\id MRK  
\h AR MARKO 
\toc1 Ar hoga mhö bi ꞌyotꞌa AR MARKO 
\toc2 AR MARKO 
\toc3 Mr. 
\mt2 Ar hoga mhö bi ꞌyotꞌa 
\mt1 AR MARKO 
\c 1  
\s1 Ar Xuwa Xixthe mi mönga ar hoga mhö 
\r (Mt. 3:1‑12; Lk. 3:1‑9, 15‑17; Jn. 1:19‑28) 
\p  
\v 1 Ár ndu̱i ár hoga mhö ar Hesukristo ár Tꞌu̱ Jö. 
\p  
\v 2 Ngu bi ꞌyotꞌa ar mꞌe̱hni Isaia: 
\q1 Hyandi di pe̱hna ma mꞌe̱hni da mꞌe̱tꞌo habu̱ gi pa, 
\q1 da mꞌe̱tꞌo da hyokꞌa ar ꞌñu. 
\q1  
\v 3 Ár mhafi nꞌa togo enga har otꞌatꞌo̱ho̱: 
\q1 Hyojwu̱ ár ꞌñu ar tsi Hmu; jömfu̱ habu̱ da thogi. 
\p  
\v 4 Ar Xuwa mi xixthe ya jöꞌi har otꞌatꞌo̱ho̱, ne mi xipabi ar hoga mhö, ne nuyu̱ nda ꞌyo̱tꞌwa yá ntso̱ꞌmi ne nda mpumbabi yá tsꞌoki. 
\p  
\v 5 Ne mi po̱nga ya jöꞌi mi e nda zu̱ ar Xuwa, gatho nuꞌu̱ mi ꞌbu̱ har hnini Herusalen ne nuꞌu̱ maꞌra ya hnini har ha̱i Nhudea, mi da̱majöni yá tsꞌoki, ne mi xixtheꞌö har döthe Hordan. 
\p  
\v 6 Ar Xuwa mi hö nꞌar he xki nju̱mpa ár xi nꞌar me̱ti ár thuhu kameyo ne xki mꞌe, ne mi ngu̱tꞌa nꞌar ximhni, ha mi tsi ya ma̱ngakꞌoto ne ar tꞌafi mi tꞌinga har tꞌo̱ho̱. 
\p  
\v 7 Ne mi mönga ar hoga mhö mi enö: 
\p —ꞌBe̱fa nꞌa xa tökagi ár tsꞌe̱di, hindi ꞌñepkagi ga xotꞌwatsꞌu̱ ár thiza. 
\p  
\v 8 Nuga xta xixtheꞌihu̱ har dehe, ha nöꞌö ma da xixtheꞌihu̱ hár Hñö Jö. 
\s1 Ár nxixthe ar Hesu 
\r (Mt. 3:13‑17; Lk. 3:21‑22) 
\p  
\v 9 Nuya paꞌu̱ ba e ar Hesu ba po̱nga har hnini Nasare har ha̱i Ngalilea, ne bi xixthe ar Xuwa har döthe Hordan. 
\p  
\v 10 Nepꞌu̱ mi bo̱nga har dehe, bi hyandi bi xo mhetsꞌi, ne ár Hñö Jö ngu nꞌar domtxu ba köi bi zu̱di. 
\p  
\v 11 Ne bi nheki nꞌar mhö ndi ꞌñe mhetsꞌi mi enö: 
\p —Go ma hmöka Tꞌu̱ꞌi, gi jakagi ga njohya. 
\s1 Ar tsꞌondöhi mi tsa̱ta ar Hesu 
\r (Mt. 4:1‑11; Lk. 4:1‑13) 
\p  
\v 12 Mꞌe̱fa ár Hñö Jö bi zixa ar Hesu har otꞌatꞌo̱ho̱. 
\p  
\v 13 Ne ba ꞌbu̱hnu̱ yonꞌa̱te mpa, har tsꞌondöhi mi tsa̱tnu̱. Ba ꞌbu̱ madeda ya zuꞌwe, ha nuyá e̱nxe̱ Jö mi pe̱pabi. 
\s1 Ar Hesu bi du̱ꞌma ár ꞌbe̱fi 
\r (Mt. 4:12‑17; Lk. 4:14‑15) 
\p  
\v 14 Núꞌmu̱ mi njotꞌa ar Xuwa har fa̱di, ar Hesu bi menga Ngalilea mi mömba ár hoga tsꞌu̱tꞌwi Jö. 
\p  
\v 15 Mi enö njawa: 
\p —Xi zo̱ ar pa xki mhö, ne ár tsꞌu̱tꞌwi Jö ꞌba̱pꞌu̱tho. ꞌYo̱thwu̱ ár ntso̱ꞌmi, ne ñꞌemu̱ihu̱ ar hoga mhö. 
\s1 Ar Hesu bi zohna goho ya ngu̱xhwö 
\r (Mt. 4:18‑22; Lk. 5:1‑11) 
\p  
\v 16 Mi ka̱ta hár ñöni ar ñho̱nthe Ngalilea, ne bi hyanda ar Simu ne ar Andre ár jödöpꞌu̱, mi kötꞌa yá ntꞌa̱tsꞌi har dehe, ngetho ma ya ngu̱xhwö. 
\p  
\v 17 Ne ar Hesu bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Ba e gi te̱ngagihu̱, ne ga exꞌahu̱ gi ju̱xu̱ ya jöꞌi. 
\p  
\v 18 Dama bi zopꞌu̱ yá ntꞌa̱tsꞌiꞌu̱ bi de̱ni. 
\p  
\v 19 Bi ñꞌo manꞌa tsi tu̱i ar Hesu, ne bi hyanda ar Hakobo ne ar Xuwa ár jödöpꞌu̱ꞌö, yá tꞌu̱ ar Sebedeo. Nuyu̱ mi to̱hnu̱ har motsa mi po̱tꞌa yá ntꞌa̱tsꞌi. 
\p  
\v 20 Dama bi zohni, ne nuyu̱ bi zopꞌu̱ ar Sebedeo yá dadaꞌu̱, mi to̱hwi yá ꞌbe̱go har motsa, ne bi de̱ni. 
\s1 Nꞌar ñꞌo̱ho̱ mi nthe̱xkwi nꞌar tsꞌondöhi 
\r (Lk. 4:31‑37) 
\p  
\v 21 Bi zo̱ñꞌu̱ har hnini Nkapernaum, ne ar pa ntsa̱ya̱ bi yu̱tꞌa ar Hesu ha yá nijö ya xodyo mi uti. 
\p  
\v 22 Nuꞌu̱ togo mi o̱tsꞌe mi ꞌyo̱da ár ntꞌuti, ngetho mi ñö ngu nꞌa pe̱ꞌsa ár tsꞌe̱di, hinge ngu nuya bötꞌofo. 
\p  
\v 23 Ha mi ꞌbu̱hnu̱ nꞌar ñꞌo̱ho̱ ha yá nijöꞌu̱ mi nthe̱xkwi nꞌar tsꞌondöhi, nꞌa mbi hye̱xta nꞌar mhafi, 
\p  
\v 24 bi ꞌñenö: 
\p —Tema gi pe̱kwa, Hesu me Nasare. Hage xka e gi hwatkagihe. Di pödi togoꞌi, ár hoga Tꞌu̱ Jö. 
\p  
\v 25 Nunar Hesu bi zu̱i ne bi ꞌñembabi: 
\p —Kotꞌa ri ne, ne po̱ni hye̱ nunar ñꞌo̱ho̱nu̱. 
\p  
\v 26 Ha nunar tsꞌondöhi bi hwöꞌsa nunar ñꞌo̱ho̱, ne bi hye̱xa nꞌar mhafi bi bo̱ni bi zopꞌu̱. 
\p  
\v 27 Gatho xa mi ꞌyo̱tho, ne mi ñöxhnatho mi eñꞌu̱: 
\p —Ter me̱hnu̱pya. Tema ꞌraꞌyo ntꞌutinu̱ ꞌmu̱. Pe̱ꞌsa ar tsꞌe̱di ꞌbe̱pa ya tsꞌondöhi, ne nuyu̱ o̱te. 
\p  
\v 28 Ne ngutꞌa bi nu̱nga ár ꞌbede xo̱ge hár nthetꞌi ar ha̱i Ngalilea. 
\s1 Ar Hesu bi o̱thebi ár to ar Simu Pedro 
\r (Mt. 8:14‑15; Lk. 4:38‑39) 
\p  
\v 29 Mi bo̱nga hár nijöꞌu̱, bi ma hár ngu ar Simu ne ar Andre, bi me̱wi ar Hakobo ne ar Xuwa. 
\p  
\v 30 Ha nunár to ar Simu mi ꞌbe̱nu̱ mi the̱ ar mpatꞌi, ne ngutꞌa bi nsipabi ar Hesu. 
\p  
\v 31 Nuꞌmú̱ bi watꞌi bi mipa ár ꞌye̱ bi gu̱tsꞌi, ne dama bi hñöka ár mpatꞌi, ne bi nangi mi umbabi te nda ziꞌu̱. 
\s1 Ar Hesu bi o̱the nze̱ ya da̱thi mi yu̱ ar hyadi 
\r (Mt. 8:16‑17; Lk. 4:40‑41) 
\p  
\v 32 Mi taknde, ja xki yu̱ ar hyadi, ba tsꞌimpa gatho ya da̱thi ne nuꞌu̱ mi nthe̱xkwi ya tsꞌondöhi. 
\p  
\v 33 Gatho ya mengunu̱ xa mi ñꞌentꞌi bi watꞌa har goxthi. 
\p  
\v 34 Ne bi o̱the nze̱ye̱ tsa̱ntꞌö ar hñeni mi pe̱tsꞌi, ne bi ꞌye̱nga nze̱ye̱ ya tsꞌondöhi, ne himi he̱gi nda ñö, ngetho mi pöꞌu̱ togoꞌö. 
\s1 Ar Hesu bi ñꞌo xo̱ge har ha̱i Ngalilea mi mönga ar hoga mhö 
\r (Lk. 4:42‑44) 
\p  
\v 35 Ár hyaxꞌö ar Hesu bi nanga nꞌitho núꞌmu̱ mi nxuitho, bi ma ba a̱pa Jö ha nꞌar ha̱i hinto mi ꞌbu̱i. 
\p  
\v 36 Ar Simu ne nu maꞌra mi ñꞌowi, bi ma ba honi. 
\p  
\v 37 Ne mi dini bi ꞌñembabi: 
\p —Gatho ya jöꞌi hoñꞌaꞌi. 
\p  
\v 38 Nöꞌö bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Möhö ma ga tso̱ñhu̱ maꞌra ya hnini ha ya nthetꞌi, ga xipabiꞌu̱ ar hoga mhö nꞌehe, ngetho geꞌö xta ehe. 
\p  
\v 39 Ne bi ñꞌo xo̱ge Ngalilea, mi ku̱tꞌa ha yá nijö, mi mönga ar hoga mhö ne mi e̱nga ya tsꞌondöhi. 
\s1 Ar Hesu bi o̱the nꞌa mi tsu̱ ar tsitꞌandoꞌyo 
\r (Mt. 8:1‑4; Lk 5:12‑16) 
\p  
\v 40 Ba e nꞌar ñꞌo̱ho̱ mi tsu̱ ar tsitꞌandoꞌyo, bi nda̱ndihmö ne mi a̱pa ar möte mi embi: 
\p —Nuꞌmu̱ gi ne, da tsa̱ gi o̱thegi. 
\p  
\v 41 Ne ar Hesu bi ko ár nhwëki, bi maka ár ꞌye̱ bi hñuꞌspabi, ne bi ꞌñembi: 
\p —Hö, di ne ga o̱theꞌi. Dá dixꞌaꞌi. 
\p  
\v 42 Nu mi mönga njapꞌu̱, nu ar tsitꞌandoꞌyo dama bi hye̱gi, ne bi ditsꞌi. 
\p  
\v 43 Nuꞌmú̱ xa mi pe̱mbabi, ne bi me̱hni nda ma. 
\p  
\v 44 Ne bi ꞌñembabi: 
\p —Ha gi o̱de, hinto ma gi xipabi. Ho̱nse̱ di ma ba ñꞌudi da hyantꞌa ar möjö. Ne gi hñöxa ar mꞌo̱ñho̱, gi jutꞌa ri ntꞌaxki ngu bi mönga ar Moise, njapꞌu̱ da böꞌu̱ xi dixꞌi. 
\p  
\v 45 Ha nu mi maꞌö, xa to gatho mi xipabi, ne bi ꞌyonga ar ꞌbede nöꞌö tema xki thogi. Jange ar Hesu himi tsa̱ nda yu̱tꞌa har hnini xiñho. Mi kota ha ya ha̱i hinto mi ꞌbu̱i, ne ka mi panu̱ ya jöꞌi ma nda zu̱di. Nuya jöꞌiyu̱ hagatho ya ha̱i mi ehe. 
\c 2  
\s1 Ar Hesu bi o̱the nꞌar da̱thi xki nza ár ndoꞌyo 
\r (Mt. 9:1‑8; Lk. 5:17‑26) 
\p  
\v 1 Xki tho ꞌra ya tsi pa, ne ar Hesu bi yu̱tꞌa manꞌagi har hnini Nkapernaum, ne bi födi mi ꞌbu̱hnu̱ har ngu. 
\p  
\v 2 Ne dama bi watꞌa nze̱ye̱ ya jöꞌi. Himi tsu̱di nda yu̱tꞌa har ngu, mödi nda mꞌa̱ta har goxthi, ne nunu̱ mi xipabi ar hoga mhö. 
\p  
\v 3 Nuꞌmú̱ ba e ꞌra ya ñꞌo̱ho̱ mi honi, mi tsi nꞌar ñꞌo̱ho̱ xki nza ár ndoꞌyo, mi nju̱nga goho mi mutsꞌi. 
\p  
\v 4 Nuya jöꞌi xa mi nze̱ye̱, himi tsa̱ nda yu̱tꞌi. Jange bi xosꞌu̱ nꞌa xe̱ni ár mꞌetꞌe ar ngu, ne ka bi göꞌmnu̱ har oki nunar fidi mi oxa ar ñꞌo̱ho̱ xki nza ár ndoꞌyo. 
\p  
\v 5 Ar Hesu mi hyandwa yá jamfi nuꞌu̱ togo mi tsihi, bi ꞌñemba ar ñꞌo̱ho̱ xki nza ár ndoꞌyo: 
\p —Ndada, xi mpumpꞌa ri tsꞌoki. 
\p  
\v 6 Mi ꞌbu̱hnu̱ ꞌra ya bötꞌofo, mi ꞌyo̱xa njapꞌu̱ mi ense̱ ha yá mfeni: 
\p  
\v 7 Yoꞌö ñö njapꞌu̱nu̱. Tsꞌokwa Jö. Hinjoꞌo manꞌa tsa̱ da pungya tsꞌoki, ho̱nse̱ Jö. 
\p  
\v 8 Ar Hesu mi pötwatho yá mfeni ne te gatho mi beñꞌu̱, jange bi ꞌñembabi: 
\p —Yoꞌö te gatho gi benthu̱ ha ri mfenihu̱. 
\p  
\v 9 Temar ñhembi ga embabi nunar ñꞌo̱ho̱nu̱ xi nza ár ndoꞌyo: Xi mpumpꞌa ri tsꞌoki, wa ga embabi: Nangi, ju̱xa ri fidi, di ma. 
\p  
\v 10 Pöhu̱pya, Nöꞌö Togo ba e bi Njöꞌi pe̱ꞌskwa ar tsꞌe̱di har ximha̱i da pungya tsꞌoki, nuhu̱ teme ma ga pe̱fi. 
\p Ne bi ꞌñemba nöꞌö togo xki nza ár ndoꞌyo: 
\p  
\v 11 —Nuꞌge di xiꞌaꞌi: Nangi, ju̱xa ri fidi, di ma ri ngu. 
\p  
\v 12 Nuꞌmú̱ nöꞌö dama bi gu̱xa ár fidi, bi thota madeda ya jöꞌi bi ma. Gatho xa mi ꞌyo̱tho mi nsundabi Jö mi eñꞌu̱: 
\p —Hiñhamꞌu̱ xta hanthu̱ nꞌar ntꞌudi njanu̱. 
\s1 Ar Hesu bi zo ar Lebi nda de̱ni 
\r (Mt. 9:9‑13; Lk. 5:27‑32) 
\p  
\v 13 Mꞌe̱fa ar Hesu bi mengi bi ma har ñönthe, ha nuya jöꞌi mi e nda zu̱di, ne nöꞌö mi uti. 
\p  
\v 14 Núꞌmu̱ mi thohnu̱, bi hyanda ar Lebi ár tꞌu̱ ar Alfeo, mi huxnu̱ habu̱ mi njutꞌa ar bojö mi jotꞌa ya ndö, ne bi ꞌñembabi: 
\p —Ba ehe te̱ngagi. 
\p Ha nöꞌö bi nangi bi de̱ni. 
\p  
\v 15 Mꞌe̱fa ar Hesu bi ma hár ngu ne bi hñu har mexa. Bi watꞌa nze̱ye̱ ya njotbojö ne ya ꞌyo̱tꞌatsꞌoki, mi huhwi ar Hesu mahye̱giwi yá ma̱xte, ngetho mi ja nze̱ye̱ togo xki de̱ni. 
\p  
\v 16 Ha nuya bötꞌofo ne ya de̱ngaꞌbe̱pate, mi hyandi mi ñungwi ya njotbojö ne ya ꞌyo̱tꞌatsꞌoki, bi ꞌñemba yá ma̱xte: 
\p —Tema di bo̱mpyanu̱, ñungwi ya njotbojö ne ya ꞌyo̱tꞌatsꞌoki. 
\p  
\v 17 Ar Hesu mi ꞌyo̱ njapꞌu̱, bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Nuꞌu̱ ꞌyomañho hingi honga togo da o̱the, ha nuꞌu̱ hñeni hö, hoñꞌu̱. Hinxta e ga zo ya hogajöꞌi, xta e ga zo ya ꞌyo̱tꞌatsꞌoki da ꞌyo̱tꞌwa yá ntso̱ꞌmi. 
\s1 Ar Hesu bi tꞌa̱mba ar bëhë 
\r (Mt. 9:14‑17; Lk. 5:33‑39) 
\p  
\v 18 Nuyá ma̱xte ar Xuwa Xixthe ne yá ma̱xte ya de̱ngaꞌbe̱pate, xki nzöi mi bëꞌu̱. Jange nꞌagi ba e ꞌra, bi ꞌya̱mba ar Hesu: 
\p —Yoꞌö yá ma̱xte ar Xuwa Xixthe ne yá ma̱xte ya de̱ngaꞌbe̱pate bëhë, ha nuya ri ma̱xte hingi bëhyu̱. 
\p  
\v 19 Ar Hesu bi ꞌñembabi: 
\p —Hage tsa̱ da bë nuꞌu̱ togo xi tsꞌohna ha nꞌar ngo ne huhwi nöꞌö togo xi nthöti. Hingi tsa̱ da bëhyu̱, ngetho ꞌbu̱hwi togo xi nthöti. 
\p  
\v 20 Xta zo̱hmö ya pa da tsꞌimbabi; nuꞌmú̱ hö, xi inda nehmö, da bëhyu̱. 
\p  
\v 21 Hinjoꞌo togo ju̱ nꞌar ꞌraꞌyo mꞌo̱tꞌe po̱ta nꞌar ze̱ dutu. Ngetho nu xta yu̱tꞌa ar ꞌraꞌyo mꞌo̱tꞌe, da gu̱tꞌa ar ze̱ dutu ne da xe̱ döta xe̱ni. 
\p  
\v 22 Hinto xitꞌa ar ꞌraꞌyo tꞌafi ha ya ze̱ ximhni. Ngetho nuꞌmu̱ da japꞌu̱, nunar ꞌraꞌyo tꞌafi da xe̱ka ya ze̱ ximhni, ar tꞌafi da nöꞌmi ne da mꞌe̱ ya ximhni. Jange ar ꞌraꞌyo tꞌafi nsitꞌa ha ya ꞌraꞌyo ximhni. 
\s1 Yá ma̱xte ar Hesu bi doka ya ngötꞌe̱i har pa ntsa̱ya̱ 
\r (Mt. 12:1‑8; Lk. 6:1‑5) 
\p  
\v 23 Nꞌar pa ntsa̱ya̱ ar Hesu bi tho ha ya hwöhi. Nuyá ma̱xte núꞌmu̱ mi thohnu̱, bi ndu̱i bi dokwa yá ngöhö ya tꞌe̱i. 
\p  
\v 24 Nuꞌmú̱ nuya de̱ngaꞌbe̱pate bi ꞌñembabi ar Hesu: 
\p —Ndimhö, yoꞌö pe̱hyu̱ nöꞌö hingi ho da me̱ har pa ntsa̱ya̱. 
\p  
\v 25 Nöꞌö bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Ha hinxka nehu̱ nöꞌö bi me̱ ar Dabi núꞌmu̱ mi the ar ñhuni, ne bi zu̱hwi ar thuhu gatho nuꞌu̱ mi ñꞌowi. 
\p  
\v 26 Bi yu̱tꞌa hár nijö Jö núꞌmu̱ mar döngamöjö ar Abiatar, ne bi zi ya thuhme xki ꞌbo̱ꞌspa Jö, nöꞌö hingi ho to gatho da zi, ho̱nse̱ ya möjö. Ne himbi zise̱ꞌö, bi hyemba yá ñꞌowi. 
\p  
\v 27 Ne ar Hesu bi ꞌñembabiꞌu̱ nꞌehe: 
\p —Nunar pa ntsa̱ya̱ bi thoki ngetho mi honga ar ñꞌo̱ho̱, hinge ar ñꞌo̱ho̱ bi thoki ngeꞌö mi honga ar pa ntsa̱ya̱. 
\p  
\v 28 Jange Nöꞌö Togo ba e bi Njöꞌi, gehnu̱ ár Hmu ar pa ntsa̱ya̱. 
\c 3  
\s1 Ar ñꞌo̱ho̱ xki ꞌyotꞌa ár ꞌye̱ 
\r (Mt. 12:9‑14; Lk. 6:6‑11) 
\p  
\v 1 Manꞌagi ar Hesu bi yu̱tꞌa ha yá nijö ya xodyo, ne mi ꞌbu̱hnu̱ nꞌar ñꞌo̱ho̱ xki ꞌyotꞌa nꞌár ꞌye̱. 
\p  
\v 2 Ne nuya jöꞌi mi öthó, mi ne nda hyandi ha nda o̱the nunar da̱thi har pa ntsa̱ya̱, ne nda dini te nda hyo̱xꞌu̱. 
\p  
\v 3 Nuꞌmú̱ nöꞌö bi ꞌñemba ar ñꞌo̱ho̱ xki ꞌyotꞌa ár ꞌye̱: 
\p —Nangi, ꞌba̱ madetho. 
\p  
\v 4 Ne bi ꞌya̱mba nuꞌu̱ mi ꞌbu̱hnu̱: 
\p —Teme xiñho da tꞌo̱tꞌa har pa ntsa̱ya̱, ar ñho wa ar tsꞌomꞌu̱i. Ha da tꞌo̱the nꞌar da̱thi, wa da the̱gi da du. 
\p Gatho bi ñhetho. 
\p  
\v 5 Nuꞌmú̱ nöꞌö bi mbo̱ ár kwe̱ bi ñhanda hár nthetꞌi, bi du ár mu̱i ngetho xa mi kotyá mu̱i, ne bi ꞌñemba nunar ñꞌo̱ho̱: 
\p —Maka ri ꞌye̱. 
\p Nöꞌö bi maki, ne dama bi ditsꞌi bi mꞌu̱i xiñho. 
\p  
\v 6 Nu mi bo̱nga ya de̱ngaꞌbe̱pate, bi ñꞌu̱tꞌwi yá ñꞌohu̱ ar Erode hanja nda tsa̱ nda hyoꞌu̱. 
\s1 Nze̱ye̱ ya jöꞌi mi ꞌbu̱hwi ar Hesu hár ñöni ar ñho̱nthe 
\p  
\v 7 Ha nu ar Hesu bi me̱wi yá ma̱xte hár ñöni ar ñho̱nthe. Ne bi de̱nga nze̱ye̱ ya jöꞌi, ya me Ngalilea, ya me Nhudea, 
\p  
\v 8 ya me Herusalen, ya me Idumea, nuꞌu̱ mi ꞌbu̱ ꞌrandi ar döthe Hordan, ne nuꞌu̱ mi ꞌbu̱ hár nthetꞌi ar hnini Tiro ne ar Sidon. Xki zo yá guꞌu̱ mi o̱tꞌa ya döta ntꞌudi, nze̱ye̱yu̱ ma ba kꞌöni. 
\p  
\v 9 Ar Hesu bi ꞌñemba yá ma̱xte nda ñhokꞌu̱ di pe̱ꞌsa nꞌar motsa núꞌmu̱ mi mahyoni nda bo̱tsꞌe, ne hinge nda ꞌyentꞌa ya jöꞌi. 
\p  
\v 10 Ngetho xki o̱the nze̱ye̱ ya jöꞌi, jange gatho nuꞌu̱ mi hñeni, xa mi ñꞌentꞌi mi ne nda da̱ni. 
\p  
\v 11 Ha nuya mi nthe̱xkwi ya tsꞌondöhi, núꞌmu̱ nda hyandi, mi nda̱ndihmö hár waꞌö, ne mi mafi mi eñꞌu̱: 
\p —Nuꞌge go ár Tꞌu̱ꞌi Jö. 
\p  
\v 12 Nöꞌö xa mi tsu̱i hinge nda möñꞌu̱ togoꞌö. 
\s1 Ar Hesu bi hwahna nuꞌu̱ ꞌre̱tꞌamayoho yá mpo̱te 
\r (Mt. 10:1‑4; Lk. 6:12‑16) 
\p  
\v 13 Mꞌe̱fa bi bo̱xa har tꞌo̱ho̱, ne bi zohna nuꞌu̱ togo mi neꞌö, ne nuyu̱ bi ma ba tsu̱di. 
\p  
\v 14 Ne bi hñuxa ꞌre̱tꞌamayoho nda ñꞌowi, ne nda me̱hni ma nda mönga ar hoga mhö. 
\p  
\v 15 Ne nda me̱ꞌsa ar tsꞌe̱di nda o̱the ya hñeni, ne nda ꞌye̱nga ya tsꞌondöhi. 
\p  
\v 16 Nꞌaꞌu̱ ar Simu nöꞌö bi hñuꞌspabi ar Pedro, 
\p  
\v 17 ar Hakobo ár tꞌu̱ ar Sebedeo, ne ar Xuwa ár jödö ar Hakobo, gehyu̱ bi thuꞌspabi ya Boanerges, ne da ꞌñenö: Ya bötsi di hñöxa ár hñeti ar ñu̱ni; 
\p  
\v 18 ar Andre, ar Lipe, ar Bartolo, ar Teo, ar Toma, ar Hakobo ár tꞌu̱ ar Alfeo, ar Tadeo, ne ar Simu togo xki ñꞌowi nuꞌu̱ mi ntuhni mi ñönga ár hnini, 
\p  
\v 19 ne ar Huda Iskariote nöꞌö togo bi da̱. Ne mi wadi bi hwañꞌu̱, bi menkꞌu̱ habu̱ mi ꞌbu̱ꞌu̱. 
\s1 Ar ñömañꞌu̱ tꞌe̱mba ár Hñö Jö 
\r (Mt. 12:22‑32; Lk. 11:14‑23) 
\p  
\v 20 Nu mi zo̱ñꞌu̱nu̱, xa bi watꞌa ra nze̱ye̱ ya jöꞌi manꞌagi, himi he̱gi nda ñuni. 
\p  
\v 21 Nu mi ꞌyo̱ yá mëni ar Hesu, ba eꞌu̱ nda zitsꞌi, ngetho mi eñꞌu̱ xi ꞌbe̱ ár mfeni. 
\p  
\v 22 Nuya bötꞌofo xki ꞌñe Herusalen mi eñꞌu̱ mi pe̱ꞌsa ar Belsebu, ne mi hömpa ár tsꞌe̱di ár ndö ya tsꞌondöhi, njapꞌu̱ mi e̱nga ya tsꞌondöhi. 
\p  
\v 23 Ar Hesu bi xipabi nda watꞌa ya jöꞌi, ne mi utꞌu̱ mꞌede, mi enö: 
\p —Hanja tsa̱ ar tsꞌondöhi da ñꞌe̱nse̱. 
\p  
\v 24 Nuꞌmu̱ nꞌar hnini da ntunse̱, da nhwati. 
\p  
\v 25 Ne nuꞌmu̱ nuꞌu̱ togo ꞌbu̱ ha nꞌar ngu da ntunse̱, da ñhege. 
\p  
\v 26 Ne nuꞌmu̱ ya tsꞌondöhi da mpo̱xkwe̱ ne da ñhege, da nhwatase̱. 
\p  
\v 27 Hinto tsa̱ da yu̱tꞌa hár ngu nꞌar ñꞌo̱ho̱ xa ja ár tsꞌe̱di, ne da bëpa yá ñho nuꞌmu̱ hinxi xo̱tꞌe mꞌe̱tꞌo. Núꞌmu̱ xta wadi da xo̱tꞌe hö, da tsa̱ da bëpa yá ñho. 
\p  
\v 28 Xa majöni di xiꞌahu̱, gatho yá tsꞌoki ya meximha̱i ma da mpumbabi, ne tsa̱ntꞌö ar tsꞌate xi mö. 
\p  
\v 29 Ha nöꞌö togo da ꞌye̱mba ar ñömañꞌu̱ ár Hñö Jö, hinda ma da mpumbabi. Xi tꞌe̱kwabi ar mfe̱i hiñhamꞌu̱ da thege. 
\p  
\v 30 Bi ꞌñembabi njapꞌu̱ ngetho xki ꞌñeñꞌu̱: Xi nthe̱xkwi nꞌar tsꞌondöhi. 
\s1 Ár nönö ne yá jödö ar Hesu 
\r (Mt. 12:46‑50; Lk. 8:19‑21) 
\p  
\v 31 Mꞌe̱fa ba ehnu̱ ár nönö ne yá jödö, himbi thoꞌu̱, bi gota nthi, ne bi me̱ñꞌu̱ togo nda zofo. 
\p  
\v 32 Nuꞌu̱ togo mi hu har nthetꞌi habu̱ mi huꞌö, bi ꞌñembabi: 
\p —Ri nönö ne ri jödö bi ꞌba̱ nthi, hoñꞌaꞌi ꞌnö. 
\p  
\v 33 Ne nöꞌö bi dödi: 
\p —Togo ma nönö ne ma jödö. 
\p  
\v 34 Bi kꞌötꞌa nuꞌu̱ mi hu hár nthetꞌiꞌö, ne bi ꞌñenö: 
\p —Xi ꞌbu̱kwa nuꞌu̱ togo ma nönö ne ma jödö. 
\p  
\v 35 Ngetho gatho nuꞌu̱ togo o̱tꞌa ngu mönga Jö, go gehyu̱ ma jödö, ma nju ne ma nönö nꞌehe. 
\c 4  
\s1 Ár ꞌbede ar motꞌi 
\r (Mt. 13:1‑23; Lk. 8:4‑15) 
\p  
\v 1 Ar Hesu bi du̱ꞌma manꞌagi bi uta ya jöꞌi har ñönthe. Ne bi gotꞌatho nze̱ye̱ ya jöꞌi, xa mar nze̱ye̱. Jange nöꞌö bi yu̱tꞌa har motsa ne ka bi hñuxnu̱, ha gatho ya jöꞌi mi ꞌba̱ta har ñönthe. 
\p  
\v 2 Ne te gatho mi utꞌu̱ mꞌede, ne njapꞌu̱ mi utwabiꞌu̱ ár ntꞌuti, bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p  
\v 3 —ꞌYo̱xu̱ nöꞌö ma ga xiꞌahu̱: Nꞌar motꞌi bi bo̱ni ma ba mpotꞌi. 
\p  
\v 4 Ne núꞌmu̱ mi mpotꞌi, nꞌa tu̱i bi zo har ꞌñu, ba e ya tsꞌintsꞌu̱ bi go bi za. 
\p  
\v 5 Manꞌa tu̱i bi zo ha ya do habu̱ himi köxa nze̱ye̱ ar ha̱i. Ngutꞌa bi kꞌontsꞌi ngetho himar mpidi ar ha̱i. 
\p  
\v 6 Núꞌmu̱ mi bo̱xa ar hyadi, bi hwixki, ne bi ꞌyotꞌi, ngetho himi tsa̱ nda nu̱nga yá ꞌyu̱. 
\p  
\v 7 Manꞌa tu̱i bi zo habu̱ mi ja ya ꞌmini. Ne nu mi te nuya ꞌmini, bi xuhña bi otꞌi ne hinte bi uni. 
\p  
\v 8 Manꞌa tu̱i bi zo habu̱ mar ñho ar ha̱i, ne bi unga nꞌar hoga sofo, bi kꞌontsꞌi ne bi te. Bi unga nꞌa̱temaꞌre̱tꞌa, hñunꞌa̱te ne nꞌanthebe nꞌa ngu nꞌa ar ꞌba̱i. 
\p  
\v 9 Ne bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Nöꞌö togo tu ár gu, dá ꞌyo̱xa nöꞌö di mö. 
\p  
\v 10 Núꞌmu̱ mi mꞌu̱se̱ nuꞌu̱ mi te̱ni ne nuꞌu̱ ꞌre̱tꞌamayoho yá ma̱xte, bi ꞌya̱mbabi tema ndi bo̱nga nunar ꞌbedeꞌö. 
\p  
\v 11 Ne bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Nuꞌahu̱ xi utꞌahu̱ Jö nöꞌö hinxi fö mamꞌe̱tꞌo tengu ár tsꞌu̱tꞌwi, ha nu maꞌra hindi ñꞌohu̱, di utamꞌede. 
\p  
\v 12 Ne xta hyandi, hinda bödi ter me̱ꞌö, nu xta ꞌyo̱de hinda zo yá mfeni, njapꞌu̱ hinda ꞌyo̱tꞌwa yá ntso̱ꞌmi, ne da mpumbabi. 
\p  
\v 13 Ne bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Ha hingi pöhu̱ tema di bo̱nga nunar ꞌbedenu̱. Hanja ma gi pöhu̱ tema di bo̱nga gatho nuya ꞌbede ꞌmu̱. 
\p  
\v 14 Nunar motꞌi, gehnu̱ nöꞌö togo xanga ár mhö Jö. 
\p  
\v 15 Nöꞌö te ꞌbotꞌi bi zo har ꞌñu, njangu nuꞌu̱ togo xi nsipa ár mhö Jö. Ne xta wadi da ꞌyo̱de, ngutꞌa da ꞌñepꞌu̱ ar tsꞌondöhi, ne da hñömba nunar mhö xki zomhö ár mu̱i. 
\p  
\v 16 Njapꞌu̱tho nöꞌö bi ꞌbotꞌa ha ya do, núꞌmu̱ xta nsipa ar mhö, njohya da hñöni. 
\p  
\v 17 Ha hinxi nu̱nga yá ꞌyu̱, jange ngutꞌa da ꞌyotꞌi nu xta ꞌñepabi ya thogi ne ya ntꞌu̱tsa ngetho te̱mba ár mhö Jö, dama da ꞌwege. 
\p  
\v 18 Ha nöꞌö bi ꞌbotꞌa habu̱ mi ja ya ꞌmini, ñhe̱hwi nuꞌu̱ togo xi ꞌyo̱ ár mhö Jö, 
\p  
\v 19 ne tupár mu̱i gatho nöꞌö te jawa har ximha̱i. Ne ñhe̱gi da ka ar bojö ne gatho nu maꞌra te hyo̱ke, ne da hwata ar mhö xki zo hár mu̱i, njangu ar tꞌe̱i hinte bi uni. 
\p  
\v 20 Ha nu maꞌra bi zo habu̱ mar ñho ar ha̱i. Geꞌu̱ togo xi ꞌyo̱ ár mhö Jö, ne da hñöni xiñho, njangutho nuꞌu̱ bi unga ar hoga sofo, ꞌra nꞌa̱temaꞌre̱tꞌa, maꞌra hñunꞌa̱te, ne maꞌra nꞌanthebe nꞌa ngu nꞌar ꞌba̱i. 
\s1 Gatho nöꞌö tꞌo̱tꞌa ñꞌöntho, nꞌar pa ma da födi 
\r (Lk. 8:16‑18) 
\p  
\v 21 Ar Hesu bi ꞌñembabiꞌu̱ nꞌehe: 
\p —Hage da thö nꞌar ñotꞌi ne da joꞌma ha nꞌar hwada, wa da ꞌbo̱ ha̱i nꞌar fidi. Hage hinda tꞌexa har mfoxꞌyo. 
\p  
\v 22 Njapꞌu̱tho nꞌehe, gatho nöꞌö tꞌo̱tꞌa ñꞌöntho, nꞌar pa ma da födi, ne ma da bo̱xa gatho nöꞌö xi joꞌmi. 
\p  
\v 23 Nöꞌö togo tu ár gu, dá ꞌyo̱xa nöꞌö di mö. 
\p  
\v 24 Ne bi ꞌñembabi nꞌehe: 
\p —Hyanthu̱ xiñho tema gi o̱hu̱, ngetho nuꞌmu̱ gi kwathu̱ xiñho nöꞌö nsiꞌahu̱, ma da thusꞌahu̱ ár nze̱ye̱. 
\p  
\v 25 Ngetho nöꞌö togo pe̱tsꞌi, ma da thuꞌspabi ár nze̱ye̱, ha nöꞌö hinte pe̱tsꞌi, da thömba nöꞌö beni mi pe̱ꞌshmö. 
\s1 Ar ꞌbede hanja te ar ꞌbotꞌi 
\p  
\v 26 Ar Hesu bi ꞌñembabi nꞌehe: 
\p —Ár tsꞌu̱tꞌwi Jö ñhe̱hwi ngu nꞌar ñꞌo̱ho̱ pontꞌe̱i har ha̱i. 
\p  
\v 27 Da ñꞌöhö ne da nangi, parxui po̱tsꞌe ne te, mödi hingi pödi hanja. 
\p  
\v 28 Ngetho nunár ñhose̱ ar ha̱i unga ar sofo: mꞌe̱tꞌo ar do̱nitho, mꞌe̱fa da ngöhö, ne nuya ngöhö da ñuxa ya tꞌe̱i. 
\p  
\v 29 Ne nu xta ñötsꞌi, ngutꞌa da mfota ar tꞌe̱xu̱, ngetho xi zo̱ ar sofo. 
\s1 Ár ꞌbede ar nda̱murtasa bi ꞌbotꞌi 
\r (Mt. 13:31‑32; Lk. 13:18‑19) 
\p  
\v 30 Bi ꞌñembabi nꞌehe: 
\p —Tema ga emfu̱ di hñöxa ár tsꞌu̱tꞌwi Jö, wa tema ꞌbede ga he̱jwu̱. 
\p  
\v 31 Ñhe̱hwi nꞌar nda̱murtasa, nuꞌmu̱ xta ꞌbotꞌi xa tsi tꞌu̱lo, töta gatho nu maꞌra. 
\p  
\v 32 Ha nu xta te, töpa ár döta maꞌra ya kꞌani. Ne xa di döta yá ꞌye̱, nuya tsꞌintsꞌu̱ hokyá mꞌafi ha yá xudi. 
\s1 Teme mi japa ar Hesu ya ꞌbede 
\r (Mt. 13:34‑35) 
\p  
\v 33 Ar Hesu mi mönga nze̱ye̱ ya ꞌbede nguyu̱. Njapꞌu̱ mi utwa ya jöꞌi ár mhö Jö, njangu mi tsa̱ nda zo yá mfeniꞌu̱. 
\p  
\v 34 Nuꞌmu̱ himar ꞌbede, hinte mi xipabiꞌu̱, mödi yá ma̱xte mi otꞌwa ar ꞌñu tema ndi bo̱ni, núꞌmu̱ mi ꞌbu̱se̱ꞌu̱. 
\s1 Ar Hesu bi japa ar ꞌyomndöhi bi ntsa̱ya̱ 
\r (Mt. 8:23‑27; Lk. 8:22‑25) 
\p  
\v 35 Nor paꞌö mi nxui, bi ꞌñemba yá ma̱xte: 
\p —Ma ga thohu̱ ꞌrandi. 
\p  
\v 36 Bi ꞌñe ya jöꞌi, ne har motsa habu̱ mi ku̱ꞌu̱, bi maꞌu̱. Mi ꞌbu̱hnu̱ maꞌra ya motsa nꞌehe. 
\p  
\v 37 Núꞌmu̱ mi ku̱ har dehe, bi ñꞌo nꞌar ꞌyomndöhi, ne xa mi e̱nsa ar dehe har motsa, ꞌbu̱tho nda ku̱ꞌmi. 
\p  
\v 38 Ne ar Hesu mi ꞌbe̱nga hár xu̱tha ar motsa mi öhö, xki ga̱xa ár ñö ha nꞌar huhni. Bi ma ba tꞌa̱, ne bi tꞌembabi: 
\p —Utate, ha hingi handi ma ga ku̱hu̱. 
\p  
\v 39 Ne bi nankꞌö bi zu̱ ar ndöhi, ne bi ꞌñemba ar ñho̱nthe: 
\p —Ñhe, ntsa̱ya̱. 
\p Ne bi ntsa̱ya̱ ar ndöhi, ne gatho bi ñhetho. 
\p  
\v 40 Ar Hesu bi ꞌñemba yá ma̱xte: 
\p —Yoꞌö xa gi ntsuhu̱. Hanja hingi ñꞌemu̱ihu̱. 
\p  
\v 41 Nuꞌmú̱ xa bi zu̱ nꞌar mbidi, ne mi enga nꞌa ngu nꞌaꞌu̱: 
\p —Togoꞌmu̱nu̱. Ar ndöhi ne ar ñho̱nthe o̱te te ꞌbe̱pabi. 
\c 5  
\s1 Ar ñꞌo̱ho̱ me Gadara xki nthe̱xkwi ya tsꞌondöhi 
\r (Mt. 8:28‑34; Lk. 8:26‑39) 
\p  
\v 1 Bi ꞌrañꞌu̱ ꞌrandi ar ñho̱nthe, bi zo̱ñꞌu̱ ha yá ha̱i ya me Gadara. 
\p  
\v 2 Ne nu mi gö ar Hesu har motsa, dama ba e bi zu̱ nꞌar ñꞌo̱ho̱ xki ꞌñe ha ya tꞌa̱gi, mi nthe̱xkwi nꞌar tsꞌondöhi. 
\p  
\v 3 Nunar ñꞌo̱ho̱nu̱ mi ꞌbu̱ ha ya tꞌa̱gi, ne hinto mi tsa̱ nda xo̱tꞌe, himi o̱ta ya nthöhibo̱jö. 
\p  
\v 4 Ngetho hinga nꞌagitho xki nthötꞌa ya nthöhibo̱jö, ne nöꞌö mi xe̱ki ne mi ku̱ntꞌa ya bo̱jö, hinto mi tsa̱ nda döhö. 
\p  
\v 5 Ne hyaxꞌmu̱, parxui mi ꞌyo mi he̱xya mhafi ha ya tꞌo̱ho̱ ne ha ya tꞌa̱gi, ne mi ju̱ ya do xa mi ntse̱nse̱. 
\p  
\v 6 Nu mi hyanda ar Hesu mi e yapꞌu̱, bi nixtꞌi ba e bi nda̱ndihmö hár wa. 
\p  
\v 7 Ne mi mafi ntsꞌe̱di mi enö: 
\p —Te gi hongwa Hesu, ár Tꞌu̱ꞌi Jö bi ꞌbu̱ mhetsꞌi. Di etꞌa Jö, di a̱ꞌi hingi ꞌraka ar mfe̱i. 
\p  
\v 8 Ngetho ar Hesu mi embabi: 
\p —Tsꞌondöhi, hye̱ nunar ñꞌo̱ho̱nu̱. 
\p  
\v 9 Ne bi ꞌya̱mbabi: 
\p —Temar huꞌi. 
\p Ne bi dödi bi ꞌñenö: 
\p —Nꞌa mutꞌi, ngetho di nze̱ye̱he. 
\p  
\v 10 Ne xa mi a̱pa ar möte, hinge nda me̱hni nda ma maꞌra ya ha̱iꞌu̱. 
\p  
\v 11 Getꞌu̱nu̱ mi ꞌyonu̱ nze̱ye̱ ya tsꞌu̱di mi ñunga har ngwani. 
\p  
\v 12 Gatho nuya tsꞌondöhi mi a̱pa ar möte ar Hesu mi embabi: 
\p —Pe̱nkagihe ma ga ku̱the ha ya tsꞌu̱diyu̱. 
\p  
\v 13 Ne ar Hesu bi umba ar se̱ki. Nuya tsꞌondöhi bi bo̱ni bi ma ba ku̱tꞌa ha ya tsꞌu̱di. Nuyu̱ mi tsu̱ ngu nꞌa̱tenthebe, ne gatho bi ñho̱ har maꞌye, ma ba tso har ñho̱nthe, bi jötꞌa gatho. 
\p  
\v 14 Ne nuꞌu̱ togo mi su ya tsꞌu̱di, bi nixtꞌi ma ba xipa ya jöꞌi mi ꞌbu̱ har hnini ne har nthetꞌi. Ne bi bo̱nga ya jöꞌi, ma ba handa te xki thohnu̱. 
\p  
\v 15 Ba e bi kꞌönga ar Hesuꞌu̱, ne bi hyantꞌu̱ mi ꞌbu̱hwinu̱ nöꞌö togo xki nthe̱xkwi ár mutꞌi ya tsꞌondöhi, mi huhnu̱ xki hye ár dutu ne mi ja ár mfeni. Nuꞌmú̱, xa bi zuꞌu̱. 
\p  
\v 16 Ne nuya togo mi ꞌbu̱hnu̱, ne bi hyanda tema xki ja nöꞌö togo mi pe̱ꞌsa ya tsꞌondöhi ne ya tsꞌu̱di, mi petwa nu maꞌra. 
\p  
\v 17 Ne nuya jöꞌi bi ndu̱i bi ꞌya̱pa ar möte ar Hesu nda manu̱ nda zokwabinu̱ yá ha̱i. 
\p  
\v 18 Ne mi bo̱xa ar Hesu har motsa, nöꞌö ar ñꞌo̱ho̱ xki nthe̱xkwihmö ya tsꞌondöhi, mi a̱pa ar möte nda hye̱gi nda me̱wi. 
\p  
\v 19 Nöꞌö himbi hye̱gi, ne bi ꞌñembabi: 
\p —Di ma ri ngu ne ba tsu̱ ri mëni. Petwabi hangu ya döta ntꞌudi xi ꞌyo̱tꞌa ar tsi Hmu, ne hanja xi me̱sꞌa ar nhwëki. 
\p  
\v 20 Ne bi ma, bi ndu̱i bi metwanu̱ Ndekapoli tengu ár döta ya ntꞌudi xki hwëkwa ar Hesu, ne gatho xa mi ꞌyo̱tho. 
\s1 Ár tꞌinxu ar Hairo, ne ar ꞌbe̱hñö bi da̱mba ár pa̱tꞌi ar Hesu 
\r (Mt. 9:18‑26; Lk. 8:40‑56) 
\p  
\v 21 Bi ꞌraxa manꞌagi ar Hesu ꞌrandi ar ñho̱nthe ha nꞌar motsa. Bi watꞌa ra nze̱ye̱ ya jöꞌi, ne nöꞌö mi ꞌba̱ta har ñönthe. 
\p  
\v 22 Ne ba e nꞌar ndö ha yá nijö ya xodyo mar thuhu ar Hairo, mi hyandi bi nda̱ndihmö hár wa. 
\p  
\v 23 Ne xa mi a̱pa ar möte mi embabi: 
\p —Ma tꞌinxu ntsa̱wi ar ndöte. Ba e gi hñuxa ri ꞌye̱ gi o̱the ne da nte. 
\p  
\v 24 Bi me̱wi ꞌmu̱. Ra nze̱ye̱ ya jöꞌi mi te̱ni, ne nuyu̱ xa mi tsꞌitsꞌi. 
\p  
\v 25 Ja mi panu̱ nꞌar ꞌbe̱hñö mi pe̱ꞌsa ꞌre̱tꞌa ma yonje̱ye̱ mi xotꞌwa ya ji. 
\p  
\v 26 Xa mi ñꞌu̱da ár mꞌu̱i. Xki kꞌönga nze̱ye̱ ya unga ñꞌethi, xki de gatho nöꞌö mi pe̱tsꞌi ne hinte mañho xki dini, ho̱nse̱ mi tsa̱ꞌye̱ hyaxꞌmu̱. 
\p  
\v 27 Nu mi ꞌyo̱de mi nho̱nga ar Hesu, bi yu̱tꞌa madeda ya jöꞌi, ne ba e hár xu̱tha bi da̱mba ár patꞌi. 
\p  
\v 28 Ngetho mi ense̱: Nuꞌmu̱ mödi ho̱nse̱ ga tha̱mbahmö ár patꞌi, da dixkagi. 
\p  
\v 29 Ne nꞌagitho bi kꞌu̱ nuya ji, ne bi za̱ hár ndoꞌyo xki hñöka nunar u̱giꞌö. 
\p  
\v 30 Ar Hesu dama bi za̱ xki bo̱nga ar tsꞌe̱di hár ndoꞌyo, bi ñegi bi hyanda ya jöꞌi, ne bi ꞌñembabi: 
\p —Togo xi da̱mga ma he. 
\p  
\v 31 Nuyá ma̱xte bi ꞌñembabi: 
\p —Gi handi tsꞌisꞌa gatho ya jöꞌi, ne gi enö: Togo xi da̱ñꞌaꞌi. 
\p  
\v 32 Ha nöꞌö mi handa hár nthetꞌi mi honi togo xki ꞌyo̱tꞌa njapꞌu̱. 
\p  
\v 33 Nuꞌmú̱ nunar ꞌbe̱hñö, mi ntsu ne xa mi nhwötꞌi, mi pöꞌö tema xki me̱fi, ba e bi nda̱ndihmö hár waꞌö, ne bi da̱twa majöni. 
\p  
\v 34 Ha nöꞌö bi ꞌñembabi: 
\p —Ma tsi tꞌinxu, nuna ri jamfi xi ma̱xꞌi xi dixꞌi. Di ma ter entho, xi hñöka ri u̱gi. 
\p  
\v 35 Hinxki watho nda ñö, ba e ꞌra xki ꞌñe hár ngu ár ndö yá nijö ya xodyo, ne bi ꞌñembabi: 
\p —Yo gi hökwa ár ꞌbe̱fi ar Utate. Xi du ri tꞌinxu. 
\p  
\v 36 Mi ꞌyo̱ ar Hesu, bi ꞌñemba ár ndö ar nijö: 
\p —Yo gi ntsu. Ho̱nse̱ ñꞌemu̱i. 
\p  
\v 37 Ne hinto bi hye̱gi nda de̱ni, ho̱nse̱ ar Pedro, ar Hakobo ne ar Xuwa ár jödöpꞌu̱ꞌö. 
\p  
\v 38 Ne bi ma hár ngu ar ndöꞌö, ne bi hyanda ya jöꞌi xa mi nxintꞌi mi zoni ne mi mafi. 
\p  
\v 39 Ne nu mi yu̱tꞌi, bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Yoꞌö xa gi nxinthu̱ ne xa gi zoñhu̱. Nunar nxutsinu̱ hinxi du, ötho. 
\p  
\v 40 Ha nuꞌu̱ togo mi ꞌbu̱hnu̱ mi thentho. Nunu̱ bi ꞌye̱nga gatho, ne ho̱nse̱ bi hye̱gi nda yu̱tꞌa habu̱ mi ꞌbe̱ngar nxutsi ár dada, ár nönö ne nuꞌu̱ mi ñꞌowi. 
\p  
\v 41 Bi mipa ár ꞌye̱ ar nxutsi, ne bi ꞌñembabi: 
\p —Talita kumi —di bo̱ni da ꞌñenö: Nuꞌge nxutsi, di xiꞌaꞌi gi nangi. 
\p  
\v 42 Ne dama bi nangi bi ñꞌo. Nunar nxutsinu̱ mi pe̱ꞌsa ꞌre̱tꞌa ma yonje̱ye̱. Ne gatho nuꞌu̱ bi hyandi, xa bi ꞌyo̱tho. 
\p  
\v 43 Ar Hesu xa bi hñuꞌmba yá mu̱i, hinto nda metwabi nöꞌö xki thogi, ne nda tꞌumba te nda zi ar nxutsi. 
\c 6  
\s1 Ar Hesu mi ꞌbu̱hnu̱ Nasare 
\r (Mt. 13:53‑58; Lk. 4:16‑30) 
\p  
\v 1 Ar Hesu ba po̱nu̱ bi ma ár ha̱i, ne nuyá ma̱xte mi te̱ni. 
\p  
\v 2 Mi zo̱ ar pa ntsa̱ya̱, bi ndu̱i bi uta ya jöꞌi ha yá nijö. Ne nze̱ye̱ mi ꞌyo̱de, xa bi ꞌyo̱tho, ne mi eñꞌu̱: 
\p —Ha xpa pöhnu̱ gatho nöꞌö mö. Tema mfödi xi tꞌumbabinu̱. Hanja o̱tꞌa gatho nuya döta ntꞌudiyu̱. 
\p  
\v 3 Ha hinga gehnu̱ ar hye̱nza, ár tꞌu̱ ar Maria, ár jödö ar Hakobo, ar Huse, ar Huda ne ar Simu nꞌehe. Ha hindi ꞌbu̱hwihu̱wa yá nju. 
\p Ne xa mi tso̱tꞌa yá mu̱i. 
\p  
\v 4 Ha nunar Hesu mi embabiꞌu̱: 
\p —Nꞌár mꞌe̱hni Jö habu̱ gatho nhumansu, ha nu hár ha̱ise̱ hinꞌö, ne hingi numansu yá mëni, ne hár nguse̱. 
\p  
\v 5 Ne himbi tsa̱ bi ꞌyo̱tꞌa nze̱ye̱ ya döta ntꞌudinu̱, ho̱nse̱ bi o̱the ꞌra ya da̱thi mi hñuꞌspa ár ꞌye̱yu̱. 
\p  
\v 6 Ne xa mi ꞌyo̱tho hanja himi ñꞌemu̱iꞌu̱. Ne mi ꞌyo ha ya tꞌu̱lo hnini har nthetꞌi, mi uta ya jöꞌi. 
\s1 Bi ꞌbe̱hna nuꞌu̱ ꞌre̱tꞌamayoho yá ma̱xte 
\r (Mt. 10:5‑15; Lk. 9:1‑6) 
\p  
\v 7 Mꞌe̱fa ar Hesu bi zohna nuꞌu̱ ꞌre̱tꞌamayoho yá ma̱xte, ne ꞌrama yoho bi me̱hni nda maꞌu̱, ne bi umba ar tsꞌe̱di nda ꞌye̱nga ya tsꞌondöhi. 
\p  
\v 8 Ne bi xipabi hinte nda hñöxa nda ñꞌo har ꞌñu. Hinte nda hñöxa ar ꞌro̱zö, wa te nda zi. Hinge nda nxöꞌsa ar bojö ha yá ngu̱tꞌi, ho̱nse̱ nꞌar ndo̱ho̱ nda hñötsꞌi. 
\p  
\v 9 Nda ditꞌa yá thiza, ne hinge nda hñöxa yomponi ar dutu. 
\p  
\v 10 Ne bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Núꞌmu̱ xki ku̱thu̱ ha nꞌar ngu, ka gi oxu̱nu̱ gatho ya pa gi ꞌbu̱hu̱nu̱ har hniniꞌö. 
\p  
\v 11 Nu habu̱ hinda tꞌaꞌahu̱ ar se̱ki, ne hinda ne da ꞌyo̱xꞌahu̱, po̱ñhu̱nu̱ ne hwöju̱ ar fontha̱i xi watꞌa ha ri wahu̱. Njapꞌu̱ da böꞌu̱ hingi ho nöꞌö te pe̱ꞌu̱. Xa majöni di xiꞌahu̱, nunar pa ma da thöꞌspa majöni nöꞌö ar hniniꞌö, ma da hñönga nꞌar döta mfe̱i, di töpa yá mfe̱i ya hnini Sodoma ne Gomora. 
\p  
\v 12 Ne mi bo̱ñꞌu̱ mi xipa ya jöꞌi nda ꞌyo̱tꞌwa yá ntso̱ꞌmi. 
\p  
\v 13 Mi e̱nga nze̱ye̱ ya tsꞌondöhi, mi koxa ar nziki nze̱ye̱ ya da̱thi, ne mi o̱theꞌu̱. 
\s1 Bi tho ar Xuwa Xixthe 
\r (Mt. 14:1‑12; Lk. 9:7‑9) 
\p  
\v 14 Ar ndö Erode bi zo ár gu gatho nöꞌö mi o̱tꞌa ar Hesu, ngetho xki nu̱nga ár thuhu gatho nuya ha̱iꞌu̱. Ne mi enö: 
\p —Ar Xuwa Xixthe xi mengi xi nte zëi, jange pe̱ꞌsa nor tsꞌe̱diꞌö. 
\p  
\v 15 Ha maꞌra mi enö mar Elia. Ne maꞌra mi enö már mꞌe̱hni Jö, ngu nu maꞌra ya mꞌe̱hni mi ꞌbu̱ mamꞌe̱tꞌo. 
\p  
\v 16 Nu mi ꞌyo̱ njapꞌu̱ ar Erode bi ꞌñenö: 
\p —Gehnu̱ ar Xuwa togo da he̱kwa ár ꞌyu̱ga xi mengi xi nte. 
\p  
\v 17 Ngetho gese̱ ar Erode xki me̱hna togo nda gu̱ ar Xuwa, xki dötꞌa ya bo̱jö har fa̱di. Xki japꞌu̱ ngetho xki hñökwahmö hinge nda mꞌu̱hwi ar Erodia, ár ꞌbe̱hñö ar Lipe ár jödöpꞌu̱ꞌö, xki zimbabi ne mi ꞌbu̱hwi. 
\p  
\v 18 Ngetho ar Xuwa xki ꞌñemba ar Erode: 
\p —Hingi ho gi ꞌbu̱hwi ár ꞌbe̱hñö ri jödö. 
\p  
\v 19 Ha nunar Erodia mi öthó, mi ne nda hyohmö, ha himi tsa̱. 
\p  
\v 20 Ngetho nunar Erode mi tsu ar Xuwa, mi pödi mar hogajöꞌi ne hinte ma tsꞌoki mi tu, jange mi fa̱tsꞌi nda kꞌontꞌi. Ne núꞌmu̱ mi o̱xa nöꞌö mi möñꞌö, himi pödi te nda beni, ne mi johya mi o̱tsꞌe. 
\p  
\v 21 Ha nꞌagi bi zo̱ ar pa mi to̱ꞌma ar Erodia. Núꞌmu̱ mi da̱ ár da̱ngo ar Erode, mi umba nꞌar tꞌoxi yá ma̱xte mi ndöwi, ya ndöndogu ne ya ndöngi me Ngalilea. 
\p  
\v 22 Nꞌa mbi yu̱tꞌatho ár tꞌinxu ar Erodia bi nei, ne bi numañho ar Erode ne gatho nuꞌu̱ mi huhwi har mexa. Nꞌa mbi ꞌñembatho nunar nxutsi: 
\p —ꞌYa̱ka gatho nöꞌö gi ne, ne ga ꞌraꞌi. 
\p  
\v 23 Bi ꞌñetꞌa made Jö bi ꞌñembabi: 
\p —Gatho nöꞌö gi ꞌya̱kagi, ga ꞌraꞌi. Di ꞌbu̱i ga ꞌraꞌa made ma tsꞌu̱tꞌwi di pe̱tsꞌi. 
\p  
\v 24 Mi bo̱nga nunar nxutsi, bi ꞌñemba ár nönö: 
\p —Te ga a̱pa ar ndö. 
\p Ne nunár nönö bi ꞌñembabi: 
\p —ꞌYa̱pa da ꞌraꞌa ár ñö ar Xuwa Xixthe. 
\p  
\v 25 Nuꞌmú̱ dama bi yu̱tꞌa habu̱ mi ꞌbu̱ ar ndö, ne bi ꞌya̱ njawa: 
\p —Di ne gi ꞌraka nꞌagitho ha nꞌar manza ár ñö ar Xuwa Xixthe. 
\p  
\v 26 Ne nunar ndö Erode xa bi zo̱tꞌa ár mu̱i. Ne himbi tsa̱ bi ponga ár ne, ngetho xki ꞌñetꞌa made Jö, ne xki ꞌyo̱xa gatho nuꞌu̱ mi huhwinu̱ har mexa. 
\p  
\v 27 Jange nꞌagitho bi me̱hna nꞌar ndogu nda hömpa ár ñö ar Xuwa. 
\p  
\v 28 Ar ndogu bi ma ba he̱kwa ár ñö har fa̱di, ne ba hömpabi mi o ha nꞌar döta manza. Ne bi da̱twa ar nxutsi, ha nuna bi thokwa ár nönö. 
\p  
\v 29 Nu mi ꞌyo̱ yá ma̱xte ar Xuwa tema xki thogi, ba eꞌu̱ ne bi hñöꞌspa ár ndoꞌyo ma ba a̱gi. 
\s1 Bi tꞌinga ngu̱dminthebe ya jöꞌi 
\r (Mt. 14:13‑21; Lk. 9:10‑17; Jn. 6:1‑14) 
\p  
\v 30 Núꞌmu̱ ba penga yá ma̱xte ar Hesu, bi ma ba tsu̱ꞌö, ne bi metwabi gatho nöꞌö xki me̱ꞌu̱ ne nöꞌö xki utwa ya jöꞌi. 
\p  
\v 31 Ha nöꞌö bi ꞌñembabi: 
\p —Möhö har tꞌo̱ho̱ gi tsa̱ya̱hu̱ nꞌa tsi tu̱i habu̱ hinto ꞌbu̱i. 
\p Xa nze̱ye̱ ya jöꞌi ndi ma ne ndi ꞌñehe, himi he̱gi nda ñuni. 
\p  
\v 32 Ne bi mase̱ꞌu̱ ha nꞌar motsa, ndi ma habu̱ hinto mi ꞌbu̱i. 
\p  
\v 33 Ha nze̱ye̱ ya jöꞌi bi hyandi mi maꞌu̱, ne bi bödi go mi geꞌö. Ba po̱ñꞌu̱ ha ya hnini bi ma watho, ne bi döhö bi zo̱ñꞌu̱ mꞌe̱tꞌo habu̱ ndi maꞌu̱. 
\p  
\v 34 Ne nu mi gö ar Hesu har motsa, bi hyandi xa mi nze̱ye̱. Ne xa bi hwëki, ngetho mi ñhe̱hwi ꞌra ya tsi de̱ti hinte ꞌñe ár ma̱ꞌyo, ne bi mu̱di te gatho mi uti. 
\p  
\v 35 Núꞌmu̱ mi nde, bi watꞌa yá ma̱xte ne bi ꞌñembabi: 
\p —Hinte jawa ya ngu har tꞌo̱ho̱, ha bi nde. 
\p  
\v 36 ꞌÑedi ma da hyonga te da ziyu̱ har nthetꞌi ne ya tꞌu̱lo hnini, ngetho hinte höyu̱. 
\p  
\v 37 Ar Hesu bi dödi ne bi ꞌñembabi: 
\p —Go gi umfu̱ te da zi. 
\p Bi döꞌu̱: 
\p —Habu̱ ga tiñhe yonthebe mpa ar nthöhö ga ta̱ñhe ya thuhme, ne ga ꞌwiñheyu̱. 
\p  
\v 38 Nöꞌö bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Hangu ya thuhme gi höhu̱. Dí ma ba nuhu̱. 
\p Ne mi bödi bi ꞌñeñꞌu̱: 
\p —Ku̱tꞌa, ne yoho ya tsi hwö. 
\p  
\v 39 Bi möñꞌö nda nsipabi ya jöꞌi nda hñudi mutꞌitho har kꞌangdo̱ni. 
\p  
\v 40 Ne bi hñuꞌu̱ bi ꞌyo̱tꞌa ya mutꞌi nthebe, ne maꞌra ngu̱dmi. 
\p  
\v 41 Nuꞌmú̱ ar Hesu bi gu̱ nuya ku̱tꞌa ya thuhme ne nuya yoho ya hwö, bi no̱ꞌsa mhetsꞌi bi jöpi. Bi heka ya thuhme, ne bi thokwa yá ma̱xte bi hyemba ya jöꞌi. Ne bi japꞌu̱ nuya yoho ya hwö nꞌehe. 
\p  
\v 42 Gatho ya jöꞌi bi ñuni ne xa bi niñö. 
\p  
\v 43 Mꞌe̱fa bi njo nuya xe̱ni thuhme ne ya hwö bi bongi, bi ñhuꞌsa ꞌre̱tꞌamayoho ya ꞌbo̱tsꞌe. 
\p  
\v 44 Ha nuꞌu̱ togo xki ñuni, mi tsu̱ ngu ngu̱dminthebe ya ñꞌo̱ho̱. 
\s1 Ar Hesu mi ꞌyoda mañö ar dehe 
\r (Mt. 14:22‑27; Jn. 6:15‑21) 
\p  
\v 45 Mꞌe̱fa ar Hesu bi xipa yá ma̱xte nda bo̱xa har motsa, nda mꞌe̱tꞌo ndi maꞌu̱ Betsaida, mi ꞌbu̱ ꞌrandi har ngwani. Ha nöꞌö nda gohmö nda ñꞌehwi ya jöꞌi. 
\p  
\v 46 Ne mi wadi bi ꞌñeꞌu̱, bi bo̱xa har tꞌo̱ho̱ ma ba a̱pa Jö. 
\p  
\v 47 Nu mi nxui, ar motsa mi pa madeda ar ñho̱nthe, ne nöꞌö mi ꞌbu̱se̱ har tꞌo̱ho̱. 
\p  
\v 48 Mi hyanda yá ma̱xte xa mar ñhembi nda ñꞌo har dehe, ngetho ar ndöhi mi nto̱xkwiꞌu̱. Mi zo̱ ngu ar hñumxudi, bi ma ba tsu̱di mi ꞌyoda mañö ar dehe, ne bi ꞌyo̱tꞌe ngu mi ne nda thotho. 
\p  
\v 49 Mi hyantꞌu̱ mi ꞌyo har dehe, bi beñꞌu̱ mar pite, ne xa bi maꞌu̱. 
\p  
\v 50 Gatho bi hyandi ne xa bi ntsu. Nꞌagitho bi zofo ne bi ꞌñembabi: 
\p —Go gekaga, yo gi ntsuhu̱. 
\p  
\v 51 Ne bi bo̱xkwiꞌu̱ har motsa. Nuꞌmú̱ bi nkötꞌa ar ndöhi, ne nuꞌu̱ xa bi ꞌyo̱tho, himi pödi te nda beni. 
\p  
\v 52 Ngetho hinxki zoda yá mfeni núꞌmu̱ mi japa ya thuhme bi xu, xa mar me yá mfeni. 
\s1 Ar Hesu bi o̱the ya da̱thi núnu̱ Genesare 
\r (Mt. 14:34‑36) 
\p  
\v 53 Mi zo̱ñꞌu̱ ꞌrandi ar dehe har ha̱i Genesare, ka bi dötnu̱ ar motsa. 
\p  
\v 54 Ne nu mi göꞌu̱, nꞌagitho bi bö ya jöꞌi go mar Hesu. 
\p  
\v 55 Bi ne ya nguyu̱ xo̱ge har nthetꞌi nor ha̱iꞌö, ne bi ndu̱i habu̱ gatho mi tsꞌimpa ya da̱thi mi ku̱xa ha ya fidi, habu̱ nda ntꞌo̱de mi ꞌbu̱ꞌö. 
\p  
\v 56 Ne habu̱ gatho mi ku̱tꞌa ar Hesu ha ya tꞌu̱lo hnini, ha ya döhni ne ha xki fontꞌa ya ngu, mi tsꞌi ya da̱thi ne nda ꞌbo̱ ha ya döꞌñu. Ne nuyu̱ ho̱nse̱ mi a̱di nda the̱gi nda da̱mba ár ñöni ár pa̱tꞌi, ne gatho nuꞌu̱ mi tha̱mbabi, mi thitsꞌi. 
\c 7  
\s1 Nöꞌö japi da tsꞌokar jöꞌi 
\r (Mt. 15:1‑20) 
\p  
\v 1 Nuya de̱ngaꞌbe̱pate ne ꞌra ya bötꞌofo xki ꞌñe Herusalen, ba e bi watꞌa habu̱ mi ꞌbu̱ ar Hesu. 
\p  
\v 2 Ne mi hyantꞌu̱ ꞌra yá ma̱xte ar Hesu hinge mi xu̱ꞌye̱ nda ñuni, ne mi theñꞌu̱. 
\p  
\v 3 Ngetho nuya de̱ngaꞌbe̱pate ne gatho ya xodyo xa mi te̱nga nunar ntꞌumbi xki zokwa yá pale, hinge nda ñuni nuꞌmu̱ hinge nda nxu̱ꞌye̱ xiñho. 
\p  
\v 4 Ne núꞌmu̱ nda menga har ta̱i, mꞌe̱tꞌo nda nxu̱ꞌye̱, ne ja nda ñuni. Hinge ho̱nse̱nu̱, bi gu̱ maꞌra ya ntꞌumbi nda me̱fi, ngu ar su̱tꞌatꞌe̱ni, ar su̱tꞌbada, ar su̱tꞌatꞌe̱nibo̱jö, ne nda menga yá fidi. 
\p  
\v 5 Bi ꞌya̱mbabi ꞌmu̱ ya de̱ngaꞌbe̱pate ne ya bötꞌofo: 
\p —Yoꞌö ri ma̱xte hingi te̱mba yá ntꞌumbi ma palehu̱, ñuni hingi nxu̱ꞌye̱ mꞌe̱tꞌo. 
\p  
\v 6 Ar Hesu bi dötwabiꞌu̱ ne bi ꞌñembabi: 
\p —Xa gar nemhñöhu̱. Majöni nöꞌö bi ꞌye̱mpꞌahu̱ ar mꞌe̱hni Isaia xi tꞌotꞌi njawa: 
\q1 Nunar hnininu̱ oxta mañö eñꞌu̱ eska ma nsu, 
\q1 ngetho himbi po̱nga ha yá mu̱i. 
\q1  
\v 7 Ter ñhoꞌö eska ma nsu, 
\q1 embabi ar hoga ntꞌuti nöꞌö xi bense̱ꞌu̱. 
\p  
\v 8 Ngetho xka hye̱hu̱ ár ꞌbe̱pate Jö, ne xa gi ne gi te̱mfu̱ yá ntꞌumbi ya meximha̱i, ngu ar nsu̱tꞌatꞌe̱ni, ar nsu̱tꞌbada, ne gatho nu maꞌra gi pe̱hu̱ njapꞌu̱tho. 
\p  
\v 9 Mi embabiꞌu̱ nꞌehe: 
\p —Hinte gi nuthu̱ ár ꞌbe̱pate Jö, gi te̱ñhu̱ nuya ri ntꞌumbihu̱. 
\p  
\v 10 Ngetho ar Moise bi ꞌñenö: ꞌÑeꞌspa ár nsu ri dada ne ri nönö. Ne enö: Nöꞌö togo da zanga ár dada wa ár nönö, hinda kꞌontꞌi da tho. 
\p  
\v 11 Ha nuꞌahu̱ gi eñhu̱ xiñho togo da ꞌñemba ár dada wa ár nönö: Hingi tsa̱ ga fa̱xꞌi, ngetho nöꞌö nga ꞌraꞌahmö, gehnu̱ ar Korban (po̱ni da ꞌñenö ár mꞌo̱ñho̱ Jö). 
\p  
\v 12 Ne njapꞌu̱ hingi he̱hu̱ da ma̱xa ár dada ne ár nönö. 
\p  
\v 13 Hinte gi nuthu̱ ár mhö Jö, gi hokse̱ ri ntꞌumbihu̱, ne nze̱ye̱ maꞌra ya ꞌbe̱fi nguyu̱ gi o̱thu̱. 
\p  
\v 14 Ne bi zo gatho nuꞌu̱ mi ꞌbu̱hnu̱, bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Gi gathohu̱, ꞌyo̱hu̱ ne dá zo ri guhu̱ nöꞌö ma ga xiꞌahu̱. 
\p  
\v 15 Hiñꞌotho te da yu̱tꞌa hár mu̱i ar jöꞌi ne da tsꞌokwabi. Nöꞌö bi po̱nga mbo hö, go tsꞌokꞌö. 
\p  
\v 16 Nöꞌö togo tu ár gu da ꞌyo̱de, dá ꞌyo̱xa nöꞌö te di mö. 
\p  
\v 17 Núꞌmu̱ mi zopꞌu̱ ya jöꞌi, bi yu̱tꞌa har ngu, nuyá ma̱xte bi ꞌya̱mbabi tema ndi bo̱nga nöꞌö xki mö. 
\p  
\v 18 Ne ar Hesu bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Hage nuꞌahu̱ nꞌehe hinte xi zo ri mfenihu̱. Ha hinxka pöhu̱ gatho nöꞌö ku̱tꞌa hár ne ar jöꞌi, hingi tsa̱ da tsꞌoki. 
\p  
\v 19 Ngetho hingi tsinga hár mfeni, ho̱nse̱ tho hár mu̱i, ne da ꞌye̱i xta ñꞌe̱xjo. 
\p Bi mö njapꞌu̱, ne mi ñꞌudi gatho ya ñhuni xintꞌaxi. 
\p  
\v 20 Ne mi enö: 
\p —Gatho nöꞌö po̱nga hár mfeni, nöꞌö hö, japi da tsꞌoka ar jöꞌi. 
\p  
\v 21 Ngetho ka bi ehnu̱ ya tsꞌomfeni, ya tsꞌinga nthöti, ya mꞌe̱ngwi jöꞌi, ar ntho, 
\p  
\v 22 ar mfë, ar nhemꞌe̱tsꞌi, ya tsꞌomꞌu̱i, ar nhemhñö, ar nheꞌbe̱hñö, ar hyo̱ke, ne da ꞌyomba ar ꞌbede maꞌra, ar ñꞌetsꞌi, ne ar kꞌatꞌamfeni. 
\p  
\v 23 Gatho nuya tsꞌokiyu̱, di bo̱nga mbo, ne tsꞌoka ya jöꞌi. 
\s1 Ár jamfi ar ꞌbe̱hñö mar mengu manꞌar ha̱i 
\r (Mt. 15:21‑28) 
\p  
\v 24 Bi nangu̱nu̱ bi ma har ha̱i Tiro ne Sidon. Mi zo̱ni bi yu̱tꞌa ha nꞌar ngu, hinto mi ne nda bödi mi ꞌbu̱hnu̱, ho̱nse̱ himbi tsa̱ bi ñꞌöni. 
\p  
\v 25 Ngutꞌa bi zo ár gu nꞌar ꞌbe̱hñö mi ꞌñe nꞌár tꞌinxu xki nthe̱xkwi nꞌar tsꞌondöhi. Mi bödi mi ꞌbu̱hnu̱, dama ba e bi nda̱ndihmö hár wa. 
\p  
\v 26 Nunar ꞌbe̱hñönu̱ himar me Israel, xki mꞌu̱ har ha̱i Sirofenisia. Ne mi a̱pa ar möte ar Hesu nda ꞌye̱mba ar tsꞌondöhi ár tꞌinxu. 
\p  
\v 27 Har Hesu bi ꞌñembabi: 
\p —To̱ꞌma mꞌe̱tꞌo da niñö ya bötsi, ngetho hingi ho da gu̱mpa yá thuhme tsiꞌu̱, ne da tꞌe̱mba ya ꞌyo. 
\p  
\v 28 Nunar ꞌbe̱hñö bi dödi ne bi ꞌñenö: 
\p —Hö tsi Hmu, mödi njapꞌu̱, nuya ꞌyo tsipa yá bo̱ne ya bötsi ta̱ har mexa. 
\p  
\v 29 Nuꞌmú̱ ar Hesu bi ꞌñembabi: 
\p —Ngetho xka mönga nunar mhönu̱, di ma. Ar tsꞌondöhi xi hye̱kꞌa ri tꞌinxu. 
\p  
\v 30 Ne nu mi zo̱nga ár ngu, bi dinga ár tꞌinxu mi ꞌbe̱nga har fidi, xki hye̱ ar tsꞌondöhi. 
\s1 Ar Hesu bi o̱the nꞌar gogu mar köne 
\p  
\v 31 Bi bo̱nga ar Hesu har ha̱i Tiro, bi thota har ha̱i Sidon, ndi ma har ñho̱nthe Ngalilea, bi ꞌraxtꞌa ar ha̱i Dekapoli. 
\p  
\v 32 Ne ba tsꞌimpanu̱ nꞌar ñꞌo̱ho̱ mi gogu ne mar köne, bi tꞌa̱pa ar möte nda hñuꞌspa ár ꞌye̱. 
\p  
\v 33 Nöꞌö bi ꞌwekase̱, ne bi dintꞌwa yá xa̱ ha yá guꞌö. Bi zoxa ár ꞌye̱ ne bi da̱mba ár jöhne. 
\p  
\v 34 Bi gu̱xa ár da̱ mhetsꞌi, bi ngötsꞌi ne bi ꞌñembabi: 
\p —Efata —ne da ꞌñenö: Dá xogi. 
\p  
\v 35 Ne dama bi xo ár gu, ne bi tuka ár jöhne, bi ñö xiñho. 
\p  
\v 36 Ar Hesu bi hñuꞌmba yá mu̱i hinto nda xipabiꞌu̱. Ha núꞌmu̱ mi xipabiꞌu̱ hinte nda mö, xa mi peꞌu̱. 
\p  
\v 37 Ne xa mi ꞌyo̱ꞌu̱ ne mi eñꞌu̱: 
\p —Gatho nöꞌö pe̱fi, o̱tꞌe xiñho: nuya gogu xokwa yá gu, ha nuya gone japi da ñö. 
\c 8  
\s1 Bi tꞌinga ngu yonꞌa̱tenthebe ya jöꞌi 
\r (Mt. 15:32‑39) 
\p  
\v 1 Nuya paꞌu̱ xki watꞌa ra nze̱ye̱ ya jöꞌi manꞌagi, ne hinte mi pe̱ꞌsa te nda zi. Ar Hesu bi zohna yá ma̱xte ne bi ꞌñembabi: 
\p  
\v 2 —Di hwëka nuya jöꞌi, ngetho pe̱ꞌsa hñupa di ñꞌohu̱, ne hinte hö te da ziyu̱. 
\p  
\v 3 Ha nuꞌmu̱ ga pe̱hna yá ngu hinte xi zi, yo ma da wentꞌa har ꞌñu, ꞌra xpa e yapꞌu̱. 
\p  
\v 4 Nuyá ma̱xte bi ꞌñembabi: 
\p —Ha di ꞌñe gatho ar thuhme da japa da niñöwa har otꞌatꞌo̱ho̱ nuya jöꞌiyu̱. 
\p  
\v 5 Ha nöꞌö bi ꞌya̱mbabiꞌu̱: 
\p —Hangu ya thuhme gi pe̱ꞌsu̱. 
\p Ne bi ꞌñeñꞌu̱: 
\p —Yoto. 
\p  
\v 6 Ar Hesu bi ꞌbe̱pa ya jöꞌi nda hñu har ha̱i ꞌmu̱. Bi gu̱xa nuya yoto ya thuhme, bi umba njamödi Jö. Bi heke ne bi hyemba yá ma̱xte, ha nuyá ma̱xte bi mo̱kwa ya jöꞌi. 
\p  
\v 7 Mi pe̱sꞌu̱ nꞌehe ꞌra ya tsi hwö. Bi jöpꞌö nꞌehe, ne bi me̱hna nda mꞌo̱kwa ya jöꞌi. 
\p  
\v 8 Bi ñuñꞌu̱ ne xa bi niñö. Bi njo nuya xe̱ni xki bongi, ne bi ñuxa yoto mꞌo̱tsꞌe. 
\p  
\v 9 Mi tsu̱ ngu yonꞌa̱tenthebe nuꞌu̱ bi ñuni, ne ar Hesu bi ꞌñedi bi me̱hni bi maꞌu̱. 
\p  
\v 10 Mꞌe̱fa bi bo̱xkwi yá ma̱xte har motsa, ne bi maꞌu̱ har ha̱i Dalmanuta. 
\s1 Ar tꞌa̱ ntꞌudi 
\r (Mt. 16:1‑4; Lk. 12:54‑56) 
\p  
\v 11 Ba e ꞌmu̱ ya de̱ngaꞌbe̱pate nda ntsa̱hñökiwi, ne mi a̱pa nda uta nꞌar ntꞌudi ndi ꞌñe mhetsꞌi, ne njapꞌu̱ nda tsa̱ti. 
\p  
\v 12 Ar Hesu bi ꞌye̱ntsꞌa nꞌar ngötsꞌi dumu̱i, ne bi ꞌñenö: 
\p —Yoꞌö a̱ ya ntꞌudi nuya tsꞌojöꞌi ꞌbu̱pya. Xa majöni di xiꞌahu̱, hinda ma da tꞌumbabi. 
\p  
\v 13 Bi zopꞌu̱ꞌu̱, ne bi mengi bi yu̱tꞌa har motsa, bi ꞌraxa ꞌrandi ar ngwani. 
\s1 Yá ntꞌuti ya de̱ngaꞌbe̱pate 
\r (Mt. 16:5‑12) 
\p  
\v 14 Yá ma̱xte bi pumhni nda hñöxa ya thuhme, ne ho̱nse̱ nꞌa mi höꞌu̱ har motsa. 
\p  
\v 15 Har Hesu bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Zo̱tꞌa ri da̱hu̱ ne jamasubihu̱ yá ntꞌu̱sthuhme ya de̱ngaꞌbe̱pate ne yá ntꞌu̱sthuhme ar Erode. 
\p  
\v 16 Mi ñöxhnatho nꞌa ngu nꞌa mi eñꞌu̱: 
\p —Xikagihu̱ njapꞌu̱ ngetho hinda höhu̱ ya thuhme. 
\p  
\v 17 Mi böta ar Hesu, bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Hage xa gi ñöxnathohu̱ gi no̱ñhu̱ hinte gi pe̱ꞌsu̱ ar thuhme. Wa hinxi xota ri mfenihu̱, ne xi meda ri ñöhu̱. 
\p  
\v 18 Ha hingi zo̱ ri da̱hu̱, wa hingi xo ri guhu̱, ne xka pumhnihu̱. 
\p  
\v 19 Núꞌmu̱ nda hemba ku̱tꞌa thuhme ngu̱dminthebe ya jöꞌi, hangu mꞌo̱tsꞌe ya xe̱ni ga ñuꞌsu̱. 
\p Bi döꞌu̱ ne bi ꞌñenö: 
\p —ꞌRe̱tꞌamayoho. 
\p  
\v 20 —Ne núꞌmu̱ nda hemba yoto thuhme yonꞌa̱tenthebe ya jöꞌi, hangu mꞌo̱tsꞌe ya xe̱ni ga ñuꞌsu̱ nꞌehe. 
\p Ne bi ꞌñeñꞌu̱: 
\p —Yoto. 
\p  
\v 21 Ar Hesu bi ꞌñembabiꞌu̱ ꞌmu̱: 
\p —Hanja hinxi zoda ri mfenihu̱. 
\s1 Nꞌar goda̱ bi tꞌo̱the núnu̱ Betsaida 
\p  
\v 22 Mꞌe̱fa ar Hesu ba e Betsaida, ne ka ba tsꞌimpanu̱ nꞌar goda̱, ne mi tꞌa̱pa ar möte nda hñuꞌspa ár ꞌye̱. 
\p  
\v 23 Bi mipa ár ꞌye̱ ar goda̱ ꞌmu̱, ne bi gu̱ka nthi ar hnini. Bi zospa ár da̱, bi hñuꞌspa ár ꞌye̱, ne bi ꞌya̱mbabi ha mi handa nꞌa tsi tu̱i. 
\p  
\v 24 Nöꞌö mi wadi bi hyandi bi ꞌñenö: 
\p —Di handa ya jöꞌi ñhe̱hwi ya za, ꞌyo. 
\p  
\v 25 Ne bi hñuꞌspa ár ꞌye̱ manꞌagi hár da̱, bi japi bi hyandi. Ne bi ho yá da̱, bi hyanda yapꞌu̱, ne bi hyanda gatho xiñho. 
\p  
\v 26 Ar Hesu bi me̱hna ár ngu, ne bi hñuꞌmba ár mu̱i bi ꞌñembabi: 
\p —Yo ma gi ku̱tꞌa har hnini. 
\s1 Ar Pedro bi da̱majöni 
\r (Mt. 16:13‑20; Lk. 9:18‑21) 
\p  
\v 27 Ar Hesu bi bo̱ngwi yá ma̱xte, bi ma ha ya tꞌu̱lo hnini har ha̱i Nsesarea Filipo. Ne núꞌmu̱ mi ne ar ꞌñu, bi ꞌya̱mbabi yá ma̱xte: 
\p —Togo enga ya jöꞌi go geke ꞌnö. 
\p  
\v 28 Bi döꞌu̱ njawa: 
\p —ꞌRa enö gar Xuwa Xixthe, maꞌra gar mꞌe̱hni Elia, ha maꞌra enö go geꞌe nꞌa nuya mꞌe̱hni mi ꞌbu̱ mamꞌe̱tꞌo. 
\p  
\v 29 Nuꞌmú̱ nöꞌö bi ꞌñembabi: 
\p —Xiꞌahu̱, togo gi eñhu̱ go gekaga. 
\p Bi dö ar Pedro ne bi ꞌñenö: 
\p —Nuꞌge go gar Kristo xi ꞌñexꞌa Jö. 
\p  
\v 30 Ar Hesu bi ꞌñembabi hinto nda xipabiꞌu̱. 
\s1 Ar Hesu bi mö ma nda tho 
\r (Mt. 16:21‑28; Lk. 9:22‑27) 
\p  
\v 31 Ne bi ndu̱i bi uti mi mahyoni nda tho nze̱ye̱ ya thogi Nöꞌö Togo ba e bi Njöꞌi. Ne nda u̱tsa ya dönziandö, ya ndömöjö ne ya bötꞌofo. Nda tho, ne ár hñupa nda mengi nda nte manꞌagi. 
\p  
\v 32 Mi otꞌwa ar ꞌñu xiñho. Nuꞌmú̱ ar Pedro bi gu̱ki ne bi ndu̱i bi hñuꞌmba ár mu̱i hinge nda japꞌu̱. 
\p  
\v 33 Nunar Hesu bi ñhanda habu̱ mi ꞌba̱ yá ma̱xte, ne bi zu̱ ar Pedro bi ꞌñembabi: 
\p —Di mawa, tsꞌondöhi. Ngetho hingi te̱mba ár mfeni Jö, gi te̱mbatho yá mfeni ya meximha̱i. 
\p  
\v 34 Bi zohna ya jöꞌi ne yá ma̱xte, bi ꞌñembabi: 
\p —Nöꞌö togo ne da de̱ngagi, mahyoni da pumhnise̱ ár te, ne da ñꞌe̱ntꞌatho ga ñꞌoꞌbe. 
\p  
\v 35 Ngetho nöꞌö togo ne da japi da kꞌontꞌa ár te, ma da ꞌbe̱di. Ha nöꞌö togo e̱ntꞌi da unga ár te da de̱ngagi ne da mönga ar hoga mhö, ma da dinga ar te hiñhamꞌu̱ da götsꞌi. 
\p  
\v 36 Ngetho tema ñho da gu̱kwa nꞌar jöꞌi, da dö gatho nöꞌö te jawa har ximha̱i ne da ꞌbe̱ ár pa. 
\p  
\v 37 Tema tsa̱ da unga nꞌar jöꞌi da da̱nga ár pa. 
\p  
\v 38 Ngetho nöꞌö togo da ntsa̱ da da̱tka majöni ha yá nthandi nuya tsꞌojöꞌi ꞌbu̱ nuya payu̱, ne da ntsa̱ da mömga ma mhö, Nöꞌö Togo ba e bi Njöꞌi ma da ntsa̱ nꞌehe xta ehe di hömpa ár nsunda ár Dada, ne di ñꞌowi ya hoga e̱nxe̱. 
\c 9  
\p  
\v 1 Bi ꞌñembabi nꞌehe: 
\p —Xa majöni di xiꞌahu̱, gi ꞌbu̱hu̱wa ꞌrapya, hingi ma gi tuhu̱, mꞌe̱tꞌo ma gi hyanthwu̱ ár tsꞌu̱tꞌwi Jö da ehe, xa di nheki ár tsꞌe̱di. 
\s1 Bi mponga ár ꞌba̱i ar Hesu 
\r (Mt. 17:1‑13; Lk. 9:28‑36) 
\p  
\v 2 Mi tho ꞌrato mpa ar Hesu bi zixa ar Pedro, ar Hakobo ne ar Xuwa, bi bo̱xase̱yu̱ ha nꞌar tꞌo̱ho̱ mar ñhetsꞌi. Mi zo̱ñꞌu̱ bi mponga ár ꞌba̱i ar Hesu hár nthandiꞌu̱. 
\p  
\v 3 Ne ár he xa mi hyatsꞌi, bi tꞌaxki ngu ar tse̱. Hinjoꞌowa har ximha̱i nꞌar meni da tsa̱ da japi da tꞌaxki njanguꞌö. 
\p  
\v 4 Nꞌa mbi hyandatho yá ma̱xte mi ꞌba̱hnu̱ ar Elia ne ar Moise mi ñöwi ar Hesu. 
\p  
\v 5 Nuꞌmú̱ ar Pedro bi ꞌñemba ar Hesu: 
\p —Ma tsi Utateꞌi, xiñho ga ꞌbu̱hu̱wa. Te gi mö, ga hoje hñu ya mꞌetꞌe, nꞌa habu̱ gi ꞌbu̱ke, nꞌa habu̱ da mꞌu̱ ar Moise, ne manꞌa habu̱ da mꞌu̱ ar Elia. 
\p  
\v 6 Ar Pedro mi mönga njapꞌu̱, ngetho himi pödi teme nda mö, xa xki zuyu̱. 
\p  
\v 7 Nꞌa mba eta nꞌar gui bi goꞌmtho, ne bi nhekinu̱ nꞌar mhö bi ꞌñenö: 
\p —Gehnu̱ ma hmöka Tꞌu̱. ꞌYo̱hu̱ nöꞌö xiꞌahu̱. 
\p  
\v 8 Mꞌe̱fa mi mengi bi hyantꞌu̱ manꞌagi, ho̱nse̱ ar Hesu mi ꞌba̱hnu̱. 
\p  
\v 9 Ne mi göꞌu̱ har tꞌo̱ho̱, bi hñuꞌmba yá mu̱iꞌu̱ hinto nda xipabi nöꞌö xki hyantꞌu̱, nda do̱ꞌmi mꞌe̱tꞌo nda mengi nda nte manꞌagi Nöꞌö Togo ba e bi Njöꞌi. 
\p  
\v 10 Bi kwatathoꞌu̱ nunar mhönu̱, ne mi ñöꞌu̱ nꞌa ngu nꞌa teme ndi bo̱nga nöꞌö xki mö, nda mengi nda nte manꞌagi. 
\p  
\v 11 Ne bi ꞌya̱mbabiꞌu̱ ar Hesu: 
\p —Yoꞌö enga ya bötꞌofo, mꞌe̱tꞌo ma da e ar Elia, ne ka da e ar Kristo. 
\p  
\v 12 Ar Hesu bi dödi ne bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Xa majöni ar Elia da e mꞌe̱tꞌo, ne da ꞌñexa xiñho manꞌagi gatho te jawa. Xiꞌmu̱, yoꞌö xi tꞌotꞌa har Tꞌofo, Nöꞌö Togo ba e bi Njöꞌi ma da tho ya thogi, ne hinte ma da nhu. 
\p  
\v 13 Ha di xiꞌahu̱, ar Elia ba ehe, ne bi ꞌyo̱tꞌwabi gatho nöꞌö mi ne ya jöꞌi, ngu xki tꞌotꞌi nda thoꞌö. 
\s1 Ar Hesu bi o̱the nꞌar bötsi xki nthe̱xkwi nꞌar tsꞌondöhi 
\r (Mt. 17:14‑21; Lk. 9:37‑43) 
\p  
\v 14 Nu mi zo̱ñꞌö habu̱ mi ꞌbu̱ yá ma̱xte, bi hyandi nze̱ye̱ ya jöꞌi xa xki gotꞌatho, ne mi ñöwi ya bötꞌofo. 
\p  
\v 15 Ne mi zo̱ꞌö, gatho ya jöꞌi xa bi ꞌyo̱tho, bi nixtꞌi ma ba tsu̱di ne bi ze̱ngwa. 
\p  
\v 16 Nöꞌö bi ꞌya̱mbabi: 
\p —Tema gi ñöwihu̱. 
\p  
\v 17 Bi dö nꞌa mi ꞌbu̱ har mutꞌi, ne bi ꞌñenö: 
\p —Tsi Utate, da tsiñꞌa ma tꞌu̱ nthe̱xkwi nꞌar tsꞌondöhi japi da ngone. 
\p  
\v 18 Habu̱ gatho da zu̱di xa hwötsꞌi, ne japi da ꞌye̱ntsꞌa ya fu̱gi hár ne, xa guxtꞌa yá tsꞌi, ne ꞌramtxꞌu̱ di ꞌyotꞌi. Da xipa nuya ri ma̱xte nda ꞌye̱mhö, ne hinte bi japabi. 
\p  
\v 19 Bi döꞌö ne bi ꞌñenö: 
\p —Yá bötsiꞌihu̱ ya me̱ꞌsku. Hangu ma ga ꞌbu̱hwithohu̱ ne ga pe̱sꞌahu̱ ar tsꞌe̱ti. Ba tsinju̱wa ar metsi. 
\p  
\v 20 Ne ba tsꞌimpabi. Ha nunar tsꞌondöhi mi hyanda ar Hesu, xa bi hwöꞌsa ar bötsi, mi zo har ha̱i xa mi ntöni, ne xa mi e̱ntsꞌa ya fu̱gi hár ne. 
\p  
\v 21 Ar Hesu bi ꞌya̱mba ár dada: 
\p —Hangu pe̱tsꞌi njanu̱. 
\p Ar dada bi dödi ne bi ꞌñenö: 
\p —Bi du̱ꞌmbabi mi tꞌu̱lotho. 
\p  
\v 22 Nꞌandi e̱ntꞌa har tsibi ne har dehe, ne da hyohmö. Ha nuꞌmu̱ da tsa̱ te gi japi, pe̱ꞌskagihe ar nhwëki ne fa̱xkagihe. 
\p  
\v 23 Ar Hesu bi ꞌñembabi: 
\p —Nuꞌmu̱ da tsa̱ gi ñꞌemu̱i hö, ngetho nöꞌö togo ñꞌemu̱i, hinter ñhembibi. 
\p  
\v 24 Ne nꞌagitho ár dada ar bötsi bi ñö ntsꞌe̱di ne bi ꞌñenö: 
\p —Di ñꞌemu̱i. Fa̱xkagi da hñuxa ma ñꞌemu̱i. 
\p  
\v 25 Nu mi hyanda ar Hesu ya jöꞌi mi ntutsꞌi mi kwatꞌi, bi zu̱ ar tsꞌondöhi ne bi ꞌñembabi: 
\p —Tsꞌondöhi gone ne gogu, di ꞌbe̱pꞌaꞌi gi hye̱hnu̱, ne hingi pengi gi ku̱tꞌa manꞌagi. 
\p  
\v 26 Nuꞌmú̱ ar tsꞌondöhi xa bi hye̱xa ar mhafi, ne xa bi nhwöste bi bo̱ni. Ne nunar bötsi bi gohnu̱ wande xki du, jange nze̱ye̱ mi enö: 
\p —Xi du. 
\p  
\v 27 Ha nunar Hesu bi mipa ár ꞌye̱ bi ꞌñei, ne bi nangi. 
\p  
\v 28 Nu mi yu̱tꞌö har ngu, yá ma̱xte bi ꞌya̱mbase̱: 
\p —Yoꞌö himbi tsa̱ da e̱ñhe. 
\p  
\v 29 Har Hesu bi ꞌñembabi: 
\p —Nuya tsꞌondöhiyu̱ xi ñhembi da bo̱ni, mahyoni ar ntꞌa̱pa Jö ne ar bëhë. 
\s1 Ar Hesu bi mengi bi mö ma nda tho 
\r (Mt. 17:22‑23; Lk. 9:43‑45) 
\p  
\v 30 Ne mi bo̱nu̱ꞌu̱, bi ñꞌoꞌu̱ har ha̱i Ngalilea, ne himi neꞌö togo nda bödi. 
\p  
\v 31 Ngetho mi uta yá ma̱xte, ne mi embabi: 
\p —Nöꞌö Togo ba e bi Njöꞌi ma da nda̱twa yá ꞌye̱ ya jöꞌi, ne ma da tho. Ne ár hñupa da mengi da nte manꞌagi. 
\p  
\v 32 Ne nuyá ma̱xte himi tso yá mfeni nöꞌö mi xipabiꞌö, ne mi tsu nda ꞌya̱mbabi. 
\s1 Togo töte ár nsu 
\r (Mt. 18:1‑5; Lk. 9:46‑48) 
\p  
\v 33 Ne bi zo̱nga Nkapernaum, mi yu̱tꞌu̱ har ngu, ar Hesu bi ꞌya̱mbabi yá ma̱xte: 
\p —Te ngi mpehu̱ har ꞌñu. 
\p  
\v 34 Ha nuꞌu̱ bi ñhetho, ngetho har ꞌñu mi ñöxhnathoꞌu̱, mi honi togo ma nda ntöte ár nsu. 
\p  
\v 35 Nuꞌmú̱ ar Hesu bi hñudi, ne bi zohna nuꞌu̱ ꞌre̱tꞌamayoho yá ma̱xte, ne bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Nöꞌö togo ne da mꞌu̱ mꞌe̱tꞌo, mahyoni xa da mꞌe̱fa, ne da me̱pa gatho nu maꞌra. 
\p  
\v 36 Bi gu̱ nꞌar tsi bötsi ne bi ꞌba̱ꞌma madetho, bi de̱tsꞌi, ne bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p  
\v 37 —Nöꞌö togo da po̱tka ma thuhu japamasu nꞌar tsi bötsi, jakamasugi. Ha nöꞌö togo jakamasugi, go japamasu togo xpa pe̱nkagi. 
\s1 Nuꞌu̱ togo hingo ma ñꞌu̱nihu̱, go fa̱xkagihu̱ 
\r (Lk. 9:49‑50; Mt. 10:42) 
\p  
\v 38 Ar Xuwa bi ꞌñembabi: 
\p —Tsi Utate, xta hanthe nꞌa e̱nga ya tsꞌondöhi ju̱ñꞌa ár tsꞌe̱di ri thuhu. Da höjwe ngetho hindi ñꞌowihu̱. 
\p  
\v 39 Ha nunar Hesu bi ꞌñembabi: 
\p —Yo gi hökwabihu̱, ngetho hinjoꞌo nꞌa togo di o̱tꞌa ya ntꞌudi ju̱nka ár tsꞌe̱di ma thuhu, ne mꞌe̱fa da ñömañꞌu̱gi. 
\p  
\v 40 Ngetho nöꞌö togo hingo ma ñꞌu̱nihu̱, fa̱xkagihu̱. 
\p  
\v 41 Nöꞌö togo da ꞌraꞌahu̱ nꞌar tsi ꞌbada ar dehe po̱tka ma thuhu ngetho yá me̱tiꞌihu̱ ar Kristo, xa majöni di xiꞌahu̱, hinda ma da ꞌbe̱ ár nthöhö. 
\s1 Ga ntsuñhu̱ hinga o̱thu̱ ar tsꞌoki 
\r (Mt. 18:6‑9; Lk. 17:1‑2) 
\p  
\v 42 Nöꞌö togo da japi da da̱ nꞌa nuya tsi bötsi ñꞌemu̱igi, xiñho da tsꞌu̱twa nꞌar doju̱ni hár ꞌyu̱ga nöꞌö ar jöꞌiꞌö, ne da tꞌe̱ntꞌa har dehe. 
\p  
\v 43 Nuꞌmu̱ ri ꞌye̱hu̱ da jaꞌahu̱ gi ta̱hu̱, hye̱ju̱. Xiñho gi ku̱thu̱ mhetsꞌi di kꞌatꞌa nꞌa ri ꞌye̱hu̱, ne hingi me̱wihu̱ gatho yoho ri ꞌye̱hu̱ har tsibi hiñhamꞌu̱ da hwetꞌi. 
\p  
\v 44 Nunu̱ hingi the ya zuꞌwe, ha nunar tsibi hiñhamꞌu̱ da hwetꞌi. 
\p  
\v 45 Ha nuꞌmu̱ ri wahu̱ jaꞌahu̱ gi ta̱hu̱, hye̱ju̱. Xiñho gi ku̱thu̱ mhetsꞌi hinte di tu ri wahu̱, ne hinge gi me̱wi ri wahu̱ har tsibi hiñhamꞌu̱ da hwetꞌi. 
\p  
\v 46 Nunu̱ hingi the ya zuꞌwe, ha nunar tsibi hiñhamꞌu̱ da hwetꞌi. 
\p  
\v 47 Ha nuꞌmu̱ ri da̱hu̱ jaꞌahu̱ gi ta̱hu̱, hñöhu̱. Xiñho gi ku̱thu̱ hár tsꞌu̱tꞌwi Jö di kꞌatꞌa nꞌa ri da̱hu̱, ne hingi me̱wihu̱ gatho yoho har tsibi. 
\p  
\v 48 Nunu̱ hingi the ya zuꞌwe, ha nunar tsibi hiñhamꞌu̱ da hwetꞌi. 
\p  
\v 49 Ngetho gatho ma da thoka har tsibi, jangu gatho ar mꞌo̱ñho̱ da tꞌu̱ꞌsa ar u. 
\p  
\v 50 Ar u xiñho, ha nuꞌmu̱ da ꞌbe̱ ár ñꞌuxi, hanja gi koꞌsfu̱ ár nku̱hi. Di hñöxꞌahu̱ ar u, ne gi ꞌbu̱hu̱ nꞌar hogamꞌu̱i nꞌa ngu nꞌa. 
\c 10  
\s1 Ar Hesu bi no̱nga nuꞌu̱ togo he̱ yá nthöti 
\r (Mt. 19:1‑12; Lk. 16:18) 
\p  
\v 1 Ar Hesu bi zohnu̱ nor ha̱iꞌö, bi gu̱ ar ꞌñu bi ma har ha̱i Nhudea ꞌrandi ar döthe Hordan. Ya jöꞌi bi mengi bi mhuntsꞌi, ne nöꞌö bi uti ngu xki nzöñꞌö. 
\p  
\v 2 Bi watꞌa ya de̱ngaꞌbe̱pate nda hya̱thmö, ne bi ꞌya̱mbabi ha nda tsa̱ nda hye̱ ár ꞌbe̱hñö nꞌar ñꞌo̱ho̱. 
\p  
\v 3 Nöꞌö bi döti ne bi ꞌñembabi: 
\p —Te bi ꞌbe̱pꞌahu̱ ar Moise. 
\p  
\v 4 Nuꞌu̱ bi ꞌñeñꞌu̱: 
\p —Ar Moise bi unga ar se̱ki da tꞌunga nꞌar he̱ꞌmi ñhe̱gi, ne nda hye̱pꞌu̱ ár ꞌbe̱hñö. 
\p  
\v 5 Ar Hesu bi dödi ne bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Bi ꞌyotꞌa njapꞌu̱ nunar ꞌbe̱patenu̱, ngetho xa xi me ri ñöhu̱. 
\p  
\v 6 Hár ndu̱i, Jö bi hyoka ar ndo̱ ne ar ꞌbe̱hñö. 
\p  
\v 7 Jange ar ñꞌo̱ho̱ da zopꞌu̱ ár dada ne ár nönö, ne da mꞌu̱hwi ár ꞌbe̱hñö. 
\p  
\v 8 Ne nuya yohoyu̱ da nꞌatho. Hindi yoho, nꞌase̱. 
\p  
\v 9 Jange nöꞌö xi ju̱nga Jö, hinda ꞌweka ar jöꞌi. 
\p  
\v 10 Nu mi zo̱ñꞌu̱ har ngu, nuyá ma̱xte bi mengi bi ꞌya̱mbabi nöꞌö xki wadi xki mö. 
\p  
\v 11 Ne ar Hesu bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Nöꞌö togo da hye̱ ár ꞌbe̱hñö ne da nthötwi manꞌa, nꞌar tsinganthöti. 
\p  
\v 12 Ha nuꞌmu̱ ar ꞌbe̱hñö da hye̱ ár döme ne da nthötwi manꞌa, nꞌar tsinganthöti nꞌehe. 
\s1 Ar Hesu bi jöpa ya tsi bötsi 
\r (Mt. 19:13‑15; Lk. 18:15‑17) 
\p  
\v 13 Ne mi tsꞌimpa ya tsi bötsi nda hñuxyá ꞌye̱, ha nuyá ma̱xte mi tsu̱i togo mi tsihi. 
\p  
\v 14 Mi hyanda ar Hesu, bi zo̱tꞌa ár mu̱i, ne bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Hye̱hu̱ ya tsi bötsi da e da zu̱kagi, ne yo gi höjwu̱, ngetho gatho nuꞌu̱ ꞌbu̱ hár tsꞌu̱tꞌwi Jö, ñhe̱hwi nꞌar tsi bötsi. 
\p  
\v 15 Xa majöni di xiꞌahu̱, nöꞌö togo hinda hñömba ár tsꞌu̱tꞌwi Jö ngu nꞌar tsi bötsi, hinda ma da yu̱tnu̱. 
\p  
\v 16 Ne mi the̱xꞌu̱, mi huꞌspa yá ꞌye̱ ne mi jöpi. 
\s1 Nꞌar ñꞌo̱ho̱ xa mi the̱ yá ñho bi ñöwi ar Hesu 
\r (Mt. 19:16‑30; Lk. 18:18‑30) 
\p  
\v 17 Mi bo̱ñꞌö nda mengi nda gu̱ ar ꞌñu, ba e nꞌa mi nixtꞌi ne bi nda̱ndihmö hár waꞌö, ne bi ꞌñembabi: 
\p —Ma tsi hoga Utate, tema ga pe̱fi ne da tꞌaka ar te hinda götsꞌi. 
\p  
\v 18 Ar Hesu bi ꞌñenö: 
\p —Yoꞌö gi engagi dar hogajöꞌi. Ho̱nse̱ Jö go ar hogajöꞌiꞌö. 
\p  
\v 19 Gi pötwa yá ꞌbe̱pate Jö: Yo gi tsimba ár nthöti ri ñꞌohu̱, yo gi ñhote, yo gi mpë, yo gi ju̱xa ya nhemhñö, yo gi ha̱te, ꞌñeꞌspa ár nsu ri dada ne ri nönö. 
\p  
\v 20 Bi dö nunar ñꞌo̱ho̱ ne bi ꞌñenö: 
\p —Utate, gathoyu̱ xta o̱tꞌe ndi bötsitho. 
\p  
\v 21 Nuꞌmú̱ ar Hesu bi kꞌötꞌi xa mi mödi, ne bi ꞌñembabi: 
\p —ꞌBe̱ta nꞌa te gi pe̱fi: di ma ba pa̱ gatho nöꞌö te gi pe̱tsꞌi, ne hyembabi ya hyoya, njapꞌu̱ gi pe̱ꞌsa ya ñhonu̱ mañö mhetsꞌi. Ne gi ꞌye̱ntꞌa ri te gi e gi te̱ngagi. 
\p  
\v 22 Ha nöꞌö mi ꞌyo̱ nunar mhönu̱, xa bi du ár mu̱i ne njapꞌu̱ bi ma, ngetho xa mi the̱ nze̱ye̱ yá ñho. 
\p  
\v 23 Nuꞌmú̱ ar Hesu bi hyanda hár nthetꞌi, ne bi ꞌñemba yá ma̱xte: 
\p —Xa xi ñhembi da yu̱tꞌa hár tsꞌu̱tꞌwi Jö nꞌar jöꞌi hinte kꞌatꞌi. 
\p  
\v 24 Nuyá ma̱xte xa bi ꞌyo̱da nöꞌö te bi möñꞌö. Ar Hesu bi döti ne bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Ma tsi bötsiꞌihu̱, xa xi ñhembi da yu̱tꞌa hár tsꞌu̱tꞌwi Jö nuꞌu̱ togo xi hñuxyá jamfi ha ya ñho. 
\p  
\v 25 Xi ñhembi da tho nꞌar döta me̱ti hár gu nꞌar ꞌyomhni, ha töte ár ñhembi da yu̱tꞌa nꞌa hinte kꞌatꞌi hár tsꞌu̱tꞌwi Jö. 
\p  
\v 26 Nu mi ꞌyo̱ njapꞌu̱, bi hñuxa yá ꞌyo̱ꞌu̱, ne bi ꞌñeñꞌu̱ nꞌa ngu nꞌa: 
\p —Togo da mpo̱ ꞌmu̱. 
\p  
\v 27 Nuꞌmú̱ ar Hesu bi kꞌötꞌi, ne bi ꞌñembabi: 
\p —Nöꞌö hingi tsa̱ da ꞌyo̱tꞌa ya jöꞌi, Jö hö, tsa̱ da ꞌyo̱tꞌö, ngetho Jö hinter ñhembibi da ꞌyo̱tꞌe. 
\p  
\v 28 Nuꞌmú̱ ar Pedro bi ndu̱i bi ꞌñembabi: 
\p —Nuje xta tsohe xo̱ge xta te̱ñꞌahe. 
\p  
\v 29 Ar Hesu bi dödi ne bi ꞌñenö: 
\p —Xa majöni di xiꞌahu̱, gatho nuꞌu̱ togo xi zopꞌu̱ ár ngu, yá jödö, yá nju, ár dada, ár nönö, ár ꞌbe̱hñö, yá bötsi, wa xpa tsopꞌu̱ yá ha̱i xi de̱ngagi mönga ar hoga mhö, 
\p  
\v 30 ma da hñuxa nꞌanthebe ár nze̱ye̱ nöꞌö xi zopꞌu̱: yá ngu, yá jödö, yá nju, yá nönö, yá bötsi, yá ha̱i, mödi da tho ya ntꞌu̱tsa nuya payu̱, ne mꞌe̱fa to̱ꞌma ar te hiñhamꞌu̱ da götsꞌi. 
\p  
\v 31 Nze̱ye̱ nuꞌu̱ ꞌbe̱tꞌopya ma da mꞌe̱fa, ha nuꞌu̱ togo ꞌbe̱fapya ma da mꞌe̱tꞌoꞌu̱. 
\s1 Ar Hesu bi mengi bi mö ma nda tho 
\r (Mt. 20:17‑19; Lk. 18:31‑34) 
\p  
\v 32 Mi ꞌyo ar ꞌñuꞌu̱ ndi ma Herusalen, ar Hesu mi ꞌbe̱tꞌo, ha nuyá ma̱xte xa mi ꞌyo̱tho, mi te̱ni mi ntsuꞌu̱. Nuꞌmú̱ bi mengi bi ꞌweka nuꞌu̱ ꞌre̱tꞌamayoho, ne bi mu̱di bi xipabi nuya thogi ma nda thogi. Bi ꞌñenö: 
\p  
\v 33 —Nupya gar möhö har hnini Herusalen, ne Nöꞌö Togo ba e bi Njöꞌi ma da tꞌe̱ntꞌwa ha yá ꞌye̱ ya ndömöjö ne ya bötꞌofo. Ma da ꞌye̱ntꞌu̱ da tho, ne da nda̱twa ha yá ꞌye̱ nuꞌu̱ hingya xodyo. 
\p  
\v 34 Ne ma da tsꞌani, ma da nꞌwe̱tꞌi, ma da tsꞌotsꞌi ne da tho, ha nu ár hñupa ma da mengi da nte manꞌagi. 
\s1 Ár ntꞌa̱di ar Hakobo ne ar Xuwa 
\r (Mt. 20:20‑28) 
\p  
\v 35 Nuꞌmú̱ ar Hakobo ne ar Xuwa yá tꞌu̱ ar Sebedeo, bi watꞌa habu̱ mi ꞌbu̱ ar Hesu, ne bi ꞌñembabi: 
\p —Tsi Utate, di nehe gi ja ar möte gi ꞌraje nöꞌö ma ga a̱ꞌahe. 
\p  
\v 36 Nöꞌö bi ꞌñembabi: 
\p —Tema gi ne ga ꞌraꞌahu̱. 
\p  
\v 37 Bi ꞌñeñꞌu̱: 
\p —ꞌRakagihe ar se̱ki xka tso̱ñhe ha ri nsunda, nꞌa da hñuxa ha ri ñꞌe̱i, ne manꞌa ha ri ngöhö. 
\p  
\v 38 Nuꞌmú̱ ar Hesu bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Hingi pöhu̱ tema gi a̱hu̱. Ha gi hanthu̱ gi tse̱thu̱ ya thogi ngu ma ga tse̱tka. 
\p  
\v 39 Nuꞌu̱ bi dödi ne bi ꞌñeñꞌu̱: 
\p —Hö ga tse̱the. 
\p Ar Hesu bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Majöni ma gi thohu̱ ya thogi ngu ma ga thoka. 
\p  
\v 40 Mödi njapꞌu̱, nöꞌö gi ne gi hñuxu̱ ha ma ñꞌe̱i ne ha ma ngöhö, hinda tsa̱ ga unga. Ma da tꞌumba nuꞌu̱ togo xi tꞌe̱kwabi. 
\p  
\v 41 Nu mi ꞌyo̱ nuꞌu̱ ma ꞌre̱tꞌa yá ma̱xte, bi ndu̱i bi mbo̱ yá kwe̱, himi numañho ar Hakobo ne ar Xuwa. 
\p  
\v 42 Nuꞌmú̱ ar Hesu bi zoñꞌu̱ ne bi ꞌñembabi: 
\p —Gi pöhu̱, nuꞌu̱ togo xi tꞌexa ngu ar ndö ha nꞌar ha̱i, exyá nsu, ne nuya xi tꞌexa ngu ar ñöxhmu, xa memnda ya jöꞌi. 
\p  
\v 43 Nuꞌahu̱ yo gi njahu̱pꞌu̱. Nuꞌmu̱ gi ne gi ndötahu̱, mahyoni gi pe̱fu̱ nu maꞌra. 
\p  
\v 44 Ne nöꞌö togo gi ne gi ꞌbe̱tꞌohu̱, mahyoni gi mꞌe̱gohu̱ nꞌehe. 
\p  
\v 45 Jahu̱ ngu Nöꞌö Togo ba e bi Njöꞌi. Nöꞌö himba ehe honi togo da me̱pabi, ba ehe da mꞌe̱go, ne da unga ár te da gutꞌwa yá tha̱i nze̱ye̱ ya jöꞌi. 
\s1 Ar goda̱ Bartimeo bi tsa̱ bi hyandi 
\r (Mt. 20:29‑34; Lk. 18:35‑43) 
\p  
\v 46 Ba eꞌu̱ Nheriko, ne núꞌmu̱ mi ꞌyo ndi bo̱ni, mi ñꞌowi yá ma̱xte, ne nze̱ye̱ ya jöꞌi mi te̱ni. Ar goda̱ Bartimeo, ár tꞌu̱ ar Timeo, mi hu har ꞌñu mi pe̱ti. 
\p  
\v 47 Ne mi ꞌyo̱de mar Hesu me Nasare nöꞌö mi thohnu̱, bi ndu̱i bi mafi mi enö: 
\p —Hesu, ár tꞌu̱ꞌi ar Dabi, hwëgagi. 
\p  
\v 48 Nze̱ye̱ mi tsu̱i hinge nda mafi, ha nöꞌö xa mi umbár mu̱i mi mafi: 
\p —Ár tꞌu̱ꞌi ar Dabi, hwëgagi. 
\p  
\v 49 Nuꞌmú̱ ar Hesu bi mꞌa̱i ne bi mö nda tsꞌohna ar goda̱, ne bi nsipabi njawa: 
\p —Yo gi tu ri mu̱i. Nangi ngutꞌa, zoꞌaꞌi gi ma ꞌnö. 
\p  
\v 50 Nuꞌmú̱ bi ꞌye̱mpꞌu̱ ár pa̱tꞌi, dama bi nangi ba e bi zu̱ ar Hesu. 
\p  
\v 51 Ar Hesu bi ꞌñembabi: 
\p —Te gi ne ga jaꞌaꞌi. 
\p Ar goda̱ bi ꞌñenö: 
\p —Tsi Utate, di ne da xo ma da̱. 
\p  
\v 52 Ar Hesu bi ꞌñenö: 
\p —Di ma, nuna ri ñꞌemu̱i xi ma̱xꞌaꞌi xka hñöni. 
\p Ne nꞌagitho bi tsa̱ bi hyandi, ne bi de̱nga ar Hesu har ꞌñu. 
\c 11  
\s1 Ar Hesu bi yu̱tꞌa Herusalen ngu nꞌar ndö mi tho̱ꞌmi 
\r (Mt. 21:1‑11; Lk. 19:28‑40; Jn. 12:12‑19) 
\p  
\v 1 Núꞌmu̱ mi ꞌbu̱tho nda zo̱nga har hnini Herusalen, mi paꞌu̱ getꞌu̱ ha ya tꞌu̱lo hnini Betfage ne Betania, mi ku̱xa har tꞌo̱ho̱ Njömdo̱ni. Ne ar Hesu bi me̱hna yoho yá ma̱xte, 
\p  
\v 2 ne bi ꞌñembabi: 
\p —Di möhu̱ har tꞌu̱lo hnini gi hanthu̱ ꞌbu̱hnu̱, ne nu xki tso̱ñhu̱, ma gi tiñhu̱ nꞌar tsi tꞌu̱lo nꞌo̱ge di thötꞌi hinto xi nto̱ge. Gi xothu̱ ne gi tsihu̱ injawa. 
\p  
\v 3 Ha nuꞌmu̱ togo da ꞌñeñꞌahu̱: Yoꞌö gi pe̱hu̱ njapꞌu̱, ꞌñemfu̱: Ar tsi Hmu honi, ne mꞌe̱fa da mengi da kosꞌa manꞌagi. 
\p  
\v 4 Bi maꞌu̱ ne bi dinga nꞌar tsi nꞌo̱ge mi thötꞌa hár goxthi nꞌar ngu mi ꞌbu̱ta hár ñöni ar ꞌñu, ne bi xotꞌu̱. 
\p  
\v 5 Ne ꞌra nuꞌu̱ mi ꞌbu̱hnu̱ bi ꞌñembabi: 
\p —Te gi pe̱hu̱ gi xothu̱ nunar tsi nꞌo̱ge. 
\p  
\v 6 Nuya ma̱xte bi ꞌñemba ngu xki xipabi ar Hesu, ne bi hye̱ꞌu̱. 
\p  
\v 7 Ne ba tsꞌimpa ar tsi tꞌu̱lo nꞌo̱ge ar Hesu, ne bi göꞌspa yá pa̱tꞌiꞌu̱, ne bi nto̱ꞌö. 
\p  
\v 8 Ne nze̱ye̱ mi xi yá pa̱tꞌi har ꞌñu, ha maꞌra mi tokwa ya xiza ne mi po̱kwa habu̱ nda thogi. 
\p  
\v 9 Nuꞌu̱ mi ꞌbe̱tꞌo ne nuꞌu̱ mi ꞌbe̱fa mi maꞌu̱ ne mi enö: 
\p —Xa nsunda Jö. Dá jöpa Jö ár mꞌe̱hni. 
\p  
\v 10 Dá jöpa Jö ár tsꞌu̱tꞌwi ma palehu̱ ar Dabi xi ꞌñepꞌu̱. Nsunda Jö bi ꞌbu̱ mhetsꞌi. 
\p  
\v 11 Ne bi yu̱tꞌa ar Hesu núnu̱ Herusalen ne har dönganijö. Ne mi wadi bi hyanda gatho ár nthetꞌi, bi menga Betania bi me̱wi yá ma̱xte, ngetho mi fu̱di nda nxui. 
\s1 Ar ꞌba̱iꞌiuxi bi tsꞌu̱i 
\r (Mt. 21:18‑19) 
\p  
\v 12 Nu ár hyaxꞌö mi bo̱ñꞌu̱ har hnini Betania, ar Hesu bi ntunthu. 
\p  
\v 13 Bi hyanda yapꞌu̱ nꞌar ꞌba̱iꞌiuxi xa mi heda yá xi, bi ma ba kꞌöni, xömhö nda dinga te nda zi. Núꞌmu̱ mi zo̱ni hinte bi dini ngetho himyá pa ya iuxi. 
\p  
\v 14 Nuꞌmú̱ bi ꞌñemba ar ꞌba̱iꞌiuxi: 
\p —Hinto manꞌa da zimpꞌa ri sofo. 
\p Ne nuyá ma̱xte bi ꞌyo̱ tema xki mö. 
\s1 Ar Hesu bi pꞌaxtꞌa ar dönganijö 
\r (Mt. 21:12‑17; Lk. 19:45‑48; Jn. 2:13‑22) 
\p  
\v 15 Ba eꞌu̱ Herusalen ꞌmu̱, ne mi yu̱tꞌa ar Hesu hár thi ar dönganijö, bi mu̱di bi ꞌye̱nga nuꞌu̱ togo mi mpa̱ ne mi nta̱i. Ne bi pu̱spa yá mexa ya pa̱tbojö, ne yá nthutsꞌi nuꞌu̱ mi pa̱ ya domtxu. 
\p  
\v 16 Ne hinto mi he̱gi nda naꞌsa ar nijö te mi mutsꞌi. 
\p  
\v 17 Ne mi utwabi njawa: 
\p —Ha hinxka nehu̱ habu̱ enö: Ma ngu nꞌar ngu habu̱ da matꞌa Jö gatho ya hnini ꞌbu̱ har nxidi ar ximha̱i. Ha nuꞌahu̱ xka jafu̱ ngu nꞌar oki habu̱ ñꞌönga ya bë. 
\p  
\v 18 Ne bi ꞌyo̱ nuya bötꞌofo ne nuya ndömöjö, mi honga hanja nda hyohmö. Himi tsa̱ te nda japꞌu̱, mi tsu ya jöꞌi, ngetho xa mi numañhoꞌu̱ ár ntꞌuti mi udi. 
\p  
\v 19 Ha mi nxui ar Hesu bi zohnu̱ ar hnini, bi ma. 
\s1 Ar ꞌba̱iꞌiuxi xki tsꞌu̱i bi ꞌyotꞌi 
\r (Mt. 21:18‑22) 
\p  
\v 20 Ne mi thohnu̱ manꞌagi ár hyaxꞌö, bi hyantꞌu̱ xki ꞌyotꞌa ar iuxi xo̱ge ár ꞌba̱i ne yá ꞌyu̱. 
\p  
\v 21 Nuꞌmú̱ ar Pedro bi beni, ne bi ꞌñembabi: 
\p —Utate, ndi nunar ꞌba̱iꞌiuxi ga tsu̱i, bi ꞌyotꞌi. 
\p  
\v 22 Bi dö ar Hesu ne bi ꞌñembabi: 
\p —Ñꞌemu̱ihu̱ Jö. 
\p  
\v 23 Ngetho majöni di xiꞌahu̱, nöꞌö togo da xipa nunar tꞌo̱ho̱nu̱: ꞌBa̱i di ma ba tso har ñho̱nthe, ne hindi yomi, ne ka̱xmbeni da njapꞌu̱, ma da thogi nöꞌö xi beni. 
\p  
\v 24 Jange di xiꞌahu̱, gatho nöꞌö gi ꞌya̱fu̱ Jö, ka̱xmbenihu̱ ma gi hñöñhu̱. 
\p  
\v 25 Ne núꞌmu̱ gi a̱fu̱ Jö, pumbabihu̱ maꞌra nuꞌmu̱ ja te gi tsa̱mañꞌu̱hu̱, ne njapꞌu̱ ri Dadahu̱ bi ꞌbu̱ mhetsꞌi da pumpꞌaꞌihu̱ ri tsꞌokihu̱ nꞌehe. 
\p  
\v 26 Ngetho nuꞌmu̱ hingi pumbabihu̱ maꞌra, ri Dadahu̱ bi ꞌbu̱ mhetsꞌi hinda pumpꞌaꞌihu̱ ri tsꞌokihu̱ nꞌehe. 
\s1 Ar Hesu bi tꞌa̱mbabi togo mi hömpa ár tsꞌe̱di 
\r (Mt. 21:23‑27; Lk. 20:1‑8) 
\p  
\v 27 Ba penkꞌu̱ manꞌagi har hnini Herusalen, ne nu mi ꞌyo har dönganijö, ba e bi zu̱ ya ndömöjö, ya bötꞌofo ne ya dönziandö, 
\p  
\v 28 ne bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Togo gi hömpa ár tsꞌe̱di, ne togo xpa pe̱ñꞌaꞌi gi ꞌyo̱tꞌa nöꞌö gi pe̱fi. 
\p  
\v 29 Ar Hesu bi dödi ne bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Ma ga a̱ñꞌahu̱ nꞌar ntꞌa̱ni nꞌehe. Nuꞌmu̱ gi thöhu̱, ma ga xiꞌahu̱ togo di hömpa ár tsꞌe̱di ga o̱tꞌa nöꞌö di pe̱fi. 
\p  
\v 30 Nunár xixthe ar Xuwa, ha xki ꞌñe mhetsꞌi, wa xki me̱hnatho ya jöꞌi. Xikagihu̱. 
\p  
\v 31 Nuꞌu̱ mi ñöse̱ mi eñꞌu̱: 
\p —Nuꞌmu̱ ga xifu̱ ndi ꞌñe mhetsꞌi, ma da ꞌñengagihu̱ ꞌmu̱: Yoꞌö hinga ñꞌemu̱ibihu̱. 
\p  
\v 32 Ha nuꞌmu̱ ga eñhu̱ xki me̱hnatho ya jöꞌi, ma da mbo̱ yá kwe̱yu̱. 
\p Mi tsu ya jöꞌi, ngetho mi nuꞌu̱ ar Xuwa ngu ár mꞌe̱hni Jö. 
\p  
\v 33 Jange bi döꞌu̱ ne bi ꞌñembabi ar Hesu: 
\p —Hindi pöhe. 
\p Nuꞌmú̱ bi döꞌö ne bi ꞌñembabiꞌu̱ nꞌehe: 
\p —Njapꞌu̱ nuga hinga xiꞌahu̱ togo xpa pe̱nkagi ga o̱tꞌa nöꞌö di pe̱fi. 
\c 12  
\s1 Ár ꞌbede ya tsꞌoñhandi 
\r (Mt. 21:33‑46; Lk. 20:9‑19) 
\p  
\v 1 Nuꞌmú̱ ar Hesu bi ndu̱i mi utamꞌede: 
\p —Nꞌar ñꞌo̱ho̱ bi ꞌñetꞌa nꞌar hwöhiꞌobxi, bi guxa nꞌar jödo, ne bi ꞌya̱ꞌma nꞌar moto habu̱ nda de̱ꞌmi. Bi hyoka nꞌar heꞌsangu nda hyanda xo̱ge. Mꞌe̱fa bi umba ñhandi maꞌra nda su, ne bi ma yapꞌu̱. 
\p  
\v 2 Mi zo̱nga ar pa bi me̱hna nꞌar ꞌbe̱go ma nda kꞌöꞌsa ya ñhandi, ne nda ꞌya̱pa ar sofo ndi ꞌñepi nda hñöni. 
\p  
\v 3 Ha nuꞌu̱ bi gu̱ bi fe̱nza ne bi kotsꞌi, ho̱nse̱ yá ꞌye̱ bi hñötsꞌi. 
\p  
\v 4 Nöꞌö togo már me̱ti ar hwöhi, bi mengi bi me̱mpabi manꞌar ꞌbe̱go. Nuyu̱ bi hyo̱xa ya nkꞌahni, bi ze̱mba ár ñö ne bi kosꞌu̱ nꞌehe. 
\p  
\v 5 Bi mengi bi me̱hna manꞌa, ne nunu̱ bi tho. Ne njapꞌu̱ bi mengi bi me̱hna nze̱ye̱, ꞌra mi fe̱nza ne maꞌra mi ho. 
\p  
\v 6 Ár ngötsꞌi, mi ꞌñe nꞌár tꞌu̱ xa mi mödi, bi me̱mpabi nꞌehe, mi eñꞌö: Numa tꞌu̱ ma da numansu. 
\p  
\v 7 Nuya ꞌbe̱goꞌu̱ bi ꞌñenga nꞌa ngu nꞌa: Gehnu̱ togo ma da gohwi ya ñho. Ba ehu̱ ga hohu̱ ne ga kohwihu̱ yá ñho. 
\p  
\v 8 Ne bi gu̱ꞌu̱ bi hyo, ne bi ꞌye̱ñꞌu̱ nthi har hwöhi. 
\p  
\v 9 Tema da me̱hmö nuna togo ár me̱ti ar hwöhi ꞌmu̱. Ma da ehe ne da hyo ya tsꞌoñhandi, ne da thokwa ár ꞌbe̱fi maꞌra ya ꞌbe̱go. 
\p  
\v 10 Ha hinxka nehu̱ nunar tꞌofonu̱ enga njawa: 
\q1 Nöꞌö ar do bi ꞌye̱mpꞌu̱hmö ya guxjödo, 
\q1 nupya gehnu̱ ar mu̱di do xi njuꞌspa ár nijö Jö. 
\q1  
\v 11 Gese̱ Jö xi ꞌyo̱tꞌa njapꞌu̱, 
\q1 ne di hanthu̱ nza̱tho nöꞌö bi ꞌyo̱tꞌe. 
\p  
\v 12 Nuya ndö xa mi nemhöꞌu̱ nda gu̱, ngetho bi zo yá mfeni go mi ho̱xꞌu̱ nunar ꞌbedenu̱. Ho̱nse̱ mi tsu nda mbo̱ yá kwe̱ ya jöꞌi mi ꞌbu̱hnu̱, jange bi zohnu̱ bi maꞌu̱. 
\s1 Ar Hesu bi no̱nga ar bojö jotꞌa ya ndö 
\r (Mt. 22:15‑22; Lk. 20:20‑26) 
\p  
\v 13 Ba ꞌbe̱mpabi ꞌra ya de̱ngaꞌbe̱pate ne ꞌra yá ñꞌowi ar Erode, xömhö nda dinga te nda hyo̱xa ar Hesu. 
\p  
\v 14 Mi zo̱ꞌu̱ bi ꞌñembabi: 
\p —Utate, di pöhe gi mönga nöꞌö majöni, ne hinto gi tsu, ngetho hingi hwanta ya jöꞌi, majöni gi u ár ꞌñu Jö. Hage xiñho ga umfe ar bojö jotꞌa ar Sesar. Ga uñhe wa hinꞌö. 
\p  
\v 15 Ha nöꞌö bi bötwa yá tsꞌomfeni, bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Yoꞌö gi ne gi hya̱kagihu̱. Ba hönkagihu̱ nꞌar bojö ga handi. 
\p  
\v 16 Nuꞌu̱ ba hömpa nꞌar bojö, ne bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Togo ár me̱ti ar hmi huxkwa ne nöꞌö te mö. 
\p Ne bi döꞌu̱: 
\p —Ár me̱ti ar Sesar. 
\p  
\v 17 Ar Hesu bi dödi ne bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Umfu̱ ar Sesar nöꞌö ár me̱tiꞌö, ne umfu̱ Jö nöꞌö ár me̱tiꞌö nꞌehe. 
\p Ne xa bi ꞌyo̱ꞌu̱. 
\s1 Ya de̱ngamöjö bi ñꞌa̱ni ar menga nte 
\r (Mt. 22:23‑33; Lk. 20:27‑40) 
\p  
\v 18 Nuꞌmú̱ ba epꞌu̱ ya de̱ngamöjö nuꞌu̱ hingi ñꞌemu̱i da mengi da nte nuꞌu̱ xi du, ne bi ꞌya̱mbabi njawa: 
\p  
\v 19 —Utate, ar Moise bi zogagihu̱ har tꞌofo, nuꞌmu̱ nꞌar ñꞌo̱ho̱ da du ne da zo ár ꞌbe̱hñö hinte xi dinga ar bötsi, nu ár jödö da nthötwi ar ꞌranxu, ne da gu̱ꞌspa ár thuhu ár jödö manꞌagi. 
\p  
\v 20 Gi numhö: Mi ꞌbu̱ yoto ya ñꞌo̱ho̱ mi njödö. Nunar ꞌbe̱tꞌo bi nthöti, ne bi du hinte bi zo ar bötsi. 
\p  
\v 21 Ne nunár ñoho bi nthötwi ar ꞌranxu, ne bi du. Njapꞌu̱nu̱ himbi zokwa ar bötsi, ne nunár hñu bi njapꞌu̱ nꞌehe. 
\p  
\v 22 Ne bi njapꞌu̱ gatho yoto, ne hinte bi dinga ar bötsi. Ár ngötsꞌi bi du ar ꞌbe̱hñö nꞌehe. 
\p  
\v 23 Núꞌmu̱ xta zo̱ ar menga nte, ne da nankꞌu̱, togo ár ꞌbe̱hñönu̱ ꞌmu̱, ngetho bi nthötwi gatho yoto ya ñꞌo̱ho̱ mi njödö. 
\p  
\v 24 Nuꞌmú̱ ar Hesu bi dödi ne bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Xi tsꞌoka ri mfenihu̱, ngetho hingi pöhu̱ ar Tꞌofo, ne hingi pöthwu̱ ár tsꞌe̱di Jö. 
\p  
\v 25 Ngetho nu xta mengi da nte ya jöꞌi manꞌagi, hinda ma da tꞌa̱di, ne hinda ma da nthöti, ngetho ma da ñhe̱hwi yá e̱nxe̱ Jö bi ꞌbu̱ mhetsꞌi. 
\p  
\v 26 Ha nöꞌö ntꞌa̱ni wa pengi da nte nuꞌu̱ xi du wa hinꞌö, ha hinxka nehu̱ hár tꞌofo ar Moise núꞌmu̱ mi zo Jö ha nꞌar ꞌminza mi zo̱, ne bi ꞌñembabi: Nuga ár Jögi ar Abra, ar Isa, ne ar Hakob. 
\p  
\v 27 Jö go ár Jö nuꞌu̱ te, hinge nuꞌu̱ xi du. Jange nuꞌahu̱ xa xka ꞌbe̱ ri mfenihu̱. 
\s1 Ar döta ꞌbe̱pate 
\r (Mt. 22:34‑40) 
\p  
\v 28 Bi watꞌa nꞌar bötꞌofo xki ꞌyo̱de xki dödi xiñho, ne bi ꞌya̱mbabi: 
\p —Ndana ar ꞌbe̱pate töpa ár nsu gatho nu maꞌra. 
\p  
\v 29 Ar Hesu bi döti: 
\p —Nunar ꞌbe̱tꞌo ꞌbe̱pate gehnu̱: Ha gi o̱hu̱, menguhu̱ Israel. Ar tsi Hmu ma Jöhu̱, nꞌatho. 
\p  
\v 30 Xa gi ꞌñetꞌa ri mu̱i, gi hñuxa ri mfeni, gi ꞌye̱ntꞌa ri te ne ri tsꞌe̱di gi mö Jö ri Hmu. Gehnu̱ ar ꞌbe̱pate töte ár tsꞌe̱di. 
\p  
\v 31 Ne nor ñoho di hñötsꞌi: Gi mö ri mijöꞌiwi ngu gi mhöse̱. Hiñꞌotho manꞌar ꞌbe̱pate di töte ár nsu. 
\p  
\v 32 Nuꞌmú̱ nunar bötꞌofo bi ꞌñembabi: 
\p —Xiñho, Utate. Majöni nöꞌö xka mö, nꞌadar Jö ꞌbu̱i ne hinjoꞌo manꞌa. 
\p  
\v 33 Ne nöꞌö togo etꞌa ár mu̱i, huxa ár mfeni, e̱ntꞌa ár te ne ár tsꞌe̱di da mö Jö, ne da mö ár mijöꞌiwi ngu mhöse̱, töpa ár nsu gatho nuya mꞌo̱ñho̱ ne ya ñhötꞌi. 
\p  
\v 34 Ar Hesu nu mi hyandi mi ja ár mfödi, bi dödi ne bi ꞌñembabi: 
\p —Hingi ꞌyo yapꞌu̱ gi ku̱tꞌa hár tsꞌu̱tꞌwi Jö. 
\p Ne hinto bi ne bi ꞌyo̱tꞌwa maꞌra ya ntꞌa̱ni. 
\s1 Yoꞌö mhö ar Kristo ár tꞌu̱ ar Dabi 
\r (Mt. 22:41‑46; Lk. 20:41‑44) 
\p  
\v 35 Ar Hesu mi uta ya jöꞌi har dönganijö, ne mi enö: 
\p —Yoꞌö enga nuya bötꞌofo ar Kristo ár tꞌu̱ ar Dabi. 
\p  
\v 36 Ngetho gese̱ ar Dabi bi ꞌñenö xki nzinga ár Hñö Jö: 
\q1 Jö ar Dada bi ꞌñemba ma tsi Hmu: 
\q1 Hñu ha ma ñꞌe̱i ga huxkwi, 
\q1 to̱ꞌmi ga tsiñꞌa nuya ri ñꞌu̱ni ga tse̱pꞌa ha ri wa. 
\m  
\v 37 Gese̱ ar Dabi embabi ár Hmu. Yoꞌö mhö ár tꞌu̱ ꞌmu̱. 
\p Ne nze̱ye̱ ya jöꞌi xa mi johya mi o̱tsꞌe. 
\s1 Ar Hesu bi no̱mba yá tsꞌoꞌbe̱fi ya bötꞌofo 
\r (Mt. 23:1‑36; Lk. 11:37‑54; 20:45‑47) 
\p  
\v 38 Ar Hesu mi embabi ya jöꞌi ha yá ntꞌuti: 
\p —Jamasuhu̱ hinda kaꞌahu̱ ya bötꞌofo, xa ne da ñꞌo di he yá dutu koꞌmba yá wa, ne xa ne da nze̱ngwabi ya jöꞌi di ꞌbe̱nga ntꞌekꞌei núꞌmu̱ ꞌyo har ta̱i. 
\p  
\v 39 Xa ne da hñuxa ha ya ꞌbe̱tꞌo nthutsꞌi ha ya nijö ne ha ya ñhuni. 
\p  
\v 40 Nuyu̱ tekwa yá ngu ya tsi ꞌranxu, ne o̱tꞌa ꞌra ya nsa̱di ra ma, ne da goꞌmahmö. Njapꞌu̱ ma da hñönga nꞌa ra döta mfe̱iyu̱. 
\s1 Ár mꞌo̱ñho̱ ar tsi hyoya ꞌranxu 
\r (Lk. 21:1‑4) 
\p  
\v 41 Ar Hesu mi huhnu̱ mi ñhandwitho ár ntꞌu̱tmꞌo̱ñho̱ ar nijö. Mi handi hanja ya jöꞌi mi pa mi tsohnu̱ yá mꞌo̱ñho̱, ne nuꞌu̱ mi pe̱ꞌsa yá ñho xa mi u̱tꞌa nze̱ye̱. 
\p  
\v 42 Ne ba e nꞌar tsi hyoya ꞌranxu, bi ꞌyu̱tꞌa yoho ya tsi bojö himar mhödi. 
\p  
\v 43 Nuꞌmú̱ ar Hesu bi matꞌa yá ma̱xte, ne bi ꞌñembabi: 
\p —Xa majöni di xiꞌahu̱, nunar tsi hyoya ꞌranxunu̱, töte ár döta ár mꞌo̱ñho̱, xi döta gatho nu maꞌra unga yá mꞌo̱ñho̱ nꞌehe. 
\p  
\v 44 Ngetho gatho xi unga nöꞌö pongwabi. Ha nunu̱, mödi mi hyoya, bi unga gatho nöꞌö mi pe̱ꞌshmö nda zi. 
\c 13  
\s1 Ar Hesu bi mö nda nhwata ar dönganijö 
\r (Mt. 24:1‑2; Lk. 21:5‑6) 
\p  
\v 1 Mi bo̱nga ar Hesu har dönganijö, nꞌa nuyá ma̱xte bi ꞌñembabi: 
\p —Utate, ndi, tengu ár nza̱tho ya do ne ár ñhetsꞌi yá jödo ar nijö. 
\p  
\v 2 Ar Hesu bi dödi ne bi ꞌñenö: 
\p —Ha gi handa nuya döta jödoyu̱. Gatho ma da thextꞌi, hinda ma da go nꞌar do mañör midowi. 
\s1 Ya ntꞌudi di ꞌbe̱tꞌo ne ka da e ar ngötsꞌi 
\r (Mt. 24:3‑28; Lk. 21:7‑24; 17:22‑24) 
\p  
\v 3 Mi zo̱nga ar Hesu har tꞌo̱ho̱ Njömdo̱ni, bi hñudi mi ñhandwi ar dönganijö. Ha nu ar Pedro, ar Hakobo, ar Xuwa, ne ar Andre bi ꞌya̱mbase̱: 
\p  
\v 4 —Xikagihe, hamꞌu̱ ma da tho gathoyu̱. Tema ntꞌudi ma da nheki, ne da födi ꞌba̱pꞌu̱tho da göxa gathoyu̱. 
\p  
\v 5 Ar Hesu bi dötwabiꞌu̱ ne bi ꞌñembabi: 
\p —Jamasuhu̱, yo ma gi ñhe̱hu̱ to da kaꞌahu̱. 
\p  
\v 6 Ngetho ma da e nze̱ye̱ togo da gu̱mka ma thuhu da ꞌñenö: Nuga go dar Kristo. Ne njapꞌu̱ da ka nze̱ye̱ ya jöꞌi. 
\p  
\v 7 Ha núꞌmu̱ xki ꞌyo̱hu̱ habu̱ gatho di ja ya tuhni, ne maꞌra ma da ndu̱i, yo gi tu ri mu̱ihu̱. Ngetho mahyoni da tho njapꞌu̱, mödi hinxi zo̱ta ár ngötsꞌi ar ximha̱i. 
\p  
\v 8 Ngetho ya hnini ma da ntukwi yá mihniniwi, ya ndö ma da ntunkwi yá mindöwi. Ne xa hagatho ma da nhwönga ar ha̱i, ne ma da nja ar thuhu, ne ya jöꞌi xa di mu̱xmatho. Ho̱nse̱ ár ndu̱inu̱ ya u̱gi xi ꞌñepꞌu̱. 
\p  
\v 9 Ha ntsunse̱hu̱, ngetho ma da tsꞌixꞌahu̱ ha ya tsꞌu̱tꞌwi, ne da mfe̱nzaꞌihu̱ ha yá nijö ya xodyo. Ma da mꞌa̱pꞌahu̱ ha ya tsꞌu̱tꞌwi ne ya ndö ngetho gi te̱ngagihu̱, njapꞌu̱ da tsa̱ gi da̱thu̱ majöni xka pökagihu̱. 
\p  
\v 10 Ne mahyoni mꞌe̱tꞌo da mhönga ar hoga mhö ha gatho ya ha̱i jawa har ximha̱i, ne ka da e ar ngötsꞌi. 
\p  
\v 11 Ha nuꞌahu̱, nu xta tsꞌixꞌahu̱ ma da nda̱tꞌahu̱ ha ya ndö, yo gi tu ri mu̱ihu̱ tema gi möñhu̱, ne hingi hyoñhu̱ tema gi thöhu̱. Geꞌmu̱ ma da tꞌaꞌahu̱ tema gi möñhu̱, ngetho hingo geꞌahu̱ togo gi ñöhu̱, go ñö ár Hñö Jö ꞌbu̱ ha ri mu̱ihu̱. 
\p  
\v 12 Nuya njödö ma da da̱se̱ ár jödö da tho. Ne nuya dada ma da da̱se̱ yá bötsi, ha nuya bötsi ma da gu̱ yá dada da hyo. 
\p  
\v 13 Ne gatho ma da u̱tsaꞌihu̱ ngetho gi te̱ngagihu̱. Nöꞌö da ze̱tatho, da do̱ꞌmi da göxa xo̱ge nuya thogiyu̱, go ma da mpo̱ꞌö. 
\p  
\v 14 Ha núꞌmu̱ xki hyanthu̱ ar tsꞌoki xi ntsꞌotho di ꞌbu̱ habu̱ hingi ho da mꞌu̱i, ngu bi ꞌyotꞌa ar mꞌe̱hni Dañe (nöꞌö togo nehe, dá bödi xiñho teme ne da mö), nuꞌu̱ togo gi ꞌbu̱hu̱nu̱ Nhudea, di ma ba ñꞌöñhu̱ ha ya tꞌo̱ho̱. 
\p  
\v 15 Nuꞌu̱ togo gi to̱hu̱ mañö ar ngu, yo ma gi ku̱thu̱ te gi ju̱ju̱. Nixtꞌi di möhu̱. 
\p  
\v 16 Ha nuꞌu̱ togo gi ꞌyohu̱ har ꞌbatha, yo ma gi penju̱ gi ju̱ju̱ ri pa̱tꞌihu̱. 
\p  
\v 17 Hwëkate nuꞌu̱ ya ꞌbe̱hñö di ñꞌu̱, ne nuꞌu̱ di tsi yá bötsi di tsu̱da nuya paꞌu̱. 
\p  
\v 18 ꞌYa̱pabihu̱ Jö, nunar pa gi nixtꞌihu̱, hinda da̱tꞌa ya pa xi ntse̱. 
\p  
\v 19 Ngetho nuya paꞌu̱ xa ma da nja ya thogi ngu hinxka hyanthu̱ manꞌa, núꞌmu̱ Jö bi hyoka ar ximha̱i, ne xta thogi hinda ma da nja manꞌa nguꞌö. 
\p  
\v 20 Ha nuꞌmu̱ ar tsi Dada hinda japi da göxa nuya paꞌu̱, hinto ma da bonkꞌmu̱. Ma da jösꞌö, ngetho ma da ma̱xa togo xi hwañꞌö. 
\p  
\v 21 Jange nuꞌmu̱ da tꞌeñꞌahu̱: Ndi, ka bi ꞌbu̱kwa ar Kristo, wa da tꞌeñꞌahu̱: Ndi, bi ꞌbu̱hnu̱, yo ma gi jafu̱masu. 
\p  
\v 22 Ngetho ma da nja ya kate Kristo ne ya kate mꞌe̱hni. Ne ma da ꞌyo̱tꞌa ya döta ntꞌudi da hya̱tꞌa ya jöꞌi, ne nuꞌmu̱ da tsa̱hmö, da hya̱tꞌa nuꞌu̱ xi hwahna ar tsi Dada. 
\p  
\v 23 Ha nuꞌahu̱, zo̱tꞌa xiñho ri da̱hu̱, ngetho xta xiꞌahu̱ nöꞌö ma da thogi. 
\s1 Ár ñoꞌgi ꞌñehe Nöꞌö Togo ba e bi Njöꞌi 
\r (Mt. 24:29‑35, 42‑44; Lk. 21:25‑36) 
\p  
\v 24 Núꞌmu̱ xta göxa nuya paꞌu̱ ñꞌu̱tho, ar hyadi ma da mꞌe̱xui, ha nunar zönö hinda ma da unga ár hyatsꞌi. 
\p  
\v 25 Ne nuya tso̱ ma da hyo̱i, ha nuya tsꞌe̱di bi ꞌbu̱ mhetsꞌi ma da nhwötꞌi. 
\p  
\v 26 Ne ma gi hyanthu̱ ꞌmu̱ Nöꞌö Togo ba e bi Njöꞌi, ma da nheki di e ha ya gui, di hö nꞌar döta tsꞌe̱di ne nꞌar döta nsunda. 
\p  
\v 27 Ne ma da me̱hna yá e̱nxe̱ ꞌmu̱, da muspa gatho nuꞌu̱ togo xi hwañꞌö xo̱ge hár nxidi ar ximha̱i, ne habu̱ di göxa mhetsꞌi. 
\p  
\v 28 Hyanthu̱ ar ꞌba̱iꞌiuxi ne beñhu̱ tema utkagihu̱: Núꞌmu̱ po̱xa yá nꞌogi ne kꞌontsꞌa yá xi, gi pöhu̱ ꞌba̱pꞌu̱tho ar pahyadi. 
\p  
\v 29 Njapꞌu̱ nuꞌahu̱ nꞌehe, nu xki hyanthu̱ da tho gatho nuya thogiyu̱, pöhu̱, ꞌba̱pꞌu̱tho da göxa xo̱ge. 
\p  
\v 30 Xa majöni di xiꞌahu̱, hinda theta nuya jöꞌi ꞌbu̱ nuya payu̱, ne xi wadi xi tho gatho nuya thogiyu̱. 
\p  
\v 31 Mödi da mꞌe̱di ar mhetsꞌi ne ar ximha̱i, nuya mhö xta mönga, hinda ma da mꞌe̱di. 
\p  
\v 32 Nor pa hamꞌu̱ ma da göxa xo̱ge hinto pödi. Nuya e̱nxe̱ bi ꞌbu̱ mhetsꞌi hingi pöhmö nꞌehe, ne ár Tꞌu̱ Jö hingi pödi, ho̱nse̱ ar Dada go pöꞌö. 
\p  
\v 33 Zo̱thu̱ ri da̱hu̱, ndo̱ꞌmhu̱ ne ꞌya̱fu̱ Jö, ngetho hingi pöhu̱ hamꞌu̱ da zo̱ ar ngötsꞌi. 
\p  
\v 34 Ñhe̱hwi nꞌar ñꞌo̱ho̱ bi ma yapꞌu̱, bi zo ár ngu ne bi umba ar tsꞌe̱di nuyá ꞌbe̱go. Bi zokwa yá ꞌbe̱fi nꞌa ngu nꞌa, ne ar sugoxthi bi xipabi hinge nda ñꞌöhö. 
\p  
\v 35 Jange ndo̱ꞌmhu̱, ngetho hingi pöhu̱ tema xe̱nimpa da epꞌu̱ togo ár me̱ti ar ngu, wa xta nde, made nxui, hár mhafi ar boxi, wa xta hatsꞌi. 
\p  
\v 36 Nuꞌmu̱ nꞌa nda epꞌu̱tho, hinda diñꞌahu̱ gi öthu̱ hingi to̱ꞌmhu̱. 
\p  
\v 37 Ne nöꞌö di xiꞌahu̱, getꞌö di xipabi gatho: Ndo̱ꞌmhu̱. 
\c 14  
\s1 Ya ndöxodyo mi nkohi hanja nda gu̱ ar Hesu 
\r (Mt. 26:1‑5; Lk. 22:1‑2; Jn. 11:45‑53) 
\p  
\v 1 Ár yopapꞌu̱ mar baxjwa ne ar da̱ngo mi tsꞌi ar thuhme himi jotsꞌi, nuya ndömöjö ne ya bötꞌofo mi honga hanja nda gu̱ ar Hesu ñꞌöntho, ne nda hyo. 
\p  
\v 2 Ne mi eñꞌu̱: 
\p —Hinda tsa̱ ga ju̱hu̱ ha ya pa da̱ngo, ngetho da mu̱xma ya jöꞌi. 
\s1 Ar Hesu bi nhöꞌspa nꞌar hogañu̱ni núnu̱ Betania 
\r (Mt. 26:6‑13; Jn. 12:1‑8) 
\p  
\v 3 Nu mi ꞌbu̱hnu̱ Mbetania hár ngu ar Simu xki hye̱ ar hñeni tsitꞌandoꞌyo, ne núꞌmu̱ mi hu har mexa, nꞌa mba epꞌu̱tho nꞌar ꞌbe̱hñö mi hö nꞌar xito tꞌaxdo, mi po nꞌar hogañu̱ni xa mar mhödi. Bi tehma nunar xito ne bi nöꞌspa ár ñö ar Hesu nunar hogañu̱ninu̱. 
\p  
\v 4 Ja ꞌra togo bi mbo̱ yá kwe̱, ne mi eñꞌu̱: 
\p —Yoꞌö xi tꞌe̱mpꞌu̱tho nunar hogañu̱ninu̱. 
\p  
\v 5 Ngetho mi tsa̱ xi ꞌba̱ ngu nꞌa nje̱ye̱ ár nthöhö nꞌar jöꞌi, ne xi themba ya tsi hyoya. 
\p Ne xa mi theñꞌu̱ nuna tsi ꞌbe̱hñö. 
\p  
\v 6 Nuꞌmú̱ ar Hesu bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Hye̱hu̱nu̱. Yoꞌö gi theñhu̱. Nza̱tho nöꞌö xi ꞌyo̱tkagi. 
\p  
\v 7 Nuya hyoya hyaxꞌmu̱ ma gi ꞌbu̱hwihu̱, ne da tsa̱ gi ꞌyo̱thwu̱ ar ñho nuꞌmu̱ gi nehu̱. Ha nuga hinge hyaxꞌmu̱ ma gi hyandgagihu̱wa. 
\p  
\v 8 Nunu̱ xi umbár mu̱i xi ꞌyo̱tꞌa nöꞌö mi tsa̱ nda me̱fi. Ne nunar hogañu̱ninu̱ xi goxkagi, gehnu̱ nꞌar ñhoki di to̱ꞌma ha ma ntꞌa̱gi. 
\p  
\v 9 Xa majöni di xiꞌahu̱, habu̱ gatho ma da mhönga nunar hoga mhönu̱ xo̱ge ár nxidi ar ximha̱i, ma da mhönga nöꞌö xi ꞌyo̱tnu̱ ngu nꞌar feni. 
\s1 Ar Huda bi mö nda da̱ ar Hesu 
\r (Mt. 26:14‑16; Lk. 22:3‑6) 
\p  
\v 10 Ar Huda Iskariote ꞌmu̱, nꞌa nuꞌu̱ ꞌre̱tꞌamayoho yá ma̱xte, bi ma ba kꞌönga ya ndömöjö, mi ne nda da̱twa ar Hesu. 
\p  
\v 11 Núꞌmu̱ mi ꞌyo̱ꞌu̱ xa bi njohya, ne bi ñötꞌi nda umba ar bojö. Ha nunar Huda mi honi hanja nda tsa̱ nda da̱twabiꞌu̱. 
\s1 Ar tsi Hmu bi zogi nda tsꞌimpa ár tꞌoxi 
\r (Mt. 26:17‑29; Lk. 22:7‑23; Jn. 13:21‑30; 1 Co. 11:23‑26) 
\p  
\v 12 Nöꞌö ar pa bi ndu̱i ar da̱ngo tsꞌi ar thuhme hinxi jotsꞌi, núꞌmu̱ mi tho ngu nꞌar mꞌo̱ñho̱ ar ndöni mbaxjwa, nuyá ma̱xte ar Hesu bi ꞌñembabi: 
\p —Habu̱ gi ne ga hoje ar tꞌoximbaxjwa. 
\p  
\v 13 Ne bi me̱hna yoho yá ma̱xte, bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Di möhu̱ har hnini, ne nu xki nthe̱wihu̱ nꞌar ñꞌo̱ho̱ muxa nꞌar xo̱ni ar dehe, te̱ñhu̱. 
\p  
\v 14 Nu habu̱ da yu̱tꞌi, gi ꞌñembabihu̱ nöꞌö togo ár me̱ti ar ngu: Ar Utate ba pe̱hna ar nze̱ngwa ga eñꞌahe njawa: Habu̱ ꞌbu̱ ar ngu di hoñhe ga tsiꞌbe ar tꞌoximbaxjwa ma ma̱xte. 
\p  
\v 15 Ne nöꞌö ma da utꞌahu̱ nꞌar döta ngu di to̱ mañö, xi thoki xiñho. Ka gi hyoju̱nu̱ ar tꞌoximbaxjwa ga tsihu̱. 
\p  
\v 16 Nuyá ma̱xte mi zo̱ñꞌu̱ har hnini, bi diñꞌu̱ ngu xki nsipabi, ne bi hyoknu̱ ar tꞌoxi. 
\p  
\v 17 Nu mi nxui ar Hesu ba ehwi nuꞌu̱ ꞌre̱tꞌamayoho yá ma̱xte. 
\p  
\v 18 Núꞌmu̱ mi hñuhnu̱ har mexa mi ntꞌoxi, ar Hesu bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Xa majöni di xiꞌahu̱, nꞌa di ñungwihu̱, ma gi da̱gagihu̱. 
\p  
\v 19 Nuꞌu̱ xa bi du yá mu̱i, ne bi ndu̱i bi ꞌya̱mbabiꞌu̱ nꞌa ngu nꞌa: 
\p —Ha go geke. 
\p Ne manꞌa mi embabi: 
\p —Ha go nuga. 
\p  
\v 20 Nöꞌö bi dödi ne bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Nꞌa nuꞌu̱ ꞌre̱tꞌamayoho togo nꞌadar mohi di thinthwu̱ mahye̱gi ar thuhme. 
\p  
\v 21 Majöni Nöꞌö Togo ba e bi Njöꞌi ꞌba̱ ar ꞌñu da tho ngu xi tꞌotꞌwabi, ne hwëkate nöꞌö togo ma da da̱ꞌö. Xiñhohmö hinxi zo̱kwa har ximha̱i. 
\p  
\v 22 Ne núꞌmu̱ mi ntꞌoxꞌu̱, ar Hesu bi gu̱ ar thuhme ne bi ꞌya̱pa Jö nda jöpi. Bi heke bi hemba yá ma̱xte, ne bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Tsihu̱; gehnu̱ ma ndoꞌyo. 
\p  
\v 23 Mꞌe̱fa bi gu̱xa ar tꞌe̱ni mi po ar tꞌafiꞌobxi, bi umba njamödi Jö, bi thokwa yá ma̱xte, ne gatho bi zi nꞌa tsi ntsꞌiki. 
\p  
\v 24 Ne bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Gehnu̱ ma ji ma da nhöꞌmi da epa ár ñho nze̱ye̱ ya jöꞌi, ne njapꞌu̱ da go ar ꞌraꞌyo nkohi. 
\p  
\v 25 Di xiꞌahu̱, hinga pengi ga tsipa ár tꞌafi ar ꞌba̱iꞌobxi nuya payu̱. Ma ga to̱ꞌmi ga tsi maꞌraꞌyo hár tsꞌu̱tꞌwi Jö. 
\s1 Ar Hesu bi mö nda ko̱nga ar Pedro 
\r (Mt. 26:30‑35; Lk. 22:31‑34; Jn. 13:36‑38) 
\p  
\v 26 Nu mi wadi bi ntuꞌu̱ nꞌar jöhñö, bi bo̱ñꞌu̱ ndi ma har tꞌo̱ho̱ Njömdo̱ni. 
\p  
\v 27 Nuꞌmú̱ ar Hesu bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Nunar nxuinu̱ gatho ma gi hye̱gase̱gihu̱, ngetho xi tꞌotꞌa har Tꞌofo, enö njawa: Ma ga ho ar ma̱ꞌyo, ne da mfontꞌa xo̱ge yá de̱ti. 
\p  
\v 28 Ha núꞌmu̱ xka pengi ga nte manꞌagi, ma ga ꞌbe̱tꞌo gar nthe̱hu̱nu̱ Ngalilea. 
\p  
\v 29 Nuꞌmú̱ ar Pedro bi ꞌñenö: 
\p —Mödi gatho nuꞌu̱ maꞌra da hye̱kꞌaꞌi, nuga hinga ma ga he̱kꞌase̱. 
\p  
\v 30 Ha nu ar Hesu bi ꞌñembabi: 
\p —Xa majöni di xiꞌaꞌi, nunar nxuinu̱ hinxi zo̱ta ár ñoho ár mhafi ar boxi, ha nuꞌge ya xka ko̱ngagi hñuꞌgi. 
\p  
\v 31 Ha nunar Pedro himi tsa̱ya̱ mi enö: 
\p —Mödi ga tuga nꞌehe, hinga ko̱ñꞌaꞌi. 
\p Ne gatho nu maꞌra mi mönga njapꞌu̱ nꞌehe. 
\s1 Ar Hesu bi ꞌya̱pa Jö ár Dada núnu̱ Getsemani 
\r (Mt. 26:36‑46; Lk. 22:39‑46) 
\p  
\v 32 Ba eꞌu̱ núnu̱ habu̱ tꞌembabi ar Getsemani, ne ar Hesu bi ꞌñemba yá ma̱xte: 
\p —Hñuhu̱wa. Nuga ma ga a̱patsꞌu̱ Jö ma Dada. 
\p  
\v 33 Ne bi zixa ar Pedro, ar Hakobo, ne ar Xuwa, ne bi ndu̱i xa bi du ár mu̱i. 
\p  
\v 34 Bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —ꞌBu̱tho ga tu ar dumu̱i. Kohu̱wa ne ndo̱ꞌmhu̱, yo gi öhu̱. 
\p  
\v 35 Bi tho manꞌa tsi tu̱i ár yapꞌu̱ ne ka bi nda̱ndihmönu̱. Ne bi ꞌya̱pa Jö, nuꞌmu̱ nda tsa̱hmö, hinge nda zo̱pabi nuya thogi ñꞌu̱tho mi epꞌu̱tho. 
\p  
\v 36 Ne mi enö: 
\p —Ma tsi Dadaꞌi, nuꞌge hinter ñhembiꞌi. Hñöga nuya thogi xi ꞌñepꞌu̱. Mödi hindi ne gi ꞌyo̱tꞌa ngu di nega, ꞌyo̱tꞌa ngu gi nege. 
\p  
\v 37 Mꞌe̱fa ba ehe ne bi dinga nuya hñuyu̱ mi öhö, ne bi ꞌñemba ar Pedro: 
\p —Simu, ha gi öhö. Ha himbi tsa̱ ga nuta nꞌa tsi xe̱nimpa. 
\p  
\v 38 Zo̱tꞌa ri da̱hu̱ ne ꞌya̱fu̱ Jö gi tse̱thu̱ ya tsꞌothogi xta epꞌu̱. Xa majöni ri hñöhu̱ ꞌbu̱i da tse̱ti, ha nuna ri ndoꞌyohu̱ kꞌatꞌa ár tsꞌe̱di. 
\p  
\v 39 Bi ma ba a̱pa Jö manꞌagi, ne bi mengi bi xipa nuya mhö xki xipa mꞌe̱tꞌo. 
\p  
\v 40 Nu mba pengi bi diñꞌu̱ mi öhö manꞌagi, ngetho nuyá da̱ꞌu̱ xa mi kö ya tꞌöhö, ne himi pöꞌu̱ te nda dödi. 
\p  
\v 41 Ba e ár hñuꞌgi, ne bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Nupya hö, te ri tꞌöhöhu̱ ne kö ri ndoꞌyohu̱. Xi zo̱ ar pa xi thutsꞌi, ma da nda̱twa ha yá ꞌye̱ ya ꞌyo̱tꞌatsꞌoki Nöꞌö Togo ba e bi Njöꞌi. 
\p  
\v 42 Nanju̱ möhö, ba ehnu̱ nöꞌö togo ma da da̱gagi. 
\s1 Ar Hesu bi nju̱ 
\r (Mt. 26:47‑56; Lk. 22:47‑53; Jn. 18:2‑11) 
\p  
\v 43 Himi jwata nda ñö ar Hesu núꞌmu̱ mba epꞌu̱ ar Huda, nꞌa nuya ꞌre̱tꞌamayoho yá ma̱xte. Ne mi ñꞌowi nze̱ye̱ ya jöꞌi mi hö ya ndo̱jwai ne ya za, xki me̱hna ya ndömöjö, ya bötꞌofo, ne ya dönziandö. 
\p  
\v 44 Ha nöꞌö togo mi da̱, xki nkohwi ya jöꞌi ne xki ꞌñembabi: 
\p —Nöꞌö togo gi hyanthu̱ ga tsu̱spa ár hmi, gehnu̱ gi hoñhu̱. Ju̱hu̱ ne xo̱thu̱ xiñho gi tsixu̱. 
\p  
\v 45 Nu mi zo̱ho̱, dama bi watꞌa habu̱ mi ꞌba̱ ar Hesu, ne bi ꞌñembabi: 
\p —Utate. 
\p Ne bi zu̱tsꞌi. 
\p  
\v 46 Nuya jöꞌi ꞌmu̱, dama bi watꞌi ne bi gu̱ ar Hesu. 
\p  
\v 47 Ha nꞌa nuꞌu̱ mi ꞌbu̱hwinu̱, bi kꞌoꞌsa ár jwai, ne bi dakwa ár gu ár ꞌbe̱go ar döngamöjö. 
\p  
\v 48 Nuꞌmú̱ ar Hesu bi ꞌñembabi ya jöꞌi: 
\p —Hage dar bë xka ehu̱ gi mikagihu̱, gi höhu̱ ya jwai ne ya za. 
\p  
\v 49 Hyaxꞌmu̱ ndi ꞌbu̱hwihu̱ har dönganijö, ne hinte ga jaju̱. Ne xi njanu̱, njapꞌu̱ da tho ngu mönga har Tꞌofo. 
\p  
\v 50 Nuꞌmú̱ gatho nuyá ma̱xte bi zohnu̱ bi nixtꞌi bi maꞌu̱. 
\s1 Ar bötsi bi nixtꞌi 
\p  
\v 51 Ha nꞌar bötsi mi te̱ni, ho̱nse̱ xki mpa̱xa nꞌar dutu, ne nu mi nju̱, 
\p  
\v 52 dama bi zopꞌu̱ ar dutu ne bi nixtꞌi ngo̱tho. 
\s1 Ar Hesu bi mꞌa̱ꞌma har mhuntsꞌandö 
\r (Mt. 26:57‑68; Lk. 22:54‑55, 63‑71; Jn. 18:12‑14, 19‑24) 
\p  
\v 53 Ba tsꞌi ar Hesu bi mꞌa̱mba ar döngamöjö, ne bi watꞌa gatho ya ndömöjö, ya dönziandö ne ya bötꞌofo. 
\p  
\v 54 Ha nunar Pedro bi de̱nda yapꞌu̱, ne bi zo̱nga hár thi ar döngamöjö, bi hñuhwi ya ndogu mi mpatꞌa har tsibi. 
\p  
\v 55 Nuya ndömöjö ne gatho ar mhuntsꞌandö, mi honga te nda hyo̱xa ar Hesu ne nda tꞌe̱ntꞌi nda tho, hinte mi tiñꞌu̱. 
\p  
\v 56 Ngetho nze̱ye̱ mi ho̱xa ya nhemhñö, mödi himi nthe̱xkwi nöꞌö te mi möñꞌu̱. 
\p  
\v 57 Nꞌa mbi mꞌa̱ta ꞌra bi hyo̱xa ya nhemhñö, mi eñꞌu̱: 
\p  
\v 58 —Nuje xta o̱he xi ꞌñenö: Nuga ma ga yo̱tꞌa nunar nijönu̱ xi hyoka ar jöꞌi, ne ár hñupa ga pengi ga ju̱xa manꞌa, hinte ma jöꞌi xi hyoki. 
\p  
\v 59 Ha nuyu̱ nꞌehe himi nthe̱ nöꞌö mi möñꞌu̱. 
\p  
\v 60 Nuꞌmú̱ ar döngamöjö bi mꞌa̱ made ne bi ꞌñemba ar Hesu: 
\p —Ha hinte gi thödi. Te di bo̱nga nöꞌö tho̱xꞌaꞌi. 
\p  
\v 61 Nöꞌö mi ñhetho, hinte bi dödi. Ar döngamöjö bi mengi bi ꞌya̱ni ne bi ꞌñenö: 
\p —Hage go geꞌe ar Kristo, ár Tꞌu̱ nöꞌö togo nsundabi. 
\p  
\v 62 Ne ar Hesu bi ꞌñembabi: 
\p —Hö, go geke. Ne ma gi hyanthu̱ Nöꞌö Togo ba e bi Njöꞌi di hu hár ñꞌe̱i Jö togo pe̱ꞌsa gatho ar tsꞌe̱di, ne di ehnu̱ ha ya gui mhetsꞌi. 
\p  
\v 63 Nuꞌmú̱ ar döngamöjö bi xika ár he, ngetho mi beni ar Hesu xki ñömañꞌu̱bi Jö, ne bi ꞌñenö: 
\p —Te ga jafu̱ manꞌa te da hyo̱tsꞌe. 
\p  
\v 64 Xka ꞌyo̱hu̱ teme xi mö. Te gi möñhu̱. 
\p Ne gathoꞌu̱ bi hyo̱xꞌu̱ ndi ꞌñepi nda tho. 
\p  
\v 65 Ne ꞌra bi mu̱di mi tsotsꞌi. Mi kotwa yá da̱ ne xa mi umba ya mfe̱i, ne mi embabi: 
\p —Xije togo bi me̱pꞌaꞌi. 
\p Ne nuya ndogu xa mi umba ya mpe̱tgu. 
\s1 Ar Pedro bi ko̱nga ar Hesu 
\r (Mt. 26:69‑75; Lk. 22:55‑62; Jn. 18:15‑18, 25‑27) 
\p  
\v 66 Ar Pedro mi ꞌbu̱hnu̱ ha̱i har thi, ne nꞌa mba epꞌu̱tho nꞌar ꞌbe̱hñö mi pe̱pa ar döngamöjö. 
\p  
\v 67 Ne mi hyanda ar Pedro mi mpatꞌa har tsibi, bi ꞌñenö: 
\p —Nuꞌge nꞌehe ngi ñꞌowi ar Hesu me Nasare. 
\p  
\v 68 Ha nöꞌö bi nko̱ni bi ꞌñenö: 
\p —Hindi pöka togoꞌö. Hindi pöhmö tema gi mö. 
\p Ne bi watꞌa har goxthi. Ne geꞌmu̱ bi ma ar boxi. 
\p  
\v 69 Ne nunar ꞌbe̱hñönu̱ mi hyanda manꞌagi, bi mu̱di bi ꞌñemba nuꞌu̱ mi ꞌbu̱hnu̱: 
\p —Nunu̱ go yá ñꞌohu̱ꞌu̱. 
\p  
\v 70 Ha nöꞌö bi mengi bi nko̱nga manꞌagi. Ne hingar yaꞌö nuꞌu̱ mi ꞌbu̱hnu̱ bi mengi bi ꞌñembabi ar Pedro: 
\p —Majöni nuꞌge go ár ñꞌowiꞌu̱ nꞌehe, ngetho gar me Ngalilea, ne gi ñö mahye̱gi ngu ñöꞌu̱. 
\p  
\v 71 Nöꞌö bi ndu̱i bi ntsate ne mi etꞌa made Jö, mi enö: 
\p —Hindi pöka togo ar ñꞌo̱ho̱ gi no̱ñhu̱. 
\p  
\v 72 Ne ar boxi bi ma ár ñoꞌgi. Nuꞌmú̱ ar Pedro bi benga nöꞌö te xki mönga ar Hesu: Hinxi zo̱ta ár ñoho ár mhafi ar boxi, ha nuꞌge ya xka ko̱ngagi hñuꞌgi. Mi oda ár mfeni njapꞌu̱, xa mi zoni. 
\c 15  
\s1 Ar Hesu ma ba mꞌa̱mba ar Pilato 
\r (Mt. 27:1‑2, 11‑14; Lk. 23:1‑5; Jn. 18:28‑38) 
\p  
\v 1 Ár hyaxꞌö ra nꞌitho, mi wadi bi nkoꞌu̱ ya ndömöjö, ya dönziandö, ya bötꞌofo ne gatho ar mhuntsꞌandö, bi zixꞌu̱ ar Hesu xki nso̱tꞌe, ma ba e̱ntꞌwa hár ꞌye̱ ar Pilato. 
\p  
\v 2 Ar Pilato bi ꞌya̱mbabi ar Hesu ne bi ꞌñembabi: 
\p —Hage go geꞌe ár Ndö ya xodyo. 
\p Nöꞌö bi dödi ne bi ꞌñembabi: 
\p —Hö, ngu xka mönse̱. 
\p  
\v 3 Ne nuya ndömöjö xa te gatho mi ho̱tsꞌe. 
\p  
\v 4 Manꞌagi ar Pilato bi ꞌya̱mbabi ar Hesu ne bi ꞌñenö: 
\p —Ha hinte gi thödi. Ndimhö te gatho tho̱xꞌaꞌi. 
\p  
\v 5 Ha nunar Hesu hinte bi dödi, jange ar Pilato xa mi ꞌyo̱tho. 
\s1 Ar Hesu bi tꞌe̱ntꞌi nda tho 
\r (Mt. 27:15‑31; Lk. 23:13‑25; Jn. 18:38‑19:16) 
\p  
\v 6 Ar ndö xki nzöi nda hye̱kwa nꞌar ꞌyofa̱di har da̱ngo nöꞌö nda ꞌya̱ꞌu̱. 
\p  
\v 7 Ne mi onu̱ nꞌa már thuhu Baraba, xki jotꞌwi yá ñꞌohu̱, ngetho xki ñhote núꞌmu̱ xki nju̱tsꞌi nda ntukwi ar ndö. 
\p  
\v 8 Ne mba e gatho ya jöꞌi, bi ndu̱i bi ꞌya̱pabi nda umba ngu xki nzöi mi umba ta̱tꞌa da̱ngo. 
\p  
\v 9 Har Pilato bi dötwabiꞌu̱ njawa: 
\p —Ha gi ne ga he̱kꞌahu̱ ár Ndö ya xodyo. 
\p  
\v 10 Mi pöꞌö xki nda̱twabi ngetho xki zo̱tꞌwa yá mu̱i nuya ndömöjö. 
\p  
\v 11 Ha nuya ndöyu̱ mi ka ya jöꞌi nda ꞌya̱ꞌu̱ nda the̱ ar Baraba. 
\p  
\v 12 Ar Pilato bi dödi ne bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Tema gi nehu̱ ga japka nöꞌö gi emfu̱ ár Ndö ya xodyo ꞌmu̱. 
\p  
\v 13 Ne nuꞌu̱ bi mengi bi mafi, mi eñꞌu̱: 
\p —Tsu̱ta har pontꞌi. 
\p  
\v 14 Ar Pilato mi embabi: 
\p —Tema tsꞌoki xi ꞌyo̱tnu̱. 
\p Ha nuꞌu̱ xa bi ga̱hni bi mafi mi eñꞌu̱: 
\p —Tsu̱ta har pontꞌi. 
\p  
\v 15 Ha nu ar Pilato mi ne nda gohwi xiñho ya jöꞌi, jange bi xoka ar Baraba. Ha nu ar Hesu bi mö nda nꞌwe̱xtꞌi, ne bi da̱twa ya jöꞌi nda tsu̱ta har pontꞌi. 
\p  
\v 16 Nuꞌmú̱, nuya ndogu bi zixa mbo hár thi ar döta tsꞌu̱tꞌwi, ne bi tsꞌohna gatho yá mindoguwi mi ꞌbu̱hnu̱. 
\p  
\v 17 Ne bi göꞌspabiꞌu̱ nꞌar the̱nga dutu, ne bi hñuꞌspabi nꞌár ntsantꞌi ya ꞌmini xki mꞌe. 
\p  
\v 18 Bi mu̱di bi ze̱ngwabiꞌu̱ njawa: 
\p —Xa̱r tsi te, ár Ndöꞌi ya xodyo. 
\p  
\v 19 Ne mi ju̱ nꞌar tꞌo mi fe̱mba ár ñö, mi tsoxꞌu̱, ne mi nda̱ndihmö mi ndöñꞌu̱ empꞌö. 
\p  
\v 20 Nu mi wadi bi tꞌo̱tꞌwa ar thede, bi thökwa ar the̱nga dutu xki njöꞌspabi, bi thetwa yá dutuse̱, ne bi nju̱ki nda tsꞌu̱ta har pontꞌi. 
\s1 Ár ntsꞌu̱ti ar Hesu har pontꞌi 
\r (Mt. 27:32‑44; Lk. 23:26‑43; Jn. 19:17‑27) 
\p  
\v 21 Mi thohnu̱ ar Simu me Sirene, ár dada ar Handro ne ar Rufo, xki ꞌñe har hwöhi, bi njapi nda hñöxa ar pontꞌi habu̱ nda tsꞌu̱ta ar Hesu. 
\p  
\v 22 Ne bi tsꞌixa habu̱ mi tꞌembabi ar Golgota, di bo̱ni da ꞌñenö Nñöxhmundoꞌyo. 
\p  
\v 23 Ne nunu̱ bi tꞌumbabi ar ixkatꞌafi, mi nthöskwi nꞌar bopo xi nju ár thuhu ar mira, ha nöꞌö himbi ne bi zi. 
\p  
\v 24 Nuya ndogu mi wadi bi tsu̱tꞌu̱ har pontꞌi, bi ñheꞌu̱ yá dutu, mi e̱ntsꞌa ya nthöhö nda nuꞌu̱ te nda hñöxa nꞌa ngu nꞌaꞌu̱. 
\p  
\v 25 Mi tsu̱ ngu nꞌar gu̱to xudi núꞌmu̱ mi tsꞌu̱ti. 
\p  
\v 26 Ne nunar xithe̱ habu̱ xki tꞌotꞌa yoꞌö xki tsꞌu̱ti, mi enö: Gehnu̱ ár Ndö ya xodyo. 
\p  
\v 27 Bi tsꞌu̱twi ma yoho ya ñꞌo̱ho̱ ma ya bë, nꞌa hár ñꞌe̱i ne manꞌa hár ngöhö. 
\p  
\v 28 Njapꞌu̱ bi thogi ngu xki tꞌotꞌa har Tꞌofo habu̱ enö: Bi nhu ngu nꞌar tsꞌokte. 
\p  
\v 29 Ha gatho nuꞌu̱ mi thohnu̱, xa mi theni, ne mi hwötꞌa yá ñö mi eñꞌu̱: 
\p —Xipya, ngi enö ngi yo̱tꞌwa ár nijö Jö, ne ar hñupa ngi pengi ngi ju̱spa manꞌagi, 
\p  
\v 30 mpo̱se̱ ꞌmu̱, ne kö habu̱ gi zu̱di. 
\p  
\v 31 Mi njapꞌu̱ nuꞌu̱ ya ndömöjö nꞌehe, mi theni. Ne ya bötꞌofo mi mpehwi mi eñꞌu̱ nꞌa ngu nꞌa: 
\p —Bi po̱ maꞌra, ne hingi tsa̱ da mpo̱se̱. 
\p  
\v 32 Nunar Kristo ꞌnö, ár Ndö ya me Israel, dá göpya har pontꞌi. Ga hanthe ne ga ñꞌemu̱ihe. 
\p Ha nuꞌu̱ togo xki tsꞌu̱twi mahye̱gi mi theni nꞌehe. 
\s1 Ar Hesu bi du 
\r (Mt. 27:45‑56; Lk. 23:44‑49; Jn. 19:28‑30) 
\p  
\v 33 Nu mi zo̱nga madempa bi mꞌe̱xui xo̱ge ar ximha̱i, ne bi wadi mi zo̱tꞌa hñunde. 
\p  
\v 34 Nu mi zo̱nga hñunde, ar Hesu bi ꞌñenö ntsꞌe̱di: 
\p —Eloi, Eloi lama sabaktani, —po̱ntho da ꞌñenö: Ma tsi Dadaꞌi, ma tsi Dadaꞌi, yoꞌö xka hye̱gase̱. 
\p  
\v 35 ꞌRa nuya mi ꞌbu̱hnu̱ mi ꞌyo̱de bi ꞌñeñꞌu̱: 
\p —Hyanthu̱ hanja zo ar Elia. 
\p  
\v 36 Ne bi nixtꞌi nꞌa, ma ba po nꞌar xiꞌyo har ixkatꞌafi. Bi tuta ha nꞌar xithi ne bi kwatwa hár ne, ne bi ꞌñeñꞌö: 
\p —Hye̱hu̱, ma ga to̱ꞌmhu̱ ha da e ar Elia da ma̱tsꞌi. 
\p  
\v 37 Har Hesu bi mafi ntsꞌe̱di, ne bi du. 
\p  
\v 38 Nuꞌmú̱ bi xita made ar döta dutu mi naxa mbo har dönga nijö, mi kotꞌa habu̱ xa mar nsunda, ba ndu̱ mañö bi göxa ha̱i. 
\p  
\v 39 Ha nunar döndogu mi ꞌba̱hnu̱ mi ñhandwi ar Hesu, mi hyandi bi du njapꞌu̱ xki wadi bi mafi ntsꞌe̱di, bi ꞌñeñꞌö: 
\p —Xa majöni nunar ñꞌo̱ho̱nu̱ már Tꞌu̱ Jö. 
\p  
\v 40 Mi ꞌbu̱hnu̱ ꞌra ya ꞌbe̱hñö nꞌehe mi handatho yapꞌu̱. Mi ñꞌowiꞌu̱ ar Maria me Magdala, ar Salome, ne ar Maria ár nönö ar ꞌbe̱fa Hakobo ne ar Huse. 
\p  
\v 41 Nu mi ꞌbu̱hyu̱ Ngalilea mi te̱ni ne mi fa̱tsꞌi, ne ma nze̱ye̱ xki de̱ni mba e Herusale. 
\s1 Ár ntꞌa̱gi ar Hesu 
\r (Mt. 27:57‑61; Lk. 23:50‑56; Jn. 19:38‑42) 
\p  
\v 42 Núꞌmu̱ ꞌbu̱tho nda yu̱ ar hyadi nor paꞌö ar ñhoki, nunár hyaxꞌöpꞌu̱ mar pa ntsa̱ya̱, 
\p  
\v 43 nunar Huse me Arimatea mi ꞌbu̱hwi ar mhuntsꞌandö, ne xa mi nhumañho, mi to̱ꞌmi nda hyandwa ár tsꞌu̱tꞌwi Jö nꞌehe, bi ze̱ta ár mu̱i ne bi yu̱tꞌi ma ba ñöwi ar Pilato, bi ꞌya̱pa nda umba ár ndoꞌyo ar Hesu. 
\p  
\v 44 Ar Pilato xa bi ꞌyo̱tho mi ꞌyo̱de xki du. Bi zofo nda e ar döndogu nda ꞌya̱mbabi ha majöni xki du. 
\p  
\v 45 Ne mi wadi bi da̱majöni ar döndogu, bi tꞌumba ar Huse ár ndoꞌyo ar Hesu. 
\p  
\v 46 Ar Huse bi da̱nga nꞌar tꞌaxdutu, ne bi köꞌmba ár ndoꞌyo har pontꞌi. Bi ma̱tsꞌi, ne bi ꞌye̱ntꞌa ha nꞌar tꞌa̱gi xki nsa̱ꞌma ha nꞌar ndo̱do, ne bi tönga nꞌar döta do bi gotwa ár goxthi ar tꞌa̱gi. 
\p  
\v 47 Ha nunar Maria me Magdala ne ar Maria ár nönö ar Huse mi hantꞌu̱ habu̱ bi tꞌa̱gi. 
\c 16  
\s1 Ar Hesu bi mengi bi nte 
\r (Mt. 28:1‑10; Lk. 24:1‑12; Jn. 20:1‑10) 
\p  
\v 1 Nu mi tho ar pa ntsa̱ya̱, ar Maria me Magdala, ar Maria ár nönö ar Hakobo, ne ar Salome, bi da̱nga ya hogañu̱ni ma nda goꞌspa ár ndoꞌyo ar Hesu. 
\p  
\v 2 Ne ár hyaxꞌö ra nꞌitho ár ndu̱i ar hñöto, ba eꞌu̱ har tꞌa̱gi, mi kꞌontsꞌa ar hyadi. 
\p  
\v 3 Nu mi ꞌyo har ꞌñu, mi ense̱ꞌu̱ nꞌa ngu nꞌa: 
\p —Xipya, togo da hñögagihu̱tsꞌu̱ ar do kotꞌa ar tꞌa̱gi. 
\p  
\v 4 Ne mi hyantꞌu̱, bi nuꞌu̱ xki thöka ar do. Nunar donu̱ xa mar döta. 
\p  
\v 5 Ne nu mi yu̱tꞌu̱ har tꞌa̱gi, bi hyantꞌu̱ mi huhnu̱ har ñꞌe̱i nꞌar bötsi, mi he nꞌar tꞌaxhe mi ju̱tꞌatho. Ne xa bi zuꞌu̱. 
\p  
\v 6 Ne nunu̱ bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Yo gi ntsuhu̱. Gi hoñhu̱ ar Hesu me Nasare nöꞌö togo bi tsꞌu̱ta har pontꞌi. Bi mengi bi nte. Ndi, hyanthu̱ habu̱ bi ꞌbe̱gi, hinte jawa. 
\p  
\v 7 Jange di möhu̱ ba xipabihu̱ yá ma̱xte ne ar Pedro: Bi mꞌe̱tꞌo di ma Ngalilea, ja gi hyanthu̱nu̱ ngu bi xiꞌahu̱. 
\p  
\v 8 Ne xa bi nixtꞌi bi maꞌu̱, ngetho xa xki zo ar mbidi yá mu̱i. Ne hinto mi ñöwiꞌu̱, ngetho xa mi ntsu. 
\s1 Ar Hesu bi ñꞌudi nda hyanda ar Maria me Magdala 
\r (Jn. 20:11‑18) 
\p  
\v 9 Nu mi mengi bi nte ar Hesu nꞌitho har ꞌbe̱tꞌo mpa ar hñöto, bi ñꞌudi bi hyanda mꞌe̱tꞌo ar Maria me Magdala, togo xki ꞌye̱mba yoto ya tsꞌondöhi. 
\p  
\v 10 Nunar ꞌbe̱hñönu̱ bi ma ba kꞌönga nuꞌu̱ mi ñꞌowi ar Hesu. Nuyu̱ xa mi tu yá mu̱i mi zoñꞌu̱, ne nunar ꞌbe̱hñö bi xipabi xki hyantꞌö. 
\p  
\v 11 Nu mi ꞌyo̱ꞌu̱ mi tetho ne xki hyantꞌö, himbi ñꞌemu̱i. 
\s1 Ar Hesu bi ñꞌudi bi hyanda yoho nuya mi te̱ni 
\r (Lk. 24:13‑35) 
\p  
\v 12 Mꞌe̱fa bi ñꞌudi nꞌañꞌo, bi hyanda ma yoho nuya mi te̱ni, mi ꞌyo ar ꞌñu ndi ma har ꞌbatha. 
\p  
\v 13 Nuyu̱ nꞌehe bi ma ba xipa nuꞌu̱ maꞌra. Njapꞌu̱tho himbi ñꞌemu̱ibi. 
\s1 Ar Hesu bi me̱hna yá mpo̱te 
\r (Mt. 28:16‑20; Lk. 24:36‑49; Jn. 20:19‑23) 
\p  
\v 14 Mꞌe̱fa bi ñꞌudi bi hyanda nuꞌu̱ ꞌre̱tꞌamanꞌa yá ma̱xte, mi huꞌu̱ har mexa. Ne bi zu̱ꞌu̱ yoꞌö himi ñꞌemu̱i, ne xa mar me yá ñö, ngetho hinxki ñꞌemu̱i nuꞌu̱ togo xki hyandi xki mengi xki nte. 
\p  
\v 15 Ne bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Di möhu̱ xo̱ge ár nxidi ar ximha̱i, ne xipabihu̱ gatho ya jöꞌi ar hoga mhö. 
\p  
\v 16 Nöꞌö togo da ñꞌemu̱i ne da nxixthe, ma da mpo̱ho̱. Ha nöꞌö togo hinda ñꞌemu̱i, ma da tꞌe̱ntꞌi da hñömba ár mfe̱i Jö. 
\p  
\v 17 Ne nuya ntꞌudiyu̱ ma da ꞌyo̱tꞌa nuꞌu̱ togo da ñꞌemu̱i: Po̱tka ma thuhu ma da ꞌye̱nga ya tsꞌondöhi, ma da ñö ya ꞌraꞌyo mhö, 
\p  
\v 18 ma da mita ya kꞌeñö, ne nuꞌmu̱ da zi nꞌar ꞌñethi hote, hinte da japabi, da hñuxa yá ꞌye̱ ha ya da̱thi ne da ditsꞌi. 
\s1 Ar Hesu bi nju̱tsꞌi bi tsꞌixa mhetsꞌi 
\r (Lk. 24:50‑53) 
\p  
\v 19 Mi wadi bi zo yá ma̱xte, ar tsi Hmu bi nju̱tsꞌi bi tsꞌixa mhetsꞌi, ne bi hñuxa hár ñꞌe̱i Jö. 
\p  
\v 20 Ne nuyu̱ bi bo̱ni hagatho, ma ba mönga ar hoga mhö. Ne ar tsi Hmu mi fa̱tsꞌi, ne mi umba ár tsꞌe̱di ár mhö ha ya ntꞌudi mi o̱tꞌu̱. Dá njapꞌu̱.