\id MAT  
\h AR MATEO 
\toc1 Ar hoga mhö bi ꞌyotꞌa AR MATEO 
\toc2 AR MATEO 
\toc3 Mt. 
\mt2 Ar hoga mhö bi ꞌyotꞌa 
\mt1 AR MATEO 
\c 1  
\s1 Yá pale ar Hesukristo 
\r (Lk. 3:23‑38) 
\p  
\v 1 Ár ndu̱i nunar tꞌofonu̱, ma da ꞌyotkagihu̱ ar ꞌñu togo yá pale ar Hesukristo, nꞌár ma̱ngaꞌbe̱to ar Dabi ne ar Abra. 
\p  
\v 2 Ar Abra már dada ar Isa, har Isa már dada ar Hakob, har Hakob már dada ar Huda ne yá jödöpꞌu̱ꞌö. 
\p  
\v 3 Ar Huda már dada ar Fare ne ar Zara ár jödönu̱, gehyu̱ xki ꞌyo̱mba ar Tamar. Nunar Fare már dada ar Esrom, ha nunar Esrom már dada ar Aram. 
\p  
\v 4 Ar Aram már dada ar Aminadab, har Aminadab már dada ar Naso, har Naso már dada ar Salmon. 
\p  
\v 5 Ar Salmon már dada ar Bos xki ꞌyo̱mba ar Rahab, nunar Bos már dada ar Obed xki ꞌyo̱mba ar Rut, har Obed már dada ar Isai. 
\p  
\v 6 Ar Isai már dada ar ndö Dabi, ar ndö Dabi már dada ar Salomon xki ꞌyo̱mba nöꞌö ár ꞌbe̱hñöhmö ar Urias. 
\p  
\v 7 Nunar Salomon már dada ar Roboam, ar Roboam már dada ar Abia, har Abia már dada ar Asa. 
\p  
\v 8 Ar Asa már dada ar Hosafat, ar Hosafat már dada ar Horam, har Horam már dada ar Usias. 
\p  
\v 9 Ar Usias már dada ar Hotam, ar Hotam már dada ar Akas, har Akas már dada ar Esekias. 
\p  
\v 10 Ar Esekias már dada ar Manases, ar Manases már dada ar Amon, har Amon már dada ar Hosias. 
\p  
\v 11 Ar Hosias már dada ar Hekonias ne yá jödöpꞌu̱ꞌö, nuya pa mi tsꞌixa ya me Israel har ha̱i Mbabilonia. 
\p  
\v 12 Núnu̱ Mbabilonia ka ba tinu̱ ár bötsi ar Hekonias már thuhu ar Salatiel, ha nunar Salatiel már dada ar Sorobabel. 
\p  
\v 13 Ar Sorobabel már dada ar Abiud, ar Abiud már dada ar Eleakim, har Eleakim már dada ar Asor. 
\p  
\v 14 Ar Asor már dada ar Sadok, ar Sadok már dada ar Akim, har Akim már dada ar Eliud. 
\p  
\v 15 Ar Eliud már dada ar Eleasar, ar Eleasar már dada ar Matan, har Matan már dada ar Hakob. 
\p  
\v 16 Ar Hakob már dada ar Huse nöꞌö már döme ar Maria togo bi ꞌyo̱nga ar Hesu tꞌembabi ar Kristo. 
\p  
\v 17 Nuꞌmú̱, gatho nuyá pale ne yá ma̱ngapale, ga du̱ꞌmhu̱ nuya pa mi ꞌbu̱ ar Abra, di göxa núꞌmu̱ mi ꞌbu̱ ar Dabi, bi tho ꞌre̱tꞌamagoho mꞌu̱i. Ha di ndu̱i ar ꞌbede nuya pa mi ꞌbu̱ ar Dabi, di göxa núꞌmu̱ mi tsꞌixa ya me Israel har ha̱i Mbabilonia, bi tho ma ꞌre̱tꞌamagoho mꞌu̱i nꞌehe. Ha nu mi tsꞌixa ya me Israel har ha̱i Mbabilonia, di göxa núꞌmu̱ mi mꞌu̱ ar Hesukristo, bi tho ma ꞌre̱tꞌamagoho ya mꞌu̱i. 
\s1 Ar tsi Hmu Hesukristo bi zo̱kwa har ximha̱i 
\r (Lk. 2:1‑7) 
\p  
\v 18 Gehnu̱ ar ꞌbede hanja bi mꞌu̱ ar Hesukristo. Ar Maria xki tꞌa̱di nda nthötwi ar Huse. Himi tso̱ta ar pa nda mꞌu̱hwi, bi nda̱thi hár tsꞌe̱di ár Hñö Jö. 
\p  
\v 19 Ha nunar Huse togo xki ꞌya̱di, mar hogajöꞌi; himi ne nda ꞌbe̱twa ár tsa̱, jange ma nda hye̱pꞌu̱tho ñꞌöntho. 
\p  
\v 20 Núꞌmu̱ mi benga njapꞌu̱, nꞌa mbi nhekitho nꞌár e̱nxe̱ ar tsi Hmu, bi zo ntꞌi ne bi ꞌñembabi: 
\p —Huse, ár ꞌbe̱toꞌi ar Dabi, yo gi ntsu gi tsixa ar Maria ha ri ngu, ngetho ár Hñö Jö gehnu̱ xi japi xi ñꞌu̱. 
\p  
\v 21 Ma da mꞌu̱ nꞌár bötsi, ne ma gi hñuꞌspabi ár thuhu ar Hesu, ngetho ma da po̱ ár hnini da gutwa yá tsꞌoki. 
\p  
\v 22 Bi njapꞌu̱ ne bi tho ngu xki mönga ár mꞌe̱hni Jö mamꞌe̱tꞌo núꞌmu̱ bi ꞌñenö: 
\q1  
\v 23 Nꞌar nxutsi ma da nda̱thi 
\q1 ne da mꞌu̱ ár bötsi, 
\q1 ne da thuꞌspabi ár thuhu Emanuel, 
\m di bo̱ni da ꞌñenö: Di ꞌbu̱hwihu̱ Jö. 
\p  
\v 24 Nu mi nu ar Huse, bi ma ba o̱tꞌa ngu xki xipa ár e̱nxe̱ ar tsi Hmu, ne bi zixa ar Maria hár ngu. 
\p  
\v 25 Ne himbi ñꞌöhwi ngur ꞌbe̱hñö, bi do̱ꞌmi bi mꞌu̱ ár ꞌbe̱tꞌo tꞌu̱, ne bi hñuꞌspabi ár thuhu ar HESU. 
\c 2  
\s1 ꞌRa ya ñꞌo̱ho̱ mi hetꞌa ya tso̱ ba e bi kꞌöꞌsa ar tsi bötsi 
\p  
\v 1 Ar Hesu bi mꞌu̱hnu̱ Belen har ha̱i Nhudea núꞌmu̱ mar ndö ar Erode. Getya payu̱ bi zo̱hnu̱ Herusalen ꞌra ya ñꞌo̱ho̱ mi hetꞌa ya tso̱ xki ꞌñe mahyatsꞌi. 
\p  
\v 2 Ne mi ñꞌa̱ni mi eñꞌu̱: 
\p —Habu̱ bi ꞌbu̱ ár ndö ya xodyo xi mꞌu̱i, ngetho xta hanthwe ár tsꞌo̱nu̱ mahyatsꞌi, ne xta ehe ga ndöñhe. 
\p  
\v 3 Nu mi ꞌyo̱ njapꞌu̱ ar Erode, xa bi ntsu, ne gatho ya me Herusalen bi ntsuwi mahye̱gi. 
\p  
\v 4 Ar Erode dama bi zohna gatho ya ndömöjö ne ya bötꞌofo mi ꞌbu̱hnu̱, ne bi ꞌya̱mbabiꞌu̱ habu̱ nda mꞌu̱ ar Kristo. 
\p  
\v 5 Ne bi ꞌñeñꞌu̱: 
\p —Núnu̱ Belen har ha̱i Nhudea, ngetho njapꞌu̱ bi mönga ár mꞌe̱hni Jö núꞌmu̱ bi ꞌñenö: 
\q1  
\v 6 Nuꞌahu̱ gar menguhu̱ Belen har ha̱i Huda, 
\q1 hinxi the̱kꞌase̱hu̱, 
\q1 ngetho xa ma da tꞌesꞌa ri nsuhu̱ 
\q1 gi töhu̱ gatho nu maꞌra ya döhni har ha̱i Nhudea; 
\q1 ngetho ma da bo̱mpꞌu̱ nꞌar ndö 
\q1 da suka ma hnini ya me Israel. 
\p  
\v 7 Nuꞌmú̱ ar Erode bi ñöwise̱ nuꞌu̱ ya ñꞌo̱ho̱ mi hetꞌa ya tso̱, ne ꞌramtxꞌu̱ bi gu̱kwabiꞌu̱ hamꞌu̱ xki hyantꞌu̱ ar tso̱. 
\p  
\v 8 Ne bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Di möhu̱ Belen ne ñꞌa̱ñhu̱ xiñho habu̱ ꞌbu̱ ar bötsi, ne núꞌmu̱ xki tiñhu̱, gi e gi xikagihu̱, ne ma ga ndönga nꞌehe. 
\p  
\v 9 Nu mi wadi bi ꞌyo̱xa nöꞌö bi mönga ar ndö Erode, bi gu̱ yá ꞌñu bi maꞌu̱, ne nor tso̱ xki hyanda mahyatsꞌi mi ꞌbe̱tꞌo mi utwabiꞌu̱ ar ꞌñu. Ha nu mi zo̱nga habu̱ mi ꞌbu̱ ar bötsi, ka bi mꞌa̱hnu̱. 
\p  
\v 10 Nu mi hyantꞌu̱ ar tso̱ manꞌagi, xa bi njohya. 
\p  
\v 11 Ne bi yu̱tꞌu̱ har ngu, ka bi hyandnu̱ꞌu̱ ar tsi bötsi mi ꞌbu̱hwi ar Maria ár nönö, ne bi nda̱ndihmö bi ndöñꞌu̱. Ne bi xotꞌa yá mꞌe̱tsꞌi, bi umba ya mꞌo̱ñho̱: ya kꞌaxtꞌabo̱jö xi mar mhödi, ya githni ne nꞌar hogañu̱ni ár thuhu ar mira. 
\p  
\v 12 Ma nda thota habu̱ xki ꞌñehyu̱ nda kꞌöꞌsa ar Erode. Ha Jö bi xipabi ntꞌi hinge nda manu̱ꞌu̱, jange bi pa̱ta yá ꞌñu, bi mengyá ha̱i. 
\s1 Ar Erode bi mö nda tho gatho ya tꞌu̱lo bötsi mi ꞌbu̱ Belen 
\p  
\v 13 Nu mi mengyá ha̱i ya jöꞌi mi hetꞌa ya tso̱, nꞌár e̱nxe̱ Jö bi ꞌñemba ntꞌi ar Huse: 
\p —Nangi, tsixa ar bötsi ne ár nönö di ma har ha̱i Ehipto. Ne ka gi kohnu̱, go xka xiꞌaꞌi hamꞌu̱ gi ehe, ngetho ar Erode ma da hyonga ar bötsi da hyo. 
\p  
\v 14 Ne bi nu ar Huse bi gu̱ ar bötsi ne ár nönö, bi ñꞌo ar ꞌñu bi zixa har ha̱i Ehipto núꞌmu̱ mi nxuitho. 
\p  
\v 15 Ne ka ba ꞌbu̱hnu̱ bi do̱ꞌmi bi du ar Erode. Njapꞌu̱ nda tho ngu xki mönga ár mꞌe̱hni Jö núꞌmu̱ bi ꞌñenö: Da zo ma Tꞌu̱ nda bo̱nga har ha̱i Ehipto. 
\p  
\v 16 Ar Erode xa bi mbo̱ ár kwe̱ núꞌmu̱ mi bödi xki ka ya ñꞌo̱ho̱ mi hetꞌa ya tso̱. Jange bi japi nda tho gatho ya tsi bötsi hinxki jwatꞌatho hñu nje̱ye̱, mi ꞌbu̱hnu̱ Belen ne gatho ár nthetꞌi, ngu xki gu̱kwa nuꞌu̱ ya ñꞌo̱ho̱ꞌu̱. 
\p  
\v 17 Bi tho njapꞌu̱ ngu xki mönga ar Heremia ár mꞌe̱hni Jö núꞌmu̱ bi ꞌñenö: 
\q1  
\v 18 Bi nheki nꞌar mhafi núnu̱ har ha̱i Rama 
\q1 ne nꞌar döta tsꞌoni; 
\q1 ar Rakel zontꞌa yá bötsi, 
\q1 ne himbi ne togo nda hotꞌi ngetho bi thopabi. 
\p  
\v 19 Mꞌe̱fa mi du ar Erode, Jö bi mengi bi me̱hna nꞌár e̱nxe̱ ma ba kꞌöꞌsa ar Huse núnu̱ Ehipto, ne bi ꞌñembabi: 
\p  
\v 20 —Nangi, penga ri ha̱i Israel, tsixa ar bötsi ne ár nönö, ngetho nuꞌu̱ mi honga ar bötsi nda hyohmö, xi duꞌu̱. 
\p  
\v 21 Nuꞌmú̱, bi nangi bi zixa ar bötsi ne ár nönö, bi menga har ha̱i Israel. 
\p  
\v 22 Ha nu mi ꞌyo̱de mar ndö ar Arkelao ár tꞌu̱ ar Erode har ha̱i Nhudea, bi ntsu nda manu̱. Ne Jö bi zo ntꞌi, jange bi ma har ha̱i Ngalilea. 
\p  
\v 23 Ne bi mꞌu̱ har hnini ár thuhu Nasare. Njapꞌu̱ bi tho ngu xki mönga ár mꞌe̱hni Jö núꞌmu̱ bi ꞌñenö: Ma da tꞌembabi ar me Nasare. 
\c 3  
\s1 Ar Xuwa Xixthe mi mönga ar hoga mhö 
\r (Mr. 1:1‑8; Lk. 3:1‑9, 15‑17; Jn. 1:19‑28) 
\p  
\v 1 Nuya paꞌu̱ ar Xuwa Xixthe bi ndu̱i bi zo ya jöꞌi ha ya otꞌatꞌo̱ho̱ núnu̱ Nhudea. 
\p  
\v 2 Ne mi emba njanu̱: 
\p —ꞌYo̱thwu̱ ár ntso̱ꞌmi ngetho ár tsꞌu̱tꞌwi Jö ba epꞌu̱tho. 
\p  
\v 3 Nunar Xuwa gehnu̱ ar ñꞌo̱ho̱ mi no̱nga ar mꞌe̱hni Isaia núꞌmu̱ bi ꞌñenö: 
\q1 Ár mhafi nꞌa togo enga har otꞌatꞌo̱ho̱: 
\q1 Hyojwu̱ ár ꞌñu ar tsi Hmu. 
\q1 Jömfu̱ habu̱ da thogi. 
\p  
\v 4 Ar Xuwa mi hö nꞌar he xki nju̱mpa ár xi nꞌar me̱ti ár thuhu ar kameyo ne xki mꞌe, ne mi ngu̱tꞌa nꞌar ximhni. Ha nunar ñhuni mi tsi, ya ma̱ngakꞌoto ne ya tꞌafi mi tinga har tꞌo̱ho̱. 
\p  
\v 5 Ne nze̱ye̱ ya jöꞌi mi po̱nga ha ya hnini nda ꞌyo̱xa nöꞌö mi möñꞌö, nuya me Herusalen ne gatho har ha̱i Nhudea, ne nuya jöꞌi mi ꞌbu̱ hár ñöni ar döthe Hordan. 
\p  
\v 6 Mi eꞌu̱ nda da̱majöni yá tsꞌoki, ne ar Xuwa mi xixthe har döthe Hordan. 
\p  
\v 7 Nu mi hyandi nze̱ye̱ ya de̱ngaꞌbe̱pate ne ya de̱ngamöjö mi e nda nxixthe nꞌehe, bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Yá bötsiꞌihu̱ ya kꞌeñö gi ha̱tehu̱. Togo xi utꞌahu̱ gi kꞌonthu̱ ár kwe̱ Jö xi ꞌñepꞌu̱. 
\p  
\v 8 Mahyoni gi ꞌyo̱thu̱ nöꞌö xiñho, ne da nheki xka ꞌyo̱thwu̱ ár ntso̱ꞌmi. 
\p  
\v 9 Yo ma gi ꞌñexa ri nsuhu̱ gi ꞌñense̱hu̱: Ma dadahe ar Abra. Ngetho nuga di xiꞌahu̱, Jö tsa̱ da gu̱xa nuya doyu̱, ne da ꞌñexa ngu yá bötsi ar Abra. 
\p  
\v 10 Ne di xiꞌahu̱ nꞌehe, Jö ngu ar tse̱nza, höda ar ntsꞌe̱nza hár ꞌye̱ da ze̱ka ar za. Ha nunar za hinte mañho uni, da tsꞌe̱ki ne da tꞌe̱ntꞌa har tsibi. 
\p  
\v 11 Nuga di xixtheꞌihu̱ har dehe ngetho xka ꞌyo̱thwu̱ ár ntso̱ꞌmi. Nöꞌö ꞌbe̱fa ma da xixtheꞌihu̱ hár Hñö Jö ne har tsibi. Nuga hindi ꞌñepkagi ga höꞌspa yá thiza, ngetho xa tökagi ár tsꞌe̱di. 
\p  
\v 12 Nöꞌö xi ñhoki piꞌsa ar tꞌe̱i, ma da paxtꞌa ár thi ne da kwata ar tꞌe̱i hár tꞌu. Ha nöꞌö ar paxi da ꞌyu̱ꞌsa har tsibi hiñhamꞌu̱ da hwetꞌi. 
\s1 Ár nxixthe ar Hesu 
\r (Mr. 1:9‑11; Lk. 3:21‑22) 
\p  
\v 13 Geꞌmu̱ ba po̱nga ar Hesu har ha̱i Ngalilea, ba e har döthe Hordan habu̱ mi ꞌbu̱ ar Xuwa, ne nda xixthenu̱. 
\p  
\v 14 Har Xuwa himi ne, mi embabi: 
\p —Hanja xka e ga xixtheꞌi. Nuꞌge go di ꞌñepꞌaꞌi gi xixthegi. 
\p  
\v 15 Har Hesu bi döti: 
\p —Xixthegipya, ne njapꞌu̱ ga o̱thu̱ gatho nöꞌö numañho Jö. 
\p Nuꞌmú̱ ar Xuwa bi netho bi xixthe ar Hesu. 
\p  
\v 16 Nu mi wadi bi nxixthe, mi bo̱nga har dehe, nꞌa mbi xota mhetsꞌi, ne bi hyanda ár Hñö Jö ba köi ngu nꞌar domtxu, ba e bi zu̱ꞌö. 
\p  
\v 17 Ne bi nheki nꞌar mhö ndi ꞌñe mhetsꞌi mi enö: 
\p —Gehnu̱ ma hmöka Tꞌu̱, jakagi ga njohya. 
\c 4  
\s1 Ar tsꞌondöhi mi tsa̱ta ar Hesu 
\r (Mr. 1:12‑13; Lk. 4:1‑13) 
\p  
\v 1 Nepꞌu̱ ár Hñö Jö bi zixa ar Hesu ha ya otꞌatꞌo̱ho̱, ne ja nda tsa̱tnu̱ ar tsꞌondöhi. 
\p  
\v 2 Ka ba ꞌbu̱hnu̱ yonꞌa̱te mpa ne yonꞌa̱te nxui hinte bi zi. Mꞌe̱fa bi zu̱ ar thuhu. 
\p  
\v 3 Ba epꞌu̱ ar tsꞌondöhi mi tsa̱ti mi embabi: 
\p —Nuꞌmu̱ ár Tꞌu̱ꞌi Jö, japa nuya doyu̱ da nthuhme xö. 
\p  
\v 4 Ha nu ar Hesu bi döti ne bi ꞌñembabi: 
\p —Njawa enga hár Tꞌofo Jö: Hinge ho̱nse̱ ar thuhme da umba ár te ar jöꞌi, mahyonibi ár mhö Jö nꞌehe. 
\p  
\v 5 Mꞌe̱fa ar tsꞌondöhi bi zixa ar Hesu har jöpahnini Herusalen, ne bi ꞌñexa mañö hár ngötsꞌi ar dönganijö. 
\p  
\v 6 Ne bi ꞌñembabi: 
\p —Nuꞌmu̱ majöni ár Tꞌu̱ꞌi Jö, ꞌye̱nga ar nsa̱gi köi xö, ngetho njanu̱ huxa har Tꞌofo: 
\q1 Jö da me̱hna yá e̱nxe̱ da suꞌaꞌi, 
\q1 ne da mipꞌa ri ꞌye̱, 
\q1 hingi fama ri wa ha ya do. 
\p  
\v 7 Nuꞌmú̱ ar Hesu bi ꞌñembabi: 
\p —Xi tꞌotꞌi nꞌehe: Yo ma gi tsa̱ta Jö ri Hmu. 
\p  
\v 8 Nepꞌu̱ ar tsꞌondöhi manꞌagi bi zixa ar Hesu ha nꞌar tꞌo̱ho̱ mar ñhetsꞌi, ne bi utwabi gatho ya hnini ꞌbu̱ hár nxidi ar ximha̱i ne gatho yá ñho pe̱tsꞌi. 
\p  
\v 9 Ne bi ꞌñembabi: 
\p —Gatho nuya hniniyu̱ ga ꞌraꞌi nuꞌmu̱ gi nda̱ndihmö gi nsundagi. 
\p  
\v 10 Ar Hesu bi ꞌñembabi: 
\p —Hye̱gagiwa tsꞌondöhi, ngetho huxa har Tꞌofo: Nsunda Jö ri Hmu, ne ho̱nse̱ꞌö gi pe̱pabi. 
\p  
\v 11 Nuꞌmú̱ ar tsꞌondöhi dama bi ꞌwege, ne ba e yá e̱nxe̱ Jö mi umba te nda zi ar Hesu. 
\s1 Ar Hesu bi du̱ꞌma ár ꞌbe̱fi 
\r (Mr. 1:14‑20; Lk. 4:14‑15; 5:1‑11; 6:17‑19) 
\p  
\v 12 Núꞌmu̱ mi ꞌyo̱ ar Hesu mi o har fa̱di ar Xuwa Xixthe, bi menga har ha̱i Ngalilea. 
\p  
\v 13 Ba tsopꞌu̱ Nasare bi ma ba ꞌbu̱ Nkapernaum, getꞌu̱ ar ñho̱nthe núnu̱ ha yá ha̱i ar Sabulon ne ar Neftali. 
\p  
\v 14 Njapꞌu̱ bi tho ngu xki mönga ar mꞌe̱hni Isaia núꞌmu̱ bi ꞌñenö: 
\q1  
\v 15 Ár ha̱i ar Sabulon ne ár ha̱i ar Neftali, 
\q1 ꞌbu̱ har ꞌñu di ma har ñho̱nthe ꞌranditho ar döthe Hordan, 
\q1 núnu̱ Ngalilea ár ha̱i nuꞌu̱ hingya xodyo. 
\q1  
\v 16 Nöꞌö ar hnini mi ꞌbu̱ har ꞌbe̱xui bi hyanda nꞌar döta ñotꞌi. 
\q1 Nuꞌu̱ xki mꞌe̱ har ꞌbe̱xui bi yotꞌwa nꞌar hyatsꞌi. 
\p  
\v 17 Nuya paꞌu̱ ar Hesu bi du̱ꞌmi bi mönga ar hoga mhö, ne mi emba ya jöꞌi: 
\p —ꞌYo̱thwu̱ ár ntso̱ꞌmi ngetho ár tsꞌu̱tꞌwi Jö ꞌba̱pꞌu̱tho. 
\s1 Ar Hesu bi zohna goho ya ngu̱xhwö 
\p  
\v 18 Ar Hesu mi ꞌyo hár ñöni ar ñho̱nthe Ngalilea. Nꞌa mbi hyandatho yoho ya ñꞌo̱ho̱ mi njödö, nꞌa már thuhu ar Simu nöꞌö bi tꞌembabi ar Pedro, nöꞌö manꞌa már thuhu ar Andre, mi kötꞌa yá ntꞌa̱tsꞌi, ngetho ma ya ngu̱xhwö. 
\p  
\v 19 Ne bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Ba e gi te̱ngagihu̱, ne ma ga exꞌahu̱ gi ju̱xu̱ ya jöꞌi. 
\p  
\v 20 Dama bi zopꞌu̱ yá ntꞌa̱tsꞌiꞌu̱, bi de̱nga ar Hesu. 
\p  
\v 21 Bi ñꞌo manꞌa tsi tu̱i ar Hesu, ne bi hyanda ma yoho mi njödö, ar Hakobo ne ar Xuwa yá tꞌu̱ ar Sebedeo, mi to̱hwinu̱ yá dada har motsa mi po̱tꞌa yá ntꞌa̱tsꞌi. Bi xipa nuya yohoyu̱ nda de̱ni. 
\p  
\v 22 Ne nuyu̱ dama bi zopꞌu̱ ar motsa ne ár dadaꞌu̱, nꞌagitho bi de̱nga ar Hesu. 
\p  
\v 23 Ar Hesu mi thetꞌa xo̱ge har ha̱i Ngalilea, mi ku̱tꞌa ha yá nijö ya xodyo mi utwabi, ne mi xipabi ar hoga mhö no̱nga ár tsꞌu̱twi Jö. Ne mi o̱thebi yá hñeni ne yá u̱gi gatho ya mengunu̱. 
\p  
\v 24 Bi nxanga ar ꞌbede nöꞌö mi pe̱fi xo̱ge har ha̱i Nsiria. Ne ba tsꞌimpabi gatho ya da̱thi, nuꞌu̱ mi tho ya u̱gi ne xki zu̱ ya hñeni, nuꞌu̱ mi nthe̱xkwi ya tsꞌondöhi, nuꞌu̱ ma ya ndungo ne nuꞌu̱ himi tsa̱ nda ꞌñöni. Ne ar Hesu bi o̱the xo̱geyu̱. 
\p  
\v 25 Ne bi de̱nga nze̱ye̱ ya jöꞌi me Ngalilea, me Ndekapoli, me Herusalen, ya me Nhudea ne nuꞌu̱ mi ꞌbu̱ ꞌrandi ar döthe Hordan. 
\c 5  
\s1 Ar ntꞌuti bi unga ar Hesu har tꞌo̱ho̱: Bi xipa ya jöꞌi nöꞌö nza̱tho 
\r (Lk. 6:20‑23) 
\p  
\v 1 Nu mi hyanda ar Hesu mi ñꞌowi nze̱ye̱ ya jöꞌi, bi bo̱xa har tꞌo̱ho̱. Ne mi zo̱ni bi hñudi, ha nuyá ma̱xte bi ma ba tsu̱di. 
\p  
\v 2 Ne ar Hesu bi ndu̱i bi utwabiꞌu̱, mi embabi njawa: 
\p  
\v 3 —Nza̱tho nuꞌu̱ togo hingya ñꞌetsꞌi, ngetho xi nhwëkwabi ár tsꞌu̱tꞌwi Jö. 
\p  
\v 4 Nza̱tho nuꞌu̱ zoni, ngetho Jö go ma da hotꞌu̱. 
\p  
\v 5 Nza̱tho nuꞌu̱ tse̱tatho gatho, ngetho go ma da tꞌumba ar ximha̱i yá me̱tiꞌu̱. 
\p  
\v 6 Nza̱tho nuꞌu̱ xa ne da ꞌyo̱tꞌa nöꞌö xiñho, ngetho Jö xa ma da umba nöꞌö neꞌu̱. 
\p  
\v 7 Nza̱tho nuꞌu̱ pe̱ꞌsa yá nhwëki, ngetho Jö ma da me̱ꞌspa ar nhwëki nꞌehe. 
\p  
\v 8 Nza̱tho nuꞌu̱ xintꞌaxi yá mfeni, ngetho ma da hyantꞌu̱ Jö. 
\p  
\v 9 Nza̱tho nuꞌu̱ togo ꞌba̱ made höka ar hñö, ngetho ma da tꞌembabi yá bötsi Jö. 
\p  
\v 10 Nza̱tho nuꞌu̱ tho ya ntꞌu̱tsa o̱tꞌa nöꞌö xiñho, ngetho ma da mꞌu̱ꞌu̱ hár tsꞌu̱tꞌwi Jö. 
\p  
\v 11 Nza̱tho núꞌmu̱ xta tsꞌañꞌahu̱ ne xta ntꞌu̱tsaꞌihu̱, ne da nju̱sꞌahu̱ ya nhemhñö ngetho gi te̱ngagihu̱. 
\p  
\v 12 Xa gi njohyahu̱, ngetho Jö ma da ꞌraꞌahu̱ nꞌar döta nthöhö núnu̱ mañö mhetsꞌi. Njapꞌu̱ bi ntꞌu̱tsa yá mꞌe̱hni Jö mi ꞌbu̱ mamꞌe̱tꞌo. 
\s1 Ár u ar ximha̱i 
\p  
\v 13 Nuꞌahu̱ gi ñhe̱hwihu̱ ar u xi nku̱hi habu̱ tꞌu̱tsꞌi. Jange ꞌñuhu̱ ri hogamꞌu̱ihu̱, ngetho xiꞌmu̱ ar u da mꞌe̱ ár ñꞌuxi, hanja dar nku̱hi ꞌmu̱. Nöꞌö ar uꞌö hinter ñho, da tꞌe̱mpꞌu̱tho da nheꞌmi. 
\s1 Ár ñotꞌi ar ximha̱i 
\p  
\v 14 Nuꞌahu̱ gi ñhe̱hwihu̱ nꞌar ñotꞌi. Nꞌar hnini di huxa mañö nꞌar tꞌo̱ho̱, hinda tsa̱ da tꞌögi. Nuꞌahu̱ nꞌehe hinda tsa̱ gi ꞌñöhu̱ ri hogamꞌu̱ihu̱. 
\p  
\v 15 Hinto tso̱ nꞌar ñotꞌi ne da yeꞌma nꞌar tsꞌo̱i da goꞌmi. Da ꞌñexa habu̱ xi ñhetsꞌi, ne da yotꞌwa gatho nuꞌu̱ ꞌbu̱ har ngu. 
\p  
\v 16 Jahu̱pꞌu̱, ñꞌuhu̱ nꞌar hogamꞌu̱i ha yá nthandi ya jöꞌi, ne xta hyantꞌu̱, da nsundabi ri Dadahu̱ bi ꞌbu̱ mhetsꞌi. 
\s1 Ar Hesu bi no̱mba yá ꞌbe̱pate ar Moise 
\p  
\v 17 Yo gi beñhu̱ xta e ga hwatwa yá ꞌbe̱pate ar Moise, wa xta e ga jöꞌspa nöꞌö xi mönga yá mꞌe̱hni Jö. Nuga xta e ga o̱tꞌa gatho ngu xi möñꞌu̱. 
\p  
\v 18 Xa majöni di xiꞌahu̱, hinxi göxta ar ximha̱i ne ar mhetsꞌi, xta wadi da tho gatho nöꞌö mönga hár tꞌofo ar Moise, hinda ma da go nꞌar mhö wa nꞌar xe̱ni da njapꞌu̱tho. 
\p  
\v 19 Nöꞌö togo hinda ꞌyo̱tꞌa gatho nöꞌö mönga hár Tꞌofo Jö, mödi nꞌar tsi tꞌu̱lo ꞌbe̱pate, ne njapꞌu̱ da uta maꞌra, hintsꞌu̱ ma da nhumañho hár tsꞌu̱tꞌwi Jö. Ha nöꞌö togo da ꞌyo̱tꞌa gatho ngu mönga hár Tꞌofo Jö ne da uta maꞌra, nöꞌö ma da tꞌeꞌspa ár nsunu̱ hár tsꞌu̱tꞌwi Jö. 
\p  
\v 20 Di xiꞌahu̱, nuꞌmu̱ hingi pe̱ꞌsu̱ nꞌar hogamꞌu̱i di töta yá mꞌu̱i ya de̱ngaꞌbe̱pate ne yá mꞌu̱i ya bötꞌofo, hinda tsa̱ gi ku̱thu̱ hár tsꞌu̱tꞌwi Jö. 
\s1 Ar Hesu bi no̱nga ar kwe̱ 
\r (Lk. 12:57‑59) 
\p  
\v 21 Gi pöhu̱, ri palehu̱ bi nsipabi mamꞌe̱tꞌo: Yo gi ñhotehu̱. Nöꞌö toga da ñhote, hinda kꞌontꞌa ar mfe̱i xi tꞌe̱kwabi. 
\p  
\v 22 Ha nuga di xiꞌahu̱, nuꞌmu̱ togo da mbo̱ ár kwe̱ da u̱tsa ár ñꞌohu̱, ja te da hñöxa majöni har tsꞌu̱tꞌwi. Nöꞌö togo da ꞌñemba ár ñꞌohu̱ xi ꞌbe̱ ár mfeni, ma da duxa ar tsꞌoki ne pe̱ꞌsa te da dö har tsꞌu̱tꞌwi. Ha nuꞌmu̱ togo da zanga ár ñꞌohu̱ ne da ꞌñembabi hinter ꞌbe̱fi, nöꞌö ma da gutꞌa har tsibi hiñhamꞌu̱ da hwetꞌi. 
\p  
\v 23 Jange nuꞌmu̱ xka hömfu̱ nꞌar mꞌo̱ñho̱ Jö har nijö, ne ka gi beñhu̱nu̱ xka tso̱thwu̱ ár mu̱i ri ñꞌohu̱, 
\p  
\v 24 tsohnu̱hmö ri mꞌo̱ñho̱hu̱, ne di möhu̱ ba a̱fu̱ ar pumbate ri ñꞌohu̱, ne nupya hö, ba e gi umfu̱ ri mꞌo̱ñho̱hu̱ Jö. 
\p  
\v 25 Nuꞌmu̱ nꞌa ri ñꞌu̱nihu̱ da zixꞌahu̱ har tsꞌu̱tꞌwi, núꞌmu̱ gi ñꞌowihu̱ har ꞌñu, ñhogamu̱iwihu̱. Ngetho xki tso̱ngwihu̱ har tsꞌu̱tꞌwi, da da̱ꞌahu̱ ar nza̱ya̱, ne nöꞌö da xipa yá ma̱xte da goꞌahu̱ har fa̱di. 
\p  
\v 26 Xa majöni di xiꞌahu̱, hinda tsa̱ gi po̱ñhu̱, mꞌe̱tꞌo gi kꞌotꞌa ri tha̱ihu̱. 
\s1 Ar Hesu bi no̱nga ar tsꞌinga nthöti 
\p  
\v 27 Xka ꞌyo̱hu̱ xi tꞌenga mamꞌe̱tꞌo: Yo gi tsimfu̱ ár nthöti ri ñꞌohu̱. 
\p  
\v 28 Ha nuga di xiꞌahu̱, nuꞌmu̱ togo da kꞌötꞌa nꞌar ꞌbe̱hñö da ꞌbe̱nte, xi ꞌyo̱tꞌa nꞌar tsꞌoki. Ñhe̱hwitho ngu xi zimba ár ꞌbe̱hñö manꞌa, ngetho bi benga hár mfeni. 
\p  
\v 29 Jange nuꞌmu̱ ri da̱hu̱ ar ñꞌe̱i ha̱ꞌahu̱ gi ꞌyo̱thu̱ ar tsꞌoki, hñöhu̱ gi ꞌye̱ñhu̱. Xiñho ho̱nse̱ gi ꞌbe̱hu̱ nꞌa xe̱ni ri ndoꞌyohu̱, ngetho tema ñho gi ju̱ju̱ di xo̱ge ri ndoꞌyohu̱ ne da tꞌe̱ntꞌahu̱ har tsibi hiñhamꞌu̱ da hwetꞌi. 
\p  
\v 30 Nuꞌmu̱ ri ꞌye̱hu̱ ar ñꞌe̱i ha̱ꞌahu̱ gi ꞌyo̱thu̱ ar tsꞌoki, hye̱ju̱ gi ꞌye̱ñhu̱. Xiñho ho̱nse̱ da mꞌe̱ nꞌa xe̱ni ri ndoꞌyohu̱, ngetho tema ñho gi ju̱ju̱ di xo̱ge ri ndoꞌyohu̱ ne da tꞌe̱ntꞌahu̱ har tsibi hiñhamꞌu̱ da hwetꞌi. 
\s1 Ar Hesu bi no̱nga ar ñhe̱gi 
\p  
\v 31 Xi tꞌenö nꞌehe: Nöꞌö togo da hye̱ ár ꞌbe̱hñö, mahyoni da hyokwa nꞌar he̱ꞌmi ñhe̱gi. 
\p  
\v 32 Ha nuga di xiꞌahu̱, nöꞌö togo da hye̱pꞌu̱ ár ꞌbe̱hñö, ne hinte ma tsꞌoki xi dimbabi ñꞌowi manꞌar jöꞌi, nöꞌö ar dömeꞌö japa ar ꞌbe̱hñö da ntsꞌoki. Ha nöꞌö togo da nthötwi, po̱ntho xi zimba ár ꞌbehñö ár ñꞌohu̱. 
\s1 Ar Hesu no̱nga núꞌmu̱ di ethu̱ Jö made 
\p  
\v 33 Xka ꞌyo̱hu̱ nꞌehe, bi nsipabi ri palehu̱ mamꞌe̱tꞌo: Yo gi ꞌñetꞌa Jö made nuꞌmu̱ hingi pödi da za̱ gi ꞌyo̱tꞌe, ha nuꞌmu̱ te xka ñötꞌa Jö, ꞌyo̱tꞌa ngu xka xipabi. 
\p  
\v 34 Ha nuga di xiꞌahu̱: Hinto gi ꞌñethu̱ made; hingi ꞌñethu̱ made mhetsꞌi, ngetho ka bi ꞌbu̱hnu̱ ár thuxandö Jö. 
\p  
\v 35 Hingi ꞌñethu̱ made ar ximha̱i, ngetho ka expꞌu̱ ár wa. Hingi ꞌñethu̱ made ar hnini Herusalen, ngetho ár hnini ar döta Ndö. 
\p  
\v 36 Hingi ꞌñethu̱ made ri ñöhu̱, ngetho hinda tsa̱ gi japa ri xtöhu̱ da tꞌaxki wa da boki. 
\p  
\v 37 Hinge mahyoni te gi ꞌñethu̱ made gi hoñhu̱ da tꞌo̱xꞌahu̱. Nuꞌmu̱ gi möñhu̱ hö, hö, ha nuꞌmu̱ hinꞌö, hinꞌö, ngetho nuꞌmu̱ teme gi huxu̱, go unga ar tsꞌondöhi. 
\s1 Ar Hesu bi udi ar nkoꞌsñöni 
\r (Lk. 6:29‑30) 
\p  
\v 38 Xka ꞌyo̱hu̱ xi tꞌenga mamꞌe̱tꞌo: Nöꞌö togo da kꞌe̱tꞌwa ár da̱ manꞌa, nda nkꞌe̱tꞌwa ár da̱ꞌö nꞌehe. Ha nöꞌö togo nda dokwa nꞌár tsꞌi manꞌa, nda nthokwa nꞌár tsꞌi nꞌehe. 
\p  
\v 39 Ha nuga di xiꞌahu̱, yo gi to̱xu̱ ar tsꞌojöꞌi. Nuꞌmu̱ togo da me̱pꞌa ri hmihu̱ har ñꞌe̱i, umfu̱ da me̱pꞌahu̱ har ngöhö nꞌehe. 
\p  
\v 40 Ha nuꞌmu̱ togo ne da hñömpꞌahu̱ ri pa̱tꞌihu̱, umfu̱ da hñöxa ri pahnihu̱ nꞌehe. 
\p  
\v 41 Nuꞌmu̱ togo da jaꞌahu̱ gi hñöꞌsfu̱ nꞌar ꞌbe̱ni nꞌapa ar ꞌñu, hñöꞌsfu̱ yoꞌgi ár yapꞌu̱. 
\p  
\v 42 Nuꞌmu̱ nꞌar jöꞌi te da ꞌya̱ꞌahu̱, umfu̱. Ha nuꞌmu̱ te da mipꞌahu̱, yo ma gi ko̱mfu̱. 
\s1 Möhu̱ ri ñꞌu̱nihu̱ 
\r (Lk. 6:27‑28, 32‑36) 
\p  
\v 43 Xka ꞌyo̱hu̱ xi tꞌenö nꞌehe: Möhu̱ ri ñꞌohu̱ ne u̱tsa ri ñꞌu̱nihu̱. 
\p  
\v 44 Ha nuga di xiꞌahu̱, möhu̱ ri ñꞌu̱nihu̱, mathwu̱ Jö nuꞌu̱ togo tsañꞌahu̱, ꞌyo̱thwu̱ ar ñho nuꞌu̱ togo u̱tsaꞌihu̱, ꞌya̱fu̱ Jö da ma̱xa nuꞌu̱ togo ñömañꞌu̱ ne e̱kꞌathohu̱. 
\p  
\v 45 Ngetho nuꞌmu̱ gi ꞌyo̱thu̱ njapꞌu̱, nuꞌmú̱ hö, yá bötsiꞌihu̱ Jö ar Dada bi ꞌbu̱ mhetsꞌi, nöꞌö togo japa ar hyadi da yotꞌwa ya hogajöꞌi ne ya tsꞌomꞌu̱i, ne pe̱mpa ar ꞌye nuꞌu̱ o̱tꞌa xiñho ne nuꞌu̱ hingi o̱tꞌa xiñho. 
\p  
\v 46 Nuꞌmu̱ gi möhu̱ ho̱nse̱ nuꞌu̱ möꞌahu̱ ne nu maꞌra ya jöꞌi hinꞌö, tema nthöhö gi to̱ꞌmhu̱ ꞌmu̱. Ha hingi njapꞌu̱ ya tsꞌomꞌu̱i nꞌehe. 
\p  
\v 47 Nuꞌmu̱ ho̱nse̱ ri kuhu̱ gi ze̱ngwahu̱ ne nu maꞌra ya jöꞌi hinꞌö, tema ñho gi o̱thu̱ ꞌmu̱. Ha hingi njapꞌu̱ nuꞌu̱ hingya gamfi nꞌehe. 
\p  
\v 48 Mahyoni gi ñhogajöꞌihu̱ gi möhu̱ gatho, ngu Jö ar Dada bi ꞌbu̱ mhetsꞌi ar hogajöꞌi möꞌa gathoꞌihu̱. 
\c 6  
\s1 Ar Hesu bi no̱nga ar mfa̱tsꞌi tꞌumba ya hyoya 
\p  
\v 1 Jamasuhu̱ yo ma gi ꞌyo̱thu̱ ya hoga ꞌbe̱fi gi hoñhu̱ da numañhoꞌihu̱ ya jöꞌi. Ngetho nuꞌmu̱ gi ꞌyo̱thu̱ njapꞌu̱, hinte ma nthöhö da ꞌraꞌahu̱ ri Dadahu̱ bi ꞌbu̱ mhetsꞌi. 
\p  
\v 2 Jange nuꞌmu̱ gi umfu̱ nꞌar mfa̱tsꞌi ya hyoya, yo gi jafu̱ da nu̱nga ar ꞌbede ngu o̱tꞌa ya nemhñö, ne da nthu̱xtꞌa ya kꞌaxtꞌathu̱xi ha ya nijö ne ha ya döꞌñu, honi da tꞌeꞌspa yá nsu. Nuꞌu̱ o̱tꞌa njapꞌu̱, gehnu̱ yá nthöhöꞌu̱, hinte to̱ꞌma manꞌa. 
\p  
\v 3 Ha nuꞌahu̱, nu xki umfu̱ nꞌar mfa̱tsꞌi ya hyoya, pöse̱hu̱. Nöꞌö da unga ri ꞌñe̱ihu̱, hinda bö ri ngöhöhu̱. 
\p  
\v 4 Ne ri mfa̱tsꞌihu̱ gi unthu̱ ñꞌöntho, ri Dadahu̱ togo handa ñꞌöntho, da ꞌraꞌahu̱ ri nthöhöhu̱ ha yá nthandi ya jöꞌi. 
\s1 Ar Hesu bi mönga hanja da tꞌa̱pa Jö 
\r (Lk. 11:2‑4) 
\p  
\v 5 Núꞌmu̱ gi a̱fu̱ Jö, yo gi o̱thu̱ ha yá nthandi ya jöꞌi ngu o̱tꞌa ya nemhñö, ne da ꞌñexyá nsu. Nuyu̱ a̱pabi ꞌba̱tho ha ya nijö ne ha ya ta̱i. Xa majöni di xiꞌahu̱, gehnu̱ yá nthöhöyu̱, hinte to̱ꞌma manꞌa. 
\p  
\v 6 Ha nuꞌahu̱, núꞌmu̱ xki ꞌya̱fu̱ Jö, ku̱tꞌa ha ri nguhu̱ ne kothu̱ ri goxthi. ꞌYa̱fu̱ Jö ri Dadahu̱ ñꞌöntho gi ꞌbu̱se̱wihu̱nu̱, ne ri Dadahu̱ togo handa ñꞌöntho, da ꞌraꞌahu̱ ri nthöhöhu̱ ha yá nthandi ya jöꞌi. 
\p  
\v 7 Núꞌmu̱ gi a̱fu̱ Jö, yo xa gi thöthu̱ getꞌa ya mhö ngu o̱tꞌa nuꞌu̱ hingya gamfi, beñꞌu̱ ngu ár nze̱ye̱ ya mhö, njapꞌu̱ Jö ma da ꞌyo̱tsꞌe. 
\p  
\v 8 Jange yo gi o̱thu̱ ngu yá ꞌbe̱fiꞌu̱, ngetho Jö ar Dada pödi xiñho tema gi kꞌathu̱ núꞌmu̱ hinxka ꞌya̱fu̱tho. 
\p  
\v 9 Núꞌmu̱ gi zohu̱ Jö, ꞌya̱fu̱ njawa: 
\q1 Ma tsi Dadaꞌihe gi ꞌbu̱ mhetsꞌi, 
\q1 xa nsunda ri thuhu. 
\q1  
\v 10 Ba e gi ndöwa, 
\q1 ne da tꞌo̱tꞌwa nöꞌö gi mönge har ximha̱i ngu bi tꞌo̱tꞌapꞌu̱ mhetsꞌi. 
\q1  
\v 11 ꞌRaje te ga tsihe ar pania. 
\q1  
\v 12 Pumgagihe ma tha̱ihe, nguje di pumfe nuꞌu̱ togo tukagihe. 
\q1  
\v 13 Ne yo gi he̱gagihe da tsa̱tje ar tsꞌoki, ñöngagihe hinga o̱the nöꞌö hingi ho. 
\q1 Ngetho gar ndöge, ne ja ri tsꞌe̱di ne hiñhamꞌu̱ da göxa ri nsunda. Dá njapꞌu̱. 
\p  
\v 14 Ngetho nuꞌmu̱ gi pumbabihu̱ nöꞌö togo o̱tꞌahu̱ ar tsꞌomꞌu̱i, ri Dadahu̱ mhetsꞌi nꞌehe da pumpꞌahu̱ ri tsꞌokihu̱. 
\p  
\v 15 Ha nuꞌmu̱ hingi pumbabihu̱ nöꞌö togo o̱tꞌahu̱ ar tsꞌomꞌu̱i, Jö ar Dada hinda pumpꞌahu̱ ri tsꞌokihu̱ nꞌehe. 
\s1 Ar Hesu bi no̱nga ar bëhë 
\p  
\v 16 Núꞌmu̱ gi bëhu̱, yo gi ponga ri hmihu̱ gi uhu̱ ar dumu̱i ngu o̱tꞌa ya nemhñö, honi da födi xi bëꞌu̱. Xa majöni di xiꞌahu̱, gehnu̱ yá nthöhöꞌu̱, hinte to̱ꞌma manꞌa. 
\p  
\v 17 Ha nuꞌahu̱, núꞌmu̱ gi bëhu̱, ꞌyeka ri ñöhu̱ ne xu̱ka ri hmihu̱ ngu gi o̱thu̱ hyaxꞌmu̱. 
\p  
\v 18 Njapꞌu̱ hinda födi gi bëhu̱. Ho̱nse̱ Jö togo ꞌbu̱ habu̱ hingi nheki, go da bö nöꞌö gi o̱tꞌase̱hu̱, ne da ꞌraꞌahu̱ ri nthöhöhu̱ ha yá nthandi ya jöꞌi. 
\s1 Pe̱ꞌsu̱ ri ñhohu̱nu̱ mhetsꞌi 
\r (Lk. 12:32‑34) 
\p  
\v 19 Yo xa gi umba ri mu̱ihu̱ gi munsu̱wa har ximha̱i nze̱ye̱ ya ñho habu̱ da zi ya zuꞌwe, da zi ar ha̱i ne da bëꞌahu̱ ya bë. 
\p  
\v 20 Pe̱ꞌsu̱ ri ñhohu̱nu̱ mhetsꞌi habu̱ hinte da japa ar zuꞌwe, hinda zi ar ha̱i, hinda bëꞌahu̱ ya bë. 
\p  
\v 21 Ngetho habu̱ gi pe̱ꞌsu̱ ri ñhohu̱, ka gehnu̱ oda ri mfenihu̱. 
\s1 Ar ñotꞌi yotka ma ndoꞌyohu̱ 
\r (Lk. 11:33‑36) 
\p  
\v 22 Nuya ri da̱hu̱ go yotꞌa gatho ri ndoꞌyohu̱, jange nuꞌmu̱ ri da̱hu̱ ꞌbu̱i xiñho, gatho ri ndoꞌyohu̱ ꞌbu̱ har hyatsꞌi. 
\p  
\v 23 Ha nuꞌmu̱ hingi ꞌbu̱ xiñho ri da̱hu̱, gatho ri ndoꞌyohu̱ ꞌmu̱, ꞌbu̱ har ꞌbe̱xui. Ha nuꞌmu̱ nunar ñotꞌi yotꞌahu̱ xi mꞌe̱xui, tenguhmö ár mpothi ar ꞌbe̱xui. 
\s1 Yoho ya hmu 
\r (Lk. 16:13) 
\p  
\v 24 Hinda tsa̱ gi pe̱fu̱ yoho ya hmu, ngetho gi u̱tsahu̱ nꞌa, ha gi möhu̱ nöꞌö manꞌa. Nꞌa gi pe̱fu̱ xiñho, ha nöꞌö manꞌa hinꞌö. Njapꞌu̱tho nꞌehe, hinda tsa̱ gi pe̱fu̱ Jö nuꞌmu̱ ho̱nse̱ oda ri mfenihu̱ yá ñho ar ximha̱i. 
\s1 Ar ñꞌemu̱i 
\r (Lk. 12:22‑31) 
\p  
\v 25 Jange di xiꞌahu̱, yo gi tu ri mu̱ihu̱ núꞌmu̱ hiñꞌotho te gi tsihu̱ wa te gi hyethu̱ ri ndoꞌyohu̱. Ha hinge ri tehu̱ töpa ár nsu ar ñhuni, ne ri ndoꞌyohu̱ töpa ár nsu ar he. 
\p  
\v 26 Hyanthu̱ ya tsꞌintsꞌu̱ nza̱nga mhetsꞌi. Nuꞌu̱ hingi potꞌi, hingi xofo, hinte pe̱ꞌsa yá tꞌu, ha ri Dadahu̱ mhetsꞌi umba te da ziꞌu̱. Ha hingi töfu̱ ár nsu pe̱ꞌsa ya tsꞌintsꞌu̱. 
\p  
\v 27 Togo tsa̱ da japa ár ndoꞌyo da hñuxa ár ñhetsꞌi xa di tupa ár mu̱i. 
\p  
\v 28 Yoꞌö gi tu ri mu̱ihu̱ gi beñhu̱ tema gi hyehu̱ ꞌmu̱. Hyanthu̱ hanja te ya do̱ni har ꞌbatha. Nuꞌu̱ hingi hetꞌi, hingi pe̱ manꞌar ꞌbe̱fi. 
\p  
\v 29 Ha di xiꞌahu̱, nunar ndö Salomon, mödi xa mi döta ár nsu, himbi za̱ bi hye nꞌar he ngu ár nza̱thoꞌu̱. 
\p  
\v 30 Nuꞌmu̱ Jö heta njapꞌu̱ ya do̱ni ꞌba̱ har ꞌbatha ár pania, ne xudi da nkꞌu̱tsꞌi da tꞌu̱ꞌsa har tsibi, tengu da hetꞌahu̱ ꞌmu̱. Yoꞌö xa hinte gi pe̱ꞌsu̱ ri jamfihu̱. 
\p  
\v 31 Jange yo gi tu ri mu̱ihu̱, gi eñhu̱: Tema ga tsihu̱pya, wa te ga hehu̱. 
\p  
\v 32 Ngetho nuꞌu̱ hinxi jamfi, hyaxꞌmu̱ tu yá mu̱i núꞌmu̱ hinte pe̱tsꞌi te da zi, wa te da hye. Ha nuꞌahu̱, ri Dadahu̱ bi ꞌbu̱ mhetsꞌi pöꞌö teme gi kꞌathu̱. 
\p  
\v 33 Nuꞌahu̱, hyoñhu̱ mꞌe̱tꞌo hanja gi ꞌbu̱hu̱ xiñho hár tsꞌu̱tꞌwi Jö, ne gi ꞌyo̱thu̱ nöꞌö neꞌö, ne njapꞌu̱ hö, hinda kꞌatꞌahu̱ gatho nöꞌö gi hoñhu̱. 
\p  
\v 34 Jange yo gi tu ri mu̱ihu̱ nöꞌö te di ꞌñepꞌahu̱ xudi, ngetho hyaxtho ja te ga thohu̱. Nꞌa ngu nꞌa ya pa pe̱ꞌsase̱ yá thogi. 
\c 7  
\s1 Yo gi theñhu̱ ri ñꞌohu̱ 
\r (Lk. 6:37‑38, 41‑42) 
\p  
\v 1 Yo gi nthentehu̱, ne hinda ntheñꞌahu̱ nꞌehe. 
\p  
\v 2 Ngetho ngu gi thenga ri ñꞌohu̱, Jö ma da hñösꞌahu̱ majöni. Nuꞌmu̱ himbi go ri mu̱ihu̱, hinda ma da gor mu̱iꞌö nꞌehe. 
\p  
\v 3 Hanja gi handwa ár tsꞌoki ri ku, jangutho nꞌar paxi o hár da̱ꞌö, ne hingi jamasu ri döta tsꞌoki ngu nꞌar xo̱kaza o ha ri da̱ge. 
\p  
\v 4 Hanja da tsa̱ gi ꞌñemba ri ku: To̱ꞌmi ga höpꞌa ar paxi o ha ri da̱, ne hanja hingi handa nöꞌö ar xo̱kaza o ha ri da̱ge. 
\p  
\v 5 Xa gar nemhñö. Hñö mꞌe̱tꞌo ar xo̱kaza o ha ri da̱ge, ne njapꞌu̱ hö, da tsa̱ gi hyanda xiñho, ne gi hñömba ar paxi o hár da̱ ri ku. 
\p  
\v 6 Yo gi umfu̱ nöꞌö ár me̱ti Jö nuꞌu̱ hingi numañho. Yo gi umfu̱ ri ñhohu̱ xi nhwëkꞌahu̱ nuꞌu̱ hingi numansu, ngetho ngu ya ꞌyo da ne da zaꞌahu̱, ne ngu ya tsꞌu̱di tsꞌotꞌa gatho nöꞌö tꞌumbabi. 
\s1 Ar mhatꞌa Jö 
\r (Lk. 11:9‑13; 6:31) 
\p  
\v 7 ꞌYa̱hu̱ ne da tꞌaꞌahu̱, hyoñhu̱ ne gi tiñhu̱, nzotehu̱ ne da nsokꞌahu̱ ar goxthi. 
\p  
\v 8 Ngetho nöꞌö togo da ꞌya̱di, da tꞌumbabi, nöꞌö togo da hyoni da dini, ha nöꞌö nzote, da nsokwabi. 
\p  
\v 9 Xiꞌmu̱ nꞌa ri bötsihu̱ da ꞌya̱ꞌahu̱ nꞌar thuhme, hage gi umfu̱ nꞌar do. 
\p  
\v 10 Xiꞌmu̱ da ꞌya̱ꞌahu̱ nꞌar hwö, hage gi umfu̱ nꞌar kꞌeñö. 
\p  
\v 11 Nuꞌmu̱ gar tsꞌoktehu̱ ne gi pöhu̱ gi umfu̱ nöꞌö xiñho ri bötsihu̱, hanguhmö ar Dada bi ꞌbu̱ mhetsꞌi xa da umba ar ñho gatho nuꞌu̱ togo da ꞌya̱pabi. 
\p  
\v 12 Ngu gi nehu̱ da jaꞌahu̱ ya jöꞌi, japabihu̱ njapꞌu̱ nꞌehe. Gehnu̱ ne da ꞌñenga yá ꞌbe̱pate bi ꞌyotꞌa ar Moise ne nu maꞌra yá mꞌe̱hni Jö. 
\s1 Ar goxthi xi ntsꞌixtꞌi 
\r (Lk. 13:24) 
\p  
\v 13 Ku̱thu̱ har goxthi xi ntsꞌixtꞌi. Ngetho xi maxtꞌi ar goxthi ne xi nxidi ar ꞌñu di ma har ꞌbe̱xui, ne nze̱ye̱ nuꞌu̱ ku̱tnu̱. 
\p  
\v 14 Xi ntsꞌixtꞌi ar gosthi, ne hingi maxtꞌi ar ꞌñu di ma mhetsꞌi, jange txꞌu̱tho nuꞌu̱ togo tini da yu̱tnu̱. 
\s1 Fötho tema zaꞌö xta födi te uni 
\r (Lk. 6:43‑44) 
\p  
\v 15 Jamasuhu̱ hinda tsꞌokꞌa ri mfenihu̱ nuꞌu̱ ense̱ yá mꞌe̱hni Jö empꞌö. Ma da ꞌñepꞌu̱ da ne da hya̱ꞌahu̱, fe̱ta ya hogajöꞌi ngu nꞌar tsi de̱ti, ha mbo yá mfeni ñhe̱hwi nꞌar dumanthuhu miñꞌo. 
\p  
\v 16 Ma gi pöhu̱ togoꞌu̱, nhekitho yá tsꞌoꞌbe̱fi. Ngetho nuya tsꞌomꞌu̱i hingi tsa̱ da ꞌyo̱tꞌa nꞌar hoga ꞌbe̱fi. Ngu nꞌar ꞌminza hinda unga ya obxi, ne hingi tu̱ju̱ ya iuxi ha ya nkꞌaxhnaꞌmini. 
\p  
\v 17 Njapꞌu̱ ar hoga ꞌba̱iza tsa̱ da tsꞌipa nöꞌö te uni, ha nöꞌö hingar hogaza hingi tsa̱ da tsꞌipabi. 
\p  
\v 18 Xi nꞌar hoga ꞌba̱iza, hage tsa̱ da unga nöꞌö hingi ho da tsꞌi. Wa nꞌar tsꞌoza, hage tsa̱ da unga nöꞌö xiñho da tsꞌi. 
\p  
\v 19 Gatho ya ꞌba̱iza hingi unga nöꞌö xiñho da tsꞌi, da nkꞌu̱tsꞌi ne da tꞌu̱ꞌsa har tsibi. 
\p  
\v 20 Jange gi pöhu̱ togo yá kate mꞌe̱hni Jö empꞌö, xki hyanthwu̱ yá tsꞌoꞌbe̱fi o̱tꞌe. 
\s1 Hiñhamꞌu̱ xta pöꞌahu̱ 
\r (Lk. 13:25‑27) 
\p  
\v 21 Hinga gatho nuꞌu̱ engagi: Ma tsi Hmuꞌi, ma tsi Hmuꞌi, ma da yu̱tꞌa hár tsꞌu̱tꞌwi Jö bi ꞌbu̱ mhetsꞌi; ho̱nse̱ nuꞌu̱ o̱tꞌa nöꞌö mönga ma Dada bi ꞌbu̱hnu̱ mhetsꞌi. 
\p  
\v 22 Núꞌmu̱ xta göxa xo̱ge, nze̱ye̱ ma da ꞌñengagi nuya paꞌu̱: Ma tsi Hmuꞌihe, ma tsi Hmuꞌihe, nuje da ju̱ñꞌahe ár tsꞌe̱di ri thuhu da mömpꞌahe ri mhö, da e̱ñhe ya tsꞌondöhi, ne da o̱the nze̱ye̱ ya ntꞌudi. 
\p  
\v 23 Ha nuga ma ga thötwabi: Hiñhamꞌu̱ xta mpöhwihu̱. ꞌWehu̱, ꞌyo̱tꞌatsꞌokiꞌihu̱. 
\s1 Yoho ya ñꞌo̱ho̱ bi hyo̱ yá ngu 
\r (Lk. 6:47‑49; Mr. 1:22) 
\p  
\v 24 Nöꞌö togo da ꞌyo̱ nuya mhö di xiꞌahu̱ ne da ꞌyo̱tꞌe, nöꞌö ma ga he̱ka ngu nꞌar ñꞌo̱ho̱ benga nöꞌö ma da me̱fi, ne bi hyo̱ ár ngu har medo. 
\p  
\v 25 Mꞌe̱fa ba e ya döꞌye, ba kö ya nzo̱the ne bi ñꞌo ya ꞌyomndöhi. Gathoyu̱ bi zu̱ har nguꞌö, himbi dextꞌi ngetho mi thötꞌa xiñho har medo. 
\p  
\v 26 Ha nöꞌö togo da ꞌyo̱xa nuya mhöyu̱ ne hinda ꞌyo̱tꞌe, nöꞌö ñhe̱hwi nꞌar jöꞌi hingi benga nöꞌö pe̱fi, ne bi hyo̱ ár ngu har ꞌbaxka ꞌbomu. 
\p  
\v 27 Ba e ya döꞌye, bi gö ya nzo̱the, bi ñꞌo ya ꞌyomndöhi bi zu̱ nöꞌö ar nguꞌö, bi yo̱tꞌe xo̱ge ne gatho bi mꞌe̱di. 
\p  
\v 28 Nu mi wa ar Hesu bi mönga njapꞌu̱, ya jöꞌi xa mi ꞌyo̱da nöꞌö xki xipabiꞌu̱. 
\p  
\v 29 Ngetho mi hömpa ár tsꞌe̱di Jö, hinge ngu nuya bötꞌofo. 
\c 8  
\s1 Ar Hesu bi o̱the nꞌa mi tsu̱ ar tsitꞌandoꞌyo 
\r (Mr. 1:40‑45; Lk. 5:12‑16) 
\p  
\v 1 Nu mi gö ar Hesu har tꞌo̱ho̱, ba köhwi nze̱ye̱ ya jöꞌi mi te̱ni. 
\p  
\v 2 Nꞌa mbi nthe̱witho nꞌar jöꞌi mi tsitꞌa ár ndoꞌyo, ba e bi nda̱ndihmö hár wa ar Hesu ne bi ꞌñembabi: 
\p —Ma tsi Hmuꞌi, nuꞌmu̱ gi ne, da tsa̱ gi o̱thegi. 
\p  
\v 3 Ar Hesu bi maka ár ꞌye̱, bi hñuꞌspabi ne bi ꞌñembi: 
\p —Hö, di ne ga o̱theꞌi. Dá dixꞌaꞌi. 
\p Ngu mi wadi bi mönga njapꞌu̱, nunar tsi jöꞌi dama bi hñöka ár hñeni. 
\p  
\v 4 Nuꞌmú̱ ar Hesu bi ꞌñembabi: 
\p —Hinto ma gi xipabi, ho̱nse̱ di ma har nijö da hyantꞌa ar möjö, ne hñöxa ri mꞌo̱ñho̱ ngu bi mönga ar Moise, ne da hyantꞌaꞌi ya jöꞌi xi dixꞌi. 
\s1 Ar Hesu bi o̱thebi nꞌár ꞌbe̱go nꞌar döndogu me Nroma 
\r (Lk. 7:1‑10) 
\p  
\v 5 Nꞌagi ar Hesu mi yu̱tꞌa har hnini Nkapernaum, ba e bi zu̱di nꞌar döndogu me Nroma, mi a̱pa ar möte. 
\p  
\v 6 Ne bi ꞌñembabi: 
\p —Ha gi o̱de, tsi Tata. Nꞌa ma ꞌbe̱go oxa ar tꞌoxi ꞌwe̱tsꞌi, hingi tsa̱ da ꞌñöni, xa tho ya u̱gi. 
\p  
\v 7 Nuꞌmú̱ ar Hesu bi ꞌñenö: 
\p —Gar manu̱, ma ga o̱thega. 
\p  
\v 8 Nunar ndöꞌö bi dödi ne bi ꞌñenö: 
\p —Hinꞌö, tsi Tata, ngetho hindi ꞌñepkagi gi ku̱tꞌa ha ma ngu. Nöꞌö di a̱ꞌi, ho̱nse̱ gi mö da dixa ma ꞌbe̱go, nuga di ñꞌemu̱i da njapꞌu̱. 
\p  
\v 9 Ngetho nuga ꞌbu̱ togo ꞌbe̱pkagi, ha di pe̱ꞌsa ya ndogu di ꞌbe̱pabi nꞌehe. Nuꞌmu̱ ga emba nꞌa, di manu̱, da ma. Ha nuꞌmu̱ ga emba manꞌa, ba ehe, da ehe. Nuꞌmu̱ ga emba ma ꞌbe̱go: ꞌYo̱tꞌa nunar ꞌbe̱finu̱, da ꞌyo̱tꞌe. 
\p  
\v 10 Nu mi ꞌyo̱xa njapꞌu̱ ar Hesu xa bi ꞌyo̱tho, ne bi ꞌñemba ya jöꞌi mi te̱ni: 
\p —Xa majöni di xiꞌahu̱, hinxta tinga nꞌar me Israel di pe̱ꞌsa nꞌar ñꞌemu̱i ngu nunar ñꞌo̱ho̱nu̱. 
\p  
\v 11 Ne di xiꞌahu̱, ma da e nze̱ye̱ xo̱ge ár nxidi ar ximha̱i da yu̱tꞌa mhetsꞌi da hñuxkwi ar Abra, ar Isa ne ar Hakob hár tsꞌu̱tꞌwi Jö. 
\p  
\v 12 Ha nuꞌu̱ ndi ꞌñepahmö nda ꞌyu̱tꞌa mhetsꞌi hár tsꞌu̱tꞌwi Jö, hinda ma da tꞌumba ar se̱ki. Ma da tꞌe̱nga nthi, da tꞌetꞌa har ꞌbe̱xui habu̱ ma da nzoni ne da guxtꞌa yá tsꞌi di tho ya u̱gi. 
\p  
\v 13 Nepꞌu̱ ar Hesu bi ꞌñemba ar döndogu: 
\p —Di ma ri ngu, da njapꞌu̱ ngu xka ñꞌemu̱i. 
\p Ne geꞌmu̱ dama bi dixa ár ꞌbe̱go. 
\s1 Ar Hesu bi o̱thebi ár to ar Pedro 
\r (Mr. 1:29‑34; Lk. 4:38‑41) 
\p  
\v 14 Nꞌagi ar Hesu bi ma hár ngu ar Pedro, ka bi dinbabinu̱ ár to mi the̱ ar mpatꞌi. 
\p  
\v 15 Ar Hesu bi mipa ár ꞌye̱, ne dama bi hye̱ ar mpatꞌi mi the̱. Bi nanga nunar ꞌbe̱hñönu̱, ne bi umbabi te nda ziꞌu̱. 
\p  
\v 16 Mi taknxui ba tsꞌimpa ar Hesu nze̱ye̱ xki nthe̱xkwi ya tsꞌondöhi, ha nöꞌö nꞌadar mhö nda ꞌbe̱pabiyu̱, dama nda bo̱ni, ne bi o̱the gatho ya da̱thi. 
\p  
\v 17 Njapꞌu̱ bi tho ngu xki mönga ar mꞌe̱hni Isaia núꞌmu̱ bi ꞌñenö: Gese̱ꞌö bi hñögagihu̱ ma hñenihu̱, ne bi hñöska ma u̱gihu̱. 
\s1 Nuꞌu̱ mi ne nda de̱nga ar Hesu 
\r (Lk. 9:57‑62) 
\p  
\v 18 Nꞌagi mi hyanda ar Hesu xki gotꞌatho ya jöꞌi, bi ꞌñemba yá ma̱xte: 
\p —Möhö ꞌrandi ar dehe. 
\p  
\v 19 Nꞌa mba epꞌu̱tho nꞌar bötꞌofo, ne bi ꞌñemba ar Hesu: 
\p —Tsi Utate, ga te̱ñꞌaꞌi habu̱ gatho gi ma. 
\p  
\v 20 Ne bi dötwabi ar Hesu: 
\p —Ya miñꞌo pe̱ꞌsa yá oki habu̱ ku̱, nuya tsꞌintsꞌu̱ pe̱ꞌsa yá mꞌafi, ha Nöꞌö Togo ba e bi Njöꞌi hiñꞌotho habu̱ da me̱ ár ñö. 
\p  
\v 21 Manꞌa nuꞌu̱ mi te̱ni bi ꞌñembabi: 
\p —Ma tsi Hmuꞌi, ꞌraka ar se̱ki ma ga a̱ ma dada, ne xka pengi, ga te̱ñꞌaꞌi. 
\p  
\v 22 Ar Hesu bi döti ne bi ꞌñembabi: 
\p —Hye̱pꞌu̱ nuꞌu̱ xi du da ꞌya̱ nuꞌu̱ mahye̱gi xi duwi, ne ba e te̱ngagi. 
\s1 Ar Hesu bi japa ar ꞌyomndöhi bi ntsa̱ya̱ 
\r (Mr. 4:35‑41; Lk. 8:22‑25) 
\p  
\v 23 Mi bo̱xa ar Hesu har motsa, nuyá ma̱xte bi de̱ni nꞌehe. 
\p  
\v 24 Núꞌmu̱ mi ku̱ har dehe, bi ñꞌo nꞌar ꞌyomndöhi. Yá mfe̱tsꞌi ar dehe mi hexta ar motsa, har Hesu mi ötho. 
\p  
\v 25 Nuyá ma̱xte bi ma ba ꞌya̱, ne bi ꞌñembabi: 
\p —Tsi Hmu, fa̱xkagihe, ꞌbu̱tho ga jöthu̱. 
\p  
\v 26 Ne nöꞌö bi ꞌñembabi: 
\p —Yoꞌö gi ntsuhu̱. Tema bi ja ri jamfihu̱. 
\p Ne bi nangi bi zu̱ ar ꞌyomndöhi ne ar ñho̱nthe, ne dama bi ñhetho. 
\p  
\v 27 Nuꞌmú̱ nuyá ma̱xte xa bi ꞌyo̱tho ne mi eñꞌu̱: 
\p —Togonu̱ ꞌmu̱, ar ꞌyomndöhi ne ar dehe o̱ta nöꞌö ꞌbe̱pabi. 
\s1 Yoho ya me Gadara xki nthe̱xkwi ya tsꞌondöhi 
\r (Mr. 5:1‑20; Lk. 8:26‑39) 
\p  
\v 28 Nu mi zo̱ngwi ar Hesu yá ma̱xte ꞌrandi ar dehe har ha̱i Gadara, ba e yoho ya ñꞌo̱ho̱ bi zu̱di xki nthe̱xkwi ya tsꞌondöhi, ba po̱nga ha ya tꞌa̱gi, xa ma ya ntsꞌo, hinto mi tsa̱ nda tho har ꞌñu habu̱ mi ꞌbu̱ꞌu̱. 
\p  
\v 29 Nuya ñꞌo̱ho̱yu̱ bi ñö ntsꞌe̱di ne bi ꞌñemba ar Hesu: 
\p —Te gi hongwa Hesu, ár Tꞌu̱ꞌi Jö. Hage xka e gi ꞌraje ar mfe̱i mödi hingi tso̱ta ar pa. 
\p  
\v 30 Mi ꞌyonu̱ yapꞌu̱ nꞌa mutꞌi ya tsꞌu̱di mi ñuni. 
\p  
\v 31 Nuya tsꞌondöhi bi ꞌya̱pa ar möte ar Hesu ne bi ꞌñembabi: 
\p —Nuꞌmu̱ ma gi ꞌye̱ngagihe, ꞌraje ar se̱ki ma ga ku̱the ha ya tsꞌu̱di ꞌyonu̱. 
\p  
\v 32 Nuꞌmú̱ ar Hesu bi ꞌñembabi: 
\p —Hö, di möhu̱ ma ba ku̱thu̱. 
\p Nuꞌmú̱ ya tsꞌondöhi bi bo̱nga ha ya ñꞌo̱ho̱, ne bi ma ba ku̱tꞌa ha ya tsꞌu̱di. Ne gatho nuya tsꞌu̱di dama bi nixtꞌi ba ñho̱ma ha nꞌar maꞌye, ba tso har dehe ne bi jötꞌa gatho. 
\p  
\v 33 Nuꞌu̱ mi su ya tsꞌu̱di xa bi ntsu bi nixtꞌi, ma ba ku̱tꞌa har hnini. Nu mi zo̱ñꞌu̱, dama bi xipa ya jöꞌi nöꞌö tema xki ja nuya ñꞌo̱ho̱ mi nthe̱xkwi ya tsꞌondöhi. 
\p  
\v 34 Gatho ya mengu nor hniniꞌö bi bo̱ñꞌu̱ ma ba tsu̱ ar Hesu, ne mi hyantꞌu̱, bi ꞌya̱pa ar möte nda bo̱ni nda zokwabinu̱ yá ha̱i. 
\c 9  
\s1 Ar Hesu bi o̱the nꞌar da̱thi xki nza ár ndoꞌyo 
\r (Mr. 2:1‑12; Lk. 5:17‑26) 
\p  
\v 1 Nuꞌmú̱ ar Hesu bi bo̱xa har motsa ne bi ꞌranga ꞌrandi ar dehe, bi menga hár ha̱i manꞌagi. 
\p  
\v 2 Mi zo̱nga hár ñöni ar dehe, ba tsꞌimpa nꞌar ñꞌo̱ho̱ xki nza ár ndoꞌyo mi oxa ha nꞌar tꞌoxi, ne nu mi hyandwa yá ñꞌemu̱i nuꞌu̱ mi tsihi, ar Hesu bi ꞌñemba ar da̱thi: 
\p —Ndada, yo gi tu ri mu̱i, ngetho xi mpumpꞌa ri tsꞌoki. 
\p  
\v 3 Nuꞌmú̱ ꞌra ya bötꞌofo mi bense̱ njawa: Nunar ñꞌo̱ho̱nu̱ po̱ntho tsanga Jö. 
\p  
\v 4 Nunar Hesu mi pötwatho yá mfeni, jange bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Yoꞌö gi beñhu̱ hingi ho nöꞌö di mönga. 
\p  
\v 5 Temar ñhembi ga xipabinu̱: Xi mpumpꞌa ri tsꞌoki, wa ga embabi: Nangi gi ꞌyo. 
\p  
\v 6 Pöhu̱ꞌmu̱, Nöꞌö Togo ba e bi Njöꞌi pe̱ꞌskwa ar tsꞌe̱di har ximha̱i da pungya tsꞌoki, hyanthu̱ꞌmu̱ te di pe̱fi. 
\p Nuꞌmú̱ ar Hesu bi ꞌñemba ar da̱thi: 
\p —Nangi, ju̱xa ri fidi, di ma ri ngu. 
\p  
\v 7 Nuꞌmú̱ ar da̱thi dama bi nangi, bi ma ár ngu. 
\p  
\v 8 Mi hyanda ya jöꞌi nöꞌö xki thogi, xa mi ꞌyo̱tho, mi nsundabi Jö togo xki umba ar tsꞌe̱di ya meximha̱i da ꞌyo̱tꞌa ya döta ntꞌudi. 
\s1 Ar Hesu bi zo ar Mateo nda de̱ni 
\r (Mr. 2:13‑17; Lk. 5:27‑32) 
\p  
\v 9 Ar Hesu bi thohnu̱ bi ma, ne har ꞌñu bi hyanda nꞌar ñꞌo̱ho̱ ár thuhu ar Mateo mar njotꞌabojö, mi huxa habu̱ mi njutꞌa ar bojö mi jotꞌa ya ndö, ne bi ꞌñembabi: 
\p —Ba ehe, te̱ngagi. 
\p Ha nöꞌö bi nangi bi de̱ni. 
\p  
\v 10 Mꞌe̱fa ar Hesu bi hñuhwi har mexa hár nguꞌö, ne nze̱ye̱ ya njotbojö ne ya ꞌyo̱tꞌatsꞌoki ba e bi hñuhwi ar Hesu mi ꞌbu̱hwinu̱ yá ma̱xte. 
\p  
\v 11 Nu mi hyanda njapꞌu̱ ya de̱ngaꞌbe̱pate, bi ꞌñemba yá ma̱xte ar Hesu: 
\p —Yoꞌö ñungwi ya njotbojö ne ya ꞌyo̱tꞌatsꞌoki ri Utatehu̱. 
\p  
\v 12 Mi ꞌyo̱ ar Hesu bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Nuꞌu̱ ꞌyomañho hingi honga togo da o̱the, ha nuꞌu̱ hñeni hö, hoñꞌu̱. 
\p  
\v 13 Di ma ba hoñhu̱ tema di bo̱nga habu̱ enö: Hindi ne gi hönju̱ ya mꞌo̱ñho̱, ꞌñuhu̱ ar nhwëki. Hinxta e ga zo ya hogajöꞌi. Xta e ga zo ya ꞌyo̱tꞌatsꞌoki da ꞌyo̱tꞌwa yá ntso̱ꞌmi. 
\s1 Ar Hesu bi tꞌa̱mbabi ar bëhë 
\r (Mr. 2:18‑22; Lk. 5:33‑39) 
\p  
\v 14 Mꞌe̱fa ba epꞌu̱ yá ma̱xte ar Xuwa Xixthe, bi ꞌya̱mba ar Hesu ne bi ꞌñeñꞌu̱: 
\p —Yoꞌö hingi bë nuya ri ma̱xte, ha nuje ne ya de̱ngaꞌbe̱pate xa di bëhë. 
\p  
\v 15 Ar Hesu bi ꞌñembabi: 
\p —Nuꞌmu̱ da tꞌo̱tꞌa nꞌar ngo, ne nöꞌö togo bi nthöti da zohna yá mpödi, nuyu̱ mahyoni da njohyawi, ngetho ꞌbu̱hwi nöꞌö togo tꞌo̱tꞌwa ar da̱ngo. Njapꞌu̱ ma ma̱xte nꞌehe, núꞌmu̱ di ꞌbu̱ꞌbe johyayu̱. Ma da zo̱ ar pa núꞌmu̱ xta tsꞌixkagi, nuꞌmú̱ hö, xinda ne, da bëhyu̱. 
\p  
\v 16 Hinjoꞌo nꞌa togo ju̱ nꞌar ꞌraꞌyo mꞌo̱tꞌe po̱tꞌa nꞌar ze̱ dutu, ngetho nu xta yu̱tꞌa ar ꞌraꞌyo mꞌo̱tꞌe, da gu̱tꞌa ar ze̱ dutu ne da xe̱ döta xe̱ni. 
\p  
\v 17 Hingi sitꞌa ar ꞌraꞌyo tꞌafi ha ya ze̱ ximhni, ngetho nuꞌmu̱ da njapꞌu̱ da xe̱ ya ze̱ ximhni, da nöꞌma ar tꞌafi ne da mꞌe̱ ya ximhni. Ha nuꞌmu̱ da sitꞌa ar ꞌraꞌyo tꞌafi ha ya ꞌraꞌyo ximhni, gatho yoho hinte da ja. 
\s1 Ár tꞌinxu ar Hairo ne ar ꞌbe̱hñö bi da̱mba ár pa̱tꞌi ar Hesu 
\r (Mr. 5:21‑43; Lk. 8:40‑56) 
\p  
\v 18 Mi wadi bi mönga njapꞌu̱ ar Hesu, ba epꞌu̱ nꞌar ndö bi nda̱ndihmö ne bi ꞌñembi: 
\p —Mañhemꞌu̱tho bi du ma tꞌinxu, jange xta e ga a̱ꞌar möte gi ma gi hñuxa ri ꞌye̱; di ñꞌemu̱i da mengi da nte. 
\p  
\v 19 Har Hesu ne yá ma̱xte bi me̱wi nunar ndöꞌö. 
\p  
\v 20 Núꞌmu̱ mi ꞌyo ar ꞌñuꞌu̱, nꞌar ꞌbe̱hñö mi xotꞌwa ya ji, xki tho ꞌre̱tꞌamayoho nje̱ye̱ mi pe̱ꞌsa nunar hñeninu̱, bi zo̱nga hár xu̱tha ar Hesu ne bi da̱mba ár ñöni ár pa̱tꞌi. 
\p  
\v 21 Ngetho mi ense̱ hár mfeni: Nuꞌmu̱ mödi ho̱nse̱ ga tha̱mbahmö ár pa̱tꞌi, da dixkagi. 
\p  
\v 22 Ar Hesu bi ñegi ne bi ꞌñemba nunar ꞌbe̱hñö: 
\p —Ma tsi tꞌinxuꞌi, njohya. Nuna ri jamfi xi jaꞌaꞌi xi dixꞌi. 
\p Ne nꞌagitho bi dixa nunar ꞌbe̱hñönu̱. 
\p  
\v 23 Nu mi zo̱nga ar Hesu hár ngu ar ndö xki du ár tꞌinxu, mi hyandi mi ꞌbu̱hnu̱ nuꞌu̱ mi hu̱xtꞌa ya nthu̱za, ne nze̱ye̱ ya jöꞌi xa mi umba yá mu̱i mi zoni. 
\p  
\v 24 Bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Po̱ñhu̱, ngetho nunar nxutsinu̱, hinxi du, ötho. 
\p Ne nuya jöꞌi xa mi thentho. 
\p  
\v 25 Nu mi bo̱nga gatho ya jöꞌi, ar Hesu bi yu̱tꞌa mbo har ngu, bi mipa ár ꞌye̱ ar nxutsi, ne nuna dama bi nangi. 
\p  
\v 26 Ne nunar ꞌbedenu̱ bi nu̱nga xo̱ge nunar ha̱iꞌö. 
\s1 Ar Hesu bi o̱the yoho ya goda̱ 
\p  
\v 27 Núꞌmu̱ mi manu̱ ar Hesu, bi de̱nga yoho ya goda̱ mi ꞌbe̱fa xa mi mafi mi eñꞌu̱: 
\p —Ár bötsiꞌi ar Dabi, hwëgagihe. 
\p  
\v 28 Ar Hesu bi thotho ne bi yu̱tꞌa ha nꞌar ngu. Nuya goda̱ himba kohi, ba e bi yu̱tꞌu̱ har ngu nꞌehe. Nuꞌmú̱ ar Hesu bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Ha gi jamfihu̱ da tsa̱ ga o̱theꞌihu̱. 
\p Bi döꞌu̱: 
\p —Hö da tsa̱, ma tsi Hmuꞌihe. 
\p  
\v 29 Nuꞌmú̱ ar Hesu bi hñuꞌspa yá ꞌye̱ ha yá da̱ꞌu̱, ne bi ꞌñembabi: 
\p —Dá njapꞌu̱ ngu xka jamfihu̱. 
\p  
\v 30 Ne bi xo yá da̱ꞌu̱. Ar Hesu bi hñuꞌmba yá mu̱i ne bi ꞌñembabi: 
\p —Jamasuhu̱ hinto da bö nöꞌö xi thogi. 
\p  
\v 31 Mödi bi nsipa njapꞌu̱, mi bo̱ñꞌu̱ bi ꞌyonga ar ꞌbede hagatho nor ha̱iꞌö. 
\s1 Ar Hesu bi o̱the nꞌar gone 
\p  
\v 32 Mi bo̱nga nuya goda̱, ba tsꞌimpa nꞌar gone xki nthe̱xkwi nꞌar tsꞌondöhi. 
\p  
\v 33 Ar Hesu bi ꞌye̱nga ar tsꞌondöhi, ne nunar gone bi za̱ bi ñö. Gatho ya jöꞌi mi ꞌbu̱hnu̱, xa mi ꞌyo̱tho ne mi eñꞌu̱: 
\p —Hiñhamꞌu̱ xta hanthu̱wa ha ma ha̱ihu̱ Israel nꞌar ntꞌudi ngu nöꞌö xta hanthu̱pya. 
\p  
\v 34 Ha nuya de̱ngaꞌbe̱pate mi eñꞌu̱: 
\p —Nunu̱ e̱nga ya tsꞌondöhi, ju̱mpa ár tsꞌe̱di ár ndö ya tsꞌondöhi. 
\s1 Döta ár ꞌbe̱fi Jö 
\p  
\v 35 Ar Hesu bi ñꞌo gatho ya döta hnini ne ya tꞌu̱lo hnini, mi ku̱tꞌa ha yá nijö ya xodyo mi utwabi, mi xipa ár hoga mhö ár tsꞌu̱tꞌwi Jö, mi o̱thebi yá hñeni ne yá u̱gi nuya mengunu̱. 
\p  
\v 36 Nu mi hyanda gatho ya jöꞌi xa bi nkor nhwëki, ngetho bi hyanda ngu ꞌra ya tsi de̱ti xi mfontꞌi, hinte ꞌñe ár ma̱ꞌyo da su. 
\p  
\v 37 Nuꞌmú̱ ar Hesu bi ꞌñemba yá ma̱xte: 
\p —Xa majöni di xiꞌahu̱, nze̱ye̱ ar sofo ne txꞌu̱da ya ꞌbe̱go. 
\p  
\v 38 Jange ꞌya̱pabihu̱ Jö togo ár me̱ti ar ꞌbe̱fi, da me̱hna maꞌra ya ꞌbe̱go, da e da gu̱xa nunar sofonu̱. 
\c 10  
\s1 Ar Hesu bi hwahna nuꞌu̱ ꞌre̱tꞌamayoho yá mpo̱te 
\r (Mr. 3:13‑19; Lk. 6:12‑16) 
\p  
\v 1 Nuꞌmú̱ ar Hesu bi zohna nuꞌu̱ ꞌre̱tꞌamayoho yá ma̱xte, ne bi umba ar tsꞌe̱di nda ꞌye̱nga ya tsꞌondöhi, ne nda o̱thebi tsa̱ntꞌö yá hñeni ne yá u̱gi ya jöꞌi. 
\p  
\v 2 Gehyu̱ yá thuhu nuꞌu̱ ꞌre̱tꞌamayoho yá mpo̱te ar Hesu xki zohni: Mꞌe̱tꞌo ar Simu nöꞌö bi thuꞌspabi ar Pedro, ar Andre ár jödöpꞌu̱ꞌö, ar Hakobo ne ar Xuwa ár jödö, yá tꞌu̱yu̱ ar Sebedeo. 
\p  
\v 3 Ar Lipe, ar Bartolo, ar Toma, ar Teo nöꞌö mar njotbojö, manꞌar Hakobo ár tꞌu̱ ar Alfeo, ar Lebeo nöꞌö bi tꞌembabi ar Tadeo. 
\p  
\v 4 Nöꞌö manꞌar Simu xki ñꞌowi nuꞌu̱ mi ntuhni mi ñönga ár hnini, ne ar Huda Iskariote nöꞌö mꞌe̱fa bi da̱ ar Hesu. 
\s1 Ar Hesu bi me̱hna nuꞌu̱ ꞌre̱tꞌamayoho yá mpo̱te xki hwahni 
\r (Mr. 6:7‑13; Lk. 9:1‑6) 
\p  
\v 5 Ar Hesu bi me̱hna nuꞌu̱ ꞌre̱tꞌamayoho yá mpo̱te xki hwahni ne bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Yo ma gi thohu̱ habu̱ bi ꞌbu̱ nuꞌu̱ hingya xodyo. Yo gi ku̱thu̱ ha yá hnini ya me Nsamaria. 
\p  
\v 6 Di ma ba zohu̱ ya me Israel nuꞌu̱ ꞌbu̱ ngu ya tsi de̱ti hinte ꞌñe yá ma̱ꞌyo. 
\p  
\v 7 Di möhu̱ ne gi ꞌñembabihu̱ njawa: Ár tsꞌu̱tꞌwi Jö ꞌba̱pꞌu̱tho. 
\p  
\v 8 O̱thehu̱ ya da̱thi, ne hñöjwu̱ yá hñeni nuꞌu̱ tsu̱ ar tsitꞌandoꞌyo, jafu̱ da nte nuꞌu̱ xi du, ꞌye̱mbabihu̱ ya tsꞌondöhi nuꞌu̱ togo xi nthe̱xkwi. Xta hwëkꞌahu̱ nunar tsꞌe̱dinu̱, hwëkwathobihu̱ nu maꞌra nꞌehe. 
\p  
\v 9 Yo gi nxöꞌsu̱ ar bojö xi nkꞌaxtꞌi, wa ya tꞌaxbojö, wa ya the̱ni. 
\p  
\v 10 Yo gi te̱xju̱ ri ꞌro̱zöhu̱, yo ma gi hñöxu̱ yo mponi ar dutu, wa maꞌra ya thiza, hinte gi hñöxu̱ nꞌar ndo̱ho̱. Ngetho ar ꞌbe̱go di ꞌñepi da tꞌumba nöꞌö te kꞌatꞌi. 
\p  
\v 11 Nu xki tso̱ñhu̱ ha nꞌar döta hnini wa nꞌar tꞌu̱lo hnini, hyoñhu̱ nꞌar hogajöꞌi, ne ka gi ꞌbu̱hu̱nu̱ hár nguꞌö gatho ya pa gi oxu̱nu̱. 
\p  
\v 12 Nu xki ku̱thu̱ har nguꞌö, ze̱ngwahu̱ nuꞌu̱ ꞌbu̱hnu̱. 
\p  
\v 13 Nuꞌmu̱ da ꞌraꞌahu̱ nse̱ki, ár hogamꞌu̱i Jö da zu̱ꞌu̱. Ha nuꞌmu̱ hinda ꞌraꞌahu̱ nse̱ki, ar njöpi xka ꞌya̱fu̱, da mengi da zu̱ꞌahu̱. 
\p  
\v 14 Nuꞌmu̱ hinto da ꞌyo̱xꞌahu̱, ne hinto da jamfi nöꞌö gi xifu̱, po̱ñhu̱ har nguꞌö wa har hniniꞌö, ne gi hwöthu̱ ri wahu̱, da hyo̱ ar fontha̱i xi watꞌa ha ri thizahu̱. 
\p  
\v 15 Xa majöni di xiꞌahu̱, nunar pa da thöxamajöni, nunar hniniꞌö ma da hñönga nꞌar döta mfe̱i, di töta ár mfe̱i ya hnini Sodoma ne ar Gomora. 
\s1 Ya ntꞌu̱tsate xi ꞌñepꞌu̱ 
\p  
\v 16 Nupya di pe̱ñꞌahu̱ gi möhu̱, ma gi ꞌyohu̱ ngu ya tsi de̱ti madeda ya miñꞌo. Jange zo̱tꞌa ri da̱hu̱ ngu nꞌar kꞌeñö, ne di hñöxꞌahu̱ nꞌar tsi domtxu. 
\p  
\v 17 Jamasuhu̱ ngetho ya jöꞌi ma da da̱tꞌahu̱ ha yá ꞌye̱ ya tsꞌu̱tꞌwi, ne ma da me̱pꞌahu̱ ha yá nijö. 
\p  
\v 18 Nuꞌu̱ ma da da̱tꞌahu̱ ha ya tsꞌu̱tꞌwi, ma da mꞌa̱pꞌahu̱ ha ya ndö ngetho gi te̱ngagihu̱. Njapꞌu̱ gi da̱twabihu̱ majöniyu̱, ne nuꞌu̱ hingya xodyo. 
\p  
\v 19 Núꞌmu̱ xta tsꞌoñꞌahu̱, yo gi tu ri mu̱ihu̱ tema gi möñhu̱ wa tema gi thöhu̱, ngetho geꞌmu̱ Jö ma da ꞌraꞌahu̱ gatho nöꞌö gi möñhu̱. 
\p  
\v 20 Hingo ma gi ñöse̱hu̱; nu ár Hñö Jö ar Dada go ma da mönga nöꞌö da bo̱nga ha ri nehu̱. 
\p  
\v 21 Nuya paꞌu̱ ya jöꞌi ma da u̱tsase̱ yá ku, ma da da̱ da tho. Nuya dada da da̱ yá tꞌu̱, nuya tꞌu̱ ma da u̱tsa yá dada, ne da da̱ꞌu̱ da tho nꞌehe. 
\p  
\v 22 Gatho ya jöꞌi ma da u̱tsaꞌihu̱ ngetho gi te̱ngagihu̱, ha nöꞌö togo da ze̱tatho da do̱ꞌmi da göxa xo̱ge, go ma da mpo̱ꞌö. 
\p  
\v 23 Nuꞌmu̱ da ntꞌu̱tsaꞌihu̱ ha nꞌar hnini, po̱ñhu̱ di möhu̱ manꞌa. Xa majöni di xiꞌahu̱, hingi jwahu̱ gi ꞌyohu̱ xo̱ge ya hnini har ha̱i Israel, ne Nöꞌö Togo ba e bi Njöꞌi da menga manꞌagi. 
\p  
\v 24 Ar ma̱xte hingi töpa ár nsu ár utate, ha nꞌar ꞌbe̱go hingi töpa ár nsu ár hmu. 
\p  
\v 25 Xiñho nuꞌmu̱ ar ma̱xte da ñhe̱hwi ár utate, ne ar ꞌbe̱go da ñhe̱hwitho ár hmu. Nuꞌmu̱ ar dada bi tꞌembabi ar Belsebu, hanja to̱ꞌmi da nsipabi yá bötsi ꞌmu̱. 
\s1 Togo gi tsuhu̱ 
\r (Lk. 12:2‑9) 
\p  
\v 26 Jange hinto gi tsuhu̱wa, ngetho hiñꞌotho tema xi tꞌögi ne hinda thandi, wa tema xi tꞌo̱tꞌa ñꞌöntho ne hinda födi. 
\p  
\v 27 Nöꞌö di utꞌase̱hu̱ ñꞌöntho, utwabihu̱ gatho ya jöꞌi, ha nöꞌö di xiꞌahu̱ njantetho, möñhu̱ ntsꞌe̱di, da ꞌyo̱ gatho ya jöꞌi. 
\p  
\v 28 Yo gi tsuhu̱ togo ne da hyoꞌahu̱, ngetho ri pahu̱ hingi tsa̱ da hyoꞌu̱. Tsuhu̱ Jö togo pe̱ꞌsa ar tsꞌe̱di da me̱hna ri pahu̱ ne ri ndoꞌyohu̱ har tsibi. 
\p  
\v 29 Nuya tsi tsꞌintsꞌu̱ hingi hmödi, tꞌunga yoho ha nꞌar tsi ku̱tꞌa, ha hinda za̱ da da̱ nꞌa har ha̱i nuꞌmu̱ hinda ungar se̱ki Jö ar Dada. 
\p  
\v 30 Xiꞌahu̱hmö. Ngetho ri xtöhu̱, Jö pödi hanguꞌu̱. 
\p  
\v 31 Jange yo gi ntsuhu̱, ngetho gi töfu̱ ár nsu nꞌa mutꞌi ya tsꞌintsꞌu̱. 
\p  
\v 32 Nöꞌö togo da da̱tkagi majöni ha yá nthandi ya jöꞌi xi bökagi, nuga nꞌe ma ga da̱majöni xi bökagi hár nthandi ma Dada bi ꞌbu̱ mhetsꞌi. 
\p  
\v 33 Ha nöꞌö togo da ko̱ngagi ha yá nthandi ya jöꞌi, nuga nꞌehe ma ga ko̱nga hár nthandi ma Dada bi ꞌbu̱ mhetsꞌi. 
\s1 Ngetho xpa e ar Hesu ma da ñhe ya jöꞌi 
\r (Lk. 12:49‑53; 14:26‑27) 
\p  
\v 34 Yo gi hu ri mu̱ihu̱ xta e ga jöꞌsa ya tuhniwa har ximha̱i. Hinꞌö, ma da ga̱hni ngetho xta ehe. 
\p  
\v 35 Xta e ga heka ya jöꞌi: nuya tꞌu̱ ma da do̱xa yá dada, nuya tꞌinxu ma da do̱xa yá nönö, ha nuya tsꞌihwe̱ ma da do̱xa yá tsa. 
\p  
\v 36 Nuyá ñꞌu̱ni ya jöꞌi ma da bo̱nga ha yá nguse̱. 
\p  
\v 37 Nöꞌö töte ár mhöte pe̱ꞌspa ár dada wa ár nönö, ne mꞌe̱fa ka mökagiga, hindi ꞌñepi da de̱ngagi. Ne nöꞌö töte ár mhöte pe̱ꞌspa ár tꞌu̱ wa ár tꞌinxu, ne mꞌe̱fa ka mökagi, hindi ꞌñepanu̱ nꞌehe da de̱ngagi. 
\p  
\v 38 Ne nöꞌö togo hinda ꞌye̱ntꞌa ár te da de̱ngagi, hindi ꞌñepi ga ñꞌoꞌbe. 
\p  
\v 39 Nöꞌö togo xa suwa ár te har ximha̱i, ma da ꞌbe̱di. Ha nöꞌö da ꞌbe̱ ár te te̱ngagi, ma da dinga ár te hiñhamꞌu̱ da thege. 
\s1 Ya hoga nthöhö mhetsꞌi 
\r (Mr. 9:41) 
\p  
\v 40 Nöꞌö togo da ꞌraꞌahu̱ ar se̱ki go xi ꞌrakagiga, ha nöꞌö togo ꞌraka ar se̱kiga go umba ar se̱ki nöꞌö togo xpa pe̱nkagi. 
\p  
\v 41 Nöꞌö togo da umba ar se̱ki nꞌár mꞌe̱hni Jö ngetho mar mꞌe̱hni, ma da hñönga ar nthöhö ngu ar mꞌe̱hni. Ha nöꞌö da umba ar se̱ki nꞌar hogajöꞌi ngetho mar hogajöꞌi, ma da hñönga nꞌar nthöhö mahye̱gi ngu hönga nꞌar hogajöꞌi. 
\p  
\v 42 Ne nöꞌö togo da umba nꞌa tsi ꞌbada ar tse̱the nꞌa nuya tsi hyoyayu̱ te̱ngagi, xa majöni di xiꞌahu̱ hinda ꞌbe̱ ár nthöhö. 
\c 11  
\s1 Ar Xuwa Xixthe bi me̱hna yoho yá ma̱xte ma ba kꞌöꞌsa ar Hesu 
\r (Lk. 7:18‑35) 
\p  
\v 1 Nu mi wa ar Hesu bi xipa nuꞌu̱ ꞌre̱tꞌamayoho yá ma̱xte teme nda me̱fi, bi ma ba tso̱nga ya hnini har ha̱iꞌö, mi uta ya jöꞌi ne mi mönga ar hoga mhö. 
\p  
\v 2 Núꞌmu̱ mi o har fa̱di ar Xuwa Xixthe, bi ꞌyo̱ gatho nöꞌö mi o̱tꞌa ar Hesu, jange bi me̱hna yoho yá ma̱xte ma ba kꞌötsꞌi, 
\p  
\v 3 ne bi ꞌñembabi: 
\p —Ha go geꞌe ár mꞌe̱hni Jö ma nda ehe, wa ga to̱ꞌmhe manꞌa. 
\p  
\v 4 Ar Hesu bi dödi ne bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Di möhu̱ ba xifu̱ ar Xuwa nöꞌö xka ꞌyo̱hu̱ ne xka hyanthu̱. 
\p  
\v 5 Nuya goda̱ xo yá da̱, ya dowa ꞌyo, ya gogu o̱de, nuꞌu̱ tsu̱ ar tsitꞌandoꞌyo thitsꞌi, nuꞌu̱ xi du pengi nte, ha nuya tsi hyoya xi nsipabi ar hoga mhö. 
\p  
\v 6 Nza̱tho nöꞌö togo hinda u̱ ár mu̱i xi zo ár gu nöꞌö di pe̱fi. 
\p  
\v 7 Nu mi bo̱ni bi ma yá ma̱xte ar Xuwa Xixthe, ar Hesu bi ndu̱i bi no̱nga ar Xuwa ne bi ꞌñemba ya jöꞌi: 
\p —Togo ma ga hyanthu̱ har otꞌatꞌo̱ho̱. Hage ma ga hyanthu̱ nꞌar ñꞌo̱ho̱ hinte mi pe̱ꞌsa ár tsꞌe̱di, ngu nꞌar xithi hwönda ar ndöhi. Hinꞌö wainꞌö. 
\p  
\v 8 Te ga po̱ñhu̱ ga hyanthu̱ ꞌmu̱. Hage nꞌar ñꞌo̱ho̱ mi he ya dutu ximhödi. Hinꞌö, ngetho nuꞌu̱ kö yá nza̱tho dutu ꞌbu̱ ha yá ngu ya ndöꞌu̱. 
\p  
\v 9 Tema ga po̱ñhu̱ ma ga hyanthu̱ ꞌmu̱. Hage nꞌár mꞌe̱hni Jö. Hö, ne xa majöni di xiꞌahu̱, hinge ho̱nse̱ nꞌár mꞌe̱hni Jö, pe̱ꞌsa manꞌar döta nsu. 
\p  
\v 10 Ngetho gehnu̱ xki nho̱nga mamꞌe̱tꞌo har Tꞌofo habu̱ enö: 
\q1 Nuga di pe̱hna ma mꞌe̱hni da mꞌe̱tꞌo 
\q1 da hyokꞌa ar ꞌñu. 
\p  
\v 11 Xa majöni di xiꞌahu̱, hinxi mꞌu̱ manꞌar ñꞌo̱ho̱ di töpa ár nsu ar Xuwa Xixthe. Mödi njapꞌu̱hmö, nöꞌö ar tsi tꞌu̱lo xi yu̱tꞌa hár tsꞌu̱tꞌwi Jö, töpa ár nsu ar Xuwa. 
\p  
\v 12 Nuya pa bi ndu̱i bi xixthe ya jöꞌi ar Xuwa ne nubyatho, ár tsꞌu̱tꞌwi Jö tho ar nhweni, ne ho̱nse̱ nuꞌu̱ umbyá mu̱i go ku̱tꞌu̱. 
\p  
\v 13 Gatho yá mꞌe̱hni Jö ne ár tꞌofo ar Moise bi möñꞌu̱ nda e ár tsꞌu̱tꞌwi Jö, ha nu mi zo̱ ar Xuwa Xixthe bi möñꞌö mi ꞌba̱pꞌu̱tho nda zo̱ho̱. 
\p  
\v 14 Nuꞌmu̱ gi ne gi ñꞌemu̱ibihu̱, gehnu̱ ar Elia xka ꞌyo̱hu̱ nda penga manꞌagi. 
\p  
\v 15 Nöꞌö togo tu ár gu, dá ꞌyo̱xa nöꞌö di mö. 
\p  
\v 16 Togo ga he̱kwabi nuya jöꞌi ꞌbu̱ nuya payu̱. Nuyu̱, ñhe̱hwi nuya bötsi hu ha ya ta̱i, mafi ñꞌengwi yá ñꞌohu̱. 
\p  
\v 17 Ne eñꞌu̱: Da hu̱xthe ma nthu̱zahe ne hinga nehu̱, da ntuhe ya thuhu ntꞌa̱gi ne hinga nzoñhu̱. 
\p  
\v 18 Ngetho ba e ar Xuwa Xixthe, hinto mi ntsixkwi, ne hinto mi ñungwi, ne gi eñhu̱: Nthe̱xkwi nꞌar tsꞌondöhi. 
\p  
\v 19 Mꞌe̱fa ba e Nöꞌö Togo bi Njöꞌi, to gatho ntsixkwi ne ñungwi, gi eñhu̱ nꞌar tsꞌoꞌyo ne nꞌar mihni, ár ñꞌowi ya njotbojö ne ya ꞌyo̱tꞌatsꞌoki. Nöꞌö togo pe̱ꞌsa ar mfödi, nhekitho ha yá hoga ꞌbe̱fi. 
\s1 Yá mfe̱i xi tꞌe̱kwa ya me̱ꞌsku hnini 
\r (Lk. 10:13‑16) 
\p  
\v 20 Mꞌe̱fa ar Hesu bi ndu̱i bi hñuꞌmba yá hmi ya hnini habu̱ xki ꞌyo̱tꞌa ya ntꞌudi, ngetho hinxki ꞌyo̱tꞌwa yá ntso̱ꞌmi, mödi xki hyandwa ár tsꞌe̱di Jö. Ne bi ꞌñeñꞌö: 
\p  
\v 21 —Hwëkateꞌihu̱ gar menguhu̱ Korasi ne gar me Betsaidahu̱. Ngetho nuꞌmu̱ ya me Tiro ne ya me Sidon xi hyanthmö ya ntꞌudi xi tꞌo̱tꞌa ha ri ha̱ihu̱, xi ꞌyo̱tꞌwahmö yá ntso̱ꞌmi, ne xi hyemhö ya he dumu̱i, ne xi nkoxhmö ar ꞌbospi ntso̱ꞌmi. 
\p  
\v 22 Jange nuga di xiꞌahu̱, nunar pa da thösꞌahu̱ majöni, ri mfe̱ihu̱ ma da döta nöꞌö ma da hñönga ya me Tiro ne ya me Sidon. 
\p  
\v 23 Ha nuꞌahu̱ gar menguhu̱ Nkapernaum, ha gi hu ri mu̱ihu̱ ma da nju̱xꞌahu̱ mhetsꞌi. Hinꞌö, ma da tꞌeꞌahu̱ har ꞌbe̱xui. Ngetho nuꞌmu̱ har ha̱i Sodoma xi tꞌo̱thmö nuya ntꞌudi xka hyanthu̱, xi ꞌyo̱tꞌwahmö yá ntso̱ꞌmi, ne hinxi nhwati, di ꞌbu̱hmöꞌu̱ nuya payu̱. 
\p  
\v 24 Jange di xiꞌahu̱, nunar pa da thösꞌahu̱ majöni, ri mfe̱ihu̱ ma da döta ár mfe̱i ya me Sodoma. 
\s1 Ba e gi tsu̱kagihu̱, gi tsa̱ya̱hu̱ 
\r (Lk. 10:21‑22) 
\p  
\v 25 Nor paꞌö ar Hesu bi ñö ne bi ꞌñenö: 
\p —Di nsundaꞌi, ma tsi Dadaꞌi, gar Hmu mhetsꞌi ne gatho ar ximha̱i. Di ꞌraꞌa njamödi ngetho xka utwabi ri ntꞌuti nuꞌu̱ ngu ya tsi bötsi hintsꞌu̱ te pödi, ne xka ꞌñökwa nuꞌu̱ ja yá mfödi ne ya nimfeni. 
\p  
\v 26 Ngetho njapꞌu̱ xka numañhoge, ma tsi Dadaꞌi. 
\p  
\v 27 Mꞌe̱fa bi ꞌñemba nuꞌu̱ mi ꞌbu̱hnu̱: 
\p —Gatho xi utkagi ma Dada. Ho̱nse̱ꞌö pötka ma mfeni. Hinto pötwa ár mꞌu̱i ma Dada, ho̱nse̱ nuga ár Tꞌu̱gi ne nuꞌu̱ xta hwahni ga utwabi. 
\p  
\v 28 Ba ehu̱ gatho nuya gi nduhu̱ ne xi za̱ꞌahu̱, ne ga tukꞌa ri ꞌbe̱nihu̱ gi tsa̱ya̱hu̱. 
\p  
\v 29 Ngu nꞌar tsi boi ntꞌe̱i, hñöñhu̱ ar zanꞌwe̱i di husꞌahu̱, ne da tsa̱ gi te̱ngagihu̱ ma mꞌu̱i, dar hogajöꞌi ne hindar ñꞌetsꞌi. Nuꞌmu̱ gi ꞌbu̱hu̱ njapꞌu̱, hinda za̱ꞌahu̱ ne hinda du ri mu̱ihu̱. 
\p  
\v 30 Ngetho nunar zanꞌwe̱i di husꞌahu̱, hingi hembi gi tuxu̱, ha nunar ꞌbe̱ni di tutꞌahu̱, hingi hu̱. 
\c 12  
\s1 Ya ma̱xte bi doka ya ngötꞌe̱i har pa ntsa̱ya̱ 
\r (Mr. 2:23‑28; Lk. 6:1‑5) 
\p  
\v 1 Nuya paꞌu̱ ar Hesu ne yá ma̱xte bi ꞌranga ha ya hwöhi xki ꞌbotꞌa ya tꞌe̱i. Mar pa ntsa̱ya̱, ha nuyá ma̱xte mi tsu̱ ar thuhu, jange bi ndu̱i bi dokwa yá ngöhö ya tꞌe̱i, mi töki mi tsaꞌu̱. 
\p  
\v 2 Mi hyanda ya de̱ngaꞌbe̱pate, bi ꞌñemba ar Hesu: 
\p —Yoꞌö ri ma̱xte o̱tꞌa nöꞌö hingi ho da ꞌyo̱tꞌa har pa ntsa̱ya̱. 
\p  
\v 3 Ha nunar Hesu bi dötwabi njawa: 
\p —Ha hinxka nehu̱ habu̱ enga nöꞌö bi ꞌyo̱tꞌa ar Dabi núꞌmu̱ mi zu̱ ar thuhu, nöꞌö ne yá ñꞌowi. 
\p  
\v 4 Bi yu̱tꞌö hár nijö Jö, ne bi zi nuya thuhme xki ꞌbo̱ꞌspa Jö, ha nöꞌö ne yá ñꞌohu̱ himi ho nda ziꞌu̱, ho̱nse̱ ya möjö. 
\p  
\v 5 Ha hinxka nehu̱ hár tꞌofo ar Moise, nuya möjö mpe̱ har nijö, mödi ar pa ntsa̱ya̱, hingi nhu ngu nꞌar tsꞌoki. 
\p  
\v 6 Ha nuga di xiꞌahu̱, ꞌbu̱kwa nꞌa töpa ár nsu ar nijö. 
\p  
\v 7 Nuꞌmu̱ gi pöhmöhu̱ tema di bo̱nga nöꞌö mönga ár Tꞌofo Jö habu̱ enö: Hindi ne gi hönkagihu̱ ya mꞌo̱ñho̱. Nöꞌö di ne, gi ꞌñu ri nhwëkihu̱. Nuꞌmu̱ xi zohmö ri mfenihu̱, hingi tsu̱hmöhu̱ nuyu̱ hinte xi ꞌyo̱tꞌa nöꞌö hingi njapꞌu̱. 
\p  
\v 8 Ngetho Nöꞌö Togo ba e bi Njöꞌi gehnu̱ ár Hmu ar pa ntsa̱ya̱. 
\s1 Ar ñꞌo̱ho̱ xki ꞌyotꞌa ár ꞌye̱ 
\r (Mr. 3:1‑6; Lk. 6:6‑11) 
\p  
\v 9 Ar Hesu bi thogi, ma ba ku̱tꞌa ha yá nijöꞌu̱. 
\p  
\v 10 Ka mi ꞌbu̱hnu̱ nꞌar ñꞌo̱ho̱ xki ꞌyotꞌa nꞌár ꞌye̱. Ne nuya de̱ngaꞌbe̱pate bi ꞌya̱mba ar Hesu: 
\p —Hage xiñho gi o̱the nꞌar jöꞌi har pa ntsa̱ya̱. 
\p Bi ꞌya̱nga njapꞌu̱ ngetho mi ne nda dinga te nda hyo̱xꞌu̱. 
\p  
\v 11 Ha nunar Hesu bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Xiꞌmu̱ gi ꞌñehu̱ nꞌar tsi de̱ti ne da zo ha nꞌar otsꞌi, ha hingi hñöhu̱ mödi ar pa ntsa̱ya̱. 
\p  
\v 12 Ha hinge nꞌar ñꞌo̱ho̱ töpa ár nsu nꞌar tsi de̱ti. Jange mahyoni ga o̱thu̱ ar ñho mödi ar pa ntsa̱ya̱. 
\p  
\v 13 Nuꞌmú̱ ar Hesu bi ꞌñemba ar ñꞌo̱ho̱ xki ꞌyotꞌa ár ꞌye̱: 
\p —Maka ri ꞌye̱. 
\p Nöꞌö bi japꞌu̱, ne dama bi dixa ár ꞌye̱, ne bi gohi ngu nöꞌö manꞌa. 
\p  
\v 14 Nu mi bo̱nga ya de̱ngaꞌbe̱pate, bi ñꞌu̱tꞌi hanja nda tsa̱ nda hyo ar Hesu. 
\s1 Ar ꞌbe̱go xki hñuxa Jö 
\p  
\v 15 Ar Hesu mi pötho te mi beñꞌu̱, bi zohnu̱ bi ma, ne nze̱ye̱ ya jöꞌi bi de̱ni mi o̱thebi yá hñeni. 
\p  
\v 16 Ne xa mi huꞌmba yá mu̱i hinto nda metwabi togoꞌö. 
\p  
\v 17 Ne njapꞌu̱ nda tho ngu xki mönga ar mꞌe̱hni Isaia núꞌmu̱ bi ꞌñenö: 
\q1  
\v 18 Gehnu̱ ma hoga ꞌbe̱go xta hutsꞌi, 
\q1 togo di mödi ne jakagi ga njohya. 
\q1 Ga umba ma Hñö, 
\q1 da zohna gatho ya hnini ꞌbu̱ hár nxidi ar ximha̱i, ne da xipabiꞌu̱ xi ꞌñepꞌu̱ ar pa da thöꞌspa majöni. 
\q1  
\v 19 Hinto ma da ntsa̱hñökiwi, hinda ma da mafi, 
\q1 ne hinda ma da tꞌo̱ ár mhö ha ya ꞌñu. 
\q1  
\v 20 Ma da hñuꞌmba yá mu̱i nuꞌu̱ hintsꞌu̱ pe̱ꞌsa ár tsꞌe̱di yá ñꞌemu̱i, ngu nꞌar xithi ꞌbu̱tho da dehmi. 
\q1 Ma da me̱ꞌspa ar nhwëki nuꞌu̱ pe̱ꞌsa nꞌa tsi tu̱i ar ndo̱ꞌmi, ngu nꞌar tsibi fu̱ni. 
\q1 Ne da japi da ntöte ar ñho. 
\q1  
\v 21 Ne gatho ya jöꞌi ꞌbu̱ hár nxidi ar ximha̱i da do̱ꞌmba ár mfa̱tsꞌi uñꞌö. 
\s1 Ar ñömañꞌu̱ tꞌe̱mba ár Hñö Jö 
\r (Mr. 3:20‑30; Lk. 11:14‑23; 12:10) 
\p  
\v 22 Nuꞌmú̱ ar Hesu ba tsꞌimpa nꞌar jöꞌi mi gone ne mi goda̱, ngetho xki nthe̱xkwi nꞌar tsꞌondöhi. Bi o̱the, ne dama bi za̱ bi ñö ne bi hyandi. 
\p  
\v 23 Jange gatho ya jöꞌi xa mi ꞌyo̱tho, ne mi enga nꞌa ngu nꞌa: 
\p —Hage go gehnu̱ ár Tꞌu̱ ar Dabi ꞌmu̱. 
\p  
\v 24 Ha nuya de̱ngaꞌbe̱pate mi ꞌyo̱xa nöꞌö mi mönga ya jöꞌi, bi ꞌñeñꞌu̱: 
\p —Nunu̱ hingi e̱nse̱ ya tsꞌondöhi, hömpa ár tsꞌe̱di ar Belsebu ár ndö ya tsꞌondöhi. 
\p  
\v 25 Nunar Hesu bi bötwatho yá mfeniꞌu̱, ne bi ꞌñembabi: 
\p —Nuꞌmu̱ nꞌar hnini da ñhege ne da ntunse̱, da jöꞌsase̱ gatho nöꞌö xi ꞌyo̱tꞌe. Ha nuꞌmu̱ da ntꞌu̱tsase̱ yá mengu nꞌar ngu, hiñꞌotho ár tsꞌe̱di, ne da nhwati. 
\p  
\v 26 Xi ar tsꞌondöhi, hage da ꞌye̱nse̱ yá mitsꞌondöhiwi. Nuꞌmu̱ da japꞌu̱, hinte di pe̱ꞌsa ár tsꞌe̱di ne xi nhwata gatho ꞌmu̱. 
\p  
\v 27 Gi eñhu̱ nuga di e̱nga ya tsꞌondöhi ngetho di hömpa ár tsꞌe̱di ar Belsebu. Xi ri mꞌe̱hnihu̱, tema tsꞌe̱di höꞌu̱ e̱nga ya tsꞌondöhi ꞌmu̱. Go da hñupꞌa ri hmihu̱ꞌu̱. 
\p  
\v 28 Ha nuꞌmu̱ di hömpa ár tsꞌe̱di ár Hñö Jö di e̱nga ya tsꞌondöhi, pöhu̱ ꞌmu̱, xi zo̱kwa habu̱ gi ꞌbu̱hu̱ ár tsꞌu̱tꞌwi Jö. 
\p  
\v 29 Hanja da za̱ da yu̱tꞌa nꞌar bë hár ngu nꞌar ñꞌo̱ho̱ xa di pe̱ꞌsa ár tsꞌe̱di, da bëpa yá ñho nuꞌmu̱ hinda xo̱tꞌe mꞌe̱tꞌo. Ne xta wadi hö, ja da tsa̱ da bëpa yá ñho. 
\p  
\v 30 Nuꞌu̱ togo hindi ñꞌoꞌbe, u̱tsagi, ne nöꞌö togo hindi musꞌbe mahye̱gi, go fontꞌi. 
\p  
\v 31 Di xiꞌahu̱, gatho ya tsꞌoki o̱tꞌa ya jöꞌi, ne gatho ya tsꞌate möñꞌu̱, ma da mpumbabi. Ha nöꞌö togo da ꞌye̱mba ar ñömañꞌu̱ ár Hñö Jö, hinda ma da mpumbabi. 
\p  
\v 32 Nuꞌmu̱ togo da zanga Nöꞌö ba e bi Njöꞌi, ma da mpumbabi. Ha nöꞌö togo da ñömañꞌu̱ ár Hñö Jö, hinda ma da mpumbabipya, ne hiñhamꞌu̱ da me̱ꞌsa ar pumbate. 
\p  
\v 33 Beñhu̱ nuꞌmu̱ ar za xiñho, ma da unga nöꞌö xiñho nꞌehe. Ha nuꞌmu̱ ar za hingi ho, hingi ho nöꞌö ma da uni, ngetho nöꞌö te unga nꞌar za, ja föpꞌu̱ tema zaꞌö. 
\p  
\v 34 Tsꞌojöꞌihu̱ di hñöxꞌahu̱ ya kꞌeñö. Hanja da tsa̱ gi möñhu̱ nöꞌö xiñho xa gar tsꞌojöꞌihu̱. Ngetho nöꞌö ñuxa ha ri mu̱ihu̱, gehnu̱ gi möñhu̱. 
\p  
\v 35 Nöꞌö togo benga ya hoga mfeni, mönga nöꞌö xiñho, ha nöꞌö benga ya tsꞌomfeni, mönga ya tsꞌomhö. 
\p  
\v 36 Nuga di xiꞌahu̱, gatho nöꞌö te gi möñhu̱ ne hingi jamasuhu̱, ja tema gi thöhu̱ núꞌmu̱ xta thösꞌahu̱ majöni. 
\p  
\v 37 Ngetho Jö ma da hñösꞌahu̱ majöni gatho nöꞌö gi möñhu̱, ne da nsiꞌahu̱ ri hogajöꞌihu̱ wa ri tsꞌomꞌu̱ihu̱. 
\s1 Ya tsꞌojöꞌi a̱ nꞌar ntꞌudi 
\r (Lk. 11:29‑32) 
\p  
\v 38 Nuꞌmú̱ ꞌra ya bötꞌofo ne ya de̱ngaꞌbe̱pate mi ꞌbu̱hnu̱, bi ꞌñemba ar Hesu: 
\p —Utate, di ne ga hanthe gi ꞌyo̱tꞌa nꞌar ntꞌudi, njapꞌu̱ da nheki xpa pe̱ñꞌa Jö. 
\p  
\v 39 Ar Hesu bi dödi ne bi ꞌñenö: 
\p —Ya tsꞌojöꞌi ꞌbu̱ nuya payu̱ a̱di da hyanda nꞌar ntꞌudi, ne hinte ma ntꞌudi da tꞌumbabi, ho̱nse̱ ár ntꞌudi ar mꞌe̱hni Honas. 
\p  
\v 40 Ngetho nöꞌö bi ñꞌo hñupa ne hñuxui mbo ár mu̱i ar döta hwö. Ma da njapꞌu̱ Nöꞌö Togo ba e bi Njöꞌi, ma da mꞌu̱ hñupa ne hñuxui hár mu̱i ar ha̱i nꞌehe. 
\p  
\v 41 Nuya me Ninibe ma da nanga har thöxamajöni, ne ma da hñuꞌmba yá hmi nuya jöꞌi ꞌbu̱ nuya payu̱. Ngetho nuꞌu̱ bi ꞌyo̱tꞌwa yá ntso̱ꞌmi núꞌmu̱ mi zo ar Honas, ha ꞌbu̱kwa nꞌa töpa ár nsu ar Honas. 
\p  
\v 42 Nunar ꞌbe̱hñö mar ndö ndi ꞌñe makꞌangi, ma da nanga har thöxamajöni, da hñuꞌmba yá hmi nuya jöꞌi ꞌbu̱ nuya payu̱. Ngetho nuna ba e har yapꞌu̱ ha̱i nda ꞌyo̱ꞌspa ár mfödi ar Salomon, ne gi ꞌbu̱hwihu̱wa nꞌa xa töpa ár nsu ar Salomon. 
\s1 Ar tsꞌondöhi bi pengi 
\r (Lk. 11:24‑26) 
\p  
\v 43 Nepꞌu̱ ar Hesu bi ꞌñenö: 
\p —Nuꞌmu̱ nꞌar tsꞌondöhi da hye̱ nꞌar jöꞌi, da ñꞌo ha ya otꞌatꞌo̱ho̱ di honga habu̱ da ntsa̱ya̱, ne hinte tini, 
\p  
\v 44 nꞌa nda bense̱ ne da ꞌñenö: Xiꞌmu̱ ga penga ha ma ngu da po̱ni. Ne xta zo̱ho̱ da dini hinto di ꞌbu̱i, xi njoki ne xi thoki xiñho. 
\p  
\v 45 Nuꞌmú̱ nöꞌö ar tsꞌondöhiꞌö ma da hyonga ma yoto yá mitsꞌondöhiwi di töte yá ntsꞌo, ne da ku̱tꞌi da mꞌu̱hwi. Ne nunár ꞌbe̱fa mꞌu̱i nunar jöꞌi xki hye̱hmö ar tsꞌondöhi, di töte ár ntsꞌo hinge ngu ꞌbe̱tꞌo. Ma da thota yá ntsꞌo nuya jöꞌi ꞌbu̱ nuya payu̱ nꞌehe. 
\s1 Ár nönö ne yá jödö ar Hesu 
\r (Mr. 3:31‑35; Lk. 8:19‑21) 
\p  
\v 46 Ar Hesu himi jwatho nda zo ya jöꞌi, nꞌa mbi zo̱ta ár nönö ne yá jödö mi ꞌba̱ nthi mi ne nda ñöwi. 
\p  
\v 47 Nꞌa togo bi ꞌñembabi: 
\p —Ri nönö ne ri jödö bi ꞌba̱hnu̱ nthi, ne gi ñöwi ꞌnö. 
\p  
\v 48 Ar Hesu bi dötwabiꞌö: 
\p —Togo ma nönö ne ma jödö. 
\p  
\v 49 Bi uti habu̱ mi ꞌbu̱ yá ma̱xte, ne bi ꞌñenö: 
\p —Go gehyu̱ ma nönö ne ma jödö. 
\p  
\v 50 Ngetho gatho nuꞌu̱ o̱tꞌa ngu mönga ma Dada bi ꞌbu̱ mhetsꞌi, gehyu̱ ma jödö, ma nju ne ma nönö nꞌehe. 
\c 13  
\s1 Ár ꞌbede ar motꞌi 
\r (Mr. 4:1‑9; Lk. 8:4‑8) 
\p  
\v 1 Nunar paꞌö ar Hesu bi bo̱nga har ngu habu̱ mi ꞌbu̱i, ne bi ma ba hu har ñönthe. 
\p  
\v 2 Bi watꞌa nze̱ye̱ ya jöꞌi habu̱ mi ꞌbu̱ꞌö, jange bi bo̱xa ha nꞌar motsa ne ka bi hñuxnu̱, ha gatho ya jöꞌi mi ꞌba̱ har ñönthe. 
\p  
\v 3 Ne bi metwabi nze̱ye̱ ya ꞌbede mi utwabi. Mꞌe̱tꞌo bi me nꞌár ꞌbede nꞌar motꞌi ne bi ꞌñenö: 
\p —Nꞌar motꞌi bi bo̱ni ma ba potꞌa ár hwöhi. 
\p  
\v 4 Núꞌmu̱ mi mpotꞌi, nꞌa tu̱i bi zo har ꞌñu, ba e ya tsꞌintsꞌu̱ bi go bi za. 
\p  
\v 5 Manꞌa tu̱i bi zo ha ya do habu̱ himi köxa nze̱ye̱ ar ha̱i. Ngutꞌa bi kꞌontsꞌi ngetho himar mpidi ar ha̱i. 
\p  
\v 6 Ne nu mi bo̱xa ar hyadi bi hwixki. Himi tsa̱ nda nu̱nga yá ꞌyu̱, jange bi ꞌyotꞌi. 
\p  
\v 7 Manꞌa tu̱i bi zo habu̱ mi ja ya ꞌmini, bi xuhña ne bi otꞌi. 
\p  
\v 8 Ha manꞌa tu̱i bi zo habu̱ mar ñho ar ha̱i, xa bi unga nꞌar hoga sofo, ꞌra nꞌa nthehe, maꞌra hñunꞌa̱te, ne maꞌra nꞌa̱temaꞌre̱tꞌa nꞌa ngu nꞌar ꞌba̱i. 
\p  
\v 9 Nöꞌö togo tu ar gu da ꞌyo̱de, dá ꞌyo̱xa nöꞌö te di mö. 
\s1 Yoꞌö ar Hesu mi zo mꞌede ya jöꞌi 
\r (Mr. 4:10‑12; Lk. 8:9‑10) 
\p  
\v 10 Mꞌe̱fa yá ma̱xte bi watꞌa habu̱ mi ꞌbu̱ ar Hesu ne bi ꞌñembabi: 
\p —Yoꞌö gi zo mꞌede ya jöꞌi. 
\p  
\v 11 Ar Hesu bi dötwabi ne bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Nuꞌahu̱, Jö utꞌahu̱ nöꞌö hinxki fö mamꞌe̱tꞌo tengu ár tsꞌu̱tꞌwi, ha nu maꞌra hinxi tꞌutwabi. 
\p  
\v 12 Ngetho nöꞌö to pe̱tsꞌi, ma da thuꞌspabi, ha nöꞌö hinte pe̱tsꞌi, ma da thömba xo̱ge. 
\p  
\v 13 Jange di zo mꞌede, ngetho tu yá da̱, ne hingi handi, tu yá gu, ne hingi o̱de, ne hingi tso yá mfeni. 
\p  
\v 14 Thohyu̱ ngu bi mönga ar mꞌe̱hni Isaia núꞌmu̱ bi ꞌñenö: 
\q1 Ma gi ꞌyo̱hu̱, ne hinda zo ri mfenihu̱. 
\q1 Ma gi hyanthu̱, ne hingi pöhu̱ teme di bo̱nga nöꞌö gi hanthu̱. 
\q1  
\v 15 Ngetho nuya jöꞌiyu̱ xi japi xi më yá ñö, 
\q1 ne hingi ne da ꞌyo̱xa nöꞌö o̱de. 
\q1 Xi tsꞌa̱ntꞌa yá da̱, 
\q1 njapꞌu̱ hinda xo yá da̱ da hyandi, 
\q1 ne hinda zo yá gu, 
\q1 hinda kwata ha yá mu̱i, 
\q1 ne da hñuxka yá da̱, 
\q1 ha nuga da tsa̱ ga umba ar nzaki. 
\p  
\v 16 Ha nuꞌahu̱, nza̱tho ri da̱se̱hu̱ xka hyanthu̱, ne ri guse̱hu̱ xka ꞌyo̱hu̱. 
\p  
\v 17 Ngetho xa majöni di xiꞌahu̱, nze̱ye̱ yá mꞌe̱hni Jö ne maꞌra ya hogajöꞌi, mi nemhö nda hyanda nöꞌö gi hanthu̱pya, ha himbi tsa̱ bi hyantꞌu̱. Ne mi nemhö nda ꞌyo̱xa nöꞌö gi o̱hu̱pya, ha himbi ꞌyo̱xꞌu̱. 
\s1 Ar Hesu bi mönga tema di bo̱nga ár ꞌbede ar motꞌi 
\r (Mr. 4:13‑20; Lk. 8:11‑15) 
\p  
\v 18 ꞌYo̱hu̱pya tema di bo̱nga ár ꞌbede ar motꞌi da xiꞌahu̱. 
\p  
\v 19 Nöꞌö togo da ꞌyo̱xa ar mhö no̱mba ár tsꞌu̱tꞌwi Jö ne hinda zo ár mfeni, mꞌe̱fa da e ar tsꞌondöhi ne da hñömba ar mhö xki zomhö hár mu̱i, gehnu̱ nöꞌö nꞌa tu̱i bi zo har ꞌñu. 
\p  
\v 20 Nuꞌu̱ maꞌra bi zo ha ya do, ngu nöꞌö bi ꞌyo̱xa ár mhö Jö ne da njohya da hñöni. 
\p  
\v 21 Ha hinxi ꞌñetꞌa xiñho hár mu̱i nunar mhönu̱, jange xta e ya thogi ne ya ntꞌu̱tsa ngetho xi hñömga ma mhö, da ꞌwege, ngu ar tꞌe̱i hinxi nu̱nga ár ꞌyu̱ ngutꞌa da ꞌyotꞌi. 
\p  
\v 22 Nöꞌö nꞌa tu̱i bi zo habu̱ mi ja ya ꞌmini, gehyu̱ nuya xi ꞌyo̱xa ár mhö Jö, ne dama bi ꞌbe̱ ar ñꞌemu̱i, ngetho tupa ár mu̱i gatho nöꞌö te jawa har ximha̱i, ne ñhe̱gi da ka ar bojö. Gathoyu̱ da jöꞌsa ar mhö, jangutho ar tꞌe̱i hinte bi uni. 
\p  
\v 23 Ha nu maꞌra bi zo habu̱ mar ñho ar ha̱i, gehyu̱ nuya bi ꞌyo̱xa ár mhö Jö ne bi zo yá mfeni. Xa bi unga nꞌar hoga zofoyu̱, ꞌra bi unga nꞌanthebe, ꞌra hñunꞌa̱te, ha nu maꞌra nꞌa̱temaꞌre̱tꞌa nꞌa ngu nꞌar ꞌba̱i. 
\s1 Ár ꞌbede ar tꞌe̱i ne ar nxotꞌo 
\p  
\v 24 Mꞌe̱fa ar Hesu bi metwabiꞌu̱ manꞌar ꞌbede ne bi ꞌñenö: 
\p —Ár tsꞌu̱tꞌwi Jö bi ꞌbu̱ mhetsꞌi jangu nꞌar motꞌi bi ma hár hwöhi ba potꞌa ar tꞌe̱i xi thahni. 
\p  
\v 25 Ha núꞌmu̱ mi ö yá ꞌbe̱go, ba e ár ñꞌu̱ni ne bi motꞌwa ya nxotꞌo hár hwöhi xki motꞌa ar tꞌe̱i, ne bi ma. 
\p  
\v 26 Nu mi te ar tꞌe̱i ne mi fu̱di nda ngöhö, bi kꞌontsꞌa ar nxotꞌo ꞌmu̱ nꞌehe. 
\p  
\v 27 Nuya ꞌbe̱go bi ma ba a̱nga nöꞌö togo ár me̱ti ar hwöhi ne bi ꞌñembabiꞌu̱: Tsi ndada, ha hinga potꞌa ar tꞌe̱i xki nthahni ha ri hwöhi. Xiꞌmu̱ ha xpa e nuya nxotꞌo ꞌmu̱. 
\p  
\v 28 Nor ñꞌo̱ho̱ꞌö bi ꞌñemba yá ꞌbe̱go: Zage nꞌa ma ñꞌu̱ni xi motꞌi. Nuyu̱ bi ꞌñembabi ꞌmu̱: Ha gi ne ma ga kꞌu̱se ya nxotꞌo. 
\p  
\v 29 Nöꞌö togo ár me̱ti ar hwöhi bi dödi ne bi ꞌñembabiꞌu̱: Hinꞌö, yo gi kꞌu̱su̱ ngetho yo ma da kꞌu̱xkwi ya tꞌe̱i nꞌehe. 
\p  
\v 30 Hye̱hu̱pꞌu̱ da tewi mahye̱gi, ne nu xta zo̱ ár pa ar sofo, ga xipa ya xathe da xatꞌa mꞌe̱tꞌo ya nxotꞌo da dutꞌi, ne da göꞌsa har tsibi da zötꞌi. Ha nor tꞌe̱i da muntsꞌi da kwata ha ma tꞌu. 
\s1 Ár ꞌbede ar nda̱murtasa bi ꞌbotꞌi 
\r (Mr. 4:30‑32; Lk. 13:18‑19) 
\p  
\v 31 Ne ar Hesu bi metwa manꞌar ꞌbede ne bi ꞌñembabi: 
\p —Ár tsꞌu̱tꞌwi Jö bi ꞌbu̱ mhetsꞌi ñhe̱hwi nꞌar nda̱murtasa bi motꞌa nꞌar ñꞌo̱ho̱ hár hwöhi. 
\p  
\v 32 Nöꞌö ar nda̱ꞌö xa tsi tꞌu̱lo töta gatho nu maꞌra. Ha nu xta te, töta gatho nu maꞌra ya kꞌani, habu̱ bi e ya tsꞌintsꞌu̱ köxa yá mꞌafi. 
\s1 Ár ꞌbede ar njoxthuhme 
\r (Lk. 13:20‑21) 
\p  
\v 33 Bi xipa manꞌar ꞌbede ne bi ꞌñembabi: 
\p —Ár tsꞌu̱tꞌwi Jö bi ꞌbu̱ mhetsꞌi ñhe̱hwi ar njoxthuhme bi pantꞌa nꞌar ꞌbe̱hñö ha gu̱to hwada ar ju̱ni, ne bi do̱ꞌmi bi joxa xo̱ge. 
\s1 Teme mi japa ar Hesu ya ꞌbede 
\r (Mr. 4:33‑34) 
\p  
\v 34 Ar Hesu gatho nöꞌö te mi xipa ya jöꞌi, mi xipa mꞌede. Nuꞌmu̱ himar ꞌbede hinte mi xipabi. 
\p  
\v 35 Njapꞌu̱ bi thogi ngu xki mönga mahamꞌu̱ ár mꞌe̱hni Jö núꞌmu̱ bi ꞌñenö: 
\q1 Mꞌede ma ga zo ya jöꞌi, 
\q1 Ma ga mönga nöꞌö xki tꞌögi núꞌmu̱ mi thoka ar ximha̱i. 
\s1 Ar Hesu bi mönga teme di bo̱nga ár ꞌbede ar tꞌe̱i ne ar nxotꞌo 
\p  
\v 36 Ar Hesu mi wadi bi ꞌñe ya jöꞌi, bi ma har ngu habu̱ mi ꞌbu̱i, ne bi watꞌa yá ma̱xte, bi ꞌñembabi: 
\p —Xiꞌmu̱ gi xikagihe teme di bo̱nga ár ꞌbede ar nxotꞌo ꞌba̱ har hwöhi. 
\p  
\v 37 Ar Hesu bi dötwabiꞌu̱ ne bi ꞌñenö: 
\p —Nöꞌö togo potꞌa ar tꞌe̱i xi thahni, gehnu̱ Nöꞌö Togo ba e bi Njöꞌi. 
\p  
\v 38 Ar hwöhi gehnu̱ ar ximha̱i, ha nöꞌö ar tꞌe̱i xi thahni, gehyu̱ nuꞌu̱ ꞌbu̱ hár tsꞌu̱tꞌwi Jö. Ha nunar nxotꞌo, nuya te̱nga ar tsꞌondöhi. 
\p  
\v 39 Ar ñꞌu̱ni potꞌa ar nxotꞌo, ar tsꞌondöhi. Nunar sofo gehnu̱ ár ngötsꞌi ar ximha̱i, ne nuya xathe gehyu̱ yá e̱nxe̱ Jö. 
\p  
\v 40 Jangu ya xatꞌe̱i ꞌweka ar nxotꞌo da tsꞌötꞌi, njapꞌu̱ hár ngötsꞌi ar ximha̱i, ya e̱nxe̱ ma da ꞌweka nuya jöꞌi te̱nga ar tsꞌondöhi. 
\p  
\v 41 Nöꞌö Togo ba e bi Njöꞌi ma da me̱hna yá e̱nxe̱ da gu̱ka hár tsꞌu̱tꞌwi gatho nuya ꞌyo̱tꞌatsꞌoki ne nuꞌu̱ japa maꞌra da ntsꞌoki. 
\p  
\v 42 Ne ma da tꞌu̱tꞌa har tsibi, ka ma da nzonu̱ ne da guxtya tsꞌi di tho ya u̱gi. 
\p  
\v 43 Ne nuꞌu̱ ya hogajöꞌi ma da yotꞌu̱ ngu ar hyadi núnu̱ mhetsꞌi, habu̱ bi ꞌbu̱ ár tsꞌu̱tꞌwi Jö yá Dada. Nuꞌu̱ togo tu yá gu da ꞌyo̱de, dá ꞌyo̱xa nöꞌö di mö. 
\s1 Ár ꞌbede ar mꞌe̱tsꞌi tꞌa̱gi 
\p  
\v 44 Ár tsꞌu̱tꞌwi Jö bi ꞌbu̱ mhetsꞌi ñhe̱hwi nꞌar mꞌe̱tsꞌi tꞌa̱ har ha̱i. Nunar mꞌe̱tsꞌinu̱ bi dinga nꞌar jöꞌi, ne bi mengi bi ꞌñö manꞌagi. Ne xa bi njohya bi ma ba pa̱ gatho nöꞌö mi pe̱tsꞌi, bi da̱nga ar ha̱i habu̱ mi tꞌa̱ ar mꞌe̱tsꞌi. 
\s1 Ar nza̱tho do xa xi mhödi 
\p  
\v 45 Nunár tsꞌu̱tꞌwi Jö bi ꞌbu̱ mhetsꞌi jangu nꞌar ma̱ honga ya nza̱tho do xa xi mhödi. 
\p  
\v 46 Nu mi dinga nꞌar hoga do, bi ma ba pa̱ gatho nöꞌö mi pe̱tsꞌi ne bi ma ba ta̱i. 
\s1 Ar ntꞌa̱tsꞌi 
\p  
\v 47 Ár tsꞌu̱tꞌwi Jö bi ꞌbu̱ mhetsꞌi jangu nꞌar ntꞌa̱tsꞌi njötꞌa har dehe ne tsa̱ntꞌö ar zuꞌwe bi gu̱tsꞌi. 
\p  
\v 48 Nu xta ñuxa yá ntꞌa̱tsꞌi, nuya ngu̱xhwö da gu̱ka har ñönthe, ne da hñudi da hwahna nuya xiñho da ꞌyu̱tꞌa ha yá ꞌbo̱tsꞌe, ne nu maꞌra hingi ho da ꞌye̱nga nthi. 
\p  
\v 49 Ma da njapꞌu̱ xta göxa ar ximha̱i, da e ya e̱nxe̱ da ꞌweka ya tsꞌomꞌu̱i xi nthöskwi ya hogajöꞌi. 
\p  
\v 50 Ne da tho̱tꞌa har tsibi, ka ma da nzonu̱ ne da guxtꞌa yá tsꞌi. 
\s1 Ya ꞌraꞌyo ne ya gönga mꞌe̱tsꞌi 
\p  
\v 51 Nuꞌmú̱ ar Hesu bi ꞌya̱nga yá ma̱xte: 
\p —Ha xi zo ri mfenihu̱ gatho nöꞌö xta xiꞌahu̱. 
\p Bi döꞌu̱ ne bi ꞌñeñꞌu̱: 
\p —Hö, ma tsi Hmuꞌihe. 
\p  
\v 52 Nuꞌmu̱ nöꞌö bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Njapꞌu̱ nꞌar bötꞌofo pötwa xiñho ár tsꞌu̱tꞌwi Jö, ñhe̱hwi nꞌar dada pe̱ꞌsa ár mꞌe̱tsꞌi, ne ju̱ka nuꞌu̱ mi ja mahamꞌu̱ ne nuꞌu̱ ja getya xi nja. 
\s1 Ar Hesu mi ꞌbu̱hnu̱ Nasare 
\r (Mr. 6:1‑6; Lk. 4:16‑30) 
\p  
\v 53 Mi wadi bi mönga nuya ꞌbedeyu̱, bi ma bi zohnu̱ nunar hnininu̱. 
\p  
\v 54 Ne bi zo̱nga hár ha̱iꞌö, mi ku̱tꞌa ha yá nijö mi uti, ne nuya jöꞌi xa mi ꞌyo̱tho ne mi eñꞌu̱: 
\p —Ha xpa tinga ar mfödi ne ar tsꞌe̱di da ꞌyo̱tꞌa nuya döta ntꞌudiyu̱. 
\p  
\v 55 Ha hinga gehnu̱ ár tꞌu̱ ar hye̱nza. Ha hingar Maria ár nönönu̱, ne ár jödö ar Hakobo, ar Huse, ar Simu ne ar Huda ꞌmu̱. 
\p  
\v 56 Ha hinge di ꞌbu̱hwihu̱wa yá nju nꞌehe. Ha xpa pöhnu̱ gatho nöꞌö mö ne o̱tnu̱ ꞌmu̱. 
\p  
\v 57 Ne nuya mengunu̱ xa mi tso̱tꞌa yá mu̱i, jange ar Hesu bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Nꞌár mꞌe̱hni Jö habu̱ gatho hnumansu, ha nu hár ha̱ise̱ hinꞌö, ne hár nguse̱. 
\p  
\v 58 Jange himbi ꞌyo̱tꞌa nze̱ye̱ ya döta ntꞌudinu̱, ngetho ya jöꞌi himi ñꞌemu̱ibi. 
\c 14  
\s1 Bi tho ar Xuwa Xixthe 
\r (Mr. 6:14‑29; Lk. 9:7‑9) 
\p  
\v 1 Nuya paꞌu̱ ar ndö Erode bi zo ár gu gatho nöꞌö mi o̱tꞌa ar Hesu. 
\p  
\v 2 Ne bi ꞌñemba yá ꞌbe̱go: 
\p —Nöꞌö ar ñꞌo̱ho̱ꞌö, gehni ar Xuwa Xixthe xi mengi xi nte, jange pe̱ꞌsa nor tsꞌe̱diꞌö. 
\p  
\v 3 Ar Erode mi mönga njapꞌu̱ ngetho xki gu̱ ar Xuwa Xixthe, xki dötꞌi, ne xki gotꞌa har fa̱di. Nunu̱ mi hökwahmö hinge nda mꞌu̱hwi ar Erodia ár ꞌbe̱hñö ar Lipe ár jödöpꞌu̱ꞌö. 
\p  
\v 4 Ngetho ar Xuwa Xixthe xki ꞌñemba ar Erode: 
\p —Hingi ho gi ꞌbu̱hwi nunar ꞌbe̱hñönu̱. 
\p  
\v 5 Jange ar Erode mi ne nda hyo. Himbi ꞌyo̱tꞌe ngetho mi tsu ya jöꞌi, nuyu̱ mi jamfi már mꞌe̱hni Jö. 
\p  
\v 6 Ha nꞌagi mi tꞌo̱tꞌwa ár da̱ngo ar Erode, nunár tꞌinxu ar Erodia bi nei madeda gatho nuꞌu̱ mi ꞌbu̱hnu̱, ha nu ar Erode xa bi numañho. 
\p  
\v 7 Jange bi ñötꞌwabi nda umba gatho nöꞌö nda ꞌya̱di, ne bi ꞌñetꞌa made Jö. 
\p  
\v 8 Nuꞌmú̱ ar nxutsi bi ꞌñemba ar Erode: 
\p —Di ne gi ꞌrakagiwa ár ñö ar Xuwa Xixthe ha nꞌar manza. 
\p Go bi ꞌya̱ꞌö ngetho ár nönö xki ꞌyu̱tꞌi tema nda ꞌya̱di. 
\p  
\v 9 Ar ndö Erode xa bi zo̱tꞌa ár mu̱i. Mödi njapꞌu̱ himbi tsa̱ bi ponga ár ne, ngetho xki ꞌñetꞌa made Jö, ne xki ꞌyo̱xa gatho nuꞌu̱ mi ꞌbu̱hwinu̱ har mexa. Jange bi mö nda tꞌumbabi. 
\p  
\v 10 Ne bi möñꞌö nda the̱kwa ár ñö ar Xuwa Xixthe har fa̱di. 
\p  
\v 11 Ba thömpa ár ñö ha nꞌar döta manza, bi tꞌumba ar nxutsi, ne nunu̱ bi hñöꞌspa ár nönö. 
\p  
\v 12 Mꞌe̱fa bi zo̱ yá ma̱xte har fa̱di habu̱ mi jothmö, bi hñöꞌspa ár ndoꞌyo ma ba a̱gi, ne bi maꞌu̱ ba xipa ar Hesu nöꞌö xki thogi. 
\s1 Ar Hesu bi ꞌwinga tho ngu̱dminthebe ya jöꞌi 
\r (Mr. 6:30‑44; Lk. 9:10‑17; Jn. 6:1‑14) 
\p  
\v 13 Mi ꞌyo̱ ar Hesu njapꞌu̱, bi bo̱xa ha nꞌar motsa, bi ꞌranga ꞌrandi ar dehe, bi ma habu̱ hinto mi ꞌbu̱i. Ha nu mi ꞌyo̱ ya jöꞌi ndi manu̱, ba po̱nga ha ya hnini, bi ma watho ma ba kꞌötsꞌi. 
\p  
\v 14 Nu mi bo̱nga ar Hesu har ñönthe, bi hyandi mi ꞌbu̱hnu̱ nze̱ye̱ ya jöꞌi mi to̱ꞌmi. Xa bi hwëki ne bi o̱thebi yá hñeni. 
\p  
\v 15 Nu mi nde bi watꞌa yá ma̱xte habu̱ mi ꞌba̱ꞌö, ne bi ꞌñembabi: 
\p —Pe̱hna ya jöꞌi ma da da̱nga te da zi ha ya tꞌu̱lo hnini, ngetho bi nde, ne te da dingwa habu̱ di ꞌbu̱hu̱. 
\p  
\v 16 Ar Hesu bi dödi ne bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Hinda ma da hyonga te da ziyu̱, go ma gi umfu̱. 
\p  
\v 17 Nuyá ma̱xte bi dödi ne bi ꞌñeñꞌu̱: 
\p —Habu̱ ga tiñhe tema ga umfeyu̱. Ho̱nse̱ ꞌbu̱kwa ku̱tꞌa ya thuhme ne yoho ya tsi hwö. 
\p  
\v 18 Ne ar Hesu bi ꞌñenö: 
\p —Ba höhu̱wa. 
\p  
\v 19 Mꞌe̱fa bi xipabi ya jöꞌi nda hñu ha ya do̱ni. Ne bi gu̱ nuꞌu̱ ku̱tꞌa ya thuhme ne yoho ya tsi hwö, bi no̱ꞌsa mhetsꞌi bi jöpi, bi heke ne bi thokwabi yá ma̱xte, ne nuyu̱ bi hemba ya jöꞌi. 
\p  
\v 20 Gatho ya jöꞌi bi ñuni ne xa bi niñö, ha nuya xe̱ni bi bongi bi njo, ne bi ñhuꞌsa ꞌre̱tꞌamayoho ya ꞌbo̱tsꞌe. 
\p  
\v 21 Nuꞌu̱ togo bi ñuni mi tsu̱ ngu ngu̱dminthebe ya ñꞌo̱ho̱, himbi yu̱tꞌa ar mꞌede ya ꞌbe̱hñö ne ya bötsi. 
\s1 Ar Hesu mi ꞌyoda mañö ar dehe 
\r (Mr. 6:45‑52; Jn. 6:15‑21) 
\p  
\v 22 Nepꞌu̱ ar Hesu bi xipa yá ma̱xte nda bo̱xa har motsa, ne nda mꞌe̱tꞌo ndi ma ꞌrandi ar dehe. Nöꞌö nda gotho nda ꞌñe ya jöꞌi. 
\p  
\v 23 Nu mi ñꞌehwi gatho ya jöꞌi, bi bo̱xase̱ har tꞌo̱ho̱ ma ba a̱pa Jö. Nu mi nxui mi ꞌbu̱se̱nu̱ har tꞌo̱ho̱. 
\p  
\v 24 Ha nunar motsa mi ꞌyo madedar ñho̱nthe, ne xa mi mfe̱tsꞌi ngetho mi nto̱xkwi ar ndöhi. 
\p  
\v 25 Ngu nꞌar hñumxudi ar Hesu bi ma ba tsu̱ yá ma̱xte, mi ꞌyoda mañö ar dehe. 
\p  
\v 26 Nuyá ma̱xte mi hyandi mi ꞌyo mañö ar dehe, xa bi ntsu ne mi eñꞌu̱: 
\p —Atho di hanthu̱ nꞌar pite. 
\p Ne xa mi mafi mi ntsuꞌu̱. 
\p  
\v 27 Ha nunar Hesu bi zofo ne bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Go gekaga, yo gi ntsuhu̱. 
\p  
\v 28 Nuꞌmú̱ ar Pedro bi ꞌñenö: 
\p —Ma tsi Hmuꞌi, nuꞌmu̱ xa majöni go geꞌe, ꞌbe̱pkagi ga ꞌyo mañö ar dehe ma ga tsu̱ꞌi. 
\p  
\v 29 Ne ar Hesu bi ꞌñembabi: 
\p —Ba e xö. 
\p Ar Pedro bi gö har motsa, bi ma nda tsu̱ ar Hesu mi ꞌyoda mañö ar dehe. 
\p  
\v 30 Ha nu mi za̱ ar ndöhi bi zu, jange bi ndu̱i bi yu̱ har dehe. Dama bi mafi ne bi ꞌñenö: 
\p —Ma tsi Hmuꞌi, ju̱xkagi, ꞌbu̱tho ga jötꞌi. 
\p  
\v 31 Nuꞌmú̱ ar Hesu ngutꞌa bi pe̱ntꞌi, ne bi ꞌñembabi: 
\p —Yoꞌö ga ntsu, ha hingi ñꞌemu̱i. 
\p  
\v 32 Bi bo̱xkwi har motsa, ne ngutꞌa bi ntsa̱ya̱ ar ndöhi. 
\p  
\v 33 Nu maꞌra xki go har motsa ba e bi nsunda ar Hesu, bi nda̱ndihmö ne bi ꞌñenö: 
\p —Xa majöni go ár Tꞌu̱ꞌi Jö. 
\s1 Ar Hesu bi o̱the ya da̱thi núnu̱ Genesare 
\r (Mr. 6:53‑56) 
\p  
\v 34 Ne bi zo̱ñꞌu̱ ꞌrandi ar dehe har ha̱i Genesare. 
\p  
\v 35 Nuya mengunu̱ mi böꞌu̱ mar Hesu togo xki zo̱nu̱, bi xañꞌu̱ ar ꞌbede gatho ár nthetꞌi nor ha̱iꞌö, ne ba tsꞌimpa gatho ya da̱thi. 
\p  
\v 36 Ha nuyu̱ ho̱nse̱ mi a̱di nda the̱gi nda da̱mba ár ñöni ár pa̱tꞌi, ne gatho nuꞌu̱ mi tha̱mbabi mi thitsꞌi. 
\c 15  
\s1 Nöꞌö japi da tsꞌoka ar jöꞌi 
\r (Mr. 7:1‑23) 
\p  
\v 1 Nuꞌmú̱ ꞌra ya bötꞌofo ne ꞌra ya de̱ngaꞌbe̱pate xki ꞌñe Herusalen nda kꞌönga ar Hesu, bi watꞌi ne bi ꞌñembi: 
\p  
\v 2 —Yoꞌö ri ma̱xte tsꞌokwa ár ntꞌumbi ma palehu̱ bi zoju̱. Yoꞌö hingi xu̱ꞌye̱ mꞌe̱tꞌo núꞌmu̱ ñuni. 
\p  
\v 3 Nuꞌmú̱ ar Hesu bi dödi ne bi ꞌñembabi: 
\p —Xi nuꞌahu̱, yoꞌö gi tsꞌojwu̱ ár ꞌbe̱pate Jö gi te̱ñhu̱ nuya ri ntꞌumbihu̱. 
\p  
\v 4 Ngetho Jö bi mönga njawa: ꞌÑeꞌspa ár nsu ri dada ne ri nönö, ha nöꞌö togo da zanga ár dada wa ár nönö, hinda ma da kꞌontꞌi da tho. 
\p  
\v 5 Mödi nuꞌahu̱ gi eñhu̱ xiñho togo da ꞌñemba ár dada wa ár nönö: Hinda tsa̱ ga fa̱xꞌaꞌi, ngetho nöꞌö ma nga ꞌraꞌahmö, xta ñötꞌwa Jö. 
\p  
\v 6 Njapꞌu̱ gi etꞌa ri xu̱thahu̱ hinda tꞌeꞌspa ár nsu ár dada wa ár nönö. Jange xka tsꞌokwabihu̱ ár ꞌbe̱pate Jö gi te̱ñhu̱ ri ntꞌumbihu̱. 
\p  
\v 7 Xa gar nemhñöhu̱. Xa majöni xi zu̱ꞌahu̱ nöꞌö bi mönga ar mꞌe̱hni Isaia núꞌmu̱ bi ꞌñenö: 
\q1  
\v 8 Nuya jöꞌiyu̱ oxta mañö enö eska ma nsu, 
\q1 ngetho himbi po̱nga ha yá mu̱i. 
\q1  
\v 9 Tema ñhoꞌö eska ma nsu, 
\q1 embabi nꞌar hoga ntꞌuti nöꞌö xi bense̱ꞌu̱. 
\p  
\v 10 Nepꞌu̱ ar Hesu bi zo ya jöꞌi nda watꞌi, ne bi ꞌñembabi: 
\p —ꞌYo̱xu̱ xiñho nöꞌö ma ga xiꞌahu̱, ne da zo ri mfenihu̱. 
\p  
\v 11 Hingi tsꞌoka ar jöꞌi nöꞌö ku̱tꞌa hár ne. Nöꞌö po̱ni hö, tsꞌokꞌö. 
\p  
\v 12 Mꞌe̱fa bi watꞌa yá ma̱xte habu̱ mi ꞌbu̱ ar Hesu, ne bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Ha gi o̱de, nuya de̱ngaꞌbe̱pate xa bi mbo̱ yá kwe̱ mi ꞌyo̱xa nuya mhö ga mö. 
\p  
\v 13 Ar Hesu bi dötwabi yá ma̱xte ne bi ꞌñembabi: 
\p —Gatho nuya do̱ni hinxi motꞌa ma dada bi ꞌbu̱ mhetsꞌi, ma da nkꞌu̱tsꞌi. 
\p  
\v 14 Hye̱hu̱pꞌu̱ ya goda̱ ne da gu̱mhö yá migoda̱wi. Nuꞌmu̱ nꞌar goda̱ da gu̱hna manꞌar goda̱, da zowi har otsꞌi. 
\p  
\v 15 Ar Pedro bi ꞌya̱mba ar Hesu ne bi ꞌñembabi: 
\p —Xikagihe tema di bo̱nga nöꞌö ar ꞌbede xka mö. 
\p  
\v 16 Ar Hesu bi dödi ne bi ꞌñembabi: 
\p —Ha hinxi zo ri mfenihu̱ nꞌehe. 
\p  
\v 17 Ha hingi pöhu̱, gatho nöꞌö gi tsihu̱, di ma ri mu̱ihu̱ ne da thogi gi ꞌye̱ñhu̱. 
\p  
\v 18 Ha nuꞌmu̱ gi beñhu̱ ya tsꞌomfeni, go di bo̱nga ha ri nehu̱, ne go da jaꞌahu̱ gi ntsꞌoju̱. 
\p  
\v 19 Ngetho ha yá ne ya jöꞌi ka bi po̱mpꞌu̱ ya tsꞌomfeni, ngu ar ntho, ar tsꞌinga nthöti, ar mꞌe̱ngwi jöꞌi, ar mfë, ar nhemhñö ne ar tsꞌate. 
\p  
\v 20 Gehyu̱ tsꞌoka ar jöꞌi. Ha nöꞌö hingi xu̱ka ár ꞌye̱ mꞌe̱tꞌo, mꞌe̱fa da ñuni, nöꞌö hinte ma tsꞌoki o̱tꞌe. 
\s1 Ár ñꞌemu̱i nunar ꞌbe̱hñö me Nkanan 
\r (Mr. 7:24‑30) 
\p  
\v 21 Ar Hesu bi gu̱ ar ꞌñu bi ma ha yá ha̱i ya hnini Tiro ne Sidon. 
\p  
\v 22 Nꞌa mba eta nꞌar ꞌbe̱hñö me Nkanan xa mi mafi mi enö: 
\p —Tsi Hmu, ár Tꞌu̱ꞌi ar Dabi, hwëgagi. Ma tꞌinxu xa nthe̱xkwi ne xa fe̱ka nꞌar tsꞌondöhi. 
\p  
\v 23 Ha nunar Hesu hinte bi döti. Nuꞌmú̱ nuyá ma̱xte bi ma ba tsu̱di ne bi ꞌya̱pa ar möte mi embabi: 
\p —Xipabi da ma, ngetho xa mafi ꞌbe̱fa mo̱te ma xu̱thahu̱. 
\p  
\v 24 Ar Hesu bi dödi ne bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Nuga ho̱nse̱ xpa mꞌe̱nkagi ga munsa ya me Israel jangu ya tsi de̱ti xi mꞌe̱di. 
\p  
\v 25 Nuꞌmú̱ ba epꞌu̱ nunar ꞌbe̱hñöꞌö, bi nda̱ndihmö hár wa ar Hesu, ne bi ꞌñembi: 
\p —Ma tsi Hmuꞌi, fa̱xkagi. 
\p  
\v 26 Ar Hesu bi dödi ne bi ꞌñembabi: 
\p —Hage xiñho da thömba ár ñhuni ya bötsi ne da tꞌumba ya ꞌyo. 
\p  
\v 27 Nunar ꞌbe̱hñönu̱ bi dödi ne bi ꞌñenö: 
\p —Majöni nöꞌö gi mö. Mödi njapꞌu̱, nuya ꞌyo tsipa yá bo̱ne yá hmu ta̱ har mexa. 
\p  
\v 28 Nuꞌmú̱ ar Hesu bi dödi ne bi ꞌñembabi: 
\p —Tsi ꞌbe̱hñö, xa döta ri ñꞌemu̱i. Dá njapꞌu̱ ngu xka ꞌya̱di. 
\p Ne ja bi dixnu̱ ár tꞌinxu. 
\s1 Ar Hesu bi o̱the nze̱ye̱ ya da̱thi 
\p  
\v 29 Ar Hesu bi zohnu̱ nor ha̱iꞌö, bi thogi bi ma ba tso̱nga hár ñöni ar ñho̱nthe Ngalilea, ne bi bo̱xa mañö ha nꞌar ngwani, ma ba huhnu̱. 
\p  
\v 30 Ne bi zo̱nu̱ nze̱ye̱ ya jöꞌi mi tsi ya dowa, ya goda̱, ya gone, ya doꞌye̱ ne ma nze̱ye̱ ya da̱thi. Ba tsꞌihi bi mꞌo̱kwa hár wa ar Hesu, ne nöꞌö mi o̱the. 
\p  
\v 31 Jange nuꞌu̱ ya jöꞌi mi ꞌbu̱hnu̱ xa mi ꞌyo̱tho mi o̱de nda ñö ya gone, nuya doꞌye̱ mi thitsꞌi, nuya dowa mi ꞌyo, nuya goda̱ mi handi. Ne gathoꞌu̱ mi nsunda Jö ár Dada ya me Israel. 
\s1 Bi tꞌinga tho yonꞌa̱tenthebe ya jöꞌi 
\r (Mr. 8:1‑10) 
\p  
\v 32 Mꞌe̱fa ar Hesu bi zohna yá ma̱xte ne bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Di hwëka nuya jöꞌiyu̱, ngetho pe̱ꞌsa hñupa di ñꞌohu̱ ne hinte hö te da ziyu̱. Hindi ne ga pe̱hna yá ngu hinte xi zi, yo ma da wentꞌa har ꞌñu. 
\p  
\v 33 Nuꞌmú̱ nuyá ma̱xte bi ꞌñembabi: 
\p —Habu̱ ga tiñhu̱wa har otꞌatꞌo̱ho̱ nze̱ye̱ ya thuhme, ne ga ꞌwiñhu̱ gatho nuya jöꞌiyu̱. 
\p  
\v 34 Har Hesu bi ꞌya̱mbabiꞌu̱: 
\p —Hangu ya thuhme gi höhu̱. 
\p Nuyá ma̱xte bi dödi ne bi ꞌñeñꞌu̱: 
\p —Yoto, ne ꞌra ya tsi hwö. 
\p  
\v 35 Ne ar Hesu bi ꞌbe̱pa ya jöꞌi nda hñu har ha̱i. 
\p  
\v 36 Bi gu̱ nuꞌu̱ yoto ya thuhme ne nuya tsi hwö, bi umba njamödi Jö, bi xe̱ka nuya thuhme ne bi umba yá ma̱xte nda thokwa ya jöꞌi. 
\p  
\v 37 Gatho ya jöꞌi bi ñuni ne bi niñöꞌu̱. Nepꞌu̱ bi njo nuya xe̱ni thuhme xki bongi, ne bi ñhuꞌsa yoto mꞌo̱tsꞌe. 
\p  
\v 38 Gatho nuꞌu̱ xki ñuni, mi tsu̱ ngu yonꞌa̱tenthebe ya ñꞌo̱ho̱, himbi yu̱tꞌar mꞌede ya ꞌbe̱hñö ne ya bötsi. 
\p  
\v 39 Ne ar Hesu bi ñꞌehwi ya jöꞌi, ne bi bo̱xa har motsa bi ma har ha̱i Magdala. 
\c 16  
\s1 Ar tꞌa̱ ntꞌudi 
\r (Mr. 8:11‑13; Lk. 12:54‑56) 
\p  
\v 1 Ba e ya de̱ngaꞌbe̱pate ne ya de̱ngamöjö, ma ba honga ar Hesu nda tsa̱ti, ne mi a̱pabi nda uta nꞌar ntꞌudi ndi ꞌñe mhetsꞌi. 
\p  
\v 2 Nöꞌö bi döti ne bi ꞌñembi: 
\p —Nuꞌahu̱, nuꞌmu̱ gi hanthu̱ mhetsꞌi xi nthe̱ni ꞌbu̱ nde, gi eñhu̱: Xudi ma da ñhoga mpa. 
\p  
\v 3 Ha nuꞌmu̱ gi hanthu̱ xi the̱nga ya gui ꞌbu̱ xudi, gi eñhu̱ ma da ndöꞌye. Nemhñöhu̱, hanja gi hanthu̱ núꞌmu̱ mponga mhetsꞌi, ne hinxka hyanthu̱ ya ntꞌudi ponga nuya payu̱, ne njapꞌu̱ gi pöhmöhu̱ xi zo̱ ya pa xi benga Jö. 
\p  
\v 4 Nuꞌahu̱ gar tsꞌojöꞌihu̱ xka hye̱hu̱ Jö, jange gi a̱hu̱ da tꞌaꞌahu̱ nꞌar ntꞌudi di ꞌñe mhetsꞌi. Ha hinte ma ntꞌudi ma da tꞌaꞌahu̱, ho̱nse̱ ár ntꞌudi ar Honas ár mꞌe̱hni Jö. 
\p Ne bi zohnu̱ bi gu̱ ar ꞌñu bi ma. 
\s1 Yá ntꞌuti ya de̱ngaꞌbe̱pate 
\r (Mr. 8:14‑21) 
\p  
\v 5 Mi zo̱ñꞌu̱ ꞌrandi ar dehe, ka bi böhnu̱ yá ma̱xte xki mpumhni nda hñöxa te nda ziꞌu̱. 
\p  
\v 6 Ne ar Hesu bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Zo̱tꞌa ri da̱hu̱ ne jamasubihu̱ yá ntꞌu̱sthuhme ya de̱ngaꞌbe̱pate ne ya de̱ngamöjö. 
\p  
\v 7 Nuyá ma̱xte mi ense̱ nꞌa ngu nꞌa: 
\p —Mönga njapꞌu̱ ngetho hinda höhu̱ ar thuhme ga tsihu̱. 
\p  
\v 8 Mi böta ar Hesu bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Tema jamfi gi pe̱ꞌsu̱. Yoꞌö xa tupꞌa ri mu̱ihu̱ nöꞌö tema gi tsihu̱. 
\p  
\v 9 Ha hingi tsoda ri mfenihu̱. Wa xka pumhnihu̱ da hemba ngu̱dminthebe ya jöꞌi, ne hangu mꞌo̱tsꞌe ya xe̱ni ga johu̱. 
\p  
\v 10 Ne ha hingi beñhu̱ nuꞌu̱ yoto ya thuhme da hembabi yonꞌa̱tenthebe ya jöꞌi, ne hangu mꞌo̱tsꞌe ya xe̱ni ga johu̱ nꞌehe. 
\p  
\v 11 Hanja himbi zo ri mfenihu̱ nöꞌö ar ntꞌu̱sthuhme da xiꞌahu̱. Hindi xiꞌahu̱ nöꞌö ar thuhme ga pumhnihu̱. Nuga di xiꞌahu̱ gi jamasuhu̱ yá ntꞌu̱sthuhme ya de̱ngaꞌbe̱pate ne ya de̱ngamöjö. 
\p  
\v 12 Nuꞌmú̱ hö, ka bi zo yá mfeniꞌu̱, nunar Hesu himi xipabiꞌu̱ nda jamasu ar ntꞌu̱sthuhme tsꞌi. Mi xipabiꞌu̱ nda jamasu yá ntꞌuti ya de̱ngaꞌbe̱pate ne ya de̱ngamöjö. 
\s1 Ar Pedro bi da̱majöni 
\r (Mr. 8:27‑30; Lk. 9:18‑21) 
\p  
\v 13 Mi zo̱ñꞌu̱ har ha̱i getꞌu̱ Nsesarea Filipo, ar Hesu bi ꞌya̱nga yá ma̱xte ne bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Núꞌmu̱ nho̱nga Togo ba e bi Njöꞌi, togo benga ya jöꞌi geꞌö ꞌnö. 
\p  
\v 14 Bi döꞌu̱ njawa: 
\p —ꞌRa enö gar Xuwa Xixthe. Maꞌra gar mꞌe̱hni Elia, ha maꞌra enö gar Heremia wa manꞌár mꞌe̱hni Jö mi ꞌbu̱ mamꞌe̱tꞌo. 
\p  
\v 15 Nuꞌmú̱ ar Hesu bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Xiꞌahu̱, togo gi eñhu̱ go gekaga. 
\p  
\v 16 Ar Simu Pedro bi dödi ne bi ꞌñenö: 
\p —Nuꞌge gar Kristo xi tꞌexꞌi gi ndö, ár Tꞌu̱ Jö togo höse̱ ar te. 
\p  
\v 17 Nuꞌmú̱ ar Hesu bi ꞌñembabi: 
\p —Simu ár tꞌu̱ꞌi ar Honas, xa xi jöpꞌa Jö ma Dada bi ꞌbu̱ mhetsꞌi, ngetho bi xiꞌase̱ togogi, himbi xiꞌa ar meximha̱i. 
\p  
\v 18 Nupya di xiꞌaꞌi gar Pedro, nuri thuhu di bo̱ni da ꞌñenö nꞌar do. Ne har ndo̱donu̱ ma ga hoka ma nijö, ne ár tsꞌe̱di ar ꞌbe̱xui hinda ma da döhö. 
\p  
\v 19 Nuꞌge ma ga ꞌraꞌa yá nsoki ár tsꞌu̱tꞌwi Jö. Nöꞌö gi thötꞌwa har ximha̱i, ma da nthötnu̱ mhetsꞌi nꞌehe, ne nöꞌö gi xotꞌwa har ximha̱i, ma da nsotnu̱ mhetsꞌi nꞌehe. 
\p  
\v 20 Nuꞌmú̱ bi xipa yá ma̱xte hinto nda xipabi go mi geꞌö ar Kristo xki ꞌñexa Jö. 
\s1 Ar Hesu bi mö nda tho 
\r (Mr. 8:31‑9:1; Lk. 9:22‑27) 
\p  
\v 21 Nuya paꞌu̱ ar Hesu bi ndu̱i bi xipabi yá ma̱xte mi mahyoni nda ma har hnini Herusalen, habu̱ ma nda u̱tsa ya dönziandö, ya ndömöjö, ya bötꞌofo, ne nda tho. Ne ár hñupa nda mengi nda nte. 
\p  
\v 22 Nuꞌmú̱ ar Pedro bi gu̱ki, ne bi ndu̱i bi hñuꞌmba ár mu̱i bi ꞌñenö: 
\p —Ma tsi Hmuꞌi, hinda nejö. Yo ma da njaꞌa nöꞌö xka mö. 
\p  
\v 23 Nuꞌmú̱ ar Hesu bi ꞌba̱tꞌi bi ñhandwi ar Pedro ne bi ꞌñembabi: 
\p —Hye̱gagiwa tsꞌondöhi, ngetho nuꞌge gi ne gi pa̱tka ma mfeni hinga o̱twa nöꞌö ne Jö. Nuꞌge hingi te̱mba ár mfeniꞌö, gi te̱mba ár mfeni ya meximha̱i. 
\p  
\v 24 Nuꞌmú̱ ar Hesu bi zo yá ma̱xte ne bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Nöꞌö togo ne da de̱ngagi, dá pumhnise̱ ár te, ne da ñꞌe̱ntꞌatho ga ñꞌoꞌbe. 
\p  
\v 25 Ngetho nöꞌö ne da japi da kꞌontꞌa ár te, ma da ꞌbe̱di. Ha nöꞌö e̱ntꞌi da unga ár te da de̱ngagi, ma da dinga ar te hiñhamꞌu̱ da götsꞌi. 
\p  
\v 26 Tema ñho da gu̱kwa nꞌar jöꞌi da dö gatho nöꞌö te jawa har ximha̱i, ne da ꞌbe̱ ár pa. Wa tema tsa̱ da unga nꞌar jöꞌi da da̱nga ár pa. 
\p  
\v 27 Nöꞌö Togo ba e bi Njöꞌi ma da penga manꞌagi di hömpa ár nsunda ár Dada mhetsꞌi, ne di ñꞌowi yá e̱nxe̱. Geꞌmu̱ ma da umbyá nthöhö nꞌa ngu nꞌa tengu xi ꞌyo̱tꞌe. 
\p  
\v 28 Xa majöni di xiꞌahu̱, ꞌra gi ꞌbu̱hu̱wa hinge ma gi tuhu̱, mꞌe̱tꞌo gi hyanthu̱ Nöꞌö Togo ba e bi Njöꞌi da zo̱ho̱ di ndö hár tsꞌu̱tꞌwi. 
\c 17  
\s1 Bi mponga ár ꞌba̱i ar Hesu 
\r (Mr. 9:2‑13; Lk. 9:28‑36) 
\p  
\v 1 Mi tho ꞌrato mpa, ar Hesu bi zixa ar Pedro, ar Hakobo ne ar Xuwa ár jödö, ne bi bo̱xase̱yu̱ ha nꞌar tꞌo̱ho̱ mar ñhetsꞌi. 
\p  
\v 2 Núꞌmu̱ mi ꞌbu̱hnu̱ har tꞌo̱ho̱ꞌu̱, ar Hesu bi mponga ár ꞌba̱i. Nor hmi mi yotꞌa ngu ar hyadi, ne ár he xa mi hyatsꞌi ngu nꞌar ñotꞌi. 
\p  
\v 3 Nꞌa mbi hyandatho yá ma̱xte mi ꞌba̱hwi ar Moise ne ar Elia xki zo̱hnu̱ mi ñöwi ar Hesu. 
\p  
\v 4 Nuꞌmú̱ ar Pedro bi ꞌñemba ar Hesu: 
\p —Ma tsi Hmuꞌi, di za̱ ga ꞌbu̱hu̱wa. Nuꞌmu̱ gi ne, ga hoje hñu ya mꞌetꞌe, nꞌa habu̱ gi ꞌbu̱ke, nꞌa habu̱ da mꞌu̱ ar Moise, ne manꞌa habu̱ da mꞌu̱ ar Elia. 
\p  
\v 5 Himi jwatho nda ñö ar Pedro, nꞌa mbi goꞌmathoꞌu̱ nꞌar hyaꞌsagui, ne ka bi nhekinu̱ nꞌar mhö mi enö: 
\p —Gehnu̱ ma hmöka Tꞌu̱, jakagi ga njohya. ꞌYo̱hu̱ nöꞌö xiꞌahu̱. 
\p  
\v 6 Nuyá ma̱xte mi ꞌyo̱xa nuya mhöꞌu̱, xa bi zo ar mbidi yá mu̱i, ne bi ntsꞌa̱mꞌu̱, nuyá hmi mi tso̱nga har ha̱i. 
\p  
\v 7 Ar Hesu bi watꞌa habu̱ mi ꞌboñꞌu̱, bi hñuxa ár ꞌye̱ ne bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Nanju̱, yo gi ntsuhu̱. 
\p  
\v 8 Nu mi gu̱xyá da̱ꞌu̱, hinto manꞌa bi hyandi, ho̱nse̱ ar Hesu mi ꞌba̱hnu̱. 
\p  
\v 9 Nu mi göꞌu̱ har tꞌo̱ho̱, ar Hesu bi hñuꞌmba yá mu̱i hinto nda xipabi nöꞌö xki hyantꞌu̱. Nda do̱ꞌmi mꞌe̱tꞌo nda mengi nda nte manꞌagi Nöꞌö Togo ba e bi Njöꞌi. 
\p  
\v 10 Nuyá ma̱xte bi ñꞌa̱ni ne bi ꞌñembabi: 
\p —Yoꞌö enga ya bötꞌofo, mꞌe̱tꞌo ma da e ar Elia ne ka da e ar Kristo. 
\p  
\v 11 Ar Hesu bi dödi ne bi ꞌñembabi: 
\p —Hö majöni, ar Elia ma da mꞌe̱tꞌo da ehe da hyokwa yá mfeni ya jöꞌi. 
\p  
\v 12 Ha di xiꞌahu̱, nunar Elia ba ehe, ne hinto bi jamfi ha go mi geꞌö. Ne bi tꞌo̱tꞌwabi gatho nöꞌö bi ne ya jöꞌi, ne ma da njapabipꞌu̱ nꞌehe Nöꞌö Togo ba e bi Njöꞌi. 
\p  
\v 13 Nuꞌmú̱ nuyá ma̱xte bi zo yá mfeni mi no̱nga ar Xuwa Xixthe. 
\s1 Ar Hesu bi o̱the nꞌar bötsi mar ndungo 
\r (Mr. 9:14‑29; Lk. 9:37‑43) 
\p  
\v 14 Nu mi zo̱ñꞌu̱ habu̱ mi ꞌbu̱ nze̱ye̱ ya jöꞌi, ba epꞌu̱ nꞌar ñꞌo̱ho̱ bi nda̱ndihmö hár wa ar Hesu, ne bi ꞌñembabi: 
\p  
\v 15 —Tsi Tata, pe̱ꞌspa ar nhwëki ma bötsi, ar ndungo. Xa ntsꞌe̱di, nꞌandi tso har tsibi ne nꞌandi har dehe. 
\p  
\v 16 Xta tsimpa ri ma̱xte, ne hinxi tsa̱ xi o̱the. 
\p  
\v 17 Nuꞌmú̱ ar Hesu bi dödi ne bi ꞌñenö: 
\p —Yá bötsiꞌihu̱ ya me̱ꞌsku ne gar tsꞌojöꞌihu̱. Hangu mpa ma ga ꞌbu̱hwithohu̱, ne ga pe̱sꞌahu̱ ar tsꞌe̱ti. Ba tsinkagiwa ri tꞌu̱. 
\p  
\v 18 Ar Hesu bi zu̱ ar tsꞌondöhi, ne dama bi hye̱ nor bötsiꞌö, ha nunu̱ bi ditsꞌi. 
\p  
\v 19 Mꞌe̱fa yá ma̱xte bi ñöse̱wi ar Hesu ne bi ꞌñembabi: 
\p —Hanja himbi tsa̱ da e̱ñhe ar tsꞌondöhi. 
\p  
\v 20 Ar Hesu bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Ngetho thota ár txꞌu̱tho ri ñꞌemu̱ihu̱. Xa majöni di xiꞌahu̱, nuꞌmu̱ gi pe̱ꞌsu̱ ngu ár döta nꞌar nda̱murtasa, da tsa̱ gi ꞌñembabihu̱ nunar tꞌo̱ho̱nu̱: Di ma injanu̱, ne nöꞌö da ma, ne hindi ñꞌotho nöꞌö hinda tsa̱ gi ꞌyo̱thu̱. 
\p  
\v 21 Di xiꞌahu̱, nuya tsꞌondöhiyu̱ xi ñhembi da bo̱ni, mahyoni ar ntꞌa̱pa Jö ne ar bëhë. 
\s1 Ar Hesu bi mengi bi mö nda tho 
\r (Mr. 9:30‑32; Lk. 9:43‑45) 
\p  
\v 22 Ar Hesu núꞌmu̱ mi ꞌbu̱hnu̱ Ngalilea, bi ꞌñemba yá ma̱xte: 
\p —Nöꞌö Togo ba e bi Njöꞌi ma da nda̱twa ha yá ꞌye̱ ya jöꞌi. 
\p  
\v 23 Ne nuya jöꞌi ma da hyo, ha nu ár hñupa da mengi da nte manꞌagi. 
\p Ha nuyá ma̱xte xa bi du yá mu̱i. 
\s1 Ar Hesu bi unga ar bojö mi jotꞌa ar nijö 
\p  
\v 24 Nu mi zo̱ngwi ar Hesu yá ma̱xte har hnini Nkapernaum, nuꞌu̱ togo mi jotꞌa ár bojö ar nijö ba e bi kꞌönga ar Pedro, ne bi ꞌñembabi: 
\p —Xi ri Utatehu̱, ha hingi jutꞌa ar bojö jotꞌa ar nijö. 
\p  
\v 25 Ar Pedro bi dödi ne bi ꞌñembabi: 
\p —Hö jutꞌi. 
\p Nu mi yu̱tꞌa har ngu, ar Hesu bi ñö mꞌe̱tꞌo bi ꞌñembabi: 
\p —Ha gi o̱de Pedro. Xi nunar bojö jotꞌa ya ndö, hage jotꞌwa yá mëni wa nuꞌu̱ hinte njawi. 
\p  
\v 26 Ar Pedro bi döti: 
\p —Nuꞌu̱ hinte njawi. 
\p Ar Hesu bi ꞌñembabi: 
\p —Nuyá mëni hinte jotꞌwabi ꞌmu̱. 
\p  
\v 27 Di honi hinda mbo̱ yá kwe̱ nuꞌu̱ jotꞌa ar bojö, jange di ma ar nju̱xhwö, ne nöꞌö ar mꞌe̱tꞌo hwö gi ju̱tsꞌi, xokwa ár ne, ka gi tinu̱ nꞌar bojö da wadi gi jutꞌa ri me̱ti ne ma me̱ti. 
\c 18  
\s1 Togo töte ár nsu 
\r (Mr. 9:33‑37; Lk. 9:46‑48) 
\p  
\v 1 Nuya paꞌu̱ ba e yá ma̱xte bi zu̱ ar Hesu ne bi ꞌya̱mbabi: 
\p —Togo ma da ntöte ár nsu hár tsꞌu̱tꞌwi Jö bi ꞌbu̱ mhetsꞌi. 
\p  
\v 2 Nuꞌmú̱ ar Hesu bi matꞌa nꞌar tsi bötsi, bi ꞌba̱ꞌma madetho. 
\p  
\v 3 Ne bi ꞌñemba yá ma̱xte: 
\p —Xa majöni di xiꞌahu̱, nuꞌmu̱ hingi pa̱ta ri mꞌu̱ihu̱ ne gi ꞌbu̱hu̱ ngu nꞌar tsi bötsi, hinda tsa̱ gi ku̱thu̱ hár tsꞌu̱tꞌwi Jö. 
\p  
\v 4 Nöꞌö togo ne da ndönu̱ hár tsꞌu̱tꞌwi Jö, mahyoni da ñhe̱hwi nꞌar tsi bötsi hinga ñꞌetsꞌi. 
\p  
\v 5 Nöꞌö togo da po̱tka ma thuhu japamasu nꞌa di ñhe̱hwi nꞌar tsi bötsi, go jamasugi. 
\s1 Ga ntsuñhu̱ hinga o̱thu̱ ar tsꞌoki 
\r (Mr. 9:42‑48; Lk. 17:1‑2) 
\p  
\v 6 Nöꞌö togo da japi da da̱ nꞌa nuya tsi bötsi ñꞌemu̱igi, nunar jöꞌiꞌö xiñhohmö da tsꞌu̱twa nꞌar doju̱ni hár ꞌyu̱ga, ne da tꞌe̱ntꞌa madeda ar ñho̱nthe. 
\p  
\v 7 Hwëkate ya meximha̱i ngetho nze̱ye̱ ya ntꞌu̱tꞌi. Hyaxꞌmu̱ ja ya ntꞌu̱tꞌi. Hwëkate nuya ntꞌu̱tate. 
\p  
\v 8 Jange nuꞌmu̱ ri ꞌye̱hu̱ wa ri wahu̱ da jaꞌahu̱ gi ꞌyo̱thu̱ nꞌar tsꞌoki, hye̱ju̱ ne gi ꞌye̱ñhu̱ yapꞌu̱. Töte ar ñho gi ku̱thu̱ mhetsꞌi di kꞌatꞌa nꞌa ri wahu̱ wa ri ꞌye̱hu̱, ne hingi me̱wihu̱ gatho yoho ri ꞌye̱hu̱ ne yoho ri wahu̱, da tꞌe̱ntꞌahu̱ har tsibi hiñhamꞌu̱ da hwetꞌi. 
\p  
\v 9 Nuꞌmu̱ nꞌa ri da̱hu̱ jaꞌahu̱ gi ꞌyo̱thu̱ ar tsꞌoki, hñöhu̱ ne ꞌye̱ñhu̱ yapꞌu̱. Töte ár ñho nꞌada ri da̱hu̱ gi ku̱thu̱ mhetsꞌi, hinge gatho yoho ri da̱hu̱ da tꞌeꞌahu̱ har ꞌbe̱xui habu̱ bi zo̱ ar tsibi. 
\s1 Ár ꞌbede ar tsi de̱ti xki mꞌe̱di 
\r (Lk. 15:3‑7) 
\p  
\v 10 Jamasuhu̱ hingi u̱tsahu̱ nꞌa nuyá tsi bötsiyu̱. Ngetho di xiꞌahu̱, nuya e̱nxe̱ mhetsꞌi xi me̱hna Jö da su, hyaxꞌmu̱ handwa ár hmi ma Dada bi ꞌbu̱ mhetsꞌi. 
\p  
\v 11 Nöꞌö Togo ba e bi Njöꞌi xpa e da po̱ nuꞌu̱ xki mꞌe̱di. 
\p  
\v 12 Te gi beñhu̱, nuꞌmu̱ nꞌar ma̱ꞌyo ꞌñe nꞌanthebe ya de̱ti ne da ꞌbe̱ nꞌa, hage hinda zopꞌu̱ nuꞌu̱ gohonꞌa̱temaꞌre̱tꞌa ne gu̱to, ne ma da hyonga ha ya tꞌo̱ho̱ nöꞌö xi mꞌe̱di. 
\p  
\v 13 Ne núꞌmu̱ xta dini, xa majöni di xiꞌahu̱ xa da njohya bi dinga nöꞌö ar de̱ti xki mꞌe̱di, ne hindi benga nuꞌu̱ maꞌra gohonꞌa̱te ne ꞌre̱tꞌamagu̱to. 
\p  
\v 14 Njapꞌu̱ nuri Dadahu̱ bi ꞌbu̱ mhetsꞌi nꞌehe, hingi neꞌö da mꞌe̱ nꞌa nuyá tsi bötsiyu̱. 
\s1 Hanja gi pumbabihu̱ ri kuhu̱ 
\p  
\v 15 Di xiꞌahu̱, nuꞌmu̱ nꞌaꞌahu̱ da ꞌyo̱tꞌahu̱ nꞌar tsꞌoki ri ku, di ma ba kꞌötsꞌi gi ñöwise̱. Nuꞌmu̱ da ꞌyo̱xa nöꞌö gi xipi, xka pengi gi ñhogamu̱iwi. 
\p  
\v 16 Ha nuꞌmu̱ hinda ꞌyo̱tꞌaꞌi, tsixa manꞌa wa yoho ri ku da ꞌyo̱xa nöꞌö ma gi xipabi, ne njapꞌu̱ da da̱majöni yoho wa hñu. 
\p  
\v 17 Nuꞌmu̱ hinda ꞌyo̱ta nuꞌu̱ ga tsitsꞌi, xipabi gatho ya ku har nijö, ne nuꞌmu̱ ar nijö hinda ne da ꞌyo̱te nꞌehe, hyandi ngu nꞌar ꞌyo̱tꞌatsꞌoki. 
\p  
\v 18 Xa majöni di xiꞌahu̱, nöꞌö gi hñuꞌspabihu̱wa har ximha̱i, ma da thuꞌspabinu̱ mhetsꞌi, ne nöꞌö gi hñökwabihu̱wa har ximha̱i, ma da thökwabinu̱ mhetsꞌi nꞌehe. 
\p  
\v 19 Di xiꞌahu̱ nꞌehe, nuꞌmu̱ yoho gi nkohu̱wa har ximha̱i tema gi ꞌya̱hu̱, ma Dada bi ꞌbu̱ mhetsꞌi da ꞌraꞌahu̱. 
\p  
\v 20 Ngetho habu̱ xi mhuntsꞌa yoho wa hñu matkagi, ka di ꞌbu̱ꞌbeganu̱ꞌu̱. 
\p  
\v 21 Nuꞌmú̱ ar Pedro bi watꞌa habu̱ mi ꞌba̱ ar Hesu ne bi ꞌñembabi: 
\p —Tengu ár nze̱ye̱ ga pumbabi ma ku o̱tkagi ar tsꞌoki. Hage ga to̱ꞌmi da zo̱nga yoto. 
\p  
\v 22 Ar Hesu bi dödi ne bi ꞌñenö: 
\p —Nuga di xiꞌaꞌi, hinge ho̱nse̱ yoto ar nze̱ye̱. Pumbabi hñunꞌa̱temaꞌre̱tꞌa ya yoto ár nze̱ye̱, ne hingi nuhu̱tho nze̱ye̱. 
\s1 Ár ꞌbede ar ꞌbe̱go himbi me̱ꞌsa ar nhwëki 
\p  
\v 23 Ár tsꞌu̱tꞌwi Jö ñhe̱hwi nꞌar ndö ma da hñöꞌspa majöni yá ꞌbe̱go. 
\p  
\v 24 Nu mi ndu̱i ba tsꞌimpa nꞌar ꞌbe̱go mi tupabi nꞌanthebe ya ꞌre̱tꞌanthebe ar bojö. 
\p  
\v 25 Nöꞌö ar ꞌbe̱goꞌö himbi tsa̱ bi gutꞌwa nöꞌö mi tupabi. Jange ár hmu bi mö nda ꞌba̱wi mahye̱gi ár ꞌbe̱hñö, yá bötsi ne gatho nöꞌö mi pe̱tsꞌi, ne nda njoꞌspa ár bojö. 
\p  
\v 26 Nöꞌö ar ꞌbe̱goꞌö bi nda̱ndihmö hár wa ár hmu, ne mi a̱pa ar möte mi embabi: Pe̱ꞌska ar tsꞌe̱ti, to̱bgagi ne ga jutꞌa gatho ri bojö. 
\p  
\v 27 Nuꞌmú̱ nu ár hmu nor ꞌbe̱goꞌö bi go ár mu̱i ne bi pumbabi gatho nöꞌö mi tupabi, ne bi hye̱gi bi ma. 
\p  
\v 28 Ha nu mi manu̱, bi nthe̱wi nꞌár miꞌbe̱gowi mi tupabi nꞌanthebe ya tsi tꞌaxbojö. Bi ma ba mihi ne bi mitꞌwa ár ꞌyu̱ga mi embabi: Nupya hö, ma gi jutka gatho nöꞌö gi tukagi. 
\p  
\v 29 Nu ár miꞌbe̱gowi bi nda̱ndihmö hár wa, ne bi ꞌñembabi: Pe̱ꞌska ar tsꞌe̱ti to̱bgagi, ne ga jutꞌa gatho ri bojö. 
\p  
\v 30 Ha nöꞌö himbi ne bi do̱ꞌmi. Bi zixa har fa̱di habu̱ ba kotꞌi, bi do̱ꞌmi nda gutꞌwa gatho nöꞌö mi tupabi. 
\p  
\v 31 Nu mi hyanda njapꞌu̱ nu maꞌra ya ꞌbe̱go, xa bi zo̱tꞌa yá mu̱i ne bi ma ba petwa ár hmu gatho nöꞌö xki hyantꞌu̱. 
\p  
\v 32 Ar hmu bi zohna nu ar ndutha̱i xki mpumbabi nze̱ye̱, ne bi ꞌñembabi: Nuꞌge xa gar tsꞌojöꞌi. Gatho nöꞌö ar bojö ngi tukagi da pumpꞌaꞌi, ngetho ga ꞌya̱ka ar möte. 
\p  
\v 33 Ha hinge ndi ꞌñepꞌaꞌi nda go ri mu̱i ngi pumpabi ri miꞌbe̱gowi, ngu nuga bi go ma mu̱i da pumpꞌaꞌi. 
\p  
\v 34 Nuꞌmú̱ nu ár hmu xa bi mbo̱ ár kwe̱, bi da̱twa ha yá ꞌye̱ ya sufa̱di nda gotꞌi, ne nda do̱ꞌmi nda gutꞌa gatho ár tha̱i. 
\p  
\v 35 Ma Dada bi ꞌbu̱ mhetsꞌi ma da jaꞌahu̱ njapꞌu̱ nꞌehe, nuꞌmu̱ hindi tsitꞌa ri mu̱ihu̱ gi pumbabihu̱ yá tsꞌoki ri kuhu̱. 
\c 19  
\s1 Ar Hesu bi no̱nga nuꞌu̱ togo he̱ yá nthöti 
\r (Mr. 10:1‑12; Lk. 16:18) 
\p  
\v 1 Ar Hesu mi wadi bi mönga njapꞌu̱, bi zohnu̱ ar ha̱i Ngalilea. Bi gu̱ ar ꞌñu bi ma har ha̱i Nhudea ꞌrandi ar döthe Hordan. 
\p  
\v 2 Bi de̱nga nze̱ye̱ ya jöꞌi, ne nuꞌu̱ mi pe̱ꞌsa ya hñeni ka ba o̱thenu̱. 
\p  
\v 3 Nuꞌmú̱ ya de̱ngaꞌbe̱pate bi ma ba kꞌöꞌsa ar Hesu nda tsa̱ti, ne bi ꞌñembabi: 
\p —Hage tsa̱ntꞌö ya thogi da tsa̱ da hye̱ ár ꞌbe̱hñö nꞌar ñꞌo̱ho̱. 
\p  
\v 4 Ar Hesu bi dödi ne bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Ha hinxka nehu̱ har Tꞌofo, nu hár ndu̱i, Jö bi hyoka ar ndo̱ ne ar ꞌbe̱hñö. 
\p  
\v 5 Ne bi ꞌñenga Jö: Jange ar ñꞌo̱ho̱ da zopꞌu̱ ár dada ne ár nönö, ne da mꞌu̱hwi ár ꞌbe̱hñö, ne nuya yohoyu̱, da nꞌatho. 
\p  
\v 6 Hinga yoho ꞌmu̱, nꞌase̱. Jange nöꞌö xi ju̱nga Jö, hinda ꞌweka ar jöꞌi. 
\p  
\v 7 Nuya de̱ngaꞌbe̱pate bi ꞌñemba ar Hesu: 
\p —Yoꞌö bi mönga ar Moise nda thoka nꞌar he̱ꞌmi ñhe̱gi, ne nda tsa̱ nda hye̱pꞌu̱ ár ꞌbe̱hñö nꞌar ñꞌo̱ho̱ ꞌmu̱. 
\p  
\v 8 Ar Hesu bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Ar Moise bi unga ar se̱ki ngetho xa xi me ri ñöhu̱. Nu hár ndu̱i Jö himi ne njapꞌu̱. 
\p  
\v 9 Di xiꞌahu̱, nöꞌö togo da hye̱pꞌu̱ ár ꞌbe̱hñö, ne hinte ma tsꞌoki xi dimbabi di ñꞌowi manꞌar jöꞌi, ne da nthötwi manꞌar ꞌbe̱hñö, gehnu̱ nꞌar tsinganthöti. Ne nöꞌö togo da nthötwi nor ꞌbe̱hñö xi nthe̱pꞌu̱, gehnu̱ nꞌar tsinganthöti nꞌehe. 
\p  
\v 10 Nuyá ma̱xte bi ꞌñemba ar Hesu: 
\p —Nuꞌmu̱ njapꞌu̱ ár mꞌu̱i ar ñꞌo̱ho̱ ne ár ꞌbe̱hñö, xiñho hinda nthöta nꞌa ꞌmu̱. 
\p  
\v 11 Bi dö ar Hesu ne bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Hinga gatho da tsa̱ da ꞌyo̱tꞌa njapꞌu̱, ho̱nse̱ nuꞌu̱ xpa umba Jö hinda nthöti. 
\p  
\v 12 ꞌRa ya ñꞌo̱ho̱ hingi tsa̱ da nthöti ngetho xi mꞌu̱i njapꞌu̱, maꞌra xi japabi njapꞌu̱ ya jöꞌi, maꞌra xi ne mꞌe̱tꞌo da me̱pabi Jö togo ar ndö mhetsꞌi. Nöꞌö togo tsa̱ da hñönga nunar mhönu̱, dá hñöni. 
\s1 Ar Hesu bi jöpa ya tsi bötsi 
\r (Mr. 10:13‑16; Lk. 18:15‑17) 
\p  
\v 13 Mꞌe̱fa ba tsꞌimpabi ꞌra ya tsi bötsi ar Hesu nda hñuxa yá ꞌye̱ ne nda ꞌya̱pa Jö nda jöpi. Ha nuyá ma̱xte bi zu̱i nuꞌu̱ togo mi tsihi. 
\p  
\v 14 Nuꞌmú̱ ar Hesu bi ꞌñemba yá ma̱xte: 
\p —Hye̱hu̱ ya tsi bötsi da e da zu̱kagi, yo gi hökwabihu̱, ngetho gatho nuꞌu̱ ꞌbu̱ hár tsꞌu̱tꞌwi Jö, ñhe̱hwi nꞌar tsi bötsi. 
\p  
\v 15 Nu mi wadi bi hñuxa yá ꞌye̱ ha ya tsi bötsi, bi gu̱ ar ꞌñu bi ma. 
\s1 Nꞌar ñꞌo̱ho̱ xa mi the̱ yá ñho bi ñöwi ar Hesu 
\r (Mr. 10:17‑31; Lk. 18:18‑30) 
\p  
\v 16 Mꞌe̱fa ba e nꞌa bi ꞌyo̱tꞌwa nꞌar ntꞌa̱ni ar Hesu, ne bi ꞌñembabi: 
\p —Hoga Utate, tema ñho ga pe̱fi, ne njapꞌu̱ ga pe̱ꞌsa ar te hiñhamꞌu̱ da götsꞌi. 
\p  
\v 17 Ar Hesu bi dödi ne bi ꞌñembabi: 
\p —Yoꞌö gi xikagi dar hogajöꞌi. Ho̱nse̱ Jö go ar hogajöꞌiꞌö. Ha nuꞌmu̱ gi ne gi pe̱ꞌsa ar te hiñhamꞌu̱ da götsꞌi, ꞌyo̱twa gatho yá ꞌbe̱pate Jö. 
\p  
\v 18 Nor ñꞌo̱ho̱ꞌö bi ꞌñenö: 
\p —Tema ꞌbe̱pateꞌu̱. 
\p Ar Hesu bi ꞌñembabi: 
\p —Yo gi ñhote, yo gi tsimba ár nthöti ri ñꞌohu̱, yo gi mpë, yo gi ju̱xya nhemhñö. 
\p  
\v 19 ꞌÑeꞌspa ár nsu ri dada ne ri nönö, ne mö ri ñꞌohu̱ ngu gi mhöse̱. 
\p  
\v 20 Nunar ñꞌo̱ho̱ bi ꞌñenö: 
\p —Gathoyu̱ xta o̱tꞌa ndi bötsitho. Teme di ꞌbe̱di ga o̱tꞌe. 
\p  
\v 21 Ar Hesu bi ꞌñembabi: 
\p —Nuꞌmu̱ xa gi ne gi ꞌbu̱i xiñho, di ma ba pa̱ gatho nöꞌö gi pe̱tsꞌi ne hyemba ya hyoya. Njapꞌu̱ gi pe̱ꞌsa ri ñhonu̱ mañö mhetsꞌi, ne ba e gi te̱ngagi. 
\p  
\v 22 Nu mi ꞌyo̱ njapꞌu̱ nunar ñꞌo̱ho̱nu̱, bi ma xa mi tu ár mu̱i, ngetho mi the̱ nze̱ye̱ ya ñho. 
\p  
\v 23 Nuꞌmú̱ ar Hesu bi ꞌñemba yá ma̱xte: 
\p —Xa majöni di xiꞌahu̱, xa xi ñhembi da yu̱tꞌa hár tsꞌu̱tꞌwi Jö nꞌar jöꞌi hinte kꞌatꞌi. 
\p  
\v 24 Di xiꞌahu̱ xi ñhembi da tho nꞌar döta me̱ti hár gu nꞌar ꞌyomhni. Töte ár ñhembi da yu̱tꞌa nꞌa hinte kꞌatꞌi hár tsꞌu̱tꞌwi Jö. 
\p  
\v 25 Nu mi ꞌyo̱ njapꞌu̱ yá ma̱xte, xa bi ꞌyo̱tho ne bi ꞌñeñꞌu̱: 
\p —Nuꞌmu̱ njapꞌu̱, togo tsa̱ da mpo̱ ꞌmu̱. 
\p  
\v 26 Ar Hesu bi kꞌötꞌi ne bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Nöꞌö hingi tsa̱ da ꞌyo̱tꞌa ya jöꞌi, Jö hinter ñhembibi da ꞌyo̱tꞌö. 
\p  
\v 27 Ar Pedro bi ꞌñembabi ꞌmu̱: 
\p —Nuje xta tsohe xo̱ge ne xta te̱ñꞌahe. Tema nthöhö di to̱ꞌmhe ꞌmu̱. 
\p  
\v 28 Ar Hesu bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Xa majöni di xiꞌahu̱, xta zo̱ ar pa da nꞌaꞌyo xo̱ge, xta hñuxa hár thuxandö Nöꞌö Togo ba e bi Njöꞌi, nuꞌahu̱ xka te̱ngagihu̱ ma gi hñuxu̱ nꞌehe ha ꞌre̱tꞌamayoho ya thuxandö, gi hñöꞌsfu̱ majöni nuꞌu̱ ꞌre̱tꞌamayoho yá mꞌu̱i ya me Israel. 
\p  
\v 29 To gatho xpa tsopꞌu̱ yá ngu, yá jödö, yá nju, yá dada, yá nönö, yá ꞌbe̱hñö, yá bötsi wa yá ha̱i te̱mga ma thuhu, ma da hñönga nꞌanthebe ár nze̱ye̱ di töta nöꞌö xi zogi, ne ma da hñönga ar te hiñhamꞌu̱ da götsꞌi. 
\p  
\v 30 Nze̱ye̱ nuꞌu̱ ꞌbe̱tꞌopya ma da mꞌe̱fa, ha nuꞌu̱ togo ꞌbe̱fapya ma da mꞌe̱tꞌoꞌu̱. 
\c 20  
\s1 Ár ꞌbede ya ꞌbe̱go mpe̱ har hwöhiꞌobxi 
\p  
\v 1 Ár tsꞌu̱tꞌwi Jö ñhe̱hwitho nꞌar ñꞌo̱ho̱ pe̱ꞌsa nꞌar hwöhiꞌobxi, ne da bo̱nga ra nꞌitho ma da hyonga ya ꞌbe̱go da ma̱tsꞌi. 
\p  
\v 2 Ne bi nkohwi nuya ꞌbe̱go nda gutꞌwa nöꞌö tö nꞌar ꞌbe̱go nꞌa pa, ne bi me̱hna har hwöhi nda mpe̱fi. 
\p  
\v 3 Ngu nꞌar gu̱to xudi bi bo̱nga manꞌagi ma ba honga maꞌra, ne bi dinga ꞌra mi ꞌbu̱hnu̱ har ta̱i hinte mi pe̱fi. 
\p  
\v 4 Ne bi ꞌñembabiꞌu̱: Di möhu̱ ba mpe̱hu̱ ha ma hwöhi nꞌehe, ne ga jutꞌahu̱ xiñho. Ne bi ma ba mpe̱ꞌu̱. 
\p  
\v 5 Ngu madempa ne ar hñunde bi bo̱nga manꞌagi, ne bi nthe̱wi maꞌra, ne bi gohwi nda gutꞌwa xiñho nꞌehe. 
\p  
\v 6 Ngu nꞌar ku̱tꞌa nde bi bo̱nga manꞌagi, ne bi nthe̱wi maꞌra ya jöꞌi hinte mi pe̱fi, ne bi ꞌñembabi: Yoꞌö gi ꞌbu̱thu̱wa gatho ar pa hinte gi pe̱hu̱. 
\p  
\v 7 Nuꞌu̱ bi dödi ne bi ꞌñembabi: Hinto xi ꞌraje ar ꞌbe̱fi. Nuꞌmú̱ nor ñꞌo̱ho̱ꞌö bi ꞌñenö: Di ma ba mpe̱hu̱ ha ma hwöhi nꞌehe, ne ga jutꞌahu̱ xiñho. 
\p  
\v 8 Nu mi yu̱ ar hyadi, nunar hmu bi ꞌñemba ar ndöngi: Zohna ya ꞌbe̱go gi jutꞌwa nꞌapa nꞌa ngu nꞌa. Jutꞌwa mꞌe̱tꞌo nuꞌu̱ bi yu̱tꞌa mꞌe̱fa, nepꞌu̱ nuꞌu̱ bi yu̱tꞌa ar ndu̱i. 
\p  
\v 9 Nu mi tho nuꞌu̱ bi yu̱tꞌa ngu ku̱tꞌa nde, bi njutꞌwabi xo̱ge ar pa. 
\p  
\v 10 Nu mi tho nuꞌu̱ ya ꞌbe̱tꞌo xki yu̱tꞌa mi xudi, mi empꞌö nda hñuxa ár nze̱ye̱ nda tꞌumbabi, ha nuꞌu̱ bi njutꞌwabi nꞌapa nꞌehe. 
\p  
\v 11 Nu mi hñönga ho̱nse̱ꞌö, mi ñömañꞌu̱ mi no̱nga ar hmu. 
\p  
\v 12 Mi eñꞌu̱: Nuyu̱ xi yu̱tꞌa mꞌe̱fa, ho̱nse̱ nꞌa xe̱nimpa xi mpe̱fi, ne xka jutꞌwabi mahye̱gi nguje xta mpe̱he gatho ar pa, xta tse̱the ar pahyadi. 
\p  
\v 13 Nuꞌmú̱ ar hmu bi ꞌñemba nꞌaꞌu̱: Ha gi o̱de ño̱, hage xta ko̱mpꞌa ri bojö. Hage hinda nkohwi nga jutꞌa nöꞌö ar nthöhö tꞌunga nꞌapa. 
\p  
\v 14 Hñöxa nöꞌö xka töhö ne di ma, ngetho nuga xta ne ga jutꞌwa nguꞌi nuyu̱ xi yu̱tꞌa mꞌe̱fa. 
\p  
\v 15 Hage ma gi xikagi teme ga japa ma bojö. Wa tso̱tꞌa ri mu̱i gi handgi ko ma mu̱i. 
\p  
\v 16 Ngetho nuꞌu̱ ꞌbe̱tꞌo ma da mꞌe̱fa, ne nuꞌu̱ ꞌbe̱fa ma da mꞌe̱tꞌoꞌu̱. Nze̱ye̱ xi tsꞌohni, txꞌu̱tho nuꞌu̱ xi thahni. 
\s1 Ar Hesu bi mengi bi mö nda tho 
\r (Mr. 10:32‑34; Lk. 18:31‑34) 
\p  
\v 17 Ar Hesu mi ꞌyo ar ꞌñu ndi ma Herusalen, nꞌa mbi ꞌweka nꞌampꞌu̱ nuꞌu̱ ꞌre̱tꞌamayoho yá ma̱xte ne bi ꞌñembabi: 
\p  
\v 18 —Pöhu̱, núꞌmu̱ xka tso̱ñhu̱nu̱ Herusalen, ka ma da mhihnu̱ Nöꞌö Togo ba e bi Njöꞌi. Ma da nda̱twa ha yá ꞌye̱ ya ndömöjö ne ya bötꞌofo, ne da tꞌe̱ntꞌi da tho. 
\p  
\v 19 Mꞌe̱fa ma da nda̱twa ha yá ꞌye̱ nuꞌu̱ hingya xodyo. Nuyu̱ ma da zani, da ꞌwe̱tꞌi, ne da tsu̱ta ha nꞌar pontꞌi da the̱gi da du, ha nu ár hñupa da mengi da nte manꞌagi. 
\s1 Nöꞌö mi a̱ ár nönö ar Xuwa ne ar Hakobo 
\r (Mr. 10:35‑45) 
\p  
\v 20 Nepꞌu̱ ba e ár ꞌbe̱hñö ar Sebedeo mi ñꞌowi yá tꞌu̱, dama bi nda̱ndihmö hár wa ar Hesu mi a̱pa ar möte. 
\p  
\v 21 Nuꞌmú̱ ar Hesu bi ꞌñembabi: 
\p —Teme gi ne. 
\p Nor ꞌbe̱hñö bi ꞌñenö: 
\p —Di ne gi ꞌñexa nuyu̱ yoho ma tꞌu̱ gi hñuxkwi há ri ndö, nꞌa da hñuxa ha ri ñꞌe̱i, ne nöꞌö manꞌa ha ri ngöhö. 
\p  
\v 22 Nuꞌmú̱ ar Hesu bi dödi ne bi ꞌñemba ar Xuwa ne ar Hakobo: 
\p —Hingi pöhu̱ teme gi a̱hu̱. Ha gi hanthu̱ gi tse̱thu̱ ya thogi ngu ma ga tse̱tka. 
\p Nuꞌu̱ bi dödi ne bi ꞌñeñꞌu̱: 
\p —Hö ga tse̱the. 
\p  
\v 23 Ar Hesu bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Majöni ma gi thohu̱ ya thogi ngu ma ga thoka. Ha nöꞌö gi ne gi hñuxu̱ ha ma ñꞌe̱i ne ha ma ngöhö, hinda tsa̱ te ga mönga. Ma Dada xi hokwabi togo xi hñuxꞌö ga huxꞌbe. 
\p  
\v 24 Nu mi bö nuꞌu̱ ma ꞌre̱tꞌa yá ma̱xte nöꞌö xki ꞌya̱ nuya yoho mi njödö, xa bi mbo̱ yá kwe̱. 
\p  
\v 25 Ne ar Hesu bi zo yá ma̱xte, ne bi ꞌñembabi: 
\p —Gi pöhu̱ nuyá ndö ya hnini ñꞌexase̱ꞌu̱ honi da hyo̱ma ha̱i nu maꞌra, ne nuya xi tꞌexa ngu ar ñöxhmu xa meꞌmda ya jöꞌi. 
\p  
\v 26 Ha nuꞌahu̱, yo gi njahu̱pꞌu̱, ngetho nuꞌmu̱ gi ne gi ndötahu̱, mahyoni gi pe̱fu̱ nu maꞌra. 
\p  
\v 27 Nöꞌö togo gi ne gi ꞌbe̱tꞌohu̱, mahyoni gi mꞌe̱gohu̱ nꞌehe. 
\p  
\v 28 Jahu̱ ngu Nöꞌö Togo ba e bi Njöꞌi. Nöꞌö himba ehe honi togo da me̱pabi. Xpa ehe da mꞌe̱go ne da unga ár te da gutꞌwa yá tha̱i nze̱ye̱ ya jöꞌi. 
\s1 Yoho ya goda̱ bi tsa̱ bi hyandi 
\r (Mr. 10:46‑52; Lk. 18:35‑43) 
\p  
\v 29 Nu mi bo̱nga ar Hesu har hnini Heriko, mi te̱nga yá ma̱xte ne mi te̱nga nze̱ye̱ ya jöꞌi. 
\p  
\v 30 Har ꞌñu bi nthe̱wi mi huhnu̱ yoho ya goda̱, ne mi böꞌu̱ mi thohnu̱ ar Hesu, bi matꞌi ne bi ꞌñembabi: 
\p —Tsi Hmu, ár Tꞌu̱ꞌi ar Dabi, pe̱ꞌskagihe ar nhwëki. 
\p  
\v 31 Ya jöꞌi mi tsu̱i hinge nda mafi, ha nuꞌu̱ xa mi umba yá mu̱i mi mafi mi eñꞌu̱: 
\p —Tsi Hmu, ár Tꞌu̱ꞌi ar Dabi, hwëgagihe. 
\p  
\v 32 Nuꞌmú̱ ar Hesu bi mꞌa̱i bi matꞌi, ne bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Te gi ne ga jaꞌahu̱. 
\p  
\v 33 Nuꞌu̱ bi dödi ne bi ꞌñenö: 
\p —Ma tsi Hmuꞌi, di nehe da xo ma da̱he. 
\p  
\v 34 Nuꞌmú̱ ar Hesu bi hwëki ne bi hñuxa ár ꞌye̱ ha yá da̱ꞌu̱, ne dama bi xogi, ne bi de̱ni. 
\c 21  
\s1 Ar Hesu bi yu̱tꞌa Herusalen ngu nꞌar ndö mi tho̱ꞌmi 
\r (Mr. 11:1‑11; Lk. 19:28‑40; Jn. 12:12‑19) 
\p  
\v 1 Ar Hesu mi zo̱ngwi yá ma̱xte núnu̱ Betfage, mo̱te ar tꞌo̱ho̱ Njömdo̱ni, getꞌu̱ ar hnini Herusalen. Ka bi me̱hnu̱ yoho nda mꞌe̱tꞌo. 
\p  
\v 2 Ne bi ꞌñembabi: 
\p —Di möhu̱ har tꞌu̱lo hnini gi hanthu̱ ꞌbu̱hnu̱. Ne xki tso̱ñhu̱ ma gi tiñhu̱ nꞌar tsi nꞌo̱ge di thötwinu̱ ár tꞌu̱bru, gi xothu̱ ne gi tsinkagihu̱wa. 
\p  
\v 3 Nuꞌmu̱ togo da ꞌya̱ñꞌahu̱, gi ꞌñembabihu̱ njawa: Ar tsi Hmu honi, ne ka da kosꞌa manꞌagi. 
\p  
\v 4 Gathoyu̱ bi njapꞌu̱ ne nda thogi ngu xki mönga ár mꞌe̱hni Jö núꞌmu̱ bi ꞌñenö: 
\q1  
\v 5 Di möhu̱ Herusalen nöꞌö ar hnini tꞌembabi ar Sion nꞌehe, ne xifu̱ ya mengunu̱: 
\q1 Hyanthu̱ ba ekwa ri Hmuhu̱ xpa e da kꞌösꞌahu̱, 
\q1 hingar ñꞌetsꞌi, ngetho xpa nto̱ nꞌar tsi nꞌo̱ge, 
\q1 ár bötsi nꞌar tsi zuꞌwe ndu. 
\p  
\v 6 Nuꞌmú̱ yá ma̱xte bi maꞌu̱ ne bi ꞌyo̱tꞌa ngu xki xipabi. 
\p  
\v 7 Nepꞌu̱ ba tsimpa ar tsi nꞌo̱ge mi ñꞌowi ár bötsi, ne yá ma̱xte bi göꞌspa yá pa̱tꞌi ne bi bo̱xa ar Hesu bi nto̱ge. 
\p  
\v 8 Mi panu̱ nze̱ye̱ ya jöꞌi, ꞌra mi höka yá pa̱tꞌi mi xi har ꞌñu, maꞌra mi toka ya xiza mi po habu̱ nda thogi. 
\p  
\v 9 Nuya jöꞌi mi ꞌbe̱tꞌo ne nuꞌu̱ mi ꞌbe̱fa xa mi mafi mi eñꞌu̱: 
\p —Xa nsunda ár Tꞌu̱ ar Dabi. Dá jöpa Jö ár mꞌe̱hni. Xa nsunda Jö bi ꞌbu̱ mhetsꞌi. 
\p  
\v 10 Ngu mi yu̱tꞌu̱ har hnini Herusalen, xa mi ñꞌentya jöꞌi ne mi enga nꞌa ngu nꞌa: 
\p —Togonu̱ ꞌmu̱. 
\p  
\v 11 Ne nuꞌu̱ togo mi te̱ni mi thödi ne mi eñꞌu̱: 
\p —Gehnu̱ ar Hesu ár mꞌe̱hni Jö, ar me Nasare har ha̱i Ngalilea. 
\s1 Ar Hesu bi paxtꞌa ar dönganijö 
\r (Mr. 11:15‑19; Lk. 19:45‑48; Jn. 2:13‑22) 
\p  
\v 12 Nepꞌu̱ ar Hesu bi yu̱tꞌa hár thi ár dönganijö ar tsi Dada, ne bi ꞌye̱nga gatho nuꞌu̱ mi mpa̱ ne nuꞌu̱ mi nta̱i. Bi pu̱ꞌspa yá mexa ya pa̱tbojö ne yá nthutsꞌi nuꞌu̱ mi pa̱ ya domtxu. 
\p  
\v 13 Ne bi ꞌñembabi: 
\p —Hár Tꞌofo Jö enö: Ma ngu gehnu̱ ár ngu mhatꞌajö. Ha nuꞌahu̱ xka ꞌyo̱thu̱ nꞌar ngu jar mfë. 
\p  
\v 14 ꞌRa ya goda̱ ne ya dowa ba e bi zu̱hnu̱ har nijö, ne nöꞌö bi o̱thebi yá hñeni. 
\p  
\v 15 Nuya ndömöjö ne nuya bötꞌofo mi hyanda ya döta ntꞌudi bi ꞌyo̱tꞌa ar Hesu, xa bi mbo̱ yá kwe̱ mi ꞌyo̱xa nuya bötsi mi ma mbor nijö mi eñꞌu̱: Xa nsunda ár Tꞌu̱ ar Dabi. 
\p  
\v 16 Ne bi xipa ar Hesu njawa: 
\p —Ha hingi o̱xa nöꞌö mönga ya bötsi. 
\p Ar Hesu bi dötwabi ne bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Hö, di o̱de. Xi nuꞌahu̱, ha hinxka nehu̱ ár Tꞌofo Jö habu̱ enö njawa: 
\q1 Nuya bötsi ne nuꞌu̱ ya le̱le̱ tsu̱tho, 
\q1 Jö bi xokwa yá ne nda matꞌajö xiñho. 
\p  
\v 17 Ne bi zohnu̱ꞌu̱ bi bo̱nga har hnini, bi ma Betania, ka ba oxhnu̱. 
\s1 Ar Hesu bi otꞌa nꞌar ꞌba̱iꞌiuxi hinte mi uni 
\r (Mr. 11:12‑14, 20‑26) 
\p  
\v 18 Ár hyaxꞌö nꞌitho bi menga manꞌagi Herusalen, ne núꞌmu̱ mi ꞌyo har ꞌñu bi ntunthu. 
\p  
\v 19 Hár ñöni ar ꞌñu bi hyandi mi ꞌba̱hnu̱ nꞌar ꞌba̱iꞌiuxi. Bi ma ba kꞌöni, xömhö nda dinga te nda zi. Ha hinte mi tu, ho̱nse̱ xa mi kꞌamatho yá xi. Nuꞌmú̱ bi ꞌñemba ar ꞌba̱iꞌiuxi: 
\p —Hiñhamꞌu̱ gi penga da ndu ri iuxi. 
\p Ne dama bi ꞌyotꞌi. 
\p  
\v 20 Nu mi hyanda yá ma̱xte nöꞌö xki thogi, xa mi ꞌyo̱tho ne bi ꞌñemba ar Hesu: 
\p —Hanja dama bi ꞌyotꞌa ar ꞌba̱iꞌiuxi. 
\p  
\v 21 Ar Hesu bi dödi ne bi ꞌñenö: 
\p —Xa majöni di xiꞌahu̱, nuꞌmu̱ xa gi jamfihu̱, ne hingi yomihu̱ da njapꞌu̱ ngu gi nehu̱, hinge ho̱nse̱ da tsa̱ gi ꞌyo̱thu̱ ngu xta o̱tꞌwa ar ꞌba̱iꞌiuxi. Da tsa̱ gi ꞌñembabihu̱ nunar tꞌo̱ho̱nu̱ da mponi di ma har dehe, ne da ma. 
\p  
\v 22 Ne gatho nöꞌö gi ꞌya̱hu̱ ne gi ñꞌemu̱ihu̱ da tꞌaꞌahu̱, gi hñöhu̱. 
\s1 Ar Hesu bi tꞌa̱mbabi togo mi hömpa ár tsꞌe̱di 
\r (Mr. 11:27‑33; Lk. 20:1‑8) 
\p  
\v 23 Nepꞌu̱ ar Hesu bi yu̱tꞌa manꞌagi har dönganijö Herusalen, mi uta ya jöꞌi. Ne ja bi zo̱hnu̱ ya ndömöjö ne yá dönziandö ya xodyo, ne bi ꞌñembabi: 
\p —Togo xpa pe̱ñꞌaꞌi gi ꞌyo̱tꞌa gatho nöꞌö gi pe̱fi. Togo gi hömpa ár tsꞌe̱di gi ꞌyo̱tꞌa njapꞌu̱. 
\p  
\v 24 Nuꞌmú̱ ar Hesu bi dödi ne bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Nuga nꞌe, ma ga o̱tꞌahu̱ nꞌar ntꞌa̱ni. Nuꞌmu̱ gi thöhu̱, nuga nꞌe ga xiꞌahu̱ togo di hömpa ár tsꞌe̱di ga o̱tꞌa nöꞌö di pe̱fi. 
\p  
\v 25 Nöꞌö ar xixthe mi o̱tꞌa ar Xuwa Xixthe, togo ba pe̱ñꞌö, Jö wa ya jöꞌi. 
\p Nuꞌu̱ bi ndu̱i bi njontꞌane nꞌa ngu nꞌa, ne mi eñꞌu̱: 
\p —Xipya te ga thöhu̱. Nuꞌmu̱ ga emfu̱ ba pe̱hna Jö, ma da ꞌñengagihu̱: Yoꞌö hinga ꞌyo̱thu̱ nöꞌö mi möñꞌö. 
\p  
\v 26 Ha nuꞌmu̱ ga emfu̱ ar Xuwa ba pe̱hna ya jöꞌi, da mbo̱ yá kwe̱yu̱, ngetho gatho handa ar Xuwa Xixthe ngu ár mꞌe̱hni Jö. 
\p  
\v 27 Nuꞌmú̱ ya ndömöjö ne yá dönziandö ya xodyo bi ꞌñemba ar Hesu: 
\p —Hindi pöhe. 
\p Nuꞌmú̱ ar Hesu bi dödi: 
\p —Nuga nꞌe hinga xiꞌahu̱ togo xpa pe̱nkagi ga o̱tꞌa nöꞌö di pe̱fi. 
\s1 Ár ꞌbede yoho ya tꞌu̱ 
\p  
\v 28 Ne ar Hesu bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Te gi nuhu̱. Nꞌar ñꞌo̱ho̱ mi ꞌñe yoho yá tꞌu̱, ne bi ꞌñemba nꞌaꞌu̱: Di ma ba mpe̱ har hwöhi. 
\p  
\v 29 Nöꞌö ar tꞌu̱ꞌö bi dödi ne bi ꞌñenö: Hinꞌö, hindi ne ga ma. Ne mꞌe̱fa bi ꞌyo̱tꞌwa ár ntso̱ꞌmi ne bi ma ba mpe̱fi. 
\p  
\v 30 Nepꞌu̱ nu ár dadaꞌö bi ꞌñemba nöꞌö manꞌár tꞌu̱: Di ma ba mpe̱ har hwöhi. Nöꞌö bi dödi ne bi ꞌñenö: Hö, ga ma. Ha himbi ma. 
\p  
\v 31 Xipya, nuya yohoyu̱, togo bi ꞌyo̱tꞌa nöꞌö bi ꞌbe̱pa ár dada. 
\p Bi dö nuya ndömöjö: 
\p —Nöꞌö ar tꞌu̱ bi me̱hna mꞌe̱tꞌo. 
\p Nuꞌmú̱ ar Hesu bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Xa majöni di xiꞌahu̱, nuya hya̱te ne nuya tsꞌoꞌbe̱hñö ma da döꞌahu̱ mꞌe̱tꞌo da yu̱tꞌa hár tsꞌu̱tꞌwi Jö. 
\p  
\v 32 Ngetho ba e ar Xuwa Xixthe bi utꞌahu̱ hanja gi ñhogajöꞌihu̱, ne nuꞌahu̱ hinga ne ga jamfihu̱ nöꞌö mi möñꞌö. Nuya hya̱te ne ya tsꞌoꞌbe̱hñö, nuꞌu̱ hö, bi ꞌyo̱tꞌwa yá ntso̱ꞌmi. Ha nuꞌahu̱, mödi te gatho xka hyanthu̱, hinxka ñꞌemu̱ihu̱ nöꞌö bi möñꞌö. 
\s1 Ár ꞌbede ya tsꞌoñhandi 
\r (Mr. 12:1‑12; Lk. 20:9‑19) 
\p  
\v 33 Ar Hesu bi metwa manꞌar ꞌbede ne bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —ꞌYo̱hu̱ manꞌar ꞌbede ga xiꞌahu̱: Mi ꞌbu̱ nꞌar ñꞌo̱ho̱ xa mi the̱ nze̱ye̱ yá ha̱i. Ne bi ꞌñetꞌa nꞌar hwöhiꞌobxi, bi gu̱xa nꞌar jödo bi gotꞌi. Bi xa̱ꞌma nꞌar moto, ne bi hyoka nꞌar heꞌsa ngu nda hyanda xo̱ge. 
\p Mꞌe̱fa bi umba ñhandi maꞌra nda su, ne bi ma yapꞌu̱. 
\p  
\v 34 Nu mi zo̱ ar sofo, bi me̱hna ꞌra yá ꞌbe̱go ma nda kꞌöꞌsa yá ñhandi, ne nda umba nöꞌö made ndi ꞌñepi. 
\p  
\v 35 Nuya ñhandi bi gu̱mpa yá ꞌbe̱go, nꞌa bi me̱i, nöꞌö manꞌa bi hyo, ne nöꞌö manꞌa bi te̱do bi gui bi ma. 
\p  
\v 36 Mꞌe̱fa bi mengi bi me̱hna ma nze̱ye̱ yá ꞌbe̱go, ha nuya ñhandi bi mengi bi ꞌyo̱tꞌwa ngu xki ꞌyo̱tꞌwa nuꞌu̱ mꞌe̱tꞌo. 
\p  
\v 37 Nu ár ngötsꞌi, nöꞌö tor me̱ti ar hwöhi bi me̱hna ár tꞌu̱, ne bi ꞌñenö: Numa tꞌu̱ hö, ma da ꞌyo̱te. 
\p  
\v 38 Ha nuya ñhandi mi hyandwa ár tꞌu̱, bi ꞌñenga nꞌa ngu nꞌa: Go gehnu̱ togo ma da gohwi ya ha̱i. Ma ga hohu̱ ne ga tsömfu̱ yá ha̱i. 
\p  
\v 39 Nuꞌmú̱ nuya ñhandi bi gu̱mpa ár tꞌu̱, bi gu̱ka har hwöhi ne bi hyo. 
\p  
\v 40 Nu xta penga nöꞌö tor me̱ti ar hwöhi, tema da japa nuya ñhandi. 
\p  
\v 41 Nuꞌmú̱ nuya ndöxodyo bi ꞌñenö: 
\p —Nöꞌö togo ár me̱ti ar hwöhi da ꞌweka nuya tsꞌojöꞌi da hyo, hinda ma da hwëki. Ne da umba maꞌra ya ꞌbe̱go ár ha̱i, nuꞌu̱ togo da umba nöꞌö di ꞌñepi xta zo̱ ar sofo. 
\p  
\v 42 Nuꞌmú̱ ar Hesu bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Hage hinxka nehu̱ har Tꞌofo habu̱ enö: 
\q1 Nöꞌö ar do bi ꞌye̱mpꞌu̱hmö ya guxjödo, 
\q1 nupya gehnu̱ ar mu̱di do xi njuꞌspa ár nijö Jö. 
\q1 Gese̱ Jö xi ꞌyo̱tꞌa njapꞌu̱, 
\q1 ne di hanthu̱ nza̱tho nöꞌö bi ꞌyo̱tꞌe. 
\p  
\v 43 Jange di xiꞌahu̱, ma da thömpꞌahu̱ nöꞌö ar tsꞌe̱di gi pe̱ꞌsu̱ gi ku̱thu̱hmö hár tsꞌu̱tꞌwi Jö, ne da tꞌumba maꞌra ya jöꞌi nuꞌu̱ togo ne da ꞌyo̱ta nöꞌö mönga Jö. 
\p  
\v 44 Nöꞌö togo da nto̱xkwi nor doꞌö, da ꞌwaka yá ndoꞌyo, ha nöꞌö togo da ze̱ꞌmi, da ku̱ntꞌi. 
\p  
\v 45 Nu mi ꞌyo̱ ya ndömöjö ne ya de̱ngaꞌbe̱pate nöꞌö mi mönga ar Hesu, bi böꞌu̱ go mi e̱mbabiꞌu̱. 
\p  
\v 46 Jange xa mi nemhöꞌu̱ nda gu̱ ar Hesu. Ho̱nse̱ mi tsu ya jöꞌi, ngetho nuyu̱ mi beni ar Hesu már mꞌe̱hni Jö. 
\c 22  
\s1 Ár ꞌbede ar ngo 
\p  
\v 1 Ar Hesu bi metwa manꞌar ꞌbedeyu̱ ne bi ꞌñembabi: 
\p  
\v 2 —Ár tsꞌu̱tꞌwi Jö bi ꞌbu̱ mhetsꞌi, ma ga he̱ju̱ ngu nꞌar ndö bi ꞌyo̱tꞌwa nꞌar ngo ár tꞌu̱ bi nthöti. 
\p  
\v 3 Bi me̱hna yá ꞌbe̱go ma nda tsi nuꞌu̱ mi tho̱ꞌmi nda e har ngo, ha nuꞌu̱ himba ne ba ehe. 
\p  
\v 4 Nepꞌu̱ nunar ndö bi me̱hna maꞌra ya ꞌbe̱go, ne bi ꞌñembabi: Ba xifu̱ nuꞌu̱ togo di to̱ꞌmhe, xta ñhoje. Xta hohe ya me̱ti ne ya nokaboi. Gatho xi thoki. ꞌÑembabihu̱: Ba ehu̱ ar ngo. 
\p  
\v 5 Ha nuꞌu̱ mi tho̱ꞌmi, himbi japamasu nöꞌö bi xipa nuya ꞌbe̱go. Nꞌa bi mada ar ꞌbe̱fi ha yá hwöhi, ha manꞌa bi ma ba kꞌönga yá mꞌa̱ har hnini. 
\p  
\v 6 Maꞌra bi gu̱mpa yá ꞌbe̱go ar ndö, bi fe̱nza ne bi hyo. 
\p  
\v 7 Nu mi ꞌyo̱ ar ndö gatho nöꞌö xki njapa yá ꞌbe̱go, xa bi mbo̱ ár kwe̱. Bi muntsꞌa yá ndogu, ne bi me̱hni ma nda hyonga nuya hyote nda hyo ne nda tsötꞌwa yá hnini. 
\p  
\v 8 Nepꞌu̱ ar ndö bi ꞌñemba yá ꞌbe̱go: Xi thoka gatho da ho ar ngo, ne nuꞌu̱ ndi to̱ꞌmi himba ne ba ehe. Bi ntsꞌokse̱ꞌu̱. 
\p  
\v 9 Jange nupya, di möhu̱ ha ya döꞌñu, ne ba tsihu̱ gatho nuꞌu̱ gi nthe̱wihu̱. 
\p  
\v 10 Bi ma yá ꞌbe̱go ma ba muntsꞌa gatho nuꞌu̱ mi nthe̱wi ha ya ꞌñu, ya tsꞌomꞌu̱i ne ya hogajöꞌi. Njapꞌu̱ bi ñuxa nöꞌö ar döta ngu habu̱ mi tꞌo̱tꞌa ar ngo. 
\p  
\v 11 Nuꞌmú̱ ar ndö bi yu̱tꞌa har ngu nda ze̱ngwa nuꞌu̱ xki zo̱ho̱, ne bi hyanda nꞌa mi ꞌbu̱hnu̱ hinxki theta ar hengo. 
\p  
\v 12 Jange bi ꞌñembabi: Ha gi o̱de ño̱. Hanja ga ku̱tꞌwa ne hingi he ar hengo. Nöꞌö hinte bi za̱ te bi dödi. 
\p  
\v 13 Nuꞌmú̱ ar ndö bi ꞌñemba yá ꞌbe̱go: Xo̱thwu̱ yá ꞌye̱ ne yá wa, ba e̱ñhu̱ nthi har ꞌbe̱xui habu̱ da nzoni ne da guxtyá tsꞌi. 
\p  
\v 14 Nu mi wa ar Hesu bi metwa nunar ꞌbedenu̱, bi ꞌñenö: 
\p —Ngetho nze̱ye̱ xi tsꞌohni, ha txꞌu̱tho nuꞌu̱ xi thahni. 
\s1 Ar Hesu bi no̱nga ar bojö jotꞌa ya ndö 
\r (Mr. 12:13‑17; Lk. 20:20‑26) 
\p  
\v 15 Nu mi ꞌyo̱ ya de̱ngaꞌbe̱pate njapꞌu̱, bi nju̱ki bi maꞌu̱, ma nda nkohi hanja nda tsa̱ nda hya̱tꞌa ar Hesu. 
\p  
\v 16 Ba pe̱hna ꞌra yá ma̱xte bi me̱wi ꞌra yá ñꞌowi ar Erode, ma nda ꞌyo̱tꞌwa nꞌar ntꞌa̱ni, ne bi ꞌñembabi: 
\p —Utate, di pöhe gi mönga nöꞌö majöni ne gi utwa ya jöꞌi ár ꞌñu Jö. Hinto gi tsu, ne hinto gi hwantho. 
\p  
\v 17 Jange di ne gi xikagihe, hage xiñho ga juthwe ar bojö jotꞌa ar Sesar, wa hinꞌö. 
\p  
\v 18 Ha nunar Hesu mi pötwatho yá tsꞌomfeni, jange bi ꞌñembabi: 
\p —Xa gar nemhñöhu̱, yoꞌö gi ne gi hya̱ju̱. 
\p  
\v 19 Utkagihu̱ nꞌar bojö a̱ ar Sesar. 
\p Nuꞌmú̱ ba thömpabi ar bojö mi a̱di. 
\p  
\v 20 Ne ar Hesu bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Togo ár me̱ti ar hmi huxkwa ne nöꞌö te mö. 
\p  
\v 21 Ha nuꞌu̱ bi dödi ne bi ꞌñenö: 
\p —Ár me̱ti ar Sesar. 
\p Ar Hesu bi ꞌñenö: 
\p —Umfu̱ ar Sesar nöꞌö ár me̱tiꞌö, ne umfu̱ Jö nöꞌö ár me̱tiꞌö nꞌehe. 
\p  
\v 22 Nu mi ꞌyo̱ njapꞌu̱, xa bi ꞌyo̱tho, ne bi zohnu̱ ar Hesu bi maꞌu̱. 
\s1 Ya de̱ngamöjö bi ñꞌa̱ni ar menga nte 
\r (Mr. 12:18‑27; Lk. 20:27‑40) 
\p  
\v 23 Nor paꞌö bi zo̱hnu̱ ꞌra ya de̱ngamöjö, nuꞌu̱ hingi ñꞌemu̱i da mengi da nte nuꞌu̱ xi du, ne bi ꞌya̱mbabi, 
\p  
\v 24 bi ꞌñeñꞌu̱: 
\p —Utate, ar Moise bi ꞌñenö, nuꞌmu̱ nꞌar ñꞌo̱ho̱ da du ne hinda zo nꞌar bötsi, nꞌár jödöpꞌu̱ꞌö da nthötwi ar ꞌranxu, ne da gu̱ꞌspa ár thuhu ár jödö manꞌagi. 
\p  
\v 25 Nuje da pöhe yoto mi njödö. Nöꞌö ar ꞌbe̱tꞌo bi nthöti, bi du ne hinte bi zo ar bötsi. Jange nunar ꞌbe̱hñö bi mengi bi nthötwi ár jödöpꞌu̱ꞌö. 
\p  
\v 26 Nor ñoho ñꞌo̱ho̱ bi du nꞌehe, ne ar hñu, ne bi njapꞌu̱ gatho yoto. 
\p  
\v 27 Ár ngötsꞌi bi du ar ꞌbe̱hñö nꞌehe. 
\p  
\v 28 Núꞌmu̱ xta mengi da nte manꞌagi, togo ár ꞌbe̱hñönu̱ ꞌmu̱, ngetho bi nthötwi gatho yoto ya ñꞌo̱ho̱ mi njödö. 
\p  
\v 29 Nuꞌmú̱ ar Hesu bi dödi ne bi ꞌñembabi: 
\p —Xi tsꞌonga ri mfenihu̱, ngetho hingi pöhu̱ ar Tꞌofo, ne hingi po̱hu̱ ár tsꞌe̱di Jö. 
\p  
\v 30 Nu xta menga ya jöꞌi da nte manꞌagi, hinda ma da nthöti, hinda ma da tꞌa̱di. Ma da ñhe̱hwi yá e̱nxe̱ Jö bi ꞌbu̱ mhetsꞌi. 
\p  
\v 31 Nöꞌö ha pengi da nte nuꞌu̱ xi du wa hinꞌö, hage hinxka nehu̱ habu̱ enga njawa Jö har Tꞌofo: 
\p  
\v 32 Nuga ár Jögi ar Abra, ar Isa ne ar Hakob. Jö go ár Jö nuꞌu̱ te, hinge nuꞌu̱ xi du. 
\p  
\v 33 Nu mi ꞌyo̱xa njapꞌu̱ ya jöꞌi, xa bi ꞌyo̱da nöꞌö mi utꞌö. 
\s1 Ar döta ꞌbe̱pate 
\r (Mr. 12:28‑34) 
\p  
\v 34 Nu mi bö ya de̱ngaꞌbe̱pate nunar Hesu xki gotwa yá ne ya de̱ngamöjö, bi mhuntsꞌi nda nu te nda me̱ꞌu̱. 
\p  
\v 35 Nepꞌu̱ nꞌa nuꞌu̱ már bötꞌofo, bi ma ba o̱tꞌwa nꞌar ntꞌa̱ni ar Hesu, xömhö nda hya̱tꞌi, ne bi ꞌñembabi: 
\p  
\v 36 —Utate, ndana ar ꞌbe̱pate töte ár nsu hár tꞌofo ar Moise. 
\p  
\v 37 Ar Hesu bi ꞌñenö: 
\p —Xa gi ꞌñetꞌa ri mu̱i, gi ꞌye̱ntꞌa ri te, ne gi hñuxa ri mfeni gi mö Jö ri Hmu. 
\p  
\v 38 Go gehnu̱ ar ꞌbe̱tꞌo ꞌbe̱pate, ne gehnu̱ töpa ár nsu gatho nu maꞌra. 
\p  
\v 39 Ne nor ñoho ñhe̱hwitho: Gi mö ri mijöꞌiwi ngu gi mhöse̱. 
\p  
\v 40 Ha nuya ꞌbe̱pateyu̱, ka po̱ngwa gatho yá ꞌbe̱pate ar Moise, ne gatho nöꞌö mönga yá mꞌe̱hni Jö. 
\s1 Hanja mhö ar Kristo ár tꞌu̱ ar Dabi 
\r (Mr. 12:35‑37; Lk. 20:41‑44) 
\p  
\v 41 Núꞌmu̱ xki mhuntsꞌa ya de̱ngaꞌbe̱pate, ar Hesu bi ꞌyo̱tꞌwa nꞌar ntꞌa̱ni. 
\p  
\v 42 Ne bi ꞌñembabi: 
\p —Togo gi beñhu̱ ar Kristo. Togo ár tꞌu̱ꞌö. 
\p Nuya de̱ngaꞌbe̱pate bi ꞌñeñꞌu̱: 
\p —Ár tꞌu̱ ar Dabi. 
\p  
\v 43 Nuꞌmú̱ ar Hesu bi ꞌñenö: 
\p —Xiꞌmu̱, yoꞌö ar Dabi, xki nzinga ár Hñö Jö, embabi ár Hmu ꞌmu̱. Ngetho bi ꞌñenö: 
\q1  
\v 44 Jö ar Dada bi ꞌñemba ma tsi Hmu: 
\q1 Hñu ha ma ñꞌe̱i ga huxkwi, 
\q1 to̱ꞌmi ga tsiñꞌa nuya ri ñꞌu̱ni ga tse̱pꞌa ha ri wa. 
\m  
\v 45 Nuꞌmu̱ ar Dabi embabi ár Hmu, hanja ár tꞌu̱ ꞌmu̱. 
\p  
\v 46 Ne hinte bi za̱ te bi dödi. Nu ar paꞌö di ꞌñe injawa, hinto bi ne bi ꞌyo̱tꞌwa ya ntꞌa̱ni. 
\c 23  
\s1 Ar Hesu bi no̱mba yá tsꞌoꞌbe̱fi ya de̱ngaꞌbe̱pate ne ya bötꞌofo 
\r (Mr. 12:38‑40; Lk. 11:37‑54; 20:45‑47) 
\p  
\v 1 Nuꞌmú̱ ar Hesu bi zo yá ma̱xte ne gatho ya jöꞌi mi ꞌbu̱hnu̱, ne bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p  
\v 2 —Nuya de̱ngaꞌbe̱pate ne ya bötꞌofo, xi tꞌumba ar nsu da utꞌahu̱ tema di bo̱nga nöꞌö bi ꞌyotꞌa ar Moise. 
\p  
\v 3 Jange ꞌyo̱thu̱ gatho nöꞌö da xiꞌahu̱. Ho̱nse̱ yo gi te̱mbabihu̱ yá tsꞌoꞌbe̱fi, ngetho möñꞌu̱ xiñho, ha hingi o̱tꞌa njapꞌu̱. 
\p  
\v 4 Nuꞌu̱ tutwa ya ꞌbe̱ni ya jöꞌi xi ñhu̱, ha nuyu̱ hingi ne da da̱ñꞌu̱tsꞌu̱ da ma̱tsꞌi. 
\p  
\v 5 Nöꞌö o̱tꞌu̱, te gatho pe̱ ha yá nthandi ya jöꞌi, ne da ꞌñexyá nsu. Tsu̱ta ya tꞌofo ha yá dë ne ha yá ꞌye̱, ne tutwa xi nxidi ár ñöni yá he. 
\p  
\v 6 Nu ha ya da̱ngo xa honga da hñuxa ha ya mꞌe̱tꞌo nthutsꞌi, ne xa ne da hñuxa ha ya hoga nthutsꞌi ha ya nijö, honi da tꞌeꞌspa yá nsu. 
\p  
\v 7 Xa ne da ndömbyá ꞌye̱ núꞌmu̱ da nze̱ngwa ha ya ta̱i, ne da tꞌembabiꞌu̱: Ma tsi utateꞌihe. 
\p  
\v 8 Ha nuꞌahu̱, yo ma gi ñhe̱hu̱ da tꞌesꞌahu̱ ri nsuhu̱, ne da tꞌeñꞌaꞌihu̱ gar utatehu̱. Ngetho nꞌadar Utate, ho̱nse̱ ar Kristo, ha nuꞌahu̱ gatho gi nkuhu̱. 
\p  
\v 9 Hinto ma gi ꞌñembabihu̱ ri dadahu̱wa har ximha̱i, ngetho nꞌada ri Dadahu̱, gehnu̱ bi ꞌbu̱ mhetsꞌi. 
\p  
\v 10 Yo ma gi ñhe̱hu̱ da tꞌeñꞌahu̱ gar utatehu̱ gi tsixu̱ ar ꞌñu, ngetho nꞌada togo tsixa ar ꞌñu, gehnu̱ ar Kristo. 
\p  
\v 11 Nöꞌö togo ꞌbu̱ mañö pe̱ꞌsa nꞌar döta nsu, mahyoni da me̱pa nu maꞌra nꞌehe. 
\p  
\v 12 Ngetho nöꞌö togo da ñꞌexase̱, mꞌe̱fa ma da mꞌe̱twa ár tsa̱, ha nöꞌö togo da ntsꞌa̱ꞌmi, ma da tꞌeꞌspa ár nsu. 
\p  
\v 13 Hwëkate nuꞌahu̱ gar bötꞌofohu̱ ne gar de̱ngaꞌbe̱patehu̱, xa gar nemhñöhu̱. Hingi ku̱thu̱, ne hingi he̱hu̱ da yu̱tꞌa nuꞌu̱ togo ne da yu̱tꞌa hár tsꞌu̱tꞌwi Jö. 
\p  
\v 14 Nuꞌahu̱ gar bötꞌofohu̱ ne gar de̱ngaꞌbe̱patehu̱, xa gar nemhñöhu̱. Gi ha̱thu̱ ya tsi ꞌranxu, gi hömfu̱ yá ngu, ne xa gi o̱thu̱ ya nsa̱di, hingi ne da nheki ri tsꞌoꞌbe̱fihu̱. Jange xa döta ri mfe̱i gi to̱ꞌmhu̱. 
\p  
\v 15 Hwëkate nuꞌahu̱ gar bötꞌofo ne gar de̱ngaꞌbe̱patehu̱, nemhñöhu̱. Xa gi mpu̱nthu̱ gi hoñhu̱ togo da de̱mpꞌa ri ntꞌutihu̱. Ne xki tiñhu̱, xa gi tsꞌokwabihu̱ yá mfeni, gi ꞌbe̱tꞌohu̱ da ma njöntho har ꞌbe̱xui habu̱ gir möhu̱ nꞌehe. 
\p  
\v 16 Di hñöxꞌahu̱ ya goda̱ gu̱hna maꞌra. Hwëkateꞌihu̱ gi eñhu̱, nuꞌmu̱ togo da ꞌñetꞌa made ar dönganijö, hinter me̱ꞌö. Ha nuꞌmu̱ togo da ꞌñetꞌa made ar kꞌaxtꞌabo̱jö ja har dönganijö, nuꞌmú̱ hö, xi ntsꞌuni nöꞌö bi mö. 
\p  
\v 17 Gar goda̱hu̱ ne xa xka ꞌbe̱ ri mfenihu̱. Ndana töte ár nsu, ar kꞌaxtꞌabo̱jö wa ar dönganijö japi da hñuxa ár nsunu̱. 
\p  
\v 18 Ne gi eñhu̱, nuꞌmu̱ togo da ꞌñetꞌa made ar tꞌu̱xmꞌo̱ñho̱, hinter me̱ꞌö. Ha nuꞌmu̱ togo da ꞌñetꞌa made nöꞌö ar mꞌo̱ñho̱ oxhnu̱, nuꞌmú̱ hö, xi ntsꞌuni nöꞌö bi möñꞌö. 
\p  
\v 19 Goda̱hu̱ xka ꞌbe̱thwu̱ ár ꞌñu ar tsi Dada. Ndana töte ár nsu, ar mꞌo̱ñho̱ wa ar tꞌu̱xmꞌo̱ñho̱ nuna japi da hñuxa ár nsu. 
\p  
\v 20 Jange nöꞌö togo etꞌa made ar tꞌu̱xmꞌo̱ñho̱, etꞌa made gatho nöꞌö te ku̱xhnu̱ nꞌehe. 
\p  
\v 21 Njapꞌu̱ hinge ho̱nse̱ etꞌa made ar dönganijö, etꞌa made Jö togo ꞌbu̱hnu̱. 
\p  
\v 22 Nöꞌö togo etꞌa made mhetsꞌi, etꞌa made ár thuxandö Jö, ne gese̱ Jö togo huxhnu̱. 
\p  
\v 23 Hwëkateꞌihu̱ gar bötꞌofohu̱ ne gar de̱ngaꞌbe̱patehu̱, gar nemhñöhu̱. Ngetho gi uñhu̱ ár ꞌre̱tꞌa xe̱ni ya do̱ni tꞌu̱ꞌsa ar ñhuni, ne xka hye̱hu̱ nuna ꞌbe̱tꞌo ha yá ꞌbe̱pate ar Moise. Xka hye̱hu̱ gi ꞌyo̱thwu̱ xiñho maꞌra, ar nhwëki ne ar ñꞌemu̱i. Xiñho gi ꞌyo̱thu̱yu̱, ne hingi hye̱hu̱ nu maꞌra. 
\p  
\v 24 Gar goda̱ gu̱hnatehu̱. Gi o̱thu̱ nöꞌö hintsꞌu̱ ntsꞌuni, ne gi he̱hu̱ nöꞌö xa pe̱ꞌsa ár ntsꞌuni. Jangutho gi ntsuñhu̱ hingi tuthu̱ nꞌar tsi tꞌu̱lo zuꞌwe, ne gi tutꞌathohu̱ ya döta zuꞌwe. 
\p  
\v 25 Hwëkate nuꞌahu̱ gar bötꞌofohu̱ ne gar de̱ngaꞌbe̱patehu̱, xa gar nemhñöhu̱. Gi ñhe̱hwihu̱ nꞌar ꞌbada wa nꞌar mohi, ho̱nse̱ xi nsu̱tꞌa nthi, ne mbo ri mu̱ihu̱ ne ri mfenihu̱ xa ñuxa ar mfë ne ar tsꞌomꞌu̱i. 
\p  
\v 26 Goda̱ de̱ngaꞌbe̱patehu̱, xu̱thu̱ mꞌe̱tꞌo mbo ri mfenihu̱ ne ri mu̱ihu̱, ne njapꞌu̱ da tꞌaxkꞌahu̱ nthi nꞌehe. 
\p  
\v 27 Hwëkate nuꞌahu̱ gar bötꞌofohu̱ ne gar de̱ngaꞌbe̱patehu̱, xa gar nemhñöhu̱. Di hñöxꞌahu̱ ya tꞌa̱gi xintꞌaxi nthi ne nheki nza̱tho, ha ku̱ yá ndoꞌyo nuꞌu̱ xi du thota yá ntsꞌotho. 
\p  
\v 28 Gi njahu̱pꞌu̱ nꞌehe, ngetho ha yá hmi ya jöꞌi xa gi o̱thu̱ gar hogajöꞌiꞌihu̱, ne ha ri mfenihu̱ hingi tsa̱ya̱ ar nhemhñö ne ar tsꞌoki. 
\p  
\v 29 Hwëkate nuꞌahu̱ gar bötꞌofohu̱ ne gar de̱ngaꞌbe̱patehu̱, xa gar nemhñöhu̱. Ngetho gi hojwu̱ yá tꞌa̱gi yá mꞌe̱hni Jö, ne gi köꞌthwu̱ yá tꞌa̱gi ya hogajöꞌi. 
\p  
\v 30 Ne gi eñhu̱: Nuꞌmu̱ xta ꞌbu̱hmöhu̱ nuya pa mi ꞌbu̱ ma palehu̱, hinxta fa̱xhmöhu̱ xi hyopa yá mꞌe̱hni Jö. 
\p  
\v 31 Jange gi nda̱se̱hu̱ yá ꞌbe̱toꞌihu̱ nuꞌu̱ togo bi hyopa yá mꞌe̱hni Jö. 
\p  
\v 32 Jwathu̱ ꞌmu̱ nöꞌö bi du̱ꞌma ri palehu̱. 
\p  
\v 33 Yá bötsiꞌihu̱ ya kꞌeñö. Hanja ma gi kꞌonthu̱ da ꞌbe̱ñꞌahu̱ har tsibi. 
\p  
\v 34 Jange ma ga pe̱ñꞌahu̱ maꞌra ya mꞌe̱hni, ne nuꞌu̱ di pe̱ꞌsa yá hoga mfeni ne ya bötꞌofo. ꞌRayu̱ ma gi hyohu̱, maꞌra gi tsu̱thu̱ har pontꞌi, maꞌra gi fe̱hu̱ ha ri nijöhu̱ ne gi kuhu̱ di ne ya hnini. 
\p  
\v 35 Ne njapꞌu̱ go ma gi kꞌothu̱ ar tha̱i xi thutsꞌi núꞌmu̱ mi nhöꞌmba ár ji ya hogajöꞌi. Di ndu̱ꞌma núꞌmu̱ mi nhöꞌmba ár ji ar hoga Abel, di göxa ár ji ar Sakaria ár tꞌu̱ ar Berekia, togo ga hyohu̱ madeda ar tsꞌötmꞌo̱ñho̱ ne ar nijö. 
\p  
\v 36 Xa majöni di xiꞌahu̱, gatho nor tha̱inu̱, ma da kꞌotꞌa nuya jöꞌi ꞌbu̱ nuya payu̱. 
\s1 Ar Hesu bi zo̱tꞌa ár mu̱i bi hwëka ya me Herusalen 
\r (Lk. 13:34‑35) 
\p  
\v 37 Nuꞌahu̱ gar menguhu̱ Herusalen, gi kꞌampabihu̱ togo bi pe̱ñꞌahu̱, ne gi hofu̱ yá mꞌe̱hni Jö. Hangu xta nemhö nga muntsꞌaꞌihu̱, ngu nꞌar tsi o̱ni muntsꞌa yá tsi tꞌu̱ꞌni da hwixa ha yá hwa, ne hinga nehu̱. 
\p  
\v 38 Pöhu̱, Jö ma da hye̱kꞌase̱ ri nijöhu̱. 
\p  
\v 39 Ngetho di xiꞌahu̱, hinge ma gi hyandgagihu̱ nuya payu̱. Gi to̱ꞌmhu̱ mꞌe̱tꞌo da zo̱ ar pa gi ꞌñeñhu̱: Nsunda togo xpa pe̱hna Jö ma Hmuhu̱. 
\c 24  
\s1 Ar Hesu bi mö nda nhwata ar dönganijö 
\r (Mr. 13:1‑2; Lk. 21:5‑6) 
\p  
\v 1 Nu mi bo̱nga ar Hesu har dönganijö, mi ꞌba̱ ar ꞌñu nda ma, bi watꞌa yá ma̱xte mi utwabi tengu ár nza̱tho ar nijö. 
\p  
\v 2 Nuꞌmú̱ ar Hesu bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Xa majöni di xiꞌahu̱: Gatho nuya jödoyu̱ gi hanthu̱, ma da thextꞌa gatho. Hinda ma da go nꞌar do mañö ár midowi. 
\s1 Ya ntꞌudi di ꞌbe̱tꞌo no̱nga ar ngötsꞌi 
\r (Mr. 13:3‑23; Lk. 21:7‑24) 
\p  
\v 3 Nepꞌu̱ ar Hesu bi ma har tꞌo̱ho̱ Njömdo̱ni ne ka ba huhnu̱. Ba epꞌu̱ yá ma̱xte bi ꞌya̱mbase̱ ne bi ꞌñembabi: 
\p —Di ne gi xikagihe hamꞌu̱ ma da tho gatho nöꞌö xka mö, ne tema ntꞌudi ma ga hanthe, njapꞌu̱ ga pöhe ꞌba̱pꞌu̱tho gi pengi, ne da göxa nuya payu̱ di ꞌbu̱hu̱. 
\p  
\v 4 Nuꞌmú̱ ar Hesu bi dötwabi ne bi ꞌñenö: 
\p —Jamasuhu̱ yo ma gi ñhe̱hu̱ to da hya̱ꞌahu̱. 
\p  
\v 5 Ngetho ma da e nze̱ye̱ togo ma da gu̱mka ma thuhu ne da ꞌñeñꞌu̱: Nuga go dar Kristo. Ne njapꞌu̱ ma da ka nze̱ye̱ ya jöꞌi. 
\p  
\v 6 Ma gi ꞌyo̱hu̱ habu̱ bi ja ya tuhni ne habu̱ ja ma da ndu̱i. Nuꞌahu̱ yo gi tu ri mu̱ihu̱, ngetho mahyoni da njapꞌu̱. Mödi thohyu̱, hinxi zo̱ta ár ngötsꞌi gatho nöꞌö te japya. 
\p  
\v 7 Nuya hnini ma da ntunkwi yá mihniniwi. Ma da nja ya textehñeni, ar thuhu, ha nunar ximha̱i habu̱ gatho ma da nhwöni. 
\p  
\v 8 Gatho nuya dumu̱iyu̱, ho̱nse̱ ár ndu̱i ar u̱gi xi ꞌñepꞌu̱. 
\p  
\v 9 Ma da nda̱tꞌahu̱ da mfe̱pꞌahu̱, da thoꞌahu̱, ne xa ma da ntꞌu̱tsaꞌihu̱ ngetho xka ñꞌemu̱igihu̱. 
\p  
\v 10 Nuya paꞌu̱ nze̱ye̱ ma da ꞌbe̱ yá jamfi, ne ma da ñꞌu̱tsa nꞌa ngu nꞌa, ne ma da da̱se̱ yá ñꞌohu̱. 
\p  
\v 11 Ma da e nze̱ye̱ ya hya̱te da ꞌñenö xpa pe̱hna Jö, ne ma da hya̱tꞌa nze̱ye̱ ya jöꞌi. 
\p  
\v 12 Ne ár mhöte nze̱ye̱ ya jöꞌi ma da ꞌbe̱di, ngetho ma da xu ar tsꞌoki gatho har ximha̱i. 
\p  
\v 13 Nuꞌu̱ togo da ze̱ta gatho nuya thogiyu̱, da do̱ꞌmi da göxa xo̱ge, go ma da mpo̱ꞌu̱. 
\p  
\v 14 Ne ma da nu̱nga nunar hoga mhönu̱ no̱mba ár tsꞌu̱tꞌwi Jö gatho ár nxidi ar ximha̱i, ne da ꞌyo̱ gatho ya jöꞌi. Mꞌe̱fa da göxa xo̱ge. 
\p  
\v 15 Jange xki hyanthu̱ ar tsꞌoki xi ntsꞌotho da yu̱tꞌa habu̱ ndönga Jö, ngu bi ꞌyotꞌa ar mꞌe̱hni Dañe (nöꞌö togo da nehe, dá bödi xiñho tema ne da mö), 
\p  
\v 16 nuꞌmú̱, nuꞌahu̱ gi ꞌbu̱hu̱wa Nhudea, di möhu̱ ba ñꞌöñhu̱ ha ya tꞌo̱ho̱. 
\p  
\v 17 Nöꞌö togo di to̱ mañö ar ngu, yo ma gi ku̱thu̱ te gi ju̱ju̱. Nixtꞌi di möhu̱. 
\p  
\v 18 Nöꞌö togo ꞌyo har ꞌbatha, yo ma gi penju̱ gi ju̱ju̱ ri pa̱tꞌihu̱. 
\p  
\v 19 Hwëkate nuꞌu̱ ya ꞌbe̱hñö di ñꞌu̱, ne nuꞌu̱ di tsu̱tyá bötsi nuya paꞌu̱. 
\p  
\v 20 ꞌYa̱pabihu̱ Jö, nöꞌö ar pa gi nixtꞌihu̱, hinda da̱tꞌa ya tse̱, ne hindar pa ntsa̱ya̱. 
\p  
\v 21 Ngetho nuya paꞌu̱, xa ma da nja ya thogi ngu hinxka hyanthu̱ núꞌmu̱ mi ndu̱ta ar ximha̱i di njawa, ne xta thogi hinda ma da nja manꞌa nguꞌö. 
\p  
\v 22 Nuꞌmu̱ hinda göxa ngutꞌa nuya paꞌu̱, hinto da bonkꞌmu̱. Jö ma da jötsꞌi, ngetho ma da ma̱xa togo xi hwañꞌö. 
\p  
\v 23 Nuꞌmu̱ da tꞌeñꞌahu̱: Ka bi ꞌbu̱kwa ar Kristo, wa da tꞌeñꞌahu̱: Ndi, bi ꞌbu̱hnu̱, yo ma gi jafu̱masu. 
\p  
\v 24 Ngetho ma da e ya kate Kristo ne ya kate mꞌe̱hni. Ma da ꞌyo̱tꞌa ya döta ntꞌudi da hya̱tꞌa ya jöꞌi, ne nuꞌmu̱ da tsa̱hmö, da hya̱tꞌa nuꞌu̱ xi thahni. 
\p  
\v 25 Nuya xta xiꞌahu̱ mꞌe̱tꞌo, yo ma gi ñhe̱hu̱ da hya̱ꞌahu̱. 
\p  
\v 26 Jange nuꞌmu̱ da siꞌahu̱: Bi ꞌbu̱hnu̱ har otꞌatꞌo̱ho̱, yo ma gi kꞌöꞌsu̱. Wa nuꞌmu̱ da tꞌeñꞌahu̱: ꞌBu̱kwa har ngu, yo ma gi jafu̱masu. 
\p  
\v 27 Ngetho nu xta penga Nöꞌö Togo ba e bi Njöꞌi, xki tha̱ñhu̱ dama da zo̱ho̱. Ne da nheki xo̱ge ar ximha̱i, ngu nꞌar hwe̱i da yotꞌa ha mahyatsꞌi ne di mꞌe̱ mampuni. 
\p  
\v 28 Nuya paꞌu̱ ma da ñhe̱hwi jangu ya pada kwatꞌa habu̱ ꞌbe̱nga nꞌar me̱ti xi du. 
\s1 Ár ñoꞌgi ꞌñehe Nöꞌö Togo ba e bi Njöꞌi 
\r (Mr. 13:24‑37; Lk. 21:25‑36; 17:25‑36; 12:41‑48) 
\p  
\v 29 Ngu da göxa nuya paꞌu̱ ñꞌu̱tho, ar hyadi ma da mꞌe̱xui, ha nunar zönö hinda ma da unga ár hyatsꞌi. Ya tso̱ ma da hyo̱i, ne gatho nuꞌu̱ ja yá tsꞌe̱di mhetsꞌi ma da nhwötꞌi. 
\p  
\v 30 Nuꞌmú̱ ma da nheki nꞌar döta ntꞌudi mhetsꞌi ár yo mpengi Nöꞌö Togo ba e bi Njöꞌi. Ne gatho ya jöꞌi ꞌbu̱ hár nxidi ar ximha̱i, ma da nzoni nu xta hyandi da zo̱ho̱ xta ꞌñe ha ya gui, di hö nꞌar döta tsꞌe̱di ne nꞌar döta nsunda. 
\p  
\v 31 Ne ma da me̱hna yá e̱nxe̱ xta ntꞌo̱ ar kꞌaxtꞌathu̱xi, da muspa gatho nuꞌu̱ togo xi hwañꞌö xo̱ge ár nxidi ar ximha̱i, di ndu̱ ha nꞌár ñöni, di göxa manꞌa. 
\p  
\v 32 Pöhu̱ tema ne da utkagihu̱ ár ꞌbede ar iuxi: Núꞌmu̱ xki hyanthu̱ po̱xa yá nꞌogi ne po̱ yá xi, gi pöhu̱ ba epꞌu̱tho ar pahyadi. 
\p  
\v 33 Jange núꞌmu̱ xki hyanthu̱ gatho nuya thogiyu̱, pöhu̱, ꞌba̱pꞌu̱tho da göxa xo̱ge. 
\p  
\v 34 Xa majöni di xiꞌahu̱, hinda theta gatho nuya jöꞌi ꞌbu̱ nuya payu̱, ne xi wadi xi tho gatho nuya thogiyu̱. 
\p  
\v 35 Mödi da mꞌe̱di ar mhetsꞌi ne ar ximha̱i, nuya mhö xta mö, hinda ma da mꞌe̱di. 
\p  
\v 36 Nöꞌö ar pa ne ar xe̱nimpa hamꞌu̱ da göxa xo̱ge, hinto pödi. Nuyá e̱nxe̱ Jö hingi pöhmö nꞌehe, ho̱nse̱ ma Dada bi ꞌbu̱ mhetsꞌi go pöꞌö. 
\p  
\v 37 Nu xta mengi da e manꞌagi Nöꞌö Togo ba e bi Njöꞌi, ma da njangu nuya pa mi ꞌbu̱ ar Noe. 
\p  
\v 38 Núꞌmu̱ himi tso̱ta ar pa nda yu̱tꞌa ar Noe har motsa, ne nda ñuxa ar dehe xo̱ge ar ximha̱i, nuya jöꞌi mi ñuntho, mi tsithetho ne mi o̱tya ngo. 
\p  
\v 39 Himbi ne bi ꞌyo̱ꞌu̱, mi da̱ñꞌu̱ bi ñuxa ar dehe xo̱ge ar ximha̱i, ne gatho bi jötꞌi. Ma da njapꞌu̱ xta penga Nöꞌö Togo ba e bi Njöꞌi. 
\p  
\v 40 Nuya paꞌu̱, nuꞌmu̱ yoho ya ñꞌo̱ho̱ di ꞌyo har hwöhi di mpe̱fi, xta da̱ñꞌu̱ nꞌa ma da tsꞌitsꞌi ne nöꞌö manꞌa ma da tsꞌopꞌu̱. 
\p  
\v 41 Nuꞌmu̱ yoho ya ꞌbe̱hñö di ku̱nga mahye̱gi, da tsꞌixa nꞌa, nöꞌö manꞌa da tsꞌogi. 
\p  
\v 42 Jange ndo̱ꞌmhu̱, ngetho hingi pöhu̱ hamꞌu̱ da zo̱ ri Hmuhu̱. 
\p  
\v 43 Beñhu̱ ꞌmu̱, nuꞌmu̱ nꞌar mengu di pöhmö hamꞌu̱ da zo̱ ar bë, hinda ñꞌö ꞌmu̱. Da su hinda hye̱gi togo da bëpa ár ngu. 
\p  
\v 44 Jange nuꞌahu̱ nꞌehe ndo̱ꞌmhu̱, ngetho xki tha̱ñhu̱ ma da epꞌu̱ Nöꞌö Togo ba e bi Njöꞌi. 
\s1 Ar ꞌbe̱go o̱tꞌe nöꞌö nsipabi ne nöꞌö hingi o̱tꞌe 
\r (Lk. 12:41‑48) 
\p  
\v 45 Nöꞌö togo ar hoga ꞌbe̱go xa di ja ár mfeni, tsa̱ da tꞌe̱ntꞌwa hár ꞌye̱ ár ngu ár hmu, ne da tsꞌokwabi da ꞌwinga gatho nuꞌu̱ togo ꞌbu̱hnu̱. 
\p  
\v 46 Nuꞌmú̱ xa ma da njöpa nunar hoga ꞌbe̱goꞌö, xta zo̱ ár hmu da dini di o̱tꞌa xiñho gatho ar ꞌbe̱fi xi tsꞌokwabi. 
\p  
\v 47 Xa majöni di xiꞌahu̱, nöꞌö ar hmuꞌö ma da ꞌye̱ntꞌwa hár ꞌye̱ gatho nöꞌö te pe̱tsꞌi. 
\p  
\v 48 Ha xiꞌmu̱ nöꞌö ar ꞌbe̱goꞌö xi ntsꞌo, ne ka̱xmbeni ár hmu hinda ma da penga ngutꞌa. 
\p  
\v 49 Ne da gu̱ da me̱ nuꞌu̱ yá miꞌbe̱gowi, ne da ñungwi ne da ntsithewi ya mihni. 
\p  
\v 50 Xta da̱ni nunar pa hingi to̱ꞌmi, dama da zo̱ ár hmu. 
\p  
\v 51 Nuꞌmú̱ nor hmuꞌö ma da mbo̱ ár kwe̱, xa ma da umba ar mfe̱i, ne da ꞌñetꞌa habu̱ bi ꞌbu̱ ya kate. Ka ma da nzonu̱ ne da guxtyá tsꞌinu̱. 
\c 25  
\s1 Ár ꞌbede ꞌre̱tꞌa ya nxutsi 
\p  
\v 1 Núꞌmu̱ xta penga Nöꞌö Togo ba e bi Njöꞌi da ꞌñekwa ár tsꞌu̱tꞌwi, ma da ñhe̱hwi ngu nꞌar nthöti bi tꞌo̱tꞌe. ꞌRe̱tꞌa ya nxutsi bi hñöxa yá ñotꞌi, ma ba thö ar ñꞌo̱ho̱ ma nda nthöti. 
\p  
\v 2 Ha nuya nxutsiꞌu̱, ku̱tꞌa mi ja yá mfeni ne ku̱tꞌa mi ñꞌentho. 
\p  
\v 3 Nuꞌu̱ ku̱tꞌa mi ñꞌentho, himbi hñöxa nze̱ye̱ ar nziki da xitꞌa yá ñotꞌi. 
\p  
\v 4 Ha nuꞌu̱ ma ku̱tꞌa mi ja yá mfeni, bi hñöxkwi mahye̱gi yá ñotꞌi nꞌa xito mi po ar nziki. 
\p  
\v 5 Nöꞌö ma nda nthöti himbi ngutꞌa bi zo̱ho̱, jange gatho ꞌre̱tꞌa ya nxutsi bi zo̱pa ar tꞌöhö ne bi ñꞌöꞌu̱. 
\p  
\v 6 Ngu made ar xui bi nheki nꞌar mhafi mi emba ya nxutsi: Xi ꞌñepꞌu̱ nöꞌö togo ma da nthöti. Di ma ba thöhu̱. 
\p  
\v 7 Nuꞌmú̱ nuꞌu̱ ꞌre̱tꞌa ya nxutsi bi nuhu, ne dama bi tso̱ yá ñotꞌi. 
\p  
\v 8 Nuꞌu̱ mi ñꞌentho bi ꞌñemba nu ma ku̱tꞌa mi ja yá mfeni: Thogagihe nꞌa tu̱i ri nzikihu̱, ngetho ma ñotꞌihe hwetꞌatho. 
\p  
\v 9 Ha nuya nxutsi mi ja yá mfeni, bi ꞌñemba nu maꞌra: Hinꞌö, xiꞌmu̱ da kꞌatkagihe nꞌe. Xiñho ma gi ta̱nse̱hu̱ habu̱ bi ꞌba̱. 
\p  
\v 10 Núꞌmu̱ mi ꞌyo ar ꞌñu ma nda da̱nga ar nziki, geꞌmu̱ bi zo̱ nöꞌö togo ma nda nthöti. Nuꞌmú̱ nuꞌu̱ ku̱tꞌa ya nxutsi xki ñhoki bi yu̱tꞌwi har ngo, ne bi njotꞌa ar goxthi. 
\p  
\v 11 Mꞌe̱fa bi zo̱ nuꞌu̱ maꞌra ya nxutsi, ne mi eñꞌu̱: Ndada, xogagihe ar goxthi. 
\p  
\v 12 Ha nöꞌö togo ma nda nthöti, bi döti ne bi ꞌñembabiꞌu̱: Xa majöni di xiꞌahu̱, hindi pöka togoꞌihu̱. 
\p  
\v 13 Jange nuꞌahu̱ ndo̱ꞌmhu̱, ngetho hingi pöhu̱ tema pa, wa tema xe̱nimpa, ma da zo̱ Nöꞌö Togo ba e bi Njöꞌi. 
\s1 Ár ꞌbede nꞌar hmu bi zokwa ár bojö yá ꞌbe̱go 
\p  
\v 14 Ár tsꞌu̱tꞌwi Jö jangu nꞌar hmu mi ꞌba̱ ar ꞌñu nda ma manꞌar ha̱i yapꞌu̱. Ne bi zohna yá ꞌbe̱go ne bi hyemba ár bojö nda japabi nda xu, 
\p  
\v 15 ngu ár nihi yá mfeni nꞌa ngu nꞌa. Nꞌa bi umba ku̱tꞌa ya bojö, manꞌa bi umba yoho, ha nöꞌö manꞌa nꞌase̱ bi umbabi. Nepꞌu̱ bi gu̱ ar ꞌñu bi ma. 
\p  
\v 16 Nöꞌö togo bi tꞌumbabi ku̱tꞌa, bi ma ba japa nunar bojönu̱ bi mpe̱fi, ne bi gu̱ka ma ku̱tꞌa. 
\p  
\v 17 Njapꞌu̱ nöꞌö xki tꞌumba yoho nꞌehe, bi gu̱ka ma yoho. 
\p  
\v 18 Nöꞌö togo xki tꞌumba nꞌa, bi ma ba xa̱ꞌma nꞌar otsꞌi, ne ka bi ꞌñöhnu̱ ár bojö ár hmu. 
\p  
\v 19 Mi tho nze̱ye̱ ya pa ba penga ar hmu, ne bi hñöꞌspa majöni yá ꞌbe̱go. 
\p  
\v 20 Mi zo̱ nöꞌö xki tsꞌokwabi ku̱tꞌa ya bojö, bi umba ár hmu ma ku̱tꞌa xki döhö, ne bi ꞌñembabi: Tsi ndada, ga tsogagi ku̱tꞌa ya bojö, ha nuga da höñꞌa ma ku̱tꞌa xta töhö. 
\p  
\v 21 Nuꞌmú̱ ar hmu bi dödi ne bi ꞌñenö: Xiñho nöꞌö xka pe̱fi, xa gar hoga ꞌbe̱go gi o̱tꞌa nöꞌö nsiꞌaꞌi. Ga pödi ga su nöꞌö tsi tu̱i da ꞌraꞌi. Nupya ma ga husꞌa ár nze̱ye̱. Ba e ga ꞌbu̱hwi ri hmugi, ne ga njohyawi. 
\p  
\v 22 Mꞌe̱fa bi zo̱ nöꞌö xki tꞌumbabi yoho ya bojö, ne bi ꞌñemba ár hmu: Tsi ndada, ga tsogagi yoho ya bojö, ha nuga xta höñꞌa ma yoho xta töhö. 
\p  
\v 23 Nuꞌmú̱ ar hmu bi dödi ne bi ꞌñenö: Xiñho nöꞌö xka pe̱fi, xa gar hoga ꞌbe̱go gi o̱tꞌa nöꞌö nsiꞌaꞌi. Ga pödi ga su nöꞌö tsi tu̱i da ꞌraꞌi. Nupya ma ga husꞌa ár nze̱ye̱. Ba e ga ꞌbu̱hwi ri hmugi, ga njohyawi. 
\p  
\v 24 Núꞌmu̱ mi zo̱ ar ꞌbe̱go xki tsꞌokwa nꞌar bojö, bi ꞌñemba ár hmu: Tsi ndada, di pödi xi ntsꞌoꞌi, ne ma gi hñömga nöꞌö xta töhö, ngetho gi xo nöꞌö hinxka potꞌi, ne gi muntsꞌa ar tꞌe̱i hinxka pitsꞌi. 
\p  
\v 25 Jange nuga da tsu, ne ma da a̱gi, ha nupya xi ꞌbu̱kwa nöꞌö ri me̱ti. 
\p  
\v 26 Ar hmu bi dödi ne bi ꞌñenö: Xa gar tsꞌoꞌbe̱go ne gar döhñe. Nuꞌmu̱ ngi pödi di xo nöꞌö hinxta potꞌi ne di muntsꞌa nöꞌö hinxta pitsꞌi, 
\p  
\v 27 nuꞌmú̱, yoꞌö hinga kwata ma bojö ha ya jwatbojö, ne xta pengi nda tꞌakagi ma bojö ne nöꞌö xki döhö. 
\p  
\v 28 Ne bi ꞌñemba nuꞌu̱ togo mi ñꞌowi: Hñömbabihu̱ ar bojö da tsokwabinu̱, ne umbabihu̱ togo pe̱ꞌsa ꞌre̱tꞌa. 
\p  
\v 29 Ngetho nöꞌö togo pe̱tsꞌi, ma da tꞌumbabi da bongwathobi, ha nöꞌö tsi tu̱i pe̱tsꞌi, ma da thömbabi xo̱ge. 
\p  
\v 30 Ne nöꞌö ar ꞌbe̱go hinter ꞌbe̱fi, ꞌñethu̱ har ꞌbe̱xui habu̱ jar tsꞌoni ne ar nguxtꞌatsꞌi. 
\s1 Ar Hesu ma da hñöꞌspa majöni ya meximha̱i 
\p  
\v 31 Nu xta penga Nöꞌö Togo ba e bi Njöꞌi di hö nꞌar döta nsunda, ne di ñꞌowi yá e̱nxe̱, da hñuxa hár thuxandö da hñöꞌspa majöni ya meximha̱i. 
\p  
\v 32 Ma da mhuntsꞌa gatho ya jöꞌi ꞌbu̱ hár nxidi ar ximha̱i, ne da hwahna nꞌa ngu nꞌa, njangu nꞌar ma̱ꞌyo ꞌweka ya de̱ti ne ya tꞌöxi. 
\p  
\v 33 Ne ma da ꞌba̱ꞌma hár ñꞌe̱i ya tsi de̱ti, ne hár ngöhö ya tꞌöxi. 
\p  
\v 34 Nuꞌmú̱ nunar Ndö ma da ꞌñemba nuꞌu̱ ꞌba̱ hár ñꞌe̱i: Ba ehu̱ nuꞌahu̱ xi jöpꞌahu̱ ma Dada, ku̱thu̱ hár tsꞌu̱tꞌwi Jö xi thokꞌahu̱ núꞌmu̱ hinte mi ꞌbu̱hmö ar ximha̱i. 
\p  
\v 35 Ngetho núꞌmu̱ ndi tunthu, ga ꞌraju̱ te da tsi. Núꞌmu̱ ndi tuthe, ga ꞌraju̱ ar dehe, ne núꞌmu̱ ndi ne ar ꞌñu, ga ꞌraju̱ habu̱ da oxi. 
\p  
\v 36 Núꞌmu̱ himi otho te nga he, ga hetkagihu̱. Núꞌmu̱ ndi hñeni ne ndi o ar fa̱di, ga e ga kꞌöskagihu̱. 
\p  
\v 37 Nuꞌmú̱ nuꞌu̱ bi ꞌyo̱tꞌa xiñho da ꞌñeñꞌu̱: Ma tsi Hmuꞌihe, hamꞌu̱ da hantꞌahe ngi tunthu, ne da ꞌraꞌahe te ngi tsi. Wa hamꞌu̱ da hantꞌahe ngi tuthe, ne da ꞌraꞌahe ar dehe. 
\p  
\v 38 Hamꞌu̱ da hantꞌahe ngi ne ar ꞌñu, ne da ꞌraꞌahe habu̱ ngi oxi. Wa hamꞌu̱ da hantꞌahe mi otho te ngi hye, ne da hetꞌahe. 
\p  
\v 39 Hamꞌu̱ da hantꞌahe ngi hñeni, wa ngi o ar fa̱di, ne ma da kꞌösꞌahe. 
\p  
\v 40 Nuꞌmú̱ ar Ndö da dödi ne da ꞌñenö: Xa majöni di xiꞌahu̱, nuꞌmu̱ ga ꞌyo̱thwu̱ nꞌa nuꞌu̱ ma tsi ku, mödi hingi döta hár nthandi ya jöꞌi, pöhu̱ go ga ꞌyo̱tkagihu̱. 
\p  
\v 41 Mꞌe̱fa ar Ndö da ꞌñemba nuꞌu̱ ꞌba̱ hár ngöhö: ꞌWehu̱ di möhu̱ nuꞌahu̱ xi zu̱ꞌahu̱ ár kwe̱ Jö. Di ma ba ñho̱hu̱ har tsibi hiñhamꞌu̱ da hwetꞌi, xi tꞌe̱kwabi ar tsꞌondöhi ne yá e̱nxe̱ te̱ni. 
\p  
\v 42 Ngetho ndi tunthu, ne hinga ꞌraju̱tsꞌu̱ te nga tsi. Ndi tuthe, ne hinga ꞌraju̱tsꞌu̱ ar dehe. 
\p  
\v 43 Ndi ne ar ꞌñu, hinga ꞌraju̱ ar se̱ki habu̱ nga oxi. Mi otho te nga he, ne hinga hyetkagihu̱. Ndi hñeni ne ndi o ar fa̱di, ne hinga ma ga kꞌöskagihu̱. 
\p  
\v 44 Nuꞌmú̱ ya tsꞌojöꞌi ma da dödi ne da ꞌñeñꞌu̱: Ma tsi Hmuꞌihe, hamꞌu̱ da hantꞌahe ngi tunthu, ngi tuthe, ngi ne ar ꞌñu, hinte ngi pe̱ꞌsa te ngi hye, ngi hñeni wa ngi o har fa̱di, ne hinda fa̱xꞌahe. 
\p  
\v 45 Nuꞌmú̱ ar Ndö da dötwabi ne da ꞌñenö: Xa majöni di xiꞌahu̱, nuꞌmu̱ hingi fa̱xu̱ nꞌa numa tsi ku hingi döta hár nthandi ya jöꞌi, pöhu̱ go gekagi togo hinxka fa̱xu̱. 
\p  
\v 46 Nuꞌmú̱ nuꞌu̱ di ma habu̱ ma da hñönga ar mfe̱i hiñhamꞌu̱ da götsꞌi. Ha nuꞌu̱ xi ꞌyo̱tꞌa xiñho, ma da yu̱tꞌa mhetsꞌi habu̱ hiñhamꞌu̱ da göxa yá te. 
\c 26  
\s1 Ya ndöxodyo mi nkohi hanja nda gu̱ ar Hesu 
\r (Mr. 14:1‑2; Lk. 22:1‑2; Jn. 11:45‑53) 
\p  
\v 1 Nu mi wa ar Hesu bi mönga gatho nuya mhöyu̱, bi ꞌñemba yá ma̱xte nꞌehe: 
\p  
\v 2 —Ngu gi pöhu̱, ho̱nse̱ yopa ꞌbe̱di da da̱tꞌa ar da̱ngo mbaxjwa. Nuya paꞌu̱ ma da nda̱ Nöꞌö Togo ba e bi Njöꞌi, da tsꞌu̱ta har pontꞌi, ne da tho. 
\p  
\v 3 Nöꞌö ar paꞌö bi mönga njapꞌu̱ ar Hesu, nuya ndömöjö, ya bötꞌofo ne ya dönziandö bi mhuntsꞌa gatho hár thi ár ngu ar Kaifas nöꞌö mar döngamöjö. 
\p  
\v 4 Mi hoñꞌu̱ hanja nda gu̱ ar Hesu ñꞌöntho, ne nda hyo. 
\p  
\v 5 Ho̱nse̱ mi eñꞌu̱: 
\p —Hinda tsa̱ ga ju̱hu̱ nuya pa nda̱ngo, ngetho da mbo̱ yá kwe̱ ya jöꞌi. 
\s1 Ar Hesu bi nhöꞌspa nꞌar hogañu̱ni núnu̱ Betania 
\r (Mr. 14:3‑9; Jn. 12:1‑8) 
\p  
\v 6 Núꞌmu̱ mi ꞌbu̱ ar Hesu har hnini Betania, hár ngu ar Simu togo xki hye̱ ar hñeni tsitꞌandoꞌyo, 
\p  
\v 7 nꞌa mba epꞌu̱ nꞌar ꞌbe̱hñö mi hö nꞌar xito do, mi po nꞌar hogañu̱ni xa mar mhödi, ne bi xispa hár ñö ar Hesu núꞌmu̱ mi hu har mexa. 
\p  
\v 8 Nu mi hyanda njapꞌu̱ yá ma̱xte, xa bi mbo̱ yá kwe̱, ne mi eñꞌu̱: 
\p —Yoꞌö xi tꞌe̱mpꞌu̱tho nunar hogañu̱ninu̱. 
\p  
\v 9 Xi ꞌba̱hmö ne xi tꞌunga nze̱ye̱ ar bojö xi themba ya hyoya. 
\p  
\v 10 Ar Hesu bi ꞌyo̱ nöꞌö mi möñꞌu̱, ne bi ꞌñembabi: 
\p —Yoꞌö gi theñhu̱ nunar ꞌbe̱hñönu̱. Nza̱tho nöꞌö xi ꞌyo̱tꞌe. 
\p  
\v 11 Yo gi hyo̱ju̱ nöꞌö xi goxkagi. Ngetho nuya hyoya hyaxꞌmu̱ ma gi ꞌbu̱hwihu̱, ha nuga hinge hyaxtho ma gi hyandgagihu̱. 
\p  
\v 12 Nöꞌö ar hogañu̱ni xi goxkagi, ngu nꞌar ñhoki di to̱ꞌma ma ntꞌa̱gi. 
\p  
\v 13 Xa majöni di xiꞌahu̱, habu̱ gatho ma da nho̱nga nunar hoga mhö xo̱ge hár nxidi ar ximha̱i, ne da mhönga nöꞌö xi ꞌyo̱tnu̱ ngu nꞌar feni. 
\s1 Ar Huda bi mö nda da̱ ar Hesu 
\r (Mr. 14:10‑11; Lk. 22:3‑6) 
\p  
\v 14 Nepꞌu̱ nꞌa nuꞌu̱ ꞌre̱tꞌamayoho yá ma̱xte már thuhu ar Huda, bi ma ba kꞌöꞌsa ya ndömöjö. 
\p  
\v 15 Ne bi ꞌñembabi: 
\p —Hangu gi ꞌraju̱ nuꞌmu̱ ga da̱tꞌahu̱ ha ri ꞌye̱hu̱ ar Hesu. 
\p Ne bi gohwi nꞌar nkohi, ha nuya ndömöjö bi umba nꞌa̱temaꞌre̱tꞌa ya tꞌaxbojö. 
\p  
\v 16 Nor paꞌö ar Huda bi ndu̱i mi honga hanja nda za̱ nda da̱twa ar Hesu ha yá ꞌye̱ꞌu̱. 
\s1 Ar tsi Hmu bi zogi nda tsꞌinpa ár tꞌoxi 
\r (Mr. 14:12‑25; Lk. 22:7‑23; Jn. 13:21‑30; 1 Co. 11:23‑26) 
\p  
\v 17 Nöꞌö ar pa bi ndu̱ ar da̱ngo tsꞌi ya thuhme hingi jotsꞌi, yá ma̱xte bi watꞌa habu̱ mi ꞌbu̱ ar Hesu ne bi ꞌñembabi: 
\p —Habu̱ gi ne ga o̱the ar tꞌoximbaxjwa. 
\p  
\v 18 Ar Hesu bi dödi ne bi ꞌñenö: 
\p —Di möhu̱ har hnini, ne xipabihu̱ nꞌar ñꞌo̱ho̱ ꞌbu̱hnu̱: Ba pe̱nkagihe ar Utate ga xiꞌahe njawa: Xi da̱tꞌa ar pa xi hñuska Jö, ne di ne ga tsiꞌbe ar tꞌoximbaxjwa ma ma̱xte ha ri ngu. 
\p  
\v 19 Ne nuyá ma̱xte bi ꞌyo̱tꞌa ngu xki ꞌbe̱pabi, bi ma ba hoka ar tꞌoximbaxjwa. 
\p  
\v 20 Nu mi nxui ar Hesu bi hñu har mexa, ne nuꞌu̱ ꞌre̱tꞌamayoho yá ma̱xte bi hñuhwi. 
\p  
\v 21 Núꞌmu̱ mi ñuni bi ꞌñemba yá ma̱xte: 
\p —Xa majöni di xiꞌahu̱, nꞌa nuꞌu̱ gi huhu̱wa ma da da̱gagi. 
\p  
\v 22 Nuyá ma̱xte xa bi du yá mu̱i, ne nꞌa ngu nꞌa mi a̱mbabi: 
\p —Ma tsi Hmuꞌi, ha go geke. 
\p  
\v 23 Ne ar Hesu bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Nöꞌö togo nꞌadar mohi di ñumꞌe, go ma da da̱gagi. 
\p  
\v 24 Majöni, Nöꞌö Togo ba e bi Njöꞌi ꞌba̱ ar ꞌñu da tꞌo̱tꞌwa gatho nöꞌö mönga hár Tꞌofo Jö, ha hwëkate nöꞌö togo ma da da̱. Xiñhohmö hinxi zo̱kwa har ximha̱i. 
\p  
\v 25 Nuꞌmú̱ ar Huda nöꞌö togo ma nda da̱, bi ꞌya̱mba ar Hesu ne bi ꞌñembabi: 
\p —Utate, ha go geke. 
\p Ar Hesu bi döti ne bi ꞌñembabi: 
\p —Go xka mönse̱ go geꞌe. 
\p  
\v 26 Núꞌmu̱ mi ntꞌoxꞌu̱, ar Hesu bi gu̱ ar thuhme, bi ꞌya̱pa Jö nda jöpi. Bi heke, bi hembabi yá ma̱xte, ne bi ꞌñembabi: 
\p —Tsihu̱, gehnu̱ ma ndoꞌyo. 
\p  
\v 27 Nepꞌu̱ bi gu̱xa ar tꞌe̱ni mi po ar tꞌafiꞌobxi, bi umba njamödi Jö, ne bi thokwa yá ma̱xte, bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Tsihu̱ gi gathohu̱. 
\p  
\v 28 Gehnu̱ ma ji da nhöꞌmi, ne da go ar ꞌraꞌyo nkohi. Njapꞌu̱ da njutꞌwa yá tsꞌoki nze̱ye̱ ya jöꞌi. 
\p  
\v 29 Nupya di xiꞌahu̱, hinga pengi ga tsipa ár tꞌafi ar ꞌba̱iꞌobxi nuya payu̱. Ma ga to̱ꞌmi ga tsiwihu̱ maꞌraꞌyo hár tsꞌu̱tꞌwi ma Dada. 
\s1 Ar Hesu bi mö nda ko̱nga ar Pedro 
\r (Mr. 14:26‑31; Lk. 22:31‑34; Jn. 13:36‑38) 
\p  
\v 30 Nu mi waꞌu̱ bi ntu nꞌar jöhñö, bi maꞌu̱ har tꞌo̱ho̱ Njömdo̱ni. 
\p  
\v 31 Nuꞌmú̱ ar Hesu bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Nunar nxuinu̱ gatho ma gi hye̱gase̱gihu̱, ngetho xi tꞌotꞌa har Tꞌofo: Ma ga ho ar ma̱ꞌyo, ne nuyá de̱ti ma da mfontꞌa gatho. 
\p  
\v 32 Ha núꞌmu̱ xka pengi ga nte manꞌagi, ma ga ꞌbe̱tꞌo gar nthe̱hu̱nu̱ Ngalilea. 
\p  
\v 33 Nuꞌmú̱ ar Pedro bi dödi ne bi ꞌñenö: 
\p —Mödi gatho nuꞌu̱ maꞌra da hye̱kꞌaꞌi, nuga hinga ma ga he̱kꞌaꞌi. 
\p  
\v 34 Ar Hesu bi ꞌñembabi: 
\p —Xa majöni di xiꞌaꞌi, nunar nxuinu̱ hinxi mata ar boxi, ha nuꞌge xka ko̱ngagi hñuꞌgi. 
\p  
\v 35 Ar Pedro bi dödi ne bi ꞌñembabi: 
\p —Mödi ga tuga nꞌehe, hinga ko̱ñꞌaꞌi. 
\p Ne gatho nu maꞌra yá ma̱xte bi mönga njapꞌu̱ nꞌehe. 
\s1 Ar Hesu bi ꞌya̱pa Jö ár Dada núnu̱ Getsemani 
\r (Mr. 14:32‑42; Lk. 22:39‑46) 
\p  
\v 36 Ar Hesu bi zo̱ngwi yá ma̱xte habu̱ mar thuhu Getsemani, ne bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Hñuhu̱wa. Nuga ma ga ma nꞌa tsi tu̱i injanu̱, ma ga a̱pa Jö ma Dada. 
\p  
\v 37 Ne bi zixa ar Pedro ne nuꞌu̱ yoho yá tꞌu̱ ar Sebedeo, bi ma tsi yapꞌu̱, ne ar Hesu bi mu̱di xa bi du ár mu̱inu̱. 
\p  
\v 38 Ne bi ꞌñemba nuꞌu̱ hñu yá ma̱xte: 
\p —ꞌBu̱tho ga tu ar dumu̱i. Kohu̱wa, mahye̱gi ga a̱fu̱ Jö. 
\p  
\v 39 Ne ar Hesu bi tho tsi tu̱i ár yapꞌu̱. Bi zohnu̱ yá ma̱xte, bi nda̱ndihmö, bi me̱ ár hmi har ha̱i, bi ꞌya̱pa Jö ár Dada ne bi ꞌñembabi: 
\p —Ma Dadaꞌi, nuꞌmu̱ da tsa̱hmö, da thota nunar tꞌe̱ni xi ꞌñepꞌu̱ ne hinda zu̱kagi. Mödi hindi ne gi ꞌyo̱tꞌa ngu di nega, ꞌyo̱tꞌa ngu gi nege. 
\p  
\v 40 Mꞌe̱fa bi mengi ma ba kꞌöꞌsa nuꞌu̱ hñu yá ma̱xte, ne bi dini mi öꞌu̱, jange bi ꞌñemba ar Pedro: 
\p —Ha himi tsa̱ ngi tse̱thu̱ ngi fa̱xju̱ nga a̱fu̱ Jö nꞌa tsi xe̱nimpa. 
\p  
\v 41 Zo̱tꞌa ri da̱hu̱ ne ꞌya̱fu̱ Jö gi tse̱thu̱ ya tsꞌothogi xi ꞌñepꞌu̱. Xa majöni di xiꞌahu̱, nuna ri hñöhu̱ ꞌbu̱i da tse̱ti, ho̱nse̱ ri ndoꞌyohu̱ kꞌatꞌa ár tsꞌe̱di. 
\p  
\v 42 Ar Hesu bi menga manꞌagi habu̱ mi a̱pa Jö, ne bi ꞌñenga manꞌagi njawa: 
\p —Ma Dadaꞌi, nuꞌmu̱ da tsa̱hmö da thota nuya thogi ne hinda zu̱kagi, ho̱nse̱ ꞌyo̱tꞌa ngu gi nege. 
\p  
\v 43 Ba pengi bi kꞌönga yá ma̱xte habu̱ xki zogi, ne bi dini mi öhö manꞌagi. Himi tsa̱ nda zo̱tꞌa yá da̱, ngetho xa mi kö ar tꞌöhö. 
\p  
\v 44 Nuꞌmú̱ ar Hesu bi zopꞌu̱ manꞌagi, ne bi ma ba a̱pa Jö ár Dada. Getꞌu̱ ya mhö xki mönga mꞌe̱tꞌo bi mengi bi xipabi. 
\p  
\v 45 Ba penga habu̱ xki zo nuꞌu̱ hñu yá ma̱xte, ne bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Nupya hö, te ri tꞌöhöhu̱ ne tsa̱ya̱hu̱ xiñho. Xi da̱tꞌa ar pa xi thuꞌspabi Nöꞌö Togo ba e bi Njöꞌi, ma da nda̱twa ha yá ꞌye̱ ya ꞌyo̱tꞌatsꞌoki. 
\p  
\v 46 Nanju̱ möhö, ba ehnu̱ nöꞌö togo ma da da̱gagi. 
\s1 Ar Hesu bi nju̱ 
\r (Mr. 14:43‑50; Lk. 22:47‑53; Jn. 18:2‑11) 
\p  
\v 47 Himi jwadi nda mönga njapꞌu̱ ar Hesu, mi zo̱ ar Huda, nꞌa nuꞌu̱ ꞌre̱tꞌamayoho yá ma̱xte, mi ñꞌowi nze̱ye̱ ya jöꞌi mi hö ya ndo̱jwai ne ya za. Nuya jöꞌi xki me̱hna ya ndömöjö ne ya dönziandö. 
\p  
\v 48 Ar Huda togo mi da̱ ar Hesu, xki nkohwiꞌu̱ ne xki ꞌñembabi: 
\p —Nöꞌö gi hyanthu̱ ga tsu̱ꞌspa ár hmi, gehnu̱ dama gi ju̱hu̱. 
\p  
\v 49 Nuꞌmú̱ ar Huda dama ba tsu̱ ar Hesu, ne bi ꞌñembabi: 
\p —Xa̱ ar tsi te, Utate. 
\p Ne dama bi zu̱tsꞌi. 
\p  
\v 50 Ar Hesu bi döti ne bi ꞌñembi: 
\p —Xiꞌge, te xka ꞌñeke ño̱. 
\p Ha nuya jöꞌi bi watꞌi bi gu̱ ar Hesu. 
\p  
\v 51 Ngu mi nju̱ ar Hesu, nꞌa nuꞌu̱ mi ñꞌowiꞌö, bi kꞌosꞌa ar ndo̱jwai, ne bi dakwa ár gu nꞌár ꞌbe̱go ar döngamöjö. 
\p  
\v 52 Nuꞌmú̱ ar Hesu bi ꞌñemba nöꞌö mi hö ar ndo̱jwai: 
\p —Kwata ri jwai, ngetho gatho nuꞌu̱ togo ju̱ ar jwai ñhote, ma da nju̱ ar jwai da thoꞌö nꞌehe. 
\p  
\v 53 Ha hinxka pöthu̱ da tsa̱ ga a̱pa ma Dada da me̱nka nꞌa mutꞌi ya e̱nxe̱, ne nöꞌö da ꞌyo̱tꞌe. 
\p  
\v 54 Nuꞌmu̱ ga japꞌu̱, hanja da tho ngu mönga har Tꞌofo ꞌmu̱. 
\p  
\v 55 Nuꞌmú̱ ar Hesu bi ꞌñemba ya jöꞌi: 
\p —Hage dar bë xka ehu̱ gi mikagihu̱, gi höhu̱ ya jwai ne ya za. Hyaxꞌmu̱ ndi ꞌbu̱hnu̱ har dönganijö ndi utꞌahu̱, ne hinte ga jaju̱. 
\p  
\v 56 Gathoyu̱ xi thogi, ne nda njapꞌu̱ ngu xki mönga yá mꞌe̱hni Jö har Tꞌofo. 
\p Nuꞌmú̱ gatho yá ma̱xte bi zohnu̱ bi mfontꞌi bi maꞌu̱. 
\s1 Ar Hesu bi mꞌa̱ꞌma hár mhuntsꞌandö ya xodyo 
\r (Mr. 14:53‑65; Lk. 22:54‑55, 63‑71; Jn. 18:12‑14, 19‑24) 
\p  
\v 57 Nuꞌu̱ togo xki gu̱ ar Hesu, bi zixa habu̱ mi ꞌbu̱ ar döngamöjö már thuhu Kaifas. Ka xki mhushnu̱ nꞌehe ya bötꞌofo ne ya dönziandö. 
\p  
\v 58 Ha nu ar Pedro mi ꞌbe̱fatho tsi yapꞌu̱ mi te̱nga ar Hesu. Mi zo̱nga hár thi ár ngu ar döngamöjö, ka bi hñuhwinu̱ ya ndogu, mi ne nda hyandi tema nda thogi. 
\p  
\v 59 Nuya ndömöjö, ya dönziandö ne gatho ár mhuntsꞌandö ya xodyo, mi honga ya nhemhñö te nda hyo̱xa ar Hesu, ne njapꞌu̱ nda tsa̱ nda tho. 
\p  
\v 60 Ne hinte bi za̱ te bi thimbabi, mödi nze̱ye̱ ya jöꞌi mi ju̱spa ya nhemhñö. Ha mꞌe̱fa bi zo̱hnu̱ yoho ya nemhñö jöꞌi, 
\p  
\v 61 ne bi ꞌñeñꞌu̱: 
\p —Nunar ñꞌo̱ho̱nu̱ bi ꞌñenö: Da tsa̱ ga yo̱tꞌwa ár nijö Jö, ne ár hñupa da tsa̱ ga pengi ga ju̱xa manꞌagi. 
\p  
\v 62 Nuꞌmú̱ ar döngamöjö bi mꞌa̱i ne bi ꞌñemba ar Hesu: 
\p —Hage hinte gi thödi. Te di bo̱nga nuya tho̱xꞌaꞌi. 
\p  
\v 63 Nunar Hesu hinte bi dödi. Nuꞌmú̱ ar döngamöjö bi ꞌñembabi: 
\p —Hár thuhu Jö nöꞌö te, xikagihe, hage go geꞌe ar Kristo ár Tꞌu̱ Jö. 
\p  
\v 64 Nuꞌmú̱ ar Hesu bi döti ne bi ꞌñenö: 
\p —Hö, njapꞌu̱ ngu xka mö. Ne di xiꞌahu̱, nuya pa xi ꞌñepꞌu̱ ma gi hyanthu̱ Nöꞌö Togo ba e bi Njöꞌi da hñu hár ñꞌe̱i Jö togo jár tsꞌe̱di. Mꞌe̱fa ma gi hyanthu̱ da e ha ya gui. 
\p  
\v 65 Nuꞌmú̱ ar döngamöjö bi xika yá he, ngetho mi beni ar Hesu xki ñömañꞌu̱bi Jö, ne bi ꞌñenö: 
\p —Xi zanga Jö. Te ga jafu̱ manꞌa te da hyo̱tsꞌe, go xka ꞌyo̱se̱hu̱ tema xi mö. 
\p  
\v 66 Te gi möñhu̱. 
\p Ha nu maꞌra bi dödi ne bi ꞌñeñꞌu̱: 
\p —Nunu̱ di ꞌñepi da tho. 
\p  
\v 67 Nuꞌmú̱ ꞌraꞌu̱ bi zospa ár hmi ne mi fe̱i, ne maꞌra mi umba ya mpe̱tgu. 
\p  
\v 68 Ne mi embabi: 
\p —Gi enö gar Kristo, xije ꞌmu̱ togo bi me̱pꞌaꞌi. 
\s1 Ar Pedro bi ko̱nga ar Hesu 
\r (Mr. 14:66‑72; Lk. 22:55‑62; Jn. 18:15‑18, 25‑27) 
\p  
\v 69 Ar Pedro mi huhnu̱ har thi, nꞌa mba epꞌu̱tho nꞌar nxutsi mi mꞌe̱go. Bi ma ba tsu̱di ne bi ꞌñembabi: 
\p —Nuꞌge nꞌe, ngi ñꞌowi ar Hesu ar me Ngalilea. 
\p  
\v 70 Nu ar Pedro bi nko̱ni ha yá nthandi gatho ya jöꞌi ne bi ꞌñenö: 
\p —Hindi pöka te gi mönge. 
\p  
\v 71 Nepꞌu̱ bi maꞌö har goxthi. Ne manꞌar nxutsi mi mꞌe̱go nꞌehe bi hyandi, ne bi ꞌñemba nuya jöꞌi mi ꞌbu̱hnu̱: 
\p —Nunar ñꞌo̱ho̱nu̱ mi ñꞌowi ar Hesu me Nasare nꞌehe. 
\p  
\v 72 Ar Pedro bi mengi bi nko̱ni, bi ꞌñetꞌa Jö made ne bi ꞌñenö: 
\p —Hindi pöka nor ñꞌo̱ho̱ꞌö. 
\p  
\v 73 Hingar yaꞌö bi watꞌa nuya jöꞌi mi ꞌbu̱hnu̱, ne bi ꞌñemba ar Pedro: 
\p —Xa majöni ngi ñꞌowi nꞌehe, ngetho nhekitho hanja gi ñö. 
\p  
\v 74 Nuꞌmú̱ ar Pedro bi ntsate, ne bi ꞌñetꞌa Jö made bi ꞌñenö: 
\p —Hindi pödi tema ñꞌo̱ho̱ gi no̱ñhu̱. 
\p Ne bi ma ꞌmu̱ ar boxi. 
\p  
\v 75 Nuꞌmú̱ ar Pedro bi zo ár mfeni nöꞌö xki xipa ar Hesu núꞌmu̱ xki ꞌñembabi: Hinxi mata ar boxi, ha nuꞌge xka ko̱ngagi hñuꞌgi. Ne bi bo̱nga nthi, xa bi hyu̱ ár ñö bi nzoni. 
\c 27  
\s1 Ar Hesu ma ba mꞌa̱mba ar Pilato 
\r (Mr. 15:1; Lk. 23:1‑2; Jn. 18:28‑32) 
\p  
\v 1 Nu ár hyaxꞌö ja mi hatsꞌi, gatho ya ndömöjö ne ya dönziandö bi nkoꞌu̱ nda hyo ar Hesu. 
\p  
\v 2 Ne bi zixꞌu̱ xki nso̱tꞌe, ma ba da̱twa ha yá ꞌye̱ ar Ponsio Pilato togo mar ndö Nhudea. 
\s1 Hanja bi du ar Huda 
\p  
\v 3 Ar Huda togo xki da̱ ar Hesu, mi hyandi xki tꞌe̱ntꞌi nda tho, xa bi du ár mu̱i nöꞌö xki ꞌyo̱tꞌe. Ne bi ntso̱ꞌmi, bi ma ba koꞌsa nuꞌu̱ nꞌa̱temaꞌre̱tꞌa ya tꞌaxbojö xki umba ya ndömöjö ne ya dönziandö. 
\p  
\v 4 Ne bi ꞌñenö: 
\p —Nuga xta o̱tꞌa nꞌa ra döta tsꞌoki, ngetho xta da̱ da tho nꞌar ñꞌo̱ho̱ hinte tu. 
\p Ha nuꞌu̱ bi ꞌñeñꞌu̱: 
\p —Hindi pöje. Hyandge te gi pe̱fi. 
\p  
\v 5 Nuꞌmú̱ ar Huda bi gu̱ bi fo̱ta ya bojö mbo har nijö, ne bi bo̱ni bi götꞌa ar xögu ár ꞌyu̱ga, ne bi ñhose̱. 
\p  
\v 6 Nuya ndömöjö bi go ya bojö, ne bi ꞌñeñꞌu̱: 
\p —Nunar bojönu̱ hinda tsa̱ ga u̱thu̱ hár mꞌe̱sbojö ar nijö, ngetho ár njutꞌi ár ji nꞌar jöꞌi. 
\p  
\v 7 Nepꞌu̱ bi nkoꞌu̱ nunar bojöꞌö, ma nda da̱nga nunar ha̱i ár thuhu ár Ha̱i ar Gö, ne nda ntꞌa̱hnu̱ ya nzo̱ho̱ jöꞌi. 
\p  
\v 8 Jange gehnu̱ ár thuhu pe̱ꞌsa nuya payu̱, ár thuhu ar Ha̱iji. 
\p  
\v 9 Njapꞌu̱ bi tho ngu xki mönga ár mꞌe̱hni Jö ár thuhu Heremia núꞌmu̱ bi ꞌñenö: Bi nju̱ nöꞌö nꞌa̱temaꞌre̱tꞌa ya tꞌaxbojö, gehnu̱ ár nze̱ye̱ ar bojö xki thuꞌspa togo bi ꞌba̱, ngu xki hñuꞌspa ya me Israel. 
\p  
\v 10 Ne bi tꞌuni bi tha̱mba ár ha̱i ar gö, ngu xki ꞌbe̱pkagi ar tsi Hmu. 
\s1 Ar Pilato bi hñöꞌspa majöni ar Hesu 
\r (Mr. 15:2‑5; Lk. 23:3‑5; Jn 18:33‑38) 
\p  
\v 11 Ar Hesu mi ꞌba̱hnu̱ hár nthandi ar Pilato, togo mar ndö Nhudea, ne nunar ndönu̱ bi ꞌya̱mba nꞌar ntꞌa̱ni: 
\p —Ha go geꞌe ár Ndö ya xodyo. 
\p Ar Hesu bi dödi ne bi ꞌñenö: 
\p —Hö, ngu xka mönse̱. 
\p  
\v 12 Nepꞌu̱ ya ndömöjö ne ya dönziandö xa te gatho mi ho̱tsꞌe, ha nöꞌö hinte bi dödi. 
\p  
\v 13 Nuꞌmú̱ ar Pilato bi ꞌñemba ar Hesu: 
\p —Ha hingi o̱de gatho nöꞌö tho̱xꞌaꞌi. 
\p  
\v 14 Nunar Hesu hinte bi dötwabi, jange ar ndö xa mi ꞌyo̱tho. 
\s1 Ar Hesu bi tꞌe̱ntꞌi nda tho 
\r (Mr. 15:6‑20; Lk. 23:13‑25; Jn. 18:38‑19:16) 
\p  
\v 15 Xki nzönga ar ndö ta̱tꞌa je̱ye̱ har da̱ngo mbaxjwa nda hye̱ nꞌar ꞌyofa̱di, nöꞌö nda ꞌya̱ ya jöꞌi. 
\p  
\v 16 Nuya paꞌu̱ mi o ar fa̱di nꞌar ñꞌo̱ho̱ már thuhu Baraba. Gatho mi pödi tema jöꞌiꞌö. 
\p  
\v 17 Ne núꞌmu̱ mi mhuntsꞌa nze̱ye̱ ya jöꞌi, ar Pilato bi ꞌya̱mbabi ne bi ꞌñenö: 
\p —Togo gi ne ga he̱kꞌahu̱, ar Baraba wa ar Hesu tꞌembabi ar Kristo. 
\p  
\v 18 Ar Pilato mi pödi xki ziꞌspabi ar Hesu nuya ndöxodyo, ngetho xki zo̱tꞌa yá mu̱i mi ꞌbe̱twa yá tsa̱. 
\p  
\v 19 Núꞌmu̱ mi huxa ar Pilato har thuxandö, ár ꞌbe̱hñö ba pe̱mpa nꞌar mhö, ne bi ꞌñembabi: Yo te gi ñꞌe̱ntꞌi gi japa nunar hogajöꞌinu̱, ngetho xa xi pikagi nꞌar tꞌi ar pania. 
\p  
\v 20 Ha nuya ndömöjö ne ya dönziandö bi u̱tꞌa ya jöꞌi nda ꞌya̱di nda the̱ ar Baraba, ne nda tho ar Hesu. 
\p  
\v 21 Nuꞌmú̱ ar Pilato bi ꞌya̱mba ya jöꞌi manꞌagi ne bi ꞌñembabi: 
\p —Nuya yohoyu̱, ndana gi nehu̱ ga he̱kꞌahu̱. 
\p Nuya jöꞌi bi dödi ne bi ꞌñenö: 
\p —Ar Baraba. 
\p  
\v 22 Jange ar Pilato bi mengi bi ñꞌa̱ni ne bi ꞌñenö: 
\p —Xiꞌmu̱, teme ga japa nunar Hesu tꞌembabi ar Kristo. 
\p Gatho bi döꞌu̱ bi ꞌñenö: 
\p —Tsu̱ta har pontꞌi. 
\p  
\v 23 Nuꞌmú̱ ar Pilato bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Tema tsꞌoki xi ꞌyo̱tnu̱. 
\p Ha nuꞌu̱ xa bi ga̱hni bi mafi mi eñꞌu̱: 
\p —Tsu̱ta har pontꞌi. 
\p  
\v 24 Nu mi hyanda ar Pilato hinte mi tsa̱ te nda me̱fi, ho̱nse̱ mi fu̱di nda mu̱xma ya jöꞌi, bi ꞌya̱di nda thömpa nꞌa tu̱i ar dehe, ne bi nxu̱ꞌye̱ ha yá nthandi ya jöꞌi, bi ꞌñenö: 
\p —Hingo ma ga tuꞌspa ár ji ma da nhöꞌmba nunar ñꞌo̱ho̱nu̱. Hyanthu̱ te gi pe̱hu̱. 
\p  
\v 25 Gatho ya jöꞌi bi dödi ne bi ꞌñeñꞌu̱: 
\p —Nuje ne ma bötsihe go ma ga tusfe ár ji ma da nxani. 
\p  
\v 26 Nuꞌmú̱ ar Pilato bi hye̱ ar Baraba. Ha nunar Hesu bi japi nda nꞌwe̱xtꞌi, ne bi ꞌye̱ntꞌwa ha yá ꞌye̱ ya ndogu nda tsu̱ta har pontꞌi. 
\p  
\v 27 Nuꞌmú̱ ya ndogu bi zixa ar Hesu habu̱ mi ꞌbu̱ ar döta tsꞌu̱tꞌwi, ne nunu̱ xa ba kotꞌatho nꞌa mutꞌi ya ndogu. 
\p  
\v 28 Ne nuꞌu̱ bi mo̱kwa yá he, ne bi göꞌspa nꞌar the̱nga dutu. 
\p  
\v 29 Bi hñuꞌspabi hár ñö nꞌa ntsantꞌi ya ꞌmini xki mꞌe, ne bi tꞌe̱ntꞌwa hár ñꞌe̱i nꞌar tsꞌu̱tꞌo. Bi nda̱ndihmö hár nthandiꞌö, ne mi o̱tꞌwa ar thede mi embabiꞌu̱: 
\p —Xa̱r tsi te, ár Ndöꞌi ya xodyo. 
\p  
\v 30 Mi tsoxꞌu̱, ne mi hömba ar tꞌo mi fe̱mba ár ñö. 
\p  
\v 31 Nu mi wadi bi ꞌyo̱tꞌwa ar thede, bi thökwa ar dutu, ne bi mengi bi thetwa ár he, ne bi tsꞌixa habu̱ ma nda tsꞌu̱ta har pontꞌi, ka nda dunu̱. 
\s1 Ár ntsꞌu̱ti ar Hesu har pontꞌi 
\r (Mr. 15:21‑32; Lk. 23:26‑43; Jn. 19:17‑27) 
\p  
\v 32 Nu mi bo̱ñꞌu̱ bi nthe̱winu̱ nꞌar ñꞌo̱ho̱ már thuhu ar Simu, mar me Sirene. Nunar ñꞌo̱ho̱nu̱ bi njapi bi duxa ar pontꞌi habu̱ ma nda tsꞌu̱ta ar Hesu. 
\p  
\v 33 Ne mi zo̱nga habu̱ már thuhu Golgota, di bo̱ni da ꞌñenö, Nñöxhmundoꞌyo. 
\p  
\v 34 Ka ba tꞌumbabinu̱ ar ixkatꞌafi mi nthöskwi nꞌar bopo xi nju, ne nu mi za̱, himbi ne bi zi. 
\p  
\v 35 Nuya ndogu mi wadi bi tsu̱ta ar Hesu har pontꞌi, bi ñheꞌu̱ yá dutu bi ꞌye̱ntsꞌa ar nthöhö. Ne bi thogi ngu xki mönga ár mꞌe̱hni Jö núꞌmu̱ bi ꞌñenö: Bi hega ma dutu, ne bi ꞌye̱ntsꞌa ar nthöhö, ne njapꞌu̱ nda böꞌu̱ togo nda hñöska ma he. 
\p  
\v 36 Ne ka bi hñuhnu̱ꞌu̱ bi su ar Hesu. 
\p  
\v 37 Ne bi thuta nꞌar xithe̱ har pontꞌi mañö ár ñö, mi mö yoꞌö xki tsꞌu̱ti, mi enö njawa: Gehnu̱ ar Hesu, ár Ndö ya xodyo. 
\p  
\v 38 Bi tsꞌu̱ta yoho ya bë habu̱ bi tsꞌu̱ta ar Hesu nꞌehe, nꞌa mi zu̱ hár ñꞌe̱i, ha nöꞌö manꞌa hár ngöhö. 
\p  
\v 39 Ne nuꞌu̱ mi thohnu̱ xa mi theni ne mi hwötyá ñö. 
\p  
\v 40 Mi embabiꞌu̱: 
\p —Nuꞌge xka mö gi yo̱tꞌa ar dönganijö, ne ár hñupa gi pengi gi ju̱tsꞌi, mpo̱se̱ xö, kö har pontꞌi nuꞌmu̱ xa majöni ár Tꞌu̱ꞌi Jö. 
\p  
\v 41 Nuya ndömöjö, ya bötꞌofo, ya de̱ngaꞌbe̱pate ne ya dönziandö mi ñömañꞌu̱bi ar Hesu nꞌehe, mi eñꞌu̱: 
\p  
\v 42 —Bi po̱ maꞌra, ha hingi tsa̱ da mpo̱se̱. Nuꞌmu̱ go gehnu̱ ár Ndö ya me Israel, dá göpya har pontꞌi ne ga ñꞌemu̱ihu̱. 
\p  
\v 43 Jamfi Jönu̱ ꞌnö. Dá ma̱xꞌö ꞌmu̱, nuꞌmu̱ xa majöni mödi. Ha hinxi mönse̱ gehnu̱ ár Tꞌu̱ Jö. 
\p  
\v 44 Nuya bë xki tsꞌu̱ta mahye̱gi, mi njapꞌu̱ mi o̱tꞌwa ar thede nꞌehe. 
\s1 Ar Hesu bi du 
\r (Mr. 15:33‑41; Lk. 23:44‑49; Jn. 19:28‑30) 
\p  
\v 45 Ngu made mpa bi ndu̱i bi mꞌe̱xui xo̱ge ar ximha̱i, ne bi göxa ngu ar hñu nde. 
\p  
\v 46 Núꞌmu̱ ma nda zu̱ ar hñu nde, ar Hesu bi ñö ntsꞌe̱di ne bi ꞌñenö: 
\p —Eli, Eli, lama sabaktani. Di bo̱ni da ꞌñenö: Ma tsi Dada, ma tsi Dadaꞌi, yoꞌö xka hye̱gase̱. 
\p  
\v 47 ꞌRa nuꞌu̱ mi ꞌbu̱hnu̱ bi ꞌyo̱de ne bi ꞌñeñꞌu̱: 
\p —Nunar ñꞌo̱ho̱nu̱ matꞌa ar mꞌe̱hni Elia. 
\p  
\v 48 Nꞌaꞌu̱ dama bi nixtꞌi ba hö nꞌar xiꞌyo ne bi pobo har ixkatꞌafi, bi tuta ha nꞌar xithi, ne bi kwatwa hár ne. 
\p  
\v 49 Ha maꞌra mi eñꞌu̱: 
\p —Hye̱hu̱pꞌu̱, ma ga nuhu̱ ha da ꞌñepꞌu̱ ar Elia da ma̱tsꞌi da kꞌontꞌi. 
\p  
\v 50 Ar Hesu bi mengi bi ñö ntsꞌe̱di manꞌagi, bi da̱ ár hñö ne bi du. 
\p  
\v 51 Geꞌmu̱ bi xi ar dutu mi naxa mbo ar dönganijö, bi ndu̱ mañö di göxa ha̱i ár nse̱gi. Ne bi nja nꞌa ra döta nhwöni, ne ya ndo̱do bi hege. 
\p  
\v 52 Bi xo ya tꞌa̱gi, ne nze̱ye̱ ya hogajöꞌi xki du mꞌe̱tꞌo bi mengi bi nte manꞌagi. 
\p  
\v 53 Bi bo̱ñꞌu̱ ha yá tꞌa̱gi, ne mi mengi bi nte manꞌagi ar Hesu, bi yu̱tꞌu̱ har hnini Herusalen, ne bi hyanda nze̱ye̱ ya jöꞌi. 
\p  
\v 54 Nöꞌö ar döndogu ne yá mindoguwi mi su ar Hesu, mi hyantꞌu̱ bi nhwönga ar ha̱i ne gatho nuya xki thogi, xa bi zuꞌu̱ ne bi ꞌñeñꞌu̱: 
\p —Xa majöni nunar ñꞌo̱ho̱nu̱ már Tꞌu̱ Jö. 
\p  
\v 55 Yapꞌu̱tho mi ꞌba̱hnu̱ nze̱ye̱ ya ꞌbe̱hñö, mi handa gatho nöꞌö mi thogi, gehyu̱ nuꞌu̱ ba te̱nga ar Hesu har ha̱i Ngalilea mi fa̱tsꞌi. 
\p  
\v 56 ꞌRaꞌu̱ mar Maria me Magdala, ar Maria ár nönö ar Hakobo ne ar Huse, ne ár nönö nuꞌu̱ yoho yá tꞌu̱ ar Sebedeo. 
\s1 Ár ntꞌa̱gi ar Hesu 
\r (Mr. 15:42‑47; Lk. 23:50‑56; Jn. 19:38‑42) 
\p  
\v 57 Núꞌmu̱ ꞌbu̱tho nda yu̱ ar hyadi, ba ehnu̱ nꞌar ñꞌo̱ho̱ mi te̱nga ar Hesu, már thuhu ar Huse me Arimatea, mi the̱ ya ñho. 
\p  
\v 58 Bi ma ba a̱pa ar Pilato nda umba ár ndoꞌyo ar Hesu. Nuꞌmú̱ ar Pilato bi mö nda tꞌumbabi. 
\p  
\v 59 Ar Huse bi ma ba hömpa ár ndoꞌyo ar Hesu, ne bi ma̱xa ha nꞌar tꞌaxdutu. 
\p  
\v 60 Ne bi ma ba a̱ ha nꞌar ꞌraꞌyo tꞌa̱gi, habu̱ ma nda tꞌa̱se̱ꞌö, xki nsa̱ꞌma ha nꞌar ndo̱do. Nepꞌu̱ bi tönga nꞌa ra döta do, bi gota ar tꞌa̱gi, ne bi ma. 
\p  
\v 61 Getnu̱, mi huhnu̱ mi ñhandwi ar tꞌa̱gi ar Maria me Magdala ne nöꞌö manꞌar Maria. 
\s1 Ya ndogu mi su ar tꞌa̱gi 
\p  
\v 62 Ár hyaxꞌö, nu xki tho ár pa ñhoki, bi ma ya ndömöjö ne ya de̱ngaꞌbe̱pate, ma ba kꞌöꞌsa ar Pilato, 
\p  
\v 63 ne bi ꞌñembabi: 
\p —Ma ndöꞌahe, da beñhe nunar hya̱te ñꞌo̱ho̱ núꞌmu̱ mi tetho, bi ꞌñenö ár hñupa nda mengi nda nte manꞌagi. 
\p  
\v 64 Jange di nehe gi pe̱hna togo ma da su ar tꞌa̱gi hñupa, yo ma da e yá ma̱xte da bë, ne da ꞌñeñꞌu̱ xi mengi xi nte. Ne nunar nhemhñöꞌö da döta nöꞌö xi mhönga mꞌe̱tꞌo. 
\p  
\v 65 Bi dö ar Pilato ne bi ꞌñenö: 
\p —Xi ꞌbu̱hnu̱ ꞌra ya ndogu, tsixu̱ ne suhu̱ xiñho ngu gi möñhu̱. 
\p  
\v 66 Nuꞌmú̱ nuya ndömöjö ne ya de̱ngaꞌbe̱pate bi maꞌu̱ ma ba thötꞌa ar do mi kotꞌa ar tꞌa̱gi, ne bi zohnu̱ ya ndogu nda su. 
\c 28  
\s1 Ar Hesu bi mengi bi nte 
\r (Mr. 16:1‑8; Lk. 24:1‑12; Jn. 20:1‑10) 
\p  
\v 1 Nu mi tho ar pa ntsa̱ya̱, ja mi fu̱di nda hatsꞌi ár ꞌbe̱tꞌo mpa manꞌa hñöto, ar Maria me Magdala ne manꞌa ar Maria ba e bi kꞌönga ar tꞌa̱gi. 
\p  
\v 2 Nuꞌmú̱, bi nja nꞌa ra döta nhwöni, ngetho ba kö nꞌar e̱nxe̱ mhetsꞌi. Ne mi zo̱hnu̱ habu̱ mi tꞌa̱ ar Hesu, bi hñöka nunar do mi kotꞌa ar tꞌa̱gi, ne ka bi hñuxhnu̱. 
\p  
\v 3 Nunár ꞌba̱i ar e̱nxe̱ xa mi yotꞌa ngu nꞌar hwe̱i, ne nuyá he mar ntꞌaxi ngu nꞌar tꞌaxtse̱. 
\p  
\v 4 Nu mi hyanda ya ndogu xa bi zuꞌu̱, ne bi gohnu̱ to da ꞌñenö xki du. 
\p  
\v 5 Ha nunar e̱nxe̱ bi zo nuya ꞌbe̱hñö, ne bi ꞌñembabi: 
\p —Yo gi ntsuhu̱. Di pödi gi hoñhu̱ ar Hesu togo bi du har pontꞌi. 
\p  
\v 6 Hinjoꞌowa, bi mengi bi nte ngu bi möñꞌö. Ba e gi hyanthu̱ habu̱ bi ꞌbe̱ ar tsi Hmu. 
\p  
\v 7 Ngutꞌa di möhu̱, ba xifu̱ yá ma̱xte xi mengi xi nte. Ne nupya xi mꞌe̱tꞌo di ma Ngalilea, ka ma gi hyanthu̱nu̱ manꞌagi. Gehnu̱ xta e ga xiꞌahu̱. 
\p  
\v 8 Nuꞌmú̱ nuꞌu̱ yoho ya Maria, xa mi johya ne mi ntsu, bi nixtꞌi ma ba xipa nunar mhönu̱ yá ma̱xte ar Hesu. 
\p  
\v 9 Ne nu mi paꞌu̱ har ꞌñu, nꞌa mbi da̱ñꞌu̱ ar Hesu bi bo̱ni bi nthe̱wi, ne bi ze̱ngwa bi ꞌñembabi: 
\p —Xa̱ ar tsi te. 
\p Nuꞌmú̱ nuya ꞌbe̱hñö bi watꞌi bi hyu̱pa yá wa, ne bi nsundabi. 
\p  
\v 10 Ne ar Hesu bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Yo gi ntsuhu̱. Di möhu̱ ba xifu̱ ma ku da maꞌu̱ Ngalilea, ka ga nthe̱ꞌbenu̱ manꞌagi. 
\s1 Ya ndogu bi njapi nda goꞌma nöꞌö xki thogi 
\p  
\v 11 Nu mi ꞌyo ar ꞌñu ya ꞌbe̱hñö, bi ma ꞌra ya ndogu mi su ar tꞌa̱gi har hnini, ma ba xipa ya ndömöjö gatho nöꞌö xki thogi. 
\p  
\v 12 Nuya ndömöjö bi ñöwi ya dönziandö, ne bi nkoꞌu̱ nda umba nze̱ye̱ ya bojö ya ndogu nda goꞌmnda nöꞌö xki thogi. 
\p  
\v 13 Ne bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Nuꞌahu̱ ma gi möñhu̱, mi nxui bi zu̱ꞌahu̱ ar tꞌöhö, ne geꞌmu̱ bi zo̱ yá ma̱xte, bi bëpa ár ndoꞌyo. 
\p  
\v 14 Ne nuꞌmu̱ ar ndö da bödi teme bi thogi, yo gi tu ri mu̱ihu̱, ngetho nuje ga ñöhe hinte da njaꞌahu̱. 
\p  
\v 15 Ne nuya ndogu bi hñönga ar bojö, ne bi maꞌu̱ bi ꞌyo̱tꞌa ngu xki nsipabi. Jange gehnu̱ ar mfeni no̱nga ya xodyo nuya payu̱ nꞌehe. 
\s1 Ar döta ꞌbe̱pate 
\r (Mr. 16:14‑18; Lk. 24:36‑49; Jn. 20:19‑23) 
\p  
\v 16 Nuya ꞌre̱tꞌamanꞌa yá ma̱xte bi ma Ngalilea har tꞌo̱ho̱ habu̱ xki xipabi ar Hesu nda nthe̱wi. 
\p  
\v 17 Nu mi hyantꞌu̱, bi nsundabi, mödi ꞌra himi ñꞌemu̱i. 
\p  
\v 18 Ar Hesu bi watꞌi ne bi ꞌñembabiꞌu̱: 
\p —Gatho ar tsꞌu̱tꞌwi xi tꞌe̱ntka ha ma ꞌye̱ núnu̱ mhetsꞌi ne nuwa har ximha̱i. 
\p  
\v 19 Jange di möhu̱ ba zohu̱ ya jöꞌi xo̱ge ár nxidi ar ximha̱i. Uthu̱ da de̱ngagiꞌu̱ nꞌehe, ne xixthehu̱ hár thuhu ar Dada, ar Tꞌu̱ ne ár Hñö Jö. 
\p  
\v 20 Ne utwabihu̱ da ꞌyo̱tꞌa gatho ngu nöꞌö xta ꞌbe̱pꞌahu̱. Ne nuga hyaxꞌmu̱ ga ꞌbu̱hwihu̱ gatho ya pa di ꞌbu̱ta ar ximha̱i. Dá njapꞌu̱.