\id JHN Paumari [pad] NT (Brazil) -2009 bd. \h João \toc1 Joãoa vara bivani'aki ida Jesus monina jahaki \toc2 João \toc3 Joã \mt1 JOÃO \mt2 Joãoa vara bivani'aki ida Jesus monina jahaki \c 1 \s1 Jesus Cristo onina hoariha Athii \p \v 1 Hahavi amonahani kama'dani viahania hojahaha'oadahaki ada Athiia oniki. Deus kania hojaki ada Athiia oniki. Deus mani ada Athiia onira. \p \v 2 Hahavi kama'dani viahania Deus kania hojahaha'oadahaki ada Athiia oniki. \v 3 Deua binakama'da'iki ida hahavi hojaki. Athiia oniki vania binamonaha'ia ida. Deua binakama'daravini oadani, ni-nahina hoariha hojaki. \p \v 4 Ni-nahina binahokiki ada Athiia oniki, ovani oa hokihaha'oadahara ada. Ovaria binakama'daki ida ija'ari kamahi anokhomiriki Deus kania. Vagaki ada Athiia oniki. Binavagaki ida ija'ari kava'ibodivarani, Deu-ra ogaja kaimoni. \p \v 5 Bakibakini kania kha'iki ada Athiia oniki. Bakibakinia ni-bikaabokaki ida mahi vagani fori hiki-ra namokhivini. Nimania jaboni ida Athiia oniki vagana. Ni-ija'ari vakadihojai jaharikia bikaabokaki ida Athiia oniki-ra vanadabavini. \p \v 6 Hari. Deua bikarona'iki ada makhira João Batista oniki, Athiia oniki monina-ra avikhananavaki. \v 7 João-ra arakhananavaki Jesus Cristo monina-ra vara vani'ara kaimoni ija'ari vakadiania, ija'ari hahavia vakamithaja kaimoni ida Athiia oniki vagana kavaranihi, kidiania vaabono gahinai vanihara kaimoni. Jesus Cristo onina hoariha ida Athii. \p \v 8 Athiia oniki hiriha ada João Batista. João Batista hiriha ada ija'ari kava'ibodivarani-ra navagara. Athiia oniki vani ada ija'ari kava'ibodivarani-ra navagara, Deu-ra avigara kaimoni. João-ra rakhaki ija'ari vakadiania vara bivani'aja kaimoni ida Athiia oniki vagana kavaranihi. \v 9 Ka'oa hiki ida Athiia oniki vagana. Kha'aha ada Athiia oniki, Deu-ra avigara kaimoni adani arabo hahavi kaija'arini. Athiia oniki imidia ija'ari vakadiva'ibodivarani-ra navaga'iki. \p \v 10 Hi'ada Athiia oniki araboa kha'iki ija'ari vakadiania. Deus, Athiia oniki khama vanamonahavini kaba'i ida arabo, ija'ari hiki, ni-ija'aria aviga'iaki ada Jesus Cristo Deus hina, ni-vavakaijokaki. \p \v 11 Kidija'ari vakadiarabo kania kha'aha, ni-judeus kaija'aria vagathaniki. \v 12 Judeus kaija'ari vahoariha vaipohiriki vani adani Jesu-ra vagathanijahaki'ara. Vajari'dariki vania vavakaijokara ada, oniani ida Deus kaisai va'ora nihaja. \p \v 13 Ija'ari kaisai vani ida gamo jahani bodinia namithaja. Makhira binofihi ida gamo-ra vaisavini, oniani ida vakadisai-ra vanamonahavini hija. Ni-nikia Deus kidisai-ra va'ora namonaha'iki. Deus va'ora nofiki adani ija'ari kidisai vihira kaimoni, ovani oa va'ora nagathogathora adani ija'ari, oniani ida vakadiabi'i nihana hija. \p \v 14 Hari. Oniaroa, ija'ari hi'ina ada Jesus Cristo, akadiania kha'aha, hoja'aha. Harivani, Jesus ipohina hari, anoki'iki ida jahana arafiaki. Ija'ari-ra nakaidivavini arafiani mani ida ija'ari-ra va'ora kajoamoravini hija. Ka'oa hiki ada Athiia oniki. Jaha'oamanija ida Athiia oniki kahojai, danoki ada, ogahaki ada jaboni. Deus kaisai hoarana ada, oniani ida Deus kahojaia kanahojaina hija. Deus kaisaia binanokiaki ida Deus danona, jahana, vagana hiki. \p \v 15 João Batista vara bivani'a'iki ada Athiia oniki. Varani 'barakia vara va'ora ni'a'aha adani ija'ari vajoroniki kidiania: \p —Hada vani hihada a'onira onava'isohivini hi'iki. Onaothia khaki bana ada ovari. Ka'da'di ka'oa ada. Hovani ni-ka'da'di ohirihi. Homiro'a o'banana kaba'i, otanana viahania hoja'bo'da'iki ada — va'ora ni'a'aha ada João Batista. \p \v 16 Jesus haria nakaidivavini arafiani mani ida haria kajoamorahahavivini hija afobakhia. A'ba'dibakhiaki ida haria kajoamoravini. Bikava'ibodivaraniha'oadahaki ida haria kajoamorabakhiavini, oniani ida haria kajoamoraha'oadahavini hi'ia. \p \v 17 Hari. Moisés kohana bigathani'bo'da'iki ida Deus kava'isohihi jiriki. Bigathanihi, va'ora honariaha adani ija'ari vanaabaja kaimoni. Deua biakava'ijoaki ida ija'ari va'isohihi jiriki hahavi-ra naabahaha'oadaha'iki. Nimania ida Moisés athi. Moisés kohana athi fori hirihi ida Jesus Cristo athi. Jesus Cristo vani haria kakodiaja Deus athi-ra anaabavini. Jesus Cristo vania binanokiaja ida Deus ija'ari-ra kajoamoravini niha ninini. Ka'oa mani ida Jesua bivikhaki ija'ari-ra akava'ijoavini kavaranihi. \p \v 18 Ni-ija'aria binoki'iaki kaho ada Deus. Kidisai hoarana vania binokira ada. Kidiabi'i 'dihana hojaki ada. Deus hiki jaboni ada. Ovaria binanokiaki ida Deus danona, jahana, vagana hiki niha ninina, aogara kaimoni ada Deus. \s1 João Batista varani hina hida \p \v 19 Judeus kaija'ari vanava'isohiva abono Jerusaléa vahojaki va'ora vahonariaha adani sasidotxi, judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abono vihiki João Batista kania avikhana, vanana'dohira kaimoni. Avakhanoha, vanana'dohi'aha: \p —Hana ihini mani i? Cristo mani i? Ivani Deus ira karonaja ija'ari hahavi-ra va'ora ivaka'da'di'ia kaimoni i? \p \v 20 Vakadina'dohi bigathanimani'aha. Va'ora nava'isohijahakivini, va'ora ni'aha: \p —Ni-Cristo Deua bikaronaki ohirihi. \p \v 21 Hari. João Batista-ra vanana'dohi'ianaha: \p —Cristo ihirini-ra ikahihi, hana ihini mani i? Elias kohana ahokina mani i? \p —Iniani. Elias kohana ohirihi — João va'ora ni'aha. \p —Deus athi namoniva abono Moisés kohana vara bivani'ajoraki mani i? \p —Iniani — vaathi bigathani'ianamaniha. \p \v 22 Hari. João Batista-ra vani'a'ianaha: \p —Haria nanamitha bana hana ihini, aogaja kaimoni ida kadavarani. Anofiki va'ora anava'isohivini adani haria vakaronaki akhana kadania. Nahina mani ida iabono vara ivani'avini hija? \p \v 23 João Batista bigathani'ihi ida vakadina'dohi. Vara bivani'a'ihi ida Deus athi namoniva abono Isaías kohana oniki kavarani 'bo'dakari: \p —Hovani ija'ari amasia adahaki athii 'barakia oathiki ho: \q1 “Vanajaha ida hagihi \q2 akadika'da'dia bivaadahaki kaimoni.” \m Nimania ida Isaías kohana vara hora vani'a'bo'da'avini. Hagihi najahani fori hiki hida kodibadani, ija'ari-ra onava'isohivini hiki Jahari kahojai-ra vakava'ipahinira kaimoni, akadika'da'di khana viahania — va'ora ni'a'aha ada João Batista. \p \v 24 Farisio adani makhira João Batista-ra vanana'dohibakhia'iki. \v 25 João Batista-ra vanana'dohi'ianaha: \p —Ni-Cristo, ni-Elias kohana, ni-Deus athi namoniva abono anokhaki ihirihi. Nahina mani ida ija'ari-ra ikanavini hija? \p \v 26 João Batista va'ora ni'aha: \p —Va'ora okanavini paha bodinia. Va'ora ohonaria'iki adani ija'ari kanai karajomihia. Avakadiania hojaki ada hoariha avariga'iariki. \v 27 Kodika'da'di ka'oa ada ovari. Onaothia khaki bana ada. Ka'da'di oamani ada ovari. Hovani kidihonai abono ho. Arafiaki ida kidihojai jahaka'oaki. Ovari fori ohirihi bana, kaba'i hora nagathogatho'iki ada, oakodiara kaimoni — niha ada João Batista. \p \v 28 Betânia ibavia vara vaabono vakani'akhama'aha adani João Batista, nana'dohina vihiki khama. João Batista ija'ari-ra kanavini ibavini nobanija Jordão vainia. \s1 João Batista vara bivani'aki ada Jesus \p \v 29 Ka'afokajomani vani João Batista bianokiha ada Jesus kidiania kha'ina. Niha ada João: \p —Ada vani hi'ada ovilia dorona fori hiki Deua bikaronaki. Hojai Deua bivajahariki abosini ida ija'ari abinini. Ovilia dorona-ra anaabinihi; ija'ari-ra akava'ijoaha. Onivani fori hija bana ida ovilia dorona fori hiki abinina, haria akava'ijoara kaimoni. Ovaria bianiki bana ida ija'ari hahavi vakadihojai asohiriki. \p \v 30 Vara ovani'a'iki ada ovari. Kodivarani hi'iki ada: \q1 “Onaothia khaki bana ada hoariha. \q1 Ka'da'di oamani ada ovari. \q1 Hovani ni-ka'da'di ohirihi. \q1 Homiro'a o'banana kaba'i, \q2 otanana viahania \q2 hoja'bo'da'iki ada.” \m Nimania hida kodivarani a'onira onanamithavini hi'iki. \p \v 31-33 Oniaroa, João Batista va'ora nava'isohi'iki adani vajoroniki, niha ninina Cristo-ra ogavini: \p —Jesus khana viahania ni-ooga'iaki ada makhira hana hina ovilia dorona fori hiki. Deus hora honaria'avini ija'ari-ra okanavini. Oniaroa, hora nava'isohijoravini hi'iki jaboni ada makhira hana hina Cristo hina: \q1 “Inokiki bana ada Ma'onahai Jahaki garina \q2 makhira kania, \q2 hoja'ina kidiania. \q1 Ovaria bikaronaki bana ada Ma'onahai Jahaki okhana \q2 ija'ari vakadiania, \q2 vava'i nahonariahihini hiki kaimoni.” \m Nimania ida Deus hora nava'isohijoravini athini. \p Asia vara niha ada João Batista: \p —Oniaroa, onoki'iki ada Ma'onahai Jahaki nama gari'ina, ho'doko kanokiani fori hi'ina. Makhira kania hoja'iki ada Ma'onahai Jahaki. Oniania ooga'aha ada makhira Cristo hina. Hora rakhaki hida ija'ari-ra va'ora okanaja kaimoni paha bodinia. Onanamithaki ada onaothia khaki, akadija'aria avigara kaimoni Cristo hina. \p \v 34 Oniaroa, onoki'iki ada Ma'onahai Jahaki gari'ina, hoja'ina kidiania. Onokivini vani ooga'iki ada makhira Deus hora nava'isohijoravini hi'iki, oniani ida onanamithavini hija Deus kaisai hina ada makhira — niha ada João Batista. \s1 André, Simão Pedro khama vavaipohiha'iki ada Jesus \p \v 35 Ka'afokajomani João Batista binoki'ianaha ada Jesus. Asia hojamaniha ada João Batista ija'ari-ra kanavini ibavini kania. Kidiania vahojaki adani kidipohi vi'bamiki. \p \v 36 Hari. João Batista binokiha ada Jesus radahana, va'ora ni'aha: \p —Adavani hi'ada ovilia dorona fori hiki Deua bikarona'iki. \p \v 37 João Batista athi-ra vakamitha'aha adani ipohina vi'bamiki, oniaroa Jesus naothia avikasiaga'aha. \v 38 Viaharibani'aha ada Jesus, va'ora noki'aha adani vikasiagaki, va'ora nana'dohi'aha: \p —Nahina mani hida kodiania avanako'dija? \p —Jesus, hanaja vania iibavija? \p \v 39 —Vanavanavanaha — Jesus va'ora ni'a'aha. \p Oniaroa, Jesu-ra vavaipohiha'aha adani vi'bamiki. Vanoki'ihi ida gora Jesua bivahojaki. Safini ajorana vani vakaikahi'aha, avikhajakosi'aha. Kidiania vahoja'ina safini-ra avavapahisiri'aha. Naothinia ai vihi'aha adani vi'bamiki. \v 40 Vi'bamiki adani João Batista ipohina Jesus naothia avikasiaga'iki. André oniki ada hoarana João Batista athi-ra kamitha'iki. Jesus naothia okasiaga'iki ada André. \p \v 41 Hari. Andréa binako'diha'imidiaha ada kidi'aajo. Simão Pedro oniki ada. Bini'a'aha: \p —Aajo, ada akaraga'aha Deua bikaronaki, Messias oniki — niha ada André. (Messias onina athii hoariha Cristo. Aihotahi abono ada.) \p \v 42 Oniaroa, Jesus kania Andréa biavikha'aha ada kidi'aajo. Simão, André khama vakadiabi'i onina João jaboni. Jesua vada bini'aha ada Simão, bini'aha: \p —Ionini Simão. Ja'di onini ida ionini hi'ia. Ira ono'avini hiki onii hoariha Cefas — niha'aha ada Jesus. (Ja'di karaho onini ida Pedro ariathia. Pedro onina ida Cefas judeus kaija'ari vaathia.) \s1 Jesus va'ora kaboa'iki adani Filipe, Natanael khama \p \v 43 Ka'afokajomani vani Jesua binofiki ida Galiléia kaarabonia okhana. Okhana viahania Filipe-ra nako'di'aha, bikaraga'aha, bini'a'aha: \p —Filipe, hora vaipohiha'a bana. \p Oniaroa, Filipea bivaipohiha'aha. \p \v 44 Betsaida sidaji kaija'arini ada Filipe. André, Pedro khama vaibavi ida Betsaida sidaji oniki jaboni. \p \v 45 Hari. Filipea binako'dihaha ada kidiva'ahi Natanael oniki, bikaraga'aha, bini'a'aha: \p —Natanael, akaraga'iki ada makhira Moisés kohana vara bivani'a'bo'da'iki. Deus kava'isohihi jiriki kapapirania Moiséa binajiri'iki ida varani hina. Deus athi namoniva abono kohana vahoariha jabonia vanajiri'iki ida varani hina. Jesus oniki ada ovari. José oniki ada Jesus kabadia. Nazaré sidajia avijava'iki ada Jesus. \m \v 46 Natanaea bini'aha ada Filipe: \p —Okajari'daki ida nahina jahaki Nazaré sidajia namitha'iki. Ni-Nazaré sidajia namithaki ada Cristo Deua bikaronaki. \p —Inavanavanaha mahija inokivini — Filipea bigathanihi ida athi. Va'ajihi'aha, Jesus kania avikha'aha. \p \v 47 Oniaroa, Jesua binokiha ada Natanael khana kidiania, va'ora ni'aha adani ipohina: \p —Hi'o khaki Israel kaija'ari oamani o. Ni-ija'ari-ra nava'iponi'imariniki. \p \v 48 Jesu-ra namaakari'aha, Natanaea binana'dohi'aha ada Jesus: \p —Nihaniki vania hora iogaja hora inokibiininivini kaba'i? \p Jesua bini'a'aha ada Natanael: \p —Filipe ira baranahavini viahania ivithima'oni-ra onoki'iki ho figira avani nabo'ani amokhinini kania. \p \v 49 Natanaea bini'a'aha: \p —Jesus, ivani Deus kaisai i. Ivani akadija'ari vakadika'da'di kaimoni i — niha ada Natanael va'i bodini vara nikaraho'ini. \p \v 50 Jesua bigathanihi ida Natanael athi: \p —Figira avani amokhininia ira onokivini-ra okahihi, oniani ida hora ivakaijokavini hija. Kodi'ogahai pa'itxi hida ira onanokiahivini hija. Inokiki bana ida kodi'ogahai danoki karaho. \m \v 51 Jesus va'ora ni'aha: \p —Ka'oa hiki hida kodivarani vara a'onira oni'avini hiki bana: Avanokiki bana ida nama arabikhajahani, Jacó kohana binokiki fori hiki. Va'ora avanokiki jaboni adani Deus ibavi kaija'arini avikasina, vigarina kodiania. Ija'ari Deus kania okasini kakara'inani ka'oa ho. Ija'ari hahavi vakadi'aajo ho — va'ora ni'a'aha ada Jesus. Oniaroa, ai vihi'aha adani Jesus kidipohi khama. \c 2 \s1 Caná sidajia vanamonahaki ida akarai kaihinikani \p \v 1 Hari. Oniaroa, mahi 'bamiki radahani Caná sidajia amonaha'ihi ida akarai kaihinikani. Galiléia kaarabonia hojaki ida Caná sidaji oniki. Hojamanihi ida Jesus kaamia akarai kaihinikani kania. \v 2 Jesus kidipohi khama kaboa'ahi vihiki jaboni avikha'aha. \p \v 3 Hari. Ihimi'ihi ida vinho. Kidiamia bini'a'aha ada Jesus: \p —Kodisai, ida ihimi'ihi vinho. \m \v 4 Jesua bigathani'ihi ida kidiamia athini: \p —Mamai, ni-onofiki ida kodibadania hora inava'isohivini. Ni-kha'iaki kaho ida kodibadani ka'oa kama'dani kaimoni. \p \v 5 Oniaroa, Jesus kaamia va'ora ni'aha adani vinho-ra varavina'iki: \p —Bada vani'a bana hida kodisai a'onira nava'isohivini hiki kaimoni. \p \v 6 Hari. Gora vavahojaki bodinia hojaki ida paha bavini na'bahaki 6 hiki ipohini. Ja'di kabavihi ida. Paha bavini hoarani 80 litro-ra gathiki ji'binija kaimoni, hoariha 100 litro-ra gathiki. Onivani fori hija jaboni ida paha bavini hoariha afohanana. Ja'di kabavihia baviki ida paha Deus kava'isohihi jiriki-ra vanaabara kaimoni. Judeus kaija'aria vanaababakhia'iki ida va'isohihi jiriki athini va'ora nava'isohivini hiki, niha vakhanikhanina vaabono visokovini vajahara kaimoni Deus viaha, va'ora kapoarira kaimoni. Vakadihojai hiki ida vasa'a, va'dama vaabono hiki-ra visokobakhiavini kaihinikani. Va'isohihi jiriki-ra vanaabavini kaimoni ida paha ja'di kabavihia hojaki. \p \v 7 Hari. Jesus va'ora ni'aha adani vinho-ra varavina'iki: \p —Vanaji'bini bana hida paha bavini hahavi. \p Oniaroa, vanaji'binihahavimani'ihi. \v 8 Vanaji'binivini naothinia Jesus va'ora honaria'aha: \p —Vaani bana oni paha pa'itxi paha bavinia hojaki. Avisami akarai kaihinikani vaka'da'diva kania — va'ora ni'aha ada Jesus. Vanaaba'ihi ida Jesus athi. \p \v 9 Avisami'ihi ida paha vinho ihi'iki akarai kaihinikani-ra vaka'da'diki kania. Bikaijo'a'ihi ida paha vinho ihi'iki. Ihinika-ra vaka'da'dikia ni-biogaki ida vinho ibavi hana hinia khani. Vinho-ra varavinakia avigaki ida paha hahavi ja'di kabavihia hojaki vinho ihi'ini. Oniaroa, ihinika vaka'da'diva bibaranaha'aha ada maisa, \v 10 bini'aha: \p —Maisa hahavi kahojai oamani ida vinho kaidivaki-ra ravina'imidiavini, kanori abono vi'avija kaimoni. Vi'avibakhiavini naothinia va'ora no'a'ianaki adani vinho kaidivariki maina. Ivani inaibavijaha'imidiaki ida vinho kaidivaki jahaki. Vinho hoariha ihimini naothinia haria ino'avini hiki hida vinho jahani arafiaki — maisa-ra ni'a'aha ada akarai kaihinikani vaka'da'diva abono. Vaabono vara vakani'akhamavini kaba'i, ni-aviga'iaki ida paha vinho ihi'iki. \p \v 11 Nimania ida Jesus kidibadani danoki-ra nakama'da'avini. Caná sidajia kama'da'iki ida kidibadani danoki. Galiléia kaarabonia hojaki ida sidaji. Rajomi ida Jesus kabadani danoki. Jesua binanokiabiininiki ida jahana danona arafiaki vakadiania, oniani ida ipohina vakajari'daravini hija. \p \v 12 Oniaroa, Cafarnaum sidajia avikharafoni'aha adani Jesus, kidiamia, kidikajo'o, ipohina vihiki, oniaroa vahoja'aha mahi ipohirikia. \s1 Deu-ra khai vani'avini kagorania okhaki ada Jesus \r (Mateus 21.12-17; Marcos 11.15-19; Lucas 19.45-48) \p \v 13 Oniaroa, amaakarihi ida Páscoa kaihinikani amonahani kamahini. Gaimori'aha ada Jesus Jerusalém sidajia ihinika amonahani kamahini viahania. \v 14 Akhano'aha, Deu-ra khai vani'avini kagorani kavasiribanini bodinia okhajakosi'aha. Va'ora noki'aha adani makhira 'daama kahidari, ovilia, ho'doko kihiki-ra pavakari vakaniha'iki. Ija'aria vakapavakarivini hiki ida igitha Deu-ra vakanava'igavini kaimoni hini. Jesus va'ora noki'aha adani jaboni jiniro anaabosiva abono bada vakhanina vakadimesa kai'oarinia. Arabo hoariha kajinironi-ra avakanaabosikhamavini hiki, Jerusalém kajinironia vakajinirora kaimoni adani napaja vikhaki ija'ari. \p \v 15 Oniaroa, Jesua binamonaha'ihi ida va'a kaxikotxihi, va'ora aakojaonanira kaimoni adani ija'ari, 'daama kahidari, ovilia vihiki Deu-ra khai vani'avini kagorani kavasiribanini bodinia vahojaki. Biakanadari'ihi ida jiniro anaabosiva abono vakadimesa. Biakanavararakhama'ihi ida vakadijiniro. \v 16 Va'ora honariaha adani makhira ho'doko-ra pavakari vakanihaki: \p —Vaani hida avakadipavakari hiki hahavi. Hari'a vakanapavakarihi'ibaviniha hida kodiabi'i gorana. Nahina pavakari nihani ibavini hirihi hida gora — va'ora ni'aha ada Jesus. \p \v 17 Kidipohia vakava'ihoki'ihi ida athii Deus athi kapapirania hojaki: \q1 “Deus, ija'ari ira khai \q2 vani'avini kagorani-ra \q2 onakaidivakarahoki ho. \q1 Siho akaha'diki fori kihiki \q2 hida gora-ra onakaidivavini ova'i bodinia.” \m Nihi hida athii pitani papira hojaki. \p \v 18 Judeus kaija'ari vanava'isohiva abonoa ni-vavajahaki ida pavakarihi abono-ra va'ora aakojaonanivini, oniania Jesus kania avikha'aha, vanana'dohi'aha: \p —Aogavini anofiki ida Deus ira honariavini ira honariaravini va'ora iakakojaonanivini. Anokivini anofiki ida badani danokia ikabadanini, aogaja kaimoni ida ka'oa hini Deus ira honariavini. \p \v 19 Jesua bigathani'ihi ida vakadina'dohi: \p —Vanatharara bana hida Deu-ra khai ani'avini kagorani. Mahi ahoarabakosikia hovani oanaja'dija bana hida. \p \v 20 Jesu-ra vani'a'aha: \p —46 badara ipohini vani gora vanamonahava abonoa vanamonaha'ia hida gora. Ivani koda ianaja'diki hida gora mahi ahoarabakosikia? — Jesu-ra vani'aha. \p \v 21 Deu-ra khai vani'avini kagorania kavaranina kaba'i ada Jesus, ovani oa abono-ra vara vani'ara ada. Kidivarani hiki ida abinina mahi ahoarabakosikia ahoki'ina. \p \v 22 Hari. Jesus abinina naothinia ahoki'ina, kidipohia vakava'ihoki'iki ida Jesus athi vara abono-ra vani'avini hi'iki, oniani ida Deus athi kapapirani-ra vakajari'daravini hija, Jesus athi ni-vakajari'daki jaboni. \s1 Jesua biogaki ida ija'ari hahavi vakadiva'ibodivarani \p \v 23 Oniaroa, Páscoa kaihinikani amonahani oadani hoja'aha ada Jesus Jerusalém sidajia. Ija'ari vaipohikia vanoki'ihi ida badani danoki ipohiki-ra bada ni'a'avini, oniani ida Jesu-ra vavakaijokavini hija. \p \v 24-25 Jesus ni-va'ora vakaijokaki. Ovari va'ora ogaki adani ija'ari hahavi, biogaki ida ija'ari hahavi vakadiva'ibodivarani. Ni-ija'aria vakaabokaki ida Jesu-ra nava'isohivini hiki biogarikia. Biogahahavimani'ia ida ija'ari kava'ibodivarani afohanana. \c 3 \s1 Jesus, Nicodemos khama vaabono vara vakani'akhamaki \p \v 1 Hari. Oniaroa, hojaha ada makhira Nicodemos oniki. Judeus kaija'ari nava'isohiva abono ada. Farisio jaboni ada. Jahaki ada. Biogavini binofiki ida Jesus ka'ojomo'ihi athini. \v 2 Joma vania okha'aha ada Nicodemos Jesus kania, bini'a'aha: \p —Jesus, aogaki ida ija'ari ka'ojomo'iva abono ihini. Deus ira karona'iki i. Deus ira kakodiarija vaha; ni-ikaabokaki ida badani danokia ikabadanibakhiani. \p \v 3 Jesua bigathanihi ida Nicodemos athi: \p —Deus va'ora nofiki adani ija'ari hahavi Deu-ra avigavini vakadika'da'di hina. Ka'oa hi'oamanija hida varani ira onava'isohivini hiki. Namitha'ianarini oadani ida ija'ari, ni-bikaabokaki ida Deu-ra ogavini kidika'da'di hina. \p \v 4 Nicodemoa ni-biogaki ida Jesus kavarani nahina hini, oniani ida binana'dohi'ianavini hija: \p —Bikaabokamanija koda ida makhira kidiamia jahani bodinia okhajakosi'ianana 'bana'ianara kaimoni? Nihaniki vania namitha'ianara ada makhira, na'arihavi hi'ina kaba'i? \p \v 5 Jesua bini'a'aha: \p —Ka'oa hi'oamanija hida varani. Namitha'iarini oadani ida ija'ari, ni-bikaabokaki ida Deu-ra ogavini kidika'da'di hina. 'Bana'ianahi ida ija'ari, paha kana'ihi, o'oi'aha ada Ma'onahai Jahaki kidiania, oniani ida Deua bivaka'da'divini hi'ia. \v 6 Ija'ari kaisai vani ida gamo jahani bodinia namithaja. Ma'onahai Jahaki ija'ari kahojai-ra anaabosivini mani ida Deus kaisai nihani hija. \v 7 Hari'a ija'ari 'bana'ianaki kavaranihi ira ka'barava. Vava'aha bana ada Ma'onahai Jahaki avakadimahi-ra najahavini hidiaja mahija Deus a'onira vaka'da'divini. \p \v 8 Rajomi kavaranihia okavaraniki bana ho. Sirisiriki voovooni roiroiki. Ija'aria bikamithahi ida sirisiriki ithoni, ni-biogaki ida sirisiriki hanajaja khani, ni-biogaki jaboni hanajaja okha'ini. Okavarajomiki ada Ma'onahai Jahaki sirisiriki fori hina. Ni-ija'aria binokiki khana. Ni-ija'aria biogaki ada Ma'onahai Jahaki ija'ari kava'ibodivarani-ra anaabosivini niha bini'a'avini — Jesua bini'a'aha ada Nicodemos. \p \v 9 Nicodemoa binana'dohi'ianaha: \p —Nihaniki vania namithaki ida hora inava'isohivini hiki ija'ari kava'ibodivarani aabosini? \p \v 10 Jesua bini'aha: \p —Ioga'iaria koda hida ira onava'isohivini hi'iki, Israel kaija'ari ka'ojomo'iva abono ihini kaba'i? \v 11 Ka'oa hi'oamanija hida varani. Vara avani'aki ida nahina aogaki, a'onira ananamithavini hi'iki ida anoki'iki, kaba'i avanofihi ida ariathi-ra avakajari'davini farisio vahoariha khama. \p \v 12 A'onira onava'isohivini hi'iki ida nahina namithaki hidiaja, araboja; oathi-ra avakajari'daha'oadahaki a'oni. A'onira onava'isohiki bana ho nahina namithaki Deus kania nama; avakamithavini kaba'i hida oathi ka'oa hini, avakajari'damanihi. \v 13 Ni-ija'ari okasi'iaki kaho Deus kania nama. Ija'ari hahavi vakadi'aajo vani ada okasi'ara. Ovari gari'iki jaboni. Hovani ija'ari hahavi vakadi'aajo ho — Jesua bini'a'aha ada Nicodemos. \s1 Ija'ari hahavi vakadi'aajo varani hina hida \p \v 14 Hari. Mahi 'bo'dakari amasia vaadahana kari Moisés kohana biaka'itapoamisi'ihi ida makha amovana ava nokhonia, biragaamanani'ihi ida ava. Onivani fori hija bana ida ija'ari hahavi vakadi'aajo-ra ava kania avaka'itapoamisahanavini, varagaamananiki bana ida ava. \v 15 Ija'ari abononi gahinai nihahi ija'ari hahavi vakadi'aajo kania; bivakaijokaha; mahi ja'dini anokhomiriki-ra vahojahi. \p \v 16 Deus va'ora nakaidivavini arafiaki adani ija'ari hahavi, oniani ida kidisai-ra karonavini hija vakadiania. Hoarana ada Deus kaisai. Ija'ari Deus kaisai kania abononi gahinai nihahi; mahi ja'dini anokhomiriki-ra vahojahi Deus kania. Ni-Deus kahagihi-ra anakamadaki ida ija'ari, ni-Ibavi Jaharika'oakia okhaki. \v 17 Deua bikaronaki ada kidisai ija'ari hahavi-ra akava'ijoara kaimoni. Vakadihojai asohiriki abosini-ra vagathanivini kaimoni hirihi ida kidisai-ra karonavini hija. \p \v 18 Ni-Deua bihonariaki ida ija'ari kidisai vakaijokana hiki Ibavi Jaharika'oakia okhani. Deua bini'a'bo'da'iki ida kidisai hoarana vakaijokana hiriki Ibavi Jaharika'oakia okhani. Jesu-ra vakaijokaravini mani ida Ibavi Jaharika'oakia arakhani hija bana. \p \v 19 Kha'aha ada Deus kaisai ija'ari vakadiania. Mahi vagani fori hiki ada. Ija'ari Jahari kahojaia vakahojaibakhiana mani ida Deus kaisai-ra vanofiravini hija. Hojai asohiriki-ra vanofivini mani ida vakadiva'ibodivarani vagani-ra vanofiravini hija, oniani ida bakibakinia adahai fori hiki-ra vavajahavini hija, oniani ida ija'ari-ra nasohivini kamahini Ibavi Jaharika'oakia va'ora arakhaja bana. \p \v 20 Ija'aria bivajahaki ida Jahari kahojaia kahojaini, oniani ida vagaki fori hiki-ra karamonavini hija, oniani ida Cristo-ra aakara'ovini hija. Vagaki kania maakarija vaha; nokiahi vaha ida kidihojai jaharini. Binofirihi ida kidihojai asohiriki-ra kava'ipahinivini, oniani ida bianahojavini hija, vahoariha avigaria kaimoni ida kidihojai jahariki. \p \v 21 Ija'ari hoariha vani ida Deus kahojai jahakia kahojaija. Ni-Cristo-ra aakara'oki, bikaimajahaki ida vagaki. Binofiki ida vahoariha Deus kahojai jahaki-ra vanokivini kidiania, avigaja kaimoni ida Deus athi niha ninini ija'aria binaabavini. \s1 João Batista vara bivani'aki ada Jesus \p \v 22 Hari. Oniaroa, Jesus kidipohi khama ai vihi'aha, Judéia kaarabonia avikha'aha. Mahi ipohiriki vahoja'aha. Vahoarahanana va'ora kana'aha adani ija'ari athi naabani vihiki. Rajomi kaimoni ida kanai. \v 23 Hari. Enom ibavi oniki Salim maakarinia hojaha ada João Batista. Ovari jaboni ija'ari-ra va'ora kanaronaha'iki. Vaini vadinia hojaki ida Enom ibavi oniki. \v 24 Ni-cadeia hoja'iaki kaho ada João Batista. \p \v 25 Oniaroa, João Batista ipohina, judeus kaija'ari vaka'da'diva hoarana khama vaabono avakanaathidanoararikhama'aha. Vakadivarani hiki ida kanai hana hini asohiki ija'ari-ra najahavini Deus viaha. \p \v 26 Hari. João Batista kania avikha'aha, vani'aha: \p —Ikava'ihokimanira ada makhira Jesus oniki kadania hoja'iki Jordão vaini nobanija? Vara ivani'a'iki ada makhira. Ovari maina ija'ari-ra kana'iki ada. Ifori hiki ada. Ija'ari vaipohiki avikhaki kidiania. Ni-vaipohijanaki adani ija'ari kadania vikhaki — João Batista-ra vani'aha. \v 27 João Batista va'ora ni'aha: \p —Khai oni'aki ida Jesus kania avikhana. Deua binofiravini oadani, ni-nahina namithaki akadiania. Namitha'iki ida Deua binofiki, oniani ida Jesus kania va'ora arakha'ia. \v 28 A'onivani avakamithabakhiaki ida kodivarani. Oabono oni'ahi: Cristo ohirihi. Deus hora honariavini Cristo khana viahania. \p \v 29 Okavarajomivini ada ovari maisa fori hina. Ija'ari akarani kamahini maisa vania bivahojaja ida kidigamo kaimoni. Maisa maakarina hojaki ada kidiva'ahi. Maisa kava'ahi kaimoni hirihi ida gamo. Maisa kava'ahi fori ohiki ho. Khai oni'aki ida maisa athi-ra mitha oni'avini. Ija'ari vaipohiki Jesus vakadika'da'di hina-ra vanofivini mani ida khai hora ni'aja. \v 30 Avaipohiki bana adani ija'ari Jesus va'ora vaka'da'diki. Ava'ba'dina oadani adani kidipohi, kodipohi vani adani vaihimiki fori vihira. Nimania ida Deua binofiki — João Batista va'ora ni'aha adani ipohina. \s1 Nama Deus kania gariki \s2 ada Cristo \p \v 31 Hari. Deus kania nama gari'iki ada Cristo, ovaria biogahahaviki ida ogavahaki kaimoni. Ija'ari hahavi vakadika'da'di ada. Ija'ari araboa vanamithaki ni-hahavi-ra avigaki. Avigaki ida vahararana namithaki, vara vavani'aki jaboni ida vanoki'iki, vakamitha'iki hiki vahararana. Hahavi-ra vaka'da'diki ada ovari nama Deus kania gari'iki. \p \v 32 Ovaria bivava'isohihiki ida binoki'iki, bikamitha'iki Deus kania nama. Kaba'i, ija'ari vaipohikia vakajari'daki ida moni va'ora kanamonivini hi'iki. \p \v 33 Ija'ari Deus monina-ra vakaijokakia binanokiahi ida Deus athi ka'oa hini. \v 34 Cristo Deua bikarona'ikia vara bivani'aha'oadahaki ida varani Deua binofiki. Deua bikaronaki ada Ma'onahai Jahaki Cristo kania okhana va'i nahonariahihihaha'oadahana hira kaimoni. Kidiania hojana arafiaki ada Ma'onahai Jahaki. \p \v 35 Deua binakaidivaki ada kidisai. Kidiabi'ia biarakha'ihi ida hahavi hojaki Jesus Cristo sa'a kabodinia bivaka'da'dija kaimoni. \v 36 Ija'ari Jesu-ra vakaijokahi; mahi ja'dini anokhomiriki-ra vahojahi. Ija'ari Jesus athi-ra naabarihi; ni-bivahojaki bana ida mahi ja'dini anokhomiriki. Bigathanihaha'oadahaki bana ida kidihojai asohiriki abosini Ibavi Jaharika'oakia. \c 4 \s1 Jesua vara bini'a'iki ida gamo Samaria kaarabonia \p \v 1 Hari. Oniaroa, farisioa vakamitha'ihi ida Jesus varani hina, vaipohiki adani ija'ari Jesus ipohina hina-ra vanofiki, oniani ida va'ora kanavini hija. Vaipohiriki vani adani João Batista va'ora kana'ara. \v 2 Ni-Jesus va'ora kana'iki adani ija'ari athi naabani vihi'iki. Kidipohi vani adani va'ora vikanara. \p \v 3 Hari. Jesua bikamitha'ihi ida varani hina joiribanini kidiania. Oniania Judéia kaarabonia ajihi'ianaha, Galiléia kaaraboni-ra anajoiha'ianavini. \v 4 Judéia kaaraboni, Galiléia kaaraboni hiki kahararakhamania hojaki ida Samaria kaaraboni. Hari. Jesua binofiki ida hagihi Samaria kaarabonia radahaki okhana. \v 5 Samaria kaarabonia vaadaha'ina kaba'i adani Jesus, Sicar sidaji 'dihania avakhano'aha. Sicar sidaji maakarinia hojaki ida arabo pitani Jacó kohana kidisai José kohana-ra no'a'bo'davini hi'iki. \v 6 Arabo pitania hojaki ida paha aniani ibavini Jacó kohana bikhori'iki. \p Hari. Safini sohirarina vani avakhano'aha adani Jesus paha aniani ibavinia. Napaja vaadahana mani ida Jesu-ra va'ora nafajafajaha'ia. Vithirari'aha ada Jesus nami khorahaki kaja'diribaniki ihini vadinia. \p \v 7-8 Vithina kaba'i, ai vihi'aha adani ipohina 'bai-ra vakapavakariha'avini sidajia. Jesus hojaroni'ina, akhano'ihi ida Samaria anani kapahahaki. Jesua bini'a'ihi: \p —Hora bana paha o'aviki kaimoni. \p \v 9 Gamoa bini'a'aha: \p —Ivani judeus kaija'ari i. Hovani samaria anani ho. Avakadija'ari akadija'ari khama ni-vaabono vakaimajahakhamaki. Ni-kadaija'aria vakaimajahaki ida akadipaha bavini, oniani ida paha hora ikanikhariavini-ra okava'ibodivaranikarahovini hija. \p \v 10 Jesua bini'a'ihi: \p —Ni-hora iogaki. Ni-iogaki jaboni ida Deus ija'ari-ra no'avini hiki. Paha ija'ari-ra nahokikia Deua bino'aki ida ija'ari. Hora iogaja vaha; kodiania ikanikhariahi vaha ida paha vara ovani'a'iki; ira ono'amanihi vaha. \p \v 11 Gamoa bigathanihi ida Jesus athi: \p —Bihiaki hida hodi. Ni-ivahojaki hida bavi ahoki paha-ra ikhinimafarivini kaimoni. Hanajaroha paha ija'ari-ra nahokiki-ra ikaragaki koda i? \p \v 12 Asia vara nihi ida gamo: \p —'Bo'dakari akadi'arahoda okhananavaki Jacó kohana bikhoriki hida paha aniani ibavini hodi. Bi'avi'iki ida kidikhorahi kapahani, kidisai kohana vi'aviki jaboni ida, vakadigitha vi'aviki hida hodi kapahani jaboni. Hojaroniki ida nami khorahaki kapahani akadimoni hi'ini. Kidija'ari vanamitharonisiagaki hari. Ka'da'di hi'iki ada Jacó kohana. Ivani ka'da'di mani koda i? Jacó kohana ka'da'di hina-ra iaradamanija? \p \v 13 Jesua bini'a'ihi: \p —Hihida hodi kapahani ija'aria bi'avibakhiavini kaba'i, mitihini kanabidini akaafora'ianaki. \v 14 Ni-niki ida paha okavagahinaivini onofiki. Hoaranija ija'aria bi'avihi; ni-akaaforajanaki ida kanabidini mahi anokhomirikia. Vaini ka'da'dini kapahani kama'dani vani fori hija ida paha ija'ari va'ini bodinia khaonanini. Ija'ari-ra nahokiki fori hiki ida paha, oniani ida kidimahi ananokhomijanarini hi'ia. \p \v 15 Gamoa bini'aha ada Jesus: \p —Hora bana hida paha ini'akia mahija okanabidi akaaforajanaravini, hihida paha khinimahafarini ibavinia okapahahajanaria kaimoni. \m \v 16 — Ianikha'imidia'a ada kadamakhira — Jesua bini'a'ihi. \m \v 17 — Iniani, okamakhirarihi — bini'aha. Jesua bigathanihi ida athini: \p —Ka'oa hi'oamanija hida iathini, ikamakhirarini-ra ikahivini. \v 18 Makhira sa'ai kahoarani vihiki vania ikamakhira'ia. Ni-kadamakhira ka'oa hiki ada kadamakhira hiki. Kadani hiriha ada. Ka'oa hiki ida ikamakhirarini-ra ikahivini. \p \v 19 Hari. Gamoa bikava'ibodivarani'ihi ida Jesus kavarani kidihojai niha nininia ogani hina. Bini'aha: \p —Deus athi namoniva abono oamani i — niha'ihi ida gamo. \p \v 20 Ni-binofiki ida abononi vara vani'avini, oniaroa gamoa binana'dohiha ada Jesus vakadija'ari kahojaia: \p —Hihida arabo namahiki Samaria kaarabonia akadija'ari avikhananavaki kohana Deu-ra vakanamasivi'iki. Judeus kaija'ari vani adani haria vani'abakhiara: \q1 “Ni-asohiki hida Samaria kaarabonia \q2 Deu-ra avakanamasivivini ibavini hini. \q1 Jerusalém sidaji vania \q2 jahaja ida Deu-ra vakanamasivivini ibavini hini.” \m Nimania ida kadaija'ari vaathi afobakhia. \p \v 21 Jesua bini'a'ihi ida gamo: \p —Onofiki hida oathi-ra ikajari'daravini. Khaki bana ida mahi ija'ari Deu-ra vakanamasivijahakivini kamahini. Ni-hihida arabo namahiki ka'oa Samaria kaarabonia vakanamasiviki ada Deus. Ni-Deu-ra khai vani'avini kagorani ka'oa Jerusaléa hojakia ija'aria vakanamasiviki ada Deus jaboni. Ibavi hahavi vania ija'ari Deu-ra vakanamasivivini jahaja. \p \v 22 A'onivani Samaria kaaraboni kaija'arini Deu-ra avakanamasivibakhiavini kaba'i, ni-Deu-ra avarigaki. Harivani judeus kaija'ari hari. Deu-ra aogaki hari. Akanamasivibakhiaki ada. Judeus kaija'ari hiki ada ovari ija'ari-ra akava'ijoaki kaimoni Deua bikaronaki. \p \v 23 Khaki bana ida mahi ija'ari Deu-ra vakanamasivijahakivini kamahini. Kama'da'iki ida mahi. Ma'onahai Jahaki ija'ari-ra va'ora kakodiavini, vakaabokaja kaimoni ida Deu-ra vakanamasivika'oavini niha ninini Deua binofivini. Deu-ra vanofika'oavini mani ida vakanamasivijahakivini hija bana. Vakanamasivivini hiki vakadiabi'i ada Deus. Vakadiabi'i va'ora nako'diki adani kanamasivina vihiki kaimoni. \p \v 24 Ma'onahai ada Deus. Nokiariha ada. Ma'onahai Jahakia biakodiaki ida ija'ari va'ini bodinia Deu-ra vakanamasivira kaimoni. Nimania ida Deua binofiki ija'ari kanamasivina hiki va'ini bodinia — gamo-ra ni'aha ada Jesus. \p \v 25 Gamoa bini'aha: \p —Aogaki bana ada aihotahi abono khana Deua bikaronaki, Cristo oniki. Khana kamahini haria nava'isohivini hiki Deus athi hahavi nahina hini. \p \v 26 Jesua bigathanihi ida athini: \p —Hovani Cristo ho, vara ira oni'aja. \p \v 27 Hari. Oniaroa, vakhano'aha adani Jesus ipohina 'bai-ra vakapavakarihavini vajoi'ina. Vakava'ibodivaranikaraho'ihi ida Jesus gamo-ra vara ni'avini. Vakadihojai hirihi ida, kaba'i ni-vanana'dohiki ida gamoa binofiki. Ni-vanana'dohiki jaboni ada Jesus: \p —Nahina mani ida gamo-ra vara ini'avini hija? — ni-vani'a'iki. Vava'i bodini oavania vara vakhaniha. \p \v 28 Oniaroa, ajihi'ihi ida gamo. Binahojahahi ida kidipaha bavini, ajoi'ihi. Sidaji hi'ini vani va'ora vara ni'aha adani sidaji kaija'arini: \m \v 29 — Vanavanavanaha'a bana ada makhira kodibadani hahavia okabadanina hora nanamitha'iki. Cristo mani koda ada okaraga'ara nami khorahakia kania? — va'ora ni'ahi ida gamo. \v 30 Jesus monina-ra vakamithavini vani avikhaonani'aha adani sidaji kaija'arini vaipohiki Jesu-ra vanavanavanahavini. \p \v 31 Hari. Avakhanorina oadani Jesus ipohina vani'aha: \p —Jesus, 'bai'a bana. \m \v 32 Va'ora ni'aha: \p —Iniani. Ovahojaki ida 'bai avarigariki. \p \v 33 Hari. Vaabono vakanana'dohikhama'aha: \p —Ija'aria koda bivikhamani'ia ida 'bai kidimoni? \p \v 34 Jesus va'ora ni'a'aha: \p —Iniani. Ni-nahina bivikhaki ida 'bai. Hora karonakia bihonaria'iki ida badani bada oni'avini binofiki. 'Bai ohaki kaimoni fori hiki ida kidibadania okabadanina. Onofiki ida badani hora honariavini hiki-ra ona'diahivini. \v 35 Nimania ida ija'ari vakadivarani afobakhia: \q1 “Masiko ako'bamahakhamaki radahana naothinia \q2 a'diki bana ida akadirakhajahi bononi.” \m Vakhaniki adani. Hi'adani ija'ari kodiania vikhaki rakhajahi bononi a'diki fori vihiki adani. Vada va'ora vani'ajahaki bana adani ija'ari vikhaki, trigo kasiroini fori vihiki adani. A'dihi ida rakhajahi bononi. Hidakaba'i ija'aria biava'boaki ida. Hidakaba'i kodiania vaabono gahinai vanihaki adani vikhaki. \p \v 36 Honai abonoa biava'boaki ida kidika'da'di karakhajahi bononi, oniani ida kidibadani abosini-ra gathanivini hija. Deus karakhajahi bononi a'diki fori vihiki adani hora vakajari'dariki. A'boahi kabadanihi abosini ida mahi ja'dini anokhomiriki Deus kania gahinana hija. Khai vakhanijabanaki adani ija'ari varakhajahaki, ija'ari ava'boahaki khama. Khai vani'aki ida rakhajahi a'diki a'boani abosini. \p \v 37 Ka'oa hiki ida varani ija'aria vani'abakhiaki: \q1 “Makhira hoarana \q2 binatxiotxiohi ida \q2 rakhajahi 'ba'dani. \q1 A'dini kamahini makhira hoariha biava'boaki ida.” \m Vakhaniha. \p \v 38 Nimania bana hida varani namitha'iki avakadiania. Vahoariha vanatxiotxio'imidiaki fori hiki ida Deus athi, naothinia avana'diahi'ihi ida vakadibadani. Vahoariha vananamitha'imidiahi ida varani ohina. A'onimaina omonina-ra vara avavani'avini vani avaathini-ra vakajari'dariha adani. A'onira okaronavini hiki ija'ari hora avigariki vakadiania. Rakhajahi a'diki avani a'boaki kabadanihi fori hiki ida omonina va'ora avakanamonivini — va'ora ni'aha ada Jesus. \p \v 39 Oniaroa, Samaria kaaraboni kaija'arini vaipohiki Sicar sidajia vahojakia vakamitha'iki ida gamo athini, va'ora nanamithavini hi'iki ida kidibadani hahavi Jesua binava'isohivini hi'iki, oniani ida Jesu-ra vakajari'daravini hija. \p \v 40 Oniaroa, Jesus kania avakhano'aha, vakaboa'idanokiha vakadiania hojara kaimoni. Oniaroa, mahi 'bamiki hoja'aha ada Jesus vakadiania. \v 41 Hojaha. Vakamithahi ida athi, oniani ida ija'ari Jesu-ra vakajari'dariki-ra va'ora ana'ba'dija. \v 42 Gamo-ra vani'aha: \p —Ni-akajari'da'imidiaki ida Jesu-ra vara ivani'avini. Hidakaba'i ni-akajari'daki ida kidivarani akamitha'iki. Aogaki ada ija'ari hahavi akava'ijoava abono hina. \s1 Jesua bianaihota'iki ada ka'da'di kaisai \p \v 43 Hari. Oniaroa, Samaria kaarabonia mahi 'bamiki vahoja'aha adani Jesus Sicar sidaji kaija'arini vakadiania. Naothinia va'ajihi'aha, Galiléia kaarabonia avajoi'aha. \v 44 Niha ada Jesus: \p —Deus athi namoniva abono-ra vagathanijahakiriha adani ibavi bivavijavaki kasidajini kaija'arini — nimania ida Jesus abono-ra vara vani'avini athini. \p \v 45 Hari. Galiléia kaarabonia ajoi'aha ada Jesus. Kaikahina vani Jesu-ra vagathanijahaki'aha adani Galiléia kaaraboni kaija'arini. Va'oaniaro jaboni avikha'iki Jerusalém sidajia vanakanorija kaimoni ida Páscoa kaihinikani. Jerusaléa vakanorina oadani, vanoki'iki ida Jesus kabadani danoki, oniani ida joi'ina vakadiania vagathanijahakivini hija. \p \v 46 Hari. Oniaroa, Galiléia kaarabonia Caná sidajia joi'aha ada Jesus. Caná sidajia hojana kari ada Jesus, paha-ra vinho aniha'iki ada. Hari. Cafarnaum sidajia hojaha ada ija'ari-ra vaka'da'diki. Va'ora honariafiahaki adani sidaji kaija'arini arabo kaka'da'dini kaimoni. Arabo kaka'da'dini kahonai abono ada ovari. Kavamonikarahoha ada Cafarnaum sidaji kaija'arini vakadika'da'di kaisai. \p \v 47 Hari. Ija'ari-ra vaka'da'dikia bikamitha'ihi ida Jesus varani hina Judéia kaarabonia ajihi'ina, Galiléia kaarabonia khano'ina. Oniaroa, Jesus kania akhano'aha, Jesu-ra kanikharia'aha: \p —Jesus, kodisai kania aokha'ava bana mahija ianaihotavini. Abinihana amaakariki ada kodisai. Ada Cafarnaum sidajia hojaha. \p \v 48 Jesua bini'a'aha: \p —A'onivani avanokiravini oadani ida badani danoki ija'ari-ra nava'ibodivaranikarahoki, hora avakajari'daki a'oni. \p \v 49 Ija'ari vaka'da'diva bini'aha: \p —Jesus, aokhajorakiva bana. Kodisai ada abinihana amaakarira. \p \v 50 Jesua bini'a'aha: \p —Ajoi'a bana igorania. Ada aihota'aha kadaisai. \m Ni-makhira bikajari'dajanaki ida Jesus athi, ajoi'aha gorana. \p \v 51 Okharimanani'ina kaba'i, vikha'aha adani kidihonai abono kidiania, vaabono vaakaragararikhama'aha hagihia, vakanamoni'aha: \p —Ada aihota'aha kadaisai. \p \v 52 Va'ora nana'dohi'aha: \p —Safini nihafori hikajomana vani akabaravarina kama'da'ara ada kodisai? \p Vagathani'ihi ida kidina'dohi: \p —Hidanija safini aadosina vani akabaravari'ara ada isai. \p \v 53 Isai kaabi'ia bikava'ihoki'ihi ida safini aadosi'ina hidanija Jesua bini'avini: \p —Aihotaki bana ada kadaisai — oniani ida makhira, gorana kaija'arini khama Jesu-ra vakajari'daravini hija. \p \v 54 Judéia kaarabonia okhana viahania ada Jesus, bada bini'aroniki ida badani danoki karajomihi hoarani. Ajoina Galiléia kaarabonia bada bini'a'iki ida badani danoki karajomihi hoariha, ija'aria avigara kaimoni ada Jesus Deus kaisai hina. \c 5 \s1 Jesua bianaihotaki ada makhira jo'o aba'oronisiagaki \p \v 1 Hari. Oniaroa isai-ra anaihotavini naothinia, ogaimori'ianaha ada Jesus Jerusaléa. Judeus kaija'aria vanamonaha'ianahi ida ihinika hoariha Deu-ra khai vani'ara kaimoni, oniani ida Jesu-ra arakha'ianaja Jerusaléa. \p \v 2 Jerusalém kavasiribanini bodinia hojaki ida ja'di khorahaki kapahaki karaho. Ibavi onini judeus kaija'ari vaathia Betezata. Betezata kamaakarikhamaki ida bakatha ija'ari ovilia-ra avavi'oivini ibavini. Hari. Paha i'oarinia hojaribanaoniki ida amokhini. Sa'ai kahoarani hiki ida amokhini ipohini. \v 3 Amokhini kania vi'omaonahaki adani ija'ari vaipohiki vakavamoniki. Vahojaki adani vakamaodorohaki, vatonorohaki, vajo'o aba'oronisiagaki vihiki. Vanokhaki ida paha kitxokitxoni. \v 4 Ni-mahi hahavi kitxokitxoki ida paha. Deus ibavi kaija'arini vania binakitxokitxoja ida paha. Paha kitxokitxoni kamahini aki'dafafoni'imidiaki ida ija'ari kavamoniki hoarani, aihota'ihi. \p \v 5 Hari. Amokhini kania hojaha ada makhira jo'o aba'oronisiagaki. 38 badara ipohini ni-adahaki ada makhira. \p \v 6 Oniaroa, amokhini kania akhano'aha ada Jesus, binokiha ada omaki, biogamanihi ida badara ipohini bivakavamoni'iki. Binana'dohi'aha: \p —Ia'aihotani-ra inofimanija? \p \v 7 Bigathanihi ida Jesus kana'dohi: \p —Ha'a, onofiki ida oa'aihotana. Paha kitxokitxoni kamahini ni-nahina hora kajoamoraki. Oviaha-ra avavasokovini, ni-nihanikia oabono oarahokafoniki paha kitxokitxoki kania. Ookharafonina kaba'i, hoariha miro'a aki'dafafoniki oviaha. \p \v 8 Jesua bini'aha: \p —Gama'a, inabiini'a o ijorani, adaha'a. \p \v 9 Jorakia aihota'aha ada makhira. Gamaha, jorana-ra nabiiniha, adaha'aha. Hari. Judeus kaija'ari vakadi'akoiri kamahini vani Jesus makhira-ra anaihota'aha. \p \v 10 Oniania judeus kaija'ari vanava'isohiva abonoa vanokiha ada makhira jorana-ra kaiba'ivini, vani'a'aha: \p —Hidakaba'i akadi'akoiri kamahini hida. Akadija'ari avikhananavaki vakadiva'isohihi jirikia biva'aharihi ida ija'ari jorai-ra kaiba'ivini akadi'akoiri kamahini. Inaabarihi ida va'isohihi jiriki papira hojaki. \p \v 11 Va'ora ni'aha: \p —Hi'ada hora anaihota'iki hora honariavini ojorana-ra okaiba'ivini. \p \v 12 Vanana'dohi'aha: \p —Hana hina makhira ira honariaja ijorani-ra ikaiba'ivini? \p \v 13 Hari. Ni-bioga'iki ada makhira anaihotana hi'iki. Makhira-ra anaihotavini naothinia ajihijoraki'aha ada Jesus, ija'ari vaipohiki vahararana okhami'aha, oniani ida makhira aihota'ikia biogaravini hi'ia. \p \v 14 Oniaroa, Deu-ra khai vani'avini kagorani kavasiribanini bodinia okhajakosi'aha ada Jesus, biakaragajakosi'aha ada makhira bianaihota'iki, bini'aha: \p —Iabono akava'igairi bana. Ia'aihota'iki i. Hari'a hojai asohirikia kahojaijana. Hojai nikia ikahojai'ianahi; ipohimajani arafiaki bana i — Jesus bini'a'aha. \p \v 15 Oniaroa, ajihi'aha ada makhira. Judeus kaija'ari vanava'isohiva abono vakadiania okhaha, va'ora nava'isohi'aha: \p —Jesus vani ada hora anaihota'ara — va'ora ni'aha. \p \v 16 Hari. Vaihamahi'aha. Vakadi'akoiri kamahini Jesua bivakaajiravini mani ida vanajahariharivini vanofivini hija. \v 17 Jesus kania vikhami'aha. Jesua bigathani'ihi ida vaathi: \p —Kodiabi'i vani va'ora kajoamoraha'oadahara adani ija'ari. Hovani jaboni va'ora okajoamoraha'oadahaki adani. Kodiabi'i ada Deus. \p \v 18 Jesus kavarani va'ora naihamahi'ianaha adani judeus kaija'ari vanava'isohiva abono. Va'ora naihamahibiininiki ida vakadi'akoiri kamahini Jesua bivakaajiravini. Va'ora naihamahi'ianaki ida Deua kaabi'ina-ra kahivini. Deus hina-ra kahivini va'ora naihamahi'ahapiki'aha, oniani ida Jesu-ra vanaabinivini-ra vanofivini hija. \s1 Deus kaisai ija'ari-ra vaka'da'divini varani hini hida \p \v 19 Hari. Oniaroa, Jesua bigathani'ihi ida judeus kaija'ari vanava'isohiva abono vakadi'aathidanoarari: \p —Ka'oa hiki hida kodivarani vara a'onira oni'avini hiki bana. Deus kaisai ohina kaba'i, ni-hovani oa okaabokaki ida badani Deua bihonariaki. Bada oni'aki ida badani kodiabi'ia bada bini'avini onokiki. Badani hoariha ni-bada oni'aki. Onivani fori hija hida kodibadani. Badani hahavi kodiabi'ia bada bini'aki, kidisai ohina mani ida bada oni'avini hija jaboni. \p \v 20 Kodiabi'i hora nakaidivavini mani ida kidibadani bada bini'akia hora nanokiahihahavivini hija. Hora nanokiahivini hiki bana ida badani jahani arafiaki bada oni'aki kaimoni. Kodibadani a'onira ka'baraki bana a'oni. \v 21 Kodiabi'i kabadani hiki ida ija'ari abini'iki-ra anahokivini, va'ora no'avini hiki mahi ja'dini anokhomiriki kidiania. Kodibadani jaboni kodiabi'i kabadani fori hiki. Ija'ari hana hini-ra mahi ja'dinia ono'avini-ra onofihi; ono'ahi. \p \v 22 Ni-kodiabi'ia bivahonariahiki bana ida ija'ari hahavi vakadihojai abosinia. Kodiabi'i hora no'avini hiki ida ogahai danoki okaabokaja kaimoni ida vakadihojai onasohivini, va'ora ohonariafiahavini afohanana Ibavi Jahaka'oaki Ibavi Jaharika'oaki hikia avikhana. \p \v 23 Deua binofiki ida ija'ari hora vavava'ihavini, oniani ida vakadihojai onaabosivinia hora honariavini hija bana. Binofiki ida hora vavava'ihavini, Deu-ra vavava'ihavini vani fori hini. Ija'ari hora kaipahirihi; ni-Deu-ra kaipahiki jaboni. Ija'ari hora kaipahirihi; ni-bikaipahiki jaboni ada kodiabi'i hora karona'iki. \p \v 24 Ka'oa hiki hida kodivarani. Ija'aria bikamithahi ida oathi, binaabahi, bikajari'dariha ada Deus hora karona'iki, oniani ida mahi ja'dini anokhomiriki-ra vahojavini hija. Ija'ari vakadihojai asohiriki abosini kamahini ni-vahararana hojajanaki ida ija'ari hora vakaijokaki. Ni-hagihi Ibavi Jaharika'oakia okhakia adahajanaki ida ija'ari hora vakaijokaki. Kama'da'iki ida kidimahi anokhomiriki Deus kania. \p \v 25 Ka'oa hiki hida kodivarani. Khaki ida mahi, kama'da'iki ida mahi hovani Deus kaisai ho, va'ora vara oni'ara kaimoni adani ija'ari vaabiniki fori vihiki. Deu-ra avigaravini mani ida vaabiniki fori va'ora nihaja. Oathi-ra vanaabaha; va'ora oanahokiha, kama'daja kaimoni ida vakadimahi ja'dini anokhomiriki. \v 26 Kodiabi'ia binakama'daki ida ija'ari kamahi ja'dini anokhomiriki. Kodiabi'i kabadani fori hiki jaboni hida kodibadani. Kodiabi'i hora honariabakhiavini hiki ida ija'ari kamahi ja'dini anokhomiriki-ra onakama'davini. \p \v 27 Kodiabi'i hora nava'isohi'bo'davini: \p — Kodisai, ija'ari hahavi vakadi'aajo ihini mani ida vakadihojai inasohivini ira ohonariavini hija. Kadabadani hiki ida ija'ari hahavi vakadihojai jahaki jahariki abosini nahina hinia va'ora inava'isohivini — hora ni'a'aha ada kodiabi'i. \p \v 28 Hari'a a'onira ka'barava hida kodivarani. Khaki bana ida mahi ija'ari kohana hahavi oathi-ra vakamithavini kamahini. \v 29 Vavaka'damahaki kania vikhaonanihahaviki bana adani ija'ari vaabini'iki. Hi'adani ija'ari badani jahakia vakabadanibakhiaki avahoki'ina Deus kania avikasiki bana adani, kidiania vahojara kaimoni mahi anokhomirikia. Vahoariha vani adani Jahari kahojaia vakahojaibakhiara avahoki'iki bana adani jaboni. Va'ora ohonariavini hiki Ibavi Jaharika'oakia avikha'ina. \s1 Deus Jesu-ra karonavini kavaranihi \p \v 30 Asia vara niha ada Jesus: \p —Ni-hovani ka'oa okaabokarihi hida ija'ari kahojai-ra onasohivini kabadanihi. Kodiabi'i vani hora nava'isohivini hija ida ija'ari kamahi jahani jaharini, oniani ida nahina binofiki-ra onasohivini hija. Ni-hovani ka'oa oabono ohonariaki, onaabaki ida hora karona'iki athi, oniani ida ija'ari vakadihojai abosini-ra onasohivini hija. \p \v 31 Oabono vara ovani'ahi Deus hora karonavini, ni-avarigaki hida kodivarani ka'oa hini ka'oa hirini. \v 32 Hoja'iki ada hoariha Deus hora karonavinia kavaraniki. Oogaki ida kidivarani ka'oa hini vara hora vani'avini. \p \v 33 A'onivani va'ora avakarona'iki adani avaathini avikhava abono João Batista kohana kania. Ka'oa hiki ida kidivarani vara hora vani'ajoravini. \v 34 Ija'ari hora nanamitharavini kaba'i, hovani oogaki ida varani ka'oa hini oabono vara ovani'avini. A'onivani avanofiki ida ija'ari hoariha vara hora vani'avini, oniani ida João Batista kavarania a'onira onava'ihokivini hi'ia. A'onira oakava'ijoavini kaimoni mani ida João Batista kavarani ka'oa hini-ra okahivini hija. \p \v 35 Lamparina ha'dini vagani fori hiki ida João Batista kavarani. Kidivarani avakamithavini oadani lamparina vagani kania avaadahaki fori avihiki a'oni. Mahi ipohiriki kidivarani khai a'onira ni'a'iki a'oni. \v 36 Ija'ari João Batista kavarani-ra vakamitha'ikia avigapa'itxihi ida Deus hora karona'avini. Hari. Vara a'onira oni'avini hiki bana ida kodibadani danoki, avarigaja kaimoni ida Deus hora karona'avini. Kodiabi'i hora no'avini hi'iki ida danona, okaabokaja kaimoni ida badani danoki hora honariavini hi'iki. Badani danokia ija'ari-ra onanokiahivini, oniani ida kodiabi'i hora karonavini-ra avarigavini hija. Deus hora kakodiarija vaha; ni-okaabokaki ida badani danoki-ra onamonahavini. \p \v 37 Kodiabi'ia jaboni vara bivani'aki ida hora karona'avini kavaranihi. A'onivani ni-avakamitha'iaki ida vara nina, ni-avanoki'iaki ida nokho. \v 38 Avakadiva'ibodivarania hojaja vaha ida kodiabi'i athi; oathi-ra avakapoarimanihi vaha. Hora avakajari'dahi, avakajonihi jaboni ida kodiabi'i hora karonavini varani hini. \p \v 39 Deus athi kapapirania hojaki jaboni ida Deus hora karona'avini kavaranihi. Vada avani'abakhiaki ida Deus athi papira hoja'iki. Avakava'ibodivaraniki ida papira athini a'onira nava'isohivini hiki mahi jahaki ja'dini anokhomirikia avagahinaja kaimoni. Deus athi papira hoja'iki hora vara vani'a'iki ho. \v 40 Kaba'i, ni-kodiania avikhani-ra avanofiki, avagahinaja kaimoni mahi jahaki ja'dini anokhomirikia. \p \v 41-42 A'onira oogaki ho niha avakhanikhanini. Deus va'i-ra avavajahavini-ra avanofiki a'oni. Oogaki ida avava'ini bodinia Deu-ra avanofiravini, oniani ida khai hora avani'a'imarinivini-ra onofiravini hija. \v 43 Hora rakhaki avakadiania kodiabi'i hora karona'avini. Ni-hora avagathaniki. Khaki vahabini ida ija'ari hoariha avakadiania Deua bikaronariki, avagathaniki ada ovari. \p \v 44 Hojaki ada Deus hoarana, ni-hojaki ada hoariha. Ni-avanofika'oaki afodoro ida hojai Deua bivajahakia avakahojaini, Deus avakadihojai jahani-ra kahira kaimoni. Avanofi'oamanija ida vahoariha avajahaka'oani-ra vakahivini. Avavajaha'oamanija hida varani nikia avaabononi avakani'akhamavini. Nini oadani ida avakadiva'ibodivarani, ni-avakaabokaki ida hora avakajari'daravini. \p \v 45 Avakava'ibodivarani'imariniki ida Moisés kohana kahonari jiriki-ra avanaabavini. Ija'ari kahojai abosini kamahini ni-hovani Deus viaha a'onira oanaathidanoarariki bana honari jiriki-ra avanaabaravini. Moisé-ra avavakaijokavini kaba'i, ovari a'onira anaathidanoararira Deus viaha athi avanaabaravinia. \v 46 Moisés athi-ra avanaabaki avaabononi avavanihavini. Ni-avanaabaki. Moiséa binajirijora'iki ida varani ohina. Moisés athi-ra avakajari'darija vaha; ni-oathi-ra avakajari'daki jaboni. \v 47 Avakajari'daki ida Moisés vara hora vani'a'bo'davini papira jirikia, oniani ida kodivarani-ra avakajari'davini hija. \c 6 \s1 Jesus 'baia va'ora no'aki adani ija'ari vaipohiki \r (Mateus 14.13-21; Marcos 6.30-44; Lucas 9.10-17) \p \v 1 Hari. Oniaroa, Galiléia ka'dakonia avakakafiani'aha adani Jesus. Galiléia ka'dakoni onini hoariha Tiberíades ka'dakoni. \v 2 Ija'ari vaipohikia vavaipohiha'aha ada Jesus. Ija'ari vakavamoniki-ra va'ora anaihotavini vanokibakhiavini mani ida vavaipohihavini hija. \v 3 Arabo namahikia avigaimori'aha adani Jesus, kidipohi khama. Va'oaniaro miro'a avakhanomori'aha, vavithionaha'aha. Vigaimorisiaga'aha adani ija'ari vaipohiki. \v 4 Amaakariki ida Páscoa kaihinikani amonahani kamahini. \p \v 5 Jesus vada niribani'aha, va'ora noki'aha adani ija'ari vaipohiki vigaimorisiagaki vamaakari'ina, oniania binana'dohi'aha ada Filipe: \p —Filipe, hanaja vania koda bana 'bai-ra akapavakarija hihadani ija'ari hahavi-ra va'ora ano'avini kaimoni? \p \v 6 Jesua biogaki ida niha ninini va'ora no'avini adani ija'ari 'baia. Binofiki ida Filipe-ra kaijo'avini, oniani ida binana'dohivini hija. \p \v 7 Filipea bigathani'ihi ida kidina'dohi: \p —Ni-hanaja pão-ra aakapavakarihaki vakadimoni. Ni-arajomaki ida 200 hiki jiniro 'ba'dani pão-ra akanaabosivini kaimoni hini, vagahinara kaimoni pão kabobini kapa'itxia afohanana — Jesu-ra ni'a'aha. Mahi hoarani kavabadanini abosini fori hiki ida jiniro 'ba'dani prata amonahaki hoarani. \p \v 8 Hari. Vara niha ada Jesus ipohina André oniki. Simão kakajo'o ada André. Bini'aha: \p \v 9 —Jesus, hada hojaha isai ahararana, pão sa'ai kahoarani kihiki-ra kavahojaki. Pão kakaidivariki hida cevada kaoniki. Abaisana 'bamiki-ra vahojaki hada. Ni-ija'ari hahavi hida vahojaki-ra va'ora anarajomaki hada abaisana isai vahi'ana. \p \v 10 —Va'ora vahonaria'a hadani ija'ari vaipohiki vavithionahana — Jesus va'ora ni'aha adani ipohina. Hojaki ida arabo namani kahogoini itxani vavithionahara kaimoni. Ija'ari vahararana vahojaki adani makhira 5 mil vihiki vaipohina. \p \v 11 Jesua biagathi'ihi ida pão, Deu-ra ni'aha: \p —Deus, ivani ijahaki i, pãoa haria ino'a'iki i — niha ada Jesus. Naothinia biakarakha'ihi ida pão kidipohia vakaravinaja kaimoni. Ija'ari vavithionahaki-ra va'ora vano'afiaha'aha. Onivani fori hi'ianaha ada abaisana. Deu-ra khai ni'avini naothinia biarakha'aha ada abaisana, kidipohia vakavagahinaifiaha'aha. \p \v 12 Vi'baihahavi'aha vava'i na'bihahavimani'aha. Vaakharaha'ina naothinia ipohina-ra ni'a'aha ada Jesus: \p —Vakanajoroni ida pão akahabarini kabobihani, abaisana ahabarina hiki. Ni-onofiki ida 'bai ahabarini kavithimani — va'ora ni'aha ada Jesus. \p \v 13 Oniaroa, vanajoroni'ihi ida 'bai ahabarini. Vanaji'biji'biha'ihi ida 12 so'oro pão akahabarinia. \v 14 Ija'ari vajoronikia vanoki'ihi ida badani danoki karajomini Jesua bada bini'a'iki, oniani ida vaabono vakani'akhamavini hija: \p —Hada vani hihada Deus athi namoniva abono anokhaki. Moisés kohana vara bivani'ajora'iki ada ovari ija'ari vakadiania kha'iki — vakhaniha. \v 15 Vanofiki ada Jesus vakadiarabo kaka'da'dini hina, oniani ida Jesu-ra avavadadamivini-ra vanofivini hija. Ni-Jesua binofipa'itxiki. Biogaki ida vagathivini vanofivini, oniani ida arabo namahiki kania Jesus hoarana-ra aragaimori'ianaja. \s1 Jesus adahaki paha namania \r (Mateus 14.22-23; Marcos 6.45-52) \p \v 16 Hari. Oniaroa, mithani vaivaini vani avikharafoniha adani Jesus ipohina. \v 17 Vaki'damaha, avakajoifiani'aha, Cafarnaum sidaji-ra avakanikhahavini. Vakavanamina kaba'i, vakajomini'aha. Ni-vakadiania kha'iaki kaho ada Jesus. \p \v 18 Oniaroa, jorakia kaikahihi ida sirisiriki danoki, kana'bahaki ida komini. \v 19 Arabo-ra vakananapajahivini vani avakanoki'aha ada Jesus paha namania adahana, va'ora kanamaakari'aha. Vakanoki'aha, va'ora kanaimahida'aha. \m \v 20 — Hari'a vaimahida. Hovani Jesus ho — niha ada Jesus. \p \v 21 Oniaroa, khai vani'ahi ida Jesus ki'dama'ina vakadiania. Jorakia avakakhanomisi'aha avakanikhaki kania. Avako'omisiha, vigaimoraha'aha. \s1 Ija'aria ni-avigaki ada Jesus hanaja okha'ina \p \v 22-23 Hari. Oniaroa, nobanija asia vahojaroniha adani ija'ari vaipohiki Jesus va'ora 'baia no'a'iki. Avakogaki ida kanava kahoarani ka'oa adamia kahojani vi'baina kaba'i. Ija'ari vaipohikia avigaki ida Jesus ipohina vaka'ajihi'ina kanava kahoarania, ni-ki'damana vanokiki ada Jesus vakadiania. Arabo vania vanahojahavini avigaha. \p Ka'afokajomani vani ni-ija'aria avigaki ada Jesus hanaja okha'ina. Ija'ari vaipohikia asia vakadiania hojaki vavanihaha ada Jesus. Kidipohi vakadiani vania okha'ara ada. Vahojaronikia vanako'di'aha, ni-vakaraga'iki. Vanako'divini kaba'i vakaikahi'aha adani ija'ari vahoariha Tiberíades sidajia vikhaki. Kaipohiki ida vakadikanava. Avi'omisi'aha adani ija'ari vaipohiki, Jesus Deu-ra khai ni'avini kania ija'ari-ra va'ora 'baia no'avini ibavini maakarinia. \p \v 24 Ija'ari vaipohiki vava'i-ra kadi hiki ida Jesus hojajanarina. Jorakia vaki'dama'aha kanava afohanana avikafianisiagara kaimoni, Jesu-ra vanako'diha'avini nobanija Cafarnaum sidajia. \s1 'Bai havahaki ija'ari kamahi anokhomiriki ada Jesus \p \v 25 Hari. Oniaroa, avakhanofianisiagaha adani ija'ari vaipohiki. Vakaraga'aha ada Jesus nobanija, vanana'dohi'aha: \p —Jesus, nihaforija ikaikahija hida? \m \v 26 Jesus va'ora ni'aha: \p —Ka'oa hiki hida varani. Hora avanako'divini hiki ida pão-ra avakaha'avini, avava'ini na'bi'ini. Ni-kodibadani danoki-ra avarigavini-ra avanofivini hirihi hida hora avanako'dihavini hija. Pão-ra oakanaipohivini kaba'i, ni-avarigaki ida Deus hora karonavini okhana avakadiania. \p \v 27 Ni-hovani ka'oa hora avanako'diharihi. 'Bai vani ida avanako'dihaja kodiania. Ni-a'bo'daki ida ija'ari vakadi'bai vahaki. Hojaki ida 'bai hoariha ija'ari kamahi-ra ananokhomiriki. Bada vani'a mahija 'bai vara ovani'aki-ra avagathanivini, avakadimahi-ra ananokhomiriki kaimoni. Hovani ija'ari hahavi vakadi'aajo ho. Kodiabi'i ada Deus. Hora ni'a'aha: \q1 “Kodisai, ira okaronavini hiki ija'ari vakadiania \q2 va'ora ino'ara kaimoni \q2 mahi ja'dini \q2 anokhomirikia” \m Hora ni'a'iki ada. Hora karonavini mani ida a'onira ono'avini hija bana 'bai ija'ari kamahi-ra ananokhomirikia. \p \v 28 Hari. Jesu-ra vanana'dohi'aha: \p —Nahina mani ida Deua binofija bada ani'avini, agahinaja kaimoni 'bai vara ivani'akia? \p \v 29 Jesus va'ora ni'a'aha: \p —Iniani, ni-nahina-ra bada avani'arihi. Deua binofiki ida hora karona'avini avakajari'daravini. Binofiki ida hora avavakaijokavini. Nimania ida Deua binofiki. \p \v 30-31 Vani'aha: \p —Amasia vaadahana kari adani akadija'ari avikhananavaki, vahabakhiaki ida maná. Vakadikiivi ida maná. Deus athi kapapirania hojaki hida athi: \q1 “Ovari va'ora no'avini hiki \q2 ida 'bai nama gariki \q2 vahaki kaimoni.” \m Hari. Moisés kohana va'ora no'avini hi'iki ida maná nama gari'iki, akadija'ari avikhananavakia vahaki kaimoni. Anokivini anofiki ida badani danokia ikabadanini kidibadani danoki fori hiki, aogaja kaimoni ida Deus ira karona'avini, Moisé-ra karona'avini vani fori ihini. Hana hini badani danokia haria inanokiahihi? Ni-ira akajari'dajanaki. \p \v 32 Jesua bigathanihi ida vaathi: \p —Ka'oa hiki hida kodivarani. Moisés kohana hiriha ada maná va'ora no'ara. Deus vani ada va'ora no'a'ara. Maná hirihi ida 'bai ka'oa hini nama gariki. Kodiabi'i vani ija'ari-ra va'ora no'avini hija ida 'bai ka'oa hini kidiania gariki. \v 33 'Bai ka'oa Deua bikavagahinai'iki ada ovari nama gari'iki. Ovaria bianaja'diki ida ija'ari kamahi anokhomiria kaimoni — va'ora ni'aha ada Jesus. \p \v 34 Vani'aha: \p —Jesus, haria no'abakhia hihida 'bai ini'akia. \p \v 35 Jesus va'ora ni'aha: \p —Hovani oa 'bai havahaki ija'ari kamahi anokhomiriki ho. Ija'ari kodiania abononi gahinai nihahi; ni-vai'amijanaki, va'ini na'bihaha'oadahaki fori hiki ida. Ija'ari hora kajari'dariki, hora vakaijokaki, ni-kanabidini akaaforajanaki fori hiki. \p \v 36 Hari. A'onira onava'isohivini hiki, hora avanokivini kaba'i, ni-hora avavakaijokaki. \v 37 Kodiania vikhahahaviki bana adani ija'ari kodiabi'i hora no'avini vihi'iki. Ni-okajoniki ida ija'ari kodiania khaki abononi gahinai nihavini-ra nofiki. \p \v 38 Nama Deus kania ohojana ogari'ihi. Hora rakhaki badani Deua binofikia okabadanija kaimoni. Badani onofikia okabadanina hirihi hida hora rakhaja. \v 39 Kodiabi'ia binofiki va'ora oakadava'ajahakivini adani ija'ari hora no'avini vihi'iki. Hora karonakia ni-binofiki ida ija'ari hoarani akamadaki okharini kidiania. Binofiki ida ija'ari kahojai abosini kamahini Deus hora no'avini vihi'iki-ra va'ora oanahokihahavivini, vavahojaja kaimoni ida mahi ja'dini anokhomiriki Deus kania. \p \v 40 Kodiabi'i va'ora nofiki adani Deus kaisai ohina-ra vakajari'dariki mahi anokhomiriki-ra vavahojavini, oniani ida ija'ari kahojai abosini kamahini hora vavakaijokaki-ra va'ora oanahokivini hija Deus kania — va'ora ni'aha ada Jesus. \p \v 41 Oniaroa, judeus kaija'ari vanava'isohiva abonoa vavajahariki ida Jesus abono-ra vara vani'avini: \q1 “Hovani oa 'bai havahaki \q2 ija'ari kamahi \q2 anokhomiriki ho \q2 nama gariki ija'ari \q2 vakadiania ho.” \m Nimania ida Jesus kavarani vavajahariki. \p \v 42 Oniania vaabono vakani'akhama'aha afohanana: \p —Hihada Jesus José kohana kaisai hada. Va'ora aogavini kaba'i adani kidiabi'i, kidiamia vihiki, nama garina-ra kahi'aha. Ni-nama gaririha ada. \p \v 43 Jesus va'ora ni'aha: \p —Hari'a kodivarani asohirini-ra vakahijana. \v 44 Kodiabi'i hora karonaki ija'ari-ra baranaharavini oadani, ni-ija'ari ka'oa bikaabokaki ida kodiania abononi gahinai nihavini. Ija'ari kahojai abosini kamahini oanahokiki bana ida ija'ari abononi gahinai nihaki kodiania, bivahojaja kaimoni ida mahi ja'dini anokhomiriki. \p \v 45 Deus athi namoniva abono kohana vaathi kapapirania hojaki hida athii: \q1 “Deus va'ora ka'ojomo'iki bana adani ija'ari \q2 hahavi.” \m Nimania ida papira athini. Ija'aria bikamithahi ida kodiabi'i ka'ojomo'ihi athini, binaabahi jaboni, oniani ida kodiania ija'ari-ra rakhaja, abononi gahinai nihaja kaimoni. \p \v 46 A'onira onava'isohivini hiki: ni-ija'aria binoki'iaki kaho ada kodiabi'i. Hovani ohoarana onoki'ara ada kodiabi'i, kidiania okha'iki ho. Ni-ija'ari hoariha binokiki. \v 47 Ka'oa hiki hida varani. Ija'ari kodiania abononi gahinai niha'ikia bivahojaki ida mahi ja'dini anokhomiriki. \v 48 Hovani oa 'bai havahaki ija'ari kamahi anokhomiriki ho. \p \v 49 Asia vara niki ada Jesus: \p —Amasia akadija'ari avikhananavakia vaha'iki ida maná. Maná-ra vahavini kaba'i, vaabini'iki adani. Anokhomiki ida vakadimahi. \v 50 Deus kania gariki ida 'bai havahaki ija'ari kamahi-ra ananokhomiriki. Ija'aria bihahi; ni-anokhomiki bana ida kidimahi Deus kania. \v 51 Hovani oa 'bai havahaki ija'ari kamahi anokhomiriki. Deus kania ohoja'ina, ogari'iki ho ija'ari vakadiania. Ija'aria bihahi; ni-anokhomiki ida kidimahi Deus kania nama. Oimana mani hida 'bai havahaki ija'ari kamahi-ra ananokhomiriki. Oabono ova'ahaki bana ho oabinina, ija'aria vavahojaja kaimoni ida mahi ja'dini anokhomiriki — va'ora ni'aha ada Jesus. \p \v 52 Jesus kavarani va'ora naihamahi'aha, vaabono vakani'akhama'aha: \p —Ni-bikaabokaki ida haria no'avini imana arihaki kaimoni — vaabono vakani'akhama'aha. \p \v 53 Jesus va'ora ni'a'aha: \p —Ka'oa hiki hida kodivarani. Hovani ija'ari hahavi vakadi'aajo ho. Ija'aria biharihi hida oimana, bi'avirihi jaboni hida oamana; ni-bivahojaki ida mahi ja'dini anokhomiriki. \p \v 54 Ija'aria bihahi hida oimana, bi'avihi jaboni hida oamana, oniania bivahojahi ida mahi ja'dini anokhomiriki, oniani ida ija'ari kahojai abosini kamahini ija'ari-ra oanahokivini hija bana Deus kania — va'ora ni'aha ada Jesus. \p Vakamithavini kaba'i ida Jesus abono-ra kavarajomivini, ni-avigaki ida kidivarani nahina hini. Jesua bikavarajomiki ida ija'ari abononi gahinai nihaki kidiania, imana havahani, amana aavahania, Jesua bianaja'dija kaimoni ida kidimahi. \p \v 55 Asia vara niki ada Jesus: \p —Ka'oa hiki hida oimana ija'ari bihaki kaimoni. Ka'oa hiki hida oamana ija'aria bi'aviki kaimoni. Ija'ari oimana-ra hahi; oamana-ra avihi; ni-kidimahi anokhomijanaki. \v 56 Kodiania akaramisi'iki ida ija'ari oimana-ra haki, oamana-ra aviki. Kidiania oakaramisi'iki ho jaboni. \p \v 57 Hora karona'iki ada kodiabi'i. Ovani oa abono-ra nahokihaha'oadahara ada. Hokina vani fori ohija jaboni. Kodiabi'i hora no'avini hiki hida kodimahi hidiaja ovahojaki. Onivani fori hija jaboni ida ija'ari oimana-ra haki. Kodiania akaramisini mani ida kidimahi nahokihaha'oadahani hija. \v 58 Nimania hida 'bai havahaki ija'ari kamahi anokhomiriki Deus kania nama hojaki gari'iki. 'Bai havahaki ija'ari kamahi anokhomiriki fori hiriki ida maná akadija'ari avikhananavakia vaha'iki. Vahavini kaba'i, vaabini'iki adani. Anokhomi'iki ida vakadimahi. Ija'ari 'bai havahaki ija'ari kamahi anokhomiriki-ra hahi; ni-kidimahi anokhomiki — niha ada Jesus. \p \v 59 Hari. Cafarnaum sidajia hojaha ada Jesus, va'ora ka'ojomo'i'iki adani judeus kaija'ari Deu-ra vara vani'avini kagorania vahojaki. \s1 Mahi ja'dini anokhomiriki varani hini hida \p \v 60 Hari. Oniaroa, Jesus kavarani-ra vakamitha'aha adani ipohina vaipohiki, vaabono vakani'akhama'aha: \p —Ni-aogaki ida kidi'ojomo'ihi athini nahina nini. Ni-jahaki ida kidivarani haria ni'avini hi'iki. Hari'a akapoariva hida athi — vakhaniha. \v 61 Ni-nahina vani'aki ada Jesus, kaba'i biogaki ida kidivarani vavajaharavini vaabono vara vakani'akhamavini, oniani ida va'ora nana'dohivini hija: \p —Avanofimanija ida hora avanahojahavini kodivarania? \v 62 Hovani ija'ari hahavi vakadi'aajo ho. Kodivarani-ra avakajari'daki a'oni. Oibavi nama oajoisina-ra avanokija vaha; asia mani koda hora avakajari'daja? \p \v 63 Ma'onahai Jahaki vani ada ija'ari kamahi-ra anaja'di'ara. Ni-ija'aria bikaabokaki ida kidimahi-ra anahokiha'oadahavini. Kodivarani vara a'onira oni'avini hikia bivikhaki ada Ma'onahai Jahaki avakadiania, ovania bianahokiha'oadahaja ida avakadimahi. \v 64 Kaba'i, vahojaki adani hora vakajari'daki avakadiania — va'ora ni'aha ada Jesus. Jesus va'ora ogajoraki adani ija'ari vajari'daki. Biogajoraki ada hana hina arakhana hiki kaimoni. \p \v 65 Hari. Asia vara niki ada Jesus: \p —Avakadiania vahojaki adani hora vakajari'daki, oniani ida a'onira oni'avini hi'ia: Kodiabi'i ija'ari-ra baranaharavini oadani, ni-ija'ari ka'oa bikaabokaki ida kodiania abononi gahinai nihavini — va'ora ni'aha ada Jesus. \p \v 66 Hari. Oniaroa, Jesus ipohina vaipohiki vajoiribani'aha, ni-vavaipohihajanaki. \v 67 Oniania Jesus va'ora nana'dohi'aha adani 12 vihiki vaipohina: \p —A'onivani avanofimanija ida ava'ajihini jaboni? \p \v 68 Simão Pedroa bini'a'aha: \p —Iniani, Jesus. Hana hini koda haria vasohiki hari? Ivani haria inanamithavini hi'ia ida ija'ari kamahi ja'dini anokhomiriki varani hini, agahinana hija kaimoni. \v 69 Deus kahonai abono jahaka'oaki ihini-ra akajari'darihi. Aogaki ida Deus ira nagathogathovini akadika'da'di ka'oa ihija kaimoni. \p \v 70 Jesua bigathanihi ida athi: \p —A'onira onagathogatho'iki ho, 12 avihiki. Jahari ada hoarana avakadiania hojaki. \p \v 71 Jesua vara bivani'ajoraki ada ipohina Simão Iscariotes kaisai Judas oniki. Ovania bana biarakhara ada Jesus vahoariha vasa'a kabodinia. \c 7 \s1 Igamina ka'oa vihikia vakajari'daki ada Jesus \p \v 1 Hari. Oniaroa, vakadivarani naothinia Galiléia kaarabonia aadahaoni'aha ada Jesus. Judéia kaarabonia Jesu-ra naadahajanariki judeus kaija'ari vanava'isohiva abonoa vanaabinivini vanofivini. \v 2 Ni-ipohijanaki ida mahi judeus kaija'ari ihinika hoariha-ra vanamonahavini Deu-ra khai vani'ara kaimoni. 8 mahi ipohini vakaihinikana oadani vavadina baniniaja, vakava'ihokija kaimoni ida vakadija'ari avikhananavaki vavadina amokhinia amasia avaadahaonina oadani. Ihinika onini Amokhini Kaihinikani. \p \v 3 Oniaroa, Jesus igamina ka'oa vani'aha: \p —Aajo, hihida ibavia ajihi'a. Judéia kaarabonia okha'a mahija kadaipohi vahoariha kadabadani danoki-ra vanokivini. \v 4 Ija'aria binofihi ida vahoariha vaipohikia kidibadani avigavini, ni-bianahojaki ida badani vanokiria kaimoni. Badani danokia ikabadanibakhiaki i, vanokiva ida bada ini'aki — vakhaniha. \p \v 5 Igamina vakajari'daki jaboni ada Jesus. \v 6 Jesus va'ora ni'aha: \p —Ni-kha'iaki kaho ida mahi asohiki ookhana kamahini ihinika kania. Mahi hana hini avanofihi, asohiki ida avarikhani. \v 7 A'onira vavajahaki adani ija'ari Deu-ra vanofiriki. Hovani hora vavajahariki. Va'ora onava'isohibakhiavini hiki ida vakadihojai jahariki, oniani ida hora vavajaharavini hija. \p \v 8 A'onimiro'a avigaimori'a ihinika amonahani ibavini kania. Ni-oogaimorina-ra onofiki kaho. Ni-kaikahi'iaki kaho ida mahi ookhana kaimoni. \p \v 9 Vara va'ora ni'avini naothinia hojaroni'aha ada Jesus Galiléia kaarabonia. \s1 Amokhini Kaihinikani kania ogaimorisiagaki ada Jesus \p \v 10 Hari. Oniaroa, Jerusaléa avikha'aha adani Jesus kakajo'o Amokhini Kaihinikani-ra avanikhahavini. Ai vihina naothinia okasiaga'aha ada Jesus. Ni-ija'aria vanoki'iki. Ahojai vania okha'aha. \p \v 11 Judeus kaija'ari vanava'isohiva abonoa avanako'dioniha ada Jesus ihinika amonahani ibavinia. Vanana'dohibakhiaha: \p —Ada hana hojaha Jesus? \m \v 12 Ija'ari vaipohiki vajoroniki vaabono vara vakani'akhamaki: \p —Jahaki ada makhira. \p Vahoariha vani adani vakhaniha: \p —Iniani. Va'ora korijanahabakhiaki adani ija'ari. \m \v 13 Ni-vana'bara'iki ida vaathi. Va'ora vifiniki adani vakadija'ari vanava'isohiva abono, oniani ida athii 'bararikia Jesu-ra vakanavaranihavini hija. \p \v 14 Hari. Ihinika ajararini vani kaikahi'aha ada Jesus. Ija'ari Deu-ra khai vani'avini kagorani kavasiribanini bodinia o'oi'aha, va'ora ka'ojomo'i'aha adani ija'ari vajoroniki. \v 15 Jesus athi-ra vakava'ibodivaranikaraho'aha adani judeus kaija'ari vavaka'da'diva, vakhaniha: \p —Ni-akadi'ojomo'ihi abonoa vaka'ojomo'i'iki hada makhira Deus athi kapapirania. Nihaniki vania biogaja ida? Karahoki ida kidi'ogahai. \p \v 16 Jesus va'ora ni'aha: \p —Ni-okava'ibodivarani'imidiaki hida ojomo'ihi athini. Deus hora karonaki ho. Ovari hora nava'isohivini hi'iki hida a'onira oka'ojomo'ivini hi'iki. \v 17 Ija'ari nahina Deua binofiki-ra naabahi, biogaki bana ida kodi'ojomo'ihi athini Deus kania khani. Biogaki jaboni ida kodi'ojomo'ihi athini-ra onakama'daravini. Deus vania binakama'daja ida. \p \v 18 Hari. Ija'ari kidiva'ibodivarania va'ora nanamithavini hiki adani vahoariha; binofiki ida kidi'ogahai karaho avigavini, abononi vaboraborahaja kaimoni. Ni-niki ida kodihojai. Hovani athi vikhava abono ho. Athi vikhava abonoa ni-vara bivani'aki ida kidiva'ibodivarani. Vara bivani'aki ida karonana hiki athi. Binofiki ida athi-ra karonaki ka'ogahai karaho-ra vakamithavini, khai vani'ara kaimoni ada karonana hi'iki. Ka'oa hiki ida athi vikhava abono athi. Ni-ija'ari-ra korijanahaki. Hovani athi vikhava abono ho. \p \v 19 Deus kava'isohihi jirikia Moisés kohana va'ora nava'isohi'iki adani akadija'ari avikhananavaki. Ni-ija'ari hoarani avakadiania hojakia binaabaki afojahaki ida Deus kava'isohihi jiriki. Nahina mani ida hora avanaabinivini-ra avarakaimasikivini hija? \p \v 20 Vakamithava vagathanihi ida kidina'dohi: \p —Ikabajadi'oamanija! Nahina ira akaimasikirihi ira naabinivini. \p \v 21 Jesus va'ora ni'aha: \p —Bada oni'a'iki ida badani danoki hoarani akadi'akoiri kamahini, oniani ida avakava'ibodivaranikarahovini hi'ia. Ni-avavajahaki ida akadi'akoiri kamahini ija'ari-ra oanaihotavini. \p \v 22 Akadi'akoiri kamahini hini kaba'i, avakarajomiki ada isai tanaki, avanaabaja kaimoni ida Deus kava'isohihi Moisés kohana binajiri'iki. Ni-Moiséa bihonariabiininiki ida siikosida karajomihi. Moisés namithana viahania kidija'ari miro'a vanakama'daja ida siikosida karajomihi. \v 23 Vakadihonari avanaabavini isai-ra avakarajomivini akadi'akoiri kamahini hini kaba'i. Akadi'akoiri kamahini ija'ari-ra oanaihotahi; hora avakaihamahi'ihi. Hora avaranaathidanoararivini, hora avani'a'iki a'oni: \q1 “Inaabarihi ida Moisés \q2 kohana kahonari. \q1 Ni-jahaki ida bada inini \q2 akadi'akoiri kamahini, \q2 makhira-ra ianaihotavini.” \m Avakhaniki a'oni. \v 24 Avanokihi ida hoariha kahojai, hari'a jorakia asohirini vakahi bana. Avarigahi ida kidihojai Deua bivajahaki bivajahariki, oniania kidihojai asohini asohirini avakahivini jahaja. \s1 Cristo mani koda ada Jesus? \p \v 25 Hari. Oniaroa, ija'ari vahoarahanana Jerusaléa vahojakia vani'a'aha: \p —Hi'o makhira, akadija'ari vanava'isohiva abonoa vanofimanira koda o vanaabinivini? \v 26 Vada vani'a. Ija'ari vaipohiki vahararana vara niki ada, ni-nahina bianaathidanoaraririha ada. Akadika'da'dia avigamanira koda ada Jesus, Cristo hina, Deua bikaronaki hina? — vaabono vakani'akhama'aha. \p \v 27 —Cristo khana kamahini ni-ija'aria avigaki bana ida ibavi bivikhaki kani. Aogaki ida makhira bivavijavaki ibavini — vakhaniha. \p \v 28 Ija'ari Deu-ra khai vani'avini kagorani kavasiribanini bodinia Jesus va'ora ka'ojomo'ivini kaba'i, athi 'barakia va'ora ni'aha: \p —Hora avarigaki hora avavanihamania koda? Ibavi hana hini kaija'arini ohina-ra avarigamania koda jaboni? Hovani ka'oa oabono ovikharihi hida. Ni-ija'ari-ra nava'iponi'imariniki ada hora karona'iki. Ni-avarigariha ada hora karona'iki. \v 29 Hovani oa oogara ada. Kidiani oavania okhaja. Hora karona'iki ada — va'ora ni'aha ada Jesus. \p \v 30 Vanofivini kaba'i ida Jesu-ra vagathivini, ni-nahina bigathiki. Ni-kaikahi'iaki kaho ida mahi Deus Jesu-ra vagathivini-ra va'ahavini. \p \v 31 Ija'ari vajoroniki vahararana vahojaki adani ija'ari vaipohiki Jesu-ra vakajari'dariki. Vani'aha: \p —Ipohiki ida makhira kabadani danoki. Cristo oamani ada Jesus. Ija'ari hoariha hira vaha ada Cristo; bikaabokamanija koda ida badani danoki arafiaki, Jesus kabadani-ra aradaki? Akajari'dariha ada Jesus, Cristo hina Deua bikarona'iki — vakhani'aha. \s1 Sasidotxi vavaka'da'diva va'ora vakaronaki adani sorara \p \v 32 Hari. Farisioa vakamitha'ihi ida ija'ari vajoroniki athii 'bararikia Jesus varani hina vaabono vara vakani'akhamaki. Farisioa vanofiki ida Jesus gathana. Oniaroa, sasidotxi vavaka'da'diva, farisio khama va'ora vahonariaha adani sorara: \p —Jesus kania avikha'a mahija avagathivini. Vavikha hida akadiania — va'ora vani'aha. \p \v 33 Hari. Jesus va'ora ni'aha adani ija'ari vajoroniki: \p —Mahi ipohirikia ohojaki ho avakadiania. Naothinia oajoiki bana ho hora karonaki kania. \v 34 Hora avanako'dihaki bana a'oni, ni-hora avakaragaki bana. Ni-avakaabokaki bana ida ovahojaki kania avarikhani. \p \v 35 Judeus kaija'ari vaabono vakanana'dohikhama'aha: \p —Hana vania koda okhaki ada akaragarara kaimoni? Arabo hoariha kasidajinia okhamaniki koda ada, va'ora ka'ojomo'ira kaimoni adani akadija'ari vihiriki? \p \v 36 Vaabono vakani'akhama'aha: \p —Haria ni'ajora'iki ada: Anako'dihavini, ni-akaragaki bana. Ni-akaabokaki ida aokhana bivahojaki kania. Ni-aogaki ida kidivarani nahina nini — vakhani'aha. \s1 Paha aavahaki ija'ari-ra anahokiki fori hiki ada Jesus \p \v 37 Hari. Oniaroa, anokhomini amaakari'iki ida Amokhini Kaihinikani amonahani. Hari. Ahoarani'iki hida mahi karaho ihinika a'diahini kamahini. Oniaroa, vahararana gaa'aha ada Jesus, athi 'barakia va'ora ni'a'aha: \p —Jahaki ida ija'ari kanabidini akaaforaki kodiania khani, bi'avija kaimoni ida ono'avini hiki kaimoni. \v 38 Deus athi kapapirania hojaki hida varani ohina: \q1 “Hora vakaijokajahakikia \q2 va'ini bodinia \q2 sororonaniki fori hiki ida paha ija'ari-ra nahokiki. \q1 Vaini kapahani sororonaniki fori hiki ida.” \m Niha ada Jesus. \p \v 39 Jesua bikavarajomiki ada Ma'onahai Jahaki paha sororonanikia fori hina. Jesus kavarani-ra kajari'darikia bigathaniki bana ada Ma'onahai Jahaki. \p Oniaro kari ni-Deua bikarona'iaki kaho ada Ma'onahai Jahaki vajari'dariki vakadiania. Ni-abini'iaki kaho ada Jesus. Ni-ajoisi'iaki kaho ada Jesus Deus Ibavi Jahaka'oaki vagaki kania, oniani ida Ma'onahai Jahaki-ra arakha'iarija ija'ari vajari'dariki vakadiania. \s1 Vava'i kosakhamani hiki \s2 ida Jesus athi \p \v 40 Jesus kavarani-ra vakamithaki adani ija'ari vajoroniki, vakhaniha vahoarahanana: \p —Hi'o makhira, Deus athi namoniva abono anokhaki o — vakhaniha. \p \v 41 Vakhaniha adani vahoariha: \p —Cristo mani o. \m Vahoariha vani adani vakhaniha: \p —Iniani, ni-Galiléia kaarabonia khaki ada Cristo oniki. \v 42 Deua bivava'isohihijoraki ada Cristo: Akadija'ari okhananavaki Davi kohana oniki kahanodi namitharonisiagaki ada Cristo. Biva'banaki Belém sidaji. Davi kohana bivavijavaki ida sidaji Belém. Nimania ida haria nava'isohijora'iki athii Deus athi kapapirania hojaki — vakhaniha adani ija'ari Jesu-ra vakajari'daki, avigaravini kaba'i ida Jesua biva'banaki ibavini. \p \v 43 Oniaroa, vahoariha vakajari'daki ida Jesus athi. Vahoariha vani adani Jesus athi-ra vakajari'dariha. \v 44 Vakadiania vahojaki adani ija'ari Jesu-ra vagathivini-ra vanofiki. Ni-nahina bigathi'iki kaho. \s1 Judeus kaija'ari vanava'isohiva abonoa vakajari'daki ada Jesus \p \v 45 Hari. Oniaroa, avajoi'aha adani sorara sasidotxi vavaka'da'diva, farisio vihiki vakadiania. Sorara-ra va'ora vanana'dohi'aha: \p —Nahina mani ida Jesu-ra avavikharavini hija? \p \v 46 Sorara va'ora vani'aha: \p —Ni-ija'ari hoariha vara bivani'aki ida varani Jesus kavarani fori hiki — vakhaniha, Jesus athi-ra vakajari'daravini. \p \v 47 Farisio va'ora avakaihamahi'aha adani sorara, va'ora vani'aha: \p —A'onira korijanahamanira koda ada jaboni Jesus? \v 48 Judeus kaija'ari vanava'isohiva abonoa vakajari'dahahaviki ada Jesus. Harivani, Farisio jaboni akajari'daki ada. Akajari'dahahaviki ada. \v 49 Ija'ari vahoariha Deus kava'isohihi jiriki-ra avigariki. Deus va'ora nihimaki bana adani — vakhaniha adani farisio Jesu-ra vakajari'daki. \p \v 50 Hari. Vakadiania hojaha ada farisio Nicodemos oniki. Mahi ipohiki viahania joma kaba'i, binavanavanaha'iki ada Jesus. Hari. Nicodemos va'ora ni'aha adani ipohina: \p \v 51 —Ni-akamitha'iaki kaho ida Jesus abono-ra vajari'davini. Moisés kohana va'ora nava'isohi'iki adani akadija'ari avikhananavaki: \q1 “Hari'a ija'ari kabadani asohirini-ra vakahiva \q2 adani ija'ari vanasohiva abono, \q1 vakamitharavini oadani ida abononi vajari'davini. \q1 Avigaravini oadani ida \q2 kidihojai, \q1 hari'a jaharikia avarakhava ida ija'ari.” \m Niki ida Moisés athi papira hojaki. Ni-akamitha'iaki kaho ida Jesus abono-ra vajari'davini. Ni-asohiki ida kidihojai asohirini akahivini, anana'dohiravini oadani — va'ora ni'a'aha ada Nicodemos. \p \v 52-53 Vagathani'ihi ida athi: \p —Ivani jaboni Galiléia kaaraboni kaija'arini mani koda i? Vada ini'a bana ida Deus athi kapapirani jiriki mahija Galiléia kaarabonia Deus athi namoniva abono kharina-ra iogavini — Nicodemo-ra vani'aha. Galiléia kaarabonia 'banaki vavanihaki ada Jesus. \c 8 \s1 Vavikhaki ida gamo \s2 Jesus kania \p \v 1 Hari. Oniaroa, vagorana vajoi'aha adani ija'ari. Jesus vani ada ogaimori'aha arabo namahikia monte das Oliveiras onikia. \p \v 2 Ka'afokajomani mahi avagani kama'dani vani joifoni'ianaha ada Jesus Deu-ra khai vani'avini kagorani kavasiribanini bodinia. Vajoroni'aha adani ija'ari vaipohiki kidiania. Vithirariha, va'ora ka'ojomo'ihahavi'aha. \p \v 3 Va'ora ka'ojomo'ivini kaba'i, vakaikahi'aha adani judeus kaija'ari vaka'ojomo'iva abono, farisio khama. Jesus kania vavikha'ihi ida gamo, vahonariahi gaani vaviaha. Hoariha kamakhira-ra vi'omavini vani farisioa vagathija ida gamo. Oniaroa, Jesus kania vavikha'ihi. \p \v 4 Jesu-ra vani'a'aha: \p —Ivani ija'ari ka'ojomo'iva abono i. Haria nava'isohi bana: Kamakhiraki hida gamo. Hoariha kamakhira-ra vi'omavini kaba'i, agathi'iki hida. \v 5 Deus kava'isohihi jiriki Moisés kohana akadija'ari avikhananavaki-ra no'avini hi'iki haria honariavini gamo nikia kabadaniki ja'dia anagahavini abinija kaimoni. Ivani, nahina haria ini'aja koda bana? — Jesu-ra vanana'dohi'aha. \p \v 6 Avigavini kaimoni hirihi ida vanana'dohivini hija. Vanofiki ida Jesu-ra vakaijo'avini nahina nini vakamithaja kaimoni ida athi. Moisés kohana kahonari-ra kajoniha; avanaathidanoarariha. Hari. Hasi nirari'aha ada Jesus, jiriha'aha nami khomakhomani namania sa'a. \p \v 7 Asia avanana'dohi'dohibakhiaha. Gaamanani'aha, va'ora ni'a'aha: \p —Ba ovari miro'a gamo-ra aviniva ja'dia ada Jahari kabadania kabadani'iariki. \p \v 8 Hasi nirari'ianaha, jiriha'ianaha nami khomakhomani namania. \p \v 9 Jesus athi-ra mitha vani'avini vani ai vihinana'aha adani gamo-ra avanaathidanoarariki hahavi. Makhira na'arihavi vihiki miro'a adani ai vihi'aha. Vahojaroni'aha adani Jesus, gamo khama. Asia gaaki ida gamo Jesus viaha. \p \v 10 Oniaroa gaamanani'ianaha ada Jesus, bini'a'ihi: \p —Gamo, adani hanaja ija'ari avikha'aha? Vahojaronirara adani ira vanagahavini-ra vanofiki? Vanofijanaria koda ida kadabadani asohiriki abosini-ra vavahonariahivini? \p \v 11 —Iniani — nihi ida gamo. \p —Ni-kadabadani asohiriki abosini-ra ovahonariahiki jaboni. Ba ajihi'a. Hari'a Jahari kabadania kabadanijana — gamo-ra ni'a'aha ada Jesus. \s1 Jesus ija'ari hahavi kamahi navagava abono \p \v 12 Hari. Oniaroa, Jesus vara va'ora ni'a'ianaha adani farisio: \p —Hovani oa onavagaja ida ija'ari hahavi vakadiva'ibodivarani. Ija'ari hora vaipohihakia bivahojaki ida mahi ja'dini anokhomiriki. Kidiva'ibodivarani onavagavini mani ida bakibakiki fori hikia naadahajanarini hija — va'ora ni'a'aha ada Jesus. \v 13 Farisioa vani'aha: \p —Ivani oa iabono vara ivani'a'ia. Ni-hojaki ida ija'ari hoariha kadavarani ka'oa hinia haria kanamoniki kaimoni. Hojarini mani ida ka'oa hini ka'oa hirini aogaravini hija. \p \v 14 Jesus va'ora ni'aha: \p —Hovani ohoarana oabono vara ovani'avini kaba'i, ka'oa hiki hida kodivarani. Oogaki ida ibavi ovikhaki. Oogaki jaboni ida ibavi oanikhaki kaimoni. A'onivani ni-avarigaki ida ibavi ovikhaki, ni-avarigaki jaboni ida ibavi oanikhaki. \p \v 15 Avarigaravini kaba'i ida hoariha kahojai, kidiva'ibodivarani hiki, avarakaraganahaki ida kidihojai, kidibadani, kidivarani hiki, asohirini avakahivini. Ni-nikia Deus ija'ari-ra nasohiki. Ni-hovani oa ija'ari-ra onasohirihi. \v 16 Ija'ari-ra onasohija vaha; asohihi vaha ida kodivarani. Ni-ohoarana ohojaki, kodiabi'i hora karona'iki ho, ovari kodiania hojaki. Hora kakodiavini mani ida ija'ari-ra onasohivini kavaranihi-ra nasohika'oaja. \p \v 17 Akadiva'isohihi jiriki kapapirania hojaki hida honari: \q1 “Ija'ari vi'bamiki vania \q2 vanokija ida, \q2 vakamithaja ida jaboni \q2 ija'ari hoariha kahojai \q2 asohiriki. \q1 Ija'ari vanasohiva abono \q2 vaviaha o'oiva ida ija'ari \q2 hojani jahariki nokiva abono, \q2 vara bivani'aja kaimoni ida binoki'iki, \q2 bikamitha'iki hiki. \q1 Khaonanini naothinia hoariha maina ida o'oi'ihi, \q2 vara bivani'aja kaimoni ida binoki'iki, \q2 bikamitha'iki hiki. \q1 Onivani fori hi'ianahi ida \q2 kidivarani ija'ari vanasohiva abono vakadiania. \q1 Vakadivarani hi'bamakhama'ihi ida vanoki'iki, \q2 ka'oa hini aviga'ihi.” \m Nihi ida papira athini. \p \v 18 Hovani kodiabi'i khama ija'ari hojani nokiva abono vi'bamiki fori arihiki hari. Oabono vara ovani'aki ho. Kodiabi'i jaboni vara hora vani'a'iki ho, oathi ka'oa hini-ra kahiki ada. Onivani fori hi'ianaja hida akadivarani afo'bamakhama, oniani ida ka'oa hini avarigavini hija kodiabi'i hora karona'avini — Jesus va'ora ni'aha. \p \v 19 —Ada hana hojaha kadabi'i? — Jesu-ra vanana'dohi'aha. Jesus va'ora ni'a'aha: \p —Ni-hora avarigaki hana ohina. Ni-kodiabi'i-ra avarigaki jaboni hana hina. Hora avarigaja vaha; kodiabi'i-ra avarigahi jaboni vaha. \p \v 20 Hari. Deu-ra khai vani'avini kagorani kavasiribanini bodinia vara niha ada Jesus. Ija'ari Deu-ra vakanava'igavini kajinironi bavini kania hojaha ada Jesus, ija'ari-ra va'ora ka'ojomo'ivini. Ni-nahina bigathiki ada Jesus, ni-kha'iaki kaho ida mahi Deus Jesu-ra vagathivini-ra va'ahavini. \s1 Jesua vara bivani'aki ida ajihina kamahini \p \v 21 Hari. Oniaroa, Jesus va'ora ni'a'ianaha: \p —Ai ohiki bana ho. Hora avanako'di'imariniki a'oni. Jahari kahojaia avakahojaini oadani vani avaabinija bana. Ni-avakaabokaki ida avarikhani ibavi oanikhahaki kania — va'ora ni'aha ada Jesus. \p \v 22 Oniania vaabono vakani'akhama'aha adani judeus kaija'ari: \p —Jesus haria ni'avini ibavi bianikhahakia aokhana-ra akaabokaravini. Abono-ra naabinimaniki koda hada? \p \v 23 Jesus va'ora ni'aha: \p —A'onivani araboja ava'banaki a'oni. Hovani oibavi namajaja. Arabo kaija'arini avihiki a'oni. Hovani arabo kaija'arini ohirihi, \v 24 oniani ida a'onira onava'isohijoravini hi'ia: Jahari kahojaia avakahojaini oadani vani avaabiniki a'oni bana. Oonina Hovani oa ho. Avakajari'dahi ida oonina Hovani oa hini, avaabinini kamahini, asia avakadihojai asohiriki-ra avavahojaki a'oni bana. \p \v 25 Jesu-ra vanana'dohi'aha: \p —Hana ihini mani i? \m Jesua bigathani'ihi ida vakadina'dohi: \p —Kodivarani kama'dani vani a'onira onava'isohija oonina Hovani oa ho. \v 26 Hojaki ida varani karaho avihinia okavaranina kaimoni. Avakadihojai asohiriki-ra onasohivini kavaranihi hojaki jaboni, kaba'i ni-varani avihinia okavaraniki. Ka'oa hiki ada hora karona'iki. Kidivarani okamithaha; vara ovani'a'ihi ija'ari araboa vahojakia vakamithaja kaimoni. Hora nava'isohiravini oadani, ni-nahina oniki — va'ora ni'a'aha ada Jesus. \p \v 27 Jesus kavarani-ra vakamithavini kaba'i, ni-nahina hini avigaki, ni-avigaki ida kidiabi'i nama hojaki-ra vara vani'avini. \v 28 Avigaravini mani ida Jesus va'ora ni'avini hija: \p —Ija'ari hahavi vakadi'aajo ho. Ava akasanakhamaki kania hora avaragaamananivini kamahini, avarigaki ida Hovani oa ohina. Avarigaki jaboni ida kodiabi'i hora honariaravini oadani vara onirina. Hora nava'isohiha varania bona vara ovani'ahi ida kidivarani. \v 29 Kodiania hojahaha'oadahaki ada hora karona'iki. Khai bini'aki ida badani bivajahakia okabadaniha'oadahana, oniani ida hora nahojaharavini hija — niha ada Jesus. \p \v 30 Jesus kavarani-ra vakamithavini vani ija'ari vaipohiki kidivarani vakajari'dariha ada. \s1 Ija'ari kapavakarivahaki ija'ari kapavakarivahariki varani hini hida \p \v 31 Hari. Oniaroa, Jesus va'ora ni'aha adani judeus kaija'ari vajari'dariki: \p —Oathi-ra avanaababakhiahi; kodipohi ka'oa avihihi. \v 32 Avarigaki bana ada Deus ka'oa hina. Ka'oa hina avarigaha; ni-ija'ari kapavakarivahaki fori avihijanaki. \p \v 33 Vagathani'ihi ida Jesus athi: \p —Abraão kahanodi avijavaronisiagaki arihiki hari. Ovari kapavakarivahariki ada. Ovari fori arihiki hari jaboni. Ni-nahina haria kapavakari'iaki vakadihonai abono gathaki arihija kaimoni. Ni-aogaki ida kadavarani nahina hini vara haria ini'avini hiki: ni-ija'ari kapavakarivahaki fori arihijanarihi — Jesu-ra vani'a'aha. \v 34 Jesus va'ora ni'aha: \p —Ka'oa hiki hida varani a'onira onava'isohivini hiki. Honai abono kapavakarivahakia ni-bikaabokaki ida abono-ra saarivini kidika'da'di sa'a kabodinia. Jahari kahojaia kahojaihi ida ija'ari, ni-bikaabokaki ida abononi saarivini Jahari sa'a kabodinia. \p \v 35 Ka'da'di kidihonai abono gathaki-ra pavakari nihavini-ra nofiha; pavakari binihaha. Ni-hojahaha'oadahaki ada honai abono gathaki kidika'da'di gorana. Ka'da'di kaisai hiriha ada honai abono kapavakarivahaki. Ka'da'di ni-pavakari binihaki ada kidisai. Hojahaha'oadahaki ada kidiabi'i gorana. \p \v 36 Deus kaisai ho. Jahari sa'a kabodinia a'onira oakava'ijoahi; ni-avagathajanaki fori avihiki, avakaabokaki ida hojai asohiriki-ra avakava'ipahinivini. \p \v 37 A'onira oogaki ho. Abraão kohana kahanodi vavijavaronisiagaki a'oni. Kodi'ojomo'ihi kavaranihi-ra avakajonivini mani ida hora avanaabinivini-ra avanofivini hija. \v 38 Vara ovani'aki ida varani kodiabi'i hora nava'isohivini hi'iki. A'onivani bada avani'aki ida badani avakadiabi'i a'onira ka'ojomo'ivini hi'iki. Jahari kaisaia a'onira onaonivini hiki avanamonahavini hida Jahari kahojai. \p \v 39 Vagathani'ihi ida Jesus athi: \p —Akadi'arahoda okhananavaki ada Abraão kohana. Anaonivini ada Abraão akadiabi'i. \p Oniania Jesus va'ora ni'a'aha: \p —Abraão kohana kaisai avihija vaha; kidibadani fori hikia avakabadanimanihi vaha. \v 40 Hovani vara ovani'aja hida athi ka'oa hini Deus hora nava'isohivini hi'iki. Athi ka'oa hini-ra vara ovani'avini kaba'i, asia hora avanaabinivini-ra avanofihi. Abraão kahojai fori hirihi ida avakadihojai. \v 41 Jahari kahojaia avakahojaiki a'oni. Avakadiabi'i kahojai fori hiki ida avakadihojai — va'ora ni'aha ada Jesus. Vagathanihi ida Jesus athi: \p —Akadiabi'i hoarana hina aogaki Deus. Deus kaisai ka'oa arihiki hari. Isai kaabi'iriki fori arihirihi. \p \v 42 Oniania, Jesus va'ora ni'a'aha: \p —Deus avakaabi'ija vaha; hora avanofijahakimanihi vaha. Deus kani vania okhaja, hidavania ohoja'ia. Ni-hovani ka'oa oabono ovikharihi. Deus vani hora karonaja. \v 43 Niha avani'amania hida oathi avakamithavini kaba'i avakamithariki fori avanihaki? Ni-avanofipa'itxiki ida kodivarani-ra avarigavini nahina hini. \p \v 44 Jahari kaisai oamani a'oni, oniani ida nahina Jaharia bikava'inofinofiki-ra avanofivini hija. Hahavi amonahani vani kaabinira ada Jahari. Nahina ka'oa hini-ra vajaharavini mani ida kidiania nahina sohiki-ra nofiravini hija. Jahari kahojai oamani ida korijanahia kavaranina. Korijanahi abono ada. Korijanahi abono hahavi kaabi'i fori hiki ada. \v 45 Varani ka'oa hinia okavaranina mani ida kodivarani-ra avakajari'davini hija. \p \v 46 Hana hina biogaja ida badani Deua bivajahariki onamonaha'iki? Ni-bada oni'arihi ida Jahari kabadani. Hora bana nanamithava ada kodibadani asohirini-ra kahiki. Varani ka'oa-ra vara ovani'a'iki ho. Niha avani'amania hida kodivarani avakajari'daki? \v 47 Deus kaija'aria vanaabaki ida Deus kavarani. Kidija'ari avihirini mani ida kidivarani avanaabaravini hija — niha ada Jesus. \s1 Jesua vara bivani'aki ada Abraão kohana \p \v 48 Hari. Oniaroa, vani'aha ada Jesus: \p —Asohi'oamani'ia ida akadivarani ira vara avani'avini, Samaria kaaraboni kaija'arini fori ihiki i. Bajadi iva'ini-ra nahonariahihi'iki i jaboni. \m \v 49 Oniaroa, Jesus va'ora ni'aha: \p —Iniani, ni-bajadi ova'i-ra nahonariahihirihi. Ovava'ihaki ada kodiabi'i. A'onivani ni-hora avavava'ihaki. \v 50 Ni-ojahana kavaranihi-ra onako'dirihi kodimoni hini. Kodiabi'i vani hora vara vani'aja varani jahakia. Ovari akadivarani-ra nasohiki bana. Oasohina-ra kahiki bana ada kodiabi'i. \v 51 Ka'oa hiki hida kodivarani. Ni-abiniki bana ida ija'ari oathi-ra naabaki. \m \v 52 Oniaroa, judeus kaija'ari vanava'isohiva abonoa vani'aha: \p —Kadavarani-ra akamithahi; aogajahakihi ida bajadi iva'ini-ra nahonariahihivini. Abini'bo'da'iki ada Abraão kohana. Vaabinihananaki adani Deus athi vanamoniva abono. Ija'ari iathini-ra naabaki, ni-abinini ikahiki. \v 53 Abini'iki ada Abraão. Ovari miro'a akadija'ari avikhananavaki vakadiabi'i ada. Ka'da'di ada. Abraão ka'da'di hina-ra iaradamanija? Vaabiniki jaboni adani Deus athi vanamoniva abono. Hana ihini mani i, iabono vara ivani'aja? — vani'aha ada Jesus. \p \v 54 —Ojahana kavaranihia vara oabono oni'aja vaha; ni-avarigaki vaha ida kodivarani ka'oa hini ka'oa hirini. Kodiabi'i vani ada ojahana kavaranihi-ra vara vani'ara. Ovari ada avakadiDeus hina avakahira. \v 55 Ni-avariga'iariha ada. Hovani oogara ada. Deu-ra ogaravini-ra okahija vaha; korijanahi abono ohihi vaha, a'onifori ohihi vaha. Oogaki ada, athi onaabahaha'oadahaki ada. \v 56 Avakadiabi'i Abraãoa khai bini'akaraho'iki ida kidiania okhana-ra nokivini araboa. Hora nokijora'avini mani ida khai ni'ana hija — Jesus va'ora ni'aha. \p \v 57 Vani'aha ada Jesus: \p —Ni-ivahoja'iaki ida badara 50 hiki ipohini. Nihaniki vania inokira ada Abraão? \p \v 58 Jesua bigathani'ihi ida vakadina'dohi: \p —Hovani oa ho. Abraão namithana viahania homiro'a ohojaja — va'ora ni'a'aha. \p \v 59 Hari. Oniaroa, vanabiini'ihi ida ja'di Jesu-ra vanagahara kaimoni, oniania, Jesus abono-ra anahoja'aha. Deu-ra khai vani'avini kagorani kavasiribanini bodinia okhaonani'aha, ajihi'aha. \c 9 \s1 Jesua bianaihotaki ada makhira kamaodorohaki \p \v 1 Hari. Oniaroa, adahana kaba'i ada Jesus, makhira kamaodorohaki-ra noki'aha. Kamaodorohana vani 'banara ada. \v 2 Jesus ipohina vanana'dohi'aha: \p —Jesus, niha nimanira ada makhira 'banana kamaodorohana namithaki? Asohirini mani ida kidihojai kanamaodorohana hija? Kidiabi'i, kidiamia vihiki vakadihojai asohirini mani ida kanamaodorohana hija? \p \v 3 Jesua bigathani'ihi ida vakadina'dohi: \p —Iniani, ni-hojai asohirikia bikanamaodorohariha ada. Ni-kidiabi'i, kidiamia khama vakadihojai asohirikia bikanamaodorohaki. Kamaodorohana mani ida Deua bianaihotavini ija'aria vanokivini hija bana. Deus ka'oa bikaabokaki hida makhira nokho 'ba'dani-ra anavagahavini. \v 4 Mahi oadani bada akhaniva hora karonaki kabadani-ra bada ani'avini. Joma bakibakini khani vani ni-ija'aria bikaabokajanaki ida kidibadani. \v 5 Ija'ari vakadiania ohojana oadani onavagaki fori hiki ida ija'ari kava'ibodivarani. \p \v 6 Vara nina naothinia, Jesua bikathorari'ihi ida arabo namani, binakabodihadihahi ida i'bana namia. Biraviso'ihi ida ka'baka'bani makhira nokho 'ba'dani asafini namania. \v 7 Bini'aha: \p —Okha'a ja'di khorahaki kapahani kania Siloé onikia mahija inokhoni-ra isokovini — bini'aha. Ariathia Siloé onini ida ‘Karonahi hina’. Hari. Okha'aha ada makhira, bisoko'ihi ida nokho. Nokho avagaha'ini vani joi'aha. \p \v 8 Bivahojaki gora maakarini kaija'arinia vanoki'aha ada makhira kamaodorohajanarina. Hi'ada jiniro-ra kanikhariabakhiavini vanokiki ni-kamaodorohajanaki. Vaabono vakanana'dohikhama'aha: \p —Ada vani mani jiniro kanikhariabakhiava abono ada? \p \v 9 Vahoariha vani'aha: \p —Ha'a, ovani oa ada. \m Vahoariha vani adani vakhaniha: \p —Iniani. Ovari hiriha ada. Ovari nokiana fori hiki ada. \p Makhira kamaodorohajanariki va'ora ni'aha: \p —Ha'a, hovani jiniro kanikhariava abono niavaha ho. \p \v 10 Vanana'dohi'aha: \p —Nihaniki vania inokhoni avagaha'ia? \m \v 11 Va'ora ni'a'aha: \p —Hi'ada makhira Jesus onikia binakabodihadihahi ida i'bana namia, biraviso'ihi ida ka'baka'bani onokho 'ba'dani asafini namania. Hora honariavini hi'iki Siloé ibavi onikia ookhana, onokho-ra osokohavini. Hari. Ookha'ihi, onokho-ra osokovini naothinia jorakia avagaha'ihi hida onokho 'ba'dani. \p \v 12 Vanana'dohiha: \p —Ada hanaja vania hojaha? \p —Ni-oogajanaki — va'ora ni'a'aha. \s1 Farisioa vanana'dohiki ada makhira kamaodorohajanariki \p \v 13 Hari. Oniaroa, avavikha'aha ada makhira kamaodorohajanariki farisio vakadiania. \v 14 Hari. Judeus kaija'ari vakadi'akoiri kamahini vani Jesua binakabodija ida i'bana namia, bianaihota'iki jaboni ada makhira kamaodorohaki. \v 15 Farisio maina vanana'dohiha ada makhira: \p —Nihaniki vania bianavagahaja ida inokhoni 'ba'dani? \p Va'ora ni'a'aha: \p —Biraviso'iki ida ka'baka'bani onokho 'ba'dani asafini namania. Osokovini naothinia avagaha'ihi hida onokho 'ba'dani. \m \v 16 Farisio vaipohirikia vani'aha: \p —Akajari'daki ida kamaodorohaki-ra anaihotaki Deua bikaronavini. Ni-bivakaajiki hida akadi'akoiri kamahini. Bikajoniki ida Deus kahonari jiriki. \p Farisio vahoariha vani adani vakhaniha: \p —Makhira hojai asohirikia kabadanibakhiaki hira vaha; ni-bikaabokaki vaha hida badani danoki afobakhia — vakhaniha. Vahoariha vajari'daki, vahoariha vani adani ni-vajari'daha. \v 17 Farisioa vanana'dohi'ianaha ada makhira: \p —Kadavarani hiki ada inokhoni 'ba'dani-ra anavagaha'iki. Nahina mani ida Jesu-ra ikava'ibodivaranivini hija? \p —Deus athi namoniva abono mani ada okava'ibodivaranira — va'ora ni'a'aha ada makhira. \p \v 18 Judeus kaija'ari vanava'isohiva abonoa vakajari'da'ihi ida makhira kamaodorohana. Kidiabi'i, kidiamia vaathi-ra vakamitharavini oadani vakajari'daki ida vara abono-ra vani'avini, oniani ida va'ora vakaboa'ivini hija. \v 19 Avakhanoha adani kidiabi'i, farisio va'ora vanana'dohi'aha: \p —Avakadisai mani hada? Tanana vani kamaodorohara hada avakadisai? Nihaniki vania hidakaba'i avagaha'ia hida nokho 'ba'dani? \p \v 20 Kidiabi'i va'ora ni'a'aha: \p —Aogaki hada akadisai hina. Aogaki jaboni ida banini hi'ina tanana nokho 'ba'dani vagaharini. \v 21 Ni-aogaki hida niha ninini nokho 'ba'dani avagaha'ini. Ni-aogaki jaboni ada nokho 'ba'dani anavagahani hi'iki. Ni-isai hijanaki. Vanana'dohi bana mahija a'onira nanamithavini hana hina bianavagahavini ida nokho 'ba'dani. \p \v 22 Makhira kaabi'i, kaamia va'ora vifiniki adani vakadija'ari vanava'isohiva abono, oniani ida avigaravini vakahivini hija. Mahi 'bo'dakari judeus kaija'ari vanava'isohiva abono vaabono vara vakani'akhamajoravini: \p —Deu-ra vara ani'avini kagorania aakakojava ida ija'ari Jesu-ra kajari'dariki, Cristo hina-ra kahiki — vakhaniha, oniani ida kamaodorohajanariki kaabi'i akojahi vihina-ra vifinivini hija, \v 23 oniani ida vakadina'dohi vagathaniravini hija. Va'ora vani'aha: \p —Isai hijanariha ada akadisai. Vanana'dohi bana ida namitha'iki kidiania. \p \v 24 Oniaroa, vahonariaha ada kamaodorohajanariki o'oi'ianana vakadiania, vani'a'aha: \p —Deua mitha bini'aki hida kadavarani. Varani ka'oa hinia kavarani bana akadiania. Aogaki ada makhira ira anaihotaki hojai asohirikia kabadanibakhiana — vani'aha. \v 25 Va'ora ni'a'aha ada makhira: \p —Oogariha ada hojai asohirikia kabadanina kabadanirina. Oogaki ida okamaodoroha'ina. Oogaki hida onokho 'ba'dani-ra anavagaha'avini — va'ora ni'a'aha ada makhira. \v 26 Vani'a'aha: \p —Nahina mani ida binamonaha'ia kadania? Nihaniki vania inokhoni 'ba'dani-ra anavagahara ada? — vanana'dohi'ianaha. \p \v 27 —A'onira onanamithavini hi'iki ida. Ni-avakamithavini avanofiki. Nahina mani ida avakamitha'ianavini avanofivini hija? Avanofimanija koda ida kidipohi avihini? \p \v 28 Avakaihamahi'aha. Varani jaharikia vara vani'a'aha ada makhira: \p —Ivani inaabaki ida hi'ada makhira athi. Harivani anaabaki ida Moisés kohana athi. \v 29 Aogaki ida Deus Moisés kohana-ra vara ni'a'bo'davini. Ni-aogapa'itxiki ada Jesus oniki. Ni-aogaki ada hi'ada makhira hanajaja khana — vakhani'aha. \m \v 30 Va'ora ni'a'aha ada makhira: \p —Okava'ibodivaranikarahoki ida Deua bikaronavini avarigaravini. Hora anaihotavini kaba'i, ni-avarigaki ada Jesu-ra karona'iki. \v 31 Aogaki ida ija'ari hojai asohirikia kabadanibakhiaki, ni-Deua bino'aki nahina bikanikhariakia. Ija'ari Deu-ra vava'ihahi, athi naabani hihi jaboni, oniani ida nahina bikanikhariakia Deua bino'avini hija. \p \v 32 Hahavi amonahani naothinia ni-nahina bikamitha'iaki kaho ida ija'ari tanani kamaodorohaki-ra anaihotaki varani hini. Ija'aria ni-vakaabokaki hida badani. Hidakaba'i Jesus vani ada onokho 'ba'dani-ra anaihota'ara. \v 33 Deus kania kharara vaha ada makhira hora anaihota'iki; ni-bikaabokaki vaha ida kidibadani danoki — va'ora ni'a'aha ada makhira. \v 34 Vani'aha: \p —Ivani itanani kari hojai asohirikia ikabadaniha'oadahaki i. Ni-jahaki ida haria ika'ojomo'ivini-ra ikaijo'avini — vani'aha. Oniaroa, avakakoja'aha, Deu-ra vara vani'avini kagorania ajihina vahonaria'aha. \s1 Ija'ari vanokho 'ba'dani vagahani kaba'i vakamaodorohaki fori vihiki \p \v 35 Hari. Oniaroa, Jesua bikamithahi ida makhira akojahi hina varani hini, binako'dihaha, bikaraga'aha, binana'dohi'aha: \p —Ivakaijokamanira ada ija'ari hahavi ka'aajo? \p \v 36 Makhira bini'aha ada Jesus: \p —Hora nanamitha'a bana hana hina mahija ovakaijokavini. \p \v 37 Jesua bini'a'aha: \p —Inoki'iki ada. Ovari ada ira vara ni'ara. \p \v 38 —Kodika'da'di, ira ovakaijokaki ho — niha ada makhira, Jesus viaha kajo'atharari'ina, bikanamasivi'aha. \p \v 39 Niha ada Jesus: \p —Hora rakhaki ija'ari vakadiania ija'ari kahojai jahani jaharini-ra onanokiavini, va'ora onasohira kaimoni. Oniania oanavagahaja ida ija'ari kamaodorohaki nokhoni 'ba'dani. Ija'ari oathi-ra kajonivini mani ida nokhoni 'ba'dani vagahariki fori nihani hija. \p \v 40 Jesus maakarina vahojaha adani farisio, vakamitha'ihi ida kidivarani, vanana'dohi'aha: \p —Kadavarani hiria koda ida akamaodorohana jaboni? \p \v 41 Jesus va'ora ni'a'aha: \p —Avanokhoni 'ba'dani vagaharija vaha; hojai asohirikia avakahojaini kaba'i, Deua bina'biramanihi vaha hida avakadihojai asohiriki. Avakamaodoroharini-ra avakahivini mani ida avakadihojai asohiriki Deua bina'biraravini hija bana. \c 10 \s1 Ovilia akadava'ava abono varani hina hida \p \v 1 Hari. Jesus vara va'ora ni'avini hiki ida rajomi kavaranihi hoariha. \p —Ka'oa hiki hida kodivarani. Ovilia vakavasiribanina kania kahojaki ida bakatha kahoarani ka'oa. Ovilia vakavasiribanina kaathania okhajakosiha ada ovilia akadava'ava abono. Kidiani adani ovilia. Bo'di abono, ovilia naabiniva abono hiki ni-ovilia vakavasiribanina kaathania okhajakosiki. Okasiribani'oamaniha. \v 2 Ovilia akadava'ava abono vani ada bakatha kania okhajakosira. \p \v 3 Bakatha kania hojaki ada makhira hoariha bakatha-ra akadava'aki, bo'di abono o'oirara kaimoni. Bakatha akadava'ava abonoa biakarabikhaihi ida ovilia vakavasiribanina kaathani, o'oira kaimoni ada ovilia akadava'ava abono. Ovilia avigaki ida va'ora akadava'aki athi va'ora baranahavini afohanana vaonina, va'ora obananionaniki ada. \v 4 Va'ora obananionanivini naothinia okhananava'iki ada ovilia akadava'ava abono, vikasiagaki adani ovilia. Va'ora rakasiagaki athi avigavini. \v 5 Va'ora akadava'ariki naothia ni-avikasiagaki. Kidiania avakara'o'iki adani. Athi avigaravini mani ida va'ora ragaafanahaja. \p \v 6 Jesua biananokhomi'ihi ida kidirajomi, ni-avigaki ida kidivarani va'ora ka'ojomo'ivini hi'iki nahina hini. \s1 Ovilia akadava'ava abono jahaki fori hiki ada Jesus \p \v 7 Jesus va'ora vara ni'a'ianaha: \p —Ka'oa hiki hida kodivarani. Hovani oa ovilia vakavasiribanina kaathani fori ohiki ho. Kodiania avi'oiki fori vihiki adani ovilia va'ora oakadava'ara kaimoni. Kodiania avikhaonaniki fori vihiki adani, va'ora okahinanikara kaimoni. Ovilia fori vihiki adani kodija'ari. \p \v 8 Ovilia bo'diava abono fori vihiki adani vahoariha va'oaniaro miro'a vikhaki. Ovilia naabiniva abono fori vihiki adani. Vajahariki adani. Kodija'ari-ra va'ora vakorijanahavini Deu-ra vakava'ipahinira kaimoni. Ni-kodija'aria vanaabaki ida vaathi. \p \v 9 Hovani oa ovilia vakavasiribanina kaathani fori ohiki ho. Vakavasiribanina bodinia vahojana oadani adani ovilia, ni-nahina va'ora namakhaniki. Vakavasiribanina kaathania va'ora arakhaonaniki hogoi-ra vahahara kaimoni. \p Kodiania khajakosiki fori hiki ida ija'ari kodiania abononi gahinai nihaki. Onivani fori hija ida ija'ari hora kajari'dariki-ra oakava'ijoavini, oakadava'avini jaboni, makhaniria kaimoni. \p \v 10 Bo'di abono-ra rakhaki ovilia vakadiania, binofiki ida ovilia-ra bo'diavini, va'ora naabinivini, va'ora nihimavini. Hora rakhaki ija'ari vakadiania va'ora ono'avini mahi ja'dini jahaki anokhomirikia. Jaha'oamanija ida mahi ja'dini vavahojaki kaimoni hidiaja, Deus kania jaboni — va'ora ni'a'aha ada Jesus. \p \v 11 Rajomi hoariha Jesus abono-ra kavarajomi'aha. Va'ora ni'a'aha: \p —Hovani oa ovilia akadava'ava abono jahaki fori ohiki ho. Va'ora oakadava'ajahakiki adani kodija'ari. Oabono ova'ahaki ho oabinina kodija'ari-ra va'ora oakava'ijoaja kaimoni. \p \v 12 Hari. Hojaki ada honai abono ovilia-ra akadava'aki. Kidiani vihiriha adani ovilia. Ka'oviliakia binaabosiki ada honai abono jiniroa, va'ora akadava'ara kaimoni adani kidi'ovilia. Va'ora akadava'avini vani binokihi ida jomahi hiihiha khani, ovilia-ra va'ora arihavini. Oniaroa, oga'aha ada honai abono. Jomahia biari'iki ida ovilia, vahoariha vaofinina avakaganakhama'iki. Ovilia akadava'ava abono jahaki ni-ogaki. Ni-biva'ahaki ida jomahi kidi'ovilia arini vihina. \p \v 13 Honai abono ni-ovilia-ra va'ora nakaidivaki, oniani ida jomahi-ra nokivini aragana hija, ovilia-ra va'ora nahojaha'iki ada. Va'ora akadava'avini hiki jiniroa gahinara kaimoni. Kidiani vihiriha adani ovilia, oniani ida va'ora nakaidivaravini hija. Ovari fori ohirihi. \p \v 14-15 Hari. Hovani oa ovilia akadava'ava abono jahaki fori ohiki ho. Kodiabi'i hora nakaidivajahakihi, onakaidivajahakiha jaboni ada kodiabi'i. Onivani fori ohija va'ora onakaidivahananavini adani kodija'ari, hora vanakaidivajahakiki adani jaboni. Oabono ova'ahaki bana ho oabinina va'ora oakava'ijoara kaimoni. \p \v 16 Hari. Ovilia vakavasiribanina bodinia vahoja'iariha kaho adani kodi'ovilia hahavi. Onofiki ida va'ora oanikhavini jaboni. Vakamithaki bana hida oathi, kodiania vaabono gahinai vanihaki bana adani. Va'ora onajoroniki bana adani kodi'ovilia hahavi ibavi hoarania, va'ora oakadava'ahahavira kaimoni. Onina vani hovani oa ohoarana kodija'ari hahavi-ra va'ora oakadava'ajahakija bana. \p \v 17 Oabono ova'ahaki bana ho oabinina va'ora oakava'ijoara kaimoni adani kodiania vaabono gahinai vaniha'iki. Oabiniki bana ho, oahokiki jaboni bana ho. Deus hora nofijahakivini hiki ida oabinina-ra ova'ahavini. \v 18 Oabinina-ra onofiravini oadani, ni-nahina bikaabokaki ida oabinina. Hora vanaabinivini kamahini hovani oa bana oabono ova'ahaja oabinina. Okha'ina viahania kodiabi'i hora ni'a'iki ho: \q1 “Onofiki ida iabinini, \q2 onofiki jaboni ida \q2 iahokini.” \m Hora ni'a'bo'da'iki ada kodiabi'i. Onofiki jaboni ida oabinina, oahokina, oniani ida oabinina-ra oabono ova'ahavini hija bana, naothinia oahokiki bana ho — va'ora ni'aha ada Jesus. \p \v 19 Hari. Jesus athi-ra vakamithaha adani judeus kaija'ari. Vahoariha vajari'daki, vahoariha ni-vajari'daki. \v 20 Vajari'dakia vani'aha: \p —Va'ihariha ada! Bajadia va'i binahonariahihiki ada. Hari'a mitha vani'a hida kidivarani — vakhaniha. \v 21 Vajari'darikia vani'aha: \p —Ni-niki ida kabajadiki kavarani. Ija'ari kabajadikia bikaabokamanija koda ida ija'ari kamaodorohaki nokhoni 'ba'dani-ra anavagahavini? Iniani! — vakhaniha. \s1 Ija'aria vakajoniki ida \s2 Jesus athi \p \v 22 Hari. Oniaroa, pahisiriki kamasikoni vani hoja'ianaha ada Jesus Jerusaléa. Judeus kaija'aria vanamonaha'ianaki ida ihinika hoariha vakava'ihoki'ianaja kaimoni ida mahi 'bo'dakari vakadija'ari avikhananavaki Deu-ra khai vani'avini kagorani-ra avanaja'divini. \p \v 23 Hari. Deu-ra khai vani'avini kagorani kavasiribanini bodinia adaha'aha ada Jesus. Amokhini kani ida ibavi bivaadahaki ija'aria vanaonivini Salomão kohana ibavi. \v 24 Jesus adahana kaba'i, vajoroni'aha adani judeus kaija'ari kidiania, vanana'dohi'aha: \p —Ava'i-ra karakhakhamaki ida Cristo ihini Cristo ihirini. Haria nanamithajahaki bana. Cristo mani i? Deus ira karona'iki mani i? — vanana'dohiha ada Jesus. \v 25 Jesus va'ora ni'a'aha: \p —A'onira onanamitha'iki ho, kaba'i hora avakajari'davini-ra avanofihi. Bada oni'abakhiaki ida badani danoki kodiabi'i hora honariavini hi'iki. Kidibadani danokia a'onira onanokiahivini mani ida hora karonavini avarigavini hija. \v 26 Kodi'ovilia fori avihirini mani ida hora avakajari'davini hija. \v 27 Kodi'ovilia vakamithaki hida oathi. Va'ora oogaki adani, onaothia vikasiagaki adani. \p \v 28 Va'ora ono'aki adani ija'ari hora vavaipohihaki mahi ja'dini anokhomirikia Deus kania. Ni-ihimiki bana ida vakadimahi. Ni-nahina bikaabokaki ida va'ora saarivini osa'a kabodinia. \v 29 Kodiabi'i danona biaradaki ida hoariha danona. Kodiabi'i hora no'avini vihiki adani hora vakajari'dariki kodipohi vihira kaimoni. Ni-nahina bikaabokaki ida va'ora saarivini kodiabi'i sa'a kabodinia. \v 30 Hovani, kodiabi'i khama hoarani fori arihiki hari — Jesus va'ora ni'a'aha. \p \v 31 Oniaroa, ja'di-ra vanabiinimanani'aha adani ija'ari vajoroniki afo'iana, vanofiki ida Jesu-ra vanagahavini ja'dia abinira kaimoni. \v 32 Jesus va'ora ni'a'aha: \p —A'onira onanokiahibakhiavini hi'iki ida kodibadani danoki jahaki kodiabi'i hora honariavini hi'iki. Hana hini badani danokia okabadanina hida hora avanagahavini hija? \m \v 33 Vagathanihi ida Jesus athi: \p —Kadabadani danokia ira anaabosivini hirihi ida ira anagahavini-ra anofivini. Jahariki ida kadavarani Deus viaha, oniani ida bana ira anagahavini-ra anofivini hija bana. Ivani makhira oamani i, kaba'i Deus ihini-ra ikahiki i. \v 34 Jesus va'ora ni'a'ianaha: \p —Akadija'ari kava'isohihi jiriki kapapirania hojaki hida athii: \q1 “A'onivani deuses avihiki a'oni.” \m Niha ada Deus. \p \v 35 Aogaki ida Deus athi ka'oa hihaha'oadahani Deus athi kapapirania hojaki. Deus va'ora naonivini adani ija'ari deuses, hiva'oani Deus va'ora nava'isohi'iki adani athia. \p \v 36 Hovani Deus hora nagathogatho'iki ho, hora karona'iki ada ija'ari vakadiania. Deus kaisai ohina-ra okahivini mani ida kodivarani Deua bivajahapa'itxiravini-ra avakahivini hija. Ni-asohipa'itxiki hida kodivarani jaharini-ra avakahivini. \p \v 37 Badani Deua binofiki-ra bada oni'arija vaha; ni-onofiki vaha ida hora avavakaijokavini. \v 38 Badani Deua binofiki-ra bada oni'ahi; hora avavakaijokavini-ra onofihi, kodibadani danoki-ra avakajari'daria kaimoni. Kodivarani-ra avakajari'davini kaba'i, hari'a kodibadani danoki-ra vakajari'da bana mahija kodiabi'i kodiania akaramisina, kidiania oakaramisina jaboni-ra avarigajahakivini. Ija'ari hoarani fori arihiki hari — Jesus va'ora ni'aha. \v 39 Vanofi'ianaki ida Jesu-ra vagathivini, abono-ra anaihota'ianamaniha. \p \v 40 Hari. Oniaroa, ajihi'aha ada Jesus, Jordão vainia aakafiani'ianaha. João Batista kohana ija'ari-ra kanavini ibavinia akhano'aha ada Jesus, hoja'aha. \v 41 Ija'ari vaipohiki kidiania vajoroni'iki. Vaabono vakani'akhamaha: \p —Ni-João Batista kohana bada bini'a'iki ida badani danoki. Ka'oa hiki ida Jesus varani hina João Batista kohana vara bivani'a'iki — vakhani'aha. \v 42 Ija'ari vaipohiki kidiania vahojakia vakajari'dariha ada Jesus. \c 11 \s1 Abini'iki ada Lázaro \p \v 1-2 Hari. Oniaroa, Betânia ibavia hojaha ada makhira Lázaro oniki. Kidikajo'o vi'bamiki vaibavi jaboni ida Betânia. Kidikajo'o onini Maria, hoariha onini Marta. Hi'ida Maria Jesus abinina viahania 'dama bikavamisaihaki bana ada, bikanajohaki ida 'dama ka'da'dini kaafania. Hari. Kavamoni'aha ada Lázaro. \p \v 3 Oniaroa, Lázaro igamina vakarona'ihi ida Lázaro monina Jesus bivahojaki ibavi napaja hikia. Maria vaathi-ra avikhaki Jesu-ra vani'a'aha: \p —Jesus, ada kavamoni'aha kadava'ahi ivajahaki, Lázaro oniki. \m \v 4 Lázaro monina-ra kamithavini vani, niha ada Jesus: \p —Kavamonina kaba'i, ni-abiniha'oadahaki bana ada Lázaro. Namithaki ida kavamoni kidiania, ija'aria vanokija kaimoni ida Deus danona. Deua binanokiaja kaimoni ida kidisai danona jahana, oniani ida ija'aria khai vani'avini hija bana. \p \v 5 Jesus va'ora nakaidivaki adani igamina Marta, Maria, Lázaro vihiki. \v 6 Lázaro monina-ra kamithavini vani mahi 'bamiki asia hojaha ada Jesus bivahojaki kania. \p \v 7 Oniaroa, va'ora ni'a'aha adani ipohina: \p —Aajoiva Judéia kaarabonia. \p \v 8 —Aajo, — Jesu-ra vani'a'aha adani ipohina — ni-mahi ipohiki radaha'iaki kaho Judéia kaaraboni kaija'arini ira vanagahavini-ra vanofivini ja'dia. Nahina mani ida iajoini-ra inofivini hija? \m \v 9-10 Jesus va'ora ni'aha: \p —Mahi hoarani 12 oras ipohini nokiaki ida mahi vagani. Mahi vagaki ija'ari adahahi; ni-a'diraki. Mahi vagani fori ohiki ho ija'ari hahavi vakadimoni. Joma bakibakinia ija'ari adahahi; a'dirahi. Joma bakibakinia ija'ari adahani, ni-nahina-ra nokiki, oniani ida ana'dirani hija. \m \v 11 Jesus asia va'ora vara ni'avini: \p —Vadi'iki ada akadiva'ahi Lázaro. Ookhaki ho kidiania onanokiahara kaimoni. \m \v 12 Kidipohia vani'a'aha: \p —Aajo, vadiha; ni-makhanijanaki ada Lázaro. \m \v 13 Jesus kavarani hiki ida Lázaro abini'ina. Vadika'oaki Jesus ipohina vavanihaha ada Lázaro. \v 14 Oniaroa Jesus va'ora nava'isohijahaki'aha: \p —Ada abini'aha Lázaro. \v 15 Khai hora ni'aki ida ohojarina bivaabiniki kania. Jahaki ida avakadimoni Lázaro kohana kania ohojarina. Ohojarina mani ida hora avavakaijokavini hija bana. Aokhava kidiania. \m \v 16 Tomé va'ora ni'aha adani Jesus ipohina vahoariha: \p —Avaipohihava ada haria ka'ojomo'iki mahija ariabinihahavivini Jesus kania. Haria vanagahaki vahabini bana adani ja'dia! — niha ada Tomé. Tomé onina hoariha Soi. \s1 Ija'ari anahokiva abono \s2 ada Jesus \p \v 17 Hari. Oniaroa, Betânia ibavi maakarinia vakaikahi'aha adani Jesus. Vakamitha'ihi ida Lázaro kohana aba'ona ka'damaha'ini monini. Mahi ako'bamahakhamakia hoja'ini ida Lázaro aba'ona ja'di hodijama'oki bodinia. \v 18 Ni-kanapajahikhamaki ida Betânia ibavi Jerusalém sidajia. Judéia kaarabonia hojaki ida ibavi 'bamiki. \p \v 19 Oniania, Judéia kaaraboni kaija'arini vaipohikia vakamithahi ida Marta, Maria vakadi'aajo abinina monini, oniani ida va'ora vanavanavanahavini hija. Vanofiki ida Maria, Marta vava'i-ra vavajahavini. \v 20 Marta bikamithahi ida Jesus maakarina varani hini, oniania gaamanani'ihi, okhaonani'ihi, okha'ihi Jesus kania. Maria vani ida vagorana hojahi. \v 21 Akhano'ihi ida Marta Jesus kania, bini'a'aha: \p —Jesus, hida ihojaja vaha; ni-kodi'aajo abini'iki vaha. \v 22 Kodi'aajo abinina kaba'i, oogaki ida Deu-ra ikanikhariavini hikia ira no'avini bana — nihi ida Marta. \v 23 Jesua bini'a'ihi: \p —Ahokiki bana ada kada'aajo. \m \v 24 Marta bini'a'aha: \p —Oogaki ida ija'ari kahojai abosini kamahini ahokiki bana ada. \m \v 25 Jesua bini'a'ihi ida Marta: \p —Hovani oa ija'ari anahokiva abono ho. Va'ora ono'avini hiki ida mahi anokhomiriki. Abinini kaba'i ida ija'ari, hora kajari'darihi; asia hokihi. \v 26 Ija'ari hora kajari'darikia bivahojaki ida mahi anokhomiriki, ni-abiniki bana ida ija'ari. Ikajari'daria hida kodivarani? \p \v 27 —Iniani, okajari'darihi ida iathini. Okajari'darihi ida Cristo ihini. Ivani Deus kaisai i. Deus ira karona'iki i ija'ari vakadiania ikhani — Jesu-ra ni'a'ihi ida Marta. \s1 Asaraki ada Jesus \p \v 28 Hari. Oniaroa, vara nini naothinia, ajoi'ihi ida Marta kidikajo'o-ra baranahaha'avini. Vahoariha vakamitharavini, kidikajo'o-ra ni'a'ihi: \p —Ba'ai, ada kaikahi'aha Jesus. Ira kaboa'iki ada — Marta bini'a'ihi ida Maria. \p \v 29 Maria bikamithahi ida kidiadia kavarani, gaamananihi, okhajoraki'ihi Jesus kania. \v 30 Ibavi banininia hojaha ada Jesus asia, Marta khama vara vavani'aki ibavini kania, ni-o'oiki ibavia kaho. \v 31 Gora bodinia vahojaki adani ija'ari Maria va'ini-ra vavajahaki. Vanoki'ihi ida Maria jorakia gaamananini, okhaonanini. 'Dama kania okhani asarahaki vavanihavini, oniani ida Maria naothinia va'ora arakasiagaja. \p \v 32 Jesus kania akhano'ihi ida Maria, viaha aasiarari'ihi, bini'a'aha: \p —Jesus, hida ihojaja vaha; ni-kodi'aajo abini'iki vaha. \m \v 33 Jesua binoki'ihi ida Maria asarani, va'ora noki'aha adani Maria-ra vavaipohihaki vaasarana jaboni, oniania va'i mokara nini va'i ami'ami'aha ada Jesus jaboni. \v 34 Jesus va'ora nana'dohi'aha: \p —Ida hanaja vania avaka'dama'ihi Lázaro aba'ona? \p —Inavanavanaha'a — vakhaniha. \v 35 Asara'aha ada Jesus. \v 36 Vaabono vakani'akhama'aha: \p —Jesua binakaidiva'oamanira ada Lázaro kohana. \m \v 37 Vakhaniha'aha adani vahoariha: \p —Bianavagaha'iki ida makhira kamaodorohaki nokho 'ba'dani. Bikaabokaria koda ida Lázaro abinina-ra va'aharavini? \s1 Ahoki'iki ada Lázaro \p \v 38 Hari. Va'i ami'ami'ianaha ada Jesus, 'dama kania okha'aha. Ja'di kahodijama'oki kani ida Lázaro aba'ona bivaka'damahaja. Katapafiaki ida kaathani ja'di karahoa. \p \v 39 Hari. Jesus va'ora honariaha: \p —Vaani bana oni ja'di karaho. \p Jesus athi-ra gathani'ihi ida Lázaro kohana kakajo'o Marta oniki. Bini'a'aha: \p —Jesus, 'batha'iki ida aba'ona. Mahi ako'bamahakhamakia ka'damaha'iki hada. \m \v 40 Jesua bini'a'ihi: \p —Ira onava'isohi'iki ho: Hora ivakaijokadorohi; Deus danona jahana arafiaki-ra inokihi — niha ada Jesus. \p \v 41 Oniaroa, avanaaroa'ihi ida ja'di hodijama'oki katapani. Vada nimanani'aha ada Jesus. Niha'aha: \p —Kodiabi'i, khai ira oni'avini hiki oathi-ra ikamithavini. \v 42 Oogaki ida oathi-ra ikamithahaha'oadahavini. Ija'ari hihida vahojakia vakamithaja kaimoni hida kodivarani ira oni'avini hiki, vakajari'daria kaimoni ida hora ikaronavini. \m \v 43 Deu-ra vara ni'avini naothinia athi 'barakia Jesua bibaranaha'aha: \p —Lázaro, khaonani'a. \m \v 44 Khaonanimani'aha ada Lázaro. Asia karafoaki ida abono hahavi, 'dama, avana, sa'a, vadi hiki makari oadakia. Vakadihojai hiki ida aba'oi-ra vakarafoavini makari oadakia. Lázaro nokho ka'oahaki jaboni makaria. Oniaroa Jesus va'ora honariaha: \p —Vaani oni makari karafoana hiki mahija adahavini. \s1 Vanofiki ida Jesu-ra vanaabinivini \r (Mateus 26.1-5; Marcos 14.1-2; Lucas 22.1-2) \p \v 45 Hari. Oniaroa, Judeus kaija'ari vaipohiki Maria-ra vanavanavanahaki, vanoki'iki ida Jesus kabadani danoki, oniani ida vakajari'daravini hija. \v 46 Vanokiva vahoariha vajoiki vaibavia, vara vavani'a'ihi ida Jesus kabadani farisio vakadiania. \p \v 47 Oniaroa, vajoroni'aha adani farisio, sasidotxi vavaka'da'diva, judeus kaija'ari vanasohiva abono vavaka'da'diva khama. Vaabono vakanana'dohikhama'aha: \p —Niha ani'a'aki koda ada Jesus? Vakava'ibodivarani'a ida kidibadani danoki bada bini'abakhia'iki. Jahaki ida kidibadani anadabavini. \v 48 Anadabarihi ida kidibadani danokia kabadanina; ija'ari hahavia vavakaijokaha. Vanofiki bana ada Jesus akadiarabo kaka'da'dini hina, oniani ida Roma sidaji kaka'da'dini athi-ra vanaabajanaravini hija. Ovari va'ora karonaki bana adani kidisorara vakasa'aiki va'ora vanihimara kaimoni adani akadiarabo kaija'arini. Ariabinihahaviki bana hari. Vanihimaki bana jaboni ida Deu-ra khai ani'avini kagorani — vaabono vakani'akhama'aha. \p \v 49-50 Hari. Oniaro kari sasidotxi vakadika'da'di ada Caifás. Ovari va'ora ni'a'aha adani vajoroniki: \p —Avarigaria koda ida namithaki kaimoni? Jesus abiniriha; apohimajahahavihi. Abiniha; Roma sidaji kaija'arini ni-haria vanapohimajaki. Jahaki ida Jesu-ra anaabinivini, vaihimirara kaimoni adani akadija'ari hahavi — va'ora ni'a'aha ada Caifás. \p \v 51-52 Sasidotxi vakadika'da'di hina mani ida Caifás Deus athi-ra vara vani'avini hija bana. Ni-ovaria bikava'ibodivaraniki hida kidivarani. Biogaravini kaba'i vara bivani'aki ida Deua binofiki. Deua binofi'iki ida Jesus abinina judeus kaija'ari-ra va'ora akava'ijoara kaimoni. Arabo hahavi kaija'arini vakadimoni jaboni ida Jesus abinina, vaabono vakanakaramisikhamaki fori vihira kaimoni, ija'ari hoarani fori vihira kaimoni adani Deus kaisai. \p \v 53 Oniaroa, Caifás vara va'ora ni'avini naothinia, judeus kaija'ari vanava'isohiva abono vaabono vakanaaminakhamabakhiavini hiki niha vani'a'avini vanaabinivini ada Jesus. \p \v 54 Hari. Ni-aadahaonibakhiajanaki ada Jesus Judéia kaarabonia. Ajihi'aha, kidipohi khama Efraim sidajia avikha'aha, vahoja'aha. Kanapajahikhamarihi ida amasi Efraim sidajia. \p \v 55 Oniaroa, ni-ipohijanaki ida mahi judeus kaija'ari vakadihinika Páscoa oniki amonahani kamahini. Jerusaléa avikharimanani'aha adani sidaji ipohiki kaija'arini. Páscoa kaihinikani amonahani viahania vanamonaha'imidiaki ida ihinika hoariha ija'ari vaabono visokovini vajahara kaimoni Deus viaha. \p \v 56 Ija'ari Jerusaléa avikhakia vanako'dihaha ada Jesus. Deu-ra khai vani'avini kagorani kavasiribanini bodinia vajoronina vaabono vakanana'dohikhama'aha: \p —Nahina mani ida ikava'ibodivaranija? Khamanira koda ada Jesus hidiaja ihinika kania? Jokoa khariha vahabini ada — vakhani'aha. \v 57 Sasidotxi vavaka'da'diva, farisio khama vanofiki ida Jesu-ra vagathivini. Va'ora vahonariajoraha adani kanori abono: \p —Ija'aria biogahi ida Jesua bivahojaki ibavini, haria nanamithava bana. \c 12 \s1 Maria biahoariki ida misai kaidivaki Jesus 'dama kanamania \r (Mateus 26.6-13; Marcos 14.3-9) \p \v 1 Hari. Oniaroa, 6 mahi ipohini Páscoa kaihinikani amonahani viahania okha'ianaha ada Jesus Betânia ibavia. Betânia ibaviki ada Lázaro. Hi'ada Lázaro Jesua bianahoki'iki ada. \v 2 Jesu-ra vanakaidivavini mani ida sidaji kaija'arini 'bai-ra vanamonahavini hi'ia Jesus, kidiva'ahi khama vakadimitha'a kaimoni. Marta biakodiaki ida 'bai ravinani. Lázaro, vahoariha vihiki vavithi'iki 'bai-ra vanaibavivini ibavinia Jesus khama. \p \v 3 Hari. Vi'baina kaba'i Maria bianikhami'ihi ida misai bavini ji'biniki. Litro-ra dava ni'aki ida. Ni-pa'itxirihi ida misai. Amonahaki ida misai naado 'damani abohani basinania. Kaidivani arafiaki ida naado basinani mitxaki. \p Hari. Maria binabiini'ihi ida naado, Jesu-ra namaakari'ihi, biakamisai'ihi ida Jesus 'dama kaidani. Karaho ida misai biahoariki. Ka'da'dini kaafani vania bikanajoha'ia ida. Misaia binamitxahahavi'ihi ida gora bodini. \p \v 4 Jesus ipohina vahararana hojaha ada Judas Iscariotes. Ovaria biarakhaki bana ada Jesus vahoariha vanaabinira kaimoni. Hari. Maria kabadani-ra vajaharavini mani ida vahoariha-ra va'ora vara ni'avini hija: \p \v 5 —Kaidivani arafiaki ida misai. Maria binakavithimaki ida. Misai kaidivani ida 300 mahi ipohini badani abosini jiniro. Haria no'aja vaha; pavakari anihahi vaha. Va'ora ano'aha vaha adani ija'ari vakanahinariki misai abosini kajinironia — niha ada Judas Iscariotes. \p \v 6 Ni-Judas Iscariotes va'ora nakaidivaki adani vakanahinariki. Judas kavarani hirihi ida vakanahinariki-ra kajoamoravini. Kidivarani hiki ida jiniro-ra nofivini. Kabo'dinofina mani ida vakanahinariki-ra va'ora kanavaranisohinihavini hija. Judas Iscariotea biakadava'aki ida Jesus, kidipohi khama vakadijiniro bavini. Judas Iscariotes abono-ra vaaniabakhiavini hiki ida jiniro itxani. \v 7 Hari. Jesus va'ora ni'a'aha: \p —Jakaho hojava oni Maria. Maria binaibavijaha'iki hida misai hora kamisaihavini kaimoni hini. Hora vaka'damavini viahani mani hida hora kamisaihavini hija. \v 8 Vakanahinariki vahojahaha'oadahaki, ni-ohojahaha'oadaharihi avakadiania. \s1 Lázaro-ra vanaabinivini-ra vanofivini varani hini hida \p \v 9 Hari. Oniaroa, ija'ari vaipohikia vakamithaki ida Jesus varani hina, Betânia ibavia hojana, oniani ida kidiania va'ora arakhaja. Vanavanavanahaha ada Jesus. Vanavanavanahaha jaboni ada Lázaro Jesua bianahoki'iki. \v 10 Oniania, sasidotxi vavaka'da'diva vaabono vakani'akhama'aha: \p —Jahaki ida Lázaro abinina-ra avahonariahivini jaboni. \v 11 Ija'aria vanoki'iki ada Lázaro ahoki'ina, oniani ida Jesu-ra vakajari'daravini hija. Ni-haria vanofijanaki vakadika'da'di arihina. Niha ani'a'aki koda ada Lázaro abinina avahonariahivini? — vaabono vakanana'dohikhama'aha adani judeus kaija'ari vanava'isohiva abono. \s1 O'oi'ianaki ada Jesus Jerusalém sidajia \r (Mateus 21.1-11; Marcos 11.1-11; Lucas 19.28-40) \p \v 12 Hari. Oniaroa, ka'afokajomani Jesus monina-ra vakamithaha adani ija'ari vaipohiki Jerusaléa vahojaki, hiva'oani Páscoa kaihinikani amonahani viahania vakaikahi'iki. Vakamitha'ihi ida varani Jesus amaakari'ina Jerusaléa \p \v 13 Oniaroa. Jesus amaakarina va'ora khai ni'aha. Varadihadiha'aha ada kahami afa fori hiki, Jesus radahana kaba'i khai vakhani'aha. Vabodi'bara'aha: \p —Jahaki ada Deus. Deus, ikajoamora bana ada ikarona'iki. Ikajoamora bana ada akadija'ari-ra vaka'da'diki kaimoni — vakhaniha afoha'oadaha adani ija'ari. \p \v 14 Jesua bigathani'aha ada jumento pa'itxi, namana okasi'aha, jumentoa bivaadaha'aha. Nimania ida athi, Deus athi kapapirania hojaki afojora: \q1 \v 15 “Jerusalém sidaji kaija'arini, \q2 hari'a vaofini bana. \q1 Vada vani'a. \q1 Khaki hada avakadika'da'di \q2 jumento pa'itxia \q2 bivaadahavini”. \m Nimania ida Deus Jesus kaikahina-ra vava'isohihijora'avini. \p \v 16 Hari. Ni-Jesus ipohina vakava'ibodivaranijoraki ida nahina nini Deua vara bivani'ajoraki namitha'ini. Jesus abinina, ahokina, Deus Ibavi Jahaka'oaki kania ajoisina naothinia Jesus ipohina vakava'ihoki'iki ida Deus athi namitha'ini vakadiania. Vakava'ihoki'iki ida Jerusaléa Jesus kaikahina jumento namana. \p \v 17-18 Hari. Ija'ari vaipohikia vakaragarariha'aha ada Jesus Jerusaléa akhanona. Akhanona viahania vakamitha'iki ida Jesus Lázaro-ra anahokivini kavaranihi, oniani ida Jesus akhanona-ra vanaviahanokhavini hija. Ija'ari Lázaro ka'damahana kania vahojaki va'ora avananamithaonivini hiki afobakhia ida Jesus kabadani danoki arafiaki vanoki'iki. \p \v 19 Hari. Oniaroa, farisio vaabono vakani'akhama'aha: \p —Vada vani'a. Ija'ari hahavia vakajari'dariha ada Jesus. Vajari'dana va'ora ahonariabakhiavini kaba'i, ni-ariathi-ra vanaabapa'itxiriha adani ija'ari. Jesu-ra vavaipohihahahavimanira adani — vakhani'aha adani farisio. \s1 Judeus kaija'ari vihirikia vanako'dihaki ada Jesus \p \v 20 Hari. Oniaroa, judeus kaija'ari vaipohiki avikha'aha Jerusaléa, vanamonahaja kaimoni ida Páscoa kaihinikani. Vahararana vahojaki adani judeus kaija'ari vihiriki. Judeus kaija'ari vihirina kaba'i, Deu-ra vakanamasivi'aha Jerusaléa. \p \v 21 Hari. Jesus ipohina Filipe oniki kania avikha'aha adani judeus kaija'ari vihiriki. Betsaida sidaji kaija'arini ada Filipe. Galiléia kaarabonia hojaki ida Betsaida sidaji. Judeus kaija'ari vihiriki vaipohiki vaibavi ida Galiléia kaaraboni. Hari. Filipe-ra vani'a'aha: \p —Anofiki ida Jesus khama vara akhanina. \m \v 22 André kania okha'imidiaha ada Filipe, binanamitha'ihi ida vakadivarani. Hari. Avikha'aha adani André, Filipe khama Jesus kania. Vani'a'aha: \p —Jesus, adani vakaikahi'aha akadija'ari vihiriki. Vanofiki ida ira vara vani'avini — vani'a'aha ada Jesus. \v 23 Jesua bigathani'ihi ida vaathi: \p —Hovani ija'ari hahavi vakadi'aajo ho. Jahaki ida akadija'ari vihiriki vikhana kodiania. Amaakari'iki hida mahi Deus ojahana, odanona-ra nanokiavini kamahini. \p \v 24 Ka'oa hiki hida rajomi kavaranihi a'onira onava'isohivini hiki bana. Rakhajaharini oadani ida trigo 'ba'dani nami imani bodinia, ni-aipohiki ida ba'ba'da. Nami imani bodinia rakhajahahi, abiniki fori hiki ida. Abiniki fori hini naothinia movahi, avijavahi, karahohi, bono'ihi, aipohi'ihi ida trigo 'ba'dani — niha ada Jesus. Jesus va'ora kavarajomiki adani, abinina ahoki'ina naothinia kidipohi ava'ba'dina. \v 25 Asia vara niha ada Jesus: \p —Ija'aria bada bini'ahaha'oadahahi ida binofiki kidimoni hini, kavithimaki fori hiki ida kidimahi. Ba'ba'da rakhajahariki fori hiki ida. Akamadaki fori hiki ida kidimahi. Ni-bivahojaki ida mahi ja'dini anokhomiriki Deus kania. Hari. Oipohina bada bini'ahaha'oadahahi ida Deua binofiki, oniani ida ba'ba'da rakhajahaki fori nihani hija. Hokini oadani hidiaja biva'ahaha ada Deus kidimahi honariana hina, oniani ida kidimahi ja'dini anokhomiriki-ra vahojavini hija Deus kania. \p \v 26 Ohonariaki ida ija'ari kidika'da'di ohina-ra nofiki; kodihonari-ra naabavini. Kodiania okhaki bana ida ija'ari oathi-ra naabaki oavikhaki kania. Ija'ari vaipohiki vaviaha kodiabi'ia bigathanijahakiki bana ida oathi-ra naabaki — va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Jesua vara bivani'ajoraki \s2 ida abinina \p \v 27 Hari. Jesus va'ora ni'a'aha adani ija'ari vajoroniki: \p —Ova'i rogo inikarahoki ho. Nahina mani ida bana kodiabi'i-ra vara oni'avini hija? Ni-okanikhariavini hiki ida oimana 'banani aniani kodiania. Ija'ari vakadiania hora rakha'iki oimana 'banani-ra okamithaja kaimoni. \p \v 28 Kodiabi'i-ra vara oni'aki bana ho: Kodiabi'i, inanokia bana ida ijahani danoki mahija ija'ari khai ira vani'avini — oniki bana ho. \m Oniaroa, nama kamithavahaki ida athii: \p —Onanokia'iki ida ojahana danoki, onanokia'ianaki bana ida. \p \v 29 Vajoronikia vakamitha'ihi ida athii, vakhaniha: \p —Bahi kahiririhi hida — vakhaniha. Vakhaniha adani vahoariha: \p —Deus ibavi kaija'arinia vara bini'a'iki ada Jesus. \p \v 30 Jesus vani ada va'ora ni'a'aha: \p —Kodimoni hirihi ida athi. Avakadimoni oamani ida, a'onira nava'isohiki kaimoni. \p \v 31 Amaakariki ida mahi Deua bivahonariahivini ida hojai asohiriki abosini nahina jaharikia. Amaakari'iki ida mahi Deua biakakojavini ada nofina vihiriki vakadika'da'di. Oaniki bana ida Jahari danona kidiania, bikaabokajanaria kaimoni ida binofiki. \p \v 32 Hora varagaamananivini kamahini ava akasanakhamakia, oaniki bana ida danona. Va'ora okaboa'iki bana adani ija'ari hahavi kodiania kodija'ari vihira kaimoni. \p \v 33 Nimania ida Jesus va'ora nava'isohijoravini niha ninina abinina. \v 34 Ija'ari vajoronikia vani'a'aha: \p —Aka'ojomo'ibakhiaki ida Deus athi namoniva abono kohana vaathi Deus kava'isohihi jiriki kapapirania hojaki. Vakadivarani hiki ida mahi hahavi Cristo kamahi anokhomirini. Ni-abiniki bana ada Deua bikaronaki. Kadavarani hiki ida ija'ari hahavi ka'aajo ihini, kaba'i iabiniki bana i ava akasanakhamakia ira varagaamananivini. Cristo mani koda ada ija'ari hahavi ka'aajo? Nahina mani ida iabinini-ra ikahivini hija bana? \p \v 35 Jesus va'ora ni'aha: \p —Mahi ipohiriki hojaki bana ida mahi vagaki avakadiania. Hojani oadani vaadaha'a bana mahija avajominiravini. Ija'ari adahaki bakibakinia ni-biogaki ida hana hini ibavia okhani. \v 36 Mahi vagani fori hiki hida oathi. Ohojana oadani avakadiania, oathi-ra avakajari'darihi; oathi avakadiva'ibodivarani-ra navagaki fori hihi, oniani ida mahi vagania avaadahaki fori a'onira nihaja bana. \s1 Ija'aria vakajari'daki \s2 ada Jesus \p Hari. Vara nina naothinia, ajihi'aha ada Jesus. Ahojaia okha'aha, ibavi ija'aria avigarikia hoja'aha. \v 37 Vanokivini kaba'i ida Jesus kabadani danoki ipohiki, ija'ari vaipohikia vakajari'daki ada Jesus. \v 38 Vajari'dana mani ida Isaías kohana athi-ra nanamithaja vakadiania. Nimania hida Isaías kohana Deu-ra nava'isohivini hi'iki vajari'dana varani hini: \q1 “Deus, imoninia aakavaranionina kaba'i, \q2 akadivarani-ra vakajari'daki adani. \q1 Va'ora inanokiahivini kaba'i idanonia, \q2 vajari'daki adani ija'ari. \q1 Vanofiki ida iathini-ra \q2 vakajonivini.” \m Niki ida Deus athi Isaías kohana vara bivani'a'iki. \v 39 Deu-ra vakajonivini mani ida vajari'darina-ra vakaabokaravini hija. Nimania bana hida Isaías kohana athi hoariha, vajari'daki-ra va'ora vara vani'ajoravini: \q1 \v 40 “Deua bikanamaodorohaki fori hiki ida vanokho \q2 'ba'dani, nahina-ra vanokirara kaimoni. \q1 Bikarahobaki fori hiki \q2 jaboni ida \q2 vakadiva'ibodivarani, \q1 avigaria kaimoni ida nahina, \q2 oniani ida Deus kania avikhana-ra varagarivini hija, \q1 va'ora akava'ijoara kaimoni ada Deus.” \m Nimania ida Isaías kohana Deus athi-ra vava'isohihijoravini. \v 41 Isaías vadami fori hikia Jesus jahana, danona, vagana hiki-ra nokivini mani ida Jesu-ra vara vani'ajoravini hija. \p \v 42 Ka'oa hini kaba'i ida Isaías kohana athi, judeus kaija'ari vanava'isohiva abono vaipohiki ni-Jesu-ra vakajari'daki. Vajari'darina kaba'i, ni-vahoariha-ra va'ora vananamithavini hiki. Vaabono vani'avini afohanana: \p —Jesu-ra okajari'daravini-ra okahihi; farisio hora avakakojahi Deu-ra vara ani'avini kagorania, oo'oijanaria kaimoni. Va'ora ofinivini mani ida Jesu-ra okajari'daravinia hora kanavaranirija — vakhanihananaha adani judeus kaija'ari vanava'isohiva abono vaipohiki. \v 43 Vanofivini arafiaki ida ija'aria vakadihojai jahani vakahivini, oniani ida Jesus ipohina vihina-ra vakahiravini hija. Ni-vakava'ibodivaranipa'itxiki ida Deua binofiki. Deua binofiki ida Jesu-ra vakajari'daravini-ra vakahivini. \s1 Ija'ari nasohiva abono \s2 ada Jesus \p \v 44 Hari. Oniaroa, Jesus athi 'barakia va'ora ni'aha: \p —Ija'ari hora kajari'darihi; bikajari'dariha ada jaboni hora karona'iki. \v 45 Ija'ari kodihojai-ra nokihi; binokihi ida jaboni hora karona'iki kahojai. \p \v 46 Mahi vagani fori ohiki ho araboa okha'ina ija'ari vakadiania, onavagaja kaimoni ida vakadiva'ibodivarani. Ni-bakibakini kania hojajanaki fori hiki ida ija'ari hora kajari'dariki. \p \v 47 Ija'ari oathi-ra kamithahi; binaabarihi, kodibadani hirihi ida hidakaba'i ija'ari kahojai asohiriki abosini. Ija'ari vakadiania hora rakhaki ija'ari Deu-ra avigariki-ra va'ora oakava'ijoahavini. Oathi-ra naabariki-ra Ibavi Jaharika'oakia va'ora okaronavini hirihi hida hora rakhaja ija'ari vakadiania. \p \v 48 Ija'ari nasohiva abono fori hiki hida oathi a'onira onava'isohivini hi'iki. Oathia binanokiaki bana ida kodivarani-ra kapoaririki kahojai asohiriki, oniani ida hora kajoniki-ra Ibavi Jaharika'oakia arakhaja bana, mahi ija'ari kahojai asohiriki abosini-ra gathanivini kamahini. \p \v 49 Kodivarani hirihi ida varani vara ovani'a'iki. Kodiabi'i hora karonaki vani hora no'avini hija hida varani vara ovani'a'iki. Vara ovani'aki ida varani binofiki. \v 50 Deus athia biananokhomirihi ida ija'ari vakadimahi, vavahojaja kaimoni ida mahi ja'dini kidiania. Vara ovani'avini hiki hida varani kodiabi'i hora honariavini hini. \c 13 \s1 Jesua bikosokonanaki ida ipohina va'dama \p \v 1 Hari. Oniaroa, hojaki mahi hoarani Páscoa kaihinikani kama'dani viahani. Hari. Jesua biogaki ida abono-ra va'ahavini abinina kamahini kaikahini, kidiabi'i kania ajoisira kaimoni. Jesus va'ora nakaidivaha'oadahaki adani ipohina. Abinirina oadani haria nakaidivajahakiki ada. Haria nanokiahivini hiki ida haria nakaidivavini arafiani. Nimania hida varani. \p \v 2 Hari. Mithani vani vi'baijabana'aha adani Jesus kidipohi khama. Vakadi'bai viahania Jaharia vara bini'a'aha ada Judas Iscariotes kohana va'i bodinia, Juda bikava'ibodivaranija kaimoni ida Jesu-ra arakhavini, vahoariha vanaabinira kaimoni. \v 3 Jesua biogaki ida danona kidiabi'ia bino'avini hiki, bikaabokaja kaimoni ida hahavi-ra nofivini. Jesua biogaki jaboni ida Deus kania kha'ina, Deus kania ajoisina bana nama, ija'ari hahavi-ra va'ora vaka'da'dira kaimoni. \p \v 4 Oniaroa, vi'baina viahania gaamanani'aha ada Jesus, biani'ihi ida kidikarahobi bikaimahaki kanamajaki, binabiini'ihi ida sa'ai kajohani, jarari-ra dabomisivini hi'ihi. \v 5 Bihovararihi ida paha paha bavini bodinia, bikosokohananaja kaimoni ida ipohina va'dama. Bikanajoha'ihi ida va'dama makari jararia dabohamisini hikia. Honai abono kapavakarivahaki kabadani ida ija'ari 'damani-ra kosokovini. \p \v 6 Hari. Simão Pedro kania maakari'aha, bikosokoja kaimoni ida 'dama. Simãoa bini'a'aha ada Jesus: \p —Jesus, honai abono ihirihi. Kodika'da'di i, oniani hida o'dama-ra ikosokovini-ra onofiravini hija. \p \v 7 Jesua bini'a'aha: \p —Ni-iogaki kaho ida nahina kaimoni i'damani-ra okosokovini hiki. Mitihini iogaki bana ida. \p \v 8 —Iniani. Ni-asohiki hida o'dama-ra ikosokovini. Honai abono ihirihi. Ni-okava'ahapa'itxirihi hida o'dama-ra ikosokovini — niha ada Pedro. Jesua bini'a'aha: \p —I'damani-ra okosokorihi; ni-kodipohi ihijanarihi bana. \m \v 9 Simão Pedroa bigathani'ihi ida Jesus athi: \p —Iniani, Jesus. Onofiki hida iipohini ohina. Ba ikosoko hida o'dama. Ikosoko bana jaboni hida osa'a, oka'da'di kihiki. \m \v 10 Jesua bini'aha: \p —Kanai naothinia jahaki ida ija'ari abononi hahavi, ni-abononi sokojorakijanaki kaho. Gaimori'ihi ida ija'ari, bikosoko'ianaki ida 'damani ka'oa hahavi jahaja kaimoni. A'onivani avajahaki a'oni afohahavi. Hoarana ka'oa ni-jahaki. \p \v 11 Jesua biogajoraki ada hana hina ipohina arakhana hiki kaimoni, oniania ida hoarana ka'oa jaharina-ra kahivini hija. \p \v 12 Va'dama bikosokovini naothinia Jesua biaragari'ianahi ida kidikarahobi bikaimahaki kanamajaki, joimi'aha kidivithi ibavinia. Vithirarina naothinia va'ora ni'a'aha: \p —A'onira onava'isohivini hiki hida nahina kaimoni ava'damani-ra okosokovini. \v 13 Hora avanaonivini “haria ka'ojomo'iva abono”. Hora avanaonivini jaboni “akadika'da'di”. Asohiki hida hora avanaonivini. \v 14 Hovani avakadika'da'di ho, a'onira oka'ojomo'iki ho jaboni, kaba'i ava'damani-ra okosokohi. Ava'damani-ra avakosokokhamavini-ra ohonariaki ho jaboni. \p \v 15 Avanokiki hida a'onira okajoamoravini ava'damani-ra okosokovinia. Onofiki hida hoariha-ra okajoamoravini-ra avakabanafovini, avaabononi avakakajoamorakhamabakhiaja kaimoni. Nimania hida kodi'ojomo'ihi athini. \v 16 Ka'oa hiki hida kodivarani. Ka'da'dia bivaka'da'diki ada kidihonai abono. Ka'da'di hiriha ada honai abono. Ni-bihonariaki ada kidika'da'di. Ni-athi avikhava abonoa bivaka'da'diki ada athi-ra karonaki. \p \v 17 Avarigajahakiki ida honai abono kavaranihia a'onira oka'ojomo'ivini hi'iki. Avaabononi avakakajoamorakhamavini kavaranihi-ra avanaabahi; Deus a'onira kajoamorahi. \v 18 A'onivani vara a'onira ovani'ahahaviki a'oni. Hoarana ni-vara ovani'aki. Oogajahakiki ida ija'ari va'ora onagathogathoki vakadihojai. Namithaki bana hida athi kodiania Deus athi kapapirania hoja'bo'da'iki: \q1 “Ovari kodiania 'baiki \q2 hora najaharihariki bana ada.” \m Niki ida athii. \p \v 19 A'onira onanamithajoravini hiki bana ida namithaki kaimoni kodiania, hora avakajari'daria kaimoni. Hora arakhavini kamahini avakajari'darihi ida Hovani oa ohina. \p \v 20 Ka'oa hiki hida kodivarani. Ija'aria bigathanijahakihi ida ija'ari okaronaki, hora gathanijahakihi jaboni. Ija'ari hora gathanijahakikia bigathanijahakiki jaboni ada hora karona'iki — Jesus va'ora ni'aha adani ipohina. \s1 Jesus va'ora nanamithavini hiki ada hana hina arakhana hiki kaimoni \r (Mateus 26.17-25; Marcos 14.12-21; Lucas 22.21-23) \p \v 21 Hari. Oniaroa, va'i soko inikaraho'aha ada Jesus. Va'ora nava'isohijahaki'aha adani ipohina: \p —Ka'oa hida kodivarani. Hora arakhaki bana ada hoarana avakadiania hojaki. \p \v 22 Hari. Vadavada vaabono vakani'akhama'aha adani ipohina, ni-avigapa'itxiki ida Jesus abono-ra vara vani'avini hiki. \v 23 Jesus 'dihana hoja'iki ada hi'ada ipohina Jesua binofijahakiki. \v 24 Simão Pedroa sa'a bikanarajomiha ada ovari, bini'aha: \p —Inana'dohi bana ada hana hina Jesua vara bivani'aki. \m \v 25 Sananami'ianaha ada Jesus 'dihana vithiki, binana'dohi'aha: \p —Jesus, hana hina ada? \m \v 26 Jesua bigathanihi ida kidina'dohi: \p —Oakobafiki bana hida pão kabobini ba'ba, naothinia ono'aki bana ada hora arakhaki kaimoni — niha ada Jesus. \p Oniaroa, Jesua bikanabiini'ihi ida pão kabobini, biakobafi'ihi ba'ba, Judas Iscariote-ra no'avini kihi'ihi. \v 27 Judas Iscariotea biagathani'ihi ida pão, jorakia Sataná biavi'onani'aha ada Judas. Jesua bini'a'aha ada Judas: \p —Jorakia badani inofikia kabadani'a bana. \p \v 28-29 Jesus ipohina vahoariha mesa kai'oarinia vahojakia vakamithahi ida Judas Iscariote-ra honariavini, ni-avigaki nahina kaimoni hini. Judas vania biakadava'aja ida vakadijiniro bavini, oniani ida vahoariha ihinika ko'baini-ra kapavakarihavinia Jesua bihonariaki vavanihavini hija jaboni. Vahoariha vani adani vakanahinariki-ra kajoamoravinia Jesua bihonariaki vavanihavini hija jaboni. Ni-avigaki nahina kaimoni Jesua bihonariavini ada Judas Iscariotes. \p \v 30 Hari. Judas pão-ra kagathanivini naothinia okhaonani'aha. Joma bakibakinia ajihi'aha. \s1 Honari ja'dini varani hini hida \p \v 31 Hari. Oniaroa, Judas Iscariotes ajihi'ina naothinia Jesus va'ora ni'a'aha adani ipohina: \p —Ija'ari hahavi vakadi'aajo ho. Amaakari'oamani'ia hida oabinina kamahini. Oabinina kamahini Deua binanokiaki hida ojahana, odanona hiki. Oabinina mani ida Deus jahana, danona hiki-ra onanokiavini hija bana jaboni. \v 32 Deus jahana, danona hiki-ra onanokiaki bana ho, oniani ida Deus ojahana, odanona hiki-ra nanokiavini hija bana. Deus vania binanokiajorakija ida. \p \v 33 Oigamina, ni-mahi ipohikia ohojajanaki avakadiania afojana. Hora avanako'diki bana a'oni. A'onira onava'isohivini hiki bana ida varani akadija'ari vanava'isohiva abono-ra va'ora vara oni'avini hi'iki. “Ni-avakaabokaki ida bana ovahojaki kania avarikhani.” \p \v 34 Hari. A'onira ohonariaki ho bana hojai ja'dinia avakahojaija kaimoni. Avaabononi vakanakaidivakhama bana. A'onira onakaidivajahakivini vani fori hini onofija ida avaabononi avakanakaidivakhamavini. \v 35 Avaabononi avakanakaidivakhamahi; ija'ari hahavi kodipohi avihini-ra avigaha. \s1 Jesua binava'isohijoraki \s2 ada Pedro \r (Mateus 26.31-35; Marcos 14.27-31; Lucas 22.31-34) \p \v 36 Hari. Oniaroa, Simão Pedroa binana'dohi'aha ada Jesus: \p —Jesus, hanaja vania iokhaki i? \m Jesua bigathani'ihi ida kidina'dohi: \p —Ni-ikaabokajorakiki ida onaothia ikasiagani ovahojaki kania iokhani. Naothinia iokasiagaki bana i. \m \v 37 Pedroa binana'dohi'ianaha: \p —Niha onimanija ookasiagarina-ra ikahiki? Oabono ova'ahaki ho oabinina ira oakava'ijoaja kaimoni — Pedroa bini'aha. \p \v 38 —Iabono iva'ahamanija koda bana iabinini kodimoni ihini? Ka'oa hiki hida varani ira onava'isohivini hiki: Arakava ahiana viahania ahoarabakosikia iabono ini'aki bana i, oipohina ihirini-ra ikahiki bana i — niha ada Jesus. \c 14 \s1 Kidiabi'i gorana kahagihini fori hiki ada Jesus \p \v 1 Hari. Oniaroa, Jesus va'ora ni'a'aha adani ipohina: \p —Amaakarini kaba'i ida oabinina, hari'a avava'ini namokarava bana. Hari'a avava'ini soko iniva bana. Deu-ra vavakaijoka'a bana, hora vavakaijoka'a jaboni. \p \v 2 Hojaki ida ija'ari ibavini ipohiki kodiabi'i gorana bodinia. Kidiania ookhananavaki bana ho, a'onira okaibavijahahivini hiki bana ida ibavi afohanana. Hojarija vaha ida ibavi avakadimoni; a'onira onanamithahi vaha. \p \v 3 Avaibavinia a'onira okaibavijahahivini naothinia, ojoiki bana ho a'onira onikhavini bana, ovahojaki kania avahojaja kaimoni. \v 4 Avarigaki ida oibavi kahagihini — va'ora ni'a'aha. \p \v 5 Toméa bini'a'aha: \p —Ni-aogaki ida hana iokhani bana. Nihaniki vania aogaki ida hagihi iavikhaki kaimoni? — Toméa binana'dohi'aha. \v 6 Jesua bini'a'aha: \p —Hovani oa ohoarana kodiabi'i gorana kahagihini fori ohiki ho. Hovani ka'oa oamani ho. Hovani oa onakama'daja ida ija'ari kamahi ja'dini anokhomiriki Deus kania. Hovani oa hagihi hoarani ka'oa ho. Ni-hojaki ida hagihi hoariha kodiabi'i kania kaikahiki — Tomé-ra ni'a'aha. \p \v 7 Jesus va'ora ni'aha: \p —Avarigahi ida hana ohina; kodiabi'i-ra avarigaki bana a'oni jaboni. Kama'daki bana ida kodiabi'i niha ninina-ra avarigavini, avanokiki ada jaboni. \p \v 8 Filipea bini'aha ada Jesus; \p —Jesus, haria nanokiahivinihi bana ada kadabi'i. Anofiki ida kadabi'i-ra anokivini. \p \v 9 Jesua bigathani'ihi ida Filipe athi: \p —Filipe, mahi ipohiki avakadiania ohojana kaba'i, iogaria koda ida hana ohina? Ija'ari hora nokihi; binokiha ada kodiabi'i jaboni. Niha ninimania ida kadavarani: Haria nanokiahivinihi bana ada kadabi'i. Iniki i? \v 10 Kodiabi'i kania oakaramisiki ho, kodiania akaramisiki jaboni ada kodiabi'i. Ija'ari hoarani fori arihiki hari. Filipe, ikajari'damanija hida kodivarani? \p Oniaroa, Jesus va'ora ni'a'aha: \p —Ni-okava'ibodivarani'imidiaki hida kodivarani vara a'onira oni'avini hiki. Kodiabi'i vani kodiania hojaki, hora nava'isohivini hija ida varani, ovaria bada bini'a'iki ida kidibadani danoki. \v 11 Hari'a vakajari'da bana hida kodivarani. Kodiabi'i kania oakaramisiki ho, kodiania akaramisiki jaboni ada kodiabi'i. Vakava'ibodivarani'a bana ida kidibadani danokia okabadanibakhiana mahija kidiania oakaramisina-ra avarigavini. \p \v 12 Ka'oa hiki hida kodivarani. Hora vakaijokakia bada bini'aki bana ida badani danoki, kodibadani danoki fori hiki. Kodiabi'i kania oajoina mani ida kodibadania avakabadanini-ra oanarafiavini hija bana. \p \v 13 Avava'ini-ra onahonariahihivini vani a'onira ono'avini hiki bana ida kodiania avakanikhariaki. A'onira ono'avini hiki onanokiaja kaimoni ida kodiabi'i jahana danona. \v 14 Bada oni'aki bana ida oonina hora avakanikhariavini hiki avava'ini-ra onahonariahihivini oadani. \s1 Jesua vara bivani'ajoraki ada Ma'onahai Jahaki khana kidipohi vakadiania \p \v 15 Hari. Oniaroa, asia vara niha ada Jesus: \p —Hora avanakaidivahi; vanaaba'a bana hida a'onira ohonariavini hiki. \v 16 Kodiabi'i-ra okanikhariahi Ma'onahai Jahaki-ra karonavini; bikaronamaniha ada Ma'onahai Jahaki avakadiania. Kakodiahi abono hoariha ada. Ka'oa hiki ada. Hojahaha'oadahaki bana ada avakadiania mahi anokhomirikia. \p \v 17 Ija'ari Deu-ra vanofirikia ni-vakaabokaki ida kakodiahi abono-ra vagathanivini. Vanokiriha ada, avigariha ada jaboni, oniani ida vagathanivini vakaabokaravini hija. A'onivani avarigaki bana ada. Avakadiania ibaviki bana ada, avava'ini-ra nahonariahihiki bana ada, oniani ida avarigavini hija bana. \v 18 Ai ohina kaba'i, ni-a'onira okava'ipahinirihi bana. Ni-kamaboa fori avihirihi bana. Ojoiki bana ho avakadiania. \p \v 19 Hari. Mahi ipohiriki hora vanokijanariha bana adani Deu-ra vanofiriki. A'onivani hora avanoki'ianaki bana a'oni. Oahokiki bana ho, oniania ida a'onira nahokihaha'oadahaja Deus kania bana. \p \v 20 Oahokina kamahini avarigaki bana ida kodiabi'i kania oakaramisiha'oadahana. Avarigaki jaboni ida kodiania avarakaramisijahakini, avakadiania jaboni oakaramisijahakina. \v 21 Ija'aria bikapoarihi ida oathi ohonariavini hiki, binaabahi jaboni ida oathi, oniani ida hora nakaidivavini-ra nanokiavini hija. Kodiabi'i vania binakaidivaja ida ija'ari hora nakaidivaki. Hovani jaboni onakaidivaki ida ija'ari hora nofijahakiki, kidiania ookhaki ho, oabono onanokiaja kaimoni. \p \v 22 Jesu-ra vara ni'a'aha ada Judas hoariha. Judas Iscariotes hiriha ada Jesu-ra vara ni'a'iki. Bini'aha: \p —Vahoariha ira vanofiriki vakadiania iabono inanokiaravini kaba'i, nihaniki vania iabono inanokiaki i akadiania? \m \v 23 Jesua bigathani'ihi ida kidina'dohi: \p —Hora nakaidivakia binaabaki ida oathi oka'ojomo'ivini hi'iki. Kodiabi'ia binakaidivaki jaboni ida oathi-ra naaba'iki. Aokhaki hari kodiabi'i khama arihojaja kaimoni aribavi'ina kidiania. \p \v 24 Hora nofirikia ni-binaabaki ida oathi oka'ojomo'ivini hi'iki, oniani ida kidiania oabono onanokiaravini hija. Nimania hida kodiabi'i athi vara a'onira oni'abakhiavini hi'iki. Kodivarani hirihi hida. Kodiabi'i kavarani hida. \v 25 Hihida varani a'onira onava'isohivini hi'iki ohojana oadani avakadiania. \v 26 Naothinia Ma'onahai Jahaki maina a'onira kakodiaja bana. Oathi hahavi nahina hinia a'onira ka'ojomo'iki bana ada. \p Kodiabi'ia bikaronaki bana ada Ma'onahai Jahaki onaothi aja'dini kaimoni avava'ini bodinia hojara kaimoni. Ovari a'onira nava'ihokivini hiki bana hida oathi a'onira onava'isohivini hi'iki. \v 27 Kodiva'ijahajahaia a'onira ono'aki bana ho. Deu-ra ogariki athini fori hirihi hida oathi. Deu-ra ogariki ija'ari hoariha va'ini-ra najahajahavini vani fori hirihi hida avava'ini-ra onajahajahavini. A'onira ono'avini hiki ida ova'i jahajahani. Hari'a avava'ini soko iniva. Hari'a vaofini. \p \v 28 Avakamitha'iki ida vara a'onira oni'avini hi'iki: Ai ohiki bana ho kodiabi'i kania ookhana. Naothinia ojoiki bana ho avakadiania. Ai ohina-ra okahivini mani ida avava'ini-ra soko ani'aja. Hari'a avava'ini soko iniva. Hora avanakaidivahi; khai avani'ahi ida kodiabi'i kania ookhana. Jahani arafiaki ida kodimoni hini kodiabi'i kania ohoja'ianana bana, oniani ida kidiania oajoina-ra khai avani'avini-ra najahaja. Kodiabi'i ka'ogahai danokia biaradamiki ida kodi'ogahai danoki. \p \v 29 A'onira onava'isohijoravini hiki hida ai ohina kavaranihi namitharini oadani. A'onira onava'isohijoravini hiki ida namithani kamahini avakajari'daria kaimoni. \v 30 Mitihini khaki bana ada Deu-ra vanofiriki vakadika'da'di, oniani ida vara a'onira oni'avini-ra ona'oadavini-ra okaabokaravini hija bana. Ni-ova'i-ra nahonariahihiriha ada Jahari. Ni-hora kaabokaki. \v 31 Onaabahahaviki ida kodiabi'i athi hora honariavini hiki, ija'aria avigaja kaimoni ida Deu-ra onakaidivavini. Hari. Ai arihi'ava hihida ibavia — va'ora ni'aha ada Jesus. \c 15 \s1 Uva avani fori hiki ada Jesus \p \v 1 Hari. Oniaroa, Jesus va'ora ni'a'aha adani ipohina: \p —Hovani oa uva avani fori ohiki ho. Hovani uva avani ka'oa ho. Kodiabi'i uva avani akadava'ava abono fori hiki ada. \p \v 2 Uva vadini fori vihiki adani ija'ari avakaramisiki kodiania. Ihi'ai vadini avania bonoki fori vihiki adani vava'i onahonariahihiki. Vahoariha ni-vakapoariki ida vava'i onahonariahihivini, oniani ida ihi'ai vadini avania bonoriki fori va'ora nihaja. Hari. Uva avani akadava'ava abonoa biava'boa'ihi ida vadini bonoriki vadini 'damani akaramisini kania. Ihi'ai vadini hoariha bono'ini a'di'ihi, biava'boahi ida uva vadini, moa'ianahi, jaha'ianaja kaimoni ida vadini mova'ianaki. Bono'ianani kamasikoni aipohi'ihi ida ihi'ai. \v 3 Hari. Kodi'ojomo'ihi athini a'onira onava'isohivini hi'iki a'onira najaha'iki a'oni. \v 4 Kodiania avaakaramisiha'oadaha bana mahija avava'ini-ra onahonariahihivini. Avakhanini vani oakaramisiki ho avakadiania. Vadini uva avani akaramisihi; bonohi. Onivani fori hija ida namithaki avakadiania. Kodiania avarakaramisihi; kodihojai jahaki nokiahi avakadiania. Avakaabokahi ida a'onira ohonariavini hiki. \p \v 5 Hovani uva avani fori ohiki ho. A'onivani uva vadini fori avihiki a'oni. Kodiania akaramisihi ida kodija'ari, kidiania oakaramisiki ho jaboni, oniani ida nahina onofiki-ra kaabokavini hija, oniani ida ihi'ai vadini bonohahaviki fori a'onira nihaja. Anosoroniki ida ihi'ai bonojahakiki. Kodiania avarakaramisirihi; ava bonoriki fori avihihi. A'onira oakodiaravini oadani, ni-kodihojai onofiki-ra avakaabokaki. \p \v 6 Ija'aria bikapoaririhi ida va'ini onahonariahihivini, ni-kodiania akaramisijanaki. Ihi'ai vadini ara'okho'iki fori hihi, oniani ida ija'aria biava'boavini hija. Binahokahihi ida vadini ara'okho'iki, biosona'ihi siho kania aha'di'ihi. \v 7 Kodiania avarakaramisihi; avava'ini bodinia oathi hojahaha'oadahahi. Avava'ini bodinia oathi hojahaha'oadahahi; avagathanihi bana ida nahina hahavi avanofiki kodiabi'i kania avakanikhariaki. \v 8 Kodihojai-ra avanasohijahakihi; ihi'ai vadini bonohahaviki fori avihihi. Ija'aria khai vani'aki ida kodiabi'i jahana danona nokiaki avakadiania, avigaki ida oipohina avihini. \p \v 9 Kodiabi'i hora nakaidivavini vani fori hiki ida a'onira onakaidivavini jaboni. Onivani fori hora vaniha. Vakapoari bana ida avava'ini-ra onahonariahihivini mahija a'onira onakaidivaha'oadahavini. \v 10 A'onira ohonariavini hiki-ra avanaabajahakihi; a'onira onakaidivaha'oadahahi. Onivani fori ohija, kodiabi'i hora honariavini-ra onaabajahakivini, oniani ida hora nakaidivaha'oadahavini hija. \p \v 11 Onofiki ida kodikhaiini avakadiania hojani, oniani ida kodivarania a'onira onava'isohivini hija, hihavija kaimoni ida avakadikhaiini. \v 12 Nimania hida kodihonari avanaabaki kaimoni; avaabononi vakanakaidivakhamaha'oadaha bana a'onira onakaidivajahakivini vani fori vihi'a bana. \v 13 Ija'ari abononi va'ahahi abinini va'ora akava'ijoara kaimoni adani kidiva'ahi, arafia'oamanija ida va'ora nakaidivavini. Ni-badani hoariha biaradaki ida abononi va'ahavini abinini vakadimoni. \p \v 14 Kodihonari-ra avanaabahi; kodiva'ahi avihihi. \v 15 Ni-kodihonai abonoa a'onira onaoniki. Ni-ka'da'dia binanamithaki ida kidiva'ibodivarani kidihonai abono vakadimoni. Kidiva'ahi vani adani va'ora nanamithara. Honai abono fori avihirihi. Kodiva'ahi oamani a'oni. A'onira onanamithahahavivini hiki hida varani kodiabi'i hora nava'isohivini hi'iki, oniani ida kodiva'ahia a'onira onaonivini hija. \p \v 16 Ni-hora avanagathogatho'iki avakadiva'ahi ohija kaimoni. Hovani a'onira onagathogathoja kodiva'ahi avihija kaimoni. A'onira oani'iki ho bada avani'aja kaimoni ida a'onira ohonariavini hi'iki. A'onira ohonariavini hiki-ra bada avani'ahi; ihi'ai vadini bonohahaviki fori avihihi. Avava'ini-ra onahonariahihivini oadani badani avanamonaha'iki a'bo'da'iki. Oniania kodiabi'i a'onira no'avini hiki bana ida nahina oonina avakanikhariaki kidiania. Kodibadania avakabadanini mani ida a'onira no'avini hija bana. \v 17 Nimania hida kodihonari avanaabaki kaimoni, avaabononi vakanakaidivakhama'a bana. \s1 Vajaharihariki bana adani Jesus ipohina \p \v 18 Hari. Oniaroa, Jesus va'ora ni'aha adani ipohina: \p —Deu-ra vanofiriki a'onira vakaimajaharihi; vakava'ihoki bana ida a'onira vakaimajaharavini viahania, homiro'a hora vakaimajaharavini. \v 19 Deu-ra vanofiriki fori avihija vaha; a'onira vanofijahakimaniha, vakadija'ari avihihi vaha jaboni. A'onira onagathogatho'iki ho Deu-ra vanofiriki vahararana. Ni-vakadija'ari fori avihijanarihi, oniani ida a'onira vakaimajaharavini hija. \p \v 20 Vakava'ihoki bana hida kodivarani. Ka'da'dia bivaka'da'diki ada honai abono. Ni-honai abonoa bivaka'da'diki ada vaka'da'dina hiki. Ija'aria binaibavijahajahakiha ada ka'da'di; binaibavijahajahakiha jaboni ada ka'da'di kahonai abono. Deu-ra vanofiriki hora vanajaharihariha; a'onira vanajaharihariha jaboni. Vahoariha oathi-ra vanaabaha; avaathini-ra vanaabaha jaboni. \p \v 21 Oipohina avihini mani ida a'onira vanajahariharivini hija bana. Avigariki ida Deus hora karona'avini, oniani ida a'onira vanajahariharivini hija bana. \v 22 Vakadihojai asohirikia va'ora vara oni'a'iki adani. Vakadihojai asohirini-ra avigaravini-ra vakahi'imariniki adani. Avigaki ida. Va'ora vara oni'arara vaha; ni-Deus va'ora kaihamahiki vaha hora vakajonivinia. \v 23 Ija'ari hora kaimajaharihi; bikaimajahariha jaboni ada kodiabi'i. \p \v 24 Bada oni'a'iki ida badani danoki vakadiania vahoariha vakaabokariki. Badani danokia okabadanirija vaha; ni-Deus va'ora kaihamahivini hiki vaha ida hora vakajonivini. Hojai jahariki ida hora vakajonivini. Vanokivini kaba'i ida kodibadania okabadanina, hora vakaimajahariha, oniani ida kodiabi'i-ra vakaimajaharavini hija jaboni. \v 25 Deua bivava'isohihijora'iki ida vakadihojai. Vakadiva'isohihi jiriki kapapirania hojaki hida athii: \q1 “Niha va'ora oni'a'aravini kaba'i, ni-hora \q2 vakaimajahapa'itxiki.” \m Hari. Hora vakaimajaharavini vani namitha'ia ida Deua bivava'isohihijora'iki vakadiania. \p \v 26 Hari. Khaki bana ada Ma'onahai Jahaki. Kakodiahi abono ada. Ovari ija'ari-ra anigahijahakiki, avigaja kaimoni ida Deus niha ninina. Kodiabi'i kania hojaha ada Ma'onahai Jahaki. Kodiabi'i kania oajoisina kamahini okaronaki bana ada avakadiania khana. Kaikahina vani avakamithaki bana ida Ma'onahai Jahaki athi avava'ini bodinia vara hora vani'avini. \p \v 27 A'onivani jaboni vara avavani'aki bana ida varani ohina vahoariha vakamithaja kaimoni. Kodibadani kama'dani vani hora avavaipohiha'ia, oniani ida varani ohina-ra avarigajahakivini hija. \c 16 \s1 Jesus va'ora nava'isohijora'iki adani ipohina \p \v 1 Hari. Oniaroa, Jesus va'ora ni'a'aha adani ipohina: \p —A'onira onava'isohijoravini hiki hida varani avakava'ipahiniria kaimoni ida hora avavakaijokavini. \v 2 A'onira bana avakakojaonaniki bana adani hora vanofiriki Deu-ra vara ani'avini kagorani bodinia avajoijanaria kaimoni. Khaki bana ida mahi ija'ari a'onira vanaabinivini-ra vanofivini kamahini. Badani Deua binofikia vakabadaniki vaabono vavanihavini mani ida a'onira vanaabinivini hija bana. \v 3 Ija'ari hora avigariki, ni-kodiabi'i-ra avigaki jaboni, oniani ida a'onira vanapohimajavini hija bana. \v 4 A'onira onava'isohijoravini hiki ida namithaki kaimoni avakadiania, oniani ida, namithani kamahini, kodivarani-ra avakava'ihokivini hija bana. \s1 Ma'onahai Jahaki kabadani varani hini \p Hari. Oniaroa, asia vara niha ada Jesus: \p —Hora avavaipohihabiininivini ni-a'onira onava'isohijoravini hiki ida avajahariharini kavaranihi. Avakadiania ohojahaha'oadahana mani ida a'onira onava'isohiravini hija. \v 5 Naothinia ookhaki bana ho hora karona'iki kania. Ni-hora avanana'dohivini hiki ida hana ookhana. \p \v 6 Kodivarania a'onira onava'isohijoravini mani ida avava'ini-ra mokara ni'a'ia. Hari'a bana avava'ini soko iniva. \v 7 Ka'oa hiki hida oathi. Jahaki bana ida oakara'ona avakadiania. Ni-jahaki ida ohojaha'oadahana avakadiania. Ai ohirihi; ni-khaki ada Ma'onahai Jahaki. Ai ohihi; khaki bana ada. Okaronaki bana ada khana avakadiania. Kakodiahi abono ada Ma'onahai Jahaki. \p \v 8 Ma'onahai Jahaki khana kamahini Deu-ra vanofiriki-ra va'ora nava'isohijahakiki bana ada. Vava'i bodinia vara va'ora ni'aha, avigaja kaimoni ida vakadiva'ibodivarani asohirini Deus viaha. Asohirini mani ida vakadiva'ibodivarani, hojai jahariki makhanirini-ra vakahivini hija. Asohirini mani ida vakadiva'ibodivarani, hojai sohika'oaki hana hini Deua binofiki-ra avigaravini hija. Asohirini mani ida vakadiva'ibodivarani, Deus hojai asohiriki-ra naabosiravini-ra vakahivini hija. \v 9 Asohirihi ida hora vakajari'davini. Hora vakajari'davini mani ida vakadihojai asohiriki makhaniriki vaabono vavanihavini hija. \v 10 Asohirihi ida vakadiva'ibodivarani ojahaka'oarina-ra vakahivini. Kodihojai asohika'oarija vaha; ni-kodiabi'i kania oajoisina-ra akaabokaki vaha. Kodiabi'i kania oajoisina mani ida hora avanokijanaravini hija bana. Kodiabi'i kania oajoisi'ina mani ida vakadivarani asohiriki-ra nanokia'ia. \v 11 Asohirihi ida ija'ari kahojai jahariki Deua binaabosiravini-ra vakahivini. Deu-ra vanofiriki vakadika'da'di-ra naima'banakarahovini-ra kahi'bo'daki ada Deus. Va'ora naima'banaki jaboni bana adani Deu-ra vanofiriki. Jaharikia Deus va'ora arakhaki bana adani Ibavi Jaharika'oakia. \p \v 12 Hojaki asia hida kodivarani oadaki a'onira onanamithavini hiki kaimoni. Arafiaki ida. Ni-avakaabokaki kaho ida mitha avani'avini afohahavi. \v 13 Ma'onahai Jahaki kha'ina kamahini avava'ini bodinia a'onira nanamithavini hiki bana ada Deus niha ninina. Ka'oa hiki ida kidivarani. Kidiva'ibodivarani hirihi ida vara bivani'aja. Kodiabi'i athi mani ida vara bivani'aja bana. Ma'onahai Jahakia mitha bini'a'imidiaki ida Deua binava'isohivini, naothinia a'onira nanamithavini hiki ida nahina namithaki kaimoni Deua binava'isohijoravini hiki. \p \v 14 Kodiania Ma'onahai Jahakia bikamithaki bana hida oathi, naothinia a'onira nanamithavini hiki bana ida. Nimania hida ojahana, odanona hikia a'onira nanokiahivini bana. \v 15 Ma'onahai Jahakia bigathaniki bana ida akadivarani kodiabi'i khama. Ovari maina a'onira nava'isohivini hiki bana ida omonina bikamitha'iki — ipohina-ra va'ora ni'aha ada Jesus. \s1 Vava'i mokara ni'imidiaha naothinia khai vakhani'aha \p \v 16 Hari. Oniaroa, Jesus va'ora ni'a'aha adani ipohina: \p —Mahi ipohiriki hora avanokijanarihi bana. Radahahi ida mahi ipohiriki hora avanoki'ianaki a'oni bana — va'ora ni'a'aha. \p \v 17 Jesus ipohina vahoarahanana vaabono vakanana'dohikhama'aha: \p —Nahina mani ida kidivarani hija? Haria nava'isohivini athini: Mahi ipohiriki anokijanaravini-ra kahiki ada. Radahahi ida mahi ipohiriki anoki'ianavini-ra kahiki ada. Kidivarani hiki jaboni ida: Kidiabi'i kania okhana-ra kahivini, oniani ida anokijanaravini hija. \v 18 Ni-aogaki ida bini'aki: Radahahi ida mahi ipohiriki. Nahina nimania ida vara bivani'aki? — vakhani'aha. \p \v 19 Jesua biogaki ida vanana'dohivini vanofivini, oniani ida va'ora ni'avini hija: \p —A'onira onava'isohijoravini hi'iki ida mahi ipohirikia hora avanokijanaravini. Mahi ipohiriki radahani hora avanoki'ianavini-ra okahi'iki ho. Hihida kodivarani mani koda ida avaabononi avakanana'dohikhamavini hija? \m \v 20 Asia vara niha ada Jesus: \p —Ka'oa hiki hida kodivarani. Avaasaraki bana a'oni avava'ini mokara nini. Deu-ra vanofiriki vani adani khai vakhanira bana. Mahi ipohiriki avava'ini mokara niki bana a'oni. Jorakia aabosiki bana ida avava'ini mokara nini, avava'ini khaii ninia. \p \v 21 A'onira okavarajomivini hiki ida gamo 'banarahaki. Va'ini mokara niki ida gamo imani 'banania. Isai banini hini naothinia jorakia khaii ni'iki ida gamo. Jorakia biakava'i'biriniki ida imani 'banani-ra kamithavini. Khai bini'aki ida kidisai banini hi'ini. \p \v 22 Avakhanimanija bana. Hidakaba'i avava'ini mokara niki a'oni. A'onira onoki'ianavini kamahini khai avakhanikarahoki bana a'oni. Ni-nahina bikaabokaki ida avakadikhaiini-ra nihimavini. \p \v 23 Khaki ida mahi vara ovani'aki, ni-nahina hora avakanikhariaki bana. Ka'oa hiki ida a'onira onava'isohivini hiki bana: Avava'ini-ra onahonariahihivini vani kodiabi'i-ra avakanikhariahi oonina, a'onira no'aha avakanikhariakia. \v 24 Ni-oonina Deu-ra avakanikharia'iaki kaho avanofikia. Vakanikharia bana mahija avagathanivini, hihavija kaimoni ida avakadikhaiini. \s1 Jesus danona biaradaki ida Jahari danona \p \v 25 Hari. Oniaroa, asia vara ni'ianaha ada Jesus: \p —Kodihojai hiki ida rajomi kavaranihia okavaranina a'onira onava'isohija kaimoni. Khaki bana ida mahi rajomi kavaranihia okavaranijanarina kamahini. A'onira oka'ojomo'ivini vani a'onira onava'isohijahakivini hiki bana ida kodiabi'i varani hina avarigajahakija kaimoni. \p \v 26 Khaki bana ida mahi kodiabi'i kania a'onira okanikhariajanaravini kamahini. A'onimaina oonina avakanikhariaki bana ida avanofiki kodiabi'i kania. \v 27 Kodiabi'i a'onira nakaidivavini mani ida avakanikhariakia a'onira no'avini hija. Hora avanakaidivaki a'oni, Deus kania okha'ina-ra avakajari'darihi jaboni, oniani ida a'onira nakaidivavini hija. \p \v 28 Kodiabi'i kania ai ohihi, okha'ihi ija'ari vakadiania. Naothinia ai ohiki ho ija'ari vakadiania. Kodiabi'i kania oajoisiki bana ho — va'ora ni'aha. \p \v 29 Oniaroa, kidipohia vani'aha ada Jesus: \p —Haria inava'isohijahaki'iki i kadavarania. Ni-rajomi kavaranihia ikavaranijanaki. \p \v 30 Aogaki ida hahavi-ra iogavini. Aogaki ida ija'ari ira nana'dohiravini oadani ija'ari kava'ibodivarani-ra iogavini, oniani ida Deus kania ikhani-ra akajari'daravini hija — Jesu-ra vani'a'aha. \p \v 31 Jesus va'ora ni'a'aha: \p —Hora avavakaijokamanija koda? \v 32 Jorakia namithaki bana hida a'onira onava'isohivini hiki. Avaraganakhamaki bana a'oni avaibavinia. Hora avanahojahaki bana a'oni. Ni-ohoarana ohojaroniki bana, hojahaha'oadahaki ada kodiabi'i kodiania. \p \v 33 Kodivarania a'onira onava'isohi'iki ho afojora. Hora avavakaijokahi; kodiania avarakaramisihi, oniani ida avava'ini-ra najahajahaja. Ija'ari Deu-ra vakaimajahariki a'onira vanajaharihariki bana a'oni. Hari'a vaofini. Hora vavakaijoka bana. Nahina hahavi Jaharia bivaka'da'diki-ra okananabo'aja'iki ho. \c 17 \s1 Jesua vara bini'a'iki ada kidiabi'i \p \v 1 Hari. Oniaroa, Jesus kavarani hari hi'ini naothinia, vada nama-ra ni'amananiha, bini'aha: \p —Kodiabi'i, ida kaikahi'ihi vara oabono ovani'avini hiki. Kadaisai ohina mani ida hora ianahokivini hija bana. Inanokia bana ida ojahana, odanona, ovagana hiki mahija ijahani, idanoni, ivagani hiki-ra onanokiavini jaboni. \v 2 Hora ihonariavini hi'iki ida ija'ari hahavi-ra va'ora ovaka'da'divini, osa'a kabodinia vahoja'iki adani. Hora ino'avini vihiki jaboni adani ija'ari kodipohi vihira kaimoni, va'ora oakadava'ara kaimoni. Mahi ja'dini anokhomirikia va'ora ono'ara kaimoni adani va'ora oakadava'a'iki. \p \v 3 Ija'ari kamahi aja'diki haria vakaijoka'ikia biogaki ida ka'oa ihini, Deus hoarana ihini. Ni-hojaki ada Deus hoariha. Biogaki jaboni ida hora ikarona'avini, Cristo ohina, ija'ari hahavi vakadika'da'di ohija kaimoni. Nimania ida biogaki, haria vakaijokavini, oniani ida mahi aja'diki-ra vahojavini hija. \v 4 Ija'ari-ra va'ora onanokiahivini hi'iki ida ijahani, idanoni hidiaja araboja. Ida ona'diahi'ihi badani hora ihonariavini hi'iki. \p \v 5 Kodiabi'i, arabo amonahani viahania ohoja'iki ho kadania. Iibavinia ohojana kari jahani arafiaki ida ojahana, odanona, ovagana hiki. Kadania ohoja'ianaki bana ho. Iva'aha bana ida ojahana, odanona, ovagana hiki-ra ovahoja'ianavini. \p \v 6 Ija'ari hahavi vahararana vahojaki adani ija'ari hora ino'avini vihi'iki, va'ora oakadava'ara kaimoni. Va'ora inamonaha'iki adani, hora ino'avini vihi'iki adani, kodija'ari vihira kaimoni. Va'ora oanigahi'iki adani, niha ini'inini ira avigara kaimoni. Iathini-ra vanaaba'iki adani. \p \v 7 Hari. Avigaki ida kodibadani, kodivarani hiki oabono ohonariaravini. Avigaki ida hahavi hora ino'avini hi'iki kadania khani. \v 8 Va'ora onanamithavini hi'iki ida iathini hora inava'isohivini hi'iki. Vakapoari'iki ida iathini. Avigaki ida kadania okhana kavaranihi ka'oa hini. Vakajari'darihi ida hora ikarona'avini. \p \v 9 Ni-okanikhariaki ida ira vanofiriki vakadimoni. Vara ira oni'avini hiki va'ora ikajoamorara kaimoni adani va'ora oakadava'a'iki. Va'ora kajoamora bana adani kodipohi hora ino'avini vihi'iki. Kadaija'ari vihina mani ida ira okanikhariavini hija vakadimoni. \p \v 10 Kadaija'ari hahavi adani oipohina. Kodiani hahavi adani kadaija'ari. Kodihojai jahakia vakahojaina mani ida ojahana, odanona, ovagana hiki-ra vananokiavini hija. \p \v 11 Kadania ookhaki bana ho. Ni-ija'ari vakadiania ohojajanarihi bana. Kodipohi vani adani vahojaronira bana ija'ari ira vanofiriki vakadiania. Kodiabi'i, ivani ijahaka'oaki i. Ionini ka'oa vani ida danoja. Hora ino'avini hi'iki ida ionini danoki. \p Va'ora akadava'a bana adani oipohina idanonia ija'ari hoarani fori vihira kaimoni. Hovani, ivani ija'ari hoarani fori arihiki hari. Onofiki ida harifori vihina, ija'ari hoarani fori vihira kaimoni. \v 12 Vakadiania ohojana oadani va'ora oakadava'ahaha'oadahaki adani ionini danoki hora ino'avini hi'ikia. Va'ora oakadava'avini oadani kodiania akamadaki ada hoarana ka'oa. Iathini kapapirania vara bivani'ajora'iki ada ovari. Ibavi Jaharika'oakia okhana mani ida bana kodiania anakamadana hija, oniani ida ivava'isohihijoravini nanamithani hija kidiania. \v 13 Hari. Ivahojaki kania ookha'ianaki bana ho. Ija'ari vakadiania ohojana oadani, vara ovani'a'iki hida oathi, hihavija kaimoni ida kodikhaiini oipohina vava'i bodinia. \p \v 14 Kodiabi'i, va'ora onanamitha'iki adani oipohina kadavarania, hofori vihira kaimoni, oniani ida ira vanofiriki va'ora vakaimajaharavini hija. Oipohina vakadiva'ibodivarani fori hirihi ida ira vanofiriki vakadiva'ibodivarani, oniani ida oipohina-ra va'ora vakaimajaharavini hija. Onivani fori ohija jaboni. Ni-kodiva'ibodivarani vakadiva'ibodivarani fori hiki. \p \v 15 Kodiabi'i, ni-ira okanikhariavini hiki ida va'ora ianivini ira vanofiriki vahararana. Ira okanikhariavini hiki ida va'ora iakadava'avini Jahari va'ora namakhanirara kaimoni. \v 16 Kodiva'ibodivarani fori hirihi ida ira vanofiriki vakadiva'ibodivarani. Onivani fori vihira adani oipohina, vakadiva'ibodivarani fori hirihi jaboni ida ira vanofiriki vakadiva'ibodivarani. \p \v 17 Ka'oa hiki ida kadavarani hahavi. Va'ora anigahi bana mahija kadaija'ari ka'oa va'ora inihavini, oniani ida hojai inofikia va'ora kanahojaija. \p \v 18 Kodiabi'i, hora ikarona'iki ho ira avigariki vakadiania ookhana. Onivani fori vihira adani oipohina, va'ora okaronavini ira avigariki vakadiania avikhana. \v 19 Oabono gahinai oniha'iki ho kadania nahina inofikia okabadanija kaimoni, va'ora oakava'ijoara kaimoni. Onofiki ida kadania oipohina vaabono gahinai vanihavini jaboni, oniani ida oabono gahinai onihaka'oavini hi'ia. \p \v 20 Kodiabi'i, ira okanikhariavini hiki va'ora ikajoamorara kaimoni adani oipohina. Oipohina omonina-ra vara avavani'aoniki bana vahoariha vakadiania. Va'ora kajoamora bana adani jaboni omonina-ra vakajari'dariki. \p \v 21 Kodiabi'i, ira okanikhariavini hiki hi'adani vajari'dariki hahavi ija'ari hoarani fori vihira kaimoni. Kodiania iakaramisiki i, kadania oakaramisiki ho jaboni. Onivani fori vihina va'ora onofira adani akadiania avakaramisi'iki adani, ija'ari hahavia vakajari'daria kaimoni ida hora ikarona'avini. \p \v 22 Ijahani, idanoni hikia hora ino'a'avini vani va'ora ono'a'ara adani jaboni ija'ari hoarani fori vihira kaimoni. Onofiki ida harifori vihina ija'ari hoarani fori vihina. \v 23 Vakadiania oakaramisiki ho, kodiania iakaramisiki i jaboni, vaabono vakanakaramisikhamajahakira kaimoni, ija'ari hahavia aviga'ia kaimoni ida hora ikarona'avini, avigaja kaimoni jaboni ida va'ora inakaidivavini hora inakaidivavini vani fori hini. \p \v 24 Kodiabi'i, hora ino'avini vihi'iki adani oipohina. Onofiki ida kadania ohojana, oipohina vahojana jaboni bana kodiania, vanokija kaimoni ida ovagana, ojahana, odanona hiki. Hahavi amonahani viahania hora inakaidivaki i, oniani ida ovagana, ojahana, odanona hikia hora ino'avini hi'ia. \p \v 25 Kodiabi'i, ivani ija'ari nasohiva abono jahaki i. Ija'ari ira vanofiriki ni-ira avigaki, hovani ka'oa ira oogaki ho. Oipohina avigaki ida hora ikarona'avini. \v 26 Va'ora oanigahi'aha kadahojai niha nininia, avigaja kaimoni ida hoariha-ra avanakaidivavini, hora inakaidivavini vani fori hini, vakadiania oakaramisija kaimoni — kidiabi'i-ra ni'aha ada Jesus. \c 18 \s1 Gatha'iki ada Jesus \r (Mateus 26.47-56; Marcos 14.43-52; Lucas 22.47-53) \p \v 1 Hari. Oniaroa, Deu-ra vara ni'avini naothinia ai vihi'aha adani Jesus, kidipohi khama. Ni-hojajanaki ada Judas Iscariotes vakadiania. Cedrom vaha pa'itxia avikafianiha, avigaimoripa'itxi'aha, ihi'ai avani amokhinini kania avikha'aha, oniaroa, vahoja'aha. \p \v 2 Judas Iscariotea biogaki ida ihi'ai avani amokhinini kani Jesus kidipohi khama vajoronibakhiana ibavinia. Judas Iscariotes Jesu-ra arakhaki bana vahoariha vagathira kaimoni. \p \v 3 Hari. Judas Iscariotes va'ora avikha'aha adani sorara kidiania ihi'ai avani amokhinini kania. Judeus kaija'ari vihiriha adani sorara Pilatos va'ora karona'iki. Judas Iscariotes va'ora avikhaha adani jaboni Deu-ra khai vani'avini kagorani avakadava'ava abono. Sasidotxi vavaka'da'diva, farisio khama va'ora vakaronaki adani gora avakadava'ava abono Judas Iscariote-ra vavaipohihavini. Vakasa'aiki adani Juda-ra vavaipohiha'iki, vakalamparinaki adani vahoariha, vahoariha avavikhaki ida nahina ha'diki ajava fori hiki. \v 4 Jesua biogajoraki ida hahavi namithaki kaimoni kidiania. Oniania Jesus va'ora namaakari'aha adani vikhaki, va'ora nana'dohi'aha: \p —Hana hina mani hada avanako'dihara? \m \v 5 — Jesus mani hada anako'dira, Nazaré sidajia avijava'iki. \p —Hovani oa ho — niha ada Jesus. Hojamaniha ada arakhana hi'iki sorara vahararana. \p \v 6 Jesus va'ora ni'aha: “Hovani oa ho”, oniaroa, avajo'ohami'aha, avaadarima'o'aha. \v 7 Jesus va'ora nana'dohi'ianaha: \p —Hana hina mani hada avanako'dihara? \p —Jesus mani hada anako'dira — vani'a'ianaha. \m \v 8 — A'onira onava'isohivini ohi'iki ho hovani oa ho. Hora avanako'dihahi; va'ora vava'aha bana hadani oipohina ai vihina — sorara-ra va'ora ni'aha. \p \v 9 Hari. Jesua bini'ajora'iki ada Deus: \p —Kodiabi'i, hora ino'avini vihi'iki adani oipohina, va'ora oakadava'ara kaimoni. Ni-hoarana kodiania akamadaki — niha ada Jesus afojora. Jesus ipohina ai vihina-ra kanikhariavini hiki namithaja kaimoni ida Deu-ra nava'isohijoravini hi'iki. Oniaroa, va'ora vava'aha'aha adani Jesus ipohina ai vihina. \p \v 10 Oniaroa, kasa'aiki ada Simão Pedro. Biani'ihi ida tarasara fori hiki bavinia, binoba'aha ada sasidotxi vakadika'da'di kahonai abono. Biava'boarabakosi'ihi ida morobo ka'aniajani. Malco oniki ada honai abono. \v 11 Jesua bini'a'aha ada Pedro: \p —Hari'a nikia kabadani. Inaibavi oni kadasa'ai bavinia. Kodiabi'ia vara bivani'ajora'iki ida oimana-ra vana'banakarahovini niha hora vani'a'avini. Onofiki ida kodiabi'i athi namitha'ini kodiania. \s1 Anás gorana avavikha'iki \s2 ada Jesus \p \v 12 Hari. Oniaroa, sorara Jesu-ra vagathi'aha, vakadika'da'di khama. Deu-ra khai vani'avini kagorani avakadava'ava abono vihikia vaakodia'ihi ida Jesus sa'a-ra vakodabovini. \v 13 Anás gorana avavikha'imidiaha ada Jesus. Caifás kahadi ada Anás. Oniaro kari sasidotxi vakadika'da'di ada Caifás. \v 14 Ovari va'ora nava'isohijora'iki adani judeus kaija'ari vanava'isohiva abono: \q1 “Jahaki bana ida avakadimoni Jesus \q2 hoarana abinina, \q1 vapohimajahahavirara \q2 kaimoni adani akadija'ari.” \m Ni'iki ada Caifás mahi 'bo'dakari afojora. \s1 Pedro Jesu-ra ogaravini-ra kahi'iki \r (Mateus 26.58, 69-75; Marcos 14.54, 66-72; Lucas 22.54-62) \p \v 15 Hari. Oniaroa, sorara Jesu-ra vagathi'avini vanaothia vikasiaga'aha adani Simão Pedro, Jesus ipohina hoariha khama. Sasidotxi vakadika'da'di gorana kavasiribanini bodinia Jesu-ra avavikhajakosi'aha adani sorara. Gorana bodinia avavi'oi'aha. Sasidotxi vakadika'da'dia biogaki ada Jesus ipohina Jesua binofijahakiki, oniani ida gorana kavasiribanini bodinia o'oina vava'ahavini hija vakadiania. \p \v 16 Pedro vani ada baniniaja hojaroni'aha. Hari. Joionani'aha ada Pedro 'bamina, bikanikharia'ihi ida ima'inavi gora kavasiribanini kaathani-ra akadava'aki Pedro okhajakosira kaimoni. Biva'aha'aha ada Pedro o'oina. \v 17 Pedro-ra nana'dohi'ihi ida ima'inavi bakatha kania hojaki: \p —Ivani hi'ada makhira ipohina mani i jaboni? \p —Iniani, ipohina ohirihi — niha ada Pedro korijanahia. \p \v 18 Hari. Pahisiriki ida joma. Gora avakadava'ava abono, honai abono vihiki khama avakanaha'di'ihi ida siho gora kavasiribanini bodinia. Siho ka'dihani kania vaabono vanaragivini vakavaroiribani'ihi. Okhamiha ada Pedro vakadiania abono-ra naragihavini jaboni. \s1 Sasidotxi vakadika'da'dia binana'dohiki ada Jesus \r (Mateus 26.57-68; Marcos 14.53-65; Lucas 22.54, 66-71) \p \v 19 Hari. Oniaroa, sasidotxi vakadika'da'di kania sorara Jesu-ra avavikha'aha. Sasidotxi vakadika'da'di, Anás onikia binana'dohi'aha ada Jesus: \p —Hana vihina mani adani ira vavaipohihabakhiara? Nahina nimania ida kada'ojomo'ihi athini vara va'ora ini'abakhiavini hi'iki adani ija'ari kadania vajoroniki? \m \v 20 Jesua bigathani'ihi ida kidina'dohi: \p —Ni-ija'ari-ra ahojaia vara oni'arihi. Ija'ari hahavia vakamithavini vanofihi; vakamithamanihi. Ija'aria vavajoroniki ibavinia va'ora oka'ojomo'iki adani. Deu-ra vara ani'avini kagorani bodinia, Deu-ra khai ani'avini kagorani kavasiribanini bodinia jaboni va'ora oaka'ojomo'ionibakhiaki adani. Ni-ahojaia vara ovani'aki. \v 21 Ni-asohiki ida gatha'iki-ra inana'dohivini kidibadani, athi hikia. Va'ora nana'dohi bana adani oathi-ra vakamithabakhiaki. Va'ora nana'dohivinihi bana ida kodivarani nahina nini va'ora onava'isohivini hi'iki. Avigaki ida kodivarani. \p \v 22 Vara nina naothinia ada Jesus, gora akadava'ava abonoa bikapatahi ida Jesus nokho, bini'a'aha: \p —Ni-nikia igathanivini asohiki ida sasidotxi vakadika'da'di athi. \m \v 23 Jesua bini'aha: \p —Asohirihi ida kodivarani; inanamitha bana ida nahina asohiriki kodivarani hiki. Asohihi ida kodivarani; ni-asohipa'itxiki ida onokho-ra ikapatavini — niha ada Jesus. \p \v 24 Oniaroa, Anás va'ora honariaha adani gora avakadava'ava abono: \p —Avisa o Jesus sasidotxi vakadika'da'di hoariha, Caifás oniki kania — va'ora ni'aha. Sa'a kodabohani kaba'i Caifá bivahojaki ibavi kania avisa'aha. \s1 Pedro Jesu-ra ogaravini-ra kahi'ianaki \r (Mateus 26.71-75; Marcos 14.69-72; Lucas 22.58-62) \p \v 25 Hari. Asia mani hojaha ada Pedro abono-ra naragikosoavini. Vahoariha vani'aha: \p —Ivani jaboni hi'ada makhira ipohina mani i? \p Pedroa bini'aha korijanahia: \p —Iniani. Hi'ada makhira ipohina ohirihi. \p \v 26 Oniaroa, honai abono hoariha Pedro-ra nana'dohivini hiki Jesus ipohina hina. Honai abono Pedroa morobo biava'boarabakosiki kaija'ari ada Pedro-ra nana'dohira: \p —Ira onokiria koda ihi'ai avani amokhinini kania kidiania? \m \v 27 Pedroa bini'a'ianaha: \p —Iniani. Ni-hora inokirihi — ni'ianaha. Oniaroa, jorakia ahia'aha ada arakava. \s1 Pilatos kania avisa'aha \s2 ada Jesus \r (Mateus 27.1-2, 11-14; Marcos 15.1-5; Lucas 23.1-5) \p \v 28 Hari. Avagarini vani Caifás gorana Jesu-ra vava'ajihi'aha. Arabo kaka'da'dini gorana karahoa avisa'aha ada Jesus. Judeus kaija'ari vanava'isohiva abonoa ni-vanofiki ida avikhajakosina. Vaabono vakani'akhama'aha: \p —Ni-jahaki hida akadija'ari hiriki gorania aokhajakosina Páscoa kaihinikani amonahani kamahini. Ao'oihi. Ni-Deus viaha ajahaki. Ni-jahaki jaboni ida ihinika ko'baini-ra arihavini — vakhani'aha. Nimania hida vakadikaaji, oniani ida gora banininija va'ora nahojaja. \p \v 29 Oniaroa, gorana khaonani'aha ada Pilatos vakadiania, va'ora nana'dohi'aha: \p —Nahina mani ida makhira kabadani asohirini-ra avakahivini hija? \p \v 30 Vani'aha ada Pilatos: \p —Jahari kabadania kabadanirara vaha; ni-kadania arakhaki vaha ada Jesus. \m \v 31 Pilatos ni-va'ora nasohivini va'ora nofiki adani judeus kaija'ari, oniani ida va'ora ni'avini hija: \p —A'onivani avavikha'a o makhira avakadija'ari nasohiva abono vakadiania. Avakadija'ari kava'isohihi jiriki-ra naabariha; a'onivani vavahonariahi kidibadani asohiriki abosinia. \p Pilato-ra vani'aha adani judeus kaija'ari vanava'isohiva abono: \p —Anofiki ada Jesus abinina. Ivani Roma sidaji kaija'arini i. Ivani, kadaija'ari khama ni-va'ora vava'ahaki adani akadija'ari vanasohiva abono ija'ari abinini-ra vavahonariahivini kidibadani asohiriki abosini hini, oniani ida Jesus abinina-ra ivahonariahivini anofivini hija — Pilato-ra vani'a'aha. \p \v 32 Hari. Jesus abono-ra vara vani'ajoravini hiki abinina niha ninini. Judeus kaija'ari vakadihojai hirihi ida ija'ari abinini-ra vavahonariahivini ava akasanakhamakia aka'itapoamisahanana. Roma sidaji kaija'arini vakadihojai hiki ida. Pilatos Jesus abinina-ra vahonariahivini mani ida bana Jesus vara abono-ra vani'avini hiki-ra nanamithaja bana. \p \v 33 Ajoijakosi'ianaha ada Pilatos, va'ora honariaha adani Jesu-ra avakadava'aki Jesu-ra vavikhavini kidiania. Vavikha'aha ada Jesus, Pilatoa binana'dohi'aha: \p —Judeus kaija'ari vakadika'da'di mani i? \m \v 34 Jesua bigathanihi ida kidina'dohi: \p —Iva'ini bodini vania khaja hida kadana'dohi? Vahoariha vara hora vavani'amani'ia kadania? \m \v 35 Pilatoa bini'aha: \p —Iniani. Ova'i bodinia kharihi ida kodina'dohi. Judeus kaija'ari ohirihi. Vahoariha vara ira vavani'a'iki i. Kadaija'ari, sasidotxi vavaka'da'diva khama ira avarakha'iki i kodiania. Nahina mani ida bada ini'a'ia? \p \v 36 Jesua bini'a'aha: \p —Ka'da'di ohina kaba'i, arabo kaka'da'dini fori ohirihi. Arabo kaka'da'dini fori ohija vaha; kodipohi va'ora vidafiaha vaha adani hora vavajahariki, judeus kaija'ari vanava'isohiva abono vasa'a kabodinia hora avarakharara kaimoni. Iniani. Arabo hidiaja kaka'da'dini fori ohirihi. \m \v 37 Pilatoa binana'dohi'ianaha: \p —Arabo kaka'da'dini mani i? \p Pilato-ra ni'aha: \p —Ha'a, ivani ka'da'di ohina-ra ikahija. Ija'ari vakadiania okha'ina o'bana'iki ho. Hora rakhaki ija'ari vakadiania varani ka'oa hinia okavaranija kaimoni. Athi ka'oa-ra vavajahakia vanaabaki jaboni hida oathi. \m \v 38 — Nahina nimania ida varani ka'oa hini? — niha ada Pilatos. Ni-binokhaki Jesua bigathanivini. \p Oniaroa, ajoionani'ianaha ada Pilatos ija'ari vakadiania, va'ora ni'a'aha: \p —Okava'ibodivarani'iki ida badani asohiriki-ra bada ni'aravini, oniani ida abinina ovahonariahiravini hija. \v 39 Páscoa kaihinikani kamahini oarakhaki avakadiania ada makhira hoarana gathaki, aihotara kaimoni. Nimania hida kodihojai. Hana hina-ra avanofihi oarakhaonanivini avakadimoni, ajihira kaimoni? Avanofimanira ada avakadija'ari vaka'da'diva-ra oarakhavini Jesus oniki? \m \v 40 Vabodi'barahana Pilatos athi-ra vagathani'aha: \p —Iniani. Anofiriha ada. Anofiki ada Barrabás aihotana — vakhaniha. Daji anahoroava abono ada Barrabás. \c 19 \s1 Pilatoa bivahonariahi'iki ada Jesus abini'ina \r (Mateus 27.15-31; Marcos 15.6-20; Lucas 23.13-25) \p \v 1 Oniaroa, Pilatoa bivahonariahiha ada Jesus dafi hi'ina. \v 2 Sorara avavikha'aha ada Jesus. Vakanamonaha'ihi ida kajamari ahoi jarokia, ka'da'dia vakanaibavi'ihi. Jesu-ra avanaragarahivini hi'ihi ida makari nadaraki. Hari. Arabo kaka'da'dini kahojai ida kajamari kakaidivaki, makari nadaraki hiki-ra kaimahavini. Ija'ari vaka'da'diva hina vakajari'davini mani ida Jesu-ra avigarahavini hija. \p \v 3 Hari. Jesu-ra vanamaakaribakhiaha, vakapatabakhiavini vani'aha: \p —Ivani judeus kaija'ari vakadika'da'di i. Jahaki ida va'ora ivaka'da'divini — Jesu-ra avigarahavini vani'abakhiaha. \p \v 4 Hari. Gorana joionani'ianaha ada Pilatos, va'ora ni'aha adani ija'ari vajoroniki: \p —Mitha vani'a! Ovahonariahiki bana ada Jesus khaonanina avarigaja kaimoni ida Jahari kabadani-ra bada ni'aravini. Ni-nahina kaimoni abinina ovahonariahiki — Pilatos va'ora ni'a'ianaha. \p \v 5 Khaonani'aha ada Jesus. Asia mani biaka'da'dihahi ida kajamari kajaroki, bikaimahaki ida makari nadaraki. Pilatos va'ora ni'aha: \p —Vada vani'a o hi'o makhira. \p \v 6 Sasidotxi vavaka'da'diva vanoki'aha ada Jesus, vabodi'bara'aha: \p —Ivahonariahi ava akasanakhamakia aka'itapoamisahana'ina — athii 'barakia vani'abakhiaha ada Pilatos. Vabodi'barahaki jaboni adani ija'ari Deu-ra khai vani'avini kagorani-ra avakadava'aki. \p —Jahaki oni abinina ava akasanakhamakia — vakhani'aha. \p Pilatos va'ora ni'a'ianaha: \p —A'onivani avavikha'a bana mahija avanaabinivini. Ni-okaragaki ida badani asohiriki bada bini'aki. Ni-onofiki ida abinina ovahonariahivini. \p \v 7 Vajoronikia vagathani'ihi ida athi: \p —Deus kaisai hina-ra kahiki ada. Jahariki ida athii nikia kavaranina. Akadija'ari avikhananavaki kava'isohihi jiriki kapapirani haria honariavini hiki ida ija'ari nikia kavaraniki-ra anaabinivini. Kidivarani jahariki abosini ida abinini — vakhaniha. \p \v 8 Hari. Pilatoa bikamitha'ihi ida Deus kaisai hina vakahivini, ofinikaraho'aha. \v 9 Gorana ajoijakosi'ianaha, Jesu-ra nana'dohi'ianaha: \p —Hana hini ibavi kaija'arini mani i? \p Ni-Jesua bigathani'iki ida kidina'dohi. \v 10 Pilatoa bini'a'aha: \p —Nahina mani ida oathi-ra ikavisohavini hija? Hari'a bana iakava'i'birini'a ida ira onava'isohivini hiki. I'ajihini-ra ovahonariahivini-ra onofihi; ovahonariahihi. Iabinini-ra ovahonariahivini-ra onofihi; ovahonariahihi. Nahina-ra onofihi; okaabokahi. \p \v 11 Jesua bini'aha: \p —Deua biva'ahahi ida oabinina-ra ivahonariahivini; ikaabokahi. Biva'aharihi; ni-ikaabokaki ida oabinina-ra ivahonariahivini. Oabinina-ra ivahonariahihi; Jahari kabadania ikabadaniki bana i Deus viaha. Jahari kabadani arafiakia kabadani'iki ada makhira hora arakha'iki kadania. \p \v 12 Pilatoa bikamitha'ihi ida Jesua vara bini'avini hi'iki, oniania binofihi ida Jesu-ra anaihotavini. Pilatos va'ora ni'aha adani vaipohiki vajoroniki: \p —Jakaho oanaihotava ada Jesus. \p Vabodi'bara'ianaha, vagathani'ihi ida Pilatos athi: \p —Arabo kaka'da'dini hina-ra kahi'badaraki ada Jesus. Binofiki ida César kaarabo-ra saarivini. Arabo ipohiki kaka'da'dini César onikia bikaihamahiki bana ada nofina hiriki. César Jesus ka'da'di hina-ra kahivini-ra kamithaki bana, bikaihamahiha. Jesu-ra ianaihotavini varani hini-ra kamithaha; ira kaihamahiha jaboni — vakhaniha. \p \v 13 Pilatoa mitha bini'a'ihi ida vakadibodi'barahi, biavikhaonani'aha ada Jesus vakadiania. Oniaja hojaki ida ija'ari nasohiva abono kavithi ibavini ija'ari kaadahai ibavini ja'di sohiriama'oki namani. Ibavi onini hebreu athinia Gabatá. Hari. Ija'ari nasohiva abono kavithi ibavinia vithirari'aha ada Pilatos. \v 14 Páscoa kaihinikani amonahani kama'dani viahania safini sohirarina amaakarina, Pilatos va'ora ni'aha adani judeus kaija'ari: \p —Vada vani'a o hi'o avakadika'da'di! \p \v 15 Vabodi'bara'ianaha: \p —Ivahonariahi ava akasanakhamakia abinina! — vakhaniha afoha'oadaha. \p Pilatos va'ora nana'dohi'aha: \p —Avanofimanija ida avakadika'da'di abinina-ra ovahonariahivini ava akasanakhamakia aka'itapoamisahanana? \p Sasidotxi vavaka'da'diva vagathani'ihi ida kidina'dohi: \p —Akadika'da'di ka'oa ada arabo ipohiki kaka'da'dini, César oniki. \p \v 16 Oniaroa, Pilatoa biarakha'aha ada Jesus sorara vakadiania. Vagathaniha, avavikha'aha. \s1 Ava akasanakhamakia Jesu-ra avaka'itapoamisahanaki adani sorara \r (Mateus 27.32-44; Marcos 15.21-32; Lucas 23.26-43) \p \v 17 Hari. Oniaroa, sidajia avavikhaonani'aha. Jesua biakaiba'i'ihi ida ava akasanakhamaki, avakhano'aha ka'da'di kajaroni kaibavinia ibavi onikia. Ibavi onini hebreu athini “Gólgota”. \p \v 18 Avakhano'aha, Jesu-ra avaka'itapoamisahana'aha ava akasanakhamakia, varagaamanani'ihi ida ava. Va'ora avaka'itapoamisahana'aha adani makhira vi'bamiki jaboni. Hoarana Jesus pitana ka'aniajania, hoariha Jesus pitana kajasonija. \p \v 19 Pilatoa binajiri'ihi ida athi tábua kapa'itxi kanamania, va'ora honariaha adani sorara: \p —Jesus ka'da'di kanamania avakaka'itapoamisi'a hida taoba — niha. Ija'ari athini ahoarabakosikia jiriki ida Jesus ka'da'di kanamania hojaki jirihi athini. Hebreu athini, Roma sidaji kaija'arini athini, grego athini hiki ida jirini. \p Pilatos athi jiriki ida: \q1 “Judeus kaija'ari vakadika'da'di hada Jesus. \q1 Nazaré sidaji kaija'arini hada.” \m Nihi ida Pilatos athi jiriki. \p \v 20 Hari. Ija'ari vaipohikia vada vani'a'ihi ida jirihi. Jerusalém sidaji baninini maakarini ida ibavi Jesu-ra avaka'itapoamisahanavini hi'iki ibavini, oniani ida ija'ari vaipohiki jirihi-ra vanokivini hija. \p \v 21 Hari. Sasidotxi vavaka'da'diva vani'a'aha ada Pilatos: \p —Hari'a inajiri: “Judeus kaija'ari vakadika'da'di hada.” Ianaabosi bana ida iathini inajiri'iki. Inajiri bana: “Judeus kaija'ari vakadika'da'di hina-ra kahiki hada makhira.” — Pilato-ra vani'aha. \v 22 Pilatos va'ora ni'a'aha: \p —Iniani. Onajiri'iki ida, jakaho hoja'ava ida onajiri'iki. \p \v 23 Oniaroa, Jesu-ra avaka'itapoamisahanavini naothinia adani sorara, vaabono vakaanihanana'aha Jesus kamakari hoarahanana. Avako'bamahakhamaki adani sorara. Aaniki ida Jesus kamakari hoariha amonahani rokhojahariki. \v 24 Vaabono vakani'akhama'aha adani sorara: \p —Hari'a ana'birava hida kidimakari. Anavararava hida ja'di pitahani ako'bamahakhamaki hoarani jiriki, aogaja kaimoni ida makaria gahinaki kaimoni — vakhani'aha. \p Hari. Deus athi kapapirania hoja'bo'daki ida athii jiriki: \q1 “Vaabono vakaanihanana'iki \q2 adani kodimakaria, \q1 vanavarara'iki ida ja'di \q2 pitahani jiriki \q2 ogavahaja kaimoni ida kodimakari rokhojaharikia gahina'iki.” \m Nimania ida athii Deus athi kapapirania hojajora'iki. Sorara vanavarara'iki ida ja'di, namitha'iki ida Deua bivava'isohihijora'iki vakadiania. \p \v 25 Oniaroa, ava akasanakhamakia Jesus maakarina vahoja'aha adani Jesus kaamia, kidi'aaso, Clopas kagamo Maria oniki, Maria Madalena vihiki. \v 26 Jesua binokirari'ihi ida kidiamia, binoki'aha jaboni ada ipohina hoariha binofijahakiki Jesus kaamia 'dihania hojana. Jesua bini'a'ihi ida kidiamia: \p —Hi'o kadaisai o. \m \v 27 Kidiamia-ra vara ni'avini naothinia bini'a'aha ada ipohina: \p —Hi'oni kadamia oni. \p Jesua binofiki ida kidiamia Joãoa bikahinanikavini, kidiamia ka'oa-ra kahinanikaki fori binihavini, oniani ida kidisaia binaonivini hija. Oniaroa, Jesus ipohina biavikha'ihi ida Jesus kaamia gorana bikahinanikaja kaimoni. \s1 Abini'iki ada Jesus \r (Mateus 27.45-56; Marcos 15.33-41; Lucas 23.44-49) \p \v 28 Hari. Jesua bioga'iki ida kidibadani hahavi-ra ananokhomi'avini. Namithaki kaimoni hida kanabidi akaaforani kavaranihi Deus athi kapapirania hoja'bo'da'iki, Jesua bini'a'iki: \p —Okanabidi akaafora'iki ho. \p \v 29 Maakarina kahojaki ida vao vinho kaidivariki kadaiki. Jesus athi-ra kamithakia bianathoranihi ida masana bono ara'okhoki fori hiki vinho kaidivarikia, hisopo avani nokhonia binaibavihi, biarakasihi Jesus bodia. \v 30 Jesua binadomidomivini naothinia nihaha: \p —Anokhomi'iki hida kodibadani. \p Vara nina naothinia hasi khanirari'ihi ida ka'da'di, abini'aha. \s1 Sorara bisaka'iki ida \s2 Jesus aba'ona \p \v 31 Hari. Oniaroa, Pilatos kania avikha'aha adani judeus kaija'ari vanava'isohiva abono, vani'aha ada Pilatos: \p —Va'ora anofiki adani makhira avaka'itapoamisahanaki ava akasanakhamaki kania vaaniana akadi'akoiri kamahini viahania. Va'ora honaria bana adani sorara, hi'adani ava akasanakhamaki kania vahojaki vaavana-ra vi'danira kaimoni, vaabinijorakira kaimoni. Vaabinina naothinia vaba'ona aniani ivahonariahi bana — Pilato-ra vakanikhariaha adani ija'ari vanava'isohiva abono. Hari. Vakadi'akoiri kamahini kama'dani amaakarini mani ida Pilato-ra vakanikhariavini hija vaba'ona aniani. Páscoa kaihinikani kamahini amonahani mani ida vakadi'akoiri kamahini nakarahoni hija. \p \v 32 Hari. Oniaroa, Pilatos va'ora honaria'aha adani sorara ava akasanakhamaki kania avikhana. Vi'dani'imidiahi ida makhira Jesus 'dihana hojaki avana afo'bamakhama. Naothinia, vi'dani'ianahi ida makhira hoariha avana. \v 33 Jesu-ra vanamaakariha, abini'ina vanokiha, oniani ida Jesus avana-ra vi'daniravini hija. \v 34 Sorara hoarana bisaka'ihi ida Jesus jarari kidisa'aia. Khaonanijoraki'ihi ida amana, paha hiki. \p \v 35 Hi'ada ipohina Jesus abinina-ra noki'ikia vara bivani'a'iki jaboni ida niha nini'ina abini'ina, avakajari'daria kaimoni. Ka'oa hiki hida kidivarani. Ovaria biogaki ida varani ka'oa hini. \v 36 Namitha'iki ida Jesus kania Deus athi kapapirania bivava'isohihijora'iki: \q1 “Ni-a'daniki bana ida jarona hoarani.” \m \v 37 Athii hoariha bivava'isohihijora'iki: \q1 “Ija'aria vada vani'aki ada makhira sakahi hi'ina.” \s1 Vaka'dama'iki ida Jesus aba'ona \r (Mateus 27.57-61; Marcos 15.42-47; Lucas 23.50-56) \p \v 38 Hari. Oniaroa, Jesus abinina naothinia Pilatos kania okha'aha ada José. Arimatéia sidaji kaija'arini ada. Pilato-ra ni'aha: \p —Iva'ahamanija koda ida Jesus aba'ona-ra oanivini ava akasanakhamaki kania, oka'damahaja kaimoni? — niha ada José. Jesus kania abono-ra gahinai niha'bo'da'iki ada José. Vakadija'ari vanava'isohiva abono-ra va'ora finivini mani ida Jesus kaija'ari hina-ra nanamitharavini hija vahoariha vakadiania. Hari. Pilatoa bini'a'aha ada José: \p —Ba ianiha ida aba'ona. \p Joi'aha ada José ava akasanakhamaki kania, biani'ihi ida Jesus aba'ona. \p \v 39 Nicodemoa bivaipohiha'aha ada José. Hi'ada Nicodemos mahi 'bo'dakari, joma vani Jesu-ra navanavanaha'ara ada. Hari. Nicodemoa biavikha'ihi ida aloés, miha kabodihadihaki 'bathajorakiria kaimoni ida Jesus aba'ona. 35 quilos ipohini ida biavikhaki, aba'ona karafoani bodinia biobaija kaimoni. \v 40 José, Nicodemos khama avavikha'ihi ida Jesus aba'ona, vakarafoa'ihi makari oadakia. Vanaibavi'ihi ida miha, aloés hiki, Jesus karafoana hararania. Judeus kaija'ari vakadihojai ida vakadibadani hiki. \p \v 41 Jesua bivaabiniki ibavini maakarinia hojaki ida ibavi ihi'ai avani ipohiki. Idiaja hojaki ida ja'di khorahaki. Ka'damahi ibavini kaimoni ida ja'di hodijama'oki. Ni-nahina ka'damaha'iaki kaho hi'ida ja'di hodini bodinia. \v 42 Jesua bivaabiniki ibavini maakarinia hojaki ida ja'di hodijama'oki. Vakadi'akoiri kamahini kama'dani mani ida Jesus aba'ona-ra avibaivini hija. \c 20 \s1 Daijanarihi ida ja'di hodijama'oki bodini \r (Mateus 28.1-10; Marcos 16.1-8; Lucas 24.1-12) \p \v 1 Hari. Domingo vani okha'ihi ida Maria Madalena Jesus ka'damahana ibavini kania. Avagarini vani okha'ihi. Amaakari'ihi, binoki'ihi ida ja'di karaho ania'ini ja'di hodini kaathania, ka'oahajanarihi ida aba'oi ka'damahani ibavini. \p \v 2 Ajihihi ajoi'ihi Pedro vakadiania. Pedro 'bamina ada Jesus ipohina hoariha Jesua binofijahakiki. Ki'darahani okha'ihi vakadiania, va'ora nava'isohi'ihi: \p —Oigamina, ida ania'ihi akadika'da'di aba'ona ka'damahani ibavini bodinia. Ida avisa'ihi idakaba'i, ni-aogajanaki ida aba'ona hanaja avibaivini — va'ora ni'a'ihi ida Maria Madalena. \p \v 3 Oniaroa, ka'damahana ibavini kania avikha'aha adani Pedro, 'bamina khama. \v 4 Vaki'daraha'bamakhama'aha. Pedro 'bamina jorakia ki'darahana ovari miro'a kaikahi'aha 'dama kania. \v 5 Hasi nina vada inijakosi'aha ja'di hodijama'oki bodinia, bianokijakosihi ida makari Jesus aba'ona karafoani hiki, ni-o'oi'iki. \v 6 Akhanosiaga'aha ada Pedro, jorakia okhajakosi'aha. Binokihi ida makari Jesus aba'ona karafoani hiki ka'oa. \v 7 Binokiki jaboni ida ka'da'di kakarafoani hiki makari napaja pa'itxia hojaki ida ka'da'di vakanaroaroavini hiki. \p \v 8 Hari. O'oisiaga'aha jaboni ada Pedro 'bamina, binoki'ihi, ni-bikajari'da'iki. \v 9 Papira athinia Deua vara bivani'ajora'iki ida Cristo abinina naothinia ahokina. Ni-aviga'iaki kaho ida Cristo ahokina kavaranihi nahina hini. \v 10 Vanokivini naothinia vajoi'aha gora vavahojaki kania. \s1 Jesus abono-ra nanokia'iki Maria Madalena kania \r (Mateus 28.9-10; Marcos 16.9-11) \p \v 11 Hari. Joisiaga'ihi ida Maria Madalena. Hojaroni'ihi asarani Jesus aba'ona ka'damahani ibavini banininia. Asarani kaba'i hasi nini vada inijakosi'ihi. \v 12 Va'ora noki'aha adani Deus ibavi kaija'arini vi'bamiki. Vakaimahaki ida makari vaforiki. Jesus aba'ona ibavinia vavithiki adani Deus ibavi kaija'arini. Hoarana biavaka'da'dikija vithiki. Hoariha biava'damaki kaniaja vithiki. \p \v 13 Vanana'dohi'ihi: \p —Maria, niha inimanija iasaraki? \p Maria bigathani'ihi ida vakadina'dohi: \p —Ida vaani'ihi kodika'da'di aba'ona, ni-oogaki ida ibavi avavaibavivini hiki. \m \v 14 Roiribani'ihi, binoki'aha ada Jesus gaakosoana 'dihania. Ni-biogajorakiki Jesus hina. \v 15 Jesua binana'dohi'ihi: \p —Niha inimanija iasaraki? Nahina mani ida inako'dija? \m Maria ibavi akadava'ava abono bivanihamaniha ada Jesus, oniani ida bini'avini hija: \p —Aba'oi-ra iosahi; hora bana avanamithaha aba'oi-ra oanikhaja kaimoni. Onofiki ida ibavi hoariha oavikhavini. \p \v 16 Jesua bini'a'ihi: \p —Maria. \p Joiribani'ihi kidiania, hebreu athinia Maria bini'aha: \p —Raboni! \m (Raboni ariathia kodika'da'di.) \v 17 Jesua bini'a'ihi: \p —Hari'a hora gathi bana. Ni-oajoisiki kaho kodiabi'i kania nama. Oigamina vakadiania okha'a. Va'ora nava'isohiha oathia: Oajoisiki bana ho kodiabi'i kania, vakadiabi'i ada, kodiDeus ada, vakadiDeus ada jaboni. Va'ora ni'a bana — niha ada Jesus. \p \v 18 Oniaroa, ajoi'ihi ida Maria Madalena, Jesus ipohina vakadiania okha'ihi. Kaikahihi, va'ora ni'a'ihi: \p —Ada onoki'aha akadika'da'di. \p Maria vara va'ora ni'avini hihi ida athi hahavi Jesua vara bini'avini hi'iki. \s1 Jesus abono-ra nanokia'iki kidipohi vakadiania \r (Mateus 28.16-20; Marcos 16.14-18; Lucas 24.36-49) \p \v 19 Hari. Domingo safini ajorana vani asia vakajoronikosoa'aha adani Jesus ipohina. Kaka'oahamanihi ida bakatha, hoariha o'oiria kaimoni. Va'ora vifiniki adani judeus kaija'ari vanava'isohiva abono va'oaniaro maina va'ora vavahonariahivini vagathana. Hari. Oniaroa, abono-ra nanokia'aha ada Jesus, vahararana gaakosoa'ina hoja'ina. Va'ora ni'a'aha: \p —Avava'ini jahajaha'ava. \p \v 20 Vara nina naothinia va'ora nanokiahi'aha sa'a kasiini jarari siini hiki kaakhani'ikia. Vakadika'da'di-ra vanoki'ianavini, khai va'ora ni'a'ahapiki'aha adani ipohina. \v 21 Jesus va'ora ni'a'ianaha: \p —Avava'ini jahajaha'ava. Kodiabi'i hora karona'avini vani fori hija ida a'onira okaronavini jaboni Deus athi-ra avanamonija kaimoni. \m \v 22 Jesus vanamana bikarafofofiaha'aha afonana, va'ora ni'aha: \p —Vagathani'a bana hada Ma'onahai Jahaki. \v 23 Avani'ahi ida ija'ari: \q1 “Aakava'i'birinihi hida \q2 kadahojai jahariki, \q2 ira aakariakahi.” \m Avani'ahi, oniani ida Deus ija'ari kahojai jahariki abosini-ra na'biravini hija bana, biakariakaki jaboni ida ija'ari. Avani'ahi ida ija'ari: \q1 “Jokoa aakava'i'birinirihi hida kadahojai jahariki, \q2 ni-ira aakariakaki.” \m Avani'ahi, oniani ida Deus kidihojai jahariki bina'biraravini hija jaboni, ni-biakariakaki jaboni ida ija'ari. \s1 Toméa binoki'iki ada Jesus \p \v 24 Hari. Oniaroa, Jesus abono-ra nanokiavini vani kidipohi vakadiania, ni-hojaki ada ipohina Tomé oniki. Tomé onina hoariha Soi. \p \v 25 Hari. Kaikahi'aha ada Tomé Jesus ipohina vakadiania, vani'aha: \p —Tomé, anoki'iki ada akadika'da'di Jesus. \p Vaathi bigathani'aha: \p —Okanokiravini oadani ida itapoa kaibavini Jesus sa'a, okaabadaravini oadani ida itapoa kaibavini osa'a nokhonia, jarari siini hiki osa'a, okajari'dapa'itxiki ida ahoki'ina — va'ora ni'a'aha ada Tomé. \p \v 26 Hari. Radaha'ihi ida semana hoarani, vakajoronikosoa'ianaha adani Jesus ipohina. Tomé hoja'iki jaboni. Kaka'oahajahaki'ianaki ida gora kaathani. Hari. Nokia'ianaha ada Jesus vahararana gaakosoa'ina hoja'ianaha, va'ora ni'aha: \p —Avava'ini jahajaha'ava. \p \v 27 Oniaroa, Tomé-ra ni'a'aha: \p —Tomé, isa'ani-ra kanaibavi itapoa kaibavini-ra vada kani'a. Isa'ani-ra kanaibavi ojarari siini kaakhani'iki kani mahija ikaabadavini. Hari'a oahoki'ina-ra kajari'dajana. Hora vakaijoka'a bana. \p \v 28 Toméa bini'a'aha: \p —Kodika'da'di i, kodiDeus i — Jesu-ra ni'a'aha. \v 29 Jesua bini'aha: \p —Oahokina-ra inoki'avini mani ida hora ikajari'dajanaravini hija. Deus va'ora kajoamoraki adani vajari'dariki hora vanokiravini kaba'i. \s1 Joãoa binajiriki hida Jesus monina jahaki \p \v 30 Ni-onajirihahaviki ida Jesus kabadani danoki hihida papira. Harivani Jesus ipohina hari, anokibakhiaki ida kidibadani danoki ipohiki hoariha. \p \v 31 Kidibadani danoki kavaranihi onajirivini hiki Jesu-ra avakajari'daravini. Onofiki ida avakajari'daravini Cristo Deua bikarona'avini. Deus kaisai ada Jesus. Jesu-ra avavakaijokahi; mahi ja'dini anokhomiriki-ra avavahojahi Deus kania hidiaja, namajaja jaboni. \c 21 \s1 Jesus abono-ra nanokia'ianaki ipohina vakadiania \p \v 1 Hari. Oniaro naothinia, nokia'ianaha ada Jesus kidipohi vakadiania. Tiberíades ka'dakonia vahojana vani adani Jesus ipohina vanoki'ianaha. Tiberíades ka'dakoni onini hoariha Galiléia ka'dakoni. Nimania bana hida namithaki vakadiania. \p \v 2 Vahojajabanaki adani Simão Pedro, Tomé, Natanael, Zebedeu kaisai vi'bamiki, ipohina vahoariha vi'bamiki vihiki. Tomé onina hoariha Soi. Caná sidaji kaija'arini ada Natanael. Galiléia kaarabonia hojaki ida Caná. Hari. Vahojajabanaki adani Jesus ipohina. \v 3 Simão Pedro va'ora ni'a'aha: \p —Oakatahafahaki ho. \p —Harivani aokhaki hari jaboni kadania akatahafahana — vakhanihaha. Oniaroa, avikharafonihahavi'aha, vaki'dama'aha, ai vakihi'aha. Joma oadani vakatahafahaha, ni-nahina-ra avakanagithi'iki. \p \v 4 Vagavagani vani safini irinikajomana 'dako vadini kakaasinia hojafonikosoaha ada Jesus. Avanokimisiha, ni-avigaki Jesus hina. \v 5 Jesus va'ora akanana'dohinai'aha: \p —Avakadaimanija? \p —Iniani — avakani'amisi'aha. \p \v 6 —Avakosona'iana bana oni tahafa avakahagini kapitani aniaja. Abaisana-ra avarakanagithiki bana a'oni — va'ora akani'anai'aha. \p Hari. Oniaroa, avakosona'ianahi, ni-vakaabokaki ida tahafa-ra vakara'banivini, vakosamavini. Abaisana tahafa-ra kanaji'binivini mani ida tahafa-ra vakaabokaravini hija. \p \v 7 Hari. Pedro-ra ni'a'aha ada ipohina Jesua binofijahakiki: \p —Hi'o akadika'da'di Jesus o. \p Arabana oadani Pedroa ni-bikaimahaki ida kidimakari hoariha. Vakadika'da'di varani hina-ra kamithavini vani Pedroa bikaimaha'ihi ida kidimakari hoariha, aki'dafi'aha, okonahamisi'aha. \v 8 Avakakhamisisiaga'aha adani Pedro kaipohina. Avakavavanamimisi'ihi ida tahafa abaisana bikanaji'biniki. Napaja hipa'itxiki ida kaasi. \p \v 9 Avako'omisi'ina vigaimoriha, vakanokihi ida siho kaha'diki. Siho kadaaraki kanamania hojaha ada abaisana. Kahojaki jaboni ida pão siho ka'dihania. \p \v 10 Oniaroa, Jesus va'ora ni'a'aha: \p —Vavikha o abaisana 'bamiki avarakanagithi'iki. \p \v 11 Hari. Ki'dama'aha ada Simão Pedro, biakara'banimori'ihi ida tahafa kaji'biniki abaisana. 153 hiki ipohina ada abaisana na'bahaki, kaba'i ni-ka'biraki ida tahafa. \v 12 Oniaroa, Jesus va'ora ni'aha: \p —Vikha'a mahija a'baivini. \p Vakaipahiki ida vanana'dohivini hana hina. Aviga'iki ada vakadika'da'di hina. \v 13 Maakari'aha ada Jesus, bikanabiini'ihi ida pão va'ora no'avini kihi'ihi. Naothinia abaisana maina-ra ravina'aha, vi'bai'aha. \p \v 14 Hari. Vanokibakhiaha ada Jesus ahoki'ina naothinia. Galiléia ka'dakoni avakhanona viahania 'bamija vanoki'aha ada Jesus. Hari. Oniaroa, vanoki'ianaha. \s1 Jesua vara bini'a'iki \s2 ada Pedro \p \v 15 Vi'baina naothinia Jesua binana'dohi'aha ada Simão Pedro. João hoariha kaisai ada Simão. \p —Simão, hora inakaidivavini arafiamanija koda? Kodipohi hora nakaidivavini-ra aradamanija koda ida hora inakaidivavini? \p —Ha'a, ivani iogaki ida ira onofijahakivini — niha ada Simão Pedro. Jesua bini'a'aha: \p —Va'ora akadava'a bana adani kodi'ovilia. Ovilia fori vihiki adani kodija'ari. \p \v 16 Jesua binana'dohi'ianaha ada Simão Pedro: \p —Simão, hora inakaidivamanija? \p —Ha'a, ivani iogaki ida ira onofijahakivini — Jesu-ra ni'aha ada Pedro. \p —Va'ora akadava'a bana adani kodi'ovilia — niha ada Jesus. \p \v 17 Hari. Jesua binana'dohi'ianaha ada Pedro: \p —Simão, hora inofijahakimanija? \p Ahoarabakosikia Jesus Pedro-ra nana'dohivini hiki ida nofijahakina hina. Pedro va'i-ra mokara ni'a'iki ida Jesua binana'dohibakhiavini. Pedroa bigathanihi ida Jesus kana'dohi: \p —Ivani iogahahaviki ida. Iogaki ida ira onofijahakivini. \p Jesua bihonaria'ianaha: \p —Va'ora akadava'a bana adani kodija'ari, ovilia fori vihiki adani. \p \v 18 Imakhinava ihini kari iadahani-ra inofihi, iibavijahahahi, ibavi hana hinia iokhani-ra inofihi; iokhahi. Ka'oa hiki hida vara ira oni'avini hiki bana. Na'arihavi ihi'ini kamahini iakanaviraki bana oni isa'ani, hoariha bikodabomisiki bana ida. Ibavi inofirikia ira osaki bana ada — niha ada Jesus. \p \v 19 Nimania hida Jesus Pedro-ra nava'isohijoravini hi'iki abinina niha ninini. Abinina kamahini vakhaniki bana adani ija'ari: \p —Deus Pedro-ra nadanovini mani ida abinina abono-ra va'ahavini hija Jesus kaimoni — vakhaniki bana adani ija'ari. \p Hari. Asia kaasia vahojaha Pedro-ra ni'a'aha ada Jesus: \p —Hora vaipohiha'a bana. \s1 Jesua vara bivani'aki ada ipohina binofijahakiki \p \v 20 Hari. Oniaroa, roiribani'aha ada Pedro, mathaja binoki'aha ada ipohina Jesua binofijahakiki. Hi'ada ipohina Páscoa ko'baini-ra vahavini kari Jesus 'dihana vithi'iki ada. Ovari Jesu-ra namaakarimi'iki, binana'dohi'iki: \p —Jesus, hana hina ada ira arakhara bana ira vavajahariki vakadiania? \p \v 21 Hari. Pedroa binokiribani'ara ada ipohina. Oniania, Pedro Jesu-ra nana'dohivini hi'aha: \p —Nahina koda ida bana namithaja oipohina kania? \m \v 22 Jesua bini'aha ada Pedro: \p —Ojoirina oadani hokihaha'oadahana onofiha; ojoi'ina kamahini hokina okaragaha. Abinina onofiha; ojoina kamahini ni-hokijanaki bana. Hari'a ikava'ibodivarani ida abinina abinirina. Ivani, hora vaipohiha'a bana. \p \v 23 Oniaroa, okha'okhaoni'ihi ida moni Jesus ipohina vaabono vara vakani'akhamaki vakadiania: \p —Ni-abiniki bana ada Pedro 'bamina Jesus joirina oadani — vakhaniha. Ni-niki hida Jesus kavarani. Ni-Jesua bini'aki: \p —Abiniriha bana ada. \p Kidivarani hiki ida: \p —Ojoirina oadani hokihaha'oadahana onofiha; ojoi'ina kamahini hokina okaragaha. Hari'a ikava'ibodivarani ida abinina abinirina — nihaki ada Jesus. \v 24 Ovaria vara bivani'aki ida Jesus varani hina, ovaria binajiriki jaboni hida varani. Aogaki ida Jesus ipohina kavarani ka'oa hini. \s1 Anokhomi'iki ida João athi \p \v 25 Ida asia mani hojahi Jesus kabadani ipohiki jiririki. Jirija vaha ida kidibadani afohahavi afohanana; ni-arajomaki vaha ida ibavini arabo hahavia ibavijahaja kaimoni ida papira jiriki; arafia'oamanihi vaha ida Jesus varani hina papira jiriki.