\id ROM \h Romanos \toc1 Ja ua ra̱ carta bi 'yo'tra̱ Pablo, ngue bi̱ mɛnnba̱ yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ Roma. \toc2 Romanos \toc3 Ro. \mt1 Romanos \mt2 Ja ua ra̱ carta bi 'yo'tra̱ Pablo, ngue bi̱ mɛnnba̱ yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ Roma. \c 1 \p \v 1 Nu̱gä drá̱ Pablo, rá̱ mɛfigä ra̱ Jesucristo. Nu̱na̱ Oja̱ bi 'yɛ̱xqui̱ ngue drá̱ representantegä ra̱ Jesucristo. Bi huannga̱gui̱ Oja̱ ngue ga̱ mma̱mbrá̱ hoga̱ 'da'yo hya̱. \v 2 Ya ma̱ndønja̱m'mø tho bi 'yorpʉ ja ra̱ Ma̱ca̱ Libro yø pønga̱hya̱ Oja̱ ngue da̱ 'yɛ̱hra̱ pa di̱ nja ya yø hya̱ n'youi na̱ ra̱ hoga̱ 'da'yo hya̱. \v 3 Nu̱na̱ ra̱ hoga̱ 'da'yo hya̱ na̱, i̱ mma̱ hanja na̱ ma̱ Hmu̱hʉ Jesucristo rá̱ Ts'ʉnt'ʉ Oja̱. I̱ mma̱ ngue bi̱ nja̱'i̱, 'nɛ̱ quehna̱ rá̱ mbom'mɛto ra̱ da̱st'abi David. \v 4 Pɛ nu̱'a̱ rá̱ ma̱ca̱ te ra̱ Jesucristo, di̱ nɛ̱qui̱ xa̱nho ngue hi̱ngra̱ ja̱'i̱tho, porque bi bɛ̱nna̱te 'mø mi̱ du̱. Ja̱na̱ngue nts'ɛditho di̱ nɛ̱qui̱ ngue rá̱ Ts'ʉnt'ʉ Oja̱. \p \v 5 Ra̱ Jesucristo bi 'yøtra̱ ma̱te bi 'dacra̱ 'bɛfi ngue rá̱ representantegui. I̱ nneque ngue ndap'ʉ bi zä yø häi, ga̱ xicä ra̱ hoga̱ 'da'yo hya̱ yø ja̱'i̱, 'nɛ̱ da̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱. Da̱ 'yøtyø ja̱'i'a̱ ra̱ hya̱ ga̱ xifi. Co nu̱na̱ ra̱ hya̱ na̱, yø ja̱'i̱ da̱ 'yɛ̱spa̱bi̱ ra̱ Jesucristo. \v 6 A nu̱ya yø ja̱'i̱ bi zon'na̱ Oja̱ ngue bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Jesucristo, xquet'a̱ nzon'na̱hʉ Oja̱ ngue gui 'yɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ ra̱ Jesucristo ya. \p \v 7 Da̱di zɛngua'a̱hʉ, ague gyø mmɛ̱ngu̱hʉ Roma. Bi̱ ma̱'a̱hʉ Oja̱, gue'a̱ i zon'na̱hʉ'a̱ ngue gui sohʉ rá̱ 'yɛ. Dí̱ nnegä ngue nu̱na̱ Oja̱ ma̱ Papáhʉ co 'nɛ̱hna̱ ma̱ Hmu̱hʉ Jesucristo di ja̱p'a̱hʉ 'nɛ̱ da̱ hyu̱t'a̱ ni̱ mmʉihʉ. \s1 --------- \p \v 8 A nu̱yá, ngue dí ɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Jesucristo, ya da̱ zä ga̱ mmat'Oja̱. Nu̱'mø dí̱ mmat'Oja̱, da̱di ja ma̱mma̱di̱ Oja̱ conná̱ ngue'a̱hʉ. Porque da̱di johya ngue nu̱na̱ ni̱ nt'ɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ i ja, ya i hma̱ ndap'ʉ bi zä. \v 9 A nu̱gä, dí ha̱hma̱ mmʉi ngue dí ørpa̱bi̱ rá̱ 'bɛfi Oja̱. Dí̱ mma̱ngä ra̱ hoga̱ 'da'yo hya̱ ngue hanja rá̱ Ts'ʉnt'ʉ Oja̱. Pɛ pa̱ Oja̱ ngue nu̱'mø dí̱ mmat'Oja̱, za̱nt'a̱ da̱di tɛt'a̱hʉ p'ʉ dí̱ mmat'Oja̱. \v 10 Nu̱gä, ɛ̱mmɛ̱i̱ dí äpra̱ ma̱te Oja̱ xa̱mhma̱tho ngue Oja̱ da̱ nu̱ ha di japi ngue da̱ zä ga̱ mmagä p'ʉ guí 'bʉhmʉ. \v 11 Porque dí̱ nne ga̱ mmagä p'ʉ ga̱ ma nu̱'a̱hʉ. Gue'a̱ di zä ga̱ o'a̱hʉn'yu̱ xa̱nho hanja Oja̱'a̱, n'namhma̱ ngue ma̱n'na gui hya̱hʉ ra̱ ts'ɛdi. \v 12 Dí̱ nnegä ngue nu̱na̱ ma̱ nt'ɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ i ja, ma̱n'na ga̱ nhya̱thʉ ra̱ ts'ɛdi n'na ngu̱ n'najʉ. \p \v 13 Ague ma̱ zi cu̱'ahʉ, dí̱ nne guí pa̱hmʉ ngue ya xa̱ngu̱ yø nni̱di̱ xtá̱ sänni̱ ga̱ ma nu̱'a̱hʉ. Pɛ asta̱ guehya hi̱ngui̱ sä ga̱ mmap'ʉ. Nu̱'a̱ nna̱ ne ga̱ mmagä p'ʉ, dí̱ nne ga̱ japä mi̱'da yø ja̱'i̱ ngue da̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra Jesucristo tengu̱tho dí ørpa̱bi̱ yø ja̱'i̱ 'bʉi ndap'ʉ bi zä. \v 14 A nu̱gä 'yo ma̱ güɛnda ngue ga̱ xihra̱ hoga̱ 'da'yo hya̱ gätho yø ja̱'i̱. Ga̱ xihra̱ hya̱ yø ba̱sʉcua̱, ga̱ xihra̱ hya̱'ʉ hi̱ngyø ba̱sʉcua̱. \v 15 Ja̱na̱ngue nu̱gä, nu̱'ʉ ni̱ mmɛ̱ngu̱hʉ 'bʉp'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Roma, ja̱njua̱ni̱ ngue dí̱ nne ga̱ xicä ra̱ hoga̱ 'da'yo hya̱'ʉ. \s1 --------- \p \v 16 Nu̱gä hi̱ndí̱ pɛs'ma̱ sä ngue ga̱ mma̱ngä na̱ ra̱ hoga̱ 'da'yo hya̱. Porque nu̱na̱ ra̱ hya̱ na̱, n'youi rá̱ ts'ɛdi Oja̱ para ngue di̱ nya̱ni̱ gätho yø ja̱'i̱ da̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ hya̱. Hi̱nga̱ høndyø judío di̱ nya̱nyø te, sinoque xquet'a̱ 'nɛ̱'ʉ hi̱ngyø judío di̱ nya̱nyø te 'mø da̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ hya̱. \v 17 Nu̱na̱ ra̱ hoga̱ 'da'yo hya̱ na̱, ja ti̱mp'ʉ ma̱ mmʉihʉ ngue Oja̱ di hojpa̱ rá̱ ts'oqui ra̱ ja̱'i̱, høntho da̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Jesucristo n'na. Ngu̱na̱ ra̱ hya̱ mma̱mp'ʉ ja ra̱ Ma̱ca̱ Libro ngue ɛ̱na̱: “Nu̱ to da̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ Oja̱, gue'a̱ ra̱ ja̱'i̱ di hojpa̱bi̱ rá̱ ts'oqui'a̱ 'nɛ̱ di u̱nna̱ 'da'yo te ra̱ ja̱'i̱”. \s1 --------- \p \v 18 Ya dí̱ nnu̱hʉ ngue nu̱na̱ Oja̱ bí 'bʉ ma̱hɛ̱ts'i̱, ra̱ ndu̱ssu̱tho ra̱ castigo da̱ japyø ja̱'i̱ ngue yø ts'oc'ɛ̱i̱. Porque nu̱ya yø ja̱'i̱ ya, nu̱na̱ te ra̱ nts'o øt'e, hi̱ndi̱ japi da̱ fa̱hna̱ ra̱ hya̱ ma̱jua̱ni̱. \v 19 I jahma̱ ha rá̱ nja nguep'ʉ di fa̱di̱ ngue 'bʉ Oja̱. Porque nu̱na̱ Oja̱ i u̱di̱ hanja ngue 'bʉi. \v 20 A nu̱yá, nu̱na̱ Oja̱ na̱, hi̱njongui̱ nnu̱ na̱, pɛ nu̱ te bi hoqui, gä dí̱ nnu̱hʉ. Ja di̱ nɛ̱qui̱ p'ʉ ngue 'bʉ Oja̱. Mi̱ zä mi̱ nja ra̱ xi̱mhäi, ya bi̱ nɛ̱qui̱ ngue 'bʉ Oja̱, 'nɛ̱ ja rá̱ ts'ɛdi para za̱ntho. Ya hi̱ngui̱ säp'ʉ da̱ 'yɛ̱nyø ja̱'i̱ ngue hi̱ngui̱ pa̱di̱ ngue 'bʉ Oja̱. \v 21 Ma̱da̱gue'a̱ pa̱hyø ja̱'i̱ ngue 'bʉ Oja̱, pɛ hi̱ngui̱ ɛ̱spi̱ ngue da̱ 'yɛ̱mbi̱ gue'a̱ Oja̱'a̱. Ni̱ xi̱ndi̱ ja ma̱mma̱di̱. Nu̱'a̱ te gäma̱ hya̱ ngue yø hya̱sɛ yø ja̱'i̱, gä hi̱nte di̱ mu̱ui. Gue'a̱ corpa̱bi̱ yø n'yomfɛ̱ni̱'a̱. \v 22 Yø ja̱'i̱ ɛ̱na̱ ngue ja yø mfa̱di̱, pɛ nu̱ te øt'e, gue'a̱ gui̱ nɛ̱qui̱ ngue hi̱nte pa̱di̱. \v 23 Porque yø ja̱'i̱ hi̱ngui̱ ɛ̱spa̱bi̱ na̱ Oja̱ ma̱guesɛ hi̱nja̱m'mø da̱ du̱. Guego ɛ̱spa̱bi̱'ʉ yø da̱hmu̱ ja yø hmi̱ tengu̱tho ra̱ ja̱'i̱ nu̱na̱ da̱ thotho. Bi hocyø da̱hmu̱ ngue yø ts'ints'ʉ, bi hocyø da̱hmu̱ ngue yø c'ɛ̱ya̱, bi hocyø da̱hmu̱ ngue yø zu̱'ɛ̱ ja goho yø gua, ɛ̱mbi̱ ngue gue'ʉ Oja̱'ʉ. \p \v 24 Ngue ngu̱na̱ bi 'yøtyø ja̱'i̱, nu̱na̱ Oja̱ ya bi hyɛp'ʉ, bi u̱nna̱ 'yu̱ yø ja̱'i̱ ngue da̱ 'yøt'a̱ te ra̱ nts'o so yø mmʉi. A nu̱ yø ja̱'i̱ p'ʉya, ra̱ 'bɛ'isätho te di̱ n'yørpe n'na ngu̱ n'na. \v 25 Guehya yø ja̱'i̱ hi̱mbi̱ ne da̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ na̱ ra̱ hya̱ ma̱jua̱ni̱ para ngue da̱ ba̱di̱ hanja Oja̱. Sinoque nu̱'a̱ ra̱ fɛhni̱, gue'a̱ ɛ̱c'ɛ̱i̱'a̱. Pɛ yø ja̱'i̱ hi̱ngui̱ tha̱nne Oja̱, nu̱na̱ bi hoqui te gäma̱ cosa i ja. Sinoque gue'ʉ yø cosa bi hoc'a̱ Oja̱ tha̱nne yø ja̱'i̱. 'Nɛ̱ gue'ʉ nnu̱ ma̱nsu̱'ʉ. Conque nu̱na̱ ma̱jua̱ni̱ ngue Oja̱ p'ʉya, hønt'a̱ ni̱ 'yu̱p'ʉ ngue da̱ ma ntha̱nne para za̱ntho'a̱. Da̱ ngu̱t'a̱tho. \p \v 26 Ja̱na̱ngue nu̱na̱ Oja̱, di u̱nna̱ 'yu̱ yø ja̱'i̱ ngue da̱ 'yøt'a̱ te yø 'bɛ'isä ga̱ 'yo. Nu̱ yø xisu hi̱ngui̱ nne di̱ ntha̱ti̱ ngue di̱ m'mʉhyø ndø, sinoque yø mmi̱xisuui'ʉ di̱ n'u̱ni̱ ngue di 'bɛspa̱bi̱ yø sä. \v 27 Xquet'a̱ njarbʉtho yø n'yohʉ p'ʉya, hi̱ngui̱ nne ngue di̱ ntha̱ti̱ ngue di̱ m'mʉhyø xisu. Sinoque di̱ n'u̱ni̱ ngue yø mmi̱n'yohʉui di 'bɛrpa̱bi̱ yø sä. Pɛ nu̱'a̱ ra̱ nts'o ga̱ 'yo ya yø ja̱'i̱ ya, ya ja rá̱ nju̱t'i̱'a̱ te øt'e, ngue gä ra̱ m'mɛdi ga̱ 'yo. \p \v 28 A nu̱ yø ja̱'i̱ hi̱ngui̱ nne da̱ ba̱di̱ hanja Oja̱, ja̱na̱ngue nu̱na̱ Oja̱ bi hyɛp'ʉ, bi u̱nna̱ 'yu̱ yø ja̱'i̱ da̱ 'yøt'a̱ te ra̱ nts'o so yø mmʉi ngue hi̱nni̱ 'yu̱p'ʉ da̱ 'yøt'e. \v 29 Ya xa̱ bɛnnba̱ yø mmʉi yø ja̱'i̱'a̱ ra̱ nts'o ga̱ 'yo. A nu̱ yø ja̱'i̱, yø 'yots'om'mäi, yø ts'oc'ɛ̱i̱, ma̱n'na ni̱ netho ngue di xa̱ndi̱ te pɛts'i, yø zɛya, yø hyote, yø nequisʉi, yø hyäte, yø ma̱mbɛthani̱. \v 30 Ɛn'a̱ häi yø mmi̱c'ɛ̱i̱ui p'ʉ ha ya̱. 'Nɛ̱ nnu̱ ma̱n'ʉ Oja̱, hi̱njongui̱ su̱, yø denna̱te, di 'yɛ̱ts'i̱ ha ya̱, honi̱ ha di zä da̱ 'yøtra̱ nts'o. Hi̱ngui̱ ɛ̱c'ɛ̱i̱ rá̱ papá ogue rá̱ mamá 'mø nzofo. \v 31 Ma̱ 'bɛdi yø mmʉi. Nu̱ te mma̱ ngue da̱ 'yøt'e, hi̱ngui̱ øt'e. Hi̱n'yʉ yø yemmʉi, 'nɛ̱ hi̱ndi̱ pu̱nnba̱bi̱ yø mmi̱c'ɛ̱i̱ui. Hi̱n'yʉ yø huɛ̱ca̱te. \v 32 Nu̱ya yø ja̱'i̱ øtya yø hya̱ ja ua, pa̱di̱ xa̱nho ngue mman'Oja̱ ngue da̱ japra̱ castigo ya yø ja̱'i̱ øtra̱ ts'oqui. Pɛ yø ja̱'i̱ ɛ̱na̱ ma̱n'na di sigue ni̱ 'yøtho ra̱ ts'oqui. Nu̱'mø nnu̱ ngue xa̱nts'o te øtyø mmi̱c'ɛ̱i̱ui, asta̱ di johya. \s1 --------- \c 2 \p \v 1 Nu̱ to gä ha̱spa̱ ra̱ güɛnda te ga̱ 'yo rá̱ mmi̱c'ɛ̱i̱ui, ɛ̱mbi̱ ngue da̱ ma ra̱ castigo ngue ra̱ ts'oqui øt'e, pɛ nu̱na̱ ra̱ ja̱'i̱ ha̱xra̱ güɛnda, guehna̱ di jasɛ p'ʉ da̱ ma ra̱ castigo na̱, porque xquet'a̱ ja rá̱ ts'oqui. \v 2 Dí pa̱hmʉ njua̱ni̱ ngue nu̱na̱ Oja̱, go ni̱ 'yu̱p'ʉ da̱ hya̱spa̱ ra̱ güɛnda'a̱ te gä ra̱ nts'o øtyø ja̱'i̱ na̱. \v 3 Nu̱ to gätho mma̱ ngue da̱ ma ra̱ castigo rá̱ mmi̱c'ɛ̱i̱ui ngue xa̱nts'o te øt'e, 'nɛ̱ xquet'a̱ njasɛ p'ʉ ngue xa̱nts'o te øt'e, xquet'a̱ 'nɛ̱hya hi̱ndi̱ mpommi̱ ra̱ castigo ya. \v 4 ¿Ua hi̱ndi̱ u̱nna̱ güɛnda na̱ ra̱ ja̱'i̱ na̱, ngue hanja ngue nu̱na̱ Oja̱, hi̱nga̱ 'bexque'a̱ di japra̱ castigo ra̱ ja̱'i̱ 'mø xa̱nts'o te øt'e? Ra̱ ja̱'i̱ i jonnba̱bi̱ rá̱ ma̱te Oja̱, porque Oja̱ i tø'mra̱ ja̱'i̱ ngue da̱ hyɛp'ʉ ra̱ nts'o ga̱ 'yo. \v 5 Nu̱ ra̱ ja̱'i̱ xa̱ndønna̱xi̱ rá̱ mmʉi ngue hi̱ngui̱ nne da̱ hyɛp'ʉ ra̱ nts'o ga̱ 'yo, pɛ nu̱'mø ra̱ pa da̱ni̱ hya̱xra̱ güɛnda Oja̱, ma̱n'na xa̱ngu̱ ra̱ castigo da̱ thohna̱ ra̱ ja̱'i̱ njap'ʉ. \p \v 6 Nu̱na̱ Oja̱, nu̱ te xa̱ 'yøt'e n'na ngu̱ n'na yø ja̱'i̱, gue'a̱ ra̱ nju̱t'i̱ di t'u̱n'na̱. \v 7 Nu̱na̱ Oja̱, ra̱ 'da'yo te di u̱nni̱ te'o ya ga̱ 'bʉ'a̱ ngue høndra̱ nho øt'e, i honnbi̱ ngue ha di hnu̱ ma̱nho Oja̱ 'nɛ̱ di ja ndu̱mmʉi ngue honi̱ ha di yʉrbʉ di̱ ma̱nda Oja̱ para za̱ntho. \v 8 Pɛ Oja̱, da̱ japra̱ castigo ya yø ja̱'i̱ fɛstho ra̱ hya̱ 'nɛ̱ hi̱ngui̱ nne da̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ na̱ ra̱ hya̱ ma̱jua̱ni̱, sinoque gue'a̱ te xa̱nts'o ga̱ 'yo. \v 9 Ra̱ ndø du̱mmʉi da̱ thogui te'o gätho xa̱nts'o te ga̱ 'yo. Hi̱nga̱ høndyø judío, sinoque 'nɛ̱'ʉ hi̱ngyø judío ma̱thoguitho ra̱ n'ʉ da̱ zä. \v 10 Pɛ nu̱'ʉ yø ja̱'i̱ ngue gä ra̱ nho ga̱ 'yo, gä ra̱ nho di t'u̱nni̱. Oja̱ da̱ 'yøt'e ngue da̱ hnu̱ ma̱nsu̱ 'nɛ̱ da̱ hyu̱rpa̱ yø mmʉi. Hi̱nga̱ høndyø judío, sinoque xquet'a̱ 'nɛ̱'ʉ hi̱ngyø judío di̱ nthɛui ra̱ nho. \v 11 Porque nu̱na̱ Oja̱, n'na ngu̱ n'na yø ja̱'i̱ da̱ hya̱spa̱bi̱ xa̱ndønho ra̱ güɛnda. \p \v 12 A nu̱yá, gätho yø ja̱'i̱, gä ja yø ts'oqui. Pɛ nu̱na̱ Oja̱ da̱ hya̱spa̱bi̱ ra̱ güɛnda. A nu̱ yø ja̱'i̱ ngue hi̱ngui̱ pa̱'a̱ ra̱ ley ga̱ 'yo yø judío, xquet'a̱ da̱ tha̱spa̱ ra̱ güɛnda co nu̱'a̱ te ra̱ hya̱ pa̱di̱. Pɛ nu̱ yø ja̱'i̱ pa̱di̱ te mma̱mp'ʉ ja ra̱ ley ga̱ 'yo yø judío, da̱ tha̱spa̱bi̱ ra̱ güɛnda co nu̱'a̱ te ra̱ hya̱ nt'ot'i p'ʉ ja ra̱ ley. \v 13 Porque Oja̱ hi̱ndi̱ nu̱ ma̱nho yø ja̱'i̱'a̱ ngue høntho da̱ ba̱di̱ te mma̱mp'ʉ ja rá̱ ley Oja̱. Nu̱'ʉ yø ja̱'i̱ nnu̱ ma̱nho Oja̱, gue'ʉ yø ja̱'i̱ da̱ 'yøt'a̱ te ra̱ nho mma̱mp'ʉ ja rá̱ ley Oja̱'ʉ. \v 14 A nu̱yá, ma̱da̱gue'a̱ 'bʉhyø ja̱'i̱ ngue hi̱nja̱m'mø xa̱ 'yøde te ra̱ hya̱ nt'ot'i p'ʉ ja ra̱ ley ga̱ 'yo yø judío, pɛ xquet'a̱ ya pa̱sɛ'a̱ te ra̱ nho di̱ ma̱nda Oja̱ ngue da̱ n'yo. Porque pa̱sɛ p'ʉ ja yø n'yomfɛ̱ni̱'a̱ te ra̱ nho i jatho ngue da̱ 'yøt'e. Ya xquet'a̱ di̱ nthɛdui'a̱ te ra̱ nho mma̱mp'ʉ ja rá̱ ley Oja̱. \v 15 Nu̱'a̱ te ga̱ 'yo, gue'a̱ gui̱ nɛ̱qui̱'a̱ ngue pa̱p'ʉ ja yø n'yomfɛ̱ni̱'a̱ te ra̱ nho mma̱mp'ʉ ja ra̱ ley nu̱na̱ ja ngue da̱ 'yøt'e. I pa̱hyø ja̱'i̱ ngue'mø xa̱nho te øt'e, ogue hi̱ngui̱ ho te øt'e. \v 16 Nu̱ te gäma̱ hya̱ mbɛ̱mp'ʉ ja yø mmʉi yø ja̱'i̱, nu̱na̱ Oja̱, da̱ 'yɛ̱hra̱ pa da̱ pɛnhna̱ Jesucristo ngue da̱ hya̱spa̱ ra̱ güɛnda yø ja̱'i̱ te gäma̱ hya̱ mbɛ̱ni̱. Guehna̱ ra̱ hya̱ dí̱ mma̱ngä na̱ya mɛ̱nte ngue da̱di 'yongä ra̱ hoga̱ 'da'yo hya̱. \p \v 17 Nu̱'ʉ yø judío, dí̱ nne ga̱ xi'a̱hʉ te ra̱ hya̱ ja ngue da̱ thogui. Guehya pa̱di̱ xa̱nho te mma̱mp'ʉ ja ra̱ ley bi 'yotra̱ Moisés. 'Nɛ̱ di 'yɛ̱ts'i̱ ngue pa̱di̱ xa̱nho hanja Oja̱. \v 18 Yø judío pa̱di̱ xa̱nho hanja'a̱ te rá̱ pähä Oja̱, porque nu̱na̱ ra̱ ley i ca̱, guehna̱ xännba̱bi̱ na̱ ndana̱ gue'a̱ ra̱ nho i jatho ngue da̱ 'yøt'e. \v 19 I ɛ̱na̱ ngue yø mba̱di̱ xa̱ndønho, da̱ zä da̱ xännba̱bi̱ yø ja̱'i̱ ɛ̱ntho yø xädä ngue 'yo 'bɛxu̱i̱. \v 20 I ɛ̱na̱ ngue pa̱di̱ xa̱ndønho ha di japra̱ hya̱ da̱ xännba̱bi̱'ʉ yø ja̱'i̱ hi̱nte pa̱di̱. I ɛ̱na̱ ngue pa̱di̱ xa̱ndønho ha di japra̱ hya̱ di opa̱n'yu̱'ʉ yø ja̱'i̱ hi̱ngui̱ pa̱di̱ hanja ra̱ hya̱. Porque nu̱p'ʉ ja ra̱ ley, i ɛ̱na̱ ngue gä ja bí jʉjpʉ'a̱ ra̱ hya̱ ma̱jua̱ni̱ ngue xännba̱bi̱ yø ja̱'i̱. \v 21 Pɛ xi'mø ɛ̱na̱ ngue ma̱jua̱ni̱'a̱ te ra̱ hya̱ xännba̱bi̱ mi̱'da yø ja̱'i̱, ¿hanja'mø ngue hi̱ngui̱ øt'a̱ te ra̱ hya̱ xännba̱te 'mø? I ɛ̱mbi̱ ngue hi̱ngui̱ ho di̱ mpɛ̱ yø ja̱'i̱, ¿hanja'mø ngue go i̱ mpɛ̱sɛ? \v 22 I ɛ̱mbi̱ ngue hi̱ngui̱ ho di̱ n'yots'om'mäi yø ja̱'i̱, 'nɛ̱ go 'yots'om'mäisɛ. I ɛ̱na̱ ngue hi̱ngui̱ nnu̱ ma̱nho yø da̱hmu̱, pɛ nu̱ya p'ʉya, guehya pɛ̱sɛ'a̱ ra̱ mɛ̱nyu̱ di̱ mpɛti p'ʉ ja ra̱ ni̱ja̱ ya. \v 23 Di 'yɛ̱ts'i̱ ngue ɛ̱na̱ pa̱di̱ xa̱ndønho'a̱ te ra̱ hya̱ mma̱mp'ʉ ja ra̱ ley. Pɛ nu̱yá, guehya hi̱ngui̱ øtya yø hya̱ mma̱mp'ʉ ja ra̱ ley ya, go guehya yø ts'oqui ya nguep'ʉ hi̱ngui̱ nnu̱ ma̱nsu̱ Oja̱ yø ja̱'i̱. \v 24 I̱ nt'ot'i p'ʉ ja ra̱ Ma̱ca̱ Libro ngue ɛ̱na̱: “Go ni̱ ts'oquihʉ p'ʉ nnømma̱n'ʉ Oja̱ ya yø ja̱'i̱ hi̱ngyø judío”, i ɛ̱nna̱ hya̱. \p \v 25 Nu̱ ra̱ ja̱'i̱ bi̱ mi̱ ngue ra̱ judío, ya xa̱nho ngue'mø øt'e te gäma̱ hya̱ mma̱mp'ʉ ja ra̱ ley ga̱ 'yo yø mmi̱judíoui. Pɛ nu̱'mø hi̱ngui̱ øt'e te gäma̱ hya̱ mma̱mp'ʉ ja ra̱ ley, ya hi̱nte di̱ mu̱ui, ma̱da̱gue'a̱ bi̱ mi̱ ngue ra̱ judío. \v 26 A nu̱ ra̱ ja̱'i̱ hi̱ngra̱ judío, 'nɛ̱ da̱ 'yøt'e te mma̱mp'ʉ ja ra̱ ley ga̱ 'yo yø judío, ya rá̱ ja̱'i̱ Oja̱. Ya cohi tengu̱tho 'mø dra̱ judío. \v 27 Nu̱ ra̱ ja̱'i̱ ngue hi̱ngra̱ judío pɛ øt'e te mma̱mp'ʉ ja ra̱ ley, ya di̱ nɛ̱qui̱ xa̱nho ngue ja rá̱ ts'oqui ra̱ judío. Porque ja ha nt'ot'i ra̱ ley i ca̱, 'nɛ̱ hi̱ngui̱ øt'e te mma̱mp'ʉ ja ra̱ ley i ca̱. \v 28 I t'ɛ̱mbi̱ ngue ra̱ judío, gue'a̱ rá̱ ja̱'i̱ Oja̱'a̱. Pɛ hi̱mma̱ jua̱ni̱ ngue rá̱ ja̱'i̱ Oja̱ ra̱ ja̱'i̱ nu̱'a̱ høntho bi̱ mi̱ ngue rá̱ ba̱si̱ ra̱ judío, ogue n'youi ra̱ hmɛ̱pya rá̱ do'yo tengu̱tho yø judío ngue n'youi ra̱ circuncisión. \v 29 A nu̱'a̱ ma̱jua̱ni̱ ngue rá̱ ja̱'i̱ Oja̱, gue'a̱ ra̱ ja̱'i̱ ha̱hrá̱ mmʉi ngue hɛp'ʉ ra̱ nts'o'a̱. Guehna̱ ra̱ ja̱'i̱ nnu̱ ma̱nho Oja̱ na̱ p'ʉya, ma̱da̱gue'a̱ ngue hi̱ngo nnu̱ ma̱nho yø ja̱'i̱. \s1 --------- \c 3 \p \v 1 Pɛ nu̱na̱ ra̱ hya̱ dí̱ mma̱ngä, hi̱ndí̱ mma̱ngä ngue hi̱nte di̱ mu̱ui te bi 'yøt'Oja̱ ngue bi huanhyø judío 'nɛ̱ bi̱ ma̱nda bi̱ njapra̱ hmɛ̱pya ngue ra̱ circuncisión. \v 2 Porque xa̱ngu̱ ha rá̱ nja ra̱ hya̱. Porque gue'ʉ yø judío, ma̱ da̱tho ngue bi fätrá̱ hya̱ Oja̱. \v 3 A nu̱yá, nu̱ 'da'ʉ yø judío ya, ya bi hyɛp'ʉ Oja̱. Pɛ, ¿ua rá̱ngue bi hyɛp'ʉ Oja̱'ʉ, ua go 'nɛ̱'a̱ Oja̱ da̱ hyɛp'ʉ'a̱ rá̱ hya̱ bi̱ ma̱ ngue da̱ 'yøt'e? \v 4 Nu̱'a̱, hi̱n'na̱'a̱. Ma̱da̱gue'a̱ gä yø fɛhni̱ yø ja̱'i̱, pɛ nu̱na̱ Oja̱ hi̱nja̱m'mø di fɛhni̱ na̱. Ngu̱na̱ ra̱ hya̱ nt'ot'i p'ʉ ja ra̱ Ma̱ca̱ Libro, i ɛ̱na̱: “Nu̱'i̱ ma̱ Oja̱'i̱, di̱ nɛ̱qui̱ ngue nu̱'a̱ te ra̱ hya̱ guí̱ mma̱, gä xa̱nho. Hi̱njonni̱ ja̱'i̱ da̱ bøni̱ da̱ 'yɛ̱mbi̱ ngue hi̱nga̱ gue'a̱ ra̱ hya̱ guí̱ mma̱”, i ɛ̱na̱. \p \v 5 Pɛ xi'mø ngue gue'a̱ ra̱ nts'o dí øthʉ, ja di̱ nɛ̱qui̱ p'ʉ ngue ta̱te xa̱ndønho Oja̱, ¿ndana̱ ja ngue ga̱ mma̱mhmʉ ya 'mø? ¿Ua da̱ zä ga̱ ɛ̱mhmʉ ngue ya hi̱nni̱ 'yu̱p'ʉ te da̱ 'yørca̱hʉ Oja̱ ngue da̱ jacjʉ ra̱ castigo 'mø? Porque gue'a̱ yø hya̱ yø ja̱'i̱'a̱. \v 6 Nu̱'a̱ ra̱ hya̱'a̱, hi̱nda̱ zä ngue gue'a̱ ga̱ mma̱mhmʉ'a̱. Porque nu̱'mø ya hi̱nni̱ 'yu̱p'ʉ te ørca̱hʉ Oja̱, ¿ha di zä da̱ hya̱spa̱bi̱ ra̱ güɛnda yø ja̱'i̱ 'bʉ'a̱ nxi̱mhäi 'mø? \p \v 7 Pɛ xi'mø mma̱nna̱ fɛhni̱ n'na, ja di̱ nɛ̱qui̱ p'ʉ ngue nu̱na̱ Oja̱ i ta̱te xa̱ndønho rá̱ hya̱, porque hi̱nja̱m'mø di fɛhni̱ Oja̱, ¿ua sä ga̱ ɛ̱mhmʉ ngue ya hi̱nni̱ 'yu̱p'ʉ da̱ ha̱sca̱ ra̱ güɛnda ma̱ ts'oquihʉ na̱ Oja̱ 'mø? \v 8 Ya sätho ngue ma̱n'na xa̱nts'o te ga̱ øthʉ 'mø, n'namhma̱ ngue da̱ zä ga̱ ma̱mhmʉ ngue dí honnba̱hʉ ha di̱ nɛ̱qui̱ ngue xa̱ndønho Oja̱. Nu̱na̱ ra̱ hya̱ na̱ya, i 'bʉ i'da yø ja̱'i̱ di ya̱jpa̱gui̱ ngue ɛ̱ngui̱ ngue ngu̱'a̱ ra̱ hya̱ dí xännba̱te. Pɛ hi̱mma̱ jua̱ni̱ ngue xa̱nts'o te dí xännba̱te. Nu̱ya yø ja̱'i̱ mma̱n'a̱ ra̱ hya̱'a̱, guehya yø ja̱'i̱ ni̱ 'yu̱p'ʉ da̱ ma ra̱ castigo ya. \s1 --------- \p \v 9 Xi ya 'mø, ¿ua ma̱n'na ta̱te xa̱nho'ʉ yø judío ngue gätho mi̱'da yø ja̱'i̱ ya 'mø? Nu̱'a̱ ra̱ hya̱'a̱, hi̱nda̱ zä'a̱. Porque ya dí̱ mma̱ngä ngue ngu̱'ʉ yø judío, ngu̱'ʉ hi̱ngyø judío, gä ja yø ts'oqui. \v 10 Nu̱p'ʉ ja ra̱ Ma̱ca̱ Libro nt'ot'i p'ʉ ra̱ hya̱ ngue ɛ̱na̱: “Hi̱njonni̱ ja̱'i̱ di pøni̱ ngue xta̱nho te ga̱ 'yo, ni̱ xi̱nga̱ n'na nc'ɛ̱i̱. \v 11 Hi̱njonni̱ ja̱'i̱ di pøni̱ ngue di ti̱ni̱ hanja ra̱ hya̱. Ni̱ xi̱nga̱ n'na nc'ɛ̱i̱ di pøni̱ ngue da̱ hyon'Oja̱. \v 12 Gätho yø ja̱'i̱ ya xa̱ hyɛp'ʉ Oja̱. Porque xøgue gä ra̱ m'mɛdi ga̱ 'yo. Hi̱njongui̱ pøni̱ ngue xta̱nho te øt'e, ni̱ xi̱nga̱ n'na nc'ɛ̱i̱. \v 13 Nu̱'mø bi̱ nya̱ yø ja̱'i̱, tengu̱tho 'mø bi̱ ma nts'ots'i p'ʉ o ra̱ ánima, njapʉ ga̱ nts'o ra̱ hya̱ pønna̱ ne. Gä ra̱ fɛhni̱ ga̱ ya̱. Ra̱ nda̱te n'youi yø hya̱ pønna̱ ne ra̱ ja̱'i̱, tengu̱tho ra̱ pozʉ 'mø bi za ra̱ ja̱'i̱ n'youi ra̱ nda̱te p'ʉ ha sa. \v 14 Høndra̱ ts'ate ga̱ ya̱, hi̱nja̱m'mø di ya̱ ma̱nho. \v 15 Høndra̱ nthote nne. \v 16 Nu̱p'ʉ ha ni̱ ma, gä ra̱ nts'oni̱ ørpa̱ yø ja̱'i̱. \v 17 Nu̱'a̱ da̱ japi ngue hi̱ndi̱ nsʉhyø ja̱'i̱, hi̱ngui̱ pa̱di̱ ha rá̱ nja'a̱ ra̱ hya̱'a̱. \v 18 Ni̱ xi̱nga̱ gue'a̱ di so yø mmʉi ngue da̱ nu̱ ma̱nsu̱ Oja̱”. \p \v 19 Ngu̱na̱ ra̱ hya̱ nt'ot'i p'ʉ ja rá̱ ley Oja̱. Ja̱na̱ngue nu̱yá, hi̱ngui̱ sä ngue to da̱ 'yɛ̱na̱ ngue hi̱n'yʉ rá̱ ts'oqui. Porque nu̱'a̱ te ra̱ hya̱ mma̱nna̱ ley, i̱ mma̱n'a̱ te ga̱ 'yo yø ja̱'i̱ ca̱'a̱ ra̱ ley'a̱. Guehna̱ ra̱ hya̱ mma̱n'Oja̱ na̱ ngue gätho yø ja̱'i̱ 'bʉ'a̱ nxi̱mhäi, gä ja yø ts'oqui. \v 20 Nu̱'a̱ te gä ra̱ nho di̱ ma̱nda ra̱ ley ga̱ 'yo yø judío, hi̱njongui̱ pøni̱ ngue di øt'e. Ja̱na̱ngue nu̱yá, nu̱ to ɛ̱na̱ ngue ga̱ 'yo'a̱ te di̱ ma̱nda ra̱ ley, pɛ hi̱nga̱ gue'a̱ di̱ nya̱nná̱ te'a̱. Porque Oja̱ bi u̱nna̱ ley para ngue ga̱ pa̱hmʉ ngue ja ma̱ ts'oquihʉ. \s1 --------- \p \v 21 A nu̱yá, ra̱ hoga̱ 'da'yo hya̱ i̱ mma̱ ha rá̱ nja ra̱ hya̱ ngue di hoga̱ ma̱ ts'oquihʉ Oja̱. Ya di̱ nɛ̱qui̱ ngue bi hoga̱tho ma̱ ts'oquihʉ Oja̱, hi̱nga̱ gue'a̱ ra̱ ley ga̱ 'yo yø judío i̱ nhohma̱ ts'oquihʉ. Nu̱p'ʉ ja ra̱ ley, nu̱'ʉ yø pønga̱hya̱ Oja̱ bi 'bɛt'o ra̱ hya̱ ngue da̱ zønna̱ pa da̱ ya̱njʉ Oja̱. \v 22 Nu̱na̱ Oja̱, di hoga̱ ma̱ ts'oquihʉ 'mø ga̱ ɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ ngue ya bi ya̱njʉ ra̱ Jesucristo. Hønt'o bi zä ma̱ ja̱'i̱ da̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱, di hojpa̱bi̱ rá̱ ts'oqui. Porque gätho yø ja̱'i̱, ma̱hyoni̱tho ngue guehna̱ Oja̱ di hojpa̱bi̱ yø ts'oqui. \v 23 Porque gätho yø ja̱'i̱, gä ja yø ts'oqui. Hi̱njongui̱ pøni̱ ngue di øt'a̱ te ra̱ nho i̱ nne Oja̱ ngue da̱ 'yøtyø ja̱'i̱. \v 24 Nu̱na̱ Oja̱, ra̱ ma̱tetho bi 'yøt'e ngue bi hoga̱ ma̱ ts'oquihʉ. Porque ra̱ Jesucristo gue'a̱ bi gu̱rca̱ ma̱ ts'oquihʉ'a̱. \v 25 Nu̱na̱ Oja̱, bá̱ pɛnhna̱ Cristo para ngue yø hmi̱ yø dä yø ja̱'i̱ p'ʉ da̱ tho. Bi du̱ ngue di hojpa̱ yø ts'oqui gätho yø ja̱'i̱ da̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱. Nu̱'mø mi̱ du̱ ra̱ Cristo, ya bi̱ nɛ̱qui̱ hanja ra̱ hya̱ ngue ya bi̱ nhohyø ts'oqui yø ja̱'i̱. Nu̱'mø yø pa xa̱ thogui, xa̱ nzɛrpa̱ yø ja̱'i̱ na̱ Oja̱, hi̱mbi̱ mɛnhna̱ castigo ngue yø ts'oqui xa̱ 'yøt'a̱ m'mɛt'o. \v 26 Pɛ nu̱ya ngue ya bi du̱ ra̱ Cristo, ya di̱ nɛ̱qui̱ ngue nju̱t'i̱ gätho yø ts'oqui yø ja̱'i̱. A nu̱yá, ya dí ha̱xhʉ njua̱ni̱ ngue Oja̱, njua̱ntho ra̱ ts'ʉt'abi øt'e, nu̱ te'o gätho ɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Jesucristo, gue'ʉ di hojpa̱ yø ts'oqui'ʉ. \p \v 27 Xi ya, ¿hapʉ di̱ nɛ̱qui̱ yø hya̱'ʉ di 'yɛ̱ts'i̱, ɛ̱na̱ ngue ja tema̱ nho bi 'yøt'e ngue i̱ nhohyø ts'oqui ya? Ya hi̱nha di̱ nɛ̱qui̱'a̱ ya. Porque nu̱'a̱ i̱ nya̱nma̱ tehʉ, hi̱nga̱ gue'a̱ ngue ga̱ øthʉ'a̱ te mma̱mp'ʉ ja ra̱ ley'a̱. Sinoque nu̱'a̱ i̱ nya̱nma̱ tehʉ, gue'a̱ ma̱ nt'ɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ ja'a̱. \v 28 A nu̱yá, ya dí̱ nnu̱hʉ ngue nu̱'a̱ i̱ nhohma̱ ts'oquihʉ, hi̱nga̱ gue'a̱ ngue ga̱ øthʉ'ʉ yø hya̱ mma̱mp'ʉ ja ra̱ ley ga̱ 'yo yø judío'a̱. Nu̱'a̱ di̱ nhohra̱ ts'oqui, gue'a̱ ngue da̱ t'ɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Jesucristo'a̱. \p \v 29 Xi Oja̱, ¿ua ɛ̱n'a̱ ngue hønt'ʉ yø judío yø Oja̱'a̱? ¿Ua̱ngui̱ mma̱n'Oja̱ ngue 'nɛ̱'ʉ hi̱ngyø judío yø ja̱'i̱ Oja̱? Ma̱jua̱ni̱ ngue xquet'a̱ 'nɛ̱'ʉ. \v 30 Porque nu̱na̱ Oja̱, 'dasɛ na̱. 'Nɛ̱ guehna̱ di hojpi gätho yø ja̱'i̱ da̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Jesucristo na̱, ngu̱ yø judío, ngu̱'ʉ hi̱ngyø judío, gä di hojpi. \v 31 Xi ya, ngue ja ma̱ nt'ɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ, ¿ua da̱ zä ga̱ ɛ̱mhmʉ ngue ya hi̱nga̱ øthʉ'a̱ te ra̱ nho mma̱mp'ʉ ja ra̱ ley ya'mø? 'Yo gui̱ mma̱n'a̱ tengu̱'a̱. Hante gue ma̱n'na gue'a̱ di zäp'ʉ ga̱ øthʉ'a̱ te mma̱mp'ʉ ja ra̱ ley'a̱. \s1 --------- \c 4 \p \v 1 Xi ma̱ mboxitahʉ ra̱ Abraham, ¿te 'bɛ'a̱ bi 'yøt'e ngue Oja̱ bi hojpa̱bi̱ yø ts'oqui? \v 2 Nu̱'mø ngue ra̱ Abraham ja tema̱ nho bi 'yøt'e ja̱na̱ngue Oja̱ bi hojpa̱bi̱ yø ts'oqui, ya säp'ʉ da̱ 'yɛ̱na̱ di 'yɛ̱x'mø. Pɛ pa̱ Oja̱ ngue hi̱ngui̱ sä di 'yɛ̱ts'i̱. \v 3 I̱ mma̱mp'ʉ ja ra̱ Ma̱ca̱ Libro ha bi̱ nja ngue Oja̱ bi hojpa̱bi̱ ra̱ Abraham ngue ɛ̱na̱: “Ra̱ Abraham bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue di̱ nja'a̱ te ra̱ hya̱ xi xi Oja̱. Nu̱'a̱ i 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ p'ʉya̱, Oja̱ bi hojpa̱bi̱”, i ɛ̱na̱. \v 4 A nu̱yá, nu̱'mø ngue to øt'a̱ n'na ra̱ 'bɛfi, nu̱'a̱ ra̱ nzäbi ma̱ t'u̱nni̱, ya hingra̱ ma̱tetho t'ørpe ngue'a̱ te ma̱ t'u̱nni̱, sinoque thu̱pi̱. \v 5 Pɛ Oja̱ hi̱ngui̱ ɛ̱njʉ ngue ja tema̱ 'bɛfi ga̱ øthʉ ngue di hoga̱ ma̱ ts'oquihʉ. Porque Oja̱, ra̱ ma̱tetho bi 'yøt'e ngue bi hoga̱ ma̱ ts'oquihʉ. A nu̱yá, høntho ga̱ ɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ ngue Oja̱ di̱ nja'a̱ te bi̱ ma̱. \v 6 Ra̱ David bi̱ ma̱ ngue ra̱ mmɛ̱nthi̱ di̱ nthɛui yø ja̱'i̱ nu̱'ʉ di hojpa̱bi̱ Oja̱, ma̱da̱gue'a̱ hi̱ngui̱ øt'e gätho'a̱ te ra̱ nho ja ngue da̱ 'yøt'e. \v 7 Bi 'yɛ̱na̱: “Ya ra̱ mmɛ̱nthi̱ bi̱ nthɛui yø ja̱'i̱, nu̱'ʉ di pu̱nnba̱bi̱ Oja̱. Ya hi̱nda̱ japra̱ castigo ngue yø ts'oqui xa̱ 'yøt'e. \v 8 Ya ra̱ mmɛ̱nthi̱tho bi̱ nthɛui yø ja̱'i̱ nu̱'ʉ ja yø ts'oqui 'nɛ̱ di hojpa̱tho Oja̱ yø ts'oqui”, i ɛ̱na̱. \p \v 9 Xina̱ ra̱ mmɛ̱nthi̱ na̱, ¿ua høndyø judío mmɛ̱pya yø do'yo di̱ nthɛui na̱ ra̱ hya̱ na̱? Nu̱'a̱, hi̱n'na̱'a̱. Sinoque 'nɛ̱'ʉ yø ja̱'i̱ hi̱nga̱ mhmɛ̱pya yø do'yo di̱ nthɛui na̱ ra̱ mmɛ̱nthi̱ na̱. Porque dí xi'a̱hʉ ngue ra̱ Abraham bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue di̱ nja'a̱ te ra̱ hya̱ bi xi Oja̱. Nu̱'a̱ i 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ p'ʉya, gue'a̱ i hojpa̱bi̱ Oja̱'a̱. \v 10 Xi'mø mi̱ ma ma̱hojpi ra̱ Abraham, ¿ua ya mhmɛ̱pya, ua gue tobe hi̱mma̱ni̱ hmɛ̱pya 'mø mi̱ ma ma̱hojpi? Nu̱ná̱, bi̱ ma ma̱hojpi hante ngue da̱ hmɛ̱pya. \v 11 M'mɛfa p'ʉya, ra̱ Abraham bi̱ njapra̱ hmɛ̱pya ngue ra̱ circuncisión, gue'a̱ bi̱ nøpa̱ hmɛ̱pya Oja̱ ngue ya bi hojpi ngue bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱. Ja̱na̱ngue nu̱yá, guehna̱ ra̱ Abraham i̱ nnøpa̱ papá to gätho ja yø nt'ɛ̱c'ɛ̱i̱ ya. Ma̱da̱gue'a̱ hi̱ngui̱ n'youi ra̱ hmɛ̱pya ngue ra̱ circuncisión, pɛ Oja̱ di hojpi. \v 12 Xquet'a̱ ra̱ Abraham guehna̱ bi̱ nøpa̱ papá'ʉ to gä bi̱ njapra̱ hmɛ̱pya ngue ra̱ circuncisión. Pɛ hi̱nga̱ høntho bi̱ nøpa̱ papá ngue n'youi ra̱ hmɛ̱pya, sinoque bi̱ nøpa̱ papá ngue bi dɛnnba̱bi̱ rá̱ nt'ɛ̱c'ɛ̱i̱ bi̱ nja ra̱ Abraham hante ngue da̱ hmɛ̱pya. \s1 --------- \p \v 13 Nu̱na̱ Oja̱, bi ya̱rpa̱bi̱ n'na ra̱ hya̱ ra̱ Abraham ngue nu̱'ʉ yø mbom'mɛto, di t'u̱nna̱ häi da̱ gohmi̱ gä rá̱ ngʉni̱ nxi̱mhäi. Pɛ hi̱ngue i t'u̱nna̱ häi da̱ gohmi̱ ngue da̱ t'ɛ̱mbi̱ bi 'yøt'e gätho'a̱ te mma̱mp'ʉ ja ra̱ ley. Nu̱'a̱, hi̱n'na̱'a̱. Sinoque bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue Oja̱ bi hojpa̱bi̱ yø ts'oqui, ja̱na̱ngue bi t'u̱n'na̱ ra̱ häi da̱ gohmi̱. \v 14 Nu̱'mø di t'ɛ̱njʉ ngue jatho ga̱ øthʉ te gä mma̱mp'ʉ ja ra̱ ley, ja di̱ n'nacjʉ'a̱ te ra̱ hya̱ di ya̱t'a̱ Oja̱, ya hi̱nte ni̱ bøntho ma̱ nt'ɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ 'mø. Xi mma̱ngu̱'a̱ ra̱ hya̱ di ya̱t'a̱ Oja̱ p'ʉya, xquet'a̱ hi̱nte ni̱ bøntho 'mø, porque gä ja yø ts'oqui yø ja̱'i̱. \v 15 'Nɛ̱ nu̱'a̱ ra̱ ley, ra̱ castigotho n'youi'a̱. Nu̱p'ʉ hapʉ fa̱di̱ tema̱ hya̱ mma̱nna̱ ley, ya pa̱hyø ja̱'i̱ ngue ja yø ts'oqui, porque hi̱ngui̱ øt'e te mma̱mp'ʉ ja ra̱ ley. \p \v 16 Nu̱na̱ ra̱ hya̱ di ya̱t'a̱ Oja̱, i̱ mma̱ ngue gue'ʉ yø ja̱'i̱ da̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱, di ja̱pi̱. Ya di̱ nɛ̱qui̱ p'ʉya ngue Oja̱ ra̱ ma̱tetho bi 'yøt'e ngue di ja̱pi̱ to da̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱. Hi̱ngui̱ mma̱n'Oja̱ ngue da̱ hønt'ʉ to da̱ 'yøt'e te mma̱mp'ʉ ja ra̱ ley di ja̱pi̱. Porque ra̱ ja̱'i̱ ja rá̱ nt'ɛ̱c'ɛ̱i̱ tengu̱tho rá̱ nt'ɛ̱c'ɛ̱i̱ bi̱ nja ra̱ Abraham, ya guehna̱ ra̱ Abraham i̱ nnøpe ngue rá̱ papá ra̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱. \v 17 Guehna̱ i̱ nne da̱ ma̱nna̱ hya̱ bi xi Oja̱ ra̱ Abraham ngue bi 'yɛ̱mbi̱: “Ague Abraham, ga̱ øt'ä ngue guí cohi grá̱ papá ya. Porque xa̱ngu̱ ni̱ ba̱si̱ di̱ nxa̱ndi̱ gä rá̱ ngʉni̱ nxi̱mhäi”, bi yɛ̱mbi̱. Nu̱na̱ ra̱ Abraham bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ te bi̱ ma̱n'Oja̱, porque Oja̱ i sä da̱ 'yøt'e ngue di bɛ̱nna̱te'ʉ to ya xa̱ ndu̱. Xi̱mmi̱ sä da̱ 'yøt'e ngue di̱ m'mʉ'ʉ yø ba̱si̱ tobe hi̱ngui̱ 'bʉi. \p \v 18 Ra̱ Abraham bi xi Oja̱ ngue di̱ m'mʉhrá̱ ba̱si̱, nu̱na̱ rá̱ ba̱si̱ di̱ m'mʉi, di̱ nxa̱ndi̱ ndap'ʉ bi zä gä ra̱ xi̱mhäi. 'Nɛ̱ hi̱ngui̱ sä di 'bede hangu̱ ga̱ ngu̱. Ra̱ Abraham hi̱mbi ba̱di̱ ha di zä di̱ nja na̱ ra̱ hya̱ na̱, pɛ nu̱'a̱ te ra̱ hya̱ bi xi Oja̱, bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue di̱ nja. \v 19 Ra̱ Abraham rá̱ nzɛgui ya mmɛmi̱ 'bʉ'a̱ n'na ciento njɛya. Ra̱ Sara p'ʉya, xquet'a̱ ya ra̱ bøda̱c'ɛ̱i̱. Ya xi thohyø pa p'ʉ xtí̱ m'mʉhrá̱ ba̱si̱. Pɛ ra̱ Abraham hi̱mbi̱ 'bɛhrá̱ nt'ɛ̱c'ɛ̱i̱ bi̱ nja. \v 20 Hi̱nja̱m'mø bi̱ nyobɛ̱ni̱. Sinoque n'nat'a̱ bi bɛ̱ni̱ ngue di̱ nja'a̱ te ra̱ hya̱ xi xi Oja̱. Bi hya̱ ra̱ ts'ɛdi ɛ̱c'ɛ̱i̱tho ngue di̱ m'mʉhrá̱ ba̱si̱ xi xi Oja̱ ngue di̱ m'mʉi. Ja̱na̱ngue ɛ̱spa̱tho Oja̱. \v 21 Nu̱na̱ ra̱ Abraham ya ma̱n'natho di segura p'ʉya ngue Oja̱ i ja rá̱ ts'ɛdi da̱ 'yøt'a̱ te gäma̱ hya̱ di ya̱t'i̱ ngue di̱ nja. \v 22 Nu̱na̱ rá̱ nt'ɛ̱c'ɛ̱i̱ bi̱ nja ra̱ Abraham, guehna̱ i hojpa̱bi̱ Oja̱ yø ts'oqui mi̱ ja na̱. \p \v 23 Nu̱'mø mi̱ ma nt'ot'i ra̱ hya̱ ngue ya bi̱ ma ma̱hojpi ra̱ Abraham, hin'i̱ ma nt'ot'i na̱ ra̱ hya̱ na̱ ngue høntho da̱ hnu̱ ma̱nho ra̱ Abraham. \v 24 Sinoque bi̱ ma nt'ot'i na̱ ra̱ hya̱ na̱, ja ga̱ pa̱hmʉ p'ʉ ngue Oja̱ xquet'a̱ di hoga̱hʉ 'mø ga̱ ɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ na̱ Oja̱ bi 'yøt'e ngue bi bɛ̱nna̱te ma̱ Hmu̱hʉ Jesucristo 'mø mi̱ du̱. \v 25 Nu̱na̱ ra̱ Jesús, bi̱ n'u̱ni̱ bi tho ngue bi gu̱rca̱ ma̱ ts'oquihʉ. M'mɛfa p'ʉya, bi bɛ̱nna̱te. A nu̱yá, gue'a̱ i hoga̱hʉ Oja̱'a̱ ya. \s1 --------- \c 5 \p \v 1 Ya bi̱ nhohma̱ ts'oquihʉ ngue dá̱ ɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ na̱ ma̱ Hmu̱hʉ Jesucristo. Conná̱ nguehra̱ Jesucristo ya dá̱ nhojpa̱hʉ Oja̱. \v 2 Ya dá̱ ti̱nnba̱hʉ rá̱ ma̱te Oja̱ ngue dá̱ ɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ ra̱ Jesucristo. 'Nɛ̱ da̱di johyahʉ ngue bá̱ ɛ̱p'ʉ ra̱ pa ga̱ nnu̱hʉ'a̱ ra̱ nho di u̱n'Oja̱. \v 3 Pɛ hi̱nga̱ høndra̱ nho di u̱n'Oja̱ gdá̱ johyahʉ ya, sinoque 'nɛ̱'mø dí sähʉ ra̱ n'ʉ jatho ga̱ johyahʉ. Porque nu̱'mø sä ra̱ n'ʉ n'na, ja fʉp'ʉ ngue sɛti hangu̱ ra̱ n'ʉ sä ra̱ ja̱'i̱. \v 4 Nu̱'mø dí sɛti hangu̱ ra̱ n'ʉ dí thohmʉ, ya nnu̱ ma̱nhojʉ Oja̱ 'mø. A nu̱'mø ya nnu̱ ma̱nhojʉ Oja̱ p'ʉya, ya dí pa̱hmʉ ngue bá̱ ɛ̱p'ʉ ra̱ pa ga̱ nnu̱hʉ'a̱ ra̱ nho di u̱ni̱. \v 5 Nu̱na̱ ra̱ nho ja ngue di̱ n'nacjʉ, hi̱ngra̱ fɛhni̱tho na̱. Porque ya bá̱ 'bɛnnga̱hʉ ra̱ Espíritu Santo ga̱ n'yohʉ, gue'a̱ xoga̱ ma̱ mmʉihʉ ha gdá̱ pa̱hmʉ ngue ma̱jua̱ni̱ di̱ ma̱cjʉ Oja̱'a̱. \p \v 6 A nu̱jʉ, hi̱nda̱ zä ngue ga̱ honsɛ ha di̱ nya̱mma̱ tehʉ. Pɛ bi zønna̱ pa bi̱ nja'a̱ te bá̱ sän'Oja̱, ngue ra̱ Cristo bi du̱ conná̱ nguehma̱ ts'oquihʉ. \v 7 Conque nu̱jʉ, hi̱njonni̱ ja̱'i̱ di pøni̱ da̱ 'yɛnná̱ te da̱ tho conná̱ nguehrá̱ mmi̱c'ɛ̱i̱ui, ma̱da̱gue'a̱ ra̱ hoja̱'i̱'a̱ ja ngue da̱ tho. Pɛ rá̱ nzɛgui 'bʉi te'o da̱ 'yɛnná̱ te da̱ tho conná̱ ngue'a̱ ra̱ ndø hoja̱'i̱. \v 8 A nu̱yá, di̱ nɛ̱qui̱ xa̱nho ngue di̱ ma̱cjʉ Oja̱, porque ra̱ Cristo bi du̱ conná̱ nguecjʉ, conque ja ma̱ ts'oquihʉ. \v 9 Ra̱ Cristo ya bi du̱ ngue bi hoga̱ ma̱ ts'oquihʉ. Ja̱na̱ngue nu̱yá, ma̱n'natho dí ha̱xhʉ njua̱ni̱ ngue ya bi ya̱njʉ p'ʉ ja ra̱ castigo di̱ nja'mø rá̱ nzɛgui. \v 10 Conná̱ nguehma̱ ts'oquihʉ, ma̱ma̱ nsʉihʉ Oja̱. Pɛ bi 'yøt'Oja̱ ngue da̱ nhojpa̱hʉ conná̱ ngue'a̱ i du̱ rá̱ Ts'ʉnt'ʉ. A nu̱yá, ya da̱di̱ n'amigohʉ Oja̱ ya. Ya ma̱n'natho dí ha̱xhʉ njua̱ni̱ ngue hi̱ngui̱ ɛncjʉ ra̱ Cristo, sinoque 'bʉi ngue da̱ ya̱njʉ p'ʉ ja ra̱ castigo. \v 11 Pɛ hi̱nga̱ høntho ga̱ johyahʉ ngue ya bi ya̱njʉ p'ʉ ja ra̱ castigo, sinoque ma̱ da̱tho da̱di johyahʉ ngue ya dá̱ nhojpa̱hʉ Oja̱ conná̱ nguehna̱ ma̱ Hmu̱hʉ Jesucristo. \s1 --------- \p \v 12 Nu̱ua ja ra̱ xi̱mhäi, n'na nc'ɛ̱i̱tho rá̱ mʉdi bi 'yøtra̱ ts'oqui. Ja bá̱ fʉp'ʉ ra̱ nda̱te p'ʉya ngue'a̱ ra̱ ts'oqui bi̱ nja. Ja̱na̱ngue nu̱yá, nu̱ gätho yø ja̱'i̱ 'bʉi, gä i tu̱ porque gä øtra̱ ts'oqui. \v 13 Nu̱ yø ja̱'i̱ bi̱ m'mʉi hante ngue da̱ fa̱hra̱ ley bi 'yotra̱ Moisés, gä bi 'yøtra̱ ts'oqui. Nu̱'ʉ yø ja̱'i̱'ʉ, hi̱ngui̱ sä da̱ 'yɛ̱na̱ ngue hi̱ngui̱ pa̱di̱ ndana̱'a̱ ra̱ nho ja ngue da̱ 'yøt'e. \v 14 Di̱ nɛ̱qui̱ ngue ra̱ ts'oqui bi 'yøtyø ja̱'i̱, porque gä bi du̱. Rá̱ mʉditho ra̱ Adán bi 'yøtra̱ ts'oqui, m'mɛfa p'ʉya gätho mi̱'da yø ja̱'i̱ bi 'yøtra̱ ts'oqui, ma̱da̱gue'a̱ ngue hi̱nga̱ 'da'igu̱ui ra̱ ts'oqui bi 'yøtra̱ Adán. \p Nu̱'a̱ te ra̱ ts'oqui bi 'yøtra̱ Adán, gue'a̱ bi ts'oni̱ gätho yø ja̱'i̱'a̱. Pɛ m'mɛfa bi̱ m'mʉhra̱ Cristo, guehna̱ bi 'yørpa̱bi̱ ra̱ nho yø ja̱'i̱ na̱. \v 15 Ja uana̱ te bi̱ nja ngue ra̱ Adán bi 'yøtra̱ ts'oqui, xi̱mmi̱ ja uana̱ te bi̱ nja ngue'a̱ rá̱ ma̱te Oja̱ bi 'dacjʉ. A nu̱na̱ ra̱ Adán, mi̱ zä mi̱ 'yøtra̱ ts'oqui, xa̱ndøngu̱ yø ja̱'i̱ bi tocabi ngue bi du̱. Pɛ nu̱na̱ ra̱ Jesucristo guehna̱ bá̱ ha̱nnba̱bi̱ rá̱ ma̱te Oja̱, 'nɛ̱ xa̱ndøngu̱ yø ja̱'i̱ bi tocabi ngue di̱ nya̱ni̱. Ma̱n'na ja ts'ɛditho te bi 'yøtra̱ Jesucristo ngue ra̱ Adán. \v 16 Nu̱'mø mi̱ mʉdi bi̱ nja ra̱ ts'oqui, bi̱ ma̱n'Oja̱ ngue nu̱'a̱ ra̱ ts'oqui, di̱ nja ra̱ nju̱t'i̱ ngue ra̱ castigo. Pɛ nu̱'mø ya ma̱ndøngu̱ dyø ja̱'i̱ øtra̱ ts'oqui, nu̱na̱ Oja̱ bi̱ ma̱ ngue da̱ 'yøtra̱ ma̱te di̱ nhojpa̱thoui yø ja̱'i̱ ja yø ts'oqui. \v 17 Co nu̱na̱ n'na nc'ɛ̱i̱ bi 'yøtra̱ ts'oqui, m'mɛfa p'ʉya, gätho yø ja̱'i̱ ja ngue da̱ tho ra̱ nda̱te. Pɛ nu̱ to gä di̱ nthɛui rá̱ ma̱te Oja̱ ngue di pu̱nnba̱ yø ts'oqui, di t'u̱nna̱ 'da'yo te conná̱ nguehra̱ Jesucristo. \p \v 18 Nu̱na̱ ra̱ Adán bi 'yøtra̱ ts'oqui, gätho yø ja̱'i̱ mi̱ ja ngue da̱ ma ra̱ castigo. Pɛ nu̱na̱ ra̱ Jesucristo bi 'yøtra̱ nho, gätho yø ja̱'i̱ ja ngue di tocabi da̱ ma ma̱hojpi yø ts'oqui 'nɛ̱ di̱ nthɛui ra̱ 'da'yo te. \v 19 Ra̱ Adán hi̱mbi̱ 'yøt'e te bi xi Oja̱, ma̱ndøngu̱ dyø ja̱'i̱ bi gohi ngue yø 'yøt'its'oqui. Pɛ ra̱ Jesucristo ngue bi 'yøt'e te bi xi Oja̱, ya ma̱ndøngu̱ dyø ja̱'i̱ di tocabi ngue di hojpa̱bi̱ Oja̱. \p \v 20 Nu̱na̱ ra̱ ley, bi̱ ma nt'ot'i para ngue ma̱n'na gdá̱ pa̱di̱ ngue ja ma̱ ts'oquihʉ. A nu̱yá, nu̱'mø dí pa̱di̱ ngue xa̱ngu̱ ma̱ ts'oquihʉ i ja, ya ma̱n'na gdá̱ pa̱hmʉ ngue nu̱na̱ rá̱ ma̱te Oja̱ bi 'dacjʉ, ma̱ da̱tho ngue xa̱ngu̱ na̱. \v 21 Ja̱na̱ngue nu̱na̱ ra̱ ts'oqui xa̱ bɛnnga̱ ma̱ mmʉihʉ, gue'a̱ bá̱ ha̱nnga̱hʉ ra̱ nda̱te'a̱. Pɛ nu̱yá, ngue ya bi bɛnnga̱ ma̱ mmʉihʉ rá̱ ma̱te Oja̱ ya, guehna̱ bá̱ ha̱nnga̱hʉ ra̱ 'da'yo te na̱ya, ngue ya bi̱ ma ma̱hoqui ma̱ ts'oquihʉ conná̱ nguehma̱ Hmu̱hʉ Jesucristo. \s1 --------- \c 6 \p \v 1 ¿Ndana̱ ɛxa̱ ja ngue ga̱ øthʉ ya'mø? ¿Ua sä ngue ga̱ sigue ga̱ øthʉ yø ts'oqui n'namhma̱ ngue nu̱na̱ Oja̱ ma̱n'na xa̱ngu̱ rá̱ ma̱te di 'dacjʉ? \v 2 Nu̱'a̱, hi̱ngui̱ sä'a̱ ngue ga̱ sigue ga̱ øthʉ yø ts'oqui. Sinoque ya bi zɛp'ʉ'a̱ te ra̱ ts'oqui xtá̱ øthʉ m'mɛt'o. ¿To go ɛ̱na̱ ngue ga̱ sigue ga̱ øthʉ yø ts'oqui? \v 3 ¿Ua hi̱nguí̱ pa̱hmʉ ngue nu̱ to gätho ya dá̱ nxixya̱hʉ, ya dá̱ mbɛnthʉ ra̱ Jesucristo? Nu̱'a̱ i du̱'a̱, xquet'a̱ tengu̱tho 'mø ya dá̱ tu̱hʉ. \v 4 Nu̱'mø ma̱ nxixya̱hʉ, ya dí ør'ma̱ güɛndahʉ ngue ya bi zɛp'ʉ'a̱ ra̱ nts'o xtá̱ øthʉ m'mɛt'o. Ɛ̱̱ntho ya bi̱ ma nt'äguiga̱hʉ tengu̱tho ra̱ Cristo ngue bi t'ägui. Pɛ nu̱na̱ ra̱ Cristo conná̱ ts'ɛdi rá̱ Papá bi japi ngue bi bɛ̱nna̱te p'ʉ bi t'ägui. A nu̱jʉ ya, tengʉtho 'mø ya dá̱ bɛ̱nna̱tehʉ ngue ma̱'da'yo dá̱ m'mʉhmʉ. \v 5 Porque nu̱'mø dí øthʉ ra̱ güɛnda ngue ya dá̱ tu̱hʉ tengu̱tho ra̱ Cristo ngue bi du̱, xquet'a̱ ya dí øthʉ ra̱ güɛnda ngue ya ma̱'da'yo høndá̱ m'mʉhmʉ tengu̱tho ra̱ Cristo ngue ma̱'da'yo bi̱ m'mʉi. \p \v 6 Nu̱'mø mi̱ 'dømbʉ ja ra̱ pont'i̱ ra̱ Cristo, tengu̱tho 'mø ngue ma̱ do'yohʉ bi 'dø'mi̱. Porque ya bi zɛp'ʉ yø ts'oqui xtá̱ øthʉ m'mɛt'o, ya hi̱nni̱ mantho di̱ ma̱ndaga̱hʉ ra̱ ts'oqui tengu̱tho 'mø gdi øt'e ngue ma̱ hmu̱hʉ'a̱. \v 7 Porque nu̱ ra̱ ja̱'i̱ øtrá̱ güɛnda ngue bi du̱ rá̱ do'yo, ya bi hyɛp'ʉ ra̱ ts'oqui. \v 8 Pɛ nu̱'mø dí ør'ma̱ güɛnda ngue ya dá̱ tu̱hʉ 'mø mi̱ du̱ ra̱ Cristo, ya dí ɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ ngue ma̱'da'yo høndá̱ m'mʉhmʉ tengu̱tho ra̱ Cristo ngue ma̱'da'yo hømbi̱ m'mʉi. \v 9 Porque dí pa̱hmʉ ngue nu̱'mø mi̱ du̱ ra̱ Cristo, bi bɛ̱nna̱te, 'nɛ̱ ya hi̱nni̱ mantho da̱ du̱. Sinoque 'bʉi para za̱ntho. \v 10 Ra̱ Cristo n'na ndi̱tho bi du̱ conná̱ nguehyø ts'oqui yø ja̱'i̱. A nu̱ya ngue ya 'bʉi, ga̱ 'bʉhya ngue ørpa̱bi̱ rá̱ pähä Oja̱. \v 11 Da̱ guecjʉ ya, ma ga̱ njathʉ p'ʉya, ga̱ øthʉ ngue ya bi zɛp'ʉ ra̱ ts'oqui ngue ya ma̱ n'yohʉ ra̱ Jesucristo. Ya gdá̱ 'bʉhmʉ'a̱ ya ngue ga̱ ørpa̱hʉ rá̱ pähä Oja̱. \p \v 12 Ja̱na̱ngue nu̱yá, mɛ̱nte yø pa dí 'bʉhmʉ ua ja ra̱ xi̱mhäi, ya hi̱nni̱ mantho ga̱ u̱nhnʉ ra̱ 'yu̱'a̱ ra̱ ts'oqui. Hi̱nga̱ nnehʉ ngue da̱ da̱jpa̱hʉ'a̱ tengue rá̱ pähäsɛ ma̱ do'yohʉ. \v 13 Hi̱nga̱ u̱nna̱ 'yu̱ ma̱ mmʉihʉ ngue ga̱ øthʉ ra̱ nts'o. Sinoque ma ga̱ u̱nma̱ mmʉihʉ Oja̱ ngue ra̱ nho ga̱ øthʉ. Porque ya ma̱'da'yo høndá̱ m'mʉhmʉ. \v 14 Nu̱'a̱ ra̱ ts'oqui xí bɛnnga̱ ma̱ mmʉi ngue ma̱di̱ ma̱ndaga̱hʉ, ya hi̱nni̱ mantho di̱ ma̱ndaga̱hʉ'a̱ ya. Nu̱'a̱ ra̱ ley mi̱ ha̱xra̱ güɛnda ngue ma̱ ts'oquihʉ, ya hi̱nni̱ mantho ha̱sca̱hʉ ra̱ güɛnda'a̱ ya. Porque Oja̱, ra̱ ma̱tetho bi 'yøt'e ngue bi ya̱ngthoga̱hʉ. \s1 --------- \p \v 15 Ya bi̱ nya̱mma̱ tehʉ, pɛ hi̱nga̱ gue'a̱ ngue ga̱ øthʉ te gä mma̱mp'ʉ ja ra̱ ley i̱ nya̱mma̱ tehʉ. Sinoque Oja̱ ra̱ ma̱tetho bi 'yøt'e ngue bi hoga̱ ma̱ ts'oquihʉ. Xi ya, ngue ya bi̱ ma ma̱hoqui ma̱ ts'oquihʉ, ¿ua sä ga̱ sigue hønga̱ øthʉ yø ts'oqui? Nu̱'a̱ ya hi̱n'na̱'a̱. \v 16 Ya guí pa̱hmʉ ngue nu̱'mø ga̱ homma̱ hmu̱ di̱ ma̱ndaga̱hʉ, ya dí ohʉ rá̱ 'yɛ'a̱ ma̱ hmu̱hʉ. Ja̱na̱ngue nu̱yá, nu̱'mø ga̱ øt'e ngue ma̱ hmu̱hʉ'a̱ ra̱ ts'oqui, ya jatho ngue ga̱ tu̱hʉ 'mø. Pɛ nu̱'mø ga̱ øt'e ngue ma̱ hmu̱hʉ Oja̱, ya di hoga̱ ma̱ ts'oquihʉ. \v 17 A nu̱gä, da̱di ja ma̱mma̱di Oja̱ porque ya gá̱ hyɛhmʉ p'ʉ ra̱ ts'oqui xí bɛnt'a̱ ni̱ mmʉihʉ. 'Nɛ̱ ya gá̱ u̱nni̱ mmʉi gá̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱'a̱ ra̱ hya̱ bi sän'na̱hʉ. \v 18 Ya bá̱ njʉc'a̱hʉ p'ʉ ja ra̱ ts'oqui. A nu̱yá, gä gue'a̱ ra̱ nho guí̱ nnøpe ni̱ hmu̱hʉ ya. \v 19 Nu̱na̱ ra̱ hya̱ dí̱ mma̱ngä, dí honi̱ te nna̱ hyɛjpa̱ ra̱ hya̱, n'namhma̱ ngue da̱ di̱ni̱ xa̱nho ni̱ mmʉihʉ hanja ra̱ hya̱. A nu̱yá, nu̱'mø yø pa xa̱ thogui, xcá̱ u̱nhnʉ ra̱ 'yu̱'a̱ ra̱ nts'o ngue mi̱ ta̱p'a̱hʉ, ma̱thoguitho yø ts'oqui xcá̱ 'yøthʉ. Pɛ nu̱yá, da̱mi̱ u̱nni̱ mmʉihʉ ngue gä ra̱ nho gui 'yøthʉ ya. Ja̱na̱ngue nu̱'a̱ te gä gui 'yøthʉ, da̱ gue'a̱ te rá̱ 'bɛfi Oja̱ gui 'yøthʉ. \p \v 20 Nu̱'mø yø pa xa̱ thogui ngue gä ra̱ nts'o xtá̱ øthʉ, hi̱nmi̱ pa̱di̱ ga̱ øthʉ ra̱ nho. \v 21 ¿Teni̱ 'bɛ'a̱ dá̱ ta̱hmʉ ngue'a̱ ra̱ nts'o xtá̱ øthʉ? Porque ra̱ 'bɛ'isätho te xtá̱ øthʉ. Gä ra̱ nda̱te bá̱ n'youi. \v 22 Pɛ nu̱yá, ya dá̱ pømhmʉ p'ʉ ja ra̱ ts'oqui ya, ya yø mɛfiga̱hʉ Oja̱ ya. Ja̱na̱ngue ya yø ja̱'i̱ga̱hʉ Oja̱ 'nɛ̱ ya di 'dacjʉ ra̱ te para za̱ntho. \v 23 Nu̱'a̱ ra̱ nju̱t'i̱ ngue ra̱ ts'oqui, gue'a̱ ra̱ nda̱te'a̱. Pɛ nu̱'a̱ di u̱n'Oja̱, gue'a̱ ra̱ te para za̱ntho di 'dacjʉ rá̱ngue dí̱ n'yohʉ ma̱ Hmu̱hʉ Jesucristo. \s1 --------- \c 7 \p \v 1 Ague ma̱ zi cu̱'a̱hʉ, ya guí pa̱hmʉ ngue ra̱ ley i ja, i ja rá̱ ts'ɛdi ra̱ ley ngue di̱ ma̱nda ra̱ ja̱'i̱ mɛ̱nte 'bʉi. Pɛ nu̱'mø bi du̱ ra̱ ja̱'i̱, ya hi̱nni̱ mantho di̱ ma̱nda ra̱ ley ra̱ ja̱'i̱. \v 2 Ya guí̱ nnu̱hʉ tengu̱tho n'na ra̱ xisu 'mø bi̱ ntha̱ti̱, i ja n'na ra̱ ley hapʉ mma̱ ngue hi̱n'yʉ ra̱ nt'ɛ̱di̱ da̱ hyɛp'ʉ rá̱ da̱mme ra̱ xisu. Pɛ nu̱'mø ya bi du̱ rá̱ da̱mme, ya bi xot'a̱ ra̱ ley mi̱ sa̱mmra̱ xisu. \v 3 Pɛ nu̱'mø høndi̱ ntha̱tra̱ xisu 'nɛ̱ 'bʉtrá̱ da̱mme, ya ra̱ ts'oqui øtra̱ xisu. A nu̱'mø bi du̱ rá̱ da̱mme, ya bi xot'a̱ ra̱ ley mi̱ ja ngue ra̱ ntha̱ti̱. Ya sä di̱ ntha̱ti̱ ma̱høn'a̱, 'nɛ̱ ya hi̱ngra̱ ts'oqui øtra̱ xisu ngue di̱ ntha̱ti̱. \p \v 4 A nu̱ya ma̱ zi cu̱'a̱hʉ, ya dí øtra̱ güɛnda ngue dá̱ tu̱hʉ p'ʉ ja ra̱ pont'i̱ bi du̱ ra̱ Cristo. Nu̱'a̱ ra̱ ley mi̱ sa̱ngba̱hʉ, ya bi xotrá̱ hya̱'a̱ ya. Ya hi̱ndi̱ ma̱ndaga̱hʉ ra̱ ley ya. Ya ma̱ n'yohʉ'a̱ ra̱ Cristo bi bɛ̱nna̱te p'ʉ ha bi t'ägui. Ya da̱ zä ga̱ ørpa̱hʉ rá̱ 'bɛfi Oja̱ ya. \v 5 Nu̱'mø yø pa xá̱ thogui, gä ra̱ nts'o xtá̱ n'yohʉ. Ma̱ pa̱hmʉ'a̱ te mma̱mp'ʉ ja rá̱ ley Oja̱, ɛ̱na̱ ma̱n'na bi 'ya̱nnga̱ ma̱ mmʉihʉ ra̱ ley ngue ra̱ ts'oqui ga̱ øthʉ. Pɛ nu̱'a̱ ra̱ nju̱t'i̱ ngue ra̱ ts'oqui, gue'a̱ ra̱ nda̱te'a̱. \v 6 Pɛ ya bi xotrá̱ hya̱'a̱ ra̱ ley ma̱di̱ ma̱ndaga̱hʉ ya. Porque ya dí øthʉ ra̱ güenda ngue ya dá̱ tu̱hʉ. A nu̱yá, ma̱'da'yo dá̱ m'mʉhmʉ para ngue ga̱ ørpa̱hʉ rá̱ 'bɛfi Oja̱. Guehna̱ ra̱ Espíritu Santo di 'dacjʉ ra̱ pähä ga̱ ørpa̱hʉ rá̱ 'bɛfi Oja̱ ya, pɛ hi̱nna̱ øthʉ rá̱ 'bɛfi Oja̱ ngue ga̱ su̱hʉ'a̱ te mma̱mp'ʉ ja ra̱ nyogui ley. \s1 --------- \p \v 7 Ngue ya dí̱ mma̱ngä na̱ ra̱ hya̱ na̱, ¿ua guí ɛ̱mhmʉ ngue dí̱ mma̱ ngue ya hi̱ngui̱ ho rá̱ ley Oja̱? Nu̱'a̱, hi̱n'na̱'a̱. Sinoque ra̱ ley xa̱ndønho. Xi'mø ngue hi̱ndi̱ ja ra̱ ley, ya hi̱nxca̱ pa̱hmʉ te 'bɛ'a̱ na̱ ra̱ ts'oqui 'mø. Tengu̱tho mma̱nna̱ ley ngue ɛ̱na̱: “'Yo guí̱ nnehʉ n'na ra̱ cosa ngue n'nan'yo to rá̱ mmɛti”, i ɛ̱na̱. Ja̱na̱ngue nu̱yá, dí pa̱hmʉ ngue ra̱ ts'oqui dí øthʉ 'mø dí̱ nnehʉ n'na ra̱ cosa ngue n'nan'yo to rá̱ mmɛti. \v 8 Nu̱'mø ma̱ pa̱hmʉ te mma̱mp'ʉ ja ra̱ ley, ɛ̱na̱ ma̱n'na bi ha̱cjʉ ra̱ ts'ɛdi ngue dí̱ nnehʉ n'na ra̱ cosa nu̱'a̱ n'nan'yo to rá̱ mmɛti. Mɛ̱nte ra̱ pa hi̱mbi̱ fa̱di̱ te mma̱mp'ʉ ja ra̱ ley, hi̱ndi̱ nɛ̱qui̱ te 'bɛ'a̱ na̱ ra̱ ts'oqui. \v 9 Nu̱gä, nu̱'mø hi̱mma̱rá̱ pa̱di̱ te mma̱mp'ʉ ja rá̱ ley Oja̱, ya dí ɛ̱na̱ ngue xa̱nho te dí øt'e. Pɛ nu̱'mø ma̱ pa̱di̱ te mma̱mp'ʉ ja ra̱ ley, bi̱ di̱nma̱ mmʉi p'ʉya ngue hi̱ndí̱ øt'e te mma̱mp'ʉ ja rá̱ ley Oja̱. Ya dá̱ pa̱di̱ ngue ja ngue ga̱ mma ra̱ castigo ngue ma̱ ts'oqui. \v 10 Porque nu̱na̱ ra̱ ley mi̱ ja ngue xti 'dacra̱ 'da'yo te 'mø xca̱ øt'e te gä di̱ ma̱nda, guehna̱ ra̱ ley bi zänngui̱ ngue ga̱ mma ra̱ castigo na̱, porque hi̱ndá̱ øt'e te di̱ ma̱nda ra̱ ley. \v 11 Nu̱'a̱ ra̱ ts'oqui mi̱ jagui, gue'a̱ mi̱ härca̱ ma̱ n'yomfɛ̱ni̱'a̱, dí ɛ̱na̱ ngue da̱ zä ga̱ øt'e te gä mma̱mp'ʉ ja ra̱ ley. Pɛ nu̱p'ʉ ja ra̱ ley p'ʉya, dá̱ ti̱mp'ʉ mma̱ ngue ga̱ mma ra̱ castigo ngue ma̱ ts'oqui. \s1 --------- \p \v 12 Ja̱na̱ngue nu̱na̱ rá̱ ley Oja̱, xa̱ndønho na̱. Nu̱ te gäma̱ hya̱ di̱ ma̱nda, gätho xa̱ndønho. \v 13 Hi̱ngui̱ sä ga̱ ɛ̱mhmʉ ngue hi̱ngui̱ ho rá̱ ley Oja̱ ngue i̱ mma̱ ngue jatho ga̱ mmähä ra̱ castigo. Nu̱'a̱ ja ngue gdá̱ mähä ra̱ castigo, ngue ja ma̱ ts'oquihʉ. Ja̱na̱ngue co nu̱'a̱ te gäma̱ hya̱ mma̱nna̱ hoga̱ ley, gue'a̱ gui̱ nɛ̱qui̱ ngue xa̱ndønts'o ma̱ ts'oquihʉ'a̱. \s1 --------- \p \v 14 Dí pa̱hmʉ ngue nu̱'a̱ ra̱ ley, gä gue'a̱ ra̱ hoga̱ hya̱ bi u̱n'Oja̱ i̱ mma̱mp'ʉ. Pɛ nu̱jʉ ngue dyø ja̱'i̱thohʉ, gä gue'a̱ ra̱ ts'oqui xa̱ bɛnnga̱ ma̱ mmʉihʉ. \v 15 Hi̱ndí̱ pa̱di̱ hanja te nmi̱ øt'e. Porque nu̱'a̱ ra̱ nho nmi̱ nne ga̱ øt'e, hi̱nga̱ gue'a̱ nmi̱ øt'a̱. Nu̱'a̱ tengue hi̱ndí̱ nnu̱ ma̱nho p'ʉya, go gue'a̱ dí øt'a̱. \v 16 Pɛ nu̱'mø ngue 'nɛ̱qui̱ hi̱ndi̱ nnu̱ ma̱nhosɛ te dí øt'e, ya dí pa̱di̱ ngue nu̱'a̱ te ra̱ hya̱ mma̱mp'ʉ ja ra̱ ley, xa̱ndønho. \v 17 Ja̱na̱ngue nu̱yá, hi̱ngui̱ nne ma̱ mmʉi ngue dá̱ øt'a̱ te ya xtá̱ øt'e. Sinoque gue'a̱ ra̱ ts'oqui mi̱ jagui, gue'a̱ go di̱ mpɛ'a̱ ngue'a̱ te xtá̱ øt'e. \v 18 Porque dí pa̱di̱ ngue hi̱n tema̱ nho xtá̱ øt'e. Nu̱'a̱ ra̱ nho nmi̱ nne ga̱ øt'e, hi̱mbi̱ zä xcá̱ øt'e. \v 19 Hi̱ndá̱ øt'a̱ te ra̱ nho nmi̱ nne ga̱ øt'e, sinoque nu̱'a̱ te ra̱ nts'o hi̱ndí̱ nnu̱ ma̱nho ngue ga̱ øt'e, gue'a̱ xtá̱ øt'a̱. \v 20 Ja̱na̱ngue nu̱yá, nu̱'mø xtá̱ øt'ä'a̱ ra̱ nts'o hi̱ndí̱ nne ga̱ øt'e, pɛ hi̱ngo da̱di jagä'a̱, sinoque gue'a̱ ra̱ ts'oqui xa̱ bɛnnga̱ ma̱ mmʉi, gue'a̱ go di ja'a̱. \p \v 21 Ngu̱na̱ ra̱ hya̱ xtá̱ thocä ya. Nu̱'mø nmi̱ nne ga̱ øtra̱ nho, pɛ xøgue høntra̱ nts'o mi̱ so ma̱ mmʉi ga̱ øt'e. \v 22 A nu̱gui̱, da̱di hogä'a̱ te ra̱ hya̱ mma̱mp'ʉ ja rá̱ ley Oja̱. \v 23 Nu̱ua ja ma̱ mmʉi mi̱ ja ua n'na ra̱ n'yomfɛ̱ni̱ ngue hi̱nmi̱ nnu̱ ma̱nho'a̱ te ra̱ nho nmi̱ sänni̱ ga̱ øt'e. Pɛ nu̱na̱ ra̱ hya̱ na̱, nu̱'a̱ ra̱ ts'oqui xa̱ bɛnnga̱gui̱ ma̱ mmʉi, gue'a̱ hi̱mmi̱ nneque ga̱ øtra̱ nho'a̱. \v 24 Pɛ huɛ̱ca̱te yø ja̱'i̱ njap'ʉ. ¿Te'o da̱ zä da̱ ya̱ni̱ ngue hi̱nda̱ thohra̱ castigo ja ngue da̱ thogui? \v 25 Porque conná̱ n'yomfɛ̱ni̱ ra̱ ja̱'i̱ i̱ nnu̱ ma̱nho'a̱ te ra̱ nho mma̱mp'ʉ ja rá̱ ley Oja̱. Pɛ nu̱ rá̱ do'yo ra̱ ja̱'i̱, gä gue'a̱ rá̱ pähä ra̱ ts'oqui i̱ nne da̱ 'yørpe. Pɛ da̱di ja ma̱mma̱di̱ Oja̱ ngue ma̱ Hmu̱hʉ Jesucristo go bi zä bá̱ jʉga̱hʉ p'ʉ ja ra̱ nts'o'a̱. \s1 --------- \c 8 \p \v 1 A nu̱yá, ngue ya ma̱ n'yohʉ ra̱ Jesucristo ya, ya hi̱nga̱ mmähä ra̱ castigo ya. Porque nu̱ to n'youi ra̱ Jesucristo, ya bi̱ n'u̱ni̱ ngue gue'a̱ ra̱ Espíritu Santo da̱ xännbi̱ te da̱ n'yo. Ya hi̱nni̱ mantho ngue øtra̱ nts'o mi̱ ja rá̱ mmʉi m'mɛt'o. \v 2 A nu̱yá, i ja rá̱ ts'ɛdi ra̱ Espíritu Santo ngue di 'dacjʉ ra̱ 'da'yo te ngue ma̱n'yohʉ ra̱ Jesucristo. Ya bá̱ jʉga̱hʉ p'ʉ ja rá̱ ts'ɛdi ra̱ ts'oqui ma̱di̱ ma̱ndaga̱hʉ, ya bi ya̱njʉ ngue ra̱ castigo mi̱ ja ngue ga̱ thohmʉ. \v 3 Dá̱ pa̱hmʉ hanja'a̱ rá̱ ley Oja̱, pɛ hi̱mbi̱ hyät'i bi gʉga̱hʉ p'ʉ ja rá̱ ts'ɛdi ra̱ ts'oqui'a̱ ra̱ ley. Porque hi̱mbi̱ zä dá̱ øthʉ gätho'a̱ te gäma̱ hya̱ di̱ ma̱nda ra̱ ley. Pɛ nu̱na̱ Oja̱ bi ya̱njʉ. Bi 'yøt'e ngue bi̱ nja̱'i̱ rá̱ Ts'ʉnt'ʉ bá̱ pɛnhua. Bi hnu̱ ngue ra̱ ja̱'i̱, pɛ hi̱mbi̱ 'yøtra̱ ts'oqui. Guehna̱ bi tho na̱ ngue bi gu̱rca̱ ma̱ ts'oquihʉ. Bi hyɛjpa̱bi̱ rá̱ ts'ɛdi ra̱ ts'oqui xi bɛnnga̱ ma̱ mmʉihʉ. \v 4 Ngu̱na̱ bi 'yøt'e, porque bi̱ nepe ngue gue'a̱ ra̱ Espíritu Santo da̱ gägba̱hʉ ra̱ 'yu̱ gdá̱ n'yohʉ, n'namhma̱ ngue da̱ zäp'ʉ ga̱ øthʉ ra̱ nho mma̱mp'ʉ ja ra̱ ley. Pɛ nu̱'a̱ ra̱ nts'o mi̱ ja ma̱ mmʉihʉ m'mɛt'o, ya hi̱ngui̱ sä ngue ni̱ mantho ga̱ øthʉ'a̱ ya. \p \v 5 A nu̱ ra̱ ja̱'i̱ ngue rá̱ n'yomfɛ̱ni̱sɛ jʉqui te ga̱ 'yo, hønt'a̱ te ra̱ nts'o ga̱ 'bʉhyø ja̱'i̱ di ja ndu̱mmʉi ngue øt'e. Pɛ nu̱ ra̱ ja̱'i̱ ngue gue'a̱ ra̱ Espíritu Santo di u̱nna̱ hoga̱ n'yomfɛ̱ni̱ ga̱ 'yo, gue'a̱ ra̱ ja̱'i̱ ngue høndrá̱ pähä Oja̱ di ja ndu̱mmʉi ngue øt'e. \v 6 Ja̱na̱ngue nu̱yá, nu̱ to di ja ndu̱mmʉi ngue da̱ 'yøtra̱ nts'o ga̱ 'bʉhyø ja̱'i̱, da̱ ma ra̱ castigo. Pɛ nu̱ ra̱ ja̱'i̱ di ja ndu̱mmʉi ngue gue'a̱ rá̱ pähä Oja̱ da̱ 'yørpe, gue'a̱ ra̱ ja̱'i̱ hu̱ rá̱ mmʉi ngue di t'u̱nna̱ 'da'yo te'a̱. \v 7 Nu̱ yø ja̱'i̱ ngue høndra̱ nts'o di ja ndu̱mmʉi ngue øt'e, guehya yø nsʉiui Oja̱ ya. Porque hi̱ngui̱ nne da̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ te mma̱mp'ʉ ja rá̱ ley Oja̱. Ni̱ xi̱nga̱ gue'a̱ Oja̱ di sä ha di 'yɛ̱c'ɛ̱i̱. \v 8 Ja̱na̱ngue nu̱yá, nu̱'ʉ yø ja̱'i̱ ngue høndra̱ nts'o di ho da̱ 'yøt'e, guehya hi̱ngui̱ nnu̱ ma̱nho Oja̱ te ga̱ 'yo ya. \p \v 9 Pɛ nu̱jʉ ngue ya dá̱ hɛhmʉ p'ʉ ra̱ nts'o, gue'a̱ ra̱ Espíritu Santo i cägba̱hʉ ra̱ 'yu̱ nna̱ 'yohʉ. Porque ra̱ Cristo bá̱ pɛnhna̱ Espíritu Santo ngue di̱ n'youi te'o gä ɛ̱c'ɛ̱i̱. A nu̱ yø ja̱'i̱ ngue hi̱ngui̱ n'youi ra̱ Espíritu Santo, guehya yø ja̱'i̱ hi̱ngui̱ ɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Cristo ya. \v 10 Nu̱ ma̱ do'yohʉ, ya bá̱ ɛ̱p'ʉ ra̱ pa da̱ du̱ ngue ra̱ ts'oqui i ja. Pɛ ngue dí̱ n'yohʉ ra̱ Cristo, nu̱ ma̱ tehʉ di sigue di̱ m'mʉtho, porque ya bi hoga̱ ma̱ ts'oquihʉ Oja̱. \v 11 Nu̱na̱ Oja̱ bi japi bi bɛ̱nna̱te ra̱ Cristo 'mø mi̱ du̱. Xquet'a̱ da̱ japi di bɛ̱nna̱te ma̱ do'yohʉ 'mø ya xtá̱ ndu̱, porque ya dí̱ n'yohʉ ra̱ Espíritu Santo. \p \v 12 Ague ma̱ zi cu̱'a̱hʉ, i ja ts'ɛditho ga̱ øthʉ'a̱ te ra̱ hya̱ xännga̱hʉ ra̱ Espíritu Santo. Ya hi̱nda̱ da̱jpa̱hʉ ra̱ nts'o so ma̱ mmʉihʉ. \v 13 Porque nu̱'mø ga̱ siguethohʉ ra̱ nts'o xtá̱ øthʉ m'mɛt'o, ya ga̱ mmähä ra̱ castigo. Pɛ nu̱'mø ga̱ øthʉ'a̱ te xännga̱hʉ ra̱ Espíritu Santo, ngue ga̱ hɛhmʉ p'ʉ ra̱ nts'o, ya di 'dacjʉ ra̱ 'da'yo te para za̱ntho. \p \v 14 A nu̱yá, nu̱ to gätho ya ga̱ 'yo'a̱ te ra̱ hya̱ xännba̱bi̱ ra̱ Espíritu Santo, gue'ʉ yø ba̱si̱ Oja̱'ʉ. \v 15 Ya ma̱ n'yohʉ ra̱ Espíritu Santo ya. Ya hi̱ngui̱ ja ngue hønga̱ nsu̱hʉ ya, tengu̱tho n'na ra̱ ja̱'i̱ 'mø su̱ rá̱ hmu̱. Porque ma̱jua̱ni̱ ngue ya yø ba̱si̱ga̱hʉ Oja̱ ya. Nu̱na̱ ra̱ Espíritu Santo dí̱ n'yohʉ, guehna̱ a̱nnga̱ ma̱ mmʉihʉ na̱ ngue dí ɛ̱mphʉ Oja̱: “Ma̱ Papá'i”, dí ɛ̱mphʉ. \v 16 A nu̱na̱ ra̱ Espíritu Santo dí̱ n'yohʉ, guehna̱ øt'e ngue dí pa̱hmʉ p'ʉ ja ma̱ mmʉihʉ ngue ya yø ba̱si̱ga̱hʉ Oja̱ na̱. \v 17 Pɛ ngue ya yø ba̱si̱ga̱hʉ Oja̱ ya, xquet'a̱ di tocaga̱hʉ'a̱ ra̱ nho di ya̱t'Oja̱ di u̱ni̱. Tengu̱tho ra̱ nho di t'u̱nna̱ Cristo, ngu̱t'a̱tho di̱ n'nacjʉ. A nu̱yá, nu̱'mø dí̱ nne di̱ n'nacjʉ na̱ ra̱ nho di t'u̱nna̱ Cristo ya, pɛ gue'mø ga̱ n'u̱ni̱ ga̱ sähʉ ra̱ n'ʉ tengu̱tho ra̱ n'ʉ bi zä ra̱ Cristo. \s1 --------- \p \v 18 Ma ga̱ ør'ma̱ güɛndahʉ ya, ngue zits'ʉrbʉ dí sähʉ ra̱ n'ʉ ya, porque nu̱'a̱ ra̱ nho di 'dacjʉ Oja̱ m'mɛfa, ma̱ da̱tho xa̱ndøngu̱'a̱. \v 19 Nu̱ te gäma̱ cosa bi zän'Oja̱ ngue ja ua ja ra̱ xi̱mhäi, a nu̱yá, i̱ ndø'ma̱tetho asta̱ gue'mø da̱ zønna̱ pa xa̱ nzän'Oja̱ ngue di u̱nna̱ nho yø ba̱si̱. \v 20 Porque Oja̱ bi hocra̱ xi̱mhäi, pɛ bi̱ nts'om'mø mi̱ ma̱n'Oja̱ ngue di̱ njapra̱ castigo'a̱ ra̱ ts'oqui bi 'yøtra̱ Adán. Pɛ xquet'a̱ Oja̱ bi zänni̱ ngue da̱ 'yɛ̱hra̱ pa ma̱hønda̱ gom'da'yo ra̱ xi̱mhäi. \v 21 Gue'a̱ ra̱ pa'a̱ ngue ya hi̱nni̱ mantho di̱ nja ra̱ nda̱te'a̱ ra̱ xi̱mhäi'a̱. Ya hi̱ndi̱ nts'onyø cosa nu̱'ʉ ja yø te. Nu̱ya yø hya̱ ya, gä guehya di̱ nja'mø bi zønna̱ pa di u̱nna̱ nho yø ba̱si̱ Oja̱ ya. \v 22 A nu̱yá, dí pa̱hmʉ ngue nu̱'a̱ te gäma̱ cosa ja ua ja ra̱ xi̱mhäi, gä sä ra̱ n'ʉ, i da̱nts'i̱ tengu̱tho 'mø bi zønna̱ ora di̱ m'mʉhrá̱ ba̱si̱ n'na ra̱ xisu i sä ra̱ nda̱te, i̱ njarbʉtho yø cosa ja ya. \v 23 'Nɛ̱ hi̱nga̱ hønt'a̱ te ja nxi̱mhäi sä ra̱ n'ʉ, xquet'a̱ 'nɛ̱cjʉ dí̱ nnehʉ ngue da̱ tho'a̱ ra̱ n'ʉ dí sähʉ, da̱ 'yɛ̱hra̱ pa ngue da̱ gom'na'yo ma̱ do'yohʉ. Ya di̱ nɛ̱qui̱ ngue dyø ba̱si̱ga̱hʉ Oja̱ p'ʉya. Ma̱da̱gue'a̱ ngue ya dí̱ n'yohʉ ra̱ Espíritu Santo, pɛ dí̱ nne ga̱ nnu̱hʉ te gäma̱ nho di̱ nja m'mɛfa. \v 24 A nu̱yá, ya dí ɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ ngue di̱ nja'a̱ te mma̱n'Oja̱, ja̱na̱ngue bi ya̱njʉ. Pɛ xi'mø ngue ya bi̱ nja te mma̱n'Oja̱, ya hi̱ngui̱ ja ngue te ni̱mantho ga̱ tømhmʉ 'mø. \v 25 A nu̱jʉ, dí tømhmʉ'a̱ te ja ngue di̱ nja m'mɛfa. Ma ga̱ sɛthʉ'a̱ te gä ra̱ n'ʉ dí thomhmʉ, asta̱ gue'mø di̱ nja'a̱ te dí tømhmʉ di̱ nja. \p \v 26 A nu̱jʉ́, nu̱'mø dí̱ nne ga̱ mmat'Oja̱hʉ 'nɛ̱ hi̱ndí̱ pa̱di̱ te ga̱ xihmʉ Oja̱, go ra̱ Espíritu Santo i fäxte. Ma̱da̱gue'a̱ ra̱ ja̱ts'i̱tho nna̱ bɛ̱mhmʉ Oja̱, pɛ ra̱ Espíritu Santo go øt'a̱ ngue i cohi ngue ra̱ mhmat'Oja̱'a̱ ra̱ hya̱ hi̱ngui̱ pøts'e ga̱ mma̱mhmʉ. \v 27 Porque nu̱na̱ Oja̱, ya pa̱di̱ tema̱ hya̱ ja mbo ma̱ mmʉihʉ. I ti̱ni̱ tema̱ hya̱ i̱ nne da̱ ma̱nna̱ Espíritu Santo. Porque nu̱'a̱ te ra̱ hya̱ nne Oja̱ ngue di ts'ofo, go ra̱ Espíritu Santo'a̱ äpra̱ ma̱te Oja̱ conná̱ nguecjʉ. \s1 --------- \p \v 28 Dí pa̱hmʉ ngue nu̱ to gä da̱di̱ ma̱hmʉ Oja̱, gue'mø xa̱nho ogue xa̱n'ʉ te dí thohmʉ, pɛ Oja̱ honi̱ ha gui japi ngue da̱ 'yørca̱hʉ ra̱ nho. Porque ya xpa̱ nzänn'Oja̱ tengu̱ ga̱ cohmʉ m'mɛfa. \v 29 Hante ngue di̱ nhohra̱ xi̱mhäi, nu̱na̱ Oja̱ ya pa̱di̱ te'o ja ngue da̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ m'mɛfa, guehya yø ja̱'i̱ bi zännbi̱ ngue da̱ gohi tengu̱tho rá̱ Ts'ʉnt'ʉ Oja̱ ya. Ja̱na̱ngue nu̱na̱ rá̱ Ts'ʉnt'ʉ Oja̱, guehna̱ 'bɛt'o na̱ ngue di̱ ncu̱ui gätho yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱. \v 30 Nu̱na̱ Oja̱, ya ma̱m'mɛt'o xpa̱ nzänni̱ te'o ja ngue da̱ zofo, guehya yø ja̱'i̱ bi zohya. A nu̱ya yø ja̱'i̱ bi zofo, ya bi hojpa̱bi̱ yø ts'oqui. Nu̱ya yø ja̱'i̱ ya bi hojpa̱bi̱ yø ts'oqui, bá̱ ɛ̱p'ʉ ra̱ pa da̱ gohyø ja̱'i̱ tengu̱tho rá̱ Ts'ʉnt'ʉ Oja̱. \p \v 31 ¿Ndana̱ ma̱n'na ra̱ hya̱ ja ngue ga̱ mma̱mhmʉ 'mø? Ya ma̱ amigohʉ Oja̱ ya. Nu̱ te'o nne da̱ zʉcjʉ ya, ya hi̱nte di̱ mu̱ui'ʉ ya. \v 32 Nu̱na̱ Oja̱ hi̱mbi̱ nya̱ rá̱ mmʉi ngue bá̱ pɛnhua rá̱ Ts'ʉnt'ʉ ngue bi du̱ conná̱ nguejʉ. Ja dí ha̱xʉ p'ʉ njua̱ni̱ ya ngue nu̱ te gäma̱ hya̱ bi̱ ma̱n'Oja̱ ngue di 'dacjʉ, di 'dacjʉ'a̱. \v 33 Gätho ga̱hʉ, ya xa̱ huannga̱hʉ Oja̱, ya hi̱ngui̱ sä to da̱ 'yɛ̱mbi̱ ngue ni̱ mantho ja ma̱ ts'oquihʉ. Porque guesɛ Oja̱ bi hoga̱ ma̱ ts'oquihʉ. \v 34 Ya hi̱nda̱ zä to da̱ 'yɛ̱na̱ ngue ga̱ mmähä ra̱ castigo. Porque ya bi du̱ ra̱ Cristo conná̱ nguejʉ, 'nɛ̱ bi bɛ̱nna̱te, ya bí 'bʉp'ʉ ja rá̱ n'yɛi Oja̱ ya. A nu̱yá, gue'a̱ za̱nt'a̱ ma̱ mäxtehʉ p'ʉ ha 'bʉ Oja̱'a̱ ya. \v 35 Ya hi̱nte da̱ zä da̱ hya̱qui̱ te gui̱ ma̱cjʉ ra̱ Cristo. Ma̱da̱gue'a̱ ga̱ sähʉ ra̱ n'ʉ, pɛ ngu̱tho di̱ ma̱cjʉ ra̱ Cristo. Ogue tu̱ ma̱ mmʉihʉ, pɛ ngu̱tho di̱ ma̱cjʉ. Ogue sʉcjʉ yø ja̱'i̱, pɛ ngu̱tho di̱ ma̱cjʉ. Ogue hi̱n'yʉ te ga̱ sihʉ, pɛ ngu̱tho di̱ ma̱cjʉ ra̱ Cristo. Ogue hi̱n'yʉ ra̱ u̱lu ga̱ hehʉ, pɛ ngu̱tho di̱ ma̱cjʉ ra̱ Cristo. Ogue dí 'bʉmma̱ n'ʉhʉ, hi̱ngui̱ nne ha da̱ nu̱hʉ yø ja̱'i̱, pɛ ngu̱tho di̱ ma̱cjʉ ra̱ Cristo. Ogue ya ja ngue da̱ thojʉ, pɛ ngu̱tho di̱ ma̱cjʉ ra̱ Cristo. \v 36 I̱ nt'ot'i p'ʉ ja ra̱ Ma̱ca̱ Libro ra̱ hya̱ ngue ɛ̱na̱: “Di ʉcähe yø ja̱'i̱ ngue dí ɛ̱c'ɛ̱i̱'a̱he, n'na pa ngu̱ n'na pa i̱ nne da̱ hyoje. Ɛ̱̱ntho ho dɛ'yo yø ja̱'i̱ p'ʉ ga̱ mbɛ̱ni̱”, i ɛ̱na̱. \v 37 Ma̱da̱gue'a̱ ga̱ sähʉ ra̱ n'ʉ 'mø ngue dí thohmʉ tengu̱ ya yø hya̱ ya, pɛ ma ga̱ ha̱hma̱hʉ ra̱ ts'ɛdi'a̱ te gui̱ ma̱cjʉ ra̱ Cristo. \v 38 Ja̱na̱ngue ma ga̱ segurahʉ ngue nu̱na̱ Oja̱ za̱nt'a̱ di̱ ma̱cjʉ na̱. Ya hi̱nda̱ zä da̱ hya̱c'a̱ te ra̱ n'ʉ dí thohmʉ mɛ̱nte dí tehʉ. Ni̱ xi̱nga̱ gue'mø da̱ thojʉ. Ni̱ xi̱nga̱ guehyø anxɛ da̱ zä da̱ hya̱qui̱. Ni̱ xi̱ngra̱ zithu̱ da̱ zä da̱ hya̱qui̱. Porque Oja̱ di̱ ma̱cjʉ ra̱ pa ja p'ʉya, da̱guehra̱ pa di 'yɛ̱p'ʉ di̱ ma̱jcʉ Oja̱. \v 39 Nu̱ te gätho bi hoc'a̱ Oja̱, ngu̱p'ʉ ma̱hɛ̱ts'i̱, ngu̱ ua ja ra̱ häi, ya hi̱njonda̱ zä da̱ hya̱ga̱hʉ'a̱ gui̱ ma̱cjʉ Oja̱. Porque ya ma̱ n'yohʉ na̱ ra̱ Hmu̱ Jesucristo. \s1 --------- \c 9 \p \v 1 Nu̱gä dí ɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Cristo, ja̱na̱ngue nu̱na̱ ra̱ hya̱ dí̱ nne ga̱ xi'a̱hʉ ya, hi̱ngra̱ fɛhni̱ na̱. Guesɛ ra̱ Espíritu Santo xijpa̱ ma̱ n'yomfɛ̱ni̱ ngue ma̱jua̱ni̱ na̱ ra̱ hya̱ dí xi'a̱hʉ. \v 2 Ma̱thoguitho dí 'bʉ ndu̱mmʉi. I 'bʉmma̱n'ʉ ma̱ mmʉi ngue ma̱ mmi̱judíohe hi̱ngui̱ nne da̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Cristo. \v 3 Nu̱'mø dí sä ha gdá̱ japi ngue ga̱ nya̱ngä ma̱ mmi̱judíohe, nu̱gä ga̱ øt'e, ma̱da̱gue'a̱ go ga̱ mmagä ra̱ castigo, ya hi̱nga̱ nnu̱gä ra̱ Cristo. Pɛ nja ngue hi̱ngui̱ sä. \v 4 Nu̱ya yø judío ya, guehya yø mbom'mɛto ra̱ Israel. Bi zo Oja̱ ngue da̱ 'yøt'e ngue yø ba̱si̱. Guehya bi̱ nu̱ ha bi̱ nja ngue bi 'yu̱hrá̱ ts'ɛdi Oja̱ ya. 'Nɛ̱ bi gohmi̱ ra̱ cohi ya yø judío ya. Bi däpra̱ ley nu̱'a̱ ja ngue da̱ n'yo. Bi xifi ha di japyø nda̱nne ja ngue da̱ 'yøt'e. Ma̱zihotho na̱ ra̱ hya̱ bi ya̱rpa̱bi̱ Oja̱ yø judío ngue da̱ 'yørpe. \v 5 Guehya yø mbom'mɛto yø ndiua judío ya. Nu̱'mø mi̱ mi̱hra̱ Cristo, xquet'a̱ ra̱ judío na̱. 'Nɛ̱ guehna̱ Oja̱ na̱ ngue di̱ ma̱nda gätho'a̱ tengue i ja. 'Nɛ̱ guehna̱ t'ɛ̱spa̱bi̱ na̱ para za̱ntho na̱. Da̱ ngu̱t'a̱tho. \p \v 6 A nu̱yá, xa̱ngu̱ yø judío hi̱ngui̱ nne da̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Cristo. Pɛ hi̱ngui̱ sä ga̱ ɛ̱mhmʉ ngue ya hi̱ndi̱ nja'a̱ te ra̱ hya̱ bi xi Oja̱ yø judío. Porque hi̱mma̱ jua̱ni̱ ngue gätho yø judío yø ja̱'i̱ Oja̱. Ja̱na̱ngue hi̱nga̱ gätho yø judío di tocabi ya yø hya̱ xa̱ ya̱t'Oja̱ ngue di̱ nja. \v 7 Porque bi xi Oja̱ ra̱ Abraham ngue hi̱nga̱ gätho'ʉ yø mbom'mɛto da̱ gohi ngue yø ja̱'i̱ Oja̱. Nu̱na̱ Oja̱ bi 'yɛ̱mbi̱: “Nu̱'ʉ yø ba̱si̱ ra̱ Isaac, hønt'ʉ da̱ gohi ngue yø ba̱si̱ Oja̱'ʉ”, bi 'yɛ̱mbi̱. \v 8 Gätho yø ja̱'i̱ 'bʉi, hi̱nga̱ gätho yø ba̱si̱ Oja̱. A nu̱ya yø ja̱'i̱ ngue yø ba̱si̱ Oja̱, guehya yø ja̱'i̱ ya xpa̱ nzännbi̱ ngue di tocabi ra̱ hya̱ di ya̱t'a̱ Oja̱ ya, høndya yø ba̱si̱ Oja̱ ya. \v 9 Porque ngu̱na̱ ra̱ hya̱ bi xi Oja̱ ra̱ Abraham, bi 'yɛ̱mbi̱: “Bá̱ ɛ̱p'ʉ ra̱ pa ga̱ u̱t'a̱ui ngue ja ma̱ ts'ɛdi. Nu̱na̱ ra̱ Sara ni̱ xisu, di̱ m'mʉ'a̱ n'na rá̱ ts'ʉnt'ʉ”, bi 'yɛ̱mbi̱. \p \v 10 Mi̱ ma yø jɛya p'ʉya, bi̱ nte na̱ rá̱ ts'ʉnt'ʉ ni̱ hu̱ ngue ra̱ Isaac, bi̱ ntha̱tui ra̱ Rebeca. Mi̱ hya̱ ra̱ ba̱si̱ na̱ ra̱ Rebeca p'ʉya, yø cuate bi øni̱. \v 11-13 Pɛ hante ngue da̱ mi̱hya yø ba̱si̱ ya, nu̱na̱ Oja̱, bi xihra̱ Rebeca ngue ra̱ Esaú rá̱ mʉdi da̱ mi̱'a̱. Nu̱na̱ ra̱ Jacob ngue ra̱ zʉxinya̱, di̱ ma̱nda rá̱ n'yohʉ na̱. Ngu̱na̱ nt'ot'i p'ʉ ja ra̱ Ma̱ca̱ Libro ngue bi̱ ma̱n'Oja̱, bi 'yɛ̱na̱: “Da̱di̱ ma̱cä ra̱ Jacob, pɛ ra̱ Esaú, hi̱n da̱di̱ ma̱di̱”. Guehna̱ ra̱ hya̱ bi̱ ma̱n'Oja̱ na̱ya hante da̱ mi̱hyø ba̱si̱. Hi̱nga̱ 'be bi dø'ma̱ Oja̱ ngue di̱ m'mʉhya yø ba̱si̱ para ngue da̱ hnu̱ ndana̱ di̱ n'yo xa̱nho, ndana̱ hi̱ngui̱ 'yo xa̱nho. Ja di̱ nɛ̱qui̱ ua ya ngue ya ma̱m'mɛt'o xpa̱ nzän'na̱ Oja̱ te 'bɛ'a̱ ja ngue di̱ nja m'mɛfa. Hi̱ngue ma̱sque 'bet'o da̱ nu̱ te 'bɛ'a̱ da̱ gohyø ba̱si̱, sinoque nu̱'a̱ te xa̱ nzänni̱ ngue da̱ huanhni̱, gue'a̱ nja'a̱. \p \v 14 Xi ya, ¿ua i sä ga̱ ɛ̱mhmʉ ngue hi̱ngui̱ ho te øt'Oja̱? Nu̱'a̱ hi̱ngui̱ sä'a̱. Porque nu̱ te gä øt'Oja̱, gä gue'a̱ ni̱ 'yu̱p'ʉ øt'e. \v 15 Porque Oja̱ bi 'yɛ̱mbra̱ Moisés: “Nu̱ te'o dí sänni̱ ga̱ huɛ̱qui̱, gue'a̱ da̱di huɛ̱c'a̱ 'nɛ̱ ja ma̱ yemmʉi conná̱ ngue'a̱”. \v 16 Ja̱na̱ngue nu̱yá, nu̱na̱ ra̱ nho di u̱n'Oja̱, hi̱nda̱ 'yɛ̱nna̱ ja̱'i̱ ngue bi 'yɛ̱mmɛ̱i̱ bi hyoni̱ ha di di̱nna̱ nho. Porque Oja̱ ya xa̱ nzänni̱ to di huɛ̱qui̱. \v 17 I̱ nt'ot'i p'ʉ ja ra̱ Ma̱ca̱ Libro te bi xi Oja̱ ra̱ da̱st'abi ma̱di̱ ma̱nda p'ʉ ja ra̱ häi Egipto. Bi 'yɛ̱mbi̱: “Dí ɛ̱xa̱'i̱ ya ngue gui̱ nda̱st'abi n'namhma̱ ngue nu̱'ʉ yø hmɛ̱ya ga̱ u̱t'a̱'i̱, da̱ ba̱hyø ja̱'i̱ ndap'ʉ bi zä ngue te'o gä. 'Nɛ̱ da̱ ba̱di̱ ngue ja ma̱ ts'ɛdi”, bi 'yɛ̱mbi̱. \v 18 Ja di̱ nɛ̱qui̱ ua ya ngue nu̱na̱ Oja̱, nu̱'a̱ go da̱ zänni̱ ngue di huɛ̱qui̱, gue'a̱ di huɛ̱c'a̱. Nu̱'a̱ go da̱ zänni̱ di u̱ntho ra̱ 'yu̱ ngue xta̱ nna̱xi̱ rá̱ mmʉi, gue'a̱ di̱ u̱nna̱ 'yu̱'a̱. \p \v 19 Rá̱ nzɛgui 'bʉi to nne da̱ 'yɛ̱ngya: “Hanja Oja̱ 'mø ngue ɛ̱mbi̱ ja yø ts'oqui yø ja̱'i̱. Porque Oja̱, nu̱'a̱ te xa̱ nzänni̱ ngue da̱ 'yøt'e, hi̱njonni̱ ja̱'i̱ da̱ zä da̱ däqui te sänni̱ da̱ 'yøt'e”, da̱ 'yɛ̱ngui̱. \v 20 A nu̱jʉ ngue dyø ja̱'i̱thohʉ, ¿teni̱ 'bɛ'a̱ go guí ɛ̱na̱ ga̱ japhʉ Oja̱ ngue'mø ga̱ ɛ̱na̱ hi̱nga̱ nnu̱ ma̱nhohʉ te sänni̱ da̱ 'yøt'e? Xi n'na ra̱ ts'øye, ¿ua sä da̱ 'yɛ̱mbra̱ 'yøt'a̱ts'øye: “Hi̱ndí̱ nnu̱ ma̱nhogä te ra̱ forma guí hoga̱gui̱”, da̱ 'yɛ̱mbi̱? \v 21 Nu̱ ra̱ 'yøt'a̱ts'øye, nu̱'a̱ goma̱ forma da̱ nepe da̱ gohra̱ ts'øye di hoqui, ya gue'a̱ da̱ go'a̱. Ma̱da̱gue'a̱ ngue n'nat'a̱ ra̱ bøhäi, pɛ da̱ zä da̱ 'yøt'a̱ n'na ra̱ ts'øye ngue nts'u̱pi̱, xi̱nda̱ zä da̱ 'yøt'a̱ n'na ra̱ ts'øye ngue hi̱nga̱ nts'u̱pi̱. \p \v 22 A nu̱yá, nu̱na̱ Oja̱, nnepe ngue ma̱n'na di ba̱hyø ja̱'i̱ ngue jasɛ rá̱ ts'ɛdi. 'Nɛ̱ nnepe ngue ma̱n'na di ba̱hyø ja̱'i̱ ja yø ts'oqui ngue da̱ japra̱ castigo. Ja̱na̱ngue tobe sɛrpa̱bi̱ ya yø ja̱'i̱ ni̱ 'yu̱p'ʉ ngue da̱ ma ra̱ castigo. \v 23 Bi̱ nepe ngue da̱ ba̱hyø ja̱'i ngue ma̱thoguitho xa̱ndøngu̱ rá̱ nho i ja Oja̱. Porque bi huɛ̱ga̱hʉ 'nɛ̱ ya dí pa̱hmʉ'a̱ te ra̱ nho xa̱ nzänni̱ ngue di 'dacjʉ ya. \v 24 Bi zonga̱hʉ Oja̱. Hi̱nga̱ høndyø judío bi zofo, sinoque xquet'a̱ 'nɛ̱hyø ja̱'i̱ hi̱ngyø judío bi zofo. \v 25 Bi̱ nja tengu̱tho mma̱mp'ʉ ja ra̱ libro bi 'yotra̱ pønga̱hya̱ Oseas, ngue Oja̱ bi 'yɛ̱na̱: “Nu̱ya yø ja̱'i̱ xtá̱ ma̱n'a̱ m'mɛt'o ngue hi̱mma̱ ja̱'i̱, a nu̱yá dí̱ mma̱ ngue ma̱ ja̱'i̱ ya. Guehya yø ja̱'i̱ ngue hi̱n ma̱di̱ ma̱di̱, pɛ nu̱ya da̱di̱ ma̱hya”, bi 'yɛ̱na̱. \v 26 Nu̱'ʉ yø mmɛ̱ngu̱ p'ʉ ja ra̱ xɛqui bi xihyø ja̱'i̱ Oja̱ ngue ɛ̱mbi̱: “Nu̱gä, hi̱mma̱ ja̱'i̱'a̱hʉ”, pɛ ja 'bexpi xip'ʉ p'ʉya ngue ɛ̱mbi̱: “Nu̱gä drá̱ Oja̱, ma̱jua̱ni̱ ngue dí 'bʉi, guecä ma̱ ba̱si̱'a̱hʉ ya”, bi 'yɛ̱mbi̱. \p \v 27 A nu̱'ʉ yø ja̱'i̱ ngue yø judío, nu̱na̱ ra̱ pønga̱hya̱ Isaías bi 'yɛ̱na̱: “A nu̱'ʉ yø judío, ma̱da̱gue'a̱ ma̱ndøngu̱tho'ʉ, tengu̱tho yø 'bomu̱ dehe p'ʉ ja ra̱ ja̱the, pɛ zi yohotho'ʉ da̱ bøni̱ ngue di̱ nya̱ni̱. \v 28 Porque nu̱'mø ra̱ pa da̱ japra̱ castigo Oja̱ gätho yø ja̱'i̱ rá̱ ngʉni̱ nxi̱mhäi, n'na zihma̱ntho di̱ nja”. \v 29 Ra̱ Isaías ma̱hømbi̱ 'yɛ̱na̱: “Nu̱na̱ Oja̱ jasɛ rá̱ ts'ɛdi, nu̱'mø hi̱n da̱di huɛ̱cyø ja̱'i̱ na̱, n'na zihma̱ntho di jua'ʉ yø judío, tengu̱tho 'mø mi̱ jua'ʉ yø ja̱'i̱ mi̱ 'bʉp'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Sodoma 'nɛ̱p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Gomorra”. \s1 --------- \p \v 30 Guehna̱ ra̱ hya̱ na̱ya ngue nu̱ya yø ja̱'i̱ hi̱ngyø judío, guehya hi̱mmi̱ honi̱ ha di̱ nhojpa̱ui Oja̱ ya. Pɛ bi 'yɛ̱hra̱ pa ngue bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ Oja̱ yø ja̱'i̱, gue'a̱ i̱ nhojpa̱ui Oja̱'a̱ ya. \v 31 Pɛ nu̱ya yø judío mi̱ hu̱ yø mmʉi xti̱ nhojpa̱ui Oja̱, ngue mi̱ ɛ̱na̱ xta̱ 'yøt'e te gä mma̱mp'ʉ ja ra̱ ley. Pɛ hi̱njombi̱ bøni̱ ngue xta̱ mma ma̱hojpi rá̱ ts'oqui ngue xta̱ 'yøt'e te mma̱mp'ʉ ja ra̱ ley, porque hinjongui̱ pøni̱ ngue da̱ 'yøt'e te gäma̱ hya̱ di̱ ma̱nda ra̱ ley. \v 32 ¿Hanja 'mø ngue hi̱mbi̱ nhojpa̱ui Oja̱ yø ja̱'i̱? Porque mi̱ nne ngue xtí̱ nya̱nyø te yø ja̱'i̱ ngue xta̱ 'yøt'a̱ te gä ra̱ nho mma̱mp'ʉ ja ra̱ ley. Pɛ hi̱mbi̱ ne xta̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ yø ja̱'i̱ ngue ra̱ Cristo na̱ da̱ zä da̱ ya̱ni̱. Ja bi fespʉ yø gua p'ʉya, porque ra̱ Cristo tengu̱tho 'mø 'bɛnna̱ do p'ʉ ha da̱ tho ra̱ ja̱'i̱, di fets'e. \v 33 Nu̱p'ʉ ja ra̱ Ma̱ca̱ Libro nt'ot'i p'ʉ ra̱ hya̱ ngue Oja̱ bi 'yɛ̱na̱: “Ga̱ pɛcä p'ʉ Sión n'na ra̱ do ngue di fesyø ja̱'i̱. Pɛ guedra̱ ndø mɛ̱do da̱ 'yøt'e ngue da̱ dähyø ja̱'i̱. Pɛ nu̱ to gätho da̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ na̱ ra̱ do na̱, da̱ di̱ni̱ xa̱nho p'ʉ ja yø mmʉi ngue nu̱ te ra̱ hya̱ ɛ̱c'ɛ̱i̱, gätho ma̱jua̱ni̱ ngue di̱ nja”. \s1 --------- \c 10 \p \v 1 Ague ma̱ zi cu̱'a̱hʉ, ja̱njua̱ni̱ dí ha̱hma̱ mmʉi dí̱ mmarpa̱bi̱ Oja̱'ʉ yø judío ngue di̱ nya̱ni̱. \v 2 Porque dí pa̱cä ngue yø mmʉi ga̱ nda̱nne Oja̱. Pɛ nja ngue nu̱'a̱ rá̱ nda̱nne øt'e, hi̱ngui̱ ti̱nyø mmʉi hanja na̱ ra̱ hya̱ nne Oja̱ ngue di̱ nya̱nyø ja̱'i̱. \v 3 Porque hi̱ngui̱ nne da̱ ba̱di̱ tema̱ hya̱ xa̱ zän'Oja̱ ngue di̱ nhojpa̱bi̱ yø ja̱'i̱. I ɛ̱na̱ ngue da̱ hyonsɛ ha di japi ngue di hojpa̱bi̱ Oja̱. Ja̱na̱ngue hi̱ngui̱ nne da̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ na̱ ra̱ hya di hojpa̱bi̱ Oja̱ yø ja̱'i̱. \v 4 Nu̱ to gätho ya ɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Cristo, guehya yø ja̱'i̱ bi̱ nhohyø ts'oqui ya. Ya hi̱nni̱ mantho da̱ 'yɛ̱nyø ja̱'i̱ ngue 'be da̱ 'yøt'e te gä mma̱mp'ʉ ja ra̱ ley, ja di̱ nya̱nyø te. \p \v 5 Pɛ nu̱ya yø ja̱'i̱ ɛ̱na̱ ngue di hojpa̱ Oja̱ yø ts'oqui ngue da̱ 'yøt'e te gä mma̱mp'ʉ ja ra̱ ley bi 'yotra̱ Moisés, pɛ ra̱ Moisés, i ja ua na̱ ra̱ hya̱ bi 'yot'i, ngue ɛ̱na̱: “Nu̱ ra̱ ja̱'i̱ da̱ hyät'i da̱ 'yøt'e gätho'ʉ yø hya̱ di̱ ma̱nda ra̱ ley, guehna̱ ra̱ ja̱'i̱ di̱ nya̱nna̱ te na̱”, i ɛ̱nna̱ hya̱. \v 6 Pɛ ja ma̱n'na ra̱ hya̱, guehna̱ ra̱ hya̱ na̱ya di̱ nhohma̱ ts'oquihʉ ngue ga̱ ɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ ra̱ Jesucristo. Porque nt'ot'i ra̱ hya̱ ngue ɛ̱na̱: “Ja̱na̱ngue nu̱yá, 'yo sä guí ɛ̱mhmʉ ngue jatho ngue to da̱ ma ma̱hɛ̱ts'i̱, da̱ si ra̱ Cristo ngue di̱ nya̱nte. Porque ya bi zøcua ra̱ Cristo. \v 7 'Yo sä guí ɛ̱mhmʉ ngue nu̱ya jatho ngue to da̱ map'ʉ o yø ánima ngue da̱ honna̱ Cristo. Porque ya bi bɛ̱nna̱te”. \v 8 Ya hi̱ngui̱ ja ngue ja gui hyomhmʉ hanja ra̱ hya̱ ngue ha di̱ nhohyø ts'oqui yø ja̱'i̱. Porque nt'ot'i ra̱ hya̱ ngue ɛ̱na̱: “Nu̱na̱ ra̱ hya̱ na̱, hi̱nga̱ yap'ʉtho ja ngue nu̱'i̱. Ya ga̱di̱ nxihmʉ na̱ ra̱ hya̱ na̱ ya. Ya jap'ʉ ja ni̱ mmʉihʉ na̱ ra̱ hya̱ na̱”, i ɛ̱na̱. Nu̱na̱ ra̱ hya̱ mma̱nna̱ ya, guehna̱ ra̱ hya̱ dí xi'i ngue gui 'yɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ na̱. \v 9 Nu̱'mø ga̱ ma̱mhmʉ ngue ra̱ Jesús, gue'a̱ ma̱ Hmu̱hʉ'a̱, 'nɛ̱ ga̱ ɛ̱c'ɛ̱i̱ p'ʉ ja ma̱ mmʉihʉ ngue Oja̱ bi japi bi bɛ̱nna̱te 'mø bi du̱, ya di̱ nya̱nma̱ tehʉ. \v 10 Porque Oja̱ gue'a̱ di hoga̱hʉ'a̱ ngue'mø dí ɛ̱c'ɛ̱i̱ p'ʉ ja ma̱ mmʉihʉ. 'Nɛ̱'mø ga̱ xihmʉ yø ja̱'i̱ ngue dí ɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ ra̱ Hmu̱ Jesucristo, ya da̱ ya̱njʉ Oja̱. \p \v 11 Nu̱p'ʉ ja ra̱ Ma̱ca̱ Libro, nt'ot'i p'ʉ ra̱ hya̱ ngue ɛ̱na̱: “Nu̱ to gä da̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Cristo, hi̱nja̱m'mø da̱ zä da̱ 'yɛ̱nna̱ ja̱'i̱ ngue hi̱ngui̱ ho te ɛ̱c'ɛ̱i̱”. \v 12 I̱ mma̱ ngue gätho yø ja̱'i̱, ngu̱'ʉ yø judío, ngu̱'ʉ hi̱ngyø judío, gä n'nat'a̱ Oja̱ nnøpe ngue yø Hmu̱. 'Nɛ̱ nu̱na̱ Oja̱, xa̱ndøngu̱ ra̱ nho di u̱nni̱ te'o gä nzofo. \v 13 Porque nu̱ to gä nzohna̱ ra̱ Hmu̱, guehna̱ ra̱ ja̱'i̱ di̱ nya̱nna̱ te na̱. \p \v 14 Xi'ʉ yø ja̱'i̱ hi̱ngui̱ ɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Cristo ya, ¿hague di zohra̱ Cristo 'mø? Pɛ ¿hague di 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ 'mø ngue hi̱ngui̱ øde hanja ra̱ hya̱? 'Nɛ̱ ¿hague di 'yøhyø ja̱'i̱ hanja ra̱ hya̱ 'mø ngue hi̱njongui̱ xifi hanja? \v 15 'Nɛ̱ ¿hague da̱ m'mʉhyø ja̱'i̱ da̱ ma̱ hanja ra̱ hya̱ 'mø ngue hi̱njongui̱ ɛt'i ngue da̱ ma da̱ ma̱nna̱ hya̱? Nu̱p'ʉ ja ra̱ Ma̱ca̱ Libro i ɛ̱na̱: “Nu̱'ʉ yø ja̱'i̱ mma̱nna̱ hoga̱ 'da'yo hya̱ ngue ha di zä ga̱ nhojpa̱hʉ Oja̱, ma̱zihotho 'mø da̱ zøcua'ʉ ngue da̱ xicjʉ rá̱ hya̱ Oja̱”. \p \v 16 Pɛ nja ngue hi̱nga̱ gätho yø ja̱'i̱ ɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ hoga̱ 'da'yo hya̱ 'mø sifi. Ra̱ Isaías ngu̱na̱ ra̱ hya̱ bi̱ ma̱, bi 'yɛ̱na̱: “Ague ma̱ Oja̱'i̱, ¿hanja ngue hi̱ngui̱ ɛ̱c'ɛ̱i̱ yø ja̱'i̱ na̱ ra̱ hya̱ dí̱ mma̱ngähe?” bi 'yɛ̱na̱. \v 17 Pɛ nu̱ to bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱, ya ɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue bi 'yøde hanja ra̱ hya̱ bi sifi. 'Nɛ̱ nu̱na̱ ra̱ hya̱ bi sihyø ja̱'i̱ p'ʉya, guehna̱ ra̱ hya̱ i hma̱ hanja na̱ ra̱ Cristo na̱. \p \v 18 Pɛ xi'ʉ yø judío ngue hi̱mbi̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ hya̱, ¿ua hi̱mbi̱ 'yøde hanja ra̱ hya̱'ʉ? Ma̱jua̱ni̱ ngue bi 'yøde hanja ra̱ hya̱. Porque mma̱mp'ʉ ja ra̱ Ma̱ca̱ Libro ra̱ hya̱ ngue ɛ̱na̱: “Nu̱na̱ ra̱ hya̱ na̱, ndap'ʉ bi zä nt'øde na̱ ra̱ hya̱ bi̱ ma̱nyø ma̱mhya̱. Porque nu̱na̱ ra̱ hya̱ na̱, ma̱ 'yoni̱ gä rá̱ ngʉni̱ nxi̱mhäi”. \v 19 Xiya yø judío ya 'mø, ¿ua hi̱ngui̱ 'yo yø mmʉi hanja na̱ ra̱ hya̱ bi sifi 'mø? Pɛ nu̱ mi̱'da yø ja̱'i̱ bi di̱nyø mmʉi hanja na̱ ra̱ hya̱ bi sifi. Nu̱'mø yø pa xa̱ thogui, bi 'yɛ̱nna̱ Moisés: “Nu̱na̱ Oja̱, da̱ ya̱nyø ja̱'i̱ hi̱ngyø judío, n'namhma̱ ngue yø judío di sɛyabi yø ja̱'i̱ nu̱'ʉ di̱ nya̱ni̱. Di̱ ncuɛ yø judío ngue nu̱ya yø ja̱'i̱ hi̱n'yʉ yø n'yomfɛ̱ni̱ go da̱ di̱nnba̱bi̱ rá̱ nja̱pi̱ Oja̱ ya”. \v 20 Pɛ ra̱ Isaías njua̱ntho bi 'yotra̱ hya̱ bi̱ ma̱n'Oja̱ ngue ɛ̱na̱: “Nu̱'ʉ yø ja̱'i̱ hi̱mmi̱ hongui̱, gue'ʉ bi di̱nyø mmʉi ha di ba̱di̱ te'o gui'ʉ. Nu̱'ʉ yø ja̱'i̱ hi̱mmi̱ änni̱ te'o gui, gue'ʉ da̱ nthɛ'be'ʉ”, bi 'yɛ̱n'Oja̱. \v 21 Pɛ nu̱'ʉ yø judío, Oja̱ bi 'yɛ̱na̱: “N'na pa ngu̱ n'na pa dí̱ nzocä yø judío. Pɛ nu̱ya p'ʉya, hi̱ngui̱ nne da̱ 'yøhna̱ ra̱ hya̱ dí xifi”. \s1 --------- \c 11 \p \v 1 Xi ya, xi'Oja̱, ¿ua ya bi hyɛp'ʉ'ʉ yø judío ya 'mø? Hi̱n'na̱, hi̱ngui̱ hɛp'ʉ. Porque nu̱gä drá̱ judío, ma̱ mboxitagä na̱ ra̱ Benjamín, nu̱na̱ rá̱ mbom'mɛto ra̱ Abraham. \v 2 Nu̱'ʉ yø judío, ya ma̱ m'mɛt'o xa̱ huan'na̱ Oja̱'ʉ ngue da̱ gohi ngue yø ba̱si̱. Ja̱na̱ngue hi̱ngui̱ hɛp'ʉ Oja̱ ya yø judío. Da̱mi̱ bɛ̱mhmʉ te mma̱mp'ʉ ja ra̱ Ma̱ca̱ Libro ngue ra̱ Elías bi ya̱pyø judío 'mø mi̱ mat'Oja̱, bi 'yɛ̱na̱: \v 3 “Ague ma̱ Oja̱'i̱, nu̱ yø judío, ya bi hyo'ʉ ni̱ pønga̱hya̱. A nu̱'a̱ ni̱ altar hapʉ tha̱nne'i yø ja̱'i̱, ya bi thɛmhmi̱. Ya ma̱høngsɛgui dí 'bʉi ngue dí tha̱nne'i ya. Pɛ xquet'a̱ nne da̱ hyogyø ja̱'i̱”, bi 'yɛ̱nna̱ Elías. \v 4 Mi̱ da̱ Oja̱ p'ʉya, bi 'yɛ̱mbi̱: “Hi̱n'na̱, hi̱nga̱ høn'a̱tho'i guí tha̱nnegui. Sinoque 'bʉrpʉtho mi̱ yoto ma̱hua̱hi̱ yø judío ngue tha̱nnegui, 'nɛ̱ hi̱ngui̱ nda̱ntyøhmu̱ p'ʉ 'bʉhra̱ da̱hmʉ Baal ngue da̱ da̱nne”, bi 'yɛ̱n'Oja̱. \v 5 Da̱ guehra̱ pa ja p'ʉya, xquet'a̱ njarbʉtho ya, hi̱nga̱ gätho yø judío xa̱ hyɛp'ʉ Oja̱. Sinoque 'bʉ i'da ngue conná̱ ma̱te Oja̱ bi gohi ngue yø thanhni̱ Oja̱. \v 6 ¿Ua di ja tema̱ nho bi 'yøtya yø ja̱'i̱ bi huan'na̱ Oja̱ 'mø? Nu̱'a̱, hi̱n'na̱'a̱. Sinoque ra̱ ma̱tetho bi 'yøt Oja̱ ngue bi huanhni̱. Nu̱'mø ngue di ja tema̱ nho xta̱ 'yøtyø ja̱'i̱, ja̱na̱ngue bi huanhni̱, ya hi̱ngrá̱ ma̱tetho bi 'yøt'Oja̱ 'mø. \p \v 7 Guehna̱ ra̱ hya̱ na̱ya ngue nu̱'ʉ yø judío mi̱ honi̱ ha xtí̱ nhohyø ts'oqui, pɛ hi̱ngui̱ ngu̱'ʉ bi di̱ni̱ ha di̱ nhojpa̱ yø ts'oqui. Høndya te'o ya xpa̱ huan'na̱ Oja̱ ngue bi̱ ma ma̱hojpi. A nu̱'ʉ mi̱'da yø judío, bi jorpa̱bi̱ yø n'yomfɛ̱ni̱'ʉ ngue hi̱mbi̱ di̱nyø mmʉi hanja ra̱ hya̱. \v 8 I̱ mma̱mp'ʉ ja ra̱ Ma̱ca̱ Libro ra̱ hya̱ ngue ɛ̱na̱: “Nu̱na̱ Oja̱, bi 'yøt'e ngue hi̱nda̱ di̱nyø mmʉi yø ja̱'i̱'a̱ ra̱ hya̱ da̱ 'yøde. Nu̱'a̱ te da̱ nu̱, hi̱nda̱ di̱nyø mmʉi hanja ra̱ hya̱. Da̱ 'yøhyø hya̱ da̱ hma̱, pɛ hi̱ndi̱ n'yo yø mmʉi hanja'a̱ ra̱ hya̱ da̱ 'yøde. Ngu̱'a̱ bá̱ nja'ʉ yø pa xa̱ thogui, da̱ guehya ma̱høn'a̱ njarbʉtho”. \v 9 Ra̱ David ngu̱na̱ ra̱ hya̱ bi̱ ma̱ ngue bi 'yɛ̱na̱: “Nu̱p'ʉ ha di sännigo yø ja̱'i̱, di ɛ̱na̱ ngue ja mpähä, di ɛ̱na̱ ngue i̱ nnu̱ ma̱nho Oja̱ te øt'e. Pɛ hi̱mma̱ jua̱ni̱ ngue di̱ nnu̱ ma̱nho Oja̱ te øt'e. Sinoque di̱ njapra̱ castigo'a̱ te øt'e. \v 10 Nu̱'a̱ te da̱ hyɛ̱tyø ja̱'i̱, hi̱nda̱ di̱nyø mmʉi hanja. Ja̱na̱ngue di̱ m'mʉmma̱n'ʉ hangu̱ ra̱ pa”. \s1 --------- \p \v 11 Xi ya 'mø, ¿ua xma̱ ma da̱ hyɛp'ʉ Oja̱ yø judío ya 'mø? ¿Ua hi̱nja̱m'mø da̱ 'yɛ̱hra̱ pa di̱ nya̱nyø te mi̱'da yø judío ya 'mø? a̱há̱, da̱ 'yɛ̱hra̱ pa di̱ m'mʉhyø judío di̱ nya̱nyø te. Ma̱jua̱ni̱ ngue nu̱ya yø judío bi hyɛp'ʉ Oja̱, pɛ Oja̱ bi 'yøt'e ngue nu̱'ʉ yø ja̱'i̱ hi̱ngyø judío da̱ gohi ngue yø ja̱'i̱ Oja̱. Porque nnepe ngue nu̱'ʉ yø judío bi hyɛp'ʉ Oja̱, di sɛyabi ya yø ja̱'i̱ ya. \v 12 Nu̱'a̱ i hyɛp'ʉ Oja̱ yø judío, nu̱ya yø ja̱'i̱ hi̱ngyø judío, gue'a̱ di di̱nnba̱bi̱ rá̱ nja̱pi̱ Oja̱'a̱. Pɛ nu̱'mø bi zønna̱ pa ngue 'nɛ̱hyø judío da̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Cristo, nu̱na̱ Oja̱ ma̱thoguitho di ja̱pi̱ gätho yø ja̱'i̱ 'bʉ'a̱ nxi̱mhäi. \p \v 13 A nu̱yá, i ja ma̱n'na ra̱ hya̱ dí̱ nne ga̱ xihyø ja̱'i̱ ngue hi̱ngyø judío. Nu̱ya yø ja̱'i̱ ya, bá̱ pɛnnga̱gui̱ Oja̱ ngue ga̱ xihra̱ hoga̱ 'da'yo hya̱. Pɛ nu̱na̱ ra̱ 'bɛfi bi 'dacä Oja̱, dí honnba̱bi̱ yø ja̱'i̱ ha di ba̱di̱ ngue dí̱ nnu̱ ma̱nsu̱gä na̱ ra̱ 'bɛfi na̱. \v 14 Porque nu̱'ʉ ma̱ mmi̱judíohe hi̱ngui̱ ɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Cristo ya, dí̱ nnegä ngue di sɛyabi ya yø ja̱'i̱ bi̱ nthɛui ra̱ Cristo, n'namhma̱ ngue xquet'a̱ 'nɛ̱'ʉ da̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱'ʉ n'namhma̱ di̱ nya̱nyø te. \v 15 Ma̱zihotho 'mø da̱ 'yɛ̱hra̱ pa ngue ma̱høndi̱ nhojpa̱ui Oja̱ yø judío nu̱ya ya xi hyɛp'ʉ Oja̱. Conque Oja̱, bi 'yøt'e ngue nu̱ya yø ja̱'i̱ hi̱ngyø judío bi̱ nhojpa̱ui. Pɛ nu̱yá, nu̱'mø di 'bätyø mmʉi yø judío ngue da̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Cristo, ɛ̱ntho ja di bɛ̱nna̱te yø ja̱'i̱ ngue ya xí du̱. \p \v 16 Nu̱na̱ ra̱ Abraham, guehna̱ rá̱ mʉditho ra̱ judío na̱, 'nɛ̱ ya o rá̱ 'yɛ Oja̱. Xquet'a̱ nu̱'ʉ yø judío ngue yø mbom'mɛto ya, xquet'a̱ ya o rá̱ 'yɛ Oja̱. Nu̱na̱ ra̱ Abraham, tengu̱tho n'na ra̱ da̱za na̱. Nu̱'ʉ yø judío ngue yø mbom'mɛto p'ʉya, tengu̱tho yø 'yɛza'ʉ. Pɛ o rá̱ 'yɛ Oja̱ gä rá̱ do'yo ra̱ za. \v 17 Guehna̱ n'na ra̱ za ngue ra̱ hoga̱ za na̱. Pɛ bi̱ ma nts'a̱qui̱ 'da yø 'yɛza ra̱ za. Guehya yø judío bi hyɛp'ʉ Oja̱ ya. Nu̱'a̱hʉ ya, ngue hi̱ngyø judíohʉ, tengu̱tho 'mø ngue yø 'yɛza'a̱hʉ n'na ra̱ za ngue ja da̱po. Nu̱p'ʉ bi ts'a̱jpa̱bi̱ yø 'yɛza ra̱ hoga̱ za, ja bi̱ ma nt'ɛ̱ts'i̱'a̱hʉ p'ʉ. A nu̱yá, ya ni̱ n'yohʉ'ʉ yø ja̱'i̱ Oja̱ ya. \v 18 Pɛ ma̱hsä mi̱ 'yɛ̱na̱ ngue ma̱n'na ta̱te xa̱nho'a̱hʉ ngue'ʉ yø judío bi hyɛp'ʉ Oja̱. Da̱mi̱ bɛ̱mhmʉ ngue yø 'yɛza i ja yø te ngue bi thɛp'ʉ ja ra̱ da̱za. Hi̱ngue masque ja ra̱ te ra̱ da̱za conná̱ ngue'ʉ yø 'yɛza. \p \v 19 ¿Ua guí ɛ̱na̱ ngue ma̱n'na ta̱te xa̱nho'a̱hʉ ngue'ʉ yø judío bi hyɛp'ʉ Oja̱, ja̱na̱ngue bi ts'a̱jpa̱ yø 'yɛ ra̱ hoga̱ za ngue ja bi̱ ma nt'ɛ̱ts'a̱hʉ p'ʉ? Nu̱'a̱, hi̱nda̱ zä'a̱. \v 20 Nu̱ya yø judío mi̱ nnøpa̱ 'yɛza ra̱ hoga̱ za, bi̱ ma nts'a̱qui̱, bi thɛp'ʉ p'ʉya ngue hi̱mbi̱ ne bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Cristo. Pɛ nu̱'a̱hʉ ja da̱po ra̱ za mi̱ nnøpa̱ 'yɛza'a̱hʉ. Nu̱'a̱ ni̱ nt'ɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ bi̱ nja, gue'a̱ i̱ ma nt'ɛ̱ts'i̱'a̱hʉ p'ʉ ja ra̱ hoga̱ za'a̱. Ja̱na̱ngue nu̱yá, 'yo sä ga̱di 'yɛ̱xhʉ, da̱mi̱ mfähmʉ xa̱nho. Nu̱'mø hi̱nga̱ mfähmʉ, ya da̱ ma nthɛqui'a̱hʉ ma̱høn'a̱. \v 21 Xi'mø ngue Oja̱ bi hyɛp'ʉ yø judío ngue hi̱mbi̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Cristo, da̱ gue'a̱hʉ ya, nu̱'mø hi̱ngui̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ ra̱ Cristo, da̱ hyɛc'a̱hʉ p'ʉ. \v 22 Nu̱na̱ Oja̱, ya guí̱ nnu̱hʉ ngue nu̱'a̱ rá̱ ma̱te i ja, ma̱ndønhotho te øt'e. Pɛ xquet'a̱ da̱ japra̱ castigo yø ja̱'i̱ øtra̱ ts'oqui. Porque bi japra̱ castigo'ʉ yø judío hi̱mbi̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱. Go bi 'da'a̱hʉ rá̱ ma̱te ngue gá̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ. Pɛ nu̱'mø gui hyɛhmʉ p'ʉ Oja̱, xquet'a̱ di ja'a̱hʉ ra̱ castigo. \v 23 A nu̱yá, nu̱'mø da̱ 'yɛ̱hra̱ pa ngue yø judío da̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ Oja̱, i ja rá̱ ts'ɛdi Oja̱ ngue ma̱hønda̱ 'yɛ̱spʉ ja ra̱ za bá̱ sa̱qui̱. \v 24 Porque ma̱n'na hi̱ngui̱ hɛ̱nni̱ di t'ɛ̱sra̱ 'yɛza nu̱'a̱ bá̱ ts'a̱jpʉ ja ra̱ hoga̱ za, hi̱nda̱ gue'a̱hʉ ngue ja da̱po ra̱ za ga̱mbi̱ thɛhʉ. \s1 --------- \p \v 25 Ague ma̱ zi cu̱'a̱hʉ, nu̱na̱ ra̱ hya̱ hi̱ngui̱ fa̱di̱ hanja, dí̱ nnegä ya ngue guí pa̱hmʉ xa̱nho hanja ya. Porque hi̱ndí̱ nnegä ngue gui 'yɛ̱na̱ ngue guí ta̱tehʉ ngue yø judío. Ma̱jua̱ni̱ ngue xa̱ngu̱ yø judío hi̱ngui̱ nne da̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Cristo. Pɛ da̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱, ja gue'mø bi zønna̱ pa ngue ya ma̱ndøngu̱ dyø ja̱'i̱ hi̱ngyø judío da̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Cristo. \v 26 Nu̱'mø ya bi̱ nja'a̱ p'ʉya, gätho'ʉ yø judío di 'bʉ'a̱ ra̱ pa'a̱, ya di̱ nya̱ni̱. I̱ nt'ot'i p'ʉ ja ra̱ Ma̱ca̱ Libro ra̱ hya̱ ngue ɛ̱na̱: “Nu̱na̱ ra̱ Ya̱nte, guep'ʉ Sión di̱ m'mʉhna̱. Guehna̱ di hojpa̱ yø ts'oqui yø judío na̱, nuya yø 'yʉmɛ̱ni̱ p'ʉ bá̱ fʉdi ba̱ m'mʉhra̱ Jacob. \v 27 Guehna̱ ra̱ cohi ga̱ co'be na̱ ngue ya ga̱ hojpa̱ yø ts'oqui yø ja̱'i̱”, ɛ̱n'Oja̱. \p \v 28 Nu̱'ʉ yø judío ngue fɛstho na̱ ra̱ hoga̱ 'da'yo hya̱, bi gohi ngue yø nsʉiui Oja̱. Ja̱na̱ngue i̱ mɛnhna̱ hya̱ Oja̱ p'ʉ ha 'bʉhyø ja̱'i̱ hi̱ngyø judío. Pɛ ma̱da̱gue'a̱, nu̱na̱ Oja̱ xquetho ngue di̱ ma̱'ʉ yø judío. Porque nu̱'ʉ yø mboxita'ʉ gue'ʉ yø thanhni̱ Oja̱'ʉ. \v 29 Nu̱na̱ Oja̱, hi̱nja̱m'mø ngue di cohrá̱ mmʉi na̱. Nu̱ to gä bi zofo, hangu̱ ra̱ pa di̱ ma̱di̱ 'nɛ̱ di ja̱pi̱. \v 30 Nu̱'mø ma̱ m'mɛt'o, xa̱ mmɛstho te mi̱ ma̱n'Oja̱'ʉ yø ja̱'i̱ hingyø judío. Pɛ nu̱ya ngue 'nɛ̱hyø judío bi̱ mɛstho te mma̱n'Oja̱ ya, ja̱na̱ngue Oja̱ bi u̱nná̱ ma̱te'ʉ yø ja̱'i̱ hi̱ngyø judío ya. \v 31 Nu̱ya yø judío bi̱ mɛspa̱tho te mma̱n'Oja̱. Pɛ nu̱na̱ Oja̱, ni̱ netho ngue di u̱nná̱ ma̱te tengu̱tho i u̱nná̱ ma̱te'ʉ yø ja̱'i̱ hi̱ngyø judío. \v 32 Nu̱na̱ Oja̱, ngu̱na̱ bi 'yøt'e, bi u̱nna̱ 'yu̱ ngue gätho yø ja̱'i̱ bi̱ mɛspa̱tho te mma̱, para ngue da̱ zäp'ʉ 'da di u̱ntho rá̱ ma̱te gätho yø ja̱'i̱. \s1 --------- \p \v 33 Hi̱njongui̱ pøni̱ ngue di pa̱di̱ xa̱ndønho hangu̱ ga̱ngu̱ ra̱ nho i ja Oja̱. Hi̱njongui̱ pa̱di̱ hangu̱ ga̱ngu̱ rá̱ mfa̱di̱ Oja̱ i ja. Hi̱njongui̱ pa̱di̱ hangu̱ ga̱ngu̱ rá̱ n'yomfɛ̱ni̱ i ja. Porque hi̱njongui̱ pøni̱ ngue di pa̱di̱ xa̱ndønho tengu̱ ɛga̱ 'yo Oja̱. \v 34 Hi̱njonni̱ ja̱'i̱ di pøni̱ ngue di ti̱ni̱ xa̱ndønho hanja rá̱ n'yomfɛ̱ni̱ Oja̱, 'nɛ̱ hi̱njonni̱ ja̱'i̱ di t'ɛ̱mbi̱ ngue bi xännbi̱ te øt'e. \v 35 Nu̱na̱ Oja̱, hi̱ngra̱ mi̱hi̱ na̱ ngue da̱ 'yɛ̱nyø ja̱'i̱ ya mi̱ ndu̱pa̱te Oja̱'a̱ te bi u̱nni̱. \v 36 Porque nu̱ te gäma̱ cosa dí̱ nnu̱hʉ ngue ja, Oja̱ bá̱di̱ u̱ni̱. Go bi hoc'a̱ 'nɛ̱ gä go rá̱ mmɛti'a̱. A nu̱yá, hønsɛ Oja̱ i ja ngue da̱ t'ɛ̱spi̱ para za̱ntho. Da̱ ngu̱t'a̱tho. \s1 --------- \c 12 \p \v 1 Ague ma̱ zi cu̱'a̱hʉ, ma̱thoguitho ngue bi 'dacjʉ rá̱ ma̱te Oja̱. Ja̱na̱ngue dí ha̱gä ra̱ ts'ɛdi dí xi'a̱hʉ ngue gui u̱nni̱ mmʉihʉ Oja̱, n'namhma̱ ngue hangu̱ ra̱ pa gui 'yøthʉ'a̱ te rá̱ pähä Oja̱. Guehna̱ ra̱ nda̱nne i ja ngue gui 'yørpa̱hʉ Oja̱ na̱ya. \v 2 A nu̱yá, da̱mi̱ pähni̱ n'yomfɛ̱ni̱hʉ ya. 'Yo guí øthʉ tengu̱tho øtyø ts'oc'ɛ̱i̱ ua ja ra̱ xi̱mhäi. Da̱mi̱ 'yøt'e ngue da̱ gom'na'yo'a̱ te ja ngue gdí̱ n'yohʉ. Ja̱na̱ngue da̱ zäp'ʉ gui pa̱hmʉ xa̱nho'a̱ te rá̱ pähä Oja̱. Nu̱na̱ te ra̱ nho nne Oja̱ ngue gdí̱ n'yohʉ, da̱ gue'a̱ gui 'yøthʉ'a̱. \p \v 3 Oja̱ bi 'yøtra̱ ma̱te bi 'dacä ra̱ ts'ɛdi ngue ga̱ xi'a̱hʉ te ja ngue gui 'yøthʉ. 'Yo to di̱ nne ma̱n'na ra̱ 'bɛfi xa̱nhɛ̱ts'i̱ ngue'a̱ te ra̱ 'bɛfi bi u̱n'Oja̱. Sinoque da̱ hya̱cra̱ güɛnda xa̱nho te 'bɛ'a̱ ma̱'bɛfi bi t'u̱nni̱. \v 4 Ya guí̱ nnu̱hʉ ngue rá̱ do'yo ra̱ ja̱'i̱, xa̱ngu̱ yø xɛqui i ja ngue 'dama̱ 'dan'yo i pɛfi. \v 5 Xquet'a̱ njarbʉtho yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ya. Ma̱da̱gue'a̱ xa̱ngu̱jʉ, pɛ ɛ̱ntho n'na nc'ɛ̱i̱tho di jahʉ. Porque gätho ma̱ n'yohʉ ra̱ Cristo. Pɛ nu̱na̱ ra̱ 'bɛfi bi 'dacjʉ Oja̱, 'dama̱ 'dan'yo ma̱ 'bɛfi na̱. \p \v 6 Oja̱ bi zänni̱ tema̱ 'bɛfi di tocabi n'na ngu̱ n'najʉ. Ya gue'a̱ ra̱ 'bɛfi ja ngue ga̱ øthʉ'a̱ p'ʉya. I 'bʉhyø ja̱'i̱ ngue bi t'u̱nná̱ 'bɛfi ngue drá̱ pønga̱hya̱ Oja̱. Pɛ nu̱'a̱ te ra̱ hya̱ di bɛ̱nnba̱ Oja̱ da̱ ma̱, hønt'a̱ da̱ ma̱n'a̱. \v 7 I 'bʉhyø ja̱'i̱ bi t'u̱nná̱ 'bɛfi ngue da̱ mäxrá̱ mmi̱c'ɛ̱i̱ui. Pɛ i jatho ngue co gätho rá̱ mmʉi di 'yøtra̱ 'bäxte. I 'bʉhyø ja̱'i̱ bi t'u̱nná̱ 'bɛfi ngue di̱ nxännba̱te rá̱ hya̱ Oja̱. Pɛ i jatho ngue di̱ nxännba̱te xa̱nho. \v 8 I 'bʉhyø ja̱'i̱ bi t'u̱nná̱ 'bɛfi ngue di ha̱tra̱ ts'ɛdi yø mmi̱'yɛ̱c'ɛ̱i̱ui. Pɛ di ja ndu̱mmʉi ngue da̱ 'yøt'a̱ te rá̱ 'bɛfi pɛfi. I 'bʉhyø ja̱'i̱ ngue bi t'u̱nná̱ 'bɛfi ngue co nu̱'a̱ te pɛts'i, da̱ mäxyø mmi̱c'ɛ̱i̱ui. Pɛ 'yo di ya̱ yø mmʉi ngue'a̱ te ra̱ 'bäxte da̱ 'yørpa̱ rá̱ mmi̱c'ɛ̱i̱ui. I 'bʉhyø ja̱'i̱ ngue bi t'u̱nná̱ 'bɛfi ngue di̱ m'mɛt'o p'ʉ di̱ mpɛti yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱. Pɛ jatho ngue da̱ gämfɛ̱ni̱ da̱ 'yøt'e xa̱nho'a̱ te rá̱ 'bɛfi pɛfi. I 'bʉhyø ja̱'i̱ bi t'u̱nná̱ 'bɛfi ngue da̱ mäts'i to ja te hɛ̱mbi̱. Pɛ nu̱'a̱ ra̱ 'bäxte da̱ 'yørpa̱bi̱ rá̱ mmi̱c'ɛ̱i̱ui, co n'na ra̱ pähätho di 'yøt'e. \s1 --------- \p \v 9 Pɛ gue ma̱jua̱ni̱ ngue ni̱ mmʉi gdí̱ ma̱hni̱ mmi̱c'ɛ̱i̱ui n'na ngu̱ n'na'a̱hʉ. Da̱mi̱ hyɛhmʉ p'ʉ ra̱ nts'o. Da̱mi̱ 'yøthʉ ra̱ nho. \v 10 I jatho ngue gui̱ ma̱hni̱ mmi̱c'ɛ̱i̱ui n'na ngu̱ n'na'a̱hʉ porque gätho ga̱di̱ ncu̱hʉ ngue ra̱ Cristo. N'na ngu̱ n'na'a̱hʉ da̱mi̱ hyonnbi̱ ha di hnu̱ ma̱nsu̱ mi̱'da ni̱ cu̱hʉ. \v 11 'Yo guí säyathohʉ, da̱mi̱ hya̱hʉ ra̱ ts'ɛdi'a̱ te ja ngue gui 'yøthʉ. Co gätho ni̱ mmʉi gdí 'yørpa̱hʉ rá̱ 'bɛfi ma̱ Hmu̱hʉ Jesucristo. \v 12 Za̱nt'a̱ da̱mi̱ johyahʉ ngue bi di̱nni̱ mmʉihʉ hanja'a̱ ra̱ nho ja ngue di̱ nja. Nu̱'mø guí sähʉ ra̱ n'ʉ, da̱mi̱ sɛti xa̱nho. 'Nɛ̱ da̱mi̱ mat'Oja̱hʉ hangu̱ ra̱ pa, 'yogui säyathohʉ. \v 13 Nu̱'ʉ ni̱ mmi̱'yɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ 'mø ngue hi̱n'yʉ te da̱ hyoni̱, da̱mi̱ fäxhʉ. A nu̱'ʉ yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ yap'ʉ ni̱ 'yɛ̱hɛ̱, da̱mi̱ u̱nhnʉ ra̱ ts'äya. \p \v 14 A nu̱'ʉ yø ja̱'i̱ sʉ'a̱hʉ, da̱mi̱ 'yäphʉ Oja̱ ngue di ja̱pi̱. 'Yo tema̱ ya̱nthi̱ guí äphʉ Oja̱ ngue da̱ thogui. \v 15 Nu̱p'ʉ ha di johya ni̱ mmi̱c'ɛ̱i̱hʉ, xquet'a̱ da̱mi̱ johyahʉ. Nu̱p'ʉ zonni̱ mmi̱c'ɛ̱i̱hʉ, xquet'a̱ ja da̱mi̱ nzomhmʉ p'ʉ. \v 16 Gätho da̱mi̱ nnu̱ ma̱nho n'na ngu̱ n'na'a̱hʉ. O ga̱di̱ 'yɛ̱xhʉ. Da̱mi̱ 'yøt'e ngue 'da'igu̱'a̱hʉ'ʉ yø ja̱'i̱ hi̱nga̱ njua̱ni̱. 'Yo sä guí ɛ̱na̱ ngue go jasɛ ni̱ mfa̱di̱hʉ. \p \v 17 'Yo ga̱di cospa̱bi̱'a̱ te ra̱ nts'o øt'a̱'i̱ ni̱ mmi̱c'ɛ̱i̱hʉ. Da̱mi̱ ja ndu̱mmʉihʉ ngue nu̱'a̱ te xa̱nho, da̱ gue'a̱ gui 'yøthʉ'a̱. \v 18 Da̱mi̱ hyoni̱ ha gdí̱ n'amigohʉ gätho yø ja̱'i̱ asta̱ nu̱p'ʉ go da̱ zä. Gui ja ndu̱mmʉi ngue 'yo ga̱di̱ nju̱nthʉ. \v 19 Ague ma̱ zi cu̱'a̱hʉ, 'yo ga̱di cots'i te t'øt'a̱hʉ. Da̱mi̱ hyɛmhma̱hʉ hma̱, nu̱'a̱ Oja̱ go di cots'a̱. Porque nt'ot'i p'ʉ ja ra̱ Ma̱ca̱ Libro ra̱ hya̱ ngue ɛ̱n'Oja̱: “Nu̱gä, go ni̱ 'yɛ̱ ma̱ xi ngue ga̱ jagä ra̱ castigo. Go ga̱ ju̱t'ä'a̱ te øt'a̱hʉ yø ja̱'i̱”, ɛ̱n'Oja̱. \v 20 Xquet'a̱ nt'ot'i ra̱ hya̱ ngue ɛ̱n'Oja̱: “Nu̱'mø gá̱ nu̱ ni̱ nsʉiui ngue tu̱ ma̱nthu̱hu̱, da̱mi̱ u̱nna̱ hmɛ̱ da̱ zi. Nu̱'mø gá̱ nu̱ ngue tu̱the, da̱mi̱ u̱nna̱ dehe da̱ zi. Nu̱'mø guí ørpa̱bi̱ ni̱ nsʉiui tengu̱ na̱ ra̱ hya̱ na̱ya, ya da̱ mɛsrá̱ sä, porque da̱ zo rá̱ mmʉi'a̱ te ra̱ nts'o xa̱ 'yøt'a̱'i̱”. \v 21 Ma̱nma̱ nda̱p'a̱hʉ ra̱ nts'o ngue gui 'yøt'e tengu̱tho øt'a̱ ni̱ nsʉihʉ. Sinoque da̱mi̱ ta̱phʉ ra̱ nts'o ngue gui 'yørpa̱bi̱ ra̱ nho ni̱ nsʉihʉ. \s1 --------- \c 13 \p \v 1 Gätho yø ja̱'i̱ 'bʉi, jatho ngue da̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ yø ts'ʉt'abi. Porque gätho yø ts'ʉt'abi, Oja̱ bi zännbi̱ ngue ja yø cargo. Hi̱njo'o ra̱ ts'ʉt'abi ngue da̱ zänsɛ ngue di̱ nja rá̱ cargo. \v 2 A nu̱ ra̱ ja̱'i̱ fɛspa̱tho te mma̱nna̱ ts'ʉt'abi, nu̱na̱ Oja̱ bi 'yɛ̱xra̱ ts'ʉt'abi, go guehna̱ fɛspa̱bi̱ rá̱ hya̱ na̱. Ya rá̱ ts'oquisɛ ra̱ ja̱'i̱ p'ʉ da̱ japra̱ castigo ra̱ ts'ʉt'abi. \v 3 Porque yø ts'ʉt'abi hi̱nga̱ 'bʉi ngue di pihyø ja̱'i̱ nu̱ya øtra̱ nho. Sinoque guehya yø ja̱'i̱ xa̱nts'o te øt'e i cot'i. Nu̱'mø guí̱ nne ngue hi̱ngui̱ su̱hʉ yø ts'ʉt'abi, da̱mi̱ 'yøthʉ ra̱ nho n'namhma̱ ngue da̱ hnu̱ ma̱nho'a̱hʉ. \v 4 Porque yø ts'ʉt'abi, rá̱ 'bɛfi Oja̱ ørpe para ngue da̱ mäxa̱hʉ. Pɛ nu̱'mø ngue xa̱nts'o te guí øthʉ, ya gui su̱hʉ ra̱ ts'ʉt'abi p'ʉya. Ya säp'ʉ ha̱ ra̱ ts'ɛdi ra̱ ts'ʉt'abi ngue di ja'a̱hʉ ra̱ castigo. Porque rá̱ 'bɛfi Oja̱ ørpe ngue da̱ japra̱ castigo yø ja̱'i̱ xa̱nts'o te øt'e. \v 5 Ja̱na̱ngue ja ts'ɛditho ngue da̱ t'ɛ̱c'ɛ̱i̱ te di̱ ma̱nda yø ts'ʉt'abi. Pɛ hi̱ndi̱ 'yøtyø ja̱'i̱'a̱ ngue da̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ ts'ʉt'abi ngue høntho di̱ mpommi̱ ra̱ castigo, sinoque da̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ te mma̱nyø ts'ʉt'abi porque ni̱ 'yu̱p'ʉ ngue da̱ t'ɛ̱c'ɛ̱i̱ te di̱ ma̱nda yø ts'ʉt'abi. \p \v 6 Ja̱na̱ngue da̱mi̱ ju̱thʉ ra̱ nju̱thäi 'mø njʉi. Porque yø ts'ʉt'abi øtra̱ 'bɛfi nu̱na̱ bi u̱n'Oja̱. \v 7 Nu̱ to gä guí tu̱phʉ, da̱mi̱ ju̱thʉ. Nu̱ to ndu̱pa̱te ra̱ nju̱thäi, da̱ gu̱tra̱ nju̱thäi. Ogue ndu̱pa̱te ra̱ cooperación, da̱ gu̱t'i̱. Da̱mi̱ nu̱ ma̱nsu̱hʉ te'o gätho ja yø cargo. \s1 --------- \p \v 8 Nu̱'mø ngue guí̱ ndu̱pa̱tehʉ, 'yo di̱ njarbʉtho, da̱mi̱ ju̱thʉ. Nu̱'a̱ ja ngue gui 'yøthʉ hangu̱ ra̱ pa, da̱mi̱ ma̱hni̱ mmi̱c'ɛ̱i̱ui n'na ngu̱ n'na'a̱hʉ. Porque nu̱ ra̱ ja̱'i̱ di̱ ma̱hrá̱ mmi̱c'ɛ̱i̱ui, ya ga̱ 'yo tengu̱tho ra̱ hya̱ mma̱mp'ʉ ja ra̱ ley ja ngue da̱ n'yo yø ja̱'i̱. \v 9 A nu̱na̱ ra̱ hya̱ di̱ ma̱nda ra̱ ley i ɛ̱na̱: “'Yo grá̱ 'yots'om'mäi. 'Yo grá̱ hyote. 'Yo grá̱ bɛ̱. 'Yo to guí sännba̱ ra̱ fɛhni̱. 'Yo guí̱ nnehʉ n'na ra̱ cosa ngue ndan'yo to rá̱ mmɛti”. Guehya yø hya̱ ja ua di̱ ma̱nda ra̱ ley ya. 'Nɛ̱ ja mi̱'da yø hya̱ ngue di̱ ma̱nda. Pɛ gätho ja di̱ mpɛnhua yø hya̱ mma̱mp'ʉ ja ra̱ ley ngue ɛ̱na̱: “Da̱mi̱ ma̱hni̱ mmi̱c'ɛ̱i̱ui tengu̱tho gni̱ ne ngue di̱ ma ma̱ma̱di̱'i̱”. \v 10 Porque ra̱ ja̱'i̱ di̱ ma̱hrá̱ mmi̱c'ɛ̱i̱ui, ya hi̱n tema̱ nts'o ørpa̱bi̱ rá̱ mmi̱c'ɛ̱i̱ui. Ja̱na̱ngue nu̱ ra̱ ja̱'i̱ di̱ ma̱hrá mmi̱c'ɛ̱i̱ui, ɛ̱ntho 'mø di pa̱di̱ xa̱nho te mma̱mp'ʉ ja ra̱ ley, porque gue'a̱ te mma̱mp'ʉ ja ra̱ ley ga̱ 'yo. \p \v 11 Guehya yø hya̱ jatho ngue gdí̱ n'yohʉ ya. Ya guí̱ nnu̱hʉ, nu̱'mø ra̱ pa da̱mbá̱ ɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ ra̱ hoga̱ 'da'yo hya̱, ma̱di̱ 'bɛtyø pa 'mø. Pɛ nu̱yá, n'na pa ngu̱ n'na pa bá̱ cuatyø pa ngue da̱ ɛ̱p'ʉ ra̱ Cristo ma̱ Ya̱ntehʉ. Ya hi̱ngui̱ ja ngue ga̱ nsäyathohʉ ya. \v 12 Ya ni̱ ma da̱ ga̱xyø pa di̱ m'mʉhmʉ ua ja ra̱ xi̱mhäi, ya bá̱ cuatyø pa ga̱ m'mʉhmʉ p'ʉ 'bʉ Oja̱. Ja̱na̱ngue nu̱yá, da̱mi̱ hyɛhmʉ p'ʉ ra̱ nts'o ga̱ 'yo yø ja̱'i̱ ua ja ra̱ xi̱mhäi. Gä gue'a̱ te xa̱nho gui 'yøthʉ. 'Yo di ta̱p'a̱hʉ ra̱ nts'o. \v 13 Ma gda̱ 'yohʉ'a̱ ra̱ nho ni̱ 'yu̱p'ʉ gdá̱ 'yohʉ. Hi̱nga̱ n'i̱ti̱hʉ. 'Nɛ̱ hi̱nga̱ m'mʉhmʉ p'ʉ ha 'bʉhyø mi̱nhni̱. Hi̱nga̱ n'yots'om'mäihʉ. 'Nɛ̱ hi̱nga̱ ndu̱nhnʉ. 'Nɛ̱ hi̱nga̱ nsɛyahʉ. \v 14 Nu̱'a̱ ma̱ Hmu̱hʉ Jesucristo, gä ra̱ nho i̱ n'yo'a̱, da̱ ngu̱t'a̱tho gdí̱ n'yohʉ ya. 'Yo sä guí ɛ̱mhmʉ ngue i sätho gui 'yøthʉ ra̱ nts'o ga̱ 'yo yø ja̱'i̱. Nu̱'a̱, hi̱n'na̱'a̱. \s1 --------- \c 14 \p \v 1 Nu̱ ra̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue tobe hi̱ngui̱ ti̱ni̱ xa̱nho rá̱ mmʉi hanja'a̱ ra̱ hya̱ ɛ̱c'ɛ̱i̱, nu̱p'ʉ ha ga̱di̱ mpɛtihʉ da̱mi̱ u̱nhnʉ ra̱ ts'äya. 'Yo guí̱ nne ngue gui̱ nju̱n'ma̱ hya̱thohʉ. \v 2 Porque 'bʉ i'da yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue ti̱ni̱ xa̱nho p'ʉ ja yø mmʉi ngue sä da̱ zi gätho'a̱ te ts'i. Pɛ 'bʉ hmi̱'da yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ p'ʉya, ngue hi̱ngui̱ ti̱ni̱ xa̱nho p'ʉ ja yø mmʉi hanja'a̱ ra̱ hya̱ ɛ̱c'ɛ̱i̱. I ɛ̱na̱ ngue ra̱ ts'oqui da̱ 'yøt'e ngue da̱ zi ra̱ ngø, ja̱na̱ngue ɛ̱na̱ ngue høndyø cosa ngue hi̱ngra̱ ngø sä da̱ zi. \v 3 A nu̱yá, nu̱ ra̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue si gätho'a̱ te si yø ja̱'i̱, 'yo di ɛ̱mbi̱ ngue hi̱ngui̱ ho te øtra̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ nu̱'a̱ ha̱jtho yø cosa si. Xi mma̱ngu̱ ra̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ nu̱'a̱ ha̱jtho yø cosa si, 'yo di ɛ̱mbi̱ ngue hi̱ngui̱ ho te øtra̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ nu̱'a̱ si gätho'a̱ tengue ts'i. Porque ya ra̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱, ya o rá̱ 'yɛ Oja̱. \v 4 Nu̱ ra̱ mɛfi n'nan'yo to di̱ mpɛhmi̱, ¿teni̱ 'bɛ'a̱ guí ɛ̱na̱ go gui japi ngue gui 'yɛ̱mbi̱ hi̱nga̱ gue'a̱ te øt'e? Nu̱'a̱ rá̱ hmu̱ ra̱ mɛfi, go da̱ ma̱n'a̱ ngue'mø xa̱nho te øtrá̱ mɛfi ogue hi̱n'na̱. Pɛ nu̱ ra̱ ja̱'i̱ ngue ra̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ da̱ gomma̱nho, porque nu̱'a̱ rá̱ Hmu̱ jasɛ rá̱ ts'ɛdi ngue da̱ zä da̱ 'yøt'e ngue da̱ gomma̱nho. \p \v 5 I 'bʉ i'da yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ya, ɛ̱mbi̱ ngue ja dra̱ pa ta̱te xa̱ndʉxqui ngue mi̱'da yø pa. Ximmi̱ 'bʉ hmi̱'da p'ʉya, ɛ̱mbi̱ ngue gätho yø pa, gä 'da'igu̱tho. Ja̱na̱ngue nu̱yá, n'na ngu̱ n'na yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱, nu̱ te ra̱ hya̱ ti̱mp'ʉ ja rá̱ n'yomfɛ̱ni̱ ngue ɛ̱mbi̱ xa̱nho, da̱ 'yøt'a̱ te ra̱ hya̱ ti̱ni̱. \v 6 Nu̱ ra̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue ja n'na ra̱ pa su̱pi̱, ga̱ nzu̱p'a̱ ra̱ pa'a̱ ngue nnu̱ ma̱nsu̱ Oja̱. A nu̱ ra̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue hi̱ngui̱ su̱pra̱ pa su̱prá̱ mmi̱'yɛ̱c'ɛ̱i̱ui, hi̱ngui̱ su̱p'a̱ ra̱ pa'a̱ porque nu̱ te øt'e, gue'a̱ ga̱ nnu̱ ma̱nsu̱ Oja̱'a̱. A nu̱ ra̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue si gätho'ʉ yø cosa i ts'i, i si, porque di ja ma̱mma̱di̱ Oja̱ ngue'a̱ te gä si. A nu̱ ra̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ɛ̱na̱ ngue i ja 'da yø cosa ngue hi̱ngui̱ nnep'a̱ Oja̱ ngue da̱ zi, ya hi̱ngui̱ si, porque gue'a̱ ga̱ nnu̱ ma̱nsu̱ Oja̱'a̱ te øt'e. 'Nɛ̱ xquet'a̱ di ja ma̱mma̱di̱ Oja̱ ngue te si. \p \v 7 Hi̱njo'o ngue to da̱ zänsɛ te da̱ n'yo, porque gäthoga̱hʉ dí ohʉ rá̱ 'yɛ ma̱ Hmu̱hʉ Jesucristo. Nu̱'mø dí tehʉ, dí ohʉ rá̱ 'yɛ. Nu̱'mø dá̱ tu̱hʉ, dí ohʉ rá̱ 'yɛ. \v 8 Ja̱na̱ngue nu̱yá, mɛ̱nte dí 'bʉhmʉ, ya gdá̱ 'bʉhmʉ'a̱ ngue ga̱ ørpa̱hʉ rá̱ pähä ma̱ Hmu̱hʉ Jesucristo. Nu̱'mø ja ngue ga̱ tu̱hʉ, gue'a̱ ma̱ Hmu̱hʉ sänni̱ ngue ga̱ tu̱hʉ. Ja̱na̱ngue nu̱yá, gue'mø dí tehʉ, ogue xtá̱ tu̱hʉ, gue'a̱ ra̱ Hmu̱ dí ohʉ rá̱ 'yɛ. \v 9 Ra̱ Cristo bi du̱ 'nɛ̱ ma̱hømbi̱ m'mʉi para ngue da̱ gohi ngue gue'a̱ ma̱ Hmu̱hʉ'a̱. Ngu̱'mø dí tehʉ, ngu̱'mø xtá̱ tu̱hʉ, gue'a̱ ma̱ Hmu̱hʉ'a̱. \p \v 10 Nu̱'a̱ ngue ra̱ ja̱'i̱tho, hi̱ngui̱ sä ngue da̱ hya̱spa̱ ra̱ güɛnda te ga̱ 'yo rá̱ cu̱. Hi̱ngui̱ sä ngue sä da̱ 'yɛ̱mbi̱ hi̱ngui̱ ho te ga̱ 'yo rá̱ cu̱. Porque bá̱ ɛ̱p'ʉ ra̱ pa ngue gäthoga̱hʉ ga̱ sømhmʉ p'ʉ ja rá̱ hmi̱ rá̱ dä ra̱ Cristo. Nu̱na̱ p'ʉya, go da̱ hya̱sca̱hʉ ra̱ güɛnda na̱. \v 11 Porque nt'ot'i p'ʉ ja ra̱ Ma̱ca̱ Libro ra̱ hya̱ ngue ɛ̱na̱: “Nu̱ te dí̱ mma̱ngä, ma̱jua̱ni̱ ngue di̱ nja'a̱, ɛ̱nna̱ Oja̱ i 'bʉi. Nu̱gä dí xi'a̱hʉ ngue gätho yø ja̱'i̱ di̱ nda̱ntyøhmu̱ p'ʉ ha ga̱ m'mʉcä. Gätho yø ja̱'i̱ p'ʉya da̱ ma̱ ngue guecä drá̱ Oja̱gä”, ɛ̱nna̱ hya̱. \v 12 Ja̱na̱ngue nu̱'a̱ ra̱ ora'a̱ p'ʉya, n'na ngu̱ n'najʉ ga̱ däpsɛhʉ ra̱ güɛnda Oja̱ te xtá̱ n'yohʉ. \s1 --------- \p \v 13 Ya hi̱ngui̱ sä ngue ga̱ ha̱spa̱hʉ ra̱ güɛnda ma̱ mmi̱'yɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ ngue ga̱ ɛ̱mphʉ hi̱ngui̱ ho te ga̱ 'yo. A nu̱yá, ma ga̱ ja ndu̱mmʉi ngue hi̱ngo ma̱ ts'oquihʉ p'ʉ da̱ 'yøtra̱ ts'oqui ma̱ cu̱hʉ. \v 14 A nu̱yá, ngue ya dí ɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ ra̱ Hmu̱ Jesucristo, nu̱ tengue dí sihʉ, ya dí pa̱hmʉ njua̱ni̱ ngue hi̱n tema̱ cosa di ja ngue ga̱ ɛ̱mhmʉ ngue ra̱ ts'oqui dí øthʉ 'mø dá̱ sihʉ. Pɛ nu̱ ra̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ɛ̱na̱ ngue ra̱ ts'oqui bi 'yør'mø bi zi'a̱ te dí sihʉ, ya ra̱ ts'oqui bi 'yøt'e, porque bi zi 'nɛ̱ ɛ̱mbi̱ ngue hi̱ngui̱ ho. \v 15 Ja̱na̱ngue nu̱'mø ma̱jua̱ni̱ ngue ga̱di̱ ma̱hni̱ cu̱, 'yo guí sihʉ n'na ra̱ cosa nu̱'a̱ di ts'onnba̱bi̱ rá̱ mmʉi ni̱ cu̱. Ra̱ Cristo ya bi du̱ ngue bi ya̱ni̱. 'Yo gni̱ 'yøthʉ'a̱ ngue gui ts'onnba̱hʉ rá̱ n'yomfɛ̱ni̱, ngue høntho go guí̱ nne guí sihʉ n'na ra̱ cosa xa̱ncʉhi. \v 16 Ma̱da̱gue'a̱ guí pa̱hmʉ njua̱ni̱ ngue xa̱nho te guí øthʉ, pɛ 'yo gni̱ 'yøthʉ'a̱ ngue da̱ 'yɛ̱mbyø ja̱'i̱ ngue ra̱ ts'oqui guí øthʉ. \v 17 Porque nu̱yá, ngue gue'a̱ Oja̱ dí ørpa̱hʉ rá̱ pähä, ya hi̱ngui̱ ja ts'ɛdi ngue ga̱ sihʉ'a̱ te gä da̱di ho ga̱ sihʉ. A nu̱'a̱ ja ts'ɛditho ngue ga̱ øthʉ, gue'a̱ ngue ga̱ ha̱hma̱ mmʉi ga̱ n'yohʉ xa̱nho, 'nɛ̱ ja ts'ɛdi ngue ga̱ nhojpa̱hʉ te'o da̱di̱ nsʉhmʉ, ma ga̱ johyahʉ ngue ya dí̱ n'yohʉ ra̱ Espíritu Santo. \v 18 Porque nu̱ ra̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue ørpa̱bi̱ rá̱ pähä ra̱ Cristo, guehya yø hya̱ dá̱ mma̱ngä nnepe ngue da̱ n'yo ra̱ ja̱'i̱. 'Nɛ̱ nu̱na̱ Oja̱ i̱ nnu̱ ma̱nho te ga̱ 'yo ra̱ ja̱'i̱, da̱ guehyø ja̱'i̱ p'ʉya xquet'a̱ da̱ nu̱ ma̱nho. \p \v 19 Ma ga̱ homhmʉ ra̱ hya̱ ngue hi̱nga̱ nju̱n'ma̱hya̱hʉ. N'na ngu̱ n'najʉ, ma ga̱ honnba̱hʉ ha di zacyø nt'ɛ̱c'ɛ̱i̱ ma̱ mmi̱'yɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ. \v 20 'Yo ga̱di ts'onnba̱hʉ rá̱ 'bɛfi Oja̱ ngue co nu̱'a̱ te guí sihʉ. Ma̱jua̱ni̱ ngue gätho'a̱ te i ts'i, gä xa̱nho ngue da̱ ts'i. Pɛ nu̱'mø 'bʉp'ʉ ha dí 'bʉhmʉ n'na ra̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ nu̱'a̱ ɛ̱na̱ ngue ra̱ ts'oqui da̱ 'yør'mø da̱ zi'a̱ te dí sihʉ, ma̱n'na xa̱nho ngue hi̱nga̱ sihʉ'a̱ te ɛ̱na̱ ngue di 'yøtra̱ ts'oqui 'mø da̱ zi. \v 21 Ma̱n'na xa̱nho ngue hi̱nga̱ sahʉ ra̱ ngø, ni̱ xi̱ngra̱ vino ga̱ sihʉ, hi̱nga̱ nne ngue ga̱ øthʉ'a̱ tengue di 'yøtra̱ ts'oqui ma̱ cu̱hʉ. Hi̱nga̱ øthʉ'ʉ yø hya̱ di ts'onnba̱bi̱ rá̱ nt'ɛ̱c'ɛ̱i̱ i ja. \v 22 'Yo guí̱ nne ngue nu̱ te guí sihʉ, gue'a̱ gdi̱ nju̱nt'ui ni̱ cu̱hʉ'a̱. Ya guí ɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ ngue gä xa̱nho'a̱ te guí sihʉ, da̱ gue Oja̱ p'ʉya, ya pa̱di̱ te guí øthʉ. A nu̱yá, ra̱ mmɛ̱nthi̱ bi̱ nthɛui ra̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ nu̱'a̱ pa̱di̱ xa̱nho p'ʉ ja rá̱ mmʉi ngue xa̱nho te øt'e, 'nɛ̱ hi̱ngui̱ ɛ̱nná̱ n'yomfɛ̱ni̱ ngue ra̱ ts'oqui øt'e ngue te ga̱ 'yo. \v 23 Pɛ nu̱ ra̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue si n'na ra̱ cosa nu̱'a̱ ɛ̱mbi̱ ngue hi̱ngui̱ ho, nu̱'mø bi zi, ya ra̱ ts'oqui bi 'yøt'e. Porque hi̱ngrá̱ mmʉi ga̱ nzi'a̱ te si. Nu̱ ra̱ ja̱'i̱ da̱ 'yøt'a̱ te ɛ̱mbrá̱ mmʉi ngue hi̱ngui̱ ho da̱ 'yøt'e, nu̱'mø bi 'yøt'e, ya ra̱ ts'oqui øt'e. \s1 --------- \c 15 \p \v 1 A nu̱jʉ, ngue ya ti̱ni̱ xa̱nho ma̱ n'yomfɛ̱ni̱hʉ'a̱ te ja ngue gdá̱ 'yohʉ, i jatho ngue ga̱ sɛrpa̱hʉ ma̱ mmi̱'yɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ nu̱'ʉ hi̱ngui̱ ti̱ni̱ xa̱nho p'ʉ ja yø n'yomfɛ̱ni̱ te ja ngue di̱ n'yo. Hi̱nga̱ honsɛhʉ ra̱ nho ngue di tocaga̱hʉ, sinoque ga̱ honnba̱hʉ ra̱ nho mi̱'da yø ja̱'i̱. \v 2 N'na ngu̱ n'najʉ, jatho ngue ga̱ øthʉ'a̱ te nnu̱ ma̱nho ma̱ mmi̱'yɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ. Nu̱'a̱ te dí pa̱hmʉ ngue da̱ 'yørpa̱bi̱ ra̱ nho mi̱'da yø ja̱'i̱, gue'a̱ ga̱ øthʉ'a̱, para ngue da̱ hya̱ ra̱ ts'ɛdi yø nt'ɛ̱c'ɛ̱i̱. \v 3 Porque ra̱ Cristo hi̱mbi̱ hyonsɛ ra̱ nho di tocabi. Ya mma̱nna̱ Ma̱ca̱ Libro te ra̱ hya̱ bi xi Oja̱, ngue bi 'yɛ̱mbi̱: “Nu̱'ʉ yø ja̱'i̱ sʉ'i, xquet'a̱ 'nɛ̱qui̱ bi zʉqui”, bi 'yɛ̱mbi̱. \v 4 Nu̱ te gäma̱ hya̱ nt'ot'i ra̱ Ma̱ca̱ Libro, bi̱ ma nt'ot'i para ngue ga̱ xähmʉ 'nɛ̱ ga̱ pa̱hmʉ hanja'a̱ ra̱ hya̱ i̱ mma̱. Nu̱na̱ ra̱ hya̱ mma̱nna̱ Ma̱ca̱ Libro, 'nɛ̱ ti̱mma̱ mmʉihʉ hanja, di ha̱tra̱ ts'ɛdi ma̱ mmʉihʉ ngue ga̱ sɛti te dí thohmʉ. Porque dí pa̱hmʉ ngue di̱ nja'a̱ te ra̱ hya̱ nt'ot'i. \v 5 Nu̱na̱ Oja̱ di ha̱tra̱ ts'ɛdi ma̱ mmʉihʉ ngue ga̱ sɛti te gä ra̱ n'ʉ ja ngue ga̱ thohmʉ. Dí̱ nnegä ngue Oja̱ da̱ 'yøt'e ngue n'na ngu̱ n'na'a̱hʉ, da̱ zä gui̱ n'yohʉ tengu̱tho i̱ n'yo ra̱ Jesucristo. 'Nɛ̱ da̱ 'yøt'e ngue xøgue da̱ 'da'igu̱ ni̱ n'yomfɛ̱ni̱hʉ. \v 6 Ja̱na̱ngue da̱ zäp'ʉ ngue xøgue n'na hya̱tho gui 'yɛ̱spa̱hʉ na̱ Oja̱ rá̱ Papá ma̱ Hmu̱hʉ Jesucristo. \s1 --------- \p \v 7 Gue'a̱ di t'ɛ̱spa̱bi̱ Oja̱'a̱, ngue gui 'yøt'e ngue guí̱ n'amigohʉ n'na ngu̱ n'na. Ngu̱na̱ ja ngue gui 'yøthʉ porque ra̱ Cristo bi 'yøt'e ngue dá̱ n'amigohʉ'a̱. \v 8 Ya guí̱ nnu̱hʉ ngue ra̱ Cristo bí 'yɛ̱hɛ̱ ngue di ja̱pyø judío. Nu̱'a̱ te ra̱ hya̱ bi̱ ma ma̱ya̱t'i̱bi̱'ʉ ma̱ mboxitahʉ 'mø ma̱nja̱m'mø, gue'a̱ bi 'yɛ̱hɛ̱ bi 'yøt'a̱. Ja di̱ nɛ̱qui̱ p'ʉya ngue Oja̱ hi̱ndi̱ pu̱mbɛ̱ni̱'a̱ te ra̱ hya̱ xa̱ ya̱t'i̱ ngue di̱ nja. \v 9 Co 'nɛ̱hyø ja̱'i̱ hi̱ngyø judío bí 'yɛ̱hra̱ Cristo ngue bi ja̱pi̱ n'namhma̱ ngue 'nɛ̱'ʉ di ja ma̱mma̱di̱ Oja̱ ngue ya bi di̱nnba̱bi̱ rá̱ ma̱te. I̱ nt'ot'i ra̱ Ma̱ca̱ Libro te ra̱ hya̱ bi xihrá̱ Papá ra̱ Cristo ngue bi 'yɛ̱mbi̱: “Nu̱p'ʉ ha 'bʉhyø ja̱'i̱ hi̱ngyø judío, ga̱ ɛ̱ts'a̱'i̱. 'Nɛ̱ ga̱ t'u̱t'a̱'i̱ yø alabansa n'namhma̱ di ba̱hyø ja̱'i̱ ngue guí ta̱te”, bi 'yɛ̱mbi̱. \v 10 I̱ mma̱nna̱ hya̱ nt'ot'i ra̱ Ma̱ca̱ Libro ngue ɛ̱na̱: “Nu̱'ʉ yø ja̱'i̱ hi̱ngyø judío, 'da di johyathoui'ʉ yø judío ngue yø thanhni̱ Oja̱”. \v 11 Ma̱n'na parte ra̱ Ma̱ca̱ Libro i̱ nt'ot'i ra̱ hya̱ ngue ɛ̱na̱: “Gätho yø ja̱'i̱ hi̱ngyø judío, da̱mi̱ 'yɛ̱spa̱hʉ Oja̱. Hønnbʉ bi zä 'bʉhyø ja̱'i̱, gä da̱ 'yɛ̱spa̱bi̱ Oja̱”. \v 12 Ra̱ pønga̱hya̱ Isaías bi 'yɛ̱na̱: “Di̱ m'mʉ'a̱ n'na rá̱ mbom'mɛto ra̱ Isaí. Nu̱ná̱, guehna̱ da̱ bøni̱ ngue hønnbʉ bi zä di̱ ma̱nda yø ja̱'i̱ ngue hi̱ngyø judío. 'Nɛ̱ nu̱ya yø ja̱'i̱ ya, guehya da̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ya ngue gue'a̱ yø Ya̱nte'a̱”. \p \v 13 Da̱ ne Oja̱ ngue gä ra̱ johya di̱ nja'a̱hʉ, 'nɛ̱ da̱ 'yøt'e ngue da̱ hyu̱ ni̱ mmʉi ngue ya guí ɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ. 'Nɛ̱ da̱ 'yøt'e ngue ra̱ Espíritu Santo da̱ xoc'a̱ ni̱ mmʉihʉ ngue ma̱n'na gdi pa̱hmʉ ngue nu̱'a̱ te ra̱ nho guí tømhmʉ di̱ nja, ma̱jua̱ni̱ ngue di̱ nja. \s1 --------- \p \v 14 Ague ma̱ zi cu̱'a̱hʉ, dí ha̱xä njua̱ni̱ ya ngue guí pa̱di̱ xa̱nho ndana̱ ra̱ nho ja ngue gdí̱ n'yohʉ ya. Ya bi di̱nni̱ mmʉihʉ xa̱nho hanja na̱ ra̱ hya̱ na̱. A nu̱yá, ya sä ngue n'na ngu̱ n'na'a̱hʉ gui opa̱n'yu̱ ni̱ cu̱hʉ hanja ra̱ hya̱ ya. \v 15 Pɛ nu̱gä njua̱ntho dá̱ xi'a̱hʉ hanja ya yø hya̱ dá̱ cuatä ra̱ sʉcua̱ ja ua. Høntho da̱di bɛ̱n'na̱hʉ hanja ra̱ hya̱, n'namhma̱ ngue hi̱nguí̱ pu̱mbɛ̱ni̱hʉ. Nu̱gä da̱di ha̱'a̱hʉ ra̱ ts'ɛdi, porque gue'a̱ ma̱ 'bɛfi bi 'dacä Oja̱'a̱ ngue ga̱ ha̱'a̱hʉ ra̱ ts'ɛdi. \v 16 Nu̱na̱ Oja̱ bi 'dacä ma̱ 'bɛfi ngue ga̱ mma̱mbra̱ hya̱ ra̱ Jesucristo p'ʉ ha 'bʉhyø ja̱'i̱ hi̱ngyø judío. Dí̱ mma̱mbrá̱ hoga̱ 'da'yo hya̱ Oja̱ n'namhma̱ ngue nu̱'ʉ yø ja̱'i̱ hi̱ngyø judío ga̱ däpä Oja̱ tengu̱tho 'mø ngue ra̱ 'bøt'e t'ørpa̱bi̱ Oja̱. Nu̱na̱ Oja̱ p'ʉya, da̱ nu̱ ma̱nho yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱, porque ra̱ Espíritu Santo ya xa̱ 'yøt'e ngue ya yø ja̱'i̱ Oja̱. \p \v 17 Da̱di ja ma̱mma̱di̱gä ra̱ Jesucristo ngue ya bi bønnma̱nho na̱ rá̱ 'bɛfi Oja̱ dí ørpe. \v 18 Hi̱nte ma̱n'na ma̱hya̱ dí̱ nne ga̱ mma̱, høntho dí̱ nne ga̱ xi'a̱hʉ te bi 'yørca̱gui̱ ra̱ Jesucristo. Nu̱na̱ ra̱ hya̱ dá̱ xicä yø ja̱'i̱ hi̱ngyø judío, ra̱ Jesucristo bi 'yøt'e ngue yø ja̱'i̱ bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱bi̱ rá̱ hya̱ Oja̱. Go bi 'dacra̱ ts'ɛdi ngue dá̱ ma̱ngä na̱ ra̱ hya̱ na̱. 'Nɛ̱ bi 'dacra̱ ts'ɛdi te dí øt'e. \v 19 Conná̱ ts'ɛdi ra̱ Espíritu Santo bi̱ nja yø milagro. Ja̱na̱ngue nu̱yá, ya dá̱ täti dá̱ ma̱ngä ra̱ hoga̱ 'da'yo hya̱ ya, ngue ra̱ Jesucristo gue'a̱ ra̱ Ya̱nte'a̱. Bá̱ fʉdi asta̱ Jerusalén ngue dá̱ ma̱ngä ra̱ hya̱ ndap'ʉ bi zä. Da̱ni̱ mpagä asta̱ ra̱ häi Ilírico ngue dá̱ ma̱ngä ra̱ hya̱. \v 20 A nu̱gä, nu̱p'ʉ hapʉ hi̱nja̱m'mø xa̱ 'yøtyø ja̱'i̱ rá̱ thu̱hu̱ ra̱ Cristo, ja dá̱ ja ndu̱mmʉi dá̱ ma̱ngä p'ʉ ra̱ hoga̱ 'da'yo hya̱. Porque nu̱p'ʉ ya fa̱hra̱ hya̱, ngue n'nan'yo to xa̱ mpɛfi, hi̱ndá̱ ne ngue ja hønga̱ mma̱ngä p'ʉ ra̱ hya̱. \v 21 Dí øt'e tengu̱tho ra̱ hya̱ ma̱nna̱ Ma̱ca̱ Libro ngue ɛ̱na̱: “Nu̱'ʉ yø ja̱'i̱ hi̱nja̱m'mø xa̱ 'yøde hanja rá̱ hya̱ Oja̱, pɛ da̱ ma ma̱'øte ra̱ hya̱ ya. Nu̱ yø ja̱'i̱ ma̱da̱ n'na ndi̱ di sifi hanja rá̱ hya̱ Oja̱, pɛgue nu̱ya da̱ sifi hanja ra̱ hya̱ ya”. \s1 --------- \p \v 22 Ja̱na̱ngue njap'ʉ ngue hi̱nga̱ mbongui̱ ga̱ mmagä p'ʉ guí 'bʉhmʉ ga̱ ma nu̱'a̱hʉ. Ma̱da̱gue'a̱ xa̱ngu̱ yø nni̱di̱ dí sänni̱ ga̱ mmap'ʉ, pɛ hi̱ngui̱ sä. \v 23 Pɛ nu̱yá, ya da̱ zä ga̱ mmagä p'ʉya, porque ya dá̱ täti dá̱ ma̱ngä ra̱ hya̱ yø xɛqui rá̱ njaua ya. Pɛ ya xa̱ mma yø jɛya dí sänni̱ ga̱ mmagä p'ʉ guí 'bʉhmʉ ngue ga̱ ma nu̱'a̱hʉ. \v 24 Nu̱'mø dá̱ magä p'ʉ ja ra̱ häi España, nu̱p'ʉ guí 'bʉhmʉ ga̱ni̱ nthocä p'ʉ ngue ga̱ nzɛnguahʉ. Porque ja ga̱mpähä ngue ga̱ nnu̱hʉ. M'mɛfa p'ʉya ga̱ n'yɛ̱hmʉ. \v 25 Pɛ nu̱yá, dí̱ nne 'be ga̱ mmagä Jerusalén. Ga̱ ma dägä ra̱ mɛ̱nyu̱, nu̱na̱ bi̱ ma ma̱pɛti ngue di t'u̱nyø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ nu̱'ʉ hyoya. \v 26 Porque nu̱'ʉ yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ 'bʉp'ʉ ja ra̱ häi Macedonia conyø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ 'bʉp'ʉ ja ra̱ häi Acaya, gä bi pɛtra̱ mɛ̱nyu̱ da̱ mɛnhni̱ ngue di t'u̱nyø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue hyoya p'ʉ Jerusalén. \v 27 Nu̱ya yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ hingyø judío i ja mpähä ngue da̱ 'yørpa̱bi̱ ra̱ 'bäxte ya yø judío ngue yø mmi̱'yɛ̱c'ɛ̱i̱ui. Ní̱ 'yu̱p'ʉ ngue da̱ mäts'i, porque yø ja̱'i̱ hi̱ngyø judío bi̱ ma ma̱thoquibi ra̱ hoga̱ 'da'yo hya̱ mi̱ ɛ̱c'ɛ̱i̱ ya yø judío. Ja̱na̱ngue nu̱yá, nu̱ya yø judío bi thocra̱ hya̱ mi̱ ɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue bi xihra̱ hya̱ yø ja̱'i̱ hi̱ngyø judío. A nu̱ya yø ja̱'i̱ hi̱ngyø judío bi sihra̱ hya̱ ya, 'nɛ̱ ja te pɛts'i, nu̱'a̱ gui ja ma̱mma̱di̱ ya to bi xihra̱ hya̱, i fäts'i to hyoya. \v 28 Pɛ nu̱yá, høntho ga̱ ma dägä na̱ ra̱ mɛ̱nyu̱ bi̱ ma ma̱pɛti, 'bexque'a̱ ga̱ mmagä España p'ʉya. 'Nɛ̱ dí̱ nne ga̱ni̱ thocä p'ʉ guí 'bʉhmʉ ngue ga̱ nzɛnguahʉ. \v 29 Nu̱'mø dá̱ søngä p'ʉ guí 'bʉhmʉ, nu̱na̱ te ra̱ hya̱ ga̱ xi'a̱hʉ, dí ha̱xa̱ njua̱ni̱ ngue ra̱ Cristo ma̱thoguitho di ja̱jpa̱hʉ. \p \v 30 Ague ma̱ zi cu̱'a̱hʉ, ngue ya guí ɛ̱c'ɛ̱i̱ ma̱ Hmu̱hʉ Jesucristo, ra̱ Espíritu Santo i øt'e ngue ga̱di̱ ma̱cjʉ. Ja̱na̱ngue nu̱yá, dí äcä ra̱ ma̱te ya ngue guí fäxca̱hʉ, gui̱ mmarca̱hʉ Oja̱ ngue Oja̱ da̱ mäxca̱gui̱. \v 31 Da̱mi̱ 'yäphʉ Oja̱ ngue nu̱p'ʉ ja ra̱ häi Judea, Oja̱ da̱ ya̱ngä p'ʉ 'bʉhyø ja̱'i̱ hi̱ngyø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱. 'Nɛ̱ da̱mi̱ 'yäphʉ Oja̱ ngue nu̱na̱ ra̱ mɛ̱nyu̱ ga̱ ha̱spä'ʉ yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ 'bʉp'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Jerusalén, da̱ ne da̱ hya̱ni̱. \v 32 Da̱ ne Oja̱ ngue ngu̱'a̱ di̱ nja. Ja̱na̱ngue nu̱'mø dá̱ søngä p'ʉ guí 'bʉhmʉ, ga̱ johya. Porque ya da̱ zäp'ʉ ga̱ nsäyats'ʉ. \v 33 Oja̱ da̱ hyu̱t'a̱ ni̱ mmʉihʉ, 'nɛ̱ di ja̱pi̱ gätho'a̱hʉ. Da̱ ngu̱t'a̱tho. \s1 --------- \c 16 \p \v 1 Nu̱na̱ n'na ma̱ cu̱hʉ ngue ra̱ xisu ni̱ hu̱ ngue ra̱ Febe, da̱mi̱ pa̱hmʉ te'o na̱. Nu̱ná̱, guehna̱ di̱ mpɛp'ʉ ja ra̱ ni̱ja̱ jap'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Cencrea na̱. \v 2 Nu̱ná̱, ra̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ xa̱nho na̱, da̱mi̱ u̱nhnʉ ra̱ ts'äya 'mø bi̱ map'ʉ. Porque ní̱ 'yu̱p'ʉ ngue ngu̱'a̱ da̱ 'yøtyø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱. Nu̱na̱ ra̱ Febe, nu̱'mø tema̱ hya̱ da̱ hyɛ̱mbʉ guí 'bʉhmʉ, da̱mi̱ fäxhʉ. Porque nu̱ná̱, xa̱ngu̱ ra̱ 'bäxte xa̱ 'yørpa̱bi̱ yø ja̱'i̱ 'bʉcua, da̱ gueque 'nɛ̱qui̱ fäxca̱gui̱ 'mø te dí honi̱. \p \v 3 Da̱mi̱ zɛnguaga̱hʉ ts'ʉp'ʉ ra̱ Priscila co 'nɛ̱hra̱ Aquila nu̱na̱ rá̱ da̱mme ra̱ Priscila. Nu̱yá, guehya ma̱ mmi̱mmɛfihe ngue dí ørpa̱he rá̱ 'bɛfi ra̱ Jesucristo. \v 4 Nu̱'mø mi̱ zʉcä yø ja̱'i̱, nu̱ya guehya bi 'yɛnyø te ya ngue bi ya̱ngui̱. Ja̱na̱ngue da̱di ja ma̱mma̱di̱gä ya yø ja̱'i̱ ya. 'Nɛ̱ hi̱nga̱ høngthogui da̱di ja ma̱mma̱di̱ ngue'a̱ te øt'e, sinoque 'nɛ̱hyø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ hi̱ngyø judío di ja ma̱mma̱di̱ ngue bi ya̱ngui̱. \v 5 'Nɛ̱ da̱mi̱ zɛnguaga̱hʉ ts'ʉp'ʉ gätho yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ di̱ mpɛti p'ʉ ja rá̱ ngu̱ ra̱ Aquila. Co 'nɛ̱'a̱ ma̱ ndø'amigo ra̱ Epeneto, da̱mi̱ zɛnguagui ts'ʉp'ʉ. Nu̱ná̱, guehna̱ rá̱ mʉdi bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Cristo p'ʉ ja ra̱ häi Acaya na̱. \v 6 Co 'nɛ̱hra̱ Ma̱ya, da̱mi̱ zɛnguagui ts'ʉp'ʉ. Nu̱ná, guehna̱ ma̱thoguitho xa̱ngu̱ ra̱ 'bɛfi xa̱ 'yørbʉ ha guí 'bʉhmʉ na̱. \v 7 Da̱ guehya ma̱ mmɛ̱ngu̱he ra̱ Andrónico co 'nɛ̱hra̱ Junias da̱mi̱ zɛnguaguits'ʉ p'ʉya. Guehya 'dap'ʉ dá̱ n'ofädigähe ya. Xquet'a̱ da̱mi̱ pa̱hmi̱ xa̱nho ngue 'nɛ̱hya yø representante ra̱ Cristo ya. 'Nɛ̱ guehya m'mɛt'o bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Cristo ya ngue nu̱gä. \p \v 8 Nu̱na̱ ra̱ Amplias ma̱ ndø'amigo ngue ɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Hmu̱ Jesús, da̱mi̱ zɛnguagui ts'ʉp'ʉ na̱. \v 9 Da̱mi̱ zɛnguagui ts'ʉp'ʉ ra̱ Urbano, guehna̱ ma̱ mmi̱mɛfihe na̱ ngue dí ørpa̱he ra̱ 'bɛfi ra̱ Jesucristo. Co 'nɛ̱hna̱ ma̱ amigo ra̱ Estaquis da̱mi̱ zɛnguagui ts'ʉp'ʉ. \v 10 Da̱mi̱ zɛnguagui ts'ʉp'ʉ na̱ ra̱ Apeles. Nu̱ná̱, xa̱ndøngu̱ ra̱ n'ʉ bi zä 'mø mi̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Cristo. Da̱ gue'ʉ yø ja̱'i̱ ɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Cristo p'ʉ ja rá̱ ngu̱ ra̱ Aristóbulo, da̱mi̱ zɛnguagui ts'ʉp'ʉ. \v 11 Nu̱na̱ ma̱ mmɛ̱ngu̱'be ra̱ Herodión, da̱mi̱ zɛnguagui ts'ʉp'ʉ. Co 'nɛ̱'ʉ yø ja̱'i̱ 'bʉp'ʉ ja rá̱ ngu̱ ra̱ Narciso ngue ya ɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Cristo, xquet'a̱ da̱mi̱ zɛnguagui ts'ʉp'ʉ. \p \v 12 A nu̱ya ma̱ cu̱hʉ ngue yø xisu, nu̱na̱ n'na ni̱ hu̱ ngue ra̱ Trifena, nu̱na̱ ma̱n'na ni̱ hu̱ ngue ra̱ Trifosa, da̱mi̱ zɛnguagui ts'ʉp'ʉ. Nu̱ya yo nc'ɛ̱i̱ ya, ɛ̱mmɛ̱i̱ di̱ mpɛfi xa̱ndønho, ngue ørpa̱bi̱ rá̱ 'bɛfi ra̱ Hmu̱ Jesús. Co 'nɛ̱hna̱ ma̱n'na ma̱ cu̱ ngue ra̱ xisu ni̱ hu̱ ngue ra̱ Pérsida, da̱mi̱ zɛnguagui ts'ʉp'ʉ. 'Nɛ̱hna̱ xquet'a̱ ɛ̱mmɛ̱i̱ di̱ mpɛfi xa̱nho ngue ørpa̱bi̱ rá̱ 'bɛfi ra̱ Hmu̱ Jesús. \v 13 Da̱mi̱ zɛnguagui ts'ʉp'ʉ ra̱ Rufo. Nu̱ná̱, ya fa̱di̱ xa̱nho ngue ɛ̱c'ɛ̱i̱ xa̱nho ra̱ Hmu̱ Jesús. Co 'nɛ̱'a̱ rá̱ mamá ra̱ Rufo, da̱mi̱ zɛnguagui ts'ʉp'ʉ. Nu̱na̱ ra̱ xisu na̱, 'nɛ̱qui̱ xøgue ɛ̱ntho ma̱ mamágä na̱. \v 14 Da̱mi̱ zɛnguagui ts'ʉp'ʉ ya yø ja̱'i̱ ga̱ xi'a̱hʉ ya: guehna̱ ra̱ Asíncrito, ra̱ Flegonte, ra̱ Hermas, ra̱ Patrobas, ra̱ Hermes, co gätho'ʉ mi̱'da ma̱ cu̱hʉ 'bʉp'ʉ ha 'bʉhya p'ʉya, da̱mi̱ zɛnguagui ts'ʉp'ʉ. \v 15 Da̱mi̱ zɛnguagui ts'ʉp'ʉ ra̱ Filólogo, conna̱ Julia, conna̱ Nereo, co 'nɛ̱'a̱ rá̱ nju̱, conna̱ Olimpas, co gätho'ʉ mi̱'da ma̱ cu̱hʉ 'bʉp'ʉ ha 'bʉ'ʉ ya, da̱mi̱ zɛnguagui ts'ʉp'ʉ. \p \v 16 Co n'na ra̱ respeto da̱mi̱ nzɛngua n'na ngu̱ n'na'a̱hʉ. Gätho ya yø ja̱'i̱ 'bʉi ndap'ʉ bi zä ngue ya xa̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Cristo, gä di zɛngua'a̱hʉ. \s1 --------- \p \v 17 Ague ma̱ zi cu̱'a̱hʉ, nu̱gä dí xi'a̱hʉ ngue da̱mi̱ mfähmʉ xa̱ndønho. Porque 'bʉ i'da ngue høndra̱ sʉi nne. I 'uɛnyø ja̱'i̱, asta̱ di ts'onna̱ hya̱. Nu̱ya yø ja̱'i̱ ya, guehya hi̱ngui̱ nnu̱ ma̱nho ra̱ hya̱ bi sän'na̱hʉ. O ga̱di̱ nsixhʉ ya to øtra̱ sʉi. \v 18 Porque nu̱ya yø n'yohʉ ya, hi̱nga̱ gue'a̱ rá̱ 'bɛfi ra̱ Hmu̱ Jesucristo ørpa̱bi̱, s n que gue'a̱ te nnepsɛbi yø mmʉi da̱ n'yo, gue'a̱ øt'a̱. 'Nɛ̱ di hoc'a̱ te ra̱ hya̱ xihyø ja̱'i̱ nu̱'ʉ hi̱ngui̱ hɛ̱nni̱ ga̱ thät'i. \v 19 Nu̱ hangu̱ yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ i 'bʉi, gä pa̱di̱ xa̱nho ngue ya guí ɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ ra̱ hoga̱ 'da'yo hya̱. Ja̱na̱ngue nu̱gä, nu̱ te gá̱ 'yøthʉ, ja̱njua̱ni̱ da̱di johya. A nu̱yá, dí̱ nne ga̱ xi'a̱hʉ ngue da̱mi̱ pa̱hmʉ xa̱nho ha gdí 'yøthʉ ra̱ nho. A nu̱'a̱ ra̱ nts'o, 'yogui 'yøthʉ'a̱. \v 20 Nu̱na̱ Oja̱ da̱ zä da̱ 'yøt'e ngue da̱ thohra̱ sʉi, ya hi̱ngui̱ nju̱nthʉ. A nu̱'a̱ ra̱ zithu̱ nne da̱ 'uɛnyø ja̱'i̱ p'ʉya, Oja̱ da̱ 'yøt'e ngue da̱ ma häi rá̱ hya̱'a̱. Dí̱ nnegä ya ngue di ja̱p'a̱hʉ ma̱ Hmu̱hʉ Jesucristo. \p \v 21 Nu̱na̱ ma̱ mmi̱mmɛfigä'be ra̱ Timoteo di zɛngua'a̱hʉ. 'Nɛ̱ di zɛngua'a̱hʉ ya hyu̱ ma̱ mmɛ̱ngu̱he 'bʉcua, ra̱ Lucio, ra̱ Jasón 'nɛ̱hra̱ Sosípater. \p \v 22 A nu̱gä drá̱ Tersio, da̱di cuatä ua ja ra̱ sʉcua̱ na̱ te ra̱ hya̱ mma̱nna̱ Pablo, xquet'a̱ 'nɛ̱cä da̱di zɛngua'a̱hʉ conná nguehra̱ Jesucristo. \p \v 23 'Nɛ̱hna̱ ma̱ cu̱hʉ ra̱ Gayo di zɛngua'a̱hʉ. Go rá̱ mmɛti ra̱ ngu̱ hapʉ dí säyagä na̱. 'Nɛ̱ xquet'a̱ di hmi̱ na̱ rá̱ ngu̱ ngue ja di̱ mpɛti ua yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ 'bʉcua. Xquet'a̱ di zɛngua'a̱hʉ na̱ ra̱ Erasto, nu̱na̱ ja rá̱ 'bɛfi ngue ra̱ tesorero ua ja ra̱ hni̱ni̱. Nu̱na̱ ma̱ cu̱hʉ ni̱ hu̱ ngue ra̱ Cuarto, xquet'a̱ di zɛngua'a̱hʉ. \p \v 24 Nu̱na̱ ma̱ Hmu̱hʉ Jesucristo, dí̱ nne ngue di ja̱pi̱ gätho'a̱hʉ. Da̱ ngu̱t'a̱tho. \s1 --------- \p \v 25 A nu̱yá, ma ga̱ ja ma̱mma̱di̱hʉ Oja̱ ya. Nu̱ná̱, guehna̱ da̱ 'yøt'e ngue da̱ zä di̱ ndʉ ni̱ nt'ɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ i ja na̱. Ngu̱na̱ ra̱ hya̱ n'youi ra̱ hoga̱ 'da'yo hya̱ dá̱ øt'a̱hʉ 'mø ma̱ xi'a̱hʉ hanja ra̱ Jesucristo. Nu̱na̱ ra̱ hya̱ na̱, ya ma̱ndø nja̱m'møtho hi̱ngui̱ fa̱di̱ hanja. \v 26 Pɛ nu̱yá, ya bi fa̱di̱ hanja ya. Porque guehya yø hya̱ bi 'yotyø pønga̱hya̱ Oja̱ ya. 'Nɛ̱ nu̱na̱ Oja̱ i 'bʉi para za̱ntho, guehna̱ di 'bɛpyø ja̱'i̱ ngue di 'yonna̱ hya̱ na̱ya, i̱ nnepe ngue ndap'ʉ bi zä da̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ yø ja̱'i̱ na̱ ra̱ hya̱ na̱ 'nɛ̱ da̱ 'yøtyø ja̱'i̱'a̱ te ra̱ hya̱ ma̱'bɛpi da̱ 'yøt'e. \p \v 27 A nu̱na̱ Oja̱, hønsɛ na̱ i ja rá̱ mfa̱di̱. 'Nɛ̱ conná̱ nguehra̱ Jesucristo i t'ɛ̱spa̱bi̱ Oja̱ para za̱ntho. Da̱ ngu̱t'a̱tho.