\id HEB \h Hebreos \toc1 Ja ua ra̱ carta bi 'bɛnnba̱bi̱ yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱, ca̱ ra̱ nyogui testamento, nt'o't'i ra̱ hya̱ ngue ra̱ ebreo. \toc2 Hebreos \toc3 He. \mt1 Hebreos \mt2 Ja ua ra̱ carta bi 'bɛnnba̱bi̱ yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱, ca̱ ra̱ nyogui testamento, nt'o't'i ra̱ hya̱ ngue ra̱ ebreo. \c 1 \p \v 1 Nu̱'mø yø pa xa̱ thogui, nu̱na̱ Oja̱, bi bɛ̱nnba̱bi̱ yø pønga̱hya̱ na̱ ra̱ hya̱ bi xihyø nyogui ja̱'i̱ bi zofo. Xa̱ndøngu̱ yø nni̱di̱ bi zohyø ja̱'i̱, pɛ 'dama̱ 'dan'yo bi 'yøt'Oja̱ ngue ha ga̱ nzohyø ja̱'i̱. \v 2 A nu̱yá, nu̱ua ya rá̱ nzɛgui yø pa ya, Oja̱ bá̱ pɛnhná̱ Ts'ʉnt'ʉ ngue bi zoc'sɛga̱hʉ. Nu̱na̱ rá̱ Ts'ʉnt'ʉ Oja̱ bá̱ pɛnhua, guehna̱ bi däpi gätho yø cosa i ja ngue di̱ ma̱nda na̱. Conná̱ nguehna̱ rá̱ Ts'ʉnt'ʉ Oja̱ bi̱ nhogui te gäma̱ cosa ja nxi̱mhäi, da̱ gue'a̱ te bí ja ma̱hɛ̱ts'i̱ bi hoqui. \v 3 Tengu̱tho Oja̱ ngue ma̱guesɛ, njarbʉtho rá̱ Ts'ʉnt'ʉ ya ngue ma̱guesɛ, porque 'da'igu̱ui. 'Nɛ̱ høntho da̱ ma̱ tengue di̱ nja, ya di sigue jatho yø cosa ja nxi̱mhäi, da̱ guep'ʉ ma̱hɛ̱ts'i̱ di siguetho te bí jap'ʉ. Guehna̱ bi hoga̱ ma̱ ts'oquihʉ na̱. M'mɛfa p'ʉya bi̱ ma ma̱hɛ̱ts'i̱ ha bá̱di̱ ma̱nda, i̱ mmi̱p'ʉ bí ja rá̱ n'yɛi Oja̱ rá̱ Papá. \v 4 Guehna̱ ta̱te ja rá̱ ts'ɛdi na̱ ngue'a̱ ra̱ ts'ɛdi ja yø anxɛ. Porque ma̱ da̱tho xa̱nhɛ̱ts'i̱ rá̱ 'bɛfi bi tocabi ngue'a̱ te ra̱ 'bɛfi pɛhyø anxɛ. \s1 --------- \p \v 5 Nu̱na̱ rá̱ Ts'ʉnt'ʉ Oja̱ i ta̱te na̱ ngue gätho yø anxɛ. Porque Oja̱ bi 'yɛ̱mbrá̱ Ts'ʉnt'ʉ: “Gue'e ma̱ Ts'ʉnt'ʉ'i. A nu̱yá, da̱ fa̱di̱ ngue guecä ni̱ Papágui”, bi 'yɛ̱mbi̱. Pɛ Oja̱, hi̱nja̱m'mø xa̱ xi'a̱ n'na ra̱ anxɛ ngue da̱ 'yɛ̱mbi̱ rá̱ ts'ʉnt'ʉ. Ma̱hømbi 'yɛ̱n'Oja̱: “Go gueque rá̱ Papágä'a̱. Nu̱'a̱ p'ʉya, gue'a̱ ma̱ Ts'ʉnt'ʉ'a̱”, bi 'yɛ̱na̱. \v 6 Nu̱na̱ rá̱ Ts'ʉnt'ʉ Oja̱, guehna̱ ta̱te na̱ ngue gätho. Ja̱na̱ngue nu̱'mø ma̱mbá̱ pɛnhná̱ Ts'ʉnt'ʉ Oja̱ ua ja ra̱ xi̱mhäi, Oja̱ bi 'yɛ̱na̱: “Gätho yø anxɛ, da̱ da̱nne na̱ ma̱ Ts'ʉnt'ʉ”, bi 'yɛ̱na̱. \p \v 7 Pɛ nu̱'mø mi̱ ma̱n'Oja̱ ngue te pɛhyø anxɛ bi 'yɛ̱na̱: “Nu̱ya yø anxɛ, guehya yø m'mɛnhni̱ Oja̱ ya. 'Nɛ̱ 'yo yø anxɛ tengu̱tho ga̱ n'yo ra̱ nda̱hi̱. I ja yø ts'ɛdi tengu̱tho ra̱ sibi ngue hi̱njonda̱ däqui”, bi 'yɛ̱na̱. \p \v 8 Nu̱na̱ Oja̱, bi 'yɛ̱mbrá̱ Ts'ʉnt'ʉ: “Nu̱yá, gue'e grá̱ Oja̱ ya, 'nɛ̱ gue'e gui̱ ma̱nda para za̱ntho'a̱ te ja ya. Nu̱'mø gá̱ 'yøtra̱ ts'ʉt'abi, gä ra̱ nho gui 'yøt'e. \v 9 Gä gue'a̱ ra̱ nho ga̱di ho gui 'yøt'e. A nu̱'a̱ hi̱nni̱ 'yu̱p'ʉ, hi̱n ga̱di ho gui 'yøt'a̱. Ja̱na̱ngue nu̱'a̱ ni̱ Oja̱, ma̱ da̱tho bi ja̱p'a̱'i̱. Bi 'yøt'e ngue ma̱thoguitho gui johya ngue gätho mi̱'da ni̱ n'youi”. \v 10 Ma̱hømbi̱ 'yɛmbrá̱ Ts'ʉnt'ʉ Oja̱: “Nu̱'i̱, gue'e grá̱ Hmu̱, ngue nu̱p'ʉ bá̱ fʉdi bá̱ nja ra̱ xi̱mhäi go gá̱ hoqui. 'Nɛ̱ conni̱ 'yɛ gui hoqui te bí ja ma̱ya̱ ra̱ c'ama̱hɛ̱ts'i̱. \v 11 Pɛ nu̱ te gätho ja ya, da̱ 'yɛ̱hra̱ pa ngue da̱ guadi. Pɛ nu̱'i̱, guí 'bʉi para za̱ntho. Gätho ya yø cosa gá̱ hoqui, da̱ thogui. Tengu̱tho ra̱ zɛbazʉ 'mø ya hi̱nte pɛfi, \v 12 da ja̱qui̱, da̱ ma ma̱ poni̱. Di̱ njarbʉtho'a̱ te ja ya. Pɛ nu̱'i̱ di siguetho gui 'bʉi para za̱ntho”, bi 'yɛ̱n'Oja̱. \v 13 Nu̱na̱ Oja̱, hi̱njonni̱ anxɛ bi xifi tengu̱tho bi xihrá̱ Ts'ʉnt'ʉ ngue bi 'yɛ̱mbi̱: “Da̱mi̱ mi̱cua ja ma̱ 'yɛi mɛ̱nte ga̱ øt'ä ngue guí ma̱nda gätho'ʉ ni̱ nsʉiui”, bi 'yɛ̱mbi̱. \v 14 Gätho yø anxɛ, i ja yø te pɛ hi̱n'yʉ yø do'yo. 'Nɛ̱ guehya 'bʉi ngue ørpa̱bi̱ rá̱ 'bɛfi Oja̱ ya. Guehya yø m'mɛnhni̱ Oja̱ ya, ngue pa ndap'ʉ bi zä ngue bí fähyø ja̱'i̱ nu̱ya tø'mi̱ ngue da̱ nu̱ ra̱ nho i ja ngue di u̱n'na̱ Oja̱ yø ja̱'i̱ bi ya̱ni̱. \s1 --------- \c 2 \p \v 1 Ja̱na̱ngue nu̱yá, ngue ya dá̱ pa̱hmʉ ngue ta̱te na̱ rá̱ Ts'ʉnt'ʉ Oja̱, ma̱thoguitho nne ngue ga̱ ørpa̱hʉ ma̱su̱ na̱ ra̱ hoga̱ 'da'yo hya̱ bi xicjʉ. Ma ga̱ ja ndu̱mmʉi ngue hi̱nga̱ hɛhmʉ na̱ ra̱ hya̱ na̱. \v 2 Conque ra̱ hya̱ bi̱ ma̱nyø anxɛ Oja̱ 'mø yø pa xa̱ thogui, di̱ nja'a̱ te ra̱ hya̱ bi̱ ma̱. Pɛ nu̱'ʉ yø ja̱'i̱ hi̱mbi 'yørpa̱ ma̱su̱ na̱ ra̱ hya̱ na̱, sinoque bi̱ mɛstho ra̱ hya̱, guehya bi̱ nthɛui ra̱ castigo ya yø mmɛjma̱hya̱. \v 3 Ja̱na̱ngue nu̱yá, ¿hague ngu̱ ra̱ castigo ga̱ thohmʉ 'mø hi̱nga̱ ørpa̱hʉ ma̱su̱ na̱ ra̱ hoga̱ 'da'yo hya̱ sicjʉ ngue ha di̱ nya̱nma̱ tehʉ? Porque guesɛ ra̱ Hmu̱ Jesucristo bi̱ ma̱ ngue ha di̱ nya̱nma̱ tehʉ. A nu̱'ʉ yø ja̱'i̱ bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ na̱ ra̱ hya̱ bi̱ ma̱, i ha̱xa̱ njua̱ni̱ ngue ma̱jua̱ni̱ na̱ ra̱ hya̱ bi sifi, ja̱na̱ngue bi thoga̱hʉ na̱ ra̱ hya̱ na̱. \v 4 Nu̱na̱ ra̱ hya̱ bi̱ ma̱, nu̱na̱ Oja̱ bi japyø ja̱'i̱ ngue da̱ di̱nyø mmʉi ngue ma̱jua̱ni̱ na̱ ra̱ hya̱ bi sifi. Porque bi̱ mfäxte Oja̱ ngue di japyø mɛfi ngue da̱ zä da̱ 'yøtyø milagro p'ʉ ha 'bʉhyø ja̱'i̱, 'nɛ̱ bá̱ pɛnnba̱bi̱ ra̱ Espíritu Santo yø mɛfi ngue da̱ mäts'i da̱ 'yøtyø mɛfi'a̱ te gä nnepe da̱ 'yøt'e. \s1 --------- \p \v 5 Pɛ nu̱na̱ ra̱ 'da'yo xi̱mhäi dí̱ mma̱ngä ngue di̱ nja, hi̱nte mma̱n'Oja̱ ngue da̱ gue'ʉ yø anxɛ di̱ ma̱nda na̱. \v 6 Sinoque nt'ot'i p'ʉ ja ra̱ Ma̱ca̱ Libro te'o bi zän'Oja̱ ngue di̱ ma̱nda na̱ ra̱ 'da'yo häi. I ɛ̱nna̱ hya̱ nt'ot'i: “Ague ma̱ Oja̱'i̱, ¿te 'bɛ'a̱ ɛxa̱ guí̱ mbɛ̱nnba̱bi̱ yø ja̱'i̱? ¿Hanja ngue ma̱thoguitho gui ho ni̱ mmʉi conná̱ ngue'ʉ? \v 7 Ma̱ Oja̱'i̱, m'mɛt'o gá̱ japi ngue bi gohyø ts'ɛdi yø ja̱'i̱ ngue'a̱ rá̱ ts'ɛdi ja yø anxɛ. Pɛ m'mɛfa p'ʉya, gá̱ japi ngue ma̱ da̱tho da̱ hnu̱ ma̱nsu̱. Porque gá̱ u̱nná̱ cargo ngue di̱ ma̱nda gätho yø cosa gá̱ hoqui. \v 8 Nu̱ hangu̱ yø cosa i ja, gä gá̱ japi ngue di̱ ma̱nda”, i ɛ̱nna̱ hya̱. Ngue ngu̱na̱ ra̱ hya̱ nt'ot'i ya ngue Oja̱ bi japra̱ ja̱'i̱ di̱ ma̱nda gätho yø cosa i ja, gue'a̱ gui̱ nɛ̱qui̱'a̱ ya ngue nu̱ hangu̱ yø cosa i ja, gä bi fäti. Pɛ asta̱ guehya, tobe hi̱ndí̱ nnu̱hʉ ngue gätho yø cosa i ja, da̱di̱ ma̱nda ra̱ ja̱'i̱. \v 9 A nu̱yá, ma ga̱ u̱mhmʉ xa̱nho ra̱ güɛnda te bi thohra̱ Jesús. Oja̱ bi japi ngue bi gohrá̱ ts'ɛdi m'mɛt'o ngue'a̱ rá̱ ts'ɛdi ja yø anxɛ. Pɛ Oja̱ bi 'dacjʉ rá̱ ma̱te ngue bi du̱ ra̱ Jesús, bi hoga̱ ma̱ ts'oquihʉ. A nu̱ya ngue bi du̱ ra̱ Jesús conná̱ nguecjʉ, Oja̱ bi 'yøt'e ngue ma̱thoguitho hnu̱ ma̱nsu̱ na̱ ra̱ Jesucristo. \p \v 10 Nu̱ te gäma̱ cosa bá̱ sän'Oja̱ ngue i ja, ga̱ nja yø cosa ngue da̱ 'yørpa̱bi̱ rá̱ 'bɛfi. Pɛ nne Oja̱ ngue nu̱ hangu̱ yø ja̱'i̱ da̱ gohi ngue yø ba̱si̱, guehya da̱ zixpʉ ha 'bʉi. Ja̱na̱ngue Oja̱ mi̱ jatho ngue bi hojpa̱ yø ts'oqui yø ja̱'i̱, bi japi ngue bi du̱ ra̱ Jesús ngue da̱ ya̱ni̱. \v 11 A nu̱yá, nu̱na̱ ra̱ Jesús bi hoga̱ ma̱ ts'oquihʉ. Nu̱'a̱ rá̱ Papá na̱ya, gue'a̱ ma̱ Papáhʉ'a̱ ya. Ja̱na̱ngue ra̱ Jesús ya hi̱ngui̱ pɛsrá̱ sä da̱ ma̱nya ngue da̱di̱ ncu̱hʉ. \v 12 Ra̱ Jesús bi xihrá̱ Papá'ʉ yø hya̱ nt'ot'i p'ʉ ja ra̱ Ma̱ca̱ Libro, bi 'yɛ̱mbi̱: “Nu̱p'ʉ 'bʉhyø ja̱'i̱ da̱di̱ ncu̱'be, ja ga̱ mma̱ngä p'ʉ te'o'i. Nu̱p'ʉ hapʉ ma̱ndøngu̱ dyø ja̱'i̱ di̱ mpɛti, ja ga̱ tu̱t'a̱'i̱ p'ʉ yø alabansa”, bi 'yɛ̱mbi̱. \v 13 Ra̱ Jesús ma̱hømbi̱ 'yɛ̱na̱: “Nu̱gä hi̱nda̱ hønt'a̱ Oja̱ dí̱ nnøxä ya”. Ma̱høn'a̱ ɛ̱mp'ʉya: “A nu̱yá, nu̱ya yø ba̱si̱ Oja̱ bi däqui ngue ga̱ fäts'i, 'daua dí 'bʉ'be”, bi 'yɛ̱na̱. \p \v 14 Nu̱ya mma̱ ngue yø ba̱si̱ ya, guehya yø ja̱'i̱ ya. Ja̱na̱ngue ra̱ Jesús bi̱ nja̱'i̱ para ngue da̱ gohi tengu̱thojʉ. Bi̱ ne ngue da̱ zäp'ʉ da̱ du̱, n'namhma̱ ngue di ts'onnba̱ rá̱ ts'ɛdi ra̱ zithu̱ nu̱na̱ rá̱ ts'oqui p'ʉ bá̱ nja ra̱ nda̱te ngue bi du̱ yø ja̱'i̱. \v 15 Nu̱ya yø ja̱'i̱ mi̱ 'bʉ ndu̱mmʉi hangu̱ ra̱ pa ngue mi̱ su̱ da̱ du̱, a nu̱ya bi japi ngue ya hi̱nni̱ ma̱ntho da̱ zu̱ da̱ du̱ yø ja̱'i̱ ya. \v 16 Nu̱na̱ ra̱ Jesús hi̱mbi̱ 'yɛ̱hɛ̱ ngue yø anxɛ da̱ mäts'i. Sinoque guehya yø ja̱'i̱ bi dɛnnba̱bi̱ rá̱ nt'ɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Abraham bi 'yɛ̱hɛ̱ da̱ mäts'i. \v 17 Para ngue da̱ zä da̱ mäxyø ja̱'i̱ na̱ ra̱ Jesús, mi̱ jatho ngue bi̱ nja̱'i̱, bi tho'a̱ te gäma̱ n'ʉ thohyø cu̱. Nu̱'mø ngue mi̱ tho'a̱ te gä mi̱ thohyø cu̱ p'ʉya, ya bi̱ nja rá̱ yemmʉi di huɛ̱cyø ja̱'i̱. A nu̱yá, ya da̱ zäp'ʉ da̱ gohi xa̱nho ngue rá̱ mmäcja̱ Oja̱ ya, da̱ 'yøtra̱ 'bøt'e ngue di hojpa̱bi̱ yø ts'oqui yø ja̱'i̱. \v 18 Nu̱'mø ma̱japi da̱ 'yøtra̱ ts'oqui yø ja̱'i̱, pɛ ra̱ Jesús pa̱di̱ ha di japi ngue di zajpa̱bi̱ yø mmʉi yø ja̱'i̱. Porque nu̱ua ja ra̱ xi̱mhäi xa̱ngu̱ ra̱ n'ʉ bi thogui, 'nɛ̱ xquet'a̱ 'nɛ̱sɛ ra̱ Jesús bi̱ njapi ngue xta̱ 'yøtra̱ ts'oqui. \s1 --------- \c 3 \p \v 1 Ague ma̱ zi cu̱'a̱hʉ, bi zon'na̱hʉ Oja̱ ngue dyø ja̱'i̱'a̱hʉ. A nu̱yá, da̱mi̱ hya̱cjʉ xa̱ndønho ra̱ güɛnda ngue te rá̱ 'bɛfi ra̱ Jesucristo i ja. Guehna̱ rá̱ representante Oja̱ ua ja ra̱ xi̱mhäi na̱, 'nɛ̱ guehna̱ nnøpe ngue rá̱ 'bɛt'o mmäcja̱ Oja̱ p'ʉ ha bí 'bʉi ngue fäxca̱hʉ na̱. Porque nu̱na̱ ra̱ hya̱ dí ɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ, guehna̱ gui̱ nɛ̱qui̱ na̱ ngue ja te pɛfi. \v 2 Nu̱na̱ ra̱ Jesucristo, guehna̱ bi 'yɛ̱x Oja̱ ngue da̱ 'yørpa̱bi̱ rá̱ 'bɛfi. Pɛ bi 'yøt'e tengu̱tho bi 'yøtra̱ Moisés, ngue bi 'yøt'e xa̱nho ra̱ 'bɛfi bi xi Oja̱ ngue da̱ 'yørbʉ ha 'bʉhyø ja̱'i̱ Oja̱. \v 3 Pɛ nu̱na̱ ra̱ Jesús, ma̱ da̱tho ní̱ 'yu̱p'ʉ da̱ hnu̱ ma̱nsu̱ na̱ ngue ra̱ Moisés. Tengu̱tho n'na ra̱ ja̱'i̱ di hoca̱ n'na ra̱ ngu̱ ngue di̱ ma̱nda. Nu̱'a̱ ra̱ ja̱'i̱ di̱ ma̱nda rá̱ ngu̱, gue'a̱ ma̱ da̱tho hnu̱ ma̱nsu̱'a̱ ngue gätho mi̱'da yø ja̱'i̱ 'bʉp'ʉ ja rá̱ ngu̱. \v 4 Porque gätho yø ngu̱ i ja, i 'bʉi to bi hoqui. A nu̱yá, nu̱ te gäma̱ cosa i ja, gä gue'a̱ Oja̱ bá̱ zänni̱ ngue bi̱ nja. \v 5 Ra̱ Moisés bi gohi ngue ra̱ mɛfitho ngue bi̱ mpɛp'ʉ ha 'bʉhyø ja̱'i̱ Oja̱. Pɛ bi 'yøt'e xa̱nho ra̱ 'bɛfi bi xi Oja̱ da̱ 'yøt'e. Porque bi xihyø ja̱'i̱ te ja ngue di̱ nja m'mɛfa. \v 6 Pɛ nu̱na̱ ra̱ Cristo ngue rá̱ Ts'ʉnt'ʉ Oja̱ na̱, bi 'yøt'e xa̱nho te ra̱ 'bɛfi bi u̱n'na̱ Oja̱ ngue di̱ ma̱ndabi yø ja̱'i̱ ya o rá̱ 'yɛ. A nu̱jʉ ya, guecjʉ yø ja̱'i̱ga̱hʉ Oja̱ ngue'mø ga̱ ha̱hʉ ra̱ ts'ɛdi ga̱ tɛnhnʉ ra̱ Cristo asta̱ guep'ʉ rá̱ nzɛgui, 'nɛ̱ ga̱ ha̱hʉ ra̱ ts'ɛdi co n'na ra̱ pähä ga̱ tømhmʉ'a̱ te ra̱ nho di 'dacjʉ Oja̱ m'mɛfa. \s1 --------- \p \v 7 Ja̱na̱ngue nu̱yá, da̱mi̱ 'yørpa̱hʉ ma̱su̱ na̱ ra̱ hya̱ mma̱nna̱ Espíritu Santo p'ʉ ja ra̱ Ma̱ca̱ Libro ngue ɛ̱na̱: “Nu̱ ra̱ pa ja p'ʉya, da̱mi̱ 'yøhmʉ na̱ ra̱ hya̱ xi'a̱hʉ Oja̱. \v 8 Ogui fɛsthohʉ ra̱ hya̱ mma̱n'Oja̱. Ma̱mi̱ 'yøthʉ tengu̱tho bi 'yøtyø nyogui ja̱'i̱ p'ʉ ja ra̱ da̱po ngue bi̱ mɛstho ra̱ hya̱ bi̱ ma̱n'Oja̱, asta̱ gue'mø mi̱ u̱nna̱ cuɛ Oja̱ te ørpe. \v 9 Ja̱na̱ngue Oja̱ bi 'yɛ̱na̱: Nu̱p'ʉ ja ra̱ da̱po, ma̱thoguitho ngue bi 'dacra̱ cuɛ'ʉ yø nyogui ja̱'i̱. Mɛ̱nte gue'a̱ nyote njɛya, ngu̱na̱ ra̱ hya̱ bi 'yøtyø ja̱'i̱, ma̱da̱gue'a̱ bi̱ nu̱ yø ja̱'i̱ yø milagro dí øt'e. \v 10 Ja̱na̱ngue nu̱gä dá̱ sʉi. Porque nu̱ya yø ja̱'i̱ ya, xoxca̱ nzäntho ngue da̱ hyɛga̱gui̱ p'ʉ. Hi̱ngui̱ nne da̱ hya̱xra̱ hya̱ dí xifi ngue da̱ n'yo. \v 11 Ja̱na̱ngue nu̱'mø mi̱ 'dacra̱ cuɛ yø ja̱'i̱, dá̱ xi p'ʉya dá̱ ɛ̱mbi̱: Nu̱yá, ya hi̱nga̱ cʉ'a̱hʉ p'ʉ ja ra̱ häi xtá̱ sänni̱ ngue xcá̱ni̱ nsäyahʉ ya”, ɛ̱n'Oja̱. \p \v 12 A nu̱ya ma̱ zi cu̱'a̱hʉ, da̱mi̱ mfähmʉ ya, ma̱n'nan'yo mi̱ 'yøthʉ ngue to da̱ 'yɛ̱nná̱ mmʉi ngue da̱ hyɛp'ʉ Oja̱, da̱ 'yɛ̱na̱ ngue ya hi̱ngui̱ ɛ̱c'ɛ̱i̱ Oja̱. Porque Oja̱ ma̱jua̱ni̱ ngue 'bʉi. \v 13 Mɛ̱nte tobe nzocjʉ Oja̱ ya, n'na pa ngu̱ n'na pa da̱mi̱ nhya̱thʉ ra̱ ts'ɛdi n'na ngu̱ n'na'a̱hʉ. Ma̱n'nan'yo mi̱ 'yøt'e ngue sägui hyä'ni̱ mmʉi gui 'yøthʉ ra̱ ts'oqui ngue gui fɛsthohʉ ra̱ hya̱ mma̱n'Oja̱. \v 14 Nu̱ to gätho ya dí ɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ ra̱ hya̱ ya, nu̱'mø ga̱ ha̱hʉ ra̱ ts'ɛdi ngue hi̱nha gdá̱ hɛhmʉ ra̱ hya̱ asta̱ guep'ʉ rá̱ nzɛgui, gue'mø di tocaga̱hʉ ngue ma̱ n'yohʉ ra̱ Cristo p'ʉ ha di̱ ma̱nda 'mø. \s1 --------- \p \v 15 Nt'ot'i p'ʉ ja ra̱ Ma̱ca̱ Libro ra̱ hya̱ ngue ɛ̱na̱: “Nu̱ ra̱ pa ja p'ʉya, da̱mi̱ 'yøhmʉ na̱ ra̱ hya̱ xi'a̱hʉ Oja̱. Ogui fɛsthohʉ ra̱ hya̱ mma̱n'Oja̱ ya. Ma̱mi̱ 'yøthʉ tengu̱tho bi 'yøtyø nyogui ja̱'i̱ p'ʉ ja ra̱ da̱po ngue bi̱ mɛstho ra̱ hya̱ bi̱ ma̱n'Oja̱”, i ɛ̱na̱. \v 16 Ya guí pa̱hmʉ te'o ya yø ja̱'i̱ bi̱ mɛstho ra̱ hya̱ bi̱ ma̱n'Oja̱. Guehya yø ja̱'i̱ bá̱ jʉca̱ Egipto ra̱ Moisés. \v 17 'Nɛ̱ ya guí pa̱hmʉ ngue guehya yø ja̱'i̱ bi zʉ Oja̱ ngue bi 'yøtyø ts'oqui mɛ̱nte nyote njɛya. Ja̱na̱ngue bi du̱p'ʉ ja ra̱ da̱po gätho ya yø ja̱'i̱ ya. \v 18 'Nɛ̱ guí pa̱hmʉ ngue guehya yø ja̱'i̱ bi̱ mɛstho ra̱ hya̱ bi̱ ma̱n'Oja̱ ya. Ja̱na̱ngue Oja̱ bi xihyø ja̱'i̱ ngue bi 'yɛ̱mbi̱: “Nu̱yá, ya hi̱nga̱ cʉ'a̱hʉ p'ʉ ja ra̱ häi xtá̱ sänni̱ ngue xcá̱ni̱ nsäyahʉ ya”, bi 'yɛ̱mbi̱. \v 19 Ja di̱ nɛ̱qui̱ ua ya ngue hi̱mbi̱ ma ma̱cʉt'i p'ʉ ja ra̱ häi mi̱ ja ngue xtá̱ni̱ nsäya porque hi̱mbi̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ hya̱ mma̱n'Oja̱. \c 4 \p \v 1 A nu̱yá, nu̱na̱ Oja̱ nzonga̱hʉ ngue dí cʉcjʉ p'ʉ ja rá̱ ts'äya mma̱ ngue dí säyaga̱hʉ. Pɛ tobe ni̱mantho nzonga̱hʉ. A nu̱yá, ya nts'u̱tho, porque nthambɛ̱ni̱tho ngue di̱ m'mʉ i'da ngue hi̱nda̱ ma ma̱cʉt'i p'ʉ ja rá̱ ts'äya Oja̱. \v 2 Porque tengu̱tho na̱ ra̱ hya̱ bi sicjʉ ya, ngue nne Oja̱ da̱ ya̱njʉ, xquet'a̱ guehna̱ ra̱ hya̱ bi si'ʉ yø ja̱'i̱ bi̱ mɛstho ra̱ hya̱ ma̱nja̱m'mø na̱ya. Bi 'yøde hanja ra̱ hya̱, pɛ hi̱nte ni̱ bøntho ngue bi 'yøde, porque hi̱mbi̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ hya̱ bi sifi. \v 3 Pɛ nu̱jʉ, ngue ya dá̱ ɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ ra̱ hya̱ bi̱ ma̱n'Oja̱, ya di cʉcjʉ p'ʉ ja rá̱ ts'äya Oja̱. Pɛ nu̱ya yø ja̱'i̱ hi̱mbi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ hya̱ bi̱ ma̱n'Oja̱, guehya yø ja̱'i̱ bi zʉ Oja̱ ya. Ja̱na̱ngue ngu̱na̱ bi̱ ma̱n'Oja̱ ma̱m'mɛt'o: “Ja̱na̱ngue nu̱'mø mi̱ 'dacra̱ cuɛ yø ja̱'i̱, dá̱ xi p'ʉya, dí ɛ̱mbi̱: Nu̱yá, ya hi̱nga̱ cʉ'a̱hʉ p'ʉ ja ra̱ häi xtá̱ sänni̱ ngue xcá̱ni̱ nsäyahʉ ya”, bi 'yɛ̱mbi̱. Pɛ nu̱na̱ ra̱ ts'äya bi̱ ma̱n'Oja̱ ngue di u̱ni̱, ya ja na̱ asta̱ gue'mø mi̱ hocra̱ xi̱mhäi Oja̱. \v 4 Nu̱p'ʉ ja ra̱ Ma̱ca̱ Libro nt'ot'i p'ʉ ra̱ hya̱ ngue mma̱ te bi 'yøt'Oja̱'a̱ rá̱ yoto ma̱ pa. I̱ mma̱ ngue bi̱ nsäya Oja̱'a̱ rá̱ yoto ma̱ pa ngue bi jua'a̱ te rá̱ 'bɛfi bi 'yøt'e. \v 5 Ya ma̱høn'a̱ guehna̱ ra̱ ts'äya bi̱ ma̱n'Oja̱ 'mø yø pa mi̱ 'yɛ̱mbyø ja̱'i̱ na̱ya: “Ya hi̱nda̱ zä ga̱ cʉ'a̱hʉ p'ʉ hapʉ mi̱ ja ngue xcá̱ni̱ nsäyahʉ”, bi 'yɛ̱mbi̱. \v 6 A nu̱ya yø ja̱'i̱ rá̱ mʉdi bi 'yøhna̱ ra̱ hoga̱ hya̱ na̱, nu̱na̱ Oja̱, hi̱mbi̱ säyabi ya yø ja̱'i̱ p'ʉ ja rá̱ ts'äya, porque hi̱mbi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ yø ja̱'i̱ te xifi. Pɛ nu̱yá, tobe ni̱mantho nthø'mi̱tho mi̱'da yø ja̱'i̱ ngue da̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ te mma̱n'Oja̱ ngue di u̱nna̱ ts'äya yø ja̱'i̱ p'ʉ ja rá̱ ts'äya. \v 7 Asta̱ guehyø pa dí 'bʉhmʉ ya, hi̱ngui̱ thohna̱ ra̱ hya̱ bi xi Oja̱ yø ja̱'i̱ ngue ɛ̱na̱: “Nu̱ ra̱ pa ja p'ʉya”, i ɛ̱na̱. Nu̱'mø yø pa xa̱ thogui, mi̱ nzo Oja̱ yø ja̱'i̱ p'ʉ ja ra̱ da̱po. Mi̱ ma ndø ya'atho yø pa m'mɛfa p'ʉya, ma̱hømbi̱ bɛ̱nnba̱bi̱ Oja̱ ra̱ David hanja ra̱ hya̱ bi cuarpʉ ja ra̱ Ma̱ca̱ Libro ngue bi 'yɛ̱na̱: “Nu̱ ra̱ pa ja p'ʉya, da̱mi̱ 'yøhmʉ na̱ ra̱ hya̱ xi'a̱hʉ Oja̱. Ogui fɛsthohʉ ra̱ hya̱ mma̱n'Oja̱ ya”, bi 'yɛ̱na̱. \p \v 8 Ja di̱ nɛ̱qui̱ ua ya ngue nu̱'a̱ ra̱ ts'äya bi xi Oja̱ yø ja̱'i̱ ngue di u̱nni̱, hi̱nga̱ guep'ʉ ja ra̱ häi ma̱ni̱ zixyø ja̱'i̱ ra̱ Josué bi xi Oja̱. Porque nu̱'mø ra̱ pa mi̱ zixyø ja̱'i̱ ra̱ Josué, mi̱ thogui ya'atho yø pa p'ʉya, ma̱hømbi̱ 'yɛ̱n'Oja̱ ngue jap'ʉ ma̱n'na ra̱ pa ngue da̱ yʉtyø ja̱'i̱ p'ʉ ja rá̱ tsäya. \v 9 Ja̱na̱ngue nu̱yá, jap'ʉ ra̱ ts'äya xa̱ nzänni̱ ngue di säyabi yø ja̱'i̱ Oja̱ tengu̱tho Oja̱ ngue bi̱ nsäya'a̱ rá̱ yoto ma̱ pa. \v 10 Porque nu̱ ra̱ ja̱'i̱ ngue da̱ yʉrbʉ ha 'bʉ Oja̱ ngue 'dap'ʉ di̱ nsäyaui, guehna̱ ra̱ ja̱'i̱ ya bi zɛp'ʉ rá̱ 'bɛfi xa̱ 'yøt'e, tengu̱tho Oja̱ 'mø mi̱ jua'a̱ te rá̱ 'bɛfi bi hoqui, bi̱ nsäya. \v 11 A nu̱yá, gäthoga̱hʉ, da̱mi̱ hya̱hʉ ra̱ ts'ɛdi ya, ma ga̱ ja ndu̱mmʉi ngue ga̱ cʉthʉ p'ʉ ja rá̱ ts'äya Oja̱. Ma̱n'nan'yo mi̱ 'yøthʉ ngue gui 'yøthʉ tengu̱tho bi 'yøt'ʉ yø ja̱'i̱ hi̱mbi̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ hya̱ bi xi Oja̱. Ja̱na̱ngue Oja̱ hi̱mbi̱ cʉrpʉ ja rá̱ ts'äya. \p \v 12 Nu̱na̱ rá̱ hya̱ Oja̱, ta̱tetho ja rá̱ ts'ɛdi ngue di̱ mpɛp'ʉ ja rá̱ n'yomfɛ̱ni̱ ra̱ ja̱'i̱. Tengu̱tho n'na ra̱ juai xa̱ndø nts'a̱ 'nɛ̱ ja yoho yø hɛt'i, njarbʉtho na̱ ra̱ hya mma̱n'Oja̱ ya. Porque thohra̱ hya̱ asta̱ mbo rá̱ mmʉi ra̱ ja̱'i̱, bí 'uɛ̱spa̱bi̱ rá̱ n'yomfɛ̱ni̱ ra̱ ja̱'i̱. I øt'e ngue rá̱ n'yomfɛ̱ni̱ ra̱ ja̱'i̱ di̱ nɛ̱qui̱tho 'mø ngue xa̱nho ogue hi̱ngui̱ ho. \v 13 A nu̱yá, nu̱ te gäma̱ hya̱ ja mbo ma̱ n'yomfɛ̱ni̱hʉ ya, hi̱nda̱ zä ngue tema̱ hya̱ ga̱ a̱jpa̱hʉ Oja̱, ga̱ ɛ̱na̱ ngue hi̱ngui̱ pa̱di̱ te dí̱ mbɛ̱mhmʉ. Porque ma̱ n'yomfɛ̱ni̱hʉ, hi̱nte ju̱ti̱, gä pa̱ Oja̱ te dí̱ mbɛ̱mhmʉ. Porque nu̱yá, guesɛ Oja̱ ga̱ däphʉ ra̱ güɛnda tengue nná̱ 'yohʉ. \s1 --------- \p \v 14 Nu̱na̱ ra̱ Jesús rá̱ Ts'ʉnt'ʉ Oja̱, bi yʉrbʉ ma̱hɛ̱ts'i̱, 'nɛ̱ guehna̱ di̱ nnøpa̱ mmäcja̱hʉ p'ʉ ha 'bʉ Oja̱ na̱ya. Ja̱na̱ngue nu̱yá, nnetho ngue di̱ ndʉ xa̱ndønho ma̱ nt'ɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ. \v 15 Nu̱na̱ ma̱ mmäcja̱hʉ na̱, guehna̱ di huɛ̱ga̱hʉ 'mø nnu̱ ngue dí 'bʉ ndu̱mmʉi ngue hi̱ngui̱ nzaquiga̱hʉ. Ya pa̱di̱ te dí thohmʉ 'mø dí 'bʉ ndu̱mmʉihʉ, porque 'nɛ̱'a̱ bi̱ njapi ngue xta̱ 'yøtra̱ ts'oqui'a̱. Pɛ nu̱na̱, hi̱n tema̱ ts'oqui bi 'yø'na̱. \v 16 A nu̱yá, ma ga̱ ha̱hʉ ra̱ ts'ɛdi ga̱ nzohmʉ Oja̱ ya. Ga̱ äphʉ ra̱ ma̱te ngue da̱ mäxca̱hʉ. Porque Oja̱ ja rá̱ nhuɛ̱ca̱te. Nu̱'mø ga̱ xihmʉ ngue da̱ mäxca̱hʉ, di̱ mfäxte. \c 5 \p \v 1 Nu̱ gätho yø mmäcja̱ pøni̱ ngue yø 'bɛt'o mmäcja̱ yø judío, yø ja̱'i̱tho tengu̱tho yø mmi̱judíoui. Guehya t'ɛ̱ts'i̱ ngue dyø representante yø ja̱'i̱ p'ʉ 'bʉ Oja̱ ya. I ja yø 'bɛfi ngue ørpa̱bi̱ ra̱ 'bøt'e Oja̱, para ngue di̱ nhohyø ts'oqui yø ja̱'i̱. \v 2 Guehna̱ di huɛ̱cyø mmi̱c'ɛ̱i̱ui hi̱ngui̱ pa̱di̱ te øt'e, guehya ta̱pthobi ra̱ ts'oqui ngue hi̱ngui̱ nzaqui. Nu̱'a̱ gui huɛ̱qui ngue 'nɛ̱sɛ na̱ ra̱ mmäcja̱ hi̱ngui̱ nzaqui. \v 3 A nu̱na̱ ra̱ 'bɛt'o mmäcja̱, ngue 'nɛ̱sɛ na̱ hi̱ngui̱ nzaqui na̱, rá̱ mʉdi ørpa̱ ra̱ 'bøt'e Oja̱ ngue di hocrá̱ ts'oqui. Ja da̱ 'yøtra̱ 'bøt'e p'ʉya, ngue di̱ nhohyø ts'oqui yø ja̱'i̱. \v 4 Nu̱na̱ ra̱ 'bɛt'o mmäcja̱, hi̱ngui̱ sänsɛ rá̱ 'bɛfi pɛfi ngue ra̱ 'bɛt'o mmäcja̱. Tengu̱tho ra̱ Aarón, hi̱mbi̱ zänsɛ rá̱ 'bɛfi ngue rá̱ 'bɛt'o mmäcja̱ Oja̱, sinoque Oja̱ bi 'yɛ̱ts'i̱. \p \v 5 A nu̱yá, nu̱na̱ ra̱ Jesucristo nnøpa̱ 'bɛt'o mmäcja̱ Oja̱ p'ʉ ha 'bʉi. Hi̱mbi̱ zänsɛ na̱ ngue dra̱ 'bɛt'o mmäcja̱, sinoque Oja̱ bi 'yɛ̱ts'i̱ tengue pɛhya. Porque Oja̱ bi 'yɛ̱mbi̱: “Gue'e ma̱ Ts'ʉnt'ʉ'i. Da̱ ba̱hyø ja̱'i̱ ya ngue guecä ni̱ Papágui”, bi 'yɛ̱mbi̱. \v 6 A nu̱yá, ma̱høn'a̱ nt'ot'i ra̱ hya̱ p'ʉ ja ra̱ Ma̱ca̱ Libro ngue ɛ̱na̱: “Nu̱yá, gue'e grá̱ mmäcja̱ para za̱ntho ya. Gui thocra̱ 'bɛfi mi̱ pɛhra̱ mmäcja̱ Melquisedec”. \p \v 7 Nu̱'mø mi̱ m'mʉcua ja ra̱ xi̱mhäi ra̱ Cristo, nts'ɛdi ga̱ nzo Oja̱ 'mø bi̱ mat'Oja̱, asta̱ zoni̱. Porque Oja̱ xta̱ nzä xta̱ nya̱ni̱ ngue hi̱nxta̱ ndu̱. Pɛ Oja̱ ørpa̱bi̱ ma̱su̱ 'mø bi zofo, porque ma̱thoguitho nnu̱ ma̱nsu̱ Oja̱. \v 8 Ma̱da̱gue'a̱ ngue rá̱ Ts'ʉnt'ʉ Oja̱ na̱ ra̱ Cristo, pɛ para ngue da̱ zä da̱ 'yørpa̱bi̱ rá̱ pähä Oja̱, bi̱ n'u̱ni̱ ngue bi zä ra̱ n'ʉ. \v 9 A nu̱yá ngue hi̱nte di 'bɛdi, gä bi 'yøt'e te bi zännba̱bi̱ Oja̱ ngue da̱ thogui, ja̱na̱ngue ya sä da̱ ya̱ni̱ para za̱ntho yø ja̱'i̱ nu̱ya da̱ 'yøt'e te xifi. \v 10 Ra̱ Cristo, Oja̱ bi 'yɛ̱ts'i̱ ngue da̱ gohi ngue ra̱ 'bɛt'o mmäcja̱, di thocra̱ 'bɛfi mi̱ pɛhra̱ mmäcja̱ Melquisedec. \s1 --------- \p \v 11 Dí̱ nne ga̱ xi'a̱hʉ hanja na̱ ra̱ hya̱ dí̱ mma̱. Pɛ xa̱nhɛ̱nni̱tho ha di zä ga̱ mma̱, porque hi̱ngui̱ ti̱nni̱ mmʉi te dí xi'a̱hʉ. \v 12 Ya ma̱nja̱m'møtho guí ɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ ra̱ Jesucristo ya. Nu̱'mø gdí̱ ha̱hʉ ra̱ ts'ɛdi ya, ya gdi xännba̱hʉ ra̱ hya̱ mi̱'da yø ja̱'i̱ ya 'mø. Pɛ asta̱ guetya ngue hi̱ngui̱ ti̱nni̱ mmʉihʉ hanja ra̱ hya̱ guí ɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ ya. Tobe ni̱mantho guí̱ nnehʉ ngue nu̱'mø sän'na̱hʉ rá̱ hya̱ Oja̱, da̱ gue'ʉ yø hya̱ hi̱ngui̱ hɛ̱nni̱ guí̱ nne da̱ si'a̱hʉ. Ma̱hønguí̱ nne guí cohmʉ tengu̱tho yø ba̱si̱ ngue sidra̱ xi'ba, conque ya ja ngue ra̱ hmɛ̱ da̱ zi. \v 13 A nu̱'ʉ sidra̱ xi'ba, gue'ʉ yø ba̱si̱ sʉtho 'nɛ̱ hi̱ngui̱ pa̱di̱ ndana̱ ra̱ hya̱ njua̱ntho, ndana̱ hi̱n'na̱. \v 14 Pɛ nu̱'ʉ ya si ra̱ hmɛ̱, gue'ʉ yø da̱ja̱'i̱. Porque ya pa̱di̱ da̱ hya̱cra̱ güɛnda te ga̱ 'yo. Pa̱'mø ngue xa̱nho te ga̱ 'yo ogue hi̱n'na̱. \c 6 \p \v 1 A nu̱yá, ma̱ ga̱ xähmʉ yø hya̱ rá̱ nsäui di xä yø da̱ja̱'i̱ ya. A nu̱'ʉ yø hya̱ hi̱ngui̱ hɛ̱nni̱ güí xähmʉ p'ʉ bá̱ fʉdi güá̱ pa̱hmʉ ra̱ Cristo, 'yo guí̱ nne ngue hønt'ʉ gui 'yøhmʉ'ʉ yø hya̱'ʉ. Ya hi̱nni̱ mantho ja ga̱ xi'a̱hʉ ngue hi̱ngui̱ 'yøthʉ'ʉ yø nts'o bá̱ n'youi ra̱ castigo, ogue ja ga̱ xi'a̱hʉ ngue gui 'yɛ̱c'ɛ̱ẖʉ Oja̱. \v 2 Ya hi̱nni̱ mantho ja ga̱ xi'a̱hʉ ngue gui̱ nxixya̱hʉ, ogue ja ga̱ xi'a̱hʉ ngue gui japni̱ 'yɛhʉ p'ʉ ja yø ya̱ yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱. Ya hi̱nni̱ mantho ja ga̱ xän'na̱hʉ ngue di bɛ̱nna̱te yø ánima. Hi̱nga̱ ja ga̱ xän'na̱hʉ ngue jatho ngue da̱ tha̱spa̱bi̱ ra̱ güɛnda yø ja̱'i̱, ngue ja da̱ zännba̱bi̱ Oja̱ te da̱ thogui para za̱ntho n'na ngu̱ n'na yø ja̱'i̱. \v 3 Da̱ ne Oja̱ ngue da̱ zä ga̱ sigue ga̱ xähmʉ mi̱'da yø hya̱. \p \v 4 Porque nu̱ya yø ja̱'i̱ ya xa̱ hyɛp'ʉ ra̱ Cristo, ya hi̱nte ni̱ bøntho ngue ma̱høndi̱ xännba̱bi̱ ra̱ hya̱. Guehya bi xojpa̱hma̱ Oja̱ yø mmʉi ya, bi̱ nthɛhma̱ui rá̱ nja̱pi̱ Oja̱. Ya bi̱ nthɛhma̱ui ra̱ Espíritu Santo. \v 5 Ya bi di̱nhma̱ yø mmʉi ngue xa̱nho rá̱ hya̱ Oja̱. Ma̱da̱gue'a̱ tobe hi̱ngui̱ søhra̱ Jesucristo ngue di̱ ma̱nda ra̱ xi̱mhäi yø pa bá̱ ɛ̱p'ʉ, pɛ bi ba̱di̱ xa̱nho ya yø ja̱'i̱ ya ngue ja rá̱ ts'ɛdi. \v 6 Pɛ bi hyɛp'ʉ ra̱ Cristo m'mɛfa ya yø ja̱'i̱ ya. Ya hi̱ngui̱ sä ngue xøgue ra̱ ts'ɛditho ga̱ ørpe ngue høndi̱ 'bätyø mmʉi, porque nu̱ya yø ja̱'i̱ njap'ʉ, tengu̱tho 'mø ma̱høn da̱di cuarpa̱bi̱ ra̱ pont'i̱ rá̱ Ts'ʉnt'ʉ Oja̱. Di japi ngue thenni̱ gätho yø ja̱'i̱ ma̱høn'a̱. \p \v 7 Nu̱ya yø ja̱'i̱ ya, øt'e tengu̱tho yø hua̱hi̱ 'mø bi̱ n'ye, ngue sinna̱ häi ra̱ 'ye. Nu̱ ra̱ hua̱hi̱ bi zinni̱ xa̱nho ra̱ 'ye häi, nu̱'mø bi̱ nja ra̱ hua̱hi̱ i pø mma̱nho, ya da̱ 'yørpa̱bi̱ ra̱ nho'a̱ to bi̱ mpɛfi. I̱ n'youi rá̱ nja̱pi̱ Oja̱. \v 8 Pɛ nu̱ ra̱ hua̱hi̱ ngue bi zinni̱ xa̱nho ra̱ 'ye häi, 'nɛ̱ høndyø 'ui̱ni̱ bi̱ nja, ya di̱ nzø, porque hi̱nte di̱ mu̱ui. Guehya yø ja̱'i̱ da̱ japra̱ castigo Oja̱ ya. \s1 --------- \p \v 9 Ague ma̱ zi cu̱'a̱hʉ, dá̱ ma̱ngä na̱ ra̱ hya̱ na̱, pɛ hi̱ndí̱ mma̱ngä ngue gdí ɛ̱n'a̱hʉ ngue ya xcá̱ hyɛhmʉ p'ʉ ra̱ Cristo. Porque dí pa̱cä ngue ya bi̱ nya̱nni̱ tehʉ, ja̱na̱ngue ya guí øthʉ ra̱ nho. \v 10 Nu̱na̱ Oja̱, gä gue'a̱ te ni̱ 'yu̱p'ʉ øt'e. Ja̱na̱ngue nu̱na̱ rá̱ 'bɛfi Oja̱ guí ørpa̱hʉ, hi̱ndi̱ pu̱mbɛ̱ni̱ na̱. Da̱ gue'a̱ ra̱ 'bäxte njandya̱tho guí ørpa̱bi̱ ni̱ mmi̱'yɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ, xquet'a̱ hi̱ndi̱ pu̱mbɛ̱ni̱ Oja̱. Nu̱na̱ te gä ra̱ nho guí ørpa̱ ni̱ mmi̱c'ɛ̱i̱hʉ, gue'a̱ gui̱ nɛ̱qui̱ ngue ma̱jua̱ni̱ ga̱di̱ ma̱hmʉ Oja̱'a̱. \v 11 A nu̱yá, dí̱ nnegä ya ngue nu̱na̱ ra̱ 'bäxte mi̱'a̱ mpähä ni̱ mmʉi guí ørpa̱bi̱ ni̱ mmi̱'yɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ, da̱mi̱ sigue ngue hangu̱ ra̱ pa da̱ gue'a̱ gui 'yøthʉ'a̱. Ja̱na̱ngue nu̱ te ra̱ nho guí tø'mi̱ di 'da'a̱hʉ Oja̱, ya ra̱ seguro di 'da'a̱hʉ. \v 12 Ma̱n'nan'yo mi̱ 'yøt'e ngue hi̱ngui̱ 'yøthʉ ya yø hya̱ dí xi'a̱hʉ ya. Da̱mi̱ hya̱hʉ ra̱ ts'ɛdi gui 'yøthʉ tengu̱tho øtyø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ nu̱'ʉ di̱ nɛ̱qui̱ ngue ja xa̱nho yø nt'ɛ̱c'ɛ̱i̱. Nu̱ hangu̱ ra̱ n'ʉ thogui, gä sɛti, 'nɛ̱ guehya yø ja̱'i̱ ya ngue di tocabi'a̱ ra̱ nho di ya̱t'Oja̱ ngue di u̱ni̱. \s1 --------- \p \v 13-16 A nu̱'mø ɛ̱na̱ ngue ma̱jua̱ni̱ te nne da̱ ma̱nyø ja̱'i̱, i ɛ̱xa̱ ntestigo Oja̱. Nu̱'mø ya bi 'yɛ̱xa̱ ntestigo Oja̱ ra̱ ja̱'i̱ p'ʉya, nu̱ rá̱ amigo ya̱ui, ya hi̱ngui̱ sä da̱ 'yɛ̱mbi̱ ngue hi̱mma̱ jua̱ni̱ te xifi. A nu̱na̱ Oja̱, bi ya̱rpa̱bi̱ n'na ra̱ hya̱ ra̱ Abraham, pɛ nu̱na̱ Oja̱ hi̱njongui̱ ta̱te ngue nu̱na̱. Ja̱na̱ngue rá̱ thu̱hu̱sɛ bi̱ nøni̱, bi xihra̱ Abraham ngue da̱ jasɛ Oja̱ na̱ ra̱ hya̱ bi̱ ma̱. Bi 'yɛ̱mbi̱: “Nu̱gä, ma̱jua̱ni̱ te dí xi'i, ma̱thoguitho ga̱ ja̱p'a̱'i̱. Ga̱ øt'e ngue ɛ̱mmɛ̱i̱ di̱ nxa̱nni̱ ba̱si̱ di̱ m'mʉi”, bi 'yɛ̱mbi̱. Pɛ ra̱ Abraham, hi̱mbi̱ xøtrá̱ mmʉi na̱ ra̱ hya̱ bi xi Oja̱. Sinoque tø'mi̱, tø'mi̱ ngue di̱ nja, asta̱ gue'mø mi̱ 'yɛ̱hra̱ pa ngue bi̱ nja na̱ te ra̱ hya̱ xi ya̱rpa̱ba̱bi̱ Oja̱ ngue di̱ nja. \v 17 Oja̱ bi̱ nepe ngue da̱ ba̱di̱ xa̱nho yø ja̱'i̱ ngue ma̱jua̱ni̱ gä di̱ nja na̱ te bi̱ ma̱, hi̱nte di̱ m'mɛdi. Pɛ comma̱ ngue hi̱njo'o to da̱ 'yɛ̱xa̱ ntestigo Oja̱, rá̱ thu̱hu̱sɛ bi̱ nøni̱ para ngue da̱ fa̱di̱ ngue ma̱jua̱ni̱ te mma̱. \v 18 Nu̱ te gäma̱ hya̱ xicjʉ Oja̱ ngue di̱ nja, i dʉ xa̱nho ra̱ hya̱, porque Oja̱ hi̱ngui̱ fɛhni̱. A nu̱yá, ya dá̱ äphʉ Oja̱ ngue da̱ ya̱njʉ. Nu̱ te ra̱ hya̱ xa̱ mma̱n'Oja̱, ya dí ha̱xʉ njua̱ni̱ ngue ra̱ seguro di̱ nja. \v 19 Ya hi̱ndí̱ yobɛ̱ni̱ ngue di tocaga̱hʉ na̱ ra̱ nho di u̱n'Oja̱. Porque nu̱na̱ di̱ nnøxʉ ngue di dʉrca̱ ma̱ n'yomfɛ̱ni̱hʉ ya, guehna̱ ra̱ Jesucristo bí 'bʉ ma̱hɛ̱ts'i̱ na̱. \v 20 Nu̱na̱ ra̱ Jesús bi yʉrbʉ ma̱hɛ̱ts'i̱ bí 'bʉi. Guehna̱ fäxca̱hʉ na̱ ngue da̱ zä ga̱ni̱ m'mʉhmʉ p'ʉ bí 'bʉi. I cohi ngue rá̱ mmäcja̱ Oja̱ para za̱ntho. Di thocra̱ 'bɛfi mi̱ pɛ ra̱ Melquisedec. \s1 --------- \c 7 \p \v 1 Nu̱na̱ ra̱ Melquisedec ma̱rá̱ da̱st'abi p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Salem. 'Nɛ̱ guehna̱ Oja̱ ma̱guesɛ rá̱ mmäcja̱ na̱. Guehna̱ ra̱ Melquisedec bi̱ ma bi c'at'ui ra̱ Abraham 'mø ma̱mbá̱ pengui̱ ngue bá̱ ta̱pra̱ tu̱nhni̱ yø da̱st'abi ma̱di̱ nsʉhmi̱. Mi̱ thɛ p'ʉya, ra̱ Melquisedec bi 'yäp'Oja̱ ngue di ja̱pra̱ Abraham. \v 2 Pɛ ra̱ Abraham, nu̱'a̱ te gäma̱ cosa bá̱ ha̱p'ʉ ja ra̱ tu̱nhni̱ bá̱ ta̱ha̱, bi hya̱cra̱ diezmo ngue bi däpra̱ mmäcja̱ Melquisedec. Nu̱na̱ rá̱ thu̱hu̱ ra̱ Melquisedec i̱ nne da̱ ma̱ ngue ra̱ da̱st'abi ngue øtra̱ nho. Ngue bi̱ nda̱st'abi p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Salem, ja̱na̱ngue i hu̱tyø ja̱'i̱ ngue ra̱ da̱st'abi di hojpa̱bi̱ yø ja̱'i̱ di̱ nsʉi. \v 3 Pɛ nu̱na̱ ra̱ Melquisedec hi̱nha nt'ot'i ngue di̱ mma̱ te'o rá̱ papá, ogue te'o rá̱ mamá. Ni̱ xi̱ngui̱ fa̱di̱ te'o rá̱ mboxita. Ni̱ xi̱ngui̱ fa̱di̱ tema̱ pa bá̱ mi̱, ni̱ xi̱ngui̱ fa̱di̱ tema̱ pa bi du̱. Høntho nt'ot'i ngue ma̱rá̱ mmäcja̱. Ja̱na̱ngue nu̱yá, gui̱ nhyɛjpa̱bi̱ rá̱ Ts'ʉnt'ʉ Oja̱ ya, porque nu̱na̱ guehna̱ ra̱ mmäcja̱ para za̱ntho na̱. \p \v 4 A nu̱yá, da̱mi̱ hya̱cjʉ xa̱ndønho ra̱ güɛnda hanja ya ngue ma̱thoguitho bi hnu̱ ma̱nsu̱ ra̱ Melquisedec. Porque ra̱ Abraham guehna̱ ra̱ 'yʉ na̱ ngue yø judío, pɛ nu̱ te gäma̱ cosa bá̱ ha̱nnba̱bi̱ yø da̱st'abi bi da̱pra̱ tu̱nhni̱, bi hya̱cra̱ diezmo ngue bi däpra̱ Melquisedec. \v 5 A nu̱ya yø mmäcja̱ ngue yø mbom'mɛto ra̱ Leví, di̱ ma̱nda ra̱ ley bi 'yotra̱ Moisés ngue nu̱'a̱ te gäma̱ cosa ti̱nyø ja̱'i̱, da̱ gʉmba̱bi̱ ra̱ diezmo. Ma̱da̱gue'a̱ yø mɛ̱ni̱ p'ʉ bá̱ fʉdi bá̱ m'mʉhra̱ Abraham, pɛ da̱ gʉmba̱hma̱ ra̱ diezmo. \v 6 Conque ra̱ Leví hi̱ngrá̱ mɛ̱ni̱ ra̱ Melquisedec, pɛ ra̱ Melquisedec bi gʉmba̱bi̱ ra̱ diezmo ra̱ Abraham nu̱na̱ ya xi ya̱rpa̱bi̱ Oja̱ ngue di ja̱pi̱. Pɛ ra̱ Melquisedec ma̱høn'a̱ bi 'yäp'Oja̱ ngue di ja̱pra̱ Abraham. \v 7 Ya fa̱di̱ xa̱nho hanja ya ngue nu̱ ra̱ ja̱'i̱ ma̱thoguitho hnu̱ ma̱nsu̱, gue'a̱ äp'Oja̱ ngue di ja̱pra̱ ja̱'i̱ ngue co'a̱ ga̱ hnu̱ ma̱nsu̱. \v 8 A nu̱ya yø mmäcja̱ 'bʉhya, nu̱ te gäma̱ cosa ti̱nyø ja̱'i̱, jʉmba̱bi̱ ra̱ diezmo yø ja̱'i̱. Nu̱'mø bi du̱ p'ʉya, n'nan'yo ra̱ mmäcja̱ di thojpa̱bi̱ rá̱ 'bɛfi pɛfi. Pɛ nu̱na̱ ra̱ Melquisedec hi̱ndi̱ nɛ̱qui̱ ngue bi guahrá̱ 'bɛfi na̱. Sinoque nt'ot'i p'ʉ ja ra̱ Ma̱ca̱ Libro tengu̱tho 'mø ngue di 'bʉtho. \v 9 Nu̱'ʉ yø mmäcja̱ ngue yø judío 'bʉhya, jʉmba̱bi̱ ra̱ diezmo yø ja̱'i̱. Pɛ gätho ya yø mmäcja̱ ya, gue'a̱ ra̱ Leví ra̱ 'yʉ p'ʉ bá̱ fʉdi ngue bá̱ m'mʉhya. A nu̱na̱ ra̱ Leví, gue'a̱ ra̱ Abraham rá̱ 'yʉ p'ʉ bá̱ fʉdi ngue bá̱ m'mʉhna̱. Ja̱na̱ngue nu̱'mø mi̱ hya̱cra̱ diezmo ra̱ Abraham ngue bi däpra̱ Melquisedec, a nu̱na̱ ra̱ Leví co gätho mi̱'da yø mmäcja̱ 'bʉhya, ɛ̱ntho go ma̱ däpi ra̱ diezmo ra̱ Melquisedec. \v 10 Porque nu̱'mø ma̱mbá̱ ha̱cra̱ diezmo ra̱ Abraham ngue bi däpra̱ mmäcja̱ Melquisedec, tengu̱tho 'mø ngue bi gu̱rpa̱bi̱ yø diezmo'ʉ yø mbom'mɛto bi̱ m'mʉ'a̱ m'mɛfa. \p \v 11 Nu̱ya yø mmäcja̱ ya, di japa̱ nts'ɛdi yø judío ngue da̱ dɛnna̱ ley bi 'yotra̱ Moisés. Ɛ̱̱mbi̱ ngue di siguetho tengu̱tho bá̱ øtra̱ mmäcja̱ Aarón. Pɛ nu̱na̱ ra̱ ley sihyø judío ngue di cumple ya, ya hi̱n'yʉ rá̱ ts'ɛdi na̱ ngue da̱ zä di̱ nhojpa̱ui Oja̱ yø ja̱'i̱ na̱. Porque jatho ngue ma̱'da'yo ma̱n'na ra̱ mmäcja̱ di̱ m'mʉi, pɛ hi̱nda̱ dɛntho'a̱ te mi̱ øtra̱ mmäcja̱ Aarón. Sinoque di thocra̱ 'bɛfi mi̱ pɛhra̱ mmäcja̱ Melquisedec. \v 12 A nu̱yá, ngue ya bi̱ ma ma̱pädi yø mmäcja̱ ya, xquet'a̱ jatho ngue 'nɛ̱hra̱ ley di̱ mpähya. \v 13 Nu̱na̱ ra̱ 'da'yo mmäcja̱ mma̱mp'ʉ ja ra̱ Ma̱ca̱ Libro ngue di̱ m'mʉhya, guehna̱ ra̱ Jesucristo na̱. Pɛ nu̱na̱ ra̱ Jesús, hi̱ngrá̱ mɛ̱ni̱ ra̱ Leví, sinoque rá̱ mɛ̱ni̱ ra̱ Judá. 'Nɛ̱ nu̱ya yø mɛ̱ni̱ ra̱ Judá, hi̱nja̱m'mø to xi bøni̱ ngue dra̱ mmäcja̱ ya. \v 14 Ya fa̱di̱ xa̱nho ngue nu̱na̱ ra̱ Hmu̱ Jesús, ra̱ mɛ̱ni̱ na̱ ngue ra̱ Judá. Pɛ nu̱'mø ma̱mbá̱ ɛ̱xyø mmäcja̱ ra̱ Moisés, nu̱ya yø mɛ̱ni̱ ra̱ Judá hi̱nte bi̱ ma̱ ngue di̱ nja yø 'bɛfi ngue di̱ mmäcja̱ ya. \s1 --------- \p \v 15 Ja di̱ nɛ̱qui̱ ua xa̱nho ya ngue ma̱'da'yo ma̱n'na ra̱ mmäcja̱ di̱ m'mʉi ngue di tocra̱ 'bɛfi mi̱ pɛhra̱ mmäcja̱ Melquisedec. \v 16 Nu̱na̱ ra̱ ley ga̱ 'yo yø judío ngue i̱ mma̱ to di̱ mmäcja̱, hi̱nga̱ guehna̱ ra̱ ley bi 'yɛ̱xra̱ Jesucristo na̱ ngue di̱ mmäcja̱ na̱. Sinoque bi̱ mmäcja̱ na̱ ra̱ Jesucristo porque jasɛ rá̱ ts'ɛdi ngue di̱ m'mʉi para za̱ntho. \v 17 Porque guesɛ Oja̱ bi 'yɛ̱xna̱ ra̱ mmäcja̱ na̱ ngue bi 'yɛ̱mbi̱: “Gue'e grá̱ mmäcja̱ para za̱ntho ya. Gui thocra̱ 'bɛfi mi̱ pɛhra̱ mmäcja̱ Melquisedec”, bi 'yɛ̱mbi̱. \v 18 Porque ya bi zɛp'ʉ rá̱ ts'ɛdi na̱ ra̱ ley ma̱di̱ ma̱nda yø hya̱ ma̱ni̱ n'yo yø ja̱'i̱ m'mɛt'o ya. Ya hi̱n'yʉ rá̱ ts'ɛdi ra̱ ley ngue da̱ ya̱nyø ja̱'i̱. \v 19 Nu̱na̱ ra̱ ley bi 'yotra̱ Moisés, hi̱njonni̱ ja̱'i̱ xta̱ nzä xtí hojpa̱bi̱. Pɛ ja ma̱n'na ra̱ hya̱ ya ngue ma̱n'na ta̱te ja rá̱ ts'ɛdi, porque guehna̱ di̱ nhojpa̱ui Oja̱ yø ja̱'i̱ na̱. \p \v 20 Guesɛ Oja̱ bi ya̱t'i̱ ngue di̱ mmäcja̱ na̱ ra̱ Jesucristo. \v 21 Gätho mi̱'da yø mmäcja̱ da̱ thotyø 'bɛfi pɛfi ngue yø mmäcja̱. Pɛ nu̱na̱ ra̱ Jesucristo hønsɛ na̱ ngue Oja̱ ya xi ya̱t'i̱ te gäma̱ hya̱ nt'ot'i p'ʉ ja ra̱ Ma̱ca̱ Libro ngue Oja̱ bi 'yɛ̱mbi̱: “Guecä drá̱ Oja̱gä, ma̱jua̱ni̱ te dí xi'i. Nu̱na̱ ra̱ hya̱ dí xi'i, hi̱njonda̱ zä di pädi. A nu̱yá, gue'e grá̱ mmäcja̱ para za̱ntho ya. Gui thocra̱ 'bɛfi mi̱ pɛhra̱ mmäcja̱ Melquisedec”, bi 'yɛ̱mbi̱. \v 22 Ja̱na̱ngue nu̱na̱ ra̱ Jesús, ma̱ da̱tho ja rá̱ ts'ɛdi na̱ ra̱ cohi bi̱ nja 'mø mi̱ t'ɛ̱ts'i̱ ngue'a̱ rá̱ ts'ɛdi'a̱ ra̱ cohi mi̱ ja m'mɛt'o. \p \v 23 Nu̱ mi̱'da yø mmäcja̱ xa̱ m'mʉi, gä xa̱ ndu̱. Nu̱'mø bi du̱ p'ʉya, n'nan'yo to di thojpa̱bi̱ yø 'bɛfi. A nu̱yá, ma̱ndønngu̱ dyø mmäcja̱ xa̱ m'mʉi, pɛ gä xa̱ thogui. \v 24 Pɛ nu̱na̱ ra̱ Jesús, ya hi̱nda̱ du̱ na̱. Nu̱'a̱ te rá̱ 'bɛfi pɛfi ngue ra̱ mmäcja̱, ya hi̱nja̱m'mø da̱ thogui, porque ya hi̱njondi̱ ponnbi̱. \v 25 Ja̱na̱ngue nu̱ya yø ja̱'i̱ ya o rá̱ 'yɛ Oja̱ ya ngue bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Jesús, ya hi̱ndi̱ m'mɛhyø te. Porque nu̱na̱ ra̱ Jesús ya rá̱ 'bɛfitho'a̱ ngue ra̱ mmäcja̱ para za̱ntho p'ʉ ha 'bʉ Oja̱ ngue da̱ mäxyø ja̱'i̱ nu̱ya ɛ̱c'ɛ̱i̱. \p \v 26 Nu̱na̱ ra̱ Jesús, guehna̱ ra̱ 'bɛt'o mmäcja̱ ma̱ da̱tho ngue nmi̱ homhmʉ na̱. Hangu̱ ra̱ pa gä ra̱ nho øt'e. Hi̱n'yʉ rá̱ ts'oqui. Hi̱nja̱m'mø ngue di̱ nnu̱ ma̱nho yø ts'oqui øtyø ja̱'i̱. A nu̱p'ʉ ma̱hɛ̱ts'i̱ bí 'bʉhya, ma̱ da̱tho ngue bi hnu̱ ma̱nsu̱ ya. \v 27 A nu̱ya yø judío ngue yø 'bɛt'o mmäcja̱, n'na pa ngu̱ n'na pa ørpa̱bi̱ ra̱ 'bøt'e Oja̱ ngue yø ts'oquisɛ. M'mɛfa p'ʉya, ja da̱ 'yøtra̱ 'bøt'e ngue di̱ nhohyø ts'oqui mi̱'da yø ja̱'i̱. Pɛ nu̱na̱ ra̱ Jesús hønda̱ n'na ndi̱ bi̱ ndäsɛ ngue bi tho, para za̱ntho bi̱ nøpa̱ 'bøt'e yø ja̱'i̱. \v 28 A nu̱na̱ ra̱ ley bi 'yotra̱ Moisés, nu̱ya yø ja̱'i̱ ɛ̱ts'i̱ ngue dra̱ 'bɛt'o mmäcja̱, ja yø ts'oqui yø ja̱'i̱. M'mɛfa nguehna̱ ra̱ ley na̱, guesɛ Oja̱ cohi ntestigo na̱ ra̱ hya̱ bi̱ ma̱ ngue rá̱ Ts'ʉnt'ʉsɛ bi 'yɛ̱ts'i̱ ngue para za̱ntho ra̱ m'mɛt'o mmäcja̱. Ma̱dits'ʉ te da̱di 'bɛdi, para za̱ntho øt'e xa̱nho'a̱ te rá̱ 'bɛfi. \s1 --------- \c 8 \p \v 1 Nu̱na̱ ra̱ hya̱ ma̱ da̱tho ja ts'ɛdi ngue guí pa̱hmʉ ya, guehna̱ ra̱ hya̱ ngue ra̱ Jesucristo di̱ nnøpa̱ 'bɛt'o mmäcja̱hʉ na̱ya. 'Nɛ̱ ya bí̱ hu̱p'ʉ ma̱hɛ̱ts'i̱ ha bí ja rá̱ n'yɛi Oja̱ na̱. \v 2 Nu̱p'ʉ ma̱hɛ̱ts'i̱ bí 'bʉ Oja̱, bí ja rá̱ 'bɛfi ngue ra̱ 'bɛt'o mmäcja̱. Hi̱nga̱ guecua ja yø ni̱ja̱ bi hocyø ja̱'i̱ øtra̱ 'bɛfi ngue ra̱ 'bɛt'o mmäcja̱ na̱. \p \v 3 Nu̱'a̱ rá̱ 'bɛfi ja yø 'bɛt'o mmäcja̱, t'ɛ̱ts'i̱ ngue da̱ 'yørpa̱bi̱ ra̱ 'bøt'e Oja̱. Ja̱na̱ngue ra̱ Jesucristo xquet'a̱ mi̱ jatho ngue bi 'yørpa̱bi̱ ra̱ 'bøt'e Oja̱. \v 4 Pɛ hi̱nga̱ guecua ja ra̱ xi̱mhäi 'bʉhra̱ Jesús. Nu̱'mø ngue ja di 'bʉcua, ya hi̱ngui̱ sä da̱ t'ɛ̱mbi̱ ngue ra̱ 'bɛt'o mmäcja̱ 'mø, porque yø 'bɛt'o mmäcja̱ 'bʉcua ja ra̱ xi̱mhäi, di sigue øtho yø 'bøt'e di̱ ma̱nda ra̱ ley bi 'yotra̱ Moisés. \v 5 Pɛ nu̱'a̱ te yø 'bɛfi yø mmäcja̱ 'bʉcua ja ra̱ xi̱mhäi, høntho øt'e tengu̱tho ra̱ forma bi ja ma̱hɛ̱ts'i̱. Porque nu̱'mø mi̱ nya̱ui Oja̱ ra̱ Moisés, bi 'yɛ̱mbi̱: “Da̱mi̱ bɛ̱ni̱ xa̱nho te ra̱ forma dá̱ u̱t'a̱'i̱ p'ʉ ja ra̱ t'øhø dá̱ nya̱ui, da̱ ngu̱'a̱ ra̱ forma ra̱ ni̱ja̱ gui hocya”, bi 'yɛ̱mbi̱. \v 6 A nu̱jʉ ya, ngue ma̱ 'bɛt'o mmäcja̱hʉ na̱ ra̱ Jesucristo, ta̱te xa̱ndø nzaqui rá̱ 'bɛfi pɛfi ngue'a̱ ra̱ 'bɛfi pɛhyø mmäcja̱ ua ja ra̱ häi. Porque xa̱ndønho ra̱ 'da'yo cohi bi hoqui ngue'a̱ ra̱ nyogui cohi mi̱ ja m'mɛt'o. Nu̱na̱ ra̱ 'da'yo cohi bi̱ nja ya, ma̱thoguitho xa̱ndønho ra̱ hya̱ di ya̱t'Oja̱ ngue di̱ nja. \p \v 7 Nu̱'a̱ ra̱ cohi mi̱ ja m'mɛt'o, hi̱njonni̱ ja̱'i̱ bi bøni̱ ngue xta̱ 'yøt'e te bi̱ ma̱nda Oja̱. Ja̱na̱ngue Oja̱ bi hyoni̱ ha di japi ngue ma̱'da'yo ma̱n'na ra̱ cohi bi̱ nja. \v 8 I̱ nnu̱ Oja̱ ngue hi̱ngui̱ øtyø ja̱'i̱'a̱ ra̱ hya̱ di̱ ma̱nda. Ja̱na̱ngue mma̱nna̱ Ma̱ca̱ Libro ngue Oja̱ bi 'yɛ̱na̱: “Da̱ 'yɛ̱hra̱ pa ngue nu̱ya yø judío ngue yø mmɛ̱ngu̱ Israel conyø mmɛ̱ngu̱ Judea, ma̱'da'yo ma̱n'na ra̱ cohi ga̱ cohme. \v 9 N'nan'yo ma̱n'na ra̱ cohi di̱ nja. Ya hi̱nda̱ ngu̱'a̱ tengu̱tho ra̱ cohi dá̱ co'be'ʉ yø nyogui ja̱'i̱ 'mø yø pa da̱mbá̱ jʉjpʉ ja ra̱ häi Egipto. Porque nu̱na̱ ra̱ hya̱ dá̱ co'be yø ja̱'i̱ ngue xta̱ 'yøt'e, hi̱mbi̱ 'yøt'e. Ja̱na̱ngue dá̱ hɛcäp'ʉ yø ja̱'i̱. \v 10 Bá̱ ɛ̱p'ʉ ra̱ pa di̱ nja na̱ ra̱ cohi dí̱ mma̱ ngue ga̱ co'be yø ja̱'i̱ Israel. Nu̱'mø ya bi̱ nja na̱ ra̱ hya̱ na̱, ga̱ japyø ja̱'i̱ ngue da̱ di̱nyø mmʉi hanja na̱ ra̱ hya̱ da̱di̱ ma̱nda, di̱ nja mpähä yø ja̱'i̱ da̱ 'yøtya yø hya̱ da̱di 'bɛpi da̱ 'yøt'e. Nu̱gä p'ʉya, gueque drá̱ Oja̱gä ya yø ja̱'i̱ ya. Nu̱ya p'ʉya, guehya ma̱ ja̱'i̱ ya. \v 11 Di̱ ngüɛ di̱ nnoho, gä da̱ ba̱di̱ te'ogui. Ya hi̱mma̱ hyoni̱ ngue ja da̱ xännba̱bi̱ yø mmi̱c'ɛ̱i̱ui ogue yø cu̱ ja da̱ xännbi̱ te'ogui. Porque 'da di ba̱tyø ja̱'i̱ te'ogui. \v 12 Nu̱'a̱ ra̱ nts'o xa̱ 'yøtyø ja̱'i̱, ga̱ pu̱nnba̱bi̱. Ya hi̱nni̱ mantho ga̱ mbɛ̱nnba̱bi̱ yø ts'oqui xa̱ 'yøtyø ja̱'i̱”, bi 'yɛ̱n'Oja̱. \v 13 A nu̱yá, Oja̱ i̱ mma̱ ngue ma̱'da'yo ma̱n'na ra̱ cohi di̱ nja. Nu̱'a̱ ra̱ nyogui cohi mi̱ ja m'mɛt'o, di̱ nɛ̱qui̱ xa̱nho ngue ya bi thogui, porque ma̱'da'yo ma̱n'na ra̱ cohi di̱ nja. Nu̱na̱ ra̱ nyogui cohi mi̱ ja, ya bi zɛp'ʉ na̱. \s1 --------- \c 9 \p \v 1 Nu̱'a̱ ra̱ nyogui cohi mi̱ ja m'mɛt'o, xa̱ndøngu̱ yø hya̱ nt'ot'i ngue ha di da̱nne Oja̱ yø ja̱'i̱. Pɛ nu̱p'ʉ mi̱ øtyø nda̱nne yø ja̱'i̱, gue'a̱ ra̱ ni̱ja̱ ja ua ja ra̱ xi̱mhäi. \v 2 Nu̱'a̱ ra̱ ni̱ja̱ mi̱ ja ua ja ra̱ xi̱mhäi, mi̱ ja yoho yø cuarto. Nu̱'a̱ rá̱ mʉdi ra̱ cuarto gui̱ nhu̱ti̱ ngue ra̱ xɛqui xa̱ ndʉxqui. Nu̱p'ʉ mbo ra̱ cuarto, jap'ʉ ra̱ mfoxiyo. 'Nɛ̱ jap'ʉ ra̱ mɛ̱xa hapʉ t'ʉspa̱bi̱ yø thu̱hmɛ̱ Oja̱ ngue da̱ nu̱. \v 3 Nu̱'a̱ ma̱n'na ra̱ cuarto brá̱ ja mbo, nu̱p'ʉ ja ra̱ goxthi, zʉp'ʉ ra̱ u̱lu ngue nnøpa̱ ju̱t'i̱ ra̱ goxthi. Nu̱p'ʉ mbo p'ʉya, gue'a̱ ra̱ xɛqui ma̱thoguitho xa̱ ndʉxqui. \v 4 Brá̱ jap'ʉ n'na ra̱ altar ngue ra̱ oro, ja zøp'ʉ ra̱ bopo. 'Nɛ̱ jap'ʉ n'na ra̱ huada ngue gä ra̱ oro ma̱xøts'e, guehna̱ ra̱ huada m'mɛts'i ra̱ nyogui cohi mi̱ ja m'mɛt'o na̱ya. Nu̱p'ʉ mbo ra̱ huada, op'ʉ n'na ra̱ ts'øye ngue gä ra̱ oro, ja op'ʉ ra̱ thu̱hmɛ̱ ni̱ hu̱ ngue ra̱ maná. Da̱ guehrá̱ tøhø ra̱ Aarón nu̱na̱ bi 'doqui, ja op'ʉ ja ra̱ huada na̱. 'Nɛ̱ ja cʉp'ʉ ja ra̱ huada'ʉ yø xindo nt'ot'i rá̱ ley Oja̱, ngue ra̱ nyogui cohi mi̱ ja m'mɛt'o. \v 5 Nu̱p'ʉ ma̱xøts'e ra̱ huada, 'da'a̱ n'na nguadi yø hyo ra̱ huada ma̱hoqui yoho yø anxɛ di̱ nzøtyø zahua p'ʉ ma̱xøts'e ra̱ huada. Porque nu̱p'ʉ ma̱xøts'e ra̱ huada ja m'møt'e p'ʉ ra̱ ji gui̱ nhohyø ts'oqui yø ja̱'i̱. Pɛ nu̱yá, hi̱ngui̱ ja ngue 'bexca̱ xi'a̱hʉ hanja na̱ ra̱ hya̱ na̱ya. \p \v 6 Guehna̱ ra̱ forma mi̱ jap'ʉ ja ra̱ ni̱ja̱ m'mɛt'o na̱ya. A nu̱'a̱ rá̱ mʉdi ra̱ cuarto, n'na pa ngu̱ n'na pa cʉtyø mmäcja̱ ngue øt'a̱ te yø 'bɛfi i ja. \v 7 Pɛ nu̱'a̱ rá̱ yoho ra̱ cuarto brá̱ ja mbo ngue ma̱thoguitho xa̱ ndʉxqui, høndra̱ 'bɛt'o mmäcja̱ ja ra̱ nt'ɛ̱di̱ ngue cʉrbʉ. 'Nɛ̱ hønda̱ n'na ndi̱ n'na jɛya i sä ngue da̱ yʉt'a̱mbo. Nu̱'mø bi yʉt'a̱mbo p'ʉya, ni̱ dɛ ra̱ ji da̱ pøt'e ngue di hocsɛ rá̱ ts'oqui, nɛ̱ xquet'a̱ ni̱ dɛ ra̱ ji da̱ pøt'e ngue di̱ nhohyø ts'oqui mi̱'da yø ja̱'i̱. \v 8 Nu̱ya yø hya̱ ja uaya, ra̱ Espíritu Santo nnepe ngue ga̱ pa̱hmʉ hanja na̱ ra̱ hya̱ ngue ra̱ yogui cohi mi̱ ja m'mɛt'o. Mɛ̱nte yø tiempo ngue øtyø nda̱nne yø mmäcja̱ p'ʉ rá̱ mʉdi ra̱ cuarto, ya hi̱n'yʉ ra̱ nt'ɛ̱di̱ to da̱ tho'a̱mbo ra̱ cuarto nu̱na̱ ma̱thoguitho xa̱ ndʉxqui. \v 9 Nu̱ya yø hya̱ ya, di̱ nɛ̱qui̱ xa̱nho ngue nu̱ya yø 'bøt'e ørpa̱bi̱ Oja̱ yø mmäcja̱, hi̱n'yʉ rá̱ ts'ɛdi ngue da̱ hyät'i da̱ hya̱jpa̱ ra̱ nts'o ja yø mmʉi yø ja̱'i̱. \v 10 Nu̱ya yø hya̱ mi̱ ja m'mɛt'o, gue'a̱ ngue da̱ huantho yø cosa da̱ zi yø ja̱'i̱, i xihyø ja̱'i̱ tema̱ forma di̱ mpet'e para ngue da̱ zä da̱ da̱nne Oja̱. Pɛ gätho ya yø hya̱ ya, bi̱ nja rá̱ ts'ɛdi te mi̱ øtyø ja̱'i̱ mɛ̱nte tobe hi̱nma̱ni̱ nja ra̱ 'da'yo cohi bi 'yøt'ui Oja̱ yø ja̱'i̱. \p \v 11 Pɛ nu̱yá, ya bá̱ ɛ̱hra̱ Cristo nu̱na̱ bi gohi ngue ma̱ 'bɛt'o mmäcja̱hʉ ya. 'Nɛ̱ guehna̱ bá̱ ha̱nga̱hʉ ra̱ nho mi̱ ja ngue di̱ nja na̱ya. Nu̱p'ʉ ja ra̱ ni̱ja̱ di̱ mpɛhra̱ Cristo ngue ra̱ 'bɛt'o mmäcja̱ ya, ta̱te ngue xa̱ndønho. Hi̱nga̱ ngu̱ ra̱ ni̱ja̱ ja ua ja ra̱ häi ngue ra̱ ja̱'i̱ bi hoqui. \v 12 Ra̱ Cristo bi yʉrbʉ ja ra̱ xɛqui ma̱thoguitho xa̱ ndʉxqui. Pɛ rá̱ jisɛ ra̱ Cristo ní̱ hya̱ ngue da̱ pøt'e. Ya hi̱ngrá̱ ji ra̱ nda̱ni̱ ogue rá̱ ji ra̱ chivo ní̱ hya̱ ngue da̱ pøt'e, tengu̱tho øtyø mmäcja̱ ua ja ra̱ häi. 'Nɛ̱ ya hi̱nga̱ xøxtí yʉtho ya, sinoque n'na ndi̱tho bi yʉt'i para za̱ntho ngue bi ya̱njʉ. \v 13 Nu̱'a̱ rá̱ ji ra̱ nda̱ni̱, ogue rá̱ ji ra̱ chivo, ogue rá̱ 'bospi ra̱ ngønda̱ni̱ zøp'ʉ ja ra̱ altar, nu̱'mø bi̱ njapyø ja̱'i̱ nu̱ya t'ɛ̱mbi̱ ngue n'youi ra̱ ts'oqui yø do'yo, ya di̱ nhohrá̱ do'yo ra̱ ja̱'i̱. \v 14 Goma̱ guehrá̱ ji ra̱ Cristo ngue ma̱ da̱tho ja rá̱ ts'ɛdi ya. Porque guesɛ ra̱ Espíritu Santo nu̱na̱ 'bʉi para za̱ntho bi ha̱tra̱ ts'ɛdi ra̱ Cristo bi̱ ndäsɛ ngue da̱ tho ngue bi̱ nøpa̱ 'bøt'e Oja̱. Conque ra̱ Cristo, hi̱n'yʉ rá̱ ts'oqui. Pɛ bi̱ männá̱ ji ngue bi hoga̱ ma̱ ts'oquihʉ, mi̱ ja ngue xcá̱ mähä ra̱ castigo. Pɛ nu̱yá, nu̱na̱ ma̱jua̱ni̱ ngue Oja̱ i 'bʉi, ya säp'ʉ ga̱ ha̱ ra̱ ts'ɛdi ga̱ tha̱nnehʉ na̱ya. \p \v 15 Gue'a̱ ra̱ hya̱'a̱ ya, ngue ra̱ Jesucristo go bi hocra̱ 'da'yo cohi ja na̱ya. Ja̱na̱ngue nu̱ya yø ja̱'i̱ nzon'na̱ Oja̱ ya ngue da̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Cristo, nu̱'a̱ ra̱ nho xa̱ ya̱rpa̱bi̱ Oja̱ yø ja̱'i̱ ngue di u̱nni̱ para za̱ntho, go di tocabi ya to nzofo. Porque ra̱ Jesucristo gue'a̱ i du̱'a̱ ngue bi hoga̱ ma̱ ts'oquihʉ xa̱ nja mɛ̱nte bi̱ nja rá̱ ts'ɛdi ra̱ ley mi̱ ja m'mɛt'o. \p \v 16 Ya guí̱ nnu̱hʉ ngue nu̱'mø bi̱ nanga̱ n'na ra̱ sʉcua̱ hapʉ di consta'a̱ te ja ngue di̱ nja m'mɛfa, nu̱'mø bi du̱'a̱ to bi hocra̱ sʉcua̱, nu̱'a̱ ra̱ sʉcua̱ bi xots'i. Nu̱na̱ ra̱ hya̱ bi zohra̱ du̱, i ja rá̱ ts'ɛdi ra̱ hya̱ m'mɛfa. \v 17 Pɛ mɛ̱nte ngue 'bʉtra̱ ja̱'i̱ bi xoxra̱ sʉcua̱, tobe hi̱n'yʉ rá̱ ts'ɛdi ra̱ sʉcua̱. A nu̱'mø bi du̱'a̱ to bi xoxra̱ sʉcua̱, gue'mø ja rá̱ ts'ɛdi ra̱ sʉcua̱ 'mø. \v 18 I̱ njarbʉtho na̱ ra̱ nyogui cohi mi̱ ja m'mɛt'o ya. Nu̱'mø bi tho yø mbo'øni̱ ngue da̱ 'bøt'e, ya ja rá̱ ts'ɛdi ra̱ ley. \v 19 Nu̱ ra̱ Moisés, mi̱ juadi bi xihyø ja̱'i̱ na̱ te gäma̱ hya̱ di̱ ma̱nda ra̱ ley, bi ga̱ca̱ n'na nt'o ra̱ isopo, i̱ n'youi ra̱ xidɛ'yo xa̱ nthɛni̱. Nu̱p'ʉ ja rá̱ ji yø nda̱ni̱ 'nɛ̱hyø chivo, bi japra̱ dehe, ja bi dí̱mbʉ ra̱ t'o. Nu̱'a̱ ra̱ ji p'ʉya, bi̱ na̱spa̱bi̱ p'ʉ ja ra̱ Libro ngue ra̱ ley, xquet'a̱ bi japra̱ ji gätho yø ja̱'i̱. \v 20 Bi 'yɛ̱mbyø ja̱'i̱ p'ʉya: “Nu̱yá, gá̱ cohmʉ ra̱ cohi Oja̱ ya, ya bi xi'a̱hʉ tema̱ hya̱ ja ngue gdí̱ n'yohʉ. Nu̱na̱ ra̱ ji jaua ya, guehna̱ di ha̱tra̱ ts'ɛdi ra̱ hya̱ bi xi'a̱hʉ Oja̱ na̱ya”, bi 'yɛ̱mbi̱. \v 21 Ra̱ Moisés bi̱ na̱spa̱bi̱ ra̱ ji p'ʉ ja ra̱ ni̱ja̱ 'nɛ̱ bi̱ na̱spa̱bi̱ ra̱ ji te gäma̱ cosa ja mbonni̱ja̱. \v 22 Nt'ot'i p'ʉ ja ra̱ ley ngue rá̱ ji yø zu̱'ɛ̱ i tho, nu̱p'ʉ ha pɛ ra̱ ji, ya co mma̱nho. Pɛ mɛ̱nte hi̱nte ho ra̱ ja̱'i̱ ngue da̱ 'yøtra̱ 'bøt'e, hi̱n'yʉ rá̱ mpu̱nnbi̱ ra̱ ts'oqui. \s1 --------- \p \v 23 Nu̱ua ja ra̱ xi̱mhäi, para ngue da̱ gomma̱nho yø cosa i ja, ma̱ma̱ hyoni̱tho rá̱ ji yø zu̱'ɛ̱ mi̱ tho ngue ra̱ 'bøt'e, ngue ma̱japi yø cosa. Pɛ nu̱p'ʉ ma̱hɛ̱ts'i̱ ya, xquet'a̱ bí jap'ʉ ra̱ 'bøt'e ngue ma̱ da̱tho ja rá̱ ts'ɛdi. \v 24 Ja̱na̱ngue ra̱ Cristo ya hi̱nga̱ guehra̱ ni̱ja̱ ja ua ja ra̱ häi bi hocyø ja̱'i̱ ja rá̱ 'bɛfi ngue ra̱ mmäcja̱ ya. Porque ra̱ ni̱ja̱ ja ua ja ra̱ xi̱mhäi, høntho u̱hra̱ forma te bí ja ma̱hɛ̱ts'i̱. Ra̱ Cristo p'ʉya, ya bi yʉrbʉ ma̱hɛ̱ts'i̱ bí 'bʉ Oja̱ ngue da̱ mäxca̱hʉ. \v 25 A nu̱na̱ ra̱ 'bɛt'o mmäcja̱ ua ja ra̱ häi, nu̱p'ʉ ja ra̱ cuarto ma̱thoguitho xa̱ ndʉxqui, njɛya njɛya cʉt'a̱mbo ra̱ mmäcja̱ ngue bi pørpa̱bi̱ rá̱ ji yø zu̱'ɛ̱ i tho, ya hi̱ngrá̱ jisɛ bi pøt'e. Pɛ ra̱ Cristo hi̱nga̱ xøxtí du̱tho ngue hønda̱ gohi ngue ra̱ 'bøt'e. \v 26 Nu̱'mø da̱ ngu̱'a̱ ngue xøxtí du̱tho, asta̱ gue'mø ma̱mba̱ fʉ'a̱ nxi̱mhäi xta̱bá̱ ts'ännbi̱ ngue xøxti du̱tho 'mø. Pɛ nu̱na̱ te bi̱ nja ya, nu̱'mø ni̱ ma da̱ ga̱xyø pa, ra̱ Cristo bi zøcua, 'nɛ̱ bi̱ ndäsɛ ngue da̱ tho. Pɛ n'na ndi̱tho bi du̱ para za̱ntho, da̱ gohi ngue ra̱ 'bøt'e. Bi gu̱rpi gätho yø ts'oqui yø ja̱'i̱. \v 27 A nu̱yá, nu̱ hangu̱ yø ja̱'i̱ 'bʉi, gätho ja ngue da̱ du̱, pɛ hønda̱ n'na ndi̱ da̱ du̱. M'mɛfa p'ʉya da̱ hya̱spa̱bi̱ ra̱ güɛnda̱ Oja̱ te xa̱ n'yo yø ja̱'i̱. \v 28 Njarbʉtho ra̱ Cristo ya, n'na ndi̱tho bi du̱, bi gohi ngue ra̱ 'bøt'e. Ma̱ndøngu̱ dyø ja̱'i̱ bi hojpa̱bi̱ yø ts'oqui. A nu̱yá, ma̱hønda̱ ɛ̱p'ʉ ya, pɛ ya hi̱ndi̱ 'yɛ̱hɛ̱ ngue da̱ gu̱rpa̱bi̱ yø ts'oqui yø ja̱'i̱ ya, sinoque di 'yɛ̱hɛ̱ ngue da̱ ya̱nyø ja̱'i̱ nu̱ya tø'mi̱ ngue da̱ ɛ̱p'ʉ. \c 10 \p \v 1 Nu̱na̱ ra̱ Moisés bi 'yotra̱ ley da̱ n'yo yø judío. Pɛ nu̱na̱ ra̱ ley bi 'yot'i, tengu̱tho 'mø ngue drá̱ xahatho na̱ te ra̱ nho ja ngue di̱ nja m'mɛfa. Porque conna̱ ley, hi̱mbi̱ nɛ̱qui̱ xa̱nho hanja na̱ ra̱ hya̱ di̱ nja m'mɛfa. Nu̱ya yø ja̱'i̱ mi̱ tha̱nne Oja̱, mi̱ øtyø 'bøt'e di̱ ma̱nda ra̱ ley. Pɛ nu̱na̱ ra̱ 'bøt'e øtyø ja̱'i̱, hi̱nxma̱ ma ha̱jpa̱bi̱ yø ts'oqui yø ja̱'i̱ na̱, porque njɛya njɛya øtho ra̱ 'bøt'e yø ja̱'i̱ ma̱høn'a̱. \v 2 Nu̱'mø ngue da̱ gue'a̱ di̱ nhohrá̱ ts'oqui ra̱ ja̱'i̱'a̱, ngue da̱ 'yøt'e te gäma̱ hya̱ di̱ ma̱nda ra̱ ley, ya hi̱nni̱ mantho ngue da̱ 'yøtyø 'bøt'e yø ja̱'i̱ 'mø. Porque nu̱ ra̱ ja̱'i̱ øtra̱ 'bøt'e, n'na ndi̱tho 'mø ɛ̱na̱ ngue di hocrá̱ ts'oqui, ya hi̱ngui̱ nne ngue ni̱ma̱ntho da̱ du̱ rá̱ mmʉi ra̱ ja̱'i̱ da̱ 'yɛ̱na̱ ngue ja rá̱ ts'oqui. \v 3 Ja di̱ nɛ̱qui̱ p'ʉya ngue nu̱ya yø ja̱'i̱ njɛya njɛya øtho yø 'bøt'e, i sodyø mmʉi ngue jadyø ts'oqui. \v 4 Nu̱ rá̱ ji ra̱ nda̱ni̱ ogue ra̱ chivo 'mø bi tho, hi̱nja̱m'mø da̱ zä da̱ hya̱jpa̱ yø ts'oqui yø ja̱'i̱. \p \v 5 Ja̱na̱ngue ra̱ Cristo, nu̱'mø ya ja ngue da̱ ɛ̱cua ja ra̱ xi̱mhäi, ɛ̱nna̱ hya̱ bi xi Oja̱: “Nu̱'ʉ yø zu̱'ɛ̱ ho yø ja̱'i̱ ngue pøt'e, hi̱nguí̱ nnu̱ ma̱nho ngue gue'a̱ di hocyø ts'oqui yø ja̱'i̱'a̱. Sinoque guá̱ sänni̱ ngue bá̱ nja ma̱ do'yo ngue guehna̱ da̱ gohi ngue ra̱ 'bøt'e na̱. \v 6 Nu̱'ʉ yø zu̱'ɛ̱ ho yø ja̱'i̱ ngue øt'a̱'i̱ ra̱ 'bøt'e, 'nɛ̱ u̱hyø ngø, zøp'ʉ ja ra̱ altar ngue di hocyø ts'oqui yø ja̱'i̱, ya hi̱nga̱ gue'a̱ guí̱ nnu̱ ma̱nho'a̱ ya. \v 7 Ja̱na̱ngue dí ɛ̱ngä p'ʉya: Dí 'bʉcä ua ya ma̱ Oja̱'i̱. Ga̱ øt'ä'a̱ te guí̱ nnu̱ ma̱nho. Tengu̱tho ra̱ hya̱ nt'ot'i p'ʉ ja ra̱ Ma̱ca̱ Libro te ja ngue ga̱ thogui, gue'a̱ di̱ nja'a̱ ya”, bi 'yɛ̱na̱. \p \v 8 Rá̱ mʉdi bi xi Oja̱ ra̱ Cristo, bi 'yɛ̱mbi̱ ngue i pa̱tho ngue Oja̱ hi̱ngui̱ nnu̱ ma̱nho'ʉ yø zu̱'ɛ̱ ho yø ja̱'i̱ ngue ørpa̱bi̱ ra̱ 'bøt'e ngue di hocyø ts'oqui yø ja̱'i̱. Ni̱ xi̱nga̱ gue'ʉ yø zu̱'ɛ̱ ho yø ja̱'i̱ ngue u̱hyø ngø p'ʉ ja ra̱ altar ngue di̱ nnu̱ ma̱nho Oja̱. Ma̱da̱gue'a̱ ngue nt'ot'i p'ʉ ja ra̱ ley'a̱ te gä øtyø ja̱'i̱, pɛ ngu̱tho hi̱ngui̱ nnu̱ ma̱nho Oja̱ te øtyø ja̱'i̱. \v 9 Pɛ ra̱ Cristo ma̱hømbi̱ xi Oja̱, bi 'yɛ̱mbi̱: “Dí 'bʉcä ua ya ma̱ Oja̱'i̱. Ga̱ øt'ä'a̱ te guí̱ nnu̱ ma̱nho”, bi 'yɛ̱mbi̱. Ja di̱ nɛ̱qui̱ ua ya ngue ya bi zɛp'ʉ'ʉ yø 'bøt'e mi̱ øtyø ja̱'i̱, go da̱ zɛ'a̱ te bi 'yøtra̱ Cristo bi gohi ngue ra̱ 'bøt'e. \v 10 Porque ra̱ Jesucristo bi 'yøt'e te nnu̱ ma̱nho Oja̱. Pɛ n'na ndi̱tho bi du̱, bi gohi ngue rá̱ 'bøt'e Oja̱. Para za̱ntho bi hojpa̱bi̱ yø ts'oqui yø ja̱'i̱. \p \v 11 Pɛ nu̱'ʉ yø mmäcja̱ ngue yø judío, n'na pa ngu̱ n'na pa di siguetho hodyø zu̱'ɛ̱ ngue ørpa̱bi̱ ra̱ 'bøt'e Oja̱. Pɛ nu̱ya yø 'bøt'e øtyø ja̱'i̱, hi̱nja̱m'mø da̱ zä ngue da̱ hya̱cra̱ ts'oqui ya. \v 12 A nu̱na̱ ra̱ Jesucristo, hønda̱ n'na ndi̱ bi du̱, para za̱ntho bi gohi ngue ra̱ 'bøt'e. 'Nɛ̱ ya bí hu̱p'ʉ ja rá̱ n'yɛi Oja̱ ya. \v 13 A nu̱p'ʉ bí 'bʉhya, tømtho ngue da̱ da̱pi̱ gätho yø nsʉiui. \v 14 Ja di̱ nɛ̱qui̱ ua ya ngue n'na ndi̱tho bi du̱, para za̱ntho bi gohi ngue ra̱ 'bøt'e ngue di pu̱nnba̱bi̱ yø ts'oqui yø ja̱'i̱. \p \v 15 Ya dí pa̱hmʉ ngue ma̱jua̱ni̱ na̱ ra̱ hya̱ na̱, porque ngu̱'a̱ mma̱nna̱ Espíritu Santo p'ʉ ja ra̱ Ma̱ca̱ Libro ngue ɛ̱na̱: \v 16 “Bá̱ ɛ̱p'ʉ ra̱ pa di̱ nja na̱ ra̱ cohi dí̱ mma̱ ngue ga̱ cocä'be yø ja̱'i̱ Israel. Nu̱gä p'ʉya, ga̱ japyø ja̱'i̱ ngue da̱ di̱nyø mmʉi hanja na̱ ra̱ hya̱ da̱di̱ ma̱nda, di̱ nja mpähä yø ja̱'i̱ da̱ 'yøtya yø hya̱ da̱di 'bɛpi da̱ 'yøt'e”, ɛ̱n'Oja̱. \v 17 Ma̱høn'a̱ ɛ̱mp'ʉya: “Ya hi̱nni̱ mantho ga̱ mbɛ̱nnba̱bi̱ yø ts'oqui xa̱ 'yøtyø ja̱'i̱”, bi 'yɛ̱na̱. \v 18 Ja̱na̱ngue nu̱yá, Oja̱ ya bi pu̱nnga̱ ma̱ ts'oquihʉ. Ya hi̱mma̱ hyoni̱ ngue ra̱ 'bøt'e ga̱ ørpa̱hʉ Oja̱ ya ngue di hoga̱ ma̱ ts'oquihʉ. \s1 --------- \p \v 19 A nu̱ua ja ra̱ xi̱mhäi, nu̱p'ʉ ja ra̱ xɛqui ma̱thoguitho xa̱ ndʉxqui, høndra̱ 'bɛt'o mmäcja̱ mi̱ sä da̱ yʉt'i. Pɛ nu̱ya ma̱ zi cu̱'a̱hʉ, gä da̱ zä ga̱ thohmʉ p'ʉ ja rá̱ hmi̱ rá̱ dä Oja̱ ya. Porque guesɛ ra̱ Jesucristo bi du̱ ngue bi hoga̱ ma̱ ts'oquihʉ. \v 20 Mi̱ zä mi̱ du̱ ra̱ Jesucristo, bi xocra̱ ju̱t'i̱ nu̱'a̱ mi̱ ju̱rpʉ ha 'bʉ Oja̱. Bi xoga̱hʉ ra̱ 'yu̱ ngue da̱ zä ga̱ thohmʉ p'ʉ 'bʉ Oja̱. \v 21 Nu̱na̱ ra̱ Jesucristo di̱ nnøpa̱ 'bɛt'o mmäcja̱hʉ ya, guehna̱ fäxca̱hʉ p'ʉ ha 'bʉ Oja̱ na̱ya. \v 22 Ja̱na̱ngue ma ga̱ cuathʉ p'ʉ ha 'bʉ Oja̱ ya. Ga̱ tha̱nne co gätho ma̱ mmʉihʉ, hi̱nja̱m'mø ga̱ nyobɛ̱ni̱hʉ na̱ ma̱ nt'ɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ i ja. Nu̱'a̱ ma̱ ts'o n'yomfɛ̱ni̱hʉ mi̱ ja, ya bi 'beque. Da̱ guehma̱ do'yohʉ, bi̱ meque para ngue da̱ zä ga̱ thohmʉ p'ʉ 'bʉ Oja̱. \v 23 Ma ga̱ ha̱ ra̱ ts'ɛdi ga̱ ɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ ngue di̱ nja ya yø hya̱ dí tømhmʉ di̱ nja. Porque nu̱ya yø hya̱ xa̱ ya̱t'Oja̱ ngue di̱ nja, di̱ njahma̱. \v 24 Xquet'a̱ ma ga̱ honi̱ ha gdá̱ nhya̱thʉ ra̱ ts'ɛdi ngue ma̱n'na gdá̱ ma̱hma̱ mmi̱c'ɛ̱i̱ n'na ngu̱ n'najʉ. 'Nɛ̱ ga̱ ha̱ ra̱ ts'ɛdi ga̱ øthʉ ra̱ nho. \v 25 I 'bʉhyø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue ya hi̱ngui̱ pap'ʉ ha di̱ mpɛti yø mmi̱'yɛ̱c'ɛ̱i̱ui ya. Pɛ hi̱ngui̱ ja ngue ga̱ tɛnthohʉ'a̱ te øt'ʉ, sinoque ma ga̱ mmähä p'ʉ ha di̱ mpɛti yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱, ga̱ nhya̱tra̱ ts'ɛdi n'na ngu̱ n'najʉ. I ja ts'ɛditho ngue gue'a̱ ga̱ øthʉ'a̱, porque ya guí̱ nnu̱hʉ, ma̱n'na ni̱ guatyø pa ngue da̱ ɛ̱p'ʉ ma̱ Hmu̱hʉ Jesucristo. \p \v 26 Pɛ nu̱ ra̱ ja̱'i̱ ngue ya pa̱di̱ ndana̱ ra̱ hya̱ ma̱jua̱ni̱, 'nɛ̱ sänni̱ ngue ya di̱ m'mʉ'a̱ ngue ra̱ nts'o da̱ 'yøt'e, m'mɛfa ya hi̱n'yʉ ra̱ 'bøt'e di̱ nhohrá̱ ts'oqui da̱ 'yøt'e. \v 27 Sinoque høndra̱ nda̱te sibi di da̱nzø da̱ japyø nsʉiui Oja̱ 'mø bi hya̱spa̱ ra̱ güɛnda, gue'a̱ tø'mi̱ di̱ nthɛui'a̱. \v 28 Conque ra̱ ley bi 'yotra̱ Moisés, nu̱'mø to mi̱ fɛstho'a̱ te ra̱ hya̱ mma̱mp'ʉ ja ra̱ ley, co yoho hyu̱ yø testigo da̱ hyørpa̱ ra̱ hya̱, ya hi̱njondi̱ huɛ̱qui̱, sinoque da̱ tho. \v 29 A xiya 'mø, ¿hague ngu̱ ga̱ngu̱ ra̱ castigo da̱ thogui te'o fɛspa̱tho te mma̱nná̱ Ts'ʉnt'ʉ Oja̱, da̱ 'yɛ̱mbi̱ ngue hi̱nte ni̱ bøntho ngue bi du̱ rá̱ Ts'ʉnt'ʉ Oja̱? Conque gue'a̱ i du̱'a̱ ngue bi hocra̱ 'da'yo cohi, bi hya̱jpa̱ ra̱ nts'o yø ja̱'i̱. Pɛ yø ja̱'i̱, nu̱'a̱ rá̱ ma̱te ra̱ Espíritu Santo nne di u̱ni̱, i thenma̱ hya̱thobi. \v 30 Pɛ ya dí pa̱hmʉ te da̱ 'yøt'Oja̱. Porque bi 'yɛ̱na̱: “Nu̱gä go ni̱ 'yɛ̱hma̱ xi ga̱ jagä ra̱ castigo. Go ga̱ ju̱t'ä'a̱ te øtyø ja̱'i̱”, bi 'yɛ̱na̱. 'Nɛ̱ bi̱ ma̱n'Oja̱ ngue da̱ hya̱spa̱ ra̱ güɛnda'ʉ yø ja̱'i̱ ya o rá̱ 'yɛ. \v 31 Nu̱na̱ Oja̱ ma̱jua̱ni̱ ngue 'bʉi, nu̱ te'o da̱ japra̱ castigo, ra̱ ndu̱ssu̱tho te da̱ thogui. \s1 --------- \p \v 32 Da̱mi̱ bɛ̱mhmʉ yø pa xa̱ thogui, nu̱'mø rá̱ ts'ʉtho xqui 'yɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ ra̱ hya̱ ya. Ma̱thoguitho gá̱ sähʉ ra̱ n'ʉ ngue bi zʉ'a̱hʉ yø ja̱'i̱. Pɛ gá̱ hyät'i gá̱ sɛti te bi 'yøt'a̱hʉ yø ja̱'i̱. \v 33 Bi̱ nja yø pa ngue bi̱ mpɛti yø ja̱'i̱ ngue thenma̱ hya̱'a̱hʉ, 'nɛ̱ bi ʉn'a̱hʉ. Mi̱'da ni̱ mmi̱'yɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ p'ʉya gui hɛ̱thohʉ ha gui ʉnyø ja̱'i̱, pɛ hi̱ngá̱ su̱tho gui 'yøt'e ngue ni̱ amigohʉ'ʉ to ma̱'ʉni̱. \v 34 Nu̱'ʉ yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ bi̱ ma fädi, gá̱ fäts'i ngue gá̱ u̱nhnʉ te honi̱. Nu̱'mø bi fɛ̱'a̱ te guí pɛshʉ, asta̱ ja'a̱hʉ mpähä, porque guí pa̱hmʉ ngue ma̱ da̱tho di̱ mu̱ui na̱ ra̱ nho gui̱ nthɛhʉ p'ʉ ma̱hɛ̱ts'i̱, 'nɛ̱ para za̱ntho i ja na̱. \v 35 Da̱mi̱ hya̱hʉ za̱mmʉi ngue gui sigue da̱ ngu̱t'a̱ gui 'yøthʉ yø pa di̱ map'ʉ. Porque xa̱ndøngu̱ ra̱ nju̱t'i̱ bí ja ma̱hɛ̱ts'i̱. \v 36 Hønt'a̱ ja ngue gui 'yøthʉ ya, da̱mi̱ sɛti te gä ra̱ n'ʉ gui thohmʉ. Da̱mi̱ ja ndu̱mmʉi gui 'yørpa̱hʉ rá̱ pähä Oja̱, n'namhma̱ ngue di toca'a̱hʉ na̱ ra̱ hya̱ xa̱ ya̱t'Oja̱ ngue di̱ nja. \v 37 Porque nt'ot'i p'ʉ ja ra̱ Ma̱ca̱ Libro na̱ ra̱ hya̱ bi̱ ma̱n'Oja̱ ngue ɛ̱na̱: “Ya hi̱mma̱ 'ya'atho yø pa ya, ngue da̱ ɛ̱p'ʉ'a̱ ja ngue da̱ ɛ̱hɛ̱. Ya hi̱nni̱ mantho da̱ hma̱nya ngue di 'bɛtyø pa. \v 38 Nu̱ ra̱ ja̱'i̱ bi̱ nhohrá̱ ts'oqui, di̱ nya̱nna̱ te ngue bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱gui̱. Pɛ nu̱ ra̱ ja̱'i̱ hɛp'ʉ ma̱ hya̱, ya hi̱ndí̱ nnu̱ ma̱nho te øt'e”. \v 39 Ague ma̱ zi cu̱'a̱hʉ, hi̱nga̱ hɛhmʉ p'ʉ Oja̱, porque yø ja̱'i̱ hɛp'ʉ Oja̱, gue'ʉ di̱ m'mɛ'ʉ. Pɛ nu̱jʉ, ngue dá̱ ɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ Oja̱, ya di̱ nya̱nma̱ tehʉ. \s1 --------- \c 11 \p \v 1 Nu̱ ra̱ ja̱'i̱ ɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue ma̱jua̱ni̱ te mma̱n'Oja̱, guehna̱ ra̱ ja̱'i̱ ha̱xa̱ njua̱ni̱ ngue di̱ nja'a̱ te tø'mi̱ di̱ nja. Pɛ di segura ngue ma̱jua̱ni̱ di̱ nja, ma̱da̱gue'a̱ ngue tobe hi̱ngui̱ nnu̱ te 'bɛ'a̱ ja ngue di̱ nja. \v 2 Nu̱na̱ Oja̱, bi̱ nu̱ ma̱nho 'da yø nyogui ja̱'i̱ xa̱ m'mʉhma̱ nja̱m'mø porque bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue ma̱jua̱ni̱ te mma̱n'Oja̱. \p \v 3 A nu̱yá, ngue dí ɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ ngue ma̱jua̱ni̱ te mma̱n'Oja̱ ya, ya dí pa̱hmʉ xa̱nho ya ngue Oja̱ høntho bi̱ ma̱ ngue di̱ nja ra̱ xi̱mhäi, 'bexpi̱ nja. Nu̱'a̱ te gä dí̱ nnu̱hʉ ngue ja ya, Oja̱ bi hoqui. Porque ma̱ m'mɛt'o hi̱n tema̱ cosa mí̱ ja. \p \v 4 Nu̱ ra̱ Abel bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue ma̱jua̱ni̱ te mma̱n'Oja̱. Ja̱na̱ngue nu̱'a̱ rá̱ 'bøt'e bi 'yøt'e bi̱ nu̱ ma̱nho Oja̱. Pɛ nu̱na̱ rá̱ 'bøt'e ra̱ Caín, hi̱mbi̱ nu̱ ma̱nho Oja̱. Ja̱na̱ngue di̱ nɛ̱qui̱ ngue Oja̱ bi hojpa̱bi̱ rá̱ ts'oqui ra̱ Abel ngue bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱. A nu̱yá, ma̱da̱gue'a̱ ngue ya xa̱ ndu̱ ra̱ Abel, pɛ di sigue xänga̱thohʉ ngue ga̱ øthʉ tengu̱tho bi 'yøt'e ngue bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue ma̱jua̱ni̱ te mma̱n'Oja̱. \p \v 5 Nu̱ ra̱ Enoc bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue ma̱jua̱ni̱ te mma̱n'Oja̱. Oja̱ p'ʉya bi zixma̱ tetho bi̱ ma ma̱hɛ̱ts'i̱. 'Bexi̱mbi̱ du̱ na̱, ya hi̱nha ma̱mbi̱ thi̱ngua ja ra̱ xi̱mhäi, porque Oja̱ bi zits'i. 'Nɛ̱ mma̱mp'ʉ ja ra̱ Ma̱ca̱ Libro ngue Oja̱ mi̱ nnu̱ ma̱nho te ma̱ni̱ n'yo ra̱ Enoc, m'mɛfa p'ʉya bi zits'i. \v 6 Pɛ nu̱ ra̱ ja̱'i̱ hi̱ngui̱ ɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue ma̱jua̱ni̱ te mma̱n'Oja̱, ya hi̱ngui̱ sä da̱ 'yɛ̱nna̱ ja̱'i̱ ngue nnu̱ ma̱nho Oja̱ te ga̱ 'yo. A nu̱yá, nu̱ ra̱ ja̱'i̱ nne ngue rá̱ n'youi Oja̱, jatho ngue da̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ ja̱'i̱ ngue ma̱jua̱ni̱ 'bʉ Oja̱, 'nɛ̱ da̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue nu̱'ʉ yø ja̱'i̱ hon'Oja̱, gue'ʉ di̱ nsixui Oja̱'ʉ. \p \v 7 Nu̱ ra̱ Noé bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue ma̱jua̱ni̱ te mma̱n'Oja̱. Bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ 'mø mi̱ xi Oja̱ ngue di̱ nja ra̱ nda̱te, ma̱da̱gue'a̱ tobe di 'bɛtra̱ pa di̱ nja'a̱ te bi sifi. Pɛ bi hocra̱ barco bi xi Oja̱ ngue di hoqui. Ja di̱ nya̱mp'ʉ ra̱ Noé co 'nɛ̱'ʉ to 'bʉp'ʉ ja rá̱ ngu̱. Rá̱ngue bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Noé na̱ ra̱ hya̱ na̱, ya di̱ nɛ̱qui̱ ngue ra̱ ts'oqui øtyø ja̱'i̱ nu̱'ʉ hi̱ngui̱ ɛ̱c'ɛ̱i̱ te mma̱n'Oja̱. 'Nɛ̱ bi̱ ma ma̱hojpi rá̱ ts'oqui ngue bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue ma̱jua̱ni̱'a̱ te bi xifi. \p \v 8 Nu̱ ra̱ Abraham bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue ma̱jua̱ni̱ te mma̱n'Oja̱. Ja̱na̱ngue nu̱'mø mi̱ zon'na̱ Oja̱, bi xifi ngue da̱ bømp'ʉ mi̱ 'bʉi, di̱ map'ʉ ja ra̱ häi xi xifi ngue da̱ gohmi̱, 'nɛ̱ bi 'yøt'e te bi xifi. Bi bømp'ʉ ja ra̱ häi mi̱ 'bʉi, bi̱ ma. Ni̱ xi̱ngui̱ pa̱di̱ hapʉ da̱ni̱ mpa. \v 9 Mi̱ zømp'ʉ ja ra̱ häi xi ya̱rpa̱bi̱ Oja̱ ngue drá̱ mmɛti, bi di̱mp'ʉya ngue 'bʉp'ʉ yø ja̱'i̱ yø mmɛti ra̱ häi. Pɛ ra̱ Abraham bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue ma̱jua̱ni̱ te mma̱n'Oja̱, bi̱ mi̱hi̱ hap'ʉ di̱ m'mʉi. Bi hocyø ngu̱n'u̱lu, ja bi̱ m'mʉp'ʉ. Mi̱ m'mʉhra̱ Isaac, ngu̱t'a̱ bi 'yøt'e. Mi̱ m'mʉhra̱ Jacob, ngu̱t'a̱ bi 'yøt'e, guehya bi tocabi ra̱ hya̱ xi ya̱t'Oja̱ m'mɛt'o ya p'ʉya. \v 10 Porque ra̱ Abraham bi dø'mi̱ ngue da̱ni̱ m'mʉp'ʉ ja ra̱ da̱ni̱hni̱ bí ja ma̱hɛ̱ts'i̱. Guehna̱ ra̱ da̱ni̱hni̱ ngue guesɛ Oja̱ bi hoqui 'nɛ̱ i ja para za̱ntho na̱. \p \v 11 Xquet'a̱ ra̱ Sara bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue ma̱jua̱ni̱ te mma̱n'Oja̱. Ja̱na̱ngue ma̱da̱gue'a̱ ya ra̱ bøda̱c'ɛ̱i̱, pɛ bi̱ m'mʉhrá̱ ts'ʉnt'ʉ bi xi Oja̱ ngue di̱ m'mʉi. \v 12 Da̱ guehra̱ Abraham xquet'a̱ ya ra̱ bøda̱c'ɛ̱i̱, ya bi tho ra̱ ora p'ʉ ngue di̱ m'mʉhyø ba̱si̱. Pɛ ma̱da̱gue'a̱, siempre bi̱ m'mʉhrá̱ ts'ʉnt'ʉ. Guehna̱ bi̱ nxa̱ndi̱, ma̱ndøngu̱tho yø mbom'mɛto bi̱ m'mʉi. Nu̱'a̱ ga̱ngu̱ tengu̱tho yø sø bí ja ma̱ya̱ ogue tengu̱tho yø 'bomu̱ dehe jap'ʉ ja rá̱ nnengui̱ ra̱ ja̱the, hi̱ngui̱ sä di 'bede hangu̱ ga̱ngu̱. \p \v 13 Gätho ya yø ja̱'i̱ ya, bi̱ m'mʉi, pɛ bi du̱. 'Nɛ̱ hi̱mbi̱ nu̱'a̱ te ra̱ hya̱ xi ya̱rpa̱bi̱ Oja̱. Pɛ comma̱ ngue ɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue ma̱jua̱ni̱ te mma̱n'Oja̱, ja̱njua̱ni̱ ngue di johya porque pa̱di̱ xa̱nho ngue di̱ nja'a̱ ra̱ hya̱ di ya̱t'Oja̱ ngue di̱ nja. Ja̱na̱ngue mɛ̱nte ra̱ pa bi̱ m'mʉcua ja ra̱ xi̱mhäi, bi̱ ma̱ ngue hi̱ngyø ngu̱ngua, sinoque da̱ ma, da̱ni̱ mpa ma̱hɛ̱ts'i̱. \v 14 A nu̱ya yø ja̱'i̱ ngue ngu̱na̱ ra̱ hya̱ i̱ mma̱, ya di̱ nɛ̱qui̱ xa̱nho ngue guehya yø ja̱'i̱ honna̱ häi hapʉ da̱ni̱ m'mʉi para za̱ntho. \v 15 Pɛ hi̱nga̱ guep'ʉ ja ra̱ häi bá̱ pøni̱ honi̱ ngue da̱ni̱ m'mʉi. Porque nu̱'mø da̱ gue'a̱, mi̱ ja ra̱ tiempo ngue xta̱ mmengui ha bi 'yɛ̱hɛ̱. \v 16 Nu̱'a̱ ra̱ häi honyø ja̱'i̱ ngue da̱ni̱ m'mʉi, gue'a̱ ra̱ häi ma̱ da̱tho xa̱ndønho bí ja ma̱hɛ̱ts'i̱. Ja̱na̱ngue nu̱na̱ Oja̱ ya, ya hi̱ngui̱ pɛsrá̱ sä 'mø mma̱nyø ja̱'i̱ ngue ɛ̱mbi̱: “Ma̱ Oja̱'i̱”. A nu̱na̱ Oja̱, ya xa̱ hojpa̱bi̱ n'na ra̱ da̱ni̱hni̱ hapʉ da̱ni̱ m'mʉhya yø ja̱'i̱. \p \v 17 Nu̱na̱ Oja̱, bi̱ ne ngue da̱ ba̱'a̱ njua̱ni̱ 'mø ngue ɛ̱c'ɛ̱i̱'a̱ te bi xihra̱ Abraham ogue hi̱n'na̱. Bi xihra̱ Abraham ngue da̱ zixrá̱ ts'ʉnt'ʉ Isaac ngue da̱ hyo, da̱ 'yørpa̱ ra̱ 'bøt'e Oja̱. Pɛ ra̱ Abraham bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ te xi Oja̱, bi̱ n'u̱ni̱ ngue xta̱ hyo ra̱ Isaac, xta̱ 'yørpa̱ ra̱ 'bøt'e Oja̱. Ra̱ Abraham bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue ma̱jua̱ni̱ te xi xi Oja̱ ngue xi 'yɛ̱mbi̱: \v 18 “Nu̱'mø bi̱ m'mʉhni̱ ts'ʉnt'ʉ Isaac, di̱ nxa̱ndi̱, di̱ m'mʉi xa̱ndøngu̱ ni̱ 'bɛto”, xi 'yɛ̱mbi̱. \v 19 Ja̱na̱ngue ra̱ Abraham bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue ma̱jua̱ni̱ ja rá̱ ts'ɛdi Oja̱ ngue nu̱'mø xta̱ ndu̱ ra̱ Isaac, ma̱'da'yo xti̱ m'mʉi. Pɛ mi̱ zä ngue hi̱mbi̱ du̱ ra̱ Isaac, ɛ̱ntho ja ma̱'da'yo bi̱ m'mʉi, porque ra̱ Abraham ya xi zänni̱ ngue xta̱ hyo. \p \v 20 Nu̱na̱ ra̱ Isaac bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue ma̱jua̱ni̱ te mma̱n'Oja̱. Ja̱na̱ngue ra̱ Isaac bi zojpa̱ ra̱ hya̱ yø ts'ʉnt'ʉ, bi xifi ngue da̱ di̱nnba̱bi̱ rá̱ nja̱pi̱ Oja̱ m'mɛfa. Guehna̱ ra̱ Jacob 'nɛ̱hra̱ Esaú. \p \v 21 Ra̱ Jacob xquet'a̱ bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue ma̱jua̱ni̱ te mma̱n'Oja̱. Ja̱na̱ngue nu̱'mø ni̱ ma da̱ du̱, bi xi'ʉ yoho yø ts'ʉnt'ʉ ra̱ José ngue da̱ di̱nnba̱bi̱ rá̱ nja̱pi̱ Oja̱. Ngu̱na̱ ra̱ hya̱ bi̱ ma̱ mɛ̱nte tosrá̱ tøhø ngue bi̱ da̱nne Oja̱. \p \v 22 Ra̱ José xquet'a̱ bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue ma̱jua̱ni̱ te mma̱n'Oja̱. Ja̱na̱ngue nu̱'mø ya ni̱ ma da̱ du̱, bi xihyø judío ngue da̱ 'yɛ̱hra̱ pa da̱ bømp'ʉ ja ra̱ häi Egipto. 'Nɛ̱ bi zohra̱ hya̱ ra̱ José ngue nu̱p'ʉ Egipto hi̱nda̱ cop'ʉ rá̱ do'yo, sinoque da̱ hya̱x'mø bi bømp'ʉ Egipto. \p \v 23 Rá̱ papá 'nɛ̱hrá̱ mamá ra̱ Moisés bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue ma̱jua̱ni̱ te mma̱n'Oja̱. Ja̱na̱ngue nu̱'mø ra̱ pa mi̱ m'mʉhra̱ Moisés hi̱mbi̱ zu̱dra̱ hya̱ bi̱ ma̱nda ra̱ da̱st'abi, ngue nu̱'mø bi̱ m'mʉhyø ts'ʉnt'ʉ yø judío, da̱ thopi. Mi̱ nu̱ ngue ra̱ Moisés ma̱zihotho 'mø mi̱ m'mʉi. Nhyu̱shna̱ bi 'ya̱gui̱. \p \v 24 Ra̱ Moisés bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue ma̱jua̱ni̱ te mma̱n'Oja̱. Ja̱na̱ngue nu̱'mø mi̱ ndan'yohʉ hi̱mbi̱ nu̱ ma̱nho ngue da̱ gohi ngue rá̱ tede na̱ rá̱ t'i̱xu̱ ra̱ da̱st'abi p'ʉ ja ra̱ häi Egipto. \v 25 Sinoque bi̱ ne ngue 'dap'ʉ da̱ zäui ra̱ n'ʉ yø ja̱'i̱ Oja̱. Hi̱mbi̱ ne xta̱ 'yøtra̱ ts'oqui ngue xta̱ hyɛp'ʉ Oja̱ ngue xta̱ ngop'ʉ mi̱ 'bʉi, nu̱p'ʉ zits'ʉdyø pa xti̱ nja mpähä. \v 26 Nu̱na̱ ra̱ Moisés ma̱n'na xa̱nho bi̱ nu̱ ma̱nho ngue da̱ zä ra̱ n'ʉ tengu̱tho ra̱ n'ʉ ja ngue da̱ zä ra̱ Cristo. Ja̱na̱ngue nu̱p'ʉ Egipto hi̱mbi̱ ne xta̱bá̱ ngop'ʉ ngue drá̱ mmɛti gätho ra̱ mɛ̱nyu̱ mi̱ jap'ʉ. Porque pa̱di̱ xa̱nho ngue xa̱ndøngu̱ rá̱ nju̱t'i̱ Oja̱ di̱ nja m'mɛfa. \p \v 27 Ra̱ Moisés bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue ma̱jua̱ni̱ te mma̱n'Oja̱. Bi bømp'ʉ ja ra̱ häi Egipto, hi̱mbi̱ zu̱tho ngue mbøcuɛ ra̱ da̱st'abi. Hi̱mbi̱ gohrá̱ mmʉi, porque pa̱di̱ ngue n'youi Oja̱, ma̱da̱gue'a̱ hi̱ngui̱ hɛ̱ti̱. \v 28 Ra̱ Moisés bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue ma̱jua̱ni̱ te mma̱n'Oja̱, bi 'bɛpi gätho yø judío ngue da̱ hyo yø dɛ'yo, da̱ zä ra̱ ngo ngue ra̱ pascua. Nu̱ rá̱ ji yø dɛ'yo da̱ hyo, da̱ gospa̱bi̱ p'ʉ ja yø goxthi, n'namhma̱ ngue nu̱'mø bi thohra̱ anxɛ ngue da̱ hyo yø ts'ʉnt'ʉ ma̱da̱, ya hi̱nda̱ hyopyø ts'ʉnt'ʉ yø judío. \p \v 29 Yø judío bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue ma̱jua̱ni̱ te mma̱n'Oja̱. Ja̱na̱ngue bi zä bi thop'ʉ ja ra̱ Thɛnga̱ Ja̱the, tengu̱tho 'mø ngue dra̱ 'yonhäi p'ʉ ni̱ 'yo. Yø mmɛ̱ngu̱ Egipto p'ʉya, xquet'a̱ bi̱ ne ngue xta̱ thop'ʉ ja ra̱ ja̱the, pɛ bi go'mra̱ ja̱the. \p \v 30 Yø judío bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue ma̱jua̱ni̱ te mma̱n'Oja̱. Nyoto ma̱ pa bi thɛ̱sra̱ hni̱ni̱ Jericó. M'mɛfa p'ʉya bi xotyø ja̱do ma̱di̱ thɛ̱sra̱ hni̱ni̱. \v 31 Nu̱na̱ n'na ra̱ xisu ni̱ hu̱ ngue ra̱ Rahab ra̱ mmɛ̱ngu̱ Jericó, ma̱rá̱ 'yots'om'mäi na̱, xquet'a̱ bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue ma̱jua̱ni̱ te mma̱n'Oja̱. Ja̱na̱ngue hi̱nga̱ 'da'i du̱ui yø mmɛ̱ngu̱ Jericó, porque nu̱na̱ ra̱ xisu na̱, bi u̱nna̱ ts'äya'ʉ yø judío bi̱ ma bi a̱xra̱ häi m'mɛt'o. \p \v 32 ¿Te 'bɛ'a̱ ga̱ øt'e? ¿Ua xøgue ma̱hyoni̱tho ngue ga̱ xi'a̱hʉ mi̱'da yø hya̱ di 'bɛdi? Pɛ ya hi̱nga̱ mbongui̱ ra̱ ora ga̱ xi'a̱hʉ te bi 'yøtra̱ Gedeón, ra̱ Barac, ra̱ Sansón, ra̱ Jefté, ra̱ David, ra̱ Samuel, co gätho yø pønga̱hya̱ Oja̱. \v 33 Nu̱ya yø ja̱'i̱ ya, gätho bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue ma̱jua̱ni̱ te mma̱n'Oja̱. Ja̱na̱ngue 'bʉ i'da bi 'yøtra̱ tu̱nhni̱, bi da̱pyø da̱st'abi mi̱ nzaqui te mi̱ mma̱. I 'bʉ i'da ngue bi 'yøtra̱ ts'ʉt'abi xa̱nho, bi̱ nthɛui rá̱ nja̱pi̱ Oja̱ xi ya̱rpi̱. I 'bʉ i'da ngue bi t'ɛnnbʉ 'bʉhyø zate, pɛ hi̱mbi̱ za yø zate. \v 34 I 'bʉ i'da ngue bi thørbʉ ja ra̱ sibi, pɛ hi̱mbi̱ nzø. I 'bʉ i'da, ya ja ngue da̱ tho conna̱ juai, pɛ pongui̱. Nu̱'ʉ yø ja̱'i̱ t'ɛ̱mbi̱ ngue hi̱nga̱ njua̱ni̱, gue'ʉ bi hya̱ ra̱ ts'ɛdi ngue bi̱ ma ra̱ tu̱nhni̱ 'nɛ̱ bi da̱pyø nsʉiui. \v 35 I 'bʉ i'da yø xisu ngue nu̱'mø bi du̱ yø ba̱si̱, Oja̱ bi 'yøt'e ngue nu̱'a̱ xa̱ ndu̱ ma̱høndi̱ m'mʉi. \p I 'bʉ i'da p'ʉya, i̱ nthu̱t'i̱ ngue ma̱'ʉni̱, sifi ngue nu̱'mø da̱ hyɛp'ʉ Oja̱, ya di̱ mpommi̱ ra̱ nda̱te. Pɛ bi̱ n'u̱ni̱ ngue da̱ du̱, bi̱ ne ngue di tocabi'a̱ ra̱ nho di̱ nja 'mø da̱ni̱ nja ra̱ mbɛ̱nna̱te m'mɛfa. \v 36 Mi̱'da p'ʉya, bi zä ra̱ n'ʉ ngue bi 'bɛi. 'Nɛ̱ bi zä ra̱ n'ʉ ngue rá̱ n'yɛmma̱ hya̱ yø ja̱'i̱. Mi̱'da p'ʉya, bi thu̱t'i̱ conyø cadena, bi̱ ma fädi. \v 37 Mi̱'da p'ʉya, ga̱ ndu̱tho'a̱ ngue bi 'bʉndo. Mi̱'da p'ʉya, bi̱ ma ma̱heque ma̱de ra̱ ja̱'i̱ conna̱ thɛgui. Mi̱'da p'ʉya, ma̱japi ngue da̱ 'yøt'a̱ te xa̱nts'o, pɛ hi̱ngui̱ nne. Mi̱'da p'ʉya, ra̱ juai ga̱ ndu̱. Mi̱'da p'ʉya, bi̱ n'yo ndap'ʉ bi zä ngue hi̱n'yʉ ha di̱ nsäya. Bi̱ nøpa̱ he yø xidɛ'yo ogue yø xi yø chivo bi hye. Mi̱'da p'ʉya, bi zä ra̱ n'ʉ ngue hyoya. 'Nɛ̱ bi̱ ma ma̱'ʉni̱, gä ra̱ du̱mmʉi ga̱ 'bʉi. \v 38 Nu̱ya yø ja̱'i̱ ya, yø ndø ho ja̱'i̱, hi̱n hapʉ da̱ hyannba̱bi̱ yø ts'oc'ɛ̱i̱ 'bʉcua ja ra̱ xi̱mhäi. Pɛ bi zä ra̱ n'ʉ ngue bi̱ n'yo da̱po, ni̱ xi̱ngui̱ pa̱di̱ hapʉ da̱ni̱ mpa. Bi̱ n'yop'ʉ ja yø da̱xa̱nt'øhø. Bi̱ m'mʉp'ʉ ja yø 'bido. Bi̱ m'mʉp'ʉ ja yø hya̱do brá̱ ja mbo häi. \p \v 39 Gätho ya yø ja̱'i̱ ya, bi̱ nu̱ ma̱nho Oja̱, porque bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue ma̱jua̱ni̱ te mma̱n'Oja̱. Pɛ tobe hi̱mma̱ t'u̱nni̱tho'a̱ te xa̱ ya̱rpa̱bi̱ Oja̱ ngue di u̱nni̱. \v 40 Porque Oja̱ bi zänni̱ ngue hi̱mbi̱ nɛ̱qui̱ xa̱nho hanja ra̱ hya̱, asta̱ guehyø pa dí 'bʉhmʉ ya. Ya xa̱ nzän'Oja̱ ngue nu̱ya yø nyogui ja̱'i̱ 'da gdá̱ nu̱thohʉ na̱ ra̱ nho xa̱ ya̱t'Oja̱ ngue di 'dacjʉ. \s1 --------- \c 12 \p \v 1 Ya dí̱ nnu̱hʉ ya ngue ma̱ndøngu̱ dyø ja̱'i̱ bi zɛti hangu̱ ra̱ n'ʉ bi thogui, porque bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue ma̱jua̱ni̱ te mma̱n'Oja̱. Da̱ guecjʉ ya, ma ga̱ sɛti hangu̱ ra̱ n'ʉ ja ngue ga̱ thohmʉ. Nu̱'a̱ dí pa̱di̱ ngue da̱ 'yørca̱hʉ ra̱ nts'oni̱, ma ga̱ ɛmhmʉ n'na nguadi'a̱. Nu̱'a̱ ra̱ ts'oqui di ts'onga̱ ma̱ nt'ɛ̱c'ɛ̱ẖʉ, ma ga̱ hɛhmʉ p'ʉ'a̱. Ma ga̱ ja ndu̱mmʉihʉ yø pa di̱ map'ʉ ya, ngue nu̱ te nnecjʉ Oja̱ gdá̱ n'yohʉ, gue'a̱ ga̱ øthʉ'a̱. \v 2 Za̱nt'a̱ da̱ zo ma̱ mmʉihʉ ra̱ Jesucristo. Porque guehna̱ bi 'yøt'e ngue dá̱ ɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ ngue ma̱jua̱ni̱ te mma̱n'Oja̱ na̱. 'Nɛ̱ go guehna̱ da̱ 'yøt'e ngue para za̱ntho ga̱ ɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ xa̱ndønho. Nu̱na̱ ra̱ Jesús, ma̱da̱gue'a̱ ngue ra̱ 'bɛ'isä ngue to tu̱p'ʉ ja ra̱ pont'i̱, pɛ nu̱na̱ hi̱mbi̱ 'bɛsrá̱ sä. Bi zɛti hangu̱ ra̱ n'ʉ bi thop'ʉ ja ra̱ pont'i̱, porque pa̱di̱ ngue nu̱'mø mi̱ tho'a̱ te ra̱ n'ʉ bi zä, ma̱ da̱tho ja mpähä ngue da̱ni̱ mmi̱p'ʉ ja rá̱ n'yɛi Oja̱. \v 3 Nu̱'mø mi̱ ʉnyø ts'oc'ɛ̱i̱ na̱ ra̱ Jesús, da̱mi̱ bɛ̱mhmʉ hangu̱ ra̱ n'ʉ bi zä. Ja̱na̱ngue nu̱yá, 'yo di cohni̱ mmʉihʉ 'mø dí sähʉ ra̱ n'ʉ. \v 4 Mɛ̱nte gui honi̱ ha gdi hyɛhmʉ p'ʉ ra̱ ts'oqui ja ua ja ra̱ xi̱mhäi, tobe hi̱ngui̱ sä da̱ hyo'a̱hʉ yø ts'oc'ɛ̱i̱. \p \v 5 Ma̱mi̱ pu̱mbɛ̱ni̱hʉ na̱ ra̱ hya̱ xi'a̱hʉ Oja̱ ngue ya yø ba̱si̱'a̱hʉ. Nu̱p'ʉ ja ra̱ Ma̱ca̱ Libro, nt'ot'i p'ʉ ra̱ hya̱ ngue bi 'yɛ̱n'Oja̱: “Ague ma̱ ba̱si̱'a̱hʉ, da̱mi̱ hya̱cjʉ ra̱ güɛnda xa̱nho hanja ngue fɛp'a̱hʉ Oja̱. 'Yo di cohni̱ mmʉihʉ 'mø di hɛc'a̱hʉ Oja̱ te guí øthʉ. \v 6 Porque Oja̱, nu̱'a̱ ra̱ ja̱'i̱ di̱ ma̱di̱, nu̱'mø hi̱nga̱ gue'a̱ øtra̱ ja̱'i̱, di hɛjpi. Nu̱ yø ja̱'i̱ ngue ya yø ba̱si̱ Oja̱, nu̱'mø hi̱nga̱ gue'a̱ øt'e, i fɛi”. \v 7 Nu̱'mø ngue guí sähʉ ra̱ n'ʉ, da̱mi̱ bɛ̱mhmʉ ngue nu̱na̱ Oja̱ øt'e ngue yø ba̱si̱'a̱hʉ, guehna̱ fɛp'a̱hʉ na̱. Porque gätho yø ba̱si̱, nu̱'mø hi̱nga̱ gue'a̱ øt'e, i fɛhyø papá. \v 8 Gätho'ʉ yø ba̱si̱ Oja̱, gä i fɛi, pɛ nu̱'mø hi̱nguí̱ nne ngue da̱ mɛp'a̱hʉ Oja̱, ¿ha di zä gui 'yɛ̱mbi̱ ngue ni̱ Papáhʉ Oja̱ 'mø? \v 9 Conque nu̱'mø ma̱rá̱ ngüɛjʉ, nu̱'a̱ ma̱ papá bi tecjʉ. Nu̱'mø hi̱nga̱ gue'a̱ dí øthʉ, i fɛgba̱hʉ. Pɛ xquet'a̱ dí̱ nnu̱ ma̱nsu̱hʉ. Ja̱na̱ngue nu̱yá, goma̱ gue'a̱ ma̱ Papáhʉ bí 'bʉ ma̱hɛ̱ts'i̱ ga ɛ̱na̱ ngue hi̱nga̱ ørpa̱hʉ ma̱ su̱ ya. Porque nu̱na̱, i̱ nnepe ngue nma̱'da'yo ma̱ n'yomfɛ̱ni̱hʉ. \v 10 Conque ma̱ papáhʉ 'bʉcua ja ra̱ xi̱mhäi mɛ̱nte ra̱ pa bi tecjʉ, i fɛgba̱hʉ 'mø ɛ̱na̱ ngue ørca̱hʉ ra̱ nho. Pɛ nu̱na̱ Oja̱ 'mø ngue i fɛgba̱hʉ, ma̱jua̱ni̱ ngue ni̱ 'yu̱p'ʉ te ørca̱hʉ, porque gä ra̱ nho øt'e. I̱ nnepe ngue gä ra̱ nho gdá̱ n'yohʉ, tengu̱tho Oja̱ ngue gä ra̱ nho øt'e. \v 11 Nu̱'mø ngue bi̱ mɛgba̱hʉ Oja̱, di sähʉ ra̱ n'ʉ, hi̱ndí̱ nnu̱ ma̱nhohʉ ra̱ mfɛi di jacjʉ. Pɛ nu̱'mø bi di̱nma̱ mmʉihʉ ngue da̱ 'yørca̱hʉ ra̱ nho'a̱ te øt'e, ya hu̱ ma̱ mmʉihʉ p'ʉya. Ya ma̱n'natho ga̱ ja ndu̱mmʉi ga̱ n'yo ma̱nhohʉ. \s1 --------- \p \v 12 Ja̱na̱ngue nu̱yá, da̱mi̱ hya̱hʉ ra̱ ts'ɛdi ya, di̱ ndʉ xa̱ndønho ni̱ n'yomfɛ̱ni̱hʉ. \v 13 Da̱mi̱ hya̱xhʉ n'na ra̱ hoga̱ n'yomfɛ̱ni̱ ngue gui̱ n'yohʉ xa̱nho, n'namhma̱ ngue nu̱'ʉ yø ja̱'i̱ hi̱ngui̱ pa̱di̱ di̱ n'yo xa̱nho, da̱ di̱nyø mmʉi ndana̱ ra̱ 'yu̱ njua̱ntho. \p \v 14 Da̱mi̱ ja ndu̱mmʉi ngue 'yo ga̱di̱ nju̱nthʉ. Da̱mi̱ hyɛhmʉ p'ʉ'a̱ te gäma̱ nts'o i ja. Porque hi̱nda̱ nu̱ Oja̱ yø ja̱'i̱ hi̱ngui̱ nne da̱ hyɛp'ʉ ra̱ nts'o. \v 15 Da̱mi̱ hya̱mhmʉ na̱ rá̱ ma̱te Oja̱ nne di 'da'a̱hʉ, 'yo ga̱di costhohʉ. Da̱mi̱ mfähmʉ xa̱ndønho, ma̱n'nan'yo mi̱ 'yøthʉ ngue to da̱ bøni̱ di ts'onnba̱bi̱ rá̱ nt'ɛ̱c'ɛ̱i̱ ja mi̱'da yø ja̱'i̱. \v 16 'Yo gyø 'yots'om'mäihʉ. 'Yo guí øthʉ tengu̱tho bi 'yøtra̱ Esaú ngue bi̱ mɛspa̱tho rá̱ nja̱pi̱ Oja̱. Porque nu̱na̱ ra̱ Esaú, mi̱ zä mi̱ ntu̱ ma̱nthu̱hu̱, hønda̱ n'na ra̱ nts'i̱hmɛ̱ i pä'a̱ rá̱ erensia ma̱di̱ tocabi porque guehna̱ ma̱ da̱na̱. \v 17 Guí pa̱hmʉ te bi 'yøtra̱ Esaú. Ja̱njua̱ni̱ ngue hangu̱ ra̱ mbɛ̱n'a̱ m'mɛfa ngue xta̱ nzo rá̱ 'yɛ'a̱ te mi̱ ja xti u̱nná̱ papá. Pɛ ya hi̱mbi̱ zä ha xti japra̱ hya̱. Ma̱da̱gue'a̱ ngue ja̱njua̱ni̱ ja ra̱ zon'a̱ m'mɛfa, pɛ ya hi̱mbi̱ di̱ni̱ ha xti xotra̱ hya̱ xi 'yøt'e. \s1 --------- \p \v 18 Ague ma̱ zi cu̱'a̱hʉ, nu̱na̱ ra̱ cohi bi 'dacjʉ Oja̱ ngue gdá̱ n'yohʉ ya, ma̱'da'yo na̱, hi̱nga̱ 'da'igu̱ui'a̱ ra̱ nyogui cohi bi t'u̱nna̱ m'mɛt'o yø judío ngue da̱ n'yo. Nu̱'mø ma̱mbi t'u̱nna̱ nyogui cohi yø judío ya, nu̱'a̱ ra̱ t'øhø ja ua ja ra̱ xi̱mhäi bá̱ nya̱ Oja̱, ja bi̱ map'ʉ. Bi̱ nu̱ yø ja̱'i̱ ngue di yoxni̱ yø sibi. Bi̱ nu̱ yø ja̱'i̱ ngue ja ra̱ ts'a'bɛxu̱i̱. Bi̱ nu̱ yø ja̱'i̱ ngue 'yo ra̱ nda̱te nda̱hi̱. \v 19 Bi 'yøhyø ja̱'i̱ ngue ya̱ yø corneta. Bi 'yøhyø ja̱'i̱ ngue bá̱ nya̱ Oja̱ ngue nzofo. Nu̱ya yø ja̱'i̱ bi 'yøde ngue ts'ofo, bi̱ nsu̱. Ja̱na̱ngue bi 'yädi ngue ya hi̱nni̱ mantho da̱ 'yøde tema̱ hya̱ mma̱n'Oja̱. \v 20 Porque øde te bi̱ ma̱n'Oja̱ ngue ma̱da n'na ra̱ mbo'øni̱tho da̱ guarbʉ ja ra̱ nexa̱nt'øhø, da̱ tho ngue da̱ 'bʉndo, ogue da̱ tho conyø lansa. \v 21 Ja̱njua̱ni̱ ngue ra̱ ndu̱ssu̱tho te bi̱ nu̱ yø ja̱'i̱. Xquet'a̱ 'nɛ̱sɛ ra̱ Moisés bi 'yɛ̱na̱: “Nu̱gui̱, asta̱ dí hua̱qui̱ ngue dí su̱”. \p \v 22 A nu̱jʉ ya, nu̱p'ʉ nná̱ mähä, gue'a̱ ra̱ t'øhø Sión bí ja ma̱hɛ̱ts'i̱ ja ra̱ hni̱ni̱ bí 'bʉ Oja̱, ja nná̱ mähä p'ʉya. Guehna̱ ra̱ Jerusalén bí ja ma̱hɛ̱ts'i̱ na̱ya. Nu̱p'ʉ, xi̱nga̱ m'medetho yø ma̱hua̱hi̱ yø anxɛ i 'bʉi. \v 23 Nu̱'mø gä bi̱ mpɛti yø anxɛ ngue da̱ 'yɛ̱spa̱bi̱ Oja̱, 'dap'ʉ ga̱ m'mʉhmʉ ya yø ba̱si̱ Oja̱ ya xa̱ cuarpa̱bi̱ yø thu̱hu̱ p'ʉ ma̱hɛ̱ts'i̱. A nu̱na̱ ma̱ Oja̱hʉ guehna̱ ra̱ ts'ʉt'abi na̱ ngue gätho yø ja̱'i̱. Nu̱ya yø nyogui ja̱'i̱ ya xa̱ ndu̱ 'nɛ̱ xa̱ hojpa̱bi̱ Oja̱ yø ts'oqui, gä da̱di̱ ncu̱hʉ ya. \v 24 Nu̱na̱ ra̱ Jesús, bi hocra̱ 'da'yo cohi ja ya. Nu̱ rá̱ ji bi̱ mäni̱, i ja rá̱ ts'ɛdi ngue di hoga̱ ma̱ ts'oquihʉ, hi̱nga̱ ngu̱ rá̱ ji ra̱ Abel ngue n'äst'abitho. \p \v 25 Ja̱na̱ngue nu̱yá, da̱mi̱ mfähmʉ xa̱ndønho ya, ma̱n'nan'yo mi̱ 'yøt'e ngue gui fɛspa̱thohʉ rá̱ hya̱ na̱ Oja̱ nzocjʉ. Ya guí̱ nnu̱hʉ ngue hi̱mbi̱ mpommi̱ ra̱ castigo ya yø ja̱'i̱ bi̱ mɛspa̱tho rá̱ hya̱ Oja̱ 'mø ra̱ pa mi̱ zocua ja ra̱ xi̱mhäi. Goma̱ guehya ngue gui 'yɛ̱na̱ ga̱ mpomhmʉ ra̱ castigo 'mø ga̱ fɛspa̱thohʉ te mma̱n'Oja̱ nu̱na̱ bi̱ nzocsɛga̱hʉ asta̱ ma̱hɛ̱ts'i̱. \v 26 Nu̱'mø yø pa xa̱ thogui, nu̱'mø bá̱ nya̱ Oja̱ ngue nzohyø ja̱'i̱ ua ja ra̱ häi, asta̱ di 'ya̱n'a̱häi. A nu̱yá, ma̱høn'a̱ ɛ̱n'Oja̱: “Nu̱'mø ngue høndá̱ nya̱gä ya, ga̱ øt'e ngue di 'yan'a̱häi 'nɛ̱ ga̱ øt'e ngue di 'ya̱n'a̱ te bí ja ma̱ya̱”, bi 'yɛ̱na̱. \v 27 Ngue ngu̱na̱ ra̱ hya̱ mma̱n'Oja̱ da̱ yør'mø hømbá̱ nya̱ ya, ya di̱ nɛ̱qui̱ ngue Oja̱ da̱ hya̱jpa̱bi̱ yø 'bɛfi te gä bi hoqui. Nu̱ te da̱ bøni̱ ngue hi̱ndi̱ 'ya̱ni̱, gue'a̱ di̱ nja para za̱ntho'a̱. \v 28 Nu̱na̱ ra̱ xɛqui hi̱ndi̱ 'ya̱ni̱, guep'ʉ ha di̱ ma̱nda Oja̱ ja ga̱ m'mʉhmʉ p'ʉ. Ja̱na̱ngue nu̱yá, ma ga̱ ja ma̱mma̱di̱hʉ Oja̱ ya. Ma ga̱ tha̱nnehʉ Oja̱ tengu̱tho nnu̱ ma̱nho ngue ga̱ ørpa̱hʉ. Porque Oja̱ ní̱ 'yu̱p'ʉ ngue ma̱thoguitho ga̱ nnu̱ ma̱nsu̱hʉ. \v 29 Porque Oja̱ ra̱ ndu̱ssu̱tho, tengu̱tho ra̱ sibi ngue di juadi u̱di̱ ha sʉdi. \s1 --------- \c 13 \p \v 1 Hangu̱ ra̱ pa, da̱mi̱ mma̱di̱ n'na ngu̱ n'na'a̱hʉ, tengu̱tho 'mø ngue ɛga̱ di̱ ncu̱hʉ. \v 2 Ma̱mi̱ pu̱mbɛ̱ni̱hʉ ya, ngue nu̱'mø to bi zøp'ʉ ja ni̱ ngu̱hʉ, da̱mi̱ u̱nhnʉ ra̱ ts'äya. Porque 'bʉ i'da yø ja̱'i̱ di u̱nna̱ ts'äya p'ʉ ja yø ngu̱, pɛ hi̱ngui̱ pa̱di̱ ngue'mø yø anxɛ Oja̱'ʉ di u̱nna̱ ts'äya. \p \v 3 Nu̱'mø to bi̱ n'ofädi, da̱mi̱ fäxhʉ te honi̱. Da̱mi̱ fäxhʉ gui 'yø'ni̱ güɛndahʉ tengu̱tho 'mø ngue go gdi ofädihʉ. Gui fäxhʉ'ʉ sä ra̱ n'ʉ ngue ma̱'ʉni̱. Gui 'yø'ni̱ güɛndahʉ ɛ̱ntho go gui thohmʉ'a̱ te ra̱ n'ʉ thogui. \p \v 4 Nu̱ gätho yø ja̱'i̱ ya xa̱ ntha̱ti̱, da̱ zu̱pyø ntha̱ti̱ bi 'yøt'e. 'Yo di homma̱n'na di̱ m'mʉhmi̱. Porque Oja̱ da̱ hya̱spa̱bi̱ ra̱ güɛnda̱ yø 'yots'om'mäi. \p \v 5 'Yo sä guí ɛ̱mhmʉ ngue gue'a̱ ra̱ mɛ̱nyu̱ ma̱ da̱tho di̱ mu̱ui. Da̱mi̱ conformahʉ'a̱ te ts'ʉ ma̱cosa di 'da'a̱hʉ Oja̱. Porque Oja̱ i ɛ̱na̱: “Nu̱gä, hi̱n da̱di pu̱mbɛ̱ni̱'i̱. 'Nɛ̱ hi̱nga̱ hɛc'a̱tho'i”. \v 6 Ja̱na̱ngue nu̱ya ma̱ mmʉi gdá̱ ma̱mhmʉ na̱ ra̱ hya̱ ja ua ya ngue ɛ̱na̱: “Nu̱na̱ ma̱ Oja̱, guehna̱ fäxca̱gui̱ na̱. Ya hi̱ndi̱ su̱gä 'mø ja tema̱ hya̱ mbɛ̱nnga̱gui̱ yø ja̱'i̱”. \p \v 7 Da̱mi̱ bɛ̱mhmʉ te ma̱ni̱ n'yo'ʉ yø ma̱mhya̱ bi xi'a̱hʉ rá̱ hya̱ Oja̱. Da̱mi̱ mɛ̱pyahʉ'a̱ te ra̱ nho bi 'yøt'e mɛ̱nte bi̱ m'mʉi, da̱ ngu̱'a̱ gui 'yøthʉ. A nu̱ya yø ma̱mhya̱ mi̱ dʉ xa̱nho yø nt'ɛ̱c'ɛ̱i̱ ya, da̱mi̱ njathʉ p'ʉya, di̱ ndʉ xa̱nho ni̱ nt'ɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ. \p \v 8 Nu̱na̱ ra̱ Jesucristo, ngu̱'mø yø pa xa̱ thogui, xi̱ mma̱ngu̱dya, xquetho para za̱ntho na̱, hi̱nja̱m'mø ngue da̱di̱ mpädi. \v 9 Ja̱na̱ngue ma̱mi̱ n'u̱ni̱ da̱ thä'a̱hʉ ngue hønt'o bi zä ma̱ xädi gui tɛnhnʉ ngue hi̱nda̱ 'da'igu̱ui na̱ ra̱ hya̱ guí ɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ ya. Da̱mi̱ hya̱nnba̱hʉ rá̱ ma̱te Oja̱ di 'da'a̱hʉ, gue'a̱ di zajni̱ nt'ɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ'a̱. 'Yo di hä'a̱hʉ ya yø ja̱'i̱ ha̱jtho te si, porque hi̱nga̱ gue'a̱ di zacrá̱ nt'ɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ ja̱'i̱'a̱ ngue da̱ hya̱jtho te da̱ zi. \p \v 10 A nu̱jʉ, guehna̱ ra̱ Jesucristo di̱ nnøpa̱ 'bøt'e ngue di̱ nhohma̱ ts'oquihʉ. A nu̱ya yø 'bɛt'o mmäcja̱ ngue yø judío, 'be ho yø zu̱'ɛ̱ ngue ørpa̱bi̱ ra̱ 'bøt'e Oja̱ ya, 'nɛ̱ ja ra̱ 'bøt'e ngue hi̱n'yʉ ra̱ nt'ɛ̱di̱ da̱ za ra̱ ngø pøtyø ja̱'i̱. \v 11 Nu̱ rá̱ ji ra̱ zu̱'ɛ̱ i tho, ha̱xra̱ mmäcja̱ ní̱ ma mbonni̱ja̱, ja ra̱ xɛqui ma̱thoguitho xa̱ ndʉxqui ja bi porbʉ ra̱ ji gui̱ nhohyø ts'oqui yø ja̱'i̱. Ra̱ ngø p'ʉya bi̱ nt'u̱di̱ ma̱xøts'e ra̱ hni̱ni̱. \v 12 Njarbʉtho ra̱ Jesús, bi zä ra̱ n'ʉ ngue bá̱ tho ma̱xøts'e ra̱ hni̱ni̱. Nu̱'a̱ rá̱ ji bi̱ mäm'mø mi̱ du̱, guehna̱ nnøpa̱ 'bøt'e yø ja̱'i̱ ngue i̱ nhohma̱ ts'oquihʉ na̱. \v 13 I ɛ̱mbyø ja̱'i̱ ngue ra̱ 'bɛ'isä te t'ørpa̱ ra̱ Jesús ngue bá̱ tho ma̱xøts'e ra̱ hni̱ni̱. Pɛ ma ga̱ tɛnhma̱hʉ ra̱ Jesús, ma̱da̱gue'a̱ t'ɛ̱mbi̱ ngue ra̱ 'bɛ'isä ngue dí ɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ ra̱ Jesús. \v 14 Porque nu̱ua ja ra̱ xi̱mhäi, hi̱n'yʉ ga̱hʉ ua n'na ra̱ hni̱ni̱ ngue di ja para za̱ntho. Sinoque dí tømhmʉ ma̱n'na ra̱ hni̱ni̱, nu̱na̱ ja ngue di̱ nja m'mɛfa. \v 15 Ja̱na̱ngue nu̱yá, ma ga̱ ja ma̱mma̱dihʉ Oja̱ para za̱ntho, porque nu̱na̱ ra̱ Jesucristo ma̱ 'bɛt'o mmäcja̱hʉ p'ʉ 'bʉ Oja̱, go guehna̱ ha̱xpʉ 'bʉ Oja̱'a̱ te nná̱ ja ma̱mma̱di̱hʉ Oja̱ na̱. \v 16 Ma̱mi̱ pu̱mbɛ̱ni̱hʉ, za̱nt'a̱ da̱mi̱ 'yøthʉ ra̱ nho, guí fäxni̱ mmi̱c'ɛ̱i̱hʉ co nu̱'a̱ te guí pɛshʉ. Porque gue'a̱ di̱ nɛ̱qui̱ ngue ga̱di ja ma̱mma̱di̱hʉ Oja̱'a̱. A nu̱'mø ngu̱'a̱ gui 'yøthʉ, da̱ nu̱ma̱nho Oja̱ te guí øthʉ. \p \v 17 Nu̱'ʉ yø n'yohʉ di̱ ma̱nda p'ʉ ja ra̱ ni̱ja̱, da̱mi̱ 'yøt'e te da̱ xi'a̱hʉ. Gui 'yørpa̱hʉ ma̱su̱ xa̱nho, porque gue'ʉ fät'a̱ ni̱ tehʉ'ʉ. I pa̱di̱ ngue nu̱'a̱ ra̱ 'bɛfi øt'e, bá̱ ɛ̱p'ʉ ra̱ pa di däpra̱ güɛnda Oja̱. Ja̱na̱ngue da̱mi̱ 'yøt'e ngue di johyatho ni̱ mädihʉ, 'yo gui honnba̱hʉ ngue ha di du̱ yø mmʉi. Porque nu̱'mø hi̱ngui̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ te xi'a̱hʉ, ya hi̱ngui̱ säp'ʉ da̱ mä'a̱hʉ xa̱nho. \p \v 18 Da̱mi̱ marca̱hʉ Oja̱, porque nu̱gui̱ dí ɛ̱na̱ ngue ya xa̱nho te nná̱ 'yo, 'nɛ̱ dí̱ nne ga̱ sigue ngue ni̱ma̱ntho ga̱ n'yo xa̱nho. \v 19 Nu̱'mø gá̱ marca̱hʉ Oja̱, da̱mi̱ 'yähmʉ ngue da̱ yøt'Oja̱ ngue n'nahma̱ntho ga̱ mmagä p'ʉ ga̱ ma nu̱'a̱hʉ. \s1 --------- \p \v 20 Nu̱na̱ Oja̱ bi 'yøt'e ngue bi bɛ̱nna̱te ra̱ Hmu̱ Jesucristo 'mø mi̱ du̱. Nu̱'a̱ rá̱ ji bi̱ mäm'mø mi̱ du̱, gue'a̱ ra̱ ji di ja ts'ɛdi para za̱ntho ngue di̱ nja ra̱ 'da'yo cohi i ja. I øt'e ngue nu̱na̱ ra̱ Cristo, guehna̱ ma̱ Ma̱ca̱ Mädihʉ na̱. 'Nɛ̱ øt'Oja̱ ngue yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ di̱ mma̱di̱ n'na ngu̱ n'na. \v 21 Dí̱ nnegä ya ngue da̱ 'yøt'Oja̱ ngue da̱ zäp'ʉ gui 'yørpa̱hʉ'a̱ te gä rá̱ pähä, hi̱nte di̱ m'mɛdi. Da̱ ne Oja̱ ngue conná̱ ts'ɛdi ra̱ Jesucristo gui cohmʉ tengu̱tho nnepe ngue gui cohmʉ. A nu̱yá, ma ga̱ ɛ̱spa̱hʉ ra̱ Cristo para za̱ntho. Da̱ ngu̱t'a̱tho. \s1 --------- \p \v 22 Ague ma̱ zi cu̱'a̱hʉ, da̱mi̱ 'yøde xa̱nho na̱ ra̱ hya̱ ja ua dí xi'a̱hʉ. Ya dá̱ xi'i ha gdi japi te gui 'yøthʉ, pɛ hi̱nga̱ yap'ʉtho pa ra̱ hya̱. \v 23 Dí pɛn'na̱hʉ ra̱ hya̱ ngue nu̱na̱ ma̱ cu̱hʉ ra̱ Timoteo mi̱ ofädi, ya bi bøts'e. A nu̱yá, nu̱'mø ngue hi̱mma̱ ya'atho da̱ zøcua ya, 'da gdá̱ mɛ'be p'ʉ ngue ga̱ ma zɛngua'a̱hʉ. \p \v 24 Da̱di zɛngua gätho'ʉ yø ma̱mhya̱ 'bʉp'ʉ. Da̱ gue'ʉ mi̱'da ma̱ cu̱hʉ, gä da̱di zɛngua. A nu̱ya ma̱ cu̱hʉ ngue yø mmɛ̱ngu̱ Italia xquet'a̱ di zɛngua'a̱hʉ. \p \v 25 Oja̱ di ja̱pi̱ gätho'a̱hʉ. Da̱ ngu̱t'a̱tho.