\id MAT - Parecis NT -Brazil 2012 (DBL -2013) \h Mateus \toc1 Mateus Xairala \toc2 Mateus \toc3 Mt \mt1 Mateus \c 1 \s1 Jesus Nahetakomaniyereharenai \r (Lucas 3.23-38) \p \v 1 Exe baberakoa kaxairatyaka Jesus Cristo nahetakomaniyerenai nexare. Jesus Cristo atyo Davi jikolahare, Davi atyo Abraão jikolahare. \q1 \v 2 Abraão atyo Isaque kaisani, \q1 Isaque atyo Jacó kaisani, \q1 Jacó atyo Judá kaisani, iximarenenai enaxenanenai xoaha kaisani. \q1 \v 3 Judá atyo Peres, Zera xoaha kaisani, \q1 Tamar atyo inityoha. \q1 Peres atyo Esrom kaisani, \q1 Esrom atyo Arão kaisani. \q1 \v 4 Arão atyo Aminadabe kaisani, \q1 Aminadabe atyo Nasom kaisani, \q1 Nasom atyo Salmom kaisani. \q1 \v 5 Salmom atyo Boaz kaisani, inityo atyo Raabe. \q1 Boaz atyo Obede kaisani, inityo atyo Rute. \q1 Obede atyo Jessé kaisani. \q1 \v 6 Jessé atyo Davi kaisani hoka Davi atyo xekohaseti kalorexe tyaona. \p Hatyaoseta Davi atyo Salomão kaisani, inityo atyo Urias ene exanityo. \q1 \v 7 Salomão atyo Roboão kaisani, \q1 Roboão atyo Abias kaisani, \q1 Abias atyo Asa kaisani. \q1 \v 8 Asa atyo Josafá kaisani, \q1 Josafá atyo Jorão kaisani, \q1 Jorão atyo Uzias kaisani. \q1 \v 9 Uzias atyo Jotão kaisani, \q1 Jotão atyo Acaz kaisani, \q1 Acaz atyo Ezequias kaisani. \q1 \v 10 Ezequias atyo Manassés kaisani, \q1 Manassés atyo Amom kaisani, \q1 Amom atyo Josias kaisani. \q1 \v 11 Josias atyo Jeconias kaisani, iximarenenai xoaha kaisani Israel yerenai kaxolatyakaha hoka kakolatyakehenahere Babilônia xeta xowakiya. \p \v 12 Hatyo Babilônia xeta kakolatyakehenahere najikinita Jeconias atyo Salatiel kaisani, \q1 Salatiel atyo Zorobabel kaisani. \q1 \v 13 Zorobabel atyo Abiúde kaisani, \q1 Abiúde atyo Eliaquim kaisani, \q1 Eliaquim atyo Azor kaisani. \q1 \v 14 Azor atyo Sadoque kaisani, \q1 Sadoque atyo Aquim kaisani, \q1 Aquim atyo Eliúde kaisani. \q1 \v 15 Eliúde atyo Eleazar kaisani, \q1 Eleazar atyo Matã kaisani, \q1 Matã atyo Jacó kaisani. \q1 \v 16 Jacó atyo José kaisani hoka José atyo Maria exanene. Hatyo atyo Jesus nityo, Kalorexe Enore Aohenere nityo atyo Maria. \p \v 17 Nikare enahetakomaniyerenai hoka Abraão ta exakerexe kaxihatyakaha Davi tyaohenere kijiya hoka 14-hareha. Nikare Davi ta kaxihatyakehenahitiyaha, Babilônia xeta kakolatyakehenahere kijiya hoka 14-hareha tehitiya. Hatyo kakolatyakehenahere najikinita kaxihatyakehenahitiyaha, Cristo tyaohenere kijiya hoka 14-hareha tehitiya. \s1 Jesus Cristo Nawenane Tahi \r (Lucas 2.1-7) \p \v 18 Jesus tyaohenere atyo exakerexe: inityo Maria tyaohenere José kakoa nahitita tifalo, Enore nisekohare nikare mokene. \v 19 Tifalo hoka hatyaoseta José maisa tyaona ekakoa aokowihitita. Hoka José atyo waiyexehare hoka maisa Maria kairaehalotyaka aokita hoka hatyo hiyeta memereta emaisaheta hawenakakoaneha aokowita hoka maisa kasemakita maheta. \p \v 20 Hatyohare tahi ahekoita ene hoka Enore xaxikala anjo kaotyaka enomana inijihinako hoka nexa ihiye: — José, Davi jikolahare, awa atyo hamaikohare hawenane Maria kakoa tahi, Enore nisekohare atyo atifalokisene. \v 21 Awenakisaite haisani enamokose. Tyaonaite hoka maika hakaixaretene Jesus. Hatyo atyoite iyehetehena haliti haomanerenai iniyalahare enómaneha nonitata — nexa. \p \v 22 Tyotya nikare tyaona, iraiti xakaisasehare xakaitere akerexeta kawenatyakeheta maheta. \v 23 Exakere iniraine xairatyoare tyaonita iraiti waiyexe nanekoa: \q1 Ohiro mawatyalisakahaloite tifalo hoka awenakisaite enamokose hoka enexare ite Emanuel. \q1 Wiyako maniya atyo, “Enore tyaonita winekoni”, nita. \p \v 24 Hatyaoseta José kaose hoka Enore xaxikala anjo iraetere ekakoa akereta hatyaonero Maria kakoa tyaona. \v 25 Xakore hoka maisa atyo watyaliyene hekoti tyaohenere ityani kijiya. Tyaona ityani hoka José atyo Jesus nexarexe kaixaretya xoima. \c 2 \s1 Ewaiyasenai Tyoaha Kamai Nihikoane Maniyata \p \v 1 Jesus tyaona wenakalati Belém nali, Judéia koa nali, Herodes xekohaseti tyaonitere xowakiya. Hatyo xowakiya Jesus tyaona najikini haiyanai halitinai tyoaha kamai nihikoane maniyata Jerusalém nali xeta. Waiyoreta xoresenai kakoa hatyo kaokiterenai hoka \v 2 kaokaha hoka nexaha, — Aliyako tyaona xoima judeunai xekohase maheta? Wiyaiya exoresera kamai nihikoane maniyata hoka wisoa wawaiyetene wimaxalo ekakoa maheta — nexaha axahene. \p \v 3 Hatyo tahi sema xekohaseti Herodes hoka amaikohare, tyotya hatyo Jerusalém tyaoniterenai tehitiya amaikohareha. \p \v 4 Hatyaoseta Herodes ahohisakoatya sacerdotenai xekohasenai, Moisés xaotyakira kakoa waiyoreterenai xoaha hoka axahene: — Aliyekoa Cristo nawenane xaokita? nexa axahene. \p \v 5 Hoka nexaha ihiye: — Wenakalati Belém nali Judéia koa. Nikarexe iraiti xakaisasehare xairatya etahi akiti. Exakere xairatyoare tyaonita: \q1 \v 6 Hiso, wenakalati Belém Judéia koa nali, maisa hikirane xini haiyanai wenakalatinai Judéia koa nali nonitata. \q1 Hihiyetaite kaotyakehena xekohaseti kalorexe hoka kaxaikohena nokaxaikoniharenai Israel hotyalinai. \p \v 7 Hatyaoseta Herodes kawisa kamai nihikoane maniyata tyoiterenai, hawawaha heko irai ekakoaha maheta. — Xoana xowaka kaisere xorese kaotyaka xomana? Xiyakai rota nohiye — nexa axahene. \p \v 8 Irai ekakoaha hoka hatyo najikinita axikatyahene Belém xeta. — Xiyane xatawa waiyekehalaka hatyo xoima xahita. Maika xikaokene hoka xisoa xakaixakaheta natyo hoka natyo tehitiya noxani nowaiyene hoka nawaiyetene, nomaxalo ekakoa — nexa ihiyeha hoka axikatyahene. \p \v 9 Nexa ihiyeha hoka hatyo tyoiterenai jiya xanehenahitiyaha. Ahoti waiyehenahitiyaha xorese waiyahitereta kamai nihikoane maniya nali. Hatyo xorese enahetaha maniya xane, xane amematyoa hatyo xoima tyaonitere hao akiti. \fig |src="CN01632b.tif" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Mateus 2.9" \fig* \v 10 Waiyaha xorese hoka masakare ihalahareha. \v 11 Xane kaokaha, xane isoaha hatyako hoka waiyaha xoima inityo Maria kakoa. Meholokoaha hakaolise kakoa enomana, awaiyetyahene, maxaloha ekakoa. Hatyo najikinita majiholatyaha haitinihareha hoka isaha enomana maxaimanehareta ouro, incenso, mirra xoaha. (Incenso atyo kakeratyaka hoka airaxekoa mokita, mirra atyo airaxero akerehare airaxe). \p \v 12 Hatyaoseta Enore kaixakatya hatyo tyoiterenai inijihinakoha hoka maisa haikoahenahitaha Herodes tyaonitere nali maheta. Hiyeta hoka haikoahenahititaha hawaikoheraha xeta haho ahoti. \s1 José Tekoa Haiyanityo, Haisani Kakoa Egito Xeta \p \v 13 Hatyo tyoiterenai xaneheta najikini hatya anjo Enore nalitare kaotyaka José ana inijihinako, nexa ihiye: — Hisekoahena Egito xeta xoima kakoa, exahe inityo xoaha kakoa. Maika xisaona heko nali, ekakoitaite nakaixakaheta xiso. Kalikini Herodes tawita xoima aisene maheta — nexa anjo José hiye. \p \v 14 Nexa hoka José kaose hoka tekoa xoima exahe inityo xoaha kakoa makiyita Egito xeta. \v 15 Hatyo nali tyaonaha Herodes kamane kijiya. Nikare tyaonaha Enore iraiti xakaisasehare hiye iraetere akereta kawenatyakeheta maheta. Exakere xairatyoare tyaonita: \q1 Nakawiheta nityani hoka Egito nalita tyoheta. \s1 Herodes Xoimanai Xaisaka Aoka \p \v 16 Hatyaoseta Herodes kamai nihikoane maniyata tyohenerenai xahita atyahahena xakore, makaokeneha enomana hoka ehare. — Kaxiyani, maoseratyaha natyo — nexa hoka ehare, kahenehare tyaona. Hoka axikatya sorarenai aisaha maheta enamokosenai hinama wanone katyahakoretaterenai Belém naliyerenai, exahe ehaliyita wenakalatisenai koarenai hoka. Nikare ahekotya, xorese kaotyakehenere xakaihenahere ihiye hiyeta. \p \v 17 Nikarexe tyaonaha iraiti xakaisasehare Jeremias iraehenere akereta kawenatyakeheta maheta. \q1 \v 18 Rama yerenai sema osexati, hokotyanika Raquel tiyita haisani mokosenai kawa. Tiya hoka maisa aliyakere kaxemaxalotyakita, tyotya ityaninai wainiha hoka. \s1 José Haikoaheta Egitota Haiyanityo, Haisani Kakoa \p \v 19 Hatyaoseta Herodes waini hoka ekamane najikini maniya hatya anjo Enore nalitare kaotyaka José ana inijihinako Egito nali hoka nexa ihiye: \v 20 — Nikahena hoka xoima exahe inityo xoaha kakoa hahaikoaheta Israel waikoherakoa. Aisa xoima aokowiterenai koxaka waini — nexa. \p \v 21 Hatyaoseta José haikoaheta xoima exahe inityo xoaha kakoa Israel waikoherakoa xeta. \v 22 Hoka semehena atyo José, Herodes ityani Arquelau atyo xekohaseti tyaonita Judéia koa hanexe wenekoare. Semene José hoka maira haxanene kakoa hatyo maniya. Hatyaoseta Enore aotyakihitiyene inijihinako hoka xane Galiléia koa. \v 23 Xane tyaona wenakalati Nazaré nali. Nikare tyaona iraiti xakaisaseharenai niraene akereta kawenatyakeheta maheta. Exakere xairatyoare tyaonita: \q1 Nazaré yere nexahaite exaokaka. \c 3 \s1 João Batista Batixatya Halitinai \r (Marcos 1.2-8; Lucas 3.1-18; João 1.19-28) \p \v 1 Hatyo xowakiya João Batista xane maharexakiti Judéia koa nali hoka xakaihakahena iraiti naliyerenai hiye. \v 2 Hoka nehena: — Xahalakihena iniyalahare xománe, Xekohaseti Kalorexe Enore nalitare okoi kaotyakehena — nita ihiyeha. \p \v 3 João tahi iraiti xakaisasehare Isaías toahiya xairatya exakere: \q1 Hatya haliti kawijita maharexakiti nali: “Memere ahoti xamohena Xekohaseti naheta, maika totaho xamohena enaheta maniya”. \p \v 4 João ijoita kamelo niyali nomakere, ijiterone atyo militihi. Nijita iri, exahe maha hoka hiyokita. \p \v 5 Tyotya Jerusalém nali tyaoniterenai, Judéia koa tyaoniterenai, exahe one Jordão maniya tyaoniterenai hoka tyoaha enomana, semaha maheta iniraine. \v 6 — Alitere iniyalahare kahare wisoma, xakore hoka wahalakisa iniyalahare wawenane waokowita — nexaha ihiye hoka João batixatyahene one Jordão xaiya. \p \v 7 Hoka João atyo waiyehena, fariseunai exahe saduceunai atyo tyoahitaha João batixatyahene maheta. Hoka nehena: — Xiso atyo owi akereta xiyalijinihare. Xala irae xihiye hoka motyaite maisa iniyalahare xikaxomokaka xaokita, Enore kaheneharexe iniyalahare axikahenere xowaka? nexa ihiyeha. \v 8 — Maika xoalini hare waiyexe xisomehena hoka xahotikisa iniyalahare xawenane xihalakira maheta. \v 9 Hoka awa atyo exakere xahekotya: “Abraão atyo wahetahare hoka maisaiya Enore ehareta wihiye”, xehena. Hiyaiya, aliterexe nomita xihiye, exe sehali kakoita hiyetaiya Enore aikawatya Abraão jikolahare maheta — nexa. \p \v 10 — Hiyaiya, xawatise atyo memere tyaonita, irikotya maheta atyakatenai ityahare kakoita. Tyotya atyakatenai mawaiyerihare kalitereharenai atyoite kaxityokaka hoka kaxawatyaka irikatyaose — nexa. \p \v 11 — Natyo atyo nabatixatya xiso one kakoa iniyalahare xománe xihalakira xahotikisa maheta. Hoka tyoaite hatya najikini maniya, noxahehare atyo. Hakíjitini kolatyakaiya aoka nohiye hoka nihalahareya nakolatene enomana, noxahehare hoka. Hatyo atyoite batixatya xiso Isekohaliti waiyexe kakoa, exahe irikati kakoa xoaha — nexa. \p \v 12 — Abali koxaka ekahekoa, hatyo kakoaite haware moka trigo ekate nonitata hoka trigo ite moka exomokakala ako, hoka keratyaite ekate irikati mawakenehare tyaonitere koni — nexa João ihiyeha. (Halitinai xaokaka nikare João iraeta). \s1 Jesus Kabatixatyaka \r (Marcos 1.9-11; Lucas 3.21, 22; João 1.32-34) \p \v 13 Hatyo xowakiya Jesus tyoa hikoa Galiléia koa nalita, tyoa one Jordão nali, João batixatene maheta. \v 14 Xakore hoka kaokehena Jesus hoka João nehena iraehena ekakoa: — Natyoiya kahane habatixatya, hiso tyatyo noxahehare. Aliyakereyatya nabatixatya hiso? nexa. \p \v 15 Hoka Jesus nehena ihiye: \m — Kala naokitere akere wisaona. Nikare ite hoka tyotya wisoma Enore aokitere akereta — nexa Jesus. \p Nexa Jesus hoka João tyakeko iniraine hoka batixatene. \p \v 16 Batixatene najikinita, Jesus kenekoahetehena onexata hoka enokoa totakore tyaona hoka waiyehena atyo Jesus, Enore Nisekohare exoahena enomana, motya watyaha hoka tyoa tyoka ihiye. \fig |src="CN01656b.TIF" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="MAT 3.16" \fig* \v 17 Enokoata iraiti nehena: — Exe atyo nityani, noxiyakawali, nihalahare mokita — nexa. \c 4 \s1 Tihanare Hasakaharehena Jesus \r (Marcos 1.12-13; Lucas 4.1-13) \p \v 1 Hatyaoseta Enore Nisekohare axanekisa Jesus maharexakiti Tihanare hasakaharetene maheta. \v 2 Jesus tyaona 40-ki ferakene, 40-ki makene. Maisa kanakairare hoka hatyaoseta nakehena. \v 3 Hatyaoseta ehasakaharetyase tyoa kaoka enomana hoka nehena ihiye: — Enore ityaniya atyo hiso hoka exe sehalinai haikawatya nakairati hoka hikanakaira — nexa ihiye. \p \v 4 Hoka Jesus nexa ihiye: — Exakerexe Iraiti Waiyexe xairatyoare tyaonita: \q1 Maisa nakairati xema taita xini haliti nawenane tyaonita. Enore iraihenere tyotya xema tehitiya wenati tyaonita. \p \v 5 Hatyaoseta Tihanare noloka Jesus Jerusalém nali xeta waiyexe wenakalati nali hoka xane ekakoa Iraexatyakalati Hana maiyeho hoka iraehena ekakoa. \v 6 — Enore ityaniya hiso hoka hahalaisoaheta exaoseta. Hiyaiya, exakerexe Iraiti Waiyexe xairatyoare tyaonita: \q1 Enore ite axikatya anjonai hoka kaxaiko hiso. Otokahaite hiso hakaheha kakoa hoka maisa hikijinai hekoti kawe hamokita sehalinai hiye. \p \v 7 Hoka Jesus nexa ihiye: — Iraiti tehitiya exakerexe xairatyoare tyaonita: \q1 Awa atyo hahasakaharetya Hiyekohase Enore. \p \v 8 Hatyo najikinita Tihanare noloka Jesus hatya tyairi heno enoakiya hoka hotikisa enomana hakakoare waikohekoa, waiyexe wenati, xiyehaliti xoalini hare kahare hotikisa enomana hoka nehena: \v 9 — Hameholokoaiya nahalakoi, hawaiyityaiya natyo hoka exeharenai tyotya nisa homana — nexa Tihanare Jesus hiye. \p \v 10 Hoka Jesus nexa ihiye: — Hiyanehetehena, Ahalakoahaliti! Iraiti Waiyexe exakere nexa: \q1 Hawaiyehena hiyekohase Enore, exahe ekoamaniya taita hisaohena. \p \v 11 Nexa Jesus hoka hatyaoseta Tihanare halakisene hoka anjonai tyoa kaokaha enomana hoka kahinaetene. \s1 Jesus Hahena Galiléia Nali \r (Marcos 1.14-15; Lucas 4.14-15) \p \v 12 Hatyaoseta Jesus sema João xolatyaka hoka haikoaheta Galiléia koa xeta. \v 13 Xakore hoka maisa Nazaré nali tyaonita hoka xane wenakalati Cafarnaum nali tyaona. One Galiléia xa haliya, Zebulom, Naftali xoaha waikohera koa. \v 14 Nikare tyaona iraiti xakaisasehare Isaías iraetere akereta kawenatyaka maheta: \q1 \v 15 Zebulom, Naftali xoaha waikohera one kaloxere maniya, Jordão xa halakoiya maniya, Galiléia koa xoaha nali, majudeuneharenai tyaonitere nali. \q1 \v 16 Hatyonai atyo makaliroti koni tyaonahitaha hoka xaokanatyakalati kalorexe ite kaotyaka enomanaha. Hoka xaokanatyakalatite aokanahena makaliroti koni wainihenerenai ana. \p \v 17 Hatyo najikinita Jesus xakaihena hairaine ihiyeha. Nehena: — Xahalakihena iniyalahare xománe, Xekohaseti enokoatare okoi kalorexe tyaohena — nexa. \s1 Jesus 4-hare Mairatyatiyenai Aoka Haomana \r (Marcos 1.16-20; Lucas 5.1-11; João 1.35-42) \p \v 18 Hatyaoseta Jesus tona kilihijita ene one Galiléia xa hoka waiya hinamahare haximarene kakoarenai, Simão Pedro, André xoaha. Maka kakoa mairatyahitaha, mairatyatiyenai hoka. \p \v 19 Hoka Jesus nexa ihiyeha: — Xisohena noximi hoka naotyakisa xiso hoka halitinai nolokasehare xisaona — nexa ihiyeha. \p \v 20 Nexa ihiyeha hoka halakisaha rotita maka kohase hiyakakala hoka xaneha Jesus xema. \p \v 21 Hatyaoseta Jesus jiyihitiya, maisekoneseta waiyihitiya hinamahare haximarene kakoarenai, Tiago, João xoaha, Zebedeu ityaninai. Tyaonahitaha kanowa ako hanexeha kakoa, tyomaharehenahititaha hahiyakakalaha. \v 22 Jesus kawisahene hoka halakisaha rotita hanexeha exahe hakanowaneha xoaha hoka xaneha Jesus xema. \s1 Jesus Aotyakijita Exahe Aiyatelikihitita Halitinai \r (Lucas 6.17-19) \p \v 23 Hatyaoseta Jesus xane hakakoare Galiléia koa tonakoatya. Kaokehena wenakalati hoka aotyakisahitene xahohisakoatyakalati hanako. Iraiti waiyexe xakaita ihiyeha Xekohaseti Kalorexe Enore nalitare kaotyakene tahi. Haiyaharenai hokakiterenai aiyatelikihitita ekahehareha nonitata. \p \v 24 Ekakoita etahi akiti semaha hakakoare Síria koa maniya. Hatyo hiyeta halitinai kolatya hokakiterenai Jesus ana, kahare hawareharexe kahehaliti kakoarenai, tihanare kamilakoretiterenai, hatyahalitinai, wainitatereharenai exahe maetonaneharenae xoaha hoka tyotya aiyatelikihenahititene. \p \v 25 Hoka kahare halitinai xaneta exema Galiléia koa yerenai, Decápolis nalitarenai, Jerusalém nalitarenai, Judéia koa nalitarenai, one Jordãoxa halakoiya tarenae xoaha. \c 5 \s1 Ihalahaliti Exahe Xamaikohaliti Xoaha \r (Lucas 6.20-26) \p \v 1 Haxowakiya Jesus hisoaka halitinai waiya hoka kakoha tyairi henose hoka xane tyoka. Hoka exaotyakiraharenae tyoa kaokaha ehaliya \v 2 hoka aotyakihenahene, nehena ihiyeha: \p \v 3 — Waiye kaiserehare atyo maxaokowiharetyoanehare tyaonitereharenai. Hiyaiya, Xekohaseti enokoatare waikohera atyo enomanereha. \p \v 4 — Waiye kaiserehare atyo tiyitereharenai. Hiyaiya, Enore atyoite emaxalokihenahitene. \p \v 5 — Waiye kaiserehare atyo waiyexeharexenai. Hiyaiya, kaxekaka atyoite enomanaha Enore aokitereharenai. \p \v 6 — Waiye kaiserehare atyo Enore aokitere akereta tyaona aokowitereharenai. Hiyaiya, hatyo aokahitere akereta atyoite mokahene. \p \v 7 — Waiye kaiserehare atyo airakoanetitereharenai haiyaharenai. Hiyaiya, Enore atyoite airakoaneharetyahene tehitiya. \p \v 8 — Waiye kaiserehare atyo iniyalahare maomanehare ahekoiterenai. Hiyaiya, waiyaha atyoite Enore. \p \v 9 — Waiye kaiserehare atyo waiyexe wenati atyahitereharenai. Hiyaiya, Enore atyoite haisani akereta mokahene. \p \v 10 — Waiye kaiserehare atyo kairaeharetyakitereharenai Enore aokitere akereta tyaonahitere hiyeta. Hiyaiya, Xekohaseti enokoatare waikohera atyo enomanereha. \p \v 11 — Waiye kaiserehare atyo xikairawaiyakehena, xikairaeharetyakehena exahe kahare iniyalahare kairaityakehena xitahi, nokoamaniye xisaonitere hiyeta hoka. \v 12 Maika xihalaharehena, nikare mohenaha xiso hoka. Hiyaiya, kalorexe xibakatyakala atyo ityakaisakahare tyaonita xomana enokoa nali. Hiyaiya, nikare atyo kairaeharetyaka iraeti xakaisaseharenai xahetakomaniyereharenai. \fig |src="CN01700B.TIF" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Mateus 5.12" \fig* \s1 Salo, Xaokanatyakalati Xoaha Tahi \r (Marcos 9.50; Lucas 14.34-35) \p \v 13 — Xiso atyo salo akere xisaonita halitinai koni. Xakore hoka salo atyo makexenehena hoka maisa atyo saloheta xini. Maisa atyo xoare hare niyahareheta xini. Hoka kaxawatyakita atyo hoka jiyitereharenai tyahakitene — nexa Jesus. \p \v 14 — Xiso atyo xaokanatyakalati akere xisaonita tyotya halitinai koni. Hiyaiya, maisaiya aliyakere hateroakijita wenakalati tyairi heno kaomakehenere. \v 15 Nikare maisa xala hare aotakatya xaokanatyakalati hoka koho katyahe mokare. Hoka kaxaotakatyakehena hoka exomokakaose terota kaxomokakita hoka tyotya hatyako tyaoniterenai ana aokanatita. \v 16 Nikareta tehitiya xiyaokanala aokanahena, haiyanai waiyaha maheta xoalini hare waiyexe xománe hoka ihalahareha Xexe enokoa tyaonitere kakoa maheta — nexa. \s1 Xaotyakiyaho Xaotyakisaka Tahi \p \v 17 — Awa atyo motya notyoa nemaisaheta maheta Moisés exahe iraiti xakaisaseharenai xaotyakira xaohena. Maisa atyo notyoa nemaisahetene maheta xini. Notyoa atyo exaotyakiraha akereta kaomakeheta maheta. \v 18 Aliterexe nomita xihiye: hekotataite waikohe, enokoa xoaha tyaonitata hoka maisaiya xoare hare kaxemaiyaretyakihitita xaotyakiye ahotare, maisaiya hase hekoti kaxemaiyaretyakihitita. Nikare taite kawenatyaka tyotya xoalini hare miyane kijiya. \v 19 Hatyo hiyeta xala xamani atyoite matyakekotya kiranexe xaotyakisati hoka hatya aotyakisa hoka nikareta tyaona hoka hatyo atyoite haiyaharenai katyahakoreta tyaona, Enore nalitare Kalorexe tyaohetehenere xowaka. Xakore hoka xala xamani atyoite tyakeko xaotyakiyaho hoka hatya aotyakisa hoka nikare tyaona hoka kalorexe atyoite tyaona Enore nalitare Kalorexe tyaohetehenere xowaka. \v 20 Hiyeta hoka nomita xihiye: maisaiya fariseunai exahe xaotyakiyaho kakoa waiyoreterenai xahe nawaiye xisaonita hoka maisaiya aliyakere Xekohaseti enokoatare waikohera xiyaneta. \s1 Irawaniti Tahi \r (Efésios 4.26; Tiago 1.19-20; 1 João 2.11) \p \v 21 — Koxaka xasema xahetakomaniyereharenai hiye niraityaka: \q1 Awa atyo xaisa. Xala xamani atyoite aisa haliti hoka kakolatyakaite kalorexe ana. \p \v 22 — Hoka natyo atyo nomita xihiye: xala xamaniya ehare taita hahinaehare hiye hoka kakolatyaka atyoite kalorexe ana. Xala xamaniya nexa hahinaehare hiye: “Maisa xoare niyahare hiso”, nexaiya ihiye hoka kakolatyakaiya kalorexe ana. Xala xamaniya hahinaehare hatyaharene aoka hoka irikati koni haxanene atyo aheteretita. \p \v 23 — Hatyo hiyeta maika hafetatya haokowihena kirakahare Enore ana hoka hotehetehena hihinaehare xéharene hihiye hoka \v 24 hahalakisa hatyo kirakahare ekeratyakaose haliya hoka hiyane wenati waiyexe haoheta hihinaehare ana. Hatyaosetaite hahaikoaheta hoka hafetatene Enore ana. \p \v 25 — Hoka maika hatya kahalakoaharehena hikakoa hoka kolatya hiso kalorexe ana aokowihena hoka maika ahotita hirae ekakoa. Waiya aliya hoka kalorexe ana kaoka hikakoa hoka isaiya hiso kalorexe ana hoka hatyo kalorexeya isa hiso sorare ana hoka berexo akoiya moka hiso. \v 26 Aliterexe nomita, maisaiya habakaita tyotya hoka maisaiya hahikoahitita berexo akota — nexa Jesus ihiyeha. \s1 Maiyaseti, Halakisatiheta Xoaha Tahi \r (Mateus 18.8-9; Marcos 9.43-49) \p \v 27 — Koxaka xasema xahetakomaniyereharenai hiye niraityaka: \q1 Awa atyo hatya nohiroxa xiwatyali. \m \v 28 Hoka natyo atyo nomita: xala xamaniya atyo wahakotya hatya ohiro ana, kasaniya watyalini aokowita hoka hatyoiya koxaka iniyalahare tyoma haxahekola kakoa. \p \v 29 — Hiyeta hoka hifihini maniyere hiyoseya iniyalahare axomokanikijita hiso hoka holokotya hiyene hoka haxawatene. Ehekoretaiya meta hatyo ini akiti hiháre hiyetare. Hoka maisaiya atyo ehekoreta xini hiháre mainikere kakoareta hikaxawatyaka irikati koni hoka. \v 30 Nikare hifihini maniyereya hikahiya iniyalahare axomokanikijita hiso hoka hirikotene hoka haxawatene. Ehekoretaiya meta hatyo ini akiti hiháre hiyetare. Hoka maisaiya atyo ehekoreta xini, hiháre mainikere kakoareta hikaxawatyaka irikati koni hoka — nexa Jesus. \s1 Halakisakakoati Tahi \r (Mateus 19.9; Marcos 10.11-12; Lucas 16.18) \p \v 31 — Exakere tehitiya kairaityaka koxakereharenai hiye: \q1 Xala xamani haiyanityo halakiheta aokowita hoka maika isa enomana babera halakisati baberanexa hoka axikahetene. \m \v 32 Hoka natyo atyo nomita: hatyaiya haiyanityo halakiheta, maisa xakoreya hatya ena watyaliyene hoka hatyoiya atyo maisa waiyeta. Waiya aliya hoka hatya kakoa tyaohetehitiya hoka iniyalahareya tyoma. Exahe hatyo ena tyaohenere ekakoaiya iniyalahare tehitiya tyoma — nexa Jesus. \s1 Hisomehena Hiraetere Akereta \r (Tiago 5.12) \p \v 33 — Koxaka xasema xahetakomaniyereharenai hiye kairaetyakehenere: “Awa atyo xahalakisa xisoma xaokowiterehare, xakore hoka maika xisomehena xisoma xaokowiterehare Xekohaseti hiye xiraehenere”. \v 34 Hoka natyo atyo nomita: awa atyo exaliti harenai xakaixaretya xikatyakekotyaka maheta. Awa atyo enokoa xakaixaretya, hiyaiya, Enore nokahakala atyo. \v 35 Exahe waikohe tahi hoka xakaixaretya, hiyaiya, hatyo heno atyo mokita hakiji. Exahe Jerusalém xakaixaretya, hiyaiya, hatyo atyo Xekohaseti Kalorexe nawenakala. \v 36 Awa atyo xiserinai xakaixaretya. Hiyaiya, maisaiya xisonai hakaseta sekatise xaiyomakasetita xamani, exahe xakiyakasetita xamani. \v 37 Maika xehena taita: “Há”, xehena xamani, “Mahaiya”, xehena taita. Hiyaiya, xoare xexa xamani atyoite hatyo xahexe hoka hatyohare atyo Tihanare nalita tyoita — nexa ihiyeha. \s1 Waiye Hamohena Hahalakoaharenai \r (Lucas 6.29-30) \p \v 38 — Koxaka xasema exakere kairaityakehenere: \q1 Hatyaiya wataka hiyose hoka hatyo nahalakoa hawataka exose, hatyaiya taika haikoli hoka hatyo nahalakoa enaikoli hataika, nexa. \m \v 39 Hoka natyo atyo nomita xihiye: awa atyo hatya iniyalahare mohena xiso hoka hatyo nahalakoa iniyalahare xamokene. Hoka maika hatya mokohena hiso hitanakoli hiye hoka hamaniya tanakoli tehitiya hehaika enomana hoka mokohitiya. \v 40 Hoka maika hatya aiyateretyoa hihiye, kolatya maheta hima hoka hisene enomana, exahe himanase tehitiya hisa enomana. \v 41 Hoka maika sorare aiyateretyoa hihiye hakolatya maheta kolare hakilometrone enomana hoka maika hinama kilometrone hakolatene enomana. \v 42 Hoka maika hatya axehena hiso xoalini hare hoka hisene enomana. Exahe hatya axehena hiso xoalini hare hoka isehetene homana maheta hoka hisene enomana — nexa Jesus. \s1 Waiye Xamoka Xahalakoaharenae \r (Lucas 6.27-28, 32-36; Lucas 23.34; Atos 7.60; Romanos 12.14, 17-21) \p \v 43 — Koxaka xasema kairaityakehenere: \q1 Hawaiyehena hihinaeharenai hoka hikirawanehena hahalakoaharenai. \m \v 44 Hoka natyo atyo nomita xihiye: maika xawaiyehena xahalakoahenerenai, xiraexahena kirawaneterenai xiso ana. \v 45 Nikareya xisaona hoka Xexe enokoa tyaonitere ityaninaiya xisaona. Hiyaiya, waiyexeharexenai, mawaiyexeharexenai xoaha ana atyo kamai axaokanatyakijita, exahe hoka aonekijita atyo waiyexe tyomiterenai, iniyalahare tyomiterenai xoaha ana. \v 46 Hiyaiya, awaiyetiterenai xiso taitaiya xawaiyetita hoka xoanere hoka xoalini hare Enore xekane xahita xatyahita? Hiyaiya, nikare atyo kalorexe noloxa resebetyaseharenai haxawaiyetyaseharenai awaiyetyahitaha. \v 47 Hoka xihinaehare hiye taitaiya xikatyawaxita hoka hatyohare atyo maisa xoanereta xini. Hiyaiya, matyakekoneharenai kakoita atyo nikare tyaonita. \v 48 Hiyeta waiye maniyaira xisaona Xexe enokoa waiye tyaonitere akereta — nexa Jesus haxaotyakiraharenai hiye. \c 6 \s1 Maoloxaharenai Kahinaetyaka Tahi \p \v 1 — Hiriharíra! Hoka awa atyo hawenanaho waiyexe xema hisaonitere hiyeta, hatyoharenai hisoma halitinai haotita, waiyaha hiso maheta taita. Nikareya hisaona hoka maisaiya xoare hare Hexe enokoa tyaonitere ijita homana. \v 2 Hoka maika xoalini hare hisehena maxiyeharehare ana hoka awa atyo hatyoharenai hiyakaikoatya, teraharetyoarenae akereta. Nikare atyo tyaonahitaha, halitinai ihalahareha ekakoaha maheta taita. Hoka exeharíra xotyaxematya: koxaka atyo kaxekaka enomanaha xoalinihare. \v 3 Maika hakahinaehena hatya maxiyeharehare, himeteneta nikare hisoma hoka maisa hihinaehare hekoti hikahinaera waiyita. \v 4 Hoka hatyoharenai atyoite metereta tyaohena. Hoka Hexe atyoite waiya hatyoharenai himeteneta hisomehenerehare hoka isaite homana xoalini hare waiyexe hatyo nahalakoa — nexa Jesus. \s1 Jesus Aotyakisa Iraexatyati Kakoa \r (Lucas 11.2-4) \p \v 5 — Maika xiraexahena hoka awa atyo teraharetyoarenae iraexaitere akereta xisaona. Hatyonai atyo tityoaha xahohisakoatyakalati hanako exahe ahotiaho hare hoka iraexatyahitaha, kasani halitinai waiyahene aokahitaha hoka. Hoka exeharíra xotyaxematya: koxaka atyo kaxekaka enomanaha xoalinihare. \v 6 Hiyeta xiraexatya xaokowihena hoka xiyane xihanako hoka xajihotyoa hoka xiwawaharenai xiraexatya Xexe Enore hiye hoka maisa xikawaiyakita. Xexe Enore atyoite waiyehena xisomitere ximeteneta hoka isehena xomana xoalinihare waiyexe hatyo nahalakoa. \p \v 7 — Xiraexahena hoka awa atyo Enore maniya mawenaneharenai akereta xiraexatya. Hatyonai atyo iraexahena hoka hatyaoseta iraexaheta xoahita, motya iraexatyaha kahareki hoka Enore semene aokahitaha. \v 8 Awa atyo hatyonai akereta xiraexatya. Xexe Enore atyo koxaka otita xoalini hare xaokitere xiyaxane nahitita. \p \v 9 — Hiyeta hoka exakere xiraexatya: \q1 Wexe Enore, hiso atyo enokoa hisaonita. Kasani tyotyaha aiminisaha hiso waokita. \q1 \v 10 Hisohena ali Xekohaseti hisaona maheta. Kasani ali waikohekoa haokitere akereta tyaona waokita, enokoa nali kaomakitere akereta. \q1 \v 11 Kasani nakairati hisa womana tyotyaki ferakene waokita. \q1 \v 12 Himaotyanehetehena iniyalahare wisomitereharenai, haiyaharenai iniyalahare mohenere wiso wimaotyanehititere akereta. \q1 \v 13 Hoka awa atyo hahalakihena wiso hoka wikahasakaharetyakehena. Xakore hoka maika iniyalahare nonitata hiyehetehena wiso. Hiyaiya, homanere atyo waikohe. Iyateliti exahe kaihalaharetyaketa mene hikakoa waokita, xoaha taita. \p \v 14 — Ximaotyanehetaiya haiyanai iniyalahare mohenere xiso hoka Xexe enokoa tyaonitere tehitiyaiya maotyaneheta iniyalahare xománe. \v 15 Hoka maisaiya atyo ximaotyanehitita haiyanai iniyalahare mohenere xiso hoka Xexe enokoa tyaonitere tehitiyaiya atyo maisa maotyaneta iniyalahare xománe — nexa Jesus ihiyeha. \s1 Jesus Aotyakisa Manakairiti Enore Hiyeta Tahi \p \v 16 — Maika ximanakairehena Enore hiyeta hoka awa atyo xamaikohare tiho xisaohena, teraharetyoarenae akereta. Hatyonai atyo nikare tyaonahitaha, kasani haiyanai ana emanakaireneha waiyekehalaka aokahitaha hoka. Hoka xotyaxematyaira exeharenai: koxaka atyo xoalinihare kaxekaka enomanaha. \v 17 Hoka maika himanakairehena Enore hiyeta hoka hatihatihotyoa hoka hatilikoa hoka \v 18 maisa haiyanai otita himanakairene maheta. Hoka Xexe Enore mawaiyakahare takita atyoite waiya tyotya himeteneta hisomiterehare hoka isa homana xoalini hare waiyexe hatyo nahalakoa — nexa Jesus ihiyeha. \s1 Jesus Aotyakisa Xiyehaliti Matyotenehare Tahi \r (Lucas 12.33-34; 2 Timóteo 4.8; Hebreus 10.34-39; 2 Pedro 1.4-5) \p \v 19 — Awa atyo xixiyeharenae kahare xamoka xaokowi ali waikohekoa. Hatyoharenai atyo kirakahare sesekita, exahe kaijikali tyaonita hoka mawenekoareta, exahe kaiwarexenai hoka isoaha hatyako hoka kaiwitene. \v 20 Maika enokoa nali xixiyehare xamoka xaheta maniya. Hatyo nali atyoite maisa kirakahare aiyalaharetitene, exahe kaijikali tyaonita, exahe hoka maisaiya kaiwarexenai isoaha hoka kaiwitene. \v 21 Aliye xamaniya xixiyehare xamokita hoka hatyo nali tehitiya atyoite xiyahekola tyaonita — nexa. \s1 Xaokanatyakalati Tahi \r (Lucas 11.33-36) \p \v 22 — Xiyosenai atyo xaokanatyakalati akereta tyaonita xiháre hiye. Xiyosenaiya waiyese hoka waiyeya xiyaiyakatya. \v 23 Hoka xiyosenaiya atyo maisa waiyesexe hoka makaliroti koni atyo xisaonita. Nikareya xiyahekola iniyalahare maniya tyaonita hoka makaliroti koni atyo xisaonita. Hatyo makaliroti atyo kahenehare — nexa Jesus. \s1 Hinama Xekohaseti Tahi \r (Lucas 16.13; Lucas 12.22-31) \p \v 24 — Hatitaiya wakahare hoka maisaiya aliyakere hinamahare kaxekohaseta. Nikareya hoka hatya awaiyetita, hatya maisa awaiyetyare xoahaiya. Tyakekota hatya, hatya maisa tyakekore xoahaiya. Nikare tehitiyaiya maisa aliyakere Enore maniya hahekoita, olo xiyehaliti harenai maniya hahekoita xoaha haxowakita — nexa Jesus. \p \v 25 — Hiyeta hoka nomita xihiye: awa atyo xamaikoharehena nakairati, erati harenai xaokiterenai xawenane niyahare kakoa, exahe imiti xaokitereharenai xiyisoane niyahare kakoa hoka. Xoana wenati kore atyo maisa nakairati xahehare xini? Xoana xiháre kore atyo maisa imiti xahehare xini? \v 26 Xiyaiyehena kotehalasenai ainakoitereharenai. Maisa atyo fityareha hanakaira, maisa imexareha, maisa mokareha hanakairaha hahanakoha. Xakore hoka Wexe enokoa tyaonitere atyo ijita enakaira enomanaha. Hoka xoana maisa korala exe kotehalanai xahexehare xini xiso? nexa. \p \v 27 — Awa atyo xamaikohare mene xawenane kakoa. Hityokahokoseya hoka hiwahahare hisaoheta haokowita hoka hamaikohareta hoka hiyamaikoharene atyo maisa xoarehare tyomare. \p \v 28 — Xoana hoka xamaikohareta ximaimene kakoa? Xiyaiyehena, iyitinai waiyehare kekoarehitaha. Maisa hakareha exahe maisa tyomare haimaha. \v 29 Xakore hoka nomita xihiye: Salomão xekohaseti tyaonitere xowakiya kalorexe xakore hoka maisa imiti exe iyitinai nawaiyehare akere ako isoare. \v 30 Enore xaokalita atyo atyamokose ime harenae waiyehare tyaonita. Kalini waiyehare tyaonitaha hoka makani wainihenahitaha hoka kakeratyakahitaha irikatyaose. Hatyo hiyeta aliterexe ite kaimatya tehitiya xiso. Hoka xityakekone atyo kirane. \p \v 31 — Hiyeta hoka awa atyo exakere xexa xamaikohare: “Aliyakotaite wikaokehena winakaira werane exahe wima hoka?” \v 32 Hiyaiya, hahotyaliharenai atyo nikare taweta menahitaha tyotya hatyoharenai. Hoka Xexe enokoa tyaonitere atyo waiyoreta tyotya xaokitereharenai kakoa hoka hatyoharenai atyoite isa xomana. \v 33 Hiyeta hoka Enore maniya hotohare xawenane xamoka, exahe Enore aokitere akereta xisaona hoka hatyo atyoite isehena xomana tyotya xoalini harenai. \v 34 Hiyeta hoka awa atyo xamaikohare makaniye ferakene kakoa. Hiyaiya, hatyo kamaetaliye ferakene atyo maisa waiyekehalakere xomana. Maika xahekohena xisaonitere ferakene kakoa taita — nexa Jesus haxaotyakiraharenai hiye. \c 7 \s1 Awa Atyo Hiraeharetya Haiyanai \r (Lucas 6.37-38, 41-42; Romanos 2.1-2; 14.1; 1 Coríntios 4.5) \p \v 1 — Awa atyo xiraeharetya haiyaharenai, waiya aliya hoka xikairaeharetyaka tehitiya. \v 2 Hiyaiya, xahekoitere haiyaharenai kakoa akeretaite Enore moka xiso, exahe haiyanai xamokitere akeretaite moka xiso. \p \v 3 — Xoana hoka holoxotise xihinaehare xose ako tyaonitere atyo xiyaiyita hoka maisa atyo atya taose xiyose ako tyaonitere xiyaiyare? \v 4 Aliyakereya xihinaehare hiye xehena: “Nikahena hoka niyeheta holoxotise hiyose akota”, owene xakore tyaonita atya taose xiyose ako hoka? \v 5 Xasemehena, teraharetyoarenai, xiyehetehena hotohare atya taose xiyose akota hoka hatyaosetaite waiye xiyaiyakaheta hoka xiyeheta holoxotise xihinaehare xose akota — nexa Jesus ihiyeha. \p \v 6 — Awa atyo xisa kajolonai ana Enore anerenai, waiye aliya hoka kahalakoahareha xikakoa hoka tyalokaha xiso. Exahe awa atyo xaxawatya sehalise kaxaimanexe bolokonai ana. Waiya aliya hoka tyahakahene — nexa. \s1 Xaxehena Enore \r (Lucas 11.9-13) \p \v 7 — Xaxehena hoka xikaoxekaka. Xataweniya hoka xikaokene. Xamokotyaiya hati jihola hiye hoka majiholateniya xomana. \v 8 Hiyaiya, tyotya axiterenai ana atyo kaxekaka, tawiterenenai atyo kaokitene, jihore atyo majiholatyoita mokotitereharenai ana. \p \v 9 — Xoana, hatya xinekonitare ityaniya axehena hanexe nakairati hoka isaiya sehali enomana? \v 10 Xoana, isaiya enomana owi, kohase axehena hoka? \v 11 Xiyaiya, maisa xakore xawaiyexe hoka xawaiyore atyo xijita xoalini hare waiyexe xityaninai ana. Nikare tehitiyaite Xexe enokoa tyaonitere isehena xoalini hare waiyexe axiterenai ana. \p \v 12 — Aliyakere xamani halitinai moka xiso xaokita hoka nikareta tehitiya xamohena halitinai. Exe atyo Moisés, iraiti xakaisaseharenai xoaha xaotyakira — nexa Jesus ihiyeha. \s1 Hinamaho Ahotyahonai \r (Lucas 13.24; Filipenses 3.19-20) \p \v 13 — Xisoahenaira xisoakalati kiranahore. Hiyaiya, hatya xisoakalati kaloahore, exahe waiye netonatyaka atyo, xakore hoka mawenekoaretyati aho atyo. Hoka kahare haliti tonita enaho. \v 14 Xisoakalati kiranexe aho atyo howitihare netonatyaka, xakore hoka wenati waiyexe xetare atyo hoka haiyanai taita atyo tonita enaho — nexa Jesus. \s1 Xiriharíra Iraiti Xakaisaseharenai Metalahare Kakoa \r (Lucas 6.43-44; João 15.4; Tiago 3.11-12) \p \v 15 — Xiriharira iraiti xakaisaseharenai metalaharenai kakoa. Kaokahaite xomana hoka kalanero maxalijiniharenehare akeretaite tyaonaha, xakore hoka exahekolaha atyo kahenehare. Ahoxa xalijiniharexe akereta atyoite. \v 16 Maika waiyekehalakahare xomana enawenaneha hiyeta. Katohere katenai kalihena hoka maisa atyo uvali kaliye. Exahe atya kaewero katenai kalihena hoka maisa halohalose kaliye. \fig |src="HK070A.tif" size="col" copy="Horace Knowles ©The British & Foreign Bible Society, 1954, 1967, 1972, 1995." ref="Mateus 7.16" \fig* \v 17 Nikareta atya kanakairoare kate kalihena hoka waiyexe atyali kalita. Nikare tehitiya atya ewaxirahare kate kalihena hoka maisa waiyexe atyali xini kalita. \v 18 Nikareta kanakairoare kate ite kalihena hoka maisaiya manakairatyakahaliri kalita, maisaiya atya manakairatyakahare kate hoka atyali kanakairoare kalita. \v 19 Tyotya atyakatenai manakairatyakahaliri kaliterenai atyo kaxityokaka hoka kaxawatyakahitaha irikati aose. \v 20 Nikare ite waiyekehalakaharehena xomana iraiti xakaisasehare metalaharenai enómaneha hiyeta — nexa Jesus. \s1 Maisa Atyoite Tyotyaha Xini Enokoa Xaneha \r (Lucas 13.25-27; 2 Coríntios 11.13-15; 2 Pedro 2.1; 1 João 2.3-6; 5.12) \p \v 21 — Kahare haiyaharenai nexahitaha: “Xekohaseti, Xekohaseti”, nitaha nohiye. Xakore hoka maisaite tyotya hatyoharenai Xekohaseti enokoatare waikoherakoa xaneta. Hoka Baba enokoa tyaonitere aokitere akereta tyaoniterenai taita atyoite nali xane. \v 22 Hatyo xowakehenaite hoka kahare ite nehenaha nohiye: “Xekohaseti, xekohaseti, hexare kakoa wiyakai iraeti Enore tahi, hexare kakoa kahare tihanarenai waxanikiheta halitinai nonitata, kahare maomakahare waiyexe wisoma”, nexahaite nohiye. \v 23 Xakore hoka nomihenaite ihiyeha: “Maisa nowaiyanihare xini xiso. Xakikisoahetehena noniti, xiso atyo iniyalahare taita nomaseharenai”, nomihenaite ihiyeha — nexa Jesus. \s1 Hinama Hatinae Tahi \r (Lucas 6.46-49) \p \v 24 — Xala xamani atyo sema exe niraeni hoka tyaona exema hoka haliti hatya waiyorexe tyomehenere hahana sehali heno akerexeta atyo. \v 25 Tyoma hahana mematene hoka one kaloxehena hoka kahekoakoa moka exahita, exahe kinatyawiniti hoholatya hatyo hati xahita. Xakore hoka maisa exoakijitene, waiye nomakere sehali heno hoka. \v 26 Hoka xala xamani atyo sema exe niraeni hoka maisa tyaonita exema hoka haliti mairiharenehare tyomehenere hahana kaiholokoa akereta atyo. \v 27 Tyoma hahana mematene hoka one kaloxehena hoka kahekoakoa moka exahita, exahe kinatyawiniti hoholatya hatyo hati xahiyita hoka exoakikoatene. Exoakikoatene hoka mawenekoaretiterene akereta atyo — nexa Jesus xakai ihiyeha. \s1 Jesus Atyo Xekohaseti \r (Marcos 1.22) \p \v 28 Jesus halakisa hairaine hoka halitinai hakaharetyoa exaotyakira kakoa. \v 29 Maisa atyo xaotyakiyaho kakoa waiyoreterenai akerexeta xini aotyakijita hoka. Iraeta atyo iyateliti kakoare hoka. \c 8 \s1 Jesus Awaiyehiheta Jijikoahitere \r (Marcos 1.40-45; Lucas 5.12-16) \p \v 1 Hatyaoseta Jesus exoaheta tyairi henoseta. Hoka hisoaka haliti xane exema. \v 2 Hatyaoseta jijikoahiti kahehare aijitere tyoa kaoka ehaliya hoka hakaoliri kakoa meholokoa enomana hoka nehena: \p — Xekohaseti, hawaiyehihetaiya natyo haokowi hoka hawaiyehihetaiya natyo — nexa. \p \v 3 Nexa hoka Jesus hakahe ekaokakisa ihiye hoka nehena: — Há, naokaite. Hawaiyehiheta atyo — nexa. \p Nexa taita ihiye hoka waiyehiheta rotita jijikoahitere nonitata. \p \v 4 Hatyaoseta Jesus nexa ihiye: — Hasemehena, awa atyo exehare hiyakaihena hatya hiye. Hiyanehena sacerdote nali hoka waiyahareheta hiso. Hatyaosetaite haisa kirakahare hoka fetatene Enore ana, Moisés aotyakihenere akereta. Hoka tyotyaha waiyoreha hikinaterehenere kakoa — nexa Jesus ihiye. \s1 Jesus Aiyatelikiheta Roma Yere Wakanehare \r (Lucas 7.1-10) \p \v 5 Hatyaoseta Jesus xane kaoka wenakalati Cafarnaum nali. Kaokehena hoka hatya sorarenai xekohasehare tyoa ahalakoatene, irai maheta ekakoa, kasani Jesus aiyatelikiheta ewakanehare enomana aokita hoka. \p \v 6 Hoka nexa: — Xekohaseti, nowakanihare kalore hokakita nohanyakota. Maisa moxomoxore, masakare waolitita — nexa. \p \v 7 — Notyoaite hoka naiyatelikihetene homana — nexa Jesus. \p \v 8 Hoka sorare xekohasehare nehena ihiye: — Maisaiya hijoíta nohanyako, Xekohaseti. Hiyaiya, natyo atyo hikatyahakohare. Kala hiraihena taita hoka nowakanihare kinatereheta nomani — nexa. \v 9 — Natyo tehitiya atyo haiyanai xekohasetinai katyahakoreta notyaonita hoka wakatyahitaha natyo. Nosorarexinai atyo nowakani xema tyaonahitaha. Niraihena hatya hiye: “Hiyane”, nomihena ihiye hoka xaneta. Hatya hiye, “Hisohena”, nomihena hoka tyoita. Exahe nowakanihare hiye, “Hisoma nikare”, nomihena hoka tyomita — nexa sorare xekohasehare Jesus hiye. \p \v 10 Hatyaoseta Jesus hakaharetyoa sema hatyo iniraine hoka nexa haxema tyoiterenai hiye: — Kaxiyani, aliterexe niraeta xihiye, maisa xoana xowaka exakere kalore tyakekotyati nowaiyare Israel hotyalinai koni — nexa. \v 11 — Xotyaxematyaira exeharenai: kahare halitinaite tyohena, kamai nihikoane maniyata, exahe kamai xisoane maniyata hoka tyokehena mexa haliya Abraão, Isaque, Jacó harenai kakoa, Xekohaseti enokoatare kalorexe tyaohenere xowaka. \v 12 Hoka hatyo nali tyoka mahetarenai ene ite kaxawatyaka makaliroti koni. Hoka hatyo nalite tiyaha exahe haikolinaiha, “karai, karai”, nexa mokaha — nexa Jesus. \p \v 13 Hatyaoseta Jesus nehena sorare xekohasehare hiye: — Hiyanehetehena hihana xeta. Hityakekone akereta koxaka kaomaka — nexa ihiye. Hatyo xowakita ewakanehare kinatereheta. \s1 Jesus Aiyatelikihitita Kahare Halitinai \r (Marcos 1.29-34; Lucas 4.38-41) \p \v 14 Hatyaoseta Jesus xane Pedro hanako, waiyehena atyo, owene atyo Pedro nimasero kamakoa ehokotyoita, watyahiseta hoka. \v 15 Hoka Jesus otokene ekahe hiye hoka ewatyahisene tyoteheta enonita. Hoka ainakoaheta, xane enakaira tyoma enomana. \p \v 16 Makakoahena hoka halitinai Jesus ana kahare tihanare kamilakoreraharenai kolatyaha hoka haserore irae hoka tihanare axanikihitita. Exahe haiyanai hoka hokakiterenai tyotyaha aiyatelikihitita. \p \v 17 Jesus nikare tyoma iraiti xakaisasehare Isaías xakaitere akere kawenatyakeheta maheta: \q1 “Hatyo atyo kolatya wikahehare, exahe wihokakene hoka kolatya”, nexa atyo. \s1 Haiyaharenai Xaneha Aokowiha Jesus Xema \r (Lucas 9.57-62) \p \v 18 Hatyaoseta Jesus waiya haliti hisoakene hahoko haliya, hoka irae haxaotyakiraharenai hiye, xaneha maheta Galiléia xa halakoiya maniya. \p \v 19 Hatyaoseta hatya xaotyakiyaho kakoa waiyoretere tyoa kaoka hoka nexa ihiye: — Xaotyakisatiye, notyoaite hiyema, aliyo xamani hiyanehena hoka — nexa. \p \v 20 Hoka Jesus nexa: — Wakarenai atyo kahanere waikoako, exahe kotehalanai hoka kaihexe — nexa Jesus ihiye. — Xakore hoka Haliti Ityani atyo maisa xoare ako kawiniye — nexa. (Haxaokakita “Haliti Ityani”, Jesus nexa.) \p \v 21 Hatyaoseta hatya Jesus xaotyakirahare nehena: — Xekohaseti, awisa hoka noxani nahaikoaheta hoka baba waini hoka nafetene hotohare hoka hatyaosetaite notyoa hiyema — nexa. \p \v 22 Hoka Jesus nexa ihiye: — Hisohena noximi, kotare kamatinai fityaha hakamane hatyanai — nexa. \s1 Jesus Amemakiyakaheta Kinatyawiniti \r (Marcos 4.35-41; Lucas 8.22-25) \p \v 23 Hatyaoseta Jesus isoa kanowa ako hoka exaotyakiraharenai tehitiya xaneha exema. \v 24 Xanahitaha onexa hoka kinatyawiniti kaoka enomanaha, one ainakiyatya hoka jiyahaotita kanowa. Jesus hatyo xowaka nemakita. \v 25 Hatyaoseta exaotyakiraharenai kaosetene hoka nexaha ihiye: — Xekohaseti, hakahinaehena wiso, wiwainihenaore — nexaha. \p \v 26 Hoka Jesus nexa: — Xoana hoka ximairita? Xoana hoka inira xityakekone tyaonita? nexa ihiyeha. Nexa ihiyeha hoka tityoaheta hoka watyali hoholati, one xoaha hoka tyotya, memakeheta. \p \v 27 Hatyaoseta exaotyakiraharenai hakaharetyoaha hoka nexaha: — Xoare halitini ala exe hoka one, hoholati xoaha hiye irae hoka aokitere akereta tyaonaha? nexaha. \s1 Jesus Axanikiheta Isekohalitinai Halitinai Nonitata \r (Marcos 5.1-20; Lucas 8.26-39) \p \v 28 Hatyaoseta Jesus xane Galiléiaxa halakoiya maniya, Gadara koa nali xane kaoka. Kaoka taita hatyo nali hoka hinamahare tihanarenai kamilakoreranai tyoa ahalakoatene. Xawatyakalatinai koni tyaonahitaha hoka hatyo nalita tyoahita. Kinatereha, xalijinihareha hoka maisa xala hare hatyo ahoti aho jiya aokowiye. \p \v 29 Tyoa ahalakoatyaha Jesus hoka nexaha: — Xoare haoka wihiye, Enore Ityani? Xoana, hisoa hoka iniyalahare hamoka wiso maheta imiyanaose ferakene nahitita? nexaha kawiyatyaha kinatyaxa. \p \v 30 Hatyo xowaka bolokonai hatyo haliyita nisakoatita. \v 31 Hoka tihanarenai nehena Jesus hiye: — Haihikoaheta haokowita wiso halitinai milakota hoka haxikatya wiso bolokonai milako — nexaha tihityoaha ihiye. \p \v 32 — Xiyanehena atyo — nexa Jesus. \p Hatyaoseta tihanarenai hikoaheta halitinai milakota hoka xane isoaha bolokonai milako. Hatyaoseta bolokonai tema exoahenahitaha tyairi henota hoka xane exoaha hokoxa, monaha hoka tyotyaha wainiha. \p \v 33 Hatyaoseta boloko kaxaikotyasenai tekoahenahitaha hoka xanehenahitaha wenakalati xeta hoka xakaihaha hatyo tahi naliyerenai hiye, hatyo hinamahare halitinai kakamilakotyakiterenai tahi. \v 34 Hatyaoseta hatyo wenakalati tyaoniterenai tyotya tyoaha waiyaha Jesus maheta. Tyoa waiyahene hoka kasani Jesus xaneneheta hatyo ewaikoheraha koata aokaha. \c 9 \s1 Jesus Aetonakiheta Maetonanehare \r (Marcos 2.1-12; Lucas 5.17-26) \p \v 1 Hatyaoseta Jesus xane tyokeheta kanowa ako hoka haikoaheta halakoiya maniya, xane kaokeheta hawenakala. \v 2 Hatyaoseta kaokeheta hoka kolatyaha hatya maetonanehare exetolisoakala kakoita enomana. Jesus waiya ityakekoneha hoka nexa maetonanehare hiye: — Nohinaehare, hihalaharehena, koxaka kaxemaisatyakeheta iniyalahare hománe — nexa. \p \v 3 Nexa hoka haiyaharenai xaotyakiyaho kakoa waiyoreterenai ahekohenaha hatyakoiyaharenaiha: — Exe haliti maisa aiminisare Enore — nexahitaha. \p \v 4 Hoka Jesus otya exahekolaha hoka nehena: — Xoana hoka hatyohare iniyalahare xahekotita? \v 5 Xoarehare ala haxerore niraetyaka: “Iniyalahare hománenai atyo kaxemaisatyakeheta”, nerekatihenaite, xoana, “Hatityoahetehena hoka hatohetehena”, nerekatihena koríte? nexa. \v 6 Hiyaiya, nahotikisaite xomana. Natyo Haliti Ityani atyo iyateliti kakoare notyaonita ali waikohekoa halitinai nómane iniyalahare emaisatyaheta maheta — nexa. Hatyaoseta ehaikoa hoka nexa maetonanehare hiye: — Hatityoahetehena hoka hiyehetehena hiyetolisoakala hoka hiyanehetehena hihana xeta — nexa. \v 7 Nexa hoka maetonanehare tityoaheta hoka xaneheta hahana xeta. \p \v 8 Kahare haliti wahakoita hoka waiyaha hatyohare hoka mairaha. Hatyo hiyeta ihalahareha Enore kakoa, iyateliti isehenahere halitinai ana hiyeta. \s1 Jesus Hikoa Mateus Ana \r (Marcos 2.13-17; Lucas 5.27-32) \p \v 9 Hatyaoseta Jesus xanehitita ene nalita hoka waiya hatya haliti, Mateus nexarexe, tyokita olo resebityakaose nali hoka: — Hisohena noximi — nexa Jesus ihiye. Hoka Mateus tityoaheta hoka xane exema. \p \v 10 Hatyaoseta Jesus xane Mateus hanako hoka kanakaira. Kanakairita hoka kahare haiyaharenai olo resebityaseharenai, haiyanai iniyalahare nomaseharenai xoaha kaokaha hoka tyokaha mexa haliya hoka kanakairaha Jesus exahe exaotyakiraharenai xoaha kakoa. \p \v 11 Hoka haiyaharenai fariseunai waiyaha Jesus enekonyaha hoka axaha exaotyakiraharenai: — Xoana hoka Xiyaotyakisase kanakairita exe olo resebityaseharenai exahe iniyalahare tyomiterenai xoaha kakoa? nexaha axahene. \p \v 12 Hoka Jesus sema hatyo exaxanahene hoka nehena: — Mahokakeneharenai atyo maisa wairatyare aokare haomana, hoka hokakiterenai wairatyare aokita haomana. \v 13 Maika xahekohena exe iraiti kaxairatyakehenere iraiti waiyexe nanekoa hoka waiyekehalaka xomana. Hiyaiya, nexa atyo: \q1 Kasani maisa kirakahare kafetatyaka nomani naokare. Kasani haliti waiye moka hahinaehare naokita exahe airakoaneharetene naokita. \m Hiyaiya, notyoa atyo naotyakisa maheta iniyalahare nomaseharenai, maisa atyo waiyexeharexenai naotyakisa maheta xini — nexa Jesus iniraineha nahalakoa. \s1 Jesus Xaotyakiraharenai Maisa Manakairereha Hekoti \r (Marcos 2.18-22; Lucas 5.33-39) \p \v 14 Hatyaoseta João xaotyakiraharenai tyoa kaokaha Jesus ana hoka axahene: — Wiso, exahe fariseunai kahaliki wimanakairita Enore hiyeta. Hoka hiyaotyakiraharenai atyo maisa manakairere Enore hiyeta. Xoana hoka? nexaha. \p \v 15 Hoka Jesus nexa ihiyeha: — Wenakakoati ana kakaexakatyakehenerenai atyo maisa amaikoharexe, kaiyanityohenere enaliha tyaonita hoka. Hoka haxowakaite kaiyanityohenere kaiyakeheta enekonitaha, hoka hatyo xowaka atyoite manakairehenaha — nexa. \p \v 16 — Exe tehitiya: maisa xala hare tinolaharehena imiti xololo hoka imiti waitare kakoa tinolaharetyare. Waiya aliya hoka waitare taose emolisoa hoka halalahitiya imiti xololo hoka exahehariya ehalalakoane moka. \p \v 17 — Exe tehitiya: maisa atyo vinho waitarexa kaxomokakere toahiyere militirise nomaka ako. Nikareya kaxomokaka hoka halalakoaiya militirise hoka vinhoxaiya iratyoa tyotya, exaheya militirise hoka mawenekoare. Hatyo hiyeta vinho waitarexa militirise waitare ako taita kaxomokakita. Nikare hoka waiye — nexa Jesus ihiyeha. \s1 Jesus Aiyatolokiheta Hatya Ohiro, Xoima Xoaha \r (Marcos 5.21-43; Lucas 8.40-56) \p \v 18 Jesus iraetata halitinai hiye hoka hatya xekohaseti judeu tyoa kaoka enomana, meholokoa hakaolise kakoa enahalakoa hoka nehena: — Nityani owa waini. Hisohena hoka hikahe hekaokakisa ihiye hoka kaseheta nomani — nexa. \p \v 19 Nexa hoka Jesus xane exema. Exaotyakiraharenai tehitiya xane. \v 20 Ahotita xanahitaha hoka hatya ohiro kaoka Jesus haliya, ihiniri maniya. 12-terehokoanehena hokakita, timalati hikoata minita ihiyeta. Hatyo tyoa ihinirako maniyata hoka ekaokakisa hakahe inima kilihi hiye. \p \v 21 Exakere ahekohalotyoita: — Nekaokakisa taitaiya nokahe inima kilihi hiye hoka nawaiyehaloheta — nita. \p \v 22 Hatyaoseta Jesus terehokoa waiyahokotyoa hoka waiya hatyo ohiro hoka nehena ihiye: — Ehekore nikare hisaonita! Hawaiyehaloheta atyo hityakekone hiyeta — nexa. Exowakita hatyo ohiro waiyehaloheta rotita. \p \v 23 Hatyo najikinita Jesus jiyihitiya xekohaseti hana xeta. Xane kaokehena hoka sema exaimahalikiraha xerati xafityati niyahare. Kahare sema werahaliti, osexati hare hoka \v 24 nexa ihiyeha: — Xahikoahetehena xityotya alita. Exe xoimahaloti maisa waini xini, nemakitata — nexa. \p Nexa hoka koexahalisahene, ehatyaharene aokaha. \p \v 25 Hatyaoseta hikoahetaha hoka Jesus isoa hatyo kamati tyaonitere ako, otokene ekahe hiye hoka kaseheta hoka tityoaheta. \v 26 Hatyo tahi tyotya hakakoare hatyokoarenai sema. \s1 Jesus Awaiyeheta Maxoseharenai Exahe Matanakoakohare \p \v 27 Hatyo nalita Jesus jiyihitiya hoka ahoti, hinamahare maxosehare kawihisexematene: — Hairakoaneharehena wiso, Davi jikolahare — nexaha kawiyatyaha. \p \v 28 Hatyaoseta Jesus xane isoa hatyako hoka maxoseharenai xane kaokaha ehaliya hoka Jesus nexa axahene: — Xoana xityakekota nowairatyani xiso kakoa? nexa. \p — Há, wityakekota atyo — nexaha. \p \v 29 Hatyaoseta Jesus ekaokakisa hakahe exosenaiha hiye hoka nexa: — Maika kaomaka xityakekone akereta — nexa ihiyeha. \p \v 30 Hatyaoseta exosenaiha waiyeheta hoka waiyakatyarehetaha. \p Hatyaoseta Jesus nexa ihiyeha: — Xasemehena, awa atyo xiyakaihenene hatya hiye. Xasemaira niraeni — nexa. \p \v 31 Nexa xakore ihiyeha hoka xanehenahitaha hoka xakaikoatyaha hatyo tahi tyotya hatyo koarenai hiye. \p \v 32 Hatyo hinamaharenai xanehetaha Jesus nonita hoka haiyaharenai kolatyaha mairainehare enomana. Tihanare kamilakoretitene hoka mairainititene. \v 33 Hatyaoseta Jesus axanekiheta tihanare hoka iraeheta. \p Hatyaoseta tyotyaha hakaharetyoaha hoka nexaha: — Maisa xoana xowaka exakere wiyaiyare ali Israel waikoherakoa — nexaha. \p \v 34 Hoka fariseunai nehena: — Kala tihanarenai xekohasehare tyaonita ekakoa hoka aiyatelikisene hoka axanekihitita tihanarenae halitinai nonitata — nexaha. \s1 Jesus Xane Wenakalatinaikoa Waiyakatya \p \v 35 Hatyaoseta Jesus xaneta wenakalatinai nihatyaka, aotyakisahitene xahohisakoatyakalati hanako. Iraiti Waiyexe kalorexe enokoatare tahi xakaita ihiyeha. Hoka aiyatelikihitita halitinai, ekahehareha exahe ehokakeneha nonitata. \p \v 36 Jesus waiya haliti hisoakere hoka airakoaneharetyahene. Hatyo halitinai kirakoane tyaonahitaha, exahe makahinaetyakahareha hoka. Motya kalanero makaxaikotyakahare tyaonitere akereta tyaonahitaha hoka. \p \v 37 Hatyaoseta Jesus nexa haxaotyakiraharenai hiye: — Nakairati xírikotyaka atyo kahare. Xakore atyo hoka hatenitiyenai atyo maisa kaharexe. \v 38 Xaxehena masene xekohasehare hoka axikahitiya hatenitiye hoka irikotyahene — nexa Jesus. (Halitinai xaokaka nikare iraeta). \c 10 \s1 Jesus Xaotyakiraharenai 12-harenae \r (Marcos 3.13-19; Lucas 6.12-16) \p \v 1 Hatyaoseta Jesus kawisa 12-hare haxaotyakiraharenai hoka isa enomanaha iyateliti axanekihenahitaha isekohaliti metalaharenai, tyotya kakaheharexenai exahe hokakiterenai hoka aiyatelikihenahitaha maheta. \p \v 2 Exe atyo 12-hare exaotyakiraharenai nexare: hetatiye atyo Simão, Pedro tehitiya atyo enexarexe, haximarene André kakoa. Tiago haximarene João kakoita, Zebedeu ityaninai atyo. \v 3 Filipe, Bartolomeu, Tomé, Mateus xoaha. Mateus atyo kalorexe noloxa resebityasehare. Alfeu ityani Tiago, Tadeu, \v 4 Simão Canaã yere, Judas Iscariotes xoaha. Hatyo Judas atyo Jesus matawatyasehare. \s1 Jesus Xaotyakiraharenae Hatene \r (Marcos 6.7-13; Lucas 9.1-6) \p \v 5 Hatyaoseta Jesus axikatya hatyo 12-hare halitinai koni. Xanehenaha hoka nexa ihiyeha: \p — Awaira atyo majudeuneharenai tyaonitere nali xiyanehena, exahe awa atyo xiyane xikaokehena Samaria yerenai nawenakalanai nali. \v 6 Xiyanira xatawehena Israel hotyalinai xahita hotohare. Hatyonai atyo kalaneronai hehanitere akereta tyaonahitaha. \v 7 Xiyane hoka xiyakai iraiti ihiyeha. “Okoi Xekohaseti enokoatare kalorexe tyaohena”, xexa ihiyeha. \v 8 Xawaiyehiheta jijikoahiterenai, hokakiti harenai xaiyatelikiheta. Xekasekiheta kamatinai enomanaha, xaxanikiheta tihanarenai enonyahitaha xoaha. Maxaimanehareta atyo kaxekakita xomana hoka hatyo hiyeta xisehena maxaimanehareta. \v 9 Awa atyo xakolahena xibosane ako ouro, prata exahe cobre hoko harenai. \v 10 Xiyanehena hoka awa atyo xisakolane, ximanase hinamate, xiberekatane, xatyakasera harenai xakolatya. Hiyaiya, hakiterenaiya atyo maisa aliyakere makahinaetyakahare tyaonita. \p \v 11 — Xiyane xikaokehena wenakalati exahe kiranexe wenakalatikoa hoka xatawa haliti waiyexe xahita, hoka waiye moka xiso hoka xisaona ehaliya xiyaneneheta kijiya. \v 12 Maika xisoahena hatyako hoka xexa: “Wenati waiyexe waoka xomana”, xexa. \v 13 Hatyoako tyaoniterenai waiye mokaha xiso hoka maika mehexaikohaliti xaoka enomanaha. Hoka maika maisa waiyexeharexeha hoka xemaisaheta enonyahitaha xiraehenere. \v 14 Aliyako xamani hatyako exahe wenakalati tyaoniterenai maisa waiye mokahitaha xiso, exahe maisa semaxematyaha aokowiyahitaha xiraine hoka maika nalita xiyanehitiya hoka xiberekatane xamokotyahatya xexoakiheta maheta waikohese naliyerenai waiyane maheta. \v 15 Aliterexe nomita xihiye: imiyanaose Enore axalihenere halitinai xowakiyaite, iniyalahare moka hatyo wenakalati tyaoniterenai Sodoma exahe Gomorra xahexe ite mokahene — nexa Jesus ihiyeha. \s1 Howitiharexenai \r (Marcos 13.9-13; Lucas 21.12-17; 1 Pedro 4.12-16) \p \v 16 — Xasemehena: naxikaita atyo xiso halitinai koni kalaneronai xanetere ahoxanai koni akereta. Hiyeta hoka xiriharíra xisaona owi akereta, watyaha maxalijiniharenehare tyaonitere akeretaira xisaona enekonyaha. \v 17 Xiriharíra xisaona. Hiyaiya, olatyahaite xiso hoka nolokahaite xiso kalorexenai ana, mokonasetyahaite xiso xahohisakoatyakalati hanako. \v 18 Nohiyetaite xikakolatyaka xekohaseti exahe kalorexenai ana, axaliha maheta xiso. Hatyo xowakiyaite xiyakai iraiti waiyexe enomanaha, exahe majudeuneharenai ana hoka. \v 19 Awa atyo kolahenaha xiso axahenaha xiso maheta hoka ximawaiyeharehena xiraene kakoa. Hatyo xowakehena atyoite hoka Enore isehena xomana iraiti xirai maheta. \v 20 Hiyaiya, xiraehenere atyoite maisa xiraene xini, xakore hoka Xexe Nisekohare atyoite iraehena xikoamaniyata — nexa Jesus. \p \v 21 — Haiyaharenaite haximarene kaiserehare isehena hoka kaxaisakehena. Nikaretaite enexenaiha haisaninaeha mohena. Hoka ityaninaehaite kahalakoahareha hanexenaeha hanityonaeha kakoa hoka axaisakisahene. \v 22 Tyotyahaite kirawaneha xiso nohiyiti. Hoka xala xamani atyoite tyaona noximi miyanitiye ferakene kijiya hoka hatyo atyoite kaiyakeheta iniyalahare nonitata — nexa. \p \v 23 — Maika hakoa wenakalati tyaoniterenai iniyalahare mohenaha xiso hoka xisekoa hakoa xeta. Aliterexe nomita xihiye: maisaite komita ene xiyaneta Israel hotyalinai nawenakala nihatyaka hekoti Haliti Ityani tyoaneneheta nahitita. \p \v 24 — Maisa exaotyakirahare haxaotyakisase xahexe tyaonare, exahe wakahare hoka haxekohase xahexe tyaonare. \v 25 Exaotyakirahare atyoite haxaotyakisase akereta tyaohena, exahe wakahare hoka haxekohase akereta. “Belzebu, tihanare xekohasehare”, nexahaiya exekohaseha xaokaka hoka ewakaneharenai tehitiyaiya atyoite exahehare nexare niyalahare kakaexaretyaka. \s1 Enore Atyoite Kamairakehena \r (Lucas 12.4-7) \p \v 26 — Xakore atyo hoka awa atyo ximaira halitinai. Hiyaiya, tyotya xoalini hare kaxateroakisakiterenaite maxateroakisakeheta, metahare tyaoniterenaite kawaiyakeheta. \v 27 Maika exe makaliroti koni wiwawaharenai niraetere xihiye xiyakai halitinai hiye, exahe nawaiyeta niraetere xihiye kinatyaxa xiyakaiheta hati maiyeho nalita. \p \v 28 — Awa atyo ximairehena, aisehena hoka xiháre taita aijitere hoka xíyawa maxaisanetere. Hoka maika ximairehena Enore. Hatyoiya atyo mawenekoaretya xiso xiháre, xíyawa harenai kakoita irikati koni. \p \v 29 — Haiya xowaka hinamali kotehalase kabetityakita olo hokosenai xaimanexe. Xakore atyo hoka hatyonaiya atyo maisa ixoita waikoa Enore maxaokareneta. \v 30 Hoka xiso atyo xisekasenai kakoita tyotya ixihatyakahare tyaonita. \v 31 Hatyo hiyeta awa atyo ximawaiyehare. Hiyaiya, hisoakere kotehalasenai xahehare atyo xiso. \p \v 32 — Hoka tyotya iraihenere nomaniye aokowihenerenai haotikatita tahite natyoisa nirae Baba enokoa tyaonitere haotita. \v 33 Xala xamani atyo maisa nokoamaniye nawenatyasehare aokowita halitinai haoti hoka natyo tehitiyaiya atyo Baba haoti, “Maisa atyo exe nokoamaniye nawenatyasehare xini”, nomi. \s1 Jesus Hiyeta Atyo Kairawaiyatyakakoita \r (Lucas 12.8-9; 2 Timóteo 1.8) \p \v 34 — Awa atyo motya notyoa waiyexe wenati nakolatya maheta halitinai ana xaohena. Notyoa naxalijinihalikisa maheta halitinai. \v 35 Notyoa atyo naxalijinihalikisa haliti hoka kahalakoahareha hanexenai kakoa maheta, exahe haloti hoka kahalakoahalo maheta hanityo kakoa. Haiyahalonai haimaseronaeha kakoa kahalakoahaloha maheta. \v 36 Nikare ite hoka haliti nahalakoahare kaheneharexe atyoite ehanako tyaoniterenai terota. \p \v 37 — Xala xamani atyoite awaiyetita hanityo exahe hanexe noxahexe hoka maisaiya atyo aliyakere noximi tyaonita. Xala xamaniya awaiyetita haisaninai noxahexe hoka maisaiya atyo aliyakere noximi tyaonita. \v 38 Xala taita xamaniya atyo kolatya atyalihose xaimaholatyaka hakamanetyakala niyahare hoka tyoa noximi hoka hatyoiya atyo noximi tyaona. \v 39 Xala xamani atyoite wenati waiyexe tawita hoka meta atyoite enonita. Hoka xala xamani atyoite nokoamaniye tyaonita hoka nohiyiti waini hoka hatyo atyoite kaoka wenati waiyexe. \s1 Waiyexe Xekaka \r (Mateus 25.34-40; Marcos 9.41; Hebreus 13.1-3; 3 João 5-8) \p \v 40 — Xala xamani atyo waiye mokita xiso hoka waiye atyo mokita natyo. Nikare waiye mokita natyo hoka waiye atyo mokita noxaxikatyasehare Enore. \v 41 Xala xamani atyoite waiye moka iraiti xakaisasehare, Enore niraine kakoare aokene hoka kaxekakaite enomana xoalini hare waiyexe hatyo nahalakoa. Xala xamani atyoite waiye mokita waiye maniya tyaonitere, waiye maniya tyaonitere hiyeta hoka, hatyo nahalakoaite kaxekaka enomana xoalini hare waiyexe. \p \v 42 — Xotyaxematya exeharenai: xala xamani atyoite hakobone one wehexere taita isa noxaotyakirihare ana, noxaotyakirihare aohenere hiyeta hoka hatyo nahalakoa atyoite kaxekaka enomana xoalini hare waiyexe — nexa Jesus. \c 11 \s1 João Batista Wakaneharenai Kaokaha Jesus Ana \r (Lucas 7.18-35) \p \v 1 Hatyaoseta Jesus miyatya hairaine 12-hare haxaotyakiraharenai hiye hoka xanehitiya hatyo nalita, xane aotyakihitiya, xakaihitiya iraiti waiyexe hatyo haliyaseta wenakalati tyaoniterenai koa. \p \v 2 Hatyo xowaka João koxaka berexo ako tyaonita hoka sema Cristo nómanenai tahi hoka haxaotyakiraharenai axikatya Jesus axaha maheta. \v 3 — Xoana hiso etake kaokehenere, xoana hatya korite watyahahitiya? \p \v 4 — Xahaikoahetehena hoka xiyakai João hiye xasemehenere, xiyaiyehenere tahi — nexa Jesus. \v 5 — Maxoseharenai waiyakahitita, mawaiye netonaneharenai waiye netonanehitita, jijikoahiti tawaneharenai waiyehihitita, masemakalaharenai semakahitita, kamatinai kasehitita. Exahe Iraiti Waiyexe atyo kaxakaisakita maoloxaharenae hiye. \v 6 Waiye kaiserehare atyo tyakekoterenai natyo hoka maisa amaikoharexe nokakoi — nexa Jesus João xaotyakiraharenai hiye. \p \v 7 João xaotyakiraharenai xaneheta hoka Jesus iraihena João tahi halitinai hiye: — Xiyanehenere maharexakahare xahalakoahenere João xowaka, xoarehare xatyahita xiyaiyane maheta? Xoana kána kase hoholati hoholaitere? \v 8 Hoka xoare xiyaiya maheta xiyane? Xoana hatya haliti imiti waiyehare akore xiyaiya xaokowi? Imiti waiyeharexe ako ijoiterenai atyo tyaonita hati wahaharexe ako. \v 9 Hoka xiyakaihena nohiye: xoare xatyahita xiyaiya maheta? Xoana iraiti xakaisasehare aliterexe? Aliterexe atyo nomita xihiye: xiyaiyehenere atyo iraiti xakaisasehare xahehare. \v 10 Exakere xairatyoare tyaonita Iraiti Waiyexe nanekoa João tahi: \q1 Hasemehena, naxikatyaite haliti haheta maniya niraini kakoare hoka memere moka ahoti haheta maniya. \p \v 11 — Aliterexe nomita xihiye: João Batista atyo tyotya halitinai xahehare. Xakore hoka xala xamani atyo ekatyahakohareta tyaonita enokoa nali hoka hatyo atyo João xahehare tyaona. \v 12 João Batista xakaihakaitere xowakiyata kalikini kijiya enokoatare tahi iniyalahare kairaetyakita. Xalijiniharexenai iraeta etahi, kasani jiyahaotyahene aokowiyahitaha hoka. \v 13 Hiyaiya, Moisés exahe iraiti xakaisaseharenai xoaha xakaiha Enore xaotyakira João kaotyakehenere kijiya. \v 14 Xityakeko atyo iniraeneha xaokowi hoka xityakeko: João atyo Elias, hatyo haikoahaneheta atyo aokaha. \v 15 Xala xamani atyo katanakoakore semakatya maheta hoka maika semehena niraini — nexa Jesus. \p \v 16 — Hoka xoare kakoaite naimenekohena kalikiniyerenai? Kalikiniyerenai atyo motya xoimanai tyokitere wetekokoa akereta tyaonahitaha, hahotyali kawiyatitere hahotyali ana akereta. \q1 \v 17 “Waemahalikisa wenakakoati anere xerati xakore hoka maisa xaholikoita. \q1 Wiyera xafityati anere xerati xakore hoka maisa xitiyita”. \p \v 18 — Hiyaiya, João atyo manakairita, maeraneta vinhoxa hoka tyotya nexahitaha: “Tihanare atyo tyaonita ekakoa!” \v 19 Hoka Haliti Ityani kanakairihena, terehena, hoka nexahitaha: “Xiyaiyehena, exe haliti atyo kanakairatetyoita, teratetyoita, etake kalorexe noloxa resebetyaseharenai exahe iniyalahare nomaseharenai xoaha hinaihare!” Xakore atyoite hoka ekakoitaite Enore nawaiyorene katyakekotyakehena — nexa Jesus ihiyeha. \s1 Haiyanai Wenakalatiyerenai Maisa Tyakekoahitaha \r (Lucas 10.13-15) \p \v 20 Hatyaoseta Jesus amaikohare wenakalatinai koa tyaoniterenai hiyeta. Kahare xoalini hare maomakahare waiyexe tyoma ehaotiha hoka maisa halakisahitaha iniyalahare háomaneha hoka hatyo hiyeta Jesus amaikohare. Hoka nexa: \v 21 — Kirakoane ite hisaohena, wenakalati Corazim! Kirakoane ite hisaohena, wenakalati Betsaida! Hiyaiya, waiyexenai mawaiyakaharenai kaomakehenere hatyo hinaliyeya atyo kaomakere wenakalatikoanai Tiro, Sidom xoaha nali hoka hatyo naliyerenaiya atyo koxaka toahiyita halakihenahitaha háomaneha iniyalahare. Hotikisahaiya atyo aokowiha iniyalahare hahalakiraha hoka tyokahaiya atyo tataolate nimere exahe mokahaiya irikati niyehe haseriha hiye. \v 22 Natyo atyo nomita: Xaxalisati Ferakene ite Enore ite airakoaneharetya Tiro, Sidom xoahanae koa tyaoniterenai xiso Corazim, Betsaida xoahanae koa tyaoniterenai nonitata. \p \v 23 — Exahe xiso wenakalati Cafarnaum nali tyaoniterenai: xoana xiyahekola hiye motyaite enokoa xikaoka xaokita? Xikaxawatyaka atyoite kamatinai tyaonitere nali. Ekoiya atyo maomakahare waiyexe kaomakere wenakalati Sodoma nali, xinali kaomakehenere akereta hoka kalikiniya atyo hekotata tyaonita. \v 24 Xasemehena, xaxalisati ferakenehena xowakiyaite Enore ite airakoaneharetya Sodoma yerenai xiso Cafarnaum nali tyaoniterenai nonitata — nexa Jesus. \p \v 25 Hatyo xowakiya Jesus nexa: — Abá, hiso atyo enokoa, waikoa xoaha Xekohasehare. Nihalahare hikakoa, hawaiyekehalakehenere hitahi akiti xoimanai exahe mawaiyoreharenai ana hiyeta. Hoka waiyorexe, semarexe tyaohenerenai ana atyo metahare hamoka hitahi akiti. \v 26 Aliterexe, Abá, hatyoharenai atyo kaomaka hiyaokala exahe haokitere akereta. \v 27 Baba atyo halakisa nomani tyotya xoalini hare. Maisa atyo xala hare waiyorexe Ityani kakoa. Enexe taita atyo waiyoreta ekakoa. Maisa atyo xala hare waiyorexe Enexe kakoa. Ityani taita atyo waiyoreta ekakoa, exahe haiyaharenai ana awaiyekehalakatene hoka hatyonai tehitiya atyo waiyoreta ekakoa — nexa Jesus. \s1 Xisohena Nonali Hoka Xikawini \r (Lucas 10.21-22) \p \v 28 — Xisohena nomani, xityotya xiso xikirahareterenai xikolalanai timinitere xihiye hoka nekawinikisa xiso. \v 29 Nokoamaniye nawenatyaseharenai xisaohena hoka xawaiyore noxaotyakiraho kakoa. Natyo atyo nawaiyexehare, maisa atyo noxalijiniharexe, xisaonaiya noximi hoka xikaokaiya xikawinini niyahare. \v 30 Xoalini hare xisoma naokitereharenai atyo maisa howitiharexe xini, kolare namokitere xiheno atyo amala — nexa Jesus ihiyeha. \c 12 \s1 Jesus Atyo Sábado Xekohasehare \r (Marcos 2.23-28; Lucas 6.1-5) \p \v 1 Hatyo najikinita, sábado xowaka Jesus jiyehena trigo xafityaka koni. Hoka exaotyakiraharenai nakita hoka trigo xawase taikaha hoka esé kanakairaha. \v 2 Hatyaoseta fariseunai waiyahene hoka nexaha Jesus hiye: — Hiyaiyehena, hiyaotyakiraharenai sábado xowaka wiyaotyakisakaho mahokoanetiterehare tyomahitaha — nexaha. \p \v 3 Hoka Jesus nehena: — Xoana maisa xasemare Davi, ihinaeharenai xoaha nakita hoka tyomehenere? \v 4 Davi atyo isoa Enore hanako hoka nakairati Enore anere fetatyaka kanakaira hahinaeharenai kakoa. Nikare xakore xaotyakisatyaho mahokoanetita hoka. Sacerdotenai taita xakore nikare kanakairita hatyo nakairati hoka. \p \v 5 — Xoana maisa xakaixaritita babera Moisés xaotyakira xairatyoare tyaohenere nanekoa? Sábado xowaka atyo sacerdotenai Iraexatyakalati Hanako hakahitaha xakore hoka maisa atyo xaotyakiyaho aokitere akereta tyaonareha. Xakore hoka maisa atyo kairaityakere etahiha. \p \v 6 — Aliterexe nomita xihiye: ali hatya hatyo hati xahehare tyaonita. \v 7 Xawaiyoretaiya exakerexe xairatyoare tyaohenere iraiti waiyexe nanekoa nehenere: “Kasani maisa kirakahare kafetatyaka nomani naokare. Kasani haliti waiye moka hahinaehare naokita exahe airakoaneharetene naokita”, nitere kakoa hoka maisaiya iniyalahare xamokita haliti waiyexeharexe. \v 8 Hiyaiya, Haliti Ityani tehitiya atyo sábado Xekohasehare — nexa Jesus ihiyeha. \s1 Jesus Awaiyehiheta Nirakahexe Kahe \r (Marcos 3.1-6; Lucas 6.6-11) \p \v 9 Hatyaoseta Jesus, hatyo nalita xaneheta hoka xane xahohisakoatyakalati hana xeta. \v 10 Xane isoa hatyoako hoka hatyo nali hatya haliti hamaniya nirakahexe tyaonita. Hatyaoseta haiyaharenai Jesus iraeharetyaha aokowiterenai emaxaiminirene xaotyakisatyaho hiyeta axehenahene: — Xoana wiyaotyakisakahohiyetaiya waiyehena wawairatya sábado xowaka? nexaha. \p \v 11 Hoka Jesus nehena: — Xikakalaneroxereya hoka exoaiya tolokoako sábado xowaka hoka maisaiya xiyehititene? \v 12 Haliti atyo kalanero xahexe. Hiyeta hoka sábado xowaka haiyanai wakahinaetya aokita wiyaotyakisakaho — nexa. \p \v 13 Hatyaoseta Jesus nexa hatyo haliti nirakahexe hiye: — Haimahena hikahe — nexa. Aimatya hakahe hoka waiyeheta, hakakoa hamaniya kahe kakoa tyaoneheta. \p \v 14 Hatyaoseta fariseunai hikoaheta hatyoakota. Ehareha Jesus hiye hoka aisahene aokowihenaha hoka iraekakoahenaha, ahekohenaha haxaisanahene tahi akiti. \p \v 15 Jesus hatyo tahi sema hoka hatyo nalita xaneheta. Hoka kahare haliti xane exema hoka hokakiterenai tyotya aiyatelikiheta. \v 16 Hatyaoseta halitinai hiye hatahi akiti maxakaisakene aoka. \p \v 17 Nikarexe tyaona iraiti xakaisasehare Isaías iraetere akereta kawenatyakeheta maheta. Exakerexe atyo xairatya: \q1 \v 18 Owene atyo nowakanihare naohenere, nawaiyititere, nihalahare mokita. Nisekohare ite nisa enomana hoka waiye ahekotya tyotya halitinai kakoa. \q1 \v 19 Maisaite ehareta halitinai hiye, maisaite kinatyaxa iraeta halitinai kakoa. Maisaite xala hare semita iniraine wenakalati naho. \q1 \v 20 Maisaite katyahita atya kano taikoane, maisaite ewakatita xaokanatyakalati ikalira aokanaitere. Hekoite aiyateretyoa wenati waiyexe maniya hoka ekakoita moka halitinai hatyoaho. \q1 \v 21 Waikohekoa nihatyaka tyaoniterenaite atyahaha exahita tyaonaha exema maheta. \s1 Jesus Atyo Motya Tihanare Kahinaetita Aokaha \r (Marcos 3.20-30; Lucas 11.14-23) \p \v 22 Hatyaoseta kolatyaha Jesus ana hatya haliti maxosehare, mairainehare. Tihanare nikare mokitene. Hatyaoseta Jesus awaiyehetene hoka waiyakaheta, iraiheta xoaha. \p \v 23 Halitinai waiyene hoka hakaharetyoaha. — Xoana exe haliti ala Davi jikolahare? nexa axakakoaha. \p \v 24 Hoka fariseunai semaha hatyo tahi hoka nehenaha: — Maisata Davi jikolahare xinika. Belzebu tihanarenai xekohasehareta isa iyateliti enomana hoka axanikihitita tihanarenai halitinai nonitata — nexaha. \p \v 25 Hatyaoseta Jesus otya exahekolaha hoka nehena: — Hakoa waikohekoa tyaoniterenaiya kirawanekakoaha hoka maisaiya kinatere tyaonehenahititaha, exaoretyakakoahaiya. Nikareya wenakalati tyaoniterenai exahe halyako tyaoniterenai kirawanekakoaha hoka xaorehaiya. \v 26 Nikareya Ahalakoahaliti wakaneharenai hatyokakoaha kirawanekakoaha hoka aliyakereya kinatere tyaohenahitiyaha? Xaorehaiya hoka maisaiya kinaterehenahititaha hoka kamawenekoaretyakaha rotitaiya. \v 27 Hoka xiso atyo Belzebu isa haiyatere nomani hoka hatyo kakoa naxanikihitita tihanarenai xaokita. Nikareya hoka xala isa iyateliti xiyaotyakiraharenai ana hoka axanekihitita tihanarenai halitinai nonitata? Nikare xaokita hoka maisaiya tyakekota xiso xiyaotyakiraharenai. \v 28 Aliterexe atyo Enore nisekohare niyatere hiyeta naxanikihitita isekohalitinai hoka hatyoharenai atyo hotikijita Enore koamaniya nawenatyaka koxaka kaokehenerehare xomana — nexa. \p \v 29 — Maisaiya xala hare ijoita haliti kinaterexe hanako hoka kaiwaharetitene maxolatyakahareta. Olatene hotohariya atyo hoka hatyaosetaiya kolaharetene ehanakota. \p \v 30 — Xala xamani atyo maisa kahinaetyare natyo hoka kahalakoahareta atyo nokakoi, xala xamani atyo maisa ahohisakoatyare nohakakoani hoka exaoretita atyo. \p \v 31 — Hiyeta hoka nomita: tyotya halitinai iniyalahare tyomitereharenai atyoite kamaotyanetyakeheta, exahe Enore kairaeharetyakiterehare tehitiya atyoite kamaotyanetyakeheta. Hoka xala xamaniya atyo Isekohaliti Waiyexe iraeharetya hoka maisaiya atyo aliyakere kaxemaisatyakehitita. \v 32 Xala xamaniya iraeharetya Haliti Ityani hoka enajikini maniya emaotyanetyaka aoheta hoka kamaotyanetyakehetaiya atyo. Hoka xala xamaniya atyo iraeharetya Isekohaliti Waiyexe hoka maisaiya atyo aliyakere kaxemaisatyakehitita, kaliniye waikohekoa exahe etare tyohitiyere waikohekoa xowaka hoka kamaotyanetyakehitita. \s1 Atya, Atyali Xoaha \r (Lucas 6.43-45) \p \v 33 — Atyali waiyexe xahiyoka xaokowita hoka atya kate waiyexe xafitya. Atya kate waiyexe atyo maisa ewaxirali kaliye, atya kate ewaxirahare atyo maisa waiyeri kaliye. Tyotya atyanai atyo irínai hiyeta waiyekehalakaharetaha. \p \v 34 — Xisonae atyo xikahenehare owi akereta. Maisa xawaiyexe hoka aliyakeriya waiyexe xiraihena? Aliyakere xamani xiyahekola hoka xiyahekola akereta xahikoaita xikanasakota. \v 35 Haliti waiyexe atyo kahare xoalini hare waiye ahekoita hoka hatyo akiti iraeta. Hoka haliti mawaiyexeharexe atyo kahare xoalini hare ewaxirahare ahekoita hoka hatyohare iniyalahare tahi atyo iraeta. \p \v 36 — Xasemehena niraini: miyanitiye xowaka Enore axalihenere halitinai xowakaite hatya xakini iraehetehena iniyalahare iraehenere tahi Enore hiye. \v 37 Hatyo xirainenai hiyeta atyoite xawaiyekehalakaharehena, xoana aliterexe xamani iniyalahare xisoma, xoana maisa xamani hoka — nexa Jesus. \s1 Fariseunai Waiyaha Aokowiyahitaha Waiyexe Nomaka \r (Marcos 8.11-12; Lucas 11.29-32) \p \v 38 Hatyaoseta haiyanai xaotyakiyaho kakoa waiyoreterenai, fariseunai xoaha nehenaha Jesus hiye: — Kasani wiyaiya xoalini hare hománe waokowita, wityakeko maheta hiso, Xaotyakisatiye — nexaha. \p \v 39 — Kalikiniyerenai atyo maisa waiyexe, maisa tyakekoreha. Axahitaha xoalini hare nomaka tyakekoha maheta. Xakore hoka maisaiya xoare hare kaomakita ewaiyaneha maheta. Iraiti xakaisasehare Jonas tyaohenere akere taitaite kahotikisaka enomanaha tyakekoha maheta. \v 40 Jonas atyo hanamaki ferakene, hanamaki makene xoaha tyaona onexere najako. Nikare tehitiyaite Haliti Ityani hanamaki ferakene, hanamaki makene xoaha tyaona waikoako. \p \v 41 — Xaxalisati ferakenite Nínive nali tyaoniterenai tityoaha hoka iraeharehena xiso. Hiyaiya, halakisaha atyo iniyalahare háomaneha, semaha Jonas niraene hoka. Hoka natyo atyo nomita: kalikini ali tyaonitere atyo Jonas xahehare. \v 42 Xaxalisati ferakenite xekohasetiro Sabá yolo ite tityoa hoka iraeharehena xiso. Hiyaiya, sekota atyo tyoa sema maheta Salomão nawaiyore xaotyakiranai. Hoka natyo atyo nomita: kalikini ali tyaonitere atyo Salomão xahehare — nexa. \s1 Isekohaliti Iniyalahare Haikoahaneheta Haliti Ana Tahi \r (Lucas 11.24-26) \p \v 43 — Xasemehena, isekohaliti iniyalahare hikoahetehena haliti milakota hoka xane tonakoaita maonexakoahare akiti, tawita hakawininaose. Maisaiya kaokita hoka \v 44 nita: “Nahaikoahetaite nohani nali xeta, notyohenere nalita”, nita. Hatyaoseta haikoaheta hoka hati aokitere firakore, iyomakore, waiye xomokakotyakere ana kaokihitita. \v 45 Hatyaoseta haikoaheta hoka xane nolokita hahotyali 7-harenai isekohalitinai exahehare niyalaharenai, hoka tyotyaha xane tyaonahitaha nali. Hatyo hiyeta hatyohare haliti nawenane hetatiye xahehare howitiharene tyaonita. Hoka nikarite kalikiniyerenai iniyalahare tyomiterenai tyaonaha — nexa Jesus. \s1 Jesus Nityo, Iximarenenai Xoaha Irae Aokowita Ekakoa \r (Marcos 3.31-35; Lucas 8.19-21; Hebreus 2.11-13) \p \v 46 Hatyaoseta Jesus iraetata halitinai kakoa hoka inityo, iximarenenai kaokaha. Menanakita tyaonaha, kasani iraeha ekakoa aokowiyahitaha hoka kawisahene. \v 47 Hatyaoseta hatya xane nexa Jesus hiye: — Hasemehena, hityo, hiximarenenai owene menanaka, iraeha aokowiyahitaha hikakoa — nexa ihiye. \p \v 48 Hoka Jesus nehena: — Xalatya mama? Xalatya noximalininae? nexa. \v 49 Hatyaoseta hotikisa haxaotyakiraharenai ana hoka nehena: — Xiyaiyehena, owene atyo mama, noximalininai. \v 50 Xala xamani atyo tyaonita Baba enokoa tyaonitere aokitere akereta hoka hatyonai atyo noximalini, noximaloni, mama naokita — nexa. \c 13 \s1 Xafityatiye Tahi \r (Marcos 4.1-9; Lucas 8.4-10) \p \v 1 Hatyo ferakeneta Jesus hikoaheta hatyakota, xane Galiléia xa haliya, xane tyoka one haliya hoka aotyakihena halitinai. \v 2 Ekakoita kaharehena halitinai hohisakoita enomana hoka xane kakoha kanowa ako hoka tyoka. Hoka halitinai atyo kaiholokoa tityoaha. \v 3 Xakaihakahena ihiyeha kahare xoalini hare tahi hoka metahare hairaine moka enomanaha hoka nehena: — Hatya haliti xane fitya maheta hahananeharese. \v 4 Fitita ene hanakatise hoka haiyasenae exoa ahoti kilihi hoka kotehalanai kanakairehetene tyotya. \v 5 Haiyasenai ehananese exoa kahare sehali tyaonitere akiti, inira waikohe akiti. Hatyo hanakatisenae haxerore hikoa, komita ene maisa waikohe aka hoka. \v 6 Hatyaoseta kamai hikoahena hoka watere aisehetene, maisa hateko katyahareta hoka. \v 7 Haiyasenae exoa katohere tyaonitere akiti hoka katoherenae kinatere exahita hoka jiyahaotyahene, maisa aliyakere tyaona xaka. \v 8 Haiyasenae atyo exoa waiyexe waikohe akiti, tyaonaha atyo waiyehare. Haiyanai 100-se kaséta, haiyanai 60-se kase, haiyanai 30-se xoaha atyo kaseha — nexa. \p \v 9 — Xala xamani atyo katanakoakore semakatya maheta hoka maika semehena niraini — nexa Jesus ihiyeha. \p \v 10 Hatyaoseta Jesus xaotyakiraharenae iraehenaha ekakoa: — Xoana hoka metahare hiraine hamoka hoka haotyakisahitene? nexaha. \p \v 11 Hoka Jesus nehena: — Xomana atyo Enore hotikijita ekoa maniya nawenatyaka metahareterehare hoka enomanaha atyo maisa hotikisarene. \v 12 Xala xamani atyoite xoalini hare kakoare hoka kaxekakihitiyaite enomana hoka exahexe tyaona enomana. Hoka xala xamani atyoite maisa xoare hare enali aka hoka exahe inira kakoare hoka kaiyakeheta atyoite enonitata. \v 13 Hiyeta hoka metahare namokita niraini enomanaha. Hatyo halitinai atyo wahakotyahitaha xakore hoka maisa waiyakatyareha, semahitene xakore hoka maisa waiyekehalakere enomanaha. \v 14 Nikare tyaonahitaha iraiti xakaisasehare Isaías iraetere akereta tyaonaha maheta. Exakere Isaías xairatya: \q1 Xasemitene xakore hoka maisaite waiyekehalakita xomana, xawahakotyaite xakore hoka maisaite xoare xiyaita. \q1 \v 15 Exe halitinai xahekola atyo maisa waiyexe, jihotyaha hatanakoakoha exahe haxosenaiha hoka. \q1 Ikoiya awa nikare tyaonahitaha hoka exosenahaiya waiyakaita, etanakoakonahaiya semita, waiyeya exahekolaha tyaonita hoka tyaonehenahitahaiya nokoamaniye hoka waiyeya namohenahitene, nexa Enore. \p \v 16 Hoka Jesus nehitiya: — Waiye kaiserehare xiyosenai waiyakaita, exahe xitanakoakonai hoka semakaita. \v 17 Aliterexe nomita xihiye: toahiya kahare iraiti xakaisaseharenai, halitinai Enore anere hotyalinai harenai semaha aokowiha exe xasemitere, waiyaha aokowiha ene exe xiyaitere. Xakore hoka maisa aliyakere. \s1 Jesus Awaiyekehalakatya Xafityatiye Tahi \r (Marcos 4.10-20; Lucas 8.11-15) \p \v 18 — Xasemehena hoka nawaiyekehalakatya xomana xafityatiye tahi kakoa, naimenekotya hoka metahare niraehenere. \v 19 Haiyanai xakore atyo semaha iraiti, Xekohaseti enokoatare maniya nawenatyaka tahi akiti hoka maisa atyo waiyekehalakere enomanaha hoka hatyonai atyo hanakatise exoahenere ahoti kilihi akereta tyaonahitaha. Hoka Tihanare tyoa hoka iyehitita enonyahitaha kairaityakehenere ihiyeha hoka maotyanehenahititene. \v 20 Hanakatise exoahenere kaharexe sehalise akiti atyo semehena iraiti waiyexe hoka haihalahareneha kakoa aokahiterene haomanaha akereta. \v 21 Xakore atyo hoka maisa atyo waha tyaonare exema, maisa katyaharexe hoka. Kirawanehenahene Iraiti Waiyexe hiyeta hoka haxerore halakihititere iraiti xema hawenane. \v 22 Haiyanai atyo hanakatise exoahenere katohere koni akereta. Semaha xakore iraiti hoka ahekotyahitaha hawenaneha akiti exahe wisekoliti hare kakoa, exahe hawenaneha keharere akiti kakoa hoka maotyanehenahititaha iraiti hoka maisa tyaonareha exema. \v 23 Hoka haiyanai atyo hanakatise kaxafityakitere waikohekoa waiyexe akereta. Hatyonai atyo semaha iraeti hoka tyaonaha exema, exahe waiyekehalakita enomanaha hoka haiyaharenai 100-se, haiyanai 60-se, exahe haiyanai hoka 30-se xahexe kaseta. \s1 Joio Xafityaka Tahi \p \v 24 Hatyaoseta Jesus aimenekohitiya enomanaha hátahi. Hoka nehena: — Xekohaseti enokoatare koamaniya nawenatyaka atyo hatya haliti hanakatise waiyexe fititere hamasenekoa akereta atyo. \v 25 Haxowaka xatini tyotyaha nemakahitaha hoka tyoa enahalakoahareha hoka fitya manakairatyakahare joio aokahitere trigo koni hoka xaneheta. \v 26 Hatyaoseta hananehalitinae hikoa hoka kekoareha, kaenaseha. Hoka hatyaoseta manakairatyakahare tehitiya kaotyaka. \v 27 Hatyaoseta ewakaneharenai tyoa iraehena hatyo masene waikatehare hiye: “Xekohaseti, waiyexe hanakatise takita atyo hafitya himasenekoa. Hoka aliyakere ala hoka manakairatyakahare tehitiya tyaona?” nexaha. \v 28 “Kala hatya wahalakoahare nikare moka wiso”, nexa ihiyeha. Hoka nexa axahene: “Xoana, wamalaheta manakairatyakahare haokita?” nexaha. \v 29 “Maisaiya”, nexa. “Waiya aliya hoka hatyo xamalahetehena hoka xamalaka tehitiyaiya trigo. \v 30 Kotare trigo exahe manakairatyakahare xoaha kekoareha haxawalita ixirikotyakaha kijiya. Hoka hatyo xowakehenaite hoka nomite ixirikotyaseharenai hiye: ‘Xamalahetaira manakairatyakahare hotohare hoka xolahisetyahene hoka xakeratyahene. Jikiniti maniyaira xirikotya trigo hoka xamokahene nakairati nitini ako’ ”, nexa ihiyeha. \s1 Mostardase Tahi \r (Marcos 4.30-32; Lucas 13.18-19) \p \v 31 Hatyaoseta Jesus aimenekohitiya enomanaha hatisa tahi. Hoka nehena ihiyeha: — Xekohaseti enokoatare koamaniya nawenatyaka atyo mostardase akereta. Hiyaiya, hatyo atyo kiranexe haiyanai hanakatise nonitata. Hoka hatya haliti atyo hatyo hanakatise fehena \v 32 hoka kekoarehena atyo hoka haiyanai xahehare kate atyo tyaonita. Hatyo hiyeta atyakate atyo tyaonita hoka kotehalasenai waiyehenene hoka haiheha tyomitaha ekanohinai koni — nexa. \s1 Kaorehetyakalati Tahi \r (Lucas 13.20-21) \p \v 33 Hatyaoseta Jesus aimenekohitiya enomanaha hátahi. Hoka nehena: — Xekohaseti enokoatare koamaniya nawenatyaka atyo hatya ohiro iya kaorehetyakalati hoka trigohe kakoa kaketatitere akereta. Hoka hatyaoseta wahasehena hoka tamomotere akereta atyo — nexa Jesus ihiyeha. \p \v 34 Jesus iraihena halitinai kakoa hoka haxaimenekola kakoa taita iraeta ihiyeha. Maisa xoare nexa iraexe ihiyeha hamaxaimenekolahareneta. \v 35 Iraiti xakaisasehare xairala akereta kawenatyakeheta maheta nikare Jesus iraeta. Exakere iraiti xakaisasehare xairala: \q1 Niraehenaite hoka noxaimenikoli kakoa taitaite nirae ekakoaha. Masemakahare tyaoniterehare hetati waikohe kaomakehenere xowakiyere tahi akitite noxakai ihiyeha. \s1 Jesus Awaiyekehalakatya Xaimenekotyati Tahi \p \v 36 Hatyaoseta Jesus xaneheta halitinai nonita hoka xane isoa hatyako hoka exaotyakiraharenai xane ehaliya hoka axehenahene: — Hawaiyekehalakatya womana manakairatyakahare tahi akiti — nexaha. \p \v 37 Hoka Jesus nexa: — Haliti Ityani xaokaka atyo, “Hanakatise waiyexe xafityasehare”, nomita. \v 38 Tyotya halitinai xaokaka atyo, “Masenekoa”, nomita. Enore maniya tyaoniterenai xaokaka atyo, “Waiyexe hanakatise”, nomita. Ahalakoahaliti maniya tyaoniterenai xaokaka atyo, “Manakairatyakahare”, nomita. \v 39 Tihanare xaokaka atyo, “Enahalakoahare”, “Manakairatyakahare xafityasehare”, nomita. Miyanitiye ferakene xaokaka atyo, “Ixirikotyakaosehena”, nomita. Anjonai xaokaka atyo, “Hatenitiyenai”, nomita. \v 40 Hatyo manakairatyakahare kamalakaka hoka kaxawatyakehenere irikati koni akereta tehitiya atyoite miyanitiye xowakehena hoka \v 41 Haliti Ityanite axikatya anjonai ahohisakoatya maheta iniyalahare nomaseharenai exahe iniyalahare axomokanekihenerenai \v 42 hoka xawatyahene ite irikati kalorexe kiritere koni. Hatyo nalite tiyahenaha masakare exahe, “karai, karai”, nexaite mohenaha haikolinaiha. \v 43 Hatyaosetaite Enore maniya tyaoniterenaite waiye tyaonaha hanexeha Enore nawenakala. Nalite weroka tyaonaha kamae akereta — nexa. — Xala xamani atyo katanakoakore semakatya maheta hoka maika semehena niraini — nexa Jesus haxaotyakiraharenai hiye. \s1 Jesus Hanama Tahi Kakoa Aimenekohitiya \p \v 44 — Xekohaseti koamaniya nawenatyaka atyo xoalini hare kaloxaimanexe metahare tyaonitere hakoa waikohekoa akereta hoka hatya haliti kaokehenene hoka ateroakihitiyerene akereta. Hoka ihalahare hoka xane betetya tyotya haxiyeharenai hoka haikoaheta hoka hatyo waikohe iyitere akereta atyo. \p \v 45 — Xekohaseti koamaniya nawenatyaka tehitiya atyo hatya haliti pérolanai niyasehare akereta. \v 46 Hoka kaoka hatya pérola kaloxaimanexe hoka tyotya betetya haxiyeharenae, haikoaheta hoka hatyo sehalise pérola iyitere akereta atyo. \p \v 47 — Xekohaseti koamaniya nawenatyaka atyo maka kaxawatyakitere one xaiya hoka hiyitere kahare kohase hawareharexe xakini akereta. \v 48 Kahare kohase isoa enako hoka mairatyatiyenai noloka ahikoatyahene kaiholokoa hoka tyokaha hoka imexakonisahene maheta. Waiyexe kohasenai haitinihareha ako mokahita hoka ewaxirahare kohasenai atyo xawatyahitaha. \v 49 Miyanitiye xowaka tehitiyaite nikareta tyaona. Anjonaite xane haware moka mawaiyexehareharenai waiyexeharexenai nonitata. \v 50 Hoka xawatyahaite mawaiyexehareharenai irikati kalorexe kiritere koni. Hatyo nalite tiyahenaha hoka haikolinaiha, “karai, karai”, nexa mokaha — nexa Jesus. \p \v 51 Hatyaoseta Jesus axa haxaotyakiraharenai: — Xoana, tyotya exe noxakaitere xihiye akiti waiyekehalaka xomana? nexa ihiyeha. \p — Há, waiyekehalaka womana — nexaha ihiye. \p \v 52 Hoka Jesus nexa: — Hatya haliti kaxaotyakisakitere Enore nawenanaho kakoa atyo kaisaniye hotyali akereta hoka xoalini hare hatyakaira hiyeta waitare exahe toahiyere, waiyexe makere iyihititere hoka ijitere haiyanityo haisaninai ana akereta — nexa. \s1 Jesus Haikoaheta Nazaré Xeta \r (Marcos 6.1-6; Lucas 4.16-30) \p \v 53 Hatyaoseta Jesus halakisa hairaene metaharexe hoka hikoaheta hatyo nalita \v 54 hoka xaneheta hawenakala xeta. Hoka hatyo nali aotyakijita xahohisakoatyakalati hanako hoka iniraene semehenerenai hakaharetyoaha hoka axakakoahenaha: — Aliyotala enawaiyore tyoita enomana? Exahe iyateliti hoka maomakahare waiyexe tyomita? \v 55 Xoana maisa hoka etake hati nomasehare ityani xini? xoana maisa hoka Maria ityani xini? Xoana maisa hoka Tiago, José, Simão, Judas xoaha naxenane xini? \v 56 Xoana maisa hoka iximalonenai xini ali tyaonita? Hoka aliyotala exehare iniyatere tyaonita enomana? nexaha, \v 57 maisa awaiyetyareha Jesus hoka. \p Hoka Jesus nehena: — Iraeti xakaisasehare atyo kaxaiminisakita hakakoare. Xakore atyo hoka ewaikohera, enawenakala, ehana nali atyo maisa kaxaiminisakere — nexa. \p \v 58 Maisa tyakekoreha hoka hatyo hiyeta Jesus maisa kahare tyomita maomakahare waiyexe hatyo nali. \c 14 \s1 João Batista Kamane Tahi \r (Marcos 6.14-29; Lucas 9.7-9) \p \v 1 Hatyo xowakiya Herodes Galiléia koa xekohaseti tyaonita hoka sema Jesus tahi. \v 2 Semene hoka nexa hawakaneharenai hiye: — Kala maisa hoka João Batista kaseheta. Hiyeta hoka kahare maomakahare waiyexe tyomita — nexa. \p \v 3 Koxaka Herodes niraene xema João otokaha hoka olatyahene hoka berexotyakalati ako mokahene Herodias xemere. Hatyo nahitita Herodes tyaonita ene hatyo ohiro kakoa, iximarene Filipe exanityo xakore hoka. \p \v 4 João Batista koxaka hatyo nahitita nexa Herodes hiye: — Xaotyakiyaho atyo mahokoanetita hiximarene exanityo kakoa hawenane. \p \v 5 Herodes aisene aokowi, xakore hoka mairita judeunai João iraiti xakaisasehare aokahitere hiyeta. \p \v 6 Hatyaoseta Herodes nawenanaose ferakene xane hikoa hoka hisehaliti tyomaha kalore hoka Herodias ityani xoimahaloti holikoahena tyotyaha enahalakoa hoka awaiyetya exoholikoane Herodes \v 7 hoka nexa xoimahaloti hiye: — Xoarenai xamaniya nisa homana haoka hoka haxa natyo hoka niseniya homana, alitere naokita. Maisa namaoseraita xini — nexa. \p \v 8 Hanityo xaotyakira ximita nehena: — Xama hisa nomani kalikinita João Batista seri balatoahekoa — nexa xoimahaloti Herodes hiye. \p \v 9 Herodes semene hoka amaikohare. Xakore hoka hatyo iraihenere tyotya hakaixakalaharenai haotita hiyetaiya atyo maisa aliyakere maxekaneta xoimahaloti ana. \v 10 Hoka hatyaoseta axikatya sorarenai irikotyaha maheta João Batista seri berexo akota. \v 11 Kolatyaha eseri balatoahekoa hoka isahene xoimahaloti ana hoka kolatene hanityo ana. \v 12 Hatyo najikinita João xaotyakiraharenai semene hoka tyoaha kolahenahitaha ehare hoka fityahene. Fityahene hoka xane xakaihahene Jesus hiye. \s1 Jesus Tyaisa Kahare Halitinai \r (Marcos 6.30-44; Lucas 9.10-17; João 6.1-14) \p \v 13 Hatyaoseta Jesus sema João kamane tahi hoka kanowako xaneheta hatyo nalita. Hoka hawawaharenai xane maharexakiti xeta. Hoka halitinai ana waiyekehalakita xanehenere akiti hoka xaneha exema tonareha hawenakalataha. \v 14 Hatyaoseta Jesus exoahena kanowa akota hoka waiya kahare halitinai hoka airakoaneharetyahene, aiyatelikiheta tyotya hokakiterenai. \p \v 15 Hatyaoseta makehena hoka exaotyakiraharenai tyoa iraeha Jesus kakoa hoka nexaha ihiye: — Hiyaiyehena, makehena wihiye. Ali maharexakiti maisa xoare hare aka. Haxikahetehena exe halitinai hoka xanehetaha hoka xaneha wenakalatinai hoka iyaha nakairati hoka kanakairaha — nexaha. \p \v 16 Hoka Jesus nexa: — Maisaiya xoare maheta exe halitinai xanehitita. Xisota xisehena nakairati enomanaha — nexa ihiyeha. \p \v 17 — Winali atyo 5-tohase nakairati, hinama kohase xoaha taita — nexaha. \p \v 18 — Xamehenene ali — nexa Jesus. \p \v 19 Isahene enomana hoka hatyaoseta irai halitinai kakoa tyokaha maheta ime koa. Hatyo najikinita iya 5-tohase nakairati, hinama kohase xoaha hoka wahakotya enoxeta hoka iraexatya Enore hiye. Hoka taikasetya nakairati hoka isene haxaotyakiraharenai ana hoka exaotyakiraharenai irakene halitinai ana. \v 20 Hatyaoseta tyotyaha kanakairaha hoka fakatehareha. Hatyaoseta exaotyakiraharenai imexakoaheta emawaneha hoka 12-te koho kaise makere mokaha nakairati mawane kakoare. \v 21 Hatyo kanakairehenerenai atyo 5.000-hare ena taita. Ohironai, xoimanai tehitiya kahare kanakairaha, hoka maisa atyo ohironai, xoimanai harenai kaxihatyakita. \s1 Jesus Tonita One Heno \r (Marcos 6.45-52; João 6.15-21) \p \v 22 Hatyo najikinita Jesus haxaotyakiraharenai kakoa irai hoka kakohahenahitaha kanowako hoka xanehenahitaha enaheta maheta halakoiya. Hoka hatyo nase Jesus jinaheta halitinai. \v 23 Jinaheta halitinai najikinita Jesus xane kakoha tyairi henose hawawaharenai iraexatya maheta. Makehena ihiyeha hoka hatyo nali hawawaharenai tyaonita. \v 24 Hatyo xowaka kanowa koxaka nekesexehetehena xanehitita exaotyakiraharenae kakoare. One takoiyaxala mokotyoita kinatyaxa kanowa hiye hoka hoholati hoholasekoatyahitene, xanehenahititere maniyata hoholatita hoka. \v 25 Hatyaoseta okoi ferakoahena hoka Jesus xane hikoaheta enomanaha, tonita one heno. \v 26 Hatyaoseta exaotyakiraharenai waiyaha Jesus netonane one heno hoka mairaha hoka nehenaha: — Kala maisa hoka isekohaliti! nexaha hoka hamairaneha kawiyatyaha. \p \v 27 Hoka Jesus nexa: — Awa atyo ximaira, natyo ta. Awa atyo ximaira natyo — nexa ihiyeha. \p \v 28 Hoka Pedro nehena: — Xekohaseti, hisota atyo hoka hakawisa natyo hoka natona one heno hatyo hisaonitere kijiya — nexa. \p \v 29 — Ahá, hisohena — nexa Jesus. \p Nexa ihiye hoka Pedro exoa kanowa akota hoka tohena one heno Jesus maniya. \v 30 Hatyaoseta hoholati hoholala kehexa. Mairehena hoka isoahena onexa. Hoka kawiyatya Jesus ana: — Xekohaseti, hotohetehena natyo — nexa. \fig |src="cn01721B.tif" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Mateus 14.30" \fig* \p \v 31 Haxerore Jesus aimatya hakahe enomana, otoheta Pedro hoka nehena: — Xoana hoka inira hityakekota! Xoanere hoka maisa hityakekore? nexa. \p \v 32 Hatyaoseta hatyo hinamanai kakohaheta kanowa ako hoka haxerore hoholati memakeheta. \p \v 33 Exaotyakiraharenai meholokoa awaiyetyaha Jesus hoka nexaha: — Aliterexe kore Enore Ityani hiso — nexaha. \s1 Jesus Xane Genesaré Nali \r (Marcos 6.53-56) \p \v 34 Hatyaoseta imahotyoaha hoka xane kaokaha Genesaré koa nali. \v 35 Hatyo nali halitinai ana Jesus waiyekehalakahare hoka xane kaexakatyaha tyotya hatyokoa tyaoniterenai. Semaha Jesus kaokene hoka kahare kolatyaha hokakitinai enomana. \v 36 Hoka axahitene, kasani inima kilihi hiye hekoti ekaokakisaha hakaheha aokowiyahitaha. Hoka tyotya hakaheha ekaokakihenerenai inima kilihi hiye kinaterehitita. \c 15 \s1 Jesus, Judeunai Xoaha Nawenanaho Tahi \r (Marcos 7.1-13) \p \v 1 Hatyaoseta haiyaharenai fariseunai, haiyanai judeunai xaotyakiraho kakoa waiyoreterenai xoaha tyoaha Jerusalém nalita, Jesus kakoa iraeha maheta, hoka axehenahene: \v 2 — Xoana hoka maisa hiyaotyakiraharenae tyaonareha wahetakomaniyereharenai xaotyakira xema? Hiyaiya, maisa tihahisoareha hanakairaha nahitita — nexaha. \p \v 3 Jesus nehena ihiyeha: — Hoka xoana atyo hoka xiso maisa xisaonare Enore xaotyakira xema hoka xahetakomaniyereharenai xaotyakiraho xema taita xisaonita? \v 4 Hiyaiya Enore atyo nexa: \q1 Waiyira xaiminihena xexe, xityo hoka. \m Nexa tehitiya: \q1 Xala xamaniya atyo hanexe, hanityo iraeharetya hoka waiye xaisaka, nexa. \p \v 5 — Hoka xiso atyo exakerexe xaotyakijita: hatyaiya kaoloxere kahinaetya maheta ene hanexe, hanityo xakore hoka nexaiya ihiyeha, “Enore ana nisene”, nexaiya hoka maisa kahinaetita hanexe exahe hanityo hoka xomana atyo hatyohare ehekoreta. \v 6 Nikare maisaiya hanexe exahe hanityo waiye aiminijita hoka xomana atyo hatyohare ehekoreta. Hatyo hiyeta nikare atyo xaotyakijita hoka xahalakijita atyo Enore xaotyakira hoka xisaonita atyo xiyaotyakisakaho xema taita. \p \v 7 — Xiso atyo teraharetyoarenai! Isaías nika aliterexe exakere xairatya xitahi: \q1 \v 8 Exe halitinai waiye iraetaha notahi, nexa Enore, xakore hoka exahekolaha atyo seko tyaonita noniti. \q1 \v 9 Maisa atyo awaiyetyahitaha natyo kaisere xini. Hiyaiya, halitinai xaotyakira kakoa atyo aotyakisahitaha hoka Enore xaotyakiraho aokahitaha. \s1 Jesus Xakai Aiyalaharetiterehare Wawenane \r (Marcos 7.14-23) \p \v 10 Hatyaoseta Jesus ahohisakoatya halitinai hoka nehena ihiyeha: — Waiye xasema hoka waiyekehalaka xomana: \v 11 Maisa atyo hatya kanasako ijoitere xini aiyalaharetita enawenane. Hoka ekanasakota hikoahititerehare atyo aiyalaharetita enawenane — nexa Jesus. \p \v 12 Hatyaoseta exaotyakiraharenai xane kaokaha ehaliya hoka nehenaha: — Hasemehena, hiraetere maisa waiyeta fariseunai hiye. Xoana hatyo akiti hasemita? nexaha ihiye. \p \v 13 Hoka Jesus nexa ihiyeha: — Tyotya hananehaliti Baba enokoa tyaonitere maxaferaharene atyoite kamalakakeheta. \v 14 Awa atyo ximawaiyehare ekakoaha. Hatyonai atyo maxoseharenai hoka maxoseharenai xotokahisase tyaoniterenai akereta. Maxosehare atyoite hatya maxosehare otokahijita hoka hatyo hinamanaite xane tolokoako exoaha — nexa Jesus. \p \v 15 Hatyaoseta Pedro axene: — Hawaiyekehalakatya womana hatyo metaharexe hiyakaitere tahi — nexa. \p \v 16 — Xoana, haiyanai akerexeta xiso, maisa waiyekehalakere hekoti xomana? nexa Jesus. \v 17 — Hiyaiya, xoare xamani atyo hatya kanasako ijoita hoka enajako atyo xaneta. Hatyaoseta atyo hikoahitita ehare hiyeta. \v 18 Hoka xoare xamani atyo ekanasakota, exahekola emahiyase hiyeta hikoita hoka hatyohare atyo aiyalaharetita enawenane. \v 19 Hiyaiya, mahiyaseti hiyeta atyo iniyalahare xahekotyati tyoita, xaisati, ohiro watyalisaka, xoalini hare iniyalahare. Hiyaiya, hatyo iniyalahare xahekotyati hiyeta tehitiya haiya xowaka haliti kaiwita, maoseraita, iraeharetita. \v 20 Hatyoharenai atyo aiyalaharetita enawenane. Hoka himatihahisoaneharetaiya atyo hikanakaira hoka hatyohare atyo maisa aiyalaharetyare hawenane — nexa Jesus. \s1 Jesus Aiyatolokiheta Cananéia Yolo Ityani \r (Marcos 7.24-30) \p \v 21 Hatyaoseta Jesus xaneheta hatyo nalita, xane Tiro, Sidom xoaha nali. \v 22 Xane kaoka hatyo nali hoka hatya ohiro Canaã yolo hikoa enomana hoka kawiyatya enomana: — Hairakoanehalohena natyo, Xekohaseti Davi jikolahare! Nityani xoimahaloti tihanare kamilakoretita hoka maisa waiye tyaonare — nexa. \p \v 23 Nexa hoka Jesus mema tyaona. Hatyaoseta exaotyakiraharenai xane kaokaha ehaliya hoka nehenaha: — Haxikahetehena exe ohiro. Hiyaiya, tyoita wiyema hoka kirasaka kawiyatya minita — nexaha. \p \v 24 Hatyaoseta Jesus nexa: — Nokaxaxikatyaki atyo Israel hotyalinai ana taita. Hatyonai atyo kalaneronai hehaniterenai akereta tyaonahitaha — nexa. \p \v 25 Nexa hoka ohiro tyoa meholokoa ikiji haliya hoka nehena: — Hakahinaehena natyo, Xekohaseti! nexa. \p \v 26 — Maisa atyo ehekoreta xini xoimanai nonitata kaiyakeheta nakairati hoka kaxawatyakita kajolonai ana — nexa Jesus. \p \v 27 Hoka ohiro nexa: — Alitere haokita, Xekohaseti. Xakore atyo hoka kajolonai tehitiya atyo kanakairita nakairati holoxo exoahena exekohasenaiha mexane katyahe hoka — nexa ihiye. \p \v 28 — Ohiro, kalore atyo hityakekota! nexa Jesus. — Haokitere akeretaite kaomaka — nexa. Nexa taita ihiye hoka hatyo ohiro ityani exowakita kinatoloheta. \s1 Jesus Aiyatelikiheta Kahare Halitinai \p \v 29 Hatyaoseta Jesus hatyo nalita haikoaheta hoka xane Galiléia xa haliya. Hatyaoseta xane kakoha tyairi henose, hoka tyoka. \v 30 Hatyaoseta hatyo Jesus tyaonitere nali kahare halitinai xaneta hoka kolatyahitaha mawaiye netonaneharenai, maxoseharenai, mairaeneharenai, mawaiyehalitinai exahe haiyanai hokakiterenai xoaha hoka mokahitene ikiji haliya hoka tyotya aiyatelikihenahititene. \v 31 Halitinai hakaharetyoaha, waiyaha mairaeneharenai niraeneheta, mawaiyehalitinai niyatereheta, mawaiye netonaneharenai nawaiye netonaneheta exahe maxoseharenai waiyakareheta hoka. Hoka ihalahareha Israel yerenai nEnorexa kakoa. \s1 Jesus Tyaisa 4.000-hare Halitinai \r (Marcos 8.1-10) \p \v 32 Hatyaoseta Jesus kawisa haxaotyakiraharenai hoka nehena: — Nakanakaharetita exe halitinai. Hanamakihena tyaonahitaha nohaliye hoka ali maisa xoare nakairati aka. Maisa naxikahenahitene matyaisakaharahitaha naokowiye, waiye aliya hoka exoaha hanaka hiyeta ahotyaho — nexa. \p \v 33 Hoka exaotyakiraharenai axehenahene: — Hoka aliyakereya ali maharexakiti wikaokehena nakairati exe halitinai ana? Hisoakaha atyo — nexaha. \p \v 34 — Xoanama tohase nakairati xinali? nexa Jesus axahene. \p — Sete tohase nakairati, haiyanai kohase xoaha — nexaha. \p \v 35 Hatyaoseta Jesus irae halitinai hiye hoka waikoa tyokaha. \v 36 Tyokaha hoka hatyaoseta isaha Jesus ana sete tohase nakairati exahe kohasenai xoaha hoka: — Ehekore nakairati hisa womana, Abá — nexa iraexatya Enore hiye. Hatyaoseta taikasetene hoka isene haxaotyakiraharenai ana, hoka hatyonai irakene halitinai ana. \v 37 Tyotyaha kanakairaha hoka fakatehareha. Exaotyakiraharenai kaisehenahitaha kohokijinai ako hoka 7-te kaisero emawaneha imexehenahitaha. \v 38 Hatyo kanakairehenerenai atyo 4.000-hare enanai taita. Ohironai, xoimanai tehitiya kahare kanakairaha, hoka maisa atyo ohironai, xoimanai harenai kaxihatyakita. \p \v 39 Hatyaoseta Jesus axikaheta halitinai. Hatyo najikinita kakohaheta kanowako hoka xane Magadã koa nali. \c 16 \s1 Jesus Axaha Tyoma Maheta Waiyexe Maomakahare \r (Mateus 12.39; Marcos 8.11-13; Lucas 12.54-56) \p \v 1 Hatyaoseta haiyaharenai fariseunai, saduceunai xoaha xaneha Jesus kakoa iraeha maheta, kasani hasakaharetyahene aokowiyahitaha hoka xoalini hare nomaka aokaha ihiye hoka waiyaha maheta, xoana aliterexe xamani Enore nalita tyoita iniyatere, maisa xamani. \p \v 2 Hoka Jesus nehena: — Makehena atyo xihiye hoka xita: “Waiye akaite wihiye, hiyaiya, enokoa xotyakoa”, xita. \v 3 Nikare weta hoka xita: “One ite wihiye, hiyaiya, xotya aka exahe makalikoa xoaha”, xita. Xawahakohena atyo enokoa hoka waiyekehalakita atyo xomana hatyoharenae. Xakore hoka maisa atyo waiyekehalakere xomana kalikini kaotyakitereharenai. \v 4 Kalikiniyerenai atyo maisa waiyexe, maisa tyakekohatiyeha! Xoalini hare nomaka atyo aokaha nohiye tyakekoha maheta. Xakore hoka Jonas tyaohenere akere taitaite kaomaka enomanaha tyakekoha maheta — nexa ihiyeha. Hatyaoseta kikisoaheta enonyahita hoka xaneheta. \s1 Fariseunai, Saduceunai Xoaha Xaotyakiraho \r (Marcos 8.14-21) \p \v 5 Xanehenaha halakoiya maniya hoka exaotyakiraharenai maotyaneha nakairati hakolalaha. \p \v 6 Hoka Jesus nehena: — Xasemehena, xirihalira fariseunai, saduceunai xoaha kaorehityakala kakoa — nexa. \p \v 7 — Kala nakairati wimakolarehenere hiyeta nikareta — nexa exaotyakiraharenai hatyo kakoaha iraikakoahenaha. \p \v 8 Jesus sema iniraikakoaneha hoka nehena: — Xoana hoka xiraikakoita nakairati ximakolarehenere hiyeta? Xoana hoka inira xityakekone tyaonita? \v 9 Xoana maisa waiyekehalakere xomana? Xoana maisa xotyare 5-tohase nakairati nirahenere 5.000-hare halitinai ana? Exowaka, xoanamate kohokiji xekaiseheta? \v 10 Xoana maisa xotyare sete tohase nakairati nirahenere 4.000-hare halitinai ana? Exowaka, xoanamate kohokiji xekaiseheta? \p \v 11 —“Maika xirihare fariseunai, saduceunai xoaha kaorehityakala kakoa”, nomi xakore hoka maisa atyo nakairati tahi xini niraeta. Xoana maisa waiyekehalakere xomana? nexa. \p \v 12 Hoka hatyaoseta exaotyakiraharenai ana iniraene waiyekehalaka. Maisa nakairati kaorehityakala kakoa kaxaikoawiha maheta xini hoka fariseunai, exahe saduceunai xaotyakira kakoa irihareha maheta. \s1 Pedro Irae Jesus Hiye \r (Marcos 8.27-30; Lucas 9.18-21) \p \v 13 Hatyaoseta Jesus xane wenakalati Cesaréia de Filipe maniya. Hatyo nali axehena haxaotyakiraharenai: — Xala halitinai aokita natyo Haliti Ityani? nexa. \p \v 14 — Haiyanai atyo João Batista aokahitaha hiso. Haiyanai tehitiya atyo Elias aokahitaha hiso. Nikare haiyanai Jeremias aokahitaha hiso. Haiyanai tehitiya iraiti xakaisasehare aokahitaha hiso — nexaha ihiye. \p \v 15 — Hoka xiso atyo xala xaokita natyo? nexa Jesus ihiyeha. \p \v 16 Simão Pedro nehena ihiye: — Hiso atyo Enore Kalorexe Aohenere. Hiso atyo Enore Ityani — nexa. \p \v 17 — Waiye kaiserehare nikare hiraeta, Simão, João ityani — nexa Jesus. — Maisa haliti xini awaiyekehalakatene homana. Baba enokoa tyaonitere atyo awaiyekehalakatene homana — nexa Jesus Pedro hiye. \p \v 18 — Hiyeta hoka nomita hihiye: hiso atyo Pedro hoka exe sehali henoite notyoma nohani. (Tyotya ekoa maniya tyaoniterenai xaokaka, “Nohani”, nita). Maisaiya efaharenai kinatere tyaonita exahitaha. \v 19 Nisaite homana enokoa majiholatyakala. Hoka xoare xamani atyoite hamahokoanetya ali waikohekoa hoka enokoa nali atyoite kamahokoanetyaka tehitiya. Hoka xoare xamani atyoite haoka ali waikohekoa hoka kaxaokaka tehitiya atyoite enokoa nali — nexa. \p \v 20 Hatyaoseta Jesus haxaotyakiraharenai hiye hatyohare maxakaisakene haiyanai hiye aoka. \s1 Jesus Irae Hakamane, Hakaseneheta Tahi \r (Marcos 8.31–9.2; Lucas 9.22-27) \p \v 21 Hatyaoseta Jesus iraehena mametaharenehare haxaotyakiraharenai hiye: — Jerusalém terota noxani hoka hatyo nalite judeunai nityohalitiranai, saduceunai xekohaseharenai, xaotyakiyaho kakoa waiyoreterenai harenaite iniyalahare axomokakihena natyo kalore. Nokaxaisakite hoka hanamaki ferakene najikinitaite nokaseheta — nexa. \fig |src="HK023A.tif" size="span" copy="Horace Knowles ©The British & Foreign Bible Society, 1954, 1967, 1972, 1995." ref="Mateus 16.21" \fig* \p \v 22 Hatyaoseta Pedro nolokene haware hoka nehena ihiye: — Maisaiya nikareta xini. Maisaiya nikare hikaxomokakita, Xekohaseti — nexa. \p \v 23 Hoka Jesus ehaikoahareheta hoka nexa Pedro hiye: — Hakikisoahetehena nahitita, Ahalakoahaliti! Hiso atyo sehali kajiyakoatyakitere akereta nahotiri hisaonita. Hiyaiya, haliti xahekola akereta atyo hahekoita, maisa atyo Enore ahekoitere akereta xini — nexa. \p \v 24 Hatyaoseta Jesus nexa haxaotyakiraharenai hiye: — Xala xamani atyo tyaona nokoamaniye aokowihena hoka maika hatyota maotyanoawi hoka maika kolatya haberekotyaka niyahare atyalihose xaimaholatyaka hoka tyaona noximi. \v 25 Hiyaiya, xala xamani atyoite wenati waiyexe tawita hoka meta atyoite enonita. Xakore hoka xala xamani atyoite nohiyiti kaxaisaka hoka kaiyakeheta atyoite hoka wenati waiyexe nali hikoa. \v 26 Hoka xoare mahetaiya hatya haliti hakakoare waikohekoa xiyehaliti harenai kakoa tyaona hoka hatyaoseta waini? Maisaiya xoare hare bakatya hoka ekasekihititene. \v 27 Hiyaiya, Haliti Ityanite tyoheta Hanexe werokene kakoa, anjo haomanerenai kakoa hoka sema halitinai tahi hoka enómanenaiha akereta mohenahene. \p \v 28 — Exeharíra xotyaxematya: ali haiyaharenai tyaonitereharenaite maisa wainahitaha hamawaiyaneneharahita Haliti Ityani tyohetehenere xowaka nahitita — nexa. \c 17 \s1 Jesus Ana Kaotyaka Moisés, Elias Xoaha \r (Marcos 9.2-13; Lucas 9.28-36) \p \v 1 Hatyaoseta 6-ki ferakene najikinita Jesus noloka Pedro, haximarene kakoarenai Tiago, João xoaha hoka hatyonai kakoa taita xane tyairi wahaharexe heno. \v 2 Hoka nali hawareharexe tyaona ehaotyahitaha. Itiho weroka tyaona, motya kamai. Exahe inimanai hoka iyomate tyaona, motya xaokanatyakalati. \v 3 Hatyaoseta Moisés, Elias kaotyaka hoka hatyo hanamahare Jesus xaotyakiraharenai waiyaha iniraeneha Jesus kakoa. \p \v 4 Hatyaoseta Pedro nehena: — Ehekoreta ali wisoa, Xekohaseti. Haokaiya atyo hoka notyoma hanama hatirise exaose. Hatya homanere, hatya Moisés anere, hatya Elias anere xoaha — nexa. \p \v 5 Maisa halakihenere hekoti hairaine Pedro hoka kaiminiti werokali kaotyaka ehaoha hoka hatyo konita semaha iraiti: — Exe atyo Nityani, Noxiyakawali. Kalore aihalahalinikijita natyo. Xasemaxematyaira iniraine — nexa ihiyeha. \p \v 6 Exaotyakiraharenai semaha hatyo iraiti hoka kalore mairaha hoka exoaha hatiho kakoa waikoa. \p \v 7 Hatyaoseta Jesus tyoa totohenahitene hoka nehena: — Xainakoahetehena, awa atyo ximaira — nexa. \p \v 8 Hatyaoseta waiyahokotyoahenahitehenaha xakore, Jesus takitehena waiyehenahitaha. \p \v 9 Exoahenahitehenaha tyairi henota hoka Jesus aotyakisahene hoka waiyehenahere maisa xala hare hiye xakaiha aokita Haliti Ityani kasehetehenere kijiya. \p \v 10 Hatyaoseta exaotyakiraharenai axene: — Xoanere hoka xaotyakiyaho kakoa waiyoreterenai Elias hotohare ite tyoheta aokahitaha? nexa. \p \v 11 Hoka nexa: — Aliterexe atyoite Elias hotohare tyoa hoka tyotya xoalini hare memere mohena. \v 12 Hoka natyo atyo nomita xihiye: Elias atyo koxaka tyoa. Xakore hoka maisa waiyekehalakita enomanaha hoka iniyalahare mokahene haxahekolaha akereta. Nikareta tehitiyaite Haliti Ityani iniyalahare mokaha — nexa Jesus ihiyeha. \p \v 13 Hatyaoseta exaotyakiraharenai ana waiyekehalaka Jesus niraene. João Batista xaokaka nikare iraeta. \s1 Jesus Awaiyeheta Hatya Xoimahaliti \r (Marcos 9.14-29; Lucas 9.37-43) \p \v 14 Hatyaoseta xanehenahitaha haliti hisoakere koni xeta hoka hatya haliti tyoa Jesus haliya hoka meholokoa hakaolise kakoa hoka nexa: \v 15 — Xekohaseti, hairakoaneharehena nityani! Wainitata exahe kalore kaweta ihiye. Hatyahareta hoka haiya xowaka ixoita irikatyaose exahe onexaiya hoka. \v 16 Notyoa ekakoa hiyaotyakiraharenai ana hoka maisa xoana mokahitene — nexa. \p \v 17 Hoka Jesus nehena: — Haliti matyakekoneharenai, mawaiyexehareharenai! Otene kijiyaite notyaohena xihaliya? Otene kijiyaite naiyasetyoa xikakoa? Xisohena xoimahaliti kakoa ali. \p \v 18 Hatyaoseta Jesus watyali tihanare hoka kikisoaheta hoka xoimahaliti waiyeheta rotita. \p \v 19 Hatyaoseta hawawaha heko axehenaha Jesus exaotyakiraharenai: — Xoanala hoka maisa aliyakere etake tihanare waxanikihitita? nexaha. \p \v 20 — Komita maisa xityakekore hoka — nexa Jesus. — Aliterexe nomita xihiye: xityakekotaiya, exahe mostardase akerehare inira hekoti xityakekotaiya hoka xexaiya exe tyairi hiye: “Hakikisoahena alita, hiyane exe maniya”, xexaiya ihiye, xityakekota hoka kikisoaiya. Nikareya xisaona hoka iyatelitiya tyaona xomana hoka tyotya xoalinihariya xisoma — nexa. \fig |src="CN01730B.TIF" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Mateus 17.20" \fig* \v 21 — Hoka hatyohare isekohaliti atyo iraexatyati, manakairiti xoaha xema taita kaxaxanikisakihitita — nexa. \s1 Jesus Iraehitiya Hakamane, Hakaseneheta Xoaha Tahi \r (Marcos 9.30-32; Lucas 9.43-45) \p \v 22 Exaotyakiraharenai hohisakoa Galiléia nali hoka Jesus nexa: — Haliti Ityanite kaxekakehena halitinai ana \v 23 hoka aisahenite. Xakore hoka hanamaki najikinitaite hoka kaseheta — nexa. Nexa hoka exaotyakiraharenai amaikohareha kalore. \s1 Iraexatyakalati Hanako Xekaka Olo Tahi \p \v 24 Hatyaoseta Jesus haxaotyakiraharenai kakoa kaokaha wenakalati Cafarnaum nali. Kaokaha hoka kalorexe noloxa resebityaseharenai tyoa axaha Pedro: — Xoana xiyaotyakisasehare maisa isare olo Iraexatyakalati Hana niyahare? nexaha. \p \v 25 — Há, ijita — nexa Pedro ihiyeha. \p Hatyaoseta Pedro xane isoahetehena hatyako hoka Jesus hotohare irae ekakoa: — Simão, xoanere atyo hiyahekola? Xala ala ijita olo xoalinihare xaimane aliyere xekohaseti ana: ali tyaoniterenai xamani, hakoatarenai kore? nexa. \p \v 26 — Hakoatarenae — nexa Pedro. \p — Ehekore — nexa Jesus. — Nikare atyo ala hoka ali tyaoniterenai maisa xoare maheta olo isahitaha — nexa. \v 27 — Xakore hoka maisaiya atyo wexamaikohalikisahitene. Hatyo hiyeta hiyane haxawahihena rotita mairatise. Maika hanoloka haihikoatya hetatiye kohase hanolohenere hoka ekanasakoite olo hokose hiyaiya hoka hatyoite noxekani, hiyekane hakakoanexe. Hatyaosetaite hiyane hisa noxekani, hiyekane niyahare enomanaha — nexa. \c 18 \s1 Xala Xamanite Masakare Kalorexe Tyaohena \r (Marcos 9.33-37; Lucas 9.46-48; Filipenses 2.3-5; 1 Pedro 3.4; 5.5) \p \v 1 Hatyo xowaka exaotyakiraharenae tyoaha Jesus haliya hoka axehenahene: — Xekohaseti enokoa nalitare kalorexe tyaohena hoka xala atyo masakare kalorexe hatyo nali? nexaha. \p \v 2 Nexaha hoka Jesus kawisa hatya xoima hoka enahetaha mokene \v 3 hoka nehena: — Aliterexe nomita xihiye: maisaiya xehawareharetita xawenane exahe xoima akereta xisaohitita hoka maisaiya hatyo nali xiyaneta. \v 4 Hoka xala xamaniya maxahenerehare exe xoima tyaonitere akereta tyaona hoka hatyo atyoite kalorexe tyaona enokoa nali. \v 5 Xala xamani atyoite waiye moka xoima exakerehare hoka natyo atyo waiye mokita. \s1 Iniyalahare Henehare \r (Marcos 9.42-48; Lucas 17.1-2) \p \v 6 — Hoka exehare xoima mokosenai tyakekotereharenai natyoiya atyo hatya iniyalahare aomanekisa hoka halakihenahitaha hawenaneha nokoamaniye hoka ehekoretaiya atyo kaxawatyaka one kaloxere xaiya sehali kaloliro mehetyakalati kaxolatyaka ihino hiye hoka maisa ahowitikisa xoimanai nawenane maheta. \p \v 7 — Kaxiyani, halitinai iniyalahare aomanekijita haiyaharenae hoka hatyo hiyeta haiyanai halakisahitaha hawenaneha waiyexe maniyata! Nikare terota atyoite kawenatyakehena. Xakore hoka kirakoane atyoite kaxomokaka nikare axomokaniki akahenere — nexa. \p \v 8 — Hiyeta hoka hikahe exahe hikiji harenai iniyalahare aomanekijita hiso hoka hirikotene hoka haxawatene. Ehekoretaiya himakahehare, himakijihare hiyane wenati waiyexe nali. Hoka maisaiya atyo ehekoreta xini hikahe, hikijinai kakoita mainikere hikaxawatyaka irikati mawakenehare nali hoka. \v 9 Maika hiyose iniyalahare aomanekijita hiso hoka holokotya hiyene hoka haxawatene. Ehekoretaiya hamaniya xoserore kakoa hiyane wenati waiyexe nali hoka maisaiya atyo ehekoreta xini manene hiyosenai kakoita hikaxawatyaka irikati mawakenehare nali hoka. \s1 Kalanero Metene Tahi \r (Lucas 15.3-7) \p \v 10 — Xiriharira hoka maisa ximaxaiminirita hatya hekoti exehare xoimairanai. Aliterexe niraehena xihiye, ekahinaetyaseharenaiha anjonai atyo tyaotaha minita Baba enokoa tyaonitere haliya. \p \v 11 — Hiyaiya, Haliti Ityani atyo tyoa taweheta, iyeheta maheta mititereharenae — nexa. \p \v 12 — Xoanere atyo xiyahekola? Hatya halitiya 100-ri kakalaneroxere hoka haliya meta hoka xoanaiya tyaohena? Halakisaite 99-ri tyairi heno nisakoatyahitere nalita hoka xane ite taweheta kalanero metehenere. \v 13 Aliterexe nomita xihiye, kaokeheteniya hoka ihalahareya ekakoa, hatyo 99-ri mameteneharenai tyaoniterenai xahexe. \v 14 Nikareta tehitiya Xexe enokoa tyaonitere. Kasani maisa hatya hekoti exehare xoimanai meta aokare. \s1 Hihinaehareya Iniyalahare Tyomehena Hoka \r (Lucas 17.3-4; Gálatas 6.1; Tiago 5.16-20) \p \v 15 — Hihinaehareya iniyalahare tyoma hikakoa hoka hiyane hahotikisa iniyalahare enómane enomana. Maika hatyoharenai metahare hisoma, xiso hinamanai taita. Semaiya atyo hiraene hoka hihinaehare atyo waiye maniya hamoheta. \v 16 Maisa semaxemaita hiraine hoka hiyanehitiya hatya exahe hinamahare kakoa enomana hoka hiraehitiya ekakoa ehaotyahita hoka xoalinihare kairaetyakehena hoka semaha. \v 17 Hoka maisaiya exahe semita hatyonai niraene hoka maika tyakekohatiyenai hotyali hiye hiyakaini. Hoka maika maisa sema aokowita hatyonai niraene hoka majudeunehare akereta, kalorexe noloxa resebityasehare akereta hamokene. \s1 Xaokati, Mahokoanetyati Xoaha \r (Mateus 16.19; João 20.23) \p \v 18 — Aliterexe nomita xihiye: xoare xamaniya atyoite xamahokoanitya ali waikohekoa hoka enokoa nali tehitiyaiya atyoite kamahokoanityaka. Nikare ite xoare xamani xaoka ali waikohekoa hoka enokoa nali tehitiya atyoite kaxaokaka. \p \v 19 — Xasemehena: ali waikohekoa atyoite hinama hare xinekonitarenai iraexahenaha hoka axehenaha hatyohare makere hoka hatyohare atyoite Baba enokoa tyaonitere tyoma enomanaha. \v 20 Hiyaiya, aliyako xamaniya atyoite hinamahare, hanamahare hohisakoita nokoamaniye tyaonahitaha hoka natyo tehitiya atyoite enekoniha notyaonita — nexa Jesus ihiyeha. \s1 Wakahare Mahakaiserexe \r (Mateus 6.14-15; Lucas 17.3-4; Efésios 4.32; Colossenses 3.13) \p \v 21 Hatyaoseta Pedro xane Jesus haliya hoka axehenene: — Xekohaseti, nohinaehareya fera iniyalahare mohena natyo hoka xoanamakiya nomaotyaniheta iniyalahare exomokala natyo? Xoana, 7-kiya hoka ehekore? nexa. \p \v 22 — Maisaiya. Maisaiya atyo 7-ki taita himaotyanehitita. Maika kahareki himaotyanehitita — nexa Jesus. \v 23 — Hiyaiya, wenati Xekohaseti enokoatare koa maniya atyo motya hatya kalorexe ewakaneharenai kakotanetere hoka habakatyaka aokitere ihiyeha akereta. \v 24 Habakatyaka aokita hoka hetatiye kaoka enomana, hatyo atyo kalore kakotanetene. \v 25 Xakore hoka ewakanehare maisa kaoloxere hoka maisa xoare kakoa bakatita hakotane. Hoka exekohase ebetetyaka aoka wakaharenai akereta, exanityo, ityaninai, tyotya ixiyehare harenai hoka habakatyaka aoka. \v 26 Hoka ewakanehare hakaolise kakoa meholokoa haxekohase nahalakoa hoka axene: “Awa atyo hikaholawaka nokakoi, nabakatyaite hiso!” nexa. \v 27 Nexa hoka exekohase airakoaneharetene hoka emaiyareheta ekotane hoka halakisene hoka xaneheta. \p \v 28 — Hikoaheta enonita hoka ahalakoatya hahinaehare hakitere kakoa hoka hatyo kakotanetene 100-hokose olo hoka otoka hatyo hahinaehare ekoloako hoka xalawasekoatene hoka nehena ihiye: “Hikakotanetere natyo habakahena!” nexa. \v 29 Nexa hoka ihinaehare hakaolise kakoa meholokoa enahalakoa hoka axehenene: “Awa atyo hikaholawaka nokakoi, nabakatyaite hiso”, nexa. \v 30 Nexa xakore hoka maisa tyakekota iniraene, hoka xane berexoako mokene ebakala hakotane kijiya. \v 31 Hatyaoseta haiyaharenai wakaharenai waiyaha nikare tyaohenere hoka maisa waiyeta ihiyeha hoka xane xakaihahene haxekohaseha hiye. \v 32 Hatyaoseta exekoseha kawiheta hatyo wakahare hoka nehena: “Kaxiyani, himaisakaisere. Tyotya hikakotanetere natyo atyo nemaiyareheta, hirae nohiye hoka. \v 33 Xoana hoka maisa hairakoaneharitita hihinaehare nairakoaneharehenere hiso akereta?” nexa ihiye. \v 34 Exekohase ehare ihiye hoka axikatene berexoako xeta, iniyalahare mokahene maheta, tyotya hakotane bakahetehenere kijiya. \p \v 35 Hatyaoseta Jesus halakihena hairaine hoka nexa: — Nikare ite Baba enokoa tyaonitere moka xiso, maisa ximaotyanehitita kaiserehare xihinaehare iniyalahare mohenere xiso hoka — nexa. \c 19 \s1 Jesus Irae Halakisakakoatiheta Tahi \r (Mateus 5.31-32; Marcos 10.1-12; Lucas 16.18; 1 Coríntios 7.10-11) \p \v 1 Jesus hatyohare tahi irae najikinita, xaneheta Galiléia koa nalita hoka xane Judéia koa maniya Jordãoxa halakoiya. \v 2 Kahare haliti xane exema. Hoka hatyo nali kaokaha hoka hokakiterenai aiyatelikiheta. \p \v 3 Hatyaoseta haiyanai fariseunai tyoaha ehaliya hoka hasakaharetyahene maheta axehenahene: — Xoana wiyaotyakisakaho hiyetaiya hatya haliti waiyehena xoalini hare xemere halakiheta haiyanityo? \p \v 4 Hoka Jesus nehena: — Xoana maisala xakaixaretyare iraeti kaxairatyakehenere nehenere: “Hetati xowaka Enore tyoma ena, ohiro”, nehenere? \v 5 Hatyo xowaka nexa Enore: \q1 Hiyeta hatya halitite halakisa hanexe, hanityo hoka tyaona haiyanityo kakoa hoka hatyo hinamanaite haterore tyaonaha, nexa. \p \v 6 — Hatyo hiyeta maisa atyo hinamaha xini, xakore hoka hateroreha atyo. Hatyo hiyeta halitiya maisa exaorehitita Enore hahotyalita mohenerehare — nexa Jesus. \p \v 7 Hatyaoseta fariseunai axehitiyene: — Hoka xoana atyo hoka Moisés atyo hatya halitiya halakiheta aokowihena haiyanityo hoka halakisati baberanexa isa enomana hoka axikahetene aoka? nexaha ihiye. \p \v 8 Hatyaoseta Jesus nehena: — Maisa xawaiye xahekolere hoka Moisés nikare irae. Xakore hoka maisa atyo hetati kaomakehenere xowakiya nikarexe ene xini. \v 9 Hiyeta hoka nomita: hatya halitiya halakiheta haiyanityo, maisa xakore hatya watyaliyene hoka xaneya hatya ohiro kakoa tyaohitiya hoka iniyalahareya atyo tyoma. Hatyaiya xane ehalakirahalo kakoa tyaohitiya hoka iniyalahareya atyo tyoma — nexa. \p \v 10 Hatyaoseta Jesus xaotyakiraharenai nehenaha: — Nikarexeya hatyo haliti nawenane haiyanityo kakoa hoka ehekoretaiya atyo maisa xoare maheta kakaiyanityotyakita — nexaha. \p \v 11 Hoka Jesus nehena: — Exe xaotyakisati atyo maisa tyotya anere xini. Enore nikare tyaona aohenerenai anere taita atyo. \v 12 Hiyaiya, kahare xoalini hare hiyeta atyo haiyaharenai maiyanityota. Haiyaharenai atyo maiyanityohare terota maheta tyaona. Haiyaharenai atyo kaxaikoharetyakaha hoka maisa aliyakere kaiyanityohitaha. Haiyanai atyo maisa kaiyanityoreha Enore koamaniya hawenaneha hiyeta. Hoka xala xamani atyo exe xaotyakiye xema tyaona aokowita hoka tyaona — nexa Jesus. \s1 Jesus, Xoimanai Xoaha \r (Marcos 10.13-16; Lucas 18.15-17) \p \v 13 Hatyo najikinita haiyaharenai kolatyaha xoimamokosenai Jesus ana, ekaokakisa hakahe ihiyeha hoka iraexatya etahiha maheta. Hoka exaotyakiraharenae mahokoanetya etyoaneneha enomana. \p \v 14 Hoka Jesus nehena: — Kotare xoimanai tyoa nomani, awa atyo xamahokoanitya etyoaneneha nomani. Hiyaiya, Xekohaseti enokoatare waikoherakoa atyo exe xoimairanai tyaonitere akereharenai anere — nexa. \p \v 15 Hatyaoseta ekaokakisa hakahe xoimanai hiye hoka iraexatya enomanaha. Hatyo najikinita xaneheta hatyo nalita. \s1 Xoimahaliti Kaoloxerexe Kaxiyeharexe Tahi \r (Mateus 13.22; Marcos 10.17-31; Lucas 18.18-30; 1 Timóteo 6.6-10; Tiago 5.1-3) \p \v 16 Hatyaoseta haxowaka xoimahaliti kaoka Jesus ana hoka axehenene: — Waiyexe Xaotyakisatiye, xoareya notyoma waiyexe hoka wenati waiyexe matyotenehare nali noxani? nexa. \p \v 17 — Xoanere hoka xekohaseti waiyexe haokita natyo? Waiyexe atyo haterore, Enore takita atyo waiyexe — nexa Jesus. — Wenati waiyexe matyotenehare koamaniya hisaona haokowita hoka Xaotyakiyenai xema hisaona — nexa. \p \v 18 — Xoarenai hatyo xaotyakiyenai? nexa axene. \p Hoka Jesus nexa: — Awa atyo haisa, awa atyo iniyalahare hisoma ohiro kakoa, awa atyo hikaiwa, awa atyo hamaoseratya. \v 19 Haiminisa hexe, hityo xoaha, hawaiyehena haiyanai hiso hawaiyetyoawitere akereta — nexa. \p \v 20 — Haokitere akereta noxoiminita notyaonita tyotya hatyo xaotyakiyenai xema — nexa. — Xoareya notyomihitiya? nehitiya hatyo xoimahaliti. \p \v 21 Hoka Jesus nexa: — Waiyexe maniya kaiserehare hisaoheta haokowita hoka hiyane tyotya hixiyeharenai habetetya hoka hisa olo maoloxaharenai ana. Nikare ite hisaona hoka hikaoloxere hikaxiyeharexe hisaona enokoa nali. Hatyaosetataite hisoheta hoka hisoa noximi — nexa. \p \v 22 Hatyohare xoimahaliti sema hoka amaikohare hoka xaneheta, kahare kaxiyeharexe hoka. \p \v 23 Xaneheta hoka Jesus nehena haxaotyakiraharenai hiye: — Aliterexe nomita xihiye: howitihare atyo kaoloxere nawenane Xekohaseti enokoatare koamaniya — nexa. \v 24 — Hoka niraehitiyaite: howitihare atyo kaoloxere nawenane Xekohaseti enokoatare koamaniya. Kamelo howitihare kaxajiyakisakitere awiyahi nakoako xahehare howitini atyo — nexa. \fig |src="HK007B.tif" size="span" copy="Horace Knowles ©The British & Foreign Bible Society, 1954, 1967, 1972, 1995." ref="Mateus 19.24" \fig* \p \v 25 Exaotyakiraharenai sema hatyohare hoka hakaharetyoaha hoka axahene: — Nikarite hoka xalaite kaiyakehetehena? nexaha. \p \v 26 Hatyaoseta Jesus wahakotya enomanaha hoka nehena: — Halitinai ana atyo hatyohare howitihare. Xakore hoka Enore ana atyo maisa xoare hare howitiharexe — nexa. \p \v 27 — Hiyaiya, tyotya atyo wahalakiharetyoa hoka wisoa hiyema. Hoka xoanere ite kaxekakehena womana — nexa Pedro axene. \p \v 28 Hoka Jesus nexa: — Aliterexe nomita xihiye: tyotya xoalinihare Enore ewaitarehetehenere hoka Haliti Ityani tyokehenere haokahakala waiyeharexe heno xowakaite, xiso nokoamaniye xisaohenerenai tehitiyaite xisoka 12-okahakalati heno hoka 12-hotyali Israel hotyalinai xekohasenai xisaona. \v 29 Hoka tyotya haiyaharenai nohiyiti halakihenere hahana, haximarenenai, haximalonenai, hanexe, hanityo, haisaninai, hawaikohera harenai hoka kahaliki atyoite hatyoharenai kaxekakeheta enomanaha, wenati waiyexe matyotenehare tehitiyaite kaxekaka enomanaha. \v 30 Hoka kalikini atyo kahare kalorexe tyaoniterenai atyoite wakahare tyaoheta, hoka kahare wakahare tyaoniterenai atyoite kalorexe tyaoheta — nexa. \c 20 \s1 Uva Katenai Xafityaseharenai \p \v 1 Jesus nehena: — Enore koamaniya nawenatyaka atyo uva katenai xekohasehare weta xane hoka hatenitiyenai hiye irae hoka hakaha enomana emasenekoa aokitere akereta. \v 2 Hawenanaho akereta irae ekakoaha, hahoko olo kakoa haki ferakene bakatyahene aokowi hoka axikatyahene hakaha maheta ehananehare koni. \fig |src="HK058D.tif" size="col" copy="Horace Knowles ©The British & Foreign Bible Society, 1954, 1967, 1972, 1995." ref="Mateus 20.2" \fig* \v 3 Eno kamaihena hoka xanehitiya wenakalati nekesekoa hoka waiya haiyaharenai, maisa xoare tyomareha. \v 4 Hoka nexa ihiyeha: “Xiyane xisonai tehitiya xahaka nomasenikoi. Nabakatyaite xiso enaosexeta”, nexa ihiyeha hoka xaneha. \v 5 Nikare totahikoa, makakoahena hoka nikareta iraihitiya haiyanai hatenitiye hiye. \v 6 Komita waikoitehena kamai hoka xanehitiya hoka waiyehitiya haiyaharenai. Hekotata maisa xoare tyomareha hoka nehena ihiyeha: “Xoana hoka waha aka ali xisaonita, maisa xoare hare xisomare?” nexa ihiyeha. \v 7 “Maisa xala hare iraexe wikakoa hoka maisa wahakare”, nexaha ihiye. Hoka nexa ihiyeha: “Xiso tehitiya xiyane xahaka nohananihare koni”, nexa. \p \v 8 — Maka hoka masene waikatehare nexa kaxaikotyatiye hiye: “Hiyane hakiterenai hakawihetehena hoka habakahenahene. Maika miyanitiye kawakatyakehenere hotohare habakatya. Nikare makere, hoka hetati kawakatyakehenere ite miyanitiye habakatya”, nexa ihiye. \v 9 Hatyo makehena hahenerenai ana hahoko xakini olo hoko isa. \v 10 Hatyaoseta motyalaite hetati hahenerenai xahekolaha hiye hoka exahereha kabakatyaka aokahitaha. Xakore hoka nikareta tehitiya hahoko xakini olo hoko isa enomanaha. \v 11 Bakatyahene hoka maisa waiyeta ihiyeha hoka ehareha masene waikatehare hiye. \v 12 Hoka nehenaha: “Exe miyanitiye kaxahakakisakehenerenai atyo inirita hakaha hoka wiso atyo wahaka watere nase, waha aka. Xakore hoka wiso akereta atyo habakatyahene”, nexaha. \v 13 Hatyaoseta exekohaseha nehena hatya hiye: “Hasemehena, nohinaehare, maisa atyo namaoseraita hiso. Xoana maisa niraehenere hikakoa xowaka hahoko olo kakoa haki ferakene nabakatya hiso hoka hahaka nomani naoka hoka haohenere hotyare?” nexa ihiye. \v 14 “Hoka hotohena holoxa hoka hiyanehetehena hihana xeta. Hiyaiya, kasani exe haliti miyanitiye naxikahenere ana nisehenere homana akereta nisa naokowita”, nexa. \v 15 “Xoana maisaiya kore naokitere akereta noloxi kakoa notyomita? Xoana hokoawahareta kore ihiye, waiye namokiterene hiyeta?” nexa. \p \v 16 Jesus halakihena hairaine hoka nexa: — Nikare ite kalikini hetatiye tyaoniterenai miyanitiye tyaoheta hoka kalikini miyanitiye tyaoniterenai atyoite hetatiye tyaoheta — nexa. \s1 Jesus Iraehitiya Hakamane, Hakaseneheta Tahi \r (Marcos 10.32-34; Lucas 8.31-34) \p \v 17 Hatyaoseta Jesus xanehena Jerusalém xeta hoka haxaotyakiraharenai kakoa irae hawawaha heko tonahitaha hoka nehena: \v 18 — Xasemehena, wiyaneta Jerusalém xeta. Hatyo nalite Haliti Ityani kamatawatyakehena sacerdotenai xekohasenai ana, xaotyakiyaho kakoa waiyoreterenai ana. Hatyonaite exaisaka aokaha hoka \v 19 majudeuneharenai anaite halakihenahene. Hoka hatyonaite koexahalisene, mokonasetene, berekotyahene ite atyalihose xaimaholatyaka hiye. Xakore hoka hanamaki ferakene najikinitaite kaseheta — nexa Jesus. \s1 Hatya Ohiro Axa Jesus \r (Marcos 10.35-45) \p \v 20 Hatyaoseta Zebedeu exanityo kaoka haisaninai kakoa Jesus ana, meholokoa enomana axene maheta. \p \v 21 — Xoare haoka? nexa Jesus. \p Hoka nehena: — Kalorexe hisaohenere xowakaite kasani nityaninai tyokaha hihaliya naokita, hatya hifihini maniya, hatya hiwatone maniya xoaha — nexa axa Jesus. \p \v 22 Nexa hoka Jesus nehena ityaninai hiye: — Maisa atyo xawaiyorexe xaxitereharenai kakoa. Xoana xisonaiya xisera erakakalati akore noterehenere? nexa. (Hakamane xaokaka nikareta Jesus.) \p — Há, wisereniya — nexaha. \p \v 23 Hoka Jesus nexa: — Aliterexe atyoite xisera nerakakali akorexa. Hoka maisaiya atyo natyonai xala nokane xamani nofihini maniya, nowatoni maniya xoaha naokita. Hatyo okahakalatinai atyo Baba aohenerenai anere taita, hoka hatyo ana isene — nexa. \p \v 24 Hatyaoseta 10-hare exaotyakiraharenai semaha hatyohare tahi hoka ehareha hatyo haximarene kakoarenai hiye. \p \v 25 Hatyaoseta Jesus kawisahene tyotyaha hahaliya hoka nehena: — Xekohasetinai atyo wakatita halitinai, exahe kalorexenai atyo wakatyahitene. Hatyohare atyo waiyekehalakita xomana. \v 26 Hoka xisonaiya atyo maisa nikare xisaonita. Xala xamani atyoite xinekonitare kalorexe tyaona aokowita hoka maika hahena hahinaeharenai ana. \v 27 Exahe xala xamani xinekonitare kalorexe tyaona aokowita hoka maika xiwakanehare tyaona. \v 28 Hiyaiya, Haliti Ityani kakoita tyoa maisa kahakaka enomana maheta xini, xakore hoka tyoa haka maheta, exahe waini hoka iyeheta maheta kahare haliti — nexa. \s1 Jesus Kaxoseheta Hinamahare Maxoseharenai \r (Marcos 10.46-52; Lucas 18.35-43) \p \v 29 Hatyaoseta jiyehenahitiyaha wenakalati Jericó nalita hoka kahare haliti xane Jesus xema. \v 30 Hatyaoseta hinamahare maxoseharenai ahoti kilihi tyokiterenai semaha Jesus jiyane hoka kawiyahena: — Xekohaseti, Davi jikolahare, hairakoaneharehena wiso! nexaha. \p \v 31 Hatyaoseta kahare haliti xaneterenai mahokoanetya ekawiraha, exahe mema tyaonaha aokahitaha. Xakore hoka exahehare kinatyaxa kawiyatyaha: — Xekohaseti, Davi jikolahare, hairakoaneharehena wiso! nexahitaha. \p \v 32 Hatyaoseta Jesus tityoa hoka kawisa maxoseharenai hoka axahene: — Xoana namoka xiso xaokita? nexa. \p \v 33 — Kasani hakaxoseheta wiso waokita — nexaha ihiye. \p \v 34 Jesus airakoaneharetya maxoseharenai hoka ekaokakisa hakahe exosenaiha hiye. Hatyaoseta waiyakatyarehenahitehena rotita. Hatyaoseta xaneha Jesus xema. \c 21 \s1 Jesus Kaoka Jerusalém Nali \r (Marcos 11.1-11; Lucas 19.28-40; João 12.12-19) \p \v 1 Xane exaolitiki henaha Jerusalém hoka kaokaha wenakalati Betfagé nali, Oliveiras tyairiya haliya. Hatyo nalita, Jesus axikatya hinamahare haxaotyakiraharenai haheta maniya exakerexe iraiti kakoa: \p \v 2 — Xiyane exe wenakalati waheta maniya tyaonitere nali. Hoka nalite xiyaiya boriko exolatyakahare haisanirise kakoa. Hoka maika xaolika hatyo hinamanai hoka xisoa ekakoaha ali. \v 3 Maika xala xamani xoare nehena xihiye hoka xexa: “Xekohaseti aokahitene haomana”, xexa. Nikare ite xirae hoka halakisahene rotita xomana. \p \v 4 Nikare tyaona iraiti xakaisasehare xairahenere akereta tyaona maheta: \q1 \v 5 “Maika xexa Jerusalém yerenai hiye: kalikini atyo xiyekohase kaokehena. Hatyo atyo waiyexehare hoka tyokita boriko ityani heno”, nehenere akereta. \p \v 6 Hatyaoseta exaotyakiraharenai xaneha enaheta maniya hoka Jesus aokitere akereta tyomaha. \v 7 Kaokaha boriko exahe ityanirise xoaha kakoa hoka haimanaeha mokaha ehenoha hoka Jesus tyoka eheno. \v 8 Jiyehenahitiyaha hoka kahare halitinai xanetere exema mokahitaha haimanasenaiha waikoa enaheta maniya. Haiyaharenai xane iyaliti irikotyaha hoka mokahitaha ahotyaho. \v 9 Hatyaoseta enaheta xaneterenai, enajikinita tyoiterenai xoaha kawiyahenaha: \q1 — Wihalahareta, Davi jikolahare kakoa! \q1 Xekohaseti Enore, waiyira hamohena hexare kakoa tyoiterehare! \q1 Wihalahareta hikakoa, Enore! \m nexaha ihalaharahitaha. \p \v 10 Hatyaoseta Jesus kaoka Jerusalém nali hoka tyotya naliyerenai wahakohenaha enomana hoka axakakoahenaha: — Xala hatyo kaokehena womana? nexaha. \p \v 11 Hoka halitinai nexa ekoaxatyaha: — Exe atyo iraiti xakaisasehare Jesus, wenakalati Nazaré nalitare, Galiléia koatare — nexa exemata tyoiterenai ihiyeha. \s1 Jesus Xane Iraexatyakalati Hanako \r (Marcos 11.15-19; Lucas 19.45-48; João 2.13-22) \p \v 12 Hatyaoseta Jesus xane isoa Iraexatyakalati Hanako hoka aihikoaheta tyotya hatyoako iyakaiterenai, betetiterenai xoaha. Olo ehaikoakihititere mexanenai herawatya, watyaha betiterenai nokahakalanai harenai exoakikoatya \v 13 hoka nehena: — Exakere xairatyoare tyaonita Enore niraine babera waiyexe nanekoa: \q1 “Nohani atyoite Iraexatyakalati Hana kaxaokaka”, nexa. \m Xakore hoka xiso atyo kaiwarexenai xalijiniharexe xateroakisakala niyahare xamokene — nexa Jesus ihiyeha. \p \v 14 Hatyaoseta maxoseharenai, maetonaneharenai xaneha Jesus ana Iraexatyakalati Hanako hoka tyotyaha aiyatelikihenahitene. \v 15 Xakore hoka sacerdotenai xekohasenai, iraiti kakoa waiyoreterenai harenai ehareha ihiye, hokakiterenai aiyatelikihititere hiyeta, exahe Iraexatyakalati Hanako xoimanai kawiyakotitere harenai semaha: — Davi jikolahare kakoa wihalahareta! nexahitere harenai hoka. \p \v 16 Ehareha hoka nehenaha Jesus hiye: \p — Xoana, hasemita iniraineha? \p — Há, nasemitene. Xoana, maisa xiyaiyare Iraiti Waiyexe nanekoa exakerexe kaxairatyakehenere: \q1 “Enore aotyakisa xoima kiranexe, xoima aokokitaterenai harenai waiyexe taita iraeha maheta”, nehenere? \m nexa ihiyeha. \p \v 17 Hatyaoseta Jesus halakisahene hoka hatyo wenakalatita xaneheta hoka xane wenakalati Betânia nali hoka nali nemaka. \s1 Jesus Ainiratya Halohalo Kate \r (Marcos 11.12-14, 20-24) \p \v 18 Kamaetali haikoahitita Jerusalém xeta hoka naka. \v 19 Hoka waiya halohalo kate, ahoti kilihita tyaonita hoka xane waiyakatetene iri xahita. Xakore hoka maisa kaliye, ehana taita. Hoka nehena halohalo kate hiye: — Maisaiya exehekota hikalihitita — nexa ihiye. Nexa hoka halohalo kate nirihena rotita. \p \v 20 Exaotyakiraharenai waiya hatyohare hoka hakaharetyoaha hoka nexaha: — Xoana haxerore níra — nexaha. \p \v 21 Hoka Jesus nehena: — Aliterexe nomita xihiye: xityakekotaiya hoka maisa ximatyakekoneta hoka exe namokitere halohalo kate akeretaiya xisoma. Maisaiya exakere taita xini. Exaheya xexa exe tyairi hiye: “Hakikisoahena hatyaoseta hoka hiyane hexoahena onexa”, xexaiya ihiye hoka nikareya tyaona. \v 22 Xityakekotaiya hoka xiraexahena hoka xoalini hare xaxehena hoka xaokitere akeretaiya atyo tyaona xomana — nexa. \s1 Jesus Atyo Iraiti Kakoare \r (Marcos 11.27-33; Lucas 20.1-8) \p \v 23 Hatyaoseta Jesus haikoaheta Iraexatyakalati Hana xeta. Hatyaoseta aotyakijita halitinai hoka sacerdotenai xekohasenai, judeunai nityohalitiranai xoaha tyoa kaokaha ehaliyita hoka axehenahene: — Xala niraine kakoare hiso hoka nikare hisaonita? Xala xaokala xema nikare hisaonita? nexaha. \p \v 24 Hoka Jesus nehena: — Natyo tehitiyaite naxa xiso. Xekoaxatyaite nomani hoka noxakaite xihiye noxaxikatyasehare tahi. \v 25 Xala niraene xema João batixatya haliti? Xoana Enore niraene xema, halitinai niraene xema kore? nexa ihiyeha. \p Nexa hoka iraikakoahenaha: —“Enore niraene xema”, wexaiya hoka nexaiya axa wiso: “Enore niraene xema hoka xoana hoka maisa xityakekota João?” nexaiya wihiye. \v 26 “Halitinai niraene xema”, wexaiya hoka maisaiya waiyeta halitinai hiye hoka xoana xamaniya mokaha wiso. João atyo iraiti xakaisasehare aokahitaha — nexa iraikakoaha. \p \v 27 Hatyo hiyeta nexaha Jesus hiye: — Maisa wawaiyorexe João akiti kakoa — nexaha. \p Nexaha ihiye hoka Jesus nehena: — Natyo tehitiyaite maisa noxakaita xala niraene xema exeharenai notyomita — nexa ihiyeha. \s1 Hinamahare Xoimahaliti Tahi \p \v 28 Jesus nihitiya: — Xasemehena, xoanere atyo xiyahekola? Hatya haliti hinamahare kaisaniye. Hoka nexa haisani hetatiyehare hiye: “Hiyane hahaka wimasenekoa, haré”, nexa. \v 29 Nexa xakore hoka “Maisa noxani nahaka naokowiye, abá”, nexa hanexe hiye. Nexa ihiye hoka enajikini maniya kehexaharetyoaheta hoka xane haka hanexe aokitere akereta. \v 30 Enexeha nikareta tehitiya iraihitiya haisani xoimere kakoa hoka, “Há, noxanite nahaka, abá”, nexa hanexe hiye xakore hoka maisa xaneta. \p \v 31 — Xala hare hanexe aokitere akereta tyaona? nexa Jesus axahene. \p — Ityani hetatiyehare — nexaha. \p Hoka Jesus nehena: — Kalorexe noloxa resebityaseharenai, enatyalolonai xoaha atyo iniyalahare tyomahitaha, xakore hoka hatyonai hotohare atyo tyaonahitaha Enore koamaniya xahitita. \v 32 Hiyaiya, João Batista atyo tyoa hotikisa maheta xomana aliterexe ahotyaho, xakore hoka maisa xityakekotene. Hoka olo resebityaseharenai, enatyalolonai xoaha atyo tyakekone. Hoka xiso atyo hatyoharenai xiyaiya xakore hoka maisa xahalakijita iniyalahare xománe xityakekotene maheta. \s1 Masene Nomaseharenai Maisakaiserexenai Tahi \r (Marcos 12.1-12; Lucas 20.9-18) \p \v 33 Jesus nexa: — Xasemehena exe xaimenekotyati: hatya haliti fitya uva katenai hamasenekoa hoka talahokotya hamasenekoa. Tyoma uva kakatyakala vinhoxa tyoma maheta, enoakiya kahainatya hakakoare waiyakoatya hamasene maheta. Hatyaoseta haiyanai halitinai ana halakisene, kaxaikoahene hoka xonehena hoka irakakakoahenahitene maheta. Hatyaoseta xane hakiti seko akiya. \v 34 Hatyaoseta inimexaka xowakehena hoka masene xekohasehare axikatya hawakaneharenai masene kaxaikotyaseharenae ana holini iseheta enomana maheta. \v 35 Xane kaokaha hoka masene kaxaikotyaseharenai otokaha ewakaneharenai hoka hatya mokotyaha, hatya aisaha, hatya sehali kakoa mokohenaha xoaha. \v 36 Hatyo najikinita exekohase axikahitiya hawakaneharenai hetati axikahenere xahe. Xakore hoka masene kaxaikotyaseharenai nikareta mohenahitiyene. \v 37 Hatyo najikinita axikatya haisani kaiserehare, ahekotya hoka: “Nityani atyoite naxikatya hoka aiminisahene”, nexa. \v 38 Xakore hoka masene kaxaikotyaseharenai waiyaha ityani hoka nexaha: “Exe atyo masene xekohasehare ityani. Nika waisene hoka masene ite womanere tyaona!” nexaha. \v 39 Hatyaoseta otokaha ityani hoka sekose xaneha ekakoa masene nonitata hoka aisahene. \p \v 40 Hatyaoseta Jesus axehenahene: — Hoka hatyo masene xekohasehare ite kaokehetehena hoka xoanaite mohena hatyo masene kaxaikotyaseharenai? nexa. \p \v 41 Hoka nexaha: — Aisaite hatyo masene kaxaikotyaseharenai xalijiniharexenai hoka hahotyalinai anisaite halakihitiyene. Hoka hatyonai atyoite iseheta enomana holini, inimexaka ferakenehena hoka — nexa. \p \v 42 Hoka Jesus nehena: — Xoana koxaka xakaixaretya Iraeti waiyexe nanekoa exakere nehenere: \q1 “Sehali hati nomaseharenai maxaokarehenere atyo hati tononako kaxomokaka. Xekohaseti xekane atyo. Hoka hatyo atyo waiye kaiserehare”, nehenere? \p \v 43 Hoka Jesus nihitiya: — Hatyo hiyeta nomita xihiye: Enore waikoherakoa atyo xomanere xakore atyo hoka kaxemaisatyaka xonita hoka kahalakisaka atyoite hahotyaliharenai Enore aokitere akereta tyaoniterenai ana. \p \v 44 — Xala xamani atyoite exoa hatyo sehali heno hoka taikoehekoa atyoite. Hoka hatyo sehaliya atyo hatya heno exoa hoka miyoheteniya atyo — nexa. \p \v 45 Sacerdotenai xekohasenai, fariseunai xoaha semaha hatyo Jesus xakaini metaharexe hoka otyahene, exaokakaha terota atyo nikare iraeta. \v 46 Hatyo hiyeta otokahene aokowiha, xakore hoka mairahitaha halitinai, halitinai Jesus iraiti xakaisasehare aokahitere hiyeta. \c 22 \s1 Wenakakoati Hisehare \r (Lucas 14.15-24) \p \v 1 Hatyaoseta Jesus haxaimenekola kakoa xakaihitiya ihiyeha hoka nehena: \v 2 — Xekohaseti enokoa tyaonitere koamaniya nawenatyaka atyo hatya xekohaseti ityani kaiyanityohena hoka tyoma hisehaliti haisani nawenakakoane niyahare akereta. \v 3 Hoka axikatya hawakaneharenai kaixakatyaha maheta kaexakahenerenai. Xakore hoka maisa tyoa aokowiyahitaha. \v 4 Hatyaoseta axikahitiya haiyaharenai hawakaneharenai hoka nexa ihiyeha: “Maika xiyakai xikaexakalaharenai hiye. Koxaka tyotya memere hisehaliti. ‘Koxaka naisa bowi mokosenai, bowi koloterenai hoka koxaka tyotya memere. Kasani tyoaha hisehaliti ana naokita!’ ” nexa. \p \v 5 — Xakore hoka ekaixakalaharenai maisa hatyoharenaeta aokahitaha hoka xane tyomaha aokowiterehare ana xaneha. Hatya xane hamasenekoa nali, hatya xanehena haxiyehare nitini xomokakala nali xoaha. \v 6 Haiyaharenai otokaha ewakaneharenai hoka mokohekoatyahene hoka aisahene. \v 7 Hatyo hiyeta xekohaseti ehare hoka axikatya hasorarexanai aisaha maheta hatyo katawanakahenerenai, exahe enawenakalaha hoka kerahaotya maheta. \v 8 Hatyo najikinita kawisa hawakaneharenai hoka nexa: “Wenakakoati niyahare hisehaliti notyomehenere mema, xakore hoka wikaexakalaharenai atyo maisa tyoahitaha, maisa waiyexeha hoka. \v 9 Hoka xiyanehena kalikini ahotyahonai hoka xakaexakatya tyotya xahalakoahenerenai”. \p \v 10 — Hatyaoseta ewakaneharenai xaneha ahotyaho hoka ahohisakoatyaha tyotya ahalakoahenerenai, waiyexeharexenai, mawaiyexeharexenai xoaha. Hoka hisehaliti tyaohenere ako kaise haliti moka. \v 11 Hatyaoseta xekohaseti isoa waiya maheta kakaexakatyakehenerenai hoka waiya hatya haliti maisa hisehaliti anere imiti ako xini ijoita. \v 12 Hoka axene: “Nohinaehare, aliyakere ali hisoa, maisa xakore hisehaliti anere imiti akore xini hiso hoka?” nexa. Nexa hoka maisa xoare nita. \v 13 Hatyaoseta xekohaseti nexa hawakaneharenai hiye: “Xolatya exe haliti kijinai, exahe ewaotyalinai xoaha hiye hoka xaxawahetene menanaka makaliroti koni. Hatyo nalite tiya, exahe karai, karai, nexaite haikolinai moka”, nexa. \p \v 14 Jesus halakihena hairaine hoka nehena: — Hiyaiya, kahare atyo kakaexakatyakita, xakore hoka haiyanai taita atyo kaxaokakita — nexa. \s1 Olo Xekaka Tahi Axaha Jesus \r (Marcos 12.13-17; Lucas 20.20-26) \p \v 15 Hatyaoseta fariseunai hikoahenahitaha hoka ahekotyaha hasakaharetyaha Jesus maheta, kasani ehaikoare irae hoka iniraine kakoita iraeharetyahene aokowita. \p \v 16 Hatyaoseta axikatyaha haxaotyakiraharenai, Herodes koamaniya tyaoniterenai xoaha nexaha Jesus hiye maheta: — Xekohaseti, hawaiyexeharene atyo waiyekehalakita womana, aliterexe atyo haotyakijita Enore aokitere akereta. Maisa atyo haiyanai xahekola hityakekore, hakakoa atyo halitinai hiyaiyita. \v 17 Hoka xoanere atyo hiyahekola: xoana wiyaotyakisakaho hiyetaiya hoka wisehenaite olo kalorexe Roma yere ana, maisaiya kore? nexaha. \p \v 18 Nexaha hoka Jesus otya inirawaneneha hoka nehena: — Teraharetyoarenae, xoana hoka xahasakaharetya xaokowita natyo? \v 19 Xamehena olo hokose xijitere hoka nowaiya! nexa. Nexa hoka isaha olo hokose enomana. \p \v 20 Hoka Jesus axehenahene: — Xala nexare exahe niyakotini tiho exe olo hokose hiye? nexa. \p \v 21 Hoka nexaha: — Kalorexe Roma yere — nexaha. \p — Xoare xamani atyo kalorexe Roma yere anere hoka kalorexe ana xisene. Hoka Enore anere hoka Enore ana xisene — nexa Jesus. \p \v 22 Semaha nikare iniraine hoka hakaharetyoaha. Hoka halakisaha Jesus hoka xanehenahitaha enonita. \s1 Kamati Kaseneheta Tahi Axaha Jesus \r (Marcos 12.18-27; Lucas 20.27-40) \p \v 23 Hatyo ferakeneta haiyaharenai saduceunai tyoaha Jesus ana. Enomanaha haliti wainihena hoka maisa kasehetere. Tyoaha Jesus haliya hoka nexaha: \v 24 — Xekohaseti, Moisés atyo exakerexe aotyakisa: “Hatya haliti wainihena hoka haiyanityo maisanihalota halakisa hoka iximarene atyoite tyaohena hatyo wainiyanenehenolo kakoa hoka kaisanihenaha hoka enaxenane wainihenere ityani atyoite kaxaokaka”, nexa. \p \v 25 — Hasemehena, winekoni ene 7-hare haximarene kakoarenai tyaonita hoka enaxenaneha kaiyanityo hoka waini maisanihareta. Hoka iximarene ihiyetare tyaohitiya ekakoa. \v 26 Xakore hoka nikareta maisanihareta wainihitiya, exahe ihiyetareha hoka tyaohitiya ekakoa hoka wainihitiya. Nikare makere hatyo 7-harenai waini tyotya. \v 27 Waini tyotehenahere najikinita waini ohiro. \p \v 28 — Nikarite hoka xala exanityo kaisere ite hatyo ohiro tyaohetehena, kamatinai kasehetehenere xowakiya? Hiyaiya, tyotyaha atyo tyaonaha ekakoa! nexaha Jesus hiye. \p \v 29 Hoka Jesus nexa ihiyeha: — Xiso atyo ehaikoare xahekotita. Maisa atyo xawaiyorexe Iraiti Waiyexe xairatyoare tyaonitere kakoa, exahe Enore niyatere kakoa hoka — nexa. \v 30 — Hiyaiya, kamatinai atyoite kasehetehena hoka anjonai enokoa nali tyaonitere akereta atyoite tyaonaha, maisaiya atyo tyaonakakoahenahititaha — nexa. \p \v 31 — Hoka xoana maisa kamatinai kasehetehenere tahi xasemare Enore niraene? \m Exakere atyo nexa: \q1 \v 32 “Natyo atyo Abraão, Isaque, Jacó xoaha Nenorexa”, nehenere. \m Hoka exeharenai atyo hotikijita: Enore atyo kasexenai Nenorexa hoka maisa atyo kamatinai Nenorexa xini — nexa. \p \v 33 Hatyoharenai halitinai semaha hoka hakaharetyoaha exaotyakira kakoa. \s1 Xaotyakiyaho Masákare Waiyexe \r (Marcos 12.28-34; Lucas 10.25-28; 1 João 5.3) \p \v 34 Hatyaoseta fariseunai ahohisakoatyakakoaha, semaha saduceunai maxekoaxarene Jesus ana hoka. \v 35 Enekoniha hatya xaotyakiyaho kakoa waiyoretere kasani hasakaharetya aokowita Jesus hoka axene: \v 36 — Xaotyakisatiye, xoare masakare waiyexe tyotya xaotyakiyahonai konitare? nexa. \p \v 37 Hoka Jesus nehena: \q1 — Hawaiyehena kaiserehare hiyekohase Enore, hisaonehena exema maniya takita, hahekohena ekoamaniya takita. \p \v 38 — Exe iraiti atyo masakarexe waiyexe tyotya xaotyakiyahonai konitare. \v 39 Hatya ihiyetare tehitiya komitaene hetatiye akereta: \q1 Hawaiyehena haiyaharenai hawaiyityoawitere akereta. \p \v 40 — Tyotya Moisés xaotyakiraho, iraeti xakaisaseharenai xaotyakira harenai atyo exe hinamanai xaotyakiyenai nali kaxakaisakehena — nexa. \s1 Enore Kalorexe Aohenere Tahi Axaha Jesus \r (Marcos 12.35-37; Lucas 20.41-44) \p \v 41 Hatyaoseta fariseunai hohisakoahitataha hoka Jesus axehenahene: \v 42 — Xoare atyo xiso xahekotita Enore Kalorexe Aohenere Cristo tahi akiti? Xala jikolahare xaokitene? nexa. \p — Cristo atyo Davi jikolahare — nexaha ihiye. \p \v 43 Hoka Jesus axehenahitiyene: — Hoka xoanere hoka Davi Isekohaliti Waiyexe kaxaihakohenere xowaka Haxekohase aokene? Hiyaiya, exakere atyo Davi irai: \q1 \v 44 Nexa Xekohaseti Noxekohase hiye: “Hisokehena nofihini maniya, hahalakoaharenai hikijinai katyahe namohenere kijiya”, nexa. (Enahalakoaharenai mehotyaka xaokaka nikareta iraeta.) \m \v 45 Hatyo hiyeta Davi atyo Haxekohase aokene hoka aliyakereya Enore Kalorexe Aohenere Davi jikolahare tyaohena xaokita? nexa ihiyeha. \p \v 46 Nexa Jesus ihiyeha hoka maisa xala harenai ekoaxahenahitita enomana. Hatyo najikinita maisa xala harenai kinatya tyako axehititene. \c 23 \s1 Jesus Irae Xaotyakisatiyenai, Fariseunai Kakoa \r (Marcos 12.38-40; Lucas 11.43-46; 20.45-46) \p \v 1 Hatyaoseta Jesus iraihena haxaotyakiraharenai, halitinai xoaha kakoa hoka nehena: \p \v 2 — Iraiti kakoa waiyoreterenai, exahe fariseunai xoaha atyo waiyore awaiyekehalakatyahitaha Moisés xaotyakiraho. \v 3 Hatyo hiyeta maika xasemaxematya iniraineha, exahe aokahitere akereta xisaona. Hoka awa atyo tyaonahitere akereta xisaohena. Hiyaiya, maisa atyo aotyakisahiterene akereta xini tyaonahitaha. \p \v 4 — Timenere kolare atyo mokahitaha halitinai heno hoka maisa atyo kahinaetyarahene, maisa hakahihikase kakoa hekoti kahinaetyahene hoka hatyo kolare kolatyareha. \v 5 Xoalini hare atyo tyomahitaha kawaiyakaha maheta. Xiyaiyehena, kalose xairatyahitaha Iraiti Waiyexe nanekoatare hoka olatyahitaha hatyaolinaeha, hakanoha hiye. Xiyaiyehena inimanaeha kanotini nerore. \v 6 Hisehaliti xowakehena hoka waiyexe okahakalati aose tyokaha aokowiyahitaha, exahe xahohisakoatyakalati hanako hoka okahakalati waiyexe koa taita tyokaha aokowitaha, kaxaiminisaka maheta. \v 7 Nikare wetekokoa jiyehenaha hoka kasani xaiminisati kakoa kakatyawaxatyaka ihiyeha aokahitaha, exahe “Xaotyakisatiye”, kakaixaretyakaha. \p \v 8 — Hoka xisoiya atyo maisa nikareta, “Xaotyakisatiye”, xikakaexaretyakita. Hiyaiya, xityotya atyo hahinaehare kakoarenai taita hoka haterore atyo Xiyaotyakisase. \v 9 Hoka ali waikohekoa atyo awa hatyatere xexe xaoka. Hiyaiya, haterore atyo Xexe enokoa nali tyaonitere. \v 10 Maisaiya “Xekohaseti”, xikaxaokakita. Hiyaiya, haterore atyo Xiyekohase, Cristo. \v 11 Xinekoni xekohaseti tyaonitere atyo etakehare hakiterehare. \v 12 Hiyaiya, xala xamani atyoite kalorexe aokowita hoka wakahare atyoite kaxomokaka, hoka xala xamani atyoite maisa haiyanae xahehare aokowita hoka kalorexe atyoite kaxomokaka — nexa Jesus ihiyeha. \s1 Jesus Irae Teraharetyoati Tahi \r (Marcos 12.40; Lucas 11.39-44, 52; 20.47) \p \v 13 — Kaxiyani, xiso iraiti kakoa waiyoreterenai, exahe xiso fariseunai, teraharetyoarenae makere! Maikaite iniyalahare xikaxomokaka. Xiso atyo xamahokoanitita haiyanai nawenane Enore koamaniya. Maisa xakore Enore koamaniya xisaonare hoka xamahokoanitita haiyanai nawenane ekoamaniya. \p \v 14 — Kaxiyani, xiso iraiti kakoa waiyoreterenai, xiso fariseunai, teraharetyoarenae makere! Maikaite iniyalahare xikaxomokaka. Xiso atyo wainiyaneneronai xiyehalo xametakijita, xikaiwita hoka waha xiraexaita xateraharetyoa maheta. Hatyo hiyetaite masakare iniyalahare xikaxomokaka. \p \v 15 — Kaxiyani, xiso iraiti kakoa waiyoreterenai, exahe xiso fariseunai, teraharetyoarenae makere! Maikaite iniyalahare xikaxomokaka. Xiso atyo ximahotyoa one kaloxere hoka xiyaneta hakakoare waikohekoa xatawa maheta haliti hoka xiyaotyakiraho tyaona maheta. Hoka hatya atyo xikaokehena hoka xiyahehare irikati mawakenehare xetare terota xamokitene. \p \v 16 — Maikaite iniyalahare xikaxomokaka. Xiso atyo maxoseharenai xotokahisaseharenae xaokowita xakore hoka xiso tehitiya atyo ximaxosehare. Xiso atyo exakere xaotyakijita: “Xala xamaniya atyo kaexaretya Iraexatyakalati Hana iniraene katyakekotyaka maheta hoka maisa nikare tyaonita hoka ehekoreya. Hoka xala xamaniya atyo kaexaretya ouro werokere Iraexatyakalati Hanako tyaonitere iniraene katyakekotyaka maheta hoka nikare atyoite tyaohena”, xita. \v 17 Maotikonexenai, maxoseharenai! Xoare hare masakare waiye: Ouro werokere, xoana, Iraexatyakalati Hana hotikijitere ouro kore? \v 18 Exakere tehitiya xaotyakijita: “Hatyaiya kaexaretya kirakahare fetatyakalaose iniraene katyakekotyaka maheta hoka maisa nikare tyaonita hoka ehekoreya. Hoka kaexaretya fetatyakalatyaose nali kirakahare tyaonitere kakoa hoka nikare atyoite tyaohena”, xita. \v 19 Maxoseharenai! Xoare hare masakare waiye: kirakahare, xoana, fetatyakalati hotikijitere kirakahare kore? \v 20 Hiyeta hoka xala xamani atyo kaexaretita fetatyakalati tahi hoka kirakaharenai eheno tyaoniterenai tehitiya kaexaretita. \v 21 Exahe xala xamaniya kaexaretya Iraexatyakalati Hana iniraene katyakekotyaka maheta hoka Iraexatyakalati Hana, exahe Enore nali tyaonitere tehitiya kaexaretita. \v 22 Xala xamani atyo kaexarehena enokoa tahi hoka kaexaritita atyo Enore nokahakala, exahe Enore tyokitere eheno tehitiya kaexaretita. \p \v 23 — Kaxiyani, xiso iraiti kakoa waiyoreterenai, xiso fariseunai, teraharetyoarenae makere! Maikaite iniyalahare xikaxomokaka. Xiso atyo xijita xinakaira hiyeta Enore ana holini: hortelã, erva-doce, cominho, atya hana kanakoairoarenae xoaha hiyeta, xakore hoka maisa atyo xityakekore xaotyakiyaho masakare waiyexe: wenati waiyexe, waiyexehaliti, Enore tyakekotyaka harenai. Exeharenai xema tehititaiya xisaonita hoka ehekoreya. \v 24 Xiso atyo maxoseharenai xotokahisaseharenae xaokowita xakore hoka xiso tehitiya atyo ximaxosehare. Xakowatita atyo nisarese, xakore hoka xatyokita atyo kamelo. \p \v 25 — Kaxiyani, xiso iraiti kakoa waiyoreterenai, xiso fariseunai, teraharetyoarenae makere! Maikaite iniyalahare xikaxomokaka. Xatihita atyo kobo, balatoahe harenai ihiniri maniya xakore hoka enakoha atyo kaise tyaonita xiyalijiniharene exahe xokoawaharene kakoare. \v 26 Fariseu maxosehare! Hatihehetehena kobo nakoako hoka ehenekoa maniya tehitiyaite iyomeheta tyaona. \p \v 27 — Kaxiyani, xiso iraiti kakoa waiyoreterenai, xiso fariseunai, teraharetyoarenae makere! Maikaite iniyalahare xikaxomokaka. Xiso atyo motya xawatyakalati nitini iyomere kakoa kaxonatyakitere akereta xisaonita. Henekoa maniya atyo waiyehareha hoka enakoakoha atyo kamati nahe, xetako harenai. \v 28 Nikareta atyo xisaonita. Henekoa maniya atyo motya haliti waiyexenai ene xiso, xakore hoka xityako atyo kaise tyaonita ximaoserala, iniyalahare xománe. \s1 Maoseratyarenai Xomokaka Iniyalahare Tahi \r (Lucas 11.47-51) \p \v 29 — Kaxiyani, xiso iraiti kakoa waiyoreterenai, exahe xiso fariseunai, teraharetyoarenae makere! Maikaite iniyalahare xikaxomokaka. Xiso atyo waiyehare xawatyakalati xisomita iraiti xakaisaseharenai ana, exahe xawaiyeharehitita toahiya xowaka waiye maniya tyaohenerenai xawatyakalanai. \v 30 Hoka xita: “Wisoiya atyo wahetakomaniyereharenai tyaonitere xowakiya wisaonita hoka maisaiya atyo tyaonahitere akereta wisaonita, maisaiya atyo waijita iraiti xakaisaseharenai”, xita. \v 31 Nikare atyo xiraehena hoka iraiti xakaisaseharenai aisehenerenai jikolaharenai terota atyo xaokowita. \v 32 Hatyo hiyeta hekota atyo xisomita, xamematita xahetereharenai tyomitereharenai! \p \v 33 — Owi aisarexenai, owi ityaninai! Xoana hoka xatyahaharetyoita ximaxawatyakene irikati koni? \v 34 Hiyeta hoka nomita xihiye: naxikatyaite iraiti xakaisaseharenai, waiyorexenai, xaotyakisatiyenai xoaha xomana. Hoka haiyanaite xaisa, haiyanaite xaberekotya atyalihose xaimaholatyaka hiye, haiyanai tehitiyaite xamokonasetya xahohisakoatyakalati hanako, exahe wenakalatinai nihatyakaite xehokatetyahene. \v 35 Hatyo hiyeta iniyalahare maomaneharenai iniyalahare mohenere, exahe aisehenere xahetakomaniyereharenai atyoite xiheno kaxomokaka, iniyalahare maomanehare Abel kaxaisakehenereta, Baraquias ityani Zacarias xaisehenere Iraexatyakalati Hana, fetatyakalati xoaha nenekesene xaisehenere kijiya. \v 36 Aliterexe nomita xihiye: tyotya hatyoharenaite kalikiniyerenai heno tehitiyaite kaxomokaka — nexa. \s1 Jesus Xawaiyera Jerusalém Tahi \r (Lucas 13.34-35) \p \v 37 Jesus halakihena hairaine hoka nexa: — Jerusalém, Jerusalém! Hiso atyo haijita iraiti xakaisaseharenai, sehali kakoa hamokotita Enore xaxikalaharenai! Kahaliki xakore naxakoloharetya naokowita hihotyaliharenai takoira haisani mokosenai hatane katyahe mokitere akereta, xakore hoka maisa atyo haoka. \v 38 Hoka kalikini atyoite hihana kahalakisakehena kaiserehare. \v 39 Aliterexe nomita: Maisa atyoite hiyaiyehitita natyo exakere hiraehenere kijiya: “Xekohaseti Enore, waiye kaiserehare atyo hatyo hexare kakoa tyoiterehare”, hehenere kijiya — nexa Jesus ihiyeha. \c 24 \s1 Jesus Irae Iraexatyakalati Hana Mawenekoaretyaka Tahi \r (Marcos 13.1-2; Lucas 21.5-6) \p \v 1 Hatyaoseta Jesus hikoaheta Iraexatyakalati Hanakota hoka xanehetehena ene hoka exaotyakiraharenai xaneha ehaliya hoka hotikisaha enomana Iraexatyakalati Hana, hatinasenai. \p \v 2 Hoka Jesus nexa: — Xoana tyotya hatyoharenai xiyaita? Haxowaka ferakenite tyotya exe xiyaiyitereharenai kamawenekoaretyakeheta. Hoka maisaiya hatya sehali hatya sehali heno tyaohitita — nexa. \s1 Howitiharexe Wenati, Irawaniti Tahi \r (Marcos 13.3-13; Lucas 21.7-19; 1 Pedro 1.6-7; 2.19; 3.14; 4.12-16) \p \v 3 Hatyaoseta Jesus tyokita Oliveiras tyairiya heno hoka exaotyakiraharenai xaneha ehaliya hoka axehenahene hawawaharenai heko: — Xoana xowakaite hatyoharenai kaotyakehena? Xoare hare hotohare ite kaotyakehena hoka hotikihena hisoaneneheta ferakene exahe tyotya xoalini hare miyanaose hoka? nexaha. \p \v 4 Hoka Jesus nehena: — Xirihalira xisaona hoka maisa xala hare maoseraita xiso. \v 5 Hiyaiya, kaharetyaite kaotyakehena nexare kakoa hoka nehenaha: “Natyo atyo Enore Kalorexe Aohenere”, nehenaha. Hoka kahare \m halitite maoserahenaha. \p \v 6 — Awa atyo ximairehena xasemehena xaisakakoati nemahare, exahe xaisakakoati tahi hoka. Tyotya hatyoharenaite kaotyaka, xakore hoka maisa atyoite imiyanaosehenere. \v 7 Hahotyalihare ite xane hahotyalihare kakoa aisakakoahena, hakoatare ite xane hakoatare kakoa aisakakoahena. Haiyanae koaite waikohe tatakoahena, nakitite tyaohena. \v 8 Hatyo harenai atyoite hetati xoima kawetere akereta — nexa. \p \v 9 — Hatyo najikinitaite berexotyahaite xiso iniyalahare xikaxomokaka maheta. Hoka xikaxaisakaite. Tyotyahaite kirawaneha xiso nohiyiti. \v 10 Hatyo xowakiyaite kahare haliti halakisa hatyakekone hoka iraeharehena, kirawanehena hahinaeharenai. \v 11 Kahare ite iraeti xakaisaseharenai metalaharenai kaotyaka hoka kahare halitinai maoserahenaha. \v 12 Hoka iniyalahare ite exaoretyoa hoka haiyaharenai xawaiyeraite awehetya. \v 13 Xakore hoka xala xamani atyoite heko kinatere tyaona nokoamaniye imiyanaose kijiya hoka hatyo atyoite kaiyakeheta. \v 14 Iraeti Waiyexe enokoatare Xekohaseti tyoaneneheta tahi atyoite kaxakaisaka hakakoare wenakalatikoanai, tyotya haliti hotyalinai semene maheta. Hatyaoseta atyoite miyanitiye ferakene kaotyakehena. \s1 Kalore Howitihare Wenati Tyaohenere Tahi \r (Marcos 13.14-23; Lucas 21.20-24) \p \v 15 Jesus nihitiya: — Maika xiyaiyehena “Kaheneharexe, exahe wenati xaiyalaharetyasehare” waiyexe aose nali hoka maika xala xamani Judéia nali tyaonita hoka \v 16 tekoahenaira tyairinai koni xeta. (Iraiti xakaisasehare Daniel xakai hatyo tahi. Maika hatyo “Kaheneharexe, exahe wenati xaiyalaharetyasehare” aokitere ekaixarityasehare ana waiyekehalaka). \p \v 17 — Maika xala xamani hahana heno tyaonita hoka tekoahena rotitaira hoka awa atyo isoahetehena hoka xoalini hare iyehetehena. \v 18 Maika xala xamani mase tyaonita hoka awa atyo haikoahetehena hahana xeta haima kolaheta maheta. \v 19 Kaxiyani, hatyo xowakiya atyoite howitihare tyaohena tifalonai exahe xoimaisanironai ana hoka! \v 20 Maika xiraexatya Enore hiye hoka maisa hatyo harenai tihere xowaka kaotyakita, exahe sábado xowaka hoka. \v 21 Hiyaiya, hatyo xowakehena atyoite hoka wenati atyoite howitihare tyaohena. Maisa xoana xowaka nikare tyaonare Enore tyomehenere waikohekoa xowakiyata. Maisaiya atyoite nikare tyaohitita haxowakiya. \v 22 Xakore hoka Xekohaseti atyo aikiranetya hatyo wenati howitiharexe ferakenenae. Maisaiya nikarexe hoka maisaiya xala hare makamanehare tyaonita. Xakore hoka Enore iyeheta aokowihenerenai hiyeta atyo hatyo ferakenenae kaxakiranityakeheta — nexa. \p \v 23 — Maika hatya nehena xihiye: “Xiyaiyehena, Kalorexe Enore Aohenere ali tyaonita”, nehena xamani, “Owene tyaonita”, nehena hoka awa atyo xityakekone. \v 24 Hiyaiya, kaotyakaite iraeti xakaisaseharenai exahe Enore Kalorexe Aohenere metalaharenai hoka tyomahaite kahare xoalini hare maomakahare katyakekotyakaha maheta hoka maoserahenaha haliti. Aiyateretyoahaite maoseratyaha maheta Enore haomanerehare aohenerenai. \p \v 25 — Waiyira xasema: exe harenaetya noxakaita xihiye kaotyakehenere nahitita — nexa. \p \v 26 — Maika nehenaha: “Xiyaiyehena, owene Enore Kalorexe Aohenere tyaonita maharexakiti”, nehenaha hoka awa atyo xiyane nali. Exahe xoana nehenaha xamani: “Xiyaiyehena, owene teroita”, nehenaha hoka awa atyo xityakeko. \v 27 Hiyaiya, kahihiye hoka enokoa nali hamaniyata xane hamaniya werokakoa mokita. Nikareta atyoite tyaona Haliti Ityani tyoaneneheta xowaka. \p \v 28 — Aliyako xamani atyoite kamati tyaonita hoka hatyo nalite olohonai hohisakoahena — nexa. \s1 Haliti Ityani Tyoaneneheta Tahi \r (Marcos 13.24-27; Lucas 21.25-28; 2 Tessalonicenses 1.7; 2 Pedro 3.10; Apocalipse 1.7) \p \v 29 Hatyaoseta Jesus nexa: — Hatyo howitihare tyaohenere ferakenenai najikinitaite kamae ite makaliro tyaona, kaimare ite hoka maisa aokanahitita. Xoresenaite exoa enokoata, exahe enokoa kinatere tyaoniterenaite komita maiyaterehare tyaonahitaha. \p \v 30 — Hatyaosetaite kaotyakeheta Haliti Ityani enokoa. Hoka tyotya halitinai waikohekoa tyaoniterenaite waiyahaite Haliti Ityani xexoaneheta kaiminiti konita, haiyatere exahe hawerokene kakoa hoka tiyahenaha hamairane. \v 31 Hatyaosetaite koneta kaemahare kinatyaxa hoka axikatyaite hawakaneharenae anjonai waikohekoa nihatyaka maniya. Hoka anjonaite ahohisakoatya Enore haomana aohenerenai tyotya hakakoareta — nexa Jesus ihiyeha. \s1 Jesus Aimenekotya Halohalo Kate Hiye \r (Marcos 13.28-31; Lucas 21.29-33) \p \v 32 Hoka Jesus nihitiya: — Waiyexira xasemehena halohalo kate tahi. Hiyaiya, ekanohinai atyo tihorehetehena, exahe ehanahinai atyo hikoahetehena hoka waiyekehalakita atyo xomana enonenehetehena. \v 33 Nikareta tehitiyaite exeharenai kaotyakehena hoka waiyekehalakaira xomana Haliti Ityani okoi haikoahetehenerehare. \v 34 Xotyaxematya exehare: exeharenai tyaite kaotyaka exe kasetatereharenai makamaneharene nahitita. \v 35 Enokoa exahe waikohe harenai tyaite maiyareheta, xakore hoka niraini tyatyoite tyaota mene — nexa. \s1 Ekaokeneheta Ferakene Xowaka Tahi \r (Marcos 13.32-37; Lucas 12.35-40; 17.26-30, 34-36; 1 Tessalonicenses 5.2-3; 2 Pedro 3.1-15) \p \v 36 Jesus nihitiya: — Eferakene exahe exowakehena atyoite hoka maisa xala hare ana waiyekehalakere, maisa atyo anjonai enokoa tyaoniterenai ana waiyekehalakere, maisa atyo Enore Ityani ana hekoti waiyekehalakere, xakore hoka Enexe Enore ana taita atyo waiyekehalakita. \p \v 37 — Haliti Ityani tyoaneneheta atyoite Noé xowakiya kawenatyakehenere akereta. \v 38 Hiyaiya, one morehenere nahitita halitinai kanakairitaha, terahitaha, exahe enanai ohironai harenai hoka tyaonakakoahitaha harenai, Noé isoahenere kanowa kalorexe kijiya. \v 39 Nikare tyaonahitaha exowaka hoka maisa one morehenere akiti waiyekehalakere enomanaha hoka one more exahitaha hoka aisa miyatyahene. \p — Nikareta tehitiya atyoite Haliti Ityani tyoaneneheta. \v 40 Hatyo xowakaite hinamahare halitinaite hakita masenekoa. Hoka hatyaite kakolatyaka, hatya atyoite kahalakisaka enaoseta. \v 41 Hinamahalo ohironaite mehetyakalati hiye mehetyahitaha trigo, hoka hahaloite kakolatyaka hoka hahaloite enaoseta kahalakisaka xoaha. \p \v 42 — Maika xikaxaikoawihena. Hiyaiya, maisa atyo waiyekehalakere xomana Xiyekohase kaokeneheta ferakene. \v 43 Exeharenai xotyaxematya: hati waikatehareya atyo waiyoreta kaiwarexe kaokene kakoa hoka atyahiteniya hoka maisaiya ehanakota kaiwaharetitene. \v 44 Hatyohiyeta xiso tehitiya ximemere xisaohena. Hiyaiya, Haliti Ityani atyoite tyoheta ximaxatyahaneneharene xowaka — nexa. \s1 Wakahare Tyakekohatiye, Matyakekonehare Tahi \r (Lucas 12.41-48) \p \v 45 Hoka Jesus nihitiya: — Xoanere haretya wakahare tyakekohatiye exahe iriharexe? Hatyohare atyo etakehare exekohase hawenekoare halakisene hoka kaxaikoterehare ehana exahe ijiterehare nakairati wakaharenai ana enaose kamaehena hoka. \v 46 Waiye kaiserehare atyo wakahare nikare tyomiterehare, exekohase kaokehetehena hoka waiyiterehare. \v 47 Aliterexe nomita xihiye: exekohase ite hatyo wakahare ana tyotya haxiyeharenai halakisa kaxaikone maheta. \v 48 Hoka maisaiya atyo waiyexe wakahare hoka exakeriya ahekotya: “Noxekohase atyo howitihareta hatyoaneneheta kakoa”, nexaiya, hoka \v 49 hatyaosetaiya mokonasehenaiya haiyaharenai wakaharenai exahe wakahalonai, hoka kanakairehenaiya, terehenaiya hekatikarenai kakoa. \v 50 Hoka exekohase ite tyoheta, ewakanehare maxatyaharenehareta, mawaiyekehalakitere enomana xowaka. \v 51 Hoka iniyalahare ite hawakanehare moka, exahe matyakekoneharenai xomokaka akeretaite kaxomokaka aoka. Hoka nalite tiyahena exahe karai, karai, nexa mohena haikoli. \c 25 \s1 10-halonai Xoimahalotinai Tahi \p \v 1 Hoka Jesus nexa: — Hatyo xowaka atyoite Enore koamaniya nawenatyaka atyoite 10-halo xoimahalotinai kolatyaha haxaokanatyakalaha hoka xane ahalakoatyahitere \v 2 kaiyanityohenere akereta. 5-halonai atyo maisa irihalolo hoka 5-halo atyo irihalo. \v 3 Hatyo 5-halo mairihalonehalonai atyo kolatyaha haxaokanatyakalaha hoka maisa atyo kolatyahitaha exá haxaokanatyakalaha niyahare. \v 4 Hoka irihalolonai atyo kolatyaha haitimaxaha haxaokanatyakalaha niyahare. \p \v 5 — Kaiyanityohenere wahehena makaokeneta hoka nemahenaha, enemakaha kawehena hoka. \v 6 Hoka wahaxatihena hoka semaha kawawi: “Kaiyanityohenere kaokehena! Xisohena hoka xahalakoatene!” nexa. \p \v 7 — Hatyaoseta hatyo 10-halo xoimahalotinai kaosehetaha hoka aotakahenahitaha haxaokanatyakalanai. \v 8 Hoka hatyo mairihalonehalonai nehenaha hahinaehalonaiha hiye: “Xama inira xisa womana xitimaxa hiyeta. Wiyaokanatyakala wakehena wonita”, nexaha. \p \v 9 — “Maisaiya aliyakere”, nexaha hatyo ihinaehalonai irihalolonai ihiyeha. “Witimaxaiya maisa xihakakoaneta, exahe wihakakoaneta. Xaokita atyo hoka xiyane xiya!” nexaha. \p \v 10 — Hatyaoseta xoimahaloti mairihalonehalonai xaneha iyaha maheta haitimaxaha hoka emakanetaha kaiyanityohenere kaoka. Hoka 5-halo xoimahalotinai memere tyaoniterenai isoaha exema enawenakakoane hisehare ana hoka jihore jihotyoa. \p \v 11 — Hatyo najikinita haiyahalonai kaokeheta hoka kawihenaha: “Xekohaseti, xekohaseti! hamajiholatya hoka wisoa”, nexaha. \p \v 12 — Hoka kaiyanityohenere nehena: “Maisa nowaiyanihalo xini xiso! Maisaiya namajiholaita xomana!” nexa. \p \v 13 Hoka Jesus halakihenahairaene hoka nehena: — Hiyeta maika xikaxaikoawihena. Hiyaiya, maisa atyo xawaiyorexe Haliti Ityani tyoaneneheta ferakene kakoa — nexa. \s1 Hanamaharenai Wakaharenai Tahi \r (Lucas 19.11-27) \p \v 14 Hoka Jesus nehitiya: — Enore koamaniya nawenatyaka tehitiya atyoite hatya haliti xanehena maheta hoka kawisa hawakaneharenai hoka halakijitere haxiyehare enomanaha hoka kaxaikoahitere enomana maheta akereta atyoite. \v 15 Hoka olo isa enomanaha, enawaiyoreha hakakoane akereta. Hatya ana 5.000 hokose olo isa, hatya ana tehitiya 2.000 hokose, hatya ana tehitiya 1.000 hokose isa. Hatyaoseta xane. \v 16 Hoka wakahare 5.000 hokose olo resebehenere xane haka hatyo haoloxa kakoa hoka 5.000 akekoarehitiyene. \v 17 Nikare tehitiya 2.000 resebehenere haka haoloxa kakoa hoka 2.000 akekoarekihitiyene. \v 18 Hoka 1.000 resebehenere atyo xane seka toloko hoka waikoako tolokotya haxekohase noloxa, ateroakisene maheta. \p \v 19 — Hatyaoseta wahakiyehena najikinita exekohaseha haikoaheta hoka axehenahitehenene haoloxa tahi. \v 20 Hoka wakahare 5.000 hokose olo resebehenere xane hoka iseheta enoloxa enomana 5.000 kajiyanehenere kakoita hoka nehena: “Xekohaseti, hisa atyo nomani 5.000 hokose olo. Hoka hiyaiyehena, owene 5.000 nakajiyanehenerene”, nexa. \p \v 21 —“Waiye kaiserehare, wakahare waiyexe, tyakekohatiye atyo hiso”, nexa exekohase. “Hiso atyo hirihare hikaxaiko inirere olo. Hatyo hiyeta exaheharite nisa homana hoka hikaxaiko. Hisohena hoka wimaxalohare!” nexa. \p \v 22 — Hatyaoseta wakahare 2.000 hokose resebehenere xane hoka nehena: “Xekohaseti, hisa atyo nomani 2.000 hokose olo. Hoka hiyaiyehena, owene 2.000 nakajiyanehenerene”, nexa. \v 23 “Waiye kaiserehare, wakahare waiyexe, tyakekohatiye”, nexa exekohase. “Hiso atyo hirihare hikaxaikota inirere olo. Hatyo hiyeta exahehare ite nisa homana hoka hikaxaiko. Hisohena hoka wimaxalohare!” nexa. \p \v 24 — Hatyaoseta wakahare 1.000 resebehenere xane hoka nehena: “Xekohaseti, waiyekehalakita atyo nomani hiyalijiniharene. Himixita atyo himaxaferene akitita, hahotyalikijita atyo himaxawakoarene akitita. \v 25 Nomaira hoka hatyo hiyeta nateroakisa holoxa waikoako. Hiyaiyehena, owene holoxa”, nexa. \p \v 26 —“Wakahare mahakaiserexe, maxaharehatiye!” nexa. “Waiyekehalakita atyo homana noximexani nomaxafirinihare akitita, nahotyalikihititere nomaxawakoalinihare akitita. \v 27 Hoka ekoiya noloxi olo xomokakala hanako hamokare hoka nahaikoahetehenaiya hoka exahexeya naresebehetene”, nexa. \p — Hatyaoseta ehaikoahareheta hoka nehena hawakaneharenai hiye: \v 28 “Xiyeheta enoloxa enonita hoka xisene 10.000 hokose kaoloxehenere ana. \v 29 Hiyaiya, xala xamani atyoite kalore kakoare hoka kaxekakihitiyaite enomana hoka exahehare ite tyaona enomana. Hoka xala xamani atyoite maisa xoare kakoare, exahe inirere kakoare ene hoka kaiyaketa atyoite enonitata. \v 30 Hoka xaxawatene menanaka makaliroti koni wakahare maisakaiserexe. Hoka nalite tiya exahe haikoli hoka karai, karai, nexa moka” — nexa. \s1 Xaxalisati Miyanitiye Tahi \r (Apocalipse 20.11-15) \p \v 31 — Haliti Ityani kalorexe tyaohetehenere hoka tyohetehenere tyotya anjonai kakoa xowakaite tyoka haokahakala waiyexe heno. \v 32 Hatyaosetaite tyotya halitinai waikohekoa tyaoniterenaite hohisakoaha enahalakoa hoka haware xakinite mokahene, kalanero nonitata haware kabala mokitere ekaxaikotyasehare akeretaite. \v 33 Kalaneronai aokitere ite hafihini maniya moka, hoka kabalanai aokiterite hawatone maniya. \v 34 Hatyaosetaite kalorexe nehena hafihini maniya mohenerenai hiye: “Xasemehena, xiso baba awaiyehenerenai! Xisohena hoka xisaona wenakalati Baba hetati waikohe, enokoa xoaha tyomehenere xowakiyita tyomehenere nali. \v 35 Hiyaiya, nonakita ene hoka xatyaisa natyo. Noinita ene hoka xerakisa natyo. Hahotyalihare xakore natyo hoka xihanako xaisoakisa natyo. \v 36 Nomaimahiro ene hoka xakaimatya natyo. Nohokakita ene hoka xikaxaiko natyo. Berexo ako notyaonita hoka xisoa xiyaiya natyo”, nexa. \p \v 37 — Hoka waiyexeharexenaite axehena: “Xekohaseti, xoana xowaka hinakita ene hoka watyaisa hiso, exahe hoinita ene hoka werakisa hiso? \v 38 Xoana xowaka hahotyalihare xakore wiyaiya hiso hoka waiye wamoka hiso wihanako, exahe himaimahiro ene hoka wakaimatya hiso? \v 39 Xoana xowaka hihokakita ene, exahe berexo ako hisaonita hoka wisoa wiyaiya hiso?” nexahaite. \v 40 Hatyaosetaite Kalorexe nehena: “Aliterexe nomita xihiye: nikare atyo xamoka nohinaeharenai kirakoane tyaoniterenai hoka natyo atyo nikare xamokita”, nexa. \p \v 41 — Hatyaosetaite nehena hawatone maniya mohenerenai hiye: “Xakikisoahetehena noniti, xiso Enore nirawanakorenai! Xiyanehena irikati matyotenehare koni memere kaxomokakehenere Tihanare, ewakaneharenai anjonai anere nali. \v 42 Hiyaiya, nonakitere xowaka maisa xatyaijita natyo, noinitere xowaka maisa xerakijita natyo. \v 43 Hahotyalihare xakore natyo hoka maisa xihanako xaisoakijita natyo, nomaimahiro xakore hoka maisa xakaimaita natyo. Nohokakita, exahe berexo ako xoaha xakore notyaonita hoka maisa xisoa xiyaita natyo”, nexa. \p \v 44 — Hatyaosetaite axehenahene: “Xekohaseti, xoana xowaka hinakita, hoinita, hahotyalihare, himaimahiro, hihokakita, berexo ako hisaonita hoka wiyaiya hiso hoka maisa wakahinaetita hiso?” nexahaite. \v 45 Hatyaosetaite kalorexe nehena: “Aliterexe nomita xihiye: tyotyaki ximakahinaerehenere nohinaeharenai kirakoane tyaoniterenai xowaka atyo natyo atyo ximakahinairita”, nexaite. \p \v 46 Hatyaoseta Jesus halakihena hairaene hoka nexa: — Hatyonai atyoite xaneha irikati matyotenehare tyaonitere nali hoka waiyexenai atyoite xaneha wenakalati waiyexe nali hoka waiye tyaonaha mene matyotenehare — nexa Jesus ihiyeha. \c 26 \s1 Jesus Tahi Ahekotyaha Aisahene Maheta \r (Marcos 14.1-2; Lucas 22.1-2; João 11.45-53) \p \v 1 Hatyaoseta Jesus miyatya hatyoharenai tahi haxaotyakira hoka nexa haxaotyakiraharenai hiye: \p \v 2 — Waiyekehalakita atyo xomana: Hinamaki ferakene taitehena atyo hoka hisehaliti Páscoa tyaohena. Hoka Haliti Ityanite kamatawatyakehena atyalihose xaimaholatyaka hiye kaberekotyaka maheta. \p \v 3 Hatyaoseta sacerdotenai xekohasenai, judeu nityohalitiranaiha harenai ahohisakoatyakakoaha xekohaseti Caifás hanako. \v 4 Hoka ahekotyaha: hametenetaha otokaha Jesus hoka aisahene aokowiha. \p \v 5 Xakore hoka nehenaha: — Maisaiya nikare wisaonita hisehaliti xowaka, waiya aliya hoka halitinai xalijinihare tyaona — nexaha. \s1 Jesus Tyaonita Wenakalati Betânia Nali \r (Marcos 14.3-9; João 12.1-8) \p \v 6 Hoka Jesus wenakalati Betânia nali tyaonita jijikoahiti tawanehare Simão hanako hoka \v 7 hatya ohiro kaoka enomana airaxero karore kahekoalo. Hoka Jesus kanakairita ene hoka eseri heno airaxero owika. \p \v 8 Hoka exaotyakiraharenai waiyaha hatyoharenai hoka ehareha hoka nexaha: — Xoanere hoka nikare tyaonita? Hiyaiya, airaxero meta. \v 9 Ikoiya atyo airaxero kabetetyaka kalo xaimane hoka hatyo oloiya kaxekaka maoloxaharenai ana! nexaha. \p \v 10 Hoka Jesus ana waiyekehalakita iniraineha hoka nehena: — Xoana hoka xexamaikohalonikijita exe ohiro? Hiyaiya, waiyexe atyo tyoma nomani. \v 11 Hiyaiya, maoloxaharenai atyoite tyaota mene xinekoni hoka natyoiya atyo maisa notyaoneta minita xinekoni. \v 12 Nokamani nahitita atyo tyoa airaxeharetya noháre, noxafityaki niyahare. \v 13 Aliterexe nomita xihiye: tyotya hakakoare Iraiti Waiyexe kaxakaisakehena nali atyoite kaxakaisaka exe tyomehenere nomani hoka otyaxemahenahitahaite exe ohiro. \s1 Judas Matawahena Jesus \r (Marcos 14.10-11; Lucas 22.3-6) \p \v 14 Hatyaoseta 12-hare exaotyakiraharenai konitare, Judas Iscariotes nexarexe, xane iraehena sacerdotenai xekohasenai kakoa \v 15 hoka nehena: — Xoanereya xabakatya natyo hoka namatawatya Jesus xomana? nexa. \p Hatyaoseta ihatyaha 30 hokose olo prata nomaka hoka isaha enomana. \v 16 Hatyo najikinita Judas ahekohena Jesus hamatawala tahi akiti kakoa. \s1 Jesus Otyaxematya Páscoa Ferakene \r (Marcos 14.12-21; Lucas 22.7-23; João 13.21-30) \p \v 17 Hatyaoseta hetatiye ferakene hisehaliti nakairati makaorehetyakahare kakanakairatyaka aokahitere xowaka xane hikoa. Hoka exaotyakiraharenai xaneha Jesus haliya hoka axahene: — Aliye nali wisoma nakairati hisehaliti Páscoa niyahare haokita? nexaha. \p \v 18 Hoka nexa ihiyeha: — Xiyanehena wenakalati xeta hoka xatawa hatya haliti hoka xexa ihiye: “Xekohaseti nexa: ‘Noferakini xane hikoa. Noxaotyakiriharenai, natyo harenaite wotyaxemahena Páscoa ferakene hihanako’ ”, xexa. \p \v 19 Hatyaoseta exaotyakiraharenai Jesus aokitere akereta tyaonaha hoka tyomaha nakairati Páscoa niyahare. \p \v 20 Maka hoka Jesus 12-hare haxaotyakiraharenai kakoa tyoka kanakairaha maheta. \p \v 21 Kanakairahita hoka Jesus nehena: — Aliterexe nomita xihiye: hatya xinekonitare ite matawahena natyo — nexa. \p \v 22 Nexa hoka kalore amaikohareha hoka hatya xakini axehenaha Jesus: — Xoana maisa natyo xini haokita? nexaha. \p \v 23 Hoka Jesus nehena: — Hatya nohakakoani balatoahekoa maikitere nakairatite matawahena natyo. \v 24 Haliti Ityanite wainihena Iraiti Waiyexe iraetere akereta, xakore hoka kirakoane atyoite tyaohena Haliti Ityani matawahenere! Waiye kaiserehareya atyo mawenanehareta tyaonare! nexa. \p \v 25 Hatyaoseta Judas, ematawatyasehare, axehenene: — Xaotyakisatiye, xoana maisa natyo xini haokita? nexa. \p — Hoka hisota atyo nikare hiraeta — nexa Jesus ihiye. \s1 Jesus Aimenekotya Nakairati, Erati Kakoa Hakamane \r (Marcos 14.22-26; Lucas 22.15-20; 1 Coríntios 11.23-26) \p \v 26 Kanakairahitaha hoka Jesus iya nakairati hoka iraexatya Enore hiye. Hatyaoseta taikasetene hoka isene haxaotyakiraharenai ana hoka nehena: — Xotohena hoka xikanakaira. Exe atyo noháre — nexa. \p \v 27 Hatyaoseta iyehitiya erakakalati hoka iraexahitiya Enore hiye. Hatyaoseta isene haxaotyakiraharenai ana hoka nehena: — Xiserehena xityotya inira xakini. \v 28 Hiyaiya, exe atyo notimalaxi, kaxiratyakehenere kahare haliti wanahiya, kaxemaisatyakeheta maheta iniyalahare enómaneha. Exe timalati hiyeta atyo waitare wenati tyaoheta halitinai ana Enore kakoa. \v 29 Aliterexe nomita xihiye: exaoseta atyoite maisa noterehitita exehare vinhoxa xikakoa. Xakore hoka noterehitiya atyoite waitarexa vinhoxa xikakoa Baba nawenakala nali — nexa. \p \v 30 Hatyaoseta xeraha haxaka xerati hoka xaneha Oliveiras tyairiya nali. \s1 Jesus Irae Pedro Kakoa \r (Marcos 14.27-31; Lucas 22.31-34; João 13.36-38) \p \v 31 Hoka hatyo nali Jesus nexa: — Exe xatinite xisekoahena, xahalakihena natyo. Hiyaiya, iraiti waiyexe kaxairatyakehenere atyo nexa: \q1 “Naisaite kaxaikotyatiye hoka tyotyaite ekaxaikoneharenai xaore”. \m \v 32 Xakore hoka nokasehetehenere najikinitaite noxani xaheta maniya Galiléia xeta — nexa ihiyeha. \p \v 33 Hatyaoseta Pedro nehena Jesus hiye: — Maisaiya atyo natyo nahalakijita hiso, exahe haiyanai nikare tyaona hoka — nexa. \p \v 34 Hoka Jesus nexa Pedro hiye: — Aliterexe nomita hihiye: awisa xatinite, takoira makawiraharenetaite, hanamaki hateraharetyoa, himawaiyaneneharene ite haoka natyo — nexa. \p \v 35 Hoka Pedro nexa: — Maisaiya xoana hekota nomawaiyanihare naokita hiso, exahite kotare nowaini hihakakoane — nexa. Tyotya exaotyakiraharenai nikare makere iraeha. \s1 Jesus Tyaonita Imekoa Getsêmani Nali \r (Marcos 14.32-42; Lucas 22.39-46) \p \v 36 Hatyaoseta Jesus xane haxaotyakiraharenai kakoa Getsêmani aokahitere nali hoka nexa: — Alita xisokehena hoka noxani exe waheta maniya hoka niraexatya — nexa. \p \v 37 Hatyaoseta noloka Pedro, hinamahare Zebedeu ityaninai xoaha hoka hatyo nali Jesus haxamaikoharene kehexa, exahe hamawaiyeharene, \v 38 hoka nehena: — Kalore noxamaikohalini nokihixita nohiye, motya aijita ene natyo. Alitehena xiso hoka xikaose hoka xiyaiyahokotyoa nohakakoani — nexa ihiyeha. \p \v 39 Nexa hoka xanehitiya sekose aka hoka meholokoa hatiho kakoa waikoa hoka iraexatya: — Abá, haokitaiya atyo hoka hemaisaheta noniti exe erakakalati noxemakawatikisase. Xakore hoka maisaiya atyo naokitere akereta xini kaomaka hoka maika atyo haokitere akereta kaomaka — nexa. \fig |src="cn01810B.tif" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Mateus 26.39" \fig* \p \v 40 Hatyaoseta haikoaheta hoka waiyehena atyo, hanamahare exaotyakiraharenai atyo nemakita hoka nehena Pedro hiye: — Xoana maisaiya ini hekoti xikaose hoka xiyaiyahokotyoita nohakakoani? nexa. \v 41 Xikaose hoka xiraexatya, maisa xikahasakaharetyakita maheta. Xiyahekola atyo waiye maniya tyaonita, xakore hoka xiháre atyo maisa kinaterexe — nexa. \p \v 42 Hatyaoseta xane iraexahitiya ihinamakinihena hiye hoka nehena: — Abá, exe erakakalati noxemakawatikisaseya maisa kaxemaisatyakehitita nomaeraninihareta hoka maika haokitere akeretaite kaomaka — nexa. \p \v 43 Hatyaoseta haikoaheta haxaotyakiraharenai ana hoka nemakahitataha waiyahene. Enemakaha kalore kaweta hoka maisa aliyakere kaosexeha. \p \v 44 Hatyaoseta Jesus xanehitiya enonyahitaha hoka ehanamakinihena hiye iraexahenere akereta iraexahitiya. \v 45 Hatyaoseta haikoaheta haxaotyakiraharenai ana hoka nehena: — Xoana xisemakitata, xikawinitata? Xasemehena, enaose xane hikoa hoka Haliti Ityani atyo kamatawatyakehena iniyalahare nomaseharenai ana. \v 46 Xatityoahetehena hoka wiyaneheta. Xiyaiya, owene haliti nomatawatyasehare kaokehena — nexa. \s1 Jesus Kaberexotyaka \r (Marcos 14.43-50; Lucas 22.47-53; João 18.3-12) \p \v 47 Jesus iraetata ene hoka Judas kaoka, hatyo 12-hare exaotyakiraharenai konitare. Kahare haliti tyoa exema, kesekase, atyalihose harenai kakoare. Sacerdotenai xekohasenai, exahe judeunai nityohalitiranai xoaha xaxikala xema tyoahitaha. \p \v 48 Ematawatyasehare koxaka irae ekakoaha hoka aimenekohena hoka nehena: — Nasohitanakolihenerira xotoka, hatyo terota atyo — nexa. \p \v 49 Hatyaoseta Judas kaoka hoka xane Jesus haliya hoka nehena: — Xoana waiye hisaonita, Xaotyakisatiye? nexa hoka sohitanakolisene. \p \v 50 Hoka Jesus nehena ihiye: — Nohinaehare, xoare xamani atyo hisoma haokowita hoka hisomehenene rotita! nexa. \p Hatyaoseta kaokaha hoka otokaha Jesus hoka olatyahene. \p \v 51 Hatyaoseta hatya Jesus haliya tyaonitere iya kesekase hoka mokotya sacerdote xekohasehare wakanehare hoka aikotya itinihe. \p \v 52 Hoka Jesus nehena: — Hamohetehena hikeserakase. Hiyaiya, xala xamaniya atyo kesekase kakoa aisa hoka hatyohare kakoitaiya atyo kaxaisaka. \v 53 Xoana hiyahekola hiye ala, Baba naxa kahinaetya natyo maheta hoka motyaiyala maisa 12-hotyali anjonai axikaita nomani haokita? \v 54 Xakore hoka nikareya notyaona hoka aliyakereya Iraiti Waiyexe nali xakaihenere akereta kawenatyakehena? nexa. \p \v 55 Hatyaoseta Jesus nehena halitinai hiye: — Xoana hoka xisoa xotohena natyo maheta hoka kesekase, atyalihose harenai kakoa xisoa nomani hoka haliti xalijiniharexe akereta xamoka natyo? Hiyaiya, ferakiti nihatyaka notyaonita xikakoa Iraexatyakalati Hanako, xakore hoka maisa atyo xotokare natyo. \v 56 Exakere xakore atyo xamokita natyo hoka iraeti xakaisaseharenai xairahenere Iraeti Waiyexe nanekoa akereta atyo kawenatyaka maheta — nexa. \p Hatyaoseta exaotyakiraharenai halakisa Jesus hoka tekoaha. \s1 Jesus Kakolatyaka Kalorexenai Nahalakoa \r (Marcos 14.53-65; Lucas 22.54-55, 63-71; João 18.12-14, 19-24) \p \v 57 Hatyaoseta Jesus xotokasenai kolatene sacerdotenai xekohase, Caifás nexarexe hana nali. Hatyo nali koxaka hohisakoaha xaotyakiyaho kakoa waiyoreterenai, judeunai nityohalitiranai xoaha. \v 58 Hoka Pedro xane Jesus xema sekoseta sacerdotenai xekohasehare hana talala hoko kijiya. Isoa hoka tyoka sorarenai haliya waiya maheta, aliyakere xamani mohenaha Jesus hoka. \p \v 59 Hatyaoseta sacerdotenai xekohaseharenai, tyotya kalorexenai xoaha semaha aokowiha xoalinihare maoserare Jesus tahi hoka aisahene aokowihenaha. \v 60 Xakore hoka maisa xoarehare semahitaha etahi. Kahareha xakore tityoaha hoka iraeha hamaoseralaha etahi hoka. Hatyaoseta hinamahare haliti maoseratyaliyenai tityoa hoka nehenaha: \p \v 61 — Exe haliti atyo exakere irai: “Nahatahetaiya Enore anere Iraexatyakalati Hana hoka notyomeheteniya hanamaki ferakene kakoita”, nexa. \p \v 62 Hatyaoseta sacerdotenai xekohasehare tityoa hoka axehena Jesus: — Xoana, maisaite xoare hiraeta exe hiraeharetyaka nahalakoa? nexa. \p \v 63 Nexa xakore hoka Jesus mema tyaona. \p Hatyaoseta sacerdotenai xekohasehare axehitiyene: — Kasani hekoaxatya nomani naoka. Hiyaiya, Enore haotita niraeta hikakoa. Xoana hiso Enore Kalorexe Aohenere, Enore Ityani? nexa. \p \v 64 Hoka Jesus nexa: — Hiso atyo nikare hiraeta. Xakore hoka aliterexe atyo niraeta xihiye: exaoseta atyoite xiyaiyehena Haliti Ityani nokane Enore kinaterexe fihini maniya, exahe exexoaneheta enokoata kaiminiti konita — nexa. \p \v 65 Hatyaoseta sacerdotenai xekohasehare halalaka haima (hotikisa maheta haxamaikoharene) hoka nehena: — Iniyalahare atyo irae! Maisaiya atyo xoare maheta etahi akiti hatya xakai wihiye waohitita! Hiyaiya, xasema atyo iniyalahare iniraene Enore tahi! \v 66 Hoka xoanaite wamohenene? nexa. \p Hoka nehenaha: — Nikare iniyalahare atyo irae hoka waiye xaisaka. \p \v 67 Hatyaoseta xatahotihotyahene, exahe itihokoa mokohenahene hoka \v 68 nexahitaha: — Hotehena “Enore Kalorexe Aohenere”: xalatya mokotya hiso? nexaha. \s1 Pedro Hamawaiyanenehare Aoka Jesus \r (Marcos 14.66-72; Lucas 22.56-62; João 18.15-18, 25-27) \p \v 69 Hatyo xowaka Pedro tyokita menanaka wetekokoa hoka sacerdotenai xekohasehare wakanehalo hikoa enomana hoka nehena: — Hiso tehitiya ene Jesus Galiléia yere xema hisaonita — nexa. \v 70 Hoka Pedro teraharetyoahena hoka tyotyaha ehaotitaha nehena: — Maisa atyo waiyekehalakere nomani hatyo hiraetere — nexa. \v 71 Hatyaoseta xane hatyo wetekokoa xisoakala nali hoka hatya wakahalo waiyehitiyene hoka nehena nali tyaoniterenai hiye: — Exe haliti atyo Jesus Nazaré yere xema ene tyaonita — nexa. \v 72 Nexa hoka Pedro teraharetyoahitiya: — Aliterexe naokita, maisa atyo nowaiyanihare xini hatyo haliti! nexa. \p \v 73 Hatyo najikinita nali tyaoniterenai xane kaokaha Pedro haliya hoka nehenaha ihiye: — Hiraene hiyeta atyo hawaiyekehalakahare. Hiso tehitiya atyo aliterexe enekonitareha — nexaha. \p \v 74 Hatyaoseta Pedro nehena: — Aliterexe niraeta, maisa hatyo haliti nowaiyanihare xini! Ikoiya namaoseraita hoka ehekoretaiya Enore hatyohare hiyeta iniyalahare moka natyo — nexa. \p Hatyo xowaka takoira kawihena \v 75 hoka Pedro oteheta Jesus niraene: “Takoira makawiraharenetaite hanamaki hateraharetyoa hoka himawaiyanenehare ite haoka natyo”, nehenere. Hatyaoseta Pedro kikisoaheta hatyo nalita hoka tiya, kalore amaikohare hoka. \c 27 \s1 Jesus Kakolatyaka Pilatos Ana \r (Marcos 15.1; Lucas 23.1-2; João 18.28-32) \p \v 1 Kamaetali witita sacerdotenai xekohasenai, judeunai nityohalitiranaiha xoaha ahekohenaha Jesus haxaisaneha tahi. \v 2 Hatyaoseta olatyaha Jesus hoka xaneha ekakoa kalorexe Pilatos nali, isahene enomana hoka aisene maheta. \s1 Judas Kamane Tahi \r (Atos 1.16-19) \p \v 3 Hatyaoseta Judas ematawatyasehare waiya Jesus xaisakehena hoka kehexaharetyoaheta hoka xane iseheta 30-hokose olo sacerdotenai xekohasenai exahe judeunai nityohalitiranaiha ana hoka \v 4 nehena ihiyeha: — Iniyalahare notyoma namatawahenere haliti iniyalahare maomanehare hiyeta — nexa ihiyeha. \p Hoka nexaha: — Xoana, wisoiyatya hoka? Hiso kahane — nexaha. \p \v 5 Hatyaoseta Judas xawatya olohokosenai Iraexatyakalati Hanako hoka hikoaheta. Hatyo najikinita xane erahokoa hahino hiye hoka aisoawi. \p \v 6 Hatyaoseta sacerdote xekohasenai iyehetaha hatyo olo hokosenai hoka nehenaha: — Exe olo atyo timalati xaimane hoka wiyaotyakisakaho hiyetaiya atyo maisa exe olo wamokita Iraexatyakalati Hana anere kaxomokakitere olo kajalise ako — nexaha. \p \v 7 Hatyaoseta iraikakoahenahere najikinita hatyo olo kakoa xane iyaha “Barohe Hiye Hakatyasehare Waikohera”, aokahitere, sekotarenai xawatyakala niyahare maheta. \v 8 Hatyo hiyeta hatyo waikohe xaokaka kalikini kijiyehena “Timalati Waikoherakoa”, nerekatita. \v 9 Nikare tyaona iraiti xakaisasehare Jeremias iraetere akereta: \q1 Iyehenahitaha 30-hokose olo Israel yerenai tyakekohenahere ebakatyaka xaimane hoka \q1 \v 10 hatyo kakoa iyaha barohe hiye hakatyasehare waikohera, Xekohaseti notyoma aohenere akereta. \s1 Jesus Tyaonita Pilatos Nahalakoa \r (Marcos 15.2-5; Lucas 23.3-5; João 18.33-38) \p \v 11 Hatyaoseta Jesus tityoita kalorexe Pilatos nahalakoa hoka Pilatos axehenene hoka nehena: — Xoana, judeunai xekohase kalorexe hiso? nexa. \p — Hiso atyo nikare hiraeta — nexa Jesus. \v 12 Xakore hoka maisa xoare ekoaxatyare sacerdotenai xekohasenai, judeunai nityohalitiranai niraene nahalakoa. \p \v 13 Hatyaoseta Pilatos nehena: — Xoana maisa hasemare iniraehareraha hiso? nexa. \p \v 14 Xakore hoka Jesus mema tyaohitiya, hoka kalorexe hakaharetyoa. \s1 Jesus Kahalakisaka Kaxaisaka Maheta \r (Marcos 15.6-15; Lucas 23.13-25; João 18.39–19.16) \p \v 15 Hisehaliti Páscoa xowakehena nihatyaka Pilatos aihikoahitita hatya berexo ako tyaonitere halitinai xaxane ximita. \v 16 Hatyo xowakiya hatya ewaiyanehareha kaiserehare berexo ako tyaonita, Barrabás nexarexe. \p \v 17 Hatyaoseta halitinai hohisakoaha hoka Pilatos axehenahene: — Xalaite naihikoaheta xomana xaohena: xoana Barrabás, xoana Jesus etake Enore Kalorexe Aohenere aokahitere kore? nexa. \v 18 Waiyekehalakita atyo enomana sacerdotenai xekohaseharenai nokoawaharene Jesus hiye. Hatyohare hiyeta tyoaha ekakoa enali hoka isahene enomana. \p \v 19 Hatyaoseta Pilatos tyokitata ene kalorexe nokahakalaose nali hoka exanityo axikaxatya hairaine enomana: — Hahalakihena hatyo haliti iniyalahare maomanehare. Hiyaiya, exe xatini nojihini ako maisa waiye notyaonare ihiyeta, kalore namaikohalo ihiyeta — nexa. \p \v 20 Xakore hoka sacerdotenai xekohaseharenai, judeunai nityohalitiranai xoaha aiyateretyoahitaha halitinai xahita, axaha Pilatos hoka aihikoaheta Barrabás hoka Jesus xaisaka aokaha ihiye maheta. \p \v 21 Hatyaoseta kalorexe axehenahene: — Exe hinamaharenai konita, xala hare kaisere naihikoaheta xaokita? nexa. \p — Barrabás — nexaha. \p \v 22 Hoka Pilatos axahene: — Hoka xoana atyoite namohena Jesus, etake Enore Kalorexe Aohenere aokahitere? nexa. \p — Haberekohenene atyalihose xaimaholatyaka hiye! nexaha. \p \v 23 Hoka Pilatos axehenahitiyene: — Hoka xoaretya iniyalahare tyoma? nexa. \p Hatyaoseta aiyateretyoaha kawiyatyaha: — Haberekohenene atyalihose xaimaholatyaka hiye! nexaha. \p \v 24 Hatyaoseta Pilatos xakore waiya hoka maisa terota jiyahaotyarahene, exahe halitinaiya enajikini maniya ehareha ihiye aokita hoka axa one hoka tihahisoaheta halitinai nahalakoita hoka nehena: — Maisa atyo natyo hare xini exe haliti xaisaka naoka, xakore hoka xiso atyo — nexa. \p \v 25 Hoka tyotya halitinai nexaha: — Maika exe wainihenere hiyeta iniyalahare wikaxomokaka, exahe wijikolaharenai hoka — nexa. \p \v 26 Hatyaoseta Pilatos aihikoaheta Barrabás enomanaha. Hatyaoseta wakatya sorarenai hoka mokonasetyaha Jesus militihi aohenere najikinita halakisene enomanaha berekotyahene atyalihose xaimaholatyaka hiye maheta. \s1 Sorarenai Koexahalisahitaha Jesus \r (Marcos 15.16-20; João 19.2-3) \p \v 27 Hatyaoseta Pilatos sorarexanai kolatyaha Jesus kalorexe hanako nali hoka ahohisakoatyaha tyotya sorarenai hoka exahiyatyahene. \v 28 Hatyaoseta inima aitoakisaha hoka aisoakisahene imiti nase xotere ako. \v 29 Tyomaha xolatyaolisoakalati katohere kakoare hoka mokahene eseri hiye, atyakasese mokaha ekahekoa ifihini maniya. Hatyaoseta meholokoaha hakaolise kakoa enahalakoa hoka hirahenahene hoka nehenaha: — Hawaiyeta womana, judeunai xekohase! nexaha. \v 30 Hatyaoseta xataholisahene, exahe iyaha atyakase ekahekoata hoka mokotyahitene eseri hiye. \v 31 Koexahalihenaherene najikinita aitoakihenahitaha imiti xotere nase hoka aisoakihenahitene inimako. Hatyaoseta xaneha ekakoa berekotyahene maheta atyalihose xaimaholatyaka hiye. \s1 Jesus Berekotyaka Atyalihose Xaimaholatyaka Hiye Tahi \r (Marcos 15.21-32; Lucas 23.26-43; João 19.17-27) \p \v 32 Xanahitaha ene hoka ahotyaho ahalakoatyaha hatya haliti, Simão nexarexe, wenakalati Cirene yere, hoka otokaha Simão hoka Jesus berekotyakala niyahare atyalihose xaimaholatyaka kolatyaka aokaha ihiye. \p \v 33 Hatyaoseta xane kaokaha Gólgota nexarexe nali. (Gólgota atyo “Seriti nahe akerehare aose”, nita.) \v 34 Kaokaha nali hoka isaha vinhoxa kaketaxatyaka nikanati kakoare Jesus ana terene maheta. Hoka hasakene hoka maisa terene aokowita. \v 35 Hatyaoseta berekotyahene atyalihose xaimaholatyaka hiye hoka hatyo najikinita hasakaharetyakakoaha hoka Jesus nima irakakakoaha hatyokakoaha. \v 36 Hatyo najikinita tyokaha hoka wahakohenaha Jesus ana. \v 37 Eseri haomaniya mokaha taba taose xairatise kakoare, haxawaiyekehalakalaha kakoare: \qc EXE ATYO JESUS JUDEUNAI XEKOHASE \p \v 38 Hinamahare kaiwarexe tehitiya berekotyaha atyalihose xaimaholatyakanai hiye ehakakoane, hahare ifihini maniya, hahare ewatone maniya xoaha. \p \v 39 Hoka hatyo nali jiyiterenai koexahalisahene. Matyakekotyahitene exahe xalawalisaha hakaiyeheha hoka nexahitaha: \v 40 — Hisoiya atyo hamawenekoaretya Iraexatyakalati Hana hoka hanamaki ferakene kakoitaiya hisomehetene haoka. Aliterexe atyo Enore Ityani hiso hoka hexoahetehena hiberekotyaka aoseta hoka hisota hiyoawihetehena! nexaha. \fig |src="CN01836B.TIF" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Mateus 27.40" \fig* \p \v 41 Hoka sacerdotenai xekohasenai, iraiti kakoa waiyoreterenai, judeunai nityohalitiranai harenae tehitiya koexahalihenahene hoka nehenaha: \v 42 — Haiyanai atyo iyeheta iniyalahare nonitata hoka maisaiya atyo hatyota iyoawihitita! Xoana, maisa Israel yerenai xekohase xini? Hoka kalikinitaiya atyo iyoawiheta haberekotyakaoseta hoka wityakekoneya atyo. \v 43 Enore atyo tyakekota, exahe Enore Ityani aokowi. Hatyo hiyeta wawahakohena atyoite, xoana Enore xamani ala iyehetene aokowita kalikini! nexaha. \p \v 44 Kaiwarexenai ehaliya kaberekotyakehenerenai kakoita tehitiya kirawanahene hoka aiyalatyaha enomana. \s1 Jesus Kamane Tahi \r (Marcos 15.33-41; Lucas 23.44-49; João 19.28-30) \p \v 45 Hatyaoseta totahikoahena hoka makalirohena hakakoare waikohekoa. Hoka makaliro tyaona makakoahena kijiya. \v 46 Makakoahena hoka Jesus kinatyaxa kawiyatya: — Eli, Eli, lemá sabactani — nexa. Exe iraeti atyo exakerexe nita: — Nenorexi, Nenorexi, xoana hoka hahalakisa natyo? nita. \p \v 47 Haiyaharenai nali tyaoniterenai, semaha hatyohare hoka nexaha: — Elias atyo kawihena — nexaha. \p \v 48 Hatyaoseta hatya tema xane vinho xaiya mitoloka tihaharetyoakalati hoka atyakase keteho mokene hoka aimatene Jesus ana, terene maheta. \v 49 Hoka haiyaharenai atyo nehenaha: — Awijira hoka wiyaiya, xoana xamanite hoka Elias tyoa iyehetene! nexaha. \p \v 50 Hatyaoseta Jesus kinatyaxa kawiyahitiya hoka waini. \p \v 51 Hatyo xowaka Iraexatyakalati Hanako imiti taose sololoitere halakoa nekese hoka hinama taose tyaona. Eno maniyata halalakoa waikoa maniya exoaheta. Waikohe tatakoa, exahe sehali kalolironai hoka ehekoa. \v 52 Xawatyakalatinai majiholatyoaheta hoka kahare Enore koamaniya tyaoniterenai koxaka wainihenerenai kasehetaha \v 53 hoka hikoahenahitaha xawatyakalatinai akota. Hoka Jesus kasehetehenere najikinita xanehenahitaha Wenakalati Waiyexe nali hoka hatyo nali kahare halitinai waiyehenahitene. \p \v 54 Hatyaoseta sorare xekohasehare, esorarexanai harenai, Jesus ana wahakoiterenai, waiyaha waikohe tatakoane exahe xoalinihare hoka mairaha hoka nexaha: — Aliterexe atyo Enore Ityani ene! nexaha. \p \v 55 Hoka hatyo nali haiyahalonai ohironai tyaonita hoka sekota wahakotyahitaha. Tyoaha atyo Jesus xema Galiléia ta, exahe kahinaetyahitene ene. \v 56 Enekoniha Maria Madalena, Maria, Tiago, José xoaha nityo, Zebedeu ityaninai nityo xoaha. \s1 Jesus Xafityaka Tahi \r (Marcos 15.42-47; Lucas 23.50-56; João 19.38-42) \p \v 57 Okoi makehena hoka kaoka hatya haliti kaoloxere, José nexarexe, wenakalati Arimatéia nalitare. Hatyo tehitiya atyo Jesus nawenatyasehare. \v 58 Hoka José xane Pilatos axeheta Jesus háre. Hoka Pilatos exekakeheta enomana aoka. \v 59 Hatyaoseta José iyeheta eháre hoka olahisetene imiti kese taosero waitare taose kakoa. \v 60 Hoka xane mokene haomanere xawatyakalati ako. Hatyo sehali sekakohenere atyo maisa wahehena xini tyaonita. Hatyaoseta talirika sehali kalorexe taose jihotya maheta hatyo xawatyakalati. Hatyaoseta xaneheta. \p \v 61 Exowaka Maria Madalena, hatya Maria xoaha, tyokahitaha hatyo xawatyakalati haliya. \s1 Xawatyakalati Kaxaikotyaka \p \v 62 Kamaetali, hatyo memere mohenahere sábado ferakene nahetere nahitita sacerdotenai xekohasenai, fariseunai xoaha hohisakoaha Pilatos kakoa \v 63 hoka nehenaha: — Kalorexe, waiye atyo wotita. Kasetatere xowaka etake maoseratyaliye nexa: “Hanamaki ferakene najikinitaite hoka nokaseheta”, nitere. \v 64 Hatyo hiyeta haxikatya sorarenai hoka waiye exawatyakala kaxaikoha hanamaki ferakene. Hoka maisa exaotyakiraharenai iyehenahititaha eháre hoka nexahita halitinai hiye: “Kaseheta”, nexahitaha. Hiyaiya, hatyo miyanitiye maoserahenahereya atyo hetatiye xaheharehena niyahare — nexaha. \p \v 65 Hatyaoseta Pilatos nehena ihiyeha: — Owene sorarenai. Xiyane waiye xikaxaiko exawatyakala — nexa ihiyeha. \p \v 66 Nexa hoka xaneha xawatyakalati jihola hiye mokaha baberane maisa xala hare watyalini maheta, exahe halakisaha sorarenai hatyo nali kaxaikoaha maheta xawatyakalati. \c 28 \s1 Jesus Kaseneheta Tahi \r (Marcos 16.1-10; Lucas 24.1-12; João 20.1-10) \p \v 1 Sábado najikinita, domingo xowaka witita, Maria Madalena, hatya Maria xoaha xaneha waiyaha maheta xawatyakalati. \v 2 Hatyaoseta waikohekoa kalore tatakoa. Hoka Enore nalitare hatya anjo tyoa enokoata hoka iyeheta sehali xawatyakalati jihola hoka tyoka eheno. \v 3 Motya kahihiye. Inimanai hoka iyomate kaiserehare. \v 4 Hatyaoseta ihiyeta sorarenai kalore mairaha hoka tatakoaha hoka exoaha waikoa, motya ekamane tyaonaha. \p \v 5 Hatyaoseta anjo nehena ohironai hiye: — Awa atyo ximaira! Notita atyo xiso, xatawita atyo Jesus, etake kaberekotyakehenere atyalihose xaimaholatyaka hiye xáhita. \v 6 Maisa atyo aliheta aka. Koxaka atyo kaseheta hairaine aoseta. Xisohena hoka mohenaherene aose xiyaiya. \v 7 Hoka xiyanehetehena hoka xexa exaotyakiraharenai hiye: “Koxaka kaseheta hoka xanehenaite xaheta Galiléia nali xeta. Nalite xiyaiyehetene”, xexa ihiyeha. Xotyaxematyaira exe niraitere — nexa anjo ihiyeha. \p \v 8 Hatyaoseta ihalahalo haikoahenahitaha xawatyakalati nalita. Mairahitaha, xakore hoka ihalahaloha. Hoka tema xanehenahitaha, xakaiha maheta exaotyakiraharenai hiye. \p \v 9 Hatyaoseta eharehena rotita Jesus ahalakoahenahitene hoka nehena: — Kasani ximehexaiko xisaona naoka! nexa. \p Nexa ihiyeha hoka xane kaokaha ehaliyita hoka meholokoa, awaiyityahene. \p \v 10 Hatyaoseta Jesus nehena: — Awa atyo ximaira. Xiyaneheta hoka xirai nohinaeharenai hiye hoka xaneha Galiléia xeta hoka nalite waiyehenahitaha natyo — nexa ihiyeha. \s1 Kaxaikotyatiyenai Niraesene Tahi \p \v 11 Ohironai ahotitata xanehenahititaha hoka haiyanai sorarenai xawatyakalati kaxaikoterenai xanehenahitaha wenakalati hoka sacerdotenai xekohasenai hiye hatyo hawaiyaneha tahi xakaiha. \p \v 12 Hatyaoseta hatyo kalorexenai ahohisakoatyaha judeunai nityohalitiranai hoka iraekakoaha. Hatyaoseta kalore olo isaha sorarenai ana, \v 13 hoka nexaha ihiyeha: — Maika xexa: “Exaotyakiraharenai makiya tyoaha hoka wisemakiterenase ala iyehenahitaha eháre”, xexa. \v 14 Hoka exahe kalorexe semehenene hoka wijiyahaotenite xiraehenere akereta hoka maisa xoana mokita xiso — nexaha. \p \v 15 Hatyaoseta sorarenai tyaonaha hatyo olo kakoa hoka sacerdotenai xekohasenai aokitere akereta tyaonaha. Hatyo iraiti exaoretyoa hakakoare judeunai koni, heko kalikini kijiyehena hatyo tahi nikare kasemakita. \s1 Jesus Kaotyakeheta Haxaotyakiraharenai Ana \r (Marcos 16.14-18; Lucas 24.36-49; João 20.19-23; Atos 1.4-8) \p \v 16 Hatyaoseta 11-hare exaotyakiraharenai xane Galiléia xeta. Hoka xaneha tyairi heno Jesus haxahalakoatyaka aohenere nali. \v 17 Hatyaoseta waiyehenahitaha Jesus hoka meholokoaha awaiyityahitene. Xakore hoka haiyaharenai atyo katyakoiyahare ekakoa. \p \v 18 Hatyaoseta Jesus kaoka ehaliyahitaha hoka nehena: — Enokoa, waikohekoa xoaha Xekohasehare atyo notyaona — nexa. \v 19 — Hatyo hiyeta xiyane xaotyakihena tyotya haliti hotyalinai hoka nokoamaniye nawenatyasehare tyaonaha maheta. Hoka maika xabatixahenahene Baba nexare kakoa, Ityani nexare kakoa, Isekohaliti Waiyexe nexare kakoa. \v 20 Xaotyakihenahene hoka tyotya naokitere akere tyaonaha. Hoka xasemehena, tyotyaki ferakene ite nokaxaiko xiso miyanitiye ferakene kijiya — nexa Jesus haxaotyakiraharenai hiye.