\id JHN - Parecis NT -Brazil 2012 (DBL -2013) \h João \toc1 João Xairala \toc2 João \toc3 Jo \mt1 João \c 1 \s1 Iraeti Exahe Wenati Tahi \r (Colossenses 2.9-10; Hebreus 1.1-2; 1 João 1.1; 5.20) \p \v 1 Hetati waikohe maomakahare xowakiya, koxaka terota Iraiti tyaonita. (“Iraiti”, nita, Jesus xaokaka nikare iraeta.) Enore nali atyo Iraiti tyaonita, Enore atyo hatyo Iraiti. \v 2 Hetati xowakiya atyo Enore nali terota atyo Iraiti tyaonita. \v 3 Hatyo Iraiti hiyeta Enore tyoma enokoa waikohekoa, exahe tyotya xoaliniharenai hoka. Ekoiya awa hatyo Iraiti hoka maisaiya xoare harenai kaomakita. \p \v 4 Hatyo Iraiti atyo waiyexe wenati kakoare hoka xaokanatyakalati akereta tyaona halitinai ana. \v 5 Xaokanatyakalati aokanaita makaliroti koni hoka makalirotiya maisa aliyakere ewakaitene. (“Xaokanatyakalati”, nita tehitiya Jesus xaokaka. “Makaliroti”, nita xoalini hare iniyalahare xaokaka.) \p \v 6 Enore axikatya João nexarexe \v 7 xakai maheta hatyo xaokanatyakalati tahi akiti halitinai hiye. João xakai halitinai hiye hoka tyotyaha sema xaokanatyakalati tahi akiti, exahe tyakekoha maheta. \v 8 João atyo maisa hatyo xaokanatyakalati xini xakore atyo hoka tyoa irae halitinae kakoa, xakai hatyo xaokanatyakalati akiti ihiyeha. \p \v 9 Hatyo xaokanatyakalati atyo aliterexe, aokanaita tyotya halitinai ana. Hikoa halitinai koni hoka aokanaita enomanaha. \p \v 10 Hatyo Iraiti hiyeta Enore tyoma enokoa waikoa tyotya xoalini harenai. Hatyaoseta Iraiti tyaona halitinai koni xakore hoka maisa waiyekehalakita halitinai ana. \v 11 Tyaona hahinaeharenai judeunai koni xakore hoka maisa judeunai aokitene haomanaha. \v 12 Hoka haiyanai atyo tyakekone hoka haomanaha aokene. Tyakekone hoka hatyo hiyeta Enore haisaninai aokahene. \v 13 Tyakekoha hoka Enore ityaninai tyaonaha. Xakore hoka maisa atyo xoima kakaisanisakitere akerexe xini Enore ityaninai tyaonaha, exahe maisa haliti xaokalaoseta xini nikare tyaonaha. Enore xaokalita ityaninai tyaonaha. \p \v 14 Hatyo Iraiti atyo haliti kyawa hoka tyaona winekoni. Waiye wiyaiyene, kalorexe terota. Haliti awaitita kaisere, iraiti aliterexe taita iraeta. Enore Ityani haterore atyo hoka nikare kalorexe tyaonita. \p \v 15 João atyo irae etahi akiti naliyerenai hiye: — Koxaka niraeta xikakoa hatyo akiti. “Maikaite najikinita tyohena noxahehare. Koxaka xakore atyo tyaonita terota nahitita nomawenaniharetatere xowakiya”, nomi xihiye. Hoka hatyo atyo kalini kaoka — nexa João irai. \p \v 16 Kalore awaiyetya wiso hoka kahare xoalini hare waiyexe axikatya womana, fera hatyoharenai ijita womana. Hatyo hiyeta wawenane waiye tyaonita. \v 17 Moisés atyo wawenanaho halakisa womana: — Exakerexe xisaona — nexa aotyakisa wahetakomaniyerenai. Hoka Jesus Cristo atyo waiye mokita haliti, awaiyetita haliti, exahe iraiti aliterexe taita iraeta. \v 18 Maisa xala harenai Enore waiyare hoka Ityani Jesus awaiyekehalakatene halitinai ana. Hiyaiya, Enore Ityani haterore, hanexe haliya tyaonita, hanexe Enore akerexe terota atyo. \s1 João Batista Niraene \r (Mateus 3.1-12; Marcos 1.1-8; Lucas 3.1-17) \p \v 19 Hatyaoseta judeunai nityohalitiranai axikatyaha sacerdotenai, Levi hotyalinai xoaha João nali xeta, João axaha maheta. Jerusalém nalita axikatyahitene. \p Tyoa kaokehenahitaha João ana hoka: — Xala atyo hiso? nexaha ihiye. \p \v 20 Hoka João nehena ihiyeha: — Maisa atyo Enore Kalorexe Aohenere xini natyo — nexa ihiyeha. \p \v 21 Hoka nehenaha ihiye: — Hoka xalatya hiso? Xoana, Elias kore hiso? nexa axehenahitiyaha João. \p — Maisa Elias xini natyo — nihitiya ihiyeha. \p — Xoana hiso iraiti xakaisasehare watyahitere? nexaha axahenahitiyahene. \p Hoka: — Maisa — nexa ihiyeha. \p \v 22 Hatyaoseta nehenaha João hiye: — Hoka xala kaisere hiso? Hiyakai wihiye hoka wasema hitahi akiti hoka wiyaneheta Jerusalém nali hoka wiyakai hitahi akiti wiyaxikatyasenai hiye — nexaha. \p \v 23 Hoka João nehena: — Exakerexe babera Isaías niraine kakoare: \q1 Hatya haliti maharexakiti kawiyaita: “Waiye xamohena ahoti hoka hatyoaho Xekohaseti jiya”, nita. \m Hatyo kawiyaitere atyo natyo — nexa João ihiyeha. \p \v 24 Hatyo kaokiterenai João ana atyo fariseunai. \v 25 Hatyaoseta axehitiyahene: — Xoana maisa xakore Enore Kalorexe Aohenere xini hiso hoka habatixaita? Maisa Elias xini hiso, maisa iraiti xakaisasehare watyahitere xini hiso xakore hoka habatixaita? nexaha ihiye. \p \v 26 Hoka João nehena ihiyeha: — Natyo atyo nabatixaita one kakoa hoka hatya xinekoni ximawaiyanenehare tyaonita. \v 27 Hatyo atyoite najikini maniyata iraihena xikakoa. Hatyo atyo noxahehare hoka maisaiya natyonae aliyakere ikijitini nanohi hekoti naolikita — nexa João irai. \p \v 28 Wenakalati Betânia nali iraehitaha João kakoa one Jordão halakoiyaxa maniya, João tyaonitere batixaitere nali iraehitaha ekakoa. \s1 Enore Kalaneroxa Mokose Tahi \p \v 29 Kamaetali waiyehena atyo João, Jesus atyo tyoita hoka João nehena: — Xiyaiyehena, owene Enore xaxikalahare. Maikaite kalanero mokose wainitere akere waini halitinai ana emaisatya maheta iniyalahare enómaneha maheta — nexa. \v 30 — Ali koxaka notyaonita hoka etahi akiti niraeta xihiye: “Maikaite najikinita tyohena noxahehare. Koxaka atyo tyaonita terota nahitita nomawenaniniharetatere xowakiya”, nomi xihiye — nexa. \p \v 31 — Enore Ityani xakore atyo hoka maisa tehitiya waiyekehalakita nomani. Hoka nabatixatita haliti one kakoa Israel yerenai waiya maheta hatyo kalorexe — nexa. \p \v 32 João nihitiya: — Nowaiya Isekohaliti Waiyexe watyahase akerehare exoahena enokoata hoka tyoa tyoka esiri heno. \v 33 Maisa atyo waiyekehalakahareta tehitiya nomani hatyo Enore Kalorexe Aohenere. Xakore atyo hoka Enore axikatya natyo one kakoa nabatixatya maheta. Hoka noxaxikatyasehare Enore nexa nohiye: “Maikaite hatya ana exoahena Isekohaliti Waiyexe hoka: ‘Ahai, exe kore aokita. Exe atyoite Isekohaliti Waiyexe kakoa batixahena’, hehena”, nexa nohiye. \v 34 Aliterexe atyo nowaiya nikare. Hatyo hiyeta, “Ahai, exe kore Enore Ityani”, nomi exaokaka — nexa João ihiyeha. \s1 Jesus Xaotyakiraharenai Hetatiyeharenai \p \v 35 Kamaetali hoka João hatyo akitita hinamahare haxaotyakiraharenai kakoa xane tyaohenahitiyaha. \v 36 Hoka waiyehena atyo João, Jesus atyo jiyita hoka João nehena: — Owene Enore xaxikalahare. Maikaite kalanero mokose wainitere akereta waini halitinai ana — nexa. \p \v 37 Hatyaoseta hatyo hinamahare João xaotyakiraharenai semaha João niraine hoka xaneha Jesus xema. \p \v 38 Jesus xaneta ene hoka terehokoa waiya hajikini maniya, waiyehena atyo, tyoahitaha exema hoka axehenahene: — Xoare xatawita? \p — Rabi — nexaha ihiye. Wiyako maniya atyo, “Xaotyakisatiye”, nita. — Rabi, aliyako hisaonita? nexaha axahene. \p \v 39 — Xisohena hoka xiyaiya — nexa Jesus ihiyeha. Hatyo xowaka makakoasehena. \p — Xisohena hoka xiyaiya — nexa Jesus ihiyeha hoka xaneha Jesus xema, waiyaha tyaonitere nali hoka tyaohenaha ehaliya heko maka ihiyeha. \v 40 Hatyo hinamahare xanetere Jesus xema atyo Simão Pedro ximarene André, exahe hatya tehitiya. João iraeta Jesus tahi hoka semene hoka xaneha Jesus xema. \p \v 41 Hatyo najikinita André xane háxenane nali. Xane hikoa enomana hoka nexa ihiye: — Wikaoka Cristo — nexa. Cristo atyo wiyako maniya, “Enore Kalorexe Aohenere”, nita. \p \v 42 Hatyaoseta André noloka háxenane Jesus tyaonitere nali. Xane kaokaha enomana hoka Jesus wahakotya Simão ana hoka nehena, — Hexare Simão, João ityani atyo hiso. Hoka kalikini atyo Cefas tehitiya hexare — nexa Jesus ihiye. Cefas atyo wiyako maniya, “Sehali”, nita. \s1 Jesus Kawisa Filipe, Natanael Xoaha \p \v 43 Kamaetali hoka Jesus xane aokowi Galiléia koa xeta. Haxánene nahitita xane tawa Filipe xahita. \p Xane kaokene hoka nexa ihiye: — Hisohena noximi — nexa. \v 44 Filipe atyo Betsaida nalitare, André, Pedro xoaha tyaonitere nalitare. \p \v 45 Hatyaoseta Filipe tawa Natanael xahita hoka irai ekakoa. — Moisés, iraiti xakaisaseharenai xoaha xairatyaha Enore Kalorexe Aohenere tahi. Kalikini atyo wikaokene. Hatyo wenakalati Nazaré tare José ityani Jesus terota atyo — nexa Filipe Natanael hiye. \p \v 46 Hatyaoseta Natanael axehenene: — Xoana Nazaré nalitaiya kaotyaka xoalini hare waiyexe? nexa, komita maisa tyakekota. \p — Hisohena hoka hiyaiya — nexa Filipe ihiye hoka xaneha Jesus tyaonitere nali xeta. \p \v 47 Hatyaoseta waiyehena atyo Jesus, Natanael atyo kaokehena hoka Jesus nexa: — Xiyaiya, owehena Israel yere kaiserehare, exe atyo maisa maoseratyaliye xini — nexa. \p \v 48 Hatyaoseta Natanael axehena Jesus: — Alyako hiyaiya natyo? nexa. \p — Filipe mairaineharetatere hikakoa xowaka nowaiya hiso, hisokita halohalo katyahe hoka — nexa Jesus ihiye. \p \v 49 — Xaotyakisatiye, Enore Ityani atyo hiso! Israel hotyalinai Xekohase Kalorexe atyo hiso — nexa Natanael ihiye. \p \v 50 Hoka Jesus nehena: — Xoana, “Halohalo katyahe hisokita hoka nowaiya hiso”, nomihenere hiyeta hityakeko natyo? nexa. — Maikaite exe xahehare hiyaiya. \v 51 Hasemehena niraini: enokoaite totakore tyaona hoka anjonai Enore nalitarenaite kakohahitita, exoahitita xoaha Haliti Ityani ana. Exeharenaite xiyaiya — nexa Jesus ihiye. \c 2 \s1 Jesus Xane Wenakakoati Ana \p \v 1 Hinama ferakene najikinita hoka sema wenakakoati hisehare wenakalati Caná nali Galiléia koa hoka Jesus nityo xane waiya hatyo hisehaliti. \v 2 Jesus haxaotyakiraharenai kakoa tehitiya kakaixakatyakaha hatyo wenakakoati ana hoka xaneha. \p \v 3 Hatyaoseta nali tyaoniterenai terahitaha oloniti hoka ekakoita enoloneha vinhoxa tyotya hoka Jesus nityo nexa haisani hiye: — Enoloneha tyotya — nexa. \p \v 4 Nexa ihiye hoka Jesus nehena: — Xoana hoka hiraeta nokakoi? Xoana natyoiyatya hoka? Maisa terota xane hikoahenere nokahinairaose — nexa hanityo hiye. \p \v 5 Hatyaoseta inityo nexa nali waikatehare wakaneharenai hiye: — Aokitere akereta xisoma, iraihena xihiye hoka — nexa. \p \v 6 Hatyo nali 6-ri tinihaliti kanote, kaloli, 80, 100 litrone niyahare. Judeunai nawenanaho hoka hatyohare akotarexa kakoa tihahitaha haitinihareha haháre xoaha. \p \v 7 Hatyaoseta Jesus nexa wakaharenai hiye: — Xakaisexatya one tinihalitinai ako — nexa. Nexa hoka tinihalitinai kaisexatyaha one kakoa, kaise mokahene. \p \v 8 Hatyaoseta Jesus nehitiya ihiyeha: — Xiyehena enakota hoka xiyane xisehena harekahare ana — nexa Jesus ihiyeha hoka kolatyaha exaokalaoseta harekahare ana. \p \v 9 Hatyaoseta harekahare hotohare hasaka hatyo one. Hasahena hatyo one hoka koxaka vinhoxa kyawa. Maisa atyo harekahare semare hatyo vinhoxa nomaka akiti hoka wakaharenai atyo waiyoreta. \p Hatyaoseta harekahare iraehena kaiyanityohenere hiye \v 10 hoka nexa ihiye: — Haliti hisehaliti tyomehena hoka vinhoxa waiyexere hotohare ijita oloniti faharenai ana. Hatyaoseta teraha miyahenaha waiyexere hoka enajikini maniya atyo isihitita ewaxiraharexa enomanaha. Hoka hiso atyo enajikini maniya waiyexere hisehena — nexa. \p \v 11 Wenakalati Caná Galiléia koa nali hetati Jesus nikare maomakahare tyoma, awaiyekehalakaharetyoa kalorexe hawenane akiti enomanaha hoka exaotyakiraharenai atyo tyakekone. \p \v 12 Hatyo najikinita Jesus xane wenakalati Cafarnaum nali xeta hanityo, haximarenenai, haxaotyakiraharenai hare kakoa hoka akaiki ferakene hatyo nali tyaonaha. \s1 Jesus Isoa Iraexatyakalati Hanako \r (Mateus 21.12-17; Marcos 11.15-19; Lucas 19.45-48) \p \v 13 Hatyaoseta okoi xane hikoahena hisehaliti Páscoa ferakene hoka Jesus xane Jerusalém xeta. Páscoa xowakehena hoka judeunai hisehare tyaohena. \v 14 Jesus xane kaoka Jerusalém nali hoka xane isoa Iraexatyakalati Hanako. Waiyehena atyo, owene bowi, kalanero, watyaha harenai betetyasenai tyaonita, owene olo ehaikoakihititere harenai tyokita hamexaneha haliyita. \v 15 Hatyohekota Jesus tyoma hamokotyakalahi olawahi hoka aihikoaheta tyotya hatyoakorenai, kalanero, bowi harenai kakoita. \p Ehaikakoatya tyotya olo ehaikoakihititereharenai mexanenai enoloxaha kakoita \v 16 hoka nehena hatyo watyáha betetiterenai hiye: — Xiyakahetehena alita! Awa atyo Baba hanako exakere xisaona. Xoana wisekoliti nitini xaokitene? nexa ihiyeha. \p \v 17 Hatyo najikinita exaotyakiraharenai otyaha Iraiti Waiyexe xakaisaseharenai xairala. Exakerexe exairalaha: \q1 Nawaiyetita hihana hoka nikare tyaonaha enako hoka maisa waiyeta nohiye, Abá. Nikare tyaonaha hoka ewatyatya natyo. \p \v 18 Hatyaoseta judeunai nityohalitiranai axehenene: — Xala niraene kakoare atyo hiso hoka nikare hisaona? Xoare ite hisomehena hoka wityakeko hiso? nexaha ihiye. \p \v 19 — Xexoakiheta exe Iraexatyakalati Hana hoka hanamaki ferakene taitaite hoka notyoma namemahetene — nexa Jesus ihiyeha. \p \v 20 Hoka nexaha ihiye: — 46-terehokoane hakahitaha exe Iraexatyakalati Hana hiye hoka mematyahene. Hoka hiso atyo, “Hanamaki ferakeneta takitaiya hoka notyomehitiyene”, hexa — nexaha. \p \v 21 Hatyo Iraexatyakalati Hana tahi Jesus iraitere atyo haháre xaokaka nikare iraeta. \v 22 Waini hoka kasehetehena najikini hoka exaotyakiraharenai hatyo xowaka iraitere otehenahitaha. Otehenahitaha hatyo xowakere iniraine hoka tyakekoha iraiti xakaisaseharenai xairala, Jesus niraine harenai. \s1 Jesus Atyo Waiyoreta Tyotya Halitinai Kakoa \p \v 23 Jesus tyaonita hisehaliti Páscoa xowaka Jerusalém nali hoka kahare haliti tyakekotene, xoalini hare enómane waiyaha hoka hatyo hiyeta tyakekoahitene. \v 24 Hoka Jesus atyo maisa tyakekorahene, waiye otita exahekolaha hoka. \v 25 Maisaiya atyo xoare maheta haiyaharenai tahi akiti exahekolaha hare xakaita ihiye, koxaka atyo otita makere tyotya hakakoare xahekola. \c 3 \s1 Jesus Irae Nicodemos Kakoa \p \v 1 Haxowakiya Nicodemos nexarexe kaoka Jesus ana. Nicodemos atyo judeunai nityohalitira, fariseu tehitiya atyo. \p \v 2 Makiya tyoa waiya maheta Jesus hoka nexa ihiye: — Wiso atyo wotita hiso, xaotyakisatiye. Enore xaxikalahare terota waokita hiso, wiyaotyakisase maheta. Maisaiya xala harenai tyomita hisomitereharenai Enore mawenaneharene ekakoa hoka — nexa. \p \v 3 Hoka Jesus nehena ihiye: — Hasemehena niraini: Maisaiya haliti kaxawenakisakihitiya hotohare hoka maisaiya aliyakere Enore xema maniya tyaonita — nexa Jesus ihiye. \p \v 4 — Hoka aliyakereya koxaka inityohaliti haliti hoka tyaonihitiya? Xoana isoahitiyaiya hanityo tyako hoka tyaonihitiya? nexa Nicodemos axa Jesus. \p \v 5 Jesus nihitiya ihiye: — Aliterexe nomita hihiye: maisaiya onexaiya Isekohaliti Waiyexe xoaha kakoa kaxawenakisakihitita hotohare hoka maisaiya aliyakere haliti Enore xema maniya tyaonita. \v 6 Wityo, wexe kaisanihena wiso hoka hatyoaha akereta wisaonita. Nikare Isekohaliti Waiyexe kaisanihena wiso hoka hatyo akereta tehitiya wisaonita. \v 7 Hiyeta hoka niraini hasemehena: “Maisaiya haliti kaxawenakisakihitiya hotohare hoka maisaiya aliyakere Enore xema maniya tyaonita”, nomi niraihena hoka awa, “Aliyakere ala aokita?” hexa. \p \v 8 — Hoholati atyo aliye maniya xamani hoholatya aokowita hoka hatyo maniya atyo hoholaita. Wasemita atyo ehoholala nemahare xakore atyo hoka maisa atyo wawaiyorexe ityoanene, exanene xoaha kakoa. Nikare tyaonita Isekohaliti Waiyexeta kaisanihenerenai tyaonehena hoka. Maisa wawaiyorexe exawenakisakaha kakoa — nexa Jesus ihiye. \p \v 9 — Hoka aliyakerexe hatyo? nexa Nicodemos axene. \p \v 10 Hoka Jesus nehena: — Xoana Israel yerenai xaotyakisase xakore hiso hoka maisa exe akiti kakoa hawaiyorexe? nexa. \v 11 — Hasemehena niraini: aliterexe nomita hihiye, xoalini tahi nasema nawaiyore ekakoa xoaha hoka noxakaitene xihiye, xakore atyo hoka maisa atyo xityakekore niraini. \v 12 Noxakaita xihiye kalikiniyere wenati tahi, exahe halitinai nawenane tahi akiti harenai xihiye hoka maisa xityakekore niraini. Nikare hoka aliyakereya noxakaihena enokoa tahi xihiye hoka xityakekohena? \v 13 Maisa xala hare enokoa xeta xanexe. Hoka Haliti Ityani atyo enokoa terota tyaonita hoka exoaheta waikoa xeta — nexa Jesus. Haxaokakita “Haliti Ityani”, nita. \p \v 14 — Toahiya Moisés berekotya owi xaimenekotyaka akerehare atyalihose hiye hoka atityoakisene ekakoare maharexakiti nali. Nikare ite berekotyaha Haliti Ityani atyalihose xaimaholatyaka hiye hoka atityoakisahene ekakoare. \v 15 Nikare ite mokahene hoka exema maniya tyaoniterenai maisa wainahitaha hoka tyaonaha mene matyotenehare maheta. \v 16 Enore atyo tyotya halitinai awaiyetita hoka haisani haterore axikatya halitinai koni waini enomanaha maheta hoka tyakekohenerenenai maisa wainita maheta hoka tyaonaha mene matyotenehare maheta. \v 17 Enore axikatya Haisani halitinai koni iyehenahitene iniyalahare enómaneha nonitata maheta, maisa halitinai xawatya maheta xini — nexa. \p \v 18 — Xala xamaniya atyo tyakeko Ityani hoka hatyoiya atyo maisa kaxawatyakita. Hoka xala xamaniya atyo maisa tyakekota hoka hatyoiya atyo waiye xawatyaka, maisa tyakekore haterore Enore Ityani hoka. \v 19 Xaokanatyakalati kaoka halitinai ana xakore hoka makaliroti waiyeta enomanaha, iniyalahare nomaseharenai hoka. Hatyo hiyeta waiye xawatyaka aokita Enore. \v 20 Iniyalahare tyomiterenai atyo maisa awaiyetyahitaha xaokanatyakalati hoka tekoahitaha enonita, haiyaharenai maisa waiyaha enómaneha iniyalahare aokareha hoka. \v 21 Hoka waiye maniya tyaoniterenai, exahe iraiti aliterexe xema tyaoniterenai atyo awaiyetita xaokanatyakalati, kaokahitaha ehaliya, waiye tyaonahitaha hoka. Enore aokitere akereta tyomahitaha hoka kasani halitinai waiyaha enómaneha aokahitaha — nexa. \s1 Jesus, João Batista Xoaha Tahi \p \v 22 Hatyo najikinita Jesus xane haxaotyakiraharenai kakoa Judéia koa xeta. Hatyo nali akaiki ferakene tyaona ekakoaha hoka batixatita halitinai. \v 23 João tehitiya batixatita halitinai wenakalati Enom nali, wenakalati Salim haliyita. Hatyo nali kaloxa one hoka. Kahare haliti kaokita enomana hoka batixatyahitene. \v 24 João hatyo xowaka maisa kaberexotyakehenere. \p \v 25 Hatyaoseta haiyaharenai João xaotyakiraharenai iraeha kinatyaxa hatya judeu kakoa: — Enore maniya wisaonita hoka exakere watihita tinihalitinai, exahe halitinai hare — nexaha. \p \v 26 Hatyo najikinita xane iraeha haxekohase João kakoa. — Xaotyakisatiye, xoana hotita etake haliti one Jordãoxa halakoiya nali tyaonitere hikakoa, hirai etahi akiti xoaha. Xoana hotitene? Kalikini batixaita haliti hoka kahare haliti ekoamaniya tyaonita — nexaha. \p \v 27 Hoka João nexa ihiyeha: — Kala Enore kahinaetitene nali. Ekoiya awa Enore kahinaetita wiso hoka maisaiya xoare wisomita. \v 28 Koxaka xasema niraini. “Maisa atyo Enore Kalorexe Aohenere xini natyo. Enaheta maniya atyo Enore axikatya natyo”, nomi xihiye. \v 29 Xasemehena, wenakakoati xowakehetehena hoka hatyo kaiyanityohenere atyo tyaonita hatyaonero kakoa. Hoka ihinaehare, exako semehena hoka ihalahareta hahinaehare kakoa. Nikarexe natyo notyaonita. Nasemehena Jesus tahi hoka nihalahareta. \v 30 Hatyo atyoite ekakoita kalorexe tyaona. Hoka natyo atyoite ekatyahakoreta hoka ekakoita atyoite kiranexe notyaona — nexa João ihiyeha. \s1 Etakehare Enokoata Tyoiterehare \p \v 31 — Enore Ityani atyo enokoata tyoa hoka tyotya halitinai xahehare atyo. Hoka halitinai atyo waikoatarenai hoka waiyakitiya maniya tahi akiti kakoa taita waiyoreta hoka hatyohare tahi takita iraeta. Hoka hatyo enokoatare atyo tyotya halitinai xahehare. \v 32 Hatyo atyo xakaita hasemane, hawaiyane xoaha enokoa naliye xakore hoka maisa xala harenai tyakekore exakaini. \v 33 Xala xamani atyo tyakeko Enore Ityani niraine hoka tyakekota tehitiya atyo Enexe Enore niraine. Enomana atyo Enore aliterexe taita iraeta. \v 34 Enore axikahenere atyo xakai iniraine halitinai hiye. Enore atyo axikatya Isekohaliti Waiyexe enomana maxaimenekotyakahareta hoka masakare kahinaetitene. \v 35 Enexe Enore awaiyetita Haisani hoka maxaixahityakahare mokene, tyotya xoalini hare xekohasehare. \v 36 Xala xamani atyo tyakekota Enore Ityani hoka makamanehareya atyo tyaona. Hoka xala xamaniya atyo maisa tyakekota Ityani hoka maisaiya atyo tyaota menita, Enore ite iniyalahare motene mene. \c 4 \s1 Jesus Irae Ohiro Samaria Yolo Kakoa \p \v 1 Semehena atyo fariseunai, Jesus atyo kahare batixaita haliti, João xahe batixaita haliti. \v 2 Maisa atyo Jesus xini batixaita haliti, exaotyakiraharenai atyo batixatyahitene. \v 3 Jesus ana waiyekehalaka hatyo tahi akiti hoka xaneheta Judéia koa nalita hoka haikoaheta Galiléia koa xeta. \v 4 Ahoti atyo Samaria koaho jiyita. Hiyeta hoka Jesus hatyoaho jiyeheta. \p \v 5 Jiyehena hoka xane kaoka wenakalati Sicar haliya. Ikinohareha Jacó haisani José ana waikohe isehenere haliyaseta hatyo wenakalati. \v 6 Hatyo nali tehitiya Jacó sehenere poço. Kala totahikoa harehena hoka Jesus xane tyoka hatyo poço haliya, kiraharehena haitonane wenekoa hoka. \p \v 7 Hatyaoseta hatya Samaria yolo tyoa hikoa one iya maheta hoka Jesus nexa ihiye: — Xama hisa nomani one hoka notera — nexa ihiye. \fig |src="CN01673B.TIF" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="João 4.7" \fig* \v 8 Exowaka Jesus hawawa tyaonita, exaotyakiraharenai koxaka xane wenakalati xeta nakairati iyaha maheta hoka. \p \v 9 — Hiso atyo judeu hoka natyo atyo Samaria yolo. Nikare hoka xoana hoka haxa natyo one? nexa ohiro Jesus hiye. Maisa judeunai kakoa Samaria yerenai awaiyetyakakoareha hoka nikare irae Jesus kakoa. \p \v 10 — Hawaiyolotaiya Enore xekane kakoa, exahe hawaiyolota tehitiyaiya axitere one hiso kakoa hoka haxene tehitiyaiya one hoka isaiya one homana hoka hatyo oneya hisera hoka menanehaloti hisaona — nexa Jesus ihiye. \p \v 11 Hatyaoseta hatyo ohiro nehena Jesus hiye: — Hiyaiya, maisa atyo hikaitiniharexe hoka one hiya haokowita. Poço atyo hateko. Aliyakereya hatyo one menanehalitiya hiyehena? nexa. \v 12 — Wikinohare Jacó atyo seka exe poço. Hatyaoseta hatyo, ityaninai, ijiyetenai, ikirakaharexanai hare terahitaha exe poço akotarexa. Xoana Jacó xahehare hiso haokita? nexa ohiro Jesus niraene nahalakoa. \p \v 13 Hatyaoseta Jesus nehena ihiye: — Xala xamaniya atyo exe akota one tera hoka oinihitiyaiya atyo. \v 14 Hoka one naokitereya atyo tera hoka maisaiya atyo oinihitita. Hatyo one nijitereya atyo maisa tyotehitita enonita. Tyaona meneya atyo ihiye hoka ekakoitaiya atyo menanehaliti tyaona — nexa Jesus. \p \v 15 — Xama hisa nomani hatyo one hoka maisa noinihitita, exahe one nomakolalihalo notyaona alita — nexa ohiro ihiye. \p \v 16 — Hiyane hakawiheta hexanene hoka hisoheta ekakoa ali — nexa Jesus ihiye. \p \v 17 — Maisa nokaiyaniniro — nexa ihiye. \p — Aliterexe hiraeta, “Maisa nokaiyaniniro”, hita. \v 18 Koxaka 5-hare kakoa hisaona hoka maisa tyaonareha hikakoa. Kalikini hatya tyaonita hikakoa hoka alitere atyo maisa hexanene xini. Aliterexe atyo hiraeta — nexa Jesus ihiye. \p \v 19 — Kalikini atyo hawaiyekehalakahare nomani. Kala iraiti xakaisasehare hiso — nexa. \v 20 — Wahetakomaniyereharenai kakoha exe tyairi heno hoka iraexatyahitaha Enore ana hoka awaiyetyahitene. Hoka xiso judeunai atyo xita: “Jerusalém nali taita atyo waiye niraexatyaka Enore hiye”, xita — nexa ohiro ihiye. \p \v 21 — Waiye hasemehena niraini: Ekakoitaite maisa exe tyairi henose, exahe Jerusalém nali taita xini kairaexatyaka Enore hiye. (Aliyo xamani wisaonita hoka hatyo nali tehitiya waiye niraexatyaka Enore hiye.) \v 22 Xiso Samaria yerenai atyo maisa xawaiyorexe Enore akiti kakoa hoka wiso judeunai atyo wawaiyore wisaonita Enore akiti kakoa. Hiyaiya, halitinai niyasehareheta atyoite judeunai konita kaotyaka. \p \v 23 — Okoi enaose xane hikoahena, xakore hoka koxaka xane hikoa enaose hoka Baba xema maniya tyaoniterenaite awaiyetene haisekohareha kakoita hoka tyaonaha kaiserehare ite exema maniya. Hatyohare hotyalinai Baba aokita haomana. \v 24 Enore atyo Isekohaliti hoka hatyo hiyeta kasani haliti awaiyetene haisekohareha kakoita, exahe tyaona kaiserehare exema maniya aokita — nexa Jesus. \p \v 25 — Enore Kalorexe Aohenere ite kaotyaka womana. Nasema hatyo akiti, notyakeko xoaha. Kaotyakaite womana hoka tyotya awaiyekehalakahena womana — nexa ohiro Jesus hiye. \p \v 26 — Natyo atyo Enore Kalorexe Aohenere atyo niraeta hikakoa — nexa Jesus ihiye. \p \v 27 Hatyaoseta exaotyakiraharenai kaokehetehena enomana hoka waiyaha iniraene ohiro kakoa hoka hakaharetyoaha. Xakore hoka maisa ohiro hekoti axahitaha, xoare xamani aokita ihiye hoka. Exahe tehitiya maisa axahitaha Jesus, xoare hiyeta xamani iraeta ekakoa hoka. \p \v 28 Hatyaoseta hatyo ohiro halakisa haonexa nitini, haikoaheta hawenakala xeta hoka nexa nali tyaoniterenai hiye: \v 29 — Hatya haliti kaoka nomani poço nali hoka irae nokakoi. Tyotya notyomiterenai kakoa waiyoreta. Xoana Enore Kalorexe Aohenere ala? Wiyala wiyane hatyo nali hoka xiyaiya — nexa ihiyeha. \v 30 Nexa xakai ihiyeha hoka kahare haliti xane hatyo Jesus tyaonitere nali xeta. \p \v 31 Hatyo ohiro xanehenere nase exaotyakiraharenai nexa ihiye: — Xaotyakisatiye, ali nakairati. Witya hikanakairahena — nexaha ihiye. \p \v 32 Xakore atyo hoka nexa: — Ali nonakairi ximawaiyanenehare — nexa Jesus ihiyeha. \p \v 33 Nexa ihiyeha hoka axakakoahenaha hatyo kakoaha: — Xoana koxakala hatya kaoka enomana hoka nakairati isa enomana? nexaha. \p \v 34 — Noxaxikatyasehare aokitere akereta notyaohena, exahe nohateni isehenere nomani namiyahena hoka hatyo atyo nakairati akereta nomani. \v 35 Exe tehitiya: xiso atyo exakere xita: “4-li kaimarehena hoka nakairati ihatihena”, xita. Hoka waiyira xiyaiya! Nakairati koxaka ihati, waiye niyakehena. \v 36 Xala xamani atyo xirikotyati hiye hahena hoka kabakatyaka atyoite. Hawenane matyotenehare naheta maniya mokita. Nikare ite exafityasehare ixirikotyasehare xoaha haxawalita ihalahareha. \v 37 Hiyaiya, exakere babera iraiti kakoare: \q1 Hatya fetene hoka ihatihena hoka hatisa irikohititene. \m Hatyohare aliterexe. \p \v 38 — Xiso atyo maisa xafityare hoka naxikatya xiso xirikotya maheta nakairati xonehenere. Xahetakomaniyereharenai hakaha ali xahitita, hoka xiso atyo xamiyahena ehateneha — nexa Jesus ihiyeha. \p \v 39 Hatyaoseta Samaria yerenai kaokaha enomana. Kahare Samaria yerenai tyakekoha Jesus ohiro xakaini hiyeta. “Tyotya nawenani tahi waiyore hoka xakai nohiye”, nitere hiyeta. \v 40 Hatyaoseta Samaria yerenai xane hikoa Jesus ana hoka irae ekakoa hoka kasani Jesus tyaona enawenakalaha aokahita hoka hatyo hiyeta hinamaki ferakene tyaona ekakoaha. \p \v 41 Hatyaoseta Jesus irae ekakoaha hoka tyakekoha Jesus iniraene hiyeta hoka \v 42 nexaha ohiro hiye: — Kalikini atyo wityakeko. Wisota atyo wasema iniraine, maisa atyo hiyakaini hiyeta taita xini wityakekone. Aliterexe atyo Enore Kalorexe Aohenere, halitinai niyaseheta kaiserehare — nexaha. \s1 Jesus Aiyatelikiheta Hatya Xekohaseti Ityani \p \v 43 Hatyo nali hinamaki ferakene Jesus tyaona hoka hatyaoseta jiyehitiya Samaria koa nalita hoka xane Galiléia koa. \v 44 Hatyota atyo nexa: — Sekorenai semaxemaita iraiti xakaisasehare hoka ewaikohera tyaoniterenai atyo maisa tyakekorene. \p \v 45 Hatyaoseta xane kaoka Galiléia nali hoka nali waikatenai waiye mokahene. Galiléia koa yerenai xane hisehaliti Páscoa xowaka Jerusalém nali hoka exowaka waiyaha Jesus nómanenai hatyo nali hoka hatyo hiyeta waiye mokaha Jesus. \p \v 46 Hatyaoseta Jesus kaoka Caná nali, one aikawahenere vinhoxa nali xeta haikoaheta. Hatyaoseta hatya xekohaseti tyoa irai Jesus kakoa, ityani hokakita ehanako wenakalati Cafarnaum nali hoka. \v 47 Koxaka sema Jesus tahi: — Koxaka tyoheta Judéia koata hoka kaokeheta Galiléia koa — nitere sema hoka xane irae ekakoa, kasani tyoa Cafarnaum nali hoka ityani aiyatelikiheta enomana aokita, ityani hawinitehena hoka. \p \v 48 Hoka Jesus nexa hatyo xekohaseti hiye: — Xiso atyo maomakahare ximawaiyanenehareta maisa xityakekore natyo — nexa. \p \v 49 — Xekohaseti, hisohena rotita waiya aliya hoka nityani waini wimakaokenehareta enomana — nexa ihiye, kaholawaka exánene kakoa. \p \v 50 Hoka Jesus nexa ihiye: — Hiyanehetehena hihana xeta. Hityanite waiyeheta — nexa ihiye. Nexa ihiye hoka tyakeko Jesus niraene hoka haikoaheta hahana xeta. \p \v 51 Xaneheta Jesus nonita hoka ahotita ahalakoatya hawakaneharenai hoka ewakaneharenai nexaha ihiye: — Hityani waiyeheta. \p \v 52 Hatyaoseta hawakaneharenai axa: — Otene kamai nityani waiyeheta? \p Hoka ewakaneharenai nexa ihiye: — Kafaka makakoalihena hoka ewatyahisene tyoteheta enonita. \p \v 53 Hatyaoseta enexe Jesus niraine, hatyaose kamaihena hoka iraetere: “Hityanite waiyeheta”, nitere ihiye oteheta hoka tyakeko Jesus haiyanityo haisaninai harenai kakoita. \p \v 54 Jesus tyoheta Judéia koata hoka Galiléia nali kaokeheta hoka hatyo xoima aiyatelekihetehenere kakoita hinamakihena maomakahare tyomita. \c 5 \s1 Jesus Aetonalikiheta Maetonanehare \p \v 1 Hatyo najikinita judeunai hisehare tyaohena Jerusalém nali hoka Jesus xane waiya. \v 2 Hatyo nali one nitini kalorexe, 5-hati taose kakoare wahaharexe tehitiya hatyo one haliya. Wenakalati Kalanero Xisoakala aokahitere nali maniya hatyo one nitini kalorexe. Judeunai xako atyo, “Betesda”, nexahitaha hatyo one nitini xaokaka. \v 3 Kahare hokakitinai hatyo hati taosenae ako etolijoita one haliya, maxoseharenai, mawaiyehalitinai, maetonaneharenai hare. Tyaonahitaha atyahahitaha one watyalisaka xahita. \v 4 Haiya xowaka anjo exoita hoka one watyalita. Hatyo najikinita xala hotohare xamani exoa exaiya hoka kinatereheta. \p \v 5 Exowakita hatya haliti hatyo nali etolijoita, 38-terehokoanehena hokakita. \v 6 Owene etolijoita hoka Jesus waiyene hoka otita wahehena ehokakene hoka nexa ihiye: — Xoana hikinatereheta haokowita? nexa ihiye. \p \v 7 Hoka nehena Jesus hiye: — Xekohaseti, maisa xala hare mokare natyo onexa, one kawatyalisakehena hoka. Nexoa xakore naokowita exaiya hoka nahitita hatya hokakiti exoita exaiya — nexa. \p \v 8 Hatyaoseta Jesus nexa ihiye: — Hatityoahetehena hoka hiyetolisoakala hiyehetehena hoka hatohetehena — nexa. \p \v 9 Nexa taita ihiye hoka exowakita hatyo haliti kinatereheta rotita, iyeheta haxetolisoakala, xaneheta. \p Sábado xowaka aetonakihetene. \v 10 Hiyeta hoka judeunai nityohalitiranai nexaha ihiye: — Kalikini sábado, mahateniti ferakene. Mahateniti ferakene hoka awa atyo hakolatya hiyetolisoakala. Wiyaotyakisakaho hiyeta hoka maisa waiyeta — nexaha ihiye. \p \v 11 Hoka nehena ihiyeha: — Xasemehena, noxajiyakisase atyo nexa nohiye: “Hiyehetehena hiyetolisoakala hoka hatohetehena”, nexa nohiye. \p \v 12 — Xala nikare irae hikakoa hoka nikare hisaona? nexa axahene. \p \v 13 Hoka maisa atyo Jesus nexare semita. Jesus atyo koxaka xaneheta hatyo nalita, kahare haliti tyaonita hatyo akiti hoka. — Maisa nasemita noxajiyakisase nexare — nexa ihiyeha. \p \v 14 Wahasehena hoka Jesus tyoa isoahitiya Iraexatyakalati Hanako hoka ahalakoatya hatyo haxajiyakirahare hoka nehena ihiye: — Hasemehena, kalikini atyo hawaiyeheta. Awa atyo iniyalahare hisomehitiya, waiya aliya hoka exahehena hisaonita — nexa ihiye. \p \v 15 Nexa Jesus ihiye hoka hatyaoseta hikoaheta hoka xakaini judeunai nityohalitiranai hiye: — Jesus nika aiyatelikiheta natyo — nexa ihiyeha. \p \v 16 Hatyaoseta Jesus hiye ehareha, sábado xowaka haliti aiyatelikiheta hoka hatyo hiyeta ehareha ihiye, aisahene aokowiha. \p \v 17 Ehareha hoka Jesus nehena ihiyeha: — Baba atyo hakita kalikini kijiya hoka natyo tehitiya nahakita — nexa Jesus. \p \v 18 Hatyo iraetere hiyeta judeunai nityohalitiranai aisahene aokowiha. Maisa exaotyakisakahoha xema tyaonita sábado ferakenehena, exahe Enore Ityani aokowita. Exahe Enore hákakoanehare aokowita nikare iraeta hoka maisa waiyeta enomanaha. Hatyo xemere aisahene aokowiha. \s1 Enore Ityani Atyo Iraiti Kakoare \p \v 19 Hatyaoseta Jesus nehena: — Xasemehena niraini. Enore Ityani taitaiya atyo hoka maisaiya atyo xoare hare tyomita. Hanexe Enore nómane waiyehena hoka hatyo akereta Ityani tyomita. Enexe tyomehena hotohare hoka enajikini maniya Ityani tehitiya tyomihitita Hanexe tyomitere akereta. \v 20 Enexe atyo awaitita Haisani hoka tyotya háomanenai hotikijita enomana. Hotikisaite exaheharexe Haisani ana hoka hatyoharenai ite Ityani tyomehena hoka xahakaharetyoaite. \p \v 21 — Hiyaiya, Enexe ekasekihetehena kamatinai hoka kasehenahititaha. Nikare tehitiya Ityani ekasekiheta aokowihenere kamati ekasekihitita. \v 22 Enexe maisa sema aokowita halitinai nómane tahi. Kasani Ityani sema halitinai nómane tahi hoka tyaonahiterene akereta mokahene aoka Enexe. \v 23 Kasani halitinai aiminisaha Ityani aokita Enexe kaxaiminisakitere akereta. Xala xamani atyo maisa aiminijita Ityani hoka maisa tehitiya atyo Enexe aiminisare. Hiyaiya, hatyo atyo axikatya Haisani. \p \v 24 — Aliterexe nomita xihiye, xala xamani atyo semaxemaita niraini hoka tyakekota tehitiya atyo noxaxikatyasehare hoka makamanehare atyo tyaona hoka maisaiya atyo kamawenekoaretyakita. Koxaka atyo hakamaneta kaseheta hoka menanehaliti tyaona. \v 25 Aliterexe nomita xihiye, enaose xane hikoahena, koxaka enaose xane hikoa. Maika ite kamatinai semehenaha Ityani xako. Semehenahaite hoka kasehetehenahitaha. \v 26 Enexe atyo tyaota menita hoka ihiyeta halitinae kaseta tyaonita. Haisani nikare tehitiya moka hoka Ityani hiyeta halitinai kaseta tyaonita. \v 27 Enexe iyateliti isa Haisani ana axalisa maheta halitinai hoka tyomahitere tahi sema hoka nikareta mokahene maheta. Hiyaiya, Haliti Ityani tehitiya atyo hoka. \p \v 28 — Awa atyo exeharenai hiyeta xahakaharetyoahena: ekakoitaite enaose xane hikoahena hoka tyotya kamatinai semehena Enore Ityani xako \v 29 hoka kamatinae kasehenahitehenaha haxawatyakalaha akota. Hatyaosetaite waiye tyomehenerenai atyoite menanehaliti tyaonaha hoka iniyalahare tyomehenerenai atyoite kaxawatyakehena — nexa Jesus. \s1 Jesus Atyo Iraiti Kakoare \p \v 30 — Maisaiya atyo nowawiharenai hoka xoare hare notyomita. Baba niraine nasemita hoka nasemitere akereta namokita haliti. Tota maniya taita nahekoita halitinai kakoa hoka tyaonahitere akereta namokahitene. Baba Enore xaokalita nikare notyaonita, maisa noxaokalita xini. \p \v 31 — Nowawiya niraeta notahi hoka maisaiya xoare maheta xityakekota niraeni. \v 32 Xakore hoka hatya tehitiya atyo xakai notahi akiti. Hatyo iraihena hoka maisa atyo maoseraita xini. \v 33 Hiyaiya, xaxikatya haliti João ana axene maheta. Axahene hoka João xakai notahi akiti ihiyeha hoka maisa maoseratyahitene xini. \v 34 Maisaiya xoare maheta halitinai iraeha notahi nokatyakekotyaki maheta xakore hoka noxakaita exe iraiti waiyexe xihiye xikaiyakeheta maheta. \v 35 João atyo xaokanatyakalati. Takoa hoka aokanaitere akereta tyaonita halitinai koni, aotyakisahitene hoka. Maisa waha tyaonare xinekoni hoka exowaka xihalahare exaotyakira kakoa. \p \v 36 — João xakai notahi akiti halitinai hiye tyakekoha maheta natyo. Hoka exe tehitiya João xahehare nawaiye: maika notyomitere hiyeta xityakeko natyo. Baba axikatya natyo ehatene notyoma maheta. Maika xityakekohena natyo nománinai hiyeta. \p \v 37 — Noxaxikatyasehare Baba tehitiya irae notahi akiti, tyakeko natyo hoka. Hoka xiso atyo maisa xasemare exako, exahe xiyaiyarene. \v 38 Maisa iniraine tyaonita xikakoa. Xiyaiya, maisa natyo exaxikalahare xityakekota hoka. \p \v 39 — Babera Iraiti Waiyexe kakoare xakaixarita minita. Exema maniya xisaona hoka ximakamanehare xisaona xaokita hoka. Xakore hoka notahi atyo hatyo Iraiti Waiyexe nanekoa xairatyoare tyaonita. \v 40 Xakore atyo hoka maisa xisaona xaokowiye nokoamaniyi. Xisaonaiya nokoamaniyi hoka ximakamanehariya xisaona — nexa Jesus. \p \v 41 — Maisa atyo halitinai aeroretyaha natyo naokare. \v 42 Hiyaiya, notita atyo xiso, maisa atyo Enore xawaityare kaisere, maisa exema maniya xisaonare. \v 43 Baba niraine kakoare atyo natyo xakore hoka maisa xaokita natyo xomana. Hatyaiya kaoka xomana haxaokalita hoka xawaiyeteniya. \v 44 Komitainiya maisa aliyakere Enore xema maniya xisaonita. Kasani halitinai ihalahareha xikakoa xaokita, komita maisa Enore ihalahareta xikakoa xaokare. \p \v 45 — Xasemehena, maisaiya niraeharitita xiso Baba hiye. Xawaiyetita hatyo Moisés xaotyakira xakore hoka Moisés atyoite iraeharetya xiso. \v 46 Hiyaiya, Moisés xairatya notahi akiti. Xityakekoreya Moisés xaotyakira hoka xityakeko tehitiyaiya natyo. \v 47 Maisaiya xityakekota Moisés xairala hoka aliyakereya xityakekohena niraini? nexa Jesus ihiyeha. \c 6 \s1 Jesus Tyaisa Kahare Halitinai \r (Mateus 14.13-21; Marcos 6.30-44; Lucas 9.10-17) \p \v 1 Hatyo najikinita Jesus imahotyoa Galiléia xa. Tiberíades xa tehitiya enexare. \v 2 Kahare haliti xane exema, koxaka waiyaha enómane maomakahare hokakiterenai xaiyatelikisakeheta hoka. \v 3 Xane imahotyoa halakoiya hoka Jesus kakoha tyairi henose, xane tyoka haxaotyakiraharenai kakoa. \v 4 Hatyo xowaka okoi judeunai hisehare Páscoa tyaohena. \p \v 5 Jesus atyo waiyehena, hisoaka atyo haliti tyoaha exema hoka nehena Filipe hiye: — Aliyakotaite wiyehena nakairati tyotya exe halitinai ana? nexa axene. \v 6 Koxaka atyo Jesus waiyoreta ityaisakaha kakoa hoka Filipe hasakaharetya aokowita hoka nikare iraeta. \p \v 7 Hoka Filipe nehena ihiye: — Owane, aliyakere xamani. Kala 200-olohokose kakoa nakairati wiya hoka wisa enomanaha hoka maisaiya kehexahitene — nexa. \p \v 8 Hatyaoseta exaotyakirahare André, Simão Pedro ximarene iraehena: \v 9 — Owene hatya xoima 5-tohase kolatita nakairati cevadahe nomakere, hinama kohase xoaha kakoare. Hoka wiseneya halitinai ana hoka maisaiya kehexahitene, hisoakaha hoka — nexa André. \p \v 10 — Xiraihena halitinai hiye hoka tyokaha waikoa — nexa Jesus haxaotyakiraharenai hiye. Hatyo nali kalokoare ime koa. Hatyaoseta exaotyakiraharenai irae ekakoaha hoka tyotya tyokaha. Kala komita 5.000-hare haliti. \p \v 11 Hatyaoseta isaha xoima nakaira Jesus ana hoka iraexatya: — Ehekore nakairati hisa womana, Abá — nexa iraexatya Enore hiye hoka irakene haxaotyakiraharenai ana hoka exaotyakiraharenai irakene tyokiterenai ana. Nikareta kohase irahitiya enomanaha. \v 12 Tyotya kanakaira, fakatehareha, kamawaneha. \p Kanakaira, fakatehareha hoka Jesus nehena haxaotyakiraharenai hiye: — Ximexeheta enakairaha mawane hoka waiye xamoheta hoka maisa mitita — nexa. \p \v 13 Nexa hoka imexehenahitene hoka 12-te koho ako kaise mokaha. 5-tohase nakairati xakore hoka 12-te kaise mokaha emawaneha. \p \v 14 Hatyo Jesus nakairati aerorititere halitinai waiyaha hoka nexaha: — Iraiti xakaisasehare kalorexe kaotyakehenaite haliti koni aoka koxakereharenai. Kala maisa hoka exe Jesus terota hatyo kalorexe — nexahitaha. \p \v 15 Hatyaoseta Jesus exekohaseha kalorexe tyaohena aokahitaha hoka aiyateretyoaha exahita, kalorexe tyaohena maheta. Xakore hoka Jesus sema hatyo tahi hoka xanehitiya hawawaharenai enonitaha tyairi henose xeta. \s1 Jesus Tonita One Heno \r (Mateus 14.22-33; Marcos 6.45-52) \p \v 16 Maka hoka Jesus xaotyakiraharenai aihetehena onexa haliya, \v 17 isoahenahitaha kanowako hoka imahotyoahenahitaha hoka Cafarnaum maniya xanehenahitaha. Koxaka makaliro xakore hoka Jesus atyo makaokeneta enomanaha. \v 18 Xanehenahititaha onexa hoka kinatyawiniti kaoka enomanaha, hoholasekoatyahene, one ainakiyatya. \v 19 Kala exaotyakiraharenai sekohetehena, nekesexehetehena hoka, waiyehenaha atyo, owehena Jesus tyohitita, oneheno atyo tonita. Tyoa kaokehetehena kanowa ana hoka mairaha. \p \v 20 — Awa atyo ximaira, natyo taore — nexa Jesus ihiyeha. \p \v 21 Hatyaoseta ihalahareha, ekakohakihenahitene kanowako. Hatyaoseta jiyehenahitiyaha hoka haxerore xane kaokaha xane aokowitere nali. \s1 Halitinai Tawehetaha Jesus \p \v 22 Kamaetali hoka hatyo haliti jikotiterenai tawehena Jesus xahita. Nali haterore kanowa hoka koxaka hatyoako exaotyakiraharenai xanehenahitaha maxekohasehareta hoka motya hatyo nali aokahitaha hoka tawehenaha exahita. \v 23 Hatyaoseta wenakalati Tiberíades nalitare tyoa kaokehena kanowanai kakoa, tyoa takoaha hatyo halitinai kanakairihenere nali, Jesus iraexahenere Enore hiye najikinita kanakairihenahere nali. \v 24 Maisa waiyehenahititaha Jesus, exahe exaotyakiraharenai hoka hatyaoseta kanowanai ako tyokaha hoka xanehenahitiya Cafarnaum nali xeta tawehenahitene maheta. \s1 Jesus Atyo Nakairati Wenati Niyahare \p \v 25 Imahotyoaha hoka xane kaokehenahitaha Jesus halakoiya maniya. — Xaotyakisatiye, xoana xowaka ali hikaoka? nexaha ihiye kaokehenahitene hoka. \p \v 26 Hoka Jesus nehena ihiyeha: — Xasemehena, kafaka xikanakaira xifakatehare hoka hatyo hiyeta kalikini xatawa natyo. Maisa atyo waiyekehalakitere maomakahare notyomehenere hiyeta xini xatawihitita natyo — nexa ihiyeha. \v 27 — Awa atyo nakairati kaiyalaharetatere xema xahaka. Exahe kalore xikanakaira xakore hoka haxowaka atyoite xiwaini. Maika menanehaliti nakaira xema xahaka. Halitiya kanakairene hoka makamanehareya tyaona. Haliti Ityani ijita hatyo nakairati xomana. Enore isa iyateliti enomana nikare tyaona maheta — nexa Jesus ihiyeha. \p \v 28 — Hoka xoare wisoma aokita Enore? nexa axaha Jesus. \p \v 29 — Xityakeko exaxikalahare aokita — nexa Jesus. \p \v 30 Hoka nexaha ihiye: — Hoka hiso atyo xoareya hisoma hoka wiyaiya hoka wityakeko hiso? nexaha. \v 31 — Wahetakomaniyerenai atyo kanakaira nakairati maná aokahitere maharexakiti nali. Hatyo tahi akiti kaxairatyaka Iraiti Waiyexe nanekoa exakere: \q1 Enore isa enomanaha nakairati enokoata hoka kanakairaha. \p — Hoka hisoiya atyo xoare hisoma hoka wityakeko hiso? nexaha ihiye. \p \v 32 Hoka Jesus nehena ihiyeha: — Xasemehena, Moisés isa nakairati enokoatare xomana xakore atyo hoka maisa atyo menanehaliti nakaira xini. Nakairati enokoatare ekaiserehare atyo Baba ijita. \v 33 Enore xaxikalahare atyo enalita exoa xomana hoka hatyo atyo nakairati. Halitinaiya tyaona exema maniya hoka menanehalitiya tyaonaha — nexa Jesus. \p \v 34 — Xekohaseti, hiseta menira womana hatyo nakairati hiyeta — nexaha axahene. \p \v 35 Hoka Jesus nehena ihiyeha: — Natyo atyo nakairati enokoatare. Xala xamaniya atyo tyaona noximi hoka maisaiya atyo nakihitita, maisaiya oinihitita — nexa. \v 36 — Koxaka nomi xihiye: Xiyaita xakore natyo hoka maisa xityakekore natyo. \v 37 Baba Enore ijita halitinai nomani hoka tyaonahaite noximi maniya. Tyaonahaiya noximi maniya hoka maisaiya naxanekihenahititene haware. \v 38 Hiyaiya, Baba atyo axikatya natyo hoka notyoa enokoata notyoma maheta aokitereharenai. Exaokalita nikare notyaonita, maisa noxaokalita xini. \p \v 39 — Baba noxaxikatyasehare atyo kasani nokoamaniye mohenerenai nokaxaiko waiye hoka maisa hatya hekoti meta nonitita aoka. Wainihenaha hoka miyanitiye xowakehenaite nekasekihenahitene aoka. \v 40 Kasani tyotya noximi maniya tyaohenerenai makamanehare tyaohenaha aoka noxaxikatyasehare. Exahe wainihenaha hoka nekasekihenahitenite miyanitiye xowakehena — nexa Jesus ihiyeha. \p \v 41 Nexa Jesus irae hoka judeunai sema hatyo iniraine hoka maisa waiyeta ihiyeha. — Xoana hoka exakere iraeta: “Natyo atyo nakairati enokoatare”, nita? nexaha weraweratyakakoaha. \v 42 — Xoana, exe atyo José ityani Jesus, aliterexe? Enexe inityo xoaha atyo wiyaiyanehare. Xoana hoka, “Enokoata nexoa” nita? nexaha. \p \v 43 Hoka Jesus nehena ihiyeha: — Xahalakihena xiwerawerala notahi. \v 44 Baba axikatya natyo hoka tyaona noximi aohenerenai taita atyoite tyaona noximi maniya. Maisaiya aokahitene nomani hoka maisaiya aliyakere tyaonahitaha noximi maniya. Hoka miyanitiye ferakenehenaite hoka nekasekihenahitene. \v 45 Iraiti xakaisaseharenai xairala nanekoa exakerexe xairatyoare tyaonita: \q1 Enore ite tyotya aotyakisahene. \p — Hoka xalanai xamani atyo semaxemaita Baba niraine hoka ihiyeta atyo waiyorahitaha hoka tyaonahitaha noximi maniya. \v 46 Maisa atyo xala hare waiyare Baba, enalita tyohenere taita atyo waiyitene. \v 47 Aliterexe nomita xihiye, xala xamaniya atyo tyakeko natyo hoka tyaona mene matyotenehare. \v 48 Natyo atyo nakairati enokoatare. Halitiya kanakairene hoka tyaona meneya matyotenehare. \v 49 Xahetakomaniyerenai ene atyo kanakairaha nakairati maná maharexakiti nali xakore hoka wainiha. \v 50 Hoka xala xamaniya atyo kanakaira nakairati kaiserehare exoahenere enokoata hoka maisaiya atyo wainita. \v 51 Natyo atyo nakairati enokoatare. Xala xamaniya exe nakairati hiyeta kanakaira hoka tyaona meneya atyo. Noháre atyo tyotya halitinai anere enakairaha maheta. Halitiya kanakairene hoka tyaona meneya, maisaiya wainita — nexa Jesus. \p \v 52 Nexa Jesus irae hoka judeunai hatyaoseta kinatyaxa iraekakoaha: — Aliyakereya hoka exe haliti tyaisa halitinai haháre kakoa aokita? nexaha. \p \v 53 Hatyaoseta Jesus nihitiya ihiyeha: — Aliterexe nomita xihiye, maisaiya xanijita Haliti Ityani nete, exahe xiserita itimalaxa hoka maisaiya xisaota menita matyotenehare — nexa. \v 54 — Hoka xala xamani atyo nete nisa, notimalaxi tera hoka tyaona mene matyotenehare. Eháre wainihena hoka miyanitiye xowakehenaite hoka nekasekihetene. \v 55 Noháre atyo nakairati kaiserehare, exahe notimalaxi atyo erati kaiserehare. \v 56 Xala xamani atyo nete nijita, notimalaxi terita xoaha hoka tyaonita atyo nokakoi, exahe natyo tehitiya atyo notyaonita tehitiya ekakoa. \p \v 57 — Baba tyaota menitere hiyeta atyo maisa nowainiye. Hatyo atyo axikatya natyo. Nikareta tehitiya xala xamani nisa nete hoka maisaiya wainita, tyaona meneya. \v 58 Exe nakairati atyo exoa enokoata. Maisa atyo xahetakomaniyerenai ene kanakairehenere maharexakiti akerexe xini. Hatyonai atyo kanakairaha hoka enajikinita atyo wainiha. Hoka xala xamani atyo exe nakairati naokitere kanakaira hoka tyaona meneya atyo matyotenehare — nexa Jesus. \p \v 59 Jesus hatahi iraeta ihiyeha Cafarnaum nali, xahohisakoatyakalati hanako aotyakisahitene. \s1 Iraiti Menanehaliti Tahi \p \v 60 Hoka kahare Jesus xema tyaonitereharenai sema hatyo iniraine hoka maisa waiyeta ihiyeha. — Exaotyakiraho atyo howitihare! Xalaiya tyaohena hatyoharaho? nexaha. \p \v 61 Hoka Jesus atyo otita eweraweralaha hoka nehena: — Xoana xahalakihena xawenane nokoamaniye niraini hiyeta? \v 62 Hoka Haliti Ityani haikoahetehena xihaotita hetati tyaonitere nali enokoa xeta hoka xoanaiya xisaohena? \v 63 Isekohaliti Waiyexe aiyatelikijita halitinai, tyaona mene matyotenehare maheta. Hawawaiya haliti hoka maisaiya aliyakere tyaota menita. Xasemaxematya niraini xikakoa hoka ekakoitaite menanehaliti xisaona — nexa. \v 64 — Haiyaharenai atyo xinekonitare niraini tyakeko xakore hoka haiyaharenai atyo maisa tyakekore — nexa Jesus ihiyeha. Jesus atyo enaheta komaniyita otita matyakekotiterenai, exahe otita hamatawatyasehare xoaha hoka: — Haiyaharenai atyo maisa tyakekore niraini — nexa. \p \v 65 — Hatyo hiyeta nomita xihiye: Baba axikatya natyo hoka tyaona noximi aohenerenai taita atyoite tyaona noximi maniya. Maisaiya aokahitene nomani hoka maisaiya aliyakere tyaonahitaha noximi maniya — nexa Jesus. \p \v 66 Hatyo najikinita kahare exema tyaoniterenai haikoaheta enonita, xanehenahitaha hawenakalaha. \p \v 67 Hatyaoseta 12-hare haxaotyakiraharenai axa: — Xoana xiso tehitiya xiyanehetehena xaokowita? nexa ihiyeha. \p \v 68 — Maisaiya — nexa Simão Pedro. — Wahalakisaiya hiso hoka xala xemaiya wisaonehena? Hiraine xemaiya wisaona hoka ekakoitaiya wimakamanehare wisaona. \v 69 Wiso atyo wityakekota exahe waiyekehalakita atyo womana. Enore xaxikalahare waiyexe atyo waokita hiso — nexa Pedro Jesus hiye. \p \v 70 Hoka Jesus nihitiya ihiyeha: — Xiso 12-hare nomaniye naoka xiso hoka hatya xinekonitare atyo tihanare — nexa Jesus ihiyeha. \v 71 Judas xaokaka, Simão Iscariotes ityani xaokaka nikareta Jesus. Judas exaotyakiraharenai konitare xakore hoka hatyo najikinitaiya matawahena Jesus. \c 7 \s1 Jesus Irae Haximarenenai Kakoa \p \v 1 Hatyo najikinita Jesus xane Galiléia koa tonakonisahitene. Maisa Judéia koa xane aokowihitita, naliyerenai judeunai nityohalitiranai aisene aokowiyahitaha hoka. \v 2 Exowaka okoi judeunai hisehare aose xane hikoahena. Hatyo hisehaliti xowakehena hoka judeunai hatirisako tyaonahitaha hoka “Hatirisako tyaoniterenai hisehare”, nexaha exaokaka. \p \v 3 Hatyaoseta Jesus ximarenenai nehenaha ihiye: — Hiyanehena Judéia koa maniya hoka hisomitereharenai hisomehena, hiyema tyaoniterenai hománe waiyaha maheta. \v 4 Hiyaiya, hatya haliti tahi waiyekehalaka kasemaka aohena hoka maisa hameteneta tyomare. Aliterexe atyo hisomita hoka hiyane ehaotiha hisomehena hoka tyotyaha waiyaha — nexaha ihiye. \v 5 Iximarenenai kakoita matyakekotitene hoka nikare iraeta. \p \v 6 Hoka Jesus nexa ihiyeha: — Maisa atyo xane hikoahenere noxanini aose. Hoka xiso xomana atyo haxowaketere. \v 7 Maisaiya atyo matyakekoneharenai ehareta xihiye. Hoka nohiye atyo eharahitaha niraini xemere. “Xoana hoka iniyalahare xisomita?” nomihena ihiyeha hoka. \p \v 8 — Xiyane atyo xiyaiye hena hisehaliti. Hoka maisaiya atyo kalikini natyo noxanita, maisa terota atyo xane hikoahenere noxanini aose — nexa Jesus haximarenenai hiye. \v 9 Nexa ihiyeha hoka hekota Jesus Galiléia koa nali. \s1 Jesus Xane Hatirisakorenai Hisehare Ana \p \v 10 Hatyaoseta iximarenenai xaneha waiyaha maheta hisehaliti. Xaneha hoka hatyo najikinita Jesus tehitiya xane. Xane xakore atyo hoka hameteneta atyo xane, maisa atyo halitinai semahitaha exánene. \p \v 11 Hatyaoseta judeunai nityohalitiranai tawehenene hatyo hisehaliti koa nali. — Xoana koxaka kaoka ali? nexa axaha hatyo nali tyaoniterenai. \p \v 12 Hisehaliti koa nali tyaoniterenai kahare iraehenaha etahi akiti. Haiyanai atyo nexa exaokaka: — Hatyo atyo waiye — nexahitaha. \p Hoka haiyanai atyo nexa: — Hatyo atyo maoseratita wiso — nexahitaha. \v 13 Kahare iraeha etahi akiti hoka maisa atyo tyotya haliti haoti xini, mairahitaha judeunai nityohalitiranai hoka. \p \v 14 Hatyaoseta koxaka 4-ki ferakenehena ihisehareha tyaonita hoka Jesus xane isoa Iraexatyakalati Hanako hoka aotyakihenahene. \v 15 Aotyakisahitene hoka judeunai semahitaha exaotyakira hoka nexahitaha: — Aliyakerala hoka waiyore iraeta, maisa xakore waha kaxaotyakisakita hoka? nexa hakaharetyoaha. \p \v 16 Hoka Jesus nehena ihiyeha: — Maisa atyo noxaotyakiri xini, noxaxikatyasehare Enore xaotyakira atyo hoka nikareta naotyakijita. \v 17 Xala xamani atyo Enore aokitere akereta tyoma aokowita hoka ekakoita ite waiyore noxaotyakiri kakoa hoka nehenaite: “Hatyo exaotyakira atyo Enore xaotyakira terota, maisa haxaotyakira kakoa xini aotyakijita wiso”. \v 18 Hatya halitiya atyo iraeta hatahita hoka hatyota atyo haxaexakerityaka aokita. Hoka haxaxikatyasehare xaexakerityakaiya aokita hoka hatyoiya atyo tota maniya tyaonita, maisaiya atyo maoseraita xini. \p \v 19 — Moisés halakisa haxaotyakira xomana xisaona maheta exema maniya xakore hoka maisa atyo xisaonare exema. Xisaonitaiya exema maniya hoka maisaiya xaisa xaokowiye natyo. Xoana hoka nikareta xiso? nexa Jesus. \p \v 20 — Xala aisa aokowita hiso? Kala tihanare tyaonita hikakoa hoka nikare hiraeta — nexa halitinai iniraene nahalakoa. \p \v 21 Hatyaoseta Jesus nehena: — Kafaka hatya haliti hokakita hoka naiyatelikihetene hoka xityotya xahakaharetyoa. \p \v 22 — Xiso atyo enamokose tyaohena hoka enomanere milihe xaikotita Moisés xaotyakira akereta, sábado ferakenehena hoka. Maisa hatyo akiti Moisés xowaka rotita xini nikare kaomaka. Enahetakomaniyerenai hotohare nikare tyaonita hoka Moisés xairahetene babera koa. \v 23 Mahateniti ferakene xakore atyo hoka Moisés niraene xema sábado ferakenehena hoka enamokose nomanere milihe xaikotita hoka waiyeta xihiye. Hoka xoanere hoka xehareta nohiye sábado xowaka naiyatelikihetehena haliti hoka? \v 24 Waiyehena nikare xahekotya. Waiye maniya xamohena xiyahekola — nexa Jesus ihiyeha. \s1 Jesus Ála Enore Kalorexe Aohenere? \p \v 25 Hatyaoseta haiyanai Jerusalém yerenai nehena: — Xoana aliterexe exe haliti aisaha aokowiyahitaha? \v 26 Hiyaiya, wityotya wihaoti iraeta hoka maisa winityohalitiranai xoare nexareha ihiye, maisa mahokoanityareha iniraine. Xoana Enore Kalorexe Aohenere tehitiyala aokahitene? nexahitaha. \v 27 — Enore Kalorexe Aohenere ite tyohena hoka maisaite waiyekehalakita womana hetati kaotyakehenere aose kakoa. Xakore hoka exe haliti nawenane aose atyo waiyekehalakita womana — nexa iraekakoahitaha. \p \v 28 Hatyaoseta Jesus aotyakijita Iraexatyakalati Hanako hoka nexa: — Xoana aliterexe xiyaiyanehare natyo, exahe nawenani aose hoka waiyekehalakita xomana? Hatya axikatya natyo haliti koni, maisa noxaokalita xini nokaotyaki haliti koni. Noxaxikatyasehare atyo maisa maoseratyaliye, xakore hoka maisa atyo xiyaiyanehare xini. \v 29 Hoka natyo atyo nowaiyitene, ehaliyata atyo notyoa, exaxikalahare atyo natyo hoka — nexa Jesus kinatyaxa iraeta. \p \v 30 Hatyaoseta otokaha xakore Jesus aokowiha hoka maisa xala harenai otokarene, maisa exotokakaose xane hikoahenere hoka maisa otokahitene. \v 31 Kahare haiyaharenai nali tyaoniterenai tyakekoha Jesus hoka nexaha: — Exe haliti kahare tyomita maomakahare wityakekone maheta. Xoana Enore Kalorexe Aohenere kaite tyohena hoka exe xahehare kaite tyomehena maomakahare? nexa axakakoahitaha. \s1 Axikatyaha Sorarenai Otokaha Maheta Jesus \p \v 32 Fariseunai sema halitinai niraene Jesus tahi akiti hoka hatyo hiyeta axikatyaha sorarenai otokahene maheta. Sacerdotenai xekohasenai tehitiya kahinaetyahene hoka sorarenai axikatyaha. \p \v 33 Hoka Jesus nehena: \m — Iniraite notyaohitiya xikakoa hoka hatyohekotaite noxaniheta noxaxikatyasehare nali. \v 34 Noxanihetaite hoka xatawaite natyo hoka maisaiya xikaokehitita natyo. Hoka xisoiya atyo maisa aliyakere xiyaneta noxanihenere nali — nexa. \p \v 35 Hatyaoseta judeunai nexa iraekakoahenaha: — Aliyakoiyala xane hoka maisa wikaokehititene? Xoana sekoala xanehena Grécia koa nali hoka judeunai tyaonahitere nali ala tyaohena? Xoana Grécia yerenai tehitiyalaite aotyakihena? \v 36 Xoana ala hoka nikare iraeta: “Noxanihetaite hoka xatawaite natyo hoka maisaiya xikaokehitita natyo. Hoka xisoiya atyo maisa aliyakere xiyaneta noxanihenere nali”, nita? nexaha. \s1 Hatya Oneseta Wenati Waiyexe Kaotyakehena \p \v 37 Miyanitiye hisehaliti ferakene xowakehena kahare haliti hohisakoita hoka Jesus tityoa enekonyaha hoka kinatyaxa iraihena: — Xala xamani oinita hoka tyoa nomani hoka nisa enomana one hoka tera — nexa. “One”, nitere atyo Isekohaliti Waiyexe xaokaka nikare iraeta. \p \v 38 — Xala xamani tyakeko natyo hoka one ite kahare hikoa ihiyeta hoka tyaona mene matyotenehare Iraiti Waiyexe nanekoa iraetere akereta — nexa Jesus. \v 39 Jesus atyo Isekohaliti Waiyexe xaokaka iraeta. Exowakita maisa Isekohaliti Waiyexe kaokare tyakekohenerenai ana. Hoka Jesus waini hoka kaseheta hoka kalorexe tyaona hotohare hoka hatyaosetaiya Isekohaliti Waiyexe kaoka enomanaha. \s1 Halitinai Exaoretyakakoa \p \v 40 Nexa hoka kahare naliyerenai semaha iniraine hoka nehenaha: — Aliterexe exe haliti atyo iraiti xakaisasehare Moisés aokitere — nexaha. \p \v 41 Haiyanai atyo nexaha: — Exe atyo Enore Kalorexe Aohenere. \p Hoka haiyanai atyo nexaha: — Xoana Enore Kalorexe Aohenere alaite Galiléia koata tyoa? \v 42 Exakere Iraiti Waiyexe nanekoa xairatyoare tyaonita: Enore Kalorexe Aohenere atyoite Davi jikolahare. Belém nali atyoite tyaona Davi tyaonitere nali — nexaha hahinaeharenai niraene nahalakoa. \p \v 43 Hatyaoseta hahekore xakini ahekotya Jesus tahi. \v 44 Haiyanai atyo otokaha Jesus aokowiha xakore hoka maisa otokahitene. \s1 Judeunai Nityohalitiranai Maisa Tyakekoahitaha \p \v 45 Hatyaoseta sorarenai haikoaheta fariseunai, sacerdote xekohasenai tyaonahitere nali. Haikoaheta hoka exekohasenai axahene: — Xoana hoka maisa xotokitene hoka ali xanolokitene? nexaha. \p \v 46 Hoka sorarenai nexaha haxekohaseha hiye: — Maisa xala harenai hatyo haliti iraehenere akere iraexe — nexaha. \p \v 47 — Xoana xiso tehitiya emaoserala xema xisaona? nexaha. \v 48 — Xoana haiyaharenai kalorexenai, fariseunai xoaha tyakeko iniraine? Xiyaiya, maisa hatya hekoti tyakekore. \v 49 Alitere exe haliti hisoakere tyakekotene. Xakore atyo hoka exe halitinai maisa waiyorexeha wiyaotyakisakaho kakoa hoka maisa waiyexeha Enore ana — nexaha sorarenai hiye. \p \v 50 Hatyaoseta Nicodemos nexarexe, makiya xane iraehenere Jesus kakoa, nehena ihiyeha: \v 51 — Wiyaotyakisakaho hiyeta atyo maisa haliti waberexotyare rota. Wasema hotohare atyo iniraene, exahe etahi akiti hoka waberexowita — nexa. \p \v 52 — Xoana hiso tehitiya Galiléia koatare? Hiyane hiyaiya babera iraiti xakaisaseharenai niraine kakoare. Maisa iraiti xakaisasehare kaotyakita Galiléia koata — nexaha ihiye. \p \v 53 Nexa hoka hatyaoseta iniraikakoaneha tyotya hoka xanehenahitaha hahanaha nihatyaka. \c 8 \s1 Hatya Ohiro Énatyalolo \p \v 1 Hatyo najikinita Jesus xane Oliveiras tyairiya heno. \v 2 Kamaetali makiyita haikoaheta Iraexatyakalati Hana nali hoka kahare haliti hohisakoa ehaliya exaotyakira semaha maheta. Jesus tyoka hoka aotyakisahitene. \p \v 3 Hatyaoseta judeunai xaotyakiraho kakoa waiyoreterenai fariseunai xoaha nolokaha hatya ohiro enomana. Hatya ena watyalitene hoka waiyahene hoka otokahene hoka tyoaha ekakoa Jesus ana. Tyoa kaokaha ekakoa hoka mokahene halitinai nenekesene \v 4 hoka nehenaha Jesus hiye: \p — Xaotyakisatiye, exe ohiro wotoka, hatya ena watyalitene hoka. \v 5 Exakerexe atyo Moisés xaotyakiraho aotyakisa wiso: “Maikaite nikare tyaoniterehalonai sehali kakoa kamokotyaka”. Nikare Moisés xairatya hoka hiso atyoite xoare hehena etahi? nexa axaha Jesus. \v 6 Nexa iraeha ihiye hasakaharetyahene maheta, kasani haware irae Moisés niraine nonita aokowiyahitaha hoka eheno maniya xawatyahene aokowiyahitaha hoka. \p Nexaha ihiye hoka Jesus meholokoa hoka xairatya hakahihi kakoa waikoa. \v 7 Hekota axahitene hoka Jesus aototaharetyoa hoka nehena ihiyeha: — Maika hatya maomanehare iniyalahare hotohare mokotya sehali kakoa exe ohiro — nexa hoka \v 8 meholokoahitiya waikoa hoka xairahitiya. \p \v 9 Hatyo iniraine semaha hoka hikoahenahitaha hatya xakini, maisa xala hare iniyalahare maomanehare aka hoka. Inityohalitiranaiha hotohare hikoaheta, jikiniti maniya tyotya hikoahenahita. Ekakoita Jesus hawawitehena. Hatyo ohiro tehitiya hekota tityoita hatyo nali. \p \v 10 Hatyaoseta Jesus aototaharetyoaheta hoka waiyehena atyo, maisa xala hare akeheta hoka nehena hatyo ohiro hiye: — Aliyo hiraeharetyasenai? Xoana maisa hatya hekoti hiyaisaka aokare? nexa. \p \v 11 Hoka nexa Jesus hiye: — Maisa xala hare aka, Xekohaseti. \p Jesus nihitiya ihiye: — Natyo tehitiya atyo maisa hiyaisaka naokita. Kotare hiyanehetehena. Hoka waiyehena atyo nikare iniyalahare hisomehitiya — nexa Jesus ihiye. \s1 Jesus Atyo Halitinai Xaokanatyakala \p \v 12 Haxowaka Jesus iraihitiya halitinai kakoa: — Natyo atyo xaokanatyakalati akereta halitinai ana. Xala xamaniya atyo tyaona noximi hoka waiyeya atyo tyaona. Hoka maisaiya makaliroti koni tyaohitita — nexa. \p \v 13 Nexa hoka fariseunai nehena Jesus hiye: — Kalikini atyo hitahi akiti taitehena hiraeta hikaxaexakeretyaka maheta. Hamaoseraita atyo wiso — nexaha. \p \v 14 Hoka Jesus nehena ihiyeha: — Aliterexe xakore atyo notahi niraeta hoka maisa atyo namaoseraita xini. Aliterexe atyo niraeta hoka nawaiyoreta atyo notyoanini exahe noxaniniheta kakoa. Hoka xiso atyo maisa xawaiyorexe notyoanini exahe noxaniniheta kakoa. \v 15 Xiso atyo haliti xiyaiyehena, inira xawaiyorehena ekakoa hoka, “Exakerexe waiye xomokaka”, xita. Hoka natyo atyo maisa nikare niraexe halitinai xaokaka. \v 16 Haiya xowakiya nomihena, “Exe haliti atyo exakere tyaonita”, nomihenaiya hoka aliterexe atyo niraeta. Hiyaiya, maisa atyo nowawi xini notyaonita. Baba noxaxikatyasehare atyo tyaonita nokakoi hoka nikare niraeta. \p \v 17 — Exakere iraiti xiyaotyakisakaho nanekoa xairatyoare tyaonita tehitiya: \q1 Hinamahareya haliti xakai hawaiyane tahi hoka hakakoa iraeha hatyo tahi taita hoka xityakeko iniraeneha. Iniraeneha atyo aliterexe. \p \v 18 — Hiyaiya, natyo atyo noxakaita notahi akiti xihiye, Baba noxaxikatyasehare tehitiya xakaita notahi. \p \v 19 Nexa ihiyeha hoka nehenaha ihiye: — Aliyo atyo hexe? \p Hoka Jesus nehena ihiyeha: — Maisa xiyaiyanehare kaisere xini natyo, exahe Baba hoka maisa xiyaiyanehare xini. Xiyaiyanehare kaisereya natyo hoka Baba tehitiyaiya xiyaiyanehare — nexa Jesus ihiyeha. \p \v 20 Exowaka Jesus aotyakijita Iraexatyakalati Hanako. Halyako olo nitini tyaonitere ako Jesus iraeta ekakoaha. Irae ekakoaha hoka maisa otokahitene, maisa exotokakaosehenere hoka. \s1 Xala Atyo Jesus? \p \v 21 Hatyaoseta Jesus nihitiya ihiyeha: — Noxanihetehenaite xonita. Xatawa xakore ite natyo hoka maisaiya xiyaiyehitita natyo hoka iniyalahare xománe kakoitaite xiwaini hoka maisaiya atyo noxanihenere nali xijoita — nexa ihiyeha. \p \v 22 Nexa irae hoka judeunai nexakakoahenaha: —“Maisaiya noxanihenere nali xijoita”, nita. Xoana tyaohena? Xoana hatyotala aisoawihena? nexakakoaha. \p \v 23 Hatyaoseta Jesus nihitiya: — Xiso atyo ali waikoatare hoka natyo atyo enokoatare. Xiso atyo ali waikohekoare hoka natyo atyo maisa ali waikohekoare xini. \v 24 Hiyeta hoka nomita xihiye. “Iniyalahare xománe kakoitaite xiwaini”. Maisa tyare xityakekota natyo hoka — nexa Jesus ihiyeha. \p \v 25 Hatyaoseta axehenahitiyene: — Xala atyo hiso? nexaha. \p Hoka Jesus nehena ihiyeha: — Hetati xowakiyita nowaiya xiso hoka noxakai notahi xihiye. Kalikini noxakaihitiya xihiye. \v 26 Kahare xitahi nirai naokowita exahe nowatyali xiso naokowita. Hatyo noxaxikatyasehare atyo maisa maoseratyare xini hoka iniraine koxaka nasema hoka noxakaita halitinai hiye — nexa Jesus ihiyeha. \p \v 27 Jesus xakore xakaita hanexe Enore tahi akiti ihiyeha hoka maisa waiyekehalakere enomanaha, motya hatya tahi iraeta aokahitaha. \p \v 28 Hatyo hiyeta Jesus nihitiya ihiyeha: — Natyo atyo maisa atyo xoare noxaokali ximita notyomare. Baba aotyakihenere natyo taita atyo niraeta. Xainakihenaite Haliti Ityani hoka hatyaosetaite waiyekehalakehena xomana “Natyo atyo Natyota terota” nomitere. \v 29 Noxaxikatyasehare atyo tyaonita nokakoi. Exaokalaoseta notyaona minita hoka maisa atyo nowawi halakisare — nexa Jesus ihiyeha. \v 30 Nikare Jesus hatyo tahi irae hoka kahare haliti tyakekoahene. \s1 Wakahare, Mawakaharenehare Tyaoniterenai \p \v 31 Hatyaoseta kahare judeunai tyakekoahene hoka Jesus nehena tyakekohenerenai hiye: — Niraini xemaiya xisaona hoka noximi nawenatyasehareya naoka xiso \v 32 hoka waiyekehalakaiya xomana aliterexe hoka xikaiyakehetaiya xiwakaharene nonitata — nexa Jesus ihiyeha. \p \v 33 Hatyaoseta nehenaha Jesus hiye: — Wiso atyo Abraão jikolaharenai, maisa atyo xoana xowakiya wakahare wisaonare, exahe wahetakomaniyereharenai hoka wakahare tyaonareha. Xoanere hoka wikaiyakeheta wiwakaharene nonitata haoka? \p \v 34 Hoka Jesus nihitiya ihiyeha: — Xasemehena niraini: wakahareya atyo maisa aliyakere halakijita haxekohase. Nikareta iniyalahare nomaseharenaiya maisa aliyakere halakijita iniyalahare háomane. \v 35 Wakahare atyo maisa tyaoneta menexe haxekohase hanako hoka exekohase ityani atyo tyaoneta minita hanexe hanako. \v 36 Hoka Enore Ityaniya iyeheta xiso aokowi hoka iyehetaiya atyo xiso hoka maisaiya atyo hatyohekota wakahare xisaohitita. \p \v 37 — Aliterexe atyo Abraão jikolaharenai xiso. Xakore atyo hoka xaisa xaokowita natyo, maisa noxaotyakiri xaokare xomana hoka. \v 38 Baba nali nowaiyehenere atyo noxakaita xihiye. Nikare xiso tehitiya xexe nali xawaiyorehenere akereta xisaonita — nexa Jesus. \p \v 39 Hoka nehenaha: — Abraão atyo wexe — nexaha. \p Hoka Jesus nehena ihiyeha: — Maisa Abraão jikolaharenai kaisere xini xiso. Abraão jikolaharenaiya atyo xiso hoka hatyo akeretaiya atyo xisaonita. \v 40 Nasema iraiti aliterexe Enore nali. Xakore hoka noxakaihenene xihiye hoka hatyo hiyeta xaisa xaokowita natyo. Abraão atyo maisa nikare tyaonare. \v 41 Xiso atyo xexe tyomehenere akereta xisomita — nexa Jesus. \p Hoka nehenahitiyaha ihiye: — Hatita atyo Wexe, Enore taita atyo Wexe. Maisa hatya ityani xini wiso. \p \v 42 Hoka Jesus nihitiya ihiyeha: — Maisa noxaokali ximita xini notyoa ali, Enore axikatya natyo. Enore nalita atyo notyoa hoka kalikini ali notyaonita. Enoreya atyo xexe hoka xawaiyetitaiya atyo natyo. \v 43 Xoana hoka maisa waiyekehalaka xasemare niraini? Maisa xasema xaokowiye niraini hoka hatyo hiyeta maisa waiyekehalakere xomana. \v 44 Tihanare xekohase ityaninai atyo xiso. Tihanare xekohase ityaninai atyo xiso hoka tyaonitere akereta xisaonita. Hetati xowakiya atyo aisarexe tyaona, maisa atyo iraiti aliterexe awaiyitita. Maoseratyaliye terota atyo, exahe maoseratyaliye kinohare. \v 45 Hatyo jikolaharenai atyo xiso hoka iraiti aliterexe niraihena xikakoa hoka maisa xityakekore natyo. \v 46 Xalaiya hotikisa nomani iniyalahare nománi? Xoana hoka iraiti aliterexe niraihena xikakoa hoka maisa xityakekore natyo? \v 47 Xala xamani atyo Enore xema maniya tyaonita hoka semaxemaita atyo Enore niraine. Hoka xiso atyo maisa xasemaxematyare iniraine, maisa atyo enomanerenai xini xiso hoka — nexa Jesus ihiyeha. \s1 Jesus Irae Abraão Tahi \p \v 48 Hatyaoseta judeunai nehena Jesus hiye: — Kala ehekoreta wiraeta hitahi akiti. “Samaria yere atyo hiso, tihanare kakoare atyo hiso”, wita. Kala ehekoreta wiraeta — nexaha. \p \v 49 Hatyaoseta Jesus nehena ihiyeha: — Maisa atyo tihanare kakoare xini natyo. Naiminijita atyo Baba hoka xiso atyo maisa xaiminisare natyo. \v 50 Maisa atyo naeroretyoa naokowiye. Hatya atyo aeroretya aokowita natyo. Maika hatyo ahekotya nokakoi — nexa. \v 51 — Xasemehena niraini, aliterexe niraeta: Xala xamaniya atyo tyaona niraini xema hoka maisaiya atyo wainita — nexa ihiyeha. \p \v 52 Hatyaoseta judeunai nihitiya Jesus hiye: — Kalikini atyo waiyekehalaka womana. Tihanare terota tyaonita hikakoa. Abraão, iraiti xakaisaseharenai atyo toahiya waini. Hoka hita atyo: “Xala xamaniya atyo tyaona niraini xema hoka maisaiya atyo wainita”, hita. \v 53 Hiyaiya, wikinohare Abraão atyo waini. Xoana Abraão xahehare haokowita? Hatyo, iraiti xakaisaseharenai atyo waini tyotya. Xala haokowita? nexaha ihiye. \p \v 54 Hoka Jesus nihitiya: — Natyotaiya atyo naeroretyoawi hoka maisaiya atyo waiyeta. Hoka maisa naerorityoawita, Baba atyo aeroritita natyo. Xenorexa xaokitere aeroritita natyo. \v 55 Xiso atyo maisa Enore xiyaiyare, exahe exema maniya xisaonare. Hoka natyo atyo nowaitene, exema maniya atyo notyaonita. “Maisa nowaiyarene”, nomiya atyo hoka xiso akeretaiya atyo namaoseratita. Hoka nowaiyitene atyo, notyaonita atyo iniraine xema. \v 56 Xikinohare Abraão atyo waiya notyoaniniheta ali xeta hoka ihalahare. Hatyo xowaka Abraão waiya natyo hoka ihalahare — nexa Jesus. \p \v 57 Hoka judeunai nehena ihiye: — Maisa xakore 50 terehokoanehenere hekoti hisaonare hoka, “Nowaiya Abraão”, hita. Xoana hoka nikareta hiso? nexaha. \p \v 58 Hoka Jesus nihitiya ihiyeha: — Aliterexe nomita xihiye: Abraão mawenanehareneta atyo koxaka terota Natyo Notyaonita — nexa Jesus. \p \v 59 Nexa hoka hatyaoseta judeunai eharehenaha ihiye hoka xane iyaha sehali hoka mokotyaha Jesus aokowi. Xakore atyo hoka Jesus teroa enonyahitaha. Hatyaoseta hikoaheta Iraexatyakalati Hanakota hoka xaneheta enonyahitaha. \c 9 \s1 Jesus Kaxoseheta Maxosehare \p \v 1 Hatyaoseta Jesus jiyehena hoka waiya hatya haliti maxosehare. Nikarexe terota tyaona hanityo tyakota. \p \v 2 Hoka exaotyakiraharenai axehenene: — Xaotyakisatiye, xoana hoka exe haliti tyaona maxosehare? Xoana iniyalahare ala tyoma, enexe inityo xoaha kore iniyalahare tyoma hoka hatyo nahalakoa maxosehare tyaona? nexaha. \p \v 3 Hoka Jesus nehena ihiyeha: — Maisa enómane iniyalahare, exahe enexe, inityo xoaha nómane iniyalahare hiyeta maxosehare tyaona. Maxosehare tyaona Enore niyatere kawaiyaka maheta — nexa. \v 4 — Xasemehena, waiye hakaka atyo ferakoa. Nikare kasani namiyatya naokowita noxaxikatyasehare hatene. Hiyaiya, makehena atyo. Maka atyoite hoka maisa xala hare hahitita. (“Makehena”, nitere atyo hakamane xaokaka nikareta). \v 5 Haliti koni notyaonitere xowaka atyo exaokanatyakalaha notyaonita enomanaha — nexa Jesus ihiyeha. \p \v 6 Nexa hoka hatyaoseta xata \m hotya waikoa hoka inira aolowihitya waikohe haxataho kakoa hoka mokene maxosehare xose hiye hoka nehena: \fig |src="Cn01739B.tif" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="João 9.6" \fig* \v 7 — Hiyane hatihehetehena one nitini Siloé xaiya — nexa. Hatyo Siloé nitere atyo wiyako maniya, “Exaxikatyakahare”, nita. \p Nexa ihiye hoka hatyaoseta maxosehare xane tiheheta hatiho hoka waiyakatyare haikoaheta tyaonitere nali. \p \v 8 Hatyaoseta ewaiyaneharenai nexaha: — Exe haliti ferakiti nihatyaka tyoka ali hoka axita olo haomana. Hatyo terota, xoana alitere? nexa axakakoaha. \p \v 9 — Há, hatyo terota — nexa haiyanai. \p — Maisa hatyo xini, hatyo akerehare — nexa atyo haiyanai. \p — Há, natyo terota — nexa hatyo haliti. \p \v 10 Hatyaoseta axahene: — Aliyakere hisaona hoka kalikini hiyaiyakatyareheta? nexa axahene. \p \v 11 Hoka nehena: — Hatya haliti Jesus nexarexe aolowihitya waikohe hoka mokene noxosenai hiye hoka nexa nohiye: “Hiyane one nitini Siloé nali hatihehetehena hitiho”. Nexa hoka hatyaoseta noxani natiheheta notiho hoka kalikini nowaiyakatyareheta — nexa. \p \v 12 — Aliyo hatyo haliti? nexaha axahene. \p — Owane — nexa ihiyeha. \s1 Fariseunai Axehekoatyaha Kaxosehetehenere \p \v 13 Hatyaoseta hatyo haliti waiyakatyareheta hoka xaneha ekakoa fariseunai nali. \v 14 Hatyo Jesus aolowihitya waikohe hoka kaxosehetehenere haliti xowaka atyo sábado ferakene. \p \v 15 Xane kaokaha ekakoa enomanaha hoka fariseunai axene hatyo ekaxosetyakeheta akiti hoka nexa ihiyeha: — Moka haxaolowehera noxosenai hiye hoka noxani natiheheta notiho hoka kalini atyo nowaiyakatyareheta — nexa. \p \v 16 — Hoka hatyo haliti maisa Enore xaxikalahare xini. Hiyaiya, sábado atyo mahateniti ferakene xakore hoka hakita. Maisa winaho xema tyaonita — nexaha fariseunai iraeta. \p Hoka haiyaharenai nexaha: — Aliyakereya iniyalahare nomasehare kalore tyoma maomakahare? nexaha. Hatyaoseta iraikakoaha hoka hahekore, hahekore xikini ahekotyahitaha. \p \v 17 Hatyaoseta fariseunai axehitiyene: — Hoka hiso atyo xoare haoka hatyo hikaxosetyaseheta? nexaha. \p — Iraiti xakaisasehare atyo naokene — nexa hatyo kaxosehetehenere ihiyeha. \p \v 18 Hoka judeunai atyo maisa tyakekota iniraine hoka kawisaha enexe inityo xoaha hoka axahene: \v 19 — Xoana, exe haliti atyo xityani? Xoana alitere maxosehare terota tyaona? Nikare hoka aliyakere kalikini waiyakatyareheta? nexaha. \p \v 20 Hoka enexe, inityo xoaha nehenaha: — Exe wityani terota, aliterexe maxosehare tyaona. \v 21 Hoka kalikini kaxosehetehenere akiti kakoa atyo maisa wawaiyorexe, exahe ekaxosetyasehare kakoa tehitiya maisa wawaiyorexe. Xala xamani ala kaxosehetene — nexaha. — Xaxehenene: inityohaliti tyare hoka hatyota xakai hatahi akiti xihiye — nexa enexe, inityo xoaha ihiyeha. \p \v 22 Enexe, inityo xoaha mairahitaha judeunai nityohalitiranai hoka nikare iraeha. Judeunai nityohalitiranai koxaka iraikakoaha: — Hatya halitiya: “Jesus atyo Enore Kalorexe Aohenere”, nexa irai hoka maxisoaniteneya xahohisakoatyakalati hanako — nexaha koxaka. \v 23 Hatyo hiyeta enexe, inityo xoaha nexa: — Xaxenore, koxaka inityohaliti — nexaha. \p \v 24 Hatyo hekota kawihenahitiyaha hatyo maxosehare tyaohenere hoka nexaha ihiye: — Hasemehena, haiminisaira Enore. Exe hikaxosetyasehare atyo iniyalahare nomasehare, wawaiyore enawenane kakoa — nexaha ihiye. \p \v 25 Hatyaoseta nehena ihiyeha: — Kala xoana iniyalahare nomasehare xamani, maisa xamani ala, maisa nawaiyorexe ekakoa. Hoka exe taita kakoa atyo nawaiyore. Nomaxosehare ene hoka kalikini atyo nowaiyakatyareheta — nexa ihiyeha. \p \v 26 — Xoana moka hiso? Aliyakere kaxoseheta hiso? nexa axehenahitiyene. \p \v 27 — Koxaka noxakaini xihiye hoka maisa xityakekota. Xoare maheta noxakaihitiya xihiye xaowita? Xoana xisaona xaokowita tehitiya exaotyakira xema? nexa ekoaxatya enomanaha. \p \v 28 Nexa hoka hatyaoseta aiyalatyaha enomana: — Hiso atyo exaotyakira xema maniya nawenatyasehare. Hoka wiso atyo Moisés xaotyakira xema maniya wisaonita. \v 29 Enore irae Moisés kakoa, hatyo kakoa wawaiyore. Hoka exe hikaxosetyasehare atyoala alyakota xamani kaotyaka — nexaha. \p \v 30 Hoka nihitiya ihiyeha: — Kaxiyani, xoana hoka winaho kakoa xawaiyore xaokowita xakore hoka exe haliti kaotyakene akiti kakoa maisa xawaiyorexe? Kaxoseheta xakore natyo hoka maisa xawaiyorexe ekaotyakene akiti kakoa. \v 31 Hiyaiya, Enore atyo maisa iniyalahare nomaseharenai niraexala semaxematyare. Hoka awaiyetitaiya Enore hoka aokitere akeretaiya tyaonita hoka Enoreya semaxematya iniraexala. Hatyohare kakoa atyo wawaiyoreta. \v 32 Kalikini rotita maxosehare tyaohenere kakaxosetyakeheta. Toahiya xowaka, exahe waikohe kaomakehenere najikinita maisa kasemakere exehare tahi, kalini rotita kasemaka. \v 33 Ekoiya awa Enore axikaitene hoka maisaiya xoana mokita natyo — nexa ekoaxatya enomanaha. \p \v 34 — Hisaohenere xowakita iniyalahare hisoma. Xoana hoka haotyakisa wiso haokowita? nexaha ihiye. Hatyaoseta maxisoanetene xahohisakoatyakalati hanako. \s1 Wenati Maniya Maxosehaliti \p \v 35 Jesus sema emaxisoanene xahohisakoatyakalati hanako hoka hatyaoseta ahalakoatene hoka axene: — Xoana Haliti Ityani hityakekota? nexa. \p \v 36 — Xekohaseti, xala atyo Haliti Ityani hoka notyakekone? nexa. \p \v 37 — Kalini hiyaitene, natyo niraetere hikakoa — nexa Jesus ihiye. \p \v 38 — Xekohaseti, notyakeko — nexa meholokoa Jesus nahalakoa awaiyetene. \p \v 39 Hatyaoseta Jesus nihitiya: — Notyoa nowatyali halitinai maheta. Nikare ite hoka maxoseharenaite waiyakatyareheta hoka kaxosexenaite maxosehare tyaoheta — nexa. \p \v 40 Haiyanai fariseunai nali tyaonita hoka semaha Jesus niraine hoka nexaha: — Xoana wiso tehitiya wimaxosehare haokita? nexaha. \p \v 41 — Ximaxosehariya hoka maisaiya xoare kaxawatyakita xiheno. Hoka, “Waiye wiyaita”, xita hoka kaxawatyakita xiheno — nexa Jesus ihiyeha. \c 10 \s1 Jesus Xaotyakiraharenai Atyo Kalanero Akereta \p \v 1 Jesus nihitiya: — Xasemehena niraini: Kaiwarexe isoa aokowihena kalaneronai talalahokoako hoka maisa ixisoakala ahota isoare. Halaisoa jiyita talarehoko hoka xane hikoita kalaneronai ana. \v 2 Hoka ekaxaikotyasehare isoahena hoka ixisoakala nahota ijoita. \v 3 Xisoakalati kaxaikotyasehare majiholatita enomana hoka ijoita. Hatyaoseta iraihena hakaxaikoneharenai hiye hoka ekaxaikoneharenai kalaneronai otyahita exako. \v 4 Hatyaoseta ahikoatyahitene talarehokoakota hoka enahetaha tonita hoka kalaneronai xaneta exema, exako waiyekehalakita enomanaha hoka. \v 5 Mawaiyakahareya atyo hoka maisaiya atyo xanahitaha exema, tekoahaiya atyo enonita, maisa otyareha mawaiyakahare xako hoka — nexa Jesus. \p \v 6 Hatyo tahi Jesus xakai ihiyeha aotyakisahitene maheta xakore hoka maisa waiyekehalakita enomanaha. \s1 Jesus Atyo Waiyexe Kaxaikotyatiye \p \v 7 Hatyaoseta Jesus nihitiya: — Aliterexe nomita xihiye, natyo atyo xisoakalati kalaneronai xisoakalaho akereta. \v 8 Haiyanai nahítita kaokaha kalaneronai ana hoka maisa atyo kalaneronai semaxematyare iniraineha, kaiwarexe, xalijiniharexenai akereta taita hoka. (“Kalaneronai” nita Jesus, hakaxaikoneharenai haliti xaokaka nikare iraeta.) \p \v 9 — Natyo atyo xisoakalati akereta. Xala xamaniya isoa nonaho hoka kaiyakehetaiya iniyalahare nonitata exahe isoaheta, hikoaheta, kanakairita harenai hoka waiyeya tyaona. \v 10 Hoka kaiwarexe atyo kaokehena enomanaha hoka kaiwita, aijita, mawenekoaretita kalaneronai. Hoka natyo atyo notyoa kalaneronai waiye tyaonaha maheta, exahe waiye kaiserehare tyaonaha maheta — nexa. \p \v 11 — Natyo atyo kalanero kaxaikotyasehare waiyexe. Kalanero kaxaikotyasehare waiyexe atyo wainita hakaxaikoneharenai ana. \v 12 Wakahare atyo maisa kalanero kaxaikotyasehare kaisere xini, kaoloxa maheta taita atyo hakita. Kalaneronai maisa ehalanai xini. Hiyeta hoka ahoxa kaokehena enomana hoka tekoita hoka ahoxa aijita, aekoakijita kalaneronai. \v 13 Kaoloxa maheta taita hakita. Maisa iyakawatyare kalaneronai hoka nikare tekoita — nexa. \p \v 14 — Hoka natyo atyo kalanero kaxaikotyasehare waiyexe. Nokaxaikoniharenai atyo nowaiyaniharenai makere. Natyo tehitiya atyo ewaiyanehareha. \v 15 Nikare Baba Enore atyo nowaiyanihare, hoka natyo atyo ewaiyanehare. Maikaite nowainihena nokaxaikoniharenai ana — nexa Jesus. \p \v 16 — Maisa aliyerenai taita xini nokaxaikonihare. Hahotyaliharenai tehitiya nokaxaikonihare hoka kasani nahohisakoatyahene hoka hahotyalita namoka nokaxaikoniharenai naokowita. Hatyaosetaite niraini xema maniya tyaonaha. Nikare ite hoka hahotyalita tyaonaha hoka haterore ite ekaxaikotyasehareha tyaona. \v 17 Nowainite nokaxaikoniharenai ana hoka hatyaosetaite nokaseheta. Hatyo hiyeta Baba Enore awaiyetita natyo. \v 18 Maisa halitinai xaokala xini nowainihena, noxaokalita atyoite nowainihena. Baba aiyatelikisa natyo hoka noxaokalita nowainihena. Hatyaosetaite noxaokalita nokaseheta. Baba irai nokakoi hatyo akiti hoka exaokalita nikareta natyo — nexa Jesus ihiyeha. \p \v 19 Hatyaoseta judeunai semaha Jesus niraine hoka hahekore makere ahekotyahita, hoka haiyaharenai nexa: \v 20 — Tihanare tyaonita ekakoa hoka hatyahareta. Xoana hoka xasemaxemaita iniraene? nexaha haiyanai iraeta. \p \v 21 Hoka haiyanai atyo nexaha: — Tihanare kamilakorerahareya atyo hoka maisaiya exakere iraexe. Xoana, tihanareya kaxoseheta maxosehare? nexaha. \s1 Judeunai Kirawaneha Jesus \p \v 22 Exowakiya judeunai Jerusalém nali otyaxematyahitaha hahetakomaniyerenai nómane xahohisakoatyakalati hana hisehare. Exowaka wehe akiti. \v 23 Hatyaoseta Jesus isoa Iraexatyakalati Hanako hoka tonakoita Iraexatyakalati Hanako Salomão xisoakalaho aokahitere nali. \p \v 24 Hatyaoseta judeunai hohisakoaha ehaliya hoka axehenahene: — Kahare wahekoita hitahi hoka wamaikohareta. Xoana Enore Kalorexe Aohenere hiso, maisa kore? Hiyakaihena waiyekehalaka wihiye — nexaha ihiye. \p \v 25 Hoka Jesus nehena: — Koxaka Enore nalitare atyo natyo nomi xihiye hoka maisa xityakekota niraini. Xiyaiya, kahare maomakahare notyoma Baba xaokalita. Baba nalitare terota atyo natyo hoka nikare notyaonita. \v 26 Xakore hoka maisa xityakekota natyo. Maisa atyo nokaxaikoniharenai xini xiso hoka hatyo hiyeta maisa xityakekore natyo. \v 27 Nokaxaikoniharenai semita noxako hoka naokitere akereta tyomahitaha. Ewaiyanehareha atyo natyo hoka tyaonahitaha niraini xema. \v 28 Nokaxaikoahinite hoka tyaonaha mene matyotenehare hoka maisaiya atyo wainahitaha. Maisaiya atyo xala hare iyehenahititene noniti. \v 29 Baba atyo maxaexahityakahare hoka maisaiya atyo xala harenai iyehitita nokaxaikoniharenai enonitata — nexa. \p \v 30 — Baba natyo xoaha atyo haterore, hakakoa wisaonita — nexa Jesus judeunai hiye. \p \v 31 Hatyaoseta judeunai eharehenaha hoka xane kolatya sehalinai mokotyaha maheta Jesus. \p \v 32 Ehareha ihiye hoka Jesus nehena ihiyeha: — Kahare notyoma xihaoti, waiyexe makere nománinae. Baba aokiterehare taita notyoma. Xoana, hatyo nománi xemere xamokotya xaokowita natyo? nexa axahene. \p \v 33 Hoka judeunai nehena ihiye: — Maisa atyo hománe waiyexe xemere xini wamokotya waokowita hiso. Hoka hiraine atyo maisa waiyexe womana, maisa haiminisare Enore hoka. Haliti xakore hiso hoka Enore haokowita hoka hatyo xemere wehareta hihiye — nexaha ihiye. \p \v 34 Hoka Jesus nehena ihiyeha: — Exakerexe xairatyoare tyaonita babera xiyaotyakisakaho nanekoa: \q1 Enorenai makere xiso, nomita. \p \v 35 —“Enorenai makere xiso”, nita Enore halitinai hiye, iniraine kaoka enomanaha hoka. Hatyo babera Enore niraine kakoare atyo aliterexe taita iraeta hoka maisaiya kahalakisakita. \v 36 Hiyaiya, Baba axikatya natyo halitinai koni haxaokalita. Nikare hoka xoanere hoka “Natyo atyo Enore Ityani”, nomihena hoka Enore maisa naiminisare xaokita? \v 37 Maisaiya Baba xaokalaoseta notyomare hoka ehekoretaiya atyo maisa xityakekota natyo. \v 38 Maisa xityakekota natyo hoka maika notyomiterenai hekoti xityakekohena. Nománinai hiyeta xawaiyorehena nokakoi. Baba atyo tyaonita nokakoi, exahe natyo hoka notyaonita ekakoa — nexa Jesus. \s1 Jesus Xaneheta Hatyo Nalita \p \v 39 Nexa Jesus ihiyeha hoka eharehitiyaha ihiye hoka hatyaoseta tohenahitiyene aokowiha xakore hoka iyoawiheta enonyahitaha. \v 40 Jesus iyoawiheta enonyahitaha hoka haikoaheta one Jordão halakoiya maniya hoka João Batista hetati batixaitere aose xane tyaona. \p \v 41 Nali xane tyaona hoka kahare haliti kaoka enomana. — João Batista atyo maisa xoare hare tyomita maomakahare. Xakore hoka tyotya iraehenere Jesus tahi atyo aliterexe, maisa maoseraita xini wiso João — nexa iraeha. \v 42 Kahare haliti tyakeko Jesus hatyo nali. \c 11 \s1 Lázaro Kamane Tahi \p \v 1 Haxowakiya Lázaro nexarexe hokakita. Wenakalati Betânia nali tyaonita, hahahalonai Marta, Maria xoaha kakoa. \v 2 Hatyo Maria atyo Jesus kiji tiha hoka owika airaxero ikiji hiye, exahe hasekase kakoa tirihetene. \p \v 3 Enahahareha Lázaro hokakita hoka enahahalonai axikaxatyaha Jesus ana: — Hihinaehare Lázaro hawaiyetitere hokakita — nexaha. \p \v 4 Jesus sema ehokakene tahi hoka nexa: — Maisaiya hatyo kahehaliti kakoa Lázaro wainita. Hokakita hoka ite kaxaeyatelekisaka hoka hatyo hiyetaite Enore kaxaexakerityaka, exahe Enore Ityani hoka kaxaexakerityaka — nexa Jesus. \p \v 5 Jesus awaiyetita Marta, iximalone Maria, enahahareha Lázaro xoaha. \v 6 Jesus sema Lázaro hokakene xakore hoka hatyo tyaonitere nalita heko hinamaki tyaohitiya. \v 7 Hinamaki ferakene najikinita hoka Jesus nehena haxaotyakiraharenai hiye: — Wiyala wiyane Judéia koa xeta — nexa ihiyeha. \p \v 8 — Xaotyakisatiye, xoana hoka hiyanehitiya hatyo nali haokowita? Hiyaiya, kafaka maniya judeunai nali tyaoniterenai mokotyaha hiso aokowiha sehali kakoa — nexaha exaotyakiraharenai iniraine nahalakoa. \p \v 9 — Maisa ferakiti tyokakere xini, wahakiya atyo. Watonita ferakoa hoka waiye wiyaiyita waheta maniya hoka maisa wahisehityoare. \v 10 Hoka makiya atyo watohena hoka haiya xowaka wahisehityoita, maisa waiye waiyakere makiya hoka — nexa. \v 11 — Xasemehena, wihinaehare Lázaro nemakita xakore hoka noxanite nekaosekihetene — nexa Jesus haxaotyakiraharenai hiye. \p \v 12 — Nemakitaiya hoka waiyeya atyo kehexoawiheta — nexaha haxekohaseha hiye. \p \v 13 Jesus iraetere Lázaro kamane xaokaka. Hoka exaotyakiraharenai motya enemaka xaokaka nikareta aokahitaha. \p \v 14 Hatyaoseta Jesus nexa: — Lázaro atyore waini — nexa, awaiyekehalakatene enomanaha. \v 15 — Waini atyo Lázaro. Hoka ehekoreta ali notyaonita, wainihena xakore hoka. Enawenakala nali wisaonita hoka maisaiya xityakekota — nexa. — Wiyala kalikini hoka wiyaiya — nexa Jesus ihiyeha. \p \v 16 Hatyaoseta Tomé Dídimo nexarexe nehena hahinaeharenai hiye: — Wiyala wiyane exema hoka wiwaini ehakakoane — nexa. \s1 Jesus Atyo Ekasekihitita Haliti \p \v 17 Hatyaoseta xaneha. Jesus xane kaokehena Betânia nali hoka Lázaro koxaka 4-kihena tyaonita xawatyakalatyako. \v 18 Wenakalati Betânia maisa sekore Jerusalém nalita, hanama kilometrone taita. \v 19 Maisa sekore hoka judeunai kahare xane waiyaha Marta, Maria xoaha emaxalotyahene maheta enahahareha kamane hiyeta. \p \v 20 Hoka Marta sema Jesus kaokene. Owitehena hoka xane atihotene. Hoka Maria atyo hekota hahanakota. \v 21 Marta xane atihotya Jesus hoka nehena ihiye: — Aliya hiso hoka maisaiya naháhare wainita, Xekohaseti — nexa ihiye. \v 22 — Waini xakore atyo hoka xoalini hareya haxa Enore hoka tyomeniya homana. Waiyekehalakita atyo hatyo akiti nomani nexa Marta Jesus hiye. \p \v 23 — Haháhare ite kaseheta — nexa Jesus ihiye. \p \v 24 — Miyanitiye xowakehena atyoite hoka naháhare kaseheta. Nasemita hatyohare akiti hoka notyakekota — nexa Marta ihiye. \p \v 25 — Natyo atyo kamatinai xekasekisasehareheta. Halitiya tyaona noximi maniya hoka waini xakoreya hoka kasehetaiya. \v 26 Exahe kasetere noximi maniya tyaonitereya maisa wainita. Xoana hityakeko niraini? nexa Jesus ihiye. \p \v 27 — Há, notyakekota atyo, Xekohaseti — nexa. — Hiso atyo Enore Ityani, Enore Kalorexe Aohenere atyo hiso. Wahetakomaniyerenai nexaha exaokaka: “Maika xatyaha exahita. Ekakoitaite kaotyaka xomana”, nexaha — nexa Marta Jesus hiye. \s1 Jesus Tiya \p \v 28 Nexa ihiye hoka haikoaheta hahana xeta hoka xane haximalone Maria kakoa irai hameteneta: — Xaotyakisatiye kaoka hoka kawijita hiso — nexa haximalone hiye. \p \v 29 Maria semene hoka ihalahalo xane Jesus tyaonitere nali xeta. \v 30 Hatyo xowaka Jesus maisa kaokehenere wenakalati, hekotata Marta ahalakoahenere aose. \p \v 31 Ehanakoha haiyanae judeunai tyaonita, Maria emaxalotyahitaha. Hoka waiyehenaha atyo, Maria atyo ihalahalo hikoa xane hoka hatyo exemaxalotyasenai xaneha exema, motya atyo xane xawatyakalati nali hoka tiyahena maheta aokahitaha. \p \v 32 Maria xane kaoka Jesus ana hoka exoa hakaoli kakoa ehaliya hoka nehena: — Aliya hiso hoka maisaiya naháhare wainita, Xekohaseti — nexa tiya. \p \v 33 Waiyehena atyo Jesus, Maria atyo tiyita, judeunai tehitiya tiyita ehakakoane. Tiyahitaha makere hoka Jesus hiye kirakoane hoka amaikohare. \v 34 — Aliyo exawatyakala? nexa axahene. \p — Witya hoka hiyaiya, Xekohaseti — nexaha ihiye. \p \v 35 Hatyaoseta Jesus tiya. \p \v 36 Jesus tiyita hoka judeunai nexaha: — Xiyaiyehena, tiyita. Kala awaiyetita tehitiya Lázaro — nexaha. \v 37 — Aliya Lázaro hokakitere xowakiya hoka xoanaiya mokene? Kafaka maniya maxosehare kaxoseheta. Aliya Lázaro hokakitere xowaka hoka xoana xamaniya hoka aiyatelikeheteniya hoka maisa wainita — nexa haiyaharenai. \s1 Lázaro Kaseneheta Tahi \p \v 38 Jesus hekotata kalore amaikohareta hoka xane xawatyakalati nali. Hatyo xawatyakalati atyo sehali kakoakotyaka, ijihola atyo sehali taose. \v 39 Jesus xane kaoka xawatyakalati nali hoka nexa ihiyeha: — Xiyehetehena sehali taose — nexa ihiyeha. \p Nexa hoka kamati nahahalo Marta nehena: — Maisaiya, Xekohaseti — nexa. — Hiyaiya, koxaka 4-kihena tyaonita xawatyakalatyako. Kala koxaka xetehena. Kotare mawatyalisakahare — nexa. \p \v 40 — Maika xityakekohena hoka xiyaiya Enore nómane, nomira xihiye ka. Xoana himaotyaneheta niraini? nexa Jesus ihiye. \p \v 41 Nexa ihiye hoka iyehenahitaha sehali xawatyakalati jihola. \p Iyehenahitene hoka Jesus wahakotya enoxeta hoka nehena: — Maisa xoana xowaka himaxekoaxalere niraini hoka nihalahareta hikakoa, Abá. \v 42 Hiyaxikalahare atyo natyo hoka hasemaxematya minita niraini hikakoa. Kalikini niraexaita homana exe halitinai haoti tyakekoha maheta hiso — nexa iraexatya Enore hiye. \p \v 43 Halakisa hairaexala hoka kinatyaxa kawiyatya: — Lázaro, hahikoahetehena hatyoakota — nexa. \p \v 44 Nexa hoka Lázaro hikoaheta hakiji, hakahe, hatiho olalisoare kakoa haxawatyakalakota. \p Eháre olalisoare imiti taose kakoa hoka Jesus nehena: — Xamaxolalihetehenene hoka waiye toneheta — nexa ihiyeha hoka maxolalihetene. \s1 Ahekotyaha Aisaha Maheta Jesus \r (Mateus 26.1-5; Marcos 14.1-2; Lucas 22.1-2) \p \v 45 Hatyaoseta kahare judeunai Maria xema tyohenerenai tyakekoha Jesus, waiyaha enómane hoka. \v 46 Hoka haiyanai atyo xane hoka xakaihahene fariseunai hiye Lázaro ekasekihetehenere tahi. \p \v 47 Hiyeta hoka sacerdotenai, fariseunai xoaha nityohalitiranai ahohisakoatyakakoaha iraekakoaha maheta. — Xoanaite wamohenene? Exe haliti kahare tyomita maomakahare. \v 48 Wahalakiseniya hoka ekakoitaiya tyotyahaiya tyakekoahene hoka hatyaosetaiya maisa waiyeta Roma yerenai hiye hoka tyoahaiya iyaha wawenakala wiwaikohera xoaha wonita, exahe mawenekoaretyahaiya Iraexatyakalati Hana — nexa iraikakoaha. \p \v 49 Hatyo terehokoane xowakiya Caifás sacerdote xekohase tyaonita hoka nexa ihiyeha: — Xiso atyo maisa xawaiyorexe. \v 50 Hatyaiya waini womana wityotya anere maheta hoka waiyeya, maisaiya Israel yerenai kamehotyakita. Kala maisa hatyohare akiti xahekotyare — nexa ihiyeha. \p \v 51 Caifás iraihena hoka maisa hatyota haxahekola xini iraeta. Sacerdotenai xekohase tyaonita hoka waiya Jesus kamane naheta maniyita Israel yerenai ana, \v 52 exahe seko tyaoniterenai xaoreterenai xoaha ana hoka hatyo najikinitaiya Enore kaxaikoneharenai hahotyalita tyaonaha. \p \v 53 Nexa Caifás irai ekakoaha hoka hatyo najikinita judeunai nityohalitiranai iraekakoaha Jesus haxaisane tahi. \v 54 Hatyo hiyeta Jesus maisa hotikijoita judeunai ana Jerusalém nali hoka xane enonyahitaha, xane kaoka wenakalati Efraim nali hoka hatyo nali tyaona haxaotyakiraharenai kakoa maharexakiti maniya. \p \v 55 Hatyaoseta okoi Páscoahena, okoi judeunai hisehare aose xane hikoahena. Kahare judeunai xane Jerusalém xeta hisehaliti nahitita, waiye maniya mokaha hawenaneha maheta. \p \v 56 Hatyaoseta Jerusalém nali tawaha Jesus xahita. Xane isoaha Iraexatyakalati Hanako hoka iraikakoaha: — Xoana tyoa waiya xamanite hisehaliti, maisa xamanite? nexaha. \p \v 57 Sacerdotenai, fariseunai xoaha nityohalitiranai otoka aokowiyahitaha Jesus. Hiyeta hoka nexa iraeha: — Maika kaokehena hoka aliyo xamani xiyaiyehenene hoka waiyekehalakehena xomana hoka xiyakaini wihiye — nexaha otoka aokowitaha Jesus hoka. \c 12 \s1 Jesus Xane Betânia Xeta \r (Mateus 26.6-13; Marcos 14.3-9) \p \v 1 Hatyaoseta Jesus xanehitiya wenakalati Betânia nali. Lázaro Jesus ekasekihetehenere nali tyaonita. Exowaka 6-ki ferakenetehena hisehaliti Páscoa naheta. \v 2 Xane kaoka hatyo nali hoka nakairati tyomaha Jesus ana hoka kaexakatyaha tehitiya haiyaharenai. Kanakairehenaha hoka Lázaro kanakaira ekakoaha. Haiyanae ihinaeharenai tehitiya kanakairaha Jesus kakoa. Hoka Marta atyo nakairati mokita kanakairiterenai ana. \p \v 3 Kanakairahitaha hoka Maria xane kaoka Jesus haliya tinihalitise airaxero kahekoalo. Hatyo airaxero kaloxaimane, maisa makarohare xini. Kaoka ehaliya hoka owikene Jesus kijinai hiye, exowakerota hasekase kakoita tirihetene. Airaxako moka hatyako. \p \v 4 Hoka Jesus xaotyakirahare Judas Iscariotes hiye maisa waiyeta. Hatyo najikinita Judas matawatya Jesus. Maisa waiyeta ihiye hoka nexa: \v 5 — Exe airaxero maisa makarohare xini, exaimane atyo 300 hokose olo. Xoana hoka maisa betetitene hoka maxiyehareharenai ana ijita exaimane? nexa Judas. \p \v 6 Maisa xakore maxiyehareharenai kahinaetya aokowiye hoka nikare iraeta, kaiwarexe xakore hoka. Kaxaikota Jesus noloxa exaotyakiraharenai xoaha noloxa hoka kaiwita. \p \v 7 Nexa hoka Jesus ekoaxatya enomana: — Awa xiwatyalini. Kotare airaxero moka nohiye. Noxafityaki nahitata nikare mokita natyo. \v 8 Maxiyehareharenai atyoite tyaoneta mene xinekoni. Hoka natyo atyoite maisa notyaoneta menita xinekoni — nexa Jesus. \s1 Kahalakoahareha Lázaro Kakoa \p \v 9 Judeunai sema Jesus kaokene Betânia nali hoka kahare tyoa kaokaha hatyo nali, waiyaha aokowitaha Jesus hoka, exahe ekasekihetehenere Lázaro tehitiya waiyaha aokowitaha hoka. \v 10 Kahare haliti xane waiyaha Jesus, Lázaro xoaha hoka hatyo hiyeta sacerdote nityohalitiranai okoawaharehena hoka Lázaro xaisaka tehitiya aokaha. \v 11 Ekasekihetehenerene hiyeta kahare judeunai Jesus xema maniya tyaonita. Awaiyetyahitene hoka hanityohalitiranaiha maotyaneha hoka maisa waiyeta inityohalitiranaiha hiye. \s1 Jesus Kaokehena Jerusalém Nali \r (Mateus 21.1-11; Marcos 11.1-11; Lucas 19.28-40) \p \v 12 Kamaetali hoka hisoaka haliti kaokehena Jerusalém nali waiyaha maheta hisehaliti Páscoa hoka semaha Jesus tyoanene Jerusalém xeta. \v 13 Semahene hoka tyoaha ahalakoatyahene. Iyaliti kolatyaha hoka ahalakoatyahene, ihalahareha ekakoa. \p — Wihalahareta hikakoa, Enore! Xekohaseti Enore, waiyíra hamohena héxare kakoa tyoitere! Xekohaseti Enore xaxikalahare tyoita Israel hotyalinai ana hoka waiyeta womana, Enore xoaha waiyeta womana — nexaha masakare ihalaharahitaha Jesus kakoa. \p \v 14 Jesus ahalakoatya boriko mokose hoka tyoka eheno, babera Iraiti Waiyexe nanekoa xairatyoare tyaonitere akereta: \q1 \v 15 Awaira atyo ximawaiyeharehena, wenakalati Sião tyaoniterenae! Ite Xiyekohase Kalorexe tyoa kaoka xomana boriko mokose heno. \fig |src="CN01784B.TIF" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="João 12.15" \fig* \p \v 16 Hatyo xowakiya maisa exaotyakiraharenai ana waiyekehalakere. Hoka Jesus waini hoka kaseheta najikini maniyata rota otehenahitaha iraiti xakaisasehare xairala, exahe mohenerene boriko mokose heno hoka waiyekehalaka enomanaha. \p \v 17 Halitinai ihalahare Jesus kakoa. Haiyaharenai haotita Jesus kawiheta Lázaro kamane exawatyakalakota hoka hatyo waiyehenerenae xakaikoatyaha hatyo tahi. \v 18 Jesus ekasekihetehenere Lázaro tahi semahitaha hoka hisoaka haliti tyoa ahalakoatya Jesus. \p \v 19 Hatyo hiyeta fariseunai amaikohareha: — Xiyaiyaore, halitinai maisa semaxematyare wiraine. Tyotyaha awaiyetyahitene hoka tyaonahitaha exema — nexakakoaha. \s1 Haiyaharenai Grécia Yerenae Waiyaha Aokowiha Jesus \r (Mateus 26.20-25; Marcos 14.17-21; Lucas 22.21-23) \p \v 20 Hatyaoseta haiyanai Grécia koatarenai kaokaha Jerusalém nali waiyaha maheta hisehaliti, Enore xoaha awaiyetyaha maheta. \v 21 Hatyaoseta ahalakoatyaha Filipe. Filipe atyo Galiléia yere, wenakalati Betsaida nalitare. Tyoa kaokaha Filipe ana hoka nexaha ihiye: — Wiyaiya waokowita Jesus — nexaha. \p \v 22 Nexaha ihiye hoka Filipe xane André hiye irai hoka hatyo hinamanai xane iraeha Jesus kakoa. \p \v 23 Hoka Jesus nexa ihiyeha: — Hikoa Haliti Ityani kamanaosehena hoka kasehetaite hoka kalorexe tyaona — nexa. \v 24 — Xasemehena, maisa namaoseraita xini: trigose kaxafityakehena waikoa hoka hikoita hoka esé atyo walolota, wainita. Hoka maxafityakahareya hoka haseroreya tyaota mene. Wainiya hoka hikoa hoka ekakoitaiya kahare kasé. \p \v 25 — Xala xamani atyoite awaiyetita hawenane ali waikohekoa maniya hoka meta atyoite tyotya enonita. Hoka xala xamani atyoite maisa awaiyetyare hawenane ali waikohekoa maniya hoka hatyo atyoite tyaota mene matyotenehare. \v 26 Xala xamani tyaona noximi maniya aokowi hoka maika tyakekohena niraini. Aliye xamanite notyaonita hoka hatyo tehitiyaite nali tyaonita. Tyaonaiya noximi maniya hoka Baba ite awaiyetene — nexa Jesus. \s1 Jesus Xakai Hakamane Tahi \p \v 27 — Kalikini kalore namaikohareta. Okoi aisehenaha natyo hoka nomawaiyehareta. Xakore hoka maisaiya naxa Baba hoka kikiheta natyo nomakawatihalini nonitata naokita. Nowaini terota maheta notyoa — nexa. \p \v 28 Hatyaoseta iraexahena: — Abá, hikaxaexakeretyakehena naoka — nexa Jesus. \p Hoka hatyaoseta enokoata iraiti kasemaka: — Koxaka nokaxaexakerityaki hoka haxowakaite nokaxaexakerityakihitiya — nexa. \p \v 29 Halitinai semahene hoka nexaha: — Kala onetalolo nemahare — nexa haiyanae. \p — Maisa onetalolo xini, kala anjo iraeta ekakoa — nexa haiyanai iraeha. \p \v 30 Hoka Jesus nehena: — Maisa nohiyiti xini exe iraiti tyoa. Xihiyeta tyoa xasemene maheta — nexa. \v 31 — Okoi Enore iraihena iniyalahare nomaseharenai tahi. “Exakere kaxomokakaha naoka”, nehenaite hoka exekohaseha Tihanare tehitiyaite kaxawatyakeheta — nexa. \p \v 32 — Ainakisahaite natyo hoka hatyaosetaite kahare haliti ite tyakekohenaha natyo — nexa Jesus. \v 33 Hakamane, haberekotyaka atyalihose xaimaholatyaka hiye xaokaka nikareta, “Ainakisahaite natyo”, nita. \p \v 34 Nexa hoka halitinai nexa ihiye: — Maisaite Enore Kalorexe Aohenere wainita, maikaite tyaoneta mene aokaha. Hatyo tahi kaxairatyaka babera Moisés niraine kakoare. Hoka hiso atyo hita, “Maika Haliti Ityani kaxainakisaka”, hita. Xala xaokaka nikare hiraeta? nexa axaha Jesus. \p \v 35 — Xaokanatyakalati tyaonita kalini xikakoa hoka ininai ite tyaohitiya. Xaokanatyakalati tyaonitata xikakoa hoka memere xamohena xawenane, waiya aliya hoka maisa ximemehenere hekoti hoka makaliroti kaoka xomana. Howitihare netonatyaka atyo makaliroti koni. \v 36 Maika xaokanatyakalati aokanaitatere xomana xowaka xityakekohenene hoka hatyo xema maniya xisaohena — nexa Jesus ihiyeha. (Kasani halitinae exema maniya tyaona aokita hoka nikare iraeta.) \s1 Judeunai Maisa Tyakekotene \r (Mateus 26.31-35; Marcos 14.27-31; Lucas 22.31-34) \p Nexa Jesus ihiyeha hoka hatyaoseta xaneheta hatyo nalita hoka xane teroa judeunai nonita. \v 37 Kahare Jesus nómane maomakahare waiyexe waiyaha xakore hoka maisa tyakekorahene, \v 38 Isaías niraene akereta kawenatyakeheta maheta. Exakerexe Isaías xairatya: \q1 Maisa xala hare tyakekore wiraine, Xekohaseti, exahe hiyatere hoka maisa waiyekehalakere enomanaha. \p \v 39 Exakerexe tehitiya Isaías xairala hoka maisaiya aliyakere tyakekoahitaha: \q1 \v 40 Enore maxosehare mokahene, exahe maxahekolahare mokahene, hoka maisa waiyakatyareha, maisa waiyekehalakere enomana, exahe maisa haikoahenahitaha enomana hoka waiye mohenahitene hoka kaxaiyatelikisakehenahitaha. \p \v 41 Nikare Isaías irae Jesus nawenane kalorexe waiya hoka nikare irae etahi. \p \v 42 Nikare Isaías xairatya xakore hoka kahare judeunai nityohalitiranai tyakekoha Jesus. Tyakekoahene xakore atyo hoka mema atyo tyaonahitaha, maisa atyo xoare nexareha. Motyaiya fariseunai ehareha ihiyeha hoka mahokoanityaha ixisoaneha xahohisakoatyakalati hanako aokahitaha hoka mema tyaonahitaha. \v 43 Kasani Enore ihalahare ekakoaha aokahitaha xakore hoka halitinai hotohare ihalahareta ekakoaha aokahitaha hoka hatyo hiyeta mema tyaonahitaha. \s1 Jesus Irae Xaxalisatiye Akereta \p \v 44 Hatyaoseta Jesus kinatyaxa irai: — Xala xamani atyo tyakekota natyo hoka maisa atyo natyo taita xini tyakekota. Noxaxikatyasehare tehitiya atyo tyakekota. \v 45 Xala xamani atyo waiyita natyo hoka noxaxikatyasehare tehitiya waiyita. \v 46 Notyoa notyaona halitinai koni xaokanatyakalati akere enomanaha hoka tyakekohenere natyo maisa makaliroti koni tyaona maheta — nexa Jesus. \p \v 47 — Xala xamani atyo sema niraini hoka maisa tyaona exema maniya aokowita hoka maisaiya niraeharetyahitene. Notyoa atyo niyeheta maheta halitinai iniyalahare nonitata maheta. Maisa atyo niraeharetyahitene maheta xini. \v 48 Xala xamaniya maisa aokita natyo, maisa semaxematya aokowita niraini hoka hatyohare hiyetaite kairaeharetyaka miyanitiye xowaka — nexa. \p \v 49 — Maisa niraini xini niraeta. Baba noxaxikatyasehare irai nokakoi hoka noxakaitene xihiye aoka. \v 50 Iniraene atyo ijita wenati menanehaliti hoka wisaoneta meniya. Hatyohare akiti atyo waiyekehalakita nomani. Wisaona mene aokita. Hatyo hiyeta Baba iraetereharenae nohiye taita niraeta xihiye — nexa Jesus ihiyeha. \c 13 \s1 Jesus Tiha Haxaotyakiraharenai Kiji \p \v 1 Hatyaoseta haki ferakenetehena hoka hisehaliti Páscoa ferakene tyaohena hoka Jesus kamanaose xane hikoa. Hoka Jesus atyo waiyoreta hakamanaose ferakene hikoane kakoa, exahe hahalakira halitinai hoka haxáneneheta hanexe nali kakoa. Awaiyetya haxaotyakiraharenai hakamane kijiya. \v 2 Makehena hoka Jesus kanakairita haxaotyakiraharenai kakoa. Exowaka Tihanare koxaka haxahekola moka Simão ityani Judas Iscariotes mahiyasako mátawatya maheta Jesus. \v 3 Jesus ana atyo waiyekehalakita Enexe tyotya xoalini hare xekohasehare mohenerene kakoa. Exahe waiyoreta tehitiya atyo tyohenere Enore nalita kakoa, exahe haxaneneheta Enore nali xeta kakoa. \p \v 4 Hatyaoseta Jesus tityoaheta hanakaira aoseta hoka aitoakisa haima ehaorete hoka iya tirihisoakalati taose hoka olatya hakitako hiye. \v 5 Hatyaoseta tinihaliti koa one moka hoka tihehena haxaotyakiraharenae kiji hoka tirityahaheta ikijiha tirihisoakalati kakoa. \p \v 6 Xane kaoka Simão Pedro haliya hoka Simão Pedro nehena ihiye: — Xoana, hatiha nokiji haokowi, Xekohaseti? nexa axa Jesus. \p \v 7 — Há, natihaite hikiji — nexa Jesus. — Kalikini natihehena hikiji hoka maisa waiyekehalakere homana. Hoka haxowakaite waiyekehalaka homana — nexa Jesus. \p \v 8 — Maisaiya hatihita nokiji, xoana hiyekohaseyatya natyo hoka? nexa Pedro ihiye. \p — Maisaiya natihita hikiji hoka maisaiya noxaotyakirihare naokita hiso — nexa Jesus. \p \v 9 Nexa Jesus hoka Pedro nexa ihiye: — Nikare atyo hoka hatihehena nokiji, nokahe, noseri hare, Xekohaseti — nexa. \p \v 10 — Xala xamani atyo koxaka koaha hoka iyoma tyaona hoka ikiji taita katihakehitiya hoka ehekore. Koxaka xityotya xikatihakere xisaonita, hatita taita atyo hekota maiyomenehare akereta tyaonita — nexa Jesus Pedro hiye. \v 11 Jesus atyo waiyoreta hamatawatyasehare kakoa hoka: — Hatita taita atyo hekota maiyomenehare akereta tyaonita — nexa iraeta. \p \v 12 Hatyaoseta Jesus tiha ikijinaiha, miyatya hoka xane isoaheta haima ehaorete ako hoka tyokehetehitiya enekoniha hoka nehena ihiyeha: — Xoana waiyekehalaka xomana natihehenere xikiji? nexa axahene. \v 13 — Xasemehena: xiso atyo, “Xaotyakisatiye, Xekohaseti”, xita nohiye xiraihena nokakoi hoka. Ehekoreta nikare xita, hatyo terota atyo natyo. \v 14 Xiyaiya, natyo xakore Xiyaotyakisase, Xiyekohase hoka natiha xikiji xomana. Maika nikare tehitiya xatiha kakoa xikijinai. \v 15 Xiyaiya, naimenekoita xomana hoka namokitere akereta xamoka maheta. \v 16 Waiye xasemehena: maisa wakahare haxekohase xahehare xini, exahe exaxikatyakahare hoka haxaxikatyasehare xahehare xini. \v 17 Exe akiti waiyekehalaka xomana hoka xisaonaiya exema hoka waiyeya xihalahareya xisaona — nexa Jesus irae haxaotyakiraharenai kakoa. \p \v 18 — Maisa atyo xityotya xiyaokaka xini niraeta. Haiyaharenai naohenere nomani kakoa atyo nawaiyoreta. Xakore hoka hatya atyoite nahalakoihare tyaona. Exe Iraiti Waiyexe nanekoa kaxairatyakehenere akeretaite kawenatyaka: \q1 Hatya kanakairitere nokakoite nahalakoihare tyaoheta. \p \v 19 — Kalikinita exehare niraeta nikare kawenatyakehenere nahitita hoka nikare kawenatyakehena hoka xityakekohena maheta natyo. Hiyaiya, natyo atyo natyota terota — nexa. \p \v 20 — Xasemehena niraini: Xala xamani waiye mokita noxaxikaliharenai hoka waiye mokita natyo. Nikare waiye mokita natyo hoka noxaxikatyasehare tehitiya waiye mokita — nexa Jesus ihiyeha. \s1 Jesus Hotikisa Matawatyatiye \r (Mateus 26.20-25; Marcos 14.17-21; Lucas 22.21-23) \p \v 21 Jesus hatyo tahi irai hoka enajikinita amaikoharehena hoka nehena ihiyeha waiyekehalaka: — Aliterexe niraeta: hatyaite xinekonitare mátawahena natyo — nexa ihiyeha. \p \v 22 Nexa ihiyeha hoka exaotyakiraharenai wahakotyakakoaha. — Xala xaokaka nikare iraeta? nexa ahekotyaha. \p \v 23 Exowaka hatya tyokita Jesus haliya Jesus awaiyetititere. \v 24 Tyokita Jesus haliya hoka Simão Pedro aimenekokoatya enomana axa maheta Jesus. \p \v 25 Aimenekokoatya enomana hoka axehena Jesus: — Xalaite mátawahena hiso, Xekohaseti? nexa axa Jesus. \p \v 26 Axa Jesus hoka Jesus nexa: — Nakairatite namaika hoka nisa enomana. Hatyo atyoite nomatawatyasehare tyaohena — nexa hoka nakairati maika hoka isa Judas Iscariotes ana. Judas atyo Simão Iscariotes nexarexe ityani. \p \v 27 Isa enomana hoka Judas kanakaira hatyo nakairati hoka Ahalakoahaliti kamilakoretene. \p Hatyaoseta Jesus nexa ihiye: — Hiyanehena atyo hoka hisoma haokowitere hisomehena rotita — nexa. \p \v 28 Nexa Jesus irai ekakoa hoka nali tyokiterenai semene hoka maisa hatya ana hekoti waiyekehalakita. \v 29 Judas atyo enoloxaha kaxaikotyasehare tyaonita enomanaha hoka motya Jesus axikatene nakairati iya maheta hisehaliti niyahare aokahitaha. Haiyanai motya Jesus axikatene hoka isa maheta olo maxiyehareharenai ana aokahitaha. \p \v 30 Hoka Judas kanakaira hatyo nakairati isehenere enomana hoka xane rotita. Exowaka koxaka maka. \s1 Waitare Xaotyakiyaho \p \v 31 Judas xaneheta enonyahitaha hoka Jesus nehena: — Kalikini Haliti Ityani kaxaexakerityaka, exahe Enore tehitiya hoka kaxaexakerityaka ihiyeta. \v 32 Enore kaxaexakerityaka ihiyeta hoka Enore hiyeta atyoite Haliti Ityani kaxaexakerityaka. Kalinite Enore nikare mohena — nexa Jesus. \p \v 33 — Exeta atyoite maisa waha notyaohitita xikakoa, nokaxaikoniharenai. Noxanihetaite xonita hoka xatawaite natyo hoka maisaite xikaokita natyo. Noxanihetehena hoka maisaiya xijoita noxanihenere nali. Koxaka noxakai hatyo akiti judeunai hiye. \v 34 Hoka kalikini exe iraiti waitare kakoa naotyakihitiya xiso. Maika xawaiyetyakakoa nawaiyetitere xiso akere xawaiyetyakakoa tehitiya. \v 35 Xawaiyetyakakoaiya hoka tyotya halitinai anaiya waiyekehalaka hoka, “Hatyonai atyo Jesus xema nawenatyaseharenai”, nexahaiya xiyaokaka — nexa Jesus. \s1 Pedro Hiye Jesus Irae \r (Mateus 26.20-25; Marcos 14.17-21; Lucas 22.21-23) \p \v 36 Hatyaoseta Simão Pedro axehena Jesus: — Alyakoite hiyanehena, Xekohaseti? nexa axene. \p — Awisa noxanihena hoka maisaiya atyo kalikinita hiyaneta noxanihenere nali. Hoka haxowaka atyoite hisoa noximi — nexa Jesus. \p \v 37 — Xoana hoka maisa kalikinita notyoa hiyema haokita? Koxaka nomimiye notyaonita nokamani niyahare hikakoa — nexa Pedro irai. \p \v 38 — Xoana, alitere haokita? nexa Jesus. — Hasemehena niraini: Awisa takoira makawiraharenetaite hehena: “Exe haliti atyo maisa nowaiyanihare xini”, hexaite noxaokaki. Exakere ite hanamaki hirae — nexa Jesus Pedro niraine nahalakoa. \c 14 \s1 Jesus Atyo Ahoti Enexe Xetare \p \v 1 — Awa atyo ximawaiyehare — nexa Jesus haxaotyakiraharenai hiye. — Koxaka Enore xityakeko. Maika xityakeko tehitiya natyo — nexa. \v 2 — Baba nawenakala nali kahare hati wenati niyahare. Memere ite namoka hati xomanere. Maisaiya nikarexe hoka koxakaiya noxakaini xihiye. \v 3 Noxanite hoka memere namoka hoka nahaikoahetaite hoka nanoloka xiso hoka xisaona nohaliye — nexa. \v 4 — Koxaka xawaiyore hatyo noxanihenere nali akiti kakoa, exahe ahotyaho noxanihenere aho kakoa hoka xawaiyoreta — nexa Jesus ihiyeha. \p \v 5 — Maisa wawaiyoreta hatyo hiyanehenere nali akiti kakoa. Aliyakereya hoka wawaiyore hatyo ahotyaho hiyanehenere aho kakoa? nexa Tomé axene. \p \v 6 — Natyo atyo ahoti. Iraiti aliterexe atyo natyo. Nohiyitita haliti tyaona mene matyotenehare. Nohiyitita taita atyo kakáokatyakita Baba Enore nali. \v 7 Kalikini atyo xiyaita natyo hoka xiyaiya tehitiyaite Baba. Hoka kalikinitata xiyaitene. Xiyaiyanehare terota atyo — nexa Jesus ihiyeha. \p \v 8 — Xekohaseti, hahotikisa Hexe womana hoka ehekore womana — nexa Filipe. \p \v 9 — Wahehena notyaonita xinekoni, Filipe. Xoana, maisa hiyaiyanehare xini natyo, exahe nawenani hoka waiyekehalakere homana? Xala xamani atyo waiyita natyo hoka waiyita tehitiya atyo Baba. Xoana hoka, “Hahotikihena Hexe womana”, hita? Koxaka xiyaiyene. \v 10 Xoana motya maisa Baba tyaonare nokakoi haokita? exahe natyo hoka motya maisa notyaonare ekakoa haokita? Niraihena xikakoa hoka maisa natyota xini niraeta. Baba tyaonita nokakoi hoka tyomita hahatene noxaihako maniyita. \v 11 Baba tyaonita nokakoi, exahe natyo hoka notyaonita ekakoa. Maika hatyo akiti xityakeko, maisa namaoseraita xini. Maisa xityakekota niraini hoka maika xityakeko natyo maomakahare notyomitere hiyeta. \v 12 Hatyaiya tyakeko natyo hoka tyomaiya notyomitere akereta. Ekakoitaiya hatyonai xahehare tyomehena. Maikoisa Baba Enore nali noxanihena hoka hatyaosetaite notyomitere xahehare tyomehena. Alitere naokita, maisa namaoseraita xini — nexa Jesus. \p \v 13 — Nexare kakoaiya xaxehena hoka tyotyaiya notyoma xaokitereharenai xomana. Notyomeniya xomana Baba kaxaexakeretyaka maheta. \v 14 Xoare xamaniya xaxa nexare kakoa hoka tyotya notyoma xomana. \s1 Jesus Isa Aokowi Isekohaliti Waiyexe Halitinai Ana \p \v 15 — Aliterexe xawaiyetita natyo hoka maika xasemaxematya niraini, xoalini hare naohena xihiye hoka. \v 16 Xasemaxemaitaiya niraini hoka naxaiya Baba hoka axikatya xomana xikahinaetyase maheta Isekohaliti Waiyexe hoka tyaoneta mene xikakoa. \v 17 Hatyo Isekohaliti Waiyexe atyo maisa maoseratyaliye xini. Maisa atyo matyakekoneharenae ana kaotyakita. Maisa waiyarahene, exahe waiyekehalakere enomanaha. Hoka hatyo Isekohaliti Waiyexe atyo xiyaiyanehare. Maika tyaona mene xikakoa — nexa Jesus. \p \v 18 — Noxanihetehenaite xonita hoka maisaiya ximakaxaikotyakahare nahalakijita. Nahaikoahetaite xomana. \v 19 Iniraite notyaohitiya hoka hatyohekotaite maisa nokawaiyakihitita, maisaiya matyakekoneharenai waiyihitita natyo. Hoka xiso atyoite xiyaiyeheta natyo. Nowainite hoka nokaseheta hoka xiyaiyeheta natyo. Nokasehetaite hoka hatyota atyoite maisa nowainihitita hoka xiso tehitiyaite xiwaini hoka xikaseheta hoka hatyota maisa xiwainihitita. \v 20 Exowakehenaite hoka waiyekehalaka xomana notyaonitere Baba kakoa, exahe xiso xisaonitere nokakoi notyaonitere xikakoa akereta — nexa Jesus. \p \v 21 — Hatyaiya tyaonita niraini xema hoka hatyoiya atyo awaiyetita natyo. Hatyo awaiyetitere natyo atyoite Baba awaiyetya, exahiya natyo hoka nawaiyetene hoka nahotikisoawiya enomana — nexa Jesus aotyakisa haxaotyakiraharenai. \p \v 22 Hatyaoseta Judas iraihena. Maisa Judas Iscariotes xini, hatya Judas nexarexe iraihena Jesus kakoa: — Aliyakeriya hahotikisoahena womana hoka maisa matyakekoneharenai ana hahotikijoita? nexa axa Jesus. \p \v 23 — Xala xamaniya awaiyetita natyo hoka tyaonita niraini xema hoka Babaiya awaiyetene. Hoka Baba natyo xoahaiya wisoa wisaona ekakoa. \v 24 Xala xamaniya maisa awaiyetita natyo hoka maisaiya tyaonita niraini xema. Hoka exe iraiti xasemitere atyo noxaxikatyasehare Baba niraine, maisa atyo niraini xini. \v 25 Hekotata notyaonita xihaliya hoka hatyo akiti niraeta xihiye — nexa. \p \v 26 — Baba ite axikatya xomana xikahinaetyase Isekohaliti Waiyexe noxaokalita. Kaokaite xomana hoka aotyakihena xiso kahare hoka xotyaxemaheta tyotya niraihenere xikakoa. \v 27 Nahalakisaite nomehexaikohalini xikakoa. Nisaite nomehexaikohalini xomana. Nowawi nikare namokita haliti, maisa waikohekoarenai namokitere akereta mokare. Awaira atyo ximawaiyeharehena, exahe ximairehena — nexa. \p \v 28 — Koxaka xasema niraini: “Noxanihetaite hoka nahaikoahetaite xomana”, nomi xihiye. Xawaiyetitaiya natyo hoka xasema noxaniniheta Baba nali hoka xihalahareya, Baba atyo noxahehare hoka. \v 29 Kalikinita exeharenai tahi noxakaita xihiye enaheta maniyita hoka nikare tyaohena hoka xityakeko maheta — nexa. \p \v 30 — Exeta atyoite maisa waha niraihitita xikakoa. Owene matyakekoneharenai xekohase kaokehena womana, maisa xakore atyo noxahehare niyatere xini hoka. \v 31 Kasani tyotya waikohekoarenai ana waiyekehalaka Baba nawaiyetitere naokita. Hiyeta hoka aokitere akereta notyomita — nexa. — Xatityoahetehena hoka wiyanehitiya — nexa Jesus. \c 15 \s1 Jesus Atyo Uva Kate Akere \p \v 1 — Natyo atyo uva kate akere hoka Baba Enore atyo uva kate kaxaikotyasehare akerexe. \v 2 Xiso noximi maniya xisaoniterenai atyo ekanohinae akerexe. Hoka uva kaxaikotyasehare irikoita tyotya malihare kanohinae, exahe afiraharetita kalitere kanohinae masakare kali tyaonaha maheta. \v 3 Hoka xiso atyo ekanohinae exafiraharetyakahare akere xisaonita, koxaka naotyakisa xiso hoka. \v 4 Maika xisaoneta mene nohiye, exahe natyo hoka notyaoneta mene xihiye. Hiyaiya, uva kate kanohi taikoahena hakate hiyeta hoka maisa kalihetere. Hoka hekota tyaonita hakate hiye hoka kalita. Nikareya maisa xisaonita nohiye hoka maisaiya aliyakere xoalini hare waiyexe xisomita — nexa Jesus haxaotyakiraharenai hiye. \p \v 5 — Natyo atyo uva kate akerexe, xiso atyo ekanohinae akerexe. Ekanohi hakate hiye tyaonita hoka kahare kalita. Nikarexe xisaona nohiye hoka kahare xoalini hare waiyexe xisoma. Hoka maisaiya xisaonita nohiye hoka maisaiya xoare hare xisomita. \p \v 6 — Uva kate kanohi taikoahena hakate hiyeta hoka haxerore inira tyaonita hoka ekaxaikotyasehare awaiyetolisene hoka keraitene. Maisaiya xisaonita nohiye hoka nikareya xikaxomokaka. \v 7 Xisaona nohiye exahe niraini xema xisaona hoka xoalini hareya xaxehena Baba hoka tyomeniya xomana. \v 8 Uva kate kanohi kahare kali hoka waiye. Nikare xisaona noximi maniya hoka kahare xoalini hare waiyexe xisoma hoka Baba kaxaexakerityaka, exahe xiso hoka noximi nawenatyaseharenai naoka — nexa Jesus ihiyeha. \p \v 9 — Baba awaiyetita natyo. Hatyo awaiyetitere natyo akereta nawaiyetita xiso. Nawaiyetita xiso. Maika hatyo xema xisaona. \v 10 Waiye xasemaxematya niraini hoka nawaiyetyaiya xiso. Xiyaiya, natyo tehitiya Baba niraine waiye nasemaxemaita hoka awaiyetita natyo. \p \v 11 — Exe akiti noxakaita xihiye waiye xawenane tyaona maheta xomana hoka xihalahare kaiserehare xisaona maheta — nexa Jesus. \p \v 12 — Exe tehitiya naoka xihiye: Maika xawaiyetyakakoa nawaiyetitere xiso akereta. \v 13 Hatyaiya awaiyetita kaiserehare hahinaeharenai hoka memereya tyaona hoka wainiya hahinaeharenai wenekoare. \p \v 14 — Naokitere akeretaiya xisaona hoka nohinaeharenaiya naoka xiso. \v 15 Maisaiya wakahare naokita xiso. Wakahare atyo maisa waiyorexe haxekohase xahekola kakoa. Hoka natyo atyo nohinaeharenai naokita xiso. Kahare Baba nalita nasema iraiti hoka tyotya noxakaini xihiye, nohinaeharenai naokita xiso hoka — nexa Jesus ihiyeha. \p \v 16 — Maisa xiso xini xaoka natyo xomana. Natyo atyo naoka xiso nomani. Naoka xiso nomani. Uva kate kanohi kahare kalitere akere xisaona naokita, hoka kahare waiyexe xisoma naokita. Nikareya xisaona hoka maisaiya xománenai waiyexe kamaotyanetyakita, exahe xoalini hare xaohena Baba hiye hoka niraini kakoarenaiya xiso hoka tyomeniya xomana — nexa. \p \v 17 — Hiyeta hoka maika xawaiyetyakakoa. Xawaiyetyakakoa naokita hoka nikare niraeta xikakoa. \s1 Jesus Xema Tyaoniterenai Atyoite Kairawaiyakaha \p \v 18 — Maika matyakekoneharenai kirawanehena xiso hoka xotya natyo. Natyo hotohare kirawanehenahere. \v 19 Hatyonai akeretaiya xiso hoka awaiyetyahaiya xiso, ihinaeharenai xisaohenere hiyeta. Kalini atyo xiso maisa matyakekoneharenai akereta xini. Koxaka atyo enekonitaha nomániye naoka xiso hoka hatyo hiyeta kirawanahitaha xiso. \v 20 Xotyaira niraini: “Maisa wakahare haxekohase xahehare xini”, nomi xihiye. Nikare hoka iniyalahariya mokaha natyo hoka iniyalahare tehitiyaiya mokaha xiso. Tyaonahaiya noxaotyakiri xema hoka xiyaotyakira xema tehitiyaiya tyaonaha — nexa Jesus. \p \v 21 — Maika iniyalahare mokaha xiso nohiyiti. Hiyaiya, maisa atyo noxaxikatyasehare Enore ewaiyanehareha xini. \v 22 Awaiya natyo notyoa niraeta ekakoaha hoka maisaiya háomaneha ewaxirahare kehexahitaha, waiyekehalakita enomanaha. Hoka notyoa nirai ekakoaha hoka maisaiya atyo aliyakere teraharetyoahenahititaha — nexa. \p \v 23 — Xala xamani atyo kirawaneta natyo hoka Baba tehitiya atyo kirawaneta — nexa. \p \v 24 — Kahare maomakahare waiyexe notyoma enekoniha. Maisa xala harenae notyomitere akere tyomare. Ekoiya awa notyomita enekoniha maomakahare hoka maisaiya kehexareha iniyalahare háomaneha. Enekoniha notyoma hoka waiyaha hatyo hoka ihiyeta kirawanetaha natyo, exahe Baba tehitiya kirawanetaha — nexa. \p \v 25 — Exakerexe xairatyoare tyaonita exaotyakisakahoha: \q1 Maxemerehareta kirawaneha natyo. \p — Nikare xairatyoare tyaonita hoka hatyo hiyeta kirawaneha natyo xairatyoare tyaonitere akereta kawenatyaka maheta — nexa. \p \v 26 — Ite Isekohaliti Waiyexe kaoka xomana xikahinaetyase maheta. Aliterexe taita atyo iraeta. Baba nalita atyo tyoita, naxikatenite xomana hoka xakaihenaite notahi akiti xihiye. \v 27 Xiso tehitiyaite xiyakaihena notahi akiti halitinai hiye. Hetati xowakiyata xisaonita nokakoi hoka kahare nománi xiyaiya hoka hatyo akiti ite xiyakai ihiyeha — nexa Jesus aotyakisa haxaotyakiraharenai. \c 16 \p \v 1 — Nikare nirai xikakoa hoka maisa xamaikohare, ximawaiyehare maheta xini — nexa Jesus haxaotyakiraharenai hiye. \p \v 2 — Maxisoanityahaite xiso xahohisakoatyakalati hanako. Ekakoitaite aisaha xiso hoka motyaite Enore wini hekoreta aisahitaha xiso aokahitaha. \v 3 Nikarite mohenaha xiso, maisa Baba akiti waiyekehalakere enomanaha hoka, exahe natyo hoka maisa nawaiyekehalakere enomanaha hoka. \v 4 Hatyohare akiti noxakaita xihiye hoka nikare tyaohenaha hoka xotyaxematya niraini maheta hoka, “Hatyo akiti xakai wihiye”, xexa maheta — nexa Jesus. \s1 Isekohaliti Waiyexe Hatene \p — Maisa toahiyita noxakaita exe akiti xihiye, hekotata notyaonita xinekoni hoka. \v 5 Hoka kalikini atyoite noxanihetehena noxaxikatyasehare nali. Xakore hoka maisa xala harenai axita natyo: “Alyakoite hiyanehetehena, Xekohaseti?” maisa nita nohiye. \v 6 “Awisa noxanihetehena xonita”, nomi noxakai xihiye hoka kalore xamaikohareheta. \v 7 Maika waiye xasema niraini: ehekore atyo noxaniheta xonita. Nomaxaninihareya atyo xonita hoka maisaiya atyo haliti kahinaetyase Isekohaliti Waiyexe tyoita xomana. Hoka noxanihetaiya atyo hoka naxikatene xomana — nexa. \p \v 8 — Isekohaliti Waiyexe atyoite tyohena hoka matyakekotiterenai hiye iraihena: “Xoana hoka iniyalahare xisomita? Waiye maniyaira xisaona! Enorite iniyalahare nomaseharenai mawenekoaretyaka aohena”, nehenaite ihiyeha hoka semehenaha. \v 9 Maisa tyakekoahitaha natyo hoka hatyo atyo maisa ehekoreta. \v 10 Noxanihetaite Baba nali hoka maisaite xiyaiyehitita natyo. Hatyohare akiti kakoa maisa ehekore ahekotyahitaha. \v 11 Exahe matyakekoneharenae xekohase Tihanare mawenekoaretyaka aoka Enore — nexa Jesus. \p \v 12 — Kaharetata niraini xikakoa, hoka maisaiya atyo kalikini noxakaitene xihiye, waiye aliya hoka kaxiyehare xiyahekola tyaona xomana. \v 13 Hoka Isekohaliti Waiyexe atyoite kaokehena hoka awaiyekehalakatya tyotya iraiti aliterexe xomana. Maisaiya atyo haxahekolita iraeta, hasémane atyoite xakaihena xihiye, exahe xakaihena atyoite kahare xoalini hare tahi emakaotyakenehareta. \v 14 Iraihenaite xikakoa hoka awaiyekehalakahena niraini, notahi akiti xomana hoka ihiyetaite nokaxaexakeretyaki. \v 15 Tyotya Baba anerenai atyo nomaniye tehitiya hoka Isekohaliti Waiyexe ite tyoa hoka awaiyekehalakatene xomana hoka waiye xasema — nexa Jesus. \s1 Xamaikohaliti Exahe Ihalahaliti \p \v 16 — Ininaitehena hoka ximawaiyanenehena natyo hoka hatyaosetaite mawahaneta hoka xiyaiyehitiya natyo. Hiyaiya, noxanihenaite Baba nali — nexa Jesus haxaotyakiraharenai hiye. \p \v 17 Hatyaoseta exaotyakiraharenai iraikakoahenaha: — Xoare nexala aokowita hoka nikare iraeta wikakoa? Exakere nita: “Ininaitehena hoka ximawaiyanenehena natyo hoka hatyaoseta mawahanetaite hoka xiyaiyehitiya natyo”, nita. Exahe, “Hiyaiya, noxanihenaite Baba nali”, nita xoaha. \v 18 Xoare nexala aokowita hoka nikare iraeta? “Mawahanetaite”, nita. Maisa waiyekehalakita iniraine womana — nexakakoa exaotyakiraharenai. \p \v 19 Axahene aokowitaha hoka Jesus otene hoka nehena ihiyeha: — Nomikira xihiye: “Ininaitehena hoka ximawaiyanenehena natyo hoka hatyaosetaite mawahaneta hoka xiyaiyehitiya natyo”, nomi xihiye. Xoana, hatyo akiti xaxakakoita? nexa Jesus. \v 20 — Noxanihetehenaite hoka xitiya xamaikohare kalore hoka matyakekoneharenaite ihalahareha. Alitere atyoite xamaikoharehena hoka hatyaosetaite xiyamaikoharene atyoite tyoteheta xonita hoka xihalahareheta. \v 21 Ohiro hiye xoima kawehena hoka amaikohalota, ekahe aosehena ihiye hoka. Hoka tyaona ityani ihiye hoka hatyo najikinita ihalahalohitita, maotyanehitita hawaolitini, tyaona ityani ihiye hoka. \v 22 Hatyo akereta tehitiya xiso. Kalikini atyo xamaikohareta hoka haxowakiyaite nowaiyehetehitiya xiso hoka xihalaharehetaite hoka maisaiya atyo xala harenai examaikoharenekihitita xiso — nexa Jesus ihiyeha. \p \v 23 — Hatyo ferakene ite xane hikoahena hoka maisaiya xoalini hare xaxita natyo. Hoka nexare kakoaiya xaxa xoalini hare Baba hoka isiniya xomana. \v 24 Kalikini kijiya maisa xoare hare xaxehenere nexare kakoa. Xaxeniya hoka isiniya xomana masakare xihalahare xisaona maheta — nexa ihiyeha. \s1 Halitinai Jiyahaotyaka Tahi \p \v 25 — Iraiti metaharexe niraini namokita xomana hoka enaose xane hikoahena hoka maisaiya atyo nikare niraihitita. Hoka waiyekehalaka taita atyoite niraihena xikakoa Baba tahi akiti. \v 26 Hatyo xowakaite xaxene xoalini hare nexare kakoa. Natyoiya atyo maisa xoare maheta niraeta xitahi ekakoa, Baba koxaka awaiyetita xiso hoka. \v 27 Baba awaiyetita xiso hoka xaokitere akeretaite mohena xiso nomairainihareta ekakoa. Xiso atyo xawaiyetita natyo, xityakekota notyoanini Baba nalita hoka hatyo hiyeta Baba awaiyetita xiso — nexa Jesus. \p \v 28 — Notyoa Baba nalita hoka notyaona ali halitinai koni hoka kalikini nahalakisa halitinai hoka noxanihetehena Baba nali xeta — nexa Jesus ihiyeha. \p \v 29 Nexa ihiyeha hoka exaotyakiraharenai nehenaha ihiye: — Kalikini atyo hiraine waiyekehalakita womana, maisa atyo metahare hiraine hamohitita womana. \v 30 Hiso atyo tyotya hakakoare kakoa hawaiyoreta, maisa atyo xoare hare kakoa himawaiyorenexe, hoka maisaiya waxehitita hiso, hiraine waiyekehalakita womana hoka. Hiyeta hoka Enore nalitare terota waoka hiso — nexaha Jesus hiye. \p \v 31 Hatyaoseta Jesus nehena: — Xoana kalikini xityakeko? nexa ihiyeha. \v 32 — Kalikini atyo xiyexaoretyakaose xane hikoa hoka xiyaorehenaite xihananae nihatyaka hoka nowawite xahalakisa. Xakore atyoite hoka maisa atyoite nowawi xini xahalakisa. Baba atyo tyaonita nokakoi — nexa. \p \v 33 — Exeharenai niraeta xihiye xisaona noximi maniya hoka waiye ximehexaiko xisaona maheta. Matyakekoneharenaite maisa waiye mokahitaha xiso xakore hoka maika xihalahare xisaona. Nojiyahaotya atyo matyakekoneharenai exekohaseha kakoita — nexa Jesus haxaotyakiraharenai hiye. \c 17 \s1 Jesus Niraexala Tahi \p \v 1 Hatyo irai najikinita hoka Jesus wahakotya enokoa xeta hoka nexa iraexahena: — Nokamani aose xane hikoa, Abá. Maika haerorehena natyo Hityani hoka natyo tehitiya naeroritya Hiso. \v 2 Tyotya halitinai xahehare hamoka natyo, tyotya noximi maniya hamohenerenai menanehaliti namoka haokita hoka. \v 3 Hiso taita atyo Enore, natyo atyo hiyaxikalahare Jesus Cristo. Hatyohareya waiyekehalaka halitinai ana hoka hiyema maniyaiya, noximi maniya xoahaiya tyaonaha hoka menanehalitiya tyaonaha. \p \v 4 — Nohateni haokitere notyoma namiyatya. Namiyatene hoka ihiyeta halitinai aexakerityahitaha hiso — nexa. \p \v 5 — Hetati waikohe maomakaharetatere xowakiya Kalorexe notyaonita hinali, Abá. Kasani kalikini haerorehena natyo naoka hoka hetati xowakiya akereta Kalorexe notyaoheta. \p \v 6 — Haiyanai haliti hiyeheta matyakekoneharenai konita hoka hamokahene nokoamaniye, tyaonaha maheta niraini xema. Hoka natyo atyo nawaiyekehalakatya hiso enomanaha. Homanerenai terota hoka noximi maniya hamokahene hoka hiraine xema tyaonahitaha. \v 7 Hiso atyo kahare xoalini hare koxaka hisa nomani. Tyotya hatyohare hinalitarenai akiti waiyekehalakita noxaotyakiriharenai ana — nexa. \p \v 8 — Koxaka hiraine hiyakai nohiye hoka noxakai ihiyeha hoka tyaonaha hiraine xema. Natyo atyo notyoa hinalita, hiso atyo haxikatya natyo. Hatyo akiti tehitiya noxaotyakiriharenai tyakekoha. \p \v 9 — Kasani hikaxaikoahene naoka hoka hatyo hiyeta niraexatya etahiha hihiye. Maisa atyo tyotya haliti tahi xini niraexatita hihiye, maisa matyakekoneharenai tahi xini niraexaita. Exe nokoamaniye hamohenerenai tahi taita atyo niraexatita, homanerenai hoka. \v 10 Tyotya nokoamaniye tyaohenerenai atyo homanerenae tehitiya hoka homanerenai tehitiya atyo nomaniyenai. Nokoamaniye tyaonahitaha hoka ihiyetaha nokaxaexakerityakita — nexa. \p \v 11 — Kalikini atyoite notyohetehena hinali xeta, maisa atyoite halitinai koni notyaohitita. Hoka noxaotyakiriharenai atyoite alitehena halitinai koni. Maika hikaxaikohena noximi maniya hamohenerenai, Abá, hoka hiyema maniya tyaonaha waiye, exahe exahekolaha hoka hakakoa tyaohena enomanaha hoka wiyahekola hakakoa tyaonitere akereta ahekohenaha. \v 12 Matyakekoneharenai koni notyaonita ekakoaha hoka nokaxaikoahene hijitere kakoa. Hiso atyo nokoamaniye hamokahene hoka waiye nokaxaikoahene hoka maisa hatya hekoti halakijita hawenane hiyaotyakira xema maniya. Hatita taita atyo halakisa hatyakekone, hamawenekoaretyaka xetare terota hoka. Etahi akiti atyo kaxairatyaka Iraiti Waiyexe nanekoa hoka aokitere akereta kawenatyaka maheta hoka halakisa hatyakekone. \p \v 13 — Kalikini notyohetehena hinali xeta. Hekota halitinai koni notyaonita hoka exe akiti noxakai noxaotyakiriharenai hiye, kasani ihalahare tyaonaha naokita hoka. \v 14 Noxakai hiraine ihiyeha hoka matyakekoneharenai kirawanahene, maisa hatyoha akerexeha xini hoka. Noxaotyakiriharenai atyo maisa matyakekoneharenai akereta xini, exahe natyo hoka maisa matyakekoneharenai akerexe xini — nexa Jesus. \p \v 15 — Maisa hiyehenahitene halitinai konita naokare. Kasani hikaxaikoahene Tihanare xoalini hare iniyalahare nonitata naokita. \v 16 Natyo atyo maisa matyakekoneharenai akereta xini, exahe noxaotyakiriharenai hoka maisa hatyonai akereta xini. \v 17 Hiyaotyakira atyo waiyexe, aliterexe. Maika haotyakisa noxaotyakiriharenai hoka waiye tyaonaha hikoamaniya. \p \v 18 — Hiso atyo haxikatya natyo halitinai koni. Nikareta natyo tehitiya naxikatya noxaotyakiriharenai halitinai koni awaiyekehalakatya maheta hiraine. \v 19 Noxaotyakiriharenai hiyeta hikoamaniya terota notyaona naokowi. Hikoamaniya terota notyaona naokowi hatyonai sema Iraiti Waiyexe hoka hikoamaniya tehitiya waiye tyaonaha maheta. \p \v 20 — Maisa noxaotyakiriharenai tahi taita xini naxita hiso, Abá. Maikaite haiyanai iniraineha semaha hoka noximi maniya tyaohenerenae tahi tehitiya naxita hiso. \v 21 Kasani exahekolaha hakakoa tyaona enomanaha naokita. Hiyaiya, noxahekoli, hiyahekola xoaha atyo hakakoa, Abá. Kasani wikoamaniya tyaonaha naokita, Abá. Hiso atyo haxikatya natyo halitinai koni. Kasani noxaotyakiriharenai hakakoa ahekotyaha naokita hoka matyakekoneharenai hiyaxikalahare terota aokaha natyo maheta. \p \v 22 — Hihiyeta nokaxaiminisakita hoka hatyo hiyeta tehitiya noxaotyakiriharenai kaxaiminisakita hamaniya taita exahekolaha tyaona maheta wiyahekola hamaniyita tyaonitere akereta. \v 23 Natyo atyo notyaonita noxaotyakiriharenai kakoa hoka hiso hoka hisaonita nokakoi noxaotyakiriharenai waiye tyaona maheta, exahe hamaniya taita ahekohenaha maheta. Hiso atyo haxikatya natyo halitinai koni, exahe hawaiyetya natyo, exahe hawaiyetya tehitiya noxaotyakiriharenai. Kasani halitinai ana hatyohare akiti waiyekehalaka naokita — nexa. \p \v 24 — Abá, kasani nokoamaniyi hamohenerenai nohaliye tyaonaha naokita hoka nawenani kalorexe waiyaha maheta. Hiyaiya waikohe maomakaharene xowakita atyo hawaiyetita natyo — nexa Jesus. \p \v 25 — Hiso atyo hawaiye, Abá. Xakore hoka matyakekoneharenai maisa waiyare hiso, exahe hitahi akiti hoka maisa waiyekehalakere enomanaha. Hoka natyo atyo nowaiyita hiso. Hiso atyo haxikatya natyo ali xeta. Hatyo akiti waiyekehalakita noxaotyakiriharenai ana. \v 26 Koxaka naotyakisahitene hitahi akiti kakoa. Naotyakisahenite hoka hatyo akiti waiyekehalaka enomanaha hoka tyaonahitaha hikoamaniya. Hiso atyo hawaiyetita natyo hoka hatyo akereta awaiyetyakakoaha naoka, exahe natyo hoka waiye notyaona ekakoaha naokita — nexa Jesus iraexatya Enore hiye. \c 18 \s1 Jesus Kaberexotyaka \r (Mateus 26.47-56; Marcos 14.43-50; Lucas 22.47-53) \p \v 1 Jesus halakisa hairaexala hoka hikoa xane haxaotyakiraharenai kakoa one hiyase Cedrom nexarexe halakoiya. Hanakati tyaonitere atya ime kakoare nali Jesus xane ekakoaha. \v 2 Jesus kahaliki nali xane haxaotyakiraharenai kakoa hoka ematawatyasehare Judas tehitiya waiyita hatyo nali. \v 3 Jesus xane kaoka hatyo atya, ime iyiti kakoare akiti hoka wahasehena tyaonita hoka Judas tyoa kaokehena hatyo nali sorarenai kakoa, Iraexatyakalati Hana kaxaikotyasenai hare kakoa tyoa kaoka hatyo nali. Sacerdotenai, fariseunai xoaha xekohasenai axikatyahene Judas xema. Kesekase, xaokanatyakalati hare kolatyahitaha. \p \v 4 Koxaka atyo Jesus hatyo nikare mohenaherene akiti otita haheta maniya. Atyahita exahitaha hoka kaokehenaha enomana hoka xane ahalakoatyahene hoka nexa ihiyeha: — Xala xatawita? nexa axahene. \p \v 5 — Jesus Nazaré tare watawita — nexaha. \p — Natyo — nexa Jesus ihiyeha. Exowaka ematawatyasehare Judas enekoniha tyaonita. \p \v 6 — Natyo — nexa taita Jesus ihiyeha hoka haikoahaxahenahitaha hoka exoaha waikoa. \p \v 7 — Xala xatawita? nihitiya Jesus ihiyeha. \p — Jesus Nazaré tare watawita — nehenahitiyaha ihiye. \p \v 8 —“Natyo”, nomita xihiye. Aliterexe atyo natyo xatawita hoka maika exenai xahalakisa hoka xanehenahitaha — nexa Jesus ihiyeha. \p \v 9 Jesus iraexaitere Enore hiye xowakiya nexa: “Hiso atyo nokoamaniye hamoka noxaotyakiriharenai hoka nokaxaikoahene hoka maisa hatya hekoti halakijita hawenane hiyaotyakira xema maniya”, nexa hatyo xowakiya. Hoka sorarenai tyoa hikoaha enomana hoka, — Maika exenai xahalakisa hoka xanehenahitaha — nexa Jesus sorarenai hiye, iraexahenere akereta kawenatyaka maheta. \p \v 10 Hatyaoseta Pedro iya hakeserakase initini akota hoka Malco nexarexe tinihe aikotya, ifihini maniya. Malco atyo sacerdote kalorexe wakanehare. \p \v 11 Hatyaoseta Jesus nexa iraehena Pedro hiye: — Hamohetehena hikeserakase initinako. Baba Enore isa nomani erati notera maheta. Xoana, motyaite maisa noteritene haokita? nexa Jesus Pedro hiye, makawati kaxomokakehenere xaokaka nikare iraeta hatahi. \s1 Jesus Kakolatyaka Anás Nahalakoa \p \v 12 Hatyaoseta sorarenai exekohaseha kakoita, Iraexatyakalati Hana kaxaikotyasenai hare otokaha Jesus hoka olatyahene. \v 13 Otokahene, olatyahene hoka xaneha Caifás nimatyokoe Anás hana xeta ekakoa. Hatyo xowaka terehokoane Caifás sacerdotenai xekohase tyaonita. \v 14 Koxaka Caifás nexa irai judeunai xekohasenai hiye: “Maika hatya haliti waini tyotya halitinae ana hoka ehekore”, nexa irae. \s1 Pedro Maisa Jesus Xaotyakirahare Xini Aokowi \r (Mateus 26.69-70; Marcos 14.66-68; Lucas 22.54-57) \p \v 15 Xaneha Jesus kakoa hoka Simão Pedro hatya Jesus xaotyakirahare xoaha xaneha exema. Hatyo Jesus xaotyakirahare atyo sacerdotenai xekohase waiyanehare hoka hatyo tehitiya atyo isoa Jesus kakoa Anás hana talahokolako. \v 16 Hoka Pedro atyo hekota hati talahokola kanase nali. Hatyaoseta ihinaehare sacerdote kalorexe waiyanehare hikoaheta hoka irae hati jihola kaxaikotyasero hiye hoka noloka Pedro aisoakisa hati talahokotyakako. \p \v 17 Hatyaoseta jihore kaxaikotolo nehena Pedro hiye: — Xoana hiso tehitiya exe haliti xaotyakirahare? nexa axene. \p Hoka Pedro nexa: — Maisa atyo exaotyakirahare xini natyo — nexa ihiye. \p \v 18 Kala tihita wakaharenai, sorarenai hiye hoka airatyaha hoka tyoa hatyo haliya tityoa hoka jijikoaha. Hatyaoseta Pedro isoa enekonyaha jijikoa maheta. \s1 Jesus Kakolatyaka Sacerdotenai Xekohase Nahalakoa \r (Mateus 26.57-67; Marcos 14.55-65; Lucas 22.66-71) \p \v 19 Hatyaoseta sacerdotenai xekohase axa Jesus exaotyakira, exaotyakiraharenai tahi akiti. \p \v 20 Axene hoka Jesus nexa ihiye: — Tyotyaha ehaotya hitaha niraeta. Nikare naotyakisahitene Iraexatyakalati Hanako, xahohisakoatyakalati hanako hare. Hoka maisa atyo xoana xowaka xoare metereta niraexe — nexa. \v 21 — Xoana hoka haxita natyo? Kahare halitinai sema niraini. Maika hatyonai haxa hoka xakaihaha hihiye — nexa Jesus sacerdotenai xekohase niraine nahalakoa. \p \v 22 Nikare Jesus iraeta ene hoka hatya sorare mokotene itihokoa. — Xoana hoka nikare hiraeta sacerdotenai xekohase kakoa? nexa. \p \v 23 — Xoare nomi namaoseratya hoka hamokotya natyo? Aliterexe niraeta hoka xoana hoka hamokotya natyo? nexa Jesus iniraine nahalakoa. \p \v 24 Hatyo najikinita Anás axikatya Jesus olatyoaretata haxaise Caifás hana nali xeta. Exowaka Caifás sacerdotenai xekohase tyaonita. \s1 Pedro Maisa Jesus Xaotyakirahare Xini Aokowihitiya \r (Mateus 26.71-75; Marcos 14.69-72; Lucas 22.58-62) \p \v 25 Hoka Pedro atyo hekota irikati haliya jijikoita hoka axehenahitiyene: — Kala maisa hoka hiso tehitiya exe haliti xaotyakirahare — nexaha. \p — Maisa natyo xini — nexa Pedro teraharetyoa. \p \v 26 Hatyaoseta sacerdotenai xekohase wakanehare axehitiyene: — Motya akere hiso hare nowaiya ekakoa etake atya, ime hare kakoare tyaonitere nali. Xoana alitere? nexa ihiye. Pedro aikotinihenere hinaehare nikare iraeta ekakoa. \p \v 27 Hoka Pedro nexa: — Maisa natyo xini — nexa teraharetyoahitiya. — Maisa natyo xini — nexa taita hoka takoira kawisa. \s1 Jesus Kakolatyaka Pilatos Nahalakoa \r (Mateus 27.1-2, 11-14; Marcos 15.1-5; Lucas 23.1-5) \p \v 28 Hatyaoseta xaneha Jesus kakoa Caifás hana nalita kalorexe Pilatos hana nali xeta. Exowaka weta. Xaneha ekakoa hoka maisa isoareha ekakoa kalorexe hanako, hisehaliti Páscoa nakaira kanakairaha aokowihenaha hoka. Isoahaiya majudeuneharenai hanako hoka aiyalaharetyahaiya hawenaneha hoka maisaiya aliyakere kanakairahitaha Páscoa nakaira. Nikare atyo exaotyakisakahoha hoka. \p \v 29 Maisa isoahitaha Pilatos hanako hoka hikoa enomanaha sema maheta enomanaha. — Xoare xemere nikare xamokene? nexa ihiyeha. \p \v 30 — Ekoiya waiyexe haliti hoka maisaiya wotokene hoka wijoita homana ekakoa — nexaha Pilatos hiye. \p \v 31 — Kala xiyane ekakoa hoka waiye xasema etahi hoka xinaho maniya akereta xamokene — nexa Pilatos ihiyeha. \p — Maisaiya aliyakere waijita haliti. Waiseniya hoka maisaiya waiyeta Roma yerenai hiye — nexaha. \p \v 32 Koxaka Jesus irai haxaisaka tahi akiti hoka hatyo hakamane aohenere akereta efaharenai mokene, Jesus niraine akereta kawenatyaka maheta. \p \v 33 Hatyaoseta Pilatos isoahetehitiya hahakatyakala ako hoka kawisa Jesus hoka axehenene: — Xoana alitere judeunai xekohase hiso? nexa axehenene. \p \v 34 — Xoana hisota nikare hahekotya hoka nikare haxita natyo? Hatya kore nikare irae notahi akiti hoka haxita natyo? nexa Jesus ihiye. \p \v 35 — Xoana judeu yatya natyo hoka? Sacerdotenai xekohasenai, haiyaharenai hare, hisoharero makere atyo nolokaha hiso nomani hoka hiyaisaka aokaha nohiye. Xoare hisoma hoka nikarahitaha? nexa Pilatos Jesus hiye. \p \v 36 — Kalorexe xakore atyo natyo hoka maisa atyo aliyere kalorexene xini natyo. Aliyere kalorexeya natyo hoka nowakaniharenaiya xalijinihareha hoka maisaiya judeunai otokahitaha natyo. Hoka maisa atyo aliyere kalorexe xini natyo — nexa Jesus. \p \v 37 — Nikare hoka kalorexe atyo hiso? nexa axehitiyene. \p — Hiso atyo kalorexe haokita natyo — nexa Jesus. — Hatyo niyahare terota notyaona halitinai koni noxakai maheta iraiti aliterexe ihiyeha. Tyotya iraiti waiyexe awaititerenai atyo semaxemaita niraini — nexa Jesus. \p \v 38 — Xoare iraiti aliterexe haokita? nexa Pilatos Jesus hiye hoka hikoahitiya hoka xane iraihitiya judeunai hiye. \s1 Jesus Kahalakisaka Kaxaisaka Maheta \r (Mateus 27.15-31; Marcos 15.6-20; Lucas 23.13-25) \p Hikoahitiya enomanaha hoka nehena ihiyeha: — Maisa xoare iniyalahare nasemita etahi akiti. Maisaiya xoare xemere kaxaisakita — nexa. \v 39 — Hoka xinaho maniya atyo terehokoakiti nihatyaka hisehaliti Páscoa xowakehena hoka hatya berexo ako tyaonitere nahalakihitita xomana. Hoka xoana judeunai xekohase nahalakiheta xomana xaokita? nexa Pilatos axahene. \p \v 40 — Maisa exe kahalakisakeheta waokare. Maika hahalakiheta Barrabás womana — nexaha kinatyaxa kawiyatyaha enomana. \p Hatyo Barrabás atyo haliti fahare. \c 19 \s1 Jesus Kamokonasetyaka \p \v 1 Exowakerota Pilatos Jesus mokonasetyaka aoka. \v 2 Hatyaoseta sorarenai tyomaha xolatyaolisoakalati katohere kakoare hoka mokahene eseri hiye, exahe imitinase xotere ako aisoakisahene. \p \v 3 — Hawaiyeta womana, judeunai xekohase — nexa koexahaxatyaha ekakoa, itihokoa hare mokotyahene hakahe kakoa. \p \v 4 Hatyaoseta Pilatos hikoahitiya hoka iraihitiya judeunai kakoa: — Naihikoatenite xomana hoka xiyaiya! Hoka xasemehena: Natyo nomani atyo maisa xoare hare iniyalahare tyomare — nexa Pilatos ihiyeha. \p \v 5 Nexa hoka aihikoatya Jesus enomanaha. Katohere seriyeta, imiti xotere nasakoreta hikoa enomanaha. \p — Xiyaiyehenenira! nexa Pilatos ihiyeha. \p \v 6 Sacerdotenai, Iraexatyakalati Hana kaxaikotyasenai harenai waiyaha Jesus hoka kinatyaxa kawiyatyaha: — Haberekotene atyalihose xaimaholatyaka hiye! Haberekotene atyalihose xaimaholatyaka hiye! nexaha kinatyaxa kawiyatyaha, Jesus xaisaka aokahitaha. \p — Maika atyo xiso xiyanehena ekakoa hoka atyalihose xaimaholatyaka hiye xaberekotene. Natyo nomani atyo maisa xoare iniyalahare tyomare — nexa Pilatos ihiyeha. \p \v 7 — Xaotyakisatyaho kakoare wiso. Wiyaotyakisakaho xema wisaonita hoka exe haliti xaisaka waoka, Enore Ityani aokowita hoka — nexa judeunai Pilatos hiye. \p \v 8 Hatyo akiti sema Pilatos hoka maira kalore. \v 9 Xane isoahitiya hatyako hoka axehitiya Jesus: — Aliyotare kaisere hiso? \p Nexa xakore hoka maisa ekoaxaita enomana. \p \v 10 — Xoana hoka maisa hekoaxaita nomani? Hiyaiya, kalorexe atyo natyo. Hikahalakisakehetaiya naoka hoka hikahalakisakeheta. Hikaxaisakaiya atyalihose xaimaholatyaka hiye naoka hoka hikaxaisakaiya. Xoana eko waiyekehalakita homana? nexa axa Jesus. \p \v 11 — Ekoiya awa Enore kalorexe mokita hiso hoka maisaiya xoana hamokita natyo. Hatyo hiyeta nomatawatyasehare kalore iniyalahare tyoma — nexa Jesus kalorexe hiye. \p \v 12 Pilatos sema iniraine hoka halakiheta Jesus aokowihena. Xakore hoka judeunai kawiyatya kinatyaxa enomana: — Awaira atyo hahalakihetehenene. Hahalakiheteniya atyo hoka maisaiya atyo waiyeta Roma yerenai xekohase César ana. Hiyaiya, hatya haliti kalorexe tyaona aokowita hoka César nahalakoahare terota tyaonita — nexaha Pilatos ana kawiyatyaha. \p \v 13 Hatyo iniraineha sema Pilatos hoka aihikoaheta Jesus menanaka tyaonahitereha nali. Hatyaoseta Pilatos kalorexe nokahakalaose tyokeheta, “Sehalikoa” aokahitere nali. Hebreunai xako maniya atyo: “Gabatá”, nexahitaha hatyo xaokaka. \v 14 Exowaka okoi totahikoahena. Kamaetali hoka Páscoa ferakene tyaohena. \p Pilatos tyokeheta hoka nexa judeunai hiye: — Xiyaiyehena, owene xiyekohase kalorexe — nexa ihiyeha. \p \v 15 — Maisa! Waiye xaisaka atyo! Waiye berekotyaka atyalihose xaimaholatyaka hiye! nexaha kinatyaxa kawiyatyaha enomana. \p — Xoana xiyekohase kaberekotyaka atyalihose xaimaholatyaka hiye xaokita? nexa. \p — Maisa exe xini wiyekohase. Roma yerenai xekohase taita atyo wiyekohase — nexaha sacerdotenai nityohalitiranai Pilatos hiye. \p \v 16 Nexaha hoka Pilatos halakisa Jesus sorarenai ana berekotyahene maheta atyalihose xaimaholatyaka hiye hoka exowakerota xaneha ekakoa. \s1 Jesus Berekotyaka Tahi \r (Mateus 27.32-44; Marcos 15.21-32; Lucas 23.26-43) \p \v 17 Hatyaoseta xaneha Jesus kakoa Calvário, Seriti nahe aokahitere nali. Hebraico xako atyo, “Gólgota”, nexahita exaokaka. Xanehenaha ekakoa hoka Jesus kolatya atyalihose xaimaholatyaka haberekotyaka niyahare. \fig |src="cn01833B.tif" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="João 19.17" \fig* \v 18 Xane kaokaha ekakoa hatyo nali hoka berekotyaha Jesus atyalihose xaimaholatyaka hiye. Hinamahare tehitiya berekotyaha atyalihose xaimaholatyakanai hiye, hamaniya hahare, hamaniya hahare xoaha atityoakisahene hoka Jesus enenekeseneha tyaona. \p \v 19 Pilatos xairatya taba taose hiye hoka hatyo taba taose berekotyaha Jesus seri hao. Exakerexe xairatyoare, hebraico, grego, latim xoaha xako: \qc JESUS NAZARÉ YERE JUDEUNAI XEKOHASE \p \v 20 Wenakalati haliyita berekotyahene hoka kahare judeunai jiyehenaha hatyo nali hoka waiyehenaha hatyo xairatise hoka kaixaretyahitene. \p \v 21 Hatyaoseta sacerdotenai xekohasenai xane hoka nexaha Pilatos hiye: — Awaiya atyore, “Judeunai xekohase”, hexa haxairatyare. “Natyo atyo judeunai xekohase”, hexaiya atyore haxairatya — nexaha Pilatos hiye. \p \v 22 — Nikare naxairatya hoka kotare nikareta — nexa Pilatos ihiyeha. \p \v 23 Sorarenai berekotya Jesus atyalihose xaimaholatyaka hiye hoka hatyaoseta inima ekatyahexete aikosekoatyaha 4-taose hoka haihatyaka tyaonaha ekakoa. Hoka inimanase atyo maisa itinolatyakahare xini hoka maisa aikosekoatyahitene. \p \v 24 — Kotare maxaikotyakahare wahalakisa inimanase hoka wahasakaharetyakakoa ihiye hoka xala xamani tyaona ekakoa — nexakakoaha. \p Nexakakoaha hoka hatyaoseta hasakaharetyakakoaha hoka hahare tyaona inimanase kakoa. Hatyo nikare tyaohenahere akiti kaxairatyaka iraeti waiyexe nanekoa hoka nikare tyaona: \q1 Nimi atyoite irakakakoaha hoka niminase hiye atyoite hasakaharetyakakoaha. \m Hatyo akereta sorarenai tyaona. \p \v 25 Atyalihose xaimaholatyaka haliya Jesus nityo haximalone kakoa, exahe Maria Madalena, Clopas exanityo Maria harenai tityoahitaha hoka \v 26 hatyaoseta Jesus waiya hanityo. Inityo haliya tyaonita exaotyakirahare awaiyetiterene hoka Jesus waiyene hoka nexa hanityo hiye: — Hiyaiya, exe atyo hityani — nexa hanityo hiye. \p \v 27 Hatyaoseta haxaotyakirahare hiye nihitiya: — Hiyaiya, exe atyo hityo — nexa ihiye. \p Nexa ihiye hoka exaotyakirahare noloka Jesus nityo hahanako xeta hoka tyaona ehaliya maheta. \s1 Jesus Kamane Tahi \r (Mateus 27.45-56; Marcos 15.33-41; Lucas 23.44-49) \p \v 28 Hatyo najikinita atyo waiyekehalakehena Jesus ana, koxaka atyo tyotya kawenatyakeheta. Hoka nexa: — Noinita — nexa, kasani Iraiti Waiyexe nanekoa xairatyoare tyaonitere akereta kawenatyaka maheta. \p \v 29 Hatyo nali tinihaliti vinhoxa katyalaxere kakoare tyaonita hoka xane tihaharetyoakalati mitoloka hatyoxa hoka atyakase hiye mokene hoka xane Jesus kanase hiye ekaokakisene. \p \v 30 Tera hatyo vinhoxa hoka nexa: — Koxaka tyotya memaka hoka imiyane nahikoa — neheta takita hoka xawinoka haseri hoka waini. \s1 Sorare Tonotya Jesus Halatako \p \v 31 Hatyaoseta judeunai xane axa Pilatos, atyalihose xaimaholatyaka hiye tyaoniterenai kasahe taikaha aohenaha hoka wainiha haxerore hoka atyalihose xaimaholatyaka hiyeta iyehenahitene maheta, memere mokakatyaha sábado ferakene niyahare aokowiyahitaha hoka. Kamaetali sábado xowaka atyo Páscoa ferakene hoka kasani maisa heko atyalihose xaimaholatyaka hiye tyaonaha sábado xowaka aokareha judeunai hoka nikare iraeha Pilatos hiye. \p \v 32 Xane iraeha Pilatos kakoa hoka axikatya sorarenai hoka xane atyalihose xaimaholatyaka hiye tyaoniterenae kasahe taikaha maheta. Jesus hakakoane berekohenahere hahare hotohare kasahe taikaha, hatyaoseta hahare taikehehenahitiyaha. \v 33 Hoka Jesus ana xane xakore hikoahenaha, koxaka atyo waini hoka maisa ekasahe taikahitaha. \v 34 Xakore atyo hoka hahare sorare atyo hatonotyakala kakoa Jesus koihako tonotya. Tonotene hoka hatyo etonolaoseta iratyoa timalati, one xoaha. \v 35 Ewaiyasehare waiya hatyo nikare mohenahere Jesus hoka xakaini. Maisa maoseraita xini, aliterexe nikare mokaha Jesus. Waiyene hoka xakaini xityakeko maheta. \p \v 36 Exakerexe xairatyoare tyaonita Iraiti Waiyexe nanekoa: \q1 Maisaiya hanahe hekoti enahe taikoita. \m Nikare etahi kaxairatyaka hoka nikare mokaha Jesus iraiti akereta kawenatyaka maheta. \p \v 37 Hakiti tehitiya exakerexe xairatyoare tyaonita: \q1 Wahakotyahaite hatyo hatonolahareha ana. \s1 Jesus Xafityaka Tahi \r (Mateus 27.57-61; Marcos 15.42-47; Lucas 23.50-56) \p \v 38 Hatyo najikinita José nexarexe xane irae Pilatos kakoa, iyeheta maheta Jesus háre atyalihose xaimaholatyaka hiyeta hoka fetene maheta. José atyo Arimatéia nalitare, Jesus xema nawenatyasehare. Exema nawenatyasehare xakore hoka mema tyaonita, judeunai amairakijitene hoka. \p Xane axa Pilatos hoka: — Ahá, hiyane hiyehetene — nexa Pilatos ihiye hoka xane atyalihose xaimaholatyaka hiyeta iyeheta Jesus háre. \v 39 Nicodemos nexarexe tehitiya xane José xema. Hatyo Nicodemos atyo etake makiya xane iraehenere Jesus kakoa. Nicodemos xane José xema, kolatya airaxero ekaketatyakahare aloés, mirra xoaha kakoare. Timena hatyo airaxero kolatya. \v 40 Xaneha hoka xane iyehenahitaha Jesus háre atyalihose xaimaholatyaka hiyeta hoka olahisityahene imiti kese taosero kakoa hoka airaxero kaolaxahenahere kakoa airaxehisahene. Judeunai atyo nikare hakamaneha moka hoka fityahitaha. \p \v 41 Hatyo Jesus berekohenahere nali akiti hanakatihaliti kakoare, hoka hatyo nali sehali kakoakotyaka. Waitare kaomakere hoka maisa xala hare hatyoako kaxafityakehenere. \v 42 Maisa sekore hatyo sehali kakoakotyaka hoka hatyoako xane Jesus háre mokaha. Exowaka okoi sábado ferakenehena judeunai hiye hoka nikare tyaonaha. \c 20 \s1 Xawatyakalati Firakoheta \r (Mateus 28.1-8; Marcos 16.1-8; Lucas 24.1-12) \p \v 1 Domingo xowaka weta makiyaseta Maria Madalena xane Jesus xawatyakala nali xeta. Xane kaoka, waiyehena atyo, xawatyakalati atyo majiholatyoare. Ijihola sehali taose atyo koxaka kaiyaka hoka majiholatyoare tyaonita. \p \v 2 Nikare waiya hoka tema xane Simão Pedro, háhare Jesus awaiyetitere xoaha ana hoka nexa ihiyeha: — Iyehenahita Xekohaseti Jesus háre exawatyakala akota hoka kala aliyo xamani ala xane mokahene — nexa Maria xakai ihiyeha. \p \v 3 Nexa ihiyeha hoka Pedro hatya exaotyakirahare xoaha xane xawatyakalati nali. \v 4 Tema xaneha, háhare atyo Pedro xahe winihare hoka tema xane hoka hatyo hotohare xane hikoa xawatyakalati nali. \v 5 Xane hikoa hoka tanatyoakotya hoka imiti kese taosero waiyeheta hoka maisa atyo ijoita xawatyakalati ako. \v 6 Enajikinita atyo Pedro xane hikoa hoka isoa xawatyakalati ako hoka waiyeheta imiti taose, nali tyaonita hoka. \v 7 Jesus seri hiye olalihenahere taose haware tyaonita imiti linho taose eháre hiye olalihenahere nonitata. \v 8 Hatyaoseta exaotyakirahare hetati xane hikoahenere tehitiya isoa hoka waiya. Waiya hoka tyakeko. \p \v 9 Exowakiya maisa waiyekehalakere enomanaha Iraeti Waiyexe nanekoa xairatyoare tyaonitere, Jesus ite kasehetehenere nitere. \v 10 Hatyaoseta hatyo hinamanai haikoahetaha hahanaha xeta. \s1 Jesus Kaotyakeheta Maria Madalena Ana \r (Mateus 28.9-10; Marcos 16.9-11) \p \v 11 Hoka Maria Madalena atyo hekota tyaonita xawatyakalati haliya, tiyita. Haosexa naseta meholokoa tanatyoa waiyakotya xawatyakalati. \v 12 Waiyehena atyo, owene hinama anjo tyaonita iyomere nimere makere. Tyokahita Jesus xomokakaose nali, hatya eseri maniya, hatya ikiji maniya xoaha. \p \v 13 — Xoana hoka hitiyita? nexaha axaha Maria. \p — Iyehenahitaha noxekohase háre hoka aliyo xamani xane mokahene — nexa Maria ihiyeha. \p \v 14 Nexa hoka ehaikoahaloheta, waiyehena atyo, Jesus atyo owene tityoita hoka motya maisa hatyota xini aokitene. \p \v 15 Hatyaoseta Jesus axene: — Xoana hoka hitiyita? Xala xahita hatawita? nexa. \p Motya hatyo naliye hanakati kaxaikotyasehare aokene Maria hoka nexa ihiye: — Xoana, hiso hiyeheta noxekohase háre? Aliyo hamokene? Alitere atyo hakolatene hoka hiyakai nohiye hoka noxani nakolahetene hahalakihenerene nalita hoka hakiti noxani nafehetehitiyene — nexa Maria ihiye. \p \v 16 Hatyaoseta: — Maria! nexa Jesus. \p Nexa hoka ehaikoa enomana hoka nexa: — Raboni — nexa ihiye, hebreunai xako irai. Wiyako maniya atyo, “Xaotyakisatiye”, nita. \p \v 17 — Awa atyo hotohena natyo noxanini nahitita Baba nali. Hiyane kaisere nohinaeharenai hiye hiyakaihetehena natyo. Maika hexa ihiyeha: “Eno tyaite xanehena Hanexe Enore nali, exahe Xexe Enore nali”, hexa ihiyeha — nexa Jesus Maria Madalena hiye. \p \v 18 Nexa ihiye hoka Maria Madalena xane xakaiheta Jesus xaotyakiraharenai hiye: — Nowaiyehetaore Xekohaseti — nexa Maria Madalena ihiyeha, Jesus niraene harenai xakai ihiyeha. \s1 Jesus Kaotyakeheta Haxaotyakiraharenai Ana \r (Mateus 28.16-20; Marcos 16.14-18; Lucas 24.36-49) \p \v 19 Hatyo domingone makehena hoka exaotyakiraharenai hohisakoaha hati waiye jihotyakere ako, judeunai nityohalitiranaiha amairakisahitene hoka. Hohisakoaha hoka Jesus kaotyaka enomanaha hoka tityoa enenekeseneha. \p — Maika waiye ximehexaikohare xisaona naoka — nexa ihiyeha, \v 20 hotikisa hakahekoa berekotyakaose, hakoihakore tonotyakaose hare hotikisa enomanaha. \p Waiyehenahita haxekohaseha hoka ihalaharehenahita. \p \v 21 — Maika waiye ximehexaikohare xisaona naoka. Baba Enore axikahenere natyo akereta atyoite naxikatya xiso — nexa ihiyeha. \p \v 22 Nexa ihiyeha hoka aomomaharehenahitene. — Isekohaliti Waiyexe tyaona xikakoa naoka — nexa ihiyeha. \v 23 — Haiyanai nómanenai iniyalahare xemaisatita hoka kamaotyanetyakaiya. Hoka maisaiya xemaisatita hoka maisaiya kamaotyanetyakita — nexa Jesus ihiyeha. \fig |src="cn01865B.tif" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="João 20.23" \fig* \s1 Jesus, Tomé Xoaha \p \v 24 Jesus kaotyakehetehenere enomanaha xowaka atyo maisa nali enekoniha aka háhare exaotyakirahare Tomé, Dídimo aokahitere. \p \v 25 Tomé kaokeheta enomanaha hoka exaotyakiraharene haiyanai nehenaha ihiye: — Wiyaiyeheta Xekohaseti — nexaha. \p — Kala xamaoseraita. Maisaiya atyo nowaiyita eberekotyakaose ekahekoa, exahe namokita nokahihi eberekotyakaose, exahe namokita nokahe etonotyakaose ekoihako akiti hoka maisaiya atyo notyakekota xiraini — nexa Tomé. \p \v 26 Tyaohenaha, hasemanane najikinita kala Jesus xaotyakiraharenai hohisakoahenahitiyaha, Tomé kakoareha atyo. Hati waiye jihotyakahare ako tyaonahitaha. Hatyaoseta Jesus kaotyakihitiya enomanaha. Tityoa enenekeseneha hoka nexa ihiyeha: — Maika waiye ximehexaikohare xisaona naoka — nexa ihiyeha. \p \v 27 Hatyaoseta Tomé hiye nexa: — Wityaira hiyaiya hoka hikahihi hamohena nokahikoi, exahe hikahe hoka nokoihako. Awaira hamatyakekohena. Maika hityakeko — nexa Jesus ihiye. \p \v 28 Hoka nexa ihiye Tomé: — Noxekohase, Nenorixi! nexa taita iniraine nahalakoa. \p \v 29 — Hityakekoheta atyo, hiyaiyeheta tyare natyo hoka. Hoka waiye kaiserehare atyo mawaiyanehareta tyakekotere natyo — nexa Jesus. \s1 Xoare Niyahare Xamani Exe Iraiti Waiyexe \p \v 30 Jesus atyo kahare xoalini hare tyoma haxaotyakiraharenai haoti tyakekoha maheta, hoka maisa atyo tyotya etahi kaxairatyakita exe baberanekoa. \fig |src="HK00153B.TIF" size="col" copy="Horace Knowles revised by Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="João 20.30" \fig* \v 31 Haiyanai enómanenai taita kaxairatyaka xityakeko maheta Jesus. Hatyo atyo Enore Ityani. Jesus atyo Enore Kalorexe Aohenere. Xityakekone hiyetaite menanehaliti xisaona. \c 21 \s1 Jesus Kaotyakeheta 7-hare Haxaotyakiraharenai Ana \p \v 1 Hatyo najikinita Jesus kaotyakehitiya haxaotyakiraharenai ana hokoxa Tiberíades aokahitere nali. Exakere kaotyaka enomanaha: \v 2 Haiyaharenai exaotyakiraharenai nali tyaonita, Simão Pedro, Tomé Dídimo, Natanael, Zebedeu ityaninai, hinamahare tehitiya harenai nali tyaonita. Natanael atyo Caná nalitare, Galiléia koa yere. \p \v 3 Nali tyaonahita hoka Simão Pedro nexa hahinaeharenai hiye: — Noxani namairatya — nexa. \p Nexa hoka: — Wisoa tehitiyaite hiyema hoka wamairatya — nexa ihinaeharenai ihiye. \p Nexaha ihiye hoka mánene kanowako isoaha hoka xaneha. Hatyo makene mairatyaha heko ferakoa hamairalaha kakoita xakore hoka maisa xoare hare nolokahitaha. \p \v 4 Ferakoahena, waiye waiyakehena hoka, waiyehenaha atyo, owene atyo Jesus one kilihi kaiholokoa tyaonita. Xakore hoka motya atyo maisa Jesus xini aokahene. \p \v 5 — Xoana xanoloka kohase? nexa kawiyatya Jesus enomanaha. \p — Maisa xoare — nexaha ihiye. \p \v 6 — Xaxawahena maka kohase hiyakakala kanowa halatako fihi maniya hoka kohase nalita xahiya — nexa ihiyeha. \p Exowakerota xawatyaha onexa maka kohase hiyakakala hoka kahare isoa enako. Kahare kohase isoa enako hoka maisa aliyakere noloka aihikoahenahitita kanowako hahiyakakalaha, timena hoka. \p \v 7 Hatyaoseta exaotyakirahare Jesus awaiyetitere nexa Pedro hiye: — Xekohaseti Jesus nikaore — nexa Pedro hiye. \p Pedro sema Xekohaseti nali tyaonitere hoka isoaheta haimanasako, maimahiro ene tyaonita hoka. Isoaheta haimanasako, exoa onexa hoka maxakoa xane Jesus tyaonitere nali xeta. \v 8 Haiyaharenai exaotyakiraharenai atyo kanowakota nolokehexatya tyoahita kohase kakoare hahiyakakalaha. Maisa sekore kaiholokoa nonita. \p \v 9 Tyoa hikoahenahitaha kaiholokoa nali hoka exoahenahitaha kanowakota. Waiyehenaha atyo, kohase jihatyaka tyaonita nakairati kakoare irikatyaose. \p \v 10 — Xamehena nomani kohase xinolokala hiyeta — nexa Jesus ihiyeha. \p \v 11 Exowakerota Pedro nolokihitya kohase hiyakakala kohase kakoare, aihikoatya iyoherotikoa. Kahare kohase, kaise ihiyakakalako. Ihatyahene hoka 153-kohase, kalorexe taita. Kahare, kalorexe taita xakore hoka aihikoatene hoka maisa irikoita ihiyakakalaha. \p \v 12 Hatyaoseta Jesus iraihena: — Witya xikanakairahena — nexa ihiyeha. \p Maisa xala hare axarene. Xekohaseti Jesus terota aokahitene hoka waiyekehalakita enomanaha hoka maisa xala hare axarene, haiharahitene hoka. \p \v 13 Hatyaoseta Jesus kaoka ehaliyaha hoka nakairati isa enomanaha. Nikare tehitiya kohase isa enomanaha. \p \v 14 Koxaka hinamaki Jesus kaotyakeheta haxaotyakiraharenai ana hakamane najikinita, kaseheta hoka. Exe kakoita hanamaki kaotyaka enomanaha. \s1 Jesus Irae Pedro Kakoa \p \v 15 Kanakairaha najikinita Jesus axa Simão Pedro: — Simão, João ityani, xoana hawaiyetita natyo exe haiyanai xahexe? nexa. \p — Há, nawaiyetita hiso, Xekohaseti. Hatyo akiti waiyekehalakita homana — nexa iniraine nahalakoa. \p — Maikaite hikaxaikohena nokalaneroxi mokosenai nomani — nexa Jesus ihiye, (exema maniya tyaoniterenai xaokaka nikareta iraeta). \p \v 16 Hatyaoseta Jesus axehitiyene: — Simão, João ityani, xoana hawaiyetita natyo? \p — Há, nawaiyetita hiso, Xekohaseti. Hatyo akiti waiyekehalakita homana — nehitiya Pedro ihiye. \p — Maikaite hikaxaiko nokalaneroxinai nomani — nehitiya Jesus ihiye. \p \v 17 Hatyaoseta mawaheneta hoka axehitiyene: — Pedro, João ityani, xoana, aliterexe hawaiyetita natyo? nexa axehitiyene. \p Hatyaoseta Pedro hanamakihena axita hoka amaikoharehena: “Xoana, hawaiyetita natyo?” nita ihiye hoka. Amaikoharehena mokitene hoka nehena: — Xekohaseti, tyotya hakakoare atyo waiyekehalakita homana. Nawaiyetita kaiserehare hiso. Hatyo akiti waiyekehalakita homana — nexa Pedro ihiye. \p — Maikaite nokalaneroxinai hikaxaiko nomani — nehitiya Jesus ihiye. \v 18 — Hiyoimaharene xowakiya ene atyo aliyo xamani hiyane haokowihena hoka himako hisoa hoka hiyaneta ene. Hoka maikaite hinityohalitihena hoka haimatya hikahe haiyanai ana hoka olatyaha hiso hoka kolatyaha hiso, maisa xakorite hiyane ekakoaha haokowiye hoka hiyanite — nexa Jesus ihiye. \v 19 Pedro kamane xaokaka nikare iraeta Jesus. Pedro kamane hiyetaite Enore kaxaerorityaka. \p Hatyaoseta Jesus nehitiya Pedro hiye: — Hisaohena noximi maniya — nexa ihiye. \s1 Jesus Irae Hatya Haxaotyakirahare Kakoa \p \v 20 Hatyaoseta Pedro terehokoa waiya Jesus xaotyakirahare masakare awaiyetiterene ana. Hatyo exaotyakirahare atyo hisehaliti Páscoa xowakiya kanakairahitaha hoka tyokita Jesus haliya hoka nita Jesus hiye: “Xala himatawatyasehare?” nita axita Jesus. \v 21 Pedro waiya hatyo Jesus xaotyakirahare hoka nexa Jesus hiye: — Hoka exe ite xoana tyaohena? nexa axa Jesus. \p \v 22 — Hekotaiya makamanehare tyaona naoka hoka hekotaiya tyaona nahaikoahetehenere kijiya. Xoaneretya haoka? hatyo nali, maisa hiso xini. “Hisaohena noximi”, nomita hihiye — nexa Jesus Pedro niraene nahalakoa. \p \v 23 Hatyaoseta xakaikoatyaha hakakoare hatyo exaotyakirahare makamanene akiti, maisa xakore atyo nikare Jesus nexare hoka nexa taita xakore atyo hoka, “Hekotaiya makamanehare tyaona naoka hoka hekotaiya tyaona nahaikoahetehenere kijiya. Xoaneretya haoka? hatyo nali, maisa hiso xini”, nexa taita xakore atyo Jesus Pedro hiye hoka. \p \v 24 Hatyo exaotyakirahare atyo xakaini hatyo Jesus iraitere tyomehenere harenae tahi akiti, exahe xairahetene baberanekoa. Maisa maoseraita xini, aliterexe iraeta. Hatyo akiti waiyekehalakita womana. \s1 Imiyane \p \v 25 Hekota Jesus tyomitere akiti maxakaihakatyakahare kahare. Hatyoiya kala tyotya kaxairatyakere hoka kalaiya exahe waikohe hakakoare hoka maisaiyala hatyo babera hakakoaneta naoka, nexa hatyo exaotyakirahare.