\id LUK Paumari [pad] NT (Brazil) -2009 bd. \h Lucas \toc1 Luca vara bivani'aki ida Jesus monina jahaki \toc2 Lucas \toc3 Luc \mt1 LUCAS \mt2 Luca vara bivani'aki ida Jesus monina jahaki \c 1 \s1 Lucas kavarani kama'dani hida \p \v 1 Kodiva'ahi Teófilo. \p Ija'ari vaipohikia vanofi'iki ida jirihi-ra vanamonahavini. Vakadipapira jirini athini hiki ida Jesus vanokiva abono haria vanava'isohivini hi'iki. \v 2 Va'oaniaroa vanoki'iki ida Jesus kabadani, vakamitha'iki ida kidivarani, oniani ida haria vanava'isohivini hija Jesus monina. \p \v 3 Hovani jaboni, kodiva'ahi Teófilo, onamonahavini onofiki ida Jesus monina kapapirani athini. Va'ora onako'di'imidiaki adani Jesus vanokiva abono hora vanava'isohijahakira kaimoni kidibadani kama'dani, oadani hikia. \v 4 Oogahahavivini naothinia onamonaha'iki ida papira jirini, iogaja kaimoni ida Jesus varani hina ka'oa hini, hoariha ira ka'ojomo'ivini hi'iki. \s1 Deus ibavi kaija'arinia binava'isohijoraki ada Zacarias vaisana \p \v 5 Hari. Iroji va'ora vaka'da'divini kari adani Judéia kaaraboni kaija'arini, hojaki ada Deus kabadani abono Zacarias oniki. Sasidotxi oniki ada Deus kabadani abono. Zacarias kaija'ari vakadiabi'i okhananavaki ada Abias oniki. Sasidotxi hahavi adani Abias kohana kaija'ari vavijavaronisiagaki. Zacarias kagamo Isabel oniki. Kidiabi'i okhananavaki kaija'ari vavijavaronisiagaki adani jaboni sasidotxi vihiki. \p \v 6 Zacarias kidigamo khama bada vani'abakhiaki ida badani asohiki Deua bivajahaki, vanaababakhiaki ida Deus kahonari jiriki afohahavi. \v 7 Ni-vaisaki adani Zacarias, kidigamo khama. Isabel ni-bikaabokaki ida isani. Na'arihavi vihi'bamakhama'aha, kidimakhira khama. \p \v 8-9 Sasidotxi vakadibadani hiki ida misai mitxaki fori hiki incenso oniki avanaha'divini, Deu-ra khai vani'avini kagorani bodinia. Sasidotxi hoarana ka'oa okhajakosiki, bianaha'dija kaimoni ida incenso. Hari. Zacarias maina-ra vanagathogatho'aha, incenso-ra anaha'dira kaimoni. \p Oniaroa, Deu-ra khai vani'avini kagorani kania okha'aha ada Zacarias, okhajakosi'aha. \v 10 Incenso-ra anaha'divini oadani ija'ari vaipohiki baniniaja vahojaki, Deu-ra vara vani'avini. \p \v 11 Zacarias kania nokia'aha ada Deus ibavi kaija'arini. Incenso ha'diki ibavini altar oniki aniaja. \v 12 Zacaria binokiha, rapata'aha, ni-biogaki ida bada bini'aki kaimoni. \v 13 Deus ibavi kaija'arinia bini'aha: \p —Zacarias, hari'a rapata! Deua bikamitha'iki ida avakadikanikhari kidiania. Isaki bana ida kadagamo. 'Banaha ada avakadisai, vanaoni bana João. \v 14 Isai 'bana'ina ira khai ni'aki bana i. Vava'i khaiinikarahoki bana adani ija'ari vaipohiki jaboni. \p \v 15 Deua binagathogathoki ada isai, karaho'ina ija'ari vaipohikia avigaki ada bana. Hari'a bana bi'aviva ida vinho, kavi hiki. Isai tanana kari vani hojara bana ada Ma'onahai Jahaki kidiania, va'i nahonariahihini hiki kaimoni kidimahi oadakia. \p \v 16 Va'ora nava'isohibakhiaki bana adani Israel kaija'ari vanofija kaimoni ida Deus athi-ra vanaabavini. VakadiDeus ada. \v 17 Deus athi vikhava abono bana ada kadaisai. Deus athi namoniva abono Elias kohana fori hiki bana ada. Elias kohana bada bini'aki ida Deus kabadani danoki, onivani fori hija bana ida kidibadani danoki jaboni. Ija'ari-ra va'ora kaabanibakhiaki bana ada, oniani ida bana isai vaabono avakakariakakhamavini hija vakadiamia, vakadiabi'i vihiki khama. Deus athi-ra vanaabarikia vakamithaki bana ida kadaisai kakaabanahi, hojai asohikia vakahojai'ianara kaimoni. Kadaisai athi-ra vakamithaki bana adani Israel kaija'ari, oniani ida ka'da'di Cristo khana-ra vanokhavini hija. \p \v 18 Oniaroa, Zacaria binana'dohi'aha ada Deus ibavi kaija'arini: \p —Nihaniki vania iathini-ra okajari'dariki ho? Na'arihavi arihi'oamanija kodigamo khama. \p \v 19 Deus ibavi kaija'arinia vara bini'a'ianaha: \p —Hovani Deus kahonai abono ho, Gabriel ooniki ho. Deus hora karonavini hiki varani jahakia ira onava'isohihaja kaimoni. \v 20 Kodivarani-ra ikajari'davini kaba'i, Deua binofivini kamahini namithaki bana ida oni'aki. Oathi-ra ikajari'davini mani ida iabanini-ra nakhanahaja. Kadaisai banini hirina oadani, ni-ivaravarani-ra ikaabokajanaki bana — niha ada Deus ibavi kaija'arini. \p \v 21 Vara nina oadani, baniniaja vahojaha adani ija'ari vaipohiki Zacarias khaonanina-ra vanokhavini. Vakava'ibodivaranihi ida agathanina hiki Deu-ra khai vani'avini kagorani bodinia. \p \v 22 Khaonani'aha, ni-vara nina-ra kaabokajanaki ada Zacarias. Oniaroa, ija'aria avigaki ida vadami fori hiki-ra noki'avini Deu-ra khai vani'avini kagorani bodinia. Vara nina-ra kaabokaravini kaba'i, va'ora nava'isohi'aha adani ija'ari sa'a namithaki kaimonia. \p \v 23 Hari hi'ihi ida Zacarias kabadani Deu-ra khai vani'avini kagorani bodinia, gorana ajoi'aha. \p \v 24 Hari. Mahi ipohiriki vani kajahavido'ihi ida Isabel. Gora bodinia hojahaha'oadahahi 5 masiko ipohina. Abononi ni'ahi: \p \v 25 —Badara ipohiki oisana-ra onofivini kaba'i, ni-oisaki. Deus vani hora kajoamoraja, oniani ida hora naisa'ia, ni-ija'ari hora vakaihiponirijanaki. \s1 Deus ibavi kaija'arinia binava'isohijoraki ida Maria isani \p \v 26 Hari. Oniaroa, 6 masiko ipohina vani kajahavido'ihi ida Isabel. Oniaro kari Deua bikarona'iki ada ibavi kaija'arini Gabriel oniki Nazaré sidajia okhana. Galiléia kaarabonia hojaki ida Nazaré sidaji. \v 27 Deus ibavi kaija'arinia bivikhaki ida Deus athi Maria kaimoni. Ima'inavi ida Maria, ni-makhani'iaki kaho. Kidimakhira kaimoni ada José. José ka'arahoda okhananavaki ada arabo kaka'da'dini kohana Davi oniki. \p \v 28 Hari. Maria kania kaikahi'aha ada Deus ibavi kaija'arini Gabriel oniki, bini'ahi: \p —Maria, khai ini'a hida kodivarani Deus ira kajoamorakaraho'iki i. Hojaki ada kadaka'da'di Deus kadania. \p \v 29 Oniaroa, Maria bikamithahi ida Deus ibavi kaija'arini athi, ni-biogaki ida niha ninini. Bikava'ibodivarani'ihi ida Gabriel kavarani nahina hini. \p \v 30 Hari. Vara ni'ianaha ada Deus ibavi kaija'arini: \p —Maria, hari'a iva'ini soko iniva! Deua khai bini'aki ida ihojani. \v 31 Iisaki bana i. Makhira isani bana ada kadaisai, inaonivini bana ada kadaisai Jesus. \v 32 Ka'da'di jahaki danoki kaimoni bana ada. Deus danoki nama hojaki kaisai ada bana. Ija'aria vani'avini Deus kaisai hina. Deua binagathogathoki ada ovari ka'da'di hira kaimoni. Kidija'ari okhananavaki Davi oniki ka'da'di hina vani fori hira bana ada. \v 33 Jacó kohana kaija'ari vanamitharonisiagaki vakadika'da'di kaimoni ada afoha'oadaha. Ni-ihimirihi ida ija'ari-ra vaka'da'divini. \p \v 34 Hari. Maria bini'aha ada Deus ibavi kaija'arini: \p —Ni-nihanikia namitharihi ida hora ini'avini hiki. Ima'inavi oamani ho. Ni-okamakhiraki kaho. \p \v 35 Deus ibavi kaija'arinia bigathani'ihi hida Maria athini: \p —Ma'onahai Jahaki danoki khaki bana kadania. Deus nama hojaki danona ira avi'onanivini mani bana ida ira naisaja bana, oniani ida Deus kaisai jahaka'oakia kadaisai-ra vanaonivini hija bana. \p \v 36 Ikava'ihokiki ida hoarihaja iigamini Isabel oniki. Ni-bikaabokaki ida isai-ra namonaha'avini vakhaniha adani ija'ari. Na'arihavi hini kaba'i, kajahavido'iki ida Isabel. 6 masiko bivahoja'iki kajahavido'ini. \v 37 Deua bikaabokaki ida badani danoki hahavi binofiki. \p \v 38 Maria bini'aha: \p —Hovani Deus kahonai abono ho. Jakana namitha'ava kaho ida vara hora ini'avini hi'iki kodiania. \p Oniaroa, ajoi'aha ada Deus ibavi kaija'arini Deus kania. \s1 Isabel gorania okhaki \s2 ida Maria \p \v 39 Hari. Mahi ipohiriki radahani vani ibavijahaha'ihi ida Maria kidinahina-ra. Ibavijahahani naothinia, okha'ihi Judéia kaarabonia. Namahimahionahaki ida Judéia kaaraboni. Zacarias kidigamo khama vavahojaki kasidajinia okha'ihi ida Maria. \p \v 40 Oniaroa, kaikahi'ihi, Zacarias vagorana o'oi'ihi, bika'ivanitihi ida Isabel. \v 41 Isabel bikamitha'ihi ida Maria bika'ivanitivini, oniania, 'dori'dorihani bikamitha'ihi ida kidisai jahani bodinia. Hari. Isabel va'ini-ra nahonariahihi'aha ada Ma'onahai Jahaki, varavara'ihi. \p \v 42 Athii 'barakia bini'ahi ida Maria: \p —Deus va'ora kajoamoraki adani gamo vahoariha. Ivani ira kajoamoravini arafiaki ada. Deua bikajoamorakarahoki bana ada kadaisai. \v 43 Kodika'da'di kaimoni ada kadaisai. Nahina ohipa'itxirihi, kodika'da'di kaamia kodiania khaki. \v 44 Hora ika'ivanitivini vani giragira'ia hida kodisai ojaha bodinia khai ira ni'avini. \v 45 Deus ira nava'isohijoravini-ra ikajari'daravini, oniani ida ira kajoamoravini hija — Isabea bini'ahi ida Maria. \s1 Maria khai bini'aki ida \s2 Deus jahana \p \v 46 Hari. Nihi ida Maria: \p —Okava'ibodivarani'iki ida Deus jahana. \v 47 Khai oni'a'aha ada Deus, hora kava'ibodivarani'aha. Kodi'aihotahi abono ada. \p \v 48-49 Hovani kidihonai abono ohiki ho, nahina ohipa'itxirihi. Deus badani hahavi danoki-ra kaabokaki. Ovaria bada bini'a'iki ida kidibadani jahaki, danoki kodiania, oniani ida vahoariha hora vara vavani'abakhiavini hija, gamo Deua bikajoamorakaraho'iki. Jahaka'oaki ada Deus. \p \v 50 Deus va'ora va'adiki adani ija'ari avikhananavaki, ija'ari vanamitharonisiagaki, ija'ari hidakaba'i vahokiki athi naabani vihiki. \p \v 51 Deua bianaviraki bana ida vadi danoki, va'ora nihimaki bana adani ija'ari vaabono vavaboraborahaki. Binihimaki jaboni ida vakadibadani asohiriki bada vani'avini vanofiki. \v 52 Va'ora aniki adani arabo kaka'da'dini vadanoki ka'da'di vihijanarara kaimoni. Va'ora kakodiaki adani vakanahinariki. \v 53 Deus va'ora no'aki adani vavai'amiki 'baia, kidinahina hikia. Ni-Deus va'ora no'aki adani vakanahinakarahoki kidinahina. Va'ora honariaki adani ai vihi'ina. \p \v 54 Deua binanamitha'iki ida athi a'bo'daki akadija'ari avikhananavaki-ra va'ora nava'iponivini hi'iki, va'ora kakodia'aha adani Israel kaija'ari. Deus kahonai abono vihiki adani Israel kaija'ari. \v 55 Va'ora akadava'ahaha'oadahaki adani Abraão, Abraão kaija'ari vanamitharonisiagaki vihiki — nihi ida Maria. \p \v 56 Hari. Masiko ahoarabakosiki vani hoja'ihi ida Maria Isabel vakadiania. Naothinia ajihi'ihi, Nazaré sidajia joi'ianahi. \s1 João Batista 'bana'ina \s2 varani hini \p \v 57 Hari. 'Bana'ihi ida Isabel. Makhira ada isai. \v 58 Oniaroa, ija'ari Isabel gorani maakarinia vahojaki, kidija'ari vihiki khama, vakamitha'iki ida Isabel kaisai 'bana'ina monina. Vaabono vakani'akhama'aha: \p —Ada banini hi'aha Isabel kaisai. Jahaki ada Deus vakadimoni hina. Na'arihavi hini kaba'i, Deua bikajoamoravini isa'ihi — vakhani'aha. Khai vakhani'aha adani ija'ari vaipohiki Isabel khama. \p \v 59 Hari. Semana hoarani-ra vahoja'aha ada isai, vakarajomi'aha siikosida rajomia. Isaia bivahojaki kania vakaikahi'aha adani Zacarias, Isabel, vakadija'ari vihiki. Sasidotxia bikarajomi'aha ada isai, Deus kaija'ari hira kaimoni. Vanofiki ida isai-ra vanaonivini Zacarias, kidiabi'i onina. \p \v 60 Isabel va'ora ni'aha: \p —Iniani. Kodisai-ra anaonivini João. \p \v 61 Oniania, vakhani'aha: \p —Akadija'ari vakadiania ni-hojaki ada makhira João oniki. \p \v 62 Ni-varavarana-ra kaaboka'iaki kaho ada isai kaabi'i, oniani ida vasa'a vanana'dohivini hija: \p —Hana hini onii ida inofija kadaisai onina kaimoni hini? \p \v 63 Zacaria bikanofiki ida tábua kapitani kapa'itxi, isai onina-ra najirivini ibavini kaimoni. Biagathani'ihi, bikanajiri'ihi. “Isai onina João.” Ija'ari vahojakia vakava'ibodivaranikaraho'aha. \p \v 64 Oniania, Zacarias bikaaboka'ianahi ida varavara'ianana, athi jahakia Deu-ra vara ni'a'aha. \p \v 65 Ija'ari Zacarias gorana maakarinia vahojakia vakava'ibodivaranikaraho'aha ada Zacarias varavara'ianana. Ija'ari vaibavi ipohikia avaadahaoni'aha, vara vavani'a'ihi ida isai monina. Judéia kaaraboni namahimahionahakia akarafarakhama'iki ida isai monina. \v 66 Ija'ari vakamithava vakava'ibodivarani'ihi, vaabono vakanana'dohikhama'aha: \p —Karaho'aha ada isai, nahina koda bana kabadanira ada? \p Deus danona hojani-ra avigavini mani ida isai kania. \s1 Zacarias kavarani hida \p \v 67 Hari. Oniaroa, Ma'onahai Jahaki Zacarias va'i-ra nahonariahihi'aha. Zacaria vara bivani'ahi ida nahina namitha'iariki Deua binava'isohivini hi'iki. Bini'aha: \p \v 68 —Vara avani'ava ida Deus akadika'da'di jahana, ovani ada Israel kaija'ari vakadiDeus hira. Va'ora akava'ijoa'iki adani kidija'ari gathaki fori vihijanarara kaimoni. \p \v 69 Deua bikaronaki ada aihotahi abono danoki haria kajoamoraki kaimoni hina. Deus kahonai abono Davi kohana oniki kahanodi namitharonisiagaki ada aihotahi abono. \v 70 Deus va'ora nava'isohi'bo'da'iki adani athi namoniva abono vajahaka'oaki kohana. Oniaroa, vananamitha'ihi ida Deus athi. Vani'aha: \q1 \v 71 “Deua bikaronaki bana ada aihotahi abono akadiania. \q1 Akadija'ari-ra va'ora akava'ijoaki bana ada \q2 ija'ari haria vavajahariki vasa'a kabodinia.” \m Vakhaniha adani Deus athi namoniva abono. \p \v 72 Zacarias asia vara niki: \p —'Bo'dakari Deua vara bivani'aki ida akadija'ari avikhananavaki-ra va'ora va'adivini, binanamithaki jaboni ida athi jahaka'oaki Deus kava'iponahi a'bo'daki. \p \v 73-74 Deua binava'isohijora'iki ada akadi'arahoda okhananavaki Abraão Deus kava'iponahi a'bo'dakia. Deua bini'aha: \q1 “Abraão. Deus ka'oa ohina mani ida \q2 ira onava'iponi'imariniravini hija. \q1 Va'ora oakava'ijoaki bana adani kadaija'ari vanamitharonisiagaki. \q1 Va'ora osaariki bana adani ija'ari va'ora vavajahariki vasa'a kabodinia. \q1 Va'ora ova'aha'iki bana adani kadaija'ari, \q1 vaofinirina oadani bada \q2 vani'ahaha'oadahaki bana ida kodibadani”. \m Deua bini'aha ada Abraão kohana — niha ada Zacarias. \p \v 75 Asia vara niha ada Zacarias: \p —Deua binofiki ida haria akava'ijoavini akadimahi-ra nasohira kaimoni, bada ani'aja kaimoni ida badani Deua bivajahaki mahi hahavi arihokina oadani — niha ada Zacarias. \p \v 76 Zacaria bini'aha ada kidisai tanaki: \p —Ivani, kodisai, ija'ari ira vanaonivini Deus danoki nama hojaki athi namoniva abono. Deus ira karonaki bana aihotahi abono viaha-ra iavikhananavavini. Hagihi nasohiva abono fori ihiki i. Va'ora inava'isohiki bana adani ija'ari vakadimahi-ra vanasohira kaimoni, vakadika'da'di kaikahina viahania. \p \v 77 Ija'ari-ra inava'isohivini hiki bana ida Deus vakadihojai asohiriki, vakadivarani asohiriki hiki bina'biravini. Vakava'ipahinihi, oniani ida va'ora akava'ijoavini hija bana. \p \v 78-79 Deus va'ora nakaidivaki adani ija'ari, binofiki va'ora va'adivini. Mahi vagani fori hiki ida Deus ija'ari-ra akava'ijoavini varani hini. Joma bakibakini vahojani vani fori hiki ida ija'ari Deu-ra avigariki. Ija'ari vaabini'iki vaibavia vahojaki fori vihiki adani. Deua binakama'da'ihi ida mahi vagani nokiani akadiania. Deus kania khaki ida vagaki. Vajaforia bana binavagahahaviki ida bakibakini. Vagaki ida Deus athi haria avanamithahavini Deus kahagihia ava'i jahajahaja kaimoni — niha ada Zacarias. \p \v 80 Hari. Avijava'aha ada Zacarias kaisai João oniki. Danoki ada. Isai va'i-ra nahonariahihi'aha ada Ma'onahai Jahaki. Deu-ra nofijahakiki ada. Kidibadani kama'darini oadani, hojaha ada João amasia, ibavi kaija'aririki kania. Israel kaija'aria aviga'iariha kaho ada João. \p Oniaroa, kama'da'ihi ida kidibadani vakadiania Deus athia va'ora ka'ojomo'ivini. \c 2 \s1 Jesus Cristo 'bana'ina varani hini hida \r (Mateus 1.18-25) \p \v 1-2 Hari. Oniaroa, arabo hahavi kaka'da'dini Augusto oniki va'ora honariaha adani kidihonai abono vaipohiki: \p —Va'ora varajoma adani ija'ari kodiarabo hahavia vahojaki mahija va'ora oogavini nihafori vihina vaipohina — niha ada Augusto. \p Va'ora varajomavini kari Síria kaaraboni kaka'da'dini ada Cirênio oniki. \v 3 Oniaroa, ija'ari hahavi avikhaki vakadiabi'i avikhananavakia vava'banaki ibavini afohanana. \p \v 4 Hari. José kaabi'i okhananavaki ada arabo kaka'da'dini Davi kohana oniki. Davi kohana biva'banaki kasidajini Belém oniki. Hari. Galiléia kaarabonia hojaha ada José, Nazaré sidaji onikia hojaha. \p \v 5 Oniaroa, ajihi'aha, Belém sidajia avikha'aha Maria khama varajomara kaimoni. José kagamo kaimoni ida Maria. Bivi'omapa'itxirina kaba'i vani kajahavido'ihi ida Maria. Ija'ari vakadivada ibavini ija'aria binaji'binivini mani ida 'daama kahidari vagorana Maria José khama va'ora nahojaja. \p \v 6 Hari. Belém sidajia vahojana kaba'i kama'da'ihi ida isai 'banarahana. \v 7 'Bana'aha ada kidisai ahivaja'i. Bikarafoa'aha ada kidisai makaria. 'Daama kahidari vakadi'bai bavinia bibarari'aha ada kidisai i'oarinia. \s1 Deus ibavi kaija'arini ovilia avakadava'ava abono-ra nava'isohivini Jesus 'bana'ina \p \v 8 Hari. Belém sidaji maakarinia amasia vahojaki adani ovilia avakadava'ava abono. Joma oadani va'ora avakadava'aki adani ovilia. \v 9 Oniaroa, Deua bikaronaki ada ibavi kaija'arini ovilia avakadava'ava abono vakadiania. Nokiaki jaboni ida vagaki jahaki vakadiania. Nama gaari'ihi ida safini vagana fori hiki ovilia avakadava'ava abono vanamana, oniani ida va'ora narapata'ihi. \v 10 Deus ibavi kaija'arini va'ora ni'aha: \p —Hari'a varapata! Hora rakhaki hida moni jahakia a'onira okanamonihavini. Ija'ari hahavi vakadimoni ida moni jahaki, khai vakhanira kaimoni. \p \v 11 Hidakaba'i Belém sidajia 'bana'iki ada isai Cristoa oniki. Ija'ari hahavi vakadi'aihotahi abono kaimoni ada. Avakadika'da'di ka'oa ada Cristo. \v 12 Va'ora avakaragaki bana adani José, Maria, isai tanaki 'daama kahidari vagorana. Isai 'daama kahidari vakadi'bai bavinia hojaki, kidiamia i'oarinia. Makaria bikarafoaki ada isai. Nimania ida bana isai tanaki-ra avakaragavini, oathi ka'oa hini-ra avarigaja kaimoni. \p \v 13 Hari. Deus ibavi kaija'arini vara va'ora ni'avini kaba'i, vanokia'aha adani Deus ibavi kaija'arini vahoariha vaipohiki. Vaipohi'oamanira adani. Deus kamoroa vaahia'aha. Vakadimoro kaathi hiki ida Deus jahana. Vakhaniha: \p \v 14 —Jaha'oamanira ada Deus danoki nama hojaki! Deus va'ora no'aki adani ija'ari va'ora nakaidivaki va'i jahajahania, vaabono avaakakariakakhamara kaimoni. \p \v 15 Oniaroa, avajoisi'aha adani Deus ibavi kaija'arini Deus kania nama. Ovilia avakadava'ava abono vaabono vakani'akhama'aha: \p —Aokhava bana Belém sidajia! Anavanavanahava ida Deus haria nava'isohivini hi'iki. \p \v 16 Hari. Jorakia avikha'aha avakhano'aha, va'ora vakaraga'aha adani José, Maria khama vanoki'aha ada isai tanaki 'daama kahidari vakadi'bai bavini bodinia omana. \v 17 Ovilia avakadava'ava abono va'ora vananamitha'aha adani Maria, isai monina Deus ibavi kaija'arinia vara bivani'ajora'ikia. \v 18 Ovilia avakadava'ava abono vaathi-ra vakamitha'aha adani ija'ari, vakava'ibodivaranikaraho'ihi ida isai monina. \v 19 Maria jaboni bikava'ibodivarani'ihi ida namitha'iki. Va'ini bodinia abononi vara ni'ahi kidisai monina Deus vara bivani'a'ikia. \p \v 20 Hari. Ai vihi'aha adani ovilia-ra avakadava'aki, amasia avajoi'aha. Vaadahana kaba'i vaahia'aha, Deu-ra vani'aha: \p —Ivani ijahaki i, akadimoni ihini! Haria inanamitha'iki isai monina. Haria inanokiahivini hiki ada isai jaboni, Deus ibavi kaija'arini haria vara vani'avini hi'iki. \s1 Isai-ra vanaonivini Jesus \p \v 21 Hari. Semana hoarani radaha'ihi, José, Maria khama avavikha'aha ada isai, vakarajomira kaimoni siikosida rajomia. Isai banini hi'ina viahani, Deus ibavi kaija'arini Maria-ra nava'isohijora'iki isai-ra Jesus vania vanaonira kaimoni, oniani ida vakadisai-ra vanaonivini hija Jesua. \s1 José, Maria khama avavikha'aha ada Jesus Deu-ra khai vani'avini kagorani kania \p \v 22-24 Hari. José, Maria khama avavikha'aha ada Jesus Jerusalém sidajia. Vanamonaha'imidiaki ida ihinika ija'ari abononi sokovini jahaja kaimoni Deus viaha, vanaabaja kaimoni ida Deus kava'isohihi jiriki. 'Bo'dakari Moisés kohana bivava'isohihi'iki Deus kava'isohihi jirikia: \p “Deus kaimoni ada makhira isani ahivaja'i. \q1 40 mahi ipohini \q2 isai 'banana naothinia \q1 sasidotxi kania vavikha'aha ada isai. \q1 Vakavikha'ihi jaboni bana ida ho'doko ko'bamiki, \q1 sasidotxi Deu-ra kanava'igavini kaimoni \q2 ida igitha abononi aha'diki. \q1 Isai kaamia abononi najahaki jaboni bana \q2 Deus ija'ari-ra honariavini hikia. \q1 Rajomi ida ija'ari abononi najahavini Deus viaha.” \m Nimania ida Deus kava'isohihi jiriki. \p Hari. José Jesu-ra avavikhaha Deu-ra khai vani'avini kagorania, Deus kania gahinai vanihara kaimoni ada Jesus. \p \v 25 Hari. Jerusalém sidajia ibaviki ada makhira Simeão oniki. Oniaroa, Deu-ra khai vani'avini kagorania vakaikahina vani kaikahi'aha ada Simeão jaboni. Deu-ra nofijahakiki ada, athi binaababakhiaki jaboni ada. Ma'onahai Jahaki Simeão va'i-ra nahonariahihivini. Simeão binokhahaha'oadahaki ada aihotahi abono Deua bikaronaki, Israel kaija'ari-ra akava'ijoaki kaimoni. \v 26 Ma'onahai Jahakia bini'a'bo'da'iki: \p —Simeão. Iabinini viahania, inokiki bana ada aihotahi abono Cristoa oniki Deua bikaronaki — Simeão-ra ni'a'iki ada Ma'onahai Jahaki. \p \v 27 Oniaroa, Ma'onahai Jahakia binava'isohi'aha ada Simeão Deu-ra khai vani'avini kagorania okhana. Hari. Okha'aha. Oniaroa, vakaikahi'aha adani José, Maria khama, Jesu-ra avavikhajakosi'aha vanaabaja kaimoni ida Deus kava'isohihi jiriki. \v 28 Simeãoa bigathani'aha ada Jesus. Deu-ra vara ni'a'aha ada Simeão athi jahakia: \p \v 29-30 — Deus Kodika'da'di. Hidakaba'i hora inanokiahivini hi'iki ada aihotahi abono, oniani ida ova'i-ra najaha'ia. Aihotahi abono-ra onokiravini oadani, ni-onofiki kaho ida oabinina. Onoki'iki ada aihotahi abono, ni-makhanijanaki ida oabinina. \v 31 Onoki'iki ada aihotahi abono ikarona'iki ija'ari hahavi-ra akava'ijoara kaimoni. \v 32 Mahi vagani fori hiki ada. Va'ora ka'ojomo'iki bana adani judeus kaija'ari vihiriki avigaja kaimoni ida Deus kania avikhana. Kadaija'ari mani adani Israel kaija'ari. Vahoariha khai vani'aki bana ida Israel kaija'ari vakadiani miro'a aihotahi abono-ra ikaronavini — niha ada Simeão. \p \v 33 José, Maria khama vakava'ibodivaranikarahoki ida Simeão isai-ra vara vani'avini. \p \v 34-35 Oniaroa, Simeãoa bini'a'aha ada Deus: \p —Deus, va'ora kajoamora bana hadani Maria. \p Jesus kaamia maina-ra vara ni'aha ada Simeão: \p —Deus vania binagathogatho'ara hada hihada isai. Israel kaija'ari vaipohikia vavajahariki bana hada kadaisai. Deus va'ora nihimaki bana adani kadaisai-ra vanofiriki. Iva'ini mokara niki bana i. Hado sajoki iva'ini-ra nahadoki fori hiki bana ida iva'ini mokara nini karahoni. Israel kaija'ari vahoariha vani adani kadaisai-ra vanofira bana. Deus va'ora akava'ijoaki bana adani. Deua binanokiaki bana ida ija'ari va'ini bodini vara nini, kadaisai-ra vanofivini vanofiravini — niha ada Simeão. \p \v 36 Hari. Deu-ra khai vani'avini kagorani bodinia hojaki jaboni ida Deus athi namoniva abono Ana oniki. Na'arihavi hi'iki ida. Kidiabi'i kohana onina Fanuel. Kidi'arahoda okhananavaki Aser oniki. Kamakhira'iki ida Ana. 7 badara ipohini bivahoja'iki ada kidimakhira, oniania, abini'aha, kaariha hi'ihi. \p \v 37 Ana bivahojaki ida 84 badara ipohini. Deu-ra khai vani'avini kagorani kavasiribanini bodinia hojahaha'oadahaki ida Ana, ni-khaonaniki. Mahi, joma hikia, Deu-ra kanamasivibakhiaki ida. Kidihojai hiki ida. Mahi ipohiki ni-'baiki ida, Deu-ra vara ni'abakhia'oamanija kaimoni. \p \v 38 Hari. Oniaroa, José, Maria vakadiania khami'ihi. Deu-ra khai ni'avini hiki aihotahi abono-ra karona'avini. Deu-ra ni'a'ihi ida Ana: \p —Deus, ijahaki i akadimoni ihini. Aihotahi abono-ra ikarona'iki i akadimoni. \p Naothinia Ana vara va'ora ni'aha adani ija'ari: \p —A'onivani avanokhaki ada aihotahi abono Deua bikarona'iki akadija'ari-ra akava'ijoara kaimoni. Hada vani isai aihotahi abono kaimoni — va'ora ni'ahi ida Ana. \s1 José, Maria khama avajoi'aha Nazaré sidajia \p \v 39 Oniaroa, sasidotxi kania vavikhaha ada Jesus, Deus kania gahinai vanihara kaimoni. José, Maria khama vanaaba'ihi ida Deus kava'isohihi jiriki. Oniaroa, Galiléia kaarabonia avajoi'aha, Nazaré sidajia hojaki ida vagorana. \p \v 40 Hari. Avijava'ina danomani'aha ada Jesus, karahomanihi ida kidi'ogahai. Deua bikajoamoraha'oadahamani'aha. \s1 Deu-ra khai vani'avini kagorania hojaroniki ada Jesus \p \v 41 Hari. Badara hahavi avikha'aha adani Jesus kaamia, kidibadia vihiki Jerusalém sidajia, vanakanorija kaimoni ida judeus kaija'ari vakadihinika Páscoa oniki. \p \v 42 Hari. 12 badara ipohini-ra vahojavini vani kidiamia avavikha'aha ada Jesus Jerusaléa. \v 43 Hari hi'ihi ida ihinika, ai vihi'aha vagorana avajoi'aha. Jesus vani ada hojaroni'aha Jerusaléa. José, Maria khama ni-aviga'iki ada Jesus hojaroni'ina. Vakadija'ari vakadiania avajoi'aha. \v 44 Hojaki vavanihaha ada Jesus vakadija'ari vakadiania, oniani ida mahi oadani va'ora naadahaja. Mithani vani Jesu-ra vanako'di'aha vakadija'ari vakadiania. \v 45 Vakaragaravini mani ida Jerusaléa va'ora anajoija. \p \v 46 Mahi ahoarabakosiki vani vanako'di'aha. Deu-ra khai vani'avini kagorania vakaraga'aha ada Jesus. Judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abono vahararana vithiki ada Jesus. Mitha bini'a'iki ida vakadivarani, va'ora nana'dohibakhiaki jaboni ada Jesus. \v 47 Isai hina kaba'i ada Jesus, biogajahakiki ida Deus athi, vakadina'dohi bigathanivini biogajahakiki jaboni, oniani ida Jesus athi-ra vakamithakia vakava'ibodivaranikarahovini hija. \p \v 48 Hari. Jesu-ra vanoki'aha adani kidiamia, kidibadia khama, vakava'ibodivaranikaraho'aha jaboni. Kidiamia bini'aha: \p —Kodisai, niha inimanija Jerusaléa ihojaroni'iki? Kadabadia khama ira akava'isokonikarahovini hiki iavisonini. Ira anako'di'iki hari akadija'ari vakadiania. \p \v 49 Oniaroa, Jesua bini'ahi ida kidiamia: \p —Mamai, nahina mani ida hora avanako'dihavini hija? Avarigaria koda ida kaikahi'ini mahi kodiabi'i-ra khai vani'avini kagorania ohojana kaimoni? \p \v 50 Jesus kavarani-ra mitha vani'avini kaba'i, ni-avigaki ida nahina nini vara va'ora ni'avini hiki. \p \v 51 Oniaroa, José, Maria vakadiania ajoi'aha ada Jesus, Nazaré kasidajinia avikha'aha. Binaaba'ihi ida kidiamia, kidibadia vihiki vaathi. Kidiamia bikava'ibodivarani'ihi ida namitha'iki Deu-ra khai vani'avini kagorani bodinia. \p \v 52 Karaho'aha ada Jesus, kidi'ogahai karaho'iki jaboni. Deus, ija'ari hahavi khama vavajahaki ada Jesus. \c 3 \s1 João Batista kavarani hida \r (Mateus 3.1-12; Marcos 1.1-8; João 1.19-28) \p \v 1-2 Hari. Judéia kaarabonia khaha ada makhira Deua bikaronaki, onina João Batista. Amasia hojaki ada. Kagorariki ida amasi. Zacarias kaisai ada. \p Oniaroa, João Batista-ra vara ni'aha ada Deus: \p —João, va'ora nanamitha bana adani ija'ari hahavi omonina. Va'ora ka'ojomo'i bana oathia ira onava'isohivini hi'ikia — niha ada Deus. \p Oniaro kari, arabo hahavi kaka'da'dini hiki ada Tibério. 15 badara ipohini vani arabo hahavi kaija'arini-ra va'ora vaka'da'dira ada Tibério. Oniaro kari, Judéia kaaraboni kaka'da'dini ada Pôncio Pilatos. Galiléia kaaraboni kaka'da'dini ada Iroji. Ituréia kaaraboni, Traconites kaaraboni hiki kaka'da'dini ada Iroji kakajo'o Filipe oniki. Abilene kaaraboni kaka'da'dini ada Lisânias. Sasidotxi vavaka'da'diva adani Anás, Caifás khama. \p \v 3 Hari. Oniaroa, ajihi'aha ada João Batista. Jordão vaini kaarabonia aadahaoni'aha, ija'ari-ra va'ora ni'abakhia'aha: \p —Avakadihojai asohiriki-ra vakava'ipahinika'oa bana mahija a'onira okanavini, Deua bina'biraja kaimoni ida avakadihojai asohiriki bada avani'abakhiaki — niha ada João Batista. \v 4 'Bo'dakari Deus athi namoniva abono Isaías kohana onikia vara bivani'ajora'iki ida João Batista ija'ari-ra ka'ojomo'ivini. Isaías kohana athi jiriki hojaki Deus athi kapapirani pitania: \q1 “Amasia hojaki ada makhira, ija'ari-ra vara ni'a'aha athi 'barakia: \q1 ‘Amaakariki ida akadika'da'di kaikahina kamahini. \q1 Vanasohi bana ida \q2 avakadimahi, \q2 avakadika'da'di khana-ra vanaviahanokha bana! \q1 Vanamonaha'a bana ida \q2 hagihi sohiki akadika'da'dia \q2 bivaadahaki kaimoni. \q1 Hagihi sohiki fori hiki ida ija'ari kamahi sohiki. \q1 \v 5 Vanaimamamananaha ida \q2 arabo da'bada'bahani \q2 hahavi. \q1 Vanasohi bana ida hagihi \q2 tonotonohani sohija kaimoni. \q1 Vanaimamamananahana bana jaboni ida hagihi \q2 da'bada'bahani, \q2 arabo tiratirahania jaboni. \q1 \v 6 Ija'ari hahavia vanokiki bana ada aihotahi abono Deua bikaronaki.’ \q1 Niki ida Isaías athi.” \m Isaías kohana vara bivani'aki ida hagihi sohini. Kidivarani ka'oa ida ija'ari kamahi-ra nasohija. \p \v 7 Hari. Vajoroniha adani ija'ari vaipohiki João Batista kania, vanofiki ida João Batista va'ora kanavini. Va'ora ni'aha adani ija'ari hahavi: \p —Jahari kahojai-ra avakava'ipahinivini-ra avakahi'badaraki a'oni. Deua bikaronaki bana ida avakadihojai asohiriki abosini. Nahina jahariki-ra avagathaniriki avaabononi avavanihamanija koda bana ida avakadihojai asohiriki abosini? \v 8 Avahojani hiva ida hojai asohiki mahija hojai asohiriki-ra avanofijanaravinia Deu-ra avananokiahivini. Hari'a avaabononi vakanavaranihakhama: \q1 “Akadiabi'i okhananavaki \q2 ada Abraão kohana”. \p Asohiki ida Abraão kahojai. Avakadihojai ni-asohiki. Abraão kaisai vavijavaronisiagaki avihini kaba'i, ni-Deus a'onira akava'ijoaki. Deus va'ora akava'ijoaki adani vakadihojai asohiriki-ra vakava'ipahini'iki. \p \v 9 Ihi'ai avani fori avihiki a'oni. Hojai asohikia avakahojairihi; ihi'ai avani bonobakhiariki fori avihihi. Makhira kajoriki fori hiki ada Deus. Khaki bana ada makhira binobaja kaimoni ida ihi'ai avani bonobakhiariki 'damania. Binahokahiki ida ihi'ai avani obaki siho kabodinia. Nini vani jaboni Deus va'ora arakhaki bana adani athi naabani vihiriki nahina jaharikia — va'ora ni'aha ada João Batista. \p \v 10 Hari. João Batista athi-ra vakamitha'ikia vanana'dohi'aha: \p —Nahina-ra koda bana bada ani'aki hari, jaharikia Deus haria arakharia kaimoni? \p \v 11 Oniaroa, João Batista bigathani'ihi ida vakadina'dohi: \p —Avavahojaki ida karahobi 'bamiki; kanahinariki-ra vano'a hoarania. Ivahojahi ida 'bai; kanahinariki-ra no'a pitania — va'ora ni'aha ada João Batista. \p \v 12 Hari. Vakaikahi'aha adani imposto gathaniva abono vaipohiriki jaboni João Batista kania, vanana'dohi'aha: \p —Nahina-ra koda bana bada ani'aki hari, jaharikia Deus haria arakharia kaimoni? \p \v 13 —Avakadibadani hiki ida imposto kajinironi-ra avagathanivini arabo hahavi kaka'da'dini kaimoni. Hari'a vanakaraho ida imposto kajinironi-ra avakanikhariavini ija'ari vakadiania. Asohirihi ida vakadijiniro avaanivini avakadimoni hini — niha ada João Batista. \p \v 14 Vahararana vahojaha adani sorara jaboni, vanana'dohi'aha: \p —Harivani, nahina-ra koda bana bada ani'aki hari, jaharikia Deus haria arakharia kaimoni? \p —Hari'a vahoariha vakadibadani asohirini-ra avanaathidanoarari'imarini vakadijiniro-ra avarakhara kaimoni avakadiania. Khai vani'a avakadibadani abosini kajinironi ipohini avagathaniki — niha ada João Batista. \p \v 15 João Batista athi-ra vakamithakia vanokhahaha'oadahaki ada aihotahi abono Deua bikaronaki, oniania vaabono vakani'akhamabakhiaha: \p —Aihotahi abono mani koda ada João Batista? \p \v 16 Oniaroa, João Batista va'ora ni'aha: \p —A'onira okanaki ho paha bodinia. Khaki bana ada hoariha, ka'da'di ka'oa ada ovari. Hovani kidihonai abono ho. Arafiaki ida kidihojai asohika'oani. Kodihojai jahani fori hirihi ida kidihojai jahani arafiaki, kaba'i hora nagathogathovini oakodiara kaimoni. Ovaria bikaronaki ada Ma'onahai Jahaki ija'ari va'ini-ra nahonariahihiki kaimoni. Siho kakhororoki fori hiki bana ada Ma'onahai Jahaki ija'ari kania khana. Binihimaki ida ija'ari kahojai asohiriki — va'ora ni'aha ada João Batista. \p \v 17 Hari. Vara ni'ianaha ada João Batista. Ija'ari-ra kavarajomivini ida trigo 'ba'dani aka'diririhaki: \p —Aka'diririhaki ida trigo 'ba'dani aaniaja kaimoni ida ba'ba'da asafini. Anabavihi ida trigo 'ba'dani so'oroa. Siho kabodinia anahokahi'ihi ida asafini. Nimania jaboni ida onaothia khaki ija'ari-ra kanahoarihakhamavini. Va'ora aniki adani ija'ari hojai asohikia vakahojaiki, ija'ari hojai asohikia vakahojaiki vahararana. Ovari va'ora vahojaki adani ija'ari hojai asohikia vakahojaiki kidiania. Va'ora nahokahiki adani ija'ari hojai asohirikia vakahojaiki Ibavi Jaharika'oaki siho kaihimiriki kania. \p \v 18 Hari. João Batista vara bivani'aki ida Deus monina jahaki, ija'ari-ra nava'isohi'aha Deua binofiki vakadiania. \v 19 João Batista vara bini'aha ada arabo kaka'da'dini Iroji oniki: \p —Ni-Deua bivajahapa'itxiki ida kadakajo'o kagamo Irodisi oniki-ra ivahojavini. Ipohiki ida kadahojai asohiriki hoariha jaboni — niha ada João Batista. \p \v 20 Hari. Irojia ni-bivajahaki ida João Batista kava'isohihi, oniani ida kidihojai asohiriki-ra anarafiavini hija. Bivahonariahi'aha ada João Batista cadeia o'oina. \s1 João Batista bikanaki \s2 ada Jesus \r (Mateus 3.13-17; Marcos 1.9-11) \p \v 21 Hari. João Batista cadeia hojana viahania ija'ari vaipohiki avikhabakhia'iki kidiania, va'ora kana'aha. Oniaroa, Jesus João Batista kania akhanofoni'iki jaboni. João Batista Jesu-ra kana'iki. \p Kanana naothinia Deu-ra vara ni'aha ada Jesus. Vara nina kaba'i, binoki'ihi ida nama arabikhajahaki. \v 22 Jesus kania gaari'aha ada Ma'onahai Jahaki, ho'doko kanokiani fori hiki ada. Nama kamithavahaki ida athii: \p —Ivani kodisai i. Ira onofijahakiki i. Khai oni'aki ida ihoja'ini. \s1 Jesus kaija'ari avikhananavaki \r (Mateus 1.1-17) \p \v 23 Hari. Jesus kabadarana ipohini 30 hi'ini, ija'ari ka'ojomo'ivini kama'da'aha. Jesus kaabi'i ija'aria vavanihaki ada José. Eli kohana kaisai ada José. \q1 \v 24 Matate kohana kaisai ada Eli. \q1 Levi kohana kaisai ada Matate. \q1 Melqui kohana kaisai ada Levi. \q1 Janai kohana kaisai ada Melqui. \q1 José kohana kaisai ada Janai. \q1 Matatias kohana kaisai ada José. \q1 \v 25 Amós kohana kaisai ada Matatias. \q1 Naum kohana kaisai ada Amós. \q1 Esli kohana kaisai ada Naum. \q1 Nagai kohana kaisai ada Esli. \q1 \v 26 Maate kohana kaisai ada Nagai. \q1 Matatias kohana kaisai ada Maate. \q1 Semei kohana kaisai ada Matatias. \q1 José kohana kaisai ada Semei. \q1 Joda kohana kaisai ada José. \q1 Joanã kohana kaisai ada Joda. \q1 \v 27 Resa kohana kaisai ada Joanã. \q1 Zorobabel kohana kaisai ada Resa. \q1 Salatiel kohana kaisai ada Zorobabel. \q1 Neri kohana kaisai ada Salatiel. \q1 \v 28 Melqui kohana kaisai ada Neri. \q1 Adi kohana kaisai ada Melqui. \q1 Cosã kohana kaisai ada Adi. \q1 Elmadã kohana kaisai ada Cosã. \q1 Er kohana kaisai ada Elmadã. \q1 \v 29 Josué kohana kaisai ada Er. \q1 Eliézer kohana kaisai ada Josué. \q1 Jorim kohana kaisai ada Eliézer. \q1 Matate kohana kaisai ada Jorim. \q1 Levi kohana kaisai ada Matate. \q1 \v 30 Simeão kohana kaisai ada Levi. \q1 Judá kohana kaisai ada Simeão. \q1 José kohana kaisai ada Judá. \q1 Jonã kohana kaisai ada José. \q1 Eliaquim kohana kaisai ada Jonã. \q1 \v 31 Meleá kohana kaisai ada Eliaquim. \q1 Mena kohana kaisai ada Meleá. \q1 Matata kohana kaisai ada Mena. \q1 Natã kohana kaisai ada Matata. \q1 Davi kohana kaisai ada Natã. \q1 \v 32 Jessé kohana kaisai ada Davi. \q1 Obede kohana kaisai ada Jessé. \q1 Boaz kohana kaisai ada Obede. \q1 Sala kohana kaisai ada Boaz. \q1 Nassom kohana kaisai ada Sala. \q1 \v 33 Aminadabe kohana kaisai ada Nassom. \q1 Admim kohana kaisai ada Aminadabe. \q1 Arni kohana kaisai ada Admim. \q1 Esrom kohana kaisai ada Arni. \q1 Peres kohana kaisai ada Esrom. \q1 Judá kohana kaisai ada Peres. \q1 \v 34 Jacó kohana kaisai ada Judá. \q1 Isaque kohana kaisai ada Jacó. \q1 Abraão kohana kaisai ada Isaque. \q1 Tera kohana kaisai ada Abraão. \q1 Nacor kohana kaisai ada Tera. \q1 \v 35 Seruque kohana kaisai ada Nacor. \q1 Ragaú kohana kaisai ada Seruque. \q1 Faleque kohana kaisai ada Ragaú. \q1 Éber kohana kaisai ada Faleque. \q1 Sala kohana kaisai ada Éber. \q1 \v 36 Cainã kohana kaisai ada Sala. \q1 Arfaxade kohana kaisai ada Cainã. \q1 Sem kohana kaisai ada Arfaxade. \q1 Noé kohana kaisai ada Sem \q1 Lameque kohana kaisai ada Noé. \q1 \v 37 Metusalém kohana kaisai ada Lameque. \q1 Enoque kohana kaisai ada Metusalém. \q1 Jarete kohana kaisai ada Enoque. \q1 Maleleel kohana kaisai ada Jarete. \q1 Cainã kohana kaisai ada Maleleel. \q1 \v 38 Enos kohana kaisai ada Cainã. \q1 Sete kohana kaisai ada Enos. \q1 Adão kohana kaisai ada Sete. \q1 Deus kaisai ada Adão. \q1 Deua binamonaha'iki ada Adão. \c 4 \s1 Jaharia bikaboroboroki \s2 ada Jesus \r (Mateus 4.1-11; Marcos 1.12-13) \p \v 1 Hari. Jordão vaini onikia ajihi'aha ada Jesus. Ma'onahai Jahaki Jesus va'i-ra nahonariahihivini. Ma'onahai Jahakia biavikha'aha ada Jesus amasia. 40 mahi hoja'aha. Kaija'aririhi ida amasi. \v 2 Ni-nahina-ra haki. 'Bairina mani ida Jesu-ra navai'ami'ia. Oniaroa, okha'aha ada Jahari Jesus kania. Bikaboroboro'aha ada Jesus bada bini'aja kaimoni ida badani Deua binofiriki. Jesua ni-bikapoaripa'itxiki ida athi. \v 3 Jaharia bini'aha: \p —Deus kaisai ihihi; ja'di-ra 'bai aniha'a. \p \v 4 Jesua bini'aha: \p —Iniani. Ni-Deus hora honariaki ja'di-ra 'bai oanihavini. Deus athi kapapirania hojaki ida athi: \q1 “Ni-'bai ka'oa binahokiki ida ija'ari. \q1 Deus athi hahavi-ra anaabavini mani ida ija'ari-ra nahokija.” \m — Jesua bini'aha ada Jahari. \p \v 5 Oniaroa, arabo namahikia Jaharia biavikhaha ada Jesus, binanokiahivini vihiha adani arabo hahavi kaija'arini, vakadiarabo hiki. Jorakia binanokiahiha. \v 6-7 Bini'aha ada Jesus: \p —Va'ora ohonariaha'oadahaki adani ija'ari hahavi, vakadika'da'di ohiki ho. Hora kanamasivi'a bana! Hora ikanamasivihi; va'ora ihonariavini va'ora ova'ahaha vakadika'da'di ihija kaimoni. Vakadinahina kaidivakia ira ono'ahi jaboni. \p Ogathanihi ida arabo hahavi, ohonariaki ida ija'ari hahavi, vakadika'da'di vihiki, kodibadani-ra bada vani'ara kaimoni. Kodiani hahavi adani ija'ari. Hoariha ka'da'di hina-ra onofihi; ova'ahaha. Hora ikanamasivihi; vakadika'da'di ihini-ra ova'ahahi — niha ada Jahari, Jesu-ra kaborovini, bada bini'aja kaimoni ida Deua bivajahariki. \p \v 8 Hari. Jesua bini'aha: \p —Iniani. Jokoa ira okanamasivirihi. Deus athi kapapirania hojaki ida athi haria nava'isohiki kaimoni: \q1 “Deus ka'oa-ra kanamasivi'a bana, \q2 avakadika'da'di hira \q2 kaimoni. \q1 Deus athi ka'oa-ra \q2 vanaaba'a.” \m — Jesua bini'aha ada Jahari. \p \v 9 Oniaroa, Jerusalém sidajia Jaharia biavikhaha ija'ari Deu-ra khai vani'avini kagorani 'da'dini a'ani sohiriama'oki kania, bini'aha: \p —Araofarari'a bana nabo'ajaja. Deus kaisai ihini mani ida ira akadava'ajahakivini hija, iahaharia kaimoni. \v 10-11 Deus athi kapapirania bini'aki: \q1 “Deus va'ora honariaki adani ibavi kaija'arini kadania ira avagathanivini, \q1 ivigarirariria kaimoni \q2 ida ja'di, \q1 iabononi a'bororia \q2 kaimoni jaboni.” \m Nimania ida Deus athi — Jaharia bini'aha. Asia vara niki ada Jahari: \p —Deus kaisai ihihi; araofarari'a nabo'ajaja mahija Deus ira akadava'avini-ra ikaijo'avini. \p \v 12 Jesua bigathanihi ida athi: \p —Iniani. Jokoa iathini-ra onaabarihi. Jokoa oaraofararirihi. Deus athi haria nava'isohiki hari jaboni: \q1 “Hari'a Deu-ra kaijo'a bana \q1 badani danokia kabadanina, \q2 iogaja kaimoni ida Deus hojana kadania.” \p \v 13 Oniaroa, hari hi'imidia'ihi ida Jesus Jaharia bikaboroborovini. Jesua ni-binaabaki ida Jahari athi. Ajihi'aha ada Jahari. Binokhahi ida mahi hoariha Jesu-ra kaboroboro'ianavini kamahini kaimoni. \s1 Jesus kabadani kama'dani Galiléia kaarabonia \r (Mateus 4.12-17; Marcos 1.14-15) \p \v 14 Hari. Galiléia kaarabonia ajoi'aha ada Jesus. Ma'onahai Jahaki danona Jesus va'i-ra nahonariahihiha. Ija'ari hahavia vakamithaki ida Jesus varani hina Galiléia kaarabonia. \p \v 15 Judeus kaija'ari Deu-ra vara vani'avini kagorania, Jesus va'ora ka'ojomo'ibakhiaki adani ija'ari vajoroniki. Vakamithava vara vaabono vakani'akhama'aha: \p —Jahaki ida Jesus kavarani. \s1 Nazaré sidajia okhaha \s2 ada Jesus \r (Mateus 13.53-58; Marcos 6.1-6) \p \v 16 Hari. Okha'aha ada Jesus Nazaré sidajia, ibavi bivavijavaki kania. Jesus hojana hiki ida judeus kaija'ari Deu-ra vara vani'avini kagorania okhana avakoirina kamahini. Oniania, okhajakosi'aha ada Jesus, vithi'aha. Hojana oadani, gaamanani'aha vara bivani'aja kaimoni ida Deus athi kapapirani. \v 17 Deus athi kapapirani akadava'ava abonoa biarakha'ihi ida Deus athi kapapira pitani Jesus kania. Isaías kohana athi kapapirani ida. Jesua biarabikhaihi, bikaraga'ihi ida athii pitani Cristo varani hina-ra vava'isohihijoravini. Niha: \q1 \v 18 “Ma'onahai Jahaki hora \q2 avi'onanivini. \q1 Hora nagathogathovini hiki \q2 vakanahinariki-ra va'ora onanamithavini Deus \q2 monina jahakia. \q1 Hora nagathogathovini hiki \q2 va'ora oakava'ijoara kaimoni adani ija'ari \q2 vagathaki. \q1 Hora nagathogathovini hiki \q2 ija'ari vakamaodorohaki vanokho 'ba'dani-ra \q2 oanavagahavini. \q1 Hora nagathogathovini hiki \q2 jaboni va'ora oakava'ijoara kaimoni adani ija'ari \q2 vahoariha va'ora vanajaharihariki. \q1 \v 19 Hora nagathogathovini hiki \q2 jaboni va'ora vara oni'ara kaimoni adani ija'ari \q2 hahavi: \q1 ‘Deua binofiki ida kidija'ari \q2 va'ora oakava'ijoavini.’ ” \m Nimania ida Isaías kohana athi — vara niha ada Jesus. \p \v 20 Jesua binahoja'imidia'ihi ida papira. Deus athi kapapirani akadava'ava abono-ra no'avini hi'ihi. Vithi'ianaha ada Jesus. Ija'ari judeus kaija'ari Deu-ra vara vani'avini kagorania vajoroniki Jesu-ra vada vani'ahaha'oadaha'aha. \v 21 Jesus va'ora ni'aha: \p —Deus hora nagathogathovini hiki bada oni'aja kaimoni ida badani athi kapapirania vara a'onira oni'avini hi'iki. \p \v 22 Varani-ra vakamitha'iki vaabono vara vakani'akhama'iki: \p —Jahaki o Jesus. Avajahaki ida vara bivani'a'iki athi. Akava'ibodivaraniki ida kidivarani jahaki. José kaisai mani koda ada Jesus? Nihaniki vania biogaja ida Deus athi nahina hini? — vaabono vakani'akhama'aha. \v 23 Jesus va'ora ni'aha: \p —Hora vara avani'aki bana a'oni varani pa'itxia. \q1 “Mijiko ihini, iabono anaihota'a.” \m Hora avani'aki bana jaboni a'oni: \q1 “Akamitha'iki ida varani ihini \q1 Cafarnaum kasidajinia \q2 ija'ari vakavamoniki-ra va'ora ianaihota'avini. \q1 Ka'oa hihi ida varani ihini, \q2 hihida sidaji Nazaré \q2 onikia iavijavaki i, \q1 bada ini'a jaboni ida kadabadani danoki.” \m — Hora avani'aki bana a'oni. \p \v 24 Asia vara niki ada Jesus: \m — A'onira onava'isohiki bana ho. Deus athi namoniva abono-ra vagathanijahakiriha adani ibavi bivavijavaki kasidajini kaija'arini. \p \v 25 Mitha vakhani'a. Vara ovani'aki ada Deus athi namoniva abono Elias kohana varani hina. Kidija'aria vagathanijahakiriha ada Elias kohana. Elias hokina kari Deu-ra kanikharia'iki ada. Badara ahoarabakosiki khararijanariha ada bahi. Vai'ami abani vihi'iki adani arabo kaija'arini hahavi. Vaipohiki adani kaariha Israel kaija'ari vahararana vahojaki, vakainamoki ida vakadi'bai. \v 26 Kaba'i, ni-Israel kaija'ari kaariha vihiki vakadiania Deua bikarona'iki ada Elias okhana. Arabo hoariha kaija'arini kaariha kania Deua bikarona'iki ada Elias, Sarepta sidajia okhana, Sidom kaarabonia. \p \v 27 Vara ovani'aki jaboni ada Deus athi namoniva abono hoariha Eliseu oniki. Kidija'aria vagathanijahakiriha ada Eliseu kohana. \p Eliseu hokina kari vaipohiki adani ija'ari asafi namani-ra najaharikia vakavamoniki, Israel kaija'ari vahararana vahojaki. Ni-Deus va'ora anaihotaki. Naamã hoarana Síria kaaraboni kaija'ari vani ada Deua binajaha'ara. \p A'onivani fori hiki hida oabono vara ovani'avini. Deus athi namoniva abono ohina mani ida oibavi ovavijavaki kasidajini kaija'arini hora vagathanijahakiravini hija — va'ora ni'aha ada Jesus. \p \v 28 Jesus athi-ra mitha vani'aha adani ija'ari vajoroniki judeus kaija'ari Deu-ra vara vani'avini kagorania, vavajahari'ihi ida kidivarani, vaihamahikaraho'aha. \p \v 29 Oniaroa, vigaamanani'aha, Jesu-ra vagathi'aha avarahokaonani'aha sidaji banininija. Arabo namahiki kania hojaki ida Nazaré sidaji. Jesu-ra avavikha'aha. Ipa'ita namahiki kania vanofiki ida Jesu-ra avarokojohofonivini abinira kaimoni. \v 30 Ni-vakaabokaki avarokojohofonivini. Radaha'oamani'aha ada Jesus ija'ari vaipohiki vahararana, ajihi'aha. \s1 Jesua bianaihotaki ada makhira kabajadiki \r (Marcos 1.21-28) \p \v 31 Hari. Okha'aha ada Jesus Cafarnaum sidajia Galiléia kaarabonia. Akhano'aha, hoja'aha. Avakoirina kamahini judeus kaija'ari Deu-ra vara vani'avini kagorania avi'oi'aha. Va'ora ka'ojomo'i'aha adani ija'ari vajoroni'iki. \v 32 Vakava'ibodivaraniki ida va'ora ka'ojomo'ivini niha ninini Jesua biogajahakiki ida nahina Deua binofiki, oniani ida Deus athia va'ora ka'ojomo'ijahakivini hija. \p \v 33 Oniaroa, judeus kaija'ari Deu-ra vara vani'avini kagorania hojaha ada makhira kabajadiki. Bodi'baraha'aha: \p \v 34 —Jesus, nahina hida akadiania inofija? Haria inihimamaniki i koda? Ira oogaki ho. Ivani ijahaka'oaki i, Deus ira karonaki i — makhira bini'aha ada Jesus. \p \v 35 Oniaroa, Jesua bikaabani'ihi ida bajadi: \p —Avisoni'a! Makhira kania akara'o'a bana! \m Hari. Bajadia binarai'aha ada makhira vajoroniki vaviaha, ajihi'ihi ida bajadi. Ni-makhanina hojaroni'iki ada makhira. \v 36 Vahoariha mitha vani'a'ihi, vakava'ibodivarani'ihi ida Jesus kavarani. Vaabono vakani'akhama'aha: \p —Nahina nimania ida Jesus kavarani. Ka'da'di oamani ada. Danoki ida kidibadani. Bikaabokaki ida bajadi akara'o'ini ija'ari kania. Bajadia binaaba'iki ida athi — vaabono vakani'akhama'aha. \p \v 37 Galiléia kaarabonia akarafarakhamaki ida Jesus monina. \s1 Jesus aihotahi abono hina kavaranihi \r (Mateus 8.14-17; Marcos 1.29-34) \p \v 38 Hari. Judeus kaija'ari Deu-ra vara vani'avini kagorania ajihi'aha ada Jesus. Simão gorana okha'aha. Kaikahi'aha gora bodinia o'oi'aha. Kabaravakarahoki ida Simão kamasodini. Simão Jesu-ra vara vani'avini hi'ini hida kidikavamoni. \p \v 39 Oniaroa, bivi'omaki kania okhamiha ada Jesus. Bini'ahi: \p —Barava, akara'o'a gamo kania! \m Jorakia radaha'ihi ida kidibarava. Gama'ihi ida Simão kamasodini. Va'ora kahinanika'ihi. \p \v 40 Hari. Mithani vaivaini vani, Jesus kania ija'ari va'ora vavikha'aha adani vakadiva'ahi vakavamoniki. Ipohiki ida vakadikavamoni. Jesus va'ora kaabadaronaha'aha adani ija'ari vakavamoniki, va'ora anaihota'aha. \p \v 41 Vahararana vahojaki adani ija'ari vakabajadiki. Ija'ari vakadiania avakara'o'aha adani bajadi, vabodi'baraha'aha: \p —Jesus, ivani ka'da'di i! Deus kaisai i! \p Bajadia avigaki ada aihotahi abono Deua bikarona'iki, oniani ida vara vakhanijanarina Jesus va'ora kaabanivini hija. \s1 Jesus monina hida \r (Marcos 1.35-39) \p \v 42 Hari. Oniaroa, ka'afokajomani vagavagani sidajia okhaonani'aha ada Jesus. Kaija'aririki kani-ra anikhaha'avini. Akhano'aha hoja'aha. Ija'ari Jesu-ra vanako'dihavini, vakaraga'aha amasia. Vanofirihi ida Jesus ajihina ibavi hoariha okhana. \v 43 Oniania, ija'ari vaipohiki-ra va'ora ni'aha ada Jesus: \p —Sidaji ipohiki, ija'ari vahoariha vakadiania ookhaki ho. Nini vani Deua binofija ida. Va'ora okanamonivini hiki Deus ija'ari hahavi-ra vaka'da'divini kavaranihia. Binofiki ida ija'ari hahavi-ra vaka'da'divini, vakamithahahavija kaimoni ida Deus athi — va'ora ni'aha ada Jesus. \p \v 44 Oniaroa, ibavi hahavia aadahaoni'aha ada Jesus. Judeus kaija'ari Deu-ra vara vani'avini kagorania va'ora aka'ojomo'ionivini, va'ora kanamonivini hi'ihi ida Deus athi. \c 5 \s1 Jesus va'ora kanoki'aha adani araba abono \r (Mateus 4.18-22; Marcos 1.16-20) \p \v 1 Hari. Galiléia 'dako vadinia hojaha ada Jesus. Ija'ari vaipohiki vaabono vakana'ara'arakhamavini hiki, Jesus athi-ra vakamithavini-ra vanofivini. Jesua vara bivani'a'ihi ida Deus athi. \p \v 2 Oniaroa, bikanokihi ida kanava ko'bamiki akarahokamoriki. Araba abonoa vakosokohi ida vakaditahafa vakanahojahaja kaimoni. \p \v 3 Simão kakanava-ra kakanikhariaha ada Jesus. Simãoa biakarahokafoni'ihi, vaki'dama'aha avakakhanaipa'itxi'aha. Kanava kabodinia hoja'aha vithina va'ora ka'ojomo'iha adani ija'ari kaasia pasapasania vahojaki. \v 4 Hari hi'ihi ida kidivarani, Simão-ra ni'aha: \p —Simão, avakakhanaipa'itxi bihiani kania. Avakosona'iana ida avakaditahafa, abaisana-ra avarakanagithija kaimoni. \m \v 5 Simãoa bini'aha: \p —Jesus, joma oadani ariaraba'iki hari, ni-nahina-ra akanagithi'iki. Haria ihonariahi; akosona'ianahi ida tahafa. \p \v 6 Hari. Paha bihiani kania avakakhanaiha, avakosona'ianahi, avakanagithi'aha ada abaisana ipohiki. Abaisana ipohikia bikana'birakamari'ihi ida vakaditahafa. \p \v 7 Oniaroa, va'ora vakobaranahaha adani vakahoariha kanava kahoariha vakahagiki va'ora vaakodiara kaimoni. Vaakha'aha, vakano'bamamisi'ihi ida kanava. Vakanaji'bini'ihi ida kanava ko'bamiki abaisana. Ka'biri'birihanana'ihi ida kanava ko'bamiki, ako'omarikamari'ihi. \p \v 8-9 Hari. Simão Pedroa binokiha ada abaisana ipohiki vagathi'iki, bikava'ibodivarani'ihi ida Jesus kabadani danoki. Jesus viaha kajo'atharari'aha, bini'aha: \p —Kodika'da'di, ijahaki i. Ojahari'oamanija. Kodihojai jahariki ova'i-ra anaipahihiki, oniani ida iakara'oni-ra onofivini hija — Jesu-ra ni'aha ada Simão Pedro. \v 10 Simão ko'bami Zebedeu kaisai vi'bamiki, Tiago, João vihiki. Vakava'ibodivarani'aha jaboni ada abaisana ipohiki avakanagithi'iki. Simão-ra ni'aha ada Jesus: \p —Hari'a hora fini! Abaisana-ra avanako'dijanarihi bana. Ija'ari vani bana adani va'ora avanako'dihara va'ora avibaranahara, kodija'ari vihira kaimoni — va'ora nava'isohi'aha ada Jesus. \p \v 11 Hari. Avakarahokamori'ianahi ida vakadikanava. Vanahojaha'ihi ida vakadinahina, Jesu-ra vavaipohiha'ara kaimoni. \s1 Jesua binajahaki ada makhira kavamonia asafi namani hahavi binajahariki \r (Mateus 8.1-4; Marcos 1.40-45) \p \v 12 Hari. Sidaji bodinia hojaki ada Jesus, kidiania okha'aha ada makhira kavamoniki. Asafi hahavi namani-ra najahariki kakavamoniki ada. Jesu-ra noki'aha. 'Bisoni'aha Jesus viaha. Bikanikharia'aha: \p —Jesus, hora kajoamora bana! Hora inajahavini-ra inofihi; hora inajahahi — niha ada makhira. \v 13 Oniaroa, Jesua bikanaibavi'ihi ida sa'a makhira namana, bikadasa'aha, bini'aha: \p —Ha'a, onofiki ida ira onajahavini. Jaha'a bana! \m Jorakia avisoni'ihi ida kidikavamoni asafi namania hojaki jaha'ihi. \v 14 Jesua bini'aha: \p —Hari'a inanamitha'a hida ira onajahavini. Sasidotxi kania okha'a bana mahija iasafini namani-ra nokivini, biogaja kaimoni ida ijaha'ini. Deus kava'isohihi jirikia bihonariaki ida ija'ari jaha'iki Deu-ra kanava'igavini igitha abononi aha'dikia, vahoariha avigaja kaimoni ida jaha'iki. Sasidotxi ira nokivini naothinia inaaba'a bana ida Deus kava'isohihi jiriki — niha ada Jesus. \m Hari. Ajihi'aha ada makhira. \p \v 15 Ija'ari vaipohikia avananamithaoni'iki ida Jesus ija'ari-ra anaihotavini kavaranihi. Ija'ari vakavamoniki vaipohiki vikhaki kidiania va'ora anaihotara kaimoni. Vajoronibakhiaki jaboni adani ija'ari vaipohiki kidivarani vakamithara kaimoni. \p \v 16 Hari. Okhabakhia'aha ada Jesus ibavi kaija'aririki kania, Deus khama vara vaabono vakani'akhamara kaimoni. \s1 Jesua bianaihota'iki ada makhira adahariki \r (Mateus 9.1-8; Marcos 2.1-12) \p \v 17 Hari. Mahi hoariha gora bodinia hoja'aha ada Jesus. Va'ora ka'ojomo'i'aha adani ija'ari. Vakadiania vajoroni'aha adani farisio, judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abono khama. Jesus maakarina vavithi'aha. Galiléia kaaraboni, Judéia kaaraboni, Jerusalém sidaji hikia vikhaki adani ija'ari. Jesus kania Deus danona hojani mani ida Jesus ija'ari kavamoniki-ra va'ora anaihotavini-ra kaabokavini hija. \p \v 18 Hari. Vakaikahi'aha adani makhira Jesus bivahojaki kania. Vavikha'aha ada makhira hoariha jo'o aba'oronisiagaki jorana namania omaki. Vanofiki ida vavikhajakosivini Jesus kania. \p \v 19 Ji'biniki ida gora ija'ari vâipohikia, ni-nihanikia makhira jo'o aba'oronisiagaki-ra avavikhajakosiki. Avavikasiha, gora 'da'dini a'ani sohiriama'okia avavikasi'aha. Vana'bakhamanani'ihi ida gora 'da'dini a'ani, kharani'ihi, jorai damomisikia avaragari'aha, avanahiririrarivini ada makhira ija'ari vajoroniki vakadiania. Vibarari'aha Jesus viaha. \v 20 Jesus abono-ra ni'aha: \p —Vakajari'darihi hida makhira jo'o aba'oronisiagaki-ra oanaihotavini-ra okaabokavini. \m Oniaroa, makhira kavamoniki-ra ni'a'aha: \p —Kodiva'ahi, 'bira'iki ida kadahojai asohiriki — niha ada Jesus. \v 21 Judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abono, farisio khama vaabono vakani'akhama'aha: \p —Jahariki ida Jesus kavarani. Deus ka'oa bikaabokaki hida hojai asohiriki na'birani. Deus hiriha ada Jesus. Makhira ka'oa ni-bikaabokaki ida ija'ari kahojai asohiriki-ra na'biravini. \p \v 22 Jesua biogaki ida vakava'ibodivaranivini, va'ora ni'aha: \p —Jahariki ida kodivarani-ra avakajari'davini. \v 23-24 Oanaihotaki bana ada makhira. Oanaihotavini avanokiha; avarigahi jaboni ida kidihojai asohiriki ona'biravini okaabokavini. Deus hora karonavini hiki ija'ari kahojai asohiriki-ra ona'biravini. Hovani ija'ari hahavi vakadi'aajo ho — va'ora ni'aha ada Jesus. \m Oniaroa, makhira jo'o aba'oronisiagaki-ra ni'aha: \p —Gaa'a, adaha'a. Ijorani-ra nabiini'a, igorania okha'a bana. \p \v 25 Vanokivini kaba'i jorakia gaa'aha, jorana-ra nabiini'aha, gorana okha'aha. Khai bini'ahaha'oadahavini ida Deus jahana. \v 26 Oniaroa, ija'ari vanokiva vakava'ibodivaranikaraho'aha. Vaofinikaraho'aha. Deu-ra khai vani'aha: \p —Jaha'oamanija ida Deus kabadani anoki'iki hidakaba'i. \s1 Jesua bikaboa'iki ada Levi vaipohihana hira kaimoni \r (Mateus 9.9-13; Marcos 2.13-17) \p \v 27 Hari. Oniaroa, ajihi'aha ada Jesus. Adahana kaba'i binoki'aha ada Levi. Imposto gathaniva abono ada Levi. Imposto oniki ida jiniro arabo kaka'da'dini kabadani kaimoni. Imposto kagorania vithiki ada Levi. Jesua bini'aha: \p —Hora vaipohiha'a bana. \p \v 28 Oniaroa, gaa'aha ada Levi. Binahojaha'ihi ida kidibadani, kidinahina hahavi, Jesu-ra vaipohiha'aha. \p \v 29 Hari. Levia bivahonariahihi ida 'bai karaho amonahani, va'ora kaboa'i'aha adani Jesus, kanori abono vaipohiki vihiki gorana vikhana. Vakadiania vahojaha adani imposto gathaniva abono vaipohiki, ija'ari vahoariha jaboni vavithiki vakadiania. \p \v 30 Hari. Farisio, judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abono khama va'ora vanokiha adani Jesus vi'baijabanaki. Va'ora vanokiha va'ora vakaja'oria'aha adani Jesus ipohina, va'ora vani'aha: \p —Niha avakhanimanija avi'baijabanaki imposto gathaniva abono vakadiania? Hojai jaharikia vakahojaiki vakadiania avi'baijabanaki a'oni jaboni. Akadihojai hipa'itxirihi hida a'baina hojai jaharikia vakahojaiki vakadiania — Jesus ipohina-ra va'ora vani'aha adani farisio. \v 31 Jesua bigathani'ihi ida vakadivarani: \p —Mijiko fori ohiki ho. Kavamoni vani fori hija ida hojai asohiriki. Vakavamonirikia ni-vanofiki ada mijiko. Vakavamoniki vani adani mijiko-ra vanofira. \v 32 Hojai asohikia vakahojaiki ni-va'ora obaranahaki. Hojai asohirikia vakahojaiki vani hadani va'ora obaranahara. Va'ora obaranahavini oamani hida hora rakhaja, vakava'ipahinika'oaja kaimoni ida vakadihojai asohiriki — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Ija'ari vi'bairina vahojana varani hini \r (Mateus 9.14-15; Marcos 2.18-20) \p \v 33 Hari. Jesu-ra vani'aha adani ija'ari: \p —João Batista ipohina ni-mahi hahavi vi'baiki. 'Bai-ra vavahojavini kaba'i vi'bairina vahojana Deu-ra vara vani'aka'oara kaimoni. Farisio vakadihojai onivani fori hija ida jaboni. Kadaipohi vakadihojai hirihi hida. Mahi hahavi vi'baiki, paha-ra vi'aviki jaboni adani. \m \v 34 Jesua bigathanihi ida vaathi: \p —Vakadiania ohojahaha'oadahana mani ida vi'bairina va'ora nahojarija. Maisa hojana oadani, ni-nahina va'ora honariaki adani kanori abono vi'bairina vahojana akarai kaihinikani kania. Maisa fori ohiki ho. Kanori abono ihinika kania vahojana vani fori vihira adani oipohina. Vi'baijahakiki adani kanori abono. Onivani fori vihira adani oipohina. \v 35 Khaki bana ida mahi vakadiania oakara'ona kamahini, oniaroa, ni-'bai havahani-ra vanofiki mahi hahavi Deu-ra vara vani'aka'oara kaimoni. \s1 Jesua vara bivani'aki ida kidihojai makari ja'dini \s2 fori hini \r (Mateus 9.15; Marcos 2.21) \p \v 36 Hari. Jesus va'ora ni'aha: \p —Vakava'ipahinika'oa bana ida avakadihojai 'bo'da mahija kodihojaia avakahojaivini. Ni-kabodihadihaki ida hojai 'bo'da kodihojai jahakia. Ni-ija'aria bianiki ida makari pitani pa'itxi makari ja'dini amonahaki kania, makari 'bo'da akarabajani kaimoni hini. Makari pitani aniaja vaha; makari ja'dini-ra najaharimanihi vaha. Akaramisihi hida makari pitani ja'dini, 'bira'ianahi ida makari 'bo'da. \s1 Jesua vara bivani'aki ida kidihojai vinho ja'dini fori hiki \r (Mateus 9.17; Marcos 2.22) \p \v 37 Hari. Asia vara niha ada Jesus: \p —Vakava'ipahinika'oa bana ida avakadihojai 'bo'da mahija kodihojaia avakahojaivini. Ni-kabodihadihaki ida hojai 'bo'da kodihojai jahakia. Ni-ija'aria binabaviki ida vinho ja'dini igitha asafini 'bo'da bavi hikia. Thoromananihi ida vinho ja'dini. 'Dakhaki ida baasafi kabavihi 'bo'da, ni-a'bitxajanaki. Ija'aria binabavija vaha ida vinho igitha asafini 'bo'da; aka'bararakhamamanihi vaha; kavithimamanihi vaha ida vinho. Ni-jahajanaki ida bavi. \v 38 Ija'aria binabaviki ida vinho ja'dini igitha asafini ja'dini bavi hikia. \p \v 39 Ija'aria bikaijo'ahi ida vinho 'bo'da, bi'avi'ihi, ni-binofijanaki ida vinho ja'dini. Nini vani ija'aria bivajahaja ida kidihojai 'bo'da, oniani ida bini'avini hija: \q1 “Jaha'oamanija ida vinho 'bo'da.” \m — niha ada Jesus. \p Jesus judeus kaija'ari vahojana 'bo'da-ra kavarajomivini vinho 'bo'da fori hini. \c 6 \s1 Ija'ari akoirini kamahini kavaranihi \r (Mateus 12.1-8; Marcos 2.23-28) \p \v 1 Hari. Oniaroa, judeus kaija'ari vakadi'akoiri kamahini vani avikafianiribani'aha adani Jesus trigo kasiroinia. Vaadahana kaba'i, ipohina vihikia avara'birimi'ihi ida trigo bononi ja'dini, varisi'ihi, vaha'ihi ida trigo 'ba'dani. \p \v 2 Hari. Farisio vaipohirikia vanoki'ihi ida trigo bononi-ra varisivini, vani'aha ada Jesus: \p —Deus kava'isohihi jiriki ija'ari-ra honariavini hiki ija'ari bada nirihi aakoirina kamahini. Nahina mani ida Deus kava'isohihi jiriki-ra avanaabaravini hija? \p \v 3 Jesua bigathani'ihi ida vaathi: \p —A'onira vara oni'avini hiki ada akadija'ari avikhananavaki Davi kohana. Deus athi kapapirania hojaki ida Davi varani hina. 'Bo'dakari vavai'amiha adani Davi kohana kidipohi khama. \v 4 Deu-ra khai vani'avini kagorani kania avikhajakosi'aha adani Davi. Hari. Gora bodinia kahoja'iki ida pão sasidotxi ka'oa vakahaki kaimoni. Sasidotxi Deu-ra kanava'iga'imidiavini kihiki ida pão. Sasidotxi vaoniki adani Deus kabadani abono. Deus kava'isohihi jirikia bini'aha: \q1 “Sasidotxi ka'oa vakahaki kaimoni \q1 ida pão Deu-ra khai vani'avini kagorani bodinia kahojaki.” \m Nimania ida Deus kava'isohihi jiriki athini. Sasidotxi vihiriha adani Davi, kidipohi khama. Kaba'i, Davia bikaha'iki ida pão gora bodinia kahojaki, kidipohi-ra va'ora no'avini kihi'ihi jaboni. Ni-Deua bivajahariki ida pão-ra vakahavini. \p \v 5 Hovani ija'ari hahavi vakadi'aajo ho. Hovani ka'oa oogaki ida badani hana hini jahaki ija'aria bada bini'aki kaimoni aakoirina kamahini — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Jesua bianaihota'iki ada makhira sa'a akasakarabakosiki \r (Mateus 12.9-14; Marcos 3.1-6) \p \v 6 Hari. Avakoirina kamahini hoariha okha'ianaha ada Jesus judeus kaija'ari Deu-ra vara vani'avini kagorania. Okhajakosi'aha va'ora ka'ojomo'i'aha adani ija'ari vajoroniki. Vahararana hojaha ada makhira sa'a kaka'aniajani akasakarabakosiki. \v 7 Vahojaki jaboni adani judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abono vaipohiriki farisio vaipohiriki khama. Vavajaharihi ida Jesus ija'ari kavamoniki-ra anaihotavini avakoirina kamahini, oniani ida Jesu-ra vada vani'avini hihi. Bianaihotaha; Jesu-ra vakaihamahi'aha. Vanofiki ida Jesu-ra avanaathidanoararivini: \p —Inaabariki ida Deus kava'isohihi jiriki. Ni-biva'ahaki ida ija'ari kavamoniki-ra ianaihotavini aakoirina kamahini. \p \v 8 Jesua bioga'iki ida vakava'ibodivaranivini. Oniania, bini'aha ada makhira sa'a akasakarabakosiki: \p —Gaa'a onia! \p Gaamanani'aha ada makhira, Jesus kania khami'aha. \v 9 Jesus va'ora ni'aha adani farisio: \p —A'onira onana'dohiki bana ho. Hana hini badani koda ida Deus kava'isohihi jiriki haria va'ahavini hija aakoirina kamahini? Biva'ahamanija koda ida hoariha-ra aakodiavini? Ha'a. Biva'ahamanija koda ida hoariha-ra ava'adiravini? Iniani. Biva'ahamanija koda ida hoariha-ra aakava'ijoavini? Ha'a. Biva'ahamanija koda ida hoariha abinini? Iniani. Hana hini badani ida Deus kava'isohihi jiriki bihonariaja aakoirina kamahini bada ani'avini? — va'ora ni'aha ada Jesus. \p \v 10 Oniaroa, va'ora vada ni'aribani'aha ada Jesus. Makhira-ra ni'aha: \p —Isa'ani-ra akanavira'a! \p Sa'a-ra akanavira'aha, akaihota'ihi ida sa'a jorakia. \p \v 11 Oniaroa, vaihamahikaraho'aha adani farisio. Jesus makhira-ra anaihotavini mani ida vava'i najokojokoka'oani hija. Vaabono vara vakani'akhama'aha: \p —Ni-jahapa'itxiki ida ija'ari kavamoniki aihotani kabadanihia kabadanina aakoirina kamahini. Niha ani'a'aki koda ada Jesus? Abinina jahaki ada — vakhani'aha. \s1 Jesus va'ora nagathogathoki adani makhira \r (Mateus 10.1-4; Marcos 3.13-19) \p \v 12 Hari. Oniaroa, ajihi'aha ada Jesus. Arabo namahikia ogaimori'aha. Joma oadani hoja'aha Deu-ra vara ni'avini. \v 13 Ka'afokajomani vani vagavagani va'ora baranaha'aha adani kidipohi kidiania vikhana. Va'ora nagathogatho'iki adani 12 makhira vaipohina, va'ora naonivini athi avavaadahaoniva abono. \p \v 14-16 Hi'adani 12 makhira vaonina Simão, André, Tiago, João, Filipe, Bartolomeu, Mateus, Tomé, Tiago hoariha, Simão o nacionalista, Judas Iscariotes vihiki. Judas Iscariotes va'ora kakodiaki bana adani Jesu-ra vanaabinivini-ra vanofiki. Jesus Simão-ra no'avini onii hoariha Pedroa, igamina ada André. Tiago hoariha Alfeu kaisai. \s1 Jesus va'ora anaihotaki adani ija'ari vaipohiki \r (Mateus 4.23-25) \p \v 17 Hari. Jesus va'ora nagathogatho'aha adani athi avavaadahaoniva abono. Naothinia avikharafoni'aha. Jesus ipohina vahoariha vakadiania vakaikahi'aha ibavi sohiriama'oki kania vahojaki adani. Ija'ari vaipohiki vajoroni'iki vakadiania. Judéia kaaraboni, Jerusalém sidaji hiki kaija'arini adani. Tiro sidaji, Sidom sidaji hiki kaija'arini adani vahoariha. 'Dako karaho vadinia hojaki ida sidaji 'bamiki. \p \v 18 Jesus kania vajoroni'aha adani ija'ari vaipohiki, mitha vani'aja kaimoni ida kidivarani. Vakavamonikia vanofiki ida Jesus va'ora anaihotavini. Vikha'aha adani ija'ari vakabajadiki jaboni. Bajadi va'ora najahariharibakhiaki adani. Jesus vani ada va'ora anaihota'aha. \v 19 Vakavamoniki hahavia vanofiki ida Jesu-ra vakadasavini avaihotara kaimoni. Jesus kabadani danoni mani ida ija'ari vakavamoniki-ra va'ora anaihotahahavivini hija. \s1 Jesus va'ora ka'ojomo'iki adani ija'ari \r (Mateus 5.1-12) \p \v 20 Hari. Jesus vada va'ora ni'aha adani ipohina, va'ora ni'aha: \p —A'onivani avakanahinariki a'oni. Deus avakadika'da'di hina mani ida a'onira kajoamoravini hija bana. \p \v 21 A'onivani hidakaba'i avavai'amiki a'oni. Deus a'onira kajoamoraki bana a'oni. Deua bivahojaki ida nahina ahapini avakadimoni. \p A'onivani hidakaba'i avaasaraki a'oni. Deus a'onira kajoamoravini mani ida a'onira khai ni'aja bana. \v 22 Hora avanofijahakivini mani ida vahoariha a'onira vavajaharavini hija, a'onira vanofiriki, a'onira vani'avini onii jaharikia, a'onira vakanavaranihavini varani jaharikia. \q1 “Vajahariki adani Jesus \q2 ipohina.” \m A'onira vani'aki bana adani. Hovani ija'ari hahavi vakadi'aajo ho. Kodija'ari avihini mani ida Deus a'onira kajoamoravini hija bana. \v 23 Avakadiania namithani kamahini, avava'ini jahajahani vahoja'a bana. Khai vakhani'a. Hojaki bana ida Deus kanahina jahaki kidiania nama, binaibavijahajora'iki avakadimoni hini. \p Hi'adani ija'ari a'onira vavajahariki, 'bo'dakari vakadija'ari avikhananavaki va'ora vanajaharihari'iki adani Deus athi namoniva abono kohana — va'ora ni'aha ada Jesus. \p \v 24 Hari. Vara ni'ianaha ada Jesus: \m — Va'ora okaabaniki adani vahoariha vakanahina'ahapikiki avahararania vahojaki. A'onivani hidakaba'i avakadinahina ipohiki-ra avavahojaki a'oni. Jahariki bana ida avakadimoni. Avakanahinajanarini kamahini ni-khai avakhanijanaki. \p \v 25 A'onivani hidakaba'i ni-nahina-ra avakainamorihi. Jahariki bana ida avakadimoni. Avakanahinajanarini kamahini, vai'ami abani avihiki bana a'oni. \p A'onivani haha avakhaniki a'oni hidakaba'i. Jahariki ida avakadimoni bana. Mahi jahariki khani kamahini ni-khai avakhanijanarihi, avaasara'oamanija bana. \p \v 26 A'onivani avakadihojai jaharini kaba'i vahoariha avakadihojai jahani-ra vakahibakhiaki. Jahariki bana ida avakadimoni hini. 'Bo'dakari vahojaki adani Deus athi namoniva abono vihina-ra vakahi'badaraki. Va'oaniaro jaboni vakadihojai jaharini kaba'i vahoariha vakadihojai jahani vakahibakhiaki adani — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Ija'ari-ra anofijahakivini kavaranihi \r (Mateus 5.38-48) \p \v 27 Hari. Asia vara niha ada Jesus: \p —Mitha vani'ajahaki bana hida kodivarani. Va'ora vanofijahaki bana adani ija'ari a'onira vanofiriki. Va'ora kakodia bana adani ija'ari a'onira vanofipa'itxiriki. \v 28 Deu-ra vakanikharia bana vakadimoni, vani'a bana: \q1 “Deus, va'ora kajoamora bana adani \q2 haria vakaijorahavini-ra vanofiki. \q1 Va'ora kajoamora bana adani \q2 haria vanajaharihariki.” \m Deu-ra vani'a bana. \p \v 29 Ija'ari i'ba'dani-ra kapatahi, iva'aha oni pitanija jaboni-ra kapatavini. Ija'aria bisaarihi ida kadakarahobi, iva'aha bana jaboni ida kadamakari-ra avikhavini. \v 30 Ija'aria bikanikhariahi ida kadanahina, ino'a bana. Kadanahina-ra saariha, hari'a kadanahina joini-ra kanikharia. \v 31 Avanofihi ida vahoariha a'onira vanaibavijahajahakivini, oniania va'ora vanaibavijahajahaki jaboni bana. \p \v 32 Ija'ari hahavi hojani hiki ida nofini hiki-ra nofivini. Ija'ari jaharikia jaboni binofivini ida nofini hiki. Deus kidinahina jahakia a'onira naabosivini-ra avanofihi; va'ora vanofijahaki bana jaboni adani ija'ari a'onira vanofiriki. \p \v 33 Ija'ari hahavi hojani hiki ida kakodiani hiki-ra kakodiavini. Ija'ari jaharikia jaboni biakodiaki ida kakodiani hiki. Deus kidinahina jahakia a'onira naabosivini-ra avanofihi; va'ora vaakodia bana adani ija'ari a'onira vaakodiariki. \p \v 34 Ija'ari kidinahina joiribanini-ra ogahi, hoariha-ra kanarihaivini hihi ida kidinahina. Ija'ari hahavi hojani hiki ida kidinahina najoiribanini hiki-ra kanarihaivini. Ija'ari jahariki jaboni ija'ari jahariki hoariha-ra kanarihaivini hiki ida kidinahina. Deus kidinahina jahakia a'onira naabosivini-ra avanofihi; vanajoiravini avarigavini kaba'i, va'ora vakanarihai bana jaboni avakadinahina. \p \v 35 Hari. Nini vani onofija ida avakadihojai. Va'ora vanofijahaki bana adani a'onira vanofiriki. Va'ora vaakodia bana jaboni. Avakadinahina va'ora avakanarihaiha, hari'a vakanikharia ida avakadinahina avakanarihaihivini hiki joini. Nini vani onofija ida avakadihojai. Deus a'onira naabosiki bana a'oni kidinahina jahaki karahoa. Deus danoki nama hojaki kaisai avihiki a'oni. Deus jaboni va'ora kajoamoraki adani ija'ari hojai asohirikia vakahojaiki, va'ora kajoamoraki adani Deu-ra khai vani'ariki. \v 36 Avakadihojai nini vani-ra nofira ada Deus. Jahaki ada avakadiabi'i nama hojaki, ovari fori vihi'a bana — niha ada Jesus. \s1 Vahoariha-ra va'ora anasohivini varani hini hida \r (Mateus 7.1-5) \p \v 37 Hari. Jesus va'ora ni'aha adani vajoroniki: \p —Hari'a va'ora avanaathidanoarari bana adani vahoariha Jahari kabadania vakabadanina, avarigaravini oadani ida vanamonahavini vanamonaharavini. Va'ora avaranaathidanoaraririha; ni-Deus a'onira anaathidanoarariki bana jaboni. Hari'a vahoariha-ra vara vani'a: Avajahariki a'oni. Jahaki ida Ibavi Jaharika'oakia avarikhani. Nihi ida avakadivarani, Deus jaboni avajaharini-ra kahiki bana a'oni, a'onira karonaki ada jaboni bana Ibavi Jaharika'oakia. Vahoariha vakadihojai asohiriki-ra avarakava'i'birinihi; avakadihojai asohiriki-ra akava'i'biriniha ada Deus. \p \v 38 Vahoariha-ra avano'ahi; Deus a'onira no'ahi jaboni. Nini vani nahina karahoa avagahinaja. Ni-Deua binapa'itxirihi ida a'onira no'avini hiki kaimoni, karaho oamani ida avagahinani kaimoni bana. Deua binaji'biniki bana ida avakadibavi avagahinani hikia bana aho'doararihi, ji'bini'ianahi ida avakadibavi, dai'ianahi ji'bini'ianahi. Avanapa'itxihi ida vahoariha-ra avano'avini hiki, Deua binapa'itxihi jaboni ida a'onira no'avini hiki — niha ada Jesus. \p \v 39 Hari. Asia vara ni'aha ada Jesus: \p —Makhira kamaodorohakia ni-bikaabokaki ida hoariha kamaodorohaki-ra bananivini hagihia. Bikaijo'ahi; hodi bodinia avavoronijakosi'bamakhama'aha. \p \v 40 Hari. Ni-ojomo'ihi abonoa bivaka'da'diki ada va'ora ka'ojomo'iki. Ojomo'ihi abonoa ni-aviga'iaki kaho ida va'ora ka'ojomo'ikia biogaki. A'diahi'ihi ida va'ora ka'ojomo'ivini, bona aviga'ihi ida va'ora ka'ojomo'iki biogaki. \p \v 41 Hari. Asia mani vara niha ada Jesus: \p —Hogoi moramorani nokhoi 'ba'dania hojaki fori hiki ida hojai jahariki. Inokhoni 'ba'dania hojani oadani ida ava pitani karaho, hari'a ikaijo'a ida hogoi moramorani iigamini nokho 'ba'dania aniani. \v 42 Inokhoni 'ba'dania ava pitani karaho aniarini oadani, hari'a iigamini-ra ni'a: \q1 “Aajo, onofiki ida hogoi moramorani pitani \q1 pa'itxi-ra oanivini inokhoni 'ba'dania.” \m Ijahani-ra ikahi'badaraki i. Imiro'a iani oni ava pitani karaho inokhoni 'ba'dania hojaki. Ianivini naothinia, ikaabokaki ida vada inijahakini, oniani ida iigamini nokho 'ba'dania hogoi moramorani aniani-ra ikaabokavini hija. Bada ini'avini oadani ida hojai asohiriki, asohipa'itxirihi ida iigamini-ra inava'isohivini, bikava'ipahinija kaimoni ida kidihojai asohiriki. Imiro'a ikava'ipahini hida bana kadahojai, kadavarani asohiriki — niha ada Jesus. \s1 Ihi'ai fori hiki ida ija'ari kahojai \r (Mateus 7.15-20; 12.33-35) \p \v 43 Hari. Vara ni'ianaha ada Jesus: \p —Ihi'ai avani fori hiki ida ija'ari. Jahahi ida ihi'ai avani, jahahi ida jaboni ihi'ai bononi. Jaharihi ida ihi'ai avani, jaharihi jaboni ida ihi'ai bononi. \v 44 Ikaijo'ahi ida ihi'ai; iogahi ida ihi'ai jahani jaharini. Nini vani iogaja ida ihi'ai avani jahani jaharini. Ija'ari kahojai fori hiki ida ihi'ai bononi. Ija'ari kahojai-ra inokivini vani iogaja ida ija'ari jahani jaharini. Ni-hojai jaharikia kahojaiki ida ija'ari jahaki. \p \v 45 Ija'ari va'ini bodinia hojaki ida va'i bodini vara nini jahaki. Jahahi hida kidiva'ibodivarani, oniani ida varani jahaki-ra vara vani'avini hija. Ija'ari hojai jaharikia kahojaiki va'ini bodinia hojaki ida va'i bodini vara nini jahariki. Jaharihi ida kidiva'ibodivarani, oniani ida varani jahariki-ra vara vani'avini hija. Ija'aria vara bivani'aki ida bikava'ibodivaraniki — niha ada Jesus. \s1 Ija'ari Jesus athi-ra naabavini varani hini \r (Mateus 7.24-27) \p \v 46 Asia vara niha ada Jesus: \p —Oathi-ra avanaabaravini oadani, hari'a ka'da'dia hora vanaonibakhia. \v 47 A'onira onava'isohivini hiki ida rajomi kavaranihi, nahina fori hiki ida. Kodiania khahi ida ija'ari, mitha bini'ahi ida oathi, binaabamani'ihi. \v 48 Gora kaaraki-ra namonahaki vani fori hija hida ija'ari. Bikhori'imidiahi ida hodi abihiaki, gora avani arokhojahani ibavini kaimoni a'daimaki. Gora a'diahini naothinia, ji'binini kama'da'ihi ida vaini kapahani. Vaini kapahani jorania bigathi'ihi ida gora avani, ni-ho'doho'doki ida gora. Abihiaki ida gora avani nami imani bodinia. \p \v 49 Hari. Gora-ra namonahaki vani fori hija jaboni ida ija'ari hoariha. Bikamithahi ida oathi, ni-binaaba'iki. Binamonahahi ida hodi abihiariki, arokhojahajahakirihi ida gora avani. Binaibavi'ihi ida gora avani hodi abihiariki bodinia. Gora a'diahini naothinia, ji'binini kama'da'ihi ida vaini kapahani. Vaini kapahani jorania bigathi'ihi ida gora avani, adari'ihi ihimika'oa'ihi ida gora — niha ada Jesus. \c 7 \s1 Jesua bianaihotaha ada sorara vakadika'da'di kahonai abono \r (Mateus 8.5-13) \p \v 1 Hari hi'ihi ida Jesus ija'ari-ra ka'ojomo'ivini kavaranihi, okha'aha, Cafarnaum sidajia akhano'aha. \v 2 Cafarnaum sidajia hojaha ada Roma sidaji kaka'da'dini kasorarani. Kavamonikarahoki ada kidihonai abono, abinina amaakariki ada. Binakaidivaki ada kidihonai abono. \p \v 3 Oniaroa, Roma sidaji kaka'da'dini kasorarania bikamithahi ida Jesus varani hina. Va'ora ni'aha adani judeus kaija'ari vanava'isohiva abono: \p —Avikha Jesus kania mahija avibaranahavini. Vakanikharia bana kodihonai abono-ra anaihotara kaimoni — ni'aha. \p \v 4 Oniaroa, va'ajihi'aha. Jesus kania avakhano'aha. Vakanikhariadanoki'aha: \p —Jesus, akadiania kha'a bana. Kavamoni karahoki ada sorara vakadika'da'di kahonai abono, abinihana amaakariki ada. \v 5 Akadija'ari hiriha ada sorara vakadika'da'di, kaba'i akadija'ari-ra nofijahakiha. Amonahani bivahonariahiki ida akadija'ari Deu-ra vara vani'avini kagorani akadimoni. Kidihonai abono ikajoamoravini jahaki — vakhaniha adani judeus kaija'ari vanava'isohiva abono. \p \v 6 Hari. Okha'aha ada Jesus vakadiania. Jesua bianikhaki gora-ra vanamaakari'aha. \p Oniaroa, Roma sidaji kaka'da'dini kasorarani va'ora ni'aha adani kidiva'ahi: \p —Jesus kania avikha'a mahija oathia avanava'isohivini: \q1 “Jesus, ni-onofiki ida ira onadabavini kodiania ikhani. \q1 Ijahani fori ohirina mani ida \q2 ogorana io'oini-ra okaboa'iravini hija. \q1 \v 7 Ivani ka'da'di i. \q1 Nahina ohirina mani ida \q2 kadania okhana-ra \q2 onofiravini hija. \q1 Vara ira oni'avini-ra okaipahiki ho. \q1 Ogorana iokharini kaba'i, \q2 napaja ihojani kaba'i, \q1 ihonaria bana ida \q2 kavamoni akara'oni, \q1 aihotara kaimoni ada \q2 kodihonai abono. \q1 \v 8 Hovani jaboni onaabaki ida athi hora vaka'da'diki \q1 hora honariabakhiavini hiki. \q1 Va'ora ovaka'da'diki adani vahoariha, \q2 oathi-ra vanaababakhiaki adani. \q1 Okhana ohonariaha ada \q2 sorara, \q2 okhamaniha. \q1 Hida khana obaranahaha ada hoariha, \q2 khamaniha. \q1 Kodihonai abono-ra ohonariahi hihida badani-ra namonaha, \q2 binamonahamanihi. \q1 Oathi-ra vanaabaki adani va'ora ovaka'da'diki. \q1 Ivani jaboni ka'da'di i. \q1 Nahina-ra ihonariahi; \q2 iathini-ra naabahi. \q1 Kavamoni akara'oni-ra \q2 ihonariahi bana \q1 kodihonai abono kania, \q2 akara'omanihi bana.” \p \v 9 Jesua bikamitha'ihi ida sorara vakadika'da'di kavarani, bikava'ibodivaranikaraho'ihi. Roiribani'aha ada Jesus, ija'ari vaipohiki Jesu-ra vavaipohihaki-ra va'ora ni'aha. \p —Ni-okaraga'iaki kaho ada judeus kaija'ari hoarana hora kajari'dariki, hihada Roma sidaji kaka'da'dini kasorarani hora kajari'daravini fori hiki — va'ora ni'aha ada Jesus. \p \v 10 Hari. Avajoi'aha adani Roma sidaji kaka'da'dini kasorarani kava'ahi. Gorana vakaikahi'aha vanoki'aha ada honai abono aihota'ina. Jesu-ra kajari'daravini mani ida kidihonai abono anaihotana hija. \s1 Jesua bianahokiki ada kaariha kaisai \p \v 11 Hari. Oniaroa, Roma sidaji kaka'da'dini kasorarani kava'ahi va'ajihina naothinia, avikha'aha adani Jesus, kidipohi khama. Ija'ari vaipohiki va'ora vavaipohiha'aha. Naim sidaji onikia avikhajabana'aha. \p \v 12 Hari. Abini'aha ada imakhinava. Kaariha ida imakhinava kaamia. Kaariha bivahojaki isai hoarana ka'oa. Abini'iki ada kidisai. Naim sidaji kavasiribanini kaathania avamaakari'aha adani Jesus. Vamaakarina kaba'i Jesus va'ora nokiha adani aba'oi-ra vakaiba'iki vikhaonanina. Ai vavanihavini hiki ida aba'oi vaka'damaja kaimoni. Ija'ari vaipohiki va'ora vavaipohihaha adani aba'oi-ra vaka'damahaki. \p \v 13 Vakaikahi'aha adani Jesus kaariha kania, binakaidivamanihi ida gamo, bini'ahi: \p —Hari'a asarajana kaho. \p \v 14 Oniaroa, bikanamaakarihi ida aba'oi bavini, biakadasa'ihi. Avigaakosoa'aha adani aba'oi-ra vakaiba'iki. Bini'ahi ida imakhinava aba'ona: \p —Imakhinava, ira ohonariahi, gamamanani'a bana! \p \v 15 Gamamanani'aha ada imakhinava, vara ni'aha. Jesua bino'a'ianahi ida kaariha kidisaia. \p \v 16 Hari. Imakhinava-ra vanokiki varapata'iki. Deu-ra khai vani'a'aha. Vakhani'aha: \p —Hidakaba'i akadiania kaikahi'iki hada Deus athi namoniva abono. Danoki ida kidibadani. Deua bikaronaki ada ovari va'ora kajoamorara kaimoni adani kidija'ari. \p \v 17 Oniani ida Judéia kaarabonia ibavi maakaria Jesus monina-ra akanarafarakhamaja. \s1 João Batista va'ora karonaki adani ipohina Jesus kania \r (Mateus 11.2-19) \p \v 18 Hari. João Batista ipohina vanava'isohi'aha, kaariha kaisai-ra anahoki'avini ada Jesus. João Batista bikamithahi ida vakadivarani, va'ora baranahaha adani kidipohi vi'bamiki kidiania vikhana. \v 19 João Batista va'ora ni'aha: \p —Avikha'a bana akadika'da'di Jesus kania. Jesu-ra vara vani'a bana: \q1 “Anokhaki ada aihotahi abono Deua bikaronaki. \q1 Ivani aihotahi abono Deus ira karonaki i? \q1 Hoariha-ra anokhamania koda?” \m Vakhani bana — va'ora ni'aha ada João Batista. \p \v 20 Ai vihi'aha adani João Batista ipohina vi'bamiki. Jesus kania vakaikahi'aha. Vani'aha: \p —João Batista haria karonaki hari kadania, ira nana'dohiki ada: \q1 “Anokhaki ada aihotahi abono Deua bikaronaki. \q1 Ivani aihotahi abono Deus ira karonaki i? \q1 Hoariha-ra anokhamania koda?” \m — vakhaniha. \p \v 21 Oniaroa, Jesus va'ora anaihota'aha adani vakavamoniki vaipohiki. Vakabajadiki vakadibajadi bihonaria'iki akara'o'ini. Vakamaodorohaki vaipohiki jaboni vanokho Jesua bianavagaha'iki. \p \v 22 Naothinia, Jesua bigathani'ihi ida vi'bamiki vakadina'dohi. Va'ora ni'aha: \p —João Batista kania avajoi'a. Vananamitha'a bana ida kodibadani danoki avanoki'iki, kodivarani avakamitha'iki jaboni mahija aihotahi abono ohina-ra ogavini. Ija'ari vakamaodorohaki vanokho-ra oanavagaha'iki ho. Ija'ari vakabaha katonorohaki okanajaha'iki vaadaha'iki. Asafi namani-ra najaharikia kakavamoniki ija'ari onajaha'iki jaboni. Ija'ari vamorobo kamokhihaki oakanavagaha'iki, athi-ra vakamitha'iki. Ija'ari vaabiniki oanahoki'iki. Ija'ari vakanahinariki-ra onanamithavini hiki ida Deus monina jahaki. \v 23 Deus va'ora kajoamoraki bana adani ija'ari oathi-ra vakajari'dariki — Jesus va'ora ni'aha adani vi'bamiki. \p \v 24 Hari. João Batista ipohina vi'bamiki va'ajihina naothinia, Jesus va'ora vara ni'a'aha adani ija'ari vaipohiki vajoroniki. Kidivarani hi'aha ada João Batista. Jesus va'ora ni'aha: \p —Amasia hojana kari ada João Batista. Nahina mani ida João Batista kania avanavanavanahaja? Avarigaki ida João Batista mosori sirisirikia bikanadarahaki fori hirina. \p \v 25 Avanavanavanahavini kari avarigaki ada João Batista makhira kanahinaki fori hirina. Ni-João Batista bikaimahaki ida makari kaidivaki. Amasia ibaviriha ada makhira makari kaidivaki-ra kaimahaki. Arabo kaka'da'dini gorana vania hojara ada makhira makari kaidivaki-ra kaimahaki. Makhira kanahina'ahapikiki fori hiriha ada João Batista. \p \v 26 João Batista-ra avanavanavanahavini kari avarigaki ada Deus athi namoniva abono hina. Deus athi namoniva abono oamani. João Batista va'ora aradahaki adani Deus athi vanamoniva abono ija'ari vahoariha khama. Ovari miro'a vara bivani'aki ida Deus ija'ari-ra vaka'da'divini kavaranihi — va'ora ni'aha ada Jesus. \p \v 27 Hari. Jesus va'ora vara ni'a'ianaha adani ija'ari vajoroniki. \p —Deus athi kapapirania hojaki ida João Batista varani hina Deua bini'aha ada kidisai: \q1 “Okaronaki bana ada \q2 oathi namoniva abono \q2 iviahania okhananavana \q2 va'ora nava'isohiki bana adani ija'ari \q2 vakadimahi-ra vanasohivini \q2 ikaikahini viahania.” \m Nihi ida João Batista varani hina Deus athi kapapirania hojaki. \p \v 28 Hari. Asia vara ni'aha ada Jesus: \p —Akadija'ari avikhananavakia ni-avigahahaviki ida Deus ija'ari-ra vaka'da'divini kavaranihi. Ni-avigaki ida niha ninini Deu-ra vagathanivini vakadika'da'di kaimoni hina. João Batista vania biogaja ida, oniani ida João Batista aagahai akadija'ari avikhananavaki vakadi'ogahai aradavini hija. Kaba'i, ni-João Batista binokiki ida mahi vara bivani'ajoraki. Ni-kama'da'iaki kaho ida Deus kania ija'ari vaabono gahinai vanihavini vakadika'da'di hira kaimoni. \p João Batista naothia ija'aria vagathaniki bana ada Deus vakadika'da'di hina, oniani ida vakadimahi nasohini hija. Ija'ari nahina hirini kaba'i, kidimahi jahania biaradahaki ida João Batista kamahi jahani — va'ora ni'aha ada Jesus. \p \v 29 Ija'ari vaipohiki, imposto gathaniva abono khama vajoronikia mitha vani'a'ihi ida Jesus kavarani. Va'oaniaroa vakamitha'imidia'iki ida João Batista kavarani. João Batista kavarani hiki ida badani asohiki Deua binofiki. Athi-ra vanaabavini-ra vanofivini, oniani ida João Batista va'ora kanavini hija. \v 30 Vahoariha vanofirihi ida João Batista va'ora kanavini. Va'oaniaro farisio, vahoariha judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abono. Vakhanimanira adani Deua binofiki-ra vakajoniki. \p \v 31 Hari. Jesus vara va'ora ni'a'ianaha adani ija'ari vajoroniki: \p —Va'ora okavarajomiki adani ija'ari hahavi hidakaba'i vahokiki. \v 32 Isai vakasivanahaki fori vihiki hadani ija'ari. Ija'ari vajoroniki kania vakasivanahaki adani isai. Vaabono vakabodi'barahararahakhamaki adani isai: \q1 “Akadikasivanahi ida akarai kaihinikani. \q1 A'ithohahi; \q2 ni-avikhajo'iki. \q1 Akadikasivanahi hoariha ida ija'ari abini'iki. \q1 Akaasarahi ida aba'oi, \q2 ni-avaasarajabana'iki. \q1 Ni-avavajahaki ida khai akhanina, \q2 ni-avavajahaki jaboni ida ava'i mokara nini.” \m Vakhaniha adani isai vakasivanahaki. \p Jesus va'ora ni'aha: \p —Avakhanini vani isai kasivanahi-ra nofiriki fori avihija. Ni-avanofipa'itxiki ida Deus athi-ra avanaabavini. \v 33 João Batista kha'aha avakadiania, ni-bihaki ida 'bai mahi hahavi. Ni-bi'aviki jaboni ida vinho. Kidihojai avanokiha; avani'aha: \q1 “Kabajadiki ada João \q2 Batista.” \m \v 34 Okha'ihi avakadiania, kodihojai fori hirihi ida kidihojai. Hovani ohaki ida 'bai, o'aviki jaboni ida vinho. Hora avanokihi, ni-hora avanofiki. Nimania ida hora avakanavaranihavini. \q1 “Vada vani'a o hi'o ko'bai nofiki o, \q1 hi'o vinho-ra nofiki o jaboni. \q1 Kidiva'ahi vihiki adani \q2 imposto gathaniva abono, \q1 Jahari kabadani-ra bada \q2 vani'aki-ra nofiki o \q2 jaboni.” \m Nimania ida hora avakanavaranihavini. \p \v 35 Hari. Ija'aria bikajari'darihi ida Deus ka'ogahai jahani; sohika'oani biogahi — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Simão gorana 'baiki ada Jesus \p \v 36 Hari. Simãoa bikaboa'iha ada Jesus kidiania 'baira kaimoni. Farisio ada Simão. Farisio vaoniki vavajahaki ida vakadija'ari avikhananavaki vakadihojai. Oniaroa, Simão gorana okha'aha ada Jesus. Okhajakosiha, vithiha, vi'bai'aha. \p \v 37 Sidajia hojaki ida gamo. Kamakhirarini kaba'i makhira ipohikia kabadanibakhiaki ida. Asohiri'oamanija ida gamo kahojai. Hari. Gamoa bikamithahi ida Jesus varani hina, Simão gorana 'baina. Okhahi, biavikha'ihi ida misai bavini ji'biniki. \v 38 Okhajakosihi, Jesus kaida kaikahi'ihi. Jesus 'dama ka'dihania kabajo'okhonarari'ihi, asara'ihi. Kidihojai asohirikia va'ini bianaipahihivini mani ida naasarani hija. Bikana'bahi ida Jesus 'dama nokhoni a'bania, bikanajoha'ihi ida 'dama ka'da'dini kaafania. Bikaramosihi ida Jesus 'dama, biakamisai'ihi. \p \v 39 Hari. Simãoa binokihi ida gamo Jesu-ra kamisaivini, bikava'ibodivaranihi ida gamo. Simão abono-ra ni'aha: \p —Asohiri'oamanija ida gamo kahojai. Ni-Jesua biogaki ida gamo hojai asohirikia kahojaini. Gamo kahojai asohiriki-ra ogara vaha; ni-abono-ra khai vani'aki vaha gamoa bikamisaivini. Jesus gamo kabadani-ra ogaravini mani ida Deus athi namoniva abono hina okajari'davini hija — abono-ra ni'aha ada Simão. \p \v 40 Oniaroa, Jesua bini'aha ada Simão: \p —Simão, vara ira oni'avini-ra onofiki bana ho. \p —Hai — niha ada Simão. \p \v 41 Hari. Jesua bini'aha rajomi kavaranihia: \p —Makhira kajiniro'ahapikiki kania jiniro-ra varihaha adani makhira vi'bamiki. Hoariha birihahi ida jiniro prata amonahaki karaho 500 hiki kaidivani. Hoariha birihahi ida jiniro prata amonahaki pa'itxi 50 hiki kaidivani. \v 42 Ihimi'ihi ida jiniro varihaki, ni-nahina-ra vavahojajanaki vakadirihai-ra vanaabosivini kaimoni. Va'ora kanarihaiki va'ora va'adimani'aha, va'ora ni'aha: \q1 “Ni-onofiki ida jiniro \q2 a'onira okanarihaivini hiki aabosini. \q1 Ni-nahina abosiriki \q2 hojajanaki.” \m Va'ora ni'aha. \p Oniaroa, Jesua bini'aha ada Simão: \p —Simão, hana hina vania binofikarahora ada va'ora kanarihaiki? Hana hina vania binofipa'itxira ada va'ora kanarihaiki? \p \v 43 —Jiniro karaho-ra rihakia vahabini binofikarahoki ada va'ora kanarihaiki — niha ada Simão. \p —Ka'oa oamani ida ini'aki — Jesua bini'aha. \p \v 44 Hari. Roiribani'aha ada Jesus, gamo-ra vada ni'a'aha, Simão-ra ni'aha: \p —Simão, vada ini'a hida gamo. Jiniro karaho fori hiki hida gamo kabadani asohiriki ipohiki. Kidihojai asohiriki ipohiki ona'biravini mani ida hora nofijahakivini hija. \p Akadihojai oamani ida kaikahiki-ra paha ano'avini 'damani-ra kosokovini kaimoni. Igorania okaikahihi, ni-paha hora ino'aki o'dama kosokoani kaimoni. Gamo vania bikosoko'ihi ida o'dama nokhoni a'bania, bikanajoha'ihi ka'da'dini kaafania. \p \v 45 Akadihojai hiki ida gora kaka'da'dinia biramosivini ida kaikahiki. Akadihojai hini kaba'i, ni-hora iramosiki okaikahina. Gamo vani ida o'dama-ra karamosiha'oadaha'ihi kaikahi'ini. \p \v 46 Akadihojai ida gora kaka'da'dinia bikavamisaihavini ada 'baiki kidiania. Ni-hora misaia ino'aki o'da'di-ra oakamisaivini kaimoni. Gamo vani ida o'dama-ra kavamisaihahi misai kaidivakia. \p \v 47 Simão, ira onava'isohivini hiki bana ho, kidihojai asohiriki ipohiki ona'biravini mani ida hora nofikarahovini hija. Ija'ari hoariha kahojai asohiriki ipohiriki-ra ona'biravini mani ida hora nofipa'itxivini hija — Simão-ra ni'aha ada Jesus. \p \v 48 Hari. Gamo-ra ni'aha ada Jesus: \p —Kadahojai asohiriki-ra ona'bira'iki ho. \p \v 49 Vahoariha vavithijabanaki vakadiania vaabono vani'aha: \p —Jesua bikaabokamanija koda ida gamo kahojai asohiriki-ra na'biravini? Deus ka'oa bikaabokaki ida hojai asohiriki na'birani. \p \v 50 Jesua bini'ahi ida gamo: \p —Hora ikajari'daravini mani ida Deus ira akava'ijoavini hija. Iva'ini jahajahani, okha'a bana — niha ada Jesus. \c 8 \s1 Gamoa vavaipohihaki ada Jesus \p \v 1 Hari. Oniaroa, ibavi ipohikia avaadahaoni'aha adani Jesus, vara bivani'avini ida Deus monina jahaki, ija'ari-ra nava'isohi'aha Deua vaka'da'dira kaimoni. Jesus ipohina 12 vihiki vaipohina kidiania avikha'iki. \v 2-3 Avaadahaonijabanaki adani gamo vaipohiriki jaboni Jesus vakadiania. Vaonina Maria Madalena, Joana, Susana vihiki. Jesus va'ora anaihota'iki adani gamo, oniani ida vavaipohihavini hija. Gamo vakabajadiki Jesus va'ora najaha'iki. Maria Madalena, bajadi vaipohina 7 vihikia vagathi'iki ida. Jesua bihonaria'ihi ida bajadi akara'o'ini. Joana kamakhira onina Cuza. Cuza Iroji kahonai abono ada. Iroji arabo kaka'da'dini ada. Cuza biakadava'aki ida Iroji kanahina. Jesus va'ora ka'ojomo'ivini oadani adani ija'ari, Susana Jesu-ra vakaijahitaki, gamo vahoariha jaboni Jesu-ra vaakodiaki. Vakadinahina pa'itxi, jiniro, 'bai hikia Jesu-ra vaakodia'aha. \s1 Trigo 'ba'dani txiotxioni karajomihi varani hini \r (Mateus 13.1-23; Marcos 4.1-20) \p \v 4 Hari. Oniaroa, ija'ari vaipohiki vikhaki Jesus kania. Sidaji ipohiki kaija'arinia vanofiki vanokivini ada Jesus. Oniaroa, vajoroniha, va'ora ka'ojomo'i'aha adani ija'ari vahojaki. Rajomi kavaranihia va'ora vara ni'a'aha: \p \v 5 —Siroia okhaha ada makhira binatxiotxiohi ida trigo 'ba'dani. Hagihi vadinia vararahi ida 'ba'dani hoarahanana. Ija'aria vakada'aha'aha'ihi ida trigo 'ba'dani, ni-mova'iki. Avigariha adani igitha, vitxagatxaga'ihi jaboni. \p \v 6 Ja'di namania vararahi ida 'ba'dani hoariha. Foraki ida nami. Movani kama'dani vani ara'okho'ihi. \p \v 7 Hogoi kania vararahi ida 'ba'dani hoariha. Mova'ihi ida jaboni hogoi, rakhajahi-ra najahari'ihi, ni-bono'iki. \p \v 8 Arabo jahakia vararahi ida 'ba'dani hoariha. Movahi, avijavahi, bono'ihi. Aipohi'ihi ida trigo 'ba'dani. Trigo avani hoarahanana 'ba'dani ipohini 100. Avakamithavini avanofihi; mitha vani'ajahaki hida oathi — va'ora ni'aha ada Jesus. \p \v 9 Hari. Jesus ipohina vanana'dohi'aha: \p —Ni-aogajahakiki ida rajomi kavaranihi kadavarani hiki. \p \v 10 Jesus va'ora ni'aha: \p —Deua binofiki ida avarigavini, oniani ida Deus ka'da'di hina kavaranihia a'onira onanamithajahakivini hija. Ija'ari vahoariha ni-avigavini vanofiki ida varani Deus va'ora vaka'da'divini. Vakadiania vara ovani'aki ida rajomi kavaranihi, avigajorakiria kaimoni hida kodivarani. Oathi-ra mitha vani'avini kaba'i, ni-nahina nini avigaki. \p \v 11 Oniaroa, Jesus va'ora nanamithavini hi'ihi ida rajomi kavaranihi. \p —Trigo 'ba'dani txiotxioni vani fori hija ida Deus athi kavaranihi. Deus athi fori hiki ida trigo 'ba'dani. \p \v 12 Hagihia vararahi ida trigo 'ba'dani. Igitha vitxagatxagahahavi'ihi Onivani fori hini ija'ari vahoarahanana vakamithaja ida Deus athi. Hari. Oniaroa, khaki ada Jahari Deus athi-ra anihavini va'ini bodinia, vakajari'daja kaimoni, oniani ida Deus va'ora akava'ijoaravini hija. \p \v 13 Ja'di namania vararahi ida trigo 'ba'dani hoariha. Kanamini odorini movajoraki'ihi. 'Damani abohani abihiarini mani ida anara'okhoni hija. Movani kama'dani vani ara'okho'ihi. Onivani fori hini ija'ari vahoariha Deus athi-ra vakamithaki. Vanofihi, khai vakhanimaniha. Mahi ipohiriki vani khai vani'aja ida Deus athi. Jorakia vakajari'da'ihi. Kama'da'ihi ida Jahari va'ora kaboroborovini, oniani ida Deus athi-ra vakava'ipahinivini hija. \p \v 14 Hogoi 'damania vararahi ida trigo 'ba'dani hoariha. Hogoia binajaharihi, bonohi, ni-a'di'iki ida trigo bononi. Onivani fori vihira adani ija'ari vahoariha Deus athi-ra vakamithaki. Vakava'ibodivaraniha'oadahahi ida vakadi'bai-ra vanako'dihavini, vakadinahina-ra vakapavakarihavini, vakadibadani hiki. Vakadiva'ikhaiini 'badara vava'i biakanara'banahanakhamavini. Jiniro-ra vanofikarahovini mani ida Deus athi-ra vanofijahakiravini hija, oniani ida Deus athi-ra vanaabaravini hija jaboni. Onivani fori hija ida arabo rakhajahani bonorini. \p \v 15 Hari. Arabo jahakia makhira binatxiotxiohi ida trigo 'ba'dani hoariha. Movahi, karaho'ihi, bono'ihi. Aipohi'ihi ida 'ba'dani. Trigo avani bononi 'ba'dani ipohini 100. Onivani fori hini vahoariha vakamithaja ida Deus athi. Vava'i bodinia vanaibavijahaki ida. Deu-ra vanofivini mani ida athi vanaabajahakivini hija jaboni. Ni-vakava'ipahiniki ida Deus athi, oniani ida vakadihojai jahaki ana'ba'dini hija — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Lamparina vagani \s2 karajomihi hida \r (Marcos 4.21-25) \p \v 16 Hari. Jesus va'ora vara ni'a'ianavini hihi hida rajomi kavaranihi hoariha. Jesus va'ora ni'aha: \p —Kodivarani fori hiki ida lamparina vagani. Lamparina-ra anaha'dihi, ni-si'aha akaasiaki kabodinia anahojaki ida lamparina, ni-cama kanabo'ania anahojaki. Gora bodini nama vania anahojahi ida lamparina vagaja kaimoni ida gora bodini. Ija'ari avi'oikia vanokiki ida gora bodini vagani. \v 17 Hidakaba'i ahojaki ida ija'ari kava'ibodivarani. Khaki ida mahi kodivarania binanokiaki bana ida ija'ari kava'ibodivarani, nahina hoarani ahojajanaria kaimoni. Vagani kania hojani fori hiki ida. \p \v 18 Mitha vani'ajahaki bana hida kodivarani. Mitha avakhanijahakihi; avarigajahakihi hida avariga'iariki. Oathi-ra avanaabahi; Deus a'onira kakodiahi avarigajahakija kaimoni hida kodivarani. Oathi-ra avanaabarihi; avarakava'i'birinihi ida pa'itxi avariga'iki — va'ora ni'a'aha ada Jesus. \s1 Vikhaki adani Jesus kaamia, kidikajo'o vihiki \r (Mateus 12.46-50; Marcos 3.31-35) \p \v 19 Hari. Oniaroa, Jesus kania vikhamai'aha adani kidiamia, kidikajo'o vihiki. Ija'ari vaipohiki vahararana hojaha ada Jesus, oniani ida vanamaakariravini hija. \v 20 Oniaroa, ija'aria binava'isohi'aha ada Jesus: \p —Adani gora baninija vahojaha kadamia, kadakajo'o vihiki, ira vara vani'avini-ra vanofiki. \p \v 21 Hari. Jesus va'ora ni'aha adani ija'ari hahavi vajoroniki: \p —Ija'ari Deus athi-ra vakamithajahakihi, vanaabajahakihi jaboni; kodiamia, oigamina fori vihiki adani — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Jesua bikaabaniki ida sirisiriki, komini kihiki \r (Mateus 8.23-27; Marcos 4.35-41) \p \v 22 Hari. Mahi hoariha, Galiléia ka'dakoni vadinia vahojaha adani Jesus kidipohi khama. Vaki'dama'aha kanava kabodinia. Va'ora ni'aha: \p \v 23 —Aakakafiani'ava. \m 'Dako pitanija Jesu-ra avakavikafiani'aha adani kidipohi. Avakakafianina kaba'i, vadi'aha ada Jesus. Sirisiriki danoki kama'da'ihi. Komini kana'bahakia biakapahakaraho'ihi ida kanava, ka'biri'biri'ihi. \v 24 Oniaroa, kidipohia vanamaakari'aha ada Jesus, vakananokiahi'aha vani'aha: \p —Jesus, Jesus, aahidana'iki bana hari! \p Nokho afora'aha. Gama'aha, bikaabani'ihi ida sirisiriki, komini kihiki. Jesua bini'ahi: \p —Radaha'a! \m Radaha'ihi ida sirisiriki, karadaha'ihi jaboni ida komini kana'bahaki. \v 25 Oniaroa, kidipohi-ra va'ora ni'aha: \p —Nahina mani ida Deus a'onira akadava'avini-ra avakajari'davini hija? \p Sirisiriki komini kihiki jorakia karadahani mani ida va'ora naimahidaja. Vakava'ibodivaranikaraho'aha. Oniaroa, vaabono vakani'akhama'aha: \p —Makhira ka'oa hiriha hada? Ni-anoki'iaki kaho ida ija'ari hoariha ovari fori hiki sirisiriki, komini kihikia athi bikamithaki — vaabono vakani'akhama'aha. \s1 Makhira kabajadiki aihotana varani hini hida \r (Mateus 8.28-34; Marcos 5.1-20) \p \v 26 Hari. Galiléia ka'dakonia avikafianiha adani Jesus. Gerasa kaarabonia avako'omisi'aha. \v 27-29 Vigaimoriha. Makhira kabajadiki Jesu-ra karagarariha'aha. 'Dama kania ibaviki ada makhira. Badara ipohiki ni-ibaviki gora bodinia. Barobarona adahaki ada makhira. Bajadia bigathibakhiaki ada. Bikana'bararaharahabakhiamanihi hida corrente sa'a, 'dama kihiki kodabohabakhiani kihiki, sidaji kaija'arinia vanaahobakhiavini ada. Bajadia biavikhabakhiaki ada amasia. \p Hari. Kabajadikia binokiha ada Jesus, bodi'baraha'aha, kajo'atharari'aha Jesus viaha. Jesua bini'aha: \p —Bajadi, akara'o'a! \p Kabajadikia bini'a'aha bodi'barahana: \p —Jesus, nahina hida kodiania inofija? Ivani Deus danoki nama hojaki kaisai i. Hari'a jaharikia haria arakha bana! \p \v 30 Jesua binana'dohiha ada makhira kabajadiki: \p —Nahina ionija? \p Bigathanihi ida Jesus athi: \p —Bajadi vaipohiki hora vagathivini mani ida ija'ari hora vanaonivini hija Îpohikia. \p \v 31 Oniaroa, bajadia vakanikhariaha ada Jesus: \p —Hari'a haria karona Ibavi Jaharika'oakia aokhana — Jesu-ra vani'a'aha. \p \v 32 Hari. Arabo namahiki maakarinia vahojamaniha adani hirari vaipohiki vi'baiki. Bajadi Jesu-ra vakanikharia'aha: \p —Haria karona'a hirari vakadiania mahija haria vavaadaha'avini. \p —Vaadaha'a! — Jesus va'ora ni'aha adani bajadi. \p \v 33 Hari. Makhira kania vakara'o'aha adani bajadi, hirari-ra vagathi'aha. Vaki'darahaha'aha, avikharafoni'aha, arabo a'domarariki kania avaki'dafafoni'aha, avahidana'aha. \p \v 34 Oniaroa, vaofini'aha adani makhira hirari-ra avakadava'aki, aviga'aha. Ija'ari vaibavia avakhano'aha, va'ora vakanamoni'aha hirari vapohimaja'ina. \v 35 Oniaroa, ija'ari vaipohiki moni kamithava va'ora vanavanavanaha'aha adani hirari vapohimaja'iki. Jesus kania avikha'aha. Vanoki'aha ada makhira kabajadijanarina. Jahana vani vanoki'aha. Vithina, kamakari'ina jaboni vanoki'aha. Bajadi ai vihi'ina naothinia ni-kabajadijanaki. Vakava'ibodivaranikaraho'aha ada makhira. \v 36 Hirari avakadava'ava abono va'ora vani'aha adani vavanavanahaki: \p —Anoki'iki ada Jesus makhira kabajadiki-ra anaihota'avini. \p \v 37 Oniaroa, Jesu-ra vifini'aha adani Gerasa kaaraboni kaija'arini moni-ra vakamitha'iki. Vani'aha: \p —Ajihi'a bana akadiaraboa! \p \v 38 Hari. Ajihi'aha ada Jesus. Ki'damana kaba'i kabajadijanariki Jesu-ra kanikhariadanoki'aha: \p —Onofiki kadania ookhana! \p Jesua bini'aha: \p \v 39 —Iniani. Igorania ajoi'a bana mahija kadaija'ari-ra va'ora vara ini'avini hini hida Deus ira kajoamoravini, Deus ira va'adivini. \p Oniaroa, ajihi'aha ada makhira, sidaji kaija'arini-ra va'ora kanamonivini hi'ihi ida Jesua bikajoamora'avini. \s1 Jairoa bikanikhariaki \s2 ada Jesus \r (Mateus 9.18-19; Marcos 5.21-24) \p \v 40 Hari. Oniaroa, avakajoifianiha adani Jesus kidipohi khama. Avako'omisiha, vahojamaniha adani ija'ari vâipohiki Jesu-ra vanokhavini. Khai vani'a'ihi ida Jesus vakajoifianina. \p \v 41 Oniaroa, Jesus kania kha'aha ada makhira Jairo oniki. Judeus kaija'ari Deu-ra vara vani'avini kagorani akadava'ava abono ada Jairo. Va'i bodinia abono-ra ni'aha: \p —Ka'da'di oamani ada Jesus — oniani ida Jesus viaha nakajo'athararina hija. \v 42 Oniaroa, Jesu-ra kanikharia'aha ada Jairo: \p —Onofiki bana ida ogorana iokhani. Kodisai kavamonikarahoki. Abinihani amaakariki ida. Hoarani oamani ida kodisai. Kabadarani 12 hiki ida ipohini — niha ada Jairo. \p Oniaroa, ai vihi'aha adani Jairo Jesus khama. Vaadahana kaba'i ija'ari vâipohiki Jesu-ra vaka'dokho'dokhorisahakhamaki. \s1 Jesua bianaihotaki ida gamo \r (Mateus 9.20-22; Marcos 5.25-34) \p \v 43 Hari. Ija'ari vahararana hojajabanaki ida gamo kavamoniki. 12 badara ipohini amani aforarini hojaki ida gamo. Mijiko vaipohikia vanaihabakhiavini kaba'i, ni-ahajanipa'itxiki ida gamo. Bivaihimi'imarinihi ida kidijiniro. \p \v 44 Oniaroa, Jesus kaida-ra kanamaakari'ihi. Vahoariha vanokiravini kaba'i, bikadasahi ida Jesus kakarahobi ihini. Afora'ihi ida amani. \v 45 Oniaroa, Jesus va'ora nana'dohi'aha adani ija'ari: \p —Hana hini mani ida kodikarahobi-ra kadasaja? \p —Ni-aogaki, ni-ira akadasarihi — vakhanihahavi'aha. \p Oniaroa, Pedroa bini'aha: \p —Jesus, ija'ari vâipohiki vahararana ihojaki i. Ira vaka'dokho'dokhohahaviki adani — niha ada Pedro. \v 46 Oniaroa, Jesus va'ora ni'aha: \p —Ija'ari hora kadasa'iki ho. Oogaki ida odanona ija'ari-ra anaihota'avini. \p \v 47 Ni-gamoa bikaabokajanaki ida aihota'ini-ra anahojavini. Jesua bikaja'oriaki abononi vanihavini mani ida naimahidani hija. Tharararani mani ida na'bisonini hija Jesus viaha. Ija'ari vaipohiki vaviaha Jesu-ra ni'a'ihi: \p —Badara ipohiki vani okavamonija. Ira okajari'daravini mani ida hora ianaihotavini-ra oogavini hija, oniani ida kadakarahobi-ra okadasavini hija. Ojaha'iki ho — nihi ida gamo. \p \v 48 Hari. Jesua bini'a'ihi: \p —Kodisai, hora ikajari'daravini mani ida ira oanaihotavini hi'ia. Adaha'a, iva'ini jahajaha'ini. \s1 Jesus bianahoki'iki ida \s2 Jairo kaisai \r (Mateus 9.23-26; Marcos 5.35-43) \p \v 49 Hari. Oniaroa, vara nina kaba'i ada Jesus, Jairo kahonai abono akhano'aha. Bini'aha ada Jairo: \p —Ida abini'ihi kadaisai. Ni-nahina kaimoni iavikhajanariha o Jesus — Jairo-ra ni'a'aha. \v 50 Jesua bikamithahi ida vakadivarani. Oniaroa, Jairo-ra ni'aha: \p —Hari'a ofini. Hari'a jari'da. Ahokiki bana ida kadaisai — niha ada Jesus. \p \v 51 Hari. Avikha'ianaha adani Jesus. Jairo gorana vakaikahi'aha. Jesua binofirihi ida ija'ari vaipohiki gora avi'oina kidiania. Avi'oiki adani Pedro, João, Tiago vihiki. Hojaki ada isai kaabi'i, hojaki ida isai kaamia jaboni. \v 52 Va'ora vanokiha adani ija'ari isai aba'oni-ra vavaasaraki. Jesua biogaki ida isai-ra anahokivini, oniani ida va'ora ni'avini hija: \p —Hari'a vaasara. Abinirihi oni isai, vadika'oaki oni. \p \v 53 Jesus athi-ra vakajari'daki, oniani ida Jesu-ra vakanahahanihavini hija. Abinika'oani avigaki ida isai. \p \v 54 Hari. Jesua binamaakari'ihi ida isai aba'oni, biagathi'ihi ida sa'ani, athi 'barakia bini'a'ihi: \p —Isai, gama'a! \p \v 55 Oniaroa, jorakia ahoki'ihi, gama'ihi ida isai. Adaha'ianahi, jaha'ini. Isai kaamia-ra va'ora ni'aha ada Jesus: \p —Isai-ra 'baia vano'a'a bana. \p \v 56 Oniaroa, isai kaabi'i, kidiamia hikia vakava'ibodivarani'ihi ida isai-ra anahoki'avini. Oniania, Jesus va'ora kaabani'aha: \p —Hari'a bana vahoariha vakadiania vananamitha'a bana hida kodibadani. \c 9 \s1 Jesus va'ora karonaki adani kidipohi ibavi hoariha \r (Mateus 10.5-15; Marcos 6.7-13) \p \v 1 Hari. Oniaroa, Jesus va'ora baranahaha adani 12 vihiki vaipohina kidiania. Va'ora ni'aha: \p —A'onira ono'aki bana ho odanona. Ija'ari vakabajadiki-ra avanokihi; bajadi-ra vahonaria bana akara'oja kaimoni. Ija'ari vakavamoniki-ra va'ora avanokihi; va'ora avanaihota bana. Deus a'onira kakodiavini mani bana ida va'ora avaranaihotavini hija bana. \p \v 2-3 Hari. Jesus va'ora ni'aha: \p —A'onira okaronaki ho. Hahavi-ra va'ora vara avani'avini hiki bana ida moni Deus akadika'da'di hina. Va'ora avanaihotaha bana adani ija'ari vakavamoniki jaboni. \p Avadairini vani avikha'a bana. Hari'a avavikha ida ava avaabononi avanadadavini kaimoni. Hari'a avavikha ida 'bai bavini, 'bai, jiniro hiki. Hari'a avavikha ida avakadimakari odoki hoariha avakadi'abosihi kaimoni. \p \v 4 Sidaji kaija'arini a'onira vanofihi; vahoja'a bana. Sidaji ava'ajihirini oadani gora hoarania vahoja'a bana mahija avi'baivini, avavadini jaboni. \v 5 Sidaji kaija'arini a'onira vanofiriha; jorakia bana va'ajihi. Ava'ajihini viahania vana'dara'dara bana oni khomakhomani avakadisandália hojaki. Ija'ari Deus athi-ra vakajoniki-ra avakavarajomivini ida sandália-ra avakana'dara'daravini — va'ora nava'isohi'aha ada Jesus. \p \v 6 Hari. Oniaroa, ai vihi'aha adani Jesus ipohina, sidaji itxani avaadahaoni'aha, ija'ari-ra va'ora vakanamonivini hi'ihi ida Jesus monina jahaki. Va'ora avanaihotabakhiaha adani vakavamoniki vaibavia vahojaki. \s1 Iroji varani hina hida \r (Mateus 14.1-12; Marcos 6.14-29) \p \v 7 Hari. Galiléia kaaraboni kaka'da'dini ada Iroji oniki. Irojia bikamitha'ihi ida Jesus kabadani danoki varani hini. Oniaroa, va'i kidakida'aha. Vakhani'aha adani ija'ari vaipohiriki: \p —Ada ahoki'aha João Batista kohana. \p \v 8 Vahoariha vani'avini Elias kohana ahoki'ina abono-ra nanokia'iki. Vahoariha Deus athi namoniva abono okhananavaki kohana ahoki'ina hina vakahi'aha. Vakadivarani Iroji va'i-ra nakidakida'iki. \v 9 Oniania bini'aha: \p —Okavahonariahi'iki ida João Batista kohana ka'da'di aka'boani. Hana hina mani makhira ada? Kidibadani danoki varani hini okamithabakhiaki. \p Oniaroa, Irojia binofiki binokivini ada Jesus. \s1 Jesus 'baia va'ora no'aki adani ija'ari vaipohiki \r (Mateus 14.13-21; Marcos 6.30-44; João 6.1-14) \p \v 10 Hari. Oniaroa, Jesus kania vajoi'aha adani kidipohi Jesus athi-ra avavaadahaoni'iki. Vananamithavini hihi ida vaadahana bada vakhani'ina. Oniaroa, Jesus va'ora avikha'aha adani kidipohi ka'oa. Betsaida sidaji maakarini avikha'aha. \v 11 Hari. Ija'ari vaipohikia avigaki ida ibavi vavahojaki, oniaroa, avikasiaga'aha. Vakadiania avakhano'aha, Jesus va'ora gathani'aha. Vara va'ora ni'avini hiki ida moni jahaki ka'da'di hina ada Deus. Ija'ari vakavamoniki-ra va'ora anaihota'aha jaboni. \p \v 12 Hari. Vajomini'aha, vikha'aha adani 12 ipohina, Jesu-ra vani'a'aha: \p —Kagorarihi bana hida ibavi. Kamahijanarihi. Va'ora honaria bana ai vihi'ina mahija ija'ari vahoariha vagorana avikhavini, 'bai-ra vakapavakarihavini, vada ibavini-ra vanako'dihavini jaboni. \p \v 13 Oniaroa, Jesus va'ora ni'aha: \p —Iniani. A'onivani 'baia va'ora vano'a. \p Oniaroa, vagathani'ihi ida Jesus athi: \p —Pão sa'ai kahoarani kihiki oavani-ra akavahojaja. Abaisana 'bamiki oavani-ra jaboni avahojaja. Aokhamaniki koda hari 'bai-ra akapavakarihavini ija'ari vaipohiki vakadimoni? — Jesu-ra vani'aha. \p \v 14 Makhira 5 mil vihiki vahabini adani vahojaki. Jesus va'ora honaria'aha adani kidipohi: \p —Va'ora vanajoronionaha'a bana adani ija'ari. Vavithina va'ora vahonaria bana. Va'ora vanajoroni va'oani 50 vihiki vahabini vaipohina afonana — niha ada Jesus. \p \v 15 Hari. Jesus ipohina va'ora vahonaria'aha vavithionahana adani ija'ari hahavi 50 vihiki vaipohina. \v 16 Oniaroa, Jesua bigathani'aha ada abaisana 'bamiki, pão sa'ai kahoarani kihiki, nama-ra vada ni'amanani'aha, Deu-ra vara ni'a'aha: \p —Deus, ivani ijahaki i. 'Baia haria ino'aki i — niha ada Jesus. Naothinia, bikanapitahataha'ihi ida pão, abaisana 'bamiki hiki. Kidipohi-ra va'ora no'avini kihi'ihi. Va'ora honaria'aha: \p —Vakaravina bana hida pão, abaisana hiki, ija'ari vavithiki vi'bai'ara kaimoni. \p \v 17 Hari. Vi'baihahavi'aha, vava'i na'bihahavimani'aha. Vi'baina naothinia, Jesus ipohina vanajoroni'ihi ida 'bai ahabarini. 12 so'oro-ra vanaji'biji'biha'aha 'bai ahabarinia. \s1 Cristo ada Jesus \r (Mateus 16.13-20; Marcos 8.27-30) \p \v 18 Hari. Oniaroa, gaakosoa'aha ada Jesus, Deu-ra vara ni'aha. Kidipohi kidiania avamaakari'aha. Jesus va'ora nana'dohi'aha: \p —Hora vara vavani'aha adani vahoariha, nahina nimania ida hora vara vavani'avini? \p \v 19 Kidipohia vagathani'ihi ida Jesus kana'dohi, vani'aha: \p —Vahoariha vani'aha: ivani João Batista kohana i iahoki'ia. Vahoariha vani'aha: ivani Elias kohana i iahoki'ia. Vahoariha vani'aha: ivani Deus athi namoniva abono kohana okhananavaki i iahoki'ia — ipohina vani'aha. \p \v 20 Oniaroa, Jesus va'ora nana'dohi'ianaha adani ipohina: \p —A'onivani, nahina nimania ida hora vara avavani'avini? \p Pedroa bini'aha: \p —Ivani, Cristo Deua bikarona'iki i. \s1 Jesua vara bivani'ajoraki ida abinina ahokina hiki \r (Mateus 16.21-28; Marcos 8.31-9.1) \p \v 21 Hari. Oniaroa, Jesus va'ora kaabani'aha adani kidipohi: \p —Hari'a vahoariha-ra bana vananamitha'a Cristo ohina, hi'ada Deua binagathogatho'iki. \p \v 22 Oniaroa, Jesus va'ora nava'isohijoravini hiki kidipohia avigaja kaimoni ida nahina namithaki. Va'ora ni'aha: \p —Hovani ija'ari hahavi vakadi'aajo ho. Oimana bana hida 'banakarahoja. Hora vakajoniki bana adani judeus kaija'ari vanava'isohiva abono. Hora vakajoniki jaboni adani sasidotxi vavaka'da'diva, judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abono khama. Hora vakajoniki, hora vavahonariahiki ija'ari vahoariha hora vanaabinija kaimoni. Mahi ahoarabakosiki radahahi, oahokiki bana ho — Jesus va'ora ni'aha. \p \v 23 Hari. Naothinia Jesus vara va'ora ni'a'ianaha adani ija'ari vaipohiki vahojaki kidiania. Va'ora ni'aha: \p —Kodipohi avihini-ra avanofihi; vakava'ipahini ida avanofiki mahija Deua binofiki ka'oa-ra bada avani'avini. Avava'ini bodini vara ni'ava: \q1 “Anofiki ida Jesus ipohina arihi'ina. \q1 Haria vanaabiniha; \q2 haria vanaabiniha. \q1 Jakaho Deus athi-ra \q2 anaabava kaho.” \p \v 24 Hari. Asia vara niha ada Jesus: \p —Ija'aria bada bini'ahaha'oadahahi ida binofiki kidimoni hini, akamadaki fori hiki bana ida kidimahi. Kavithimaki ida. Ni-bivahojaki ida mahi ja'dini anokhomiriki Deus kania. Oipohina omonina jahakia kavaranini mani ida vahoariha vanaabinivini hija, oniani ida Deus kania oipohina-ra arakhaja. \p \v 25 Ija'ari vakadinahina ipohiki-ra vanofivini arafiani mani ida Deu-ra vanofijahakiravini hija. Vaabinina kamahini Ibavi Jaharika'oakia avikhaha. Ibavi Jaharika'oakia okhahi ida ija'ari; ni-khaonanijanaki. Ni-arajomaki ida kidinahina ipohiki khaonanini-ra naabosivini kaimoni hini. \p \v 26 Hora avakaipahihi; ojoina kamahini a'onira okaipahihi jaboni. Oathi-ra avakaipahihi; ojoina kamahini a'onira okaipahihi jaboni. Hovani ija'ari hahavi vakadi'aajo ho. Kodiabi'i ibavia ookhaki bana ho. Ojoiki bana ho ija'ari vakadiania. Ojoina kamahini bana Deus ibavi kaija'arini hora vavaipohihaki ho. Ija'aria vanokiki bana ida kodiabi'i jahana, danona, vagana kodiania. Nokiaki jaboni bana ida Deus ibavi kaija'arini vajahana kodiania. \p \v 27 Vakava'ibodivarani bana hida kodivarani. Khaki bana ida mahi Deus ija'ari-ra nanokiahivini ka'da'di hina. Vaabinirina oadani bana adani ija'ari ahararana vahojaki, vanokiki bana ida va'ora oni'avini hiki. \s1 Pedroa vanokiki ida Jesus jahana, vagana hiki \r (Mateus 17.1-13; Marcos 9.2-13) \p \v 28 Hari. Radahahi ida 6 mahi ipohini. Oniaroa, Jesus va'ora vigaimori'aha adani Pedro, Tiago, João vihiki. Arabo namahikia vigaimori'aha, Deu-ra vara vani'ara kaimoni. \v 29 Deu-ra vara ni'avini kaba'i, kama'da'ihi ida Jesus vagana nokiani. Kidimakari vaforiki vagaki jaboni. \p \v 30 Oniaroa, Jesus kania vanokia'aha adani makhira vi'bamiki kohana avaja'dina, Jesu-ra vara vani'a'aha. Hoarana onina Moisés. Hoariha onina Elias. \v 31 Vai'oaria nokiahi ida vagaki safini vagana fori hiki. Jesus khama vara vakhani'aha adani vi'bamiki. Vakadivarani hiki ida Jesus abinina bana Jerusalém sidajia. Nimania ida kidimoni hini Deua binofiki. \p \v 32 Hari. Vakadivada'banaki adani Pedro, Tiago, João vihiki. Oniaroa, vanokho'afora'aha, vanoki'ihi ida Jesus nokiana vagani. Va'ora vanoki'aha jaboni adani makhira kohana avaja'di'ina vi'bamiki Jesus kania. \v 33 Oniaroa, makhira vi'bamiki va'ajihina kaba'i, Pedro Jesu-ra ni'aha: \p —Aajo, hida vania arihojana jahaja. Oniania, anamonahaki bana ida gora itxani ahoarabakosiki. Hoarani kadaimoni, hoariha Moisés kaimoni, hoariha Elias kaimoni. \p Vara nina kaba'i ada Pedro, ni-biogaki ida kidivarani. \v 34 Vara nina kaba'i, kha'aha ada bahi vaforiki. Bahi vaforiki amokhinina va'ora karahoba'aha. Bahi magimagina bodia vahojaha, ni-nahina-ra vanokijanaki, oniani ida Jesus ipohina-ra va'ora naimahidaja. \v 35 Bahi kania vakamitha'ihi ida athii: \p —Hi'o kodisai, onagathogatho'iki o. Mitha vani'a bana oni kodisai athi! \p \v 36 Athii naothinia, Jesu-ra vanoki'ianaha, ni-vahoariha vahojajanaki. Jesus oavani ada vakadiania hoja'ara. Viso vakhani'aha adani Jesus ipohina. Ni-vahoariha-ra va'ora vananamithavini hi'iki ida arabo namahikia vanoki'iki. \s1 Jesua bianaihotaki ada isai \r (Mateus 17.14-21; Marcos 9.14-29) \p \v 37 Hari. Mahi hoariha vajoifoni'aha adani Jesus, Pedro, João, Tiago vihiki. Vakhanofoniha, ija'ari vaipohiki vajoroniki va'ora vakaragarari'aha. \v 38 Oniaroa, hojaha ada makhira ija'ari vajoroniki vahararana, athi 'barakia Jesu-ra ni'aha: \p —Jesus, ira okanikhariavini hiki kodisai-ra ikajoamoraja kaimoni. Hoarana oamani ada kodisai. \v 39 Bajadia bigathibakhiaki ada kodisai. Bigathivini kamahini bodi'barabakhiaki ada kodisai, rai'aha i'bana thorothoronaniki bodia. Bajadia bianahahabakhiaki ada kodisai, ni-biva'ahaki aihotana. \v 40 Kadaipohi-ra va'ora okanikhariavini hiki bajadi akara'oni-ra vahonariara kaimoni. Vahonariavini kaba'i, ni-akara'o'iki ida bajadi. \p \v 41 Hari. Jesus va'ora ni'aha adani vajoroniki: \p —A'onivani, ova'i-ra mokara avani'aki a'oni. Avanokibakhiaki ida Deus kabadani danokia okabadanina, kaba'i, ni-Deu-ra avavakaijokaki a'onira kakodiara kaimoni kidibadani danokia avakabadanini. \p Isai kaabi'i-ra ni'aha: \p —Kodiania ivikha o kadaisai. \p \v 42 Bivikhavini kaba'i ada isai, bajadia binarai'a'ianaha, bajadia bisonarari'aha arabo namania. Oniaroa, Jesua bini'ahi ida bajadi: \p —Bajadi, isai kania akara'o'a bana! \p Jesua bianaihota'aha ada isai, kidiabi'i kania biarakha'aha. \v 43 Vanokiva vakava'ibodivarani'ihi ida Deus danona. \s1 Jesua vara bivani'a'ianaki ida abinina kamahini \r (Mateus 17.22-23; Marcos 9.30-32) \p Hari. Ija'ari vaipohikia vakava'ibodivaranihi ida Jesus kabadani danoki. Oniaroa, Jesus kidipohi-ra va'ora ni'aha: \p \v 44 —Vakava'ihoki bana hida vara a'onira oni'avini hiki. Hovani ija'ari hahavi vakadi'aajo ho. Ija'ari vakadiania hora avarakhaki bana ho, vahoariha hora vanaabinira kaimoni. \p \v 45 Hari. Jesus ipohina mitha vani'ahi ida kidivarani, ni-nahina nini avigaki. Jesus ni-va'ora nanamithavini hiki ida athi nahina hini. Ni-Deua binofi'iaki kaho avigavini ida Jesus kavarani nahina hini. Vifinivini mani ida kidivarani nahina hini vanana'dohiravini hija. \s1 Ka'da'di nofiana varani \s2 hina hida \r (Mateus 18.1-5; Marcos 9.33-37) \p \v 46 Hari. Oniaroa, vaabono vakanana'dohikhama'aha adani Jesus ipohina: \p —Hana hina ada akadiania hojana jahara haria vaka'da'diki kaimoni? \p \v 47 Jesua biogaki ida nahina vakava'ibodivaraniki. Isai-ra anikhaha, i'oaria binahojahi ida isai. \v 48 Kidipohi-ra va'ora ni'aha: \p —Ija'ari hora nofijahakivini mani ida isai-ra gathanijahakivini hija, oniani ida hora gathanijahakivini hija jaboni. Hora gathanijahakiha; bigathanijahakiha ada hora karona'iki. Ija'ari abononi ni'ahi: Ka'da'di ohirihi. Deua vara bini'ahi ida ija'ari: Ka'da'di ihiki i. \s1 Jesus ipohina hirikia bihonariaki ida bajadi akara'o'ini \r (Marcos 9.38-41) \p \v 49 Hari. Oniaroa, Joãoa bini'aha ada Jesus: \p —Aajo, anoki'iki ada makhira bajadi akara'o'ina-ra honariavini. Aripohina hiriha ada, oniani ida akaabanivini hija: \q1 “Ni-Jesus ira honariaki \q2 bajadi akara'oni-ra \q2 ihonariavini. \q1 Ikava'ipahini bana ida \q2 kadabadani.” \m Ani'aha ada makhira. \p \v 50 Oniaroa, Jesua bigathani'ihi ida João athi: \p —Hari'a vakaabani ada makhira. Ija'ari a'onira kanavaraniharihi; a'onira kakodiahi — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Samaria kaaraboni kaija'arinia vagathaniriki \s2 ada Jesus \p \v 51 Hari. Jesua biogaki ida Deus ibavia ajoina kamahini amaakarini, oniani ida kidipohi-ra va'ora ni'avini hija: \p —Jerusalém sidajia aokha'ava. \m \v 52 Jesus va'ora honariaha adani ija'ari vaipohiriki avikhananavana. Va'ora ni'aha: \p —Vanako'diha'a bana ida vada ibavini akadimoni. \p Hari. Oniaroa, avikhananava'aha adani va'ora karonaki. Samaria kaaraboni kaija'arini vaibavia avakhano'aha, vanako'di'ihi ida gora Jesua vavavadiki kaimoni. \v 53 Ni-Samaria kaaraboni kaija'arini va'ora vanofiki vaibavia vavadina adani Jesus. Jerusalém okhana avigavini mani ida Jesu-ra vagathanivini-ra vanofiravini hija. \p \v 54 Hari. João, Tiago khama vakamitha'ihi ida varani vada ibavinia Jesu-ra vakaathirivini adani Samaria kaaraboni kaija'arini. Oniaroa, Jesu-ra vani'aha: \p —Inofimanija ida siho kaha'dini nama kakhanorarini-ra akavahonariahivini, vaihimira kaimoni adani ija'ari ira vanofiriki? \p \v 55 Oniaroa, roiribani'aha ada Jesus, va'ora ni'aha adani João, Tiago khama: \p —Iniani. Ni-jahapa'itxiki ida avakadivarani. Jokoa va'ora onihimariha adani. \p \v 56 Oniaroa, ai vihi'aha, ija'ari vaibavi hoariha avikha'aha. \s1 Ija'aria vanofiki ida Jesus ipohina vihina \r (Mateus 8.18-22) \p \v 57 Hari. Hagihia vaadahana kaba'i adani Jesus, makhira Jesu-ra vara ni'a'iki: \p —Jesus, onofiki ida ira ovaipohiha'avini. Ibavi hana hinia iokhahi, ookhaki ho jaboni. \p \v 58 Oniaroa, Jesua binava'isohi'aha ada makhira ipohina hina-ra nofiki kidimahi niha nininia, oniani ida athi bigathanivini hija: \p —Igitha vavahojaki ida vagorana ava hodinia akoirija kaimoni. Igitha varabokia vavahojaki ida vagorana ava vadinia. Hovani ija'ari hahavi vakadi'aajo ohina kaba'i, ni-ovahojaki ida ibavi oavakoiriki kaimoni — niha ada Jesus. \p \v 59 Hari. Jesua bini'aha ada makhira hoariha: \p —Hora vaipohiha'a. \m Jesus athi-ra gathani'aha: \p —Jesus, jakana oajoi'imidiava kaho kodiabi'i aba'ona-ra oka'damahavini, naothinia bona ira ovaipohihahi. \p \v 60 Jesua bini'aha: \p —Iniani. Jakaho ija'ari abiniki-ra vaka'damahava adani ija'ari vahoariha vahokina kaba'i Deus viaha vaabiniki fori vihiki. Ivani bana okha'a mahija Deus ija'ari-ra vaka'da'divini kavaranihi-ra iananamithaonivini — niha ada Jesus. \p \v 61 Hari. Makhira hoariha bini'aha ada Jesus: \p —Onofiki ida ira ovaipohihavini. Iva'ahamanija koda bana ida va'ora okaamina'imidiavini adani kodiabi'i, kodiamia, oigamina vihiki, naothinia ira ovaipohiha'ihi. \p \v 62 Oniaroa, Jesua binava'isohi'aha ada makhira ipohina hina-ra nofiki kidimahi niha nininia, oniani ida athi bigathanivini hija: \p —Ija'aria binakama'dahi ida arabo-ra najahavini kidirakhajahi ibavini kaimoni hini, a'diahirini kaba'i binahojahi ida badani. Onivani fori hija ida ija'ari hora vaipohihaki joiribanini. Ija'ari niki, ni-jahaki Deua bivaka'da'divini ipohina kaimoni hini. \c 10 \s1 Jesus va'ora karonaki \s2 adani ipohina \p \v 1 Hari. Oniaro kari, Jesus va'ora nagathogatho'aha adani 72 vihiki vaipohina vahoariha. Va'ora karona'aha adani vi'bami'baminanana avikhananavaki. Jesus va'ora honaria'aha avikhana sidaji, ibavi hikia avikhananava'ina. \v 2 Va'ora karonavini viahania va'ora ni'aha: \p —Vaipohiki adani ija'ari Deus varani hina-ra vakamitha'iariki kaho. Vaipohiriki adani Deus varani hina-ra vara vavani'aki. Deu-ra vakanikharia mahija va'ora karonavini adani ija'ari vaipohiki Deus athi-ra vara vavani'ara kaimoni, ibavi ipohikia. \p \v 3 Hari. Avikha'a bana. A'onira okaronavini ovilia fori avihini, jomahi vaihamahiki fori vihiki vakadiania avarikhani. \v 4 Hari'a avavikha ida jiniro bavini, 'bai bavini, sandália kihiki. Avarikhani oadani hari'a bana ija'ari-ra vaka'ivaniti mahija avavaravararini a'onira agathiniravini. \v 5 Ija'ari vagorana avakaikahihi gora kaka'da'dini-ra vani'a'imidia: \q1 “Anofiki ida Deus ira \q2 no'avini va'i jahajahania.” \m \v 6 Gora kaka'da'dinia bigathanijahakihi ida vara avani'avini hiki, vanava'isohiha'a: \q1 “Deus ira no'aki bana i \q2 va'i jahajahania.” \m Gora kaka'da'dinia bikapoaririhi ida avakadivarani, ava'ajihini viahania vani'a bana: \q1 “Jokoa Deus ira no'arihi \q2 va'i jahajahania.” \p \v 7 Gora hoarani vania bana vahoja'a mahija avi'baivini, avi'avivini jaboni ida a'onira no'avini hiki, oniani ida avakadibadani abosini a'onira kaijahitavini hija. Hari'a bana gora hahavia vi'bai'a. \p \v 8 Hari. Sidajia avakaikahini a'onira vagathanijahakiha; vaha bana ida 'bai a'onira vano'avini hiki. \v 9 Va'ora avanaihota bana adani ija'ari vakavamoniki sidajia vahojaki. Va'ora vani'a adani ija'ari: \q1 “Deua binofiki ida \q2 a'onira vaka'da'divini.” \p \v 10 Ibavi hoariha avakaikahihi, sidaji kaija'arini a'onira vagathanijahakirihi, va'ajihi bana! Ava'ajihini kaba'i, va'ora vani'a bana: \q1 \v 11 “A'dama-ra akana'dara'daravini hiki, \q2 aniaja kaimoni hida arabo khomakhomani a'dama hojaki, \q1 avarigaja kaimoni ida \q2 jaharini ariathi-ra \q2 avakajonivini. \q1 Vakava'ibodivarani bana hida: \q2 Deua binofiki ida a'onira vaka'da'divini, \q2 athi avanaabara kaimoni.” \m Va'ora vani'a bana — Jesus va'ora ni'aha adani 72 vihiki vaipohina. \p \v 12 Hari. Vara ni'ianaha ada Jesus: \p —Ka'oa oamani hida kodivarani. Deus ija'ari hahavi-ra nasohivini kamahini va'ora honariaki bana adani ija'ari hojai asohirikia vakahojaiki, Ibavi Jaharika'oaki kania avikhana. Hojai asohirikia vakahojaina kaba'i adani Sodoma sidaji kaija'arini, Deus va'ora va'adipa'itxiki bana adani. Ni-va'ora va'adipa'itxiki bana adani sidaji hoariha kaija'arini avaathini-ra vakajoniki — niha ada Jesus. \s1 Ija'ari vajari'daki varani vihina hida \r (Mateus 11.20-24) \p \v 13 Hari. Vara ni'ianaha ada Jesus: \p —A'onivani Corazim sidaji kaija'arini, jahariki bana ida avakadimoni. A'onivani Betsaida sidaji kaija'arini, jahariki jaboni bana ida avakadimoni. Bada oni'avini kaba'i ida Deus kabadani danoki ipohiki avakadiania, ni-avakava'ipahini'iaki kaho ida Jahari kabadania avakabadanibakhiani. Bada oni'aja vaha ida Deus kabadani danoki Tiro sidaji, Sidom sidaji hikia, Jahari kabadani-ra vakava'ipahini'bo'damaniha vaha, vakaimahamanihi vaha ida makari jarojaroki, vanaibavimanihi vaha ida ofo'ofoni vaka'da'di kanamania. Vakhanina vani Deu-ra vananokiahivini hihi ida Jahari kabadani-ra vakava'ipahinivini. \p \v 14 Oniaroa, Deus ija'ari hahavi-ra nasohivini kamahini, va'ora honariaki bana adani ija'ari hojai asohirikia vakahojaiki Ibavi Jaharika'oaki kania avikhana. Deus va'ora va'adipa'itxiki bana adani Tiro sidaji kaija'arini, Sidom sidaji kaija'ari vihiki. Hojai asohirikia vakahojaina kaba'i, Deus va'ora va'adipa'itxiki adani. A'onivani Corazim, Betsaida sidajia avahojaki, ni-Deus a'onira va'adipa'itxirihi bana. \p \v 15 A'onivani Cafarnaum sidaji kaija'arini, jahariki bana ida avakadimoni. Ni-avakava'ipahinipa'itxiki ida Jahari kabadani. Avakava'ibodivaranimanija koda ida Deus kania avarikhani Ibavi Jahaka'oakia? Ni-avarikhapa'itxiki. Deus a'onira nahokahiki bana a'oni Ibavi Jaharika'oakia — va'ora ni'aha ada Jesus. \p \v 16 Hari. Jesus va'ora ni'aha adani kidipohi: \p —Ija'ari hana hini avaathini-ra kamithahi; oathi-ra kamithahi jaboni. Ija'ari hana hini a'onira kapoaririhi; ni-hora vakapoariki jaboni. Ija'ari hora kapoaririhi; ni-bikapoariki jaboni ada hora karona'iki — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Jesus ipohina vajoi'iki kidiania \p \v 17 Hari. Oniaroa, Jesus kania vajoi'aha adani 72 vihiki vaipohina. Khai vakhani'aha, Jesu-ra vani'aha: \p —Bajadi ai vihina-ra ahonariahi; ai vihi'aha afonana. Bajadi-ra ani'ahi: \q1 “Jesus ira honariavini \q2 iakara'oni,” \m oniani ida bajadi ariathi-ra vanaabavini hija. \p \v 18 Oniaroa, Jesua bigathani'ihi ida vaathi: \p —Hai oamani. Onoki'iki ada Jahari nama voroni'ina. Bahi tararariki fori hina nama gaari'ina. \v 19 Mitha vani'a, a'onira ono'avini hiki ida Deus danona. Makha, akoro hiki-ra avakada'ahahi; ni-avamakhaniki. Avakadibadani danoki arafiani mani ida Jahari kabadani danoki-ra avakada'ahavini hija, oniani ida a'onira namakhaniravini hija. \p \v 20 Hari. Khai avani'apa'itxi bana ida bajadi avakadikaabanahi-ra kamitha'avini. Khai avani'avini arafiava bana ida kodija'ari avihini. Deua binajiri'iki ida avaonini kidiania. \s1 Khai niki ada Jesus \r (Mateus 11.25-27; 13.16-17) \p \v 21 Oniaroa, Ma'onahai Jahaki danona Jesus kania hojani mani ida Jesu-ra khai ni'akarahoja. Bini'aha: \p —Kodiabi'i, ivani ivaka'da'diki ida ija'ari hahavi nama, arabo hikia vahojaki. Khai ira oni'avini hiki ida idanoni-ra inanokiavini. Ija'ari vaabono vavaboraborahariki-ra va'ora inanokiahi'iki idanonia. Vakadi'ogahai pa'itxini-ra avigaki adani. Vahoariha vani adani vakadi'ogahai karaho-ra vakava'ibodivaranira, ni-vakadiania idanoni-ra inanokiaki. Hai oamani, kodiabi'i, jahaki hida inofi'iki. Va'ora inofiki adani vakadi'ogahai pa'itxini-ra avigaki idanoni-ra avigavini. \p \v 22 Hari. Jesus va'ora ni'aha adani vajoroniki: \p —Kodiabi'i hora no'avini hi'iki ida kidi'ogahai, kidinahina hahavi hiki. Ni-ija'aria biogaki ida Deus kaisai ohina. Kodiabi'i ka'oa biogaki ida. Ni-ija'aria biogaki ada kodiabi'i. Hovani ka'oa oogaki ada. Ija'ari kodiabi'i-ra ogavini-ra onofihi; oanigahihi, biogara kaimoni ada kodiabi'i. \p \v 23 Hari. Roiribani'aha ada Jesus, vahoariha vakamitharia kaimoni ida ipohina-ra va'ora vara ni'avini: \p —Deus va'ora kajoamoraki bana adani ija'ari vahoariha kodibadani danoki-ra vanokivini, avanokivini vani fori hiki. \v 24 A'onira onava'isohivini, Deus athi namoniva abono kohana vaipohiki, arabo vaka'da'diva kohana vaipohiki khama vanofi'iki ida avanokiki-ra vanokivini, ni-vanoki'iki. Vanofi'iki ida avakamithaki-ra vakamithavini jaboni. Ni-vakamitha'iki — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Ija'ari kajoamorani varani hini hida \p \v 25 Hari. Jesus kania kha'aha ada judeus kaija'ari ka'ojomo'iva abono. Binofiki ida Jesu-ra kaborovini, bianahoarihaja kaimoni ida kidivarani, oniania, binana'dohi'aha: \p —Jesus, ivani ija'ari ka'ojomo'iva abono i. Nahina-ra koda bana bada oni'aja ovahojaja kaimoni ida kodimahi anokhomiriki Deus kania? \p \v 26 Hari. Jesua bigathanihi ida kidina'dohi: \p —Deus athi kapapirani haria nava'isohivini hiki ida Deua binofiki bada ani'aki kaimoni, kidiania aokhaja kaimoni. Nahina mani ida Deua binofija, athi kapapirani haria ni'avini hi'iki? \p \v 27 Judeus kaija'ari ka'ojomo'iva abonoa bini'aha: \p —Deus athi kapapirani haria nava'isohivini hiki: \q1 “Akadika'da'di hiki ada Deus. \q1 Inofijahaki'a afoha'oadaha o Deus. \q1 Bada inini oadani \q2 inofijahaki'a o Deus. \q1 Iva'ini bodini vara nini \q2 oadani inofijahaki'a o Deus. \q1 Mahi, joma hiki \q2 inofijahaki'a afoha'oadaha. \q1 Iabononi inofijahakivini vani \q2 fori va'ora niha va'oani \q2 ija'ari hahavi.” \m Nimania ida athi Deus athi kapapirania hojaki — Jesu-ra ni'aha. \p \v 28 Oniaroa, Jesua bini'aha: \p —Asohiki ida ini'aki. Inaaba'a oni Deus athi ini'a'iki mahija mahi ja'dini anokhomiriki-ra ivahojavini — niha ada Jesus. \p \v 29 Judeus kaija'ari ka'ojomo'iva abono va'i aipahirara kaimoni bini'a'aha ada Jesus: \p —Hana hini ija'ari hoariha ida onakaidivaja? \p \v 30 Oniania, Jesua vara bini'aha rajomi kavaranihia, bini'aha: \p —Hari. Jerusalém sidajia ajihi'aha ada makhira, Jericó sidajia okharafoni'aha. Hagihi vadinia vahojamaniha adani makhira vakaabini'iki avahojaki. Vanofiki ida ija'ari radahaki-ra vidafiavini, avanahoroaja kaimoni ida ija'ari daini. \p Oniaroa, kharafoni'aha ada makhira daiki. Vakaabiniki avahojaki vakadiania akhano'aha, vikhaonani'aha, makhira-ra vagathi'aha, vidafiahaha, avanahoroahi ida daina. Abinina amaakarini vanahojahaha ada makhira. Ai vavanihahi ida daina. \p \v 31 Hari. Sasidotxi maina ada hagihia okharafonisiaga'aha. Binamaakariha ada makhira kidai hi'iki. Deus kabadani abono hina kaba'i, ni-binakaidivaki ada makhira kidai hi'iki. Bianokiha, ni-binofiki bikajoamoravini, oniani ida biakakara'ofianiribanivini hija, radaha'aha. \p \v 32 Oniaroa, mitihini okharafonisiagaha ada judeus kaija'ari ka'ojomo'iva abono jaboni. Okharafonina kaba'i bianokiha ada makhira kidai hi'iki. Deus athi-ra ogavini kaba'i, ni-binakaidivaki ada makhira kidai hi'iki. Bianokiha, bikajoamoraravini vani ovari maina biakakara'ofianiribani'aha, radaha'aha. \p \v 33 Hari. Mitihini okharafonisiagaha ada Samaria kaaraboni kaija'arini. Makhira kidai hiki kania akhano'aha, binavanavanaha'aha. Binakaidivakarahomaniha. Judeus kaija'arini hirina kaba'i, binaaba'ihi ida Deus athi. \v 34 Oniaroa, binaihahi ida siina ipohiki basina, vinho hikia. Binaihavini naothinia bidabohi ida siina. Siina bidabovini naothinia kidicavalo namana biarakasi'aha ada makhira. Biva'ajihi'aha. Vada ibavini kania biosa'aha. Vakaikahina biakadava'aha. \p \v 35 Hari. Ka'afokajomani ajihina viahania, Samaria kaaraboni kaija'arinia bino'aha ada gora kaka'da'dini jiniro 'ba'dani 'bamikia. Mahi 'bamiki kavabadanini abosini fori hiki ida jiniro. Bini'aha: \q1 “Iakadava'a bana hada \q2 makhira. \q1 Ikapavakari bana ida bikainamoki kidimoni hini. \q1 Arajomarihi hida jiniro \q2 kidinahina abosini \q2 kaimoni hini, \q1 kadania ojoi'ianana \q2 kamahini ira ono'a'ianaki bana ho jiniroa.” \p \v 36 Hari hi'ihi ida rajomi kavaranihi, Jesua binana'dohi'aha ada judeus kaija'ari ka'ojomo'iva abono: \p —Makhira avahoarabakosikia vanokiha ada kidai hi'iki. Hana hina vania binakaidivara ada? \m \v 37 Judeus kaija'ari ka'ojomo'iva abonoa bini'aha: \p —Samaria kaaraboni kaija'arini vania binakaidivara ada makhira. \m Jesua bini'aha: \p —Asohiki ida ini'aki. Deua binofiki ida ija'ari hoariha-ra akajoamoravini. Imaina, ija'ari-ra jaboni nakaidiva bana — niha ada Jesus. \s1 Maria, Marta khama vagorana okhaki ada Jesus \p \v 38 Hari. Avikha'ianaha adani Jesus, kidipohi khama. Ija'ari vaibavia avakhano'aha. Marta va'ora kaboa'i'aha gorania avi'oina. \v 39 Marta kakajo'o onini Maria. Hari. Vithi'aha ada Jesus va'ora ka'ojomo'i'aha. Jesus maakarina vithiriama'o'ihi ida Maria. Mitha bini'ahi ida Jesus kavarani. \p \v 40 Oniaroa, gora bodinia bada niha'oadahaki ida Marta. Jesus kania maakari'ihi, bini'aha: \p —Ikava'ibodiria koda hida kodikajo'o hora kakodiaravini. Hovani ohoarana bada oni'aki hida gora bodini kabadanihi karaho. Ihonaria bana mahija hora kakodiavini. \p \v 41 Hari. Jesua bigathanihi ida athini: \p —Marta, iva'ini aitapia'iki i ija'ari vaipohiki-ra va'ora ikabadanivini. \v 42 Ira onava'isohivini hiki ida badani jahani arafiaki. Badani jahani arafiaki ida kodiania hojani oathi-ra kamithavini. Maria binagathogatho'iki ida nahina jahani arafiaki. Jokoa ohonariarihi hida kodiania ajihini — Marta-ra ni'aha ada Jesus. \c 11 \s1 Jesus va'ora ka'ojomo'ivini hiki Deu-ra vara vani'ara kaimoni \r (Mateus 6.5-15; 7.7-11) \p \v 1 Hari. Oniaroa, Jesua vara bini'aha ada Deus. Anokhomi'ihi ida kidivarani, kidipohia bikanikharia'aha: \p —Aajo, haria ka'ojomo'i bana Deu-ra vara ani'aja kaimoni. Vakhanina vani João va'ora ka'ojomo'ira adani ipohina. \p \v 2 Oniaroa, Jesua bigathani'ihi ida athi: \p —Nimania bana hida varani Deu-ra vara avani'avini kaimoni: \q1 “Akadiabi'i, anofiki ida \q2 ija'ari hahavi ijahaka'oani-ra avigavini. \q1 Anofiki ida ija'ari hahavi-ra va'ora ivaka'da'divini. \q1 \v 3 Hidakaba'i haria no'a bana 'baia, \q2 arihaki kaimoni. \q1 \v 4 Anofiki ida akadihojai asohiriki-ra ina'biravini. \q1 Vahoariha vakadihojai asohiriki-ra aakava'i'birinivini vani fori hini \q2 anofivini jaboni ida akadihojai asohiriki-ra iakava'i'birinivini jaboni. \q1 Haria kajoamora bana \q2 mahija kaborohirohi \q1 arihina kaba'i Jahari \q2 athi-ra akamitharavini.” \m Nimania hida Deu-ra vara avani'avini. \p \v 5-6 Oniaroa, Jesus va'ora ni'aha adani ipohina: \p —Vakava'ibodivarani'a bana ada kadava'ahi igorania kaikahi'ina joma 'bo'da hini. Vai'amina kaba'i ni-nahina hojapa'itxirihi igorania bihaki kaimoni. Oniaroa, kadava'ahi hoariha gorana iokhamaihi, ikanikhariaha: \q1 “Hora kanarihai bana pão akahoarabakosikia. \q1 Ada kaikahi'aha kodiva'ahi, \q2 napaja khaki ada. \q1 Ni-nahina-ra ovahojaki \q2 bihaki kaimoni.” \m \v 7 Vakava'ibodivarani'a bana ida iathini-ra gathanionanivini: \q1 “Hari'a kodivada-ra \q2 ka'baraha. \q1 Kaka'oaha'iki ida gora \q2 kaathani. \q1 A'oma'iki hari kodisai khama. \q1 Ni-onofiki ida ogamana ira ono'aja kaimoni pãoa.” \m Jesus va'ora ni'aha adani ipohina: \p \v 8 —Ka'oa hiki hida kodivarani. Kidiva'ahi hina kaba'i, ni-binofiki ida gamana bikajoamorara kaimoni. Bikanikhariaha'oadahavini mani ida ragamana hija, kidiva'ahi-ra no'ara kaimoni nahina biakanikhariakia. \p \v 9-10 Oniani ida a'onira onava'isohivini hija; Deu-ra vakanikharia bana avanofikia mahija avagathanivini. Deus kania vakanikhariaha'oadaha bana ida avanofiki mahija a'onira no'avini hini ida avakanikhariaki. Ija'ari hahavi nahina jahakia Deu-ra vakanikhariaha; vagathanihi ida vakanikhariaki. Ija'aria binako'diha ada Deus; bikaragaha. \p \v 11 Kadaisai ira kanikhariahi abaisana, makha vania koda bana ino'ara ada? Iniani. Jokoa nahina jaharikia ino'ariha ada. \v 12 Banafa ira kanikhariaha, akoro vania koda bana ino'ara ada? Iniani. Jokoa nahina jaharikia ino'ariha ada. \v 13 A'onivani hojai asohirikia avakahojaini kaba'i, avarigaki ida nahina jahakia avakadisai-ra avano'avini. Jaha'oamanira ada avakadiabi'i nama hojaki. Bikaronaki bana ada Ma'onahai Jahaki avakanikhariavini hiki. \s1 Biosibo Jahari varani hina \r (Mateus 12.22-32; Marcos 3.20-30) \p \v 14 Hari. Oniaroa, Jesua bihonariaki ida bajadi akara'oni makhira kania. Kabajadina oadani ada makhira ni-varavarana-ra kaabokaki. Akara'o'ihi ida bajadi, varavara'aha ada makhira. Ija'ari vâipohiki vajoronikia vakava'ibodivaranikaraho'aha ada Jesus. \v 15 Hari. Vahoariha vaipohiriki vani adani vakhaniha: \p —Bajadi vakadika'da'di Biosibo Jahari onikia bino'aki ada Jesus danona, bikaabokaja kaimoni ida bajadi akara'o'ini. \p \v 16 Hari. Vahoariha vanofiki ida Jesu-ra vakaborovini bianahoarihaja kaimoni ida kidivarani, oniania, Jesu-ra vani'aha: \p —Anokivini anofiki ida Deus kabadani danoki-ra bada ini'avini. Bada ini'ahi; Deus danona-ra ivahojavini-ra aogahi — Jesu-ra vani'aha. \p \v 17 Hari. Jesua biogamanihi ida vakadiva'ibodivarani, va'ora ni'aha: \p —Rajomi kavaranihi-ra vara ovani'aki bana ho, avarigaja kaimoni ida Biosibo Jahari vakadika'da'di hora no'aravini danona. Arabo kaija'arini vaabono vakodakhamaha; vaabono vakanihimakhamaha. Gora kaija'arini vaabono vakodakhamaha; vaabono vakanihimakhamaha jaboni. \p \v 18 Vakhaniki jaboni adani Jahari kaija'ari vanokiariki vaabono vakodakhamara vaha; vaabono vakanihimakhamamaniha vaha; ni-vahojajanaki vaha adani kidija'ari Jahari va'ora vaka'da'diki kaimoni. \p Asia vara niki ada Jesus: \p —Avakadivarani hiki ida Biosibo Jahari hora no'avini danona bajadi akara'oni-ra ohonariaja kaimoni. Ni-asohiki ida avakadivarani. \v 19 Avaipohini jabonia vakaabokaki ida bajadi akara'oni. Ka'oa hija vaha ida avakadivarani, Jahari vani koda danona va'ora no'ara adani avaipohini? Ni-Jahari va'ora no'ariha adani danona. Bajadi akara'oni-ra vakaabokavini mani ida Deus danona-ra avarigavini hija. Bajadi akara'oni-ra vakaabokavini mani ida avakadivarani asohirikia avaipohini haria vananokiahivini hija. \p \v 20 Deus hora no'avini hiki hida odanona, oniani ida bajadi akara'oni-ra okaabokavini hija. Deus danona-ra ovahojavini mani ida Deus avakadiania kha'ina-ra avarigavini hija, ija'ari-ra va'ora vaka'da'dira kaimoni — va'ora ni'aha ada Jesus. \p \v 21 Asia vara ni'aha ada Jesus: \p —Makhira danoki fori hiki ada Jahari. Makhira danoki kasa'aikia biakadava'avini oadani ida gorana, ni-avisonipa'itxiki ida kidinahina. \v 22 Khaki bana ada makhira hoariha danona arafiaki kasa'aiki jaboni. Ovaria bidaki hihada makhira, bianahoroaja kaimoni ida gorana, bisaariki ida makhira abono-ra vakaijokaki kasa'ai. Bisaariki jaboni ida kidinahina hahavi biravinaja kaimoni vahoariha vakadiania — niha ada Jesus. \p \v 23 Hari. Asia vara ni'aha ada Jesus: \p —Ija'ari hora kakodiariki, ni-hora nofiki. Kodija'ari-ra va'ora onajoronivinia hora kakodiariha; va'ora akarakhakhamaha — niha ada Jesus. \s1 Ija'ari kania hojaki ida bajadi \r (Mateus 12.43-45) \p \v 24 Hari. Vara ni'ianaha ada Jesus: \p —Ija'ari kania akara'o'ihi ida bajadi, adaha'ihi kaija'aririki kaarabonia. Binako'dihahi ida ibavi biavakoiriki kaimoni. Bikaragarihi, abononi ni'ahi: \q1 “Oajoiki bana ho ogorana. \q1 Ija'ari kania oakara'o'ina, \q2 kidiania oajoiki bana ho.” \m \v 25 Oniaroa, joi'ihi, bikaraga'ihi ida gora bodini jaha'ini dairiki. \p \v 26 Oniaroa, ajihi'ianahi ida bajadi, va'ora anikha'aha adani ipohini 7 vihiki vaipohina vajaharina arafiaki, ija'ari kania vahojara kaimoni. Bajadi hoarani hojani kari, jaharihi ida ija'ari kamahi. Bajadi vaipohiki vahoja'aha ija'ari kania, jaharini arafia'ihi ida ija'ari kamahi — niha ada Jesus. \s1 Deus bikajoamoraki ida ija'ari \p \v 27 Anokhomi'ihi ida Jesus kavarani, athini 'barakia Jesu-ra ni'ahi ida gamo ija'ari vaipohiki vahararana hojaki: \p —Deua bikajoamoraki ida kadamia ira namonaha'iki jahani bodinia, ira kanajohohaki jaboni ida. \p \v 28 Jesua bigathani'ihi ida athini: \p —Deus va'ora kajoamora'oamanira adani ija'ari Deus athi-ra vakamithaki, vanaabaki — niha ada Jesus. \s1 Vanofiki ida badani danoki-ra vanokivini \r (Mateus 12.38-42; 16.1-4; Marcos 8.11-13) \p \v 29 Hari. Oniaroa, vajoroni'ianaha adani ija'ari vaipohiki Jesus vahararana. Vara va'ora ni'aha: \p —Jahari kahojaia vakahojaiki adani ija'ari hidakaba'i vahokiki. Avanokivini avanofiki ida Deus kabadani danoki, rajomi kaimoni ida Deus kodiania hojana. Jokoa a'onira onanokiahirihi badani danokia. A'onira onanokiahivini hiki bana ida rajomi hoarani. Deus kabadani danoki Jonas kohana kania namitha'iki rajomi hoarania a'onira ono'avini hiki. \p \v 30 Vakava'ibodivarani'a bana ada Deus athi namoniva abono kohana Jonas oniki. 'Bo'dakari Deua bikarona'iki ada Jonas Nínive sidajia okhana, va'ora kaabanira kaimoni adani ija'ari. Jona-ra karonavini vani fori hora nihara ada Deus, hora karonavini jaboni, a'onira okaabanija kaimoni. Jona-ra anahokivini vani fori hora nihara bana ada Deus, hora anahokivini jaboni, avarigaja kaimoni hida varani ka'oa hini. Hovani ija'ari hahavi vakadi'aajo ho. \p \v 31 Hari. Deus ija'ari hahavi-ra nasohivini kamahini, ija'ari vajoroniki vahararana hojaki bana ida Sabá sidaji kaija'arini vakadika'da'di. A'onira anaathidanoararivini hiki ida oathi-ra avakajari'davini. 'Bo'dakari hojaki ada Salomão oniki. Ogahaki ada Salomão. Sabá sidaji kaija'arini vakadika'da'dia binavanavanahaki ada, bikamithaja kaimoni ida Salomão athi jaboni. Hahavi-ra oogavini kaba'i, oathi-ra avakajari'daki a'oni. \p \v 32 Hari. Deus ija'ari hahavi-ra nasohivini kamahini, ija'ari vajoroniki vahararana vahojaki bana adani Nínive sidaji kaija'arini. A'onira avanaathidanoararivini hiki ida avakadihojai jahariki-ra avakava'ipahiniravini. 'Bo'dakari Nínive sidaji kaija'arinia vakamitha'iki ida Jonas va'ora kaabanivini, vakava'ipahinimani'ihi ida vakadihojai asohiriki. Hidakaba'i ohojaki ho avakadiania, a'onira okaabanidanokiki ho kaba'i, ni-avanofiki ida avakadihojai asohiriki-ra avakava'ipahinivini. Hahavi-ra oogavini kaba'i, oathi-ra avakajari'daki a'oni — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Ija'ari kamahi sohini \s2 varani hini \r (Mateus 6.22-23) \p \v 33 Hari. Asia vara ni'aha ada Jesus: \p —Ija'aria bianaha'dihi ida lamparina, ni-bianahojaki. Ni-varaja kanabo'ania binaibaviki jaboni. Nama vania binaibavihi, ija'ari o'oihi binokijahakija kaimoni ida gora bodini vagani. \p \v 34 Lamparina fori hiki ida ija'ari nokhoni vagani. Avanokhoni vagani jahahi; hahavi-ra avanokihi. Mahi vagania avaadahani fori hihi nahina-ra avanokivini hiki avanokhoni jahani. Avanokhoni jaharihi; ni-nahina-ra avanokiki, joma bakibakinia adahai fori hiki hida. Jahari kahojaia avakahojaihi; joma bakibakinia avaadahani fori avihiki bana a'oni. \p \v 35 Hari. Avava'ini ogairiva bana mahija Jahari kahojaia avakahojairavini. \v 36 Jahari kahojaia avakahojairihi; avaabononi hahavi mahi vagania hojaki fori hihi. Jahari kahojaia avakahojaihi; joma bakibakinia avahojaki fori avihihi. \s1 Jesus va'ora kaabaniki adani farisio vakadihojaia \r (Mateus 23.1-36; Marcos 12.37c-40) \p \v 37 Hari. Anokhomi'ihi ida Jesus kavarani, farisioa bikaboa'i'aha ada Jesus gorana 'baira kaimoni. Okhaha ada Jesus, okhajakosiha mesa kania vithi'aha. \v 38 Farisioa bikava'ibodivaranikaraho'aha ada Jesus. Judeus kaija'aria vakosokovini arafiaki ida vasa'a vi'baina viahania. Jesua vahojana binaabaravini mani ida farisio-ra nava'ibodivaranija. \v 39 Oniaroa, Jesus va'ora ni'aha: \p —Farisio, mitha vani'a hida a'onira vara oni'avini! Ija'ari prato-ra sokojahakiriki fori avihiki a'oni. Bisokohi ida copo, prato hiki namanija, ni-bodinija bisokoki. Jahahi ida avanokiani. Nokiarihi ida avava'ini bodini vara nini jaharika'oaki, avava'ini joko nini jaboni. \v 40 Avajahani-ra avakahi'badaraki a'oni. Deua binokiki ida ija'ari jahani bodini hahavi, namanija jaboni. \v 41 Ija'ari kanahinariki-ra avakadinahina avakajoamorajahakihi; avakadiva'ibodivarani jahahi. Ni-nahina kaimoni avanaababakhiaki ida akadija'ari vakadihojai, avasa'ani-ra avakosokovini arafiani. \p \v 42 Farisio, mitha vani'a hida a'onira vara oni'avini! Jahariki ida avakadimoni bana! Avanajoroniki ida nahina hahavi avagahinani hiki, avanapitahatahaki ida sa'ai ko'bamihani hiki. Avanajoiribaniki ida pitani hoarani Deus kania. Chá afani, nahina hoariha havahaki kaimoni jaboni avanapitahatahaki. Jahaki ida Deus athi-ra avanaabavini, Deu-ra avano'avini hiki ida pitani. Asohiriki ida Deus athi-ra avanaabahahaviravini. Ni-avanofiki ida ija'ari-ra avanaibavijahajahakivini. Ni-Deu-ra avanofijahakiki jaboni. \p \v 43 Farisio, mitha vani'a hida a'onira vara oni'avini! Jahariki ida avakadimoni bana! Avanofivini arafiaki ida ka'da'di kavithi ibavinia avavithini akadija'ari Deu-ra vara ani'avini kagorania. Ija'ari vahoariha vaipohiki vakadika'da'di-ra vaka'ivanitivini vani fori hini hida a'onira vaka'ivanitivini-ra avanofivini. \p \v 44 Farisio, mitha vani'a hida a'onira vara oni'avini! Avajahani-ra avakahi'badaraki a'oni. Jahariki ida avakadimoni bana! Akadija'ari vakadikaaji hiki ida aba'oi ka'damahani namani, ni-jahaki ida 'dama kanamania avaadahani. A'onivani aba'oi ka'damahani ibavini nokiariki fori avihiki a'oni. Ija'aria bikanokiravini mani ida 'dama kanamania naadahani hija — Jesus va'ora ni'aha adani farisio. \p \v 45 Oniaroa, judeus kaija'ari ka'ojomo'iva abonoa bini'aha ada Jesus: \p —Jesus, nimania hijanani ida kadavarani, haria ikanavaranihavini jaboni. \p \v 46 Jesua bigathani'ihi ida athi: \p —Judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abono, mitha vani'a hida a'onira oni'avini! Jahariki ida avakadimoni bana jaboni! Daji khanaki fori hiki ida kaaji ipohiki. Kaaji ipohiki-ra avavahonariahivini fori hiki ida daji khanaki-ra avanaibavibakhiavini vahoariha vama'adosia vavajadojadoja kaimoni. Ni-avanofipa'itxiki ida va'ora avaakakodiavini vadaina-ra vakaiba'ivini. Ni-avasa'ani hoarania va'ora avaakakodiaki. \p \v 47 Judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abono, mitha vani'a hida a'onira oni'avini! Jahariki ida avakadimoni bana! Avakadiabi'i avikhananavaki va'ora vanaabiniki adani Deus athi namoniva abono kohana. Avanaibaviki ida ja'di karaho avanajahaja kaimoni ida Deus athi namoniva abono kohana vaka'damahana ibavini, avakarajomiki ida ka'damahi ibavini kaimoni. \p \v 48 Avarigaki ida 'bo'dakari va'ora vanaabinivini, avavajahaki ida va'ora vanaabinivini, oniani ida Deus athi namoniva abono kohana vaka'damana-ra avakakarajomivini hija. Va'oaniaro 'bo'dakari va'ora vanaabini'iki adani. A'onivani avanajahaki ida vaka'damana. A'onivani va'oaniaro fori avihi'oamanija. \v 49 Deua biogahahaviki ida namithaki kaimoni. 'Bo'dakari niha ada Deus: \q1 “Va'ora okaronabakhiaki \q2 bana adani oathi \q2 namoniva abono, \q2 oathi avaadahaoniva abono vaipohiki vihiki, \q1 judeus kaija'ari vakadiania avikhana afobakhia. \q1 Judeus kaija'ari va'ora vanaabiniki bana adani va'ora okaronaki vahoarahanana, \q2 va'ora vanajaharihariki bana adani vahoariha.” \m Niha ada Deus. \p \v 50 Hari. Asia vara niha ada Jesus: \p —Deus jaharikia va'ora arakhaki bana adani ija'ari hahavi hidakaba'i vahokiki. Deus athi namoniva abono hahavi kidai vihi'iki abosini ida jaharikia Deus va'ora arakhavini hija. \p \v 51 Deus hahavi-ra namonahabiininivini kari, kidai hi'ina abini'iki ada Abel. Abel naothia kidai vihi'ina vaabini'aha adani Deus athi namoniva abono vaipohiki afohanana. Naothinia Zacarias jaboni kidai hi'iki, Deu-ra khai vani'avini kagorani bodinia. Igitha aha'dini ibavini, Ibavi Katokini Jahaki kahararakhamania abini'iki ada Zacarias kohana. Ka'oa hiki hida kodivarani. Deus jaharikia va'ora arakhaki bana adani ija'ari hidakaba'i vahokiki. Deus kaija'ari hahavi kidai vihi'iki vaabinina abosija kaimoni. \p \v 52 Judeus kaija'ari ka'ojomo'iva abono, mitha vani'a hida a'onira vara oni'avini! Jahariki ida avakadimoni bana! Avaranahojaki ida Deus varani hina asohiki, Deu-ra avigarara kaimoni adani ija'ari vahoariha. Ni-avanofiki ida Deus varani hina asohiki-ra avarigavini. Ni-avanofiki jaboni ida vahoariha avigavini — va'ora ni'aha ada Jesus. \p \v 53 Hari. Jesus ajihina viahania, judeus kaija'ari ka'ojomo'iva abono, farisio khama vaabono vara vakani'akhama'aha. Vaihamahina Jesu-ra vakanavaraniha'aha. Jesu-ra vanana'dohi'aha na'dohi ipohikia. \v 54 Jesu-ra avakaraganahavini-ra vanofivini mani ida Jesus athi-ra mitha vani'ajahakivini hija. Vanofiki ida vakamithavini nahina asohiriki Jesua bini'a'iki, Jesu-ra avanaathidanoararira kaimoni. \c 12 \s1 Jesua bikanavaranihaki ida farisio vakadihojai \r (Mateus 10.26-27) \p \v 1 Hari. Oniaroa, Jesus vakadiania vajoroniha adani ija'ari vaipohiki. Vaipohi'oamanira adani. Vaabono vaaka'dokho'dokhokhamaki adani, va'dama-ra vaakada'aha'ahakhama'iki adani jaboni. Jesus vara va'ora ni'a'imidiaha adani kidipohi: \p —Farisio Deu-ra vanofiki vaabono vavanihavini mani ida vakadihojai nasohirini hija. Avaabononi avakava'igairi bana mahija vakadihojai avanofiravini. \v 2 Ija'ari vakadihojai ogavaharini kaba'i hidakaba'i, khaki bana ida mahi hojai hahavi ogavahani kamahini. Nahina ija'aria bianahojaki, khaki bana ida mahi vahoariha avigavini kamahini. \v 3 Ija'aria bianahojavini kaba'i ida kidivarani, vahoariha avigaria kaimoni, khaki bana ida mahi ija'ari hahavi avigavini kamahini. Gora bodinia avakahojakosoani vara avakhanihi, vahoariha vakamitharia kaimoni, gora 'da'dini a'ani sohiriama'oki kania vahoariha vakabodi'barahaki ida avakadivarani ahojaki — niha ada Jesus. \s1 Afinivini jahaki ida Deus athi-ra anaabaravini \r (Mateus 10.28-31) \p \v 4 Hari. Vara ni'ianaha ada Jesus: \p —Kodiva'ahi, ka'oa hiki hida vara a'onira oni'avini hiki. Hari'a bana va'ora vifini adani ija'ari a'onira vanaabinivini-ra vanofiki. Avaabinini naothinia, ni-a'onira vanapohimajavini-ra vakaabokajanaki bana. \v 5 A'onira onava'isohivini hiki bana ada avifiniki kaimoni. Vifini bana ida Deus athi-ra avanaabaravini! Deus a'onira naabinivini naothinia, bikaabokaki ida a'onira nahokahivini Ibavi Jaharika'oakia. \p Vara oni'a'ianaki ida oni'aki, vifini bana ida Deus athi-ra avanaabaravini! \v 6 Kaidivariki ida kirikiri. Pavakari anihahi ida kirikiri abosini jiniro pa'itxi sa'ai kahoarani hiki. Kaidivarini kaba'i, Deus va'ora akadava'aki adani, ni-biakava'i'biriniki ida hoarani. \v 7 Hari'a avava'ini soko iniva! Deua binakaidivaki ida kirikiri, Deus a'onira nakaidivavini arafiaki a'oni! Deua biogaki ida hahavi. Biakogaki ida avaka'da'di kaafani nihafori kihini kaipohini, oniani ida a'onira onava'isohivini hija, a'onira nakaidiva'oamanira ada Deus — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Jesus kaija'ari vihiki vihiriki \r (Mateus 10.32-33; 10.19-20) \p \v 8 Hari. Vara ni'ianaha ada Jesus: \p —A'onira vara oni'avini hiki, ija'ari kodija'ari hini-ra kahihi vahoariha vaviaha; kodija'ari hini okahihi jaboni bana Deus ibavi kaija'arini vaviaha. \v 9 Ija'ari kodija'ari hirini-ra kahihi vahoariha vaviaha; kodija'ari hirini okahihi jaboni bana Deus ibavi kaija'arini vaviaha. \p \v 10 Hari. Ija'ari hora kanavaranihahi, Deua bikaabokaki ida varani jahariki-ra na'biravini. Ija'ari Ma'onahai Jahaki-ra kanavaranihahi, jokoa Deua biakariakapa'itxirihi ida ija'ari varani jaharikia kavaraniki — va'ora ni'aha ada Jesus. \p \v 11 Vara ni'ianaha ada Jesus: \p —Kodija'ari avihini mani ida vahoariha badani jaharikia avakabadanini-ra vakahi'badaravini hija, oniani ida a'onira avarakhavini hija judeus kaija'ari vanasohiva abono vakadiania, judeus kaija'ari Deu-ra vara vani'avini kagorania. \p Kodija'ari avihini mani ida vahoariha a'onira avarakhavini hija jaboni bana ija'ari vakadiarabo vaka'da'diva vakadiania, jaharikia a'onira avarakhara kaimoni. A'onira avakaraganahavini kamahini, hari'a bana avakava'isokonijora vakadi'akaraganahi avagathanivini. \v 12 Vakadi'akaraganahi avagathanivini kamahini, Ma'onahai Jahaki a'onira nava'isohiki bana varani vara avavani'aki kaimonia — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Makhira va'ibodivaraniriki varani hina \p \v 13 Hari. Oniaroa, ija'ari vaipohiki vahararana hojaha ada makhira. Ovaria bini'aha: \p —Jesus, ada abini'aha kodiabi'i. Ihonaria bana ada kodi'aajo mahija akadiabi'i kohana kanahina-ra napitavini, pitania ogahinaja kaimoni. \p \v 14 Jesua bini'aha: \p —Xoni, jokoa onasohirihi ida avakadi'aathidanoarari. Kodibadani hirihi ida. Ni-kodibadani hiki ida avakadiabi'i kohana kanahina-ra onapitavini. \p \v 15 Oniaroa, va'ora ni'aha adani vajoroniki: \p —Avava'ini ogairiva bana mahija hoariha kanahina-ra avakava'ibodivaraniha'oadaharavini. Avakadimahi hirihi ida nahina avavahojaki. Ipohini kaba'i ida nahina avavahojaki, ni-avakadimahi hiki. Kanahina'ahapikini kaba'i ida ija'ari, ni-kidinahina ipohikia biakodiaki ida ija'ari gahinaja kaimoni mahi anokhomirikia — niha ada Jesus. \p \v 16 Hari. Oniaroa, rajomi kavaranihia va'ora vara ni'a'ianaha: \p —Hojaha ada makhira kanahina'ahapikiki. Kidirakhajahi abani bononi ipohiki. \v 17 Oniaroa, bikava'ibodivarani'ihi: \q1 “Ni-arajomaki ida kodirakhajahi bononi kagorani, \q2 onaibavijahaja kaimoni. \q1 Niha oni'a'aki koda ida kodirakhajahi bononi?” \m \v 18 Asia abono-ra ni'avini: \q1 “Hai oamani, oogaki ida. \q1 Onathararaki bana ida \q2 kodirakhajahi bononi \q2 kagorani. \q1 Onamonaha'ianahi bana ida gora na'bahaki, \q2 onaibavijahaja kaimoni ida kodirakhajahi bononi, \q2 kodinahina hahavi. \q1 \v 19 A'diahihi bana ida \q2 kodibadani, \q1 oabono oni'ahi: \q2 Hovani makhira khaii niki ho! \q1 Ovahojaki ida nahina \q2 ahapini. \q1 Badara ipohiki vani ni-nahina-ra okainamoki. \q1 Oakoirihi, nahina jahaki-ra onofihi; ohahi. \q1 Nahina jahaki-ra onofihi; \q2 o'avihi jaboni. \q1 Khai oniki bana ho.” \m \v 20 Oniaroa, Deua bini'aha: \q1 “Iva'ini bajadidi'oamanija! \q1 Ikava'ibodivaranika'oaki ida kadanahina ahapini. \q1 Hihida joma iabiniki bana i. \q1 Ni-ivahojajanaki bana ida \q2 kadanahina inaibavijahajahaki'iki. \q1 Hoariha gahinani hiki bana ida kadanahina.” \p \v 21 Hari. Jesua biananokhomi'ihi ida rajomi kavaranihi. Jesus vara va'ora ni'a'ianaha adani ija'ari: \p —Vakhanimanira adani ija'ari Deu-ra vakava'ibodivaranipa'itxiriki. Vaabono vavidorahaki adani vakanahina'ahapikira kaimoni. Deus va'ora vara vani'aha: \q1 “Vakanahina'ahapikiki \q2 vaabono vavanihaki adani va'ora onokiki, \q2 vakanahinarina va'ora okahiha.” \m Niha ada Deus — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Hari'a avakava'isokoni! \r (Mateus 6.25-34) \p \v 22 Oniaroa, Jesus va'ora ni'aha adani ipohina: \p —A'onira onava'isohiki bana ho. Hari'a avakava'isokoniha'oadaha ida 'bai avahaki kaimoni-ra avagathivini. Hari'a avakava'isokoniha'oadaha ida avakadimakari avakaimahaki-ra avavahojaravini. \v 23 Avakadimahi hirihi ida avakadi'bai. Ni-avaabononi hirihi ida avakadimakari. Jahaki ida avakadi'bai-ra avanako'dihavini, makari avavahojavini jaboni. Avanofivini kaba'i ida 'bai, makari hiki, hari'a avava'ini-ra nahonariahihiva bana ida makari, 'bai hiki. Deus a'onira no'avini hi'iki ida avakadimahi; a'onira kaijahitaki jaboni ada. \p \v 24 Vada va'ora vani'a bana adani kosoro. 'Bai-ra vanako'divini kaba'i, ni-vava'i soko iniki. Ni-varakhajahaki, ni-vidoraki ida rakhajahi bononi. Ni-vanamonahaki ida bavi, rakhajahi bononi ibavijahani kagorani kaimoni, kaba'i Deus va'ora kaijahitaki adani kosoro. Deus va'ora nakaidivaki adani igitha varaboki, Deus a'onira nakaidivavini arafiaki a'oni! \p \v 25 Avarakava'isokonimanija koda ida avakadimahi-ra avana'oadavini? Iniani. Ni-avakaabokaki ida avakadimahi-ra avaranaipohivini. \v 26 Badani pa'itxi oamani ida ija'ari kidimahi-ra anaipohivini kabadanihi, kaba'i ni-bikaabokaki. Ni-nahina kaimoni avarakava'isokoniki ida 'bai, makari hiki-ra avakainamovini. \p \v 27 Vakava'ibodivarani bana ida hogoi movani avijavani. Ni-bada niki ida movai, ni-binamonahaki ida makari bikaimahaki kaimoni. Ka'oa hiki hida kodivarani. A'onira onava'isohivini hiki ada arabo vaka'da'diva Salomão oniki kohana. Kanahina'ahapikiki ada Salomão. Kaidivaki ida kidimakari, nokiani jahaki jaboni ida. Jahani kaba'i ida kidimakari nokiani, jahani nokiani arafiaki ida movai. \v 28 Deus vania binamonahaja ida hogoi movani nokiani jahaki. Hidakaba'i hojahi ida hogoi, afokajoma ara'okho'iki ida, ija'aria bianaha'di'iki ida. Kaidivarini kaba'i ida hogoi, Deua bikahinanikaki ida. Deus a'onira nakaidivavini arafiaki a'oni, oniani ida bana a'onira kakodiavini hija avakadimakari avakainamokia. Deus a'onira kaijahitavini-ra avakajari'darihi. Hari'a avava'ini soko iniva! \p \v 29 Hari'a vakava'ibodivaraniha'oadaha'a bana ida avakadi'bai avahaki kaimoni, nahina avi'aviki kaimoni. Hari'a avakava'isokoni! \v 30 Deu-ra avigarikia vakava'ibodivaraniha'oadahaki ida vakainamoki. Avakadiabi'i nama hojakia biogaki ida nahina hahavi avakainamoki. \v 31 Vakava'ibodivarani afo'imidia bana ida Deua binofiki. Vava'aha ada Deus a'onira vaka'da'divini. Athi vanaabahaha'oadahaha; a'onira kaijahitajahakiha. \s1 Deus kania avavahojaki ida nahina kaidivaki \r (Mateus 6.19-21) \p \v 32 Kodipohi, hari'a bana avava'ini soko iniva! Avakadiabi'ia khai bini'aki ida kidinahina avavaka'da'divini kidiania, ovaria bivaka'da'divini fori hini. \p \v 33 Pavakari vaniha'a ida avakadinahina hahavi. Ija'ari vakanahinariki-ra va'ora vano'avinihi ida avakadijiniro. Vanaibavijaha bana ida avanakaidivaki Deus kania nama. Ni-ihimiki ida avanaibavijahaki. Bo'di abonoa ni-bikaabokaki bianivini, ni-va'ba'ba binihimaki jaboni bana. \p \v 34 Avakadinahina-ra avanakaidivavini arafiahi; avakadinahina-ra avakava'ibodivaraniha'oadahahi. Deu-ra avanakaidivavini arafiahi; Deu-ra avakava'ibodivaraniha'oadahahi — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Vanokha bana ida avakadika'da'di joina \p \v 35 Hari. Rajomi kavaranihia kavarani'ianaha ada Jesus: \p —Honai abonoa vanokhaha ada vakadika'da'di akarai kaihinikani kania joina. Vakadimakari vakaimaha'iki, vakadilamparina avanaha'di'iki, joina vanokhavini. \v 36 Hari. Hihada honai abono fori vihi'a bana. Avakadika'da'di joina-ra vanokha'a bana! Vakadika'da'di joina vani bakatha-ra too too kani'a'aha, kidihonai abono jorakia avakarabikhai'ihi ida bakatha. \p \v 37 Oniaroa, vakadika'da'di va'ora karaga'aha adani honai abono vanokina, joina vanokhavini, jahaki ida vakadimoni. Ka'oa hiki hida a'onira oni'avini hiki. Vakadika'da'dia binaibavijahaki bana ida ibavi vavi'baiki ibavini kaimoni, vavithiriama'ona va'ora honariaha, va'ora ko'baiha'aha. \v 38 Joiki vahabini bana ada joma 'bo'da hini. Joiki vahabini bana ada joma jararini. Joina vanokhavini vani va'ora karagaha; jahaki ida vakadimoni bana — va'ora ni'aha ada Jesus. \p \v 39 Hari. Jesus rajomi kavaranihi hoariha-ra vara vani'a'ianaha: \p —Ni-ija'aria avigaki ida daji anahoroava abono khana kamahini. Gora kaka'da'dinia biogaja vaha ida mahi daji anahoroava abono khana, ni-gorana o'oina biva'ahaki vaha, ni-biva'ahaki ida kidinahina ahoroani. \v 40 Hovani ija'ari hahavi vakadi'aajo ho. Onivani fori hija ida ojoina kamahini. Ni-avarigaki ida mahi hana hini ojoina kaimoni. Oniani ida a'onira ohonariavini hija, hora vanaviahanokhahaha'oadaha bana! \s1 Ka'da'di kahonai abono varani vihina \r (Mateus 24.45-51) \p \v 41 Hari. Oniaroa, Pedroa binana'dohi'aha ada Jesus: \p —Aajo, akadimoni ka'oa mani ida rajomi kavaranihi haria vara ini'avini hi'iki? Ija'ari hahavi vakadimoni mani koda ida kadavarani? \m \v 42 Oniaroa, Jesua bigathani'ihi ida kidina'dohi: \p —A'onivani honai abono jahaki fori vihi'a bana! Hovani honai abono kaka'da'di fori ohiki ho. Vara a'onira oni'avini hiki bana ada honai abono ogahaki, kidika'da'di athi-ra naabaki ada. Kidika'da'dia bihonariaha: \q1 “Iakadava'a bana hida \q2 ogorana. \q1 Va'ora no'a bana adani kodihonai abono vahoariha vakadi'baia mahi hahavi.” \m Niha ada ka'da'di. Ajihi'aha. \v 43 Hari. Ka'da'di athi-ra naabahaha'oadahaha; ka'da'di joina kamahini, jahaki ada honai abono kidimoni hina. \v 44 Ka'oa hiki hida kodivarani. Ka'da'dia bini'aki bana ada kidihonai abono: \q1 “Inaabajahaki'iki ida ira \q2 ohonariavini hi'iki, \q1 oniani ida kodinahina \q2 hahavi, ogorana, \q2 arabo hiki-ra \q1 iakadava'avini maina ira ohonariavini hija.” \m Niha ada ka'da'di. Onivani fori hija bana hida vara a'onira oni'avini hiki jaboni. \p \v 45 Hari'a bana honai abono jahariki fori vihi'a! Ni-kidika'da'di athi-ra naabaki. Abono-ra ni'aha ada honai abono: \q1 “Agathinahaki ada \q2 kodika'da'di.” \m Niha ada honai abono. Oniani ida honai abono vahoariha-ra va'ora dafiabakhiavini hija. Gamo, makhira vihiki adani honai abono va'ora najaharihari'iki. Ko'bainofiki ada honai abono, kakavinofiki jaboni ada, kahanobakhiaki ada. \p \v 46 Oniaroa, joi'aha ada ka'da'di. Ni-kidihonai abonoa binokhajanaki joina, ni-biogaki ida joina kamahini. Hari. Jaharikia ka'da'dia biarakha'aha ada honai abono, binaima'banakarahoki bana ada. Bihonariaha ada honai abono Ibavi Jaharika'oakia okhana, Deus athi-ra vanaabariki vakadiania. \p \v 47 Asia vara niha ada Jesus: \p —Hari. Honai abonoa biogavini kaba'i ida kidika'da'di binofiki, ni-bada bini'aki. Bikajoniki ida bada bini'avini, oniani ida kidika'da'di xikotxia bidafia'ahapikivini hija. \p \v 48 Hari. Honai abono hoariha ni-biogajahakiki ida kidika'da'di binofiki. Ovari hikia bada bini'a'iki ida kidika'da'di bivajahariki. Kidika'da'dia bidafiaki ada honai abono jaboni. Ni-arafiaki ida bidafiavini xikotxia. Kajoniahaki fori hiriha ada. \p Onivani fori hija ida Deus kahonai abono Deus kanahina-ra akadava'avini. Deua biarakhaki ida kidinahina ipohiki kidihonai abonoa biakadava'aja kaimoni. Deua binokhaki ida kidihonai abono kidinahina ipohiki ana'ba'dini hina. Deus kidinahina ipohiki-ra arakhahi; kidinahina ipohini a'ba'dini arafiaki-ra nokhaha joiribanini kidiania. \s1 Jesu-ra vanofiki, Jesu-ra vanofiriki varani vihina hida \r (Mateus 10.34-36) \p \v 49 Hari. Asia vara niha ada Jesus: \p —Hora rakhaki Jahari kabadani-ra onihimavini, siho nahina jahariki-ra akanaha'diki fori ohina. Onofiki ida jorakia nahina jahariki-ra oanaha'divini hari hi'ini. \v 50 Jahari kabadani-ra onihimavini kamahini oabinina, oimana 'banakarahoki bana ho. Hari hini kamahini oimana 'banani radahani-ra onofihi. \p \v 51 Asia vara ni'aha ada Jesus: \p —Hari'a vakava'ibodivarani: Jesus kaikahina mani ida ija'ari vaabono vakanajahamisikhamavini hija. \p Okha'ina mani ida hora vakajari'daki hora vakajari'dariki-ra va'ora vanajahariharivini hija. \v 52 Ija'ari vaipohina sa'ai kahoarani vihiki adani gora bodinia vahojaki. Ija'ari avahoarabakosiki, ija'ari vi'bamiki khama vaabono vaakaja'oriakhamaki. \v 53 Isai kaabi'i, kaamia vihiki va'ora vanajaharihariki bana adani vakadisai. Isai va'ora vanajahariki bana adani vakadiabi'i, vakadiamia. Isai kaamia va'ora vanajaharihariki adani gamo isani vakadisai. Gamo isani va'ora vanajaharihariki adani vakadiamia. Gamo kamasodini va'ora vanajaharihariki adani vakadi'aboni gamo. Vakadi'aboni va'ora vanajaharihariki adani vakadimasodini. Hora vakajari'daki va'ora vavajahariki bana adani hora vanofijahakiki — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Nama rajomi kavaranihi \r (Mateus 16.1-4) \p \v 54 Hari. Jesus va'ora ni'aha adani ija'ari vajoroniki. \p —Avanokiha ada bahi pororona, avakhanihi: \q1 “Kharariki bana ada bahi.” \m Avakhanihi. Kharari'oamanira ada bahi. \v 55 Hojariha ada bahi vaforiki nama, avakhanihi: \q1 “Afaki bana ida hidakaba'i.” \m Avakhanihi. Afa'oamanija bana ida mahi. \v 56 Avanokiki ida nama rajomi, avarigajoraha ada bahi, safini hiki kamahina. Avanokivini kaba'i hida kodibadani, ni-avarigapa'itxiki ida nahina namithaki kaimoni. Ogahai abono avihini-ra avakahi'badaraki a'oni. \s1 Ianariaka bana ida ira anaathidanoarariki \r (Mateus 5.25-26) \p \v 57 Hari. Jesua biananokhomi'ihi ida kidivarani. Va'ora ni'aha: \p —Nahina mani ida avaabononi avanasohivini-ra avarigaravini hija? Vakava'ibodivaranihanana bana. \v 58 Ija'ari ira anaathidanoarariki badani jaharikia ikabadaninia, inasohijoraki bana ida avakadivarani. Jahaki ida hojai ihamahiki-ra ianariakajorakivini. Jahari kabadania ikabadanihi; jorakia inasohi. Ija'ari nasohiva abono kania ikaikahini viahania, inasohi bana ida kadavarani. Ianariaka bana ada ira anaathidanoarariki. Ianariakariha; ira osaki bana ada ija'ari nasohiva abono kania. Ija'ari nasohiva abono ira arakhaki bana i sorara vasa'a kabodinia. Sorara ira obaiki bana i cadeia. Ija'ari nasohiva abono ira honariaki bana kadabadani jahariki-ra inaabosivini jiniro karahoa. \v 59 Ka'oa hiki hida kodivarani. Inaabosihahaviravini oadani ida jiniro, ni-cadeia iokhaonaniki bana. Jahari kabadania ikabadanihi; jorakia bana Deu-ra anariaka'a mahija jaharikia ira arakharavini — va'ora ni'aha ada Jesus. \c 13 \s1 Ija'ari Jahari kahojai-ra kava'ipahinirihi; abinihi \p \v 1 Hari. Vara nina kaba'i ada Jesus, vakaikahi'aha adani ija'ari vahoariha, vara Jesu-ra vani'aha: \p —Ikamithamanija ida Galiléia kaaraboni kaija'arini vamonina? Arabo kaka'da'dini Pilatos oniki va'ora vahonariahiki adani vaabinina. Deu-ra khai vani'avini kagorani bodinia igitha abononi aha'dikia Deu-ra vakanava'igavini oadani, Pilatos kahonai abono va'ora vanaabini'iki adani. \p \v 2 Oniaroa, Jesus va'ora ni'aha: \p —Va'ora avakava'ibodivaraniki adani judeus kaija'ari Galiléia kaarabonia vikhaki. Vakadihojai asohiriki aradahaki avavanihamania, oniani ida va'ora napohimajaja? \v 3 Iniani. Ni-vakadihojai asohiriki aradahaki ida ija'ari vahoariha vakadihojai asohiriki. \p Ka'oa hiki hida kodivarani. Avakadihojai asohiriki-ra avakava'ipahinirihi; a'onivani jaboni avaabiniki bana a'oni, va'oaniaro fori avihini. \p \v 4 Va'ora vakava'ibodivarani adani ija'ari 18 vaipohina Siloé ibavi onikia vahojaki. Gora namahiki adari'iki vanamana, va'ora naabini'iki adani. Vakadihojai asohiriki arafiaki va'ora avavanihavini, oniani ida va'ora napohimajaja. Vakadihojai asohiriki ni-aradahaki adani Jerusalém sidaji kaija'arini. \p \v 5 Ka'oa hiki hida kodivarani. Avakadihojai asohiriki-ra avakava'ipahinirihi; a'onivani jaboni avaabiniki bana a'oni, va'oaniaro fori avihini. \s1 Figira avani bonoriki \s2 varani hini \p \v 6 Hari. Oniaroa, Jesus rajomi kavaranihi-ra vara vani'a'aha: \p —Uva avani kasiroini-ra vahojaha ada makhira. Uva avani hararania hojaki ida figira avani. Hari. Makhira kasiroikia binako'diha'ihi ida figira bononi, ni-bonoki ida avani. \v 7 Oniaroa, bini'aha ada siroi akadava'ava abono: \q1 “Vada ini'a hida figira avani. \q1 Badara ahoarabakosikia \q2 onako'dihi hida figira \q2 bononi, \q1 ni-nahina-ra okaraga'iaki kaho. \q1 Iava'boa hida avani. \q1 Ni-nahina kaimoni \q2 kodisiroia hojaki hida figira avani bonoriki.” \m \v 8 Hari. Siroi akadava'ava abonoa bini'aha ada makhira: \q1 “Jakaho hojava afo'imidia hida figira avani badara hoarani ka'oa. \q1 Okhoriribanaoniki bana hida avani 'damani. \q1 Onaibaviki bana ida nami \q2 jahaki hoariha, \q2 bonoja kaimoni hida figira avani. \q1 \v 9 Badara hoariha bonohi hida avani; \q2 ni-oava'boaki bana. \q1 Bonorihi; \q2 a'boani ivahonariahihi.” \m Niha ada siroi akadava'ava abono. — Rajomi kavaranihi-ra ananokhomi'aha ada Jesus. \s1 Jesua bianaihotaki ida gamo \p \v 10 Hari. Ija'ari akoiri kamahini okhaha ada Jesus judeus kaija'ari Deu-ra vara vani'avini kagorania, va'ora ka'ojomo'i'aha adani ija'ari vajoroniki. \v 11 Oniaroa, kaikahi'ihi ida gamo kavamoniki. 18 badara ipohini vani bajadia binakavamonija ida gamo. Vatxinini adahaki ida gamo. Ni-bikaabokaki ida abononi nasohimananivini. \v 12 Oniaroa, Jesua binoki'ihi ida gamo, kidiania khamini bikaboa'i'ihi, bini'a'ihi: \p —Xoni, hida kha kodiania, ia'aihota'iki i. \p \v 13 Oniaroa, Jesua bikanaibavihi ida sa'a gamo namania. Jorakia abononi nasohi'ihi. Deu-ra khai ni'a'ihi ida gamo. Bini'ahi: \p —Jahaki ada Deus, danoki ada. Hora anaihota'iki ada. \p \v 14 Hari, ihamahi'aha ada judeus kaija'ari Deu-ra vara vani'avini kagorani akadava'ava abono. Akoiri kamahini gamo-ra anaihotavini mani ida Jesu-ra kaihamahivini hija. Oniania, va'ora ni'aha adani ija'ari vajoroniki: \p —6 mahi ipohini vani ija'ari bada vakhanina jahaja. Hojaki ida mahi hoarani akadi'akoiri kamahini kaimoni. Hari'a akoiri kamahini vikha avaraihotaja kaimoni. Ija'ari bada vakhanina kamahini vikha bana. \p \v 15 Oniaroa, Jesua bigathani'ihi ida athi: \p —Deus athi-ra avanaabavini-ra avakahi'badaraki a'oni. Aakoirina kamahini hahavi bada avakhaniki a'oni. 'Daama kahidari vagorana avarikhaki a'oni, va'ora avakokharihaki adani avakadi'daama kahidari, burro vihiki, va'ora avarisavini vaha kania vi'avija kaimoni ida paha. \v 16 Hihida gamo oanaihota'iki Abraão kahanodi namitharonisiagaki hida. 18 badara ipohini vani Jaharia bidabomisiki fori hija hida. Nahina mani ida aakoirina kamahini aihotani najaharini hija? — niha ada Jesus. \v 17 Oniaroa, Jesu-ra vavajahariki vava'i-ra anaipahihi'ihi ida Jesus vara va'ora ni'avini hi'iki. Ija'ari vaipohiki vani adani khai vakhanira Jesus kidibadani danoki-ra bada ni'abakhiavinia. \s1 Mostarda 'ba'dani avijavani karajomihi varani hini hida \r (Mateus 13.31-32; Marcos 4.30-32) \p \v 18 Hari. Vara ni'ianaha ada Jesus: \p —A'onira vara oni'avini hiki ida bana rajomi kavaranihi. Mostarda 'ba'dani avijavani vani fori hiki ida Deus ija'ari-ra vaka'da'divini. \p \v 19 Ija'aria birakhaihi ida mostarda 'ba'dani kidisiroia. Movahi, avijavahi, karaho'oamanija ida mostarda avani. Vadini avijavani na'bahaki jaboni. Igitha raboki kagorahaki vadinia. Nimania ida Deus ija'ari-ra vaka'da'divini avijavani — niha ada Jesus. \s1 Pão-ra kanathoramananiki karajomihi varani hini \r (Mateus 13.33) \p \v 20 Hari. Asia vara niha ada Jesus: \p —Okavarajomiki bana ida Deus ija'ari-ra vaka'da'divini. Pão kaimani-ra kanathoramananiki vani fori hija ida Deus ija'ari-ra vaka'da'divini. \p \v 21 Gamo vania bigathija ida pão-ra kanathoramananiki pa'itxi, binaibavi'ihi ida trigo karaho, biara'bira'ihi bavi hoarani bodinia. Pa'itxini kaba'i ida pão-ra kanathoramananiki, biara'biravini naothinia kathoramanani'ihi ida pão kaimani hahavi. Nimania ida Deus ija'ari-ra vaka'da'divini avijavani — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Bakatha karabodiriki varani kihini \r (Mateus 7.13-14, 21-23) \p \v 22 Hari. Aadahaoni'aha ada Jesus sidaji karaho, sidaji pa'itxi hikia, Jerusalém sidaji-ra anikhaha'avini. Ija'ari vaibavia akhano'aha va'ora aka'ojomo'ioni'aha. \v 23 Ija'aria binana'dohi'aha: \p —Ija'ari vaipohiriki vani koda adani Deus va'ora akava'ijoara bana? \p \v 24 Jesua bigathani'ihi ida kidina'dohi: \p —Hari'a vava'aha ida nahina a'onira nadabavini bakatha karabodirikia avari'oini. Ka'oa hiki hida a'onira vara oni'avini hiki. Ija'ari vaipohikia vanofiki ida avi'oina, ni-vakaabokaki bana. \p \v 25 Oniaroa, rajomi kavaranihia vara va'ora ni'a'aha ada Jesus. Kidivarani hiki ida ija'ari Deus athi-ra naabariki. Va'ora ni'aha: \p —Gora kaka'da'dini fori hiki ada Deus. Deus ibavi fori hiki ida gora. \p Hari. Gaamanani'aha ada gora kaka'da'dini, biaka'oaha'ihi ida gora kaathani. Hari. A'onivani gora banininia avahojaki bana a'oni, too too avakhaniha'oadahani: \q1 “Akadika'da'di, anofiki ida ao'oina!” \m A'onira ni'aki bana ada: \q1 “Ni-a'onira oogaki, \q2 ni-hana hini kaija'ari \q2 avihini-ra oogaki.” \m \v 26 Avagathanihi ida athi: \q1 “A'bai'iki hari kadania. \q1 Akadisidajia haria ika'ojomo'iki hari jaboni.” \m \v 27 A'onira ni'a'ianaki bana ada: \q1 “Ni-a'onira oogaki, \q2 ni-hana hina kaija'ari \q2 avihini-ra oogaki. \q1 Avakadihojai asohirihi \q2 afobakhia, \q2 avakara'o bana kodiania!” \m — va'ora ni'aha ada Jesus. \p Hari. Jesus va'ora ni'aha adani vajoroniki: \p \v 28 —Va'ora avaranokijakosiki bana adani Abraão, Isaque, Jacó, Deus athi namoniva abono hahavi vihiki Deus kania. A'onivani baniniaja avahojaki bana a'oni. Avari'oini-ra avakaabokaravini mani ida a'onira naasara'ahapikija bana, avakanadani-ra avakanakiroromisiki bana a'oni! \p \v 29 Hari. Oniaroa, vajoroniki bana jaboni adani ija'ari vaipohiki arabo hahavia vikhaki Deus athi-ra vanaabaki. Vavithirariki bana adani vajoronina mesa kai'oarinia Deus ibavi kania vi'baijabanara kaimoni. \p \v 30 Hari. Ija'ari vaipohiki Deus va'ora baranahasiagavini va'oaniaro miro'a avi'oiki bana adani Deus ija'ari-ra vaka'da'divini kania. Ija'ari vahoariha va'oaniaro miro'a Deus va'ora baranahavini kaba'i, avi'oisiagaki adani vahoariha, Deus ija'ari-ra vaka'da'divini kania. \s1 Jesua va'ora nakaidivaki adani Jerusalém sidaji kaija'arini \r (Mateus 23.37-39) \p \v 31 Hari. Vara nina kaba'i ada Jesus, vamaakariha adani farisio vaipohiriki, vani'aha: \p —Ajihi'a bana hihida ibavia. Irojia binofiki bana ida ira naabinivini. \p \v 32 Hari. Jesus va'ora ni'aha: \p —Jahari kabadani namonahava abono ada Iroji. Avikha bana kidiania. Vananamitha'a bana hida kodivarani okaronaki: \q1 “Hidakaba'i bajadi akara'o'ini-ra ohonariaki ho, \q1 ija'ari vakavamoniki-ra va'ora oanaihotaki ho jaboni. \q1 Afokajoma oniani \q2 kodibadani hi'ianahi. \q1 Afokajoma hoariha bana \q2 ona'diahiki hida \q2 kodibadani.” \m Iroji-ra vani'a bana. \p \v 33 Hari. Asia vara niha ada Jesus: \p —Deua binofiki ida Jerusaléa ookhana, oniani ida hidakaba'i, afokajoma, afokajoma hoariha hora anaadahaonija. Jerusalém sidaji ka'oa Deus athi namoniva abono-ra va'ora vanaabinibakhiavini, oniani ida Jerusaléa hora arakhaja. \p \v 34 Oniaroa, Jesus va'ora ni'aha: \p —Jerusalém sidaji kaija'arini! Va'ora avanaabinibakhia'iki adani Deus athi namoniva abono. Ja'dia va'ora avanagahabakhia'iki adani athi avikhava abono Deus va'ora karona'iki avakadiania. Kaba'i, a'onira onakaidivaki ho, onofiki ida a'onira oakava'ijoavini. Arakava kidisai-ra bihini nabo'ania najoroniki fori a'onira onihavini-ra onofihi, ni-avanofipa'itxiki. \v 35 A'onira oakava'ijoavini-ra avanofiravini mani ida Deus avakadisidaji-ra kava'ipahinivini hija bana. Ka'oa hiki hida kodivarani Jerusalém sidaji kaija'arini a'onira vara oni'avini hiki. Ni-jorakia okha'ianaki bana ho avakadiania. Hora vanoki'ianavini kamahini Jerusalém sidaji kaija'arini hora vanofiki adani, vara vavani'aki bana hida varani ohina: \q1 “Khaki ada ovari \q2 Deua bikaronaki \q1 ija'ari-ra vaka'da'dira kaimoni. \q1 Deua bikajoamoraki bana ada khaki.” \m — niha ada Jesus. \c 14 \s1 Jesua bianaihotaki ada makhira jaro'barara kakavamoniki \p \v 1 Hari. Oniaroa, akoiri kamahini vani o'oi'ara ada Jesus farisio vakadika'da'di gorana 'baira kaimoni kidiania. Ija'ari vahoariha vada vani'ahaha'oadahaha ada Jesus. \v 2 Oniaroa, hojaha ada makhira jaro'barara kakavamoniki, Jesu-ra namaakari'aha. \p \v 3 Oniaroa, Jesus va'ora nana'dohi'aha adani judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abono farisio khama: \p —Akadija'ari kahonari jirikia biva'ahamanija koda ida ija'ari ija'ari kavamoniki-ra anaihotavini aakoirina kamahini? Biva'ahamanija koda ida? Biva'aharia koda ida? \p \v 4 Hari. Viso vakhaniha. Ni-vagathani'iki ida Jesus kana'dohi. Oniaroa, Jesua bikaabada'aha ada makhira jaro'barara kakavamoniki, bianaihotaha, ajihi'ina bihonaria'aha. \v 5 Bianaihotavini naothinia va'ora ni'aha adani vajoroniki: \p —Ija'ari-ra oanaihotavini aakoirina kamahini vani fori hiki ida avakadisai-ra avakajoamoravini aakoirina kamahini. Voroniki vahabini bana ida avakadisai paha aniani ibavini bihiakia. Joraki vania koda bana avaanira bana ada avakadisai? Ha'a. Voroniki vahabini bana ada avakadi'daama kahidari paha aniani ibavini bihiakia. Joraki vania koda bana avaanira bana ada, aakoirina kamahini kaba'i? Ha'a. \p \v 6 Hari. Ni-vakaabokaki ida Jesus kana'dohi-ra vagathanivini. \s1 Jesus vara va'ora ni'aha adani kanori abono \p \v 7 Hari. Oniaroa, Jesus vada va'ora ni'aha adani ija'ari vakaikahiki. Gora kaka'da'dini va'ora kaboa'ivini hiki vi'baira kaimoni kidiania. Vanako'dihaki ida ibavi jahaki mesa kania vavithira kaimoni gora kaka'da'dini maakarina. \p Oniaroa, Jesus va'ora ka'ojomo'i'aha: \p \v 8 —Ija'ari ira kaboa'ihi akarai kaihinikani kania ikanorini, hari'a bana inako'di ida ibavi jahaki mesa kania ivavithiki kaimoni. Ira kaboa'ikia vahabini bikaboa'i'iki jaboni ada ija'ari vaka'da'diva. \v 9 Ikava'ibodivarani bana, ija'ari vaka'da'diva kaikahina viahania, ivani ivithijorakihi ibavi jahakia. Oniaroa, kaikahiha ada ka'da'di. Ira kaboa'ikia binako'diki bana ida ibavi jahaki ka'da'di kaimoni. Ibavi jahakia ivithini-ra nokiha, ira ni'aki bana ada: \q1 “Ka'da'di hada hoariha, \q2 ino'avinihi bana ida ibavi jahaki ivavithiki \q2 kidimoni hini.” \m Nimania bana ida varani iva'ini-ra anaipahihiki. Igaamananihi napaja pa'itxia ivithirari'ihi. Jahariki hida kadaimoni hini. \p \v 10 Oniania, ira onava'isohivini hiki bana ida hojai hoariha jahaki. Akarai kaihinikani kania ikaikahini vani vithi'imidia bana ira kaboa'i'iki napaja nina pa'itxia. Iva'aha bana ida hoariha vithini ibavini jahakia. Oniaroa, ira kaboa'i'iki ira ni'aki bana i: \q1 “Kodiva'ahi, khami bana \q2 mahija ibavi jahakia \q2 ivithivini.” \m Kanori abono vahoariha vanokiki bana ida ivithirarini, vaabono vakani'akhamavini: \q1 “Haria kaboa'ikia bihonariaki hada ibavi jahakia vithina. \q1 Ka'da'di jahaki vahabini ada.” \m Jahaki hida kadaimoni hini. \v 11 Hari. Ija'ari abononi ni'ahi: \q1 “Hovani ojahaka'oaki ho.” \m Deus bini'aki bana ida ija'ari: \q1 “Ivani ni-nahina \q2 ihipa'itxirihi.” \m Va'ini aipahihiki bana ida. Ija'ari hoariha bikava'ibodivaraniki ida nahina hirini. Deus bini'aki bana ida ija'ari: \q1 “Ivani ijaha'oamanija.” \m — Jesus va'ora ni'aha adani vajoroniki. \p \v 12 Hari. Oniaroa, Jesua bini'aha ada va'ora kaboa'i'iki: \p —Avakadihojai hiki ida va'ora ikaboa'ivini adani kadava'ahi, iigamini, kadabi'i, kadamia, vakadija'ari vihiki, ija'ari vakanahina'ahapikiki vihiki igorani maakarinia vahojaki, vi'baira kaimoni igorania, bona ira vakaboa'iha jaboni vagorana, ira vako'baihavini-ra avanaabosira kaimoni. Va'ora ikaboa'ivini ira vanaabosivini mani ida Deus ira naabosiravini hija. \p \v 13 Hari. A'onira onava'isohivini hiki ida hojai jahani arafiaki. Ija'ari vi'baina-ra ikaboa'ivini kamahini kadania, va'ora kaboa'i'a bana adani vakanahinariki, vatonorohaki, vajo'o aba'oronisiagaki, vakamaodorohaki vihiki. \v 14 Va'ora ikaboa'iha, bona Deus ira kajoamorahi. Va'oaniaroa ni-vakaabokaki ida va'ora iko'baihavini-ra vanaabosivini. Deus vani ira naabosija bana. Ija'ari hojai jahakia vakahojaibakhiaki kohana avahokina kamahini vani, Deus ira naabosiki bana i — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Ija'aria vahaki ida ihinika karaho ko'baini \r (Mateus 22.1-14) \p \v 15 Hari. Asia mesa kania vavithiha, vi'baina, hoarana Jesus athi-ra mitha ni'akia bini'aha: \p —Jesus, Deus kidija'ari-ra vaka'da'divini kamahini khai vakhaniki adani vi'baiki kidiania. \p \v 16 Oniaroa, Jesua vara bivani'ahi ida rajomi kavaranihi ija'ari Deus kania 'baini. \p —Ihinika ko'baini karaho-ra honariaha ada ka'da'di. Bikaronahi ida athi va'ora kaboa'iha adani kanori abono vaipohiki. \v 17 Ihinika ko'baini a'diahini kamahini bikarona'ianaha ada kidihonai abono, va'ora nava'isohihavini adani kidikanori abono vaipohiki: \q1 “Vikha'a. Ida a'diahi'ihi \q2 ihinika ko'baini kaimoni.” \m Nihi ida ka'da'di athi. \p \v 18 Hari. Va'ora kaboa'iha, ni-vanofiki vanaabavini hida ka'da'di athi. Hoariha bini'aha ada honai abono: \q1 “Okapavakari'iki ida siroi, \q2 oniani ida onavanavanahavini onofivini hija. \q1 Jokoa ookharihi kidihinika onakanorivini. \q1 Ookharihi bana \q2 iathini-ra onaabahavini.” \p \v 19 Hari. Hoariha bini'aha: \q1 “Va'ora okapavakariki adani 'daama kahidari sa'ai ko'bamihani vihiki, \q2 varahokaja kaimoni ida ava siroi kanamini-ra \q2 nakhomakhomaki. \q1 Okaijo'aki ida bana vakadibadani, \q2 kodisiroi-ra bada vani'ara kaimoni adani 'daama kahidari. \q1 Jokoa ookharihi kidihinika onakanorivini. \q1 Ookharihi bana iathini-ra onaabahavini.” \p \v 20 Hari. Hoariha bini'aha ada honai abono: \q1 “Oagamo'iki ho hidakaba'i, \q2 oniani ida hora arakharija bana. \q1 Ookharihi bana iathini-ra onaabahavini.” \p \v 21 Hari. Ija'ari vaipohiki vakadiania aadahaoniha ada honai abono ihinika-ra avaaminavini. Ni-avikhana-ra vanofiki. Vaipohikia vanaabarihi ida ka'da'di athi. Ka'da'di kania joi'aha ada kidihonai abono, binamonihi ida vani'aki. \p Hari. Ihamahi'aha ada ka'da'di. Kidihonai-ra ni'aha: \q1 “Ajihi'a jorakia. \q2 Okha'a bana hagihi, sidaji hikia. \q1 Va'ora anikha'a adani \q2 vakanahinariki, \q2 vatonorohaki, \q2 vajo'o aba'oronisiagaki, \q2 vakamaodorohaki vihiki \q2 mahija kodihinika-ra vanakanorivini. \q1 Vaibavia va'ora nako'diha'a.” \m Niha ada ka'da'di. \p Hari. Ajihi'ianaha ada honai abono, va'ora nako'diha'ianavini adani ija'ari vahoariha. \v 22 Va'ora kaboa'ivini naothinia joi'ianaha, bini'a'ianaha ada ka'da'di: \q1 “Kodika'da'di, onaaba'iki ida iathini \q2 ija'ari-ra va'ora onako'dihavini, \q2 kadaihinika-ra oavaaminavini. \q1 Ni-ji'bini'iaki kaho ida \q2 kanori abono vaibavi.” \p \v 23 Oniaroa, ka'da'dia bihonaria'ianaha ada kidihonai abono: \q1 “Ajihi'iana. Ibavi hoariha \q2 kagorani hoaraharahakia aadahaoni'a. \q1 Va'ora honaria bana adani ija'ari vahoariha vikhana \q2 mahija ogorana ji'binivini ija'aria. \q1 \v 24 Jokoa kodiania vi'bairiha adani vahoariha va'ora okaboa'i'iki. \q1 Ni-oathi-ra vanaaba'iki.” \m Niha ada ka'da'di — va'ora ni'aha ada Jesus. Jesus athi hini ida Deus ija'ari-ra kaboa'ivini kidiania avikhana. Athi naabani vihiha; kidiania avikhaha. \s1 Jesus ipohina hini-ra nofiki varani hini \r (Mateus 10.37-39) \p \v 25 Hari. Oniaroa, ija'ari vaipohiki Jesu-ra vavaipohiha'aha. Roiribani'aha, va'ora nava'isohi'aha: \p \v 26 —Ija'aria binofiki ida oipohina hini, jahaki ida hora vanofivini arafiani. Ija'ari hora nofivini arafiarihi; ni-bikaabokaki ida oipohina hini. Oipohina va'ora nofiki adani kidiabi'i, kidiamia, igamini, kidigamo, kidisai vihiki. Oniani abononi nofihi jaboni ida oipohina. Arafiarihi ida hora nofivini; ni-oipohina hirihi ida ija'ari. \p \v 27 Ija'ari hora vavaipohihaki, ija'ari ava akasanakhamaki-ra kaiba'ivini fori hiki. Ija'ari ava akasanakhamaki-ra kaiba'ivini fori hirihi, ni-oipohina hini-ra kaabokarihi. Ija'ari abononi va'aharihi ida abinini kodimoni hini, bikajonihi jaboni ida oathi-ra naabavini, ni-arajomaki ida oipohina hini — va'ora ni'aha ada Jesus. \p \v 28 Hari. Rajomi kavaranihia kavaraniki ada Jesus. Oniaroa, va'ora ni'aha: \p —Ija'ari ja'di kagorahi namahiki-ra namonahavini-ra nofihi, vithi'imidiahi, bikava'ibodivarani'imidiahi ida amonahani kaidivani, biogaja kaimoni ida kidijiniro arajomani arajomarini. \v 29 Bikava'ibodivaraniravini vani binakama'da'ihi ida gora namahiki-ra namonahavini. A'diahirini kaba'i bikainamoki bana ida kidijiniro, ni-bikaabokaki ida binaa'diahivini. Oniaroa, ija'ari varadahakia vada vani'aki bana ida gora a'diahiriki, vakanavaraniha'aha ada makhira va'i bodinia vara niriki, vaabono vakani'akhama'aha: \q1 \v 30 “Binakavithimaki ida \q2 kidijiniro. \q1 Binakama'da'iki ida gora kaidivaki amonahani, \q2 ni-bikaaboka'iki ida \q2 binaa'diahivini.” \p \v 31-32 Hari. Rajomi kavaranihi hoariha kavaraniki ada Jesus. Jesus va'ora ka'ojomo'iki adani ipohina vihina-ra vanofiki vakava'ibodivaranijahakivini afo'imidia vanaabahahavija kaimoni ida Deua bihonariaki. \p Jesua bikavarajomiki ada Deus arabo kaka'da'dini kasorara'ahapikiki fori hina. Bikavarajomiki ida ipohina hini-ra nofiki arabo kaka'da'dini kasorara vaipohiriki fori hina. Oniaroa, Jesus va'ora ni'aha: \p —Arabo kaka'da'dini va'ora vaka'da'di'aha adani sorara vaipohiriki. Bikamithaki ida arabo hoariha kaka'da'dini monina. Vaipohiki adani hoariha kasorara. Hoariha kidisorara khama va'ora vidara kaimoni adani sorara vaipohiriki-ra vahojaki. Sorara vaipohiriki vakadika'da'dia bikamithahi ida vahoariha vamonina, vithi'imidiaha, bikava'ibodivaranijahakiki ida varajomana varajomarina kidisorara vaipohina, va'ora vidara kaimoni adani vikhaki. Abono-ra ni'aki bana ada sorara vaipohiriki vakadika'da'di: \q1 “Ni-avarajomapa'itxiki adani kodisorara \q2 va'ora adara kaimoni adani vahoariha. \q1 Napaja vahojana kaba'i vani, \q2 va'ora okaronaki bana adani oathi avikhava abono \q2 arabo hoariha kaka'da'dini kania, \q2 oathi forakia vani'ara \q2 kaimoni, \q2 ariabono akodakhamarija kaimoni kidisorara khama.” \p Hari hi'ihi ida rajomi kavaranihia Jesus va'ora vara ni'avini. Va'ora ni'aha adani ija'ari vahojaki: \p \v 33 —Nimania ida ija'ari oipohina hini-ra nofiki. Bikava'ibodivarani'imidiava ida hora vaipohihavini. Kidinahina hahavi-ra nahojaha'imidiava ida oipohina hini-ra nofiki. Binahojaharihi; ni-oipohina hini-ra kaabokaki — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Jokira maina karajomihi varani hini \r (Mateus 5.13; Marcos 9.50) \p \v 34 Vara ni'ianaha ada Jesus: \p —Jahaki ida jokira, 'bai-ra naponiki kaimoni hini. Nahina binajaharihi, ni-ponini jahajanaki. \v 35 Ija'aria binahokahika'oaki ida jokira jahajanariki, ni-nahina kaimoni hini jahaki. Ni-arajomaki ida jokira jahajanariki 'bai kajokirani kaimoni hini. Jokira fori hiki ida kodipohi, nahina binajahariki bana ida kidihojai; ni-jahajanaki jaboni. Avamorobohahi; mitha vani'a bana hida kodivarani — va'ora ni'aha ada Jesus. \c 15 \s1 Ovilia akamadaki \s2 karajomihi hida \r (Mateus 18.10-14) \p \v 1 Hari. Oniaroa, Jesus kania vakaikahi'aha adani imposto gathaniva abono, ija'ari hojai jahariki vakahojaiki vahoariha khama. Vanofiki ida Jesus kavarani-ra vakamithavini. Imposto oniki ida jiniro arabo kaka'da'di kabadani abosini kaimoni. Vakadihojai jaharini vahoariha va'ora vakahibakhiaki adani imposto gathaniva abono. \p \v 2 Hari. Farisio, judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abono khama va'ora vanokiha adani Jesus kania vakaikahiki, vaabono vara vakani'akhama'aha, vakhaniha: \p —Ni-jahapa'itxiki ida Jesus ija'ari hojai jaharikia vakahojaiki-ra va'ora gathanivini. Jesus 'baina vakadiania jaboni — vakhaniha. \v 3 Oniani ida Jesus vara va'ora ni'avini hija rajomi kavaranihia: \p —A'onira okavarajomivini hiki ada ovilia akadava'ava abono. \v 4 Hari. Va'ora ivahojaki adani 100 ovilia vaipohina. Va'ora iakadava'avini kaba'i, hoarana akamada'iki. Inako'dimanira ada ovilia akamadaki? Ha'a, inako'di'oamanira ada. Va'ora inahoja'imidia'aha adani ovilia 99 vihiki avakamadariki vaibavia, naothinia kada'ovilia akamada'iki-ra ianako'dioniki i. Ikaragaravini oadani ianako'dioniki bana ada. \p \v 5 Hari. Ikaraga'aha, khaii inihi, ikama'adosihavini ivajoiki ada kada'ovilia. \v 6 Hari. Igorania ivakaikahiha, va'ora ibaranahaki adani kadava'ahi, ija'ari vahoariha vagorana maakariki, va'ora ini'aha: \q1 “Khai vakhani'a kodiania. \q1 Ada okaraga'aha kodi'ovilia akamada'iki.” \p \v 7 Oniaroa, Jesus va'ora ni'aha: \p —Onivani fori hija bana ida Deus ibavi kaija'arini vakadiania. Va'ora khai vani'aki adani ija'ari 99 hiki hojai asohikia vakahojaiki. Khai vani'avini arafiaki ida ija'ari hoarani Jahari kahojai-ra kava'ipahinika'oaki. \s1 Jiniro 'ba'dani akamadaki karajomihi varani hini \p \v 8 Hari. Oniaroa, Jesus vara va'ora ni'a'ianavini hiki ida rajomi kavaranihi hoariha: \p —Hari. Gamoa bivahojahi ida jiniro 'ba'dani prata amonahaki 10 hiki ipohini. Binakaidivaki ida jiniro 'ba'dani. Oniaroa, bianakamada'ihi ida jiniro 'ba'dani hoarani. Kidijiniro 'ba'dani-ra nako'dimanija ida gamo? Ha'a. Binako'diki ida. Oniaroa, bianaha'di'imidiahi ida kidilamparina, gora bodinia binako'dija kaimoni. Biaragahi ida gora bodini, vajaforia binako'di'ihi ida jiniro. Bikaragaravini oadani binako'dihi. \p \v 9 Hari. Bikaragahi, khaii ni'ihi. Va'ora kaboa'iha adani kidiva'ahi, ija'ari vahoariha vagorana maakarinia vahojaki, va'ora ni'aha: \q1 “Khai vakhani'a kodiania. \q1 Ida okaraga'ihi kodijiniro \q2 'ba'dani hoarani \q2 akamada'iki.” \m Oniaroa, Jesus va'ora ni'aha: \p \v 10 —A'onira onava'isohivini hiki bana adani Deus ibavi kaija'arini khai vakhanina. Gamo kidinahina kaidivaki-ra karagavini vani fori vihira adani Deus ibavi kaija'arini jaboni khai vakhanina. Ija'ari hoarania bikava'ipahinihi ida kidihojai asohiriki, oniani ida khai va'ora ni'aja. Ija'ari hojai asohiriki kahojaiki fori hiki ida jiniro 'ba'dani akamada'iki. \s1 Imakhinava vi'bamiki rajomi vihina kavaranihi \p \v 11 Hari. Oniaroa, Jesus vara va'ora ni'a'ianaha rajomi kavaranihi hoariha: \p —Hari. Makhira va'ora vahojaki adani imakhinava vi'bamiki. \v 12 Oniaroa, kajo'ojahikia bini'aha hada kidiabi'i: \q1 “Papai, iabinini kamahini \q2 kodi'aajo khama \q2 agahinaki hari bana kadanahina. \q1 Onofiki ida pitani ogahinana hini hidakaba'i.” \m Niha ada kajo'ojahiki. \p Oniaroa, vakadiabi'ia binapita'ihi ida kidinahina kidisai vi'bamiki vakadimoni hini. \p \v 13 Hari. Mahi ipohiriki radahani naothinia, kajo'ojahikia binaibavijaha'ihi ida kidinahina hahavi, ajihi'aha, arabo hoariha-ra anikhaha'avini. Ibavi napaja hikia kaikahi'aha. Jahari kabadani ipohikia kabadanibakhiaki ada. Nahina binofiki bikapavakariki. Binakavithimaki ida kidijiniro hahavi kidiabi'ia bino'avini hi'iki. \p \v 14 Hari. Ihimihahavi'ihi ida jiniro. Oniaroa, ni-khararijanaki ada bahi, ni-movaki ida arabo kaija'arini vakadirakhajahi. Ija'ari hahavia vakainamoki ida vakadi'bai. Imakhinava jabonia bikainamoki ida kidi'bai, kidinahina hahavi. \v 15 Vai'amina mani ida badani-ra anako'dionivini hija 'bai-ra naabosivini kaimoni. Ka'da'di-ra ni'aha: \q1 “Onofiki ida hora badania ino'avini 'bai ohaki-ra \q2 onaabosivini kaimoni.” \m Ka'da'dia bini'aha: \q1 “Kodihiraria vavahojaki \q2 kania okha'a \q2 mahija va'ora iakadava'avini.” \m Oniaroa, hirari vakadiania okha'aha ada imakhinava. \p \v 16 Vai'ami abani hina hoja'aha. Vai'amikarahona mani ida hirari vakadi'bai-ra havini-ra nofivini hija. Ni-ija'aria 'baia vano'apa'itxiki, ni-vava'ahaki ida hirari vakadi'bai-ra havini. \p \v 17 Oniaroa, va'i bodinia vara ni'aha: \q1 “Vako'bai'ahapikiki adani kodiabi'i kahonai abono. \q2 Ahabaribakhiaki ida \q2 vakadi'bai. \q2 Hida ohojana vai'ami hora naabiniki ho bana. \q1 \v 18 Kodiabi'i gorana oajoiki ho. \q1 Okaikahina oni'aha: \q2 ‘Papai, bada oni'a'iki ida hojai asohiriki Deua \q2 bivajahariki, \q2 ivajahariki jaboni ida. \q1 \v 19 Jahari kabadania okabadanina mani ida ova'i-ra anaipahihija, \q2 oniani ida kadaisaia hora inaonivini ova'i-ra anaipahihija. \q1 Onofiki kadahonai abono ohina.’ \q1 Nimania ida bana kodiabi'i-ra vara oni'avini kaimoni okaikahina.” \m Abono-ra ni'a'aha ada imakhinava. \p \v 20 Oniaroa, ajihi'aha, joi'aha kidiabi'i gorana-ra anikhaha'avini. Napaja khana kaba'i, kidiabi'ia bianoki'aha ada imakhinava joi'ina. Kidiabi'ia binakaidivamaniha, ki'daraha'aha, bikajara'ba'ba'aha ada kidisai, biramosi'aha. \p \v 21 Hari. Imakhinava bini'a'aha ada kidiabi'i: \q1 “Papai, bada oni'a'iki ida \q2 hojai asohiriki Deua \q2 bivajahariki, \q2 ivajahariki jaboni ida. \q1 Jahari kabadania okabadanina mani ida ova'i-ra anaipahihija, \q2 oniani ida kadaisaia hora inaonivini ova'i-ra anaipahihija.” \m \v 22 Imakhinava vara nina kaba'i, kidiabi'i va'ora ni'aha adani kidihonai abono: \q1 “Jorakia avanikha'a ida \q2 makari jahaki, ja'dini \q2 mahija avaranabosihavini makari jahakia. \q1 Vanaibavi bana ada sa'avithinahi sa'a. \q1 Vakanaibavi oni sandália 'dama jaboni. \q1 \v 23 Avanikha'a bana ada 'daama kahidari dorona basinaki mahija avanaabinivini. \q1 Haria vako'baiha'a mahija kodisai joina kaikahi'ina-ra khai ani'avini ko'baini. \q1 \v 24 Abini'iki fori hiki ada kodisai, \q2 ahoki'iki fori hiki ada. \q1 Napaja hoja'iki ada, \q2 joiribani'iki ada.” \m Oniaroa, khai vakhaniha adani ija'ari. \p \v 25 Hari. Aajojahikia ni-bioga'iaki kaho ada kidikajo'o joina. Siroi vania hojaha ada aajojahiki. Hari hi'ihi ida kidibadani, kidiabi'i gorana joi'aha. Binamaakarihi ida vagorana, bikamitha'ihi ida música ithoni, ija'ari vikhajoki, vaahiaki hiki. \v 26 Oniania, bibaranaha'aha ada honai abono, binana'dohi'aha: \q1 “Nahina mani ida música-ra \q2 agorana bodinia na'ithoja?” \m \v 27 Honai abonoa bigathanihi ida kidina'dohi: \q1 “Ada joiribani'aha \q2 kadakajo'o. \q1 Ni-kavamoniki, ni-pohimajaki, ni-abiniki jaboni. \q1 Oniani ida kadabi'i 'daama kahidari dorona basinaki abinina-ra vahonariahivini hija, \q2 'bai jahaki amonahaja kaimoni kidimoni.” \p \v 28 Hari. Ihamahi'aha ada aajojahiki, ni-binofiki ida vagorana o'oina. \p Oniaroa, khaonani'aha ada kidiabi'i kidiania. Kidisai-ra ni'aha: \q1 “Kodisai, onofiki ida io'oini akadiania.” \m O'oina-ra nofiravini kaba'i, kidiabi'ia bikaboa'ihaha'oadahaha. \v 29 Aajojahikia bini'aha ada kidiabi'i: \q1 “Papai, badara ipohiki bada \q2 oniha'oadahaki ho \q2 kadaimoni. \q1 Kadabadani abono fori \q2 ohiha'oadahaki ho. \q1 Ni-iathini-ra onaabariki \q2 hoaranija. \q1 Jahani kaba'i ida kodibadani, \q2 ni-nahina hora ino'aki. \q1 Ni-boji dorona hoarana hora ino'aki kodimoni, \q2 onamonahaja kaimoni ida 'bai jahaki, \q2 kodiva'ahi khama khai akhanijabanaja kaimoni. \q1 \v 30 Hi'ada kadaisai hoariha \q2 binakavithimahahavi'iki ida kadajiniro. \q1 Gamo vakadihojai asohiriki-ra va'ora avavadionika'oaki ada. \q1 Joi'aha ada kadaisai, \q2 ivahonariahi'aha ada 'daama kahidari dorona basinaki abinina kidi'bai kaimoni.” \m Niha ada aajojahiki. \p \v 31 Oniaroa, kidiabi'ia bini'aha: \q1 “Kodisai, mahi hahavi vani kodiania ihojaja. \q2 Nahina hahavi ovahojaki, kadani ida jaboni. \q1 \v 32 Kadakajo'o joina-ra khai \q2 ani'avini jahaki hari. \q1 Khai akhanina mani ida \q2 ihinika kidimoni \q2 onamonahavini hija. \q1 Abini'iki fori hiki ada kadakajo'o, \q2 ahoki'ianahi fori hiki ada. \q1 Napaja hoja'ina, \q2 joiribani'iki ada.” \m Niha ada vakadiabi'i. \p Anokhomi'ihi ida rajomi kavaranihia Jesus vara va'ora ni'avini hiki. \c 16 \s1 Jiniro-ra nakavithimaki ada ka'da'di kahonai abono \r (Mateus 11.12-13; 5.31-32; Marcos 10.11-12) \p \v 1 Hari. Oniaroa, Jesus va'ora vara ni'aha adani kidipohi rajomi kavaranihia: \p —Hojaki ada ka'da'di kanahina'ahapikiki. Hojaki jaboni ada ka'da'di kahonai abono, ovaria biakadava'ahahavi'iki ida kidika'da'di kanahina, inisika hiki. \p Hari. Ija'ari vahoariha vani'aha ada ka'da'di: \q1 “Kadahonai abonoa binakavithimaki ida kadajiniro.” \m \v 2 Hari. Oniaroa, ka'da'dia bihonariaha ada kidihonai abono khana. Bini'aha: \q1 “Vahoariha vara ira \q2 vavani'avini \q2 kodijiniro-ra inakavithimavini-ra vakahivini. \q1 Ni-iakadava'ajahakiki ida \q2 kodijiniro. \q1 Inajiri bana ida papira, \q2 va'ora oogara kaimoni adani ija'ari kodijiniro-ra variha'iki. \q1 Jiniro abosiriki kapapirani-ra onokivini naothinia, \q2 ni-onofijanaki ida \q2 kodihonai abono ihini.” \m Niha ada ka'da'di. \p \v 3 Hari, honai abonoa bikava'ibodivarani'ihi ida kidika'da'di athi. Abono-ra ni'aha: \q1 “Kodika'da'dia ni-binofijanaki ida kidinahina \q2 oakadava'avini. \q1 Niha oniki koda ho? \q1 Odanorina mani ida badani khanaki-ra okaabokaravini hija. \q1 Ni-okaabokaki ida nami \q2 khorahani kabadanihi. \q1 Vahoariha vakadiania jiniro-ra okanikhariavini \q2 ova'i-ra anaipahihiki bana ho. \q1 Niha oniki koda ho? \q1 \v 4 Hai! Ooga'oamanija bana ida bada oni'aki kaimoni. \q1 Inisika kajinironi abosiriki kapapirani-ra onamonahahi, \q2 inisika abosiriki kajinironi onapa'itxihi. \q1 Hora vavajahaki bana adani vahoariha. \q1 Kodika'da'di kainisika-ra \q2 oakadava'ajanarihi, \q2 vagorana hora vagathanijahakiki bana adani.” \m \v 5 Abono-ra nava'ibodivaranijora'aha ada honai abono. \p Oniaroa, va'ora baranaha'aha adani makhira kidika'da'di kainisika-ra naabosi'iariki. Binana'dohi'aha ada hoarana: \q1 “Nihafori himania ida \q2 inisika kajinironi \q2 kodika'da'di-ra inaabosi'iaravini hiki?” \m Bigathani'ihi ida kidina'dohi: \q1 \v 6 “Okapavakari'iki ida basina kabavini karaho 100 hiki ipohini. \q1 Ni-abosi'iaki ida basina.” \m Niha ada makhira. \p Oniaroa, ka'da'di kahonai abonoa bihonaria'aha: \q1 “Hidavani papira basina \q2 kaidivani kakapapirani. \q1 Inapa'itxi bana ida basina kaidivani kajinironi. \q1 Inajiri bana ida basina \q2 bavini 50 hiki ipohini.” \m Niha ada ka'da'di kahonai abono. \p \v 7 Makhira binajirivini naothinia, ka'da'di kahonai abonoa binana'dohi'aha ada hoariha: \q1 “Ivani, nihafori himanija ida inisika kajinironi \q2 inaabosiriki?” \m Makhira bigathani'ihi ida kidina'dohi: \q1 “Okapavakari'iki ida \q2 karagoahi kaso'oroni \q2 1 mil hiki ipohini. \q1 Ni-abosi'iaki ida karagoahi okapavakari'iki.” \m Ni'aha. \p Oniaroa, ka'da'di kahonai abonoa bihonaria'aha: \q1 “Inapa'itxi bana ida \q2 karagoahi kaidivani \q2 kajinironi. \q1 Inajiri bana 800.” \m Niha ada ka'da'di kahonai abono. \p \v 8 Hari. Oniaroa, ka'da'dia bikamitha'ihi ida kidihonai abono varani hina. Bini'aha: \q1 “Jaharini kaba'i ida \q2 kodijiniro-ra iakadava'ajahakiravini, \q1 jahaki ida ikava'ibodivaranijora'avini kadamahi. \q1 Honai abono ogahaki i.” \m Oniaroa, Jesus va'ora nava'isohivini ida rajomi kavaranihi nahina hini. Va'ora ni'aha: \p —Deu-ra vanofirikia avigaki ida vakadinahina-ra vakava'ibodivaranijoravini a'ba'dija kaimoni. Deu-ra vanofikia ni-avigajahakiki, ni-vakava'ibodivaranijoraki. \p \v 9 Ka'da'di kahonai abonoa bikava'ibodivaranijoravini mani ida vakanahinariki-ra va'ora kakodiavini hija. Binofiki ida kidijiniro ihimini naothinia va'oaniaro maina vakajoamoravini. A'onivani jaboni va'ora vakajoamora bana adani vakanahinariki mahija avakadinahina a'ba'divini Deus kania. Avakaikahini avagahinahi. \p \v 10 Oniani ida a'onira onava'isohivini hija. Ija'aria biogajahakihi ida hoariha kanahina pa'itxi-ra akadava'avini; biogahi jaboni ida nahina karaho-ra akadava'avini. Ija'aria biogarihi ida hoariha kanahina pa'itxi-ra akadava'ajahakivini; ni-biogaki ida jaboni hoariha kanahina karaho-ra akadava'avini. \v 11 Avarigarihi ida hoariha kanahina kaidivaki-ra avarakadava'avini; ni-Deus a'onira no'aki kidinahina kaidivakia avarakadava'aki kaimoni. \v 12 Avarakadava'ajahakirihi ida hoariha kanahina. Ni-vahoariha no'ai hini vanofiki avakadimoni hini. \p \v 13 Hari. Honai abonoa ni-bikaabokaki ida ka'da'di vi'bamiki vaathi-ra naabahaha'oadahavini. Bivajahaki ada ka'da'di hoarana, athi-ra naabavini jaboni. Bada bini'avini oadani ida ka'da'di kabadani, ni-bikaabokaki ida ka'da'di hoariha athi-ra naabavini, oniani ida bikajonivini hija. Ka'da'di ada Deus. Ka'da'di fori hiki ida jiniro. Ija'ari va'ini-ra nahonariahihivini fori hiki ida jiniro. Ija'aria biva'ahavini oadani ida jiniro va'ini nahonariahihini hini, ni-biva'ahaki ada Deus va'i nahonariahihini hini — va'ora ni'aha ada Jesus. \p \v 14 Hari. Farisioa vakamitha'ihi ida Jesus athi. Jiniro-ra vanofijahakivini mani ida Jesus athi-ra vakanahahanihavini hija. \p \v 15 Oniaroa, Jesus va'ora ni'aha: \p —Vahoariha avakadihojai-ra vada vani'ahi; avajahaka'oaki a'onira vavanihaha. Deus vania biogaja ida avakadiva'ibodivarani. Ija'aria vavajahaki ida avakadihojai. Deus vania bivajahapa'itxirija ida — niha ada Jesus. \p \v 16 Oniaroa, Jesus va'ora ni'aha adani ija'ari vajoroniki: \p —Moisés kohana binajiri'bo'da'iki ida Deus kava'isohihi jiriki. Deus athi namoniva abonoa vanajiri'bo'da'iki jaboni ida Deus va'ora nava'isohijoravini hi'iki. João Batista kharina oadani, ija'aria mitha vani'abakhiahi ida Deus athi vanajiri'iki. João Batista naothia kama'da'iki ida Deus monina jahaki akarafarakhama'ini. Ija'aria vakamithaki ida Deus ka'da'di hina kavaranihi. Vanofiki afohanana ida Deus va'ora vaka'da'divini, oniani ida kidiania vakaikahina vaabono avanadodovini hija. \p \v 17 Hari. Asia vara ni'aha ada Jesus: \p —Ihimiki bana ida nama, arabo hiki. Ni-ihimirihi ida Deus kava'isohihi jiriki. Ni-athi pitani pa'itxi hoarani Deua vara bivani'aki avisonirihi. \p \v 18 Hari. Deua bivajahariki ida makhira kidigamo-ra nahojahavini, gamo hoariha-ra anakaravini. Ni-asohipa'itxiki ida kidihojai. Makhira hoariha bianakaraki ida gamo kidimakhira binahojaha'iki, hi'ada makhira jaboni badani Deua bivajaharikia kabadaniki ada. Adultério oniki ida vakadibadani niki. \s1 Lázaro varani hina hida \p \v 19 Asia vara ni'aha ada Jesus: \p —Hojaki ada makhira kanahina'ahapikiki. Bikaimahaki ida makari kaidivaki. Va'ora kaboa'ibakhiaki adani kidiva'ahi ihinika karaho ko'baini-ra vahara kaimoni. Ni-nahina-ra kainamoki ada makhira. \p \v 20 Hari. Hojamaniha ada makhira hoariha kanahinariki, onina Lázaro. Samosamohi na'bahaki abani hiki ada Lázaro. Oniaroa, kanahina'ahapikiki gorana banininija hojabakhiaha ada Lázaro. \v 21 Binokhahi ida hoariha ko'bai ahabarini abono-ra vidorahavini kaimoni hini. Jomahia kidisamosamohi avakaabanaha. \p \v 22 Hari. Oniaroa, abini'aha ada Lázaro. Deus ibavi kaija'arinia avisa'aha Deus ibavia. Akadi'arahoda okhananavaki Abraão kohana 'dihana vithi'aha ada Lázaro. Vi'baijabanaki adani ija'ari Deus kania, khai vakhanina. \p Hari. Abini'aha ada makhira kanahina'ahapikiki jaboni, ka'damaha'aha. \v 23 Ija'ari abini'iki abononi ibavinia okha'aha. Oniaroa, bikamithahi ida imana 'banani karaho Ibavi Jaharika'oaki kania. \p Hari. Napaja nobanija va'ora anokifiani'aha adani Abraão, Lázaro khama. Abraão 'dihana hojaha ada Lázaro. \p \v 24 Oniania, abono-ra vibaranaha'aha: \q1 “Bi'i Abraão, hora va'adi bana. \q1 Ihonaria bana ada Lázaro sa'a nokhoni-ra na'bavini paha \q2 mahija oabani-ra na'bavini. \q1 Afora'oamanija hida oabani. \q1 Okamithaki hida oimana \q2 'banani karaho, \q2 siho kakhororoki kabodinia ohojaki ho.” \p \v 25 Abraãoa bini'aha: \q1 “Iniani, kodisai. Ikava'ihokiria ida iabinirini oadani \q2 kadanahina jahaki-ra \q2 igathanibakhiavini. \q1 Lázaro, ni-nahina jahaki-ra \q2 gathaniki abinirina \q2 oadani. \q1 Hidakaba'i Lázaroa khai \q2 bini'a'iki ida Ibavi \q2 Jahaka'oakia hoja'ina. \q1 Imaina, ikamitha'iki ida \q2 iimani 'banani karaho. \q1 \v 26 Aakhaninihakhamaki ida hodi bihiani arafiaki, \q2 oadaki, rabodiki. \q1 Ni-nahina okafianini-ra kaabokaki. \q1 Ni-idiaja hodi pitanija hojaki, \q2 ni-kafianini-ra kaabokaki jaboni. \q1 Iborohiha'oadahaki i.” \m Niha ada Abraão. \p \v 27 Oniaroa, Abraão-ra ni'aha ada makhira: \q1 “Bi'i Abraão, ikarona'a o bana Lázaro kodiabi'i \q2 gorana okhana. \q1 \v 28 Kodikajo'o sa'ai kahoarani vihiki vahojaki kodiabi'i gorana. \q1 Va'ora kaabaniva ada Lázaro \q2 mahija imai 'banani \q2 arafiani ibavini kania \q2 vikharavini.” \p \v 29 Abraãoa bini'aha: \q1 “Iniani. Kadakajo'oa vavahojaki ida Deus athi kapapirani, \q2 Moisés kohana, Deus athi namoniva abono vahoariha khama vanajiri'iki, \q2 kadakajo'o-ra va'ora kaabaniki kaimoni. \q1 Jakana papira athini-ra vanaaba'ava kaho.” \p \v 30 Makhira bini'a'ianaha: \q1 “Iniani. Bi'i Abraão, arajomarihi ida Deus athi \q2 kapapirani. \q1 Lázaro kohana ahoki'ina-ra vanokiha; \q2 ni-vakajari'dajanaki ida Deus athi. \q1 Vakava'ipahinika'oahi ida Jahari kahojai.” \m \v 31 Abraãoa bini'aha: \q1 “Iniani. Moisés kohana athi-ra vakajari'daki adani, \q2 vakajari'daki jaboni ida Deus athi namoniva abono vaathi, \q2 vakajari'daki bana jaboni ida ahoki'iki athi.” \m Niha ada Abraão. \p A'diahi'ihi ida rajomi kavaranihi, Jesus vara va'ora ni'avini hi'iki. \c 17 \s1 Jesus va'ora ka'ojomo'iki adani kidipohi \r (Mateus 18.6-7, 21-35; Marcos 9.42) \p \v 1 Oniaroa, Jesus va'ora ni'aha adani kidipohi: \p —Ija'ari va'ora kaborobakhiaki adani ija'ari vahoariha, Jahari kabadania vakabadanira kaimoni. Hoariha-ra kaborovinia kabadanihi, Deua binaabosiki bana ida nahina jaharikia. \v 2 Jahaki ida ja'di karaho ija'ari mathani ahoni paha bihiakia hokahini ahidaja kaimoni ida ija'ari kodija'ari-ra kaboroboroki. Jahari'oamanija ida oipohina-ra kaborovini Jahari kabadania kabadanija kaimoni. \p \v 3 Iabono akava'igairi bana. Ikaabani bana ada iigamini Jahari kabadania kabadaniki mahija bikava'ipahinivini. Bikava'ipahinihi; hari'a ikava'ihokijana bana ida kidihojai asohiriki. \v 4 Khahi ida iigamini, ira ni'ahi: \q1 “Jahari'oamanija ida kodihojai kadania, \q2 hora akariaka bana.” \m Nihi. Iakariaka bana ida iigamini. Hari'a ikava'ihokijana ida bada bini'a'iki. Kidihojai asohiriki ira naihamahi'ianahi; kadania ira kanikharia'ianahi, iakariaka'iana bana! Mahi hoarani bada bini'abakhiaki ida ivajahariki, ira kanikhariabakhiahi jaboni, iakariaka bana jaboni — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Deu-ra vakajari'daravini varani hini hida \p \v 5 Hari. Oniaroa, Jesus athi avavaadahaoniva abonoa vakanikharia'aha: \p —Aajo, haria kajoamora bana mahija avijavavini ida Deu-ra akajari'daravini. \v 6 Oniaroa, Jesus va'ora ni'aha: \p —Pa'itxini kaba'i ida Deu-ra avakajari'daravini, Deu-ra avakanikhariavini hihi, a'onira no'avini hihi ida avakanikhariaki. Deu-ra avakajari'daravini oadani, avakaabokaki ida ihi'ai avani rasohani-ra avahonariavini: \q1 “Rasohahi oni 'damani \q2 abohani, \q2 paha bihiakia irakhaihi.” \m Ihi'ai avani-ra avahonariahi bana, Deu-ra avakajari'darihi, oniani ida Deua binanamithavini hija bana avakanikhariaki — niha ada Jesus. \s1 Honai abono kabadani varani hini hida \p \v 7 Hari. Vara ni'ianaha ada Jesus: \p —Rajomi kavaranihia okavaraniki bana ho. Ka'da'di ihiki i. Ivahojaki ada kadahonai abono. Kadahonai abono ira kasiroihaki, va'ora akadava'aki jaboni adani kada'ovilia. Mahi oadani bada bini'aki ida badani ihonariavini hi'iki. Hari. Mithani vaivaini joina vani ni-kadahonai abono-ra ini'aki: \q1 “Hidiaja kha mahija i'baivini.” \m \v 8 Ni-niki ida kadavarani. Kadahonai abono-ra ini'ahi: \q1 “Hora ko'baiha'a. \q1 A'diahihi ida 'bai, \q2 hora kavikha bana oibavia mahija o'bai'imidiavini. \q1 O'baina naothinia imaina i'baihi.” \m \v 9 Nimania ida ka'da'di kidihonai abono-ra vara ni'avini. Honai abonoa bada bini'ahahavivini kaba'i ida kidika'da'di bihonariavini hiki, ni-kidika'da'dia bini'aki: \q1 “Ijaha'oamanija kodibadani-ra bada ini'ahahavi'iki i.” \m Ni-niki ida kidivarani. \v 10 Onivani fori avihini jahaja. Deus kahonai abono avihiki a'oni. Deus a'onira honariavini hi'ikia avakabadanihahavi'ini naothinia avaabononi vani'a'a bana: \q1 “Ni-nahina arihijahakirihi. \q1 Deus kahonai abono ka'oa arihiki hari. \q1 Haria honariavini hiki ida badani jahakia akabadanina. \q1 Ni-nahina jahani arafiakia akabadaniki.” \s1 Jesus va'ora anaihotaki adani makhira vakavamoniki \p \v 11 Hari. Oniaroa, Galiléia kaarabonia ajihiha ada Jesus. Samaria kaarabonia okafianiha, Jerusalém sidaji-ra anikhaha'aha. Aadahaonina oadani ibavi kagoraki kania maakarinia akhano'aha ada Jesus. \p \v 12 Hari. Sidaji banininia vahojaki adani 10 vihiki makhira vakavamoniki. Asafi namani-ra najaharikia vakavamonina mani ida va'ora nahojaja napaja sidaji banininija. Jesus kania avikhana kaba'i, ni-Jesu-ra vanamaakariki. \v 13 Oniaroa, vibaranaha'aha: \p —Jesus, haria va'adi bana. \m \v 14 Jesus va'ora noki'aha, va'ora ni'aha: \p —Ai vihi'a bana mahija sasidotxi vakadiania avarikhavini. Sasidotxi-ra vananokiahivini hi'oni avaasafini namani jaha'iki — va'ora ni'aha ada Jesus. \p Oniaroa, avikhana kaba'i vajahahahavi'aha. \v 15 Hari. Hoarana abono-ra noki'aha kavamonijanarina, ajoi'aha Jesus kania. Samaria kaaraboni kaija'arini ada makhira ajoi'iki. Ajoina oadani bodi'barahaha Deus jahana-ra khai ni'avini. Jesus kania akhano'aha, \v 16 Hari. Jesus viaha kajo'atharari'aha, Jesu-ra khai ni'a'aha: \p —Jesus ijahaki i kodimoni ihini, hora inajaha'iki i — niha. \m \v 17 Jesua bini'aha: \p —Va'ora onajaha'iki adani makhira vaipohina 10 vihiki. Deu-ra khai ni'a'iki ada hihada makhira hoarana, akadija'ari hirina kaba'i. Adani hanaja vahojaha vahoariha 9 vihiki? \v 18 Niha vakhanimanira adani vahoariha vajoiriki Deu-ra khai vani'ara kaimoni? \m \v 19 Hari. Jesua bini'aha ada jaha'iki: \p —Gaa'a, adaha'a. Hora ikajari'daravini mani ida ira onajahavini hi'ia — niha ada Jesus. \s1 Deus ija'ari hahavi-ra va'ora vaka'da'divini kamahini \r (Mateus 24.23-28, 36-44) \p \v 20 Hari. Oniaroa, farisio vaipohirikia vanana'dohi'aha ada Jesus: \p —Asia mani kamahini ipohija ida Deus ija'ari hahavi-ra va'ora vaka'da'divini kama'dani? \m Jesua vakadina'dohi bigathani'aha: \p —Nokiariki bana ida Deus ija'ari-ra vaka'da'divini kama'dani. \v 21 Ni-ija'aria binava'isohirihi ida hoariha: \q1 “Vada ini'a hida kama'dani.” \m Ni-ija'aria bini'aki jaboni: \q1 “Vada ini'a oni kama'dani.” \m Nokiarihi bana ida Deus ija'ari-ra vaka'da'divini. Deua bivaka'da'divini ida ija'ari va'ini bodinia. \p \v 22 Hari. Jesus va'ora nava'isohi'aha adani kidipohi: \p —Khaki bana ida mahi hora avanoki'ianavini-ra avanofivini kamahini, hidakaba'i hora avanokivini fori hiki. Ohojana kaba'i avakadiania, ni-hoaranija hora avanoki'ianaki hora avanokivini fori hiki hidakaba'i. \v 23 Vahoariha a'onira vani'aki bana a'oni: \q1 “Vada vani'a hada vani Cristo.” \m Vahoariha a'onira vani'aki bana a'oni jaboni: \q1 “Vada vani'a hi'o Cristo.” \m A'onira vani'avini kamahini, hari'a bana vanavanavanaha'a. \v 24 Bahi korikorihana nama-ra navagajorakivini vani fori hija bana ida ojoina kamahini. \p Hovani ija'ari hahavi vakadi'aajo ho. A'onira onava'isohijoravini hiki ida bana okha'ianana viahani namithaki kaimoni. \v 25 Oimana 'banakaraho'imidiaki bana ho. Ija'ari hidakaba'i vahokiki hora vakajoniki. \p \v 26 Noé kohana ava'doroa o'oina viahani kari fori hiki bana ida ojoina kamahini. \v 27 Noé o'oirina oadani, ni-ija'aria vakava'ibodivaranipa'itxiki ada Deus. Ni-vanofiki ida Deus athi-ra vanaabavini. Vakava'ibodivaraniha'oadahaki ida vakadimahi, vakadi'bai, makhira gamo khama avaakarana hiki. Noé ava'doroa o'oina naothinia, Deua bikarona'iki ida paha karaho, avahidahahavi'iki adani ija'ari. \p \v 28 Hari. Onivani fori hija ida jaboni Ló kohana hojana. Sodoma sidajia akara'orina oadani, ni-vanofiki ida Deus athi-ra vakamithavini, ni-vakava'ibodivaranipa'itxiki jaboni ada Deus. Ija'ari hahavi vi'baibakhiaki, vakapavakariki ida vakadinahina, pavakari vanihaki jaboni ida vakadinahina, varakhajahaki adani, vanamonahaki jaboni ida vagorana. Nimania ida vakadimahi. \v 29 Hari. Ló Sodoma sidajia akara'ona naothinia, Deua bikanakhanorari'ihi ida siho kaha'dini, siho kanadarani kihiki, va'ora naabinihahavi'aha adani Sodoma sidaji kaija'arini. \v 30 Onivani fori hija ida jaboni bana onokiana kamahini. \p \v 31 Va'ora onava'isohijoraki bana adani ija'ari gora 'da'dini a'ani sohiriama'okia vahojana onokiana kamahini: \q1 “Avigajoraki'a bana. \q1 Hari'a avikhajakosi bana avagorania, \q2 avakadinahina-ra avaranikhavini.” \p Va'ora onava'isohijoraki adani ija'ari vakadisiroia vahojaki, vagorana avajoirara kaimoni. \v 32 Vakava'ihoki bana ida Ló kagamo kohana varani hini. Vada va'ora ni'aribanivini mani ida napohimajani hi'ia. \v 33 Hari. Ija'ari va'ini bodinia abononi ni'ahi: \q1 “Jesus kaija'ari ohina-ra \q2 avigaha adani vahoariha; \q2 hora vanaabiniha. \q1 Jesus kaija'ari ohirina-ra okahiki bana ho.” \m Nihi ida ija'ari va'ini bodini vara nini, abinini kamahini Ibavi Jaharika'oaki kania okhahi. Ija'ari va'ini bodini abononi ni'ahi: \q1 “Jesus kaija'ari ohina mani ida vahoariha hora \q2 vanaabinivini-ra vanofivini hija. \q1 Oabinihi; oabinihi. \q1 Jokoa kidija'ari ohirina-ra okahirihi.” \m Nihi ida ija'ari va'ini bodini vara nini, abinini kamahini Ibavi Jahaka'oaki kania okhahi. \p \v 34 Hari. Onokiana kamahini joma vavadiki bana adani ija'ari vi'bamiki vagorana. Deua bianiki ida bana ija'ari hoarani, hojaroniki ida bana ija'ari hoariha. Ka'oa hiki ida a'onira onava'isohijoravini hiki bana. \v 35-36 Gamo vi'bamikia vigihahi ida boda jo'doni. Deua bianiki ida hoarani. Hojaroniki bana ida hoariha. Makhira vi'bamiki bada vakhaniki jaboni bana vakadisiroia. Deua bianiki bana ada hoarana. Hojaroniki bana ada hoariha — va'ora ni'aha ada Jesus. \p \v 37 Oniaroa, ipohina vanana'dohi'aha ada Jesus: \p —Aajo, hanaja vania bana namithaja ida haria ini'avini hi'iki? \m Jesus va'ora ni'aha: \p —Aba'oi 'bathaki hojaroni'ihi; vajorahaki adani majori. Onivani fori vihira bana adani vahojaroniki bana, 'banakarahoki bana ida vaimana — niha ada Jesus. \c 18 \s1 Kaariha rajomi hini \s2 varani hini \p \v 1 Hari. Oniaroa, Jesua vara bivani'a'ihi ida rajomi kavaranihi kidipohi ka'ojomo'ini hiki kaimoni, Deu-ra vara vani'ahaha'oadahara kaimoni. Bigathaniravini oadani ida Deu-ra kanikhariaha'oadahavini hiki, vakanikhariaki ida. Niha ada Jesus: \p \v 2 —Hari. Sidajia hojaha ada ija'ari nasohiva abono jahariki. Va'i bodinia vara ni'aha: \q1 “Ni-onofiki ada Deus. \q1 Ni-okava'ibodiki ida vahoariha kodibadani-ra vavajaharavini.” \p \v 3 Hari. Hojaki jaboni ida kaariha. Ija'ari nasohiva abono kania okhabakhia'ihi ida kaariha, bini'aha: \q1 “Hora kajoamora bana. \q1 Ija'ari hora nofirikia binofiki ida kodinahina-ra saarivini. \q1 Hora kakodia bana mahija hora najahariharijanaravini.” \m Nihi ida gamo. \p \v 4-5 Hari. Masiko ipohiki radahaha. Kaariha bikanikhariabakhiavini kaba'i ida kajoamorahi hini, ni-binofiki ida kaariha-ra najaharihariki-ra kaabanivini. Oniaroa, abono-ra ni'aha: \q1 “Deu-ra onofiravini kaba'i, \q2 ni-okava'ibodiki ida vahoariha kodibadani-ra vavajaharavini, \q2 kaba'i ni-okaabokajanaki ida kaariha hora kanikhariabakhiavini. \q1 Kaariha ova'i-ra kai'dokabakhiavini mani ida kidi'aathidanoarari athini onasohivini hija, \q2 kidinahina bikanabadanihajanaria kaimoni. \q1 Hora kanikhariabakhiavini hora kanabajadi'iki fori ohiki ho.” \m Abono-ra ni'aha. \p \v 6 Hari hihi ida rajomi kavaranihi, Jesus va'ora nava'isohi'aha: \p —Vakava'ibodivaranijahaki ida ija'ari nasohiva abono athi. Kidihojai asohirini kaba'i, bikajoamora'iki ida gamo, athinia va'i bikai'dokarara kaimoni. \p \v 7 Hari. Jaha'oamanira ada Deus. Ovaria bikamithaki bana ida kidija'ari mahi, joma hikia kanikhariabakhiana hiki. Ni-bikajoniki bana ida va'ora kajoamoravini. Jorakia bigathaniki ida vakanikhariavini hiki. \p \v 8 Ka'oa hiki hida kodivarani. Ija'aria vanofiki ida Deus kaija'ari-ra va'ora vanajahariharivini, kidija'aria vakanikhariavini hiki ida va'ora kajoamoravini, bona va'ora kajoamorajorakiki adani. Hovani ija'ari hahavi vakadi'aajo ho. Ojoina kamahini va'ora okaragamanira koda adani ija'ari Deu-ra vakajari'dariki? \s1 Farisio, imposto gathaniva abono khama rajomi vihina kavaranihi \p \v 9 Hari. Oniaroa, vahojaha adani ija'ari vaabono vakava'ibodivaraniki afohanana: \p —Hovani ojahaka'oaki ho, ni-ija'ari hoariha fori ohirihi. Hoariha ni-jahapa'itxiki — vahojana hiki ida vakadiva'ibodivarani. \p Oniaroa, Jesua vara bivani'a'ianahi ida rajomi kavaranihi hoariha. Jesus vara va'ora ni'aha adani ija'ari vahojana jahani-ra vakahi'badaraki: \p \v 10 —Deu-ra khai vani'avini kagorania avikhaha adani makhira vi'bamiki. Farisio ada hoarana. Imposto gathaniva abono ada hoariha. \v 11 Avikhajakosi'aha adani vi'bamiki. Ija'ari vaviaha gaakosoa'aha ada farisio hoarana, abono-ra ni'aha: \q1 “Deus, khai ira oni'avini hiki ida ohojana. \q1 Ni-hoariha kanahina-ra \q2 oakabaiki, \q2 ni-obo'diaki ida hoariha kanahina, \q2 ni-korijanahia okavaraniki, \q2 ni-ovavadiki ida hoariha kagamo. \q2 Khai oni'aki ida ija'ari vahoariha vakadihojai jaharikia okahojairina. \q1 Khai ira oni'avini hiki jaboni ida imposto gathaniva abono fori ohirina. \q1 Kabo'dinofiki ada. \q1 \v 12 Deus, mahi 'bamiki, semana hahavi o'bairina ohojabakhiana vara ira oni'aka'oaja kaimoni. \q1 Kodibadani abani hahavi-ra ogathanivini vani, \q2 onapitavini ida sa'ai ko'bamihani hini. \q1 Oanajoiribaniki pitani hoarani kadania.” \m Niha ada farisio. \p \v 13 Hari. Imposto gathaniva abono ni-okhajakosijahakiki. Bakatha kania hojana kaba'i, Deu-ra vara ni'a'aha. Kidihojai asohirini-ra kaipahivini mani ida nama vada ni'amananirina hija. Makho'ini-ra kakapata'aha, bini'aha: \q1 “Deus, hora va'adi bana, \q2 asohiri'oamanija ida kodihojai.” \m Niha ada imposto gathaniva abono. \p \v 14 Jesus va'ora ni'aha adani ija'ari: \p —Ka'oa oamani hida kodivarani. Va'i jahajahani gorana joi'aha ada imposto gathaniva abono. Deua biakariakaki ada. Ni-biakariakaki ada farisio. Ija'ari abononi ni'ahi: \q1 “Hovani hojai jahakia okahojaika'oaki ho.” \p Deua bini'ahi hida ija'ari: \q1 “Ni-jahaki ida kadahojai. \q1 Ni-khai oni'aki ida iabononi ivaboraborahavini.” \m Ija'ari jahania abononi vaboraborahavini mani ida Deua binava'i'aipahihivini hija bana. Ija'ari abononi ni'ahi: \q1 “Ova'i-ra anaipahihiki hida kodihojai asohiriki.” \m Deua bini'ahi: \q1 “Oviaha iva'ini aipahihini mani ida \q2 khai ira oni'avini hija.” \m — Jesus va'ora ni'aha adani vajoroni'iki. \s1 Jesus va'ora kajoamoraki adani isai \r (Mateus 19.13-15; Marcos 10.13-16) \p \v 15 Hari. Oniaroa, ija'ari va'ora vavikha'aha adani vakadisai Jesus kania. Vanofiki ida Jesus vakadisai-ra va'ora kajoamoravini. Oniaroa, kidipohi va'ora vanokiha adani ija'ari, va'ora vakaabani'aha: \p —Hari'a va'ora vavikha va'oani isai. \p \v 16 Oniania, Jesus va'ora baranaha'aha adani isai kidiania, va'ora ni'a'aha adani ipohina: \p —Jakaho kodiania vikhava va'oani isai. Hari'a va'ora vakaabani kodiania vikhana. Hi'adani isai fori vihiki vani hadani Deu-ra vanofijahakira. Isai vania vanofira ada Deus va'ora vaka'da'dira kaimoni. \p \v 17 Vakava'ibodivarani hida oathi. Isai fori vihi'a mahija Deu-ra avagathanivini avakadika'da'di hi'ara kaimoni. Isai fori avihirihi; jokoa avakadika'da'di hiriha ada Deus, jokoa Deus ibavia avarikharihi — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Makhira kanahina'ahapikiki varani hina hida \r (Mateus 19.16-30; Marcos 10.17-31) \p \v 18 Hari. Jesus kania khaha ada judeus kaija'ari vanava'isohiva abono. Bini'aha: \p —Jesus, ijaha'oamanija. Onofiki bana ida kodimahi anokhomirini. Onofiki ida oabinina kamahini Deus kania ookhana. Hana hini badani jahaki ida bada oni'aja kaimoni, oabinina kamahini Ibavi Jahaka'oakia ookhaja kaimoni? \p \v 19 Jesua bigathani'ihi ida kidina'dohi: \p —Nahina ida ojahana-ra ikahivini hija? Deus oavani ada jahara. Ni-nahina hoariha jahaki. \v 20 Iogaki ida Deus kava'isohihi jiriki: \q1 “Hari'a ivi'oma oni makhira hoariha kagamo. \q1 Hari'a hoariha-ra naabini. \q1 Hari'a bo'dia. \q1 Hari'a hoariha-ra korijanahia akaraganaha. \q1 Ikamitha'a oni kadabi'i, \q2 kadamia vihiki ira vara \q2 vani'avini.” \m Nimania hida Deus kava'isohihi jiriki. \p \v 21 Niha ada makhira: \p —Jesus, isai ohina kari vani onaabahaha'oadahaja hida Deus kava'isohihi jiriki. \p \v 22 Hari. Jesua mitha bini'ahi ida kidivarani, bini'aha: \p —Ida asia mani hojahi badani ahoaraniki bada ini'aki kaimoni. Kadanahina-ra pavakari niha'a afohahavi. Ija'ari vakanahinariki-ra va'ora no'avinihi ida kadajiniro. Deus ibavia nama iokhani kamahini, ni-nahina-ra bana ikainamoki. Kadapavakarihi naothinia, hora vaipohiha'a. \p \v 23 Hari. Makhira mitha bini'ahi ida Jesus athi. Kidinahina ahapini gahinai hini varani hini mani ida va'i mokara ni'ani hija. Ni-no'ai hini binofiki. \p \v 24 Oniaroa, Jesua binokiha ada makhira, va'i mokara ni'ina, oniania bini'aha: \p —Vakanahina'ahapikiki vakadinahina ipohiki-ra vanofivini mani ida Deu-ra vagathaniravini hija, vakadika'da'di kaimoni hina — va'ora ni'avini. \p \v 25 Oniaroa, Jesus va'ora kavarajomiki adani ija'ari cavalo avi jo'onia okhajavarina-ra kaabokaravini fori vihina: \p —Avi jo'onia cavalo okhajavarina-ra kaabokariki fori vihiki adani vakanahina'ahapikiki. Vakadinahina-ra vanofijahakivini mani ida Deus vakadika'da'di hina-ra vagathaniravini hija, oniani ida Deus ibavia va'ora arakharija. Ni-vakaabokaki ida avikhana. Ija'ari vakadinahina-ra vavakaijokavini oadani, ni-vakaabokaki ida Deus ibavia avikhana. \p \v 26 Ija'aria vakamitha'ihi ida Jesus kavarani, vanana'dohi'aha: \p —Ka'oa mani ida koda iathini, ni-nihanikia ija'ari abononi akava'ijoaki, Ibavi Jaharika'oakia okharia kaimoni? \p \v 27 Oniaroa, Jesus va'ora ni'aha: \p —Ni-ija'ari abononi akava'ijoavini-ra kaabokaki. Deus ka'oa ija'ari-ra akava'ijoavini-ra kaabokaki — niha ada Jesus. \m \v 28 Hari. Pedroa bini'aha: \p —Mitha ini'a. Harivani akadinahina, agorana, akadija'ari vihiki-ra va'ora anahojahahahavi'iki hari, ira avaipohihaja kaimoni. \p \v 29 Jesua bigathani'ihi ida Pedro athi: \p —Hai oamani. A'onira onava'isohivini hiki bana, kodipohia binahojaha'iki ida gorana, kidigamo, igamina, kidisai, kidija'ari hoariha vihiki, vara biavani'aka'oaja kaimoni ida omonina jahaki, \v 30 ovari abinirina oadani gahinaki bana nahina ipohikia. Nahina gahinana hiki binahojaha'iki-ra aradaki. Abinina naothinia gahinaki jaboni ada bana kidimahi jahaki anokhomiriki Deus kania. \s1 Jesua vara bivani'a'ianaki ida abinina kamahini \r (Mateus 20.17-19; Marcos 10.32-34) \p \v 31 Hari. Oniaroa, Jesus va'ora avikhananavapa'itxiha adani kidipohi, va'ora ni'a'aha: \p —Mitha vani'a, Jerusalém sidaji-ra anikhahaki bana hari. Jerusaléa akaikahina vani, namithahahavija bana ida Deus athi namoniva abono vara hora vavani'a'bo'davini hi'iki. Deus athi kapapirania hojaki ida ija'ari hahavi ka'aajo varani hina. \p \v 32 Ija'ari Deu-ra avigariki vasa'a kabodinia akadija'ari hora avarakhaki bana. Va'oaniaro hora avigarahaki bana, varani jaharikia vara hora vani'aki, hora vakai'baivini. \v 33 Hora vidafiavini naothinia hora vanaabiniki bana adani. Hari, mahi ahoarabakosiki radaha'ihi, oahokiki bana ho. \p \v 34 Hari. Jesus kavarani-ra vakamithavini kaba'i adani kidipohi, ni-avigapa'itxiki ida nahina hini va'ora vara ni'avini hiki. Ahojaki ida kidivarani. Ni-avigaki ida Jesus va'ora nava'isohijoravini kavaranihi. \s1 Jesua bianaihotaki ada makhira kamaodorohaki \r (Mateus 20.29-34; Marcos 10.46-52) \p \v 35 Hari. Jericó sidaji onikia maakarinia avakhano'aha adani Jesus, ipohina khama. Oniaroa, makhira kamaodorohaki hagihi vadinia vithima'oki. Jiniro-ra kanikhariabakhiaki ada. \p \v 36 Hari. Va'ora kamitha'aha adani ija'ari vaipohiki varadahana, va'ora nana'dohi'aha: \p —Nahina kaimoni mani ida ija'ari vaipohiki-ra va'ora najoronija? \p \v 37 Hari. Ija'aria vagathanihi ida makhira kana'dohi: \p —Jesus mani ada radahara — vani'aha. \p \v 38 Oniaroa, bodi'barahaha ada makhira kamaodorohaki: \p —Jesus, ivani Davi kohana kaija'ari namitharonisiagaki i, hora va'adi bana! \p \v 39 Hari. Avikhananavakia vakaabani'aha: \p —Avisoni'a bana. Hari'a bodi'barahajana. \m Ni-avisonipa'itxiki ada makhira. Vakaabaniha ana'barahana hi'oamanihi. \p —Jesus, hora va'adi bana! \p \v 40 Ogaakosoaha ada Jesus, va'ora honaria'aha: \p —Avanikha bana ada makhira kamaodorohaki. \p Akhano'aha, Jesua binana'dohi'aha: \p \v 41 —Nahina mani hida inofija kodiania? \p —Jesus, onofiki hida onokho-ra ianavagahavini — bini'aha. \p \v 42 Oniaroa, Jesua bini'aha: \p —Inokhoni ha'dini avaga'ava! Hora ikajari'daravini mani ida inokhoni-ra najaha'ia. \p \v 43 Hari. Jorakia vagaha'ihi ida nokho 'ba'dani. Jesus naothia kasiagajabana'aha. Deu-ra khai ni'aha ada makhira. Ija'ari vaipohikia vanokiha ada makhira nokho avagaha'iki, Deu-ra khai vani'ahahavi'aha jaboni. \c 19 \s1 Zaqueua binokivini binofiki ada Jesus \p \v 1 Hari. Jericó sidajia akhano'aha ada Jesus, okafianiribani'aha. \v 2 Jericóa hojaki ada makhira Zaqueu oniki. Imposto gathaniva abono vakadika'da'di ada. Kanahina'ahapikiki ada. \p \v 3 Hari. Zaqueua bikamithahi ida varani, Jesus radahana. Binokivini binofiki ada Jesus. Pasapasaki ada. Ija'ari vaipohiki Zaqueu viaha vahojaki. Ni-nihanikia Jesu-ra nokiki. \p \v 4 Oniaroa, ki'darahahaha ada Zaqueu Jesu-ra anaviahanokha'avini. Hagihi vadinia figira avani kania okasi'aha, Jesus radahaki-ra nokivini-ra nofivini. Vikha'aha adani Jesus, ija'ari vaipohiki vahararana adahana. \v 5 Figira avani kania avakhano'aha, figira miini-ra vada ni'amanani'aha ada Jesus, Zaqueu-ra ni'a'aha: \p —Zaqueu, jorakia ogari'a bana mahija igorania aokhavini. Kadania ohojaki bana ho hidakaba'i. \p \v 6 Hari. Ogarijoraki'aha ada Zaqueu, khai bini'a'ihi ida Jesus kidiania hojana-ra kahivini. \v 7 Vahoariha khai vani'apa'itxiriha ada okhana. \p —Makhira hojai asohirikia kahojaiki gorana okhaki ada Jesus — vakhani'aha. \p \v 8 Oniaroa, gorana vahoja'aha, gaa'aha ada Zaqueu, Jesu-ra ni'a'aha: \p —Jesus, mitha ini'a hida kodivarani. Ni-asohiki ida kodibadani bada oni'aki afobakhia, oniani ida kodijiniro-ra onapitavini hija bana. Ija'ari vakanahinariki-ra va'ora ono'avini hiki bana ida pitani hoarani hoarahanana. Onajoiki bana ida nahina obo'dia'iki vahoariha vakadiania. Ija'ari kanahina hoarani-ra obo'dia'iki ho, onajoiki bana ida ako'bamahakhamaki afohanana — niha ada Zaqueu. \p \v 9 Oniaroa, Jesus bini'aha: \p —Deus va'ora akava'ijoa'iki hadani Zaqueu, kidija'ari gorana vahojaki. Hihada makhira Abraão kahanodi kharonisiagaki jaboni hada. \v 10 Hovani ija'ari hahavi vakadi'aajo ho. Hora rakhaki hida va'ora onako'dihavini adani ija'ari Deus kahagihi-ra varagariki va'ora oakava'ijoara kaimoni — niha ada Jesus. \s1 Honai abono avahoarabakosiki varani vihina \r (Mateus 25.14-30) \p \v 11 Hari. Ija'ari vaipohikia vakamitha'ihi ida Jesus Zaqueu khama vara vakhanina, vaabono vakani'akhama'aha: \p —Jerusalém sidaji-ra anamaakarihi. Jesus kaikahina vani kama'daki koda bana ida Deus ija'ari hahavi-ra vaka'da'divini kamahini — vaabono vakani'akhama'aha. Oniaroa, Jesus vara va'ora ni'a'aha adani ija'ari vaipohihana vihi'iki. Vara bivani'ahi ida rajomi kavaranihi, avigaja kaimoni ida Jerusaléa kaikahina kama'dajorakiriki Deus ija'ari hahavi-ra vaka'da'divini kamahini. \p \v 12 Niha ada Jesus: \p —Oabono okavarajomivini hiki bana ada makhira kanahinaki arabo hoariha napaja hiki-ra anikhaha'avini. \p Hari. Ajihi'aha ada ka'da'di. Kidiabi'ia bihonariavini hiki ada kidisai arabo hoariha kaija'arini-ra vaka'da'dihavinia. Araboa gahinana naothinia joira kaimoni ada ka'da'di. \p \v 13 Hari. Ajihina viahania ada ka'da'di, va'ora baranaha'aha adani kidihonai abono 10 vihiki vaipohina kidiania vikhana. Va'ora no'avini hiki afohanana jiniro 'ba'dani hoarahanana. Ouro ida jiniro 'ba'dani, kaidivaki ida. Va'ora ni'a'aha: \q1 “Ojoirina oadani bada \q2 vakhani'a mahija \q1 kodijiniro 'ba'dani-ra avarana'ba'divini.” \p \v 14 Kidiarabo kaija'arinia ni-vavajahapa'itxiki ada ka'da'di. Ni-vanofiki ida vakadika'da'di hina. Oniaroa, ajihina naothinia va'ora vakarona'aha adani vaathi avikhava abono arabo-ra avanikhaha'avinia vakhanira kaimoni: \q1 “Ni-anofipa'itxiki ada \q2 makhira akadika'da'di \q2 kaimoni hina.” \m Vakhaniha. \p \v 15 Oniaroa, arabo napaja hiki hojana ada makhira, binakama'da'ihi ida ija'ari-ra va'ora vaka'da'divini kabadanihi. \p Oniaroa, joi'aha kidiaraboa. Kaikahi'aha, va'ora baranaha'ianaha adani kidihonai abono kidijiniro gathanina vihi'iki. Binofiki ida kidijiniro vagathani'iki ipohini-ra ogavini. \p \v 16 Hari. Kidiania kha'aha ada kidihonai abono hoarana, bini'aha ada kidika'da'di: \q1 “Hora ino'avini hi'iki ida \q2 jiniro 'ba'dani kaidivaki hoarani. \q1 Bada onina vani oana'ba'di'ia ida jiniro, \q2 10 hiki hida ipohini ovahoja'iki.” \m \v 17 Kidika'da'dia bini'aha: \q1 “Jaha'oamanija ida kadabadani. \q1 Ivani honai abono jahaki i. \q1 Kodinahina pa'itxi-ra iakadava'ajahakivini mani ida \q2 ka'da'di ira onihavini hija. \q1 Onofiki ida sidaji 10 ipohini kaija'arini-ra va'ora \q2 ivaka'da'divini.” \p \v 18 Oniaroa, kidiania kha'aha ada kidihonai abono hoariha, bini'aha ada ka'da'di: \q1 “Hora ino'avini hi'iki ida \q2 jiniro 'ba'dani kaidivaki hoarani. \q1 Bada onina vani oana'ba'dija ida jiniro 5 hi'iki ipohini hida ovahoja'iki.” \m \v 19 Ka'da'dia bini'aha: \q1 “Ira ohonariavini 5 sidaji hiki ipohini kaija'arini maina-ra ivaka'da'divini.” \p \v 20 Oniaroa, kaikahi'aha ada honai abono hoariha, bini'aha ada kidika'da'di: \q1 “Hida vani kadajiniro \q2 'ba'dani. \q1 Okarafoa'iki ida kadajiniro makaria, oanahoja'ihi. \q1 \v 21 Ira oogaki ho. \q1 Ka'da'di ihini mani ida \q2 ija'ari iathini-ra naabaravini-ra iva'aharavini hija. \q1 Ka'da'di ihini mani ida \q2 hoariha kania kidinahina isaarivini hija, \q2 kidirakhajahi jaboni ianivini hija.” \p \v 22 Hari. Ka'da'dia bigathanihi ida honai abono athi: \q1 “Honai abono jahariki \q2 oamani i. \q1 Hora ikava'ibodivaraniki i: \q1 Arabo kaka'da'dini hiki ada kodika'da'di, \q2 oniani ida athi onaabaravini-ra va'aharavini hija. \q1 Bisaariki ida jaboni hoariha kanahina, \q2 bianiki ida rakhajahi \q2 bononi birakhaiki. \q1 Nini vani ikahija ida \q2 ohojana. \q1 Ni-asohipa'itxiki ida bada inirini kodijiniro-ra \q2 iana'ba'diravini, \q1 oniani ida ira onaima'banavini hija bana. \q1 \v 23 Sidaji kajinironi-ra avakadava'aki vakadiania kodijiniro-ra iarakhaja vaha; \q1 okaikahina kodijiniro-ra \q2 vanajoiki adani, \q2 hora vano'avini hiki vaha jaboni ida vakadirihai abosini. \q2 Nahina mani ida va'ora ikanarihairavini hija?” \p \v 24 Oniaroa, ka'da'di va'ora ni'aha adani ija'ari vahoariha vahararana vahojaki: \q1 “Visaari oni jiniro 'ba'dani hoarani bivahoja'iki. \q1 Kodihonai abono hoariha-ra \q2 vano'avinihi bana oni \q2 jiniro. \q1 Hi'o jiniro 'ba'dani 10 hiki ipohini-ra vahojaki vani-ra vano'avinihi bana.” \p \v 25 Honai abono vahoariha vani'aha ada vakadika'da'di: \q1 “Bivahoja'iki ida jiniro 'ba'dani 10 hiki ipohini. \q1 Inofimanija koda ida jiniro 'ba'dani hoariha ano'a'ianavini?” \m \v 26 Hari. Ka'da'dia bigathani'ihi ida vaathi: \q1 “Ka'oa hida kodivarani a'onira oni'avini hiki. \q1 Deua bino'aki ida ija'ari kidinahina biakadava'aja kaimoni. \q1 Biakadava'ajahakihi; Deua bianaipohihi ida nahina biakadava'a'iki. \q1 Ija'aria biakadava'ajahakirihi ida nahina pa'itxi Deua bino'avini hiki; \q1 Deua bianiki bana ida \q2 nahina pa'itxi bivahojaki.” \m \v 27 Asia vara niki ada ka'da'di: \q1 “Va'ora vavikha adani \q2 ija'ari hora vavajahariki, \q1 vakadika'da'di ohina-ra \q2 vanofiriki. \q1 Va'ora vavikha kodiania \q2 mahija va'ora avanaabinivini.” \m Niha ada ka'da'di — va'ora ni'aha ada Jesus. Jesus abono-ra kavarajomivini hiki ada ka'da'di. Vara va'ora ni'avini hiki ida niha ninini va'ora naabosivini adani va'ora vaka'da'diki vakadibadani. \s1 Jerusaléa avikhaha \s2 adani Jesus. \r (Mateus 21.1-11; Marcos 11.1-11; João 12.12-19) \p \v 28 Hari hini ida Jesus kavarani, vaadaha'ianaha adani Jesus, Jerusalém sidaji-ra avanikhahavini. Okhananavaki ada Jesus. \p \v 29 Arabo'oa namahiki monte das Oliveiras onikia vakaikahi'aha. Ibavi 'bamiki kahararakhamania hojaki ida arabo'oa namahiki. Ibavi hoarani Betfagé oniki. Ibavi hoariha Betânia oniki. \v 30 Hari. Avamaakarina kaba'i va'ora honaria'aha adani ipohina vi'bamiki: \p —Avikhananava'a bana. Ibavi banininia avakaikahihi, avakaragaha ada jumento pa'itxi ahosagaki. Jumento pa'itxi ni-nahina okasiki kaho namana. Avakokhariha, hida kodiania vavikha bana. \v 31 Ija'ari a'onira vahabini bana vanana'dohivini hiki avakadibadani. Va'ora nava'isohi bana: \q1 “Jesua birihavini binofi'imidiaki hada.” \p \v 32 Oniaroa, avikha'aha adani vi'bamiki. Vakaraga'aha ada jumento pa'itxi Jesua bivava'isohihijora'iki. \v 33 Vakaragaha, vakokhari'aha. Vakokharivini kaba'i, kajumentoki va'ora nana'dohiha'aha: \p —Nahina kaimoni mani oni jumento-ra avakokharivini hija? \m \v 34 —Jesua birihavini binofi'imidiaki hada — va'ora ni'aha. \p \v 35 Oniaroa, Jesus kania vavikha'aha, jumento pa'itxi namana avarakasi'ihi ida vakadikarahobi. Okasina vaakodia'aha ada Jesus. \p \v 36 Jesus radahana kaba'i, ija'aria vanahojahi ida vakadikarahobi jumento viaha hagihia. Vakadihojai oamani ida vakadibadani hija. Ka'da'di jahaki viaha vanahojavini ida vakadikarahobi. \p \v 37 Hari. Jerusalém maakarinia avakhano'aha adani Jesus. Monte das Oliveiras vikharafonina kaba'i, ija'ari vaipohikia vavaipohiha'aha. Khai vakhanina mani ida athii 'barakia Deus jahana-ra vara vavani'avini hija: \p —Jahaki ida Deus kabadani danoki anoki'iki. \v 38 Deua bikarona'iki ada Jesus kha'ina, ija'ari vakadika'da'di hira kaimoni. Deus, ikajoamora bana ada ikarona'iki i akadiania. Anofiki ida Deus ibavia nama vahojaki vava'i jahajahani-ra vavahojavini. Anofiki ida Deus jahana vagana-ra khai vani'avini! \p \v 39 Hari. Ija'ari vaipohiki vahararana vahojaki adani farisio vaipohiriki, Jesu-ra vani'aha: \p \v 40 —Jesus, va'ora honaria bana adani kadaipohi viso vakhanina! \m Oniaroa, Jesus va'ora ni'aha: \p —Ka'oa ida kodivarani. Ija'ari khai hora vani'akia ni-vakaabokaki ida viso vakhanina. Viso vakhanira vaha; hagihia ja'di hojaki bodi'baraki vaha — niha ada Jesus. \s1 Va'i mokara nikarahoki \s2 ada Jesus \p \v 41 Hari. Jerusalém sidajia amaakari'aha ada Jesus, binoki'ihi, asara'aha. Jerusalém sidaji kaija'arini vapohimajana mani bana ida Jesu-ra naasaraja. \v 42 Nihaha: \p —Avapohimajaki bana a'oni. Hidakaba'i avarigaja vaha ida avapohimajajanarini vaha; ni-avamakhaniki vaha. Ni-avarigavini avanofiki. \p \v 43 Khaki bana ida mahi ija'ari vaipohiki a'onira vavajahariki avakadisidaji-ra avanahoroavini. Mahi ipohikia ni-sidaji kaija'arinia vakaabokaki ida avikhaonanina, ni-ija'ari va'ora kavikhajakosiki bana 'baia. Vikhoriribanaoniki ida nami sidaji kavasiribanini i'oarini banininija, ija'ari vikhaonanijanarara kaimoni. Bihiaki ida nami khoraharibanaoniki. \v 44 Va'ora vanaabiniki bana adani sidaji kaija'arini hahavi, vanihimahahaviki bana ida vagorana. Tharara'oamanija bana ida gora hahavi, sidaji kavasiribanini hiki. Ni-hojajanaki bana ida ja'di gora amonahani kaimoni, ja'di hoariha namania. Deua binofi'iki ida Jerusalém sidaji kaija'arini-ra va'ora akava'ijoavini. Avanofiravini mani ida a'onira napohimajaja bana. \s1 Deu-ra khai vani'avini kagorania avikha'aha adani Jesus \r (Mateus 21.12-17; Marcos 11.15-19; João 2.13-22) \p \v 45 Hari. Oniaroa, Deu-ra khai vani'avini kagorani kavasiribanini bodinia okhajakosi'aha ada Jesus. Va'ora noki'aha adani ija'ari vaipohiki igitha-ra pavakari vanihaki. Ija'aria vakapavakarivini hiki ida igitha Deu-ra vakanava'igavini kaimoni hini. Jesus va'ora aakoja'aha adani pavakarihi abono. Athii khanakia va'ora ni'aha ai vihira kaimoni. \p \v 46 Oniaroa, va'ora nava'isohi'aha: \p —Deus athi kapapirania hojaki ida athi: \q1 “Ija'ari Deu-ra vara vani'ara kaimoni hihida gora.” \m Niki ida papira athini. Bo'di ibavini avavanihamanija koda hida gora. Igitha kaidivani-ra avanakarahovini mani ida ija'ari-ra avabo'diabakhiavini hija — niha ada Jesus. \p \v 47 Hari. Mahi hahavi Jesus ija'ari-ra va'ora ka'ojomo'i'aha Deu-ra khai vani'avini kagorani kavasiribanini bodinia. Jesu-ra vanaabinivini-ra vanofiki adani sasidotxi vavaka'da'diva, judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abono, judeus kaija'ari vanava'isohiva abono vihiki. \p \v 48 Vanofivini kaba'i ida Jesu-ra vanaabinivini, ni-vakaabokaki. Va'ora vifiniki adani ija'ari vaipohiki vahararana Jesus bivahojaki kania, oniani ida Jesu-ra vagathiravini hija. Ija'ari vaipohikia mitha vani'abakhiaki ida Jesus athi. \c 20 \s1 Nahina bihonariara ada \s2 Jesus bada nina \r (Mateus 21.23-27; Marcos 11.27-33) \p \v 1 Hari. Deu-ra khai vani'avini kagorani kavasiribanini bodinia hoja'ianaha ada Jesus. Va'ora ka'ojomo'i'ianaha adani ija'ari. Kidivarani hiki ida Deus monina jahaki. Jesus kania avikhami'aha adani sasidotxi vavaka'da'diva, judeus kaija'ari vanava'isohiva abono, judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abono vihiki. \v 2 Jesu-ra vanana'dohi'aha: \p —Nahina vani ira honariavini hija ida kadabadani-ra bada ini'avini? \m \v 3 Va'ora ni'aha ada Jesus: \p —A'onira onana'dohi'imidiaki bana ho. Hora vananamitha'a bana, João Batista kohana va'ora kana'iki adani ija'ari vakadihojai asohiriki-ra vakava'ipahini'iki. \v 4 Hana hina vani João Batista kohana-ra honariaja ija'ari-ra va'ora kanara kaimoni? Deus vania koda bihonariara ada João Batista ija'ari-ra kanavini. Ija'ari vania koda bihonariara ada João Batista ija'ari-ra kanavini? — va'ora nana'dohiha ada Jesus. \p \v 5-6 Oniaroa, vaabono vakani'akhama'aha adani sasidotxi vavaka'da'diva: \p —Anofirihi ida João Batista Deua bihonariavini-ra akahivini. Ni-anofiki jaboni ida João Batista Deua bihonariaravini-ra akahivini. Deus João Batista-ra karonavini-ra akahihi; jaharihi ida João Batista athi-ra akajari'davini Jesua bikahivini. Deus João Batista-ra karonaravini-ra akahihi; ija'ari haria vakaihamahihi. Haria vakaihamahivini hiki João Batista Deus athi namoniva abono hina-ra vakajari'daravini. Ija'ari vaipohiki vajoronikia vakajari'darihi ida Deus João Batista kohana-ra honariavini ija'ari-ra kanavinia. Afiniki ida ija'ari haria vanagahavini ja'dia — vaabono vakani'akhama'aha adani sasidotxi vavaka'da'diva. \p \v 7 Oniaroa, Jesu-ra vani'a'aha: \p —Ni-aogaki ida João Batista ija'ari-ra kanavini, Deua bihonariavini bihonariaravini. \m \v 8 Oniaroa, va'ora ni'aha ada Jesus: \p —Hora avananamitharihi; ni-a'onira onanamithaki jaboni hora honariakia — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Uva avakadava'ava abono karajomihi hida \r (Mateus 21.33-46; Marcos 12.1-12) \p \v 9 Hari. Oniaroa, rajomi kavaranihia Jesus va'ora vara ni'aha adani ija'ari vajoroniki: \p —Ka'da'dia bivahonariahihi ida siroi uva rakhajahani ibavini kaimoni. Bivahonariahihi ida uva avani rakhajahani. Bono'ihi havahaki kaimoni ida ihi'ai uva oniki. \p Varakhaivini naothinia, va'ora honariaha adani badani abono avakadava'aja kaimoni ida kidiuva avani. Avakadava'ahi ida uva avani, bono'ini kamahini a'bani pitani vakadimoni, pitani vakadika'da'di kaimoni. Bivahonariahivini naothinia ajihi'aha. Ibavi hoariha napaja hikia okha'aha. Mahi ipohiki hoja'aha, ni-joijorakiki ada ka'da'di. \p \v 10 Oniaroa, uva a'dihani kamasikoni vani ka'da'di va'ora karona'aha ada kidihonai abono. Bini'aha: \q1 “Okha'a uva avakadava'ava abono vakadiania \q2 mahija kodiuva a'bani pitani-ra igathanivini kodimoni.” \p Hari. Ajihi'aha, uva kasiroini kania kaikahi'aha. Uva avakadava'ava abonoa vidafiaha'aha ada makhira. Dairina vani vahonaria'aha ajihi'ina. \p \v 11 Hari. Ka'da'dia bikarona'ianaha ada honai abono hoariha, uva avakadava'ava abono vakadiania okhana. Kaikahina vani, vidafiaha'aha ada hoariha, vanajahariharivini jaboni. Dairina vani ajoi'aha. \p \v 12 Hari. Ka'da'dia bikarona'ianaha ada honai abono hoariha. Okha'aha, kaikahi'aha, vanajahariharivini, sii'aha jaboni akara'o'ina vahonaria'aha. \p \v 13 Oniaroa, abono-ra ni'aha ada ka'da'di: \q1 “Nahina-ra koda onamonahaki ho? \q1 Hai, oogaki ida. \q1 Okaronaki ada kodisai \q2 hoarana. \q1 Onofijahakiki ada. \q1 Kodisai-ra vagathanijahakiki bana adani uva avakadava'ava abono.” \p \v 14 Oniaroa, okha'aha ada ka'da'di kaisai. Uva avakadava'ava abonoa vanoki'aha khana. Vaabono vakani'akhama'aha: \q1 “Hada vani akadika'da'di kaisai. \q1 Ka'da'di abinina kamahini kidisaia bigathanija ida kidiabi'i kaarabo afohahavi. \q1 Anaabiniva mahija kidiarabo avahojavini.” \m Vaabono vakanava'isohikhama'aha. \p \v 15 Hari. Kaikahi'aha ada ka'da'di kaisai, vagathi'aha, uva kasiroini banininia avarahokaonani'aha, vanaabini'aha. \p Hari. Jesus va'ora vara ni'a'aha adani kidirajomi kavaranihi kamithani vihiki: \p —A'onira onava'isohivini hiki bana ida ka'da'di bada bini'aki kaimoni. \v 16 Okhaki bana ada ka'da'di, va'ora naabinihaki adani uva avakadava'ava abono bana. Vahoariha maina-ra va'ora honariaki bana ada, kidiuva kasiroini akadava'ani vihira kaimoni. \p Hari. Vakamithava avigaki ida Jesus uva avakadava'ava abono fori vihina va'ora kahivini, oniani ida vani'avini hija: \p —Jokoa vahabini Deua biva'aharihi ida vapohimajana. \m \v 17 Jesus vada va'ora ni'avini, va'ora ni'aha: \p —Deus athi kapapirania bivava'isohihijora'iki hida athii: \q1 “Hojaki ida ja'di jahaki gora avani dadani kaimoni. \q1 Gora vanamonahava abonoa ni-vanofiki hida ja'di. \q1 Jahani kaba'i, ni-vanofiki. \q1 Vanofiravini kaba'i, \q2 Deua binagathogatho'iki ida ja'di karaho. \q1 \v 18 Ija'ari hana hini \q2 voronirarihi ja'di karaho namania; \q2 'boro'borohi ida ija'ari. \q1 Ija'ari hoariha namania voronirarihi ida ja'di karaho; \q2 akhomahi ida ija'ari.” \m Jesus abono-ra kavarajomivini ja'di karahoa. \s1 Jesu-ra vakaboroki \s2 adani ija'ari \r (Mateus 22.15-22; Marcos 12.13-17) \p \v 19 Hari. Rajomi kavaranihi-ra mitha vani'aha adani judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abono, sasidotxi vakadika'da'di khama. Vaabono vakani'akhamaha: \p —Jesu-ra agathanijahakiravini mani ida Jesus varani arihina-ra vara vani'avini hija. Uva avakadava'ava abonoa haria kavarajomivini ada Jesus — vaabono vakani'akhama'aha. Oniani ida Jesu-ra vagathivini-ra vanofivini hija cadeia avibaira kaimoni. Ija'ari vaipohiki-ra vifinivini mani ida Jesu-ra vagathiravini hija. \p \v 20 Oniaroa, Jesu-ra avanaathidanoararivini-ra vanofiha, oniani ida makhira vahoariha-ra vara va'ora vani'avini hija: \p —A'onira ano'aki bana hari jiniroa, Jesu-ra avakaboroborovini abosini kaimoni. Jesus kania avikha'a mahija avanana'dohibakhiavini. Hari'a avakaborovini-ra ogava ada Jesus. Avakadina'dohia vakaboroha mahija arabo vaka'da'diva athi-ra kajonivini. Arabo vaka'da'diva athi-ra anaabavini jaharini-ra kahiha; Jesu-ra anaathidanoararihi varani jaharikia kavaranina, oniania, arabo vaka'da'diva kania arakhaki bana ada Jesus — sasidotxi vaka'da'diva va'ora ni'aha adani makhira. \p \v 21 Hari. Jesus kania avikha'aha adani makhira, vani'aha: \p —Jesus, aogaki ida kada'ojomo'ihi athini asohini ija'ari-ra vara ini'abakhiavini hi'iki. Ija'aria vavajaharavini kaba'i ida kadavarani, ni-ianahoarihaki oni iathini khai va'ora ni'aki kaimoni. Vara ivani'aka'oaki ida varani ka'oa hini. Ija'ari hahavi-ra va'ora ika'ojomo'ivini hiki ida hojai Deua binofikia vakahojaina. \v 22 Haria nanamitha bana Deus kava'isohihia. Deus haria honariamanija imposto kajinironia arabo kaka'da'dini-ra ano'avini? Jahamania koda ida arabo ipohiki kaka'da'dini athi-ra anaabavini? — Jesu-ra vani'aha. César oniki ada arabo ipohiki kaka'da'dini. \p \v 23 Vakaborovini-ra ogaki ada Jesus. Oniania, va'ora ni'aha: \m \v 24 — Hora vakavikha jiniro 'ba'dania mahija imposto kajinironi-ra vada oni'avini — va'ora ni'aha. \m Hari. Vavikha'ihi. Jesus va'ora nana'dohivini hi'ihi jiniro 'ba'dani: \p —Hana hina onina mani hida? Hana hina ka'da'di akamoani mani hida? \m Vani'avini: \p —César ka'da'di akamoani mani oni. Onina mani oni jaboni. \m \v 25 Oniaroa, Jesus va'ora ni'aha: \p —Césa-ra vano'a bana kidinahina binofikia. Deu-ra bana vano'a jaboni kidinahina binofikia — va'ora ni'aha. \p \v 26 Ija'ari vaipohikia vakamitha'iki ida Jesus vakadina'dohi bigathanivini. Vakaijo'abakhiavini kaba'i ida Jesu-ra vakaboroborovini vakadina'dohia, ni-nahina asohirikia kavaraniki. Ni-va'ora nava'isohivini hiki ida arabo vaka'da'diva athi-ra vakajonivini. Jesus kavarani asohika'oani mani ida va'ora viso ni'aja. Vakava'ibodivaranikaraho'ihi ida vakadina'dohi bigathanivini. \s1 Ija'ari kohana aja'dini varani hini hida \r (Mateus 22.23-33; Marcos 12.18-27) \p \v 27 Hari. Oniaroa, vikha'aha adani sadosio. Sadosio vakadivarani hiki ida ija'ari abinini naothinia abononi ahokirini. Hari. Jesus kania vikha'aha adani sadosio. \v 28 Vani'aha: \p —Jesus, Moisés kohana ija'ari-ra va'ora ka'ojomo'ivini hida: \q1 “Isarina oadani abini'aha ada aajojahiki, \q2 kaariha hi'ihi ida kidigamo, \q2 kajo'ojahikia bianakara'ihi ida kaariha, \q2 bivaisaja kaimoni ida gamo, \q2 kidi'aajo kaisai hija kaimoni ida kidisai.” \m Nimania ida Moisés athi Deus kava'isohihi jirikia hojaki. \p \v 29 Hari. Ahararana vahoja'iki adani 7 vihiki imakhinava kohana, vaigamina adani. Aajojahikia bianakara'ihi ida kidigamo. Kidigamo-ra vaisaravini oadani abini'aha. \p \v 30 Oniaroa, kidikajo'oa bianakara'ihi ida kidigamo kaariha biniha'iki. Bivaisaravini vani abini'aha ovari maina. \p \v 31 Kidikajo'o hoariha bianakara'ianahi ida vakadigamo kaariha vanihaki. Bivaisaravini vani abini'ianaha jaboni. Kidikajo'o hoariha bianakara'ianahi ida vakadigamo kaariha vanihaki. \p Onivani fori vihira adani kajo'ojahiki vahoariha avanakarahananavini ida kaariha afohanana, vavaisaravini vani vaabini'aha afohanana. \p \v 32 Vaabinihahavina naothinia oniaro maina abini'ihi ida gamo jaboni. \p \v 33 Haria nanamitha bana Deus kava'isohihia. 7 vaigamina vaabinina viahania avanakarahanana'iki ida gamo. Ija'ari kohana ahokina kamahini, hana hina vani bana kagamo hija ida gamo? \v 34 Hari. Jesus va'ora ni'aha: \p —Avakaraki adani makhira, kidigamo khama hidiaja, vahokina oadani. \v 35 Vaabinina naothinia, Deus va'ora anahokiki bana adani ija'ari hidiaja athi naabani vihi'iki. Deus ibavi kania ija'ari vakaikahiha, ni-avakarajanaki. \v 36 Deus ibavi kaija'arini avakararina vani fori hija ida ija'ari ahoki'iki. Ni-vaabinijanaki. Deus va'ora anahokivini mani ida kidisai va'ora nihaja. \p \v 37 Deus athi kapapirania hojaki ida Moisés haria nava'isohijoravini hiki athi, ija'ari abini'iki Deua bianahokivini varani hini. 'Bo'dakari Moisés kohana binokiki ida ava patxaniki ha'diki. Ha'dini kaba'i ni-ihimiki. Vada bini'avini oadani, Deua bini'aha: \q1 “Moisés, hovani Abraão kaDeus, \q2 Isaque kaDeus, \q2 Jacó kaDeus, \q2 vakadiDeus ho.” \m Niha ada Deus. \v 38 Deus Moisé-ra vara ni'avini kari, vaabini'bo'da'iki adani Abraão, Isaque, Jacó vihiki. Deus kaimoni vihina asia vahokiki adani, ni-ihimiki ida vakadimahi. Avahoki'iki adani ija'ari vaabini'iki, asia vakadiDeus hiki ada Deus — va'ora ni'aha ada Jesus. \p \v 39 Oniaroa, judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abono Jesu-ra vani'aha: \p —Jahaki ida kadavarani. \p \v 40 Ni-Jesu-ra vanana'dohijanaki. Vakaipahi'iki ida vanana'dohivini. \s1 Cristo varani hina hida \r (Mateus 22.41-46; Marcos 12.35-37) \p \v 41 Hari. Vara ni'ianaha ada Jesus, va'ora nana'dohi'aha adani judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abono: \p —Nahina mani ida Cristo Davi kohana kahanodi hina-ra avakahivini hija? \p Asia vara ni'aha ada Jesus: \m \v 42 — Davi kohana binajiri'iki ida Deus athi kapapirani pitani Salmos oniki, niha: \q1 “Deua bini'aha ada kodika'da'di Cristo oniki: \q1 \v 43 ‘I'damani kanabo'ania \q2 va'ora oobaiki bana adani ira vavajahariki, va'ora ikada'aha'ahaki kaimoni. \q1 Va'ora onihimahahaviravini oadani, \q2 vithi bana hida opitana aniaja ka'da'di ihini \q2 kodiania.’ \q1 Kodika'da'di-ra ni'aha ada Deus.” \m Niha ada Davi kohana athi afojora. \p \v 44 Asia vara ni'aha ada Jesus: \p —Davi kohana kahanodi hina kaba'i ada Cristo, Davia binaoniki ada Cristo ‘kodika'da'di.’ Kidihanodi hina kaba'i, kidika'da'di oamani ada — Jesus va'ora ni'aha. \s1 Jesua vara bivani'aki ida judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abono vakadihojai \r (Mateus 23.1-36; Marcos 12.38-40) \p \v 45 Hari. Ija'ari vaipohikia vakamithahi ida Jesus kavarani. Kidipohi-ra va'ora ni'aha: \m \v 46 — Avaabononi avakava'igairivinihi bana ida judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abono vakadihojai mahija avakabanaforavini. Vajahaka'oaki vaabono vavanihavini mani ida makari oadaki-ra vakaimahavini hija, vahoariha vada va'ora vani'ara kaimoni. \p Judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abono ija'ari vaipohiki vahararana vahojana, vanofiki ida ija'ari vakadika'da'di-ra vaka'ivanitivini vani fori vihina va'ora vaka'ivanitivini. \p Judeus kaija'ari Deu-ra vara vani'avini kagorania avikhajakosiha, ija'ari vakadika'da'di vaibavi kania vavithina-ra vanofi'aha, vahoariha va'ora khai vani'ara kaimoni. \p Ija'ari va'ora vakaboa'ivini kamahini adani ija'ari vaipohiki vi'baina vakadiania, judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abonoa vanofiki ida ibavi jahakia vavithina, vahoariha ka'da'di vihiki va'ora vavanihara kaimoni. \p \v 47 Va'ora vakajoamora'badaraha afobakhia adani kaariha afonana. Kaariha kanahina, gorani hiki-ra visaarivini kaba'i, Deu-ra vara vani'a'badaraha athii oadakia, vahoariha vajahaka'oaki va'ora vavanihara kaimoni. Deus va'ora arakhaki jaharika'oani arafiaki bana va'oani nikia vakabadaniki — va'ora ni'aha ada Jesus. \c 21 \s1 Kaariha varani hini hida \r (Marcos 12.41-44) \p \v 1 Hari. Deu-ra khai vani'avini kagorani kavasiribanini bodinia hojaha ada Jesus. Vada va'ora ni'aha adani ija'ari, niha vani'a'avini ida vakadijiniro-ra avibaivini bavinia. Deus kaimoni ida jiniro avibaiki. \p Oniaroa, Jesus va'ora noki'aha adani ija'ari vakajiniro'ahapikiki jiniro-ra avibaivini bavinia. \v 2 Binokiki jaboni ida kaariha kajiniroriki. Biobai'ihi ida jiniro 'ba'dani 'bamiki kaidivariki. Kaidivari'oamanija ida jiniro 'ba'dani 'bamiki. \v 3 Oniania, ija'ari-ra va'ora ni'aha ada Jesus: \p —Ka'oa hida oathi. Jiniro karaho oamani oni kaariha biobaija. Jiniro pa'itxi mani ida vahoariha avibaija. \v 4 Avibaivini naothinia, vakajiniro'ahapikiki asia vavahojaki hida jiniro karaho, vakadinahina abosini kaimoni. Kaariha biobaihi ida jiniro 'bamiki bivahojaki. Ni-nahina-ra vahojajanaki ida kaariha kidinahina abosini kaimoni. Jiniro kaidivaki oamani ida Deu-ra no'avini hija. \s1 Pohimajaki bana ida Deu-ra khai vani'avini kagorani \r (Mateus 24.1-2; Marcos 13.1-2) \p \v 5 Hari. Oniaroa, ija'ari vaipohirikia vara vavani'avini ida Deu-ra khai vani'avini kagorani. Vakhaniha: \p —Jahaki ida nokiani Deu-ra khai ani'avini kagorani. Na'baha'oamanija ida ja'di gora katokinia hojaki. Kaidiva'oamanija ida nahina ija'ari Deu-ra vakanava'igavini. \p Oniania, Jesus va'ora ni'aha: \m \v 6 — Kaikahiki ida mahi, ihimiki kaimoni ida hahavi avanokiki. Deu-ra vanofiriki vania bana vanihimaka'oaja ida Deu-ra khai ani'avini kagorani. Ja'di na'bahaki-ra vanathararavini kamahini, ni-hojajanaki ida ja'di hoarani, ja'di hoariha namania — niha ada Jesus. \s1 Ija'ari pohimajaki varani \s2 hini hida \r (Mateus 24.3-14; Marcos 13.3-13) \p \v 7 Hari. Jesu-ra vanana'dohi'aha: \p —Jesus, mahi nihaforija vani vanihimaki ida Deu-ra khai ani'avini kagorani? Nihanikia bana aogaja ida thararani kamahini amaakarini? \m \v 8 Oniaroa, Jesua bigathanihi ida vaathi: \p —Avaabononi avakava'igairi bana! Vahoariha a'onira vakorijanahavini-ra bana vanofiki a'oni. Vakajari'da bana ida vaathi. Vikhaki bana adani korijanahi abono, vakhaniki bana afohanana adani: \q1 “Hovani Cristo ho, \q2 Deua hora karonaki \q2 avakadika'da'di ohina \q1 kaimoni.” \m Vakhaninanaki bana jaboni adani: \q1 “Kaikahi'iki ida mahi Deua bivava'isohihijora'iki.” \m Hari'a va'ora vavaipohiha bana adani nikia vakavarani'badaraki. \p \v 9 Avakamithabakhiaki bana ida varani vihina, arabo hoariha kaija'arini ija'ari vahoariha-ra va'ora vidavini vakadiarabo avanahoroaja kaimoni. \p Arabo hoariha kaija'arini vaabono vakodakhamaki bana varani vihina-ra avakamithahi; hari'a vaofini! Namitha'imidiaki bana ida vara a'onira oni'avini hiki. Namitha'ini kaba'i, ni-amaakariki kaho ida ija'ari hahavi vakadimahi anokhomini. \p \v 10 Hari. Asia vara niha ada Jesus: \p —Arabo kahijava va'ora vidaki bana adani arabo hoariha kahijava. Arabo kaka'da'dini kidisorara khama va'ora vidaki adani arabo hoariha kaka'da'dini kaija'arini. \p \v 11 Oniaroa, ibavi ipohikia ho'doho'dobakhiaki ida arabo afobakhia. Mahi ipohikia ija'aria vakainamoki bana ida vakadi'bai. Kavamoni karaho ipohiki ija'ari vaipohikia vagathiki bana. Jahari'oamanija bana ida ija'ari pohimajaki. Nokiabakhiaki bana ida Deus karajomi ipohiki nama jararinia. \v 12 Nokiabakhiani viahania hora vavajahariki a'onira vanajahariharibakhiaki bana a'oni. A'onira avibaibakhiaki jaboni bana adani cadeia. Akadija'ari Deu-ra vara ani'avini kagorania hora vavajahariki a'onira avarakhaki a'oni bana akadija'ari vanava'isohiva abono vasa'a kabodinia. Vakamithaki ida a'onira vakanavaranihavini, oniani ida cadeia a'onira avibaivini hija bana. \p Oipohina avihini mani ida ija'ari kaka'da'dini vakadiania vahoariha a'onira avisavini hija, a'onira avanaathidanoararivini kaimoni. \p \v 13 Arabo kaka'da'dini vaviaha avahojani kamahini, vara vavani'a bana ida omonina jahaki. \p \v 14 Avaabononi vakava'ibodivaranijora bana: \q1 “Jokoa oakava'isokonirihi ida hora avakaraganahavini kamahini varani vara va'ora oni'avini hiki kaimoni.” \m Avaabononi vani'ajora bana. \v 15 A'onira avanaathidanoararivini kamahini, a'onira onava'isohiki bana ho varani vakadi'aathidanoarari avagathanija kaimoni. A'onira ono'aki jaboni bana ho kodi'ogahaia. A'onira vavajahariki avaathini-ra vakamithahi; ka'oa hini avigahi. Avakadivarani viso va'ora ni'aki bana adani. \p \v 16 Hari. Avahoarahananani a'onira avarakhaki bana adani avakadiamia, avakadiabi'i, avaigamini, avakadija'ari vahoariha, avakadiva'ahi vihiki vahoariha, a'onira avibaira kaimoni cadeia kabodinia. Hora vanofiravini mani ida a'onira cadeia avibaivini hija. Avahoarahananani a'onira vanaabiniki bana adani. \p \v 17 Oipohina avihini mani ida ija'ari vaipohiki a'onira vavajaharavini hija bana. \v 18 A'onira vanajahariharivini kaba'i, Deus a'onira akadava'aki bana a'oni. Ni-akamadaki bana ida avama'onahani, Deus ibavia avarikhaki bana a'oni. \v 19 Hari'a bana oipohina avihini-ra vakava'ipahini'a. Avakava'ipahinirihi; Deus a'onira akava'ijoahi. \s1 Mahi jahariki varani hini hida \r (Mateus 24.15-28; Marcos 13.14-23) \p \v 20 Hari. Asia vara ni'aha ada Jesus: \p —Jerusalém kavasiribanini banininija vahojaribanaonina kamahini adani sorara vaipohiki, avarigaki bana ida mahi ipohirikia vanihimavini bana hida sidaji. \v 21 Sorara vahojaribanaonina-ra avanokivini kamahini avigava adani ija'ari Judéia kaarabonia vahojaki arabo namahiki-ra avanikhavini. Sidaji bodinija vahojaha; khaonanijorakiva bana. Vakadisiroi bada vakhanina; hari'a sidajia avi'oiva bana. \p \v 22 Hari. Imai 'banani karaho kamahini bana ida a'onira onava'isohijoravini hija. Deus athi kapapirania bivava'isohihijoraki ida mahi ija'ari-ra napohimajavini kaimoni. \p \v 23 Jaharini arafiaki bana ida ija'ari vapohimajana kamahini gamo vakajahavidoki, gamo vaisapa'itxiki vihiki vakadimoni hini. Khaki bana ida imai 'banani karaho arabo hahavi kaija'arini vakadimoni. Jahariki Deus va'ora arakhaki bana adani ija'ari vakadihojai asohiriki abosini kaimoni. \p \v 24 Oniaroa, Jerusalém sidaji ahoroani kamahini ija'ari vakadisa'aia va'ora visaka'aha adani Jerusalém sidaji kaija'arini vaipohiki, va'ora vanaabini'aha. Vahoariha gathai vihi'ina osahi vihina arabo hoariha ipohikia, vakadiaraboa vahojajanarara kaimoni. Deu-ra avigarikia visaariki ida Jerusalém sidaji avakadiania. Deus va'ora va'ahavini oadani, Deu-ra avigarikia vavahojaki hida sidaji. \s1 Jesus joina varani hini hida \r (Mateus 24.29-31; Marcos 13.24-27) \p \v 25 Hari. Asia vara ni'aha ada Jesus: \p —Deua bianahoarihaki bana ada safini, masiko, boviri hiki vagana rajomi kaimoni nama nokiaki. Arabo hahavi kaija'arini vava'i soko inikarahoki bana. Komini ka'ithoni akarafiani mani ida ija'ari-ra va'ora naofinija. \p \v 26 Arabo hahavi kaija'arinia vakava'ibodivaraniki bana ida va'ora napohimajaki kaimoni, oniani ida va'ora naimahidakarahoja bana. Vaimahidakarahona mani ida va'ora narai'aja bana. Deua binaho'doho'doki ida nama vaaniara kaimoni adani ka'da'di danoki nama vahojaki. \p \v 27 Oniaroa, ija'ari hahavi hora vanokiki. Bahi vaforiki hararana ojoirarina. Hovani ija'ari hahavi vakadi'aajo ho. Ija'aria vanokiki bana ida ojahana, odanona, ojoirarina kamahini. \v 28 Hari. Kama'dani kamahini ida a'onira oni'avini hi'iki, hari'a vajoiribani, vanokha bana ida ojoina. Khai vani'a bana ida jorakia a'onira oakava'ijoavini. \s1 Figira avani karajomihi hida \r (Mateus 24.32-35; Marcos 13.28-31) \p \v 29 Oniaroa, Jesua vara bivani'a'ihi ida rajomi kavaranihi: \p —Okavarajomiki ida ojoina kamahini figira avani afani aja'dini fori hini. Vakava'ibodivarani'a bana ida figira avani, ihi'ai avani hoariha hiki. \v 30 Avanokihi ida afani aja'dinani, avarigahi ida amoroki amaakarini. \p \v 31 Avanokiki bana hida a'onira oka'ojomo'ivini hiki namithaki, avarigaki ida ojoina kamahini amaakarini. Onivani fori hija ida ojoina viahani karajomini. Avanokihi, avarigaki bana ida Deus ija'ari hahavi-ra va'ora vaka'da'divini kamahini amaakarini. \p \v 32 Vaabinirina oadani adani ija'ari rajomi-ra vanokiki, onanamithahahaviki bana ida a'onira oni'ajoravini hi'iki. \p \v 33 Ihimiki bana ida arabo hahavi, nama hiki jaboni. Namithaki hida oathi a'onira oni'avini hiki. Mahi hahavi anokhomiriki hida oathi — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Ija'ari va'ini ogairini-ra honariaki ada Jesus \p \v 34 Hari. Jesua biananokhomi'ihi ida kidivarani, va'ora ni'aha: \p —Avava'ini ogairiva bana! Hari'a vakava'ibodivaraniha'oadaha ida ihinika amonahani, kavi-ra avi'avivini, avakadinahina-ra avakainamovini jaboni. Ojoina va'ora narapataki bana adani niki-ra vakava'ibodivaraniha'oadahaki, oniani ida avava'ini ogairini-ra ohonariavini hija. \p \v 35-36 Ikoaka fori hiki ida ojoina kamahini. Abaisana ikoaka-ra nokiravini mani ida anagithina hija. Ija'ari vava'i ogairirini mani ida ojoina va'ora narapataja. Agithiki fori vihiki adani. Ojoina-ra avarakava'igairihi; ni-avarapataki. Ojoina-ra avarakava'igairihi; Deu-ra avakanikhariabakhiahi, a'onira nadanora kaimoni, oniani ida a'onira napohimajarija, a'onira oakava'ijoavini hija bana. Ojoina kamahini jaboni avaofinirini oviaha avahojaja kaimoni — va'ora ni'aha ada Jesus. \p \v 37 Hari. Oniaroa, mahi hahavi Jesus va'ora ka'ojomo'iki adani ija'ari Deu-ra khai vani'avini kagorani kavasiribanini bodinia. Joma ajihiki ada Jesus sidajia. Arabo namahiki maakarinia vadiki ada. Monte das Oliveiras oniki ida arabo namahiki Jesua joma oadani bivahojaki. \v 38 Vagavagani okha'ianaha ada Jesus Deu-ra khai vani'avini kagorania. Ija'ari vaipohiki jaboni avikha'iki, mitha vani'aja kaimoni ida Jesus kavarani. \c 22 \s1 Vanofiki ida Jesu-ra vanaabinivini \r (Mateus 26.1-5; Marcos 14.1-2; João 11.45-54) \p \v 1 Hari. Oniaroa, amaakarihi ida ihinika Páscoa oniki kamahini. Ihinika-ra vanamonahavini oadani, pão kathoramananiriki-ra vakahaha. \p \v 2 Oniaroa, sasidotxi vavaka'da'diva, judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abono khama, vanofiki ida Jesus abinina. Ija'ari vaipohiki Jesu-ra vavajahavini mani ida va'ora vifinivini hija. Vaabono vara vakani'akhama'aha: \p —Ija'ari Jesu-ra vavajahakia vanokiravini kaba'i, agathihava ada Jesus anaabinira kaimoni. Niha ani'a'avini agathiki koda ada? — vaabono vakani'akhama'aha. \s1 Judas Iscariotes varani \s2 hina hida \r (Mateus 26.14-16; Marcos 14.10-11) \p \v 3 Hari. 12 vihiki vaipohina adani Jesus ipohina. Hoarana Judas Iscariotes oniki. Jaharia biavi'onani'aha ada Judas. \p \v 4 Oniaroa, sasidotxi vavaka'da'diva vakadiania okha'aha. Vahojaki vakadiania adani Deu-ra khai vani'avini kagorani avakadava'ava abono vakadika'da'di. Vakadiania akhano'aha ada Judas. Va'ora ni'aha; \p —Jesu-ra oarakhavini-ra avanofihi; oarakhaha avakadiania. \p \v 5 Oniaroa, Judas kavarani-ra mitha vani'aha, khai vakhani'aha, vani'aha: \p —Jiniroa ira ano'aki bana hari, Jesu-ra iarakhavini-ra anaabosivini — vani'aha. \p \v 6 Juda bivajahamanihi ida vakadivarani. Ajihi'aha, abono-ra ni'aha: \p —Niha oni'a'aki koda hada Jesus oarakhavini vakadiania. Ni-onofiki ida ija'ari vaipohiki Jesu-ra oarakhavini-ra vanokivini. \s1 Jesua bihonariaki ida ihinika ko'baini amonahani \r (Mateus 26.17-25; Marcos 14.12-21; João 13.21-30) \p \v 7 Hari. Ihinika kama'dani kamahini vani ovilia vadorohana vaipohiki-ra vanaabini'aha adani judeus kaija'ari, Páscoa kaihinikani ko'baini kaimoni. Vakahaki jaboni ida pão kathoramananiriki, ovilia imana hiki, avakava'i'biriniria kaimoni ida mahi 'bo'dakari Deus vakadi'arahoda avikhananavaki-ra va'ora va'adi'avini. \p \v 8 Oniaroa, ihinika kama'dani kamahini, Jesus va'ora honariaha adani Pedro, João vihiki: \p —Avikhananava bana mahija Páscoa ihinika ko'baini-ra avanamonahavini akadimoni. \m \v 9 Oniaroa, Jesu-ra vanana'dohi'aha: \p —Ida hanaja vania ihinika ko'baini-ra anamonahavini ibavini kaimoni? \p \v 10 Jesus va'ora ni'aha: \p —Mitha vani'a; sidaji kaathania avarikhajakosihi; avanokiki bana ada makhira paha bavini-ra kaiba'iki. Avikha bana kidiania. Gora bodinia okhajakosiha, avikhajakosi jaboni bana. \v 11 Gora kaka'da'dini-ra vani'a bana: \q1 “Jesus vani haria honariavini hida ira anana'dohivini hija: \q1 Ida hanajaja vania hojahi Páscoa kaihinikani ko'baini-ra anamonahavini ibavini kaimoni?” \m \v 12 A'onira bana nanokiahivini hiki ida bana ibavi, gora ka'obani kakanamajakhamaki. Nahinaro avanofiki hoja'iki afohahavi. Hi'oni ibavia 'bai-ra vanamonaha'a akadimoni — Jesus va'ora ni'aha. \p \v 13 Hari. Sidajia avikha'aha, vakaraga'ihi ida ibavi Jesus va'ora nava'isohijoravini hi'iki. Oniaroa, vako'baiha'aha. \s1 Vi'baijabanaki adani Jesus \r (Mateus 26.26-30; Marcos 14.22-26; 1 Coríntios 11.23-25) \p \v 14 Hari. Mithani vaivaini vani vakaikahi'aha adani Jesus, athi avavaadahaoniva abono khama, Páscoa ihinika ko'baini ibavinia. Mesa kai'oarinia dosi vakhaniriaha'aha. \v 15 Jesus va'ora ni'aha: \p —Onofi'oamanija ida Páscoa ko'baini-ra ohavini avakadiania, oimana 'banani kama'dani viahania. \p \v 16 Ka'oa hiki ida varani a'onira onava'isohijoravini hiki. Deus ija'ari hahavi-ra vaka'da'diravini oadani, ni-oha'ianaki ida Páscoa ko'baini. \p \v 17 Oniaroa, Jesua binabiini'ihi ida vinho kacoponi, Deu-ra ni'a'aha: \p —Deus, ivani ijahaki i, vinho haria ino'a'iki i. \m Deu-ra vara ni'avini naothinia va'ora ni'aha adani ipohina: \p —Vagathani'a hida vinho mahija avi'avihahavi'avini. \p \v 18 Ka'oa hiki hida varani a'onira onava'isohijoravini hi'iki. Deus ija'ari hahavi-ra vaka'da'diravini oadani, ni-o'avijanaki kaho hida vinho. \p \v 19 Hari. Vara nina naothinia, Jesua bikanabiini'ihi ida pão, Deu-ra ni'a'aha: \p —Deus, ivani ijahaki i. Pãoa haria ino'a'iki i. \p Deu-ra vara ni'avini naothinia, bikanapitahatahahi va'ora no'avini kihi'ihi, va'ora ni'aha: \p —Oimana hida pão. Avakadimoni ida oimana 'banani oabono ova'ahavini. Vakaha hida pão. Vakava'ihoki bana ida oimana 'banani karaho avakadimoni. \p \v 20 Hari. Vi'baina naothinia Jesus vinho kacoponia va'ora no'a'ianaha, va'ora ni'aha: \p —Hihida vinho oamana hida. Deua bivava'isohihi'iki hida kidiva'iponahi a'bo'daki ja'dini kidija'ari vakadimoni hini. Deus kava'isohihi ja'dini karajomini hida oamana ahovariki avakadimoni. \v 21 Vakava'ibodivarani'a bana. Mesa kai'oarinia dosi vakhaniriaha'aha, hojaki ada kodiva'ahi hina-ra kahi'badaraki, hora arakhaki bana vahoariha vakadiania. \p \v 22 Hovani ija'ari hahavi vakadi'aajo ho. Oabiniki bana ho. Nimania ida Deua binofiki kodimoni hini. Deua binapohimajaki bana ada hora arakhaki — va'ora ni'aha ada Jesus. \p \v 23 Oniaroa, Jesus athi avavaadahaoniva abono vaabono vakanana'dohikhamavini hi'aha ada hana hina Jesu-ra arakhaki kaimoni. \s1 Ka'da'di varani hina hida \p \v 24 Hari. Jesus ipohina vaabono vara vakani'akhamadanoki'aha: \p —Hana hina ada akadiania hojana jahara akadika'da'di kaimoni hina? \m Vaabono vakanana'dohikhamavini, ka'da'di vihina-ra vanofinana'aha. \p \v 25 Oniaroa, Jesus va'ora ni'aha: \p —Arabo vaka'da'diva vasa'a kabodinia vahojaki adani vakadiarabo kaija'arini va'ora vahonariaki kaimoni. Ija'ari vakadiva'ahia va'ora vanaoniki adani ija'ari vakadika'da'di. \v 26 Ni-onofiki ida vakadihojaia avakahojaini. Onofiki ida ka'da'di hina-ra nofiki vahoariha-ra kakodiavini. Onofiki ida ija'ari-ra honariaki honai abono fori hina hojana. \p \v 27 Hari. Mesa kania hojaki ada makhira 'baiki. Hoariha 'baia bikavikhaki ada. Hana hina ada hoariha-ra vaka'da'dira? Avarigaki ida mesa kania vithiki, ovani ada ka'da'di hira. Avakadika'da'di ohina kaba'i, avahararania honai abono fori ohina ohojaki ho. \p \v 28-29 Vahoariha hora vanajahariharivini oadani, kodiania avahojaha'oadahahi, ni-hora avakava'ipahiniki, oniani ida ka'da'di avihini-ra ovahonariahivini hija. Kodiabi'i ka'da'di ohina-ra honariavini vani fori hiki ida a'onira ohonariavini ka'da'di avihini. \p \v 30 Kodija'ari hahavi-ra va'ora ovaka'da'divini kamahini, a'onivani kodimesa kai'oarinia avavithiki bana a'oni, avi'baiki bana a'oni kodiania. 12 vihiki vaipohina adani Israel kaisai. Ija'ari-ra onasohivini kamahini, a'onivani avavithiki bana a'oni ka'da'di kavithi kania, va'ora avanasohira kaimoni adani Israel kaija'ari hahavi. Ka'da'di avihini mani ida vakadihojai hahavi avarigavini hija, hana hini asohiki asohiriki, avahonariaja kaimoni ida vakadihojai abosini. \s1 Jesua binava'isohijoraki \s2 ada Pedro \r (Mateus 26.31-35; Marcos 14.27-31; João 13.36-38) \p \v 31 Hari. Jesua bini'aha ada Simão Pedro: \p —Simão, Simão, mitha nijahaki'a bana. Jaharia binofiki ida a'onira kaijo'avini. Kodiabi'ia biva'ahaki bana ada. Makhira biaka'diririhi ida trigo 'ba'dani aniaja kaimoni ida ba'ba'da asafini. Onivani fori hira bana ada Jahari a'onira kaijo'avini. \p \v 32 Simão, Deu-ra vara oni'a'iki ho ira kakodiara kaimoni hora ivakaijokaha'oadahaja kaimoni. Kodiania ijoiribanini kamahini, vara va'ora ni'a bana adani iigamini mahija khai hora vani'a'ianavini. \p \v 33 Oniaroa, Pedroa bigathanihi ida Jesus athi: \p —Ira vagathiki vahabini bana adani vahoariha, cadeia ira avibaiki vahabini bana adani, ira vanaabiniki vahabini bana adani jaboni. Onofiki ida kadania ohojana cadeia, onofiki ida oabinina kadania jaboni. \m \v 34 Jesua bini'aha: \p —Ira onava'isohijoravini hiki hida joma arakava ahiana viahania, ahoarabakosikia hora iogaravini-ra ikahiki bana i. \s1 Jesus va'ora nava'isohiki adani ipohina \p \v 35 Hari. Oniaroa, Jesus va'ora nana'dohi'aha: \p —Vahoariha vakadiania a'onira okarona'avini kari varani ohina-ra avananamitha'iki a'oni, ni-ova'aha'iki ida jiniro bavini, sandália kihiki-ra avarakavikhavini. Nahina mani ida avakainamoja? \p —Iniani. Ni-nahina-ra akainamorihi — vagathani'ihi ida Jesus kana'dohi. \p \v 36 — A'onira onava'isohi'ianaki ho. Jiniro bavini, 'bai bavini hiki-ra avavahojahi; avavikha'a bana. Tarasara fori hiki-ra avavahojarihi avakadisa'ai kaimoni, pavakari vaniha'a bana ida avakadimakari odoki mahija tarasara fori hiki-ra avakapavakarihavini. \v 37 Hari. Deus athi kapapirania hojaki ida varani ohina: \q1 “Ija'aria vanajaharihariki ada Jahari kabadania kabadaniki. \q1 Onivani fori hira ada ovari jahariharina.” \m Namithaki bana kodiania hida Deus athia bini'aki. Deus athi kapapirani hora vara vani'ajoravini mani ida Deua binanamithavini hija bana. \m \v 38 Oniaroa, Jesus ipohina vani'aha: \p —Hidavani hihida tarasara fori hiki 'bamiki. \p —Arajomaki ida — va'ora ni'aha. \s1 Monte das Oliveiras avikhaki adani Jesus \r (Mateus 26.36-46; Marcos 14.32-42) \p \v 39 Hari. Oniaroa va'ajihi'aha adani Jesus kidipohi khama. Monte das Oliveiras avikha'aha. Vakadihojai hiki ida monte das Oliveiras avikhana. \v 40 Ibavi bianikhaki kania avakhano'aha, Jesus va'ora ni'aha: \p —Deu-ra vara vani'a bana mahija Jahari athi a'onira kaborovini-ra avakamitharavini. \p \v 41 Hari. Ajihi'aha, okhamipa'itxi'aha, kajo'atharari'aha, Deu-ra vara ni'a'aha. \p \v 42 Bini'aha: \p —Kodiabi'i, hora vanaima'banavini inofirihi; hora iva'adivini-ra ikaabokahi. Hora vanaima'banavini inofihi; onofihi jaboni. Nahina-ra inofihi; onofiki jaboni — Deu-ra ni'aha ada Jesus. \p \v 43 Oniaroa, kha'aha ada Deus ibavi kaija'arini Jesus va'i-ra vajahaki kaimoni, bikaabokaja kaimoni ida imana 'banani arafiaki. \v 44 Jesua biakava'isokonikarahoki ida namithaki kaimoni, oniani ida Deu-ra vara ni'adanoki'ianavini hija. Anikhoakaraho'aha ada Jesus. Arabo namania kabo kaborari'ihi ida Jesus amana anikhoana hiki. \p \v 45 Hari. Deu-ra vara ni'avini naothinia, gaamanani'aha, kidipohi vakadiania joimi'aha, vavadina vani va'ora karaga'aha. Vava'i mokara nikarahoni va'ora navadi'aha. \v 46 Va'ora ni'aha: \p —Niha avakhanimanija avavadiki? Vigaa'a. Deu-ra vara vani'a mahija Jahari athi a'onira kaborovini-ra avakamitharavini. \s1 Vagathiki ada Jesus \r (Mateus 26.47-56; Marcos 14.43-52; João 18.3-11) \p \v 47 Oniaroa, vara nina kaba'i vakaikahi'aha adani ija'ari vaipohiki. Vahararana hojaha ada Judas Iscariotes. Jesus ipohina ada. Judas va'ora bananiha adani ija'ari vaipohiki. Jesus kania maakari'aha, biramosira kaimoni. \v 48 Oniaroa, Jesua bini'aha: \p —Judas, hora ikavarajomivini mani ida hora iramosivini, avigaja kaimoni ida hana hina-ra vagathivini? \p \v 49 Hari. Jesus ipohina vahoariha va'ora vanoki'aha adani ija'ari, avigaki ida namithaki kaimoni. Jesu-ra vani'aha: \p \v 50 —Jesus, inofimanija koda ida akadisa'ai-ra adionivini, va'ora adara kaimoni? \p Oniaroa, Jesus ipohina hoarana bidioni'iki ida tarasara fori hiki, binoba'aha ada sasidotxi vaka'da'diva kahonai abono, biava'boarabakosi'ihi ida morobo aniaja. \v 51 Jesus va'ora kaabani'aha: \p —Hari'a bana va'ora vida! \m Oniaroa, bikadasa'ihi ida makhira morobo, aihota'ihi. \p \v 52 Hari. Ija'ari vaipohiki vahararana vahojaki adani sasidotxi vavaka'da'diva, Deu-ra khai vani'avini kagorani avakadava'ava abono vakadika'da'di, judeus kaija'ari vanava'isohiva abono vihiki. Jesus va'ora ni'aha: \p —Ija'aria vavikhaki ida ava, tarasara hiki vagathira kaimoni ada kaabiniki. Onivani fori hini avavikhaja ida avakadisa'ai hora avagathija kaimoni. Okaabiniki hora avavanihamania koda? \v 53 Mahi hahavi a'onira oka'ojomo'ihi Deu-ra khai ani'avini kagorani kavasiribanini bodinia, ni-hora avagathi'iki. Hidakaba'i kaikahini ida mahi hora avakaaboka'avini kamahini. Hora kaaboka'iki jaboni ada Jahari. \s1 Pedro Jesu-ra \s2 ogaravini-ra kahiki \r (Mateus 26.58, 69-75; Marcos 14.54, 66-72; João 18.15-18, 25-27) \p \v 54 Hari. Oniaroa, vagathi'aha ada Jesus, avisa'aha sasidotxi vakadika'da'di gorana. Napaja kasiaga'aha ada Pedro. \v 55 Gora kavasiribanini kaathania o'oi'aha. Asia gora baninija hojaki ada. Vahoariha avakanaha'di'ihi ida siho, vakadiragi ibavini kaimoni. Okhami'aha ada Pedro vahoariha vahararana, vithi'aha siho ka'dihania. \p \v 56 Oniaroa, kha'ihi ida badani abono. Binoki'aha ada Pedro abono-ra naragivini siho ka'dihania. Vada bini'aha, nihi: \p —Hihada makhira Jesus kania adahaki hada jaboni. \p \v 57 Pedro bini'ahi ida gamo: \p —Iniani, ni-oogaki ada ovari. \p \v 58 Oniaroa, mitihini makhira maina binoki'aha ada Pedro, bini'aha: \p —Ivani jaboni Jesus ipohina i. \p Pedroa bigathani'ihi hida makhira athi: \p —Iniani, ovaipohihariha ada. \p \v 59 Oniaroa, mitihitihini hoariha bini'adanoki'ianaha: \p —Ka'oa oamani ida Jesus ipohina ihini. Galiléia kaaraboni kaija'arini jaboni i. \p \v 60 — Iniani, oogariha ada vara hora ini'avini hiki — niha ada Pedro. Vara nina kaba'i, ahia'aha ada arakava. \p \v 61 Hari. Gora bodinia roiribani'aha ada Jesus, vada bini'aonani'aha ada Pedro. Oniaroa, Pedroa bianokijakosi'aha ada Jesus, bikava'ihoki'ihi ida Jesus athi: \p —Hihida joma arakava ahiana viahania, ivani inihaki i: \p “Oogariha o Jesus.” \m Ahoarabakosikia ini'iki i. \m \v 62 Jesus athi-ra kava'ihokiha, ajihi'aha ada Pedro, asara'ahapiki'aha. \s1 Sorara vidafiaki ada Jesus \r (Mateus 26.67-68; Marcos 14.65) \p \v 63 Oniaroa, Jesu-ra avakadava'aki Jesu-ra avigarahaki, vakajoiri'aha jaboni. \v 64 Nokho makaria vakarahobavini vakajoiri'aha, Jesu-ra vakahomaravini vanana'dohi'aha: \p —Hana hina vani ira kajoirija? — vani'aha. \v 65 Varani jaharikia Jesu-ra vara vani'aha. \s1 Judeus kaija'ari vanasohiva abono vavaka'da'diva vakadiania hojaha ada Jesus \r (Mateus 26.57-68; Marcos 14.53-65; João 18.19-24) \p \v 66 Hari. Oniaroa, vakajoronikosoakajoma'aha adani judeus kaija'ari vanava'isohiva abono, sasidotxi vavaka'da'diva, judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abono vihiki khama. Judeus kaija'ari vanasohiva abono vavaka'da'diva vajoroniki. Vajoronina naothinia vavahonariahivini ada Jesus avakadava'ava vavikhavini. \v 67 Vakadiania Jesu-ra vavikha'aha, sasidotxi vavaka'da'diva vanana'dohi'aha: \p —Jesus, haria nanamitha'a. Ivani Cristo i? Deus ira nagathogatho'iki i? \m Jesus va'ora ni'aha: \p —Cristo ohina-ra okahihi; hora avakajari'dahi. \v 68 A'onira onana'dohi'imidiahi; ni-kodina'dohi-ra avagathaniki. \v 69 Hovani ija'ari hahavi vakadi'aajo ho. Deus danoki pitana aniaja ovithiki bana ho. Ka'da'di ohina. \p \v 70 Oniaroa, vanana'dohihahavi'aha: \p —Deus kaisai mani i? \p —A'onivani Deus kaisai ohina-ra avakahiki a'oni — va'ora ni'aha ada Jesus. \v 71 Vakhaniha: \p —Jahariki ida Jesus kavarani. Deus kaisai hina-ra kahi'badaraki ada. Nahina kaimoni va'ora anihajanariha adani Jesus vara vani'ava abono. Akamitha'iki hida Jesus Deus kaisai hina-ra kahivini. \c 23 \s1 Pilatos kania Jesu-ra \s2 avisaki adani \r (Mateus 27.1-2, 11-14; Marcos 15.1-5; João 18.28-38) \p \v 1 Hari. Oniaroa, vigaa'aha adani judeus kaija'ari vanasohiva abono hahavi, Jesu-ra avisa'aha Pilatos kania. \v 2 Vakaikahiha, Pilato-ra vani'aha Jesu-ra avakaraganahavini: \p —Agathi'iki hada hihada makhira Jesus oniki. Ovari va'ora ni'abakhiaki adani ija'ari vaipohiki: \q1 “Hari'a vanaabajana ida arabo ipohiki kaka'da'dini César oniki athi. \q1 Hari'a Césa-ra vano'ajana \q2 avakadi'imposto \q2 kajinironia. \q1 Hovani Cristo ho, \q1 Deus hora nagathogatho'iki \q2 ho, avakadika'da'di ohija \q2 kaimoni.” \m Niha ada Jesus — Pilato-ra vani'aha vakorijanahavini. \p \v 3 Oniaroa, Pilatoa binana'dohi'aha ada Jesus: \p —Ivani, judeus kaija'ari vakadika'da'di mani i? \m Jesua bigathanihi ida kidina'dohi: \p —Ivani, judeus kaija'ari vakadika'da'di ohina-ra ikahiki i. \p \v 4 Hari. Pilatos va'ora ni'aha adani sasidotxi vavaka'da'diva, ija'ari vaipohiki vajoroniki khama: \p —Ni-nahina jaharikia kabadaniki hada makhira. Badani jahariki-ra bada ni'aravini mani ida abinina ovahonariahiravini hija. \m \v 5 Vani'adanoki'aha afobakhia: \p —Pilatos, Judéia kaaraboni kaija'arini hahavi-ra va'ora narifirafiraki ada kidivarani, kidibadani hikia. Kama'da'iki ida va'ora narifirafiravini Galiléia kaarabonia. Akadiani maina khaki ada — vani'aha ada Pilatos. \s1 Iroji kania maina Jesu-ra avisaki adani \p \v 6 Hari. Pilatoa bikamitha'ihi ida vakadivarani, va'ora nana'dohi'aha: \p —Hihada makhira Galiléia kaaraboni kaija'arini mani koda hada? \m — Ha'a, Galiléia kaaraboni kaija'arini o — vani'aha. \p \v 7 Hari. Galiléia kaaraboni kaka'da'dini Iroji oniki hojaki jaboni Jerusaléa. Kha'iki ada ovari jaboni Páscoa kaihinikani kama'dani viahania. Pilatoa bikamitha'ihi ida Jesus varani hina Galiléia kaarabonia kha'ina, va'ora honaria'aha adani sasidotxi vavaka'da'diva: \p —Galiléia kaaraboni kaija'arini mani hada Jesus. Galiléia kaaraboni kaka'da'dini ada Iroji. Iroji kania avisa'a hada Jesus mahija ovari avakadi'aathidanoarari-ra nasohivini. \p \v 8 Oniaroa, Irojia khai bini'a'iki ida Pilatos Jesu-ra karonavini kidiania. Bikamithabakhia'iki ida Jesus varani hina, mahi ipohikia binokivini binofiki ada Jesus. Irojia binofiki ida Jesus kidibadani danoki-ra bada ni'avini binokija kaimoni. \p \v 9 Oniaroa, Irojia binana'dohivini hi'ihi ida na'dohi ipohiki. Ni-Jesua bigathaniki ida kidina'dohi. Viso ni'oamani'aha. \p \v 10 Vakadiania vahojaki adani sasidotxi vavaka'da'diva, judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abono khama. Jesu-ra avanaathidanoararibakhia'aha kidibadani jahariki ipohini vakahi'badara'aha. \p \v 11 Oniaroa, Iroji, kidisorara vihiki khama avigaraha'aha ada Jesus, vakaihiponiriha ada, oniani ida ka'da'di kamakari jahaki kaidivakia Jesu-ra avanaragarahivini hija. Avanaragarahivini naothinia, Iroji va'ora honaria'aha Jesu-ra vanajoivini Pilatos kania. \p \v 12 Hari. Iroji kania Jesu-ra karonavini viahania ada Pilatos, ni-Iroji khama vaabono vaakariakakhamaki. Bikaronavini kamahini vaabono vakanofikhamajahaki'aha. \s1 Jesua abinina-ra vahonariahi'iki ada Pilatos \r (Mateus 27.15-26; Marcos 15.6-15; João 18.39-19.16) \p \v 13 Hari. Pilatos kania Jesu-ra avisa'ianaha adani sasidotxi vavaka'da'diva, judeus kaija'ari vanava'isohiva abono khama. Vajoroni'ianaha, vahoariha khama. \v 14 Pilatos va'ora ni'aha: \p —Hora avakavikhavini hiki hada makhira. Avakadi'aathidanoarari athini hiki ada Jesus, ija'ari vaipohiki-ra va'ora narifirafirabakhiavini. \p Avaviahania Jesu-ra onana'dohivini hi'iki ida kidivarani, badani hiki. Ni-nahina jaharikia kabadanina okaragaki. Ka'oa hiriki ida Jesus varani hina hora vara avani'avini hi'iki. \p \v 15 Irojia vara bini'a'iki jaboni ada Jesus. Ni-nahina jahariki-ra karagaki jaboni. Bikaragaravini mani ida akadiania Jesu-ra najoivini hija. Ka'oa hirini ida Jesu-ra avakaraganahavini athini, oniani ida Jesu-ra ovahonariahiravini hija abinina. \p \v 16 Va'ora ohonariaki bana adani kodisorara Jesu-ra vidafiahavini xikotxia, naothinia ajihina ova'ahaki bana ada — va'ora ni'aha ada Pilatos. \p \v 17 Hari. Páscoa ihinika kamahini Pilatoa biva'ahaki ada makhira hoarana cadeia kabodinia hojaki ajihina. Ihinika-ra vanamonahakia vanagathogathoki ada makhira hana hina cadeia okhaonanina vanofiki. Pilatos hojana hiki ida makhira-ra arakhaonanivini. \p \v 18 Hari. Kama'da'ihi ida ija'ari vaipohiki vabodi'barahana: \p —Hihada vani abinina-ra anofija. Iarakha'a bana ada Barrabás akadiania, ajihira kaimoni. \p \v 19 Hari. Cadeia hojaki ada Barrabás. Barrabás kidipohi khama vakajoniki ada Pilatos va'ora vaka'da'divini, oniani ida Pilatos kasorara va'ora vidavini hija. Pilatos kasorara hoarana-ra vanaabini'aha. Oniaroa, sorara vagathi'bo'da'iki ada Barrabás, cadeia hojaroni'aha. \p \v 20 Hari. Pilatoa binofiki ida Jesu-ra arakhavini ajihira kaimoni, oniania, va'ora vara ni'a'ianaha adani ija'ari vaipohiki. \v 21 Vabodi'bara'ianaha: \p —Ivahonariahi'a aka'itapoamisahanana o Jesus ava akasanakhamakia, abinira kaimoni — Pilato-ra vani'aha. \m \v 22 Oniaroa, Pilatos va'ora nana'dohi'ianaha: \p —Nahina mani ida kidibadani jahariki hija? Badani jaharikia kabadanirina mani ida nahina jahariki-ra okaragaravini hija, oniani ida abinina ovahonariahiravini hija. Va'ora ohonariaki bana adani kodisorara Jesu-ra vidafiavini xikotxia, naothinia ajihina ova'ahaki bana ada — va'ora ni'aha ada Pilatos. \m \v 23 Bodi'barahi ka'oa vahoja'aha: \p —Ivahonariahivini ava akasanakhamakia aka'itapoamisahana'ina. \p Ni-Pilatoa bikaabokajanaki ida vakadibodi'barai. Va'ora no'avini hiki ida vanofiki. \v 24 Oniaroa, Pilatoa bivahonariahiha ada Jesus abinina. Nimania ida vakanikhariabakhiaki. \p \v 25 Hari. Pilatoa bivahonariahi'aha ada Barrabás arakhana, aihotara kaimoni. Ovari-ra cadeia nahojana hiki sorara-ra dafiavini, kaabiniki ada jaboni. Pilatoa biarakha'aha ada Jesus ava akasanakhamakia avaka'itapoamisahanakia abinira kaimoni. \s1 Ava akasanakhamakia avaka'itapoamisahana'iki ada Jesus \r (Mateus 27.32-44; Marcos 15.21-32; João 19.17-27) \p \v 26 Hari. Oniaroa, Jesu-ra ai vavaniha'aha adani Pilatos kasorara. Avikhana kaba'i, vakaragarari'aha ada Simão. Cirene sidaji kaija'arini ada. Amasia khana vanoki'aha, vagathi'aha, vani'aha: \p —Ivani, Jesu-ra kakaiba'ahi hihida ava akasanakhamaki — sorara vani'aha ada Simão. Oniaroa, Jesus naothia ava akasanakhamaki-ra avikasiagaki ada Simão. \v 27 Hari. Ija'ari vaipohiki jaboni avikasiagaki. Vahararana vahojaki adani gamo Jesu-ra vakaasaravini vaabarariariaki. \v 28 Jesus vada va'ora ni'aribani'aha, va'ora ni'a'aha: \p —A'onivani gamo Jerusalém sidaji kaija'arini a'oni. Hari'a hora vakaasarajana. Avaabononi vakaasara bana, avakadisai-ra va'ora vakaasara jaboni bana. \v 29 Khaki bana ida mahi jahariki ija'aria vani'aki: \q1 “Jahaki ida gamo vaisariki vakadimoni hini. \q1 Mahi jaharini oadani \q2 ni-vakamithaki ida isai \q2 'banani, \q1 ni-isai-ra vakanajohohaki \q2 jaboni bana.” \m \v 30 Kaikahiki bana ida mahi ija'aria vani'aki: \q1 “Anofiki ida arabo namahiki aadafanahani anamana ariabinija kaimoni.” \m Vani'aki bana jaboni ida arabo namahiki: \q1 “Nami haria ka'dama'a \q2 mahija ariabinivini.” \p \v 31 Nimania hida hora vanaima'banavini, ava amaki fori ohina kaba'i. Niha vani'a'aki koda ida a'onira vanaima'banavini arafiani ava ara'okhoki fori avihiki a'oni. \p \v 32 Hari. Sorara va'ora vavikhaha adani jaboni makhira vi'bamiki Jahari kabadani arafiakia vakabadaniki, va'ora avaka'itapoamisahanara kaimoni. \p \v 33 Oniaroa, avavikha'aha Gólgota ibavi onikia avavakhano'aha, Jesu-ra avaka'itapoamisahana'aha, varagaamanani'ihi ida ava akasanakhamaki nami khorahaki bodinia. Gólgota ibavi oniki pamoari athini ka'da'di kajaroni kaibavini ida. Ava akasanakhamakia va'ora avaka'itapoamisahana'aha adani vi'bamiki jaboni. Vanaibavi'aha ada hoarana Jesus pitana aniaja, vanaibavi'aha ada hoariha Jesus pitana kajasonija. \p \v 34 Oniaroa, Jesua bini'aha: \p —Kodiabi'i, ina'bira hida bana vakadibadani jahariki kodiania mahija va'ora iakariakavini. Ni-avigaki ida bada vani'aki. \p Oniaroa, sorara vania varavina'ihi ida Jesus kamakari. Vakosonakhamaki ida ja'di pitani jiriki, avigaja kaimoni hida kidimakari ravina'ini. \p \v 35 Hari. Ija'ari vaipohiki Jesu-ra vada vani'a'aha. Judeus kaija'ari vanava'isohiva abono avigaraha'aha ada Jesus. Vani'abakhiaha: \p —Jesus va'ora akava'ijoaha adani vahoariha. Cristo hina-ra kahiha. Deua binagathogathovini-ra kahiha. Abono-ra akava'ijoava, ava akasanakhamakia abono-ra ani'ava — vani'aha. \p \v 36 Sorara jaboni avigaraha'aha ada Jesus. Vanamaakari'aha, avarakasihi ida vinho kaidivariki viaha. \v 37 Vani'aha: \p —Jesus, judeus kaija'ari vakadika'da'di i; iabono akava'ijoa bana. \p \v 38 Hari. Jesus ka'da'di kanamania kahoja'iki ida tábua kajiriki. Tábua kajirini athini: \q1 “Judeus kaija'ari vakadika'da'di hada.” \p \v 39 Hoarana Jahari kabadani arafiakia kabadaniki ava akasanakhamakia hojaki varani jaharikia Jesu-ra kanavaraniha'aha jaboni: \p —Cristo ihi'badarani-ra ikahimanija? Iabono akava'ijoa'a bana. Haria akava'ijoa jaboni. \p \v 40 Jahari kabadani arafiakia kabadaniki hoariha bikaabani'aha ada 'bamina: \p —Deu-ra ifiniria? Akadibadani abosini ida ariabinihahavina-ra vavahonariahivini. \v 41 Asohiki ida haria vanaima'banavini. Hojai jaharikia akabadanibakhiana abosini ida aimana 'banani. Ovaria ni-bada bini'a'iki ida badani asohiriki. \p \v 42 Oniaroa, bini'aha ada Jesus: \p —Jesus, ka'da'di ihini ijoini kamahini, hora kava'ihoki bana mahija hora iva'adivini. \p \v 43 Jesua bigathanihi ida athi: \p —Ka'oa oamani hida kodivarani. Hidakaba'i Deus kania namajaja ihojaki bana i kodiania. \s1 Abini'iki ada Jesus \r (Mateus 27.45-56; Marcos 15.33-41; João 19.28-30) \p \v 44 Hari. Safini sohirarina amaakarina vani, kama'da'ihi ida safini vagajanarina. Bakibaki'iki ida arabo hahavi. Safini ajora'ina avagani kama'da'ianahi. \p \v 45 Oniaroa, 'bira'ihi ida makari katokihi judeus kaija'ari Deu-ra khai vani'avini kagorani ka'oahafianihiki. Khiorarini akapitakhama'ihi. \p \v 46 Oniaroa, bodi'bara'aha ada Jesus: \p —Kodiabi'i, isa'ani kabodinia oarakhaki bana hida oma'onahana. \p Bodi'barana naothinia abini'aha ada Jesus. \p \v 47 Hari. Roma sidaji kaka'da'dini kasorarani maakarina hojakia binoki'ihi ida namitha'iki, Deu-ra khai ni'a'aha, bini'aha: \p —Hojai jahaki ka'oa kahojaiki hada makhira. \p \v 48 Nokiva abono vahoariha ava akasanakhamaki kania vajoronikia vanoki'ihi ida namitha'iki, vanoki'aha ada Jesus abinina. Vagorana vajoi'aha vajaforia. Vava'i mokara nini mani ida va'ora nabarariariaja, vani'aha: \p —O Jesus maha, o Jesus maha — vamakho'ini-ra vakapatapataha'oadahavini vava'i mokara nini. \p \v 49 Oniaroa, Jesus kava'ahi hahavi napaja pa'itxi vahojaki vada vakhanina. Gamoa jaboni abinina vanoki'aha. Galiléia kaarabonia Jesus aadahaonina kari, gamoa vavaipohihaki ada. \s1 Vaka'dama'iki ida Jesus aba'ona \r (Mateus 27.57-61; Marcos 15.42-47; João 19.38-42) \p \v 50-51 Hari. Ava akasanakhamaki maakarini kania hojaki ada José de Arimatéia jaboni. Judéia kaarabonia hojaki ida sidaji Arimatéia oniki. Jahana vani vakahiha ada José. Asohiki ida kidihojai. Binokhaki ida mahi Deus ija'ari hahavi-ra va'ora vaka'da'divini. Jesu-ra kajari'dariki ada. Vahoariha vaipohikia abinina vanofiha ada Jesus, Joséa ni-abinina binofipa'itxiki. \p \v 52 Hari. Pilatos kania okha'aha, bikanikharia'ihi ida Jesus aba'ona, bika'damahaja kaimoni. \v 53 Oniaroa, ava akasanakhamaki kania okha'ianaha, biani'ihi ida Jesus aba'ona, bikarafoa'ihi makari jahakia. Ka'damahi ibavinia biavikha'ihi. Ja'di hodijama'oki bodinia biobaiha'ihi ida Jesus aba'ona. Khorahaja'diniki ida ja'di hodijama'oki. \p \v 54 Hari. Safini ajorana vakadi'akoiri kama'dani viahania vaka'dama'aha ada Jesus. \v 55 Avikhamaniha adani jaboni gamo Galiléia kaarabonia, aba'oia biavi'oiki ibavini-ra vanoki'aha. Vanoki'ihi ida Jesus aba'ona niha vani'a'avini biobaivini. \p \v 56 Naothinia vajoi'aha gora vavahojaki kania. Vanakabodi'ihi ida basina fori hiki misaia, Jesus aba'ona-ra vakavamisaihavini kaimoni. Misai-ra vanakabodivini naothinia avakoiri'aha adani gamo. Deus kava'isohihi jiriki ida va'ora honariaja avakoirina kamahini. \c 24 \s1 Ahokiki ada Jesus \r (Mateus 28.1-10; Marcos 16.1-8; João 20.1-10) \p \v 1 Hari. Domingo vani mahi avagani kama'dani avikha'ianaha adani gamo aba'oi ka'damahani ibavini kania. Avavikha'ihi ida misai vanakabodi'iki. \v 2 Oniaroa, avakhano'aha vanoki'ihi ida ja'di hodini kaathani katapajanarini. Ania'iki ida ja'di. \p \v 3 Hari. Avikhajakosi'aha, ni-vakaragaki ida Jesus vakadika'da'di aba'ona. \v 4 Vakava'ibodivarani'ihi ida Jesus aba'ona hojajanarini, ni-avigaki ida aba'ona niha ninini avisoni'ini. Vava'i bodini vara nini kaba'i, vaviaha vanokiajoraki'aha adani makhira vi'bamiki. Vakaimahaki ida makari vagaki. \v 5 Hari. Vaimahida'aha adani gamo. Vaimahidakarahona mani ida va'ora hasi ni'aja. Vanokho-ra vaka'oaha'aha. Oniaroa, va'ora vani'aha adani gamo: \p —Nahina mani ida aba'oi ka'damahani ibavini kania ija'ari ahokiki-ra avanako'dihavini hija? \v 6 Ni-hida hojajanariha ada Jesus. Ada ahoki'aha. Vakava'ibodivarani'a bana ida a'onira ni'avini hi'iki Galiléia kaarabonia avahojani kari. \v 7 Jesus a'onira ni'a'iki a'oni: \q1 “Hovani ija'ari hahavi vakadi'aajo ho. \q1 Vahoariha hora avarakhaki \q2 bana ija'ari vakadihojai \q1 asohiriki vasa'a kabodinia, \q2 ava akasanakhamakia hora avaka'itapoamisahanaki bana adani. \q1 Oabinina naothinia radahahi ida mahi ahoarabakosiki oniaroa, \q2 oahokiki bana ho.” \m A'onira ni'a'iki ada. \p \v 8 Gamoa mitha vani'a'ihi ida makhira vaathi, vakava'ihoki'iki ida Jesus athi va'ora nava'isohijoravini hi'iki. \p \v 9 Oniaroa, ai vihi'aha, vajoi'aha. Jesus ipohina 11 vihiki vaipohina vakadiania va'ora vananamithavini hi'ihi ida vanoki'iki, vakamitha'iki. Vahoariha-ra va'ora vananamitha'aha jaboni. \p \v 10 Hari. Hi'adani gamo aba'oi ka'damahani ibavini kania avikha'iki vaonina Maria Madalena, Joana, Tiago kaamia Maria oniki vihiki. Gamo vahoariha jaboni va'ora vavaipohiha'avini 'dama kania. Va'ajihina naothinia Jesus athi avavaadahaoniva abono vakadiania avikha'aha adani gamo, va'ora vananamithara kaimoni vanoki'ikia. \p \v 11 Oniaroa, vakamitha'ihi ida gamo vakadivarani, vakajari'damanihi. Vakava'ibodivaraniki ida ija'ari kabajadiki kavarani fori hini ida gamo vakadivarani. \p \v 12 Hari. Pedro vani ada gaa'aha, ajihi'aha, ki'daraha'aha, aba'oi ka'damahani ibavini kani-ra anikha'avini. Akhano'aha, vada biani'ajakosi'ihi ida ja'di hodijama'oni, binoki'ihi ida makari, Jesus aba'ona karafoani hiki. Ni-nahina hoariha-ra noki'iki ada Pedro. \p Oniaroa, gora vavahojaki kania joi'aha, bikava'ibodivaranikaraho'ihi ida namitha'iki. \s1 Emaús kaibavini kahagihinia avikha'iki adani Jesus ipohina \r (Marcos 16.12-13) \p \v 13 Hari. Domingo vani va'ajihi'aha adani Jesus ipohina vi'bamiki. Emaús ibavi-ra avanikhahavini. Emaús kanapajahikhamarihi ida Jerusalém sidaji. Safini sohirarina va'ajihi'aha, mithani vaivaini vakaikahira kaimoni. \p \v 14 Vaadahana kaba'i, vaabono vara vakani'akhama'aha. Vakadivarani hiki ida Jesus abini'ina, aba'ona avisoni'ini ja'di hodijama'okia. \v 15 Vara vakhanina kaba'i, va'ora namaakari'aha ada Jesus, adaha'aha vakadiania. \v 16 Jesus ipohina vanoki'aha ada makhira, ni-avigajorakiki ada makhira Jesus hina. Deua biva'aharihi ida Jesus hina avigavini. \p \v 17 Oniaroa, Jesus va'ora nana'dohi'aha: \p —Nahina mani hida avakadivarani hija? \m \v 18 Vada vakhani'aha vava'i mokara ni'ini, Cleopas onikia bini'a'aha: \p —Ivani ihoarani Jerusaléa ihojani kaba'i iogaria koda ida namitha'iki hidanija, hidanija hoariha hiki? \m \v 19 — Nahina mani ida namitha'ia? — va'ora nana'dohi'aha. Vagathani'ihi ida kidina'dohi: \p —Ada pohimaja'aha Jesus. Nazaré kasidajini kaija'arini ada. Deus athi namoniva abono ada. Ija'ari vaipohikia vakava'ibodivaraniki ida Deus kidibadani danoki, kidivarani hiki-ra kakodiavini. Ija'ari hoariha kabadani fori hirihi ida kidibadani danoki. Kidivarani Deus kavarani fori hiki ida. \p \v 20 Sasidotxi vavaka'da'diva, judeus kaija'ari vanava'isohiva abono khama Jesu-ra avarakha'iki Pilatos kania, ovaria bivahonariahira kaimoni abinina. Oniaroa, Jesu-ra vanaabini'iki adani, ava akasanakhamakia avaka'itapoamisaha'iki ada. \p \v 21 Akadija'ari-ra va'ora akava'ijoaki kaimoni avanihaki ada Jesus, haria vavajaharikia vavahojajanaria kaimoni hida akadiarabo. Hidanija hoariha viahania pohimaja'iki ada Jesus. \p \v 22-23 Akadiania vahojaki adani gamo Jesu-ra avavaipohioni'iki. Hidakaba'i vagavagani vani avikha'aha adani va'oaniaro Jesus aba'ona ka'damahani ibavinia, ni-vakaraga'iki ida aba'ona. Vajoi'aha akadiania haria vani'a'aha: \q1 “Va'ora anoki'iki adani Deus ibavi kaija'arini 'dama kania. \q1 Haria vanava'isohivini hi'iki ida Jesus ahoki'ina.” \m Vakhani'aha. Akava'ibodivaranikarahoki ida gamo vakadivarani. \v 24 Vakadivarani mitha vani'avini naothinia, aipohina vi'bamiki 'dama kania avikha'aha. Vanoki'iki ida aba'ona ka'damahani ibavini dairini. Gamo haria nava'isohivini fori hiki ida vanoki'iki. Ni-Jesu-ra vanoki'iki — vani'aha. \p \v 25 Oniaroa, Jesus va'ora ni'aha: \p —Asia avarigariki ida varani Deus athi namoniva abono Cristo-ra vara vavani'a'bo'davini. Avakajari'daki ida vakadivarani. Ni-avarigajorakiki ida vakadivarani nahina hini. \p \v 26 Deua binofiki ida Cristo imana 'banani. Binofiki ida abini'ina naothinia kidiania ajoina. Deua khai bini'aki bana ida kidibadani jahaki ija'ari vahararana. Vithi ibavini jahaki vagaki Deus 'dihana Cristo-ra no'avini — niha ada Jesus. \p \v 27 Oniaroa, Jesus va'ora nava'isohijahaki'aha papira athinia Deus vara bivani'ajora'iki ada Cristo. Jesus va'ora nava'isohi'imidiavini hiki ida Cristo varani hina Moiséa binajiri'iki. Naothinia va'ora nava'isohihi ida Cristo varani hina Deus athi namoniva abono hahavia vanajirihanana'iki. \p \v 28 Hari. Vanamaakari'ihi ida ibavi Jesus ipohina avanikhaki. Vagorana vakaikahi'ina radahana-ra nofi'aha ada Jesus, ni-okhajakosi'iki. \p \v 29 Oniaroa, Jesu-ra vakaboa'ibakhiadanokivini hiki vakadiania hojara kaimoni. Ni-aviga'iaki kaho ida Jesus vakadiania adahana. Vani'aha: \p —Akadiania hoja'a bana. Bakibakini kama'da'iki hida joma. \p Oniaroa, okhajakosi'aha ada Jesus kidipohi vi'bamiki vakadiania. \v 30 Mesa kania vithi'aha vakadiania. Jesua bikanabiini'ihi ida pão, Deu-ra ni'a'aha: \p —Deus, ivani ijahaki i, pãoa haria ino'a'iki i. \m Deu-ra vara ni'avini naothinia, Jesua bikanapitahatahahi ida pão, va'ora no'avini kihi'ihi. \p \v 31 Oniaroa, vanokho avagahaki fori vihi'aha, Jesu-ra vanoki'aha, aviga'iki ada Jesus. Jorakia avisoni'aha, ni-vanokijanaki. \p \v 32 Oniaroa, Jesus ipohina bini'aha ada hoariha: \p —Hagihia ariadahana oadani Jesus vara haria ni'avini hiki ida varani hina Deus athi kapapirania hoja'iki, akamitha'iki ida ava'i bodinia khai akhanina. \p \v 33 Hari. Jorakia vigaa'aha, ai vihi'aha Jerusaléa vajoi'aha. Va'ora vakaraga'aha adani Jesus ipohina 11 vihiki vajoroniki vahoariha khama. \v 34 Vajoroniki va'ora vani'aha adani vi'bamiki: \p —Ka'oa hiki ida Jesus ahoki'ina varani hini. Simãoa binoki'iki ada akadika'da'di Jesus. \p \v 35 Oniaroa, Jesus ipohina vi'bamiki va'ora vananamithavini hi'ihi ida varani hina, hagihia va'ora vaipohiha'avini. Va'ora vani'aha: \p —Ni-aogajorakiki ada Jesus akadiania adaha'ina. Pão-ra kanapitahataha'aha ada Jesus bona aoga'aha. \s1 Ipohina vakadiania abono-ra nanokia'iki ada Jesus \r (Mateus 28.16-20; Marcos 16.14-18; João 20.19-23; Atos 1.6-8) \p \v 36 Hari. Vanoki'ava vahoariha-ra va'ora vara vani'avini kaba'i, jorakia abono-ra nanokia'aha ada Jesus vahararana. Va'ora ni'aha: \p —Onofiki ida avava'ini jahajahani. \p \v 37 Va'ora narapata'ihi ida Jesus abono-ra nanokia'avini, vaimahida'aha, Jesus ma'onahana-ra vanoki'iki vaabono vavaniha'aha. \v 38 Oniaroa, Jesus va'ora ni'aha: \p —Niha avakhanimanija avarapataki? Niha avakhanimanija avajari'daki? \v 39 Vada vakani'a bana hida osa'a, o'dama kihiki mahija hora avarigavini. Hora vakaabada mahija oahokina-ra avakajari'daravini. Oma'onahana ohija vaha; ni-hojaki ida oimana, ojarona hiki. Vada hora avani'ahi; oimana-ra avanokihi, ojarona-ra avanokihi jaboni. \p \v 40 Hari. Vara nina naothinia, va'ora nanokiahivini kihi'ihi ida sa'a, 'dama kihiki. \v 41 Vakava'ibodivaranikaraho'ihi ida vanoki'iki, khai vakhanina kaba'i, asia vajari'daki adani. Oniaroa, Jesus va'ora nana'dohi'aha: \p —Ida hojamanihi 'bai ohaki kaimoni? \m \v 42 Jesu-ra vano'a'aha abaisana kodanahakia. \v 43 Bigathani'aha, vada vani'avini oadani biha'aha. \v 44 Bihavini naothinia va'ora ni'aha: \p —Oabinina viahania avakadiania ohojana oadani, vara a'onira oni'abakhia'iki ho afojora athi kapapirania Deus vara hora vani'ajoravini hi'iki. Deus kava'isohihi jirikia hojaki ida varani ohina. Deus athi namoniva abonoa vanajiri'bo'da'iki jaboni ida varani ohina. Moro kakapapirana hojaki jaboni ida varani ohina. Deua bivava'isohihijoraki ida athi kapapirania namithaki kaimoni kodiania. \p \v 45 Oniaroa, Jesus va'ora kajoamora'aha, avigaja kaimoni ida Deus athi papira hojaki. \v 46 Va'ora ni'aha; \p —Deus athi kapapirania vara bivani'ajora'iki ada Cristo. Hovani Cristo ho, Deus hora karona'iki, ija'ari-ra oakava'ijoaja kaimoni. Papira jirini athini ida Deus oimana 'banani-ra nofivini. Binofiki ida oabini'ina, binofiki ida mahi ahoarabakosikia 'dama kania ohojana. Binofiki ida oahoki'ina. \p \v 47 Deua binofiki jaboni ida arabo hahavi kaija'arini-ra va'ora avarakanamonionivini omonina jahakia. Va'ora vanava'isohi bana: \q1 “Jesus Cristo a'onira honariavini, \q2 vakava'ipahinika'oa bana ida Jahari kabadania avakabadanibakhiani \q2 mahija Deua bina'biravini \q2 mahija a'onira akariakavini jaboni.” \m Va'ora vara vani'a bana. Jerusalém kaija'arini-ra va'ora avakanamonioni afo'imidia. Naothinia arabo hahavi kaija'arini vakadiania avikha'a mahija va'ora avarakanamonionivini. \p \v 48 A'onivani avanokihahavi'iki ida kodibadani afohahavi. Avanokiki jaboni ida oimana 'banani, oabini'ina naothinia oahoki'ina. Va'ora vananamithavini hida avanoki'iki. \p \v 49 Hovani okaronaki bana ada Ma'onahai Jahaki kodiabi'ia bivava'isohihijora'iki avakadiania okhana. Hojana oadani ada Ma'onahai Jahaki, a'onira no'aha Deus danona. Kharina oadani, Jerusaléa vanokha bana — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Deus kania okasi'iki ada Jesus \r (Marcos 16.19-20; Atos 1.9-11) \p \v 50 Hari. Oniaroa, Jerusalém sidajia Jesus va'ora avikhaonani'aha adani kidipohi. Va'ora avikharimanani'aha Betânia ibavia. Vakaikahi'aha. Jesua bikanabiini'ihi ida sa'a, Deu-ra ni'a'aha: \p —Deus, va'ora kajoamora bana hadani oipohina — niha ada Jesus. \v 51 Vara nina oadani, akara'o'aha ada Jesus vakadiania. Nama okasi'ina vani, Deua bigathani'aha. \v 52 Jesu-ra vakanamasivi'aha adani ipohina. Jerusalém sidajia avajoi'aha khai vakhanina. \v 53 Hari. Mahi hahavi Deu-ra khai vani'avini kagorani kavasiribanini bodinia vahojaha, Deu-ra khai vani'ahaha'oadaha'aha. \p Hari ida vani oamani Lucas kavarani anokhomi'ini.