\id GAL \h Gálatas \toc1 Ja ua ra̱ carta bi 'yo'tra̱ Pablo, ngue bi̱ mɛnnba̱ yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ Galacia. \toc2 Gálatas \toc3 Gá. \mt1 Gálatas \mt2 Ja ua ra̱ carta bi 'yo'tra̱ Pablo, ngue bi̱ mɛnnba̱ yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ Galacia. \c 1 \p \v 1 Nu̱gä drá̱ Pablo, rá̱ representantegä ra̱ Jesucristo. Hi̱ngra̱ ja̱'i̱tho rá̱ ts'änni̱ ngue drá̱ representantegä. 'Nɛ̱ hi̱njonni̱ ja̱'i̱ da̱ bøni̱ ngue da̱ t'ɛ̱mbi̱ bi 'yɛ̱xca̱gui̱. Nu̱'a̱ bi 'yɛ̱xqui̱, guehna̱ ra̱ Jesucristo co 'nɛ̱hna̱ Oja̱ ma̱ Papáhʉ nu̱na̱ bi 'yøt'e ngue bi bɛ̱nna̱te ra̱ Jesucristo 'mø mi̱ du̱. \v 2 Nu̱gä ya, co 'nɛ̱hya ma̱ zi cu̱hʉ dí̱ n'yogä'be ya, da̱di zɛnguagähe'ʉ yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ di̱ mpɛti p'ʉ ja yø hni̱ni̱ ngue ra̱ häi Galacia. \v 3 Nu̱na̱ Oja̱ ma̱ Papáhʉ co 'nɛ̱hna̱ ma̱ Hmu̱hʉ Jesucristo, dí̱ nne ngue di ja̱p'a̱hʉ 'nɛ̱ da̱ hyu̱t'a̱ ni̱ mmʉihʉ. \p \v 4 Nu̱na̱ ra̱ Jesucristo bi̱ nesɛ ngue bi tho conná̱ nguehma̱ ts'oquihʉ para ngue da̱ gʉga̱hʉ p'ʉ ja ra̱ nts'o ja ua ja ra̱ xi̱mhäi. Nu̱na̱ Oja̱ ma̱ Papáhʉ, go rá̱ ts'änni̱'a̱ tengue bi thohra̱ Cristo na̱. \v 5 Ja̱na̱ngue ma ga̱ ɛ̱spa̱hʉ Oja̱ hangu̱ ra̱ pa. Da̱ ngu̱t'a̱tho. \s1 --------- \p \v 6 Nu̱na̱ rá̱ ma̱te ra̱ Jesucristo bi 'dacjʉ, Oja̱ bi 'yøt'e ngue bi di̱mma̱ mmʉihʉ ngue nzonga̱hʉ Oja̱ ngue ga̱ ɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ ra̱ Cristo. A nu̱yá, da̱di 'yøthogä hanja ngue n'nahma̱ntho guí̱ nne gui hyɛhmʉ p'ʉ Oja̱, guí̱ nne gui tɛnhnʉ mi̱'da yø hya̱ t'ɛ̱mbi̱ ngue ra̱ hoga̱ 'da'yo hya̱. \v 7 Pɛ nu̱'a̱ ma̱jua̱ni̱ ngue ra̱ hoga̱ 'da'yo hya̱, hi̱ngui̱ yoho, hyu̱ ja'a̱, sinoque hønda̱ n'na. A nu̱yá, 'bʉi to øt'e ngue di 'yot'itho ni̱ mmʉihʉ, i̱ nne da̱ männa̱ hoga̱ 'da'yo hya̱ ngue te bi 'yøtra̱ Cristo. \v 8 Pɛ nu̱yá, ma̱da̱gue'a̱ da̱ guecsɛgähe, ogue n'na ra̱ anxɛ di 'yɛ̱ ma̱hɛ̱ts'i̱ da̱ bøni̱ ngue da̱ xi'a̱hʉ ma̱n'na ra̱ hoga̱ 'da'yo hya̱ ngue hi̱nda̱ 'da'igu̱ui na̱ ra̱ hya̱ ya xtá̱ xi'a̱he, nu̱na̱ n'nan'yo ra̱ hya̱ da̱ ma̱, da̱ ma ra̱ castigo na̱. \v 9 Ya xtá̱ xi'a̱hʉ m'mɛt'o, 'nɛ̱ ma̱høn'a̱ ga̱ mma̱ngä ya. Nu̱'mø to da̱ xi'a̱hʉ ma̱n'na ra̱ hoga̱ 'da'yo hya̱ hi̱nda̱ 'da'igu̱ui na̱ ra̱ hya̱ ya guí ɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ, nu̱na̱ n'nan'yo ra̱ hya̱ da̱ ma̱, da̱ ma ra̱ castigo na̱. \p \v 10 Co nu̱na̱ ra̱ hya̱ na̱ya, ¿ua da̱ zä gui 'yɛ̱mhmʉ ngue dí hongä ra̱ hya̱ ha di nu̱ ma̱nhogä yø ja̱'i̱? Nu̱'á̱, hi̱n'na̱'a̱. Dí̱ nne ngue gue'a̱ Oja̱ da̱ nu̱ ma̱nhogui. Nu̱gä hi̱nna̱ ma̱ngä ya yø hya̱ ya, ngue di̱ nu̱ ma̱nhogyø ja̱'i̱. Nu̱'mø gdi hongä ra̱ hya̱ ngue da̱ gue'a̱ te nnu̱ ma̱nho yø ja̱'i̱ ga̱ mma̱, ya hi̱ngrá̱ mɛfigä ra̱ Cristo 'mø. \s1 --------- \p \v 11 Ague ma̱ zi cu̱'a̱hʉ, da̱mi̱ pa̱hmʉ ngue nu̱na̱ ra̱ hoga̱ 'da'yo hya̱ da̱di øt'a̱hʉ, hi̱ngra̱ ja̱'i̱tho rá̱ ts'änni̱ na̱. \v 12 Hi̱njonni̱ ja̱'i̱ dá̱ mɛ̱pyagä te bi̱ ma̱, 'nɛ̱ hi̱njonni̱ ja̱'i̱ xänngui̱ te dí̱ mma̱. Hi̱nda̱ hønsɛ ra̱ Jesucristo bi jaqui ngue dá̱ pa̱cä na̱ ra̱ hya̱ na̱. \p \v 13 Ya xcá̱ 'yøhmʉ te 'bɛ'a̱ nma̱rá̱ n'yogä m'mɛt'o ngue'mø nmi̱ tɛnnä yø nt'ɛ̱c'ɛ̱i̱ yø judío. Guí pa̱hmʉ ngue ja̱njua̱ni̱ hi̱nmi̱ säyagä dí honi̱ ha gda̱ sʉcä'ʉ yø ja̱'i̱ Oja̱. Porque nmi̱ nnegä ngue xøgue xtí̱ m'mɛhna̱ ra̱ hoga̱ 'da'yo hya̱ na̱. \v 14 Nu̱'a̱ rá̱ nt'ɛ̱c'ɛ̱i̱ yø judío mi̱ ja, ma̱n'na ta̱te ngue nmi̱ ɛ̱c'ɛ̱i̱gä'a̱ ngue'ʉ mi̱'da ma̱ mmi̱judíogähe 'da'igu̱ ra̱ pa dí 'bʉhme. Nu̱gä ma̱n'na xtá̱ øt'ä xa̱nho'a̱ te ra̱ costumbre ma̱ni̱ n'yo ma̱ mboxitahʉ. \v 15 Nu̱na̱ Oja̱ bi 'dacrá̱ ma̱te ngue bá̱ huanngui̱ hante ngue gá̱ m'mʉi. 'Nɛ̱ bi zoqui ngue ga̱ øtra̱ 'bɛfi bi 'daqui. \v 16 Porque bi̱ ne Oja̱ ngue dá̱ mpa̱cä'be'a̱ rá̱ Ts'ʉnt'ʉ, n'namhma̱ ngue da̱ zäp'ʉ ga̱ xicä yø ja̱'i̱ hi̱ngyø judío te'o na̱ rá̱ Ts'ʉnt'ʉ Oja̱. A nu̱gä p'ʉya, hi̱njonni̱ ja̱'i̱ dá̱ änni̱ te ja ngue ga̱ øt'e. \v 17 'Nɛ̱ hi̱nga̱ 'bet'o dá̱ magä p'ʉ Jerusalén ngue xca̱ xädi te mi̱ xännba̱te'ʉ yø representante ra̱ Cristo bi 'yɛ̱xa̱ m'mɛt'o hante ngue da̱ 'yɛ̱xqui̱. Sinoque da̱ni̱ mpagä p'ʉ ja ra̱ häi Arabia. 'Dámba̱ pengä p'ʉya, ma̱høndá̱ ɛ̱cä p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Damasco. \v 18 Mi̱ tho'a̱ nhyu̱ jɛya p'ʉya, ja dá̱ magä Jerusalén ngue dá̱ nya̱gä'be ra̱ Bɛdu. Pɛ hønda̱ n'nɛ'ma̱ cʉt'a dá̱ m'mʉcä p'ʉ mi̱ 'bʉ'a̱. \v 19 'Nɛ̱ hi̱njom mi̱'da ni̱ representante dá̱ nya̱gä'be, hi̱nda̱ høndra̱ Jacobo nu̱'a̱ rá̱ n'yohʉ ma̱ Hmu̱hʉ Jesucristo dá̱ nu̱gä p'ʉ. \v 20 I pa̱ Oja̱ ngue ma̱jua̱ni̱ na̱ ra̱ hya̱ dí xi'a̱hʉ. \p \v 21 M'mɛfa p'ʉya, da̱ni̱ mpagä p'ʉ ja ra̱ häi Siria, 'nɛ̱p'ʉ ja ra̱ häi Cilicia. \v 22 A nu̱'ʉ yø ja̱'i̱ ɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Cristo di̱ mpɛti p'ʉ ja yø hni̱ni̱ ngue ra̱ häi Judea, tobe hi̱nga̱ n'na ndi̱ da̱di̱ nnu̱gähe'ʉ. \v 23 Høntho nt'øde te hma̱ ngue ɛ̱nyø ja̱'i̱: “Nu̱na̱ ra̱ n'yohʉ mi̱ honi̱ ha di zʉhyø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ 'mø ma̱n'na ra̱ pa, a nu̱yá hma̱nya ngue guehna̱ xihyø ja̱'i̱ ngue da̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱'a̱ ra̱ Cristo nu̱na̱ hi̱nmi̱ nnepe da̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ yø ja̱'i̱ m'mɛt'o”. \v 24 Ja̱na̱ngue ɛ̱spa̱bi̱ Oja̱ yø ja̱'i̱, porque nu̱na̱ Oja̱ bi hyät'i bi pärca̱gui̱ ma̱ mmʉi. \s1 --------- \c 2 \p \v 1 Mi̱ gua'a̱ rá̱ 'dɛ'ma̱ goho ra̱ jɛya p'ʉya, ma̱høndá̱ magä Jerusalén. Dá̱ mɛgä'be ra̱ Bernabé conna̱ Tito. \v 2 Dá̱ magä p'ʉ, porque Oja̱ bi 'yu̱rca̱gui̱, bi̱ neque ngue ga̱ mmagä Jerusalén. Bi̱ mpɛti'ʉ 'bɛt'o ra̱ hya̱ p'ʉya ngue dá̱ nya̱he. Dá̱ xicä'ʉ p'ʉya hanja na̱ ra̱ hoga̱ 'da'yo hya̱ da̱di øtä yø ja̱'i̱ hi̱ngyø judío. Dá̱ ne ngue da̱ fa̱di̱ ngue 'da'igu̱ ra̱ hya̱ dí xihme yø ja̱'i̱. Porque dá̱ negä ngue hi̱ndi̱ nts'onna̱ ma̱ 'bɛfi ya xtá̱ øt'e, 'nɛ̱ ni̱mantho da̱di̱ mpɛfi. \v 3 Pɛ ma̱juadi dá̱ nya̱he, bi hnu̱ ma̱nho na̱ ra̱ hya̱ dá̱ ma̱. Nu̱na̱ ra̱ Tito ma̱ n'yogä'be hi̱ngui̱ n'youi ra̱ hmɛ̱pya ngue ra̱ circuncisión. Pɛ ya hi̱mbi̱ ma ma̱ jats'ɛdi ngue di̱ njapi tengu̱tho ma̱nna̱ ley ga̱ 'yo yø judío. \v 4 Høndi 'da yø ja̱'i̱ mi̱ 'bʉp'ʉ ngue hi̱mma̱ jua̱ni̱ yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱, bi nepe ngue xta̱ hmɛ̱pya na̱ ra̱ Tito. Pɛ nu̱yá, guehya yø ja̱'i̱ cuatyø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ya, i honi̱ ha di zʉrca̱ ma̱ guahʉ ngue da̱ zäp'ʉ di ya̱jpa̱hʉ m'mɛfa ngue hi̱ndí̱ øthʉ'a̱ te gä mma̱mp'ʉ ja ra̱ ley. Porque ya dí ɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ ra̱ Cristo. 'Nɛ̱ guehya yø ja̱'i̱ di ja ts'ɛdi ngue ga̱ øthʉ te gä mma̱mp'ʉ ja ra̱ ley ya. \v 5 Pɛ nu̱na̱ ra̱ hya̱ mma̱nya, hi̱nga̱ n'na ne dí ørpähe ma̱su̱. Porque nu̱na̱ ra̱ hoga̱ 'da'yo hya̱ ya guí ɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ, guehna̱ ra̱ hya̱ ngue ma̱jua̱ni̱ na̱, ya hi̱nda̱ zä to di pädi. \p \v 6 Nu̱'ʉ yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ 'bɛt'o ra̱ hya̱, hi̱ndi̱ mportagä 'mø ngue 'bɛt'o ogue hi̱n'na̱, porque nu̱p'ʉ ja rá̱ hmi̱ rá̱ dä Oja̱, ya hi̱mma̱ hyɛts'i yø ja̱'i̱ p'ʉ. Pɛ nu̱'ʉ 'bɛt'o, hi̱n tema̱ hya̱ bi xiqui ngue da̱ 'yɛ̱ngui̱ hi̱nga̱ gue'a̱ ra̱ hya̱ dí̱ mma̱. \v 7 Hante gue bi̱ mmɛ̱yasɛ ngue Oja̱ di färca̱gui̱ rá̱ hoga̱ 'da'yo hya̱ ngue ga̱ xihyø ja̱'i̱ hi̱ngyø judío. A nu̱na̱ ra̱ Bɛdu bi̱ ma ma̱fäti ra̱ hoga̱ 'da'yo hya̱ da̱ xihyø ja̱'i̱ ngue yø judío. \v 8 Porque guesɛ Oja̱ bi 'yɛ̱xra̱ Bɛdu ngue drá̱ representante ra̱ Cristo p'ʉ ha 'bʉhyø judío. Pɛ xquet'a̱ bi 'yɛ̱xqui̱ ngue drá̱ representantegä ra̱ Cristo p'ʉ 'bʉhyø ja̱'i̱ hi̱ngyø judío. \p \v 9 Ja̱na̱ngue nu̱ya hyu̱ nc'ɛ̱i̱ ya, ra̱ Jacobo, ra̱ Bɛdu, ra̱ Xuua guehya 'bɛt'o p'ʉ Jerusalén, bi ba̱hya p'ʉya ngue Oja̱ bi̱ ne ngue di tocagä ra̱ mmɛ̱nthi̱ ngue ga̱ øt'ä na̱ ra̱ 'bɛfi na̱. Ya dá̱ mbɛnnba̱ 'yɛhe p'ʉya, guehna̱ ra̱ hmɛ̱ya na̱ ngue jaje ra̱ acuerdo na̱ te ra̱ 'bɛfi ga̱ øthe. Bi ts'ännbʉya ngue ga̱ mmɛgä'be ra̱ Bernabé, ga̱ ma ma̱ngä'be ra̱ hoga̱ 'da'yo hya̱ p'ʉ 'bʉhyø ja̱'i̱ hi̱ngyø judío. A nu̱ya dá̱ nya̱gähe p'ʉya, guehya da̱ xihra̱ hoga̱ 'da'yo hya̱ ya yø judío ya. \v 10 Hønda̱ n'na ra̱ hya̱ bi sicä'be p'ʉya, ngue hi̱nda̱ ma ma̱pu̱mbɛ̱ni̱ yø hyoya, da̱ 'bäts'i te honi̱. Pɛ nu̱na̱ ra̱ hya̱ na̱, hi̱nga̱ ja dí̱ mbɛ̱nnga̱gui̱, ya za̱nt'a̱ da̱di ja ndu̱mmʉi ngue da̱ 'bäts'i te honyø hyoya. \s1 --------- \p \v 11 M'mɛfa p'ʉya, ya dí 'bʉcä p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Antioquía, xquet'a̱ bi zøp'ʉ ra̱ Bɛdu. Mi̱ ma njammi̱ pa p'ʉya, bi 'yɛ̱hra̱ pa ngue hi̱nni̱ 'yu̱p'ʉ te bi 'yøtra̱ Bɛdu. Ja̱na̱ngue yø hmi̱ yø dä yø ja̱'i̱ p'ʉ dá̱ hɛjpi te øt'e. \v 12 Rá̱ mʉditho xa̱nho te bi 'yøtra̱ Bɛdu. 'Dap'ʉ bi̱ nsi̱hmɛ̱ui yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ hi̱ngui̱ n'youi ra̱ hmɛ̱pya di̱ njapyø judío. Mi̱ zø i'da yø ja̱'i̱ bá̱ nɛ̱xpʉ 'bʉhra̱ Jacobo, guehya yø ja̱'i̱ di ja ts'ɛdi ngue da̱ hmɛ̱pya gätho yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ hi̱ngyø judío ya. Mi̱ zøhya p'ʉya, ra̱ Bɛdu bi zu̱ ngue da̱ ts'ʉi, ja̱na̱ngue bi 'uep'ʉ 'bʉhyø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ hi̱nga̱ mhmɛ̱pya. \v 13 Nu̱ya mi̱'da yø judío ngue ya yø 'yɛ̱c'ɛ̱i p'ʉya, xquet'a̱ 'nɛ̱hya bi 'yøt'e tengu̱tho øtra̱ Bɛdu ya ngue bi̱ nsu̱, bi 'uep'ʉ 'bʉhyø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ hi̱nga̱ mhmɛ̱pya. Co 'nɛ̱hna̱ ra̱ Bernabé bi̱ ntɛt'i te øtra̱ Bɛdu. \v 14 Nu̱'mø ma̱ nu̱gä te øtra̱ Bɛdu p'ʉya ngue ya hi̱mma̱ jua̱ni̱ ngue gue'a̱ te mma̱nna̱ hoga̱ 'da'yo hya̱ ga̱ 'yo, yø hmi̱ yø dä yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ p'ʉ dá̱ hɛjpi, dí ɛ̱mbi̱: “Ague Bɛdu, nu̱'i̱ grá̱ judío, pɛ asta̱ 'nɛ̱sɛ'i, ya xcá̱ hyɛp'ʉ 'da yø hya̱ mma̱mp'ʉ ja ra̱ ley ga̱ 'yo yø judío. Ya guí øt'e tengu̱tho yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ hi̱ngyø judío. ¿Hanja ya ngue ja guí̱ nnepe da̱ 'yɛ̱n'ʉ yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ hi̱ngyø judío ngue jatho ga̱ øthʉ te gä mma̱mp'ʉ ja ra̱ ley ga̱ 'yo yø judío ya?” dí ɛ̱mbi̱. \s1 --------- \p \v 15 Dí̱ nne ga̱ xi'a̱ n'na ra̱ hya̱ ya te'o gätho ya ma̱ mmi̱judíohʉ. A nu̱jʉ, hi̱nna̱ 'bʉhmʉ'a̱ ngue ra̱ ts'oqui ga̱ øthʉ tengu̱tho øtyø ja̱'i̱ hi̱ngyø judío. \v 16 Pɛ dí pa̱hmʉ ngue nu̱'a̱ di̱ nhohma̱ ts'oquihʉ, hi̱nga̱ gue'a̱ ngue ga̱ øthʉ te mma̱mp'ʉ ja ra̱ ley ga̱ 'yo yø judío'a̱. Nu̱'a̱ di̱ nhohra̱ ts'oqui, gue'a̱ ngue da̱ t'ɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Jesucristo'a̱. A nu̱ yø ja̱'i̱ hi̱ngyø judío ya ɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Cristo ya, pɛ xquet'a̱ 'nɛ̱cjʉ ya dí ɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ na̱ ra̱ Jesucristo ya. 'Nɛ̱ guehna̱ di̱ nhohma̱ ts'oquihʉ na̱ ngue dá̱ ɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ ra̱ Cristo, hi̱ngue masque bi̱ nhohma̱ ts'oquihʉ ngue xcá̱ øthʉ te mma̱mp'ʉ ja ra̱ ley ga̱ 'yo ma̱ mmi̱judíohʉ. Porque hi̱njonda̱ bøni̱ ngue di̱ nhohrá̱ ts'oqui ngue da̱ 'yøt'e te mma̱mp'ʉ ja ra̱ ley. \v 17 A nu̱yá, ya dí ɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ ra̱ Cristo ngue di̱ nhohma̱ ts'oquihʉ. Pɛ mi̱'da yø ja̱'i̱ ɛ̱mbi̱ ngue ra̱ ts'oqui dí øthʉ ngue hi̱ndí̱ øthʉ te gäma̱ hya̱ mma̱mp'ʉ ja ra̱ ley. ¿Ua sä da̱ 'yɛ̱nya yø ja̱'i̱ ya ngue nu̱'a̱ te ra̱ hya̱ bi xännga̱hʉ ra̱ Cristo, ya i 'yøt'a̱ ngue ga̱ øthʉ ra̱ ts'oqui? Nu̱'á̱, hi̱n'na̱'a̱. \v 18 A nu̱yá, ya xtá̱ ma̱ngä ngue hi̱ngui̱ ja rá̱ ts'ɛdi ra̱ ley ngue di̱ nhohra̱ ts'oqui. Xi'mø hønga̱ 'bät'i, ga̱ ɛ̱mbi̱ ngue ja rá̱ ts'ɛdi ra̱ ley, ya hi̱mma̱ jua̱ni̱ ngue bi̱ nhohma̱ ts'oquigä 'mø. \v 19 Pɛ ya hi̱nni̱ mantho ngue ja rá̱ ts'ɛdi ra̱ ley ya, porque ya bi̱ nja'a̱ ra̱ castigo mi̱ mma̱nna̱ ley. Nu̱gä tengu̱tho 'mø bi hyogä ra̱ ley. Nu̱yá, ya gdá̱ 'bʉ'a̱ ngue ga̱ tɛn'na̱ Oja̱. \v 20 Nu̱'mø mi̱ ma ma̱cuat'i ra̱ pont'i̱ ra̱ Jesucristo, 'nɛ̱qui̱ dí ør'ma̱ güɛnda ngue ya bi̱ ncuarca̱gui̱ ra̱ pont'i̱. Nu̱ya hi̱ndí̱ sänsɛ te nna̱ 'bʉi, hønt'a̱ ra̱ Cristo o ma̱ mmʉigä ya. A nu̱yá, mɛ̱nte ra̱ pa dí 'bʉcä ua ja ra̱ xi̱mhäi, hønt'a̱ rá̱ Ts'ʉnt'ʉ Oja̱ dí ɛ̱c'ɛ̱i̱ ya. Nu̱ná̱, di̱ ma̱qui 'nɛ̱ bi̱ ndäsɛ ngue bi tho conná̱ ngueque. \v 21 Nu̱na̱ rá̱ ma̱te Oja̱ bi 'daqui, hi̱ndí̱ nne ga̱ joni̱. Xi'mø ngue da̱ gue'a̱ ra̱ ley ga̱ 'yo yø judío di̱ nhohrá̱ ts'oqui ra̱ ja̱'i̱, ya säditho bi du̱ ra̱ Cristo 'mø. \s1 --------- \c 3 \p \v 1 Ague gyø mmɛ̱ngu̱hʉ p'ʉ ja ra̱ häi Galacia, rá̱ nzɛgui ma̱'bɛdi ni̱ mmʉihʉ. ¿Hanja ngue ga̱di̱ n'u̱ni̱ thä'a̱hʉ ngue hi̱nguí̱ ɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ na̱ ra̱ hya̱ ma̱jua̱ni̱? Ni̱ hmi̱ ni̱ dähʉ p'ʉ dá̱ ma̱ngähe na̱ ra̱ hya̱ na̱ ngue ra̱ Jesucristo bi 'dømp'ʉ ja ra̱ pont'i̱. ¿Ua ya gá̱ pu̱mbɛ̱ni̱hʉ na̱ ra̱ hya̱ na̱ya? \v 2 Ya guí pa̱hmʉ xa̱ndønho ngue Oja̱ bá̱ pɛn'na̱hʉ ra̱ Espíritu Santo ngue gá̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ ra̱ hoga̱ 'da'yo hya̱ bi si'a̱hʉ. Hi̱mbi̱ 'bɛn'na̱hʉ na̱ ra̱ Espíritu Santo ngue gá̱ 'yøthʉ'a̱ te gä nt'ot'i p'ʉ ja ra̱ ley. \v 3 ¿Mba hanja'a̱ ni̱ m'mɛmmʉi guí øthʉ? Ya guí pa̱hmʉ ngue gue'a̱ ra̱ Espíritu Santo bi 'da'a̱hʉ ra̱ 'da'yo te. Pɛ nu̱ya guí ɛ̱na̱ ngue gui hyonsɛ ha di gomma̱nho te gdi̱ n'yohʉ ya. \v 4 Ya xa̱ngu̱ ra̱ n'ʉ xca̱ sähʉ ngue guí ɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ ra̱ Cristo. ¿Ua hi̱nte ni̱ bøntho'a̱ ya? Pɛ dí ɛ̱na̱ ngue ja te ni̱ bøn'a̱. \v 5 Da̱mi̱ pa̱hmʉ hanja ya ngue Oja̱ bá̱ pɛnhna̱ Espíritu Santo ngue bi 'yøtyø milagro p'ʉ guí 'bʉhmʉ. Ngu̱na̱ gá̱ nu̱hʉ ngue bi̱ nja rá̱ngue gá̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ hoga̱ 'da'yo hya̱ bi si'a̱hʉ. Pɛ hi̱n'i̱ nja na̱ te gá̱ nu̱hʉ ngue gá̱ 'yøthʉ'a̱ te gä nt'ot'i p'ʉ ja ra̱ ley. \p \v 6 Tengu̱tho dí xi'a̱hʉ ya, ngu̱na̱ nt'ot'i p'ʉ ja ra̱ Ma̱ca̱ Libro ngue ɛ̱na̱: “Ra̱ Abraham bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue di̱ nja'a̱ te ra̱ hya̱ xi xi Oja̱. Nu̱'a̱ i 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ p'ʉya, Oja̱ bi hojpa̱bi̱ rá̱ ts'oqui”, i ɛ̱na̱. \v 7 Ja̱na̱ngue da̱mi̱ pa̱hmʉ ya ngue nu̱'ʉ nnøpa̱ mbom'mɛto ra̱ Abraham, guehya yø ja̱'i̱ ja yø nt'ɛ̱c'ɛ̱i̱ ya. \v 8 Nu̱p'ʉ ja ra̱ Ma̱ca̱ Libro, ya ma̱nja̱m'møtho nt'ot'i ra̱ hoga̱ 'da'yo hya̱ ngue 'nɛ̱'ʉ yø ja̱'i̱ hi̱ngyø judío di̱ nhohyø ts'oqui 'mø bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ Oja̱. Porque ngu̱'a̱ bi̱ ma̱n'Oja̱ bi̱ nya̱ui ra̱ Abraham ngue bi 'yɛ̱mbi̱: “Conná̱ ngue'a̱'i̱ gätho yø ja̱'i̱ 'bʉcua ja ra̱ xi̱mhäi da̱ ma ma̱ja̱pi̱”, bi 'yɛ̱mbi̱. \v 9 Nu̱ ra̱ Abraham bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ Oja̱, 'nɛ̱ Oja̱ bi ja̱pi̱. A nu̱yá, nu̱ to gä da̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ Oja̱, Oja̱ di ja̱pi̱ tengu̱tho ra̱ Abraham. \p \v 10 Nu̱ to gä ɛ̱na̱ ngue di̱ nya̱n'a̱ ngue da̱ 'yøt'e te gä nt'ot'i p'ʉ ja ra̱ ley, da̱ tho ra̱ castigo ra̱ ja̱'i̱. Porque nt'ot'i ra̱ hya̱ ngue ɛ̱na̱: “Nu̱ to hi̱ngui̱ øt'e para za̱ntho'a̱ te gätho nt'ot'i p'ʉ ja ra̱ ley, gue'a̱ da̱ tho ra̱ castigo'a̱”. \v 11 Pɛ dí pa̱hmʉ ngue nu̱ ra̱ ja̱'i̱ ɛ̱na̱ ngue da̱ 'yøt'e gätho'a̱ te mma̱mp'ʉ ja ra̱ ley, hi̱nga̱ gue'a̱ di hojpa̱bi̱ Oja̱'a̱. Porque ra̱ Ma̱ca̱ Libro i ɛ̱na̱: “A nu̱ya to bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ Oja̱, guehya di hojpa̱bi̱ ya, 'nɛ̱ di u̱nna̱ 'da'yo te”. \v 12 Ya hi̱nte ni̱ bøndrá̱ nt'ɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ ja̱'i̱ nu̱'a̱ ɛ̱na̱ ngue di̱ nya̱n'a̱ ngue da̱ 'yøt'e te mma̱mp'ʉ ja ra̱ ley. Porque nt'ot'i p'ʉ ja ra̱ ley ra̱ hya̱ ngue ɛ̱na̱: “Nu̱ ra̱ ja̱'i̱ hi̱nte di 'bɛdi da̱ 'yøt'e gätho'a̱ te mma̱mp'ʉ ja ra̱ ley, hønt'a̱ ra̱ ja̱'i̱ di t'u̱nna̱ 'da'yo te'a̱”. \p \v 13 A nu̱yá, ya hi̱nga̱ thomhmʉ ra̱ castigo mma̱mp'ʉ ja ra̱ ley ya. Porque ra̱ Cristo, ya bi thohra̱ castigo conná̱ nguecjʉ'a̱. Nu̱p'ʉ ja ra̱ Ma̱ca̱ Libro i ɛ̱mp'ʉ: “Nu̱ ra̱ ja̱'i̱ ma̱cuati ra̱ za, ya ra̱ castigo thogui”. \v 14 Ra̱ Cristo bi thohra̱ castigo conná̱ nguecjʉ n'namhma̱ ngue hi̱nga̱ høndra̱ Abraham di̱ nthɛui rá̱ nja̱pi̱ Oja̱, sinoque xquet'a̱ 'nɛ̱'ʉ yø ja̱'i̱ hi̱ngyø judío di̱ nthɛui. Ja̱na̱ngue ya di̱ nja'a̱ te ra̱ hya̱ bi ya̱t'a̱ Oja̱, nu̱ to gä dí ɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ ra̱ Jesucristo, ya dí̱ n'yohʉ ra̱ Espíritu Santo. \s1 --------- \p \v 15 Ague ma̱ zi cu̱'a̱hʉ, nu̱na̱ ra̱ hya̱ ga̱ mma̱ngä ya, gdá̱ hyɛjpa̱hʉ'a̱ te øtyø ja̱'i̱. Nu̱ n'na ra̱ n'yohʉ ngue'mø øt'ui n'na ra̱ cohi rá̱ mmi̱c'ɛ̱i̱ui, 'nɛ̱ bi firma ra̱ sʉcua̱ da̱ nangui̱, ya hi̱nda̱ zä to da̱ xotra̱ hya̱ bi̱ nja, ni̱ xi̱nda̱ zä ngue to da̱ hyu̱ts'i̱ te nt'ot'i. \v 16 Nu̱na̱ Oja̱ bi ya̱rpa̱bi̱ n'na ra̱ hya̱ ra̱ Abraham co 'nɛ̱'a̱ rá̱ mbom'mɛto bi tɛrpa̱p'ʉ. Pɛ hi̱nte mma̱mp'ʉ ha nt'ot'i ra̱ hya̱ ngue da̱ 'yɛ̱na̱ “yø mbom'mɛto” tengu̱tho 'mø di̱ mma̱ ngue xtá̱ngu̱. Sinoque n'na nc'ɛ̱i̱tho'a̱ mma̱mp'ʉ, guehna̱ ra̱ Cristo na̱ p'ʉya. \v 17 Tengu̱tho ra̱ cohi øtyø ja̱'i̱, xquet'a̱ Oja̱ bi gohmi̱ n'na ra̱ cohi ra̱ Abraham, 'nɛ̱ bi ya̱rpi̱ ngue di̱ nja'a̱ te bi xifi. Mi̱ tho'i 430 njɛya, bi t'u̱nna̱ ley ra̱ Moisés, pɛ hi̱mbi̱ nts'onna̱ ra̱ cohi mi̱ jaui Oja̱ ra̱ Abraham. Nu̱na̱ ra̱ hya̱ ya xi̱ ma ma̱ya̱t'i̱, di̱ njahma̱ na̱. \v 18 Xi'mø hønt'ʉ to øt'e te gä di̱ ma̱nda ra̱ ley di t'u̱nna̱ nja̱pi̱, ya hi̱mma̱ hyoni̱ tema̱ hya̱ di ya̱rca̱hʉ Oja̱ 'mø. Pɛ ra̱ Abraham bi ya̱rpa̱bi̱ Oja̱ ngue di u̱nná̱ nja̱pi̱, 'nɛ̱ bi u̱nni̱. \p \v 19 Pɛ ¿hanja ngue bi̱ nja na̱ ra̱ ley 'mø? Bi u̱n'Oja̱ na̱ ra̱ ley para ngue da̱ ba̱hyø ja̱'i̱ te 'bɛ'a̱ ra̱ ts'oqui øtyø ja̱'i̱. 'Nɛ̱ bi̱ nja rá̱ ts'ɛdi na̱ ra̱ ley asta̱ gue'mø mi̱ m'mʉ'a̱ rá̱ mbom'mɛto ra̱ Abraham. Nu̱ná̱, bá̱ ts'ännbi̱ ngue da̱ 'yøt'a̱ te ra̱ hya̱ ma̱ya̱t'i̱ ngue di̱ nja. Nu̱na̱ ra̱ ley na̱, yø anxɛ bi̱ ma̱ hanja, ja̱na̱ngue ra̱ Moisés bi xihyø ja̱'i̱ na̱ ra̱ hya̱ bi̱ ma̱nyø anxɛ. \v 20 Pɛ nu̱'mø mi̱ nya̱ui Oja̱ ra̱ Abraham ngue bi ya̱rpa̱bi̱ na̱ ra̱ hya̱ na̱, hi̱nga̱ 'be bi hyonna̱ pønga̱hya̱, sinoque bi̱ nya̱sɛui. \s1 --------- \p \v 21 ¿Ua sä ga̱ ɛ̱mhmʉ ngue nu̱na̱ ra̱ ley bi 'yotra̱ Moisés di̱ nju̱nt'ui na̱ te ra̱ hya̱ bi ya̱t'a̱ Oja̱? Nu̱'á̱, hi̱n'na̱'a̱. Porque hi̱n tema̱ ley di ja ngue da̱ hyät'i da̱ 'yøtra̱ ja̱'i̱ te gä di̱ ma̱nda para ngue di t'u̱nna̱ 'da'yo te ra̱ ja̱'i̱. \v 22 Pɛ nt'ot'i p'ʉ ja ra̱ Ma̱ca̱ Libro ngue gätho yø ja̱'i̱ xa̱ mbɛnt'ui ra̱ ts'oqui. Ja̱na̱ngue dí pa̱hmʉ ya ngue hønt'ʉ to ɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Cristo di̱ nthɛui'a̱ te xa̱ ya̱t'a̱ Oja̱ ngue di u̱n'ʉ to bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱. \p \v 23 Hante ngue da̱ zøcua ra̱ Cristo, gue'a̱ ra̱ ley ma̱di̱ ma̱nda yø ja̱'i̱. Bi̱ nja rá̱ ts'ɛdi na̱ ra̱ ley na̱, asta̱ gue'mø ma̱ pa̱hmʉ ngue gue'a̱ ra̱ Cristo ga̱ ɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ ngue di̱ nhohma̱ ts'oquihʉ. \v 24 Nu̱na̱ ra̱ ley bi̱ nøpa̱ mädi yø ja̱'i̱, ngue di̱ ndäpyø ja̱'i̱ ra̱ Cristo 'mø mi̱ zøhø. A nu̱ to da̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ na̱ ra̱ Cristo p'ʉya, ya di̱ nhohrá̱ ts'oqui ra̱ ja̱'i̱. \v 25 A nu̱yá, ngue dí ɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ ra̱ Cristo, ya hi̱nni̱ mantho di̱ ma̱ndaga̱hʉ na̱ ra̱ ley mi̱ fäcjʉ ya. \p \v 26 Rá̱ngue dí ɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ ra̱ Jesucristo ya, ya yø ba̱si̱ga̱hʉ Oja̱ ya. \v 27 A nu̱yá, nu̱ to gä bi̱ nxixya̱ 'mø mi̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Jesucristo, guehya ga̱ 'yo tengu̱tho i̱ n'yo ra̱ Cristo ya. \v 28 Ya hi̱ndi̱ mporta ngue'mø grá̱ judío ogue hi̱ngrá̱ judío; 'bʉhni̱ hmu̱ ogue hi̱njo'o ni̱ hmu̱; ogue grá̱ n'yohʉ ogue grá̱ xisu. Porque nu̱'mø ya gä guí̱ n'yohʉ ra̱ Jesucristo, ya n'na hya̱tho gui jahʉ'a̱. \v 29 Nu̱'mø ngue guí̱ n'yohʉ ra̱ Cristo, ya gue'a̱hʉ yø mbom'mɛto ra̱ Abraham. 'Nɛ̱ di toca'a̱hʉ na̱ te xa̱ ya̱t'Oja̱ ngue di u̱ni̱. \c 4 \p \v 1 Ya guí̱ nnu̱hʉ ngue nu̱'mø rá̱ ngüɛtho n'na ra̱ ts'ʉnt'ʉ ja ngue da̱ gohmi̱ n'na ra̱ erensia, 'da'igu̱dui n'na ra̱ hmi̱qui̱, ma̱da̱gue'a̱ ngue rá̱ mmɛti gätho. \v 2 Porque 'bʉhyø ja̱'i̱ di̱ ncarga ngue da̱ märpa̱bi̱ te pɛts'i asta̱ gue'mø bi zønna̱ pa da̱ zännba̱bi̱ rá̱ papá ngue di̱ ndäpi. \v 3 Di̱ njathʉ p'ʉya. Hante ngue ga̱ pa̱hmʉ hanja na̱ ra̱ Cristo, dá̱ ja ndu̱mmʉi ngue ga̱ øthʉ'ʉ yø costumbre ga̱ 'bʉhyø ja̱'i̱ ua ja ra̱ xi̱mhäi. \v 4 Pɛ nu̱'mø mi̱ zønna̱ pa bá̱ sän'na̱ Oja̱ ngue bá̱ pɛnhua rá̱ Ts'ʉnt'ʉ, bi øn'a̱ n'na ra̱ xisu. Nu̱na̱ ra̱ Ts'ʉnt'ʉ na̱, bi 'yøt'e te mma̱mp'ʉ ja ra̱ ley ga̱ 'yo yø judío. \v 5 Bí 'yɛ̱hɛ̱ ngue go bi tho'a̱ ra̱ castigo mi̱ ja ga̱ thohmʉ tengu̱tho di̱ ma̱nda ra̱ ley. Ja̱na̱ngue nu̱yá, ya guecjʉ yø ba̱si̱ga̱hʉ Oja̱ ya. \p \v 6 A nu̱ya ngue ya yø ba̱si̱ga̱hʉ Oja̱, nu̱na̱ Oja̱ conná̱ Ts'ʉnt'ʉ bá̱ pɛnhna̱ Espíritu Santo p'ʉ ja ma̱ mmʉihʉ ngue ga̱ n'yohʉ. 'Nɛ̱ guehna̱ ra̱ Espíritu Santo bi bɛ̱nnbi̱ te mma̱nna̱ ja̱'i̱ 'mø xi Oja̱ ngue ɛ̱mbi̱: “Ma̱ Papá'i Oja̱”. \v 7 Ja̱na̱ngue nu̱yá, ngue ya yø ba̱si̱ga̱hʉ Oja̱ ya, ya hi̱ndí̱ 'bʉhmʉ tengu̱tho n'na ra̱ hmi̱qui̱. A nu̱'mø ngue ya yø ba̱si̱ga̱hʉ Oja̱, tengu̱tho n'na ra̱ basi̱ ja rá̱ erensia, di̱ njathʉ p'ʉya, di tocaga̱hʉ'a̱ te di u̱n'Oja̱ rá̱ngue dí ɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ ra̱ Cristo. \s1 --------- \p \v 8 Nu̱'mø yø pa xa̱ thogui ngue hi̱nma̱ni̱ pa̱hmʉ Oja̱, gue'ʉ yø da̱hmu̱ ngue hi̱mma̱ jua̱ni̱ Oja̱ gmi̱ nnøpa̱ hmu̱hʉ ngue gmi̱ tha̱nnehʉ. \v 9 A nu̱yá, ya guí pa̱hmʉ Oja̱ ya, ogue ma̱n'na xa̱nho, bi ba̱'a̱hʉ Oja̱. ¿Hanja ngue ya guí̱ nne gui hyɛhmʉ p'ʉ Oja̱ ya, ma̱hønguí̱ nne gui 'yɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ'ʉ yø costumbre hi̱n tema̱ ts'ɛdi di ja? \v 10 Porque guí su̱phʉ yø pa di costumbra yø ja'i̱ ngue su̱pi̱. Nu̱'mø ra̱ t'ʉsna̱ guí su̱phʉ. Njɛya, njɛya i ja mi̱'da yø pa guí su̱phʉ. \v 11 Ya xa̱ngu̱ ra̱ 'bɛfi xtá̱ øt'e ngue dí xän'na̱hʉ ra̱ hya̱. Guehna̱ dí su̱gä na̱ya ngue di̱ nts'onna̱ ra̱ hya̱ na̱. \p \v 12 Ague ma̱ zi cu̱'a̱hʉ, da̱mi̱ 'yøthʉ tengu̱tho dí øt'ä ngue hi̱ndí̱ øt'ä'ʉ yø costumbre yø judío ya. A nu̱gä dí øt'ä tengu̱tho gmi̱ øthʉ m'mɛt'o. Pɛ nu̱gä dí ɛ̱na̱ ngue hi̱ngui̱ sʉcjʉ tengue dí øt'e. \v 13 Guí pa̱hmʉ ngue nu̱'mø rá̱ mʉdi ma̱ magä p'ʉ guí 'bʉhmʉ, dá̱ xi'a̱hʉ ra̱ hoga̱ 'da'yo hya̱, nu̱gä nma̱di̱ hyɛ̱nni̱. \v 14 'Nɛ̱ nu̱'a̱ ra̱ n'ʉ nmi̱ hɛ̱mbä, xa̱nhɛ̱nni̱tho ha xtí zä xca̱ nya̱hʉ. Pɛ nu̱'a̱hʉ p'ʉya hi̱nga̱ 'yɛ̱mhmʉ ngue hi̱nda̱ zä ga̱ nya̱hʉ, ni̱ xi̱nga̱ fɛsca̱thohʉ ra̱ hya̱ dá̱ ma̱ngä. Hante gue co n'na ra̱ pähä guí 'yøhmʉ ra̱ hya̱ dá̱ ma̱ngä, tengu̱tho 'mø di 'bäp'ʉ n'na rá̱ anxɛ Oja̱ ngue da̱ zo'a̱sɛhʉ, ogue tengu̱tho 'mø di 'bäsɛ p'ʉ ra̱ Jesucristo da̱ zo'a̱hʉ, gá̱ jajʉ p'ʉ. \v 15 ¿Hapʉ gá̱ 'yɛmhmʉ'a̱ ra̱ pähä bi̱ nja'a̱hʉ'a̱ ra̱ ora dá̱ xi'a̱hʉ ra̱ hya̱? Conque dí pa̱cä ngue nu̱'a̱ ra̱ 'bäxte guí̱ nne xqui 'yørca̱hʉ, nu̱'mø di sä asta̱ ni̱ dä guí̱ nne xqui hya̱i̱ ngue xqui 'dacjʉ. \v 16 Xiya, asta̱ guí̱ nne gui 'yøt'e ngue ma̱ nsʉihʉ ya ngue njua̱ntho dí xi'a̱hʉ na̱ te ma̱jua̱ni̱. \p \v 17 A nu̱ya mi̱'da yø ja̱'i̱ ɛ̱mmɛ̱i̱ nne da̱ mäxa̱hʉ, pɛ hi̱ngra̱ nho nne da̱ 'yøt'a̱hʉ ya. Sinoque høntho nne ya ngue gui hyɛga̱hʉ p'ʉ, i̱ nne ngue go gui tɛnhnʉ'a̱ ra̱ hya̱ mma̱nya. \v 18 Pɛ ya xa̱nho ngue'mø to nne da̱ mäxa̱hʉ, pɛgue ya da̱ n'yo'a̱ ngue ra̱ nho da̱ 'yøt'e. A nu̱gä xquet'a̱ dí̱ nne ga̱ fäxa̱hʉ, pɛ hi̱nga̱ høn'mø dí 'bʉp'ʉ guí 'bʉhmʉ dí̱ nne ga̱ fäxa̱hʉ, sinoque hangu̱ ra̱ pa dí̱ nne ga̱ fäxa̱hʉ. \v 19 Ague ma̱ ba̱si̱'a̱hʉ, tengu̱tho n'na ra̱ xisu 'mø ja ngue di ønná̱ ba̱si̱ sä ra̱ n'ʉ, di̱ njadä p'ʉya, ma̱høndi̱ sä ra̱ n'ʉ co nu̱'a̱hʉ asta̱ gue'mø gui 'yøthʉ tengu̱tho bi 'yøtra̱ Cristo. \v 20 Nu̱gä hi̱ndí̱ sani̱ ngue gdi 'bʉcä p'ʉ guí 'bʉhmʉ ya ngue ga̱ nya̱sɛhʉ, n'namhma̱ ga̱ nnu̱ ha gda̱ japä'a̱ ra̱ hya̱ si'a̱hʉ. Porque nu̱yá, ja̱njua̱ni̱ hi̱ndí̱ pa̱di̱ te ga̱ øt'e co nu̱'a̱hʉ. \s1 --------- \p \v 21 Nu̱ to gätho nne da̱ 'yøt'e te gä nt'ot'i p'ʉ ja ra̱ ley ga̱ 'yo yø judío, da̱mi̱ xicjʉ ya. ¿Ua hi̱nja̱m'mø guí øhmʉ'a̱ ra̱ hya̱ nt'ot'i p'ʉ ja ra̱ libro ngue ra̱ ley? \v 22 Ya guí pa̱hmʉ ngue nt'ot'i ngue ra̱ Abraham bi̱ m'mʉ'i yoho yø ts'ʉnt'ʉ. Nu̱na̱ n'na rá̱ ts'ʉnt'ʉ, rá̱ ts'ʉnt'ʉ n'na ra̱ xisu ngue ra̱ gʉni̱tho. Nu̱na̱ ma̱n'na rá̱ ts'ʉnt'ʉ, rá̱ ts'ʉnt'ʉ na̱ ra̱ xisu ngue ra̱ mmɛ̱nni̱gu̱. \v 23 Nu̱na̱ ra̱ xisu ngue ra̱ gʉni̱tho, hi̱ngra̱ 'ya̱ba̱si̱ na̱, ja̱na̱ngue bi̱ m'mʉhrá̱ ba̱si̱. Pɛ nu̱na̱ ra̱ xisu ngue ra̱ mmɛ̱nni̱gu̱, ma̱rá̱ 'ya̱ba̱si̱, guesɛ Oja̱ bi ya̱rpa̱bi̱ ra̱ Abraham ngue bi̱ m'mʉhrá̱ ba̱si̱ na̱. \v 24 Ja ua yø hya̱ ma̱hyɛqui. Nu̱ya yoho yø xisu ya, guí̱ nhyɛjpa̱bi̱ yoho yø cohi i ja. Nu̱na̱ ra̱ xisu ngue ra̱ gʉni̱tho ni̱ hu̱ ngue ra̱ Agar. Gui̱ nhyɛjpa̱bi̱'a̱ ra̱ cohi bá̱ njap'ʉ ja ra̱ t'øhø Sinaí. A nu̱ya yø ja̱'i̱ ɛ̱na̱ ngue da̱ 'yøt'e te di̱ ma̱nda ra̱ ley ya, guehya nnøpa̱ ba̱si̱ ra̱ Agar. \v 25 Nu̱na̱ ra̱ Agar, yoho yø xɛqui ma̱hyɛjpi. Gui̱ nhyɛjpa̱ ra̱ t'øhø Sinaí jap'ʉ ja ra̱ häi Arabia. 'Nɛ̱ gui̱ nhyɛjpa̱ ra̱ Jerusalén, nu̱'a̱ ja ua ja ra̱ häi. Porque nu̱ya yø judío 'bʉp'ʉ, i tɛntho te nt'ot'i p'ʉ ja ra̱ ley. \v 26 Pɛ nu̱ya yø ja̱'i̱ yø ngu̱mp'ʉ ja ra̱ Jerusalén bí ja ma̱hɛ̱ts'i̱, hi̱ndi̱ ma̱nda ra̱ ley ya. A nu̱jʉ, ja dyø mmɛ̱ngu̱hʉ p'ʉya. \v 27 A nu̱p'ʉ ja ra̱ Ma̱ca̱ Libro, nt'ot'i p'ʉ ra̱ hya̱ ngue ɛ̱na̱: “Di̱ nja'i mpähä grá̱ 'ya̱ba̱si̱, nu̱'i̱ hi̱nga̱ pa̱hra̱ ønna̱te. Ga̱ mafi ngue gui johya, ma̱da̱gue'a̱ ngue tobe hi̱ngui̱ pa̱'a̱ ra̱ ønna̱te. Porque ra̱ xisu ngue ra̱ 'ya̱ba̱si̱ bi hyɛp'ʉ rá̱ ndø, pɛ ma̱n'na xa̱ngu̱ yø ba̱si̱ di̱ m'mʉi, hi̱nda̱ gue'a̱ ra̱ xisu 'bʉhmi̱ rá̱ ndø”. \p \v 28 A nu̱jʉ ya ma̱ zi cu̱'a̱hʉ, tengu̱tho ra̱ Isaac, Oja̱ bi ya̱t'i̱ ngue di̱ m'mʉi. Di̱ njathʉ p'ʉya, Oja̱ bi ya̱t'i̱ ngue dyø ba̱si̱ga̱hʉ. \v 29 Nu̱'mø mi̱ nja na̱ te ra̱ hya̱ xí ya̱t'a̱ Oja̱ ngue di̱ nja, ra̱ Espíritu Santo bi 'yøt'e ngue bi̱ m'mʉhra̱ Isaac. Pɛ nu̱na̱ rá̱ ts'ʉnt'ʉ ra̱ Agar bi̱ mbøcuɛ, bi zʉhra̱ Isaac. Xquet'a̱ di̱ njathʉ p'ʉya, nu̱'ʉ mma̱ ngue øt'e te nt'ot'i p'ʉ ja ra̱ ley i sʉcjʉ'ʉ. \v 30 Pɛ guí pa̱hmʉ te nt'ot'i p'ʉ ja ra̱ Ma̱ca̱ Libro ngue ɛ̱na̱: “Nu̱na̱ ra̱ xisu ngue ra̱ gʉni̱tho, da̱ thøn'athi, da̱ mɛ rá̱ ts'ʉnt'ʉ. Porque nu̱na̱ rá̱ ts'ʉnt'ʉ na̱, hi̱ndi̱ tocabi'a̱ te da̱ hya̱nna̱ rá̱ ts'ʉnt'ʉ na̱ ra̱ xisu ngue ra̱ mmɛ̱nni̱gu̱”, i ɛ̱na̱. \v 31 A nu̱ya ma̱ zi cu̱'a̱hʉ, hi̱ngyø ba̱si̱ga̱hʉ na̱ ra̱ xisu ngue ra̱ gʉni̱tho, sinoque gue'a̱ ra̱ xisu ngue ra̱ mmɛ̱nni̱gu̱ yø ba̱si̱ga̱hʉ. \s1 --------- \c 5 \p \v 1 Ya bi hoga̱ ma̱ ts'oquihʉ ra̱ Jesucristo. Ja̱na̱ngue ya hi̱ndí̱ tɛnhnʉ'a̱ ra̱ ley ga̱ 'yo yø judío ngue ga̱ ɛ̱na̱ di̱ nya̱nma̱ tehʉ. Da̱mi̱ hya̱hʉ ra̱ ts'ɛdi ya, da̱mi̱ ndʉhʉ co nu̱na̱ ra̱ hya̱ na̱. 'Yo sä guí ɛ̱na̱ ngue di̱ nja ra̱ castigo ngue'mø hi̱ngui̱ tɛnna̱ ley ga̱ 'yo yø judío. \p \v 2 Nu̱gä drá̱ Pablo, da̱mi̱ 'yøhmʉ na̱ ra̱ hya̱ ga̱ mma̱ngä ya. 'Yo ga̱di̱ n'u̱ni̱ ngue da̱ hmɛ̱pya'a̱hʉ ngue sä gui 'yɛ̱na̱ gue'a̱ di̱ nhohni̱ ts'oquihʉ'a̱. Nu̱'mø, ya säditho gá̱ pa̱hmʉ ra̱ Cristo 'mø. \v 3 Ma̱høn'a̱ dí̱ nne ga̱ xi'a̱hʉ ya, nu̱ gätho yø ja̱'i̱ ɛ̱na̱ ngue da̱ mɛ̱pya yø do'yo, 'yo sä di ɛ̱na̱ ngue hønt'a̱ da̱ 'yøt'a̱, sinoque ja ngue da̱ 'yøt'e gätho'a̱ te nt'ot'i p'ʉ ja ra̱ ley. \v 4 Nu̱ya yø ja̱'i̱ ɛ̱na̱ ngue di̱ nhohyø ts'oqui ngue da̱ 'yøt'e te gäma̱ hya̱ nt'ot'i p'ʉ ja ra̱ ley, guehya yø ja̱'i̱ hɛp'ʉ ra̱ Cristo ya. Ya ɛmp'ʉ na̱ rá̱ ma̱te Oja̱. \v 5 Pɛ nu̱jʉ, ra̱ Espíritu Santo di ha̱tra̱ ts'ɛdi ma̱ mmʉihʉ ngue dí tømhmʉ'a̱ ra̱ pa rá̱ nzɛgui. Guesɛ Oja̱ da̱ ma̱mp'ʉya ngue ya bi̱ nhohma̱ ts'oquihʉ rá̱ngue dí ɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ ra̱ Cristo. \v 6 A nu̱yá, ngue ya dí̱ n'yohʉ ra̱ Jesucristo, ya hi̱nte di̱ mu̱ui 'mø mhmɛ̱pya ma̱ do'yohʉ ogue hi̱nga̱ mhmɛ̱pyaga̱hʉ. A nu̱'a̱ ta̱te di̱ mu̱ui ya, guehna̱ ma̱ nt'ɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ ja na̱ya, 'nɛ̱ nu̱na̱ ma̱ nt'ɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ na̱, guehna̱ øt'e ngue da̱di̱ ma̱hma̱ cu̱hʉ n'na ngu̱ n'najʉ na̱ya. \p \v 7 Ya xa̱nho te gma̱ni̱ n'yohʉ m'mɛt'o. ¿Te'o di ts'on'na̱ ni̱ mmʉihʉ ngue guí hɛhmʉ p'ʉ na̱ ra̱ hya̱ ma̱jua̱ni̱? \v 8 Nu̱na̱ ra̱ hya̱ di ts'on'na̱ ni̱ mmʉihʉ, hi̱ngrá̱ ts'änni̱ Oja̱ na̱. Porque Oja̱, i zon'na̱hʉ na̱ ngue gui siguethohʉ te mi̱ ja. \v 9 Ya guí̱ nnu̱hʉ ngue n'na zitʉqui ra̱ íxi di ixqui gätho ra̱ jʉni̱. \v 10 Nu̱gä hu̱ ma̱ mmʉi ngue ma̱ Hmu̱hʉ Jesucristo hi̱ndi ja'i ngue gui pähni̱ nt'ɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ i ja. Pɛ nu̱na̱ ra̱ n'yohʉ nne di ts'on'na̱ ni̱ mmʉihʉ, da̱ japra̱ castigo Oja̱ na̱, hønt'o bi zä ma̱ja̱'i̱. \p \v 11 Pɛ nu̱gä ma̱ zi cu̱'a̱hʉ, nu̱'mø gdi xi'a̱hʉ ngue gui̱ mmɛ̱pya ni̱ do'yohʉ, hi̱ndi̱ nnu̱ ma̱n'ʉgä yø judío 'mø. Pɛ nu̱yá, sʉcyø ja̱'i̱ co nu̱na̱ ra̱ hya̱ dí xännba̱te, ngue ra̱ Cristo bi du̱p'ʉ ja ra̱ pont'i̱, gue'a̱ i̱ nya̱nyø te yø ja̱'i̱'a̱. \v 12 Nu̱ya yø n'yohʉ di pi'a̱hʉ ɛ̱na̱ ngue jatho gui̱ mmɛ̱pya ni̱ do'yohʉ ngue da̱ ma nthɛqui, ¿hanja ngue nu̱ya yø n'yohʉ ya, hi̱ndi̱ nhyɛcsɛ xa̱nho asta̱ da̱ ma m'moqui? \p \v 13 Ague ma̱ zi cu̱'a̱hʉ, bi zon'na̱hʉ Oja̱ ngue hi̱nni̱ mantho gui su̱hʉ ra̱ castigo di̱ ma̱nda ra̱ ley. Pɛ 'yo sä guí ɛ̱mhmʉ ngue sätho gui 'yøthʉ ra̱ nts'o so ni̱ mmʉihʉ ya. Nu̱'á̱, hi̱n'na̱'a̱. Para ngue di̱ nɛ̱qui̱ ngue ga̱di̱ mma̱di̱ n'na ngu̱ n'na'a̱hʉ, a nu̱ya da̱mi̱ mfäts'i n'na ngu̱ n'na'a̱hʉ ya. \v 14 Hønt'a̱ n'na ra̱ hya̱ ja ngue di̱ nja para ngue di̱ ma ma̱cumple te gä nt'ot'i p'ʉ ja ra̱ ley. Guehna̱ ra̱ hya̱ ngue ɛ̱na̱: “Da̱mi̱ ma̱hni̱ mmi̱c'ɛ̱i̱ui tengu̱tho gni̱ ne ngue di̱ ma ma̱ma̱di'i̱”. \v 15 Pɛ nu̱'mø ga̱di̱ nsothʉ, ya ja ngue gui̱ nsahʉ n'na ngu̱ n'na, pɛts'i guí tu̱tho ni̱ mmi̱c'ɛ̱i̱ui. \s1 --------- \p \v 16 Nu̱gä dí xi'a̱hʉ, da̱mi̱ n'u̱ni̱ ngue gue'a̱ ra̱ Espíritu Santo da̱ xän'na̱hʉ te gdí̱ n'yohʉ. Nu̱'mø gui hya̱xhʉ'a̱ ra̱ 'yu̱ di 'da'a̱hʉ'a̱, hi̱ngui̱ 'yøthʉ'a̱ te ni̱ pähäsɛhʉ 'mø. \v 17 Nu̱'a̱ ra̱ nts'o so ma̱ mmʉihʉ, hi̱ngui̱ nnu̱ ma̱nho ra̱ Espíritu Santo'a̱. Nu̱na̱ te nne ra̱ Espíritu Santo ga̱ øthʉ, n'nan'yo na̱ ngue'a̱ ra̱ nts'o so ma̱ mmʉihʉ. Guehya di̱ ntør'ma̱hya̱ p'ʉ ja ma̱ mmʉihʉ ya. Ja̱na̱ngue xa̱ngu̱ yø nni̱di̱ hi̱ngui̱ sä ga̱ øthʉ'a̱ te dí̱ nne ga̱ øthʉ. \v 18 A nu̱'mø gue'a̱ ra̱ Espíritu Santo da̱ xännga̱hʉ te ga̱ øthʉ, ya hi̱ngui̱ ja ngue ga̱ su̱hʉ ra̱ castigo di̱ ma̱nda ra̱ ley 'mø. \p \v 19 Hi̱ngui̱ hɛ̱nni̱ gdá̱ pa̱hmʉ ndana̱ gue'a̱ ya yø nts'o øtyø ja̱'i̱. Gue'a̱ ra̱ n'yots'om'mäi, gä ra̱ nts'o ja rá̱ mmʉi ra̱ ja̱'i̱, hi̱ngui̱ nne di ts'a̱mmi̱ ngue'a̱ te ra̱ nts'o ga̱ 'yo. \v 20 I tha̱nne yø da̱hmʉ, i ɛ̱te. Di̱ nsʉhyø ja̱'i̱. Høndra̱ nju̱nt'i̱ nne. I sɛhya. I̱ ncuɛ. Di 'yɛ̱ts'i̱. I 'uɛnyø ja̱'i̱ ya yø hya̱ i̱ mma̱. Porque høndra̱ nta̱pa̱hya̱ i̱ nne. \v 21 I̱ nnepe te pɛsrá̱ mmi̱c'ɛ̱i̱ui, hote, i̱ti̱, 'nɛ̱ hi̱nha ga̱ ndi̱ts'i̱. Gätho mi̱'da yø nts'o i ja, gä øt'e. Nu̱gä ya xtá̱ xi'a̱hʉ m'mɛt'o 'nɛ̱ ma̱høn'a̱ dí xi'a̱hʉ ya, ngue nu̱ya yø ja̱'i̱ njap'ʉ, ya hi̱nda̱ ma ma̱cʉt'i p'ʉ di̱ ma̱nda Oja̱ ya. \p \v 22 Pɛ ra̱ Espíritu Santo di ha̱tra̱ ts'ɛdi ra̱ ja̱'i̱ te da̱ n'yo. Guehna̱ ra̱ ja̱'i̱ di̱ ma̱hrá̱ mmi̱c'ɛ̱i̱ui na̱, di johya, hu̱ rá̱ mmʉi, sɛti te thogui, ra̱ hoja̱'i̱, hi̱ngui̱ ya̱ rá̱ mmʉi ngue'a̱ ra̱ nho øt'e. Nu̱ te ra̱ hya̱ pønna̱ ne, gue'a̱ øt'a̱. \v 23 Hi̱ndi̱ 'yɛ̱ts'i̱, hät'i sa̱mrá̱ mmʉi. A nu̱yá, hi̱n tema̱ ley di ja ngue da̱ zä da̱ ma̱ ngue da̱ ma ra̱ castigo ya yø ja̱'i̱ ga̱ 'yo ya yø hya̱ dí xi'a̱hʉ ya. \v 24 Gätho ya to n'youi ra̱ Jesucristo, ya bi 'yøt'e ngue bi̱ m'mɛ'ʉ yø pähä xa̱nts'o ma̱ni̱ n'yo. \v 25 Nu̱na̱ ra̱ Espíritu Santo di 'dacjʉ ra̱ 'da'yo te. Ja ts'ɛditho ga̱ n'u̱mhmʉ ya ngue gue'a̱ ra̱ Espíritu Santo da̱ xännga̱hʉ te gdá̱ n'yohʉ. \v 26 Hi̱ngui̱ sä ga̱ 'yɛ̱xhʉ ya, hi̱ngui̱ sä ga̱ nju̱nthʉ ya. Hi̱ngui̱ sä ga̱ nsɛyaba̱hʉ n'na ngu̱ n'najʉ ya. \s1 --------- \c 6 \p \v 1 Ague ma̱ zi cu̱'a̱hʉ, nu̱'mø gá̱ pa̱hmʉ ngue bi 'yøtra̱ ts'oqui n'na ni̱ amigohʉ, nu̱'ʉ n'youi ra̱ Espíritu Santo, gue'ʉ di̱ nya̱ui'a̱ bi 'yøtra̱ ts'oqui'ʉ. Da̱ xifi ngue da̱ hyɛp'ʉ'a̱ te øt'e. Pɛ gue di̱ nya̱ ma̱nhuɛ̱hi̱ ha di hɛjpi. Di̱ mfädi xa̱nho, hi̱nga̱ mbɛ̱nnbʉ ngue xquet'a̱ 'nɛ̱'ʉ di̱ njap'ʉ m'mɛfa'ʉ. \v 2 Ngu̱ mi̱'da, ngu̱ mi̱'da, nu̱'mø gá̱ nu̱hʉ te hɛ̱mbi̱ n'na ngu̱ n'na da̱mi̱ nfäxhʉ. Nu̱'mø ngue ngu̱'a̱ guí øthʉ ya, ya guí øthʉ'a̱ te ra̱ hya̱ di̱ ma̱nda ra̱ Cristo 'mø. \v 3 Nu̱ ra̱ ja̱'i̱ ɛ̱na̱ ngue sʉhra̱ güɛnda ngue ta̱tesɛ, pɛ hi̱nda̱ zä to da̱ hyät'i. Sinoque di̱ nhyäsɛ 'mø ngue hi̱mma̱ jua̱ni̱ te mma̱. \v 4 N'na ngu̱ n'na'a̱hʉ da̱mi̱ hya̱csɛ ra̱ güɛnda ngue'mø xa̱nho te gni̱ 'yohʉ ogue hi̱n'na̱. A nu̱ ra̱ ja̱'i̱ ha̱cra̱ güɛnda ngue xa̱nho te øt'e, ya da̱ zä di johya. Pɛ hi̱ngue masque di johya ngue da̱ denna̱ mmi̱c'ɛ̱i̱ui ngue hi̱ngui̱ øtrá̱ mmi̱c'ɛ̱i̱ui tengu̱tho øt'e. \v 5 Porque n'na ngu̱ n'najʉ høxhma̱ xihʉ ngue ga̱ ha̱cjʉ ra̱ güɛnda ngue'mø xa̱nho te dí øthʉ ogue hi̱n'na̱. \p \v 6 Nu̱ ra̱ ja̱'i̱ sännba̱bi̱ rá̱ hya̱ Oja̱, jatho ngue da̱ mäxrá̱ xännba̱te ngue di u̱nni̱ te honi̱. \p \v 7 Nu̱na̱ Oja̱ hi̱ngra̱ nt'ɛ̱mbi̱ na̱. Hɛ̱rca̱thohʉ na̱, ma̱sä mi̱ 'yɛ̱na̱ ngue hi̱ngui̱ nnu̱ te dí øthʉ. Nu̱ te ga̱ 'yo ra̱ ja̱'i̱, gue'a̱ ra̱ nju̱t'i̱ di̱ nja'a̱. \v 8 Porque nu̱ ra̱ ja̱'i̱ øtra̱ nts'o so rá̱ mmʉi, gue'a̱ ra̱ castigo da̱ tho'a̱. Pɛ nu̱ ra̱ ja̱'i̱ ha̱xra̱ 'yu̱ xännba̱bi̱ ra̱ Espíritu Santo, guehna̱ ra̱ ja̱'i̱ para za̱ntho di u̱nna̱ 'da'yo te ra̱ Espíritu Santo na̱. \v 9 Ogui säyahʉ, ma ga̱ øthʉ ra̱ nho. Porque nu̱'mø hi̱nga̱ nsäya ngue ga̱ øthʉ ra̱ nho, da̱ zønna̱ pa di̱ nju̱rca̱hʉ. \v 10 Ja̱na̱ngue nu̱p'ʉ da̱ zä ga̱ øthʉ ra̱ nho, ma ga̱ ørpa̱hʉ ra̱ nho gätho. Pɛ ma̱ da̱tho'ʉ ma̱ cu̱hʉ n'nat'a̱ ma̱ nt'ɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ i ja ngue nnetho ga̱ ørpa̱hʉ ra̱ nho. \s1 --------- \p \v 11 Nu̱gä drá̱ Pablo, da̱mi̱ nu̱hʉ ya yø da̱ letra ga̱ osɛgä ya. \v 12 A nu̱ya yø ja̱'i̱ di ja ts'ɛdi da̱ hmɛ̱pya ni̱ do'yohʉ, høntho nne ya ngue da̱ nu̱ ma̱nho yø ja̱'i̱. Porque hi̱ngui̱ nne da̱ zä ra̱ n'ʉ tho'ʉ to i̱ mma̱ ngue ya bi̱ nhohyø ts'oqui yø ja̱'i̱ ngue bi du̱ p'ʉ ja ra̱ pont'i̱ ra̱ Cristo. \v 13 Pɛ nu̱ya yø xännba̱te ya mhmɛ̱pyabi yø do'yo, ni̱ xi̱nga̱ guehya di øt'e te gä mma̱mp'ʉ ja ra̱ ley ya. Høntho nne ya ngue da̱ hmɛ̱pya'a̱hʉ n'namhma̱ ngue nu̱p'ʉ di̱ nya̱, ya di 'yɛ̱ts'i̱, da̱ ma̱ ngue ya guí øthʉ'a̱ ra̱ hmɛ̱pya di̱ ma̱nda gui 'yøthʉ. \v 14 Pɛ nu̱gä hi̱ndí̱ nne ngue te gdá̱ 'yɛ̱xä, hønt'a̱ dí̱ nne ga̱ mma̱ ha bi̱ nja ngue bi du̱ p'ʉ ja ra̱ pont'i̱ ra̱ Jesucristo. Pɛ rá̱ngue bi du̱ p'ʉ ja ra̱ pont'i̱, ya hi̱n da̱di hogä'a̱ ra̱ nts'o ga̱ 'yo yø ja̱'i̱ ua ja ra̱ xi̱mhäi. A nu̱ya yø ja̱'i̱ øtra̱ nts'o p'ʉya, xquet'a̱ hi̱ngui̱ nnu̱ ma̱nhogui. \v 15 Nu̱'mø ya dí̱ n'yohʉ ra̱ Jesucristo, ya hi̱nte di̱ mmu̱ui ngue'mø mhmɛ̱pya rá̱ do'yo ra̱ ja̱'i̱ ogue hi̱n'na̱. A nu̱'a̱ di̱ mu̱ui ya, gue'a̱ ngue da̱ gom'na'yo ma̱ n'yomfɛ̱ni̱hʉ. \v 16 A nu̱ya to gätho da̱ hya̱xna̱ ra̱ hya̱ dí̱ mma̱ngä, dí̱ nne ngue da̱ hyu̱t'a̱ ni̱ mmʉihʉ Oja̱ 'nɛ̱ di huɛ̱c'a̱hʉ. 'Nɛ̱ hi̱nga̱ høn'a̱thohʉ, sinoque gätho'ʉ te'o ya yø ja̱'i̱ Oja̱. \p \v 17 A nu̱ ra̱ pa di̱ ma p'ʉya, hi̱ndí̱ nne to da̱ gu̱n'ma̱hya̱gui̱. Nu̱ya yø mɛdi n'youi ma̱ do'yo ngue xa̱ u̱ngyø ja̱'i̱, ja di̱ nɛ̱qui̱ ua ngue rá̱ mɛfigä ma̱ Hmu̱ Jesús. \p \v 18 Ague ma̱ zi cu̱'a̱hʉ, dí̱ nnegä ngue gä di ja̱p'a̱hʉ ma̱ Hmu̱hʉ Jesucristo. Da̱ ngu̱t'a̱tho.