\id LUK - Parecis NT -Brazil 2012 (DBL -2013) \h Lucas \toc1 Lucas Xairala \toc2 Lucas \toc3 Lc \mt1 Lucas \c 1 \s1 Xairahenerene Niraene \p \v 1 Xekohaseti Teófilo: Kahare haiyaharenai atyo aiyateretyoaha xairatyaha maheta xoalini hare kaotyakehenereharenai winekoni tahi. \v 2 Xairatyaha atyo xakaihenaherehare wihiye, hatyoharenai waiyehenereharenai hetati xowakiyata, exahe xakaihenahere iraiti tahi. \v 3 Hatyo hiyeta, xekohaseti, tyotya nawaiyore, aliyakereta xamani hatyoharenai kaotyakehenerehare hetati xowakiya kakoa, hoka nahekotya hoka kasani tyotya hatyoharenai waiyekehalaka naxairaheta homana naokowi, \v 4 waiyekehalaka homana maheta, iraiti aliterexe tahi kakoa hikaxaotyakisakehenerehare. \s1 João Batista Nawenane Tahi Kaxakaisaka \p \v 5 Herodes kalorexe tyaonitere judeunai waikoherakoa xowaka Zacarias nexarexe sacerdote tyaonita. Hatyo atyo sacerdotenai Abias hotyalinai konitare. Exanityo atyo Isabel nexalolo, hatyo tehitiya atyo sacerdotenai ityaninai konitalo. \v 6 Hatyo haiyanityo kakoarenai waiye maniya taita tyaonahitaha Enore haotita, exahe tyakekoahitaha aliterexe Xekohaseti xaotyakiraho exahe niraene. \v 7 Xakore hoka maisa kaisaniyeha, Isabel maisanityakohalo hoka. Exahe hatyo hinamanai koxaka ohiyeha hoka. \p \v 8 Haxowakiya Zacarias tyomita hahatene sacerdote hatene harero Enore haotita, enómane xowakehena hatyo hateniti ferakiti nihatyaka tyomahitere hoka. \v 9 Sacerdotenai nawenanaho akereta axikatyahene keratya maheta incenso ekeratyakalaose. Hatyo hiyeta isoa Xekohaseti anere Iraexatyakalati Hanako. \v 10 Hoka incenso keritere nase halitinai menanakita iraexatyahitaha. \p \v 11 Hatyaoseta hatya anjo Xekohaseti nalitare kaotyaka Zacarias nahalakoa, tityoare keratyakalati aose fihini maniya, incenso keritere nali. \v 12 Hatyaoseta Zacarias waiyene hoka maira, exahe maisa aliyakere tyaona xaka mokene. \p \v 13 Xakore hoka anjo nexa ihiye: — Awa atyo himaira, Zacarias! Enore sema hiraexala. Hexanityoite hamokose kaisani hoka João nexarexe ite hakaexaretene. \v 14 Tyaonaite hoka himaxaloite ekakoa, exahe haiyanaite hoka maxalo ekakoa. \v 15 Hatyo atyoite kalorexe tyaona Enore ana. Maisaiya atyo vinhoxa terita, kawexere harenai. Isekohaliti Waiyexe kakoare atyoite tyaona tyaohenere ferakenitita. \v 16 Hoka kahare ite Israel hotyalinai Xekohaseti koamaniya axomoka nikisa, Israel yerenai Nenorexa koamaniya. \v 17 Enore niraene xakaisasehare akeretaite tyaona, exahe kinatere ite iraiti xakaisasehare Elias akereta. Hatyoite aotyakisa nexekatinai, ityaninai hoka mehexaikohare tyaonaha, exahe masemaxemalaharenaite axomokanikiheta wenati waiyexe maniya. Hoka memere ite moka Israel hotyalinai Xekohaseti kaokene niyahare. \p \v 18 Hatyaoseta Zacarias axa anjo: — Aliyakeriya hatyoharenai notyakekohena? Nonityohaliti kaiserehare, nexanityo tehitiya hoka. \p \v 19 Hoka anjo nexa: — Natyo atyo Gabriel, Enore wakanehare. Hatyo atyo axikatya natyo noxakai hihiye maheta exe iraiti waiyexe. \v 20 Maisa atyo hityakekota niraeni, xakore hoka hatyoharenai atyoite enaose xowakehena hoka kaotyaka. Hoka maisa tyare atyo hityakekota hoka himairaenehare ite hisaona, exahe maisaite hiraehitita hityani tyaohenere ferakene kijiya. \p \v 21 Hatyo nase halitinai atyahitaha Zacarias, exahe tyotyaha hakaharetyoahitaha ehowitiharene Iraexatyakalati Hanako kakoa. \v 22 Hikoaheta hoka Zacarias maisa iraehitita. Hatyaoseta waiyekehalaka enomanaha xoalinihare ewaiyane Iraexatyakalati Hanako. Maisa iraexe hoka aimenekokoatya hakahenai kakoa halitinai ana. \p \v 23 Hatyaoseta Zacarías miyatya hahatene Iraexatyakalati Hanako hoka xaneheta hawenakala xeta. \v 24 Hatyo najikinita, maisa wahita hoka, exanityo Isabel tifalo hoka 5-mijini maisa hikoare hekoti hahanakota. Hoka nexa: \v 25 — Kalikini tyare atyo Xekohaseti kahinaetya natyo hoka maisaiya atyo xalahare kirawanehitita natyo nomaisanihaloni hiyeta — nexa. \s1 Jesus Nawenane Tahi Kaxakaisaka \p \v 26 Hatyaoseta 6-mijinihena Isabel tifalo tyaonita hoka Enore axikatya anjo Gabriel hatya wenakalati Galiléia koa, Nazaré aokahitere nali. \v 27 Hoka hatyo anjo atyo kolaita iraiti hatya mawatyalisakahalotatere okoi kaiyanenehenolo hatya haliti José nexarexe kakoa ana. José atyo xekohaseti Davi jikolaharenae konitare. Hatyo mawatyalisakahalotatere atyo Maria nexalolo. \p \v 28 Hatyaoseta anjo tyoa hoka nexa: — Hihalalohena, Maria! Hiso atyo waiye hikaxomokakita. Xekohaseti atyo kaxaikota hiso — nexa. \p \v 29 Hoka Maria sema anjo niraene hoka maisa aliyakere tyaona xaka mokene. Hoka hahakahalotyoane kakoita ahekohena, xoare nexa xamani ala iraeta hoka. \p \v 30 Hatyaoseta anjo nehitiya: — Awa atyo himaira, Maria. Enore atyo ihalahareta hikakoa. \v 31 Hitifaloite. Hawenakisaite hityani hoka hakaexaretene ite Jesus. \v 32 Hatyo atyoite kalorexe haliti tyaona hoka Enore Maxaixahityakahare Ityanite kaxaokaka. Xekohaseti Enore atyoite kalorexe mokene, enahetahare Davi akereta. \v 33 Hatyo atyoite Jacó jikolaharenai xekohase tyaota mene. Kalorexe enawenane atyoite maisa xoana hekota tyotita — nexa. \p \v 34 Hatyaoseta Maria nexa anjo hiye: — Hatyoharenaiya maisa aliyakere. Hiyaiya, nomawatyalisakihalotata atyo — nexa. \p \v 35 Hoka anjo nexa ihiye: — Isekohaliti Waiyexe ite tyoa homana hoka Enore niyatere ite tyaona hikakoa. Hatyo hiyetaite xoimaite waiyexe, exahe Enore Ityani kaxaokaka. \v 36 Hotehena hihinaehalo Isabel. Maisaiya atyo kaisanita aokahitaha. Xakore hoka kalikini atyo 6-mijinihena tifalo tyaonita, inityohaloti xakore hoka. \v 37 Hiyaiya, Enore ana atyo maisa xoare hare maomakahare aka — nexa. \p \v 38 Hoka Maria nexa: — Natyo atyo Enore wakanehalo, maika haokitere akereta nokaxomokaki — nexa. \p Hatyaoseta anjo xaneheta. \s1 Maria Xane Waiya Isabel \p \v 39 Hatyaoseta haiyakinai ferakene najikinita, Maria tyakaihalotyoa hoka ihalahalo xane wenakalati tyairinai koni tyaonitere, Judéia koa nali. \v 40 Xane kaoka hoka Zacarías hanako isoa hoka Isabel hiye katyawaxa. \p \v 41 Maria katyawaxehena Isabel hiye hoka ityani moxomoxo ityakota. Hatyaoseta Isekohaliti Waiyexe tyaonita ekakoa hoka \v 42 Isabel nexa kinatyaxa: — Hiso atyo waiye hikaxomokakita tyotya ohironai koniyata, exahe xoima hikaisanihenere tehitiya atyoite waiye kaxomokaka. \v 43 Hoka xala ala natyo hoka Noxekohase nityo tyoa waiyita natyo? \v 44 Hikatyawaxehena nohiye hoka xoima ihalahare hoka moxomoxo nohiye notyakota. \v 45 Hiso atyo hawaiye. Hiyaiya, hityakekota atyo kaotyakehenerehare, Xekohaseti iraehenerehare hihiye — nexa. \s1 Maria Xerane \p \v 46 Hatyaoseta Maria nexa: \q1 — Nihalahalota Xekohaseti kakoa. \q1 \v 47 Nihalahalota Enore hiyeta, nisekohalo Niyaseheta hiyeta. \q1 \v 48 Hiyaiya, oteheta atyo natyo hawakanehalo, wakahalo taita xakore atyo natyo hoka. \q1 Kalikinita atyoite tyotyaha ohiro waiye xomokakolo aohenaha natyo. \q1 \v 49 Hiyaiya, Enore kinaterexe atyo kalore waiyexe tyoma nomani. \q1 Enexare atyo waiyexe. \q1 \v 50 Hotikijita atyo hawaiyexehare tyotya aiminijitereneharenai ana, tyotya ehotyaliharenai konitare tyaonitereharenai kakoita ana. \q1 \v 51 Aimatya atyo hakahe kinaterexe hoka jiyahaotita aokowiharetyoitereharenai exahekolanaiha kakoita. \q1 \v 52 Kikihitita atyo enokahakalanai henota kalorexenai kinaterexenai, hoka mokita atyo waiyexeharexenae kalorexe tyaonaha maheta. \q1 \v 53 Kalore atyo ijita nakairati nakitereharenai ana hoka axikahitita atyo kaxiyeharexenai eháreha firereta. \q1 \v 54 Iraehenere wahetakomaniyereharenai hiye akereta atyo tyoma hoka kahinaetya hawakaneharenai Israel hotyalinai. \q1 \v 55 Oteheta hahotikira hawaiyexehare Abraão ana, tyotya ijikolaharenai xoaha ana hoka heko awaiyetyahene aokowihenerehare. \p \v 56 Maria ala xoana xamani hoka hanama mijini hare tyaona Isabel haliya. Hatyo najikinita xaneheta hahana xeta. \s1 João Batista Nawenane Tahi \p \v 57 Hatyaoseta Isabel ityani nawenanaosehena hoka tyaona enamokose. \v 58 Ehaliya tyaoniterenai, exahe ehotyaliharenai xoahanai semaha kalore Xekohaseti awaiyehenerene hoka ihalahareha Isabel kakoa. \p \v 59 Hoka 8-ki ferakenehena xoima tyaonitere najikinita xane aikonomanere milihehenahene hoka kaixaretyahene aokowihenaha enexe nexareta, Zacarias nexarexe. \p \v 60 Xakore hoka inityo nexa: — Mahaiya. Enexare atyoite João — nexa. \p \v 61 Hatyaoseta nexaha: — Xakore hoka maisa atyo hatyanai hekoti xinekonitarenai hatyo nexarexe aka — nexaha. \p \v 62 Hatyaoseta aimenekokoatyaha enexe ana, axahitene xoare nexare xamaniya kaixaretya xoima aokowita hoka. \v 63 Hoka Zacarias axa xairatyakalati taba taose hoka xairatya: “Enexare atyo João”, nexa. Hoka tyotyaha hakaharetyoaha. \p \v 64 Hatyaosehena hoka Zacarias iraexehetehitiya hoka ihalaharehena Enore kakoa. \v 65 Hoka ehaliya tyaoniterenai kalore mairaha. Hoka hatyoharenai tahi exaoretyoa hakákoare tyairinai koni tyaoniterenai nali, Judéia koa nali. \p \v 66 Tyotya semitereneharenai ahekotyahitaha hoka hatyohare tahi axahitaha: — Xoanahalanite exe xoima tyaohenaki? nexahitaha. \p Hoka aliterexe atyo Xekohaseti niyatere tyaonita ekakoa hoka. \s1 Zacarias Niraene \p \v 67 Hoka Zacarias, Isekohaliti Waiyexe kaxaihakoretya hoka xakaihakahena hoka nexa: \q1 \v 68 — Nika wihalahare Xekohaseti kakoa, Israel Nenorexa kakoa. Hiyaiya, tyoa atyo kahinaetya haomanerenae exahe isa maheta wenati waiyexe enomanaha. \q1 \v 69 Axikatya atyo womana hatya kinaterexe Wiyasehareheta maheta, etake hawakanehare Davi jikolahare. \q1 \v 70 Toahiyita atyo Enore exeharenai irae, waiyexe iraiti xakaisaseharenai koamaniyata. \q1 \v 71 Iyeheta atyo wiso aokowi wahalakoaharenai nonitata, tyotya kirawaneterenai wiso nonitata. \q1 \v 72 Hotikisa atyo aokowi hawaiyexehare wahetakomaniyereharenai ana, exahe oteheta aokowi waiyexe iraehenerehare. \q1 \v 73 Alitere atyo irae wahetahare Abraão hiye, \q1 \v 74 iyeheta atyo wiso aokowi wahalakoaharenai nonita, hoka wisaona exema maniya wimamairanehareta maheta aoka. \q1 \v 75 Nikare tyoma, kasani tyotyaki ferakenenai wikasetatere xowaka enomanere taita wisaona maheta, hoka wisoma maheta aokitereharenai taita. \q1 \v 76 Hoka hiso, haré, hiso atyoite Enore Kalorexe niraene xakaisasehare hikaxaokaka. \q1 Hiso atyoite hiyanehena Xekohaseti nahitita, memere hamoka ahoti enomanere maheta. \q1 \v 77 Hiyakaihenaite hihotyaliharenai hiye iniyakehenahitaha kaotyakehenerehare, kamaotyanetyakehetehenere iniyalahare enómaneha hiyeta tahi. \q1 \v 78 Hiyaiya, wEnorexa atyo airakoaneharetyare, waiyexehare. Hoka aokanalisaite wiso haxaokanatyakala kakoa, \q1 \v 79 Hoka enokoataite aokanalisa tyotya makaliroti maxakatyahene katawanexe katyahe tyaoniterenai ana, moheta wawenane waiyexe wenati maniya maheta — nexa. \p \v 80 Hatyaoseta João kekoare hoka kinatere tyaona eháre, inisekohare xoaha. Hoka maharexakiti tyaona hotikisoawihenere Israel hotyalinai ana kijiya. \c 2 \s1 Jesus Nawenane Tahi \r (Mateus 1.18-25) \p \v 1 Hatyo xowakiya xekohaseti Augusto axikatya hairaene tyotya halitinai ekaxaikonekoa tyaoniterenai ana, haexarenaiha isaha maheta hoka kaxihatyaka halitinai maheta. \v 2 Hatyo hetati kaxihatyakehenahere xowaka Cirênio kalorexe tyaonita Síria nali. \v 3 Hatyaoseta tyotyaha xaneha haexarenaiha isaha hawenakalanaiha nihatyaka. \p \v 4 Hatyo hiyeta José xane Nazaréta, Galiléia nalita, Judéia koa xeta, hatya wenakalati Belém nexarexe nali, kalorexe Davi tyaohenere nali. José nali xane, Davi jikolahare hoka. \v 5 Xane haexare isa maheta Maria kakoa. Hatyo kakoa atyo tyaona aokowita exowaka. \v 6 Hoka tifalo exowaka, hoka Belém nali tyaonahitere nase, xoima nawenanaose xane hikoa. \v 7 Hoka Maria awenakisa hetatiye mokose haisani. Hoka aihonolisa xoima imiti taosenai kakoa hoka ehokokisene kirakahare nakaira xomokakala aose, maisa xoare aoseheta aka enomanaha nemakatyakalati hanako hoka. \fig |src="CN01616b.tif" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Lucas 2.7" \fig* \s1 Kaxaikotyatiyenai Ana Kaotyaka Anjonai \p \v 8 Hatyo nali kaxaikotyatiyenai tyaonahitaha makiya mase, kaxaikoahitaha hakalaneroxanai. \v 9 Hatyaoseta hatya anjo Xekohaseti nalitare kaotyaka hoka Xekohaseti xaokanala werokere aokanalisa kaxaikotyatiyenai. \p Hoka kalore mairaha \v 10 xakore hoka anjo nexa: — Awa atyo ximaira! Ali atyo notyoa Iraiti Waiyexe tahi noxakai xihiye maheta. Hatyo atyo kaihalaharetyakere tahi, exahe tyotya halitinai ana tehitiya. \v 11 Kalikini Davi nawenakala nali tyaona Xiyasehareheta, Enore Kalorexe Aohenere, Xekohaseti! \v 12 Exakerite hoka xityakeko: xiyaiyaite hatya xoimaira exaihonolisakahare imiti taosenai kakoa, exetolikisakahare kirakahare nakaira xomokakala aose. \fig |src="CN01620b.tif" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Lucas 2.12" \fig* \p \v 13 Hatyaoseta kaotyaka kahare haiyaharenai anjonai hatyo anjo kakoa, motya sorarenai enokoatarenai. Hoka xerahitaha xerati, ihalahare ahitaha Enore kakoa hoka nexahitaha: \q1 \v 14 — Maika kaihalaharetyaka Enore kakoa, enokoa xáhehare nenone! \q1 Hoka maika waikohekoa mehexaikohaliti tyaona halitinai waiye moka aokowitereharenai ana. \p \v 15 Hatyaoseta anjonai xanehenahitaha enokoa xeta hoka kaxaikotyatiyenai nexakakoahenaha: — Wiyá Belém xeta hoka wiyaiya, xoana xamani nali tyaona hoka, exahe wiyaiya Xekohaseti xakaitere wihiye — nexaha. \p \v 16 Hoka kaholawakaha xaneha hoka waiyaha Maria, José xoaha hoka waiyaha xoima exetolikisakahare kirakahare nakaira xomokakala aose. \v 17 Hatyaoseta xakaiha anjonai iraehenere etahi ihiyeha. \v 18 Tyotya semiterenai kaxaikotyatiyenai xakaitereharenai hakaharetyoaha. \v 19 Hoka Maria oteheta tyotya hatyoharenai, kalore ahekotya etahiha hoka tyotya hatyoharenai hamahiyasakota moka. \p \v 20 Hatyaoseta kaxaikotyatiyenai haikoahenahitaha mase xeta hoka xerahaxahotyaha xerati ihalahalitiya Enore anere, semehenahere, waiyehenahere xoaha hiyeta. Anjo xakaitere akereta terota hoka. \s1 Xoima Kaexaretyaha \p \v 21 Hasemanane najikinita xoima nomanere milihe xaikotyaka ferakene xane hikoa hoka kaixaretyahene Jesus nexarexe. Hatyo nexare terota atyo anjo kaexaretene, enawenane nahitita. \s1 Jesus Hotikisaha Iraexatyakalati Hanako \p \v 22 Hatyaoseta xane hikoa Maria, José xoaha nómane Moisés Xaotyakiraho aokitere akereta ferakene. Hatyo hiyeta kolatyaha xoima Jerusalém xeta, hotikisahene maheta Xekohaseti ana. \v 23 Hiyaiya, exakere atyo xairatyoare tyaonita Xekohaseti Xaotyakiraho: “Tyotya hetatiye xoima atyoite kakikisaka, kaxaokaka Xekohaseti anere”, nexa. \v 24 Hoka xaneha tehitiya fetatyaha maheta hinamalise watyaha xamani, xoana hinamali kalotese xamani, Xaotyakiyaho akereta. \p \v 25 Hatyo xowaka Jerusalém nali hatya haliti tyaonita, Simeão nexarexe. Waiyexehare, airakoaneharetyare, exahe atyahita Israel hotyalinai niyakeheta. Isekohaliti Waiyexe tyaonita ekakoa, \v 26 hoka hatyo Isekohalitita, wainihenere nahititaite waiya Enore Kalorexe Aohenere, Xekohaseti xaxikalahare, aoka ihiye. \v 27 Isekohaliti kaxaihakoretya Simeão hoka xane Iraexatyakalati Hanako. Hoka enexe inityo kolatyahitaha xoima Jesus Iraexatyakalati Hanako xeta, tyomaha maheta Xaotyakiyaho aokitere akereta, \v 28 hoka Simeão iya xoima, hakanotalako mokene hoka ihalahare Enore kakoa. \p Hoka nexa: \q1 \v 29 — Xekohaseti, kalikini atyo hiraetere akereta hisoma, hoka kalikini atyoite waiye nowainihena. \q1 \v 30 Hiyaiya, koxaka atyo nowaiya noxosenai kakoita halitinae hiyáneheta, exahe \q1 \v 31 memere hamohenere tyotya haliti hotyalinai nahalakoa. \q1 \v 32 Xaokanatyakalati hotikisa maheta hahotira tyotya majudeuneharenai ana, exahe isa maheta wenati waiyexe hihotyaliharenai Israel yerenai ana. \p \v 33 Xoima nexe, nityo xoaha hakaharetyoaha Simeão iraehenere etahi kakoa. \p \v 34 Simeão wenati waiyexe aoka enomana hoka nexa Maria, Jesus nityo hiye: — Exe xoima atyo Enore xaxikalahare mawenekoaretya exahe iyeheta maheta kahare Israel yerenai. Exe xoima atyoite Enore xaimenekola hoka kahare ite haiyanai iraeharetene. \v 35 Nikare ite hoka exahekolanaiha metaharexenai kasemaka. Hoka xamaikohalitite kesekase ekawetyakahare akereta aikotya himahiyase — nexa. \p \v 36 Hoka nali hatya iraiti xakaisasehalo inityohaloti tyaonita. Wainiyanenero, enexalo atyo Ana. Fanuel ene ityani, Aser hotyalinai konitalo. 7-wanone tyaonakakoahenahere najikinita exanene waini. \v 37 Hoka hatyo xowaka 84-wanonehena tyaonita. Hoka maisa kikisoahetolo hekoti Iraexatyakalati Hanakota hoka ferakoa, makiya xoaha Enore koamaniya tyaonita. Kahaliki manakairita, iraexaita harenai. \v 38 Hatyaosehena hoka kaoka hoka ihalahalohena Enore kakoa, exahe iraehena xoima tahi tyotyaha Jerusalém niyakeheta xahita atyahiterenai hiye. \s1 José, Maria Haikoahetaha Nazaré Xeta \p \v 39 Hoka miyakatyaha háomaneha tyotya Xekohaseti Xaotyakiraho aokitere akereta hoka José, Maria xoaha haikoahenahitaha Galiléia xeta, hahanaha xeta, wenakalati Nazaré nali. \v 40 Hoka xoima kekoareta hoka kinatere tyaonita. Kalore waiyoliti kakoare, exahe Enore waiye mokitene. \s1 Jesus Hekota Iraexatyakalati Hanako \p \v 41 Tyotya wanone Jesus nexe, nityo xanahitaha Jerusalém xeta hisehaliti Páscoa ana. \v 42 Hoka Jesus 12-wanonehena hoka xaneha hisehaliti ana, hawenaneha akereta. \v 43 Hoka hisehaliti tyotehenere najikinita haikoahenahitaha hahanaha xeta. Xakore hoka Jesus hekota Jerusalém nali, hoka maisa atyo enexe, inityo semitaha hatyohare tahi. \v 44 Exahekolaha hiye hoka motya haikoahititerenai koni tyaonita aokahitaha hoka hatyo hiyeta haki ferakene tonahitaha taita. Hatyaoseta tawehenahene hahinaeharenai, hawaiyaneharenai xoaha koni. \v 45 Hoka maisa kaokehenahititene hoka haikoahenahitaha Jerusalém xeta, tawehenahitene maheta. \v 46 Hanamaki ferakene najikinita kaokehenahitene Iraexatyakalati Hanako, tyokita Xaotyakiyaho kakoa waiyoreterenai kakoa. Semita iniraeneha, exahe axahitene xoaha. \v 47 Tyotya iniraene semiterenai hakaharetyoahitaha iniraene kakoa, enawaiyore xekoaxala kakoa. \p \v 48 Enexe, inityo waiyene hoka hakaharetyoaha tehitiya. Hoka inityo nexa ihiye: — Haré, xoana hoka exakere hisaona? Hexe, natyo xoaha kalore wimawaiyehare watawita hiso hoka — nexa. \fig |src="CN01647B.TIF" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Lucas 2.48" \fig* \p \v 49 Hoka Jesus nexa: — Xoana hoka xatawita natyo? Xoana maisa waiyekehalakere xomana Baba hanako notyaonehenere akiti? nexa. \p \v 50 Xakore hoka maisa waiyekehalakita enomanaha iniraene. \p \v 51 Hatyaoseta haikoaheta hanityo, hanexe kakoa Nazaré xeta. Hanexe, hanityo xoaha niraene semaxemaita. Hoka tyotya hatyoharenai inityo otyaxemaita. \p \v 52 Hatyaoseta Jesus kekoareta haháre exahe hawaiyore xoaha kakoa. Enore, halitinai xoaha awaiyetitene. \c 3 \s1 João Batista Niraene \r (Mateus 3.1-12; Marcos 1.1-8; João 1.19-28) \p \v 1 Koxaka Tibério kalorexe tyaonita Roma nali hoka exowaka Pôncio Pilatos kalorexe tyaonita Judéia koa nali. Herodes exowaka kalorexe tyaonita Galiléia nali, hoka iximarene Filipe exowaka Ituréia, Traconites xoahanai koa kalorexe tyaonita. Lisânias exowaka kalorexe tyaonita Abilene nali. \v 2 Anás, Caifás xoaha exowaka sacerdotenai xekohasenae tyaonahitaha. \p Hatyo xowakiya Enore isa maharexakiti nali iraiti João ana, Zacarias ityani ana. \v 3 Hoka João tonakoatya tyotya wenakalatinai tyaoniterenai one Jordão xa nali hoka xakaita exe iraiti: \p — Xahalakihena iniyalahare xománenai hoka xikabatixatyaka hoka xománe iniyalahare Enore maotyaneheta — nita. \p \v 4 Nikare tyaona iraiti xakaisasehare Isaías hababeranexakoa xairahenere akereta: \q1 Hatya haliti kawijita maharexakiti nali: Memere ahoti xamohena Xekohaseti naheta, maika totaho xamohena enaheta maniya. \q1 \v 5 Tyotya tyairi hekoakonaite kahexotyakeheta hoka tyairinai atyoite kaxehakakoatyakeheta. Ahoti katyokoahoterenai atyoite kaxaototahotyakeheta, exahe ahotinai kenekoehero, mitikoehero harenai kakoare atyoite kaxehakakoahotyakeheta. \q1 \v 6 Hoka tyotya halitinaite waiyehenaha haiyaseharehenahita Enore nalitare. \p \v 7 Hoka kahare halitinai xanahitaha João nali kabatixatyakaha maheta. Hoka nita tyotya ihiyeha: \p — Owi xalijiniharexe hotyalinai! Xala irae xihiye hoka motyaite maisa iniyalahare xikaxomokakita xaokita, Enore kaheneharexe iniyalahare axikahenere xowaka? \v 8 Maika xoalini hare waiyexe xisomehena hoka xahotikisa iniyalahare xawenane xihalakira maheta. Hoka awa atyo xexakakoahena: “Abraão atyo wahetahare hoka maisaiya Enore ehareta wihiye”, xehena. Hiyaiya, aliterexe nomita xihiye, exe sehalinai hiyeta kakoitaiya Enore tyoma Abraão jikolahare! \v 9 Hiyaiya, xawatise atyo memere tyaonita, irikotya maheta atyakatenai ityahare kakoita. Tyotya atyakatenai mawaiyerihare kalitereharenai atyoite kaxityokaka hoka kaxawatyaka irikatyaose — nita. \p \v 10 Hoka halitinai axitene: — Hoka xoare ite wisomehena? nexahitaha. \p \v 11 Hoka nita ihiyeha: — Xala xamani atyo hinamanase kaimanasexe hoka maika isehena hanase maimanasehare ana, exahe maika xala xamani kanakairere hoka maika irákakoahene manakairahare kakoa — nexa. \p \v 12 Haiyaharenai kalorexe noloxa resebetyaseharenai tehitiya kaokaha hoka axaha João: — Xaotyakisatiye, xoare ite wisomehena? nexaha. \p \v 13 — Awa atyo kalorexe aokitere xahexe xaxa halitinai — nexa João ihiyeha. \p \v 14 Haiyaharenai sorarenai tehitiya axitene: — Hoka wiso, xoare ite wisomehena? nexaha. \p Hoka João nita ihiyeha: — Awa atyo haiyaharenai noloxa xiya iniyalahare xiyomokarene kakoa, exahe maoserare xiyakaini etahi xoaha kakoa. Hoka maika xihalaharehena xoloxa xaresebetitereharenai kakoa. \p \v 15 Halitinai xatyahane hatyo xowaka aeroretyoa. Exahekolaha hiye hoka João motya Enore Kalorexe Aohenere aokahitaha. \p \v 16 Xakore hoka João nexa tyotya ihiyeha: — Natyo atyo nabatixaita xiso one kakoa. Xakore hoka hatya atyo kaokehena noxahehare, hoka maisaiya natyonae aliyakere namaxolaita ikijitini nanohi, hatyo atyo noxahehare hoka. Hatyo atyoite batixahena xiso Isekohaliti Waiyexe exahe irikati xoaha kakoa. \v 17 Abali koxaka ekahekoa. Hatyo kakoaite haware moka trigo ekate nonitata hoka trigo ite moka exomokakala ako, hoka keratyaite ekate irikati mawakenehare tyaonitere koni. \p \v 18 Xakaihena Iraiti Waiyexe hoka João aotyakijita halitinai kahare maniyata. \v 19 Hatyaoseta João watyali xekohaseti Herodes tyaohenere Herodias haximarene kaiserehare exanityo kakoa hiyeta. Exahe xoalinihare iniyalahare tyomehenere xoaha hiyeta. \v 20 Hatyaoseta Herodes ehare hoka exahehare niyalahare tyoma: João xomokaka berexoako aoka. \s1 Jesus Kabatixatyaka \r (Mateus 3.13-17; Marcos 1.9-11; João 1.32-34) \p \v 21 Tyotya halitinai kabatixatyakehenere najikinita, Jesus tehitiya kabatixatyaka. Hoka iraexaita ene hoka enokoa majiholatyoa \v 22 hoka Isekohaliti Waiyexe exoa enomana watyaha akerehare. Hoka enokoata tyoa iraiti hoka nexa: \p — Hiso atyo Nityani nawaiyetitere, kalore haihalahalinikijita natyo — nexa. \s1 Jesus Nahetakomaniyereharenai \r (Mateus 1.1-17) \p \v 23 Hoka Jesus hetati hahenere xowaka, kala xoana xamani hoka 30-wanonehena. Hoka ahekotyahitere akereta atyo, \q1 José ityani atyo, hatyo atyo Eli ityani, \q1 \v 24 Eli atyo Matate ityani, \q1 Matate atyo Levi ityani, \q1 Levi atyo Malqui ityani, \q1 Malqui atyo Janai ityani, \q1 Janai atyo José ityani, \q1 \v 25 José atyo Matatias ityani, \q1 Matatias atyo Amós ityani, \q1 Amós atyo Naum ityani, \q1 Naum atyo Esli ityani, \q1 Esli atyo Nagai ityani, \q1 \v 26 Nagai atyo Maate ityani, \q1 Maate atyo Matatias ityani, \q1 Matatias atyo Semei ityani, \q1 Semei atyo José ityani, \q1 José atyo Joda ityani, \q1 \v 27 Joda atyo Joanã ityani, \q1 Joanã atyo Resa ityani, \q1 Resa atyo Zorobabel ityani, \q1 Zorobabel atyo Salatiel ityani, \q1 Salatiel atyo Neri ityani, \q1 \v 28 Neri atyo Melqui ityani, \q1 Melqui atyo Adi ityani, \q1 Adi atyo Cosã ityani, \q1 Cosã atyo Elmadão ityani, \q1 Elmadão atyo Er ityani, \q1 \v 29 Er atyo Josué ityani, \q1 Josué atyo Eliézer ityani, \q1 Eliézer atyo Jorim ityani, \q1 Jorim atyo Matate ityani, \q1 Matate atyo Levi ityani, \q1 \v 30 Levi atyo Simeão ityani, \q1 Simeão atyo Judá ityani, \q1 Judá atyo José ityani, \q1 José atyo Jonã ityani, \q1 Jonã atyo Eliaquim ityani, \q1 \v 31 Eliaquim atyo Meleá ityani, \q1 Meleá atyo Mena ityani, \q1 Mena atyo Matata ityani, \q1 Matata atyo Natã ityani, \q1 Natã atyo Davi ityani, \q1 \v 32 Davi atyo Jessé ityani, \q1 Jessé atyo Obede ityani, \q1 Obede atyo Boaz ityani, \q1 Boaz atyo Sala ityani, \q1 Sala atyo Nassom ityani, \q1 \v 33 Nassom atyo Aminadabe ityani, \q1 Aminadabe atyo Admim ityani, \q1 Admim atyo Arni ityani, \q1 Arni atyo Esrom ityani, \q1 Esrom atyo Peres ityani, \q1 Peres atyo Judá ityani, \q1 \v 34 Judá atyo Jacó ityani, \q1 Jacó atyo Isaque ityani, \q1 Isaque atyo Abraão ityani, \q1 Abraão atyo Tera ityani, \q1 Tera atyo Nacor ityani, \q1 \v 35 Nacor atyo Seruque ityani, \q1 Seruque atyo Ragau ityani, \q1 Ragau atyo Faleque ityani, \q1 Faleque atyo Éber ityani, \q1 Éber atyo Sala ityani, \q1 \v 36 Sala atyo Cainã ityani, \q1 Cainã atyo Arfaxade ityani, \q1 Arfaxade atyo Sem ityani, \q1 Sem atyo Noé ityani, \q1 Noé atyo Lameque ityani, \q1 \v 37 Lameque atyo Metusalém ityani, \q1 Metusalém atyo Enoque ityani, \q1 Enoque atyo Jarete ityani, \q1 Jarete atyo Maleleel ityani, \q1 Maleleel atyo Cainã ityani, \q1 \v 38 Cainã atyo Enos ityani, \q1 Enos atyo Sete ityani, \q1 Sete atyo Adão ityani, \q1 Adão atyo Enore nomanehare. \c 4 \s1 Jesus Hasakaharetyaka Tahi \r (Mateus 4.1-11; Marcos 1.12-13; Hebreus 2.18; 4.15) \p \v 1 Jesus kakoa Isekohaliti Waiyexe tyaonita hoka haikoaheta one Jordão xa nalita hoka hatyo Isekohalitita axanikisene maharexakiti. \v 2 Hoka nali Tihanare hasakaharetene 40-ki ferakene. Hatyokinai maisa kanakairare hekoti hoka nakehena. \p \v 3 Hatyaoseta Tihanare nexa ihiye: — Enore Ityaniya atyo hiso hoka exe sehalinai haikawatya nakairati hoka hikanakaira — nexa. \p \v 4 Nexa hoka Jesus nexa: — Exakere Iraiti Waiyexe xairatyoare tyaonita: \q1 Haliti atyo maisa nakairati xema taita xini tyaonita — \m nexa. \p \v 5 Hatyaoseta Tihanare kolatya Jesus enoakiya hoka haxerore hotikisa enomana tyotya waikohekoa tyaonitereharenai ixiyeharenae kakoita \v 6 hoka nexa: — Nisaite homana tyotya exe iyateliti, exahe exe xiyehaliti. Hiyaiya, tyotya exeharenai atyo kaxekaka nomani, hoka xala ana xamaniya atyo nisene naokowi hoka nisene. \v 7 Tyotya exeharenai atyoite homanere, hameholokoa nahalakoi hoka hawaiyetya natyo hoka — nexa. \p \v 8 Hoka Jesus nexa: — Exakere Iraiti Waiyexe xairatyoare tyaonita: \q1 Hawaiyehena hiyekohase Enore, exahe ekoamaniya taita hisaohena, \m nexa. \p \v 9 Hatyaoseta Tihanare kolatene Jerusalém nali hoka mokene Iraexatyakalati Hana maiyeho enoakiyere akiti hoka nexa: — Enore Ityaniya atyo hiso hoka hahalaisoahetehena exaoseta waikoa xeta. \v 10 Hiyaiya, exakere Iraiti Waiyexe xairatyoare tyaonita: \q1 Enore ite axikatya hanjoxanai kaxaiko hiso maheta, \m nexa. \p \v 11 — Exakere tehitiya xairatyoare tyaonita: \q1 Otokaite hiso hoka maisa hikijinai hekoti kawe hamokita sehalinai hiye, \m nexa. \p \v 12 Hoka Jesus nexa: — Exakere Iraiti Waiyexe xairatyoare tyaonita: \q1 Awa atyo hahasakaharetya Hiyekohase Enore, \m nexa. \p \v 13 Hatyaoseta Tihanare miyatya hahasakaharera Jesus kahare maniyata hoka xaneheta haxowaka niyahare. \s1 Jesus Hahena Galiléia Nali Hotohare \r (Mateus 4.12-17; Marcos 1.14-15) \p \v 14 Jesus haikoaheta Galiléia xeta hoka Isekohaliti Waiyexe niyatere tyaonita ekakoa. Etahiyakahare exaoretyoa hakákoare hatyokoa nali. \v 15 Hoka aotyakijita xahohisakoatyakalati hanakonai, exahe tyotya aexakeretyahitene. \s1 Jesus Xane Nazaré Xeta \r (Mateus 13.53-58; Marcos 6.1-6) \p \v 16 Jesus xane wenakalati Nazaré xeta, enaihenere nali. Hoka sábado xowaka háwenane akereta, xane xahohisakoatyakalati hanako. Nali tityoa kaexaretya maheta Iraiti Waiyexe kaxairatyakehenere, \v 17 hoka isaha enomana iraiti xakaisasehare Isaías xairala nane. Hoka omereka babera hoka kaoka exakerexe kaxairatyakehenere aose: \q1 \v 18 Xekohaseti nalitare Isekohaliti atyo tyaonita nokakoi. \q1 Hatyo atyo aoka natyo haomana, noxakai maheta Iraiti Waiyexe maoloxaharenae ana, exahe axikatya natyo noxakai maheta mehexaikohaliti eberexotyakaharenai ana, nakaxoseheta maheta maxoseharenai, niyeheta maheta iniyalahare kaxomokakiterenai, \q1 \v 19 noxakai maheta Xekohaseti iyehetehenere haomanerenai ferakene kaotyakenehenere maheta. \v 20 Hatyaoseta Jesus ityahaheta babera hoka isehetene xahohisakoatyakalati hana kaxaikotyasehare ana hoka tyokeheta. Tyotya halitinai nali tyaoniterenai wahakotyaha Jesus ana mamahirirahareha. \p \v 21 Hatyaoseta iraehena hoka nexa: — Kalikini atyo kaotyaka Iraiti Waiyexe kaxairatyakehenere, kalikini xasemehenere tahi — nexa. \p \v 22 Hoka tyotyaha aexakeretyaha Jesus, hakaharetyoahitaha iraiti aihalahalinikisare iraetere kakoa hoka nexahitaha: — Xoana maisa José ityani xini? nexahitaha. \p \v 23 Hoka Jesus nexa: — Maisa hoka exakerexe ite xiraehitiya nomani exe iraiti: “Wairatyare, hisota hawairatyoawihena”. Exahe xexa tehitiyaite: “Hisomehena ali hawenakala kaiserehare nali, xakaitahere hománe tahi wihiye Cafarnaum naliye akereta”, xexaite — nexa ihiyeha. \p \v 24 Hoka nehitiya: — Aliterexe niraeta xihiye, maisa atyo hatya hekoti iraiti xakaisasehare waiye kaxomokakere ewaikoherakoa kaiserehare nali. \v 25 Xasemehena: kahare wainiyaneneronai tyaonahitaha Israel waikoherakoa nali iraiti xakaisasehare Elias xowaka, hoka maisa onehitita hanama wanone mokotexe hoka nakiti kalorexe tyaona hakákoare hatyo waikohekoa nali. \v 26 Xakore hoka Enore maisa axikaita Elias hahalonai wainiyaneneronai tyaonitolonai Israel waikohera nali ana. Hoka hahalo wainiyanenero tyaonitolo wenakalati Sarepta nali Sidom waikohekoa nali ana taita. \v 27 Nikare tehitiya kahare jijikoahiyenai tyaonita Israel waikohera nali iraiti xakaisasehare Eliseu xowaka. Xakore hoka maisa hatyanai hekoti enekonitareha kaxaiyatelikisakihitita. Naamã taita, Síria nalitare, hatyo taita atyo kaxaiyatelikisakeheta — nexa. \p \v 28 Hoka hatyoharenai semaha hoka tyotya xahohisakoatyakalati hanako tyaoniterenai kalore ehareha. \v 29 Hoka tityoahenahitaha, nolokasekoatyaha Jesus haware wenakalati nonitata. Xaneha ekakoa tyairi wáhaharexe nali xawatyahene maheta hatyo henota waikoa maniya. Hatyo heno atyo wenakalati kaomaka. \v 30 Xakore hoka jiyeheta halitinai konita hoka xaneheta. \s1 Hatya Haliti Kakoa Tyaonita Isekohaliti Iniyalahare \r (Marcos 1.21-28) \p \v 31 Hatyaoseta Jesus xane Cafarnaum xeta, hatya wenakalati Galiléia koa nali. Hoka hatyo nali aotyakijita halitinai sábado xowaka. \v 32 Hoka hakaharetyoahitaha exaotyakira kakoa, iraeta atyo iyateliti kakoare hoka. \p \v 33 Hoka hatya haliti tyaonita xahohisakoatyakalati hanako hoka isekohaliti iniyalahare tyaonita ekakoa. Hoka kawiyatya: \v 34 — Kaxiyani! Xoare haoka wihiye, Jesus Nazaré yere? Xoana ali hisoa hamawenekoaretya maheta wiso? Waiye atyo hawaiyekehalakahareta nomani: hiso atyo Enore Xaxikalahare Waiyexe — nexa. \p \v 35 Hatyaoseta Jesus irae isekohaliti iniyalahare hiye: — Nikareta hirae hoka hahikoahetehena hatyo haliti nonitata! nexa. \p Tyotya enahalakoahitaha isekohaliti iniyalahare exoakisa haliti waikoa hoka hikoaheta enonita makawexomokalahareneta. \p \v 36 Hoka tyotyaha hakaharetyoaha hoka irae kakoaha hatyo tahi: — Xoarehare iraiti ala exe? Exe haliti iyateliti kakoare hoka axikaheta isekohaliti iniyalaharenai hoka xanehenahititaha! nexaha. \p \v 37 Hoka Jesus tahi exaoretyoa hakákoare hatyokoa nali. \s1 Jesus Aiyatelikiheta Kahare Halitinai \r (Mateus 8.14-17; Marcos 1.29-34) \p \v 38 Hoka Jesus hikoaheta xahohisakoatyakalati hanakota hoka xane Simão hana xeta. Hoka Simão nakero hokakita, kalore wátyahiseta, hoka xakaiha hatyoharenai Jesus hiye. \v 39 Hatyaoseta xane tityoa exehokotyoakala haliya hoka irae watere hiye. Hoka wátere tyoteheta enonitata, hoka tityoaheta rotita hoka enakairaha tyoma. \p \v 40 Hatyaoseta kamai isoahena hoka tyotya kahinaeharexenai hokakiterenai, kahare hawareharexe kahehaliti kakoarenai, kolatyaha Jesus ana. Hoka hakahe ekaokakisa ihiyeha hoka aiyatelikihenahitene. \p \v 41 Hoka tihanarenai kahare halitinai nonitata xanehenahitaha hakawiyalaha kakoa: — Hiso atyo Enore Ityani! nexahitaha. \p Waiyekehalakahareta atyo Jesus enomanaha. Enore Kalorexe Aohenere atyo, hoka hatyo hiyeta watyalyahitene, mairaenityahitene. \s1 Jesus Xakaihena Iraiti Waiyexe \r (Marcos 1.35-39) \p \v 42 Hatyaoseta ferakoa hoka Jesus xaneheta wenakalatita hoka xane maharexakiti. Hoka halitinai tawehenene hoka kaokehenahitene hoka maisa xaneheta enonyahitaha aokareha. \p \v 43 Xakore hoka Jesus nexa: — Noxakaini tehitiya atyo haiyanaikoa wenakalati koanai Iraiti Waiyexe Enore koamaniya nawenatyaka tahi. Hiyaiya, hatyo maheta atyo Enore axikatya natyo — nexa. \p \v 44 Hatyo hiyeta xakaita Iraiti xahohisakoatyakalati hanakonai tyotya wenakalatikoanai. \c 5 \s1 Jesus Kawisa Hetatiyeharenai Haxaotyakiraharenai \r (Mateus 4.18-22; Marcos 1.16-20) \p \v 1 Haxowakiya Jesus tyaonita Galiléia hokoxala kaiholonekoa kilihi, hoka halitinai ehotyasekoaitene semaha maheta Enore niraene. \v 2 Hoka waiya hinama kanowanai hokoxa xaiya, kaiholokoa haliya. Mairatyatiyenai exoahenahitaha taita enakotaha hoka tihehenahititaha kohase hiyakakala. \v 3 Hoka Jesus kakoha Simão kanowane ako, hoka Jesus irae ihiye kikiyatene maheta inira kaiholokoa nonitata. Hatyaoseta Jesus tyoka hoka aotyakihena halitinai. \fig |src="CN01705B.TIF" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Lucas 5.3" \fig* \p \v 4 Hatyaoseta halakisa hairaene hoka nexa Simão hiye: — Hiyanehena kanowa kakoa hakiti hokoxa hatekoxa tyaohenere akiti. Hiso, hihinaeharenai xoaha hoka xaxawatya maka xahiyaxatya maheta — nexa. \p \v 5 Hoka Simão nexa: — Xekohaseti, makiya wáhaka wahiyaxatya hoka maisa xoare wahiyita. Xakore hoka maka xawatyaka tyare atyo haokita hoka notyakekoite — nexa. \p \v 6 Hatyaoseta xawatyaha makanai onexaiya hoka hiyaha kahare kohase hoka komitehena makanai irikotyoahitaha. \v 7 Hatyaoseta kowaisaha hahinaeharenai kanowa halyako tyaoniterenai ana tyoaha kahinaetyahene maheta. Xaneha hoka ekaisetyaha hinama kanowanai kahare kohase kakoa hoka komitaene tabobokoaha. \p \v 8 Hatyaoseta Simão Pedro waiya hatyoharenai hoka hakaolise kakoa meholokoa Jesus nahalakoa hoka nexa: — Xekohaseti, hakikisoahetehena nonitita. Hiyaiya, iniyalahare nomasehare atyo natyo! nexa. \p \v 9 Simão, haiyaharenai ehaliya tyaoniterenai tehitiya hakaharetyoaha kahare kohasenai hiyehenahere kakoa. \v 10 Zebedeu ityaninai Tiago João tehitiya kalore hakaharetyoaha. Hatyonae atyo Simão hinaenai. \p Hatyaoseta Jesus nexa Simão hiye: — Awa atyo himawaiyehare. Kalikinita atyoite halitinai híyasehare hisaohena — nexa ihiye. \p \v 11 Hoka nolokehehenahitaha kanowanai kaiholokoa nali hoka tyotya halaki akatyaha hoka xaneha Jesus xema. \s1 Jesus Awaiyehiheta Jijikoahitere \r (Mateus 8.1-4; Marcos 1.40-45) \p \v 12 Haxowaka Jesus tyaonita hatya wenakalatikoa hoka hatyo nali hatya haliti jijikoare kahehare iraharetita. Hoka waiya Jesus hoka halaisoa exoa waikoa enahalakoa, ekaokakisa hatiho waikoa, hoka axene: \p — Xekohaseti, hawaiyehihetaiya natyo haokowi hoka hawaiyehihetaiya natyo — nexa. \p \v 13 Hoka Jesus hakahe ekaokakisa ihiye hoka nexa: — Há, naokaite. Hawaiyehiheta atyo — nexa. \p Hatyaosehena hoka jijikoare kahehare maiyareheta. \p \v 14 Hoka Jesus exakere aotyakisene: — Awaira atyo exeharenai hatya hiye hiyakaihena, xakore hoka hiyane hiraehena sacerdote hiye hoka waiyahareheta hiso. Hatyo najikinitaite hiyane hafetatya kirakahare Moisés aotyakihenere akereta. Hoka tyotyaha waiyoreha hikinaterehenere kakoa — nexa Jesus ihiye. \p \v 15 Xakore hoka Jesus tahi kahare exaoretyoa hakákoare, hoka kahare halitinai tyoahitaha semaha maheta iniraene, exahe kaxaiyatelikisakehenahitaha maheta ekáhehareha nonitata. \v 16 Xakore hoka Jesus xaneta maharexakahare nali hoka iraexaita. \s1 Jesus Aetonalikiheta Maetonanehare \r (Mateus 9.1-8; Marcos 2.1-12) \p \v 17 Haxowaka Jesus aotyakijita hoka haiyaharenai fariseunai, exahe haiyaharenai Xaotyakiyaho kakoa waiyoreterenai xoaha tyokahitaha ehaliya. Tyoaha atyo tyotya wenakalatikoanai tyaoniterenai Galiléia nalita, Judéia nalita, Jerusalém nalitare harenai tehitiya. Hoka Xekohaseti niyatere tyaonita Jesus kakoa aiyatelikiheta maheta hokakiterenai. \v 18 Hoka haiyaharenai halitinai kolatyaha hatya maetonanehare etolisoare haxetolisoakala hoka kasani isoaha hatyako hoka mokahene aokowiyahitaha Jesus nahalakoa. \v 19 Xakore hoka kahare halitinai hiyeta maisa aliyakere isoahitaha maetonanehare kakoa. Hatyaoseta kolatyahene hatiri heno. Hoka hati taose aitoakisaha hoka hatyoahota exoakisahene exetolisoakala kakoita halitinai nali tyaoniterenai nenekesene hoka mokahene Jesus nahalakoa. \p \v 20 Hoka Jesus waiya ityakekoneha hoka nexa maetonanehare hiye: — Nohinaehare, iniyalahare hománenai atyo kaxemaisatyakeheta — nexa. \fig |src="CN01687B.TIF" size="col" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Lucas 5.20" \fig* \p \v 21 Hoka Xaotyakiyaho kakoa waiyoreterenai, fariseunai xoaha hatyo tahi iraekakoahenaha: — Xala exe haliti hoka exakere maisa aiminisare Enore? Mahaiya atyo xalahare iniyalahare emaisahitita. Enore taita atyo hatyo iyateliti kakoare — nexaha. \p \v 22 Xakore hoka Jesus otita exahekolaha hoka nexa ihiyeha: — Xoanere hoka nikare xahekoita? \v 23 Xoarehare ala haxerore niraetyaka: “Iniyalahare hománenai atyo kaxemaisatyakeheta”, nerekatihenaite, xoana, “Hatityoahetehena hoka hatohetehena”, nerekatihena koríte? nexa. \v 24 — Nahotikisaite xomana. Natyo Haliti Ityani iyateliti kakoare atyo notyaonita ali waikohekoa nemaisaheta maheta iniyalahare — nexa. \p Hatyaoseta nexa maetonanehare hiye: — Hatityoahetehena, hiyehetehena hiyetolisoakala hoka hiyanehetehena hihana xeta — nexa. \p \v 25 Hatyaoseta hatyo haliti tityoaheta tyotyaha enahalakoaha, iyeheta haxetolisoakala hoka xaneheta hahana xeta, ihalahare Enore kakoa. \p \v 26 Tyotyaha hakaharetyoaha. Exahe hoka kalore hamairaneha kakoita ihalahareha Enore kakoa hoka nexaha: — Kaxiyani! Waiyexe kalikini xowaka wiyaiya! nexaha. \s1 Jesus Kawisa Levi \r (Mateus 9.9-13; Marcos 2.13-17) \p \v 27 Hatyo najikinita Jesus xanehitiya hoka waiya hatya kalorexe noloxa resebetyasehare, Levi nexarexe, owene tyokita olo resebetyakalaose. Hoka Jesus nexa ihiye: — Hisohena noximi — nexa. \p \v 28 Levi tityoa, halaki akatya tyotya hoka xane exema. \v 29 Hatyaoseta Levi tyoma kalorexe hisehaliti Jesus ana hahanako. Hoka nali kahare kalorexe noloxa resebetyaseharenai tyaonahitaha, exahe haiyaharenai iniyalahare nomaseharenai hoka tyokahitaha ehaliyaha hoka kanakairahitaha. \p \v 30 Fariseunai, Xaotyakiyaho kakoa waiyoreterenai xoaha enekonitareha hoka ehareha Jesus xaotyakiraharenai hiye hoka axahene: — Xoana hoka xikanakairita xiserita kalorexe noloxa resebetyaseharenai, haiyaharenai iniyalahare nomaseharenai xoaha kakoa? nexaha. \p \v 31 Hoka Jesus nexa ihiyeha: — Mahokakeneharenai atyo maisa wairatyare aokare haomana, hoka hokakiterenai atyo wairatyare aokita haomana. \v 32 Notyoa atyo naotyakisa maheta iniyalahare nomaseharenai waiye maniya tyaohenahitaha maheta, maisa atyo waiyexeharexenai naotyakisa maheta xini — nexa. \s1 Jesus Irae Manakairiti Enore Hiyeta Tahi \r (Mateus 9.14-17; Marcos 2.18-22) \p \v 33 Haiyaharenai nexaha Jesus hiye: — João Batista xema tyaoniterenai manakairahitaha kahaliki, exahe iraexatyahitaha. Exahe fariseunai xema maniya tyaoniterenai tehitiya nikareta tyaonahitaha. Hoka hiyaotyakiraharenai atyo kanakairahitaha, terahitaha xoaha — nexaha. \p \v 34 Hoka Jesus nexa ihiyeha: — Xoana xiyahekola hiye kakaexakatyakehenerenai wenakakoati hisehare ana manakairatyakahare tyaonita kaiyanityohenere ehaliyaha tyaonitata hoka? \v 35 Hoka haxowakaite kaiyanityohenere kaiyakeheta enekonitaha, hoka hatyo xowaka atyoite manakairehenaha — nexa. \p \v 36 Jesus tehitiya xakai exe xaimenekore: — Maisa atyo xala hare aikotyare ini taose imiti waitarete hiyeta hoka tinolaharetyare imiti xololo. Nikareya tyoma hoka aiyalaharetyaiya imiti waitarete, exahe hatyo waitare taoseya maisa waiye kaotyakeneta hatyo imiti xololo kakoa. \p \v 37 — Maisa atyo vinho waitarexa kaxomokakere toahiyere militirise nomaka ako. Nikareya kaxomokaka hoka halalakoaiya militirise hoka vinhoxaiya iratyoa tyotya, exaheya militirise hoka mawenekoare. \v 38 Hatyo hiyeta vinho waitarexa militirise waitare ako taita kaxomokakita. \p \v 39 — Exahe maisa atyo xalahare aokare vinhoxa waitarexa terehenahere vinhoxa toahiyerexa najikinita. Hiyaiya, nexa atyo: “Vinhoxa toahiyerexa atyo waiye”, nexa. \c 6 \s1 Jesus Atyo Sábado Xekohasehare \r (Mateus 12.1-8; Marcos 2.23-28) \p \v 1 Sábado xowaka Jesus jiyehena trigo xafityaka koni. Hoka exaotyakiraharenai taikaxawatyaha hoka matyatyasetyahene hoka kanakairahitaha trigosenai. \v 2 Hatyaoseta haiyaharenai fariseunai axahene: — Xoana hoka xisomita Wiyaotyakisakaho sábado xowaka maomakene aokiterehare? nexaha. \p \v 3 Hoka Jesus nexa: — Xoana maisa xasemare Davi tyomehenerehare, hatyo ihinaenai xoaha nakehenahere xowakere? \v 4 Isoa atyo Enore hanako, iya nakairati Enore ana kafetatyakehenerenai hoka kanakairene, exahe isa tehitiya hahinaenai ana. Wiyaotyakisakaho hiyeta maisaiya atyo hatya kanakairita hatyo nakairatinai hiyeta. Sacerdotenai taitaiya atyo — nexa. \p \v 5 Hoka Jesus halakihena hairaene hoka nexa: — Haliti Ityani atyo sábado ferakene xekohase — nexa. \s1 Jesus Awaiyekaheheta Nira Kahexe \r (Mateus 12.9-14; Marcos 3.1-6) \p \v 6 Hoka hatyotare sábado xowaka Jesus isoa xahohisakoatyakalati hanako hoka aotyakihena. Hoka nali tyaonita hatya haliti fihini maniya nira kahexe. \v 7 Hoka haiyanai Xaotyakiyaho kakoa waiyoreterenai, haiyaharenai fariseunai xoaha waiye Jesus ana wahakotyahitaha, waiyaha maheta exaiyatelikireheta sábado xowaka. Kasani iraeharetyahene hoka emaxaiminirene Xaotyakiyaho aokaha maheta. \v 8 Xakore hoka Jesus otita exahekolaha hoka hatyo hiyeta nexa haliti nira kahexe hiye: — Hainakoahena hoka hatityoa ita nekese — nexa. Nexa hoka haliti ainakoa hoka tityoa. \p \v 9 Hatyaoseta Jesus nexa: — Naxehenaite xiso: xoare nexa Wiyaotyakisakaho sábado xaokaka? Xoare hare kaomakere exe ferakene: waiyexe, xoana iniyalahare kore? Haliti hokakita hoka kaxaiyatelikisakehena, xoana kahalakisaka korite hoka wainihena? nexa. \p \v 10 Hatyaoseta Jesus wahakotya tyotya hahoko haliya tyaoniterenai ana hoka nexa mawaiyekahehare hiye: — Haimahena hikahe — nexa. \p Hoka hatyo haliti aimatya hakahe, hoka waiyehiheta ekahe. \p \v 11 Hatyaoseta Xaotyakiyaho kakoa waiyoreterenai, fariseunai xoaha ehareha hoka iraekakoahenaha xoalini hare háomaneha Jesus kakoa tahi. \s1 Jesus Aoka Haomana 12-hare Haxaotyakiraharenai Maheta \r (Mateus 10.1-4; Marcos 3.13-19) \p \v 12 Hoka hatyo xowaka Jesus kakoha tyairi heno iraexatya maheta hoka hatyo xatini heko iraexatya Enore hiye. \v 13 Ferakoa hoka kawisa haxaotyakiraharenai hoka 12-harenai enekonitareha aoka haomana. Hoka iraiti kakoarenae kaixaretyahene hoka 12-harenai atyo exenai: \v 14 Simão, hatyo atyo Pedro nexarexe kaexareheta, exahe iximarene André. Tiago, João, Filipe exahe Bartolomeu. \v 15 Mateus, Tomé, Alfeu ityani Tiago, exahe Simão Zelote nexarexe. \v 16 Tiago ityani Judas, Judas Iscariotes eko xoaha. Judas atyo matawatyatiye tyaohena. \s1 Jesus Aotyakijita, Aiyatelikihitita Xoaha \r (Mateus 4.23-25) \p \v 17 Hatyaoseta Jesus exoaheta tyairi henota ekakoaha hoka amematyoa kahare haxaotyakiraharenai kakoa hakakoehekoare. Hoka kahare halitinai nali tyaonahitaha. Judéia koa nalitarenai, Jerusalém nalitarenai, wenakalatikoanai Tiro, Sidom xoaha, one kaloxere haliya tyaonitere nalitarenai harenai. \v 18 Tyoaha semaha maheta Jesus niraene, exahe kaxaiyatelikisakehenahitaha maheta ekahehareha nonitata. Haiyanai isekohaliti iniyalahare hasakaharetiterenai tehitiya tyoaha hoka waiye maniya kaxomokakehenahititaha. \m \v 19 Tyotyaha kasani ekaokakisa hakahe ihiye aokowiyahitaha. Ihiyeta iyateliti hikoita hoka aiyatelikihitita tyotya halitinai hoka. \s1 Ihalahaliti, Xamaikohaliti Xoaha \r (Mateus 5.1-12) \p \v 20 Hatyaoseta Jesus wahakotya haxaotyakiraharenai ana hoka nexa: — Waiye kaiserehare atyo xiso maoloxaharenai. Hiyaiya, Enore Nawenakala atyo xomanere. \p \v 21 — Waiye kaiserehare atyo xiso kalikini nakitereharenai. Hiyaiya, xikanakairahare ite xisaona. \p — Waiye kaiserehare atyo xiso kalikini tiyitereharenai. Hiyaiya, xikoexehetaite. \p \v 22 — Waiye kaiserehare atyo xisaonita xikairawaiyakehena, xikaxaxikaharetyakehena, iniyalahare xikaxomokakehena, exahe xiso atyo maisa xawaiyexe xikaxaokakehena, xisaonitere Haliti Ityani xema maniya hiyeta hoka. \v 23 Maika xihalaharehena, ximaxalohena, nikare xikaxomokakehena hoka. Hiyaiya, kalorexe xibakatyakala atyo ityakaisakahare tyaonita xomana enokoa nali. Hiyaiya, enahetakomaniyereharenai atyo hatyo akereta mokaha iraiti xakaisaseharenai. \p \v 24 — Xakore hoka kirakoane ite xisaohena, xiso kalikini kaoloxere tyaoniterenai. Hiyaiya, koxaka atyo waiye xisaona! \p \v 25 — Kirakoane ite xisaona, xiso kalikini tyotya xaokitereharenai kakoare xisaonitereharenai. Hiyaiya, xinakehenaite! \p — Kirakoane ite xisaona, xiso kalikini koexitereharenai. Hiyaiya, xitiyahenaite! \p \v 26 — Kirakoane ite xisaona, tyotyaha aexakeretyaha xiso hoka. Hiyaiya, enahetakomaniyereharenai tehitiya atyo aexakeretyaha iraiti xakaisaseharenai metalaharenai — nexa. \s1 Ahalakoahalitinai Xawaiyetyaka Tahi \r (Mateus 5.38-48; 7.12; Lucas 23.34; Atos 7.60; Romanos 12.17-21) \p \v 27 — Xakore hoka nomita atyo xiso xasemiterenai niraini hiye: Xawaiyehena xahalakoaharenai, exahe waiye xamohena kirawanetereharenai xiso. \v 28 Xaohena waiyexe iraeharetiterenai xiso ana, exahe xiraexahena iniyalahare mokiterenai xiso ana. \v 29 Maika hatya mokohena hiso hitanakoli hiye hoka hehaika enomana hamaniya mokotya tehitiya maheta. Maika hatya kolahena himanase hoka maika kotare kolatya ekatyahexete tehitiya. \v 30 Hatyatere ana hisehena, xoalinihare axehena hiso hoka. Exahe maika hatya kolahena hixiyehare hoka awa atyo haxehetene. \v 31 Maika haiyanai waiye xamoka kasani haiyanae moka xiso xaokitere akereta — nexa. \p \v 32 — Hoka xawaiyetitaiya etakehare awaiyetitereharenai xiso taita hoka xoanere hoka xatyahita xoalinihare waiyexe xekaka xomana xahita? Halitinai iniyalahare nomaseharenai kakoita atyo awaiyetita etakehare haxawaiyetyaseharenai. \v 33 Exahe waiyeya xamokita etakehare waiye mokitereharenai xiso taita hoka xoanere hoka xatyahita xoalinihare waiyexe xekaka xomana xahita? Halitinai iniyalahare nomaseharenai kakoita atyo nikare tyaonahitaha. \v 34 Exahe xijitaiya etakehare bakahititereharenai xiso ana taita hoka xoanere hoka xatyahita xoalinihare waiyexe xekaka xomana xahita? Halitinai iniyalahare nomaseharenai kakoita atyo haiyaharenai iniyalahare nomaseharenai ana isahitaha, isehenahitaha enomanaha maheta isehenerehareta. \p \v 35 — Maika xawaiyehena xahalakoaharenai, waiye xamohenahene. Xisehena hoka awa atyo xatyaha xisehenerehare xekakeheta xomana xahita. Nikare ite hoka kaxekakaite waiyexe xomana, exahe Enore Kalorexe ityaninaite xisaona. Nikare xisaona. Hiyaiya, hatyo tehitiya atyo waiyexeharexe waiyexenai ana, exahe xalijiniharexenai ana xoaha. \v 36 Maika xawaiyexehare xisaona, Xexe nawaiyexehare akereta — nexa. \s1 Iraehekoatyati Tahi \r (Mateus 7.1-5; Romanos 2.1-3) \p \v 37 — Awa atyo haiyaharenai xiraeharetya hoka maisaite xikairaeharetyakita. Awa atyo haiyaharenai xairawaiyakisa, hoka maisaite xikairawaiyakita. Maika ximaotyaneheta haiyanai xomokala xiso iniyalahare hoka kamaotyanetyakehetaite iniyalahare xománe. \v 38 Xisehena haiyanai ana hoka Enore ite isa tehitiya xomana. Nikare ite hoka kaxékaka xomana kalore, kalore kaiserehare. Xikolala hekorexe ite isa xomana. Hoka xisehenere haiyanai ana hákakoanetaite Enore iseheta xomana — nexa. \p \v 39 Hatyaoseta Jesus xakai exe xaimenekorenai: — Mahaiya hatya maxosehare aliyakere otokahijita hatya maxosehare. Nikareya tyaona hoka hatyo hinamanaiya exoaha tolokoako. \v 40 Maiha atyo hatya kaxaotyakisakiterehare haxaotyakisase xahehare xini. Xakore hoka kaxaotyakisakitereya atyo miyahena haxaotyakisaka hoka haxaotyakisase hákakoanehare atyoite tyaona — nexa. \p \v 41 — Xoana hoka hawahakoita holoxoti hihinaehare xosako tyaonitere ana hoka maisa atyo hiyaiyare atya taose hiyosako tyaonitere? \v 42 Hoka aliyakereya hehena hihinaehare hiye: “Nohinaehare, haiya hoka niyeheta holoxoti hiyosakota haoka”, hehena, hisota maisa hiyaiyare atya taose hiyosako tyaonitere hoka? Maoseratyaliye! Hiyehetehena hotohare atya taose hiyosako tyaonitere hoka hatyaosetaite waiye hiyaiyakaheta hoka hiyeheta holoxoti hihinaehare xosako tyaonitere — nexa. \s1 Atyakate, Irínai Xoaha Tahi \r (Mateus 7.15-20; 12.33-35) \p \v 43 — Atya kate waiyexe atyo maisa ewaxirali kaliye, exahe atya kate ewaxirahare atyo maisa waiyeri kaliye. \v 44 Hiyaiya, tyotya atyanai atyo irinai hiyeta waiyekehalakaharetaha. Mahaiya atyo aliyakere kaximexakita halohalose katohilihinai hiyeta, exahe uva hoka katohere kateta kaximexakita. \v 45 Nikare haliti waiyexeharexe iyita waiyexe haxomokala waiyexenai akota, hatyo atyo emahiyasakotare. Hoka haliti mawaiyexeharexe atyo iyita iniyalahare haxomokala iniyalaharenai akota. Hiyaiya, ekanase atyo iraeta emahiyasako kaise tyaoniterehareta — nexa. \s1 Hinamakase Hati Hokolikase Tahi \r (Mateus 7.24-27) \p \v 46 — Xoana hoka, “Xekohaseti, Xekohaseti”, xita noxaokaki hoka maisa niraetere xihiye akereta xisaonare? \v 47 Nahotikisaite xomana, xoare hare kakoa xamani ala hakákoa, etakehare nokoamaniye tyaoniterehare, semiterehare noxaotyakiri hoka tyakekoterenehare. \v 48 Hatyohare atyo motya etakehare hatya haliti tyoma hati hoka seka hateko hoka ehokoli niyahare sehali heno ajika. Hoka one kahekoaxa tyaona hoka one xane kaoka hatyo hati hiye, xakore hoka maisa exoita, waiye nomakere hoka. \v 49 Xakore hoka xala xamani atyo sema niraeni hoka maisa tyakekorene hoka motya atyo etakehare mairiharenehare tyomehenerehare hati waikohekoa, mahokoli kasehare akereta. One tyoa hatyo hati ana hoka exoakisene rotita hoka mawenekoaretene — nexa. \c 7 \s1 Jesus Aiyatelikiheta Roma Yere Wakanehare \r (Mateus 8.5-13) \p \v 1 Hatyaoseta Jesus halakisa hatyoharenai haxakaini halitinai hiye hoka xane wenakalati Cafarnaum xeta. \v 2 Hoka hatyo nali hatya sorarenai xekohasehare tyaonita. Kawakaneharexe hoka awaiyetita hawakanehare hoka ewakanehare hokakita, komitehena wainita. \v 3 Hatyaoseta sorarenai xekohasehare sema Jesus tahi hoka axikatya judeunai nityohalitiranai axahene hoka tyoa aiyatelikiheta maheta ewakanehare. \p \v 4 Hoka xane ahalakoatyaha maheta Jesus hoka tihityoaha ihiye hoka nexaha: — Aliterexe atyo hatyo haliti hihiyeta waiye kahinaetyaka. \v 5 Hiyaiya, awaiyetita atyo wihinaeharenai, exahe xahohisakoatyakalati hana kakoita tyoma womana — nexaha. \p \v 6 Hatyaoseta Jesus xane exemaha. Xakore hoka hati haliyehena hoka sorarenai xekohasehare axikatya haiyaharenai hahinaeharenai nexaha maheta Jesus hiye: — Xekohaseti, maisa nahakakisa naokowita hiso. Maisa atyo noxoare waikatehare hoka maisaiya hijoita nohanyako. \v 7 Maisa tehitiya noxoare waikatehare hoka maisaiya natyonaira niraeta hiháre hiyeta. Hiraehena taita, hoka nowakanihare ite waiyeheta. \v 8 Natyo tehitiya atyo haiyanai xekohasetinai katyahakohareta notyaonita hoka wakatyahitaha natyo. Exahe nosorarexinai atyo nowakani xema tyaonahitaha. Niraihena hatya hiye: “Hiyane”, nomihena ihiye hoka xaneta. Hatya hiye, “Hisohena”, nomihena hoka tyoita. Nowakanihare hiye, “Hisoma nikare”, nomihena hoka tyomita — nexa sorare xekohasehare Jesus hiye. \p \v 9 Jesus kalore hakaharetyoa sema hatyoharenai hoka ehaikoahareheta hoka nexa kahare halitinai xaneterenai exema hiye: — Aliterexe nomita xihiye: maisa xoana xowaka exakere kalore tyakekotyati nowaiyare Israel hotyalinai koni — nexa. \p \v 10 Hatyaoseta sorarenai xekohasehare hinaeharenai haikoahenahitaha hahanaha xeta hoka waiyehenahitaha wakahare niyatereheta. \s1 Jesus Ekasekiheta Wainiyanenero Ityani \p \v 11 Hatyo najikinita, mawahaneta, Jesus xane wenakalati Naim nali. Exaotyakiraharenae, kahare halitinai xoaha xane exema. \v 12 Hatyaoseta xane kaokehena wenakalati talalahoko jihola haliya hoka naliyerenae xane fehenaha kamati. Hatyo wainihenere atyo hamokoserore wainiyanenero ityani, hoka kahare halitinai wenakalatitarenai xanahitaha exema. \v 13 Hatyaoseta Xekohaseti waiya inityo, kalore airakoanehalotene hoka nexa: — Awa atyo hitiya — nexa. \p \v 14 Hatyaoseta xane ehaliyase kaiserehare hoka ekaokakisa hakahe kamati nitini hiye. Hoka kolaiterenenai tityoaha. Hatyaoseta Jesus nexa: — Xoimahaliti, niraehena hikakoa: hatityoahetehena! nexa. \p \v 15 Nexa hoka xoimahaliti tyokeheta hoka iraehetehena, hoka Jesus isehetene inityo ana. \p \v 16 Tyotyaha kalore mairaha hoka ihalahareha Enore kakoa hoka nexaha: — Kaxiyani, kalorexe iraiti xakaisasehare kaotyaka winekoni! Enore atyo tyoa iyehitita hahotyaliharenai! nexaha. \p \v 17 Hatyoharenai Jesus tahi kahare exaoretyoa hakakoare wenakalati kalokoarenai exahe ehaliyakoita tyaoniterenai xoaha nali. \s1 João Batista Xaxikalaharenai \r (Mateus 11.2-19) \p \v 18 Hatyaoseta João Batista xema tyaoniterenai xakaiha tyotya hatyoharenai haxaotyakisase hiye. Hoka João kawisa hinamahare enekonitareha \v 19 hoka axikatene axaha maheta Xekohaseti Jesus: “Xoana hiso etake kaokehenere, xoana hatya korite watyahahitiya?” nexaha maheta. \p \v 20 Hatyaoseta xaneha Jesus tyaonitere nali hoka nexaha: — João Batista axikatya wiso waxa maheta exakere: Xoana hiso terota etake kaokehenere, xoana hatya koríte watyahahitiya? nexaha. \p \v 21 Hatyaosehena hoka Jesus aiyatelikiheta kahare halitinai hokakiterenai, isekohaliti iniyalahare kaxaihakoretiterenai, exahe kahare maxoseharenai tehitiya. \v 22 Hatyo najikinita Jesus nexa João xema tyaoniterenai hiye: — Xiyaneheta hoka xiyakaihena João hiye exe xiyaiyehenereharenai, exahe xasemehenereharenai atyo: maxoseharenai atyo waiyakahititaha, maetonaneharenai atyo tohenahititaha, jijikoahiti tawaneharenai waiyehihititaha, matanakoakoharenai atyo semakahititaha, kamatinai atyo kasehitita, Iraiti Waiyexe atyo kaxakaisakita maoloxaharenae hiye. \v 23 Waiye kaiserehare atyo tyakekoterenai natyo hoka maisa amaikoharexe nokakoi — nexa. \p \v 24 Hatyaoseta João xema tyaoniterenai xaneheta hoka Jesus iraehena halitinai kakoa João tahi: — Xiyanehenere maharexakahare xahalakoahenere João xowaka, xoare hare xatyahita xiyaiyane maheta? Xoana kána kase hoholati hoholaitere? \v 25 Xoare hare xiyane xiyaiya? Xoana hatya haliti waiye nimere? Xasemehena, waiye nimerenai, exahe waiye tyaoniterenai atyo hati wahaharexenai ako tyaonita. \v 26 Xiyakaihena terota, xoare xatyahita xiyaiya maheta? Xoana hatya iraiti xakaisasehare? Aliterexe atyo nomita xihiye: xiyaiyehenere atyo iraiti xakaisasehare xahehare. \v 27 Hiyaiya, exakere xairatyoare tyaonita, Iraiti Waiyexe nanekoa João tahi: \q1 Hasemehena, naxikatyaite haliti haheta maniya niraini kakoare hoka memere moka ahoti haheta maniya. \p \v 28 Hoka Jesus nehitiya: — Nomita atyo xihiye: João atyo tyotya halitinai xahehare. Xakore hoka xala xamani atyo ekatyahakohareta tyaonita enokoa nali hoka hatyo atyo João xahehare tyaona. \p \v 29 Kalorexe noloxa resebetyaseharenai exahe tyotya halitinai xoaha semaha hatyoharenai. Hatyonai atyo etake tyakekohenerenai Enore niraine aliterexe hoka João batixahenerenai. \v 30 Xakore hoka fariseunai, Xaotyakiyaho kakoa waiyoreterenai xoaha atyo maisa habatixatyaka aokahitaha João hiyeta, nikare hoka maxaokalaha atyo Enore ahekohenere etahiha. \p \v 31 — Hatyo hiyeta xoare kakoaite naimenekohena kalikiniyerenai haliti? nehitiya Jesus. — Xoarehare kakoala exehare halitinai hakakoa? \v 32 Motya atyo xoimanai wetekokoa tyokiterenai. Háhotyali kawiyaita háhotyali ana: \q1 “emahalikijita atyo wenakakoati anere xerati, xakore hoka maisa xaholikoare! \q1 Wiyerita atyo xafityati anere xerati, xakore hoka maisa xitiyare!” \m nitere akereta. \v 33 João Batista atyo manakairita, maeraneta vinhoxa hoka xita: “Tihanare atyo tyaonita ekakoa!” xita. \v 34 Hoka Haliti Ityani atyo kanakairehena, terehena hoka xita: “Xiyaiyehena, exe haliti atyo kanakairatetyoita, teratetyoita. Etake kalorexe noloxa resebetyaseharenai exahe iniyalahare nomaseharenai xoaha hinaehare!” xita atyo. \v 35 Xakore atyoite hoka ekakoitaite Enore nawaiyorene katyakekotyakehena — nexa. \s1 Jesus Xane Fariseu, Simão Nexarexe Hanako \p \v 36 Hatyaoseta hatya fariseu noloka Jesus kanakaira maheta. Hoka Jesus xane isoa ehanako hoka tyoka kanakaira maheta. \v 37 Hatyo wenakalati nali tyaonita hatya ohiro iniyalahare nomasehalo. Hoka sema Jesus nakaira fariseu hanako. Hatyaoseta iya halise kanotese airaxero kakoare \v 38 hoka Jesus hiniri maniya amematyoa, ehaliyaseta, tiyita hoka aolowaita ikijinai haosexa xatali kakoa. Hatyaoseta tirehetene hasekase kakoita. Hoka sohikijijita Jesus kijinai, exahe owikita airaxero ikijinai heno. \p \v 39 Hoka fariseu waiya hatyoharenai hoka exakere ahekotya: — Aliterexeya atyo exe haliti iraiti xakaisasehare hoka waiyekehalakitaiya atyo enomana exe ohiro otoiterene, exahe enawenane iniyalahare maniya xoaha — nexa. \p \v 40 Hatyaoseta Jesus nexa fariseu hiye: — Simão, hatahi noxakai hihiye naokowita — nexa. \p — Hiraehena, Xaotyakisatiye — nexa Simão. \p \v 41 Hoka Jesus nexa: — Hinamahare halitinai kakotanetaha, hatya haliti kakotanetya minitere. Hatya 500-hokose olo prata nomaka, háhare hoka 50-hokose xoaha. \v 42 Xakore hoka maisaiya háhare hekoti hatyo hinamahare konitare xoare kakoa bakahitita hakotane. Hatyaoseta emaiyareheta hatyo hinamanai kotane. Xala hare kaisere ite masakare awaiyehenene? nexa. \p \v 43 — Noxahekoli hiye hoka kalore masakare kakotaneterene — nexa Simão. \p — Ehekore hekoaxatya — nexa Jesus. \p \v 44 Hatyaoseta ehaikoahareheta ohiro ana hoka nexa Simão hiye: — Xoana hiyaiyita exe ohiro? Nisoahenere xowaka maisa hijita one nomani natiha maheta nokiji, xakore hoka tihene atyo haosexa xatali kakoa hoka tirihititene atyo hasekasenai kakoita. \v 45 Maisa atyo hasohitanakolijita natyo nokaokihenere xowaka, xakore hoka hatyo atyo maisa halakisare hekoti hasohikijira nokiji nisoaheneritita. \v 46 Maisa atyo airaxeroxa nosekase niyahare hijita, xakore hoka hatyo atyo owika airaxero nokijinai heno. \v 47 Aliterexe nomita hihiye: kalore haxawaiyera hiyeta tyomehenere atyo hotikijita koxaka kalore iniyalahare tyomehenere kamaotyanetyakehetehenere. Xakore hoka etakehare inira hiyeta kaxawaiyetyakihititerehare atyo inirita tehitiya awaiyehitita — nexa. \p \v 48 Hatyaoseta Jesus nexa ohiro hiye: — Iniyalahare hómanenai atyo kaxemaisatyakeheta — nexa. \p \v 49 Hatyaoseta mexa haliya tyokiterenai axakakoahenaha: — Xala exe hoka iniyalahare kakoita emaisahitita? nexaha. \p \v 50 Xakore hoka Jesus nexa ohiro hiye: — Hityakekone atyo waiye maniya moheta hiso. Hiyanehetehena himehexaikohalone kakoa — nexa. \c 8 \s1 Ohironai Xanetolonai Jesus Xema \p \v 1 Hatyo najikinita Jesus xane wenakalatikoanai exahe wenakalatikoasenai xeta, hoka xakaita Iraiti Waiyexe Enore koamaniya nawenatyaka tahi. Hoka 12-harenai exaotyakiraharenai xaneha exema, \v 2 exahe haiyahalonai ohironai kaxaiyatolokisakehetehenolonai isekohaliti iniyalahare nonitata, ehokakeneha nonitata xoaha. Hatyonai atyo: Maria Madalena nexalolo, hatyo nonitata atyo 7-harenai isekohaliti iniyalaharenai kaxaxanikisakeheta. \v 3 Joana, Cuza exanityo: exanene atyo kalorexehare tyaonita xekohaseti Herodes wakanehare. Susana, haiyahalonai ohironai kahinaetitolonai Jesus, exahe exaotyakiraharenai xoaha haxiyehalonaiha kakoita, xoahanai. \s1 Xafityatiye Tahi \r (Mateus 13.1-9; Marcos 4.1-9) \p \v 4 Kahare halitinai tyoaha haiyanaikoa wenakalatita waiyaha maheta Jesus. Tyotyaha hohisakoaha hoka xakaihena ihiyeha exe xaimenekore: \p \v 5 — Hatya haliti xane fitya maheta hahananeharese. Hoka fitita hanakatisenai hoka haiyasenai ahoti kilihi exoa, hoka halitinai tyahakene, exahe kotehalasenai hoka kanakairene. \v 6 Haiyasenai hanakatisenai exoa kaharexe sehali tyaonitere akitiya. Hikoaha hoka niraha, maisa olowehiti aka hoka. \v 7 Haiyasenai hoka xane exoa katoherehinai koni, hoka hahotyalita kekoareha hananehaliti kakoa hoka katohere jiyahaotyahene. \v 8 Xakore hoka haiyasenai atyo exoa waikohe waiyexekoa. Hoka hananehalitinai kekoareha, kaxawaha. Hasese hiyeta 100-se kasé. \p Hoka Jesus nehitiya — Xala xamani atyo katanakoakore semakatya maheta hoka maika semehena niraini — nexa. \s1 Jesus Awaiyekehalakatya Xafityatiye Tahi \r (Mateus 13.10-23; Marcos 4.13-20) \p \v 9 Hoka Jesus xaotyakiraharenai axahene, xoare nexa xamani ala aokowita hatyo xaimenekore kakoa hoka. \p \v 10 Hoka Jesus nexa: — Xomana atyo Enore hotikijita metaharexe hakoamaniya nawenatyaka. Hoka haiyanai ana atyo xaimenekotyati maniyata kaxaotyakisakita, wahakotya hoka maisa waiyahitaha maheta, semehenaha hoka maisa waiyekehalakita enomanaha maheta. \p \v 11 — Exe xaimenekore iraitere atyo exakerexe: hanakatise atyo Enore niraene. \v 12 Hanakatisenai exoahenerenai ahoti kilihi atyo etakehare semitereharenai iraiti xakore hoka Tihanare kaoka hoka iyehititerehare iraiti emahiyasakota, maisa tyakekoahitaha kaiyakehenahititaha maheta. \v 13 Hanakatisenai exoahenerenai kaharexe sehali akiti atyo etakehare semitereharenai iraiti hoka aokitereharene haomana haihalaharene kakoita. Xakore hoka maisa atyo kinaterexeha hoka hatyo hiyeta maisa waha xini tyakekoahitaha. Hoka kahasakaharetyakehenaha hoka tyotya halakisahitaha. \v 14 Hanakatisenai exoahenerenai katoherehinai koni atyo etakehare halitinai semitereharenai iraiti xakore hoka emawaiyeharene, ixiyehare, ekehalaharene aeroretyoitata hoka jiyahaotita hatyoharenai halitinai. Hatyo hiyeta kasetereharenai maisa xonere hekoti, maisa miyatita hahatene Enore koamaniya. \v 15 Hoka hanakatisenai exoahenerenai waikohe waiyexekoa atyo etakehare halitinai semaxematya hoka tyakaijitereharenai iraiti hamahiyase waiyexe ako, exahe tyakekohatiye hoka kahare tyomaha Enore ana, tyakekohatiha atyo hoka — nexa. \s1 Xaokanatyakalati Tahi \r (Marcos 4.21-25) \p \v 16 — Maisa atyo xalahare aotakahena xaokanatyakalati hoka hatyo najikinita mokarene koho exahe xoana kama katyahe xamani. Xakore hoka xaokanatyakalati atyo exomokakalaose terota kaxomokakita, hoka tyotya ijoiterenai waiyaha maheta exaokanala. \v 17 Hiyaiya, tyotya kaxateroakisakiterenai atyoite kawaiyakehetaite, exahe tyotya metaharetereharenai atyoite kawaiyakeheta, kahotikisakeheta — nexa. \p \v 18 — Hatyo hiyeta maika xirihare exahe xiyaiyehena, aliyakere xamani exeharenai xasemita hoka. Hiyaiya, xala xamani atyoite xoalinihare kakoare hoka kaxekakihitiyaite exahexe enomana. Xakore hoka xala xamani atyoite maisa xoare kakoare hoka haxoaliniya aokitere atyoite kaiyakeheta enonitata — nexa. \s1 Jesus Nityo, Iximarenenai \r (Mateus 12.46-50; Marcos 3.31-35) \p \v 19 Hatyaoseta Jesus nityo, iximarenenai xoaha tyoaha tyaonitere nali xakore hoka maisa aliyakere kaokahitaha ehaliya, kahare halitinai hoka. \p \v 20 Hatyo hiyeta hatya xakaini Jesus hiye: — Hityo, hiximarenenai xoaha menanaka tyaonahitaha hoka iraeha hikakoa aokowiyahitaha — nexa. \p \v 21 Xakore hoka Jesus nexa tyotya ihiyeha: — Mama, noximalininai xoaha atyo etakehare semitereharenai exahe tyaonitereharenai Enore niraene xema — nexa. \s1 Jesus Amemakiheta Kinatyawiniti \r (Mateus 8.23-27; Marcos 4.35-41) \p \v 22 Haxowaka ferakene Jesus kakoha haxaotyakiraharenai kakoa kanowa ako hoka nexa: — Wiya hokoxa halakoiya maniya — nexa. Hatyaoseta xaneha. \p \v 23 Hoka imahotyoahitataha hokoxa hoka Jesus nemaka. Hoka hoholati kinatyaxa hoholahena hokoxa hao, hoka kanowako one kaisehena, kaheneharehena tyotya enomanaha. \p \v 24 Hatyaoseta exaotyakiraharenai kaokaha Jesus haliya hoka kaosetyahene hoka nexaha: — Xekohaseti, Xekohaseti! Wiwainihenaore! nexaha. \p Hoka Jesus kaose hoka tityoaheta hoka irae hoholati, one xoaha hiye hoka mahohoreheta, memaxeheta one, mema akeheta. \p \v 25 Hatyaoseta nexa haxaotyakiraharenai hiye: — Aliyo xityakekone tyaonita? nexa. \p Xakore hoka hakaharetyoahitaha, exahe mairahitaha xoaha hoka nexahitaha: — Xoare halitini ala exe hoka one, hoholati xoaha hiye irae hoka aokitere akereta tyaonaha? nexaha. \s1 Jesus Axikaheta Isekohaliti Iniyalaharenai Haliti Nonitata \r (Mateus 8.28-34; Marcos 5.1-20) \p \v 26 Hatyaoseta kaokaha Gerasakoa, Galiléia hokoxala halakoiya maniya. \v 27 Hoka Jesus exoahena kanowakota hoka hatya haliti, hatyo wenakalatitare xane ahalakoatene. Hatyo haliti kakoa isekohalitinai iniyalaharenai tyaonita. Wahakiyehena maisa isoare imityako, maisa hatyako hekoti tyaonare, xawatyakalatinai koni atyo tyaonita. \p \v 28 Hatyaoseta waiya Jesus hoka hatyo haliti kawiyatya, exoa hakaoliri kakoa waikoa enahalakoa hoka nexa kinatyaxa: — Jesus, Enore Kalorexe Ityani! Xoare haoka nohiye? Naxita hiso hoka awa atyo iniyalahare hamohena natyo! nexa. \v 29 Nikare irae, Jesus koxaka irae isekohaliti iniyalahare hiye hikoaheta maheta haliti nonitata hoka. \p Kahaliki isekohaliti otokitene. Haxowaka halitinai olatyahene ikijinai, ewaotyalinai xoaha hiye kamatiherahi kakoa, xakore hoka irikotitene, hoka isekohaliti axanikijitene maharexakahare xeta. \p \v 30 Hatyaoseta Jesus axene: — Xoare nexare hiso? nexa. \p — Nexare atyo Hisoakere — nexa. Nikare irae kahare isekohalitinai iniyalaharenai tyaonita ekakoa hoka. \v 31 Hoka isekohalitinai axahitaha Jesus hoka maisa hatyo toloko hatekoakore axikatyahene aokareha. \p \v 32 Exowaka kahare bolokonai nisakoaita hatyo haliyaseta tyairi heno. Hoka isekohalitinai axa Jesus, kasani halakisahene hoka bolokonai milako tyaonaha maheta hoka halakisahene. \v 33 Hatyaoseta isekohalitinai hikoahetaha haliti nonitata hoka bolokonai milako tyaonaha, hoka exoahenahitaha tyairi henoseta hokoxa xaiya xeta hoka monaha hoka tyotyaha wainiha. \p \v 34 Hatyaoseta boloko kaxaikotyasenae waiyaha hatyoharenai hoka tekoahenahitaha hoka xakaiha etahiha wenakalatikoanai, exahe hatyo wenakalati haliyita tyaoniterenai hiye. \v 35 Hatyaoseta kahare halitinai xaneha waiyaha maheta nikare tyaohenerehare. Kaokaha Jesus tyaonitere nali hoka waiyaha haliti. Hatyo nonitata atyo isekohalitinai iniyalaharenai xanehitita hoka Jesus kiji haliya tyokita, kaimere, waiye xahekoreheta xoaha. Waiyahene hoka mairaha. \v 36 Hatyohare waiyehenereharenai xakaihakatyaha hatyo haliti waiye maniya xomokakeheta tahi. \p \v 37 Hatyaoseta tyotya Gerasa nalikoa tyaoniterenai kalore mairaha hoka Jesus hiye iraeha, xaneheta maheta ewaikoheraha koata. Hatyaoseta Jesus kakohaheta kanowako hoka xaneheta. \p \v 38 Hoka hatyo haliti tihanare ehatyahalinikihenere hoka xanehetehenere enonitata awaiyehetehenere tihityoa Jesus hiye: — Haokareya hoka notyoa hiyema, Xekohaseti — nexa. \p Xakore hoka Jesus axikahetehenene hoka nexa: \v 39 — Hiyanehetehena hawenakala xeta hoka hiyakaihena Enore tyomehenerehare homana — nexa. \p Hatyaoseta hatyo haliti xane tyotya wenakalatikoanai hoka xakaihakatya Jesus tyomehenerehare enomana tahi. \s1 Jesus Aiyatolokiheta Ohiro, Xoimahaloti Xoaha \r (Mateus 9.18-26; Marcos 5.21-43) \p \v 40 Hatyaoseta Jesus haikoaheta hokoxa halakoiya maniya hoka kahare halitinai haihalahareneha kakoa katyawaxehenahitaha ihiye, tyotyaha atyo nali terota atyahahitene hoka. \p \v 41 Hatyaoseta kaoka hatya haliti Jairo nexarexe, hatyo atyo xahohisakoatyakalati hana kaxaikotyasehare tyaonita hawenakala nali. Hoka meholokoa Jesus kiji haliya hoka axene, xane maheta ehana nali, \v 42 ityani hamokoserore 12-wanonehenolo wainihena hoka. \p Hoka Jesus xanetata hoka kahare halitinai ehotyasekoaitene tyotya maniyata. \v 43 Hatyaoseta hatya ohiro kaoka halitinai koni. Koxaka 12-terehokoanehena timalati hikoata minita ihiyeta. Koxaka tyotya haxiyehalonai miyatya wairatyarenai hiye, xakore hoka maisa xala hare aiyatolokihititene. \v 44 Hoka xane Jesus hiniri maniyata hoka ekaokakisa hakahe inima kilihi hiye hoka irikotyoahalohetehena rotita hoka waiyeheta. \v 45 Hatyaoseta Jesus axehena: — Xala ekaokakisa hakahe nohiye? nexa. \p Nexa hoka tyotya teraharetyoaha. \p Hatyaoseta Pedro nexa: — Xaotyakisatiye, tyotya halitinai atyo hihoko haliya tyaonahitaha, ehotyasekoatyahitaha hiso — nexa. \p \v 46 Xakore hoka Jesus nexa: — Hatya ekaokakisa hakahe nohiye. Hiyaiya, nokehexa nohiyeti iyateliti hikoane — nexa. \p \v 47 Hatyaoseta ohiro maisa aliyakere teroahetolo hoka tyoa hatatakoane kakoita hoka meholokoa Jesus kiji haliya. Hoka tyotya enahalakoahitaha xakai Jesus hiye xoare hiyeta ekaokakisa hakahe ihiye, exahe kinatolohetehenolo rotita xoaha tahi. \p \v 48 Hatyaoseta Jesus nexa: — Hikinatoloheta atyo hityakekone hiyeta. Hiyanehetehena himehexaikohalone kakoa — nexa. \fig |src="cn01713B.tif" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Lucas 8.48" \fig* \p \v 49 Jesus iraetata hoka kaoka hatya wakahare Jairo hanakotare hoka nexa: — Xekohaseti Jairo, hityani koxaka waini. Kotare Xaotyakisatiye matyoanenehare hihana nali, waiya aliya hoka kirahare haetonane hiyeta — nexa. \p \v 50 Jesus sema hatyoharenai hoka nexa Jairo hiye: — Awa atyo himawaiyehare, maika hityakekohena hoka kinatolohetaite — nexa. \p \v 51 Hatyaoseta Jesus kaoka Jairo hana nali hoka Pedro, João, Tiago xoaha taita isoaha exema aoka, xoimahaloti nexe, nityo xoaha taita, maisa hatehitiya isoa aokita. \p \v 52 Tyotyaha nali tiyahitaha, exahe kirakoane tyaonahitaha xoimahaloti hiyeta. Hoka Jesus nexa: — Awa atyo xitiya, xoimahaloti maisa waini xini. Nemakahalota atyo — nexa. \p \v 53 Hatyaoseta tyotyaha koexahalihenahene, waiyekehalakita atyo enomanaha koxaka ekamane hoka. \p \v 54 Xakore hoka Jesus xane isoa, otokene ekahe hiye hoka nexa kinatyaxa: — Xoimahaloti, hatityoahetehena! nexa. \p \v 55 Hoka kasehetehitiya hoka tityoahetehena rotita. Hatyaoseta Jesus nakairati xekaka aoka xoimahaloti ana. \p \v 56 Hoka enexe, inityo hakaharetyoaha, xakore hoka Jesus irae ihiyeha hoka hatyoharenai maxakaisakene hatya hiye aoka. \c 9 \s1 Jesus Xaotyakiraharenai 12-harenai Hatene Tahi \r (Mateus 10.5-15; Marcos 6.7-13) \p \v 1 Jesus kawisa 12-harenai haxaotyakiraharenai hoka isa enomanaha iyáteliti, waiyoliniti xoaha, axanikihenahitaha maheta isekohalitinai iniyalaharenai, exahe aiyatelikihenahitaha maheta hokakiterenai. \p \v 2 Hatyaoseta axikatyahene xakaiha maheta Enore koamaniya nawenatyaka tahi exahe aiyatelikihenahitaha maheta hokakiterenai hoka \v 3 nehena: — Awaira atyo xoalinihare xakolahena xiyanene niyahare: mahaiya tonohisoakalati hekoti xatonohisoa maheta, mahaiya sako, mahaiya nakairati, mahaiya olo exahe mahaiya hate hekoti kajiyanexe imitinase xakolaita. \v 4 Maika xikaokehena hakoa wenakalati hoka maika waiye mohenerenai xiso hanako xisaona hatyo wenakalatita xiyanehitiyere kijiya. \v 5 Xakore hoka maika maisa waiye mokahitaha xiso hoka xijiyehitiya rotitaira hatyo wenakalatita. Hoka maika xijiyehitiya hoka xamokotyahatya xiberekatanenai waikohese xahita, xahotikisa maheta hatyo halitinai ana emawaiye xomokareneha xiso — nexa. \p \v 6 Hoka exaotyakiraharenai xaneha hoka jiyaha tyotya wenakalatikoanai hoka xakaitaha Iraiti Waiyexe, exahe aiyatelikihenahititaha hokakiterenai hakakoare. \s1 Herodes Tyakoiyahare Tahi \r (Mateus 14.1-12; Marcos 6.14-29) \p \v 7 Herodes, xekohaseti tyaonitere Galiléia nali, sema tyotya hatyoharenai tahi hoka maisa aliyakere ahekotya xaka mokene, haiyaharenai atyo nita hoka: \p — João Batista kaseheta! nexahitaha hoka. \p \v 8 Haiyaharenai atyo Elias kaotyakeheta aokahitaha, exahe haiyaharenai atyo hoka motya toahiyerehare iraiti xakaisasehare kaseheta aokahitaha. \p \v 9 Xakore hoka Herodes nexa: — Natyota terota atyo João seri xirikotyaka naoka. Hoka xala halitini tahi niraetyakala exeharenai nasemita? nexa. \p Hoka Herodes waiya aokowihena Jesus. \s1 Jesus Tyaisa Kahare Halitinai \r (Mateus 14.13-21; Marcos 6.30-44; João 6.1-14) \p \v 10 Hoka iniraene kakoarenai kaokehenahitaha hoka Jesus hiye xakaihakatyaha tyotya háomaneha tahi. Hatyoseta nolokahene hoka xaneha hawawaha wenakalati Betsaida nali. \v 11 Xakore hoka kahare halitinai semaha hatyoharenai tahi hoka xaneha exema. Hoka Jesus awaiyetyahene hoka xakai ihiyeha Enore koamaniya nawenatyaka tahi, exahe aiyatelikiheta hawairatyaka aokiterenai. \p \v 12 Hatyaoseta waikoa kamaetehena. Hatyo hiyeta 12-harenai exaotyakiraharenai tyoaha hoka nexaha Jesus hiye: — Haxikahetehena exe halitinai hoka xanehenahitaha. Hoka xaneha wenakalatikoanai, wenakalatikoasenai xoaha nali, alita owitene tyaohenere nali, hoka kaokaha nakairati, haemakahaose xoaha. Hiyaiya, ali atyo maisa xoare aka — nexaha. \p \v 13 Xakore hoka Jesus nexa ihiyeha: — Xisehena xisota enomanaha nakairati — nexa. \p Hoka nexaha: — Tyotya tyaoniterenai winali atyo 5-tohase nakairati, hinama kohasenai xoaha taita. Xoana haxikaita wiso wiya maheta nakairati tyotya exe halitinai ana? nexaha. \p \v 14 Nali tyaonita kala xoana xamani hoka 5.000-harenai halitinai. Hoka Jesus irae haxaotyakiraharenai hiye: — Xiraehena halitinai hiye hoka tyokaha 50-harenai xakini haware — nexa. \p \v 15 Hoka exaotyakiraharenai sema iniraene hoka iraeha ihiyeha tyotya tyokaha maheta. \v 16 Hatyaoseta Jesus iya 5-tohase nakairati, hinama kohase xoaha hoka wahakotya enokoa xeta hoka iraexatya Enore hiye: — Ehekore nakairati hisa womana, Abá — nexa. Hatyaoseta taikasetya nakairati, kohasenai xoaha hoka isene haxaotyakiraharenai ana irakahene halitinai ana maheta. \v 17 Tyotyaha kanakairaha hoka fakatehareha, hoka exaotyakiraharenai kaisehenahitaha 12-te koho kamawanehenere holoxo kakoa. \s1 Pedro Iraehena Jesus Kakoa \r (Mateus 16.13-20; Marcos 8.27-30) \p \v 18 Haxowaka Jesus hawawaharenai tyaonita, iraexaita, hoka exaotyakiraharenai kaokaha ehaliya. Hatyaoseta Jesus axahene: — Xala aokita natyo halitinai? nexa. \p \v 19 Hoka nexaha: — Haiyanai atyo João Batista aokahitaha hiso. Haiyaharenai atyo Elias aokahitaha hiso. Haiyaharenai atyo koxakerehare iraiti xakaisasehare kaseheta aokahitaha hiso — nexaha. \p \v 20 — Hoka xiso atyo xala xaokita natyo? nexa Jesus. \p — Hiso atyo Enore Kalorexe Aohenere, Enore xaxikalahare waokita hiso — nexa Pedro. \p \v 21 Hatyaoseta Jesus irae ihiyeha hoka hatyoharenai maisa hatya hiye xakaisaka aokita. \s1 Jesus Irae Hakamane, Hakaseneheta Xoaha Tahi \r (Mateus 16.20-28; Marcos 8.30–9.1) \p \v 22 Hoka nehitiya: — Haliti Ityani ite kaxemakawatikisakehena kalore. Judeunai nityohalitiranaiha, sacerdotenai xekohasenai, Xaotyakiyaho kakoa waiyoreterenai harenaite maisa aokahitene haomanaha. Kaxaisakaite, hoka hanamaki ferakene najikinitaite kasehetehitiya — nexa. \p \v 23 Hatyaoseta nexa tyotya ihiyeha: — Xala xamani atyo tyaona nokoamaniye aokowihena hoka maika hatyota maotyanoawi hoka maika kolatya tyotyaki ferakene haberekotyaka niyahare atyalihose xaimaholatyaka hoka tyaona noximi. \v 24 Hiyaiya, xala xamani atyoite waiyexe maniya moka aokowita hawenane hoka metaite enonita. Xakore hoka xala xamani atyoite kaxaisaka nohiyeti hoka wenati waiyexe atyoite kaoka. \v 25 Xoare mahetaiya hatya jiyahaotya hakakoare waikohekoarenai, hatyota xamani ametakisoawihena, xoana kamawenekoaretyakehena xamani hoka? \v 26 Hiyaiya, xala xamani atyoite haihareta natyo exahe noxaotyakiri xoaha hoka Haliti Ityani tehitiyaite haihare ekakoa, tyohetehenere hawerokene, Hanexe werokene, anjonai waiyexeharexenai xoaha kakoa xowaka. \p \v 27 — Exeharenaira xotyaxematya: aliterexetya nomita xihiye: haiyaharenai ali tyaonitereharenai tyaite maisa wainahitaha Enore nalitare Kalorexe hamawaiyanenehareha nahitita — nexa. \s1 Jesus Ana Moisés, Elias Xoaha Kaotyaka \r (Mateus 17.1-13; Marcos 9.2-13) \p \v 28 Kala xoana xamani hoka hasemanane najikinita, Jesus noloka Pedro, João, Tiago xoaha hoka kakoha tyairi heno iraexatya maheta. \v 29 Iraexaita ene hoka itiho hawareharexe tyaona, exahe inima hoka iyomate, werokate tyaona. \v 30 Hatyaosehena hoka hinamahare haliti nali kaotyaka hoka iraehena ekakoa. Hatyonai atyo Moisés, Elias xoaha \v 31 exahiyatyoareha werokiti enokoatare kakoa. Iraetaha Jesus kakoa ekamane exahe exemakawatikasaka Jerusalém nali Enore aohenere akereta tahi. \v 32 Pedro, ihinaeharenai xoaha waiye nemakahitaha, xakore hoka kaosehenahitaha hoka waiyaha Jesus, hinamahare halitinai ehaliya tyaoniterenai xoaha werokahalini. \p \v 33 Hoka hatyo halitinai xanehenahitehenaha Jesus nonitata hoka Pedro nexa: — Xaotyakisatiye, waiye nawenatyaka ali. Nika wisoma hanamalise hatirisenai: halise homanere, halise Moisés anere, halise tehitiyaite Elias anere — nexa. Aliterexe Pedro ana maisa waiyekehalakere hekoti iniraeneta enomana. \p \v 34 Iraetata ene hoka kaotyaka kaiminiti hoka exahiyahokotyahene. Hoka hatyo koni tyaonaha hoka mairaha. \p \v 35 Hoka kaiminiti konita tyoa iraiti hoka nexa: — Exe atyo Nityani, noxiyakawali. Xasemaxematyaira iniraine — nexa. \p \v 36 Hatyaoseta iraiti tyoteheta hoka Jesus waiyehenahitaha hawawita. Hoka exaotyakiraharenai mema tyaonaha hoka hatyo xowaka maisa xala hare hiye xakaitaha hawaiyaneha tahi. \s1 Jesus Mahatyahareneheta Xoimahaliti \r (Mateus 7.14-21; Marcos 9.14-29) \p \v 37 Hatyaoseta kamaetali exoahenahitaha tyairi henota, hoka kahare halitinai tyoa ahalakoatya Jesus. \p \v 38 Hatyaoseta hatya haliti tyaonitere halitinai nenekesene kawiyahena: — Xekohaseti, naxehena hiso nityani hiyeta, hamokoserore nityani hoka! \v 39 Hatya isekohaliti iniyalahare tyaonita ekakoa, hoka ehárehena rotita xoimahaliti kawijita, exahe atatakoakijitene exahe kakatoloxaholijitene ekanasakota. Hoka isekohaliti kawe mokitene, maisa halakisarene hekoti. \v 40 Koxaka naxa hiyaotyakiraharenai axanikihenahitaha maheta isekohaliti iniyalahare, xakore hoka maisa xoana mokahitene — nexa. \p \v 41 Hoka Jesus nexa: — Haliti matyakekoneharenai, mawaiyexehareharenai! Otene kijiyaite notyaohena xikakoa? Otene kijiyaite naiyasetyoa xikakoa? nexa. \p Hatyaoseta nexa haliti hiye: — Hisohena ali hityani kakoa — nexa. \p \v 42 Hatyaoseta xoimahaliti kaokehena hoka kafahare hoka isekohaliti iniyalahare exoakisene waikoa. Hatyaoseta Jesus watyali isekohaliti hoka awaiyeheta xoimahaliti hoka isehetene enexe ana. \v 43 Hoka tyotyaha hakaharetyoaha Enore niyatere nerore kakoa. \s1 Jesus Iraehitiya Hakamane Tahi \r (Mateus 17.22-23; Marcos 9.30-32) \p Tyotyaha hakaharetyoahitataha ene Jesus tyomiterehare kakoa hoka nexa haxaotyakiraharenai hiye: \v 44 — Awaira atyo ximaotyanehena niraehenerehare xihiye tahi: Haliti Ityani tyaite kaxekakehena halitinai ana hoka aisahene ite — nexa. \p \v 45 Xakore hoka maisa waiyekehalakita enomanaha hatyoharenai. Hatyo iraehenerehare tahi akiti metahare tyaona enomanaha hoka maisa waiyekehalakita terota enomanaha maheta. Hoka mairahitaha haxaxaneha hatyoharenai tahi. \s1 Xala Xamani Masakare Kalorexe Hoka \r (Mateus 18.1-5; Marcos 9.33-37; Filipenses 2.3-5; 1 Pedro 3.4; 5.5) \p \v 46 Hatyaoseta exaotyakiraharenai iraekakoahenaha: xalahare kaisere xamani ala enekonitareha masakare kalorexe hoka. \v 47 Hoka Jesus ana waiyekehalakita exahekolaha. Hatyaoseta iya hatya xoima hoka mokene hahaliya \v 48 hoka nexa: — Xala xamaniya atyo nohiyeti hatya xoima waiye mokita hoka waiye atyo mokita natyo. Hoka xala xamani atyo waiye mokita natyo hoka waiye atyo mokita noxaxikatyasehare. Hiyaiya, xala xamani atyoite maisa haiyanae xahehare tyaona aokowita xinekoni hoka hatyo atyoite haiyaharenae xahehare — nexa. \s1 Hatya Maisa Ahowitikisare Xiso Hoka Kahinaetita Xiso \r (Marcos 9.38-40) \p \v 49 Hoka João nexa: — Xaotyakisatiye, wiyaiya hatya haliti axanikihitita isekohalitinai hexare kakoa, xakore hoka wamahokoanetya nikare enómane, maisa winekonitare xini hoka — nexa. \p \v 50 Hatyaoseta Jesus nexa João, haiyaharenai haxaotyakiraharenai xoaha hiye: — Awa atyo xamahokoanetya. Hiyaiya, xala xamani atyo maisa ahowitikisare xiso hoka kahinaetita atyo xiso — nexa. \s1 Samaria Yerenai Maisa Jesus Kaokene Awaiyetyahitaha \p \v 51 Hoka hikoahena Jesus xanene aosehena enokoa xeta hoka xane Jerusalém xeta aokowi. \v 52 Hoka haiyaharenai axikatya haheta maniya. Hoka xaneha hoka kaokaha hatya wenakalatikoase Samaria koa nali, kaokaha hakiti hoka nemakaha maheta. \v 53 Xakore hoka nali tyaoniterenai maisa Jesus kaokene awaiyetyahitaha, semaha exanenehena Jerusalém xeta hoka. \p \v 54 Hoka exaotyakiraharenai Tiago, João xoaha semaha hatyoharenai hoka nexaha: — Xoana waxa irikati enokoatare hoka exe halitinai mehotya haokita? nexaha. \p \v 55 Xakore hoka Jesus ehaikoahareheta hoka watyaliyahene. \v 56 — Maisa Haliti Ityani tyoa mehotya maheta xini halitinai. Tyoa iyehenahitene iniyalahare nonitata maheta — nexa. Hatyaoseta xanehenahitiyaha hakoa wenakalatikoase xeta. \s1 Haiyaharenai Jesus Xema Xaneha Aokowiha \r (Mateus 8.18-22) \p \v 57 Hoka Jesus, exaotyakiraharenai xoaha xanahitaha ahotyaho hoka hatya haliti nexa Jesus hiye: — Notyoaite hiyema, aliyo xamani hiyanehena hoka — nexa. \p \v 58 Hatyaoseta Jesus nexa: — Wakarenai atyo kahanere waikoako, kotehalanai atyo kaihexe. Xakore hoka Haliti Ityani atyo maisa xoare ako kawiniye — nexa. \p \v 59 Hatyaoseta hahare hiye nexa: — Hisohena noximi — nexa. \p Xakore hoka nexa: — Xekohaseti, nahaikoaheta hoka baba waini hoka nafetene hotohare hoka hatyaosetaite notyoa hiyema — nexa. \p \v 60 — Hahalakisene hoka kotare kamatinai fityaha hakamane hatyanai — nexa Jesus. — Xakore hoka hiso hiyane hiyakaihena Enore koamaniya nawenatyaka tahi — nexa. \p \v 61 Háhare nexa: — Notyoaite hiyema, xakore hoka nahaikoaheta hoka nojinaheta hotohare nohinaeharenai — nexa. \p \v 62 Hoka Jesus nexa: — Xala xamaniya atyo aijohehena waikohe hoka maisaiya hajikini maniya wahakoita. Nikarexe xala xamaniya Enore xema maniya tyaona aokowi hoka maisaiya hawenane toahiyere xema tyaohitita — nexa. \c 10 \s1 70-harenai Hatene Tahi \p \v 1 Hatyo najikinita Xekohaseti aoka haiyaharenai exema xaneterenai konitare 70-harenai hoka axikatyahene hinamahare xakini, xaneha maheta enaheta maniya wenakalatinai exahe xaneheneraosenai nali nihatyaka. \p \v 2 Axikahenaherene nahitita, nexa: — Kahare ximexati niyahare, xakore hoka hatenitiyenai atyo maisa kaharexe. Hatyo hiyeta xaxehena hanakatihaliti xekohasehare hoka axikatya hatenitiyenai hoka imexaha. \v 3 Xiyanehena! Naxikaita atyo xiso ahoxanai koni kalaneronai xanetere akereta. \v 4 Awaira atyo xakolahena xibonane, xoloxa nitini, exahe xiberekatane. Exahe awa atyo xatityoahena ahotyaho hoka xikatyawaxehena hatya hiye. \v 5 Maika xisoahena hali hatyako hoka xexa hotohare: “Kasani mehexaikohaliti tyaona exe hatyako waoka”, xexaira. \v 6 Maika hatya haliti mehexaikoharexe nali tyaonita hoka xahalakisaira xityawaxa ekakoa. Xakore hoka maika haliti mamehexaikoharenehare hoka xityawaxaira xemaisaheta enonita. \v 7 Maika hatyoli hatyakota xisaona hoka xikanakairehena, xiserehena, xoarenai xamani isehenaha xomana hoka. Hiyaiya, hatenitiye atyoite kabakatyaka ehatene nahalakoa. Awa atyo halyakota xiyane halyako xeta menehena — nexa. \p \v 8 — Maika xikaokehena hakoa wenakalati hoka waiye mokaha xiso hoka maika xikanakaira isehenerehareha xomana. \v 9 Xaiyatelikihetaira hokakiterenai hatyo wenakalatikoarenai hoka xexaira halitinai naliyerenai hiye: “Enore koamaniya nawenatyaka tahi akiti atyo kaoka xomana”, xexaira. \v 10 Xakore hoka maika xikaokehena hakoa wenakalati hoka maisa waiye mokahitaha xiso hoka xiyanira ahotyahonai hoka xexa: \v 11 “Waikohese kakoita alalatyoahenere wikijinai hiye exe wenakalatita wamokotyahaheta xiyahita! Xakore hoka xotyaxematyaira exehare: Enore koamaniya nawenatyaka tahi akiti atyo kaoka xomana”, xexaira. \p \v 12 Hoka Jesus nehitiya: — Xaxalisati Ferakene ite Enore ite airakoaneharetya Sodoma hatyo wenakalati nonitata — nexa. \s1 Wenakalatikoanai Matyakekoneharenai \r (Mateus 11.20-24) \p \v 13 Hoka Jesus nehitiya: — Kirakoane ite hisaohena, wenakalati Corazim! Kirakoane ite hisaohena, wenakalati Betsaida! Hiyaiya, waiyexenai mawaiyakaharenai kaomakehenere hatyo hinaliyeya atyo kaomakere wenakalatikoanai Tiro, Sidom xoaha nali hoka hatyo naliyerenaiya atyo halakihenahitaha háomaneha iniyalahare. Exahe hotikisahaiya atyo aokowiha iniyalahare hahalakiraha hoka tyokahaiya atyo tataolate nimere, hoka mokahaiya irikati niyehe haseriha heno. \v 14 Xaxalisati Ferakene ite Enore ite airakoaneharetya Tiro, Sidom xoahanai xiso, Corazim, Betsaida xoahanai nonitata! \v 15 Exahe hiso, wenakalati Cafarnaum, xoana hiyahekola hiye hoka motyaite hakakoha enokoa nali haokita? Hasemehena, hikaxawatyaka atyoite kamatinai tyaonitere nali. \p \v 16 Hatyaoseta nexa haxaotyakiraharenai hiye: — Xala xamaniya atyo sema xiraene hoka semita atyo niraeni. Hoka xala xamaniya atyo maisa awaiyetyare xiso hoka natyo atyo maisa awaiyetyare. Hoka xala xamani atyo maisa awaiyetyare natyo hoka maisa atyo awaiyetyare noxaxikatyasehare — nexa. \s1 70-harenai Kaokeneheta Tahi \p \v 17 Hoka 70-harenai kaokehenahitaha kalore haihalahareneha kakoa hoka nexaha Jesus hiye: — Tihanarenai kakoita semaxematya wiraene, hexare kakoa wiraehena hikoahenahitaha maheta halitinai nonitata hoka! nexaha. \p \v 18 Hoka Jesus nexa: — Aliterexe. Hiyaiya, nowaiya Ahalakoahaliti xexoaneheta enokoata, motya kahihiye. \v 19 Xasemehena: nisá atyo xomana iyateliti xatyahaka maheta owinai xakolokoanai harenae, exahe xijiyahaotya maheta xahalakoaharenai niyatere hoka maisa ininai hekoti iniyalahare xikaxomokakita maheta. \v 20 Xakore hoka awa atyo xihalahare tihanarenai semehenahere xiraene kakoa taita. Xakore hoka maika xexarenai enokoa nali kaxairatyakehenere kakoa kaisere xihalaharehena — nexa. \s1 Jesus Kalore Ihalahare \r (Mateus 11.25-27; 13.16-17) \p \v 21 Hatyaosehena hoka Isekohaliti Waiyexe niyatere hiyeta Jesus kalore ihalahare hoka nexa: — Abá, hiso atyo enokoa, waikoa xoaha Xekohasehare. Nihalahare hikakoa, hawaiyekehalakahenere hitahi akiti xoimanai exahe mawaiyoreharenai ana hiyeta. Hoka waiyorexe, semarexe tyaohenerenai ana atyo metahare hamoka hitahi akiti. Aliterexe, Abá, hatyoharenai atyo kaomaka hiyaokala exahe haokitere akereta — nexa. \p \v 22 — Baba atyo halakisa nomani tyotya xoalini hare. Maisa atyo xala hare waiyorexe Ityani kakoa. Enexe taita atyo waiyoreta ekakoa. Exahe maisa atyo xala hare waiyorexe Enexe kakoa. Ityani taita atyo waiyoreta ekakoa, exahe haiyaharenai ana awaiyekehalakatene hoka hatyonai tehitiya atyo waiyoreta ekakoa — nexa. \p \v 23 Hatyaoseta Jesus ehaikoahareheta haxaotyakiraharenai ana hoka nexa ihiyeha, hawawahareha heko: — Waiye kaiserehare atyo waiyitereharenai exehare xiyaiyitereharenai! \v 24 Natyo atyo nomita: kahare iraiti xakaisaseharenai, kalorexenai xoaha waiyaha aokowiha exehare xiyaiyiterehare, xakore hoka maisa waiyahitene. Exahe semaha ene aokowiha exe xasemiterehare xakore hoka maisa semahitene hekoti — nexa. \s1 Samaria Yere Waiyexe Tyomehenere Tahi \r (Mateus 22.34-40; Marcos 12.28-34) \p \v 25 Hatya Xaotyakiyaho kakoa waiyoretere tityoa, hoka kasani hasakaharetya Jesus aokowita hoka axene: \p — Xaotyakisatiye, xoareya notyoma hoka kaxekaka nomani wenati matyotenehare? nexa. \p \v 26 Hoka Jesus nexa: — Xoare nexa atyo Iraiti Waiyexe kaxairatyakehenere hatyoharenai tahi? Hoka aliyakerexe hatyo akiti hasemita? nexa. \p \v 27 Hoka hatyo haliti nexa: — Hawaiyehena kaiserehare Hiyekohase Enore, hisaonehena exema maniya takita, hahekohena ekoamaniya takita, haiyateretyoahena hawenane kakoa exema maniya. Exahe hawaiyehena haiyanae hawaiyetyoawitere akereta — nexa. \p \v 28 — Hekoaxahenere atyo ehekorexeta — nexa Jesus. — Nikare hisaonehena hoka hisaona mene — nexa. \p \v 29 Xakore hoka Xaotyakiye kakoa waiyoretere kasani waiyexehare aokowita hoka axene: — Hoka xala atyo haiyanae haokitere? nexa. \p \v 30 Hoka Jesus nexa: — Hatya haliti xanehitita Jerusalém nalita Jericó xeta. Hoka ahotyaho haiyaharenai kaiwarexe otokene, aitoakisaha inima, mokotyahene hoka komita ene aisahene hoka halakisahene. \v 31 Hoka hatya sacerdote xanehitiya hatyoahota. Hoka waiya hatyo haliti hoka exahiyatene hoka jiya. \v 32 Hatya levita tehitiya hatyo nali jiya. Wahakotya enomana hoka exahiyatene tehitiya hoka jiyehitiya. \v 33 Hoka hatya Samaria yere jiyehena hatyo ahotyaho hoka hikoa hatyo nali. Hoka waiya hatyo haliti hoka airakoaneharetene. \v 34 Kaoka ehaliya hoka wairatene kolotenitiya, vinhoxa harenai kakoa ekawe xomokakaose. Hatyo najikinita moka hatyo haliti hakirakaharexa kaiserehare heno hoka kolatene hatya nemakatyakalati xeta hoka nali kaxaikone. \fig |src="CN01749B.TIF" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Lucas 10.34" \fig* \p \v 35 — Kamaetali xanehetehena hoka isa hinama hokose olo nemakatyakalati xekohasehare ana hoka nehena: “Maika hikaxaiko exe haliti. Nahaikoahetaite hoka nojiyehetehena ali hoka nabakaheta hiso, xoare xamani exe xahexe holoxa kakoa hiya enomana hoka” — nexa. \p \v 36 Hatyaoseta Jesus axa Xaotyakiyaho kakoa waiyoretere: — Hiyahekola hiye hoka hatyo hanamaharenai konitare, xala hare hatyo haliti kamokohekoatyakehenere hinaehare tyaona? nexa. \p \v 37 — Etake kahinaehenerene — nexa Xaotyakiye kakoa waiyoretere. \p — Hoka hiyanehena hoka nikareta hisomehena — nexa Jesus. \s1 Jesus Xane Waiya Marta, Maria Xoaha \p \v 38 Hatyaoseta Jesus, exaotyakiraharenai xoaha xanehenahitiyaha hoka kaokaha hakoa wenakalatikoase. Hatyo nali hatya ohiro Marta nexalolo hahanako nolokene. \v 39 Hoka iximalone, Maria nexalolo, tyoka Xekohaseti haliyaseta hoka semaxemaita exaotyakira. \p \v 40 Hoka Marta kahatenehalo tyaonita tyotya hatyakore hatenitinai kakoa. Hatyaoseta xane Jesus haliya hoka nexa: — Xoana maisa xoare hahekotyare hoka exe noximaloni halakijita natyo tyotya exe hatenitinai kakoa? Haxikahenene hoka tyoa kahinaetya natyo — nexa. \p \v 41 Hatyaoseta Xekohaseti nexa: — Marta, Marta, hikahateneta, himawaiyehalota xoaha kahare xoalini hare kakoa. \v 42 Xakore hoka haterore atyo ehekorexeta. Maria atyo aoka waiyexe, hoka hatyo atyoite maisa xala hare iyehitita enonitata — nexa. \c 11 \s1 Jesus Aotyakisa Iraexatyati Kakoa \r (Mateus 6.5-15; 7.7-11; Marcos 11.24; Lucas 18.1; 1 Tessalonicenses 5.17) \p \v 1 Haxowakiya Jesus iraexaita hakiti. Hoka halakisa hairaexala hoka hatya exaotyakirahare axene: — Xekohaseti, haotyakihena wiso iraexatyati kakoa, João aotyakihenere haxaotyakiraharenai akereta — nexa. \p \v 2 Hoka Jesus nexa: — Exakere xiraexatya: \q1 Wexe Enore, Hiso enokoa tyaonitere, kasani tyotyaha aiminisaha Hiso waokita. Hisohena ali Xekohaseti hisaona maheta. \q1 \v 3 Kasani nakairati hisa womana tyotyaki ferakene waokita. \q1 \v 4 Himaotyanehetehena iniyalahare wisomitereharenai, haiyaharenai iniyalahare mohenere wiso wimaotyanehititere akereta. Hoka awa atyo hahalakihena wiso hoka wikahasakaharetyakehena, xexa — nexa. \p \v 5 Hatyaoseta Jesus nexa haxaotyakiraharenai hiye: — Xasemehena, hatyaiya xinekonitare xane hatya hahinaehare hana nali wahaxati hoka nexaiya: “Nohinaehare, xama hisa nomani hanamalise nakairati. \v 6 Hatya nohinaehare kalikini kaoka nomani haetonane hekota, hoka maisaiya xoare kakoa natyaijitene”, nexaiya. \p \v 7 — Hoka xiyahekola hiye tyaite hoka xihinaehare ekoaxahena enomana hahanakota: “Awa atyo hamawaiyenemakatya natyo! Jihore atyo koxaka jihotyoare, hoka natyo, nityaninai xoaha koxaka wehokotyoita. Maisaiya nainakoita hoka nijita homana nakairati”, nexaiya. \p \v 8 — Natyo atyo nomita xihiye: maisaiya ainakoita ihinaehare. Xakore hoka ainakoaite ekaoserene hiyeta hoka isaite hahinaehare ana tyotya aokitereharenai. \v 9 Hatyo hiyeta nomita: xaxehena hoka xikaoxekaka. Xataweniya hoka xikaokene. Xamokotyaiya hati jihola hiye hoka majiholateniya xomana. \v 10 Hiyaiya, tyotya axitereharenai ana atyo kaxekakita. Exahe tawiterenai atyo kaokitene. Exahe jihore atyo majiholatyoita mokotitereharenai ana. \p \v 11 — Xoana, hatya xinekonitare ityaniya axehena hanexe kohase hoka isaiya owi enomana? \v 12 Xoana, axehena xamaniya eseti hoka isaiya xakolokoa enomana? \v 13 Xisonai atyo maisa xakore xawaiyexe hoka xawaiyore atyo xijita xoaliniharenai waiyexenai xityaninai ana. Hoka exahexe atyoite Wexe enokoa tyaonitere isehena Isekohaliti Waiyexe xalanai xamani axehenene hoka! nexa. \s1 Jesus Atyo Tihanare Kahinaetita Aokaha \r (Mateus 12.22-30; Marcos 3.20-30) \p \v 14 Jesus axanikihitita hatya haliti nonitata isekohaliti iniyalahare mairainititerene. Hoka isekohaliti hikoaheta hoka haliti iraexeheta. \p Hoka halitinai hakaharetyoaha \v 15 xakore hoka haiyaharenai nexaha: — Belzebu, isekohalitinai xekohasehare atyo ijita iyateliti exe haliti ana axanikiheta maheta isekohalitinai — nexaha. \p \v 16 Haiyaharenai kasani hasakaharetyahene aokowiyahitaha hoka axahitene tyoma maheta xoalini hare hotikisa maheta haiyatere Enore nalitare. \p \v 17 Xakore hoka Jesus waiyoreta exahekolaha kakoa hoka nexa: — Hakoa waikohekoa tyaoniterenaiya kirawanekakoaha hoka maisaiya kinatere tyaonehenahititaha, exaoretyakakoahaiya. Nikareya halyako tyaoniterenai kirawanekakoaha hoka xaorehaiya. \v 18 Hoka Ahalakoahaliti hotyalinaiya kahotyaliye hoka hatyokakoaha kirawane kakoahitaha hoka aliyakereya kinatere tyaohenahitiyaha? Hiyaiya, xisonai atyo Belzebu ijita iyateliti nomani naxikaheta maheta isekohalitinai xaokita. \v 19 Belzebu isa haiyatere nomani hoka hatyo kakoa naxanikihitita tihanarenai xaokita. Nikareya hoka xala isa iyateliti xiyaotyakiraharenai ana hoka axanikihitita tihanarenai halitinai nonitata? Nikare xaokita hoka maisaiya tyakekota xiso xiyaotyakiraharenai. \p \v 20 — Aliterexe atyo Enore niyatere hiyeta naxanikihitita isekohalitinai hoka hatyoharenai atyo hotikijita Enore koamaniya nawenatyaka koxaka kaokehenerehare xomana — nexa. \p \v 21 — Hoka hatya haliti kinaterexe exahe kaxaisakarere atyo kaxaikohena hahanita hoka tyotya ixiyeharenai atyo katalatyakere tyaonita. \v 22 Xakore hoka hatya haliti exahehare niyatereya jiya enomana hoka jiyahaotene hoka kolatyaiya exaisakalanai, hatyo hatya tyakekotere hoka, irakaiya hahinaeharenai ana tyotya kolahenere enonitata — nexa. \p \v 23 — Xala xamani atyo maisa kahinaetyare natyo hoka kahalakoahareta atyo nokakoi. Exahe xala xamani atyo maisa ahohisakoatyare nohakakoani hoka exaoretita atyo — nexa. \s1 Isekohaliti Iniyalahare Haikoahititerehare Tahi \r (Mateus 12.43-45) \p \v 24 Hoka Jesus nehitiya: — Xasemehena, isekohaliti iniyalahare hikoahetehena haliti milakota hoka xane tonakoaita maonexakoahare akiti, tawita hakawininaose. Hoka maisaiya atyo kaokita hakiti hoka nita atyo: “Nahaikoahetaite nohani xeta notyohenere nali xeta”, nita. \v 25 Hatyaoseta haikoaheta hoka kaokehitita hati ihisakotyakahare, waiye xomokakotyakere ana. \v 26 Hatyaoseta haikoaheta hoka xane nolokita hahotyali 7-harenai isekohalitinai exahehare niyalaharenai, hoka tyotyaha xane tyaonahitaha nali. Hatyo hiyeta hatyohare haliti nawenane hetatiye xahehare howitiharene tyaonita — nexa. \s1 Waiyexe Kaiserehare Tahi \p \v 27 Hatyoharenai Jesus iraehenere najikinita hatya ohiro tyaonitolo halitinai nenekesene kawiyatya enomana: — Waiye kaiserehare atyo ohiro awenakihenolo exahe aokokihenolo hiso! nexa. \p \v 28 Xakore hoka Jesus nexa: — Exahehare nawaiye atyo etakeharenai semitereharenai Enore niraene hoka tyakekotereneharenai — nexa. \s1 Maomakahare Nomaka Xaxaka Tahi \r (Mateus 12.38-42; Mateus 16.1-4; Marcos 8.11-13) \p \v 29 Hatyaoseta kahare halitinai hohisakoaha Jesus haliya hoka iraehena hoka exakere nexa: — Kaxiyani, kalikiniyerenai maisa waiyexe! Axahitaha xoalini hare nomaka tyakekoha maheta, xoana aliterexe xamani Enore nalitare niyátere tyoita hoka. Xakore hoka maisaiya hatya hekoti kahotikisakita enomanaha, hoka Jonas tahi akereta taitaite. \v 30 Hiyaiya, iraiti xakaisasehare Jonas tahi tyare atyo aimenekoita wenakalati Nínive nali tyaoniterenai ana hoka Haliti Ityani tehitiya atyoite aimenekohena kalikiniyerenai ana. \v 31 Xaxalisati ferakenite xekohasetiro Sabá yolo ite tityoa hoka iraeharehena xiso. Hiyaiya, sekota atyo tyoa sema maheta Salomão nawaiyore xaotyakiranai. Hoka natyo atyo nomita: kalikini ali tyaonitere atyo Salomão xahehare. \v 32 Xaxalisati ferakenite Nínive nali tyaoniterenai tityoaha hoka iraeharehena xiso. Hiyaiya, halakisaha atyo iniyalahare háomaneha, semaha Jonas niraene hoka. Hoka natyo atyo nomita: kalikini ali tyaonitere atyo Jonas xahehare — nexa. \s1 Xaokanatyakalati Haríti Hiyexe \r (Mateus 5.13-16; 6.22-23; Marcos 9.50) \p \v 33 Hoka Jesus nehitiya: — Maisa atyo xalahare aotakahena hatya xaokanatyakalati hoka mokarene metaharexe akiti, exahe xoana koho katyahe xamani. Xakore hoka mokita atyo xaokanatyakalati exomokakalaose terota, hoka hatya isoahena hoka waiye waiya maheta. \v 34 Xosetinai atyo xaokanatyakalati akereta wiháre ana. Hoka hiyosenaiya waiyexenai hoka tyotya hiháre atyo xaokanatyakalati kakoare tyaonita. Xakore hoka hiyosenaiya maisa waiyexenai xini hoka tyotya hiháre atyoite makaliroti koni tyaonita. \v 35 Hatyo hiyeta maika hirihare hoka xaokanatyakalati tyaonitere hihiye maisa makaliroti tyaohitita. \v 36 Hiyaiya, tyotya hiháreya atyo xaokanatyakalati kakoare tyaonita hoka maisa atyo hakiti hekoti makaliroti koni tyaonare, hoka werokaite tyaona, motyaite exaokanatyakahare ene hatya xaokanatyakalati kakoa — nexa. \s1 Jesus Irae Fariseunai, Xaotyakiye Kakoarenai Kakoa \r (Mateus 23.1-36; Marcos 12.38-40) \p \v 37 Hatyaoseta Jesus halakisa hairaene hoka hatya fariseu nolokene kanakaira maheta ehanako. Hoka Jesus xane isoa hoka tyoka mexa haliya. \v 38 Hoka fariseu hakaharetyoa waiya Jesus matihahisoaneharene hanakaira nahitita hoka. \p \v 39 Hatyaoseta Xekohaseti Jesus nexa: — Xiso fariseunai atyo xatihita kobo, balatoahe xoaha henekoa maniya, hoka xityako atyo tyaonita xiyalijiniharene, exahe ximawaiyenawenanene taita. \v 40 Maotikonexenai! Xala xamani atyo tyomita henekoa maniya hoka maisa enakoako maniya tyomitereta xini? \v 41 Hatyo hiyeta xisehena maoloxaharenai ana tyaonitereharenai xikobonenai, xibalatoahenekoarenai. Nikare ite hoka tyotyaite iyomeheta xomana — nexa. \p \v 42 — Kirakoane ite xiso fariseunai xikaxomokaka! Hiyaiya, xijita atyo Enore ana holini hortelã, arruda, tyotya atya hana kanakoairoarenae xoaha hiyeta. Xakore hoka xahalakijita atyo Enore nawaiyexehare exahe xawaiyera. Nikare ene atyo hatyoharenai xisomehena exeharenai ximahalakirahareneta — nexa. \p \v 43 — Kirakoane ite xiso fariseunai xikaxomokaka! Hiyaiya, xawaiyetita kaiserehare atyo kaxaiminisakitereharenai aosenai xahohisakoatyakalati hanakonai, exahe kakatyawaxatyakiterehare xihiye xaiminisati kakoa halitinai wetekonekoanai — nexa. \p \v 44 — Kirakoane ite xisaona! Hiyaiya, motya atyo xawatyakalatinai mawaiyakaharenai akereta atyo xisaonita, xawatyakalatinai halitinai tyahakitere hamawaiyanenahitaha akereta atyo — nexa. \p \v 45 Hatyaoseta hatya Xaotyakiyaho kakoa waiyoretere nexa Jesus hiye: — Xaotyakisatiye, nikare hiraeta hoka hexamaikohalinikijita tehitiya wiso — nexa. \p \v 46 Hoka Jesus nexa: — Kirakoane tehitiyaite xikaxomokaka, xiso Xaotyakiyaho kakoa waiyoreterenai! Hiyaiya, xamokita atyo kolare timenere haiyanai hiniri, hoka komitaene maisa kolatyarahene. Xakore hoka xisonai maisa xikahihikase kakoa hekoti xakahinaetya xakolatyare hatyo kolarenai. \p \v 47 — Kirakoane ite xisaona! Hiyaiya, xisomita xawatyakalatinai waiyehare iraiti xakaisaseharenai ana, xahetakomaniyereharenai aisehenerenai anita. \v 48 Hoka hatyo hiyeta xahotikijita atyo xiyafihira xahetakomaniyereharenai tyomehenerehare. Hiyaiya, aisaha atyo iraiti xakaisaseharenai, hoka xiso atyo xisomihitita exawatyakalanaiha. \p \v 49 — Hatyo hiyeta Enore hawaiyore hiyeta nexa: “Naxikatyaite enomanaha iraiti xakaisaseharenai, exahe iraiti kakoarenai. Hoka aisahaite haiyaharenai, kahalakoaharehaite haiyaharenai kakoa”, nexa. \v 50 Hatyohare hiyetaite kalikiniyerenaite iniyalahare kaxomokakaha tyotya iraiti xakaisaseharenai kaxaisakehenereharenai hiyeta, hetati kaomakehenere waikohekoa xowakiyata, \v 51 hetati Abel kaxaisakehenereta Zacarias kaxaisakehenere kijiya. Hatyo atyo kaxaisaka jihatyakalati, Waiyexe Aose xoaha nenekesene. Aliterexe atyo nomita: kalikiniyerenaite iniyalahare kaxomokakaha tyotya hatyoharenai xaisati hiyeta — nexa. \p \v 52 — Kirakoane ite xiso Xaotyakiyaho kakoa waiyoreterenai xikaxomokaka! Hiyaiya, xatyakaijita atyo waiyoliti hana jihola jafini. Nikare hoka maisa xisonai hekoti xisoare, exahe maisa haiyaharenai hekoti xahalakisa hoka isoareha — nexa. (“Xatyakaijita atyo waiyoliti hana jihola jafini”, nitere atyo: fariseunae mahokoanititere haiyaharenae semaxemala Iraiti Waiyexe xaokaka nikareta.) \p \v 53 Hatyaoseta Jesus hikoaheta nalita hoka Xaotyakiyaho kakoa waiyoreterenai, fariseunai xoaha iraeharehenene haxehareneha kakoa, exahe axahenene kahare xoalini hare. \v 54 Kasani Jesus irae xoalinihare ehaikoare hoka komaniyatyoa aokahitaha hoka. \c 12 \s1 Maoseratyati Tahi \r (Mateus 10.26-27) \p \v 1 Kahare halitinai hohisakoaha hoka tyahakehetyakakoahitaha. Hatyaoseta Jesus nexa haxaotyakiraharenai hiye hotohare: — Xiriharira fariseunai kaorehityakala kakoa. Emaoseralaha xaokaka niraeta. \v 2 Tyotya kaxaihonolisakiterehare atyoite maxaihonolisakeheta, exahe kaxateroakisakiterehare atyoite maxateroakisakeheta. \v 3 Nikare ite hoka tyotya xiraetereharenai makaliroti koni ite kasemakeheta ferakoa xowaka. Exahe tyotya xiraetereharenai ximeteneta hati jihotyoarako atyoite kaxakaisakeheta hatirinai henota — nexa. \s1 Xala Atyoite Wimairehena \r (Mateus 10.28-31) \p \v 4 Jesus nehitiya: — Natyo atyo nomita xihiye: awa atyo ximaira etakehare aijitereharenai xiháre taita, hoka hatyo najikinita maisa xoare hare tyomihititerehare. \v 5 Noxakaite xihiye xala xamaniya atyo ximairehena: maika ximairehena Enore. Hiyaiya, aisehenere najikinitaiya atyo iyateliti kakoare hoka xawatyaiya atyo haliti irikati koni. Aliterexe niraehitiya: maika ximaira Enore! nexa. \p \v 6 — Xoana maisa kabetetyakere 5-lise kotehalasenai haiyahokosenai olo hokosenai xaimanexe? Xakore hoka Enore atyo maisa maotyanexe halisenai hekoti enekonitareha. \v 7 Xisekasenai kakoita atyo tyotya ixihatyakahare. Awa atyo ximaira. Hiyaiya, xawenane atyo kaharexe kotehalasenai xahexe! nexa. \s1 Aokowiterehare, Maxaokowiniterehare Cristo Anere \r (Mateus 10.32-33; 12.32; 2 Timóteo 1.8) \p \v 8 Jesus nehitiya: — Natyo atyo nomita xihiye: hatyaiya atyo irae halitinai haotita hoka nomaniye aokowi, hoka Haliti Ityani tehitiyaite irae Enore anerenai anjonai nahalakoa hoka hatyo haliti atyoite haomanere aoka. \v 9 Xakore hoka xala xamani atyoite halitinai haotita maisa nomaniye xini aokowi, hoka Haliti Ityani tehitiya atyoite Enore anerenai anjonai nahalakoa maisa haomanere xini aokene — nexa. \p \v 10 — Xala xamaniya atyo irae iniyalahare Haliti Ityani tahi hoka kamaotyanetyakeheta atyoite. Xakore hoka xala xamaniya atyo irae iniyalahare Isekohaliti Waiyexe tahi hoka maisaiya atyo kamaotyanetyakehitita — nexa. \p \v 11 — Maika kolahenaha xiso semaha maheta xitahi xahohisakoatyakalati hanakonai, exahe xoana kalorexenai, waiyorexenai xoaha nahalakoa xamani hoka, awa atyo ximawaiyehare, exahe xahekotya xiyekoaxala, xiraene xoaha kakoa. \v 12 Hiyaiya, hatyo xowaka atyoite Isekohaliti Waiyexe aotyakihena xiso xiraehenerehare kakoa — nexa. \s1 Kaoloxere Maxahekolahare Tahi \p \v 13 Hoka hatya haliti tyaonitere halitinai nenekesene nexa Jesus hiye: — Xaotyakisatiye, hiraehena axexe hiye hoka waiye wirakakakoa xiyehaliti wexe halakihenerehare — nexa. \p \v 14 — Xoana, natyoiyatya hoka? Maisa atyo xala hare wakaita natyo niraka maheta xiyehaliti halitinae ana — nexa. \p \v 15 Hoka nehitiya tyotya ihiyeha: — Waiyira xasemehena: maika xirihare tyotya xoalinihare kaxaokakitereharenai kakoa. Hiyaiya, hatya nawenane aliterexe atyo maisa ixiyehare hiyeta xini tyaonita, exahiya kahare hoka — nexa. \p \v 16 Hatyaoseta Jesus nexa xakai exe xaimenekotyati: — Hatya haliti kaoloxere tyaonita hoka emasenekoarenai exaferanai ihatihena kalore. \v 17 Hatyaoseta ahekohena: “Maisaiya atyo xoarako natyakaijita tyotya exe inihatihenerenai. Xoare ite notyomehena? \v 18 Kala exakere ite notyoma: nexoakihetaite noximexaninai nitininai hoka notyomeheta exaheharerinai. Hoka hatyoako ite namoka tyotya noximexaninai hahotyalita tyotya haiyanai noxiyeharenai kakoita. \v 19 Hatyaosetaite nomihena nomanita: ‘Haliti ihalaharexe! Tyotya waiyexe haokitereharenai kakoare atyo hiso waha terehokoane niyahare. Kalikini hikawinihena, hikanakairehena, hiserehena, hihalaharehena!’ nomite”, nexa. \p \v 20 — Xakore hoka Enore nexa ihiye: “Maotikoniti! Exe xatinite hiwainihena, hoka xalaite tyaohena tyotya exe hamohenereharenai kakoa?” nexa. \p \v 21 Hoka Jesus kamiyanetene: — Hatyo akereta atyo tyaonita etakeharenai ahohisakoaitereharenai haxiyeharenai haomanahitaha, xakore hoka maisa atyo kaxiyeharexeha Enore nahalakoa — nexa. \s1 Enore Tyekekotyaka Tahi \r (Mateus 6.25-34) \p \v 22 Hatyaoseta Jesus nexa haxaotyakiraharenai hiye: — Hatyo hiyeta nomita xihiye: awa atyo ximawaiyehare nakairati xaokitereharenai xawenane niyahare kakoa, exahe imiti xaokitereharenai xiyisoane niyahare kakoa. \v 23 Hiyaiya, wenati atyo nakairati xahexe, exahe wiháre atyo imitinai xahexe. \v 24 Xiyaiyehenaore kololokarenai: maisa fityareha, maisa imexareha, maisa awaiyetolisareha hanakaira, maisa nakairati xomokakala kakoareha hekoti xini, xakore hoka Enore atyo tyaisahitene! Hoka xoana maisala kotehalanai xahexe xini xiso? \fig |src="HK00072B.TIF" size="col" copy="Horace Knowles revised by Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="Lucas 12.24" \fig* \v 25 Xala hareya xinekonitare mawaiyehareta hoka hatyo hiyeta tyaohitiya haiya terehokoanenai jiyare? \v 26 Hatyo hiyeta maisaiya xikaokare nikarehare kiranexe hoka xoanere hoka ximawaiyehareta haiyanai kakoa? \p \v 27 — Xiyaiyehenaore iyitinai masekoa tyaoniterenai kekoarene: maisa atyo hakareha, maisa haimaha tyomareha haomanaha. Xakore hoka natyo atyo nomita: maisa Salomão hekoti, kaoloxere xakore hoka maisa imiti exe iyitinae nawaiyehare akere ako isoare. \v 28 Enore xaokalita atyo atyamokose ime harenae waiyehare tyaonita. Kalini waiyehare tyaonitaha hoka makani wainihenahitaha hoka kakeratyakahitaha irikatyaose. Hatyo hiyeta aliterexe ite kaimatya tehitiya xiso. Hoka xityakekone atyo kirane. \v 29 Hatyo hiyeta awa atyo ximawaiyehare hoka xataweta mene xinakaira, exahe xoana xeráne niyahare xamani. \v 30 Hiyaiya, hahotyaliharenai atyo nikare taweta menahitaha tyotya hatyoharenai. Hoka Xexe enokoa tyaonitere atyo waiyoreta tyotya xaokitereharenai kakoa hoka hatyoharenai atyoite isa xomana. \v 31 Enore koamaniya nawenatyaka maniya hotohare xamohena xawenane, hoka Enore ite isa xomana tyotya hatyoharenai — nexa. \s1 Xiyehalitinai Enokoare Tahi \r (Mateus 6.19-21; 1 Pedro 1.4) \p \v 32 Hoka Jesus nehitiya: — Nokaxaikoneharenai, maisa xikaharexe xakore atyo hoka awa atyo ximaira! Hiyaiya, Xexe atyo hamaxalone kakoa isehena xomana wenakalati waiyexe. \v 33 Xabetehena tyotya xixiyeharenai hoka xisehena olo maoloxaharenai ana. Xisomehena xiyehaliti nitini maxololoneharenai hoka xaxakaihena xixiyeharenai enokoa nali. Nalite maisa tyotyahitaha. Hiyaiya, nali atyoite maisa kaiwarexenai kaiwitene, exahe maisaiya atyo mololotinai mawenekoaretitene. \v 34 Hiyaiya, aliyo xamani atyoite xixiyeharenai tyaonita hoka hatyo nali atyoite xiyahekola tyaonita — nexa. \s1 Wakaharenai Iriharexenai \p \v 35 Hoka Jesus nehitiya: — Memerira xisaohena tyotya kaotyakehenereharenai niyahare: xima ira kinatya xakirolohena jitero kakoa, exahe xaokanatyakalati takoare xoaha kakoa. \v 36 Xisaohenaira wakaharenai atyahiterenai haxekohaseha kaokeneheta xahita wenakakoati hisehare hekota akereta. Mokohetehena jihore hiye hoka ewakaneharenai majiholahititere haxerore enomana akereta. \v 37 Waiye kaiserehare atyo wakaharenai kaokehetehena exekohaseha hoka kaosetaha exahe memere tyaoniterenai! Hoka aliterexe atyo nomita: exekohaseha ite tyoma tyaisahene maheta, wakatyahenite tyokaha maheta mexa haliya, hoka hatyotaite moka enomanaha. \v 38 Waiye kaiserehareya atyo exekohaseha kaokehetehena hoka memere tyaonahitaha, exahe kaokehetehena wahaxati, xoana ferakoa maniyehena xamani hoka! \p \v 39 — Xotyaxematyaira exeharenai: hati waikatehareya atyo waiyoreta kaiwarexe kaokene kakoa hoka atyahiteniya hoka maisaiya ehanakota kaiwaharetitene. \v 40 Hatyo hiyeta xiso tehitiya ximemere xisaohena. Hiyaiya, Haliti Ityani ite kaokeheta xomana ximaxatyahaneterene xowaka — nexa. \s1 Wakahare Tyakekohatiye, Matyakekonehare Xoaha \r (Mateus 24.45-51) \p \v 41 Hatyaoseta Pedro axene: — Xekohaseti, hatyo xaimenekore womanere taita, xoana tyotyahanai anere kore? nexa. \p \v 42 Hoka Jesus nexa: — Xoanere haretya wakahare tyakekohatiye exahe iriharexe? Hatyohare atyo etakehare exekohase hawenekoare halakisene hoka kaxaikoterehare ehana exahe ijiterehare nakairati wakaharenai ana enaose kamaehena hoka. \v 43 Waiye kaiserehare atyoite hatyohare wakahare, nikare tyomita hatyoharenai hoka exekohase kaokehetehena hoka! \v 44 Aliterexe nomita xihiye: exekohase ite hatyo wakahare ana tyotya haxiyeharenai halakisa kaxaikone maheta. \p \v 45 — Hoka xahekohenaore: xoana halanite kaxomokakehena hatyo wakahareya exakere ahekotya hoka: “Noxekohase atyo howitihareta hatyoaneneheta kakoa”, nexaiya, hoka hatyaosetaiya mokonasehenaiya haiyaharenai wakaharenai, wakahalonai. Hoka kanakairehenaiya, terehenaiya, hekehenaiya. \v 46 Hatyaosetaiya exekohase tyoheta haferakene ewakanehare maxatya haneterene, mawaiyoreterehare ekaokeneheta ferakene kakoa xowaka. Hoka exekohase ite aikotene hataose xakini, exahe iniyalahare ite mokene masemaxemalaharenai xomokakaho akereta — nexa. \fig |src="CN01714B.TIF" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Lucas 12.46" \fig* \p \v 47 — Hoka wakahare waiyoreterehare haxekohase aokiterehare hoka maisa memere tyaonare, exahe maisa tyomiterehare aokiterehare atyoite kamokonasetyaka kalore. \v 48 Hoka wakahare mawaiyorehare haxekohase aokiterehare kakoa hoka tyomiterehare xoalinihare hoka akomaniyatyakijoiterehare atyoite kamokonasetyaka ininaita. Nikare ite hoka xala xamani kalore resebitita hoka kalore ite kaxaxaka xala nonitata xamani kalore karesebetita hoka — nexa. \s1 Jesus Hiyetaite Kaxaoretyakehena \r (Mateus 10.34-36) \p \v 49 Hoka Jesus nehitiya: — Notyoa atyo naotakatya irikati waikohekoa maheta hoka kasani koxaka ekeratyakahare nowaiyene naokowita! \v 50 Nokabatixatyakihenaite hoka kaxiyani, kalore namaikohareta hatyoharenai kaotyakehenerehare kijiya! \v 51 Xoana motya xiyahekola hiye hoka notyoa namehexaikohalikiheta halitinai maheta xaokita? Hoka natyo atyo nomita: hoka maisa atyo notyoa namehexaikohalikiheta maheta xini, xakore hoka nexaoretya maheta atyo. \v 52 Hiyaiya, exaoseta atyoite hahotyalita 5-harenai tyaoniterenai exaoretyoahena: hanamaite kahalakoaharehena hinamerore kakoa, exahe hinamerore ite kahalakoaharehena hanama kakoa. \v 53 Enexenahaite kahalakoaharehenaha haisaninaiha kakoa, exahe ityaninaihaite hoka kahalakoaharehenaha hanexenaiha kakoa. Inityonahaite kahalakoahalohenaha haisaninaiha kakoa, ityaninaihaite hoka kahalakoahalohenaha hanityonaiha kakoa. Enakeronaihaite kahalakoahalohenaha hatamisonenaiha kakoa, etamisonenaihaite hoka kahalakoahalohenaha hakeronaiha kakoa — nexa. \s1 Oneterehare, Watiterehare Xoaha Tahi \r (Mateus 16.1-4) \p \v 54 Hoka Jesus nexa tehitiya halitinai hiye: — Xiyaiyehena atyo kaiminiti makiti maniyata hoka xita rotita atyo: “Onehenaite wihiye”, xita. Hoka aliterexe oneta. \v 55 Exahe xikehexehena atyo hoholati hoholala watere maniyata hoka xita: “Watehenaite”, xita. Hoka watita. \v 56 Maotikonitinae! Xawaiyore atyo xawaiyekehalakaita waikohekoa, enokoa xoaha tyaonitereharenai. Hoka xoanere hoka maisa xawaiyore xawaiyekehalakatyare kalikini kaotyakitereharenai? nexa. \s1 Ahalakoahaliti Kakoa Niraetyaka Tahi \r (Mateus 5.25-26) \p \v 57 Hoka Jesus halakihena hairaene hoka nexa: — Xoana hoka maisa xisota xahekotyare, xoarehare maniya xamani waiye nawenatyaka hoka? \v 58 Maika hatya iraeharehena hiso hoka kolahena hiso kalorexe ana hoka maika hatihityoa ihiye hoka hamiyatya hatyoharenai tahi ahotita. Nikare ite hoka maisa kolaita hiso kalorexe nahalakoa, hoka kalorexe ijita hiso sorare ana, hoka sorare berexoako mokita hiso. \v 59 Natyo atyo nomita: maisaiya hahikoahitita hatyoakota, maisa habakaita tyotya aokiterehare hoka — nexa. \c 13 \s1 Iniyalahare Xahalakihena, Xoana Xiwainihena Xamani \p \v 1 Hatyaoseta haiyaharenai kaokaha hoka xakaihenaha Jesus hiye, Pilatos wakane xema Galiléia koa yerenai fetatyahitere Enore ana heko aisehenahere tahi. \p \v 2 Hatyaoseta Jesus nehena: — Xoanala hoka hatyo Galiléia koa yerenai nikare kaxaisakaha, xoana xiyahekola hiye hoka motya masakare iniyalahare tyomahitaha, haiyaharenai Galiléia koa yerenai xahexe xaokita? \v 3 Maisa nikarexe xini. Aliterexe nomita xihiye: maisaiya xahalakijita iniyalahare xománenai hoka nikare ite xikaxaisaka. \v 4 Hoka etake Siloé nali, 18-harenai heno hati wahaharexe hatakoa hoka aisehenerenai? Xoana xiyahekola hiye hoka motya masakare iniyalahare tyomahitaha haiyaharenai Jerusalém nali tyaoniterenai nonitata xaokita? \v 5 Maisa nikarexe xini. Alitere nomita xihiye: maisaiya xahalakijita iniyalahare xománenai hoka nikare ite xikaxaisaka — nexa. \s1 Halohalo Kate Malihare \p \v 6 Hatyaoseta Jesus exakere aimenekotya enomanaha: — Hatya haliti masenekoa uva katenai koni hakate halohalo tyaonita. Hoka xane iri xahita waiyakatetya hoka maisa kaliye. \v 7 Hatyo hekota nexa masene kaxaikotyasehare hiye: “Hasemehena, hanama wanonehena notyoa iri nimexa naokowita hoka maisa terota kaliye. Maika hityoka exe halohalo kate! Xoare maheta hahalakijitene masenekoa, maisa xakore kaliye hoka?” nexa. \v 8 Hoka ewakanehare nexa: “Xekohaseti, kala kotare hahalakihitiyene exe wanone niyahare. Naijohokotene ite hoka imexati kakoa namokahokotene. \v 9 Ite etare wanone kali hoka ehekore. Ite maisa kalita hoka ixityokaka haoka”, nexa. \s1 Sábado Xowaka Jesus Aototahaloheta Ohiro \p \v 10 Sábado xowaka Jesus aotyakijita ene xahohisakoatyakalati hanako. \v 11 Hoka nali kaoka hatya ohiro koxaka 18-wanonehena hokakitolo. Isekohaliti iniyalahare nikare axomokanikijitene. Katyokohexe tonita, maisa aliyakere aototahalotyoare. \p \v 12 Hatyaoseta Jesus waiyene hoka kawisene hoka nexa ihiye: — Hasemehena, koxaka atyo hikinatolohetehena — nexa ihiye. \p \v 13 Hatyaoseta hakahenai ekaokakisa ihiye hoka totahalohetehena rotita. Hatyaoseta ihalahalo Enore kakoa. \p \v 14 Xakore hoka hatyo xahohisakoatyakalati hana kaxaikotyasehare ehare, sábado xowaka aiyatolokihetene hoka. Hatyo hiyeta nexa halitinai hiye: — 6-ki ferakene atyo hateniti niyahare. Maika hatyonai ferakenenai xisoa hoka xikaxaiyatelikisakeheta hoka awa atyo sábado xowaka nikare xisaona — nexa. \p \v 15 Hoka Jesus nexa: — Maoseratyaliyenai! Xoana maisa sábado xowaka xamaxolatyare xibowiya, xikawalone hoka xiyanexe ekakoaha one ana teraha maheta? \v 16 Hoka kalikini atyo owene tyaonita Abraão jikolahalo, Ahalakoahaliti olahenolo 18-wanone. Hoka xoanereya hoka maisa sábado xowaka kaxaiyatolokisakihitita ehokakene nonitata? nexa. \p \v 17 Hatyaoseta Jesus niraene sema enahalakoaharenai hoka haihareha. Xakore hoka halitinai atyo ihalahare Jesus nómanenai waiyexe kakoa. \s1 Mostardase Hiye Aimenekotya \r (Mateus 13.31-32; Marcos 4.30-32) \p \v 18 Jesus nexa: — Xoare hare kakoala hakakoa Enore koamaniya nawenatyaka? Xoarehare kakoaite naimenekohena? \v 19 Motya atyo mostardase hatya haliti iya hoka fititere hamasenekoa akereta. Hoka hananehaliti kekoare hoka kalokate tyaona hoka kotehalanai kaihititere ekanohinai koni akereta atyoala — nexa. \s1 Xetamomotyakalati Hiye Aimenekotya \r (Mateus 13.33) \p \v 20 Jesus nehitiya: — Xoare kakoaite naimenekohena Enore koamaniya nawenatyaka? \v 21 Motya atyo hatya ohiro xetamomotyakalati iya hoka kaorehititere trigohe hoka hatyaoseta trigohe tamomotere akereta atyo — nexa. \s1 Xisoakalati Kiranahore \r (Mateus 7.13-14, 21-23) \p \v 22 Hatyaoseta Jesus jiyehena wenakalati, wenakalatikoasenai hoka aotyakijita, exahe xaneta Jerusalém xeta. \p \v 23 Hatyaoseta hatya axene: — Xekohaseti, xoana haiyanai taitaite kaiyakehetehena? nexa. \p \v 24 Hoka Jesus nexa ihiyeha: — Maika xaiyateretyoa xisoa maheta xisoakalati kiranahore. Aliterexe nomita xihiye: kahare ite isoa aokowiha xakore hoka maisa atyoite isoahitaha — nexa. \v 25 — Hati waikatehare ite xane jihotya hahana jihola. Hatyaosetaite menanakita xisaona hoka xamokotya ite jihore hiye hoka xehena: “Xekohaseti, hamajiholatya womana hoka wisoa”. Xexaite ihiye xakore hoka nexaite: “Maisa atyo nowaiyanihare xini xiso, kala alyakotare xamani xiso”, nexaite. \v 26 Hoka xehenaite: “Wikanakaira, wisera hikakoa, Xekohaseti. Haotyakisa tehitiya wiso wawenakala nali”, xexaite. \v 27 Xakore hoka nehitiyaite: “Maisa nowaiyanihare xini xiso. Kala alyakotare xamani xiso. Xiyanehetehena noniti, xiso iniyalahare taita tyomiterenai”, nexaite. \v 28 Hatyaosetaite xiyaiyehena Abraão, Isaque, Jacó, tyotya iraiti xakaisaseharenai xoahanai, Enore nawenakala nali hoka xiso atyoite menanakita hoka hatyaosetaite xitiyahena, exahe xaikolinaite karai, karai, nexa xamohena. \v 29 Kahare halitinai ite tyoaha kamae hikoane maniyata, kamae xisoane maniyata, one hohola maniyata, tihalo hohola maniyata hoka tyokahaite mexa haliya Enore nawenakala nali. \v 30 Hoka haiyaharenai kalikini wakahare tyaoniterenaite kalorexe tyaoheta. Hoka haiyaharenai kalorexe tyaoniterenaite wakahare tyaoheta — nexa. \s1 Jesus Xawaiyera Jerusalém Tahi \r (Mateus 23.37-39) \p \v 31 Hatyaoseta haiyaharenai fariseunai xaneha Jesus haliya hoka nexaha ihiye: — Maika hiyanehetehena alita. Hiyaiya, Herodes aisa aokowita hiso — nexaha. \p \v 32 Hoka Jesus nexa ihiyeha: — Xiyaneheta hoka exakere niraini xiyakai hatyo wakare hiye: “Naxanikihitita tihanare, exahe naiyatelikihitita halitinai kalikini, makani xoaha hoka ehanamakini ferakenite namematya nohateni”, nexa. \v 33 Xakore hoka noxanihitiya atyo kalikini, makani, kamaetali. Hiyaiya, iraiti xakaisasehare atyo maisa aliyakere kaxaisakita Jerusalém nonitata haware — nexa. \p \v 34 — Jerusalém, Jerusalém! Hiso atyo haijita iraiti xakaisaseharenai, exahe sehali kakoa hamokotita Enore xaxikalaharenai! Kahaliki xakore naxakoloharetya naokowita hihotyaliharenai takoira haisani mokosenai hatane katyahe mokitere akereta, xakore hoka maisa atyo haoka. \v 35 Hoka kalikini atyoite hihana kahalakisakehena kaiserehare. Aliterexe nomita: Maisa atyoite hiyaiyehitita natyo exakere hiraehenere kijiya: “Xekohaseti Enore, waiye kaiserehare atyo hatyo hexare kakoa tyoiterehare”, hehenere kijiya — nexa Jesus ihiyeha. \c 14 \s1 Jesus Aiyatelikiheta Hatya Hokakitere \p \v 1 Sábado xowaka Jesus xane isoa hatya xekohaseti fariseu hanako kanakaira maheta. Hoka wahakotyahitaha Jesus ana. \v 2 Hoka hatya haliti kasahenai, kanonai xoaha fakitere tyoa ehaliya. \p \v 3 Hatyaoseta Jesus axehena Xaotyakiyaho kakoa waiyoreterenai, fariseunai xoaha: — Xoana wiyaotyakisakaho hiyetaiya waiyehena wawairatya sábado xowaka, maiha koré? nexa. \p \v 4 Hoka maisa xoare nexahitaha. Hatyaoseta Jesus otoka hatyo haliti hoka aiyatelikihetene. Hatyo najikinita axikahetene. \p \v 5 Hatyaoseta nehitiya ihiyeha: — Hoka xisonaiya, hamokose xikaisaniye exahe hali xikabowiyere hoka exoa tolokoako hoka maisaiya xiyehititene rotita, exahe sábado xowaka hoka? nexa Jesus. \p \v 6 Hoka maisa waiyore ekoaxatyahitaha enomana. \s1 Himaxahenerahare Exahe Waiye Hamoka Haliti Hihanako \p \v 7 Hatyaoseta Jesus wahakoita kakaixakatyakehenerenai kaokene hoka waiyexe mexa haliya enokaneha. Hoka exakere aotyakisa: \v 8 — Hatya kaixakahena hiso wenakakoati ana hoka awa atyo okahakalatikoa waiyexe koa hisoka. Waiya aliya hoka hatya hiyahehare kakaexakatyaka hoka \v 9 hatyaosetaiya kaexakahenere hiso, hatya xoahaiya, nexa hihiye: “Hainakoaheta hoka exe hatyaose tyoka”, nexaiya. Hoka hatyaosetaiya hihaihare, exahe ewaxirahare okahakalatikoaiya hiyane hisokeheta. \v 10 Hoka maika hikakaixakatyakehena hoka ewaxirahare okahakalatikoa hiyane hisoka. Nikare ite hoka kaexakahenere hiso ite nexa: “Nohinaehare, hisohena hoka exe okahakalati waiyexe koa hisoka”, nexaiya. Nikare ite kalore hikaxaiminisakita tyotya kakaexakatyakehenerenai nahalakoa. \v 11 Hiyaiya, xala xamani atyo ite kalorexe aokowita hoka wakahare atyoite kaxomokakeheta. Hoka xala xamani atyo ite maisa haiyanae xahehare aokowita hoka kalorexe atyoite kaxomokakeheta — nexa Jesus. \p \v 12 Hatyohekota Jesus nexa hakaixakatyasehare hiye: — Maika nakairati kalore hisomehena halitinae ana totahikoa niyahare, exahe makehena niyahare hoka awa hakaixakatya hihinaeharenai, hiximarenenai, hiyaiyaneharenai, hihinaeharenai kaoloxerenai taita hoka. Hiyaiya, hatyoisahaiya kaixakatyaha hiso hoka hatyo kakoaiya bakahenahitaha hiso waiye hamohenaherene. \v 13 Xakore hoka maika hisehaliti hisomehena hoka hakaexakatya maoloxaharenai, maetonaneharenai, mawaiye netonaneharenai, maxoseharenai harenai, \v 14 hoka waiye atyoite hikaxomokaka. Hiyaiya, maisaiya atyo aliyakere bakahenahititaha hiso, xakore hoka Enore atyoite bakatya hiso, waiyexe nomaseharenai ekasekihetehenere xowaka — nexa. \s1 Kalorexe Hisehaliti Tahi \r (Mateus 22.1-14) \p \v 15 Hatya tyokitere ekakoaha mexa haliya sema iniraene hoka nexa Jesus hiye: — Waiye kaiserehare atyoite xane mexa haliya tyokehenerenai Enore nawenakala nali — nexa. \p \v 16 Hatyaoseta Jesus nehena: — Hatya haliti kaexakatya kahare haliti, kaolonehena hoka. \v 17 Memakatya hoka axikatya hawakanehare kakaexakatyakehenerenai hiye: “Xisohena, koxaka tyotya memaka”, nexa maheta. \p \v 18 — Xakore hoka hatya xakini awaiyekehalakahena. Hetatiye nexa wakahare hiye: “Niya hakoa waikohe hoka noxanite nowaiyehenene hoka maisaiya aliyakere notyoita. Kasani himaotyanehetene naoka”, nexa. \v 19 Hatya atyo nexa: “Niya 10-ri bowi hoka noxanite nowaiyehenene, xoana waiyore xamani ala hakahitaha. Hatyo hiyeta maisaiya aliyakere notyoita. Kasani himaotyanehetene naoka”, nexa. \v 20 Exahe hatya hoka nexa: “Kalikini nokaiyanityo. Hatyo hiyeta maisaiya aliyakere notyoita”, nexa. \p \v 21 — Hatyaoseta haikoaheta hoka xakaini haxekohase hiye. Hatyaoseta exekohase ehare hoka nexa: “Hihalahare hiyanehena ahotyahonai exahe ahotyahoseranai wenakalati nali hoka hanoloka maoloxaharenai, maetonaneharenai, maxoseharenai, mawaiye netonaneharenai xoaha”, nexa. \p \v 22 — Hatyaoseta wahehena hoka ewakanehare nexa: “Xekohaseti, koxaka haokitere akereta notyoma, xakore hoka hekotata maisa hihana kaisexe”, nexa. \p \v 23 — Hoka exekohase nexa: “Nikare atyo hoka hiyanehena ahotyaho kaloahore, ahotisenai aho hoka hahalakoahenerenai hiye hirae, tyoaha maheta ali hoka nohani ekaisetyaha. \v 24 Aliterexe nomita hihiye: hetati kakaixakatyakehenerenai atyoite maisa kanakairahitaha nakairati notyomehenere”, nexa. \s1 Exakereya Hisaona Hoka Jesus Xaotyakirahare Hisaona \r (Mateus 10.37-38; Lucas 9.23-24) \p \v 25 Hatyaoseta kahare halitinai xanetaha Jesus xema. Terehokoa hoka nehena ihiyeha: \v 26 — Xala xamaniya atyo tyaona nokoamaniye aokowita hoka maisaiya atyo noxaotyakirihare tyaonita, maisa awaiyetyare natyo hanexe, hanityo, haiyanityo, haisaninai, haximarenenai, haximalonenai, exahe hatyota awaiyetyoawitere xahexe hoka. \v 27 Xala xamaniya atyo maisa kolaita haberekotyaka niyahare atyalihose xaimaholatyaka, exahe maisa tyaonita nokoamaniye hoka hatyoiya atyo maisa noxaotyakirihare tyaonita. \p \v 28 — Hiyaiya, hatya xinekonitare ahekoita háomane hati wahaharexe tahi hoka tyoka hotohare exahe aimenekotene hoka exaimane waiya, xoana ehekorexe xamani olo. \v 29 Maisaiya nikare tyomita hoka tyomehenene rotitaiya hoka maisaiya aliyakere mematitene, hoka tyotyahaiya waiyaha emamemarene hati hoka koexahaxahenahaiya ekakoa hoka nexahaiya: \v 30 “Exe haliti tyoma hati hoka maisa mematitene!” nexahaiya. \p \v 31 — Nikareya hatya xekohaseti, 10.000 sorarenai kakoa xane aisakakoahena hatya hahalakoahare kakoa hoka tyoka hotohare ite hoka ahekohena, xoana kinatere xamaniya aisakakoa hahalakoahare kakoa. \v 32 Maisaiya kinaterexe hoka axikatyaiya hairaene kakoa hatya xekohaseti ana sekotata hoka axene maheta, xoare xamani aokita hoka halakisaha haxaisakakoaneha maheta. \p \v 33 Hatyaoseta Jesus halakihena hairaene hoka nexa: — Nikare ite maisaiya hatya hekoti xinekonitare noxaotyakirihare tyaonita, maisa halakijita tyotya haxiyeharenai harenai hoka — nexa. \s1 Salo Makexenehare \r (Mateus 5.13; Marcos 9.50) \p \v 34 — Xasemehena, salo atyo waiye, xakore hoka makexeniya hoka maisa atyo saloheta xini. \v 35 Maisa atyo waikohe niyahare, exahe exawaiyetolisaka niyahare ana hekoti waiyihitita. Hoka kaxawatyakita atyo kolaliti koni. \p — Xala xamani atyo katanakoakore semakatya maheta hoka maika semehena niraini — nexa Jesus. \c 15 \s1 Kalanero Metene Tahi \r (Mateus 18.12-14) \p \v 1 Haxowaka kahare kalorexe noloxa resebetyaseharenai, exahe haiyaharenai iniyalahare nomaseharenai xoaha kaokaha Jesus ana, semaha maheta iniraine. \p \v 2 Hoka fariseunai, xaotyakiyaho kakoa waiyoreterenai xoaha iraehenaha etahi hoka nexaha: — Exe haliti atyo iniyalahare nomaseharenai koni tyaonita exahe kanakairita ekakoaha. \p \v 3 Hatyaoseta Jesus exakere aemenekotya: \v 4 — Hatya xinekonitareya 100-ri kakalaneroxere hoka haliya meta hoka xane ite tawehetehenene, maiha kore ite? Hatyo hiyeta halakisaite 99-ri maseta hoka xane ite tawehetene kaokehetehenerene kijiya. \v 5 Kaokeheteniya hoka ihalaharetaiya ekakoa hoka hatyoakolyahoiya kolahetene hoka haikoaheta ekakoa. \v 6 Kaokehetaiya ekakoa hahana nali hoka kawisaiya hahinaeharenai, hawaiyaneharenai hoka nexaiya: “Xihalaharehena nokakoi. Nokaokiheta nokalaneroxi mititere”, nexaiya. \p \v 7 — Hatyo hiyeta nomita: hatyo akeretaite kalore ite kaihalaharetyaka enokoa nali, hatya haliti iniyalahare nomasehare halakihenere iniyalahare háomane kakoa, 99-harenai iniyalahare maomaneharenai, koxaka waiyexe wenati xema tyaohetehenerenai xahexe — nexa. \s1 Olo Hokose Metene Tahi \p \v 8 Hatyaoseta Jesus iraehitiya: — Hatya ohiroiya kaoloxolo 10-hokose hoka hahokoseya meta enonita hoka taweheteneya, maisaiya kore? Kaokeheta mahetaiya olo hokose hoka aotakatyaiya xaokanatyakalati, hisakotyaiya hati ako hoka waiyeya taweheta exahita kaokehetehenerene kijiya. \v 9 Kaokeheteniya hoka kaixakatyaiya hahinaehalonai, hawaiyanehalonai hoka nexaiya: “Xihalahalohena nokakoi. Nokaokiheta atyo noloxi mititere”, nexaiya. \p \v 10 — Hatyo hiyeta nomita: nikareta tehitiyaite Enore wakaneharenae anjonai ihalahareha, hatya iniyalahare nomasehare halakihena iniyalahare háomane hoka — nexa. \s1 Hatya Haliti Ityani Miyahenere Haxiyehare Tahi \p \v 11 Hoka Jesus nehitiya: \p — Hatya haliti hinamahare kaisaniye. \v 12 Hoka haxowaka ityani xoimere nexa hanexe hiye: “Abá, xama kalikini hisehena nomani holini hixiyehare, noxiyehare maheta”, nexa. Hoka enexeha iraka haxiyeharenai haisaninai ana. \p \v 13 — Hatyaoseta mawaheneta hoka ityani xoimere xakaiharetyoa hoka xane hakoa wenakalati xeta. Hatyo nali wenati iniyalahare xema taita tyaona, exahe miyatya tyotya haxiyeharenai kaxekakehenere enomana. \p \v 14 — Miyahenere tyotya haxiyehare najikinita nakiti tyaona hatyo tyaonitere nali hoka xoimahaliti nakehena. \v 15 Hatyaoseta tawa hatya nali tyaoniterenai konitare hoka hakahinaetyaka aoka. Hoka hatya axikatya xoimahaliti hawenakala xeta, ebolokoxanai kaxaiko maheta. \v 16 Hoka hatyo nali nakita hoka kasani bolokonai kanakairiterehare kanakaira aokowita, xakore maisa hatyoharenai hekoti isaha enomana aokowiyeha. \p \v 17 — Hatyaoseta kehexaharetyoaheta hoka ahekohena: “Xoanamahare baba wakaneharenai nakaira ala kalikini kamawaneta hoka natyo atyo ali nowainihena nonaki! \v 18 Nahaikoahetaite baba hana xeta hoka nomite ihiye: ‘Abá, iniyalahare notyoma Enore ana, exahe hikakoa \v 19 hoka maisaiya atyo hityani haohitita natyo. Maika hiwakaneharenai akereta hamoka natyo’, nomite”, nexa. \v 20 Hatyaoseta kikisoaheta hatyo nalita hoka haikoaheta hanexe hana xeta. \p — Xanehititata hoka enexe sekota waiyehetene. Hoka airakoaneharetya haisani hoka tema xane ahalakoatene, xakoloharetene, sohitanakolisene xoaha. \v 21 Hoka xoimahaliti nehena: “Abá, iniyalahare notyoma Enore ana, exahe hikakoa hoka maisaiya atyo xoare maheta hityani haohitita natyo”, nexa. \p \v 22 — Xakore hoka enexe wakatya hawakaneharenai: “Xihalahare! Xisohena imiti waiyexe kakoa hoka xaisoakihetene. Kahititini xamoheta ihiye, kijititini harenai. \v 23 Exahe xiyane xaisehena bowi mokose kolotere hoka wimaxalohare. \v 24 Xiyaiya, exe nityani atyo waini ene hoka kalikini atyo kaseheta. Meta xakore hoka kakaokakeheta”, nexa enexe. Hatyaoseta aokitere akereta tyomaha hoka maxalohareha. \p \v 25 — Hatyo xowaka ityani inityohaliti xaneta mase. Hoka kaokehetehena, owitehetehena mohitita hati hoka sema xerati, xoholikoati nemahare. \v 26 Hoka kawisa hatya wakahare hoka axene: “Xoana hoka nikare tyaonaha?” nexa. \v 27 Hoka wakahare nexa ihiye: “Hiximarene kinaseta, exahe kinatereta kaokeheta. Hatyo hiyeta hexe bowi mokose kolotere xaisaka aoka”, nexa ihiye. \p \v 28 — Hatyaoseta ityani inityohaliti ehare, maisa isoaheta aokowita hatyako. Hoka enexe hikoa menanaka hoka tihityoa ihiye isoaheta maheta. \v 29 Xakore hoka nexa hanexe hiye: “Hiyaiya, waha terehokoanehena wakahare akereta nahakita homana, exahe maisa namasemakiyatyare hiraine. Xakore hoka maisa hali hekoti kabala hisare nomani hoka nomaxaloharexe nohinaeharenai kakoa. \v 30 Hoka exe hityani hixiyeharenai tyotya miyahenere enatyalolonai hiye kalikini haikoaheta hoka bowi mokose kolotere xaisaka haoka”, nexa. \p \v 31 — Hatyaoseta enexe nexa ihiye: “Haré, nohaliyi atyo hisaota minita hoka tyotya noxiyeharenai atyo homanere tehitiya. \v 32 Hoka exe hisehaliti terota notyoma naokowi, wihalaharene wahotikisa maheta. Hiyaiya, exe hiximarene atyo waini ene hoka kaseheta, meta hoka kakaokakeheta”, nexa haisani hiye. \c 16 \s1 Kaxaikoakatyatiye Mahakaiserexe \p \v 1 Jesus nexa haxaotyakiraharenai hiye: — Hatya haliti kaoloxere tyaonita hoka hatya kaxaikotene enomana. Hoka haiyanai xakaiha ihiye, ekaxaikoharetyasehare ametakijita enoloxa aokaha. \v 2 Hatyo hiyeta kawisene hoka nexa ihiye: “Xoana, aliterexe exakerexe hisaonita aokaha nohiye? Hahotikihena nomani hikaxaiko akahenere xowakiyere. Hiyaiya, maisaiya atyo nokaxaikoharetyase hisaohitita”, nexa. \p \v 3 — Hatyaoseta ewakanehare ahekotya: “Noxekohase axikahetehena natyo. Hoka xoare ite notyomehena? Maisaiya atyo nokinatere nasekehitita waikohe, exahe nohaihareta atyo olo noxaxani kakoa”. \v 4 Hatyohekota nexa, “Exakerite notyaona. Nikarite notyaona hoka nokaxaxikatyakehetehenere najikinita nokahinaeharexe notyaona hoka waiye mokaha natyo hahanakonaeha nali”, nexa. \p \v 5 — Hatyaoseta kawisa tyotya kakotaneterenai exekohase hoka hetatiyehare hiye nexa: “Xoanere hikakotaneta noxekohase?” nexa. \v 6 “Nokakotanitene 100-litrone kolotenitiya”, nexa ihiye. “Owene hikotane. Hisokehena exaose hoka haxairatya 50-litrone”, nexa hatyo kaxaikoakatyatiye. \p \v 7 — Háhare hiye nehitiya: “Hiso atyo, xoanere hikakotaneta?” nexa. “Nokakotanita 1.000 kilone trigohe”, nexa. “Hisokehena hoka haxairatya exaose 800-kilone”, nexa ihiye kaxaikoakatyatiye. \p \v 8 — Hatyaoseta exekohase tyakeko hatyo kaxaikoakatyatiye mahakaiserexe iniriharene hiyeta. \p Hoka Jesus nehitiya: — Halitinai exe waikohekoa tyaoniterenai atyo masakare irihareha xoalinihare háomaneha kakoa, halitinai Enore xaokanala xema tyaoniterenai xahe nirihareneha atyo. \v 9 Hatyo hiyeta nomita xihiye: maika xakahinaeharetyoahena exe waikohekoa tyaoniterenai kaoloxerenai kakoa hoka ximaoloxaharehena hoka kahinaetyaha xiso, wenati matyotenehare nali xiyanehenere kijiya. \p \v 10 — Xala xamaniya atyo enaosexeta tyomita xoalinihare inirere hoka enaosexeta tehitiya atyoite tyoma xoalinihare kalorexe, exahe xala xamaniya atyo maisa waiyexe xoalinihare inirere háomane hiye hoka maisa tehitiya atyoite waiyexe xoalinihare kalorexe háomane hiye. \v 11 Xiyaiya, xikaiwitaiya exe halitinai waikohekoa tyaoniterenai noloxa hoka xalaiya isehena xomana xiyehaliti aliterexe? \v 12 Exahe xikaiwitaiya haiyaharenai xiyehare hoka xalaiya isehena xomana xixiyehare kaiserehare? nexa. \p \v 13 — Maisaiya atyo xala hare hinamahare xekohaseti wakanehare tyaonita haxowakita. Nikareya hoka hatya awaiyetita, hatya maisa awaiyetyare xoahaiya. Tyakekota hatya, hatya maisa tyakekore xoahaiya. Nikare tehitiyaiya maisa aliyakere Enore maniya hahekoita, olo xiyehaliti harenai maniya hahekoita xoaha haxowakita. \s1 Jesus Niraene Haiyasenai \r (Mateus 5.31-32; 11.12-13; Marcos 10.11-12) \p \v 14 Hoka fariseunai sema hatyoharenai hoka Jesus koexahalisaha, olo xiyehaliti harenai awaiyetyahitaha hoka. \p \v 15 Hoka Jesus nexa: — Xiso atyo motya waiyexeharexenai ene xisaonita halitinai nahalakoa hoka Enore atyo waiyita xiyahekolanai. Hiyaiya, halitinai ana masakare waiyeterehare atyo Enore ana maisa waiyexe — nexa. \p \v 16 — Moisés Xaotyakiraho, iraiti xakaisaseharenai xaotyakira xoaha xema halitinai tyaona João Batista kaotyakehenere kijiya. Hatyo najikinita Iraiti Waiyexe Xekohaseti enokoatare tyoanene Enore nalitare tahi kaxakaisaka hoka halitinai aiyateretyoahitaha exema maniya tyaonaha maheta. \p \v 17 — Maisaiya atyo hase xairatise hatyatare iraiti Xaotyakiyaho hiyetare mitita. Enokoa, waikohekoa harenai maiyareheta hotohariya. \p \v 18 — Hatya halitiya haiyanityo halakiheta hoka hatya ohiro kakoa tyaoheta hoka iniyalahare atyo tyoma. Exahe xala xamaniya ohiro ehalakisakahalo kakoa tyaoheta hoka iniyalahare atyo tyomita tehitiya — nexa Jesus. \s1 Kaoloxere, Lázaro Xoaha Tahi \p \v 19 Jesus nehitiya ihiyeha: — Hatya haliti kaoloxere tyaonita hoka imiti karore ako taita ijoita, exahe fera hisehaliti tyomita. \v 20 Nali tehitiya hatya haliti maoloxahare tyaonita, exahe kahonotirahiye, Lázaro nexarexe. Kahalakisakita minitaha kaoloxere hana haliya. \v 21 Hoka Lázaro atyahita kanakaira maheta nakairati holoxo exoiterehare kaoloxere mexanekoata. Kajolonai kakoita tyoa takaxosetita ehonotiraosenai. \p \v 22 — Hatyaoseta hatyo maoloxahare waini hoka anjonai kolatene Abraão tyaonitere nali, wenati waiyexe nali. Hatyaoseta hatyo kaoloxere tehitiya waini hoka kaxafityaka. \v 23 Hoka kirakoane tyaonita kamatinai tyaonitere nali. \p — Hatyaoseta waiyakahena ene hoka Abraão waiya seko akiya, exahe Lázaro Abraão haliya. \v 24 Hoka kawiyatya: “Abá Abraão, hairakoaneharehena natyo! Haxikahena Lázaro hoka hakahehi aolowatya one xaiya hoka tyoa noninise awehetya. Hiyaiya, kirakoane notyaonita exe irikati koni!” nexa. \v 25 Hoka Abraão nexa ihiye: “Xoana hotita hikasetare xowaka tyotya xoalinihare waiyexe tyaonitere homana? Hoka Lázaro atyo iniyalahare taita kaxomokaka. Hoka kalikini atyo ali waiye tyaonita, hiso kirakoane hisaonitere nase. \v 26 Exahe toloko kalorexe winenekesene tyaonita. Hatyo hiyeta alita xinali tyoa aokowiterenaiya maisa aliyakere tyoahitaha, exahe hatyo nalitarenai tehitiyaiya maisa aliyakere ali tyoahitaha”, nexa. \p \v 27 —“Hatyo hiyeta maika Lázaro haxikaheta baba hana xeta naoka, abá Abraão. \v 28 Hiyaiya, nali 5-harenai nokaximaliniye. Hahalakisene hoka xaneheta hoka xakai ihiyeha. Nikarite hoka maisa tyoahitaha exe kirakoane kawenatyakitere xeta”, nexa. \v 29 Xakore hoka Abraão nehitiya: “Moisés, iraiti xakaisaseharenai xoaha baberane kakoare hiximarenenai tyaonita. Maika semaxemahenaha hatyonai xairala”, nexa. \p \v 30 —“Maisaiya atyo nikare hoka xoare tyomita, abá Abraão!” nexa kaoloxere ene. “Alitareya atyo hatya kaseheta hoka xane irai ekakoaha hoka halakisahaiya atyo háomaneha iniyalahare”, nexa. \v 31 Hoka Abraão nexa ihiye: “Maisaiya semaxematyahitaha Moisés, iraiti xakaisaseharenai niraene hoka maisaiya tyakekoahitaha, exahe alitare kaseheta hoka xane irae ekakoaha”, nexa. \c 17 \s1 Iniyalahare Exahe Emaotyanetyakeheta Xoaha Tahi \r (Mateus 18.6-7, 21-22; Marcos 9.42-48) \p \v 1 Hatyaoseta Jesus nexa haxaotyakiraharenai hiye: — Exakerexe ite kawenatyaketa mene: Haiyanaite iniyalahare aomanekisa hahinaeharenae xakore atyoite hoka kirakoane atyoite kaxomokaka nikare axomokanikiyakahenere. \v 2 Ehekoreya atyo kaxawatyaka one kaloxere xaiya sehali kaloliro mehetyakalati kaxolatyaka ihino hiye hoka maisa ahowitikisa exe xoimairanai nawenane. \p \v 3 — Maika xirihare! Maika hihinaehare iniyalahare tyomehena hoka hiwatyalini. Hoka háomane iniyalahare halakisa hoka himaotyanehetene. \v 4 Maika exahe 7-ki iniyalahare moka hiso haferakoaneta hoka hatyokinai nihatyaka tyoa hoka nehena: “Himaotyanihetene naoka”, nehena hoka himaotyanehetene. \s1 Tyakekoti Tahi \r (Mateus 17.20; Marcos 11.22-23) \p \v 5 Hatyaoseta iniraine kakoarenai axaha Jesus: — Xekohaseti, haeroretya wityakekone — nexaha. \p \v 6 Hoka Jesus nexa ihiyeha: — Ikoiya xityakekone mostardase akerehare hekoti hoka xexaiya exe halohalo kate hiye: “Hamalakoawihena hityahare kakoita hoka hiyane onexaiya hisaohena!” xexaiya ihiye hoka tyakekoiya xiraene hoka xaokitere akereya tyaona — nexa. \s1 Wakahare Hatene Tahi \p \v 7 Jesus nexa: — Maika xiyahekola hiye hoka motya xikawakaneharexe ene xisaonita hoka xane hakita masenekoa xamani, xoana kaxaikota xamani kalaneronai. Hoka kaokehetehenaiya maseta hoka xoana hexaiya: “Hisohena rotita, hisokehena mexa haliya”? hexaiya. \v 8 Mahaiya atyo nikare hiraeta! Xakore hoka hexaiya: “Hisomehena nakairati nomani hoka hakanekoatya hoka hamohena nakairati hoka nokanakairi, notera. Hatyo najikinitaite hikanakaira, hisera”, hexaiya. \v 9 Xoana wakahare kakoaiya hihalahare, hiwakane xema taita tyomita hoka? \p \v 10 — Maika nikarexeta xisaona. Maika xisoma xamemahenere tyotya xisoma kaxaokakehenereharenai najikinita xexa: “Wiso atyo wakaharenai maxoarewaikateharenai. Hiyaiya, wisomita atyo wikawakatyakitereharenai taita”, xexa — nexa ihiyeha. \s1 Jesus Awaiyehiheta 10-hare Jijikoahiterenai \p \v 11 Hatyaoseta Jesus xaneta Jerusalém xeta hoka jiya Samaria, Galiléia xoaha koa nenekesene. \v 12 Xane kaokehena hakoa wenakalati hoka 10-hare jijikoahitinai tyoa ahalakoatene. Sekota amematyoaha \v 13 hoka kawiyatyaha enomana: — Xaotyakisatiye Jesus! Hairakoaneharehena wiso! nexaha. \p \v 14 Jesus waiyahene hoka nexa ihiyeha — Xiyanehetehena sacerdotenai nali hoka waiyahareheta xiso — nexa. Hatyaoseta xanahitataha ene ahoti hoka waiyeharehenahitaha. \p \v 15 Hatyaoseta hatya enekonitareha Samaria yere, kehexa haiyatereheta hoka haikoaheta aexakeritya maheta Enore. \v 16 Hatyaoseta Jesus kiji haliya meholokoa hoka ihalahare ekakoa. \p \v 17 Hatyaoseta Jesus nexa: — Halitinai kaxaiyatelikisakehetehenerenai atyo 10-harenai. Hoka aliyo 9-harenai? \v 18 Xoana hoka exe hahotyalihare taita haikoaheta aexakeritya maheta Enore? nexa. \v 19 Hatyaoseta Jesus nexa ihiye: — Hatityoahetehena hoka hiyaneheta. Hikinatereheta atyo hityakekone hiyeta — nexa. \s1 Xekohaseti Enore Nalitare Tyoanene Tahi \r (Mateus 24.23-28, 37-44) \p \v 20 Hatyaoseta haiyaharenai fariseunai axaha Jesus, xoana xowakiya xamaniya kaotyakehena Xekohaseti Enore nalitare tahi akiti. \p Hoka nexa ihiyeha: — Hatyo Xekohaseti tyoanene Enore nalitare atyo maisa kawaiyakere xini. \v 21 Maisaiya atyo xala harenai nita: “Xiyaiyehena, owene tyaonita”, exahe, “Exe nali tyaonita”, nita. Hiyaiya, Xekohaseti Enore nalitare atyo tyaonita xinekoni — nexa. \p \v 22 Hatyaoseta nexa haxaotyakiraharenai hiye: — Haxowakaite kasanite xiyaiya xaokowi Haliti Ityani, xakore hoka maisaiya atyo xiyaiyitene. \v 23 Hoka haiyaharenaite nehena xihiye: “Witya ali xiyaiya”, exahe “Nali xiyane xiyaiya”, nexahaite. Xakore hoka awa atyo xiyane xatawene. \v 24 Hiyaiya, kahihiye hoka enokoa nali hamaniyata xane hamaniya werokakoa mokita. Nikareta atyoite tyaona Haliti Ityani tyoaneneheta xowaka. \v 25 Xakore hoka ite kaxemakawatikisaka hotohare, exahe maisa ite kalikiniyerenai aokahitene haomanaha — nexa. \p \v 26 — Noé xowakiya tyaonahitere akereta atyoite Haliti Ityani tyoaneneheta xowaka. \v 27 Hatyo xowakiya tyotyaha kanakairahitaha, terahitaha, tyaonakakoahitaha harenai, Noé isoahenere kanowa kalorexe ako kijiya. Hatyaoseta one more exahitaha hoka tyotya aisahene. Nikare ite tyaona Haliti Ityani kaokehetehenere xowaka. \p \v 28 — Nikareta tehitiya tyaona Ló xowakiya. Tyotyaha kanakairahitaha, terahitaha, iyahitaha, betetyahitaha, fityahitaha, hati tyomahitaha xoaha. \v 29 Hoka Ló kikisoahetehenere Sodoma nalita ferakeneta enokoata exoa irikati enxofre xoaha hoka aisahene tyotya. \p \v 30 — Nikare ite tyaona Haliti Ityani kaokehetehenere xowaka. \v 31 Hoka maika xala xamani hatiri tyaonita hoka exoaheta hoka tekoahena rotita, awa atyo ahowitiharetyoa xane haxiyeharenai iyehetehena. Exahe xala xamani mase xaneta hoka awa atyo haikoahetehena hahana xeta. \v 32 Xotyaxematyaira Ló exanityo tahi akiti. \v 33 Xala xamani atyoite wenati waiyexe tawita hoka meta atyoite enonita. Hoka xala xamani atyoite nokoamaniye tyaonita hoka nohiyiti waini hoka hatyo atyoite kaoka wenati waiyexe. \p \v 34 — Hatyo xatinite hinamanaite nemakita haxawalita kamakoa hoka hatitaiya kakolatyaka hoka hatyaite enaoseta kahalakisaka. \v 35 Hinamahalo ohiroite haxawalita mehititaha trigohe, hoka hahaloite kakolatyaka hoka hahaloite enaoseta kahalakisaka. \v 36 Nikare tehitiyaite hinamahare haliti ite hakita masenekoa hoka hahare ite kakolatyaka hoka hahare ite kahalakisaka enaoseta — nexa Jesus. \p \v 37 Hatyaoseta exaotyakiraharenai axene: — Xekohaseti, alyako xeta kakolatyakahitaha? nexaha. \p — Aliyako xamani atyoite kamati tyaonita hoka nalite olohonai hohisakoahena — nexa Jesus. \c 18 \s1 Wainiyanenero, Watyalisatiye Xoaha Tahi \p \v 1 Jesus exakere aimenekohitiya, hotikisa enomanaha hoka iraexatyaha mene hoka maxamaikoharenehare tyaonaha maheta: \v 2 — Hatya wenakalati koa tyaonita hatya haliti watyalisatiye. Hoka maisa mairare Enore, exahe maisa xala hare aiminisare. \v 3 Hatyokoa tehitiya tyaonita ohiro wainiyanenero. Hatya iniyalahare mokitene hoka tyoa fera kaokita watyalisatiye ana hoka nita: “Hakahinaehena natyo nahalakoihare nonitata!” nita ihiye. \v 4 Xakore hoka waha maisa kahinaetene aokowita. Xakore hoka wahehena hoka exakere ahekotya: “Aliterexe maisa Enore nomairare, exahe maisa xalahare naiminisare. \v 5 Xakore hoka exe ohiro nomaxaharehena mokita hoka nakahinaetene ite. Maisaiya nakahinaetitene hoka ekakoitaiya emaxahalikisa kaiserehare natyo”, nexa. \p \v 6 Hatyaoseta Jesus nehitiya: — Hoka waiyira xasemehena exe watyalisatiye mahakaiserexe niraine. \v 7 Xoana Enore maisaiya kahinaetita hakoamaniya tyaoniterenai, kawijiterenai ferakoa, makiya harenai, hakahinaetyaka aohenaha hoka? Xoana howitihareya hakahinaerahene kakoa? \v 8 Natyo atyo nomita xihiye: kahinaetyaite hatyo halitinai, haxerore ite hatyoharenai tyoma! Xakore hoka Haliti Ityani tyohetehenere xowakaite, xoana waikohekoa tyaoniterenai kaite tyakekohenene? nexa. \s1 Fariseu, Kalorexe Noloxa Resebetyasehare Xoaha Tahi \p \v 9 Haiyahare waiyexeharexenai aokowiha hoka haiyaharenai mawaiyexehareharexe aokaha hoka Jesus exakere aimenekotya enomanaha: \v 10 — Hinamahare halitinai xaneha Iraexatyakalati Hanako iraexatyaha maheta. Hatya Fariseu, hatya kalorexe noloxa resebityasehare xoaha. \v 11 Fariseu tityoa hawawahare hoka exakere iraexahena: “Enore, nihalahare hikakoa. Hiyaiya, maisa atyo xiyehaliti xawaiyetyasehare xini natyo, maisa nokaiwarexe, exahe ohiro nowatyaliye haiyaharenai akereta. Nihalahare tehitiya hikakoa. Hiyaiya, maisa atyo exe kalorexe noloxa resebetyasehare akereta xini natyo. \v 12 Hasemanane nihatyaka atyo hinamaki ferakene nomanakairita notyaxematya hiso maheta, exahe nokainotyoani hiyeta atyo holini nijita homana”, nexa. \p \v 13 — Hoka olo resebityasehare atyo sekota iraexahena, maisa kenekakoatyare hekoti eno xeta, hatikolalikoa mokotya (haxamaikoharene hiyeta) hoka nehena: “Enore, hairakoaneharehena natyo. Hiyaiya, iniyalahare nomasehare atyo natyo”, nexa. \p \v 14 — Hoka natyo nomita xihiye: hatyo haliti atyo, maisa atyo etake hahare xini, xaneheta hahana xeta hamehexaikoharene Enore kakoa. Hiyaiya, xala xamani atyoite kalorexe aokowita hoka wakahare atyoite kaxomokaka, hoka xala xamani atyoite maisa haiyanae xahehare aokowita hoka kalorexe atyoite kaxomokaka — nexa. \s1 Jesus Wenati Waiyexe Aoka Xoimanai Ana \r (Mateus 19.13-15; Marcos 10.13-16) \p \v 15 Hatyo najikinita haiyaharenai kolatyaha xoimamokosenai Jesus ana, ekaokakisa hakahe ihiyeha hoka wenati waiyexe aoka enomanaha maheta. Xakore hoka exaotyakiraharenai waiyahene hoka mahokoanetyahene. \p \v 16 Hoka Jesus kawisa xoimanai hahaliya hoka nexa: — Kotare xoimanai tyoa nomani, awa atyo xamahokoanetyahene. Hiyaiya, Enore waikoherakoa atyo exe xoimanai akereharenai anere. \v 17 Aliterexe nomita xihiye: xala xamani atyoite maisa exe xoimanai akereta Enore niraene tyakekota hoka maisaiya aliyakere tyaonahitaha exema — nexa. \s1 Haliti Kaoloxere Tahi \r (Mateus 19.16-30; Marcos 10.17-31; 1 Timóteo 6.6-10; Tiago 5.1-3) \p \v 18 Hatya xekohaseti judeu axa Jesus: — Waiyexe Xaotyakisatiye, xoareya notyoma hoka kaxekaka nomani wenati waiyexe matyotenehare? nexa. \p \v 19 Hoka Jesus nexa ihiye: — Xoana hoka waiyexe haoka natyo? Enore taita atyo waiyexe, maisa atyo hatehitiya aka. \v 20 Maisa hoka koxaka hasemita Xaotyakiyahonai: “Awa atyo iniyalahare hisoma ohiro kakoa, awa atyo haisa, awa atyo hikaiwa, awa atyo hamaoseratya, haiminisa hexe, hityo xoaha”, nitere — nexa Jesus. \p \v 21 — Noxoiminita atyo tyotya hatyo xaotyakiyahonai xema notyaonita — nexa hatyo haliti. \p \v 22 Jesus sema nikare iniraine hoka nexa: — Hátitehena himaomanehare. Habetehena tyotya hixiyeharenai hoka hisehena olo maxiyehareharenai ana. Nikare ite hisaona hoka hikaxiyeharexe ite hisaona enokoa nali. Hatyaosetaite hisoheta hoka hisoa noximi — nexa. \p \v 23 Hatyohare sema hatyo haliti hoka kalore amaikohare, kahare kaxiyeharexe hoka. \p \v 24 Jesus waiya examaikoharene hoka nexa: — Howitihare atyo kaxiyeharexenai nawenane Enore koa maniya. \v 25 Howitihare atyo kaxiyeharexenai nawenane Enore koa maniya, kamelo howitihare kaxajiyakisakitere awiyahi nakoako xahehare howitini atyo — nexa. \p \v 26 Hoka iniraene semehenerenai axene: — Hoka xala ite nikare hoka kaiyakehetehena? nexaha. \p \v 27 — Halitinai ana howitihareterehare atyo Enore ana maisa howitiharexe — nexa Jesus ihiyeha. \p \v 28 Hatyaoseta Pedro nexa: — Hasemahena, wiso atyo wahalakisa tyotya hoka wisoa hiyema — nexa. \p \v 29 — Aliterexe nomita xihiye: Xala xamani atyo ite halakisa hahana, haiyanityo, haximarenenai, hahinaeharenai, haisaninai harenai, Enore xema maniya hawenane hiyeta hoka \v 30 kalikini ali tyaonitatere xowakaite exahehare kaxekakeheta enomana. Hoka haxowakiyaite wenati waiyexe matyotenehare kaxekakihitiya enomana — nexa. \s1 Jesus Iraehitiya Hakamane, Hakaseneheta Tahi \r (Mateus 20.17-19; Marcos 10.32-34) \p \v 31 Hatyaoseta Jesus xane haware haxaotyakiraharenai kakoa hoka nehena ihiyeha: — Xasemahena, wiyanetatya Jerusalém xeta. Nalityaite iraiti xakaisaseharenai xairahenahere Haliti Ityani tahi akereta kawenatyakehena. \v 32 Kahalakisakaite majudeuneharenai ana hoka hatyonaite koexahalisene, kirawanahenite, xataholisahenite, \v 33 mokotyahenite hoka hatyo najikinitaite aisahene. Xakore hoka hanamaki ferakene najikinitaite kaseheta — nexa. \p \v 34 Exaotyakiraharenai ana maisa terota waiyekehalakita Jesus niraene. Exe iraehenere tahi metahare tyaona enomanaha hoka maisa Jesus iraitere waiyekehalakita enomanaha. \s1 Jesus Kaxoseheta Maxosehare \r (Mateus 20.29-34; Marcos 10.46-52) \p \v 35 Hatyaoseta Jesus okoi xane kaokehena wenakalati Jericó nali. Hoka hatya haliti maxosehare tyokita ahoti kilihi, axita olo. \v 36 Hoka sema kahare halitinai jiyehenerenai kasako hoka axahene: — Xoare nemahare nasemita? nexa. \p \v 37 Hoka nexaha ihiye: — Jesus Nazaré yere jiyehena — nexaha. \p \v 38 Hatyaoseta maxosehare kawiyahena: — Jesus, Davi jikolahare, hairakoaneharehena natyo! nexa. \p \v 39 Hoka enaheta xaneterenai mahokoanetyaha ekawira, kasani mema tyaona aokahitaha. Xakore hoka exahehare kinatyaxa kawiyatya: — Davi jikolahare, hairakoaneharehena natyo! nehitiya. \p \v 40 Hatyaoseta Jesus tityoa hoka enolokaka aoka. Tyoa kaoka ehaliya hoka Jesus axene: \v 41 — Xoare notyoma homana haokita? nexa. \p — Xekohaseti, nowaiyakatyareheta naokowita! nexa ihiye. \p \v 42 Hoka Jesus nexa ihiye: — Hiyaiyakahetehena. Kalikini atyo hawaiyeheta hityakekone hiyeta — nexa Jesus. \p \v 43 Hatyaoseta waiyakatyarehetehena rotita hoka xane Jesus xema, ihalahare Enore kakoa. Tyotya halitinai waiyaha hatyoharenai hoka ihalahareha Enore kakoa. \fig |src="CN01668B.TIF" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Lucas 18.43" \fig* \c 19 \s1 Jesus, Zaqueu Xoaha Tahi \p \v 1 Hatyaoseta Jesus xane kaoka Jericó hoka jiyehena wenakalati. \v 2 Hoka nali hatya haliti kaoloxere tyaonita, Zaqueu nexarexe. Kalorexe noloxa resebetyaseharenai xekohase tyaonita. \v 3 Hoka kasani waiya aokowita Jesus xakore hoka maisa aliyakere. Kahare halitinai, exahe maisa wahaharexe xoaha hoka. \v 4 Hatyaoseta tema xane halitinai naheta hoka kakoha halohalo howero kate, waiya maheta Jesus, hatyoaho ijiyanehena hoka. \p \v 5 Hoka Jesus hatyo akitihena hoka kenekakoatya waiya hoka nexa Zaqueu hiye: — Zaqueu, hihalahare hexoahetehena. Awisa hihanako nali notyoa notemaka naokowi — nexa. \p \v 6 Hatyaoseta Zaqueu ihalahare exoaheta, xane ekakoa hahanako xeta haihalaharene kakoa. \p \v 7 Tyotya waiyahene hoka iraehenaha etahi: — Kaxiyani, exe halitite xane nemahena iniyalahare nomasehare hanako! nexaha amaikohareha Jesus kakoa. \p \v 8 Hatyo najikinita Zaqueu tityoa hoka nexa Xekohaseti hiye: — Hasemehena, holinite noloxi hiyeta nisa maoloxaharenai ana. Exahe xala xamanite koxaka nokaiwita hoka 4-kite exahexe niseheta enomana — nexa. \p \v 9 Hoka Jesus nexa: — Kalikini atyo exe haliti kaiyakeheta iniyalahare maniyata, exahe exe haliti tehitiya atyo Abraão jikolahare. \v 10 Hiyaiya, Haliti Ityani atyo tyoa taweheta, iyeheta maheta mititereharenae — nexa. \s1 10-hokose Olo Hokosenai Tahi \r (Mateus 25.14-30) \p \v 11 Hatyaoseta Jesus xakaihitiya ihiyeha haxaimenekola kakoa iniraene semehenerenai ana. Jerusalém owitehena mokahita hoka exahekolaha hiye hoka motyala okoi Xekohaseti Enore nalitare kalorexe kaotyakehena aokahitaha hoka. \p \v 12 Hatyo hiyeta Jesus nexa: — Hatya haliti kalorexe ityani konitare xane hakoa wenakalati seko akiya, kalorexe tyaona hoka hatyo najikinita haikoaheta maheta. \v 13 Haxanene nahitita kawisa 10-harenai hawakaneharenai hoka isa enomanaha inihatyakahokoseha olohokosenai ouro nomaka, hoka nehena ihiyeha: “Xasemehena, xoare xamanite xisoma exe olo kakoa, exahe xoanere xamanite xakajiyanetene nahaikoahetehenere kijiya”, nexa. \p \v 14 — Hoka ihinaeharenai enawenakala yerenai kirawanetene. Hatyo hiyeta axikatya haiyaharenai enajikinita, nexa ihiye maheta: “Kasani exe haliti maisa wiyekohase tyaona waokare”, nexaha maheta. \p \v 15 — Hatyaoseta hatyo haliti kalorexe tyaona hoka haikoaheta hawenakala xeta. Hoka hawakaneharenai kawisa, etake olo isehenere enomanaha akiti sema aokowita, xoanere xamani ala kajiyanetyahene hoka. \p \v 16 — Hetatiyehare kaoka hoka nexa ihiye: “Xekohaseti, etake olo hokose ouro nomaka hisehenere nomani kakoa 10-hokose olo nakajiyanetene”, nexa. \v 17 “Waiye kaiserehare!” nexa. “Hiso atyo wakahare waiyexe! Hiyaiya, hawaiyore atyo hikaxaikota inirere. Hatyo hiyetaite 10-koa wenakalatinai xekohasehare namoka hiso”, nexa. \p \v 18 — Hatyaoseta hatisa wakahare kaoka enomana hoka nexa ihiye: “Xekohaseti, etake olo hokose ouro nomakere hisehenere nomani kakoa 5-hokose olo nakajiyanetene”, nexa. \v 19 “Hiso atyoite 5-koa wenakalatinai xekohasehare hisaona”, nexa exekohase ihiye. \p \v 20 — Hatyaoseta hatya wakahare kaokehitiya enomana hoka nexa: “Xekohaseti, owene holoxa hokose. Nityahalisene imiti taose kakoa hoka nateroakisene. \v 21 Nomaira hiso. Exahe waiyekehalakita atyo nomani hiyalijiniharene, exahe hiyitatere haiyanai xiyehare, maisa xakore hixiyehare xini hoka. Exahe himixitatere, maisa xakore hiyafera xini hoka”, nexa. \v 22 Hoka nexa ihiye: “Hiso atyo wakahare maisa waiyexe! Hiraene kakoitaite iniyalahare namoka hiso. Waiyekehalakita atyo homana noxalijinihalini, exahe niyitere haiyanai xiyehare, maisa xakore noxiyehare xini hoka. Exahe nimixiterehare nomaxafirinihare. \v 23 Xoana hoka maisa noloxi olo xomokakala hanako hekoti hamokita? Nikareya hamokarene hoka noxanini hekotaiya, nahaikoaheta hoka kajiyanexeya naresebehetene”, nexa. \p \v 24 — Hoka nexa nali tyaoniterenai hiye: “Xiyeheta olohokose enonita hoka xisene 10-hokose olo kakoare ana”, nexa. \v 25 “Xekohaseti, koxaka atyo 10-hokose olo kakoare!” nexaha. \p \v 26 — Hoka xekohaseti nexa: “Aliterexe nomita xihiye: xala xamani atyoite kalore kakoare hoka exaheharexe ite kaxekakihitiya enomana. Xakore hoka xala xamani atyoite maisa xoare kakoare hoka exahe inirere kakoare ene hoka iyehenahitene atyoite enonita. \v 27 Hoka kalikini xanolohena ali nahalakoiharenai, kasani emaxekohasehareneha notyaona aokiterenai hoka xaisehenahene nahalakoita!” nexa. \s1 Jesus Kaokehena Jerusalém Nali \r (Mateus 21.1-11; Marcos 11.1-11; João 12.12-19) \p \v 28 Hatyo iraehenere najikinita Jesus xanehitiya enahetaha Jerusalém xeta. \v 29 Hatyaoseta xane kaokehena wenakalatinai Betfagé, Betânia xoaha haliya, hoka Oliveiras tyairiya nalita axikatya hinamahare haxaotyakirahare haheta maniya, \v 30 hoka nexa ihiyeha: — Xiyanehena exe wenakalati waheta maniya tyaonitere nali. Xikaokehenaite hoka owene ite borikose exolatyakahare tyaonita, maokatyakaharetata eheno. Hoka maika xamaxolatene hoka xisoa ekakoa ali. \v 31 Maika xala xamani axehena xiso, exahe xoare maheta xamani xaolihenene hoka xexa ihiye, “Xaotyakisatiye aokitene haomana”, xexa ihiye — nexa. \p \v 32 Xaneha hoka Jesus iraetere akereta taita waiyaha. \fig |src="HK001G.tif" size="col" copy="Horace Knowles ©The British & Foreign Bible Society, 1954, 1967, 1972, 1995." ref="Lucas 19.32" \fig* \v 33 Aolihenaha borikose hoka ekaxaikotyaseharenai axahene: — Xoana hoka borikose xaolihena? nexaha. \p \v 34 — Xaotyakisatiye aokitene haomana hoka — nexaha. \p \v 35 Hatyaoseta nolokaha borikose Jesus ana. Hoka mokaha eheno haimanasenaiha hoka kahinaetyaha Jesus tyoka eheno maheta. \v 36 Hatyoseta Jesus jiyehena hoka halitinai haimanasenaiha mokahitaha ahotyaho. \p \v 37 Hatyaoseta kaokehena Jerusalém haliya, Oliveiras tyairiya xexoakala nalihena hoka kahare halitinai ekoamaniya tyaoniterenai xanetaha exema. Awaiyetiterenenai ihalaharehenaha Enore kakoa hoka kinatyaxa kawiyahenaha, tyotya xoalini hare enómane waiyehenaherehare hiyeta. \v 38 Hoka nexahitaha: \q1 — Kasani Xekohaseti Enore waiye moka kalorexe enexare kakoa tyoiterehare waokita! Wenati waiyexe enokoa nali, exahe Enore kakoa kaihalaharetyaka waokita! nexaha. \p \v 39 Hatyaoseta haiyaharenai fariseunai tyaoniterenai kaharexe halitinai koni nexaha Jesus hiye: — Xaotyakisatiye, hiwatyalihena hikoamaniya tyaoniterenai hoka mema tyaonaha! nexaha. \p \v 40 — Aliterexe nomita xihiye — nexa Jesus: — Memaiya tyaohenahitaha hoka sehalinaiya kawiyatya — nexa. \s1 Jesus Tiya Jerusalém Kawa \p \v 41 Hoka Jesus xane kaokehena Jerusalém haliya hoka waiya wenakalati hoka tiya ekawa. \v 42 Hoka nexa: — Kaxiyani, Jerusalém! Kalikinitaiya atyo waiyekehalaka homana, xoare xamaniya hisoma hoka wenati waiyexe koamaniya hawenaneheta hoka ehekoreya! Xakore hoka kalikiniya atyo maisa hatyoharenai waiyekehalakita homana. \v 43 Hiyaiya, haxowaka ferakenehenaite hoka hahalakoaharenaite talahokotya hiso tolokoiyohi kakoa, exahiyatyahaite hiso, exahe ehotyasekoatyahaite hiso tyotya maniyata. \p \v 44 — Mawenekoaretyahaite hiso, tyotya hikoa tyaoniterenai xoaha. Maisaite sehali hali heno tyaohitita. Hiyaiya, maisa atyo waiyekehalakita homana Enore tyoa iyeheta hiso aokowihenere xowakere — nexa. \s1 Jesus Betetyatiyenai Aihikoaheta Iraexatyakalati Hanakota \r (Mateus 21.12-17; Marcos 11.15-19; João 2.13-22) \p \v 45 Hatyaoseta Jesus xane isoa Iraexatyakalati Hanako hoka aehikoaheta betetiterenai. \v 46 Nexa ihiyeha: — Iraiti Waiyexe kaxairatyakehenere nali exakere xairatyoare tyaonita Enore niraene: \q1 Nohani atyoite Iraexatyakalati Hana kakaexaretyaka, nexa. \m Xakore hoka xiso atyo kaiwarexenai xateroakisakala niyahare xamokene — nexa Jesus ihiyeha. \p \v 47 Jesus aotyakijita halitinai ferakiti nihatyaka Iraexatyakalati Hanako. Hatyaoseta sacerdotenai xekohasenai, Xaotyakiyaho kakoa waiyoreterenai, judeunai nityohalitiranae xoaha aisahene aokowihenaha. \v 48 Xakore hoka maisa aliyakere nikare mokarahene, tyotya halitinai awaiyetyahitaha exaotyakira hoka. \c 20 \s1 Jesus Atyo Iraiti Kakoare \r (Mateus 21.23-27; Marcos 11.27-33) \p \v 1 Haxowaka Jesus Iraexatyakalati Hanako tyaonita hoka aotyakijita halitinai, exahe xakaita ihiyeha Iraiti Waiyexe tahi. Hoka sacerdotenai xekohasenai, Xaotyakiyaho kakoa waiyoreterenai, judeunae nityohalitiranai xoaha kaokaha enomana \v 2 hoka axehenahene: — Hiyakaihena wihiye, xala niraene kakoare hiso hoka exeharenai hisomita? Xala axikatya hiso hoka nikare hisaonita? nexaha. \p \v 3 Hoka Jesus nexa ihiyeha: — Natyo tehitiyaite naxa xiso. Hoka xekoaxahena: \v 4 Xala niraine xema João batixatya haliti? Xoana Enore niraene xema, xoana halitinai niraene xema kore? nexa. \p \v 5 Hatyaoseta hekota hatyo kakoaha axakakoahenaha: — Xoare wehenaite? “Enore niraene xema”, wexaiya hoka nexaiya axa wiso: “Xoana hoka maisa xityakekota João?” \v 6 Exahiya, “Halitinai niraene xema”, wexa hoka exe halitinaiya mokotyaha wiso sehali kakoa. Hiyaiya, João atyo iraiti xakaisasehare terota aokahitaha — nexaha. \p \v 7 Hatyo hiyeta nexaha: — Maisa wawaiyorexe. Kala xala niraene xema xamani João batixatya — nexaha. \p \v 8 — Hoka natyo tehitiya atyoite maisa noxakaita xala niraene xema exeharenai notyomita — nexa Jesus. \s1 Masene Nomaseharenai Xalijiniharexenai Tahi \r (Mateus 21.33-46; Marcos 12.1-12) \p \v 9 Hatyaoseta Jesus exakere aimenekotya halitinai ana: — Hatya haliti fitya uva katenai hamasenekoa hoka halakisene haiyanai halitinai ana kaxaikone maheta hoka xonehena hoka irakakakoahenahitene maheta. Hatyaoseta xane seko akiya hoka waha tyaona. \v 10 Iximexaka xowakehena hoka axikatya hatya hawakanehare, isehenahitaha maheta enomana holini. Xakore hoka masene kaxaikotyaseharenai mokonasetene hoka axikahenahitene eháre firereta. \v 11 Hatyaoseta axikahitiya hatya hawakanehare, xakore hoka mokonasehenahitiyene. Haihare xakere mokahene hoka axikahenahitene eháre firereta. \v 12 Hatyaoseta axikahitiya hatisa hawakanehare, xakore hoka masene kaxaikotyaseharenai mokotyahene tehitiya hoka axikahenahitene. \p \v 13 — Hatyaoseta masene xekohasehare ahekotya: “Xoanaite notyaohena? Naxikatyaite nityani noxiyakawali. Hatyo atyoite hoka aiminisahene”, nexa. \v 14 Xakore hoka masene kaxaikotyaseharenai waiyaha ityani hoka nexaha: “Exe atyo masene xekohasehare ityani. Nikahena hoka waisene hoka masene ite womanere tyaona”, nexaha. \v 15 Hatyaoseta otokaha ityani hoka xaneha haware ekakoa masene nonitata hoka aisahene. \p Hatyaoseta Jesus axahene: — Xoanaite masene xekohasehare mohena hatyo masene kaxaikotyaseharenai xaoka? \v 16 Tyoaite hoka aisehena hatyo halitinai, exahe isehitiyaite hahananehare hahotyalinai masene kaxaikotyaseharenai ana — nexa. \p Semaha hatyoharenai hoka nexaha: — Kasani maisa nikare kawenatyaka waokare! nexaha. \p \v 17 Xakore hoka Jesus waiye wahakotya enomanaha hoka nexa: — Iraiti waiyexe kaxairatyakehenere atyo nexa: \q1 “hali hati nomaseharenai maxaokarehenere atyo hati nekesako kaxomokaka”, nexa. \m \v 18 Xala xamaniya atyo exoa hatyo sehali heno hoka taikoehekoa atyoite. Hoka hatyo sehaliya atyo hatya heno exoa hoka miyoheteniya atyo — nexa. \s1 Jesus Axaha Olo Xekaka Tahi \r (Mateus 22.15-22; Marcos 12.13-17) \p \v 19 Hatyaoseta Xaotyakiyaho kakoa waiyoreterenai, sacerdotenai xekohaseharenai xoaha ana waiyekehalakita. Jesus xaimenekola atyo etahiha iraeta, hoka otokahene aokowi hatyo xowaka. Xakore hoka mairahitaha halitinai hoka maisa xoana mokahitene. \p \v 20 Hatyaoseta kaxaikohenaha Jesus. Bakatyaha haiyaharenai halitinai hoka axikatyahene axaha maheta Jesus. Hoka waiyexeharexenai aokowiha hoka Jesus nawenane waiyaha hoka kasani hairaine kakoita komaniyatyoa aokahitaha hoka iraeharetyahene maheta. Nikare tyaona hoka hatyohare hiyeta otokahene hoka isahene aokowiyahitaha kalorexe ana. \v 21 Hoka hatyo halitinai axahene: — Xaotyakisatiye, waiyekehalakita atyo womana. Hiraeterehare, haotyakijiterehare atyo aliterexe. Waiyekehalakita tehitiya womana. Hakakoa atyo hiyaiyita halitinai, hoka aliterexe kakoa haotyakijita halitinai Enore aokitere akereta. \v 22 Hoka hiyakaihena wihiye: Xoana wiyaotyakisakaho ala axakoanetita, xoana mahokoanetita kore ala wiyekane olo kalorexe Roma yere ana? nexaha. \p \v 23 Hoka Jesus otya iniyalahare exahekolaha hoka nexa: \v 24 — Xama ali nomani hatya olo hokose. Hoka xala nexare exahe tiho niyakotini exe olo hokose hiye? nexa. \p — Kalorexe — nexaha. \p \v 25 Hoka Jesus nexa ihiyeha: — Xoare xamani atyo kalorexe Roma yere anere hoka kalorexe ana xisene. Xoare xamani Enore anere hoka Enore ana xisene — nexa. \p \v 26 Hoka maisa Jesus aliyakere xoare tahi kakoa iraeharetyahitaha halitinai nahalakoa. Hatyo hiyeta mema tyaonaha, hakaharetyoaha exekoaxala kakoa. \s1 Jesus Axaha Kamatinai Kaseneheta Tahi \r (Mateus 22.23-33; Marcos 12.18-27; João 5.21; Romanos 8.10-11; 1 Coríntios 15.35-57; 1 Tessalonicenses 4.16; Apocalipse 20.4) \p \v 27 Hatyaoseta haiyaharenai saduceunai tyoaha Jesus ana. Enomanaha haliti wainihena hoka maisa kasehetere. Tyoaha Jesus haliya hoka nexaha: \v 28 — Xaotyakisatiye, Moisés atyo exakerexe aotyakisa wiso: Hatya halitiya waini hoka haiyanityo maisanihalota halakisa hoka iximarene atyoite tyaoheta hatyo wainiyanenehenolo kakoa. Hoka kaisaniha hoka enaxenane wainihenere ene ityaninai kaxaokaka maheta aoka. \p \v 29 — Hoka 7-harenai haximarene kakoarenai tyaonahitaha hoka enahetahareha kaiyanityo hoka maisanihareta waini. \v 30 Hoka ihiyetare iximarene tyaoheta hatyo wainiyanenero kakoa, xakore hoka wainihitiya maisanihareta. \v 31 Nikare ihiyetare iximarene tyaohitiya ekakoa hoka wainihitiya. Nikare makere tyaonaha hatyo haximarene kakoarenai: tyotyaha wainiha maisaniharahitaha ekakoa. \v 32 Hatyo najikinita ohiro tehitiya waini. \v 33 Nikarite hoka xala exanityo kaisere ite hatyo ohiro tyaohetehena, kamatinai kasehetehenere xowakiya? Hiyaiya, tyotyaha atyo tyaonaha ekakoa — nexaha. \p \v 34 Hoka Jesus nexa ihiyeha: — Ali waikohekoa atyo halitinai kaiyanityota, exahe ohironai hoka kaiyanenahitaha. \v 35 Hoka kasehetehenerenai, exahe wenati haxowaka niyahare anerenai terota atyoite maisa tyaonakakoahenahititaha. \v 36 Hiyaiya, anjonai akeretaha atyoite, exahe maisaiya atyo wainihenahititaha. Enore ityaninai atyo, hiyaiya, kasehenahitaha atyo. \p \v 37 — Hiyaiya, waiyekehalaka atyo Moisés xakai kamatinai kaseneheta tahi. Hananehaliti kiritere tahi iraehenere xowaka. Enore tahi xairatya hoka Enore atyo Abraão, Isaque, Jacó xoaha Nenorexa aoka. \v 38 Hatyoharenai atyo hotikijita hoka Enore atyo kasexenai Nenorexa, maisa kamatinai Nenorexa xini. Hiyaiya, enomana atyo tyotyaha atyo kasetaha — nexa. \p \v 39 Hatyaoseta haiyaharenai Xaotyakiyaho kakoa waiyoreterenai nexaha: — Ehekore hekoaxatya, Xaotyakisatiye — nexaha. \p \v 40 Hatyaoseta maisa kinatyatyako axehenahititene. \s1 Jesus Axahene Enore Kalorexe Aohenere Tahi \r (Mateus 22.41-46; Marcos 12.35-37) \p \v 41 Hatyaoseta Jesus axahene: — Aliyakerexe hoka Enore Kalorexe Aohenere atyo Davi jikolahare aokahitaha? \v 42 Hiyaiya, hatyo Davi atyo exakere nexa, Salmos nanekoa nali: \q1 Nexa Xekohaseti Noxekohase hiye: “Hisokehena nofihini maniya \q1 \v 43 hahalakoaharenai hikiji katyahe namohenere kijiya”, nexa. \m \v 44 Hiyaiya, Davi atyo Haxekohase aokene, hoka aliyakereya Enore Kalorexe Aohenere atyo Davi jikolahare xaohena? nexa. \s1 Jesus Irae Xaotyakiyaho Kakoa Waiyoreterenai Tahi \r (Mateus 23.1-36; Marcos 12.38-40) \p \v 45 Halitinai semaxematyahitaha Jesus niraine hoka nexa haxaotyakiraharenai hiye: \v 46 — Xiriharira Xaotyakiyaho kakoa waiyoreterenai kakoa. Hatyonai atyo awaiyetyahitaha haetonaneha imiti waiyeharexe ako, exahe wetekokoa hoka kasani halitinai haxaiminiraha kakoa katyawaxaha ihiyeha aokahitaha. Xanehenaha xahohisakoatyakalati hanako hoka waiyexe okahakalati koa tyokahitaha, exahe nakairati xowakehena hoka kasani okahakalati waiyexe koa tyokaha aokowihitaha. \v 47 Exahe kaiwahitaha, mehotyahitaha wainiyaneneronai xiyehalo. Hoka teraharetyoaha aokowihenaha hoka waha tahi iraexatyahitaha. Hatyo hiyeta iniyalahare kaxomokakehenahere atyoite exahehare niyalahare — nexa. \c 21 \s1 Wainiyanenero Maoloxahalo Xekane Olo Tahi \r (Marcos 12.41-44) \p \v 1 Jesus tityoita Iraexatyakalati Hanako hoka wahakoita halitinai ana hoka waiya kaoloxerenai xomokala kajali olo nitini ako. \v 2 Waiya tehitiya hatya wainiyanenero maoloxahalo xomokala hinama hokose olo, inira xaimanexe. \p \v 3 Hatyo hiyeta nexa: — Aliterexe nomita xihiye: exe wainiyanenero maoloxahalo atyo isa tyotya haiyaharenae xahexe. \v 4 Hiyaiya, haiyaharenai atyo isa kamawanetere hiyeta. Hoka exe atyo, maoloxahalo kaiserehare xakore hoka hanakaira haxiyehalo niyahare tyotya isa — nexa. \s1 Jesus Irae Iraexatyakalati Hana Mawenekoaretyaka Tahi \r (Mateus 24.1-2; Marcos 13.1-2) \p \v 5 Haiyaharenai iraetaha Iraexatyakalati Hana tahi, enawaiyehare ihiye tyaoniterenai sehalinai exahe xoalinihare kaxekakiterehare tahi. \p Hoka Jesus nexa: \m \v 6 — Haxowaka ferakenite tyotya exe xiyaiyitereharenai kamawenekoaretyakeheta. Hoka maisaiya hatya sehali hatya sehali heno tyaohitita — nexa. \s1 Howitiharexe Wenati, Irawaniti Xoaha Tahi \r (Mateus 24.3-14; Marcos 13.3-13) \p \v 7 Hatyaoseta axahene: — Xaotyakisatiye, xoana xowakaite hatyoharenai kaotyakehena? Xoare hare hotohare ite kaotyakehena hoka hatyoharenai kaotyakene hotikihena? nexaha. \p \v 8 — Maika xirihare hoka maisa xala hare maoseraita xiso. Hiyaiya, kahare tyaite nexare kakoa kaotyakehenaha hoka nehenaha: “Natyo atyo Enore Kalorexe Aohenere”, exahe, “Koxaka atyo enaose xane hikoa”, nehenahatyaite. Xakore hoka awa atyo hatyoharenai niraene xema xisaona. \p \v 9 — Awa atyo ximairehena xasemehena xaisakakoati, xalijinihare tyaoniterenai tahi hoka. Hatyoharenai hotohare atyoite kaotyakehena. Xakore hoka maisa tyaite hatyo xowaka imiyanaose xane hikoahenere — nexa. \p \v 10 — Hahotyalihare ite xane hahotyalihare kakoa aisakakoahena, exahe hakoatare ite xane hakoatare kakoa aisakakoahena. \v 11 Haiyanai koaite kaotyaka waikohe tatakoane, exahe nakiti, kawe akiti kaheneharexe xoaha. Kahare ite xoalini hare amairakisare kaotyaka, exahe xoalini hare ite enokoa nali kawaiyaka. \p \v 12 — Xakore hoka tyotya hatyoharenai kaotyakehenere nahititaite xikaxotokaka, xikairaeharetyaka. Xikakolatyakaite axaha maheta xiso xahohisakoatyakalati hanako hoka hatyo najikinitaite berexoako xikaxomokaka. Nohiyetite xikakolatyaka kalorexenai, xekohasetinai nahalakoa. \v 13 Nikare ite xikaxomokaka hoka hatyo xowakaite Iraiti Waiyexe xiyakaihena ihiyeha. \v 14 Hoka xasemehena: maisaiya hatyo nahitita xahekohena xikahawaonitaretyoane xiraene tahi kakoa. \v 15 Hiyaiya, natyota atyoite nisa xomana iraiti, exahe waiyoliniti hoka xahalakoaharenaite maisa jiyahaotyahitaha xiso, exahe matyakekotyahitaha xiraene. \v 16 Exahe xexenai, xiximarenenai, xihinaeharenai kaisereharenai taite aberexotyakisaha xiso. Hoka aisahaite haiyaharenai xinekonitare. \v 17 Tyotyahaite kirawaneha xiso nohiyiti. \v 18 Xakore hoka maisaite hakase hekoti xisekase mitita. \v 19 Maika heko xisaona nokoamaniye. Hiyaiya, nikare atyoite xisaona hoka xikaiyakeheta — nexa. \s1 Jesus Irae Jerusalém Mawenekoaretyaka Tahi \r (Mateus 24.15-28; Marcos 13.14-23) \p \v 20 Jesus nehitiya: — Maika xiyaiyehena Jerusalém exahiyatyoare sorarenai kakoare hoka waiyekehalaka xomana: Mawaheneta atyoite hoka kamawenekoaretyakehena. \v 21 Hatyo hiyeta maika xala xamani Judéia koa tyaonita hoka tekoahenaira tyairi koni xeta. Maika xala xamani wenakalati tyaonita hoka kikisoahetehena rotitaira enakoata. Maika xala xamani mase tyaonita hoka awa atyo haikoahetehena wenakalati. \v 22 Hiyaiya, hatyo xowaka atyoite judeunai nómane iniyalahare hiyeta kahenehare kaisere tyaona, hoka hatyo xowakaite tyotya Iraiti Waiyexe kaxairatyakehenere iraehenereharenai kaotyakehena. \v 23 Kaxiyani, hatyo xowakiya atyoite howitihare tyaohena tifalonai, xoimaisanironai xoaha ana! Hiyaiya, howitiharexe wenati atyoite kaotyaka waikohekoa, exahe Enore xomokala iniyalahare atyoite kaotyaka judeunai ana. \v 24 Kahare ite kaxaisakaha kesekase kakoa, exahe haiyaharenaite kakolatyaka alita eberexotyakaharenai akereta tyotya wenakalati kalokoarenai xeta. Exahe majudeuneharenaite tyaonaha Jerusalém nali, nalita kakikisakehetehenahere kijiya — nexa. \s1 Haliti Ityani Tyoaneneheta Tahi \r (Mateus 24.29-31; Marcos 13.24-27; 2 Tessalonicenses 1.7; 2 Pedro 3.10; Apocalipse 1.7) \p \v 25 — Xoalini hare ite kaotyaka kamai, kaimare, xoresenai xoaha hiye. Hoka waikohekoaite tyotya haliti hotyalinaite mawaiyeharehenaha kalore, hamairaneha one kaloxere, exahe one ainakoiyatyoitere nemahare hiyeta. \v 26 Hakakoare waikohekoaite kahare halitinaite mawaiyehareha kalore, hamairaneha, haxahekolaha xoalinihare kaotyakene tahi xoaha hiyeta. Hiyaiya, enokoa nali kinatere tyaoniterenaite maiyaterehare tyaohitita. \v 27 Hatyaosetaite Haliti Ityanite kaotyakehetehena hoka exoahetehena kaiminiti konita, iyateliti, kalorexe xaokanatyakalati xoaha kakoa. \p \v 28 — Hoka maika exeharenai kaotyakehena hoka maika heko xikinatere xisaona exahe maika xakenekakoahena. Xiyaiya, mawaheneta atyoite hoka xikaiyakehetehena — nexa Jesus. \s1 Jesus Halohalo Kate Hiye Aimenekotya \r (Mateus 24.32-35; Marcos 13.28-31) \p \v 29 Hatyaoseta Jesus exakere aimenekotya enomanaha: — Xasemehena, halohalo exahe hatyatere atya kate tahi. \v 30 Xiyaiyehena atyo ehanahinai hikoaneheta hoka waiyekehalakita atyo xomana, okoi enonenehetehena. \v 31 Maika nikareta tehitiya exeharenai kaotyakene xiyaiyehena hoka waiyekehalakaira xomana Enore nalitare Kalorexe okoi haikoahetehenerehare — nexa. \p \v 32 — Xotyaxematyaira exeharenai: exeharenaityaite kaotyaka kalikini kasetaterenai tyaonitereharenai makamaneharene nahitita. \v 33 Hoka enokoa, waikohe xoahanai tyaite maiyareheta, xakore hoka niraini tyatyoite tyaoneta mene — nexa Jesus. \s1 Kaxaikotyoati Tahi \p \v 34 Hoka Jesus halakihena hairaene hoka nehena: — Maika xikaxaikoawihena! Awa atyo hisehaliti, oloniti ahekakisare, exahe xawenane ali waikohekoare tahi taita xema xisaona. Hoka maisa hatyo ferakene ximaxatyahanehareta kaotyakihitita xomana. \v 35 Hatyo ferakene ite kaotyakeheta tanolatyati akereta tyotyaha ana, hakakoare waikohekoa. \v 36 Hatyo hiyeta maika xikaxaikoawita, exahe xiraexata mene hoka xikaxaihare xisaona tyotya kaotyakehenerehare nonitata. Exahe heko xikinatere xisaona maheta Haliti Ityani nahalakoa — nexa. \p \v 37 Jesus aotyakijita halitinai Iraexatyakalati Hanako ferakiti nihatyaka. Hoka makiya xanehitita Oliveiras tyairiya nali nemaka maheta. \v 38 Hoka tyotya halitinai xanahitaha makiyaseta Iraexatyakalati Hanako semaha maheta iniraene. \c 22 \s1 Ahekotyaha Aisaha Maheta Jesus \r (Mateus 26.1-5; Marcos 14.1-2; João 11.45-53) \p \v 1 Maisa wahehetere Hisehaliti Nakairati Makaorehetyakahare nomaka xowaka Páscoa nexarexe naheta \v 2 hoka sacerdotenai xekohasenai, xaotyakiyaho kakoa waiyoreterenai xoaha ahekohenaha hametenetaha haxaisaneha Jesus tahi, halitinai amairakisahitene hoka. \s1 Judas Matawahena Jesus \r (Mateus 26.14-16; Marcos 14.10-11) \p \v 3 Hatyaoseta Ahalakoahaliti kamilakoretya Judas Iscariotes nexarexe. Hatyo atyo 12-harenai exaotyakiraharenai konitare. \v 4 Hoka Judas xane irai sacerdotenai xekohasenai, Iraexatyakalati Hana kaxaikotyaseharenai kakoa, hamatawala Jesus enomanaha tahi. \v 5 Hoka kalore ihalahareha hoka olo isaha enomana aokowiha. \v 6 Hoka Judas tyakeko hoka kaxaikohena Jesus matawatya maheta halitinai masemakareneta. \s1 Jesus Nakairati Nomaka Aoka Páscoa Niyahare \r (Mateus 26.17-25; Marcos 14.12-21; João 13.21-30) \p \v 7 Hatyaoseta xane hikoa Hisehaliti Nakairati Makaorehetyakahare nomaka ferakene. Hatyo xowaka judeunai aisahitaha kalanero mokosenai hoka otyaxemahenahititaha Páscoa ferakene. \p \v 8 Hatyo hiyeta Jesus axikatya Pedro, João xoaha hoka nexa ihiyeha: — Xiyane nakairati xisoma womana Páscoa niyahare — nexa. \p \v 9 Hoka axahene: — Alyako wiyane wisoma hatyoharenai haokita? nexaha. \p \v 10 Hoka Jesus nexa ihiyeha: — Xasemehena: xikaokehenatyaite wenakalati hoka hatya haliti kolaitere tinihalitiri ako haonexa tyaite ahalakoatya xiso. Hoka xiyanira hatyo haliti xema, hatyako isoahetehenere ako kijiya. \v 11 Hoka maika xexa hati xekohase hiye: “Xaotyakisatiye exakere waxa aokita, aliyeri akoite hatyo, exaotyakiraharenai xoaha kanakairehenaha Páscoa ferakene nahitita?” xexaite ihiye. \v 12 Hoka hotikisaite xomana halyako kaloakore exomokakotyakahare, ehaore ako. Hoka hatyoakoite xisoma nakairati — nexa. \p \v 13 Hoka xaneha wenakalati xeta hoka Jesus niraine akereta tyotya waiyaha. Hoka hatyo nali nakairati tyomaha Páscoa niyahare. \s1 Jesus Hakamane Aimenekotya Nakairati, Erati Kakoa \r (Mateus 26.26-30; Marcos 14.22-26; 1 Coríntios 11.23-26) \p \v 14 Enaose xane hikoa hoka Jesus tyoka mexa haliya haxaotyakiraharenai kakoa \v 15 hoka nehena ihiyeha: — Nokanakairi terota naokowi xikakoa exe nakairati kalikini Páscoa xowaka, nomakawatihalini nahitita. \v 16 Hatyo hiyeta nomita: maisaiya xoana hekota nokanakairihitita exehare nakairati, nokanakairihenere aliterexe nakairati kaomakehenere Enore Nawenakala kijiya — nexa. \p \v 17 Hatyaoseta Jesus iya erakakalati hoka iraexatya Enore hiye — Ehekore hamokita wiso, Abá — nexa. Hatyaoseta nexa haxaotyakiraharenai hiye: — Xotehena exe hoka xiserehenene ini xakini. \v 18 Aliterexe nomita xihiye: maisaiya atyo xoana hekota exehare vinhoxa noterehitita, Enore nalitare Kalorexe kaokehetehenere kijiya — nexa. \p \v 19 Hatyo najikinita iya nakairati hoka iraexatya Enore hiye. Hatyo najikinita taikasetene hoka irakene haxaotyakiraharenai ana hoka nehena: — Exe atyo noháre hoka kaxekakehenaite kahawaonitaretya xiso maheta. Exakerira xisoma xotyaxemaheta natyo maheta — nexa. \p \v 20 Kanakairehenahere najikinita nikareta iyihitiya erakakalati hoka isehitiyene enomanaha teraha maheta hoka nexa: — Hiyaiya, exe atyo notimalaxi, kaxiratyakehenere kahare haliti wanahiya, kaxemaisatyakeheta maheta iniyalahare enómaneha. Exe timalati hiyeta atyo waitare wenati tyaoheta halitinai ana Enore kakoa. \fig |src="CN01803B.TIF" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Lucas 22.20" \fig* \p \v 21 — Hoka xasemehena! Matawatyatiye atyo ali tyokita nohakakoani ali mexa haliya. \v 22 Hiyaiya, Haliti Ityani atyoite wainihena, Enore aokitere akereta. Xakore hoka kirakoanite kaxomokaka Haliti Ityani matawatyasehare — nexa. \p \v 23 Hatyaoseta exaotyakiraharenai hatyokakoaha makere axakakoahenaha, xala xamaniya nikare matawahenene. \s1 Xala Xamani Masákare Kalorexe Enekonitareha \p \v 24 Hatyaoseta exaotyakiraharenai kinatyaxa iraikakoaha, semaha maheta xala xamani enekonitareha kalorexe kaiserehare hoka. \p \v 25 Hoka Jesus nexa ihiyeha: — Kalorexenai ali waikohekoare atyo wakatita halitinai, exahe xekohasetinai atyo “Halitinai hinaeharenai” kaxaokakita. \v 26 Hoka xisoiya atyo maisa nikare xisaonita. Xakore hoka xinekoni kalorexe kaiserehare tyaonitere atyoite wakahare akereta tyaohena, exahe wakatiterehare atyoite kawakatyakitere akereta tyaohena. \v 27 Xala masakare kalorexe? Tyokitere mexa haliya kanakaira maheta, xoana etyaisasehare kore? Aliterexe atyo mexa haliya tyokitere kalorexe. Hoka xinekoni atyo natyo atyo tyaijitere akereta notyaonita — nexa. \p \v 28 — Hoka xiso atyo eko nohaliye xisaona nomakawatihalininai xowaka. \v 29 Hatyo hiyeta Baba kalorexe mohenere natyo akeretaite natyo tehitiyaite nikareta namoka xiso. \v 30 Xisonaite xikanakaira, xisera nawenakali nali, exahe xisokaite okahakalatikoa hoka 12-hotyalinai Israel hotyalinai xekohasenai xisaona — nexa. \s1 Jesus Irae Pedro Kakoa \r (Mateus 26.31-35; Marcos 14.27-31; João 13.36-38) \p \v 31 Jesus nehitiya: — Simão, Simão, hasemehena waiye: Ahalakoahaliti atyo koxaka kahalakisaka hasakaharetya xiso maheta. Xoisaite xiso, masene nomasehare trigose haware mokitere ekase nonitata akereta. \v 32 Xakore hoka niraexaita atyo hitahi, Simão, maisa hityakekone hahalakijita maheta. Hoka hisaohetehitiyere nokoamaniye xowaka haihalahalinikisa maheta hihinaeharenai — nexa ihiye. \p \v 33 Hoka Pedro nexa ihiye: — Nomimiye atyo notyaonita nokaberexotyaki, exahe nowaini maheta hihakakoane! nexa. \p \v 34 Hoka Jesus nexa: — Natyo atyo nomita hihiye: awisaite, takoira makawiraharene nahititaite hanamakite himawaiyanenehare haoka natyo — nexa. \s1 Jesus Irae Haxaotyakiraharenai Kakoa \p \v 35 Hatyo najikinita Jesus axahena: — Xoana maisa xoare hare xaokita naxikahenere xiso ximabosanehare, ximasakolanehare, ximakijitinihare xowaka? nexa. \p — Maisa xoare waokita — nexaha. \p \v 36 Hatyaoseta Jesus nexa: — Hoka kalikini xala xamani atyo kabosanexe, kasakolanexe hoka maika iyehetehenene. Exahe xala xamani maisa kakeserakasexe hoka maika betehena haimanase hoka iya haeho. \v 37 Hiyaiya, Iraiti Waiyexe kaxairatyakehenere atyo nexa: “Xalijiniharexe akereta kaxomokaka”, nexa. Hoka natyo atyo nomita xihiye: nikare terotaite nokaxomokaki. Hiyaiya, xoare xamani atyoite xairatyoare tyaonita notahi hoka nikare ite nokaxomokaki — nexa. \p \v 38 Hatyaoseta exaotyakiraharenaisa nexaha: — Xekohaseti, owene hinamaeho kesekase — nexaha. \p Hoka: — Ehekore — nexa Jesus ihiyeha. \s1 Jesus Xane Oliveiras Tyairiya Nali \r (Mateus 26.36-46; Marcos 14.32-42) \p \v 39 Hatyaoseta Jesus xane, hawenane akereta, Oliveiras tyairiya xeta hoka exaotyakiraharenai xaneha exema. \p \v 40 Xane kaoka aokiteraose hoka Jesus nexa: — Xiraexahena maisa xikamaoseratyakita maheta — nexa ihiyeha. \p \v 41 Hatyaoseta kikisoa sekose aka enonyahitaha, kala xoana xamani hoka 30-metrone hare. Meholokoa hakaolise kakoa hoka iraexahena, \v 42 hoka nexa: — Abá! haokaiya hoka hemaisaheta noniti exe erakakalati emakawatikisare. Xakore hoka maisaiya atyo naokiterehare kaomakita hoka maika haokiterehare kaomaka — nexa. \p \v 43 Hatyaoseta anjo enokoatare exoa enomana, aihalahalinikisene maheta. \p \v 44 Kalore amaikohareta hoka Jesus masakare aiyateretyoa iraexaita. Hoka ewatehirini xata motya timalati tohira ixoita waikoa. \p \v 45 Iraexahenere najikinita tityoaheta, haikoaheta haxaotyakiraharenai tyaonitere nali hoka nemakitaha waiyehenahitene, kalore amaikoharahitaha hoka. \p \v 46 Hoka nexa: — Xoanere hoka xisemakita? Xatityoahetehena exahe xiraexahena maisa xikamaoseratyakita maheta — nexa. \s1 Jesus Berexotyaka Tahi \r (Mateus 26.47-56; Marcos 14.43-52; João 18.3-11) \p \v 47 Jesus iraetata hoka kaokehena kahare halitinai. Judas, 12-hare exaotyakiraharenai konitare, tyoita hatyo halitinai kakoa, hoka xane kaoka Jesus haliya sohitanakolisene maheta. \p \v 48 Xakore hoka Jesus nexa ihiye: — Judas, xoana hisohitanakolira kakoaite hamatawahena Haliti Ityani? nexa. \p \v 49 Hatyaoseta exaotyakiharenai Jesus haliya tyaoniterenai ana waiyekehalaka hoka nexaha: — Xekohaseti, wiyehenaite wikeserakasenai hoka wijiyehena enomanaha? nexaha. \v 50 Hoka hatya enekonihatareha mokotya kesekase kakoa sacerdotenai xekohasehare wakanehare hoka itinihe aikotya, ifihini maniya. \p \v 51 Hoka Jesus watyalini: — Hahalakihenene! nexa. Hatyaoseta itinihe hiye ekaokakisa hakahe hoka awaiyehetene. \p \v 52 Hatyaoseta Jesus nehena sacerdotenai xekohasenai hiye, Iraexatyakalati Hana kaxaikotyaseharenai, judeunai nityohalitiranai xoaha tyohenerenai exotokase maheta hiye. — Xoana hoka xisoa nomani kesekase atyalihose harenai kakoa xotoka maheta natyo xalijiniharexe akereta? \v 53 Ferakiti nihatyaka notyaonita xikakoa Iraexatyakalati Hanako, xakore hoka maisa atyo xotokare natyo. Hoka kalikini terota atyo nikare xiyomokala natyo, exahe makaliroti niyatere xoaha hiyeta tehitiya — nexa. \s1 Pedro Hamawaiyanenehare Aoka Jesus \r (Mateus 26.69-75; Marcos 14.66-72; João 18.15-18, 25-27) \p \v 54 Hatyaoseta Jesus otokaha hoka xaneha ekakoa sacerdotenai xekohase hana xeta. Hoka Pedro sekoseta xaneta exema. \v 55 Hatyaoseta xane kaokaha hoka airihityaha wetekokoa hoka Pedro xane tyoka, hatyo tyokalyaosetiterenai haliya. \p \v 56 Hoka hatya wakahalo waiyene tyokita nali irikati haliya hoka waiye wahakotya enomana hoka nexa: — Exe haliti tehitiya ene Jesus haliya tyaonita — nexa. \p \v 57 Hoka Pedro teraharetyoahena hoka nexa: — Ohiro, maisa atyo nowaiyanihare xini! nexa. \p \v 58 Hatyohekota mawahaneta, hatya haliti waiyehitiyene nalita hoka nehitiya ihiye: — Hiso tehitiya atyo enekonitareha — nexa. \p Hoka Pedro nehitiya: — Maisa atyo enekonihatareha xini natyo — nexa. \p \v 59 Hatyaoseta kala wahasehena hoka hatya aiyateretyoa exahita: — Aliterexe atyo hisaonita ene ehaliya. Hiyaiya, Galiléia koa yere tehitiya atyo hiso — nexa. \p \v 60 Xakore hoka Pedro nexa: — Maisa atyo waiyekehalakere nomani hatyo hiraitere! nexa. \p Hatyo xowaka, iraetata ene hoka takoira kawisa. \v 61 Hatyaoseta Xekohaseti ehaikoahare hoka kinatya wahakotya Pedro ana. Hoka oteheta Xekohaseti iraitere ekakoa: “Awisaite, takoira makawiraharene nahititaite hanamakite himawaiyanenehare haoka natyo”, nehenere. \v 62 Hatyaoseta Pedro hikoaheta nalita hoka tiya, kalore amaikohare hoka. \s1 Sorarenai Mokonasetyaha Jesus \r (Mateus 26.67-68; Marcos 14.65) \p \v 63 Hatyaoseta halitinai Jesus kaxaikoterenai koexahalihenahene, mokohenahene xoaha. \v 64 Talatyaha exosenaiha hoka nexahitaha ihiye: — Hotehena, xalatya mokotya hiso! nexahitaha. \v 65 Hoka kahare xoalini hare iraihitaha ekakoa, kahare watoxaharetyahene. \s1 Jesus Nolokaha Xekohasetinai Nahalakoa \r (Mateus 26.59-66; Marcos 14.55-64; João 18.19-24) \p \v 66 Ferakoa ihiyeha hoka judeunai nityohalitiranai, sacerdotenai xekohasenai, Xaotyakiyaho kakoa waiyoreterenai xoaha ahohisakoatyakakoaha. Hatyo najikinita Jesus nolokaka aokaha xekohasetinai ana. \p \v 67 Hatyaoseta axehenahene: — Hiyakaihena wihiye: xoana, Enore Kalorexe Aohenere hiso? nexaha. \p Hoka nehena ihiyeha: — Exahiya atyo, “Há, natyo”, nomi xihiye hoka maisaiya atyo xityakekota natyo. \v 68 Exahiya naxa xiso hoka maisaiya xekoaxaita nomani. \v 69 Hoka kalikinita atyoite Haliti Ityani xane tyokehena Enore maxaexahityakahare niyaterexe fihini maniya — nexa Jesus. \p \v 70 Hatyaoseta tyotyaha axahene: — Hoka xoana, Enore Ityani hiso? nexaha. \p — Xiso atyo nikare xiraeta — nexa Jesus ihiyeha. \p \v 71 Hoka tyotyaha nexaha: — Maisaiya xoare maheta waxehitita etahi! Hiyaiya, wisota atyo wasema iniraene! nexaha. \c 23 \s1 Jesus Kolatyaha Pilatos Ana \r (Mateus 27.1-2, 11-14; Marcos 15.1-5; João 18.28-38) \p \v 1 Hatyaoseta tyotyaha tityoahenahitaha hoka xaneha Jesus kakoa Pilatos nali. \p \v 2 Nali iraeharehenahene hoka nexaha: — Wotoka exe haliti, mawaiye nawenanetita wihinaeharenai hoka. Exahe olo maxekakene aokita Kalorexe Roma yere ana. Exahe Enore Kalorexe Aohenere tehitiya aokowita, xekohaseti atyo — nexaha. \p \v 3 Hatyaoseta Pilatos axa Jesus: — Xoana, judeunai xekohase hiso? nexa. \p — Hiso atyo nikare hiraeta — nexa Jesus ihiye. \p \v 4 Hatyaoseta Pilatos nehena sacerdotenai xekohaseharenai, exahe tyotya halitinae xoaha hiye: — Maisaiya xoare xemere exe haliti kaxaisaka naokita — nexa. \p \v 5 Xakore hoka exahehare aiyateretyoaha exahita: — Exe atyo mawaiye nawenanetita Judéia koa tyaoniterenai. Galiléia koa hotohare nikare tyaona hoka kalikini ali kaoka — nexaha. \s1 Jesus Axikatyaha Herodes Ana \p \v 6 Hatyoharenai sema Pilatos hoka axahene: — Xoana exe haliti Galiléia koa tare? nexa. \p \v 7 Sema, Jesus atyo Herodes kaxaikotere nalitare hoka Pilatos axikatene enomana, Herodes hatyo xowaka tehitiya nali Jerusalém tyaonita hoka. \p \v 8 Herodes waiya Jesus hoka ihalahare, semita etahi hoka toahiyita waiyene aokowita. Kasani waiya aokowita xoalini hare metaharexe maomakahare waiyexe enómane. \v 9 Hatyo hiyeta axehekoatya Jesus, xakore hoka maisa ekoaxaita enomana. \p \v 10 Hatyaoseta sacerdotenai xekohasenai, Xaotyakiyaho kakoa waiyoreterenai xoaha tityoaha hoka iraeharetyaha kahare Jesus. \v 11 Herodes tehitiya hasorarexanai kakoa koexahalisa Jesus, maisa aiminisahitene. Hatyaoseta mokaha ihiye imiti nase waiyeharexe hoka axikahenahitene Pilatos ana. \v 12 Herodes, Pilatos xoaha, hatyo nahitita hamahinaeharene aokakakoahitere, hatyo ferakene hahinaehare aokakakoaha. \s1 Jesus Kahalakisaka Kaxaisaka Maheta \r (Mateus 27.15-26; Marcos 15.6-15; João 18.38–19.16) \p \v 13 Hatyaoseta Pilatos ahohisakoatya sacerdotenai xekohaseharenai, judeunai nityohalitiranai, halitinai xoaha \v 14 hoka nexa ihiyeha: — Xiso atyo xakolatya exe haliti nomani, xihinaeharenai mawaiye nawenanitita xaoka hoka. Xakore hoka xityotya xihaotita naxehekoatene hoka maisa xoare harenai nasemita etahi hatyo xiraeharetiterenenai akiti. \v 15 Exahe Herodes tehitiya maisa xoare hare iniyalahare semita. Hatyo hiyeta axikahetehitiyene womana. Nikare hoka aliterexe atyo exe haliti maisa xoare hare tyomita hoka mahaiya aliyakere kaxaisakita. \v 16 Kala emokonasetyaka naoka. Hatyo najikinitaite nahalakisene hoka xaneheta — nexa. \v 17 Páscoa xowakehena hoka Pilatos aihikoahitita hatya berexoakota halitinai xaxane ximita hoka nikare irae. \p \v 18 Hatyaoseta tyotya halitinai kawiyahenaha: — Barrabás haihikoahetehena womana hoka hatyo haliti xaisaka haohena — nexaha. \v 19 Barrabás hatyo xowaka kaberexotyaka mawaiye nawenanititere wenakalatikoarenai exahe katawanetere xoaha hiyeta. \p \v 20 Hatyaoseta Pilatos, kasani halakiheta aokowita Jesus hoka iraihitiya halitinai kakoa, \v 21 xakore hoka exahehare kawiyatyaha: — Haberekohenene atyalihose xaimaholatyaka hiye! Haberekohenene atyalihose xaimaholatyaka hiye! nexaha. \p \v 22 Hoka Pilatos nehitiya ehanamakinihena hiye: — Hoka xoare iniyalahare tyoma? Maisa xoare enómane iniyalahare nowaiyita hoka mahaiya exaisaka naokita! Emokonasetyakaite naoka hoka hatyo najikinitaite nahalakihetene — nexa. \p \v 23 Xakore hoka heko kinatyaxa kawiyatyaha, kasani Jesus kaberekotyaka atyalihose xaimaholatyaka hiye aokahitaha. Hoka ekawiyalaha jiyahaotene. \v 24 Hatyaoseta Jesus kamane aoka Pilatos axahitere akereta. \v 25 Exahe aihikoaheta enomanaha haliti aokahitere, etake kaberexotyakehenere mawaiye nawenanititere exahe katawanakaitere xoaha hiyeta. Hoka halakisa Jesus enomanaha hoka aokahitere akereta mokahene maheta. \s1 Jesus Berekotyaka Atyalihose Xaimaholatyaka Hiye Tahi \r (Mateus 27.32-44; Marcos 15.21-32; João 19.17-27) \p \v 26 Hatyaoseta sorarenai xaneha Jesus kakoa. Hoka ahotyaho ahalakoatyaha hatya haliti, Simão nexarexe, wenakalati Cirene yere, maseta ene tyohitita. Hoka otokaha Simão hoka atyalihose xaimaholotyaka kolatyaka aokaha ihiye hoka Jesus xema xane aokaha. \p \v 27 Kahare halitinai xanetaha exema. Enekoniha haiyahalonai ohironai tiyahitaha, amaikohaloahitaha ekawa. \v 28 Hoka Jesus ehaikoahare enomanaha hoka nexa: — Ohironai, Jerusalém yolonai! Awa atyo xitiya nokawi, xakore hoka maika xikawa exahe xityaninai kawa xitiyahena! \v 29 Hiyaiya, haxowaka ferakenehenaite hoka tyotyahaite nexaha: “Waiye kaiserehare atyo ohironai maisanihalonai ana, exahe xoima maxawenakirahalonai ana, exahe xoimanai maxaokokirahalonai ana!” \v 30 Haxowakaite tyotyahaite nexaha tyairinasenai hiye: \q1 “xoahena wiheno hoka xateroakisa wiso!” \m Exahe nexaha tehitiyaite tyairinai hiye: \q1 “xoahena wiheno hoka xaxaihonotya wiso!” \m nexahaite. \v 31 Hiyaiya, nikareya kaxomokakita mowisati eholitata hoka xoanaite kaxomokakehena nirehena hoka? nexa. \p \v 32 Xaneha tehitiya hinamahare xalijiniharexenai kakoa, kaxaisakaha maheta Jesus hakakoane. \v 33 Xane kaokaha ekakoaha “Seriti Nahe” aokahitere nali hoka berekotyaha Jesus atyalihose xaimaholatyaka hiye, exahe ehaliya hoka hinamahare xalijiniharexenai berekotyaha atyalihose xaimaholatyakanai hiye. Hahare ifihini maniya, hahare ewatone maniya xoaha. \p \v 34 Hatyaoseta Jesus nehena: — Abá, maika exe halitinai nómane iniyalahare hemaotyaneheta, maisa atyo waiyorexe háomaneha kakoa — nexa. \p Hatyo najikinita sorarenai hasakaharetyakakoaha hoka Jesus nima irakakakoaha hatyokakoaha. \p \v 35 Hoka halitinai nali tyaonahitaha hoka wahakotyahitaha. Hatyo nase judeunai nityohalitiranai koexahaxatyahitaha Jesus kakoa hoka nexahitaha: — Haiyanai atyo iyehitita. Hoka maika hatyota iyoawiheta, aliterexe atyo Enore Kalorexe Aohenere hoka! nexahitaha. \p \v 36 Sorarenai tehitiya koexahaxatyaha ekakoa. Kaokaha Jesus haliya hoka isehenaha vinhoxa ewaxirahare enomana \v 37 hoka nexahitaha: — Aliterexe atyo judeunai xekohase hiso hoka hisota hiyoawihetehena! nexahitaha. \p \v 38 Taba taose hiye, ehao maniya, xairatyoare tyaonita exakerexe: \qc EXE ATYO JUDEUNAI XEKOHASE \p \v 39 Hatya nali xalijiniharexe kaberekotyakehenere aiyalatya enomana hoka nehena: — Xoana, maisa hiso xini Enore Kalorexe Aohenere? Hoka hiyoawihetehena hisota hoka hiyeheta tehitiya wiso — nexa. \p \v 40 Hoka hatya watyalihenene hoka nexa: — Xoana, maisa himairare Enore? Wityotya atyo hakakoa wikaxomokakita. \v 41 Iniyalahare wiyomokaka atyo kaxemerexe, hiyaiya, iniyalahare atyo wikaxomokakita wománenai hiyeta. Hoka hatyo atyo maisa xoare iniyalahare tyomare — nexa. \p \v 42 Hatyaoseta nexa Jesus hiye: — Jesus, hotehetaira natyo, hisohetehenere Kalorexe hisaona maheta xowaka — nexa. \p \v 43 Hoka Jesus nexa ihiye: — Aliterexe atyo nomita hihiye, awijita atyoite hisaona nohaliye wenakalati waiyexe nali — nexa. \s1 Jesus Waini \r (Mateus 27.45-56; Marcos 15.33-41; João 19.28-30) \p \v 44 Hatyaoseta kala totahikoahena hare hoka kamai maxaokanala hoka tyotya waikohekoa makaliro tyaona makakoahena kijiya. \v 45 Hoka Iraexatyakalati Hanako imiti taose tyaonitere nekese taose halalakoa. \p \v 46 Hatyaoseta Jesus kawiyatya kinatyaxa: — Abá, hikahekoa nahalakisa nisekohare — nexa. Nikare iraehenere najikinita waini. \p \v 47 Hatyaoseta Roma yerenai sorare xekohasehare waiya hatyoharenai hoka tyakeko Enore hoka nexa: — Aliterexe atyo exe haliti maisa iniyalahare nomasehare xini — nexa. \p \v 48 Tyotya nali hohisakoahenerenai waiyaha maheta nikare kaxomokakehenere waiyaha hatyoharenai hoka haikoahenahitaha hahanaha xeta haxamaikohareneha, exahe hatikolalinaiha hiye hamokolaha kakoa. \v 49 Tyotya Jesus hinaeharenai, exahe ohironai Galiléia ta tyohenolonai exema xoahanai, sekota tyaonahitaha hoka wahakotyahitaha tyotya hatyoharenai ana. \s1 Jesus Xafityaka Tahi \r (Mateus 27.57-61; Marcos 15.42-47; João 19.38-42) \p \v 50 Hoka nali tyaonita hatya haliti, José nexarexe, wenakalati Arimatéia yere, Judéia koa nali. Hatyo atyo waiyexeharexe, aiminisare, exahe atyahita Enore nalitare Kalorexe xahita. \v 51 Xekohasetinai konitare xakore hoka maisa haiyanae kalorexenai niraekakoane, exahe tyomehenahere ehekoreta enomana. \v 52 Hoka José xane Pilatos ana axa maheta Jesus háre. \v 53 Hatyaoseta iyeheta eháre atyalihose xaimaholatyaka hiyeta hoka olahisetene imiti kese taosero kakoa. Hatyaoseta mokene xawatyakalati kasekakotyakehenere tyairi hiye ako. Maisa xala hare hatyoako kaxomokakehenere. \v 54 Exowaka sextafeira, okoi sábadohena. \p \v 55 Ohironai Galiléia ta xanehenolonai Jesus xema xaneha José xema hoka waiyaha xawatyakalati, exahe Jesus xomokaka xoaha. \v 56 Hatyaoseta haikoahenahitaha hahanaha nali xeta hoka tyomaha airaxeronai eháre niyahare maheta. Hoka sábado xowaka kawiniha Xaotyakiyaho aokitere akereta. \c 24 \s1 Jesus Kásehetehenere Tahi \r (Mateus 28.1-10; Marcos 16.1-8; João 20.1-10) \p \v 1 Domingo xowaka witita, ohironai xane xawatyakalati xeta hoka tyomehenahere airaxeronai kolatyaha. \v 2 Hoka waiyehenaha atyo, xawatyakalati xisoakalahore sehali taose atyo koxaka kaiyakeheta. \v 3 Hoka isoaha xakore, hoka maisa waiyehenahititaha Xekohaseti Jesus háre \v 4 hoka maisa aliyakere ahekotya xaka mokahene. Hoka eharehena rotita enahalakoaha kaotyaka hinamahare halitinai imiti werokatexe akorenai. \v 5 Hoka kalore mairaha hoka meholokoaha hoka talatihotyoaha. Hatyaoseta nexaha: — Xoana hoka kamatinai tyaonitere aose xatawita kasetatere? \v 6 Maisa atyo aliyakeheta, koxaka kaseheta hoka. Xotyaxemahenaore iniraine xikakoa, Galiléia nalitatere xowaka. \v 7 “Haliti Ityani atyoite kahalakisakehena terota iniyalahare nomaseharenai ana. Kaberekotyakehena terota atyoite atyalihose xaimaholatyaka hiye hoka kasehetaite hanamaki ferakene najikinita”, nehenere — nexaha. \p \v 8 Hatyaoseta ohironai otehetaha iniraine \v 9 hoka haikoahenahitaha xawatyakalatita hoka hatyoharenai xakaiha 11-hare exaotyakiraharenai hiye, exahe tyotya haiyaharenai hiye. \p \v 10 Exehalonai nikareta: Maria Madalena, Joana, Tiago nityo Maria xoaha. Hatyonai, haiyahalonai ohironai xanehenolonai xoaha xakaiha tyotya hatyoharenai exaotyakiraharenai hiye. \p \v 11 Xakore hoka motya ohironae maoseraita aokahitaha hoka maisa tyakekoahitaha. \v 12 Hoka Pedro tityoaheta tema xane xawatyakalati xeta. Meholokoa waiyakotya maheta, xakore hoka maisa xoare waiyita, imiti kese taosero mohenahere taita, maisa xoare hitiya aka. Hatyaoseta haikoaheta hahana xeta hoka hakaharetyoa hatyoharenai kakoa. \s1 Wenakalati Emaús Naho Jesus Kaotyakeheta \r (Marcos 16.12-13) \p \v 13 Hatyo ferakeneta hinamahare enekonihatareha xanetaha wenakalati Emaús xeta. Jerusalém nalita kala 10-kilometro hatyo wenakalati. \v 14 Iraisahotyahitaha tyotya hatyoharenai kawenatyakehenere tahi. \p \v 15 Iraisahotyahitaha, axakakoahitaha harenai ene hoka Jesus terota kaoka ehaliyaha hoka tonehena exemaha. \v 16 Exaotyakiraharenai waiyene, xakore hoka exosenaiha motya jihotyoare tyaonita hoka maisa waiyekehalakaharehitita enomanaha. \p \v 17 Hoka Jesus axahene: — Xoare xexa xiraisahotita ahotyaho? nexa. \p Hatyaoseta tityoaha haxamaikohareneha kakoa, \v 18 hoka hatya, Cleopas nexarexe, nexa: — Xoana, hiwawala hiso Jerusalém nali tyaonitere maisa hasemita kafaka kaotyakehenere tahi? nexa. \p \v 19 — Xoare tahi? nexa axa. \p — Jesus Nazaré yere tahi — nexaha. — Hatyo haliti ene iraiti xakaisasehare, exahe Enore hoka tyakekotene, exahe \m tyotya halitinai hoka. Exahe haliti kinaterexe aokahitene enawenane, iniraene hiyeta. \v 20 Hoka sacerdotenai xekohasenai, winityohalitiranai xoaha \m isahene Roma yerenai ana kaxaisaka maheta hoka sorarenae berekotyahene atyalihose xaimaholatyaka hiye. \v 21 Motya atyoite wiyahekola hiye hoka hatyo iyehetehena Israel hotyalinai waokita. Hoka kalikini kakoita hanamakihena wisaonita hatyoharenai najikinita. \p \v 22 — Hoka haiyahalonai ohironai winekonitarenai ahakaharetyoakisaha wiso. Xaneha makiyaseta xawatyakalati nali \v 23 hoka maisa waiyehenahititaha eháre. Haikoahenahitaha hoka xakaiha wihiye. Waiyaha anjonai hoka Jesus atyo kaseta aokaha ihiyeha. \v 24 Hatyaoseta haiyaharenai winekonitarenai xaneha xawatyakalati xeta hoka waiyaha ohironai xakaitere akereta hoka maisa atyo Jesus waiyehenahititaha — nexa. \p \v 25 Hatyaoseta Jesus nehetehena ihiyeha: — Xoana hoka howitihare waiyekehalakita xomana? Xoana hoka maisa xityakekota tyotya iraiti xakaisaseharenai iraehenerehare? \v 26 Xiyaiya, nikare terota atyo Enore Kalorexe Aohenere xomokaka iniyalahare hoka hatyo hiyeta Enore isa maheta enomana kalorexe iyateliti — nexa. \p \v 27 Hatyaoseta awaiyekehalakatya enomanaha tyotya Iraiti Waiyexe nanekoa iraetere etahi akiti. Moisés xairala tahi hotohare, exahe tyotya iraiti xakaisaseharenai xairala harenai. \p \v 28 Xane kaokehenaha wenakalati xanahitere haliya hoka Jesus motya exaihakoha xeta xanetere akereta tyaona. \v 29 Hoka tihityoaha ihiye, hekota maheta ekakoaha hoka nexaha: — Alita hiso wihaliya. Hiyaiya, makakoahena, makehena — nexaha. \p Hatyaoseta Jesus isoa exemaha. \v 30 Tyoka ekakoaha mexa haliya hoka iya nakairati hoka iraexatya Enore hiye. Hatyaoseta taikasetya nakairati hoka irakene enomanaha. \v 31 Hatyaoseta exosenaiha motya majiholatyoahetehena ene hoka waiyekehalakahareheta Jesus enomanaha, xakore hoka maiyareheta enonyahitaha. \p \v 32 Hatyaoseta hatya nexa hahinaehare hiye: — Motya wimahiyasenai kirita ene wimawinini ako ahotyaho iraetere, exahe awaiyekehalakaitere womana Iraiti Waiyexe nanekoa tahi xowaka — nexa. \p \v 33 Hatyaoseta tityoahenahitaha hoka haikoahenahitaha Jerusalém xeta. Nali waiyehenahitaha 11-harenai exaotyakiraharenai, hohisakoahitaha haiyaharenai kakoa. \p \v 34 Hoka hatyonai nexaha: — Aliterexe nika Xekohaseti kaseheta! Simão waiyeheta Xekohaseti! nexaha. \v 35 Hatyaoseta hatyo hinamaharenai xakaiha waiyehenahere ahotyahore, exahe waiyekehalakaharehetehenere Xekohaseti enomanaha, nakairati irahetehenere enomanaha xowakere xoaha tahi. \s1 Jesus Kaotyakeheta Haxaotyakiraharenai Ana \r (Mateus 28.16-20; Marcos 16.14-18; João 20.19-23; Atos 1.3-8) \p \v 36 Hekotata xakaihakatyahitaha ene hatyoharenai tahi hoka Jesus ehárehena rotita kaotyakeheta enenekeseneha hoka nehena: — Kasani ximehexaikohare xisaona naokita — nexa. \p \v 37 Hoka mawaiyehareha, kalore mairaha, motya isekohalititere aokahitene hoka. \p \v 38 Hoka nexa: — Xoana hoka ximawaiyehareta? Xoana hoka kahare xoalini hare xahekoita? \v 39 Xiyaiyehena nokahenai exahe nokijinai ana hoka natyo terotaite xiyaiyehetehena. Xotokoahena nohiye hoka xityakekohena. Hiyaiya, isekohaliti atyo maisa káhexe, káetexe xini natyo akereta — nexa. \p \v 40 Nexa hoka hotikisa hakahenai, hakijinai enomanaha. \v 41 Xakore hoka maisa terota tyakekoreha, kalore ihalaharahitaha exahe hakaretyoahitaha xoaha hoka. \p Hatyaoseta Jesus axahene: — Xoana ali xoalini hare kanakairatyakere? nexa. \p \v 42 Hoka isaha enomana kohase jihatyaka halakoase, maha nolone xoaha \v 43 hoka otokene, exahe kanakairene ehaotyahitaha. \p \v 44 Hatyaoseta nexa: — Notyaonitatere xikakoa xowakaira noxakaitaira tyotya kaotyakehenerehare notahi kaxairatyakehenere Moisés Xaotyakiraho nanekoare, iraiti xakaisaseharenai xairala nanekoare, salmos nanekoare xoaha tahika — nexa. \p \v 45 Hatyaoseta awaiyolikisahene waiyoreha maheta Iraiti Waiyexe xairatyoare tyaonitere kakoa \v 46 hoka nexa ihiyeha: — Exakere atyo nita kaxairatyakehenere: Enore Kalorexe Aohenere atyoite kaxemakawatikisaka hoka hanamaki ferakene najikinita atyo ekaseneheta terota. \v 47 Hoka enexare hiyeta kaxakaisaka iraiti maheta tyotya haliti hotyalinai hiye, kahalakisaka exahe kamaotyanetyakeheta maheta iniyalahare enómanenai. Hatyoharenaite Jerusalém nali hotohare kaxakaisaka. \p \v 48 — Xiso atyo xiyaiya tyotya nikare nokaxomokakihenerenai. \v 49 Hoka natyota atyoite naxikahena xomana Baba isa aokowiterehare. Xakore hoka maika xatyaha ali wenakalatita, iyateliti enokoata kaokehenere xomana kijiya — nexa. \s1 Jesus Kakolatyaka Enokoa Xeta \r (Marcos 16.19-20; Atos 1.9-11) \p \v 50 Hatyaoseta Jesus nolokahene haware wenakalati nonitata hoka xane ekakoaha wenakalati Betânia nali. Hatyo nali hakahenai ehaoha moka hoka waiyexe wenati aoka enomanaha. \v 51 Waiyexe wenati aokitata enomanaha hoka Jesus kikisoahena enonyahitaha hoka kakolatyaka eno xeta. \p \v 52 Hatyohekota awaiyityahene. Hatyaoseta haikoahenahitaha Jerusalém xeta haihalahareneha kakoa. \v 53 Hatyota Iraexatyakalati Hanako tyaonahitaha mene, ihalaharahitaha Enore kakoa xoaha.