini \r (Marcos 14.1-2; Lucas 22.1-2; João 11.45-57) \p \v 1 Hari hi'ihi ida Jesus kavarani ija'ari-ra va'ora ka'ojomo'ivini. Va'ora ni'aha adani kidipohi: \p \v 2 —Avarigaki ida mahi 'bamiki radahani naothinia anamonahaki bana ida Páscoa kaihinikani. Hovani ija'ari hahavi vakadi'aajo ho. Páscoa kaihinikani amonahani vani hora avarakhaki bana adani vahoariha. Ava akasanakhamakia hora avaka'itapoamisira kaimoni — va'ora ni'aha ada Jesus. \p \v 3 Oniaroa, Caifás gorana vajoroni'aha adani sasidotxi vavaka'da'diva, judeus kaija'ari vanava'isohiva abono khama. Sasidotxi hahavi vakadika'da'di Caifás oniki. \v 4 Vaabono vara vakani'akhama'aha: \p —Ija'aria avigaravini kaba'i, agathiva ada Jesus, anaabinira kaimoni. Niha ani'a'avini agathiki koda ada? \v 5 Páscoa kaihinikani kania vajoroniki adani ija'ari vaipohiki Jesu-ra vavajahaki. Ihinika-ra anamonahavini oadani ni-Jesu-ra agathivini jahaki. Jesu-ra agathihi; haria vidaha bana adani ija'ari — vaabono vakani'akhama'aha. \s1 Gamoa bikavamisaihaki \s2 ada Jesus \r (Marcos 14.3-9; João 12.1-8) \p \v 6 Oniaroa, Betânia ibavia hoja'aha ada Jesus. Simão hoariha gorana hoja'aha. Mahi 'bo'dakari Jesua biani'iki ida Simão kakavamoni asafi namania hojaki. \v 7 Simão gorana o'oi'ihi ida gamo, bivikhami'ihi ida misai mitxaki, kaidivani arafiaki. Ja'di vaforiki ida misai bavini hija. Abononi ni'a'ihi: \p —Mahi ipohijanariki bana ida Jesus abinina kamahini. Okavamisaihaki ada abinina viahania. \p 'Baina kaba'i ada Jesus, gamoa binamaakari'aha biahoari'ihi ida misai Jesus 'da'di a'ania. \v 8 Jesus ipohina vanokihi ida gamo kabadani, vaihamahi'aha, vanana'dohi'aha: \p —Nahina kaimoni gamoa binakavithimaki ida misai? \v 9 Pavakari binihaja vaha; jiniro ahapini-ra gathanihi vaha; vakanahinariki-ra vaha va'ora no'avini himanihi vaha ida jiniro — vani'aha. \p \v 10 Oniaroa, Jesua bioga'iki ida vakadivarani nahina hini, va'ora ni'aha: \p —Jakana hojava kaho. Nahina kaimoni athi khanakia avani'aki hida gamo? Jahaki ida kidibadani kodimoni hini. \v 11 Mahi hahavi vani vahojara adani vakanahinariki avakadiania va'ora avakajoamorara kaimoni. Ni-mahi hahavi ohojaki avakadiania hora avakajoamoraja kaimoni. \v 12 Hora kavamisaihavini hiki oabinina viahania. Ja'di hodijama'oki bodinia oaba'ona-ra avibaivini viahani mani ida hora kavamisaihavini hija. \p \v 13 Ka'oa oamani hida oni'aki. Arabo hahavi, ibavi hahavia ija'aria vara bivani'aki bana ida omonina jahaki, vara vavani'aki jaboni bana hida gamo kabadani jahaki. Vakava'ihokiki bana hida gamo kabadani — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Judas Iscariotes varani \s2 hina hida \r (Marcos 14.10-11; Lucas 22.3-6) \p \v 14 Oniaroa, abono-ra ni'a'aha ada Jesus ipohina Judas Iscariotes oniki: \p —Hari. Oarakhaki bana ada Jesus sasidotxi vavaka'da'diva vasa'a kabodinia. \m Oniaroa, ajihi'aha, okha'aha vakadiania. \v 15 Judas Iscariotes va'ora ni'aha adani sasidotxi vavaka'da'diva: \p —Nihafori jiniro 'ba'dania hora avano'aja bana Jesu-ra avakadiania oarakhavini abosini kaimoni? \p Hari. Varajoma'ihi hida 30 jiniro 'ba'dani prata amonahaki ipohini, Juda-ra vano'avini hi'iki. \v 16 Ajihi'aha ada Judas, abono-ra ni'aha: \p —Niha oni'a'aki koda hada Jesus oarakhavini vakadiania? \s1 Vi'baijabana'iki adani Jesus \r (Marcos 14.12-21; Lucas 22.14-23; João 13.21-30) \p \v 17 Hari. Oniaroa, kama'da'ihi ida judeus kaija'ari vakadihinika. Ihinika amonahani oadani pão kathoramananiriki vakahaki adani. Hari. Jesus ipohina vanamaakariha, vanana'dohi'aha: \p —Jesus, hanaja vania hojahi ibavi Páscoa kaihinikani ko'baini-ra anamonahavini kaimoni? \p \v 18 Jesua bigathani'ihi ida vakadina'dohi: \p —Jerusalém sidajia avikha'a bana. Vanako'diha bana ada makhira vara oni'ajora'iki. Vani'a bana: \q1 “Jesus ira nava'isohivini hiki bana ida akadiania hojana kamahini ipohijanarini. \q1 Binofiki ida Páscoa kaihinikani ihinika ko'baini \q2 arihavini kidipohi khama igorania.” \m Vani'a bana. \p \v 19 Hari. Ai vihi'aha adani Jesus ipohina, vakaraga'ihi ida makhira ibavi Jesua bini'a'iki. Vanamonaha'iki ida ihinika ko'baini kaimoni. \v 20 Mithani vaivaini vani vakaikahi'aha adani Jesus Páscoa kaihinikani ko'baini kania. Mesa kai'oarinia vadosidosiriaha'aha, vi'baina-ra vakavahojaivini ida. Vigaakosoa'aha adani Jesus ipohina 12 vihiki. \v 21 Vi'baina kaba'i Jesua bini'a'aha: \p —Ka'oa oamani hida oni'aki. Hoarana avakadiania hojaki hora arakhaki bana vahoariha hora vanaabinija kaimoni. \p \v 22 Avakava'isokonivini, avigaravini ada Jesu-ra arakhaki. Vani'aha afohanana: \p —Jesus, vara hora ivani'amanija koda? Jokoa ira oarakharihi — vakhaninana'aha. \v 23 Jesus va'ora ni'aha: \p —Hoarana hora arakhaki ho, hi'o pão-ra oakoba'ahavini-ra ovi'bamivini hiki, hihada vani hada hora arakhara vahoariha vasa'a kabodinia, hora vanaabinira kaimoni. \v 24 Hovani ija'ari hahavi vakadi'aajo ho. Oabiniki bana ho. Deus athi kapapirania binamonijoraki ida oabinina. Jahariki bana ida kidimoni hora arakhaki kaimoni. Deua binaima'banakarahoki bana ada Ibavi Jaharika'oakia. Namitharara vaha; ni-pohimajaki vaha — niha ada Jesus. \p \v 25 Oniaroa, Judas Iscariotes Jesus kava'ahi 'badara bini'aha: \p —Jesus, vara hora ivani'amanija koda? Jokoa ira oarakharihi. \p Jesua bini'aha: \p —Ivani oa hora iarakhaja bana. \s1 Jesua vara bivani'ajora'iki ida amana ahovariki \s2 akadimoni hini \r (Marcos 14.22-26; Lucas 22.14-23; 1 Coríntios 11.23-25) \p \v 26 Hari. Vi'baina kaba'i Jesua bikanabiini'ihi ida pão, Deu-ra ni'a'aha: \p —Deus, ivani ijahaki i. Pãoa haria ino'aki i — ni'aha. Vara nina naothinia, bikanapitahatahahi, kidipohi-ra va'ora no'avini kihi'ihi, va'ora ni'aha: \p —Vaagathani'a hida pão mahija avakahahahavivini. Oimana hida pão. \p \v 27 Vakahavini naothinia, copo maina-ra nabiiniha. Deu-ra vara ni'a'ianaha: \p —Deus, ivani ijahaki i. Vinho haria ino'aki i. \p Vinho kacoponi maina va'ora no'a'aha. Va'ora ni'a'aha: \p —Vi'avihahavi. \p \v 28 Hihida vinho oamana hida. Oabinina kamahini oamana ahovariki bana. Oabono ova'ahaki ho oabinina, ija'ari vaipohiki-ra va'ora oakava'ijoaja kaimoni. Oamana-ra anahovariki bana vakadihojai asohiriki 'birani abosini kaimoni. Oamana ahovarini mani ida Deu-ra vakajari'daravini va'ora kapoarivini hija, kidija'ari vihira kaimoni, oniani ida kidiania va'ora arakhaja bana. Nimania ida Deus kava'iponahi a'bo'daki ja'dini. \v 29 Ka'oa oamani ida oni'aki. Jokoa oabinirina oadani o'avijanarihi hida vinho. Deus a'onira vaka'da'divini kamahini kidiania nama o'avi'ianaki bana ida vinho ja'dini avakadiania — Jesus va'ora ni'aha. \p \v 30 Oniaroa, vi'avivini naothinia, moro vaahia'aha Deu-ra khai vani'avini. Ai vihi'aha. Arabo namahiki monte das Oliveiras onikia avikha'aha. \s1 Jesua binava'isohijoraki \s2 ada Pedro \r (Marcos 14.27-31; Lucas 22.31-34; João 13.36-38) \p \v 31 Hari. Jesus va'ora ni'a'aha adani Pedro: \p —Deus athi kapapirania hojaki hida athii: \q1 “Ovilia akadava'ava abono-ra onaabiniki bana ho. \q2 Avigaki bana adani ovilia.” \m Nihi ida athii. Hihida joma hora avanahojahaki bana a'oni afohahavi avarigani. Ovilia avigana vani fori avihija bana avarigani. \v 32 Oahokina naothinia, Galiléia kaarabonia a'onira onaviahanokhaki bana ho — va'ora ni'aha ada Jesus. \p \v 33 Oniaroa, Pedroa bini'aha: \p —Ira vanahojahavini kaba'i adani vahoariha, hovani ni-ira onahojahaki — niha ada Pedro. \v 34 Jesua bini'aha ada Pedro: \p —Ka'oa oamani hida ira oni'avini hiki. Hihida joma arakava ahiana viahania, ivani iathini nija bana: \q1 “Jesus ipohina ohirihi.” \m Ahoarabakosikia oipohina ihirini-ra ikahiki bana i — Jesua bini'aha ada Pedro. \v 35 Oniaroa, Pedro bini'aha: \p —Iniani, oabinihi kadania, oabinihi, jokoa iipohini ohirina-ra okahirihi — niha ada Pedro. Vahoariha vani'avini afohahavi: \p —Jokoa iipohini arihirina-ra akahirihi — vakhaniha. \s1 Getsêmani ibavi onikia avikhaki adani Jesus \r (Marcos 14.32-42; Lucas 22.39-46) \p \v 36 Hari. Ai vihi'ianaha adani Jesus, Getsêmani ibavi maakariki-ra avanikhahavini. Avakhanoha, ipohina-ra va'ora ni'aha: \p —Onia vavithima'o, okhananavaki ho Deu-ra vara oni'aki ho. \p \v 37 Vavithima'ona, Jesus va'ora ni'aha adani Zebedeu kaisai vi'bamiki, Pedro jaboni: \p —Pedro, Tiago, João, hora vavaipohiha bana! \p Ai vihi'aha adani avako'bamahakhamaki. Va'i mokara nikaraho'aha ada Jesus. Va'i rogo inikarahoki ada jaboni. \v 38 Va'ora ni'aha: \p —Kodiva'isoko'ini karaho hora naabinikamariki ho. Hida vahoja. Vanoki bana! — va'ora ni'aha. \m \v 39 Okhananavapa'itxiha, aasiama'oha, Deu-ra vara ni'a'aha: \p —Kodiabi'i, oakava'isokonihi ida ija'ari hahavi vakadihojai asohirini abosini-ra ogathanivini. Nahina hahavi-ra ikaabokaki. Hora vanaima'banavini inofirihi; hora iva'adivini-ra ikaabokaki i. Hora vanaima'banavini inofihi; onofiki jaboni. Nahina-ra inofihi; onofiki jaboni — Deu-ra ni'aha ada Jesus. \p \v 40 Hari. Pedro vakadiania joimiha ada Jesus. Pedro vavadina-ra karagaha'aha, va'ora ni'aha: \p —Pedro, avavadimanija? Avanokipa'itxini-ra koda avakaabokaria? \v 41 Hari'a vavadi! Deu-ra vara vani'a bana mahija Jahari athi a'onira kaboroborovini-ra avakamitharavini. Jahari kahojai-ra avanofiravini kaba'i, ni-avakaabokaki ida Jahari a'onira kaboroborovini-ra avakajonivini. \p \v 42 Ajoimi'ianaha ada Jesus, Deu-ra vara ni'a'ianaha. Bini'aha: \p —Kodiabi'i, oogaki ida hora vanaima'banavini-ra inofivini, oniani ida hora vanaima'banavini-ra okapoarivini hija. Nahina-ra inofihi; onofiki jaboni. \p \v 43 Kidipohi vakadiania joimi'ianaha. Vavadi'ianana vani va'ora karaga'ianaha. Vanokho'da'bo'da'bo'ianamaniha. Ni-vakaabokaki ida vanokina. \v 44 Ajoimi'ianaha ada Jesus, ahoarabakosikia Deu-ra vara ni'a'ianaha, oniani ida athi hi'ianahi. \p \v 45 Oniaroa, kidipohi vakadiania okhami'ianaha, va'ora ni'a'aha: \p —Asia mani avavadija avarakoirini? Hari. Kama'da'iki ida oimana 'banani. Hovani ija'ari hahavi vakadi'aajo ho. Hoariha hora arakhaki bana ada, makhira vajahariki vasa'a kabodinia. \v 46 Vigaa'a. Ai arihi'ava. Vada vani'a o vasa'a kabodinia hora arakhaki kaikahina. \s1 Vagathiki ada Jesus \r (Marcos 14.43-50; Lucas 22.47-53; João 18.1-11) \p \v 47 Hari. Jesus vara nina kaba'i, kaikahi'aha ada ipohina Judas Iscariotes oniki. Judas va'ora vikha'aha adani ija'ari vaipohiki vakasa'aiki. Vavikhahi ida ava, tarasara hiki, vakadisa'ai kaimoni. Sasidotxi vavaka'da'diva, judeus kaija'ari vanava'isohiva abono khama va'ora vakarona'aha adani vakasa'aiki Juda-ra vavaipohihara kaimoni. \v 48 Judas va'ora ni'avini vakaikahina viahania: \p —Hi'ada makhira oka'ivanitiki, oramosiki vani-ra vagathijahaki bana — va'ora nava'isohijoraha ada Judas. Jesu-ra vakavarajomivini hiki Juda biramosivini. \p \v 49 Hari. Jesus vavahojaki kania vakaikahi'aha adani Judas, binamaakari'aha, bini'aha: \p —Aajo, ivaniti. Deus ira no'aki i va'i jahajahania. \p Hari. Jesu-ra ramosi'aha. \v 50 Jesua bini'aha ada Judas: \p —Judas, bada ini'ajoraki'a ida inofiki! \p Hari. Vakasa'aiki Jesu-ra vanamaakari'aha, vagathi'aha, vidabo'aha. \v 51 Jesus ipohina hoarana bidioni'ihi ida tarasara fori hiki bavinia, binoba'aha ada sasidotxi vakadika'da'di kahonai abono, biava'boarabakosi'ihi ida morobo. \v 52 Oniaroa, Jesua bini'aha: \p —Inaibavijaha bana oni kadasa'ai! Ija'aria binaabinihi ida hoariha sa'aia, hoariha bikavasa'aihaki ida jaboni bana. \v 53 Ikava'ibodivarani ida kodiabi'i hora akava'ijoavini-ra kaabokaravini. Deus hora akava'ijoavini-ra okanikhariaja vaha; Deus va'ora karonajorakiha vaha adani ibavi kaija'arini vaipohiki kodiania hora vaakodiara kaimoni. \v 54 Ni-onofiki ida hora vaakodiavini. Hora vaakodiara vaha oabinirina kaimoni; ni-namithaki vaha ida Deus athi papira hojaki vara hora vani'ajoravini hi'iki. Onofiki ida Deus hora vara vani'avini namithani kodiania. \p \v 55 Naothinia, Jesus va'ora ni'aha: \p —Ija'aria vavikhaki ida ava, tarasara hiki vagathira kaimoni ada kaabiniki. Onivani fori hini avavikhaja ida avakadisa'ai hora avagathija kaimoni. Okaabiniki hora avavanihamania koda? Mahi hahavi ija'ari-ra oka'ojomo'ihi Deu-ra khai ani'avini kagorani kavasiribanini bodinia, ni-hora avagathi'iki. \v 56 Namitha'iki ida Deus athi namoniva abono kohana vanajiri'bo'da'iki Deus athi kapapirania — va'ora ni'aha ada Jesus. \p Hari. Jesu-ra vanahojaha'aha adani ipohina, aviga'aha. \s1 Judeus kaija'ari vanasohiva abono vavaka'da'diva vakadiania hojaki ada Jesus \r (Marcos 14.53-65; Lucas 22.66-71; João 18.12-14, 19-24) \p \v 57 Hari. Oniaroa, hi'adani ija'ari Jesu-ra vagathi'iki sasidotxi vaka'da'diva gorana avisa'aha, Caifás oniki ada. Sasidotxi vakadika'da'di gorana bodinia vajoroniha adani judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abono, judeus kaija'ari vanava'isohiva abono khama. \p \v 58 Hari. Napaja kasiagaha ada Pedro. Sasidotxi vakadika'da'di gorana khanona, gora i'oarini kavasiribanini bodinia o'oi'aha ada Pedro, vithima'o'aha, gora avakadava'ava abono vakadiania, va'oaniaro sorara fori vihiki adani. Pedroa binokhaki ida Jesus monina-ra kamithavini. \p \v 59-60 Sasidotxi vavaka'da'diva, judeus kaija'ari vanasohiva abono vavaka'da'diva khama vaabono vara vakani'akhama'aha. Vanofiki Jesus abinina-ra vavahonariahivini. Vanako'diki ida badani asohiriki Jesus kania, ni-vakaragaki. Jesus athi kamithava abono-ra va'ora vakaboa'iha Jesu-ra avakaraganahara kaimoni afohanana. Jesu-ra vakanavaranihavini adani ija'ari vaipohiki afohanana. Korijanahia vakavaranina mani ida vakadivarani-ra avakanasohikhamaravini hija. \p \v 61 Hari. Makhira vi'bamiki vahoariha avi'oi'aha. Sasidotxi vavaka'da'diva-ra va'ora vani'aha: \p —Akamithaki ida Jesus athi. Bini'aki: \q1 “Onathararavini bana ida Deu-ra khai ani'avini kagorani. \q1 Mahi ahoarabakosikia onamonaha'ianaki bana ida gora.” \m Nimania ida Jesus athi akamitha'iki — vakhaniha. \p \v 62 Oniaroa, gaa'aha ada sasidotxi vakadika'da'di. Jesu-ra nana'dohi'aha: \p —Igathanivini inofiria ida ira vakanavaranihavini? \p \v 63 Jesua viso bini'ahi ida athi, ni-bigathaniki. Oniaroa, sasidotxi vakadika'da'dia bini'aha: \p —Iathini-ra kamithara kaimoni ada Deus hokiki, ira ohonariavini hiki hida kodina'dohi-ra igathanivini. Ivani Cristo Deus ira nagathogatho'iki i, ija'ari hahavi vakadika'da'di ihija kaimoni? Deus kaisai mani i? \m \v 64 Jesua bigathani'ihi ida athi: \p —Ivani hora ini'aja Deus kaisai ohina. Ka'oa hini hida kadavarani. Hovani ija'ari hahavi vakadi'aajo ho. Deus danoki pitana aniaja ovithiki bana ho. Ka'da'di ohina. Ovithina-ra avanokiki bana a'oni. Bahi vaforiki namana vani nama ogarina-ra avanokija bana — niha ada Jesus. \p \v 65 Oniaroa, sasidotxi vakadika'da'dia bina'bira'ihi ida kidikarahobi bikaimahaki, bikavarajomija kaimoni ida Jesus Deus hina kavaranihi-ra vajaharavini. Va'ora ni'aha: \p —Jahariki ida Jesus kavarani. Deus kaisai hina-ra kahi'badaraki ada. Nahina kaimoni va'ora anihajanariha adani Jesus vara vani'ava abono. Akamitha'iki hida Jesus Deus kaisai hina-ra kahivini. \v 66 Niha ani'a'aki koda hada Jesus? \m Vagathani'ihi ida athi: \p —Jahariki hida kidivarani. Jahaki ida abinina — vakhanihahavi'aha. \p \v 67 Naothinia Jesus nokho-ra vakai'bai'aha, vidajaha'aha jaboni. Vahoariha vakajoiri'aha. \v 68 Vani'aha: \p —Aihotahi abono, hana hina vani ira kajoirija? \s1 Pedro Jesu-ra ogaravini-ra kahiki \r (Marcos 14.66-72; Lucas 22.54-62; João 18.15-18, 25-27) \p \v 69 Hari. Gora banininia asia hojaha ada Pedro vithi'ina. Kha'ihi ida sasidotxi vakadika'da'di kabadani abono. Pedro-ra namaakari'ihi, bini'aha: \p —Ivani ivaipohihara ada Jesus oniki. \p \v 70 Pedro abono-ra vajari'daha ija'ari vahojaki vaviaha: \p —Iniani, ovaipohihariha ada. Ni-oogajahakiki ida kadavarani nahina nini. \p \v 71 Hari. Ajihi'aha, gora kavasiribanini kaathania okhamiha. Badani abono hoariha binokiha, vahoariha-ra va'ora ni'ahi: \p —Ovani hi'o Jesus ipohina, Nazaré sidaji oniki kaija'arini ada Jesus. \p \v 72 Pedroa bini'a'ianahi: \p —Iniani, ipohina ohirihi. Deua bikamithaki ida a'onira oni'avini hiki, ni-oogaki ada makhira. \p \v 73 Mitihini vahojakia vanamaakari'aha ada Pedro, vani'a'ianaha: \p —Hai oamani, kidipohi oamani i, iathini fori hiki ida Jesus athi, Galiléia kaaraboni kaija'arini a'oni afo'bamakhama. \p \v 74 Oniaroa, Pedro va'ora ni'aha: \p —Deua bikamithaki hida kodivarani. Ni-oogaki ada makhira. Ipohina ohirihi. Korijanahia okavaranihi, Deus hora naima'banakarahovini-ra onofihi. \p Oniaroa, ahia'aha ada arakava. \v 75 Pedroa bikava'ihoki'ihi ida Jesus athi: \q1 “Hihida joma arakava ahiana viahania, ivani inihaki i: \q1 ‘Jesus ipohina ohirihi.’ \q2 Ahoarabakosikia inihi.” \p Jesus athi-ra kava'ihokiha, ajihi'aha ada Pedro, asara'ahapiki'aha. \c 27 \s1 Pilatos kania Jesu-ra \s2 avisaki adani \r (Marcos 15.1; Lucas 23.1-2; João 18.28-32) \p \v 1 Hari. Oniaroa, vagavagani vaabono vara vakani'akhamaha adani sasidotxi vavaka'da'diva, judeus kaija'ari vanava'isohiva abono khama. Vakhaniha: \p —Deus kaisai hina-ra kahi'badaraki ada Jesus. Jahaki ida abinina bana. \p \v 2 Naothinia Jesus dabohana-ra vavahonariahi'aha, Pilatos kania avisa'aha ada Jesus, avarakha'aha. Arabo kaka'da'dini ada Pilatos. \s1 Abono-ra naabini'iki ada Judas Iscariotes \r (Atos 1.15-19) \p \v 3 Oniaroa, Judas Iscariotea bikamitha'ihi ida Jesus varani hina, judeus kaija'ari vanava'isohiva abono abinina-ra vavahonariahivini-ra vanofivini. Hi'o Judas Iscariotes Jesu-ra arakha'iki. Monina-ra kamitha'aha, abono-ra ka'da'digaria'aha. Hari. Sasidotxi vavaka'da'diva, judeus kaija'ari vanava'isohiva abono vakadiania okha'aha ada Judas. Kaikahi'aha, binajoiki ida jiniro 'ba'dani 30 hiki ipohini vakadiania. \v 4 Va'ora ni'aha: \p —Asohiri'oamanija ida Jahari kabadania okabadanina. Oarakha'iki ada Jesus avakadiania. Ni-Jesua bada bini'apa'itxiki ida Jahari kabadani! \m Judas Iscariote-ra vani'aha: \p —Ni-akava'ibodiki ida kadabadani asohini asohirini. Ba ivani inasohi. \p \v 5 Oniaroa, Judas Iscariotea bisonarari'ihi ida jiniro Deu-ra khai vani'avini kagorani bodinia, va'ora nahojaha'aha, ajihi'aha. Okha'aha kanabidi-ra akanafora'aha, abono-ra naabini'aha. \v 6 Judas Iscariotes ajihi'ina naothinia sasidotxi vavaka'da'diva vidora'ihi ida jiniro, vakhaniha'aha: \p —Niha ani'a'aki koda hida jiniro? Hihida jiniro Juda-ra ano'avini hi'iki Jesu-ra arakhavini anaabosivini abinira kaimoni ada Jesus. Ni-jahaki ida jiniro ija'ari abinini abosini hiki, ija'ari Deu-ra vakanava'igavini kaimoni hini. Nimania ida Deus kava'isohihi jiriki athini. Oniania, ni-jahaki aobaivini hida jiniro bavinia Deu-ra khai ani'avini kagorani bodinia hojaki — vakhaniha. \p \v 7 Oniaroa, naothinia vaabono vakanava'isohikhamavini hi'ihi ida ibavi-ra vanaabosivini, jiniro Judas Iscariotea binajoi'ikia. Hojaki ida ibavi ija'ari nami-ra vikhorivini ibavini vakadibavi amonahani kaimoni. Vakapavakari'ihi ida ibavi. Vanaabosivini naothinia, ija'aria vanamonaha'ihi ida ka'damahi ibavini kaimoni. Judeus kaija'ari vihiriki vaba'ona ka'damahani ibavini kaimoni. \v 8 Ama ahovari'iki abosini ida jiniro, oniani ida ibavi-ra vanaonivini hija: \q1 “Ibavi ama biavahovari'ikia.” \m \v 9 Nimania ida Deus athi namoniva abono kohana Jeremias oniki athi. Jeremia vara bivani'ajora'iki ida namithaki kaimoni: \q1 “Vidora'ihi ida jiniro 'ba'dani 30 hiki ipohini. \q1 Israel kaija'ari vaabono vakanava'isohikhamavini hiki ida jiniro ipohini, \q2 vanaabosira kaimoni ada ovari. \q1 \v 10 Vakapavakari'iki ida ibavi ija'ari nami-ra khorivini ibavini. \q1 Nimania ida Deus hora honariavini hiki okapavakari'iki.” \s1 Arabo kaka'da'dini Pilatos oniki viaha hojaki ada Jesus \r (Marcos 15.1-5; Lucas 23.1-5; João 18.28-38) \p \v 11 Oniaroa, Pilatos viaha hojaki ada Jesus. Pilatoa binana'dohi'aha: \p —Ivani, judeus kaija'ari vaka'da'diva i? \p —Ha'a, ka'oa oamani ida ini'aki — Jesua bini'aha. \v 12 Pilatos kania sasidotxi vavaka'da'diva, judeus kaija'ari vanava'isohiva abono khama, Jesu-ra avanaathidanoarari'aha, ni-Jesua bigathani'iki ida vakadivarani. \v 13 Pilatoa binana'dohi'ianaha ada Jesus: \p —Ikamitharia ida ira avanaathidanoarari'ahapikivini athini? \m \v 14 Ni-Jesua bigathaniki ida Pilatos athi. Pilatoa bikava'ibodivaranikarahohi ida Jesua athi bigathaniravini. \s1 Jesua abinina-ra vahonariahi'iki ada Pilatos \r (Marcos 15.6-15; Lucas 23.13-25; João 18.38b-19.16) \p \v 15 Hari. Páscoa ihinika kamahini Pilatoa biva'ahaki ada makhira hoarana cadeia kabodinia hojaki ajihina, aihotara kaimoni. Ihinika-ra vanamonahakia vanagathogatho'iki ada makhira hana hina cadeia okhaonanina-ra vanofivini. Pilatos hojana hiki ida makhira-ra arakhaonanivini. \p \v 16 Hari. Hojaki ada Barrabás oniki cadeia kabodinia. Ija'ari vaipohikia avigaki ada Barrabás. \p \v 17 Oniaroa, Pilatos kania vajoroni'aha adani ija'ari vâipohiki. Pilatos va'ora ni'aha: \p —Hana hina makhira-ra koda cadeia okhaonanina-ra avanofija? Barrabás vani ada avanofira? Jesus vani ada avanofira? Hi'o Cristoa avanaoniki. \p \v 18 Pilatos abono-ra ni'avini: \p —Ija'ari vaipohikia vavajahaki ada Jesus. Jesu-ra avakabaivini adani sasidotxi vavaka'da'diva. Vakadi'akabajahi oamani ida Jesu-ra avarakhavini hija kodiania — abono-ra ni'aha ada Pilatos. \v 19 Ija'ari-ra nasohivini kagorani bodinia vithi'aha ada Pilatos. Kidigamoa bikarona'ihi ida athini kidimoni, bini'aha ada kidimakhira: \p —Hari'a jaharikia iarakha bana ada Jesus. Ni-nahina jaharikia kabadaniki. Hihida joma kodivadami hiki ada ovari. Hora naimahidaki hida onokivini kodivadamia — nihi ida Pilatos kagamo athini bikarona'iki. \p \v 20 Sasidotxi vavaka'da'diva, judeus kaija'ari vanava'isohiva abono khama va'ora vara vani'abakhiaki afodanoki adani ija'ari vaipohiki Barrabás arakhana-ra vakanikhariavini. Oniania, vanaaba'ihi ida sasidotxi vavaka'da'diva vakadihonari. Pilato-ra vani'aha: \p —Anofiki bana ada Barrabás iarakhavini akadiania. Anofiki ida Jesus abinina-ra ivahonariahivini. \p \v 21 Oniaroa, va'ora nana'dohi'ianaha ada Pilatos: \p —Hana hina makhira koda ada oarakhavini avanofira avakadiania? \p Pilato-ra vani'aha: \p —Barrabás vani ada anofira. \p \v 22 Pilatos va'ora nana'dohi'ianaha: \p —Niha oni'a'aki koda ada Jesus, Cristoa avanaoniki? \p —Ivahonariahi ava akasanakhamakia aka'itapoamisahanana abinira kaimoni — vani'a'aha ada Pilatos. \v 23 Pilatos va'ora nana'dohi'ianaha: \p —Nahina kaimoni ida Jesu-ra ovahonariahivini hija abinina? Nahina mani ida kidibadani jahariki hija? — va'ora nana'dohiha ada Pilatos. Bodi'barahia vani'aha. \p —Ivahonariahi bana ava akasanakhamakia aka'itapoamisahana'ina. \m \v 24 Pilatoa ni-bikaabokajanaki ida ija'ari vaipohiki vakadibodi'barahi. Ni-athi vakamithapa'itxijanaki. Pilatos va'ora fini'iki adani ija'ari vaipohiki kidisorara-ra va'ora vidavini, oniani ida kidihonai abono-ra ni'avini hija: \p —Hora kavikha paha osa'a-ra okosokoja kaimoni. \m Hari. Ija'ari vaipohikia vanokivini kaba'i, Pilatoa bikosoko'ihi ida sa'a, va'ora ni'aha: \p —Osa'a hida okosokoja, avarigaja kaimoni ida Jesus abinina-ra onofiravini. A'onivani avanofija ida abinina — va'ora ni'aha ada Pilatos. \v 25 Ija'ari vajoronikia ni-vavamakhaniki ida Jesus abinina, oniani ida Pilatos athi-ra vagathanivini hija: \p —Jahaki ida abinina; harivani agathaniki ida abinina abosini nahina jaharikia. Akadija'ari vanamitharonisiagakia vagathaniki jaboni bana ida nahina jahariki Jesus abinina abosini. \p \v 26 Oniaroa, Pilatoa bivahonariahi'aha ada Barrabás arakhana aihotara kaimoni. Pilatos sorara-ra va'ora honariavini Jesu-ra vidafiahavini xikotxia. Ja'di sajoki va'a ipohikia ahoki ida xikotxi oniki. Vidafiahavini naothinia, Pilatoa bivahonariahi'aha ada Jesus aka'itapoamisahanana ava akasanakhamakia abinira kaimoni. \s1 Sorara vanajaharihariki \s2 ada Jesus \r (Marcos 15.16-20; João 19.2-3) \p \v 27 Hari. Avaka'itapoamisahanavini viahania, sorara vania avavikhamiha ada Jesus ibavi hoariha Pilatos gorana bodinia. Avavikhamiha, va'ora vakaboa'iha adani sorara vaipohiki vajoronira kaimoni. Vabodi pana hojaha ada Jesus avigarahara kaimoni. \p \v 28 Oniaroa, vaani'ihi ida kidikarahobi bikaimahaki. Avanaragarahivini hi'ihi ida karahobi nadaraki. \p \v 29 Vakanamonahahi ida kajamari kajaroki. Ka'da'dia avakaragari'ihi. Vanaibavi'ihi ida ava sa'a aniaja, arabo kaka'da'dinia bivahojaki fori hiki. Jesus viaha vakajo'atharari'aha. Judeus kaija'ari vakadika'da'di hina vakahi'badara'aha. Jesu-ra vani'ahahaviha: \p —Ivani judeus kaija'ari vaka'da'diva i — vani'abakhiaha. \v 30 Jesu-ra vakai'bai'aha. Visaari'ihi ida ava, ka'da'di vakodafia'aha jaboni. \p \v 31 Oniaroa, avigarahavini naothinia, vaani'ihi ida karahobi nadaraki, Jesu-ra vakanakarahobi'ianara kaimoni kidikarahobia. Oniaroa, ai vavaniha'aha ava akasanakhamakia avaka'itapoamisahanara kaimoni ada Jesus. \s1 Ava akasanakhamakia avaka'itapoamisahana'iki \s2 ada Jesus \r (Marcos 15.21-32; Lucas 23.26-43; João 19.17-27) \p \v 32 Hari. Ai vavanihaha. Avikhana kaba'i vakaragarari'aha ada Simão. Cirene sidaji kaija'arini ada. Hari. Sorara Simão-ra vanokiha, vahonaria'aha: \p —Ivani, Jesu-ra kakaiba'ahivini hihida ava akasanakhamaki — sorara vani'aha ada Simão. \p \v 33 Hari. Bikaiba'i'ihi ida ava akasanakhamaki. Oniaroa, Gólgota ibavi onikia vakaikahi'aha. (Gólgota ibavi oniki ka'da'di kajaroni kaibavini ida.) \v 34 Sorara Jesu-ra vano'avini hiki ida vinho a'bani bariokhana kabodiki. Imana 'banani fai inija kaimoni. Bikaijo'ahi, ni-binofiki. \p \v 35 Hari. Ava akasanakhamakia Jesu-ra avaka'itapoamisahana'aha adani sorara. Varagaamananivini ida ava akasanakhamaki nami khorahaki bodinia. Hari hi'ihi ida vakadibadani. Oniaroa, vakosonakhamaki ida ja'di pitani jiriki, avigaja kaimoni ida kidimakari ravina'ini. \v 36 Naothinia, vavithiriama'o'aha adani sorara Jesu-ra avakadava'avini. \p \v 37 Hari. Jesus ka'da'di kanamania avakaka'itapoamisi'ihi ida tábua kajiriki rajomi kaimoni, ija'aria avigaja kaimoni ida nahina kaimoni Jesu-ra vanaabinivini. Vanajirivini athini: \q1 “Hihada Jesus. Judeus kaija'ari vakadika'da'di hada.” \m Jesu-ra avanaathidanoararivini hiki judeus kaija'ari vakadika'da'di hina-ra kahivini. \v 38 Hari. Sorara vani va'ora vavikhaha adani daiki-ra avanahoroabakhiaki vi'bamiki. Va'ora avaka'itapoamisahana'aha jaboni. Vanaibavi'aha ada hoariha Jesus pitana aniaja, vanaibavi'aha ada hoariha Jesus pitana kajasonija. \p \v 39 Hari. Ija'ari varadaha'aha avigaraha'aha ada Jesus. Jesu-ra vakaihimoravini oamani ida varani niki-ra vara vavani'avini hija. Onii jaharikia Jesu-ra vani'aha: \p \v 40 —Deu-ra khai ani'avini kagorani-ra inathararavini-ra ikahiki i, mahi ahoarabakosikia ianaja'divini ikahiki i. Deus kaisai ihini-ra ikahiki i; iabono akava'ijoa'a. Iabono ani'a ava akasanakhamakia — Jesu-ra vani'aha. \p \v 41 Jesu-ra avigaraha'aha jaboni adani sasidotxi vavaka'da'diva, judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abono, judeus kaija'ari vanava'isohiva abono vihiki. Vaabono vakani'akhama'aha: \p \v 42 —Jesus va'ora akava'ijoa'iki adani vahoariha. Ni-abono-ra maha akava'ijoavini-ra kaaboka'iki. Akadija'ari vaka'da'diva hiriha o. Abono-ra anivini anokiha, ava akasanakhamakia gaarina anokiha; ni-akajari'dajanaki. \v 43 Jesua bivakaijokaki ada Deus. Deus kaisai hina-ra kahiki ada jaboni. Ka'oa hija vaha ida kidivarani; Deua binofiha vaha; biakava'ijoaha vaha — vakhaniha. \v 44 Hi'adani vi'bamiki avaka'itapoamisahanakia avigarahaki jaboni ada Jesus. \s1 Abini'iki ada Jesus \r (Marcos 15.33-41; Lucas 23.44-49; João 19.28-30) \p \v 45 Hari. Safini sohirarina vani bakibakini kama'da'ihi ida arabo afohahavi. Safini ajorana vani avagani kama'da'ianahi. \v 46 Safini ajorana vani bodi'baraha'aha ada Jesus athia: \p —“Eli, Eli, lemá sabactani” — niha ada Jesus athia. “KodiDeus, kodiDeus, niha onina mani hida hora inahojahavini hi'ia?” — niha ada Jesus. \p \v 47 Ija'ari vahojakia vakamithahi ida kidibodi'barai, vakhaniha: \p —Mitha vani'a. Elias kohana-ra baranahaki ada — vakhaniha. Elias kohana-ra baranahaki vavanihaha ada Jesus. \p \v 48 Ki'daraha'aha ida ija'ari athi-ra kamithaki, bianathorani'ihi ida makari fori hiki vinho kaidivarikia. Ava oadaki sanarahakia binahoja'ihi. Bivikhahi, Jesus viaha biarakasi'ihi, Jesua binadomidomija kaimoni ida vinho a'bani. \v 49 Vahoariha ava akasanakhamaki kania vahojakia vani'aha ada vinho-ra vikhaki: \p —Hari'a kaho. Ada kaho vahabini khaha Elias, ava akasanakhamakia biakava'ijoara kaimoni ada Jesus. Vada ani'ava. \p \v 50 Oniaroa, bodi'bara'ianaha ada Jesus, abini'aha. \p \v 51 Hari. Abinina kaba'i 'bira'ihi ida makari katokihi Deu-ra khai vani'avini kagorani ka'oahafianihiki. Makaria bikatapafiaki ida gora pitani Ibavi Katokini Jahaka'oaki oniki ija'ari o'oiria kaimoni. Khiorarini akapitakhama'ihi. Ho'doho'do'ihi ida arabo. 'Boro'boro'ihi ida ja'di na'bahaki. \p \v 52-53 Arabikhaja'ihi ida ija'ari vaba'ona ka'damahani ibavini ipohiki, Deus athi-ra vanaaba'iki kohana vaipohiki avahoki'iki 'dama kania vikhaonani'iki. Jesus ahoki'ina naothinia, Jerusalém sidajia avi'oi'aha adani ija'ari avahoki'iki, ija'ari vahoariha va'ora vanoki'aha. \p \v 54 Oniaroa, ava akasanakhamaki kania vahojaki adani sorara, sorara kaka'da'di khama. Jesu-ra avakadava'aki adani. Vanoki'ihi ida arabo ho'doho'doki, vakamithaki jaboni ada Jesus bodi'bara'ina. Jesus abinina-ra vanoki'aha, vaimahidakaraho'aha, vani'aha: \p —Deus kaisai oamani hada hihada makhira. \p \v 55 Hari. Vahojamaniha adani gamo ava akasanakhamaki kania. Abinina vanokivini napaja pa'itxia. Galiléia kaarabonia Jesus hojana kari, Jesu-ra vavaipohihabakhia'iki adani gamo, Jesu-ra vakaijahitavini jaboni. \v 56 Gamo vahararana vahojaki adani Maria Madalena. Tiago, José vihiki vakadiamia Maria oniki jaboni hojaki. Zebedeu kaisai vakadiamia jaboni hojaki gamo vahoariha vakadiania. \s1 Vaka'dama'iki ida Jesus aba'ona \r (Marcos 15.42-47; Lucas 23.50-56; João 19.38-42) \p \v 57 Hari. Mithani vaivaini kaikahi'aha ada makhira kanahinaki José oniki. Arimatéia sidaji kaija'arini ada. Jesus ipohina ada José de Arimatéia. \p \v 58 Hari. Pilatos kania okha'aha, bikanikharia'ihi ida Jesus aba'ona, bika'damahaja kaimoni. Pilatoa bihonariaha ada sorara Jesus aba'ona-ra arakhavini José kania. \p \v 59 Oniaroa, Joséa bianikha'ihi ida Jesus aba'ona ava akasanakhamaki kania, bikarafoa'ihi makari jahakia. \v 60 Ka'damahi ibavini biavikha'ihi. Ja'di hodijama'oki bodinia biobaiha'ihi ida Jesus aba'ona. Mahi ipohiriki viahania Joséa bihonaria'iki ida hodi khorahani ja'di karaho bodinia José abinina kamahini ka'damahana ibavini kaimoni. Vakadihojai hiki. Hari. Jesus aba'ona-ra obaivini naothinia, bika'oaha'ihi ida ja'di hodini kaathani, ja'di karahoa. Ajihi'aha ada José. \v 61 Ja'di hodijama'oki viahania vavithi'aha adani Maria Madalena, Maria hoariha khama, José vakadibadani-ra vada vani'avini. José ajihina naothinia, va'ajihi'aha adani gamo jaboni. \s1 Sorara avakadava'aki ida ka'damahi ibavini \p \v 62 Hari. Ka'afokajomani vani vajoroni'ianaha adani sasidotxi vaka'da'diva, farisio vihiki khama Pilatos kania. Vakadi'akoiri kamahini hini kaba'i vani vajoroniki adani. Hari. Vani'a'aha ada Pilatos: \p \v 63 —Pilatos, akava'ihokiki ida Jesus kohana abinirina oadani haria ni'avini hi'iki athi: \q1 “Radaha'ihi ida mahi ahoarabakosiki oahokiki bana ho.” \m Nimania ida korijanahi abono athi. \v 64 Oniania va'ora honaria bana adani sorara Jesus ka'damana-ra avakadava'avini. Mahi ahoarabakosiki radaharini oadani vahojara kaimoni, kidipohi aba'ona bo'dihirija kaimoni. Vabo'diavini naothinia va'ora vani'aki bana adani vahoariha: \q1 “Ahoki'iki ada Jesus.” \m Jahariki ida Jesus kohana kakorijanahi, jaharini arafiaki bana ida ipohina vakadikorijanahi, Jesus ahoki'ina-ra vakahivini bana — va'ora ni'aha adani sasidotxi vavaka'da'diva. \v 65 Pilatos va'ora ni'aha: \p —Jakaho va'ora ova'ahava adani kodisorara aba'oi ka'damani-ra avakadava'avini. Va'ora avavikha'a hadani sorara mahija Jesus ipohina aba'ona vabo'diaravini kaimoni. \p \v 66 Ai vihi'aha adani sasidotxi vavaka'da'diva. Ka'damahi kania avikha'aha, avanathana'ihi ida ja'di katapani karaho namanija, avigaja kaimoni ida ija'ari avi'oirina ja'di kahodihi bodinia. Vanaibavivini naothinia va'ora vanahojaha adani sorara aba'oi ka'damahani ibavini-ra avakadava'avini. \c 28 \s1 Ahoki'iki ada Jesus \r (Marcos 16.1-8; Lucas 24.1-12; João 20.1-10) \p \v 1 Hari. Avakoirina kamahini naothinia, domingo vani, mahi avagani kama'dani avikha'ianaha adani Maria Madalena, Maria hoariha khama aba'oi ka'damahani kania vavanavanaha'aha. \p \v 2 Hari. Jorakia ho'doho'dodanoki'ihi ida arabo. Deus ibavi kaija'arini gaari'aha nama. Jesus ka'damahana kania akhanorari'aha. Biani'ihi ida ja'di, ja'di hodi jama'oki ka'oahajanaria kaimoni. Bianivini naothinia, vithi'aha ja'di namania. \v 3 Bahi kabanabanahi nokiana fori hiki ida Deus ibavi kaija'arini nokiana. Vaforini arafiaki ida kidimakari. \v 4 'Dama kania vahojaki jaboni adani sorara. Vaimahidakaraho'aha, oniani ida va'ora nathararaja varai'a'ina, vaabiniki fori vihiki adani. \p \v 5 Oniaroa, 'dama kania avakhano'aha adani gamo. Gamo-ra va'ora ni'aha ada Deus ibavi kaija'arini: \p —Hari'a vaimahida! Oogaki ida Jesus ava akasanakhamakia aka'itapoamisahanaki-ra avanako'dihavini. \v 6 Ni-hida hojajanariha ada. Ada ahoki'aha. Nimania ida abinina viahania a'onira nava'isohijoravini hi'iki. Vada vani'ajakosi hida aba'ona hojani ibavini — va'ora ni'aha. \m \v 7 Vara ni'a'ianaha ada Deus ibavi kaija'arini: \p —Ai vihi'a mahija Jesus ipohina-ra va'ora avanava'isohihavini, va'ora vani'a bana: \q1 “Ada ahoki'aha Jesus. \q1 Galiléia kaarabonia a'onira naviahanokhaki bana ada. \q1 Idiaja avanokiki bana ada. \q1 Onivani fori hija ida kidivarani a'onira ni'ajoravini hiki.” \m Va'ora vani'a bana — Deus ibavi kaija'arini va'ora ni'aha adani gamo. \p \v 8 Hari. Ka'damahi ibavinia jorakia va'ajihi'aha adani gamo. Vaimahidakarahona kaba'i khai vakhanikaraho'aha jaboni. Vaki'darahaha'aha Jesus ipohina vakadiania va'ora vananamithavini hija kaimoni ida vanoki'iki, vakamitha'iki hiki. \p \v 9 Oniaroa, jorakia gamo vakadiania abono-ra nanokiaha ada Jesus. Bini'aha: \p —Deus a'onira no'aki a'oni va'i jahajahania! \p Jesu-ra vanamaakari'aha, 'dama vakajara'ba'ba'aha, Jesu-ra vakanamasivi'aha. \v 10 Oniaroa, va'ora ni'aha ada Jesus: \p —Hari'a vaofini! Kodipohi kania avikha'a bana. Va'ora vanava'isohi bana: Galiléia kaarabonia avikha'a bana, idiaja oabono onanokiaki ho avakadiania. \s1 Sorara vara vavani'aki ida vanoki'iki \p \v 11 Hari. Ai vihi'aha adani gamo. Hagihia avikhana kaba'i, ai vihi'aha adani 'dama-ra avakadava'aki vaipohiriki. Sidajia avajoi'ina sasidotxi vavaka'da'diva vakadiania avikha'aha, va'ora vananamithavini hi'ihi ida vanoki'iki 'dama kania. \p \v 12 Oniaroa, sasidotxi vavaka'da'diva va'ora vakaboa'i'aha adani judeus kaija'ari vanava'isohiva abono vajoronina. Vaabono vakanava'isohikhama'aha: \p —Va'ora ano'aki bana adani sorara jiniro karahoa vananamithajanaria kaimoni ida vanoki'iki vahoariha vakadiania — vakhaniha. \p \v 13 Oniaroa, va'ora vani'aha adani sorara: \p —A'onira ano'avini hiki hida jiniro karaho Jesus monina-ra vara avavani'ajanaravini abosini. Vahoariha vakadiania vani'a bana: \q1 “Joma vania avadina kaba'i, \q2 vikha'aha adani Jesus \q2 ipohina, aba'oi-ra vabo'diaha'aha.” \m Vani'a bana. \v 14 Pilatoa vahabini bikamithaki bana ida varani avihini, haria nana'dohivini hiki ida avavadini varani hini. Pilato-ra anaariakaki bana hari avakadimoni, jaharikia a'onira arakharara kaimoni — sorara-ra vani'aha adani sasidotxi vavaka'da'diva. \p \v 15 Hari. Sorara vagathani'ihi ida jiniro, sasidotxi vavaka'da'diva vaathi-ra vanaaba'aha, ni-vara vavani'a'iki ida vanoki'iki. Vara vavani'a'ihi ida sasidotxi vavaka'da'diva va'ora vahonariavini hiki. Judeus kaija'ari vaipohikia vakamitha'ihi ida sorara vakadikorijanahi. Asia mani judeus kaija'ari vaipohiki vakadikorijanahi-ra vakajari'dariha. \s1 Kidipohi vakadiania abono-ra nanokia'iki ada Jesus \r (Marcos 16.14-18; Lucas 24.36-49; João 20.19-23; Atos 1.6-8) \p \v 16 Hari. Galiléia kaarabonia avikha'aha adani Jesus ipohina 11 vihiki. Arabo namahiki Jesua bivava'isohihijoraki kania avikha'aha. \v 17 Avakhano'aha, Jesu-ra vanoki'aha, vakanamasivi'aha. Vahoariha vanokivini kaba'i vava'i kosakhamani hini. \p \v 18 Hari. Jesus va'ora anamaakari'aha, va'ora ni'a'aha: \p —Ogathaniki ida ogahai danoki hahavi ovaka'da'dija kaimoni ida hahavi namajaja hojaki, arabo hojaki jaboni. Okaabokaki ida hahavi onofiki. \v 19 Oniani ida arabo hahavi kaija'arini vaibavia avarikhani-ra ohonariavini hija. Vara vavani'a bana hida omonina mahija oathi-ra vanaabavini, oipohina vihira kaimoni. Va'ora vikana bana adani kodiania vaabono gahinai vanihaki. Va'ora avikanavini kamahini vidioni bana ida Deus akadiabi'i onina, vidioni jaboni hida oonina, Deus kaisai ohina, vidioni jaboni ida Ma'onahai Jahaki onina mahija Deus kaija'ari vihina. \v 20 Va'ora vaka'ojomo'ivinihi bana hida kodihonari hahavi-ra vanaabavini. Vakava'ihokiha'oadahaha bana ida avakadiania ohojana mahi hahavi. Mahi anokhomirini oadani ohojahaha'oadahaki bana ho avakadiania — va'ora ni'aha ada Jesus. \p Hari ida vani oamani Mateus kavarani anokhomi'ini.