\id ACT \h Hechos \toc1 Ja ua yø hya̱ bá̱ øtyø xädi ra̱ Jesucristo p'ʉ bá̱ fʉdi bi 'yonna̱ hoga̱ 'da'yo hya̱. \toc2 Hechos \toc3 Hch. \mt1 Hechos \mt2 Ja ua yø hya̱ bá̱ øtyø xädi ra̱ Jesucristo p'ʉ bá̱ fʉdi bi 'yonna̱ hoga̱ 'da'yo hya̱. \c 1 \s1 Ra̱ Jesús bi̱ nya̱ui yø xädi 'mø bi bɛ̱nna̱te. \p \v 1 Ague Teófilo, nu̱na̱ rá̱ mʉdi ra̱ libro dá̱ ot'i, gä dá̱ cuatra̱ sʉcua̱ te gä bá̱ ørbʉ bá̱ fʉdi bi̱ nxännba̱te ra̱ Jesús, \v 2 asta̱ gue'mø mi̱ ma ma̱hɛ̱ts'i̱. Pɛ hante da̱ ma ma̱ya̱, nu̱ya yø xädi xi huanhni̱ ngue yø representante, bi xifi te nnepra̱ Espíritu Santo da̱ 'yøt'e. \v 3 Porque nu̱'mø mi̱ bɛ̱nna̱te p'ʉ bi t'ägui, søp'ʉ 'bʉhyø xädi ra̱ Jesús ngue ya̱ui. Mɛ̱nte gue'a̱ nyote ma̱ pa, njandyatho bi̱ hnu̱ ra̱ Jesús. Ja̱na̱ngue bi fa̱di̱ ngue ma̱jua̱ni̱ 'bʉi ma̱høn'a̱. Bi opa̱n'yu̱ yø xädi ra̱ Jesús ngue ha di̱ njap'ʉ di zo rá̱ 'yɛ Oja̱ yø ja̱'i̱. \p \v 4 Nu̱'mø tobe 'dap'ʉ 'bʉhmʉ yø xädi ra̱ Jesús, bi xifi ngue hi̱nda̱ bømp'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Jerusalén. Bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Da̱mi̱ tømhmʉ na̱ ra̱ hya̱ ya xtá̱ xi'a̱hʉ ngue di ya̱t'a̱hʉ ma̱ Papágä. \v 5 Ma̱jua̱ni̱ ngue bi 'yøtra̱ nxixya̱ ra̱ Xuua conna̱ dehe, pɛ ya hi̱mma̱ ya'atho yø pa di ha̱'a̱hʉ ra̱ ts'ɛdi ra̱ Espíritu Santo ya. \s1 Bi̱ ma ma̱hɛ̱ts'i̱ ra̱ Jesús. \p \v 6 Ma̱hømbi̱ nya̱ui yø xädi ra̱ Jesús. Pɛ bi 'yørpa̱ ra̱ nt'änni̱ ya yø xädi, bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Ague grá̱ Hmu̱, ¿ua guehyø pa ja ua gui 'yøt'e ngue di̱ mma̱ndasɛ yø ja̱'i̱ ua ja ra̱ häi Israel? \p \v 7 Mi̱ da̱hra̱ Jesús, bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Nu̱'a̱ ra̱ hya̱ xa̱ nzänna̱ Papá da̱ 'yøt'e, hi̱ngui̱ ja ngue go guí pa̱hmʉ tema̱ pa, ogue tema̱ ora da̱ni̱ nja'a̱. \v 8 Pɛ di ha̱'a̱hʉ ra̱ ts'ɛdi ra̱ Espíritu Santo ngue gui japhʉ ma̱jua̱ni̱ yø ja̱'i̱ te'ogä. Ngu̱na̱ ra̱ hya̱ gui xihmʉ yø ja̱'i̱ 'bʉp'ʉ Jerusalén, gätho mi̱'da yø ja̱'i̱ 'bʉp'ʉ ja ra̱ häi Judea, da̱ guep'ʉ ja ra̱ häi Samaria, asta̱ gue'mø gá̱ täthʉ rá̱ ngʉni̱ nxi̱mhäi. \p \v 9 Mi̱ juadi bi̱ ma̱nna̱ ra̱ hya̱ bi̱ ma̱mp'ʉya, hɛ̱tho yø xädi ha i̱ ma ma̱ya̱ ra̱ Jesús. Bi yʉrbʉ ja n'na ra̱ gu̱i̱ p'ʉya, ya hi̱nni̱ mantho bi hyandi̱. \v 10 Hi̱ngui̱ hɛgui hantho ma̱hɛ̱ts'i̱ ha i̱ mpa. Mi̱ nu̱ p'ʉya, 'bäp'ʉ yoho yø anxɛ, he yø t'axca̱he. \v 11 Bi 'yɛ̱mbʉya: \p ―Ague gyø mmɛ̱ngu̱hʉ Galilea, ¿hanja ngue guí hanthʉ ma̱ya̱? Ya gá̱ nu̱hʉ ngue bi̱ ma ma̱hɛ̱ts'i̱ ra̱ Jesús, pɛ ma̱hønda̱ ɛ̱p'ʉ tengu̱tho guí̱ nu̱hʉ ngue i̱ ma ya. \s1 Bi thanhna̱ Matías. \p \v 12 Nu̱ya yø xädi ma̱mbi̱ 'bʉp'ʉ ja ra̱ nyu̱ni̱ ja ra̱ mbonza ja yø olivos, bá̱ ɛ̱hɛ̱, bi zø'a̱ Jerusalén. Nu̱na̱ ra̱ nyu̱ni̱ na̱, guerpʉtho ngue Jerusalén, comma̱ n'na kilómetro. \v 13 Mi̱ zømp'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ p'ʉya, bi̱ nexpʉ ja ra̱ tøca̱ngu̱ mi̱ nsäya. Nu̱ya yø xädi, guehna̱ ra̱ Bɛdu, ra̱ Jacobo, ra̱ Xuua, ra̱ Andre, ra̱ Lipe, ra̱ Toma, ra̱ Bartolomé, ra̱ Mateo, ra̱ Jacobo nu̱na̱ rá̱ ts'ʉnt'ʉ ra̱ Alfeo, ra̱ Simu̱ nu̱na̱ n'yohʉ ra̱ partido ngue ra̱ zelote, ra̱ Judas nu̱na̱ rá̱ n'yohʉ ra̱ Jacobo. \v 14 Gätho ya p'ʉya, 'dap'ʉ bi̱ mpɛti ngue mmat'Oja̱. Mi̱ 'bʉp'ʉ mi̱'da yø xisu, 'nɛ̱hra̱ Ma̱ya rá̱ mamá ra̱ Jesús, 'nɛ̱'ʉ yø cu̱ ra̱ Jesús. \p \v 15 N'na ra̱ pa p'ʉya, xi̱ mpɛti comma̱ n'na ciento 'nɛ̱ 'däte nja̱'i̱. Bi̱ nangra̱ Bɛdu p'ʉya, bi̱ m'mäp'ʉ ma̱de 'bʉhyø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱. Bi 'yɛ̱mbʉya: \p \v 16 ―Ague ma̱ zi cu̱'a̱hʉ, jatho ngue di̱ nja'a̱ te nt'ot'i p'ʉ ja ra̱ Ma̱ca̱ Libro. Porque ra̱ David, ra̱ Espíritu Santo bi bɛ̱nnba̱bi̱ na̱ ra̱ hya̱ bi 'yot'i ngue bi̱ ma̱ te da̱ thohra̱ Judas. A nu̱na̱ ra̱ Judas, guehna̱ bi̱ m'mɛt'o ngue bi̱ zixyø ja̱'i̱ bi bɛntra̱ Jesús. \v 17 Ma̱ma̱ n'yogähe na̱ ra̱ Judas, porque xquet'a̱ bi tocabi ra̱ 'bɛfi ngue rá̱ representante ra̱ Jesús. \v 18 A nu̱na̱ p'ʉya, nu̱'a̱ rá̱ nzäbi bi da̱ha̱ ngue bi dä ra̱ Jesús, bi thän'a̱ n'na ra̱ häi. Nu̱na̱ ra̱ häi na̱, ja bi du̱p'ʉ ra̱ Judas ngue bi dägui, i̱ m'mänya̱. Bi bøni̱ gätho yø xɛ̱fo ngue bi føgue. \v 19 Nu̱'mø mi̱ 'yøhyø mmɛ̱ngu̱ Jerusalén te bi̱ nja, i hu̱tra̱ häi ngue ra̱ Acéldama, gue'a̱ ra̱ hya̱ ga̱ ya̱ yø ja̱'i̱'a̱. I̱ nne da̱ ma̱, ni̱ hu̱ ra̱ häi ngue ra̱ ji. \v 20 Ngu̱na̱ ra̱ hya̱ bi cuarpʉ ja ra̱ libro ngue yø Salmo ra̱ David, bi 'yɛ̱na̱: “Da̱ du̱ ra̱ mmɛ̱nni̱gu̱, ya hi̱njondi̱ m'mʉp'ʉ ja rá̱ ngu̱”, bi 'yɛ̱na̱. Xquet'a̱ bi 'yɛ̱na̱: “Ndan'yo to di thojpa̱ rá̱ 'bɛfi”. \p \v 21 A nu̱ua dí 'bʉhmʉ ya, 'bʉcua 'da yø n'yohʉ ngue hi̱ngui̱ hɛga̱he mɛ̱nte yø pa dá̱ n'yohe ra̱ Hmu̱ Jesús. \v 22 Bi̱ nu̱p'ʉ bi xixya̱bi̱ ra̱ Xuua, 'nɛ̱ bi̱ nu̱ 'mø mi̱ ma ma̱hɛ̱ts'i̱. A nu̱yá, jatho ngue da̱ guehya 'da yø n'yohʉ ya, da̱ t'ɛ̱ts'i̱ ngue 'dap'ʉ ga̱ n'yohe ngue di ja ma̱jua̱ni̱ p'ʉ bi bɛ̱nna̱te ra̱ Jesús. \p \v 23 Bi thanhni̱ yo nc'ɛ̱i̱ p'ʉya, ra̱ Matías 'nɛ̱hra̱ José. Nu̱na̱ ra̱ José p'ʉya, ja mi̱'da yø thu̱hu̱ ngue i Barsabás 'nɛ̱ i Justo. \v 24 Mi̱ mat'Oja̱ yø ja̱'i̱ p'ʉya, bi 'yɛ̱na̱: \p ―Ma̱ Oja̱'i̱, nu̱'i̱ guí pa̱rpa̱bi̱ yø n'yomfɛ̱ni̱ yø ja̱'i̱. Da̱mi̱ 'yu̱hya ndana̱ guí huanhya yo nc'ɛ̱i̱ 'bʉcua ya. \v 25 Nu̱na̱ ra̱ n'yohʉ guí huanhni̱, di thocra̱ 'bɛfi, ngue ra̱ representante mi̱ pɛhra̱ Judas, nu̱na̱ bi hyɛp'ʉ rá̱ 'bɛfi 'mø mi̱ 'yøtra̱ ts'oqui, nu̱p'ʉ ni̱ 'yu̱p'ʉ di̱ ma, ja i̱ map'ʉ. \p \v 26 Bi gʉcra̱ suerte yø ja̱'i̱ p'ʉya. Nu̱na̱ ra̱ suerte, bi̱ nthɛui ra̱ Matías. 'Bexque'a̱ ra̱ ora'a̱ p'ʉya, 'dap'ʉ bi̱ n'yohʉ'ʉ 'dɛ'ma̱'da nc'ɛ̱i̱ yø representante na̱ ra̱ Matías. \c 2 \s1 Ra̱ Espíritu Santo bi ha̱tra̱ ts'ɛdi yø xädi. \p \v 1 Nu̱'mø mi̱ zøhra̱ pa ngue ra̱ ngo Pentecostés, gä xi̱ mpɛti yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ p'ʉ ja n'na ra̱ ngu̱. \v 2 Xøgue ntha̱mbɛ̱ni̱tho bí 'yɛ̱hma̱ya̱, ɛ̱na̱ n'na ra̱ ndønthi̱ ra̱ ndi fʉt'a̱mbo ra̱ ngu̱. Gä bi 'yu̱p'ʉ ja ra̱ ngu̱ xi̱ mi̱hyø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱. \v 3 Bi hnu̱ p'ʉya ngue ɛ̱na̱ yø ja̱ni̱ yø sibi di̱ nxa̱mp'ʉ hu̱di̱ n'na ngu̱ n'na. \v 4 Guehna̱ ra̱ Espíritu Santo di ha̱tra̱ ts'ɛdi yø ja̱'i̱. Nu̱na̱ ra̱ Espíritu Santo, bi japyø ja̱'i̱ ngue ga̱ ya̱ yø 'dan'yo hya̱ hi̱ngui̱ pa̱di̱. N'na ngu̱ n'na yø ja̱'i̱, gue'a̱ ra̱ Espíritu Santo xännbi̱ tema̱ hya̱ da̱ ma̱. \p \v 5 Nu̱'a̱ ra̱ pa'a̱ p'ʉya, nu̱p'ʉ Jerusalén mi̱ 'bʉp'ʉ 'da yø judío xpí 'yɛ̱hɛ̱ 'dama̱ 'dan'yo yø häi ngue da̱ nu̱ ra̱ da̱nni̱go. \v 6 Guehya xi̱ mpɛti 'mø mi̱ 'yøde ngue ɛ̱na̱ 'yo ra̱ ndønthi̱ ya. Mi̱ 'yøde ngue di ya̱hni̱ yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ p'ʉya, hi̱ngui̱ pa̱di̱ hanja ngue ga̱ ya̱ yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱'a̱ te yø hya̱. Porque øhyø ja̱'i̱ ngue ga̱ ya̱ yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱'a̱ te yø hya̱ ga̱ ya̱p'ʉ ja yø häi xpí 'yɛ̱hɛ̱. \v 7 Gä di 'yødyø ja̱'i̱, hi̱ngui̱ pa̱di̱ te da̱ 'yøt'e. Di̱ n'yɛ̱mbi̱ n'na ngu̱ n'na: \p ―Nu̱ya yø n'yohʉ di ya̱hni̱ ua, gä yø mmɛ̱ngu̱ Galilea ya. \v 8 Pɛ ¿hague nja ngue dí øhmʉ ga̱ ya̱'a̱ te ma̱ hya̱hʉ n'na ngu̱ n'najʉ? \v 9 A nu̱yá, 'bʉcua yø mmɛ̱ngu̱ Partia, yø mmɛ̱ngu̱ Media, yø mmɛ̱ngu̱ Elam, yø mmɛ̱ngu̱ Mesopotamia, yø mmɛ̱ngu̱ Judea, yø mmɛ̱ngu̱ Capadocia, yø mmɛ̱ngu̱ Ponto, yø mmɛ̱ngu̱ Asia, \v 10 yø mmɛ̱ngu̱ Frigia, yø mmɛ̱ngu̱ Panfilia, yø mmɛ̱ngu̱ Egipto, yø mmɛ̱ngu̱ Africa nu̱ya rá̱ m'mʉp'ʉ ma̱n'na rá̱ nguep'ʉ ngue ra̱ hni̱ni̱ Cirene. Xquet'a̱ 'bʉcua yø mmɛ̱ngu̱ Roma. Nu̱ 'da'ʉ p'ʉya, yø judío p'ʉ bá̱ mi̱, mi̱'da p'ʉya, ya xa̱ bɛnnba̱bi̱ yø nt'ɛ̱c'ɛ̱i̱ yø judío. \v 11 Xquet'a̱ 'bʉcua yø mmɛ̱ngu̱ Creta, yø mmɛ̱ngu̱ Arabia. 'Nɛ̱ dí øhmʉ ngue ɛ̱spa̱bi̱ Oja̱ yø ja̱'i̱, 'nɛ̱ ga̱ ya̱'a̱ te ma̱ hya̱hʉ n'na ngu̱ n'najʉ. \p \v 12 Gä di 'yødyø ja̱'i̱, hi̱ngui̱ pa̱di̱ hanja ngue ga̱ ya̱ yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱'a̱ te yø hya̱ ga̱ ya̱. Di̱ n'yänni̱ n'na ngu̱ n'na p'ʉya, di̱ n'yɛ̱mbi̱: \p ―¿Hanja'a̱ te hma̱ngua? ―di̱ n'yɛ̱mbi̱. \p \v 13 Pɛ thentho mi̱'da yø ja̱'i̱, i ɛ̱mbi̱ ngue i̱ti̱'ʉ di ya̱hni̱. \s1 Bi zohyø ja̱'i̱ ra̱ Bɛdu. \p \v 14 Nu̱na̱ ra̱ Bɛdu mi̱ 'bäp'ʉ p'ʉya, 'dap'ʉ 'bähmʉ'ʉ 'dɛ'ma̱'da yø representante ra̱ Jesús. Bi ts'ɛdi bi 'yɛ̱mbyø ja̱'i̱: \p ―Ague gyø judío guí søthʉ ua, da̱ guehyø mmɛ̱ngu̱ ua Jerusalén, da̱mi̱ pa̱hmʉ hanja na̱ ra̱ hya̱ jap'ʉ ya. Da̱mi̱ 'yøhmʉ xa̱nho ra̱ hya̱ ga̱ xi'a̱hʉ ya. \v 15 Nu̱ya yø n'yohʉ 'bʉcua, hi̱ngui̱ i̱ti̱ ya tengu̱tho guí̱ mbɛ̱mhmʉ. Porque hi̱njongui̱ i̱ti̱'a̱ gʉto xu̱di̱. \v 16 Nu̱na̱ te bi̱ nja ya, guehna̱ ra̱ hya̱ bi̱ ma̱nna̱ pønga̱hya̱ Joel ngue bi 'yɛ̱na̱: \v 17 “Ga̱ xi'a̱hʉ ra̱ hya̱ mma̱n'Oja̱. Bi yɛ̱na̱: Da̱ 'yɛ̱hra̱ pa ga̱ pɛnnba̱bi̱ ra̱ Espíritu Santo gätho yø ja̱'i̱ 'bʉi rá̱ ngʉni̱ nxi̱mhäi. Guehna̱ di bɛ̱nnba̱bi̱ ra̱ hya̱ da̱ ma̱nni̱ ts'ʉnt'ʉhʉ 'nɛ̱hni̱ t'i̱xu̱hʉ na̱. Yø ts'ʉnt'ʉ da̱ nu̱ yø cosa hi̱ngui̱ nnu̱ mi̱'da yø ja̱'i̱. Yø da̱c'ɛ̱i̱ da̱ 'ui̱ yø t'i̱. \v 18 Nu̱'ʉ yø pa'ʉ, ga̱ pɛnnba̱bi̱ ra̱ Espíritu Santo ma̱ mɛfi ngue yø n'yohʉ 'nɛ̱hyø xisu. Guehna̱ di bɛ̱nnba̱bi̱ ra̱ hya̱ da̱ ma̱nna̱. \v 19 Ga̱ øt'ä yø milagro nʉ ma̱ya̱. Nu̱ua ja ra̱ häi p'ʉya, di̱ nja yø hmɛ̱ya ngue ra̱ ji, 'nɛ̱hra̱ sibi, da̱ nangra̱ 'bifi. \v 20 Ya hi̱ndi̱ yotra̱ hyadi. Xtá̱ nthɛni̱ ra̱ za̱na̱ tengu̱tho ra̱ ji. Guehna̱ di̱ nja na̱ya hante ngue da̱ zønna̱ pa dá̱ ɛ̱p'ʉ ra̱ Hmu̱. Guehna̱ ra̱ pa di̱ nɛ̱qui̱ rá̱ ts'ɛdi Oja̱ ma̱guesɛ. \v 21 Nu̱ te'o gä nzo Oja̱, gue'ʉ di̱ nya̱nyø te'ʉ”, i ɛ̱n'Oja̱. \p \v 22 Ra̱ Bɛdu p'ʉya, bi sigue bi 'yɛ̱mbyø ja̱'i̱: \p ―Ague gyø judíohʉ, da̱mi̱ 'yøhmʉ ra̱ hya̱ ga̱ mma̱ngä. Bi ne Oja̱ ngue bi 'yøtyø milagro p'ʉ guí 'bʉhmʉ conná̱ nguehna̱ ra̱ Jesús ra̱ mmɛ̱ngu̱ Nazaret. Ja̱na̱ngue guí pa̱hmʉ ngue guesɛ Oja̱ bi ha̱tra̱ ts'ɛdi'a̱ te bi 'yøtra̱ Jesús. \v 23 Pɛ gá̱ däphʉ yø ts'oc'ɛ̱i̱ ra̱ Jesús ngue bi cuatra̱ pont'i̱, bi hyo. Pɛ ya ma̱nja̱m'mø xpá̱ nzän'Oja̱ ngue bi zo ni̱ 'yɛhʉ ra̱ Jesús ngue gá̱ jahʉ p'ʉ. \v 24 Pɛ nu̱yá, Oja̱ bi japi ngue bi bɛ̱nna̱te ra̱ Jesús. Bi gʉjpʉ ja ra̱ nda̱te mi̱ o, porque hi̱ngui̱ sä ngue da̱ cop'ʉ. \v 25 Ja bi bømp'ʉ'a̱ te bi̱ ma̱nna̱ David conná̱ nguehra̱ Jesús ngue bi 'yɛ̱na̱: “Za̱nt'a̱ ga̱ n'yo'be Oja̱. Oja̱ 'bʉp'ʉ ja ma̱ n'yɛi, n'namhma̱ ngue hi̱njonda̱ 'ya̱ngui̱. \v 26 Ja̱na̱ngue da̱di johya, ga̱ mma̱ hanja ngue ja gra̱ pähä. 'Nɛ̱ hu̱ ma̱ mmʉi ngue te da̱ thohma̱ do'yo 'mø dá̱ tu̱. \v 27 Porque hi̱nguá̱ soga̱gui̱ ma̱ tegä p'ʉ ha o yø ánima. Hi̱ngui̱ jaqui da̱ 'ya ma̱ do'yo, porque ni̱ mɛfigui ga̱di̱ ma̱qui̱. \v 28 Nu̱'i̱ gá̱ xoga̱gui̱ ma̱ mmʉi ngue dá̱ pa̱di̱ ngue ja gra̱ te para za̱ntho. Ya ma̱n'natho di̱ njaga̱ mpähä 'mø ga̱ nnu̱'i̱”, bi 'yɛ̱na̱. \p \v 29 Ague n'yø'a̱hʉ, dí̱ nne ga̱ xi'a̱hʉ te bi thohna̱ ma̱ mboxitahʉ ra̱ David. Bi du̱ na̱, 'nɛ̱ bi t'ägui. A nu̱'a̱ rá̱ panteón, i jatho asta̱ guehra̱ pa jap'ʉ'a̱ ya. \v 30 Pɛ nu̱na̱ ra̱ David ma̱rá̱ pønga̱hya̱ Oja̱ na̱. Mi̱ pa̱di̱ te xi ya̱rpa̱bi̱ Oja̱, ngue nu̱na̱ n'na'ʉ yø mbom'mɛto, guehna̱ ra̱ Cristo na̱ya. Go di ponnba̱bi̱'a̱ ra̱ nda̱st'abi mi̱ pɛhra̱ David. \v 31 Nu̱na̱ ra̱ David, ya mi̱ pa̱'a̱ m'mɛt'o ngue di bɛ̱nna̱te ra̱ Cristo na̱. Ja̱na̱ngue bi̱ ma̱mp'ʉya ngue rá̱ te ra̱ Cristo, hi̱nda̱ ts'ojpa̱bi̱ p'ʉ ha o yø ánima. Bi̱ ma̱ ngue hi̱nda̱ 'ya rá̱ do'yo. \v 32 Oja̱ bi japi ngue bi bɛ̱nna̱te ra̱ Jesús. Gäthogähe ya, gä da̱di jahe ma̱jua̱ni̱ ngue bi bɛ̱nna̱te na̱. \v 33 Nu̱na̱ Oja̱ nnepe ngue da̱ hnu̱ ma̱nsu̱ ra̱ Jesús, bi zixpʉ bí ja rá̱ n'yɛi. Nu̱na̱ ra̱ Espíritu Santo ya xi ya̱t'Oja̱ ngue da̱ pɛnhni̱, bi japra̱ Jesús ngue bá̱ pɛnhni̱, bi zøcua dí 'bʉhmʉ. A nu̱yá, guehna̱ ra̱ Espíritu Santo go øt'a̱ te guí̱ nnu̱hʉ ya, 'nɛ̱'a̱ ra̱ hya̱ guí øhmʉ ya. \v 34 A nu̱na̱ ra̱ David, hi̱mbi̱ ts'ixma̱te p'ʉ ja rá̱ n'yɛi Oja̱ na̱. Sinoque bi 'yɛ̱na̱: “Nu̱na̱ Oja̱, nu̱'mø mi̱ zojpa̱gui̱ ma̱ Hmu̱, ngu̱na̱ ra̱ hya̱ bi xifi, bi 'yɛ̱mbi̱: Da̱mi̱ mi̱cua ja ma̱ n'yɛigä ya, \v 35 asta̱ gue'mø ga̱ øt'e ngue guí̱ ma̱nda gätho'ʉ ni̱ nsʉiui”, bi 'yɛ̱mbi̱. \v 36 Gätho yø judío rá̱ m'mʉp'ʉ ja ra̱ häi Israel, jatho ngue da̱ ba̱'a̱ njua̱ni̱ te'o na̱ ra̱ Jesús. Guehna̱ ra̱ Cristo bá̱ ɛ̱x Oja̱ ngue di̱ nda̱st'abi na̱. Pɛ nu̱'a̱hʉ, gá̱ cuathʉ ra̱ pont'i̱ na̱. \p \v 37 Gä bi där'ma̱n'ʉ yø mmʉi yø ja̱'i̱ 'mø mi̱ 'yøhna̱ ra̱ hya̱ bi̱ ma̱nna̱ Bɛdu p'ʉya. Bi 'yørpa̱ ra̱ nt'änni̱ ra̱ Bɛdu p'ʉya co 'nɛ̱'ʉ mi̱'da yø representante ra̱ Jesús, bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Ague n'yø'a̱hʉ, ¿te 'bɛ'a̱ ja ngue ga̱ øt'ähe p'ʉya? \p \v 38 Mi̱ da̱hra̱ Bɛdu p'ʉya, bi 'yɛ̱mbyø ja̱'i̱: \p ―Da̱mi̱ hyɛhmʉ p'ʉ ra̱ nts'o n'na ngu̱ n'na'a̱hʉ. Jatho ngue gui̱ nxixya̱hʉ, gue'a̱ di fa̱di̱ ngue guí ɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ ra̱ Jesucristo'a̱. Nu̱na̱ Oja̱ p'ʉya, di pu̱n'na̱ ni̱ ts'oquihʉ, 'nɛ̱ da̱ pɛn'na̱hʉ ra̱ Espíritu Santo. \v 39 Porque go di toca'a̱hʉ na̱ ra̱ hya̱ ya xa̱ mma ma̱ya̱t'i̱, 'nɛ̱ ni̱ ba̱si̱hʉ, 'nɛ̱'ʉ to gä rá̱ m'mʉp'ʉ 'yapʉtho. Nu̱na̱ Oja̱ ma̱ Hmu̱hʉ, i̱ nzohni̱ hangu̱ yø ja̱'i̱ nne prá̱ mmʉi da̱ zofo. \p \v 40 Ra̱ Bɛdu p'ʉya, xa̱ngu̱ mi̱'da yø hya̱ bi xihyø ja̱'i̱. Bi consejo yø ja̱'i̱, bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Da̱mi̱ hyɛhmʉ p'ʉ'a̱ te gäma̱ nts'o ga̱ 'yo yø ja̱'i̱ ―bi 'yɛ̱mbi̱. \p \v 41 Nu̱ya yø ja̱'i̱ bi̱ nu̱ ma̱nho ra̱ hya̱ mma̱nna̱ Bɛdu, bi̱ ma ma̱xixya̱bi̱. Nu̱ya ja ma̱'da'yo bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ hya̱'a̱ ra̱ pa'a̱ p'ʉya, comma̱ hyu̱ ma̱hua̱hi̱ nja̱'i̱ bi zʉdi. \v 42 Gätho ya yø ja̱'i̱ ya, hi̱ngui̱ nne da̱ hyɛ'a̱ ra̱ hya̱ xännba̱te yø representante ra̱ Jesús. 'Da'igu̱ mma̱ n'na ngu̱ n'na, 'nɛ̱ 'dap'ʉ mmat'Oja̱. 'Dap'ʉ xɛnna̱ thu̱hmɛ̱ da̱ zi, tengu̱tho ra̱ hya̱ bi zohra̱ Jesús. \s1 Ya xa̱ngu̱ to bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Jesús. \p \v 43 Gä bi̱ nsu̱ yø ja̱'i̱ ngue xa̱ngu̱ yø milagro bi 'yøtyø representante ra̱ Jesús. \v 44 Nu̱'ʉ ya xi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ hya̱ p'ʉya, gä 'dap'ʉ di̱ mpɛti. Nu̱'a̱ te gä pɛts'i, 'da gui̱ mmɛtitho. \v 45 Bi̱ mä yø häi yø ja̱'i̱, nu̱'ʉ ja mi̱'da te mi̱ pɛts'i, gä bi̱ mä. Di̱ ndarpi n'na ngu̱ n'na'a̱ te honi̱. \v 46 N'na pa ngu̱ n'na pa di̱ mpɛti p'ʉ ja ra̱ ni̱ja̱. Nu̱p'ʉ ja yø ngu̱ yø ja̱'i̱, gä 'dap'ʉ di̱ mpɛti ngue si̱hmɛ̱. Gä 'dagui johyatho yø ja̱'i̱ ngue 'dap'ʉ si̱hmɛ̱ 'nɛ̱ hi̱njondi̱ 'yɛ̱ts'i̱. \v 47 Gä ɛ̱spa̱bi̱ Oja̱. Nu̱ya yø ja̱'i̱ 'bʉp'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱, gätho nnu̱ ma̱nho ya yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱. N'na pa ngu̱ n'na pa, nu̱na̱ Oja̱ øt'e ngue ma̱n'na ni̱ hyu̱xta̱ yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ di̱ nya̱nyø te. \c 3 \s1 Bi t'øthe n'na ra̱ dogua. \p \v 1 N'na ra̱ pa, nu̱na̱ ra̱ Bɛdu 'nɛ̱hra̱ Xuua, 'da i̱ marbʉ bí ja ra̱ ni̱ja̱ di̱ mpɛti yø judío. Comma̱ hyu̱ nde bi̱ ma, gue'a̱ ra̱ ora pa ra̱ mhmat'Oja̱ yø ja̱'i̱'a̱. \v 2 Mi̱ zømp'ʉ ja ra̱ goxthi ni̱ja̱ ni̱ hu̱ ngue ra̱ Goxthi Ma̱hotho. Mi̱ hu̱p'ʉ n'na ra̱ n'yohʉ ngue tu̱dyø gua asta̱ gue'mø ma̱mba̱ mi̱. I t'ɛ̱p'ʉ ngue hnepe da̱ 'yäpra̱ limosna'ʉ yø ja̱'i̱ cʉt'a̱mbo nni̱ja̱. \v 3 Nu̱'mø mi̱ nu̱ ra̱ Bɛdu 'nɛ̱hra̱ Xuua ngue mmap'ʉ da̱ yʉrbʉ ja ra̱ ni̱ja̱, nu̱na̱ ra̱ dogua p'ʉya bi 'yäpra̱ limosna. \v 4 Ra̱ Bɛdu p'ʉya 'nɛ̱hra̱ Xuua bi hyɛ̱ti̱. Bi 'yɛ̱mbra̱ dogua na̱ ra̱ Bɛdu p'ʉya: \p ―Da̱mi̱ hyɛ̱rca̱'be ―bi 'yɛ̱mbi̱. \p \v 5 Nu̱na̱ ra̱ dogua p'ʉya, bi hyɛ̱ti̱. I tø'mi̱ ngue te xti u̱nni̱. \v 6 Pɛ ra̱ Bɛdu bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Hi̱n tema̱ mɛ̱nyu̱ nna̱ ha̱gä ngue ga̱ 'da'i. Pɛ nu̱ te da̱ zä ga̱ 'da'i, ga̱ 'da'i. Conná̱ ts'ɛdi ra̱ Jesucristo nu̱na̱ ra̱ mmɛ̱ngu̱ Nazaret, dí xi'i ya, da̱mi̱ nangui̱, gui̱ n'yo. \p \v 7 Nu̱na̱ ra̱ Bɛdu p'ʉya, bi bɛnnba̱ rá̱ 'yɛ ngue rá̱ n'yɛi, bi gʉts'i. 'Bexque'a̱ ra̱ ora'a̱ p'ʉya, bi hyʉ xa̱nho yø hyu̱ndo'yo ngue yø dägua. Bi zä bi̱ m'mäi xa̱nho. \v 8 Nu̱na̱ ra̱ dogua p'ʉya, xøgue ra̱ n'nas'mø mi̱ nangui̱ ngue bi̱ n'yo. 'Da i yʉrbʉ ja ra̱ ni̱ja̱ p'ʉya. Ya ni̱ 'yo, 'nɛ̱ ni̱ sägui mɛ̱nte di ja ma̱mma̱di̱ Oja̱. \v 9 Gätho yø ja̱'i̱ mi̱ 'bʉ'a̱mbo nni̱ja̱, bi̱ nu̱ ngue mɛ̱nte ni̱ 'yo na̱ ma̱rá̱ dogua, mɛ̱nte di ja ma̱mma̱di̱ Oja̱. \v 10 Nu̱ya yø ja̱'i̱, i pa̱di̱ ngue gue'a̱ ra̱ dogua xi t'ɛ̱p'ʉ ja ra̱ goxthi ni̱ja̱ ni̱ hu̱ ngue ra̱ Goxthi Ma̱hotho'a̱. Gue'a̱ ra̱ n'yohʉ mi̱ äpra̱ limosna yø ja̱'i̱'a̱. Yø ja̱'i̱ p'ʉya, di 'yøtho 'nɛ̱ i su̱ ngue nnu̱ yø ja̱'i̱ ngue ya bi zä na̱ ma̱rá̱ dogua. \s1 Ra̱ Bɛdu bi zohyø ja̱'i̱ 'bʉp'ʉ ja ra̱ ni̱ja̱. \p \v 11 Nu̱na̱ ma̱rá̱ dogua 'mø mi̱ zä, asta̱ hi̱ngui̱ nne di thøhra̱ Bɛdu 'nɛ̱hra̱ Xuua, i sa̱mmi̱. Gätho yø ja̱'i̱ p'ʉya, gä di fɛtyø n'yomfɛ̱ni̱ ngue su̱. Bi̱ map'ʉ bi 'bähra̱ Bɛdu ja ra̱ ngu̱n'yu̱ ni̱ hu̱ ngue ra̱ Salomón. \v 12 Mi̱ nu̱ ra̱ Bɛdu p'ʉya ngue xa̱ngu̱ yø ja̱'i̱ 'bʉp'ʉ, bi 'yɛ̱mbʉya: \p ―Ague gyø judíohʉ, ¿hanja ngue ga̱di 'yøthohʉ'a̱ te bi̱ nja? ¿Hanja ngue guí ɛ̱mhmʉ ngue comma̱ ts'ɛdisɛ'be, ogue ngue dí su̱gä'be Oja̱, dá̱ japä'be bi̱ n'yo na̱ ra̱ n'yohʉ 'bʉcua? \v 13 Sinoque nu̱'a̱ ma̱ Oja̱hʉ mi̱ tha̱nne ma̱ mboxitahʉ ra̱ Abraham 'nɛ̱hra̱ Isaac 'nɛ̱hra̱ Jacob, gue'a̱ bi̱ n'øthe'a̱ ya, para ngue da̱ t'ɛ̱spa̱bi̱'a̱ rá̱ Ts'ʉnt'ʉ Jesús. Pɛ nu̱na̱ ra̱ Jesús, guehna̱ gá̱ dähʉ p'ʉ 'bʉhyø ts'ʉt'abi na̱. Nu̱'mø mi̱ ne xtí thøhra̱ Pilato, pɛ nu̱'a̱hʉ hi̱ngá̱ nehʉ. \v 14 Pɛ nu̱na̱ ra̱ Jesús hi̱n tema̱ nts'o bi 'yøt'e, gä ra̱ nho ma̱ni̱ n'yo. A nu̱'a̱hʉ p'ʉya, hi̱ngá̱ nehʉ ngue xtá̱ ma ma̱thøgue na̱, sinoque go gá̱ 'yähmʉ ngue bi̱ ma ma̱thøgue n'na ra̱ hyote. \v 15 Go gá̱ hyohʉ na̱ bá̱di̱ u̱nna̱ te. Pɛ Oja̱ bi japi ngue bi bɛ̱nna̱te p'ʉ ha bi t'ägui. A nu̱gä'be ya, go da̱di jagä'be ma̱jua̱ni̱ ngue bi bɛ̱nna̱te ra̱ Jesús. \v 16 A nu̱na̱ ra̱ n'yohʉ 'bʉcua ya, guí pa̱hmʉ ngue mi̱ dogua na̱. Pɛ ni̱ hmi̱ ni̱ dähʉ ngue bi zä na̱ ra̱ n'yohʉ na̱. Rá̱ngue bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue ra̱ Jesús da̱ zä da̱ 'yøthe, ja̱na̱ngue bi zä xa̱ndønho ya. \p \v 17 Ague n'yø'a̱hʉ, nu̱gä dí pa̱di̱ ngue hi̱nguí̱ pa̱di̱ te ga̱ mbøn'a̱ gá̱ 'yøthʉ. Xquet'a̱ njarbʉtho ni̱ hmu̱hʉ di̱ ma̱nda p'ʉ ja ra̱ ni̱ja̱ ya, a̱ha̱ bi hyo ra̱ Jesús. \v 18 Pɛ nu̱na̱ Oja̱, bi japi ngue bi̱ nja'a̱ te gä bi 'yotyø pønga̱hya̱ 'mø yø pa xa̱thogui. Nu̱'ʉ yø pønga̱hya̱, bi̱ ma̱ ngue ra̱ Cristo i ja ngue da̱ zä ra̱ n'ʉ. \v 19 Ja̱na̱ngue nu̱yá, da̱mi̱ hyɛhmʉ p'ʉ'a̱ te gni̱ 'yohʉ. Da̱mi̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ Oja̱, n'namhma̱ ngue di̱ mpu̱n'na̱ ni̱ ts'oquihʉ. Ja da̱ hyu̱t'a̱ ni̱ mmʉihʉ Oja̱ p'ʉya. \v 20 A nu̱na̱ Oja̱ da̱ pɛnhna̱ Jesús, porque guehna̱ ra̱ Cristo ya xpa̱ t'ɛ̱ts'i̱ ngue di̱ ma̱nda ua na̱. \v 21 A nu̱yá, ra̱ Jesucristo jatho ngue da̱ m'mʉp'ʉ ma̱hɛ̱ts'i̱ asta̱ gue'mø da̱ 'yøt'Oja̱ ngue da̱ gom'na'yo gätho yø cosa i ja. Ngu̱na̱ ra̱ hya̱ bi̱ ma̱n'ʉ yø ma̱ca̱ pønga̱hya̱ Oja̱ xa̱ m'mʉ'mø ya ma̱ndønja̱m'mø tho. \v 22 Nu̱'mø mi̱ zohyø nyogui ja̱'i̱ ra̱ Moisés, bi 'yɛ̱mbi̱: “Nu̱na̱ Oja̱ ma̱ Hmu̱hʉ, nu̱'ʉ yø judío, da̱ bøn'a̱ n'na nc'ɛ̱i̱ ngue di̱ mpønga̱hya̱ tengu̱tho bi jacä. Nu̱'a̱ ra̱ pønga̱hya̱'a̱ p'ʉya, da̱mi̱ 'yøhmʉ te gäma̱ hya̱ da̱ xi'a̱hʉ. \v 23 Nu̱ ra̱ ja̱'i̱ hi̱nda̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ na̱ ra̱ pønga̱hya̱ na̱, da̱ ts'ijpʉ ha 'bʉhyø judío ngue da̱ tho”, bi 'yɛ̱na̱. \p \v 24 Bá̱ fʉdi asta̱ ra̱ Samuel, gätho'ʉ mi̱'da yø pønga̱hya̱ xa̱ m'mʉi, gä bi̱ ma̱ ngue di̱ nja'a̱ te gä dí̱ nnu̱hʉ ra̱ pa ja p'ʉya. \v 25 Nu̱na̱ ra̱ hya̱ ya xa̱ ya̱rpa̱bi̱ Oja̱ yø ja̱'i̱ ngue di̱ nja, tengu̱tho ra̱ hya̱ bi bɛ̱nnba̱bi̱ yø pønga̱hya̱ ngue bi xihyø ja̱'i̱, nu̱na̱ ra̱ hya̱ na̱, da̱ 'yøt'a̱hʉ ra̱ nho na̱. Oja̱ bi 'yøt'ui n'na ra̱ cohi ma̱ mboxitahʉ Abraham, bi 'yɛ̱mbi̱: “Conná̱ nguehna̱ n'na ni̱ mbom'mɛto di̱ m'mʉi, da̱ ma ma̱ja̱pi̱ gätho yø ja̱'i̱ 'bʉ'a̱ nxi̱mhäi”, bi 'yɛ̱mbi̱. \v 26 Nu̱na̱ Oja̱ bi u̱nná̱ cargo na̱ rá̱ Ts'ʉnt'ʉ, rá̱ mʉdi i̱ mɛnnbʉ guí 'bʉhmʉ ngue di ja̱p'a̱hʉ. I̱ nnepe ngue gui hyɛhmʉ p'ʉ ra̱ nts'o gni̱ n'yo n'na ngu̱ n'na'a̱hʉ. \c 4 \s1 Ra̱ Bɛdu 'nɛ̱hra̱ Xuua bí 'bäp'ʉ ha 'bʉhyø mmäcja̱. \p \v 1 Mɛ̱nte ya̱hʉ yø ja̱'i̱ ra̱ Bɛdu 'nɛ̱hra̱ Xuua, bi zøhyø mmäcja̱ p'ʉya, bá̱ n'youi ra̱ 'bɛt'o asminyo co 'nɛ̱'ʉ yø saduceo. \v 2 I̱ mbøcuɛ'ʉ p'ʉya, ngue ra̱ Bɛdu 'nɛ̱hra̱ Xuua xännba̱ ra̱ hya̱ yø ja̱'i̱, i xifi ngue nu̱'ʉ xa̱ ndu̱ i ja ngue di bɛ̱nna̱te, porque bi bɛ̱nna̱te ra̱ Jesús. \v 3 Bi bɛnt'i̱ bi got'a̱ fädi, ja gue'mø mi̱ hyats'i xtí̱ nja ra̱ hya̱. Porque ya bi̱ nde bi got'i. \v 4 Pɛ nu̱'ʉ yø ja̱'i̱ bi 'yøhra̱ hya̱ i hma̱, xa̱ndøngu̱ bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ hya̱. Nu̱'a̱ ga̱ngu̱ yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ p'ʉya, bi t'øtra̱ güɛnda ngue hønsɛ yø n'yohʉ, ya ni̱ ma da̱ zʉ'i cʉt'a ma̱hua̱hi̱. \p \v 5 Mi̱ hyaxpʉya, bi̱ mpɛti yø hmu̱ yø mmäcja̱ p'ʉ Jerusalén, co 'nɛ̱'ʉ yø n'yohʉ 'bɛt'o ngue yø judío, ni̱ n'yohʉ yø xännba̱te ngue ra̱ ley. \v 6 Ni̱ n'yohʉ na̱ ra̱ Anás rá̱ hmu̱ mmäcja̱. Ni̱ n'yohʉ ra̱ Caifás, 'nɛ̱hra̱ Xuua 'nɛ̱hra̱ Alejandro. 'Nɛ̱ gätho yø mɛ̱ni̱ ya yø hmu̱ mmäcja̱ ni̱ n'yohʉ. \v 7 A nu̱ya p'ʉya, bi̱ ma̱nda ngue bá̱ ts'i ra̱ Bɛdu 'nɛ̱hra̱ Xuua, bi̱ ma ma̱'bä'mi̱ p'ʉ ma̱de ngue da̱ t'ørpa̱ ra̱ nt'änni̱. Mi̱ 'yännbʉya, bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―¿Te'o bi 'da'a̱ui ra̱ nt'ɛ̱di̱'a̱ te guí øt'ui n'yø, ogue te'o bi 'da'a̱ui ra̱ ts'ɛdi ngue gui øt'ui tengu̱ na̱ ra̱ hya̱ na̱? ―bi 'yɛ̱mbi̱. \p \v 8 Nu̱na̱ ra̱ Bɛdu ts'o p'ʉya, ra̱ Espíritu Santo di ha̱tra̱ ts'ɛdi bi 'yɛ̱mbya ya̱ui p'ʉya: \p ―Ague n'yø'a̱hʉ, nu̱ya yø n'yohʉ di̱ ma̱nda ua ja ra̱ hni̱ni̱, da̱ guehyø n'yohʉ 'bɛt'o ngue yø judío. \v 9 Guí ännga̱'be ha bi̱ nja'a̱ ra̱ nho dá̱ ørpä'be na̱ ra̱ n'yohʉ mi̱'ʉ, ngue ha bi̱ njap'ʉ i ya̱ni̱. \v 10 A nu̱yá, ga̱ xi'a̱hʉ ha bi̱ nja, n'namhma̱ ngue da̱ ba̱di̱ gätho yø judío. Nu̱na̱ ra̱ n'yohʉ 'bʉcua bi ya̱ni̱ conná̱ ts'ɛdi ra̱ Jesucristo nu̱na̱ ra̱ mmɛ̱ngu̱ Nazaret. Guehna̱ ra̱ Jesucristo gá̱ cuathʉ ra̱ pont'i̱ ngue bi tho na̱. Pɛ Oja̱ bi japi bi bɛ̱nna̱te p'ʉ bi t'ägui. Conná̱ nguehna̱ ya, ni̱ hmi̱ ni̱ dähʉ p'ʉ bi ya̱nna̱ ra̱ n'yohʉ 'bʉcua. \v 11 Gá̱ 'yøthʉ tengu̱tho yø ga̱do 'mø bi 'yɛn'a̱ n'na nguadi n'na ra̱ do, ɛ̱mbi̱ ngue hi̱ngui̱ ho. Pɛ m'mɛfa p'ʉya, guehna̱ da̱ gohi ngue brá̱ 'bɛbo p'ʉ brá̱ fʉhra̱ ja̱do na̱. Guí̱ njathʉ p'ʉya, hi̱ngá̱ nu̱ ma̱nho ra̱ Jesús. Pɛ guehna̱ rá̱ thanhni̱ Oja̱ na̱. \v 12 Hi̱njom ma̱n'na da̱ zä gdá̱ nya̱mhmʉ. Porque bá̱ sän'Oja̱ ngue nu̱ua ja ra̱ xi̱mhäi, høndra̱ Jesús ja rá̱ ts'ɛdi da̱ ya̱njʉ. \p \v 13 Nu̱'ʉ yø n'yohʉ di̱ ma̱nda p'ʉ ja ra̱ ni̱ja̱ p'ʉya, bi̱ nu̱ te øtra̱ Bɛdu 'nɛ̱hra̱ Xuua ngue ya̱ ma̱nzaqui. 'Nɛ̱ pa̱hyø ja̱'i̱ ngue nu̱ya yø n'yohʉ ya, hi̱mbi̱ ma ra̱ xädi, i ɛ̱mbyø ja̱'i̱ ngue hi̱nte pa̱di̱. Ja̱na̱ngue di 'yøtho. Pɛ pa̱hyø ja̱'i̱ ngue mi̱ n'youi ma̱m'mɛt'o ra̱ Jesús. \v 14 I̱ nnu̱ yø ja̱'i̱ p'ʉya, ngue 'dap'ʉ 'bähmʉ na̱ ra̱ n'yohʉ ma̱rá̱ dogua ya xi zä. Ya hi̱ngui̱ säp'ʉ da̱ 'yɛ̱mbyø ja̱'i̱ ngue ra̱ fɛhni̱'a̱ te bi̱ nja. \v 15 Bi xi p'ʉya ngue bi̱ ma bá̱ m'mä'athi, mɛ̱nte bi̱ nhɛca̱hya̱, bi zänni̱ te da̱ japi. \v 16 Di̱ n'yɛ̱mbi̱: \p ―¿Te 'bɛ'a̱ ga̱ japhʉ ya yø n'yohʉ 'youa dí 'bʉhmʉ? Porque gätho yø mmɛ̱ngu̱ Jerusalén, ya pa̱di̱ ngue hi̱njonda̱ zä da̱ 'yøt'a̱ te bi 'yøt'e. Ya hi̱ngui̱ sä ga̱ ɛ̱mhmʉ ngue hi̱mma̱ jua̱ni̱'a̱ te bi 'yøt'e. \v 17 A nu̱yá, ma ga̱ pihmʉ ya, n'namhma̱ ngue hi̱nni̱ mantho da̱ ma̱nna̱ hya̱ p'ʉ ha 'bʉhyø ja̱'i̱. Ma ga̱ xihmʉ ya ngue ra̱ pa di̱ map'ʉ, ya hi̱nni̱ mantho da̱ xihyø ja̱'i̱ hanja na̱ ra̱ Jesús. \p \v 18 Mi̱ juadi bi̱ nhɛca̱hya̱ yø ja̱'i̱ p'ʉya, bi zonhni̱ ngue bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―A nu̱yá n'yø'a̱ui, 'yo høngui̱ xihmʉ ra̱ hya̱ yø ja̱'i̱ ya. 'Yoni̱ mantho høngui̱ xännba̱hʉ yø ja̱'i̱ rá̱ hya̱ ra̱ Jesús. \p \v 19 Mi̱ da̱hra̱ Bɛdu 'nɛ̱hra̱ Xuua, bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Da̱mi̱ hya̱cjʉ xa̱nho ra̱ güɛnda ya. ¿Ua guí ha̱xʉ njua̱ni̱ ngue da̱ nu̱ ma̱nho Oja̱ ngue go di̱ nja'a̱ te guí̱ mma̱mhmʉ ya'mø, hi̱ngo di̱ nja'a̱ te mma̱n'Oja̱ 'mø? \v 20 Nu̱na̱ ra̱ Jesús, jatho ngue ga̱ mma̱mhma̱gä'be'a̱ te dá̱ nu̱'be bi 'yøt'e, 'nɛ̱'a̱ te dá̱ ø'be bi̱ ma̱. \p \v 21 Høntho juadi bi pidi, bi thø p'ʉya. Porque ya hi̱mbi̱ di̱ni̱ ha xtí japi ngue xta̱ ngot'i. Porque su̱pi̱ di̱ mbøcuɛ ya yø ja̱'i̱ ɛ̱spa̱bi̱ Oja̱ ngue te xi̱ nja. \v 22 A nu̱na̱ ra̱ dogua xi t'øthe conná̱ ts'ɛdi Oja̱, i tho'a̱ nyote njɛya 'bʉi. \s1 Bi 'yäprá̱ ts'ɛdi Oja̱ yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue hi̱ndi̱ nsu̱. \p \v 23 Nu̱'mø mi̱ ma ma̱thøgue ra̱ Bɛdu 'nɛ̱hra̱ Xuua, bi̱ map'ʉ 'bʉhyø amigo. Bi xifi gätho'a̱ te xi̱ ma̱nyø hmu̱ yø mmäcja̱, 'nɛ̱'ʉ yø n'yohʉ 'bɛt'o ngue yø judío. \v 24 Nu̱'mø mi̱ 'yø'a̱ te si p'ʉya, 'da i̱ mmat'Oja̱tho, bi 'yɛ̱na̱: \p ―Ma̱ Oja̱'i̱, gue'e grá̱ Oja̱ gá̱ hoqui te gä bí ja ma̱ya̱, gá̱ hocra̱ häi, gá̱ hocra̱ ja̱the, gá̱ hoqui gätho yø cosa i ja. \v 25 Nu̱'i̱ ma̱ Oja̱'i̱, conna̱ Espíritu Santo gá̱ japni̱ mɛfi ra̱ David ngue bi̱ ma̱n'a̱ te guí̱ nne guí̱ mma̱, porque ra̱ David bi 'yɛ̱na̱: “¿Hanja ngue mbøcuɛ yø ja̱'i̱ 'bʉp'ʉ ja yø nación? 'Nɛ̱ hi̱ndi̱ nja'a̱ te sänni̱ di̱ nja. \v 26 Di̱ mpɛti yø da̱st'abi p'ʉ ja yø nación. Da̱ guehyø ts'ʉt'abi 'bʉp'ʉ ja yø hni̱ni̱ 'da'igu̱ sänni̱. I sʉ Oja̱ 'nɛ̱ sʉmba̱bi̱'a̱ ra̱ Cristo bá̱ ɛ̱ts'i̱”, bi 'yɛ̱nna̱ David. \v 27 Porque ma̱jua̱ni̱ ngue nu̱ua ja ra̱ hni̱ni̱ Jerusalén, nu̱na̱ ra̱ da̱st'abi Herodes conna̱ Poncio Pilato, conyø judío, conyø ja̱'i̱ hi̱ngyø judío, gä bi̱ mpɛti, bi̱ nhɛca̱hya̱ ngue sʉ'a̱ ni̱ ma̱ca̱ Ts'ʉnt'ʉ Jesús guá̱ ɛ̱ts'i̱. \v 28 Pɛ nu̱na̱ ra̱ hya̱ bi 'yøtyø da̱st'abi, ya ma̱nja̱m'møtho xcá̱ ma̱nna̱ ra̱ hya̱ mi̱ ja ngue di̱ nja. \v 29 A nu̱ya grá̱ Hmu̱, ya guí̱ nnu̱ te gui pite yø ja̱'i̱ ya. Da̱mi̱ ha̱cje ra̱ ts'ɛdi ya, n'namhma̱ ngue hi̱ndi̱ nsu̱ ni̱ mɛfi da̱ ma̱mp'a̱'i̱ ni̱ hya̱. \v 30 Conni̱ ts'ɛdi da̱mi̱ 'yøt'e ngue da̱ zä'ʉ to xa̱n'ʉ. Da̱mi̱ 'yu̱hyø hmɛ̱ya, ngue di̱ nja yø milagro 'mø ts'o'a̱ ni̱ ma̱ca̱ Ts'ʉnt'ʉ Jesús. \p \v 31 Høntho bi juadi bi̱ mat'Oja̱ yø ja̱'i̱ p'ʉya, bi 'ya̱n'a̱ häi p'ʉ xi̱ mpɛti yø ja̱'i̱. Gä bi zä yø ja̱'i̱ ngue di ha̱tra̱ ts'ɛdi ra̱ Espíritu Santo. Ya hi̱ngui̱ su̱ da̱ ma̱mbrá̱ hya̱ Oja̱ p'ʉya. \s1 Nu̱'a̱ te pɛs'yø ja̱'i̱, gä 'da gui̱ mmɛtitho. \p \v 32 Gätho yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱, 'bʉi tengu̱tho 'mø ngue da̱ n'na nc'ɛ̱i̱tho. 'Da'igu̱ øt'e, 'da'igu̱ mbɛ̱ni̱. Ni̱ xi̱nga̱ n'na nc'ɛ̱i̱ ngue da̱ 'yɛ̱na̱ jasɛ rá̱ mmɛti. Nu̱ te gä pɛts'i, gä comhmi̱. \v 33 A nu̱ya yø representante p'ʉya, gä ha̱ ra̱ ts'ɛdi di ja ma̱jua̱ni̱ ngue bi bɛ̱nna̱te ra̱ Hmu̱ Jesús. Nu̱na̱ Oja̱, ma̱n'na bi u̱nná̱ nja̱pi̱. \v 34 Yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ p'ʉya, hi̱njo'o ngue da̱ hi̱n'yʉ te da̱ hyoni̱. Porque nu̱ to gä ja yø häi, ogue yø ngu̱, i pä ngue di u̱nna̱ mɛ̱nyu̱ ngue ma̱ darpi yø ja̱'i̱. \v 35 Nu̱'mø bi zøp'ʉ 'bʉhyø representante ra̱ Cristo, di däpra̱ mɛ̱nyu̱. Go di darpa̱bi̱ yø ja̱'i̱ ya p'ʉya, n'na ngu̱ n'na yø ja̱'i̱ ma̱ t'u̱nni̱'a̱ te honi̱. \p \v 36 Mi̱ 'bʉp'ʉ n'na ra̱ n'yohʉ ni̱ hu̱ ngue ra̱ José. Guehna̱ n'na ra̱ levita na̱ ngue ra̱ mmɛ̱ngu̱ Chipre. A nu̱'ʉ yø representante ra̱ Cristo p'ʉya, gui hu̱ti̱ ngue ra̱ Bernabé. I̱ nne da̱ ma̱ ngue n'na ra̱ n'yohʉ di hojpa̱ yø mmʉi yø mmi̱c'ɛ̱i̱ui. \v 37 Nu̱na̱ ra̱ José p'ʉya, bi̱ mä n'na rá̱ häi mi̱ ja. Bi däpra̱ mɛ̱nyu̱ yø representante ngue di dat'i. \c 5 \s1 Ra̱ ts'oqui bi 'yøtra̱ Ananías 'nɛ̱hra̱ Safira. \p \v 1 Nu̱na̱ n'na ra̱ n'yohʉ ni̱ hu̱ ngue ra̱ Ananías conna̱ Safira rá̱ xisu, bi̱ mä n'na rá̱ häi ya p'ʉya. \v 2 Pɛ bi hya̱ca̱ n'na parte ra̱ mɛ̱nyu̱ i̱ mä rá̱ häi, co 'nɛ̱hrá̱ xisu bi ba̱di̱. Nu̱na̱ ma̱n'na parte p'ʉya, bi däpyø representante ra̱ Cristo, tengu̱tho 'mø ngue hi̱nte xta̱ hya̱qui̱. \v 3 Ra̱ Bɛdu p'ʉya bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Ague Ananías, ¿hanja ngue di cʉnts'a̱ ni̱ n'yomfɛ̱ni̱ ra̱ zithu̱ ngue guí̱ nne gui hyätra̱ Espíritu Santo? Porque gá̱ hya̱cra̱ mɛ̱nyu̱ guí pä ni̱ häi. \v 4 Xina̱ ra̱ häi, ¿ua̱ngui̱ ni̱ mmɛti na̱? Ya gá̱ pä, 'nɛ̱ mi̱ o ni̱ 'yɛ ra̱ mɛ̱nyu̱, ua̱ngui̱ xquí 'yøt'e te guí̱ nne. ¿Hanja ngue gá̱ bɛ̱ni̱ gui̱ mma̱nna̱ fɛhni̱? Hi̱ngyø ja̱'i̱'ʉ guí̱ nne gui hyäti, sinoque Oja̱ guí̱ nne gui hyäti ―bi 'yɛ̱mbi̱. \p \v 5 Ngu̱ i 'yøhna̱ ra̱ hya̱ bi sihra̱ Ananías, 'bexpi du̱, bi dä p'ʉya. Gä bi 'yɛ̱mmɛ̱i̱ bi̱ nsu̱ ya yø ja̱'i̱ bi ba̱di̱ te bi̱ nja. \v 6 Bi̱ nangui̱ 'da yø n'yohʉ mi̱ 'bʉp'ʉ, bi 'uɛnnba̱bi̱ rá̱ do'yo ra̱ ánima, bi hya̱ts'i bá̱ ägui. \p \v 7 Mi̱ thogui comma̱ nhyu̱ ora p'ʉya, bi yʉt'a̱mbo na̱ ra̱ Safira rá̱ xisu ra̱ ánima. Pɛ hi̱ngui̱ pa̱di̱ te xi̱ nja. \v 8 Ra̱ Bɛdu p'ʉya, bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Da̱mi̱ xiqui, ¿ua gue'a̱ guí pä ni̱ häiui'a̱ ra̱ hya̱ xa̱ hma̱ngua ma̱hɛ̱'mø, uague hi̱n'na̱? \p Mi̱ da̱hra̱ Safira, bi 'yɛ̱na̱: \p ―A̱há̱, gue'a̱ dá̱ pä'be'a̱ ―bi 'yɛ̱na̱. \p \v 9 Ra̱ Bɛdu p'ʉya bi 'yɛ̱mbra̱ xisu: \p ―¿Hanja ngue ya xcuá̱ nhɛca̱hya̱ ngue guí hyär'ma̱hya̱ui ra̱ Espíritu Santo? 'Bäp'ʉ goxthi'ʉ to xpá̱ 'yäc'a̱'i̱ ni̱ da̱mme. 'Nɛ̱ ma̱hønda̱ hya̱xa̱'i̱ ya ngue guá̱ n'yägui ―bi 'yɛ̱mbi̱. \p \v 10 'Bexque'a̱ ra̱ ora'a̱ p'ʉya, bi dähra̱ xisu p'ʉ mi̱ ya̱ui ra̱ Bɛdu, ngue bi du̱. Mi̱ yʉt'a̱mbo yø 'yäte p'ʉya, ma̱hømbi̱ di̱ni̱ ngue ya xi du̱ ra̱ xisu. Bá̱ jʉjpʉya, bi̱ ma bá̱ ägui 'dap'ʉ bi 'youi rá̱ da̱mme. \v 11 Gä bi̱ nsu̱ yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱. Xi̱mma̱ngu̱'ʉ hi̱ngyø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ p'ʉya, xquet'a̱ bi̱ nsu̱ mø mi̱ 'yø'a̱ te bi̱ nja. \s1 Xa̱ngu̱ yø milagro bi̱ nja. \p \v 12 Nu̱p'ʉ ja ra̱ ngu̱n'yu̱ ni̱ hu̱ ngue ra̱ Salomón, ja bi̱ mpɛti p'ʉ xa̱ngu̱ yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱. Nu̱ya yø representante ra̱ Cristo p'ʉya, 'dama̱ 'dan'yo yø hmɛ̱ya bi 'yu̱tyø ja̱'i̱, porque hi̱njongui̱ sä da̱ 'yøtyø milagro bi 'yørbʉ bi̱ mpɛti yø ja̱'i̱. \v 13 Ma̱da̱gue'a̱ hi̱ngui̱ cuarbʉ 'bʉhyø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ya yø ja̱'i̱ hi̱ngyø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱, pɛ nnu̱ ma̱nho yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱, hi̱ngui̱ sʉi. \v 14 Ma̱n'na ma̱n'na ni̱ hyu̱xta̱ yø ja̱'i̱ bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Jesús. Yø n'yohʉ, yø xisu bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱. \v 15 Asta̱ bi jʉcyø därquɛ̱hi̱ yø ja̱'i̱ ngue pop'ʉ ja yø caye. 'Bʉ'o bá̱ oxyø t'ots'i, 'bʉ'o bá̱ oxyø fi̱di̱, i nnepyø ja̱'i̱ ngue nu̱'mø bi thop'ʉ ra̱ Bɛdu, ma̱drá̱ xahatho di̱ nthɛui ra̱ därquɛ̱hi̱, 'bexi sä ra̱ n'ʉ hɛ̱mbi̱. \v 16 Nu̱'ʉ yø hni̱ni̱ guerpʉtho bí ja, bá̱ ɛ̱hyø ja̱'i̱ bi zø'a̱ Jerusalén. Bá̱ du̱ yø därquɛ̱hi̱, bá̱ du̱ yø ndu̱nthi̱. Pɛ gä bi t'øthe. \s1 Bi̱ n'ofädi yø representante ra̱ Cristo. \p \v 17 Nu̱na̱ rá̱ hmu̱ yø mmäcja̱ p'ʉya, gätho ya mi̱'da yø n'yohʉ, nu̱ya ja yø nt'ɛ̱c'ɛ̱i̱ ni̱ hu̱ ngue yø saduceo, gä bi̱ nsɛya 'mø mi̱ nu̱ ngue xa̱ndøngu̱ yø ja̱'i̱ n'youi ya yø representante ra̱ Cristo. \v 18 Bi̱ ma ma̱bɛnt'i̱ ya yø representante p'ʉya, bi jot'i. \v 19 Pɛ rá̱ anxɛ Oja̱ p'ʉya, bi xocra̱ goxthi fädi 'mø mi̱nxu̱i̱ ngue bá̱ jʉqui. Bi 'yɛ̱mbi̱: \p \v 20 ―Ni̱ mɛ ya, ni̱ m'mähmi̱ p'ʉ ja rá̱ ni̱ja̱ di̱ mpɛti yø judío. Da̱mi̱ xihmi̱ yø ja̱'i̱ hanja na̱ ra̱ hya̱ ngue ra̱ 'da'yo te. \p \v 21 Nu̱'ʉ yø representante ra̱ Cristo 'mø mi̱ 'yøhna̱ ra̱ hya̱ bi xihra̱ anxɛ, bi̱ ma mxu̱di̱tho p'ʉ ja ra̱ ni̱ja̱ ngue bi xännba̱ ra̱ hya̱ yø ja̱'i̱. Nu̱'a̱ ra̱ ora ɛbí̱ mma̱nna̱ hya̱ p'ʉ ja ra̱ ni̱ja̱ p'ʉya, ja bi øt'a̱ junta'ʉ yø hmu̱ yø mmäcja̱. Bi pɛtyø n'yohʉ di̱ ma̱nda p'ʉ ja ra̱ ni̱ja̱. Ja bi̱ ma̱nda ngue da̱ njʉcyø ofädi p'ʉya. \v 22 Pɛ nu̱'mø mi̱ zøp'ʉ ja ra̱ fädi'ʉ yø policía, ya hi̱mbi̱ di̱mp'ʉ yø ofädi. Bá̱ pennbʉya, bi̱ ma̱ ngue ya hi̱njo'o p'ʉ yø ofädi. \v 23 Bi 'yɛ̱na̱: \p ―Dá̱ ti̱ngähe ngue n'nøt'e xa̱nho ra̱ fädi, 'bäp'ʉ yø mädi p'ʉ ja ra̱ goxthi. Pɛ nu̱'mø ma̱ xocähe ra̱ goxthi p'ʉya, ya hi̱ndá̱ ti̱ngähe p'ʉ mbo yø ofädi. \p \v 24 Mi̱ 'yøhyø hmu̱ yø mmäcja̱ na̱ te xi̱ nja p'ʉya, 'nɛ̱'a̱ rá̱ hmu̱'ʉ yø n'yohʉ ja yø 'bɛfi p'ʉ ja ra̱ ni̱ja̱, ngue hi̱njo'o p'ʉ yø ofädi, di̱ n'yɛ̱mbʉya: \p ―¿Xø hague xpí bøn'ʉ p'ʉya? ―di̱ n'yɛ̱mbi̱. \p \v 25 Nu̱'a̱ ra̱ ora'a̱ p'ʉya, bi zø'a̱ n'na nc'ɛ̱i̱, bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Nu̱'ʉ yø n'yohʉ gá̱ cothʉ fädi 'mø mi̱nde, ya bí 'bʉp'ʉ ja ra̱ ni̱ja̱. Bi xännba̱ ra̱ hya̱ yø ja̱'i̱ ―bi 'yɛ̱mbi̱. \p \v 26 Nu̱'a̱ rá̱ hmu̱ yø policía p'ʉya, bi̱ mähä'ʉ yø mmi̱policíaui ngue da̱ si'ʉ yø representante ra̱ Cristo. Pɛ hi̱mbi̱ ʉni̱, porque su̱ da̱ mʉndo yø ja̱'i̱. \v 27 Nu̱'mø ma̱mba̱ ts'i'ʉ yø representante ra̱ Cristo p'ʉya, bi̱ ma ma̱'bä'mi̱ p'ʉ ja ra̱ junta. Nu̱'a̱ ra̱ hmu̱ mmäcja̱ bi 'yɛ̱mbi̱: \p \v 28 ―¿Ua hi̱nguí̱ øhmʉ ra̱ hya̱, ua̱ngui̱ dá̱ hɛc'a̱he ngue nu̱'a̱ rá̱ hya̱ ra̱ Jesús, ya hi̱nni̱ mantho guí xännba̱hʉ yø ja̱'i̱? A nu̱ya gätho ra̱ hni̱ni̱ Jerusalén, ya xcá̱ si̱nnba̱hʉ'a̱ ra̱ hya̱ guí xännba̱tehʉ ya. 'Nɛ̱ guí ɛ̱mhmʉ ngue go ma̱ ts'oquigähe p'ʉ bi du̱ na̱ ra̱ n'yohʉ guí̱ mma̱mhmʉ. \p \v 29 Mi̱ da̱hra̱ Bɛdu p'ʉya, co 'nɛ̱'ʉ mi̱'da yø representante, bi 'yɛ̱na̱: \p ―Nu̱gähe dí̱ ɛ̱mhme ngue jatho da̱ t'ɛ̱c'ɛ̱i̱ te mma̱n'Oja̱, hi̱nda̱ gue'a̱ ngue yø ja̱'i̱tho da̱ t'ɛ̱c'ɛ̱i̱bi̱ yø hya̱. \v 30 Nu̱na̱ ra̱ Jesús dí̱ mma̱ngähe ya, guehna̱ gá̱ cuathʉ ra̱ pont'i̱ ngue bi du̱ na̱. Pɛ nu̱na̱ Oja̱ mi̱ tha̱nne ma̱ mboxitahʉ, bi japi ngue bi bɛ̱nna̱te. \v 31 Oja̱ p'ʉya, bi zixpʉ bí ja rá̱ n'yɛi na̱ ra̱ Jesús, guehna̱ bi 'yɛ̱ts'i̱ ngue di̱ nda̱st'abi ngue da̱ ya̱nyø ja̱'i̱ na̱. A nu̱yá, nu̱ya yø judío, ma̱t'u̱nni̱ ra̱ tiempo ngue da̱ hyɛp'ʉ ra̱ nts'o ga̱ 'yo, n'namhma̱ ngue di̱ mpu̱nnba̱ yø ts'oqui. \v 32 Guesɛ ra̱ Espíritu Santo di ja ma̱jua̱ni̱ na̱ ra̱ hya̱ na̱. Da̱ guecähe p'ʉya, xquet'a̱ da̱di jahe ma̱jua̱ni̱ na̱ ra̱ hya̱ na̱. Nu̱na̱ ra̱ Espíritu Santo p'ʉya, guehna̱ bá̱ pɛnnba̱bi̱ Oja̱'ʉ yø ja̱'i̱ bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱bi̱ rá̱ hya̱ na̱. \p \v 33 Mi̱ 'yøhna̱ ra̱ hya̱ bi si p'ʉya, ja̱njua̱ni̱ ngue bi̱ mbøcuɛ. Bi̱ ne ngue xta̱ hyopyø representante ra̱ Cristo. \v 34 Nu̱p'ʉ 'bʉhyø mmäcja̱, n'youi p'ʉ n'na ra̱ n'yohʉ ni̱ hu̱ ngue ra̱ Gamaliel, ja rá̱ nt'ɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue ra̱ fariseo 'nɛ̱ ra̱ xännba̱te ngue ra̱ ley. 'Nɛ̱ gä nnu̱ ma̱nsu̱ yø ja̱'i̱ na̱ ra̱ Gamaliel. Bi̱ m'mä p'ʉya, bi̱ ma̱nda ngue bi̱ njʉca̱thi n'na ts'ʉquits'ʉ ya yø representante ra̱ Cristo. \v 35 Bi 'yɛ̱mbyø ja̱'i̱ na̱ ra̱ Gamaliel: \p ―Ague gyø judíohʉ, da̱mi̱ n'yomfɛ̱ni̱ te guí̱ nne guí 'yørpa̱hʉ ya yø n'yohʉ 'bʉcua. \v 36 Da̱mi̱ bɛ̱mhmʉ te bi̱ nja 'mø yø pa xa̱ thogui ngue mi̱ 'yonna̱ hya̱ ra̱ Teudas. Bi 'yɛ̱na̱ ngue ma̱guesɛ, 'nɛ̱ bi dɛnni̱ comma̱ goho ciento nja̱'i̱. Mi̱ zä mi̱ tho p'ʉya, gä bi̱ n'uɛn'ʉ mi̱ tɛnni̱. Bi̱ m'mɛp'ʉ ra̱ hya̱ p'ʉya. \v 37 M'mɛfa p'ʉya, nu̱'mø mi̱ nja ra̱ censo, ma̱hømbi̱ 'yonna̱ hya̱ ra̱ Judas nu̱'a̱ ra̱ mmɛ̱ngu̱ Galilea. Xquet'a̱ xa̱ngu̱ to bi dɛnnba̱ rá̱ hya̱. A nu̱'mø mi̱ tho, gä bi̱ n'uɛni̱ to mi̱ tɛnni̱. \v 38 Ja̱na̱ngue da̱mi̱ hyɛhmʉ p'ʉya yø n'yohʉ 'bʉcua. 'Yo ga̱di̱ nthi̱nt'i̱ ngue guí sʉhmʉ. Porque nu̱'mø yø hya̱sɛ'a̱ ra̱ hya̱ i̱ mma̱, di̱ m'mɛhyø hya̱ 'mø. \v 39 Pɛ nu̱'mø ngue rá̱ hya̱ Oja̱ i̱ mma̱mp'ʉya, hi̱nda̱ zä guí hɛjpa̱hʉ te mma̱m'mø. Ma̱n'na n'yo mi̱ 'yøthʉ ngue go ga̱ cohmʉ ngue ma̱ nsʉihʉ Oja̱. \p \v 40 Gä bi̱ nu̱ ma̱nho yø ja̱'i̱ te bi̱ ma̱nna̱ Gamaliel. Bi̱ ma ma̱cʉt'i mbo ya yø representante ra̱ Cristo p'ʉya ngue bi 'bɛi. Bi xi p'ʉya ngue ya hi̱nni̱ mantho da̱ xihyø ja̱'i̱ hanja na̱ rá̱ hya̱ ra̱ Jesús. Bi thø p'ʉya. \v 41 Mi̱ bømp'ʉ ja ra̱ junta'ʉ yø representante ra̱ Cristo p'ʉya, di johya ngue ya bi zä ra̱ n'ʉ conná̱ nguehra̱ Jesús. \v 42 N'na pa ngu̱ n'na pa hi̱ngui̱ säya bi xännba̱te p'ʉ ja ra̱ ni̱ja̱ di̱ mpɛti yø judío, 'nɛ̱p'ʉ ja yø ngu̱ i̱ mma̱nna̱ Jesucristo p'ʉ ni̱ ma. \c 6 \s1 Bi t'ɛ̱xi̱ yoto nja̱'i̱ ngue di̱ nfäxte. \p \v 1 Nu̱'ʉ yø pa'ʉ p'ʉya, ma̱n'na ma̱n'na ni̱ hyu̱xtho'a̱ ga̱ngu̱ yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱. Nu̱'ʉ ga̱ ya̱ ra̱ hya̱ ngue ra̱ griego p'ʉya, bi̱ mʉdi bi zʉ'ʉ yø judío ga̱ ya̱ ra̱ hya̱ ngue ra̱ ebreo. I ɛ̱na̱ ngue hi̱ngui̱ t'ørpa̱bi̱ ma̱su̱ xa̱nho'ʉ yø 'danxu̱ 'mø ma̱ dat'i ra̱ hmɛ̱ n'na pa ngu̱ n'na pa. \v 2 Ja̱na̱ngue nu̱'ʉ 'dɛma̱ yoho yø representante ra̱ Cristo p'ʉya, bi pɛti gätho'ʉ yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱, bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Hi̱nda̱ zä'a̱ ngue go ga̱ hɛcähe p'ʉ'a̱ nná̱ ma̱ngähe rá̱ hya̱ Oja̱, ngue gui 'yɛ̱mhmʉ ngue 'bet'o go ga̱ ørpa̱he ma̱su̱ p'ʉ ja ra̱ nts'i̱hmɛ̱. \v 3 Ja̱na̱ngue nu̱ya ma̱ zi cu̱'a̱hʉ, nu̱ua ha dí 'bʉhmʉ ya, da̱mi̱ hyomhmʉ yoto yø n'yohʉ da̱ ma ma̱fäti na̱ ra̱ 'bɛfi na̱. Pɛ gue da̱ gue'ʉ yø n'yohʉ bá̱ di̱nna̱ hya̱, 'nɛ̱ nnu̱ ma̱nsu̱ gätho yø ja̱'i̱, 'nɛ̱ da̱di̱ nɛ̱qui̱ ngue n'youi ra̱ Espíritu Santo. \v 4 A nu̱gähe p'ʉya, ga̱ siguegähe ra̱ mhmat'Oja̱, 'nɛ̱ ga̱ nxännba̱he yø ja̱'i̱ rá̱ hya̱ Oja̱. \p \v 5 Gä 'da'igu̱ bi̱ ma̱mp'ʉya. Bi than'na̱ ra̱ Teba p'ʉya, ngue da̱ t'ɛ̱ts'i̱. Guehna̱ n'na ra̱ n'yohʉ xa̱nzaqui rá̱ nt'ɛ̱c'ɛ̱i̱, 'nɛ̱ n'youi ra̱ Espíritu Santo. Conna̱ Lipe bi thanhni̱, ra̱ Prócoro, ra̱ Nicanor, ra̱ Timón, ra̱ Parmenas, ra̱ Nicolás nu̱na̱ ra̱ mmɛ̱ngu̱ Antioquía, guehna̱ ya xi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱bi̱ m'mɛt'o yø nt'ɛ̱c'ɛ̱i̱ yø judío na̱. \v 6 Nu̱ya yø n'yohʉ bi thannbʉya, bi ts'ixpʉ 'bähyø representante ra̱ Cristo ngue bi̱ marpa̱bi̱ Oja̱. Nu̱ya yoto nja̱'i̱ bi t'u̱nyø cargo, bi japyø 'yɛ p'ʉ ja yø ya̱. \p \v 7 Rá̱ hya̱ Oja̱ p'ʉya, ma̱n'na ni̱ ma ma̱'yoni̱tho. Ma̱n'na ni̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱tho yø ja̱'i̱ p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Jerusalén. Xquet'a̱ xa̱ngu̱ yø mmäcja̱ bi̱ nu̱ ma̱nho ra̱ hya̱, 'nɛ̱ bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱. \s1 Bi̱ ma ma̱bɛnt'i̱ ra̱ Teba ngue bi tho. \p \v 8 Xa̱ndøngu̱ rá̱ nja̱pi̱ Oja̱ bi u̱nna̱ Teba, ngue yø hmɛ̱ya bi 'yørbʉ 'bʉhyø ja̱'i̱. Nu̱ya yø milagro bi 'yøt'e, hi̱njongui̱ sä da̱ 'yøt'e. \v 9 Bi̱ mʉdi bi̱ nju̱ntui ra̱ Teba ya yø n'yohʉ pap'ʉ ja rá̱ ni̱ja̱ yø judío ni̱ hu̱ ngue ra̱ Libertos, 'nɛ̱hya yø judío ngue yø mmɛ̱ngu̱ Cirene, 'nɛ̱hya yø mmɛ̱ngu̱ Alejandría, 'nɛ̱hya yø mmɛ̱ngu̱ Cilicia, 'nɛ̱hya yø mmɛ̱ngu̱ Asia, gä tønhma̱hya̱ ra̱ Teba. \v 10 Pɛ hi̱mbi̱ zä xtá̱ ndäjpa̱ rá̱ hya̱, porque ra̱ Espíritu Santo di bɛ̱nnba̱bi̱ ra̱ hya̱ mma̱nna̱ Teba. \v 11 Asta̱ bi̱ da̱hra̱ mɛ̱nyu̱ 'da p'ʉya, sifi ngue da̱ ma̱ ngue xi 'yøde ngue ya̱ ma̱nts'o ra̱ Teba ngue sʉhra̱ Moisés, 'nɛ̱ sʉ Oja̱. \v 12 Ja̱na̱ngue bi yʉns'yø ja̱'i̱ p'ʉya, bi̱ mpɛti yø n'yohʉ 'bɛt'o ngue yø judío, 'nɛ̱hyø xännba̱te ngue ra̱ ley. Bi bɛnt'i̱, bi zixpʉ bi̱ nja ra̱ junta. \v 13 Bi t'ɛ̱xyø ja̱'i̱ da̱ ma̱nyø fɛhni̱ p'ʉya, bi 'yɛ̱na̱: \p ―Nu̱na̱ ra̱ n'yohʉ 'bʉcua, hi̱ngui̱ säya ngue nnømma̱n'ʉ ra̱ ma̱ca̱ ni̱ja̱ ja ua, 'nɛ̱ nnømma̱n'ʉbi rá̱ ley Oja̱. \v 14 Ya xtá̱ øcähe te mma̱nna̱ ngue nu̱na̱ ra̱ Jesús ra̱ mmɛ̱ngu̱ Nazaret, ɛ̱mbi̱ ngue da̱ dɛ̱mhra̱ ni̱ja̱ 'na̱. 'Nɛ̱ ɛ̱mbi̱ ngue di pähyø costumbre bi zoga̱hʉ ra̱ Moisés. \p \v 15 Nu̱ to gä mi̱ hu̱p'ʉ ja ra̱ junta p'ʉya, hɛ̱rpa̱bi̱ rá̱ hmi̱ ra̱ Teba ngue ɛ̱ntho rá̱ hmi̱ n'na rá̱ anxɛ Oja̱. \c 7 \s1 Bi zohyø nsʉiui ra̱ Teba. \p \v 1 Nu̱'a̱ rá̱ hmu̱ yø mmäcja̱ p'ʉya bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―¿Ua ma̱jua̱ni̱'a̱ si'a̱'i̱ ya n'yø? ―bi 'yɛ̱mbi̱. \p \v 2 Mi̱ da̱hra̱ Teba p'ʉya, bi 'yɛ̱na̱: \p ―Ague n'yø'a̱hʉ, da̱mi̱ 'yøhmʉ na̱ ra̱ hya̱ ga̱ mma̱ngä ya. Nu̱na̱ ma̱ mboxitahʉ ra̱ Abraham, nu̱'mø mi̱ m'mʉ p'ʉ ja ra̱ häi Mesopotamia, tobe hi̱mma̱ni̱ map'ʉ ja ra̱ häi Harán, bi̱ nthɛui na̱ Oja̱ ma̱guesɛ. \v 3 Oja̱ bi 'yɛ̱mbi̱: “Da̱mi̱ sop'ʉ ni̱ häi ya, gätho'ʉ ni̱ mɛ̱ni̱ da̱ gop'ʉ. Guí̱ mmap'ʉ ja ra̱ häi ga̱ xi'i”, bi 'yɛ̱mbi̱. \v 4 Nu̱na̱ ra̱ Abraham, bá̱ pømp'ʉ ja rá̱ häi ni̱ hu̱ ngue Caldea mi̱ 'bʉi. Bi̱ ma, i̱ m'mʉ p'ʉ Harán. M'mɛfa p'ʉya, bi du̱ rá̱ papá. Oja̱ p'ʉya, bi xihra̱ Abraham ngue bá̱ ɛ̱cua ja ra̱ häi dí 'bʉhmʉ ya. \v 5 Pɛ nu̱'mø ma̱mba̱ ɛ̱hɛ̱, ni̱ xi̱nga̱ n'na xɛqui xtí u̱nna̱ ra̱ häi ja ua. Ni̱ xi̱nga̱ guep'ʉ di 'bämrá̱ gua xtí u̱nni̱. Pɛ ma̱da̱gue'a̱, nu̱na̱ Oja̱ bi ya̱rpi̱ ngue di u̱nni̱ gätho na̱ ra̱ häi ja ua. A nu̱'mø bi du̱ p'ʉya, da̱ gohmi̱ yø ba̱si̱. Nu̱'ʉ yø pa'ʉ p'ʉya, tobe hi̱m ma̱ni̱ m'mʉhyø ba̱si̱ ra̱ Abraham. \v 6 Nu̱na̱ Oja̱ bi 'yɛ̱mbra̱ Abraham, “Nu̱'ʉ ni̱ mbom'mɛto, goho ciento njɛya da̱ni̱ m'mʉp'ʉ ja n'na ra̱ 'dan'yo häi. Ja da̱ ma ma̱'ʉni̱ p'ʉ, porque jatho da̱ 'yøtra̱ 'bɛfi di̱ ma̱nda yø hmu̱”. \v 7 Pɛ Oja̱ bi 'yɛ̱mbi̱: “Ga̱ ha̱spa̱gä ra̱ güɛnda ya yø ja̱'i̱ da̱ 'yøt'e ngue yø hmu̱. M'mɛfa p'ʉya, da̱ ɛ̱cua ya ma̱ ja̱'i̱ ngue da̱ da̱nnegui”, bi 'yɛ̱n'Oja̱. \v 8 Nu̱na̱ Oja̱ bi gohmi̱ n'na ra̱ cohi ra̱ Abraham, bi xifi ngue da̱ thɛjpa̱ n'na xɛqui ra̱ xifani̱ rá̱ do'yo yø ts'ʉnt'ʉ 'mø bi̱ m'mʉi. Gue'a̱ ni̱ hu̱ ngue ra̱ circuncisión, guehna̱ da̱ nøpa̱ hmɛ̱ya na̱ ngue'a̱ ra̱ cohi bi 'yøt'e. Ja̱na̱ngue nu̱'mø mi̱ m'mʉhra̱ Isaac, bi̱ mɛ̱pya 'mø mi̱ gua'a̱ nhya̱to ma̱ pa. Nu̱na̱ ra̱ Isaac xquet'a̱ ngu̱'a̱ bi 'yør'mø mi̱ m'mʉhrá̱ ts'ʉnt'ʉ ni̱ hu̱ ngue ra̱ Jacob. Nu̱na̱ ra̱ Jacob xquet'a̱ ngu̱'a̱ bi japya 'dɛ'ma̱ yoho yø ts'ʉnt'ʉ bi̱ m'mʉ'a̱ m'mɛfa, guehya yø xita ya ngue yø judío. \p \v 9 Nu̱ya yø ts'ʉnt'ʉ ra̱ Jacob, gä bi sɛyabi na̱ ra̱ José yø n'yohʉ. Ja̱na̱ngue bi̱ 'bä na̱ ra̱ José p'ʉya, bi dänyø ja̱'i̱ ma̱ni̱ ma Egipto. Pɛ ra̱ José, bi̱ mäx Oja̱. \v 10 Nu̱ hangu̱ ra̱ n'ʉ bi zä ra̱ José, bi ya̱n'Oja̱. 'Nɛ̱ bi u̱nná̱ n'yomfɛ̱ni̱ xa̱nho. Bi 'yøt'Oja̱ ngue bi̱ nu̱ ma̱nho ra̱ José na̱ ra̱ Faraón. Nu̱na̱ ra̱ Faraón ma̱rá̱ da̱st'abi p'ʉ ja ra̱ häi Egipto, guehna̱ bi 'yɛ̱xra̱ José ngue di̱ ma̱nda p'ʉ Egipto na̱, 'nɛ̱ bi 'yɛ̱ts'i̱ ngue bi̱ ma̱ndabi p'ʉ ja rá̱ ngu̱. \p \v 11 N'na ra̱ pa p'ʉya, bi̱ nja ra̱ ot'i p'ʉ ja ra̱ häi Egipto, 'nɛ̱p'ʉ ja ra̱ häi Canaán bi̱ nja ra̱ ot'i. Ndu̱mmʉitho te bi̱ nja. A nu̱'ʉ ma̱ mboxitahʉ p'ʉya, hi̱nha ti̱ni̱ te da̱ zi. \v 12 Ngu̱ i 'yøde ngue bí ja te da̱ ts'i p'ʉ ja ra̱ häi Egipto, bi̱ mɛnhyø ts'ʉnt'ʉ ngue da̱ tu̱ ra̱ trigo. Ya rá̱ mʉditho na̱ ra̱ 'yogui na̱ p'ʉya. \v 13 Rá̱ yondi̱ bi̱ ma p'ʉya, ya bá̱ mpa̱te'ʉ yø n'yohʉ ra̱ José p'ʉya. Ya bá̱ mmɛ̱ya ra̱ Faraón ngue te'o yø mɛ̱ni̱ ra̱ José p'ʉya. \v 14 Bi̱ ma̱nda na̱ ra̱ José ngue bá̱ ts'i̱nnba̱bi̱ rá̱ papá Jacob, gätho'ʉ mi̱'da yø mɛ̱ni̱ bá̱ ts'i, hya̱te ma̱'dɛ'ma̱ cʉt'a nja̱'i̱ mi̱ sʉdi ngue gätho. \v 15 Ja̱na̱ngue bi̱ njap'ʉ ngue i̱ mpa Egipto ra̱ Jacob. Ja bá̱ tu̱p'ʉ p'ʉya. Xquet'a̱ 'nɛ̱'ʉ 'dɛ'ma̱ yoho yø ts'ʉnt'ʉ bá̱ tu̱p'ʉ. \v 16 Pɛ hi̱mbá̱ t'äp'ʉ Egipto 'mø mi̱ du̱, porque nu̱ya yø ts'ʉnt'ʉ ra̱ Hamor ngue yø mmɛ̱ngu̱ Siquem, ya xi̱ mä n'na ra̱ panteón ngue xi dänna̱ Abraham, ja i thu̱xpʉ ngue bá̱ t'ägui. \p \v 17 Pɛ ɛ̱na̱ bi ba̱'mø ni̱ ma da̱ zønna̱ pa di̱ nja'a̱ ra̱ hya̱ xi ya̱rpa̱bi̱ Oja̱ ra̱ Abraham, ma̱thoguitho bi̱ nxa̱ndyø judío p'ʉ Egipto. \v 18 Nu̱p'ʉ Egipto, bi̱ m'mʉ'a̱ m'mɛfa n'na ra̱ da̱st'abi ngue hi̱mbi̱ ba̱di̱ te'o na̱ ra̱ José. \v 19 Nu̱na̱ ra̱ da̱st'abi na̱, bi̱ nu̱ ma̱n'ʉ ya ma̱ mboxitahʉ. Bi japi ngue da̱ 'yɛnyø ba̱si̱ 'mø bi̱ m'mʉi, n'namhma̱ da̱ du̱. \v 20 Gue'ʉ yø pa'ʉ p'ʉya, ngue bi̱ mi̱hra̱ Moisés. Guehna̱ n'na ra̱ zits'ʉnt'ʉ bi̱ nu̱ ma̱nho Oja̱. Pɛ hønda̱ nhyu̱shna̱ bi zi rá̱ ma̱má p'ʉ ja rá̱ ngu̱. \v 21 Nu̱'mø mi̱ 'yɛmp'ʉya, nu̱na̱ rá̱ t'i̱xu̱ ra̱ Faraón guesɛ na̱ bi hya̱xra̱ 'uɛne ngue bi tede tengu̱tho 'mø drá̱ ba̱si̱. \v 22 Nu̱na̱ ra̱ Moisés, gä bi ba̱rpa̱bi̱ yø mfa̱di̱ yø mmɛ̱ngu̱ Egipto. 'Nɛ̱ bi 'yɛ̱hra̱ pa ngue bi zɛdi te bi̱ ma̱. 'Nɛ̱ pa̱di̱ xa̱nho ha di japi te da̱ 'yøt'e. \p \v 23 Nu̱'mø mi̱ gua'a̱ nyote njɛya 'bʉhra̱ Moisés, bi zo rá̱ mmʉi ngue da̱ ma di zɛngua ya yø judío ngue yø mɛ̱ni̱. \v 24 Mi̱ zømp'ʉ 'bʉhyø mɛ̱ni̱ p'ʉya, bi̱ nu̱ n'na ra̱ mmɛ̱ngu̱ Egipto ngue di ʉnnba̱bi̱ n'na rá̱ mɛ̱ni̱. Bi cospa̱bi̱'a̱ te mi̱ ørbʉya, pɛ bi hyo'a̱ ra̱ mmɛ̱ngu̱ Egipto. \v 25 Nu̱na̱ ra̱ Moisés bi 'yɛ̱na̱ ngue di̱ mmɛ̱ya'ʉ yø mɛ̱ni̱ ngue bi̱ mɛnnba̱bi̱ Oja̱ ngue da̱ ya̱ni̱ para ngue da̱ ma ma̱thøgue p'ʉ sä ra̱ n'ʉ. Pɛ hi̱mbi̱ mmɛ̱ya yø judío te t'ørpa̱bi̱. \v 26 Mi̱ hyaxpʉya, nu̱na̱ ra̱ Moisés bi di̱mmi̱ yo nc'ɛ̱i̱ yø judío ngue di̱ ndu̱nsɛ. Bi hejpa̱ p'ʉya, i̱ nnepe ngue di̱ nhyɛgui, bi 'yɛ̱mbi̱: “Ague n'yø'a̱ui, ga̱di̱ mmɛ̱ni̱ui. ¿Hanja ngue ga̱di̱ ndu̱nsɛui?” bi 'yɛ̱mbi̱. \v 27 Nu̱'a̱ mi̱ pʉte p'ʉya, bi nønhna̱ Moisés, bi 'yɛ̱mbi̱: “¿Te'o bi 'yɛ̱xa̱'i̱ ngue gui̱ nts'ʉt'abi, ngue gui hya̱sca̱'be ra̱ güɛnda? \v 28 ¿Ua guí̱ nne gui hyogui tengu̱tho gá̱ japa̱ n'na nc'ɛ̱i̱ ra̱ mmɛ̱ngu̱ ua Egipto ma̱nde?” bi 'yɛ̱mbi̱. \v 29 Mi̱ 'yøhra̱ Moisés ngue t'ɛ̱mbi̱ xi̱ nhote, bi 'dagui, i̱ map'ʉ ja ra̱ häi Madián. Ja i̱ m'mʉp'ʉ p'ʉya, 'nɛ̱ ja bá̱ mi̱p'ʉ yoho yø ts'ʉnt'ʉ. \p \v 30 Nu̱na̱ ra̱ Moisés, mi̱ gua'a̱ nyote njɛya ngue 'bʉp'ʉ Madián. Nu̱p'ʉ ja ra̱ da̱po jonna̱ t'øhø Sinaí, bi̱ nu̱ n'na ra̱ ndʉt'o ngue tøhra̱ sibi. Ja bá̱ nya̱p'ʉ rá̱ anxɛ Oja̱ p'ʉya. \v 31 Nu̱'mø mi̱ hyɛ̱tra̱ sibi ra̱ Moisés, di 'yøtho hanja'a̱ te bi̱ nu̱. Bi guarbʉya ngue da̱ nu̱ xa̱nho. Bá̱ nya̱ Oja̱ p'ʉya, bi 'yɛ̱mbi̱: \v 32 “Guecä drá̱ Oja̱ mi̱ tha̱nnegä ni̱ mboxita Abraham. Drá̱ Oja̱gä ngue ra̱ Isaac, drá̱ Oja̱gä ngue ra̱ Jacob”, bi 'yɛ̱n'Oja̱. Pɛ asta̱ hua̱cra̱ Moisés ngue bi̱ nsu̱. Ya hi̱ngui̱ ha̱ nza̱mmʉi ngue da̱ hyɛ̱ti̱ xa̱nho. \v 33 Bi 'yɛ̱n'Oja p'ʉya: “Da̱mi̱ c'ojhni̱ thi̱xfani̱, porque nu̱ua guí 'bäi, ra̱ ndʉxca̱häi ua. \v 34 Dí̱ nnu̱gä ra̱ n'ʉ i thohma̱ ja̱'i̱gä rá̱ m'mʉ'a̱ Egipto. Dí ø'mø da̱nts'i̱. Dá̱ ɛ̱cä ya ngue ga̱ nya̱ni̱ n'namhma̱ ngue da̱ ma ma̱thøgue. Ague Moisés, dí̱ nne ga̱ pɛn'na̱'i̱ Egipto ya” ―bi 'yɛ̱mbi̱. \p \v 35 Ma̱da̱gue'a̱ hi̱mbi̱ nu̱ ma̱nho m'mɛt'o yø judío na̱ ra̱ Moisés ngue xi 'yɛ̱mbi̱: “¿Te'o xpá̱ 'yɛ̱xa̱'i̱ ngue guí̱ nts'ʉt'abi, ngue guí hya̱sca̱'be ra̱ güɛnda?” xi 'yɛ̱mbi̱, pɛ guehna̱ bi 'yɛ̱x Oja̱ ngue dyø hmu̱ yø ja̱'i̱ nu̱ya da̱ jʉqui. Ngu̱na̱ bi xihra̱ anxɛ bi̱ nu̱p'ʉ ja ra̱ ndʉt'o mi̱ da̱nzø. \v 36 Nu̱na̱ ra̱ Moisés, guehna̱ bá̱ jʉjpʉ ja ra̱ häi Egipto ma̱ mboxitahʉ na̱. Ja bá̱ u̱p'ʉ yø hmɛ̱ya ngue yø milagro bi 'yøt'e, tengu̱tho bi 'yørbʉ ja ra̱ Thɛnga̱ Ja̱the. Bi 'yøtyø milagro mɛ̱nte bi̱ n'yo da̱po nyote njɛya. \v 37 Nu̱na̱ ra̱ Moisés bi xihyø ja̱'i̱, bi 'yɛ̱mbi̱: “Nu̱na̱ Oja̱, da̱ 'yɛ̱xa̱ n'na ra̱ pønga̱hya̱ ngue yø judío tengu̱tho bi jacä. Nu̱na̱ ra̱ pønga̱hya̱ na̱ p'ʉya, da̱mi̱ 'yøhmʉ te gäma̱ hya̱ da̱ xi'a̱hʉ”, bi 'yɛ̱mbi̱. \v 38 Guehna̱ 'dap'ʉ bi̱ n'yohʉ yø ja̱'i̱ p'ʉ ja ra̱ da̱po na̱ ra̱ Moisés. 'Nɛ̱ bi̱ map'ʉ ja ra̱ t'øhø Sinaí ngue bá̱ nya̱ui rá̱ anxɛ Oja̱. Ja bá̱ sip'ʉ rá̱ hya̱ Oja̱ p'ʉya. Bá̱ ɛ̱p'ʉ 'bʉhma̱ mboxitahʉ ngue di thojpa̱bi̱ na̱ ra̱ hya̱ bá̱ sifi, guehna̱ ra̱ hya̱ bi t'u̱nni̱ ngue di thoga̱hʉ na̱ya. \p \v 39 Pɛ ma̱ mboxitahʉ hi̱mbi̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ na̱ ra̱ hya̱ bi̱ ma̱nna̱ Moisés. Bi̱ mɛspa̱tho te bi̱ ma̱, sinoque bi̱ ne xta̱bá̱ mmenga̱ Egipto ma̱høn'a̱. \v 40 Bi 'yɛ̱mbyø ja̱'i̱ ra̱ Aarón: “Ague Aarón, dí̱ nnegähe ngue gui hocyø da̱hmu̱ di̱ m'mɛt'o p'ʉ gdá̱ mähä. Porque nu̱na̱ ra̱ Moisés bá̱ jʉga̱hʉ p'ʉ ja ra̱ häi Egipto, hi̱ndí̱ pa̱hmʉ te bá̱ jana̱”, bi 'yɛ̱mbi̱. \v 41 Bi hoca̱ n'na ra̱ da̱hmu̱ ngue ra̱ t'ʉnda̱ni̱ p'ʉya. 'Nɛ̱ bi hyo yø mbo'øni̱ ngue bi 'yørpa̱ ra̱ 'bøt'e ra̱ da̱hmu̱. Di johya yø ja̱'i̱ ngue ya bi hocra̱ da̱hmu̱ da̱ da̱nne. \v 42 Nu̱na̱ Oja̱ p'ʉya, bi hyɛp'ʉ yø ja̱'i̱. Bi u̱nna̱ 'yu̱ yø ja̱'i̱ ngue yø sø bí ja̱ ma̱ya̱, gä ørpa̱ yø da̱hmu̱ ngue tha̱nne. Ngu̱'a̱ nt'ot'i p'ʉ ja ra̱ libro bi 'yotyø pønga̱hya̱ Oja̱ ngue ɛ̱na̱: “Ague gyø judíohʉ, mɛ̱nte gá̱ n'yo da̱pohʉ nyote njɛya, ¿ua gá̱ hyocjʉ yø mbo'øni̱ ngue gá̱ 'yø'ni̱ 'bøt'ehʉ? Nu̱'á̱, hi̱n'na̱'a̱. \v 43 Hante gue nu̱p'ʉ gni̱ mähä, ga̱di 'yonnba̱hʉ rá̱ ngu̱ ra̱ da̱hmu̱ Moloc, 'nɛ̱ gui tu̱hʉ n'na ra̱ da̱hmu̱ ngue ra̱ sø ni̱ hu̱ ngue ra̱ Renfán. Guehya yø da̱hmu̱ ga̱di hocsɛ guí tha̱nnehʉ. Ja̱na̱ngue nu̱yá, ga̱ høn'a̱hʉ thip'ʉ ja ra̱ häi guí 'bʉhmʉ ya, gdá̱ pɛn'na̱hʉ ma̱n'na rá̱ nguep'ʉ ngue ra̱ häi Babilonia”, bi 'yɛ̱na̱. \p \v 44 Bi sigue bi̱ nya̱ ra̱ Teba p'ʉya, bi 'yɛ̱na̱: \p ―Nu̱p'ʉ ja ra̱ da̱po, nu̱ya ma̱ mboxitahʉ mi̱ ja n'na ra̱ ngu̱n'u̱lu ngue mi̱ nnøpa̱ ni̱ja̱ yø ja̱'i̱. Ja pɛspʉ yø xindo nt'ot'i rá̱ ley Oja̱. Nu̱na̱ ra̱ ngu̱n'u̱lu p'ʉya, bi xi Oja̱ ra̱ Moisés ngue da̱ 'yøt'e tengu̱tho ra̱ forma xi 'yu̱ti̱. \v 45 Nu̱na̱ ra̱ ngu̱n'u̱lu di pont'a̱ cohmi̱. Nu̱'mø ma̱mba̱ ɛ̱hra̱ Josué bá̱ n'youi ma̱ mboxitahʉ, go bi søcua ra̱ ngu̱n'u̱lu ua dí 'bʉhmʉ'ʉ ya. Mi̱ zøhø bi hya̱nnba̱ yø häi yø 'dan'yo ja̱'i̱ mi̱ 'bʉcua. Guehna̱ Oja̱ bi hyøn'a̱thi yø mmɛ̱häi. Bi̱ nja ra̱ ngu̱n'u̱lu asta̱ gue'mø mi̱ m'mʉhra̱ da̱st'abi David. \v 46 Nu̱na̱ ra̱ David, xa̱ngu̱ rá̱ ma̱te Oja̱ bi di̱nnbi̱. Bi̱ ne ngue xta̱ hyø'a̱ n'na ra̱ ni̱ja̱, ngue rá̱ ngu̱ na̱ rá̱ Oja̱ mi̱ tha̱nne ra̱ Jacob. \v 47 Pɛ go bi hyøhra̱ ni̱ja̱ na̱ ra̱ Salomón rá̱ ts'ʉnt'ʉ ra̱ David. \p \v 48 A nu̱na̱ Oja̱ ma̱guesɛ, hi̱ngui̱ 'bʉp'ʉ ja yø ni̱ja̱ di hocyø ja̱'i̱ na̱. Porque rá̱ pønga̱hya̱ Oja̱ bi 'yotra̱ hya̱ bi̱ ma̱n'Oja̱ ngue bi 'yɛ̱na̱: \v 49 “Dí hu̱cä p'ʉ ma̱hɛ̱ts'i̱ ngue da̱di̱ ma̱nda. Nu̱ua ja ra̱ xi̱mhäi p'ʉya, di̱ nnøpa̱ nhnɛ̱ts'i. ¿Te 'bɛ'a̱ ma̱ngu̱ guí ɛ̱na̱ gui hoga̱hʉ? Ogue ¿hapʉ guí ɛ̱mhmʉ ngue ga̱ nsäyagä? \v 50 ¿Ua hi̱ndá̱ hocä ya te gäma̱ cosa i ja?” bi 'yɛ̱n'Oja̱. \p \v 51 Bi sigue bi zohyø ja̱'i̱ ra̱ Teba, bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Xa̱ndø nna̱xi ni̱ mmʉihʉ. Ni̱ gu̱hʉ xa̱ncot'i, za̱nt'a̱ guí fɛsthohʉ te mma̱nna̱ Espíritu Santo. Tengu̱tho bi 'yør'ma̱ mboxitahʉ, guí̱ njathʉ p'ʉya. \v 52 Nu̱ya ma̱ mboxitahʉ, gätho yø pønga̱hya̱ Oja̱ xa̱ m'mʉi, gä xa̱ nzʉi. 'Nɛ̱ bi hyo'ʉ yø pønga̱hya̱ bi xihyø ja̱'i̱ ngue da̱ ɛ̱p'ʉ n'na nc'ɛ̱i̱ ngue gä ra̱ nho da̱ n'yo. A nu̱yá, ya bá̱ ɛ̱'a̱ to bi̱ ma̱n'ʉ yø pønga̱hya̱'ʉ. Pɛ gá̱ dähʉ ngue bi tho. \v 53 Ma̱da̱gue'a̱ bá̱ pɛnsɛ yø anxɛ Oja̱ ngue bi 'da'a̱hʉ ra̱ ley, pɛ hi̱nguí̱ ɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ ra̱ hya̱. \s1 Ya bi tho ra̱ Teba. \p \v 54 Nu̱'mø mi̱ 'yøhyø ja̱'i̱ na̱ ra̱ hya̱ bi si p'ʉya, bi̱ nda̱nzø yø mmʉi ngue ra̱ cuɛ, pɛts'i da̱ zadra̱ Teba. \v 55 Nu̱na̱ ra̱ Teba p'ʉya, di ha̱tra̱ ts'ɛdi ra̱ Espíritu Santo. Bi hyanma̱ hɛ̱ts'i̱ p'ʉya, bi hyandi̱ ngue di yoxni̱ Oja̱, 'nɛ̱ bi hyandi̱ ngue nu̱p'ʉ ja rá̱ n'yɛi Oja̱ ja 'bʉp'ʉ ra̱ Jesús. \v 56 Bi 'yɛ̱nna̱ Teba p'ʉya: \p ―Dí handä ngue bi xohra̱ c'amma̱hɛ̱ts'i̱. Nu̱nʉ ra̱ n'yohʉ bí 'yɛ̱ ma̱hɛ̱ts'i̱ p'ʉya, ya 'bʉhnʉ ja rá̱ n'yɛi Oja̱ nʉ ―bi 'yɛ̱na̱. \p \v 57 Bi̱ mʉhra̱ hmafi yø judío p'ʉya, bi gotyø gu̱, porque hi̱ngui̱ nne da̱ 'yøhna̱ ra̱ hya̱ mma̱nna̱ Teba. Bi̱ nyu̱ntyø ja̱'i̱ p'ʉya ngue bi bɛnt'i̱. \v 58 Bi gʉjma̱ xøts'e ra̱ hni̱ni̱ ngue bá̱ pʉndo. Nu̱'ʉ yø testigo xi̱ ma̱nna̱ fɛhni̱ p'ʉya, bi ga̱cyø tu̱hu̱ ngue bi̱ møp'ʉ 'bä'a̱ n'na ra̱ n'yohʉ ni̱ hu̱ ngue ra̱ Saulo. Bi̱ mʉndo ra̱ Teba p'ʉya. \v 59 Mɛ̱nte 'bʉndo ra̱ Teba p'ʉya, bi zo Oja̱, bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Ague ma̱ Hmu̱'i̱ Jesús, da̱di dä'i ma̱ te ―bi 'yɛ̱mbi̱. \p \v 60 Bi̱ nda̱ntyøhmu̱ p'ʉya, ra̱ ndøts'ɛdi bi 'yɛ̱na̱: \p ―Ague ma̱ Hmu̱'i̱ Jesús, 'yogui mbɛ̱nnba̱bi̱'a̱ te ra̱ ts'oqui øtya yø ja̱'i̱ 'bʉcua. \p Høntho bi̱ ma̱n'a̱ p'ʉya, bi du̱. \c 8 \s1 Bi sigue ra̱ Saulo ngue sʉhyø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱. \p \v 1 'Da'igu̱ bi̱ ma̱mmi̱ ra̱ Saulo'ʉ to bi hyo ra̱ Teba. Nu̱'a̱ ra̱ pa'a̱ p'ʉya, bi̱ nanga̱ n'na ra̱ da̱sʉi p'ʉ Jerusalén ngue bi ts'ʉhyø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱. Gä bi̱ n'uɛ̱nyø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱, i̱ mpa mi̱'da yø hni̱ni̱ rá̱ njap'ʉ ja ra̱ häi Judea. I̱ mpa 'da asta̱ ra̱ häi Samaria. Pɛ nu̱ya yø representante ra̱ Cristo hi̱mbi 'dahya. \v 2 Nu̱ya yø n'yohʉ su̱prá̱ xu̱di̱ Oja̱, guehya bi 'yähra̱ Teba ya. Ja̱njua̱ni̱ zoni̱ ngue mbɛ̱ni̱. \v 3 Pɛ di sigue ngue sʉhyø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ na̱ ra̱ Saulo. I huaxtyø ngu̱, bi jʉcyø n'yohʉ 'nɛ̱hyø xisu ngue cot'i. \s1 Bi̱ ma ma̱'yoni̱ ra̱ hoga̱ 'da'yo hya̱ p'ʉ Samaria. \p \v 4 Nu̱ya yø ja̱'i̱ bi 'dap'ʉ Jerusalén, ndap'ʉ bi zä i̱ mpa yø ja̱'i̱, pɛ gä mma̱nna̱ hoga̱ 'da'yo hya̱ p'ʉ ni̱ ma. \v 5 Nu̱'a̱ ra̱ Lipe guehna̱ n'na nc'ɛ̱i̱ ra̱ 'dagui na̱, i̱ mpa p'ʉ ja n'na ra̱ hni̱ni̱ ngue ra̱ häi Samaria. Bi̱ mʉdi bi xihyø ja̱'i̱ ra̱ Cristo p'ʉya. \v 6 Bi̱ mpɛti gätho yø ja̱'i̱ ngue øxra̱ hya̱ mma̱nna̱ Lipe. Mi̱ nu̱ yø ja̱'i̱ yø milagro bi 'yøtra̱ Lipe p'ʉya. \v 7 Mi̱ 'bʉp'ʉ xa̱ngu̱ yø ja̱'i̱ ngue yø ndu̱nthi̱, pɛ gä bi t'øthe. Nu̱'mø xihyø ts'onthi̱ ngue da̱ hyɛp'ʉ yø ja̱'i̱ n'youi, asta̱ mafi. Xa̱ngu̱ yø dogua bi 'yøthe, xa̱ngu̱ yø ja̱'i̱ tu̱dyø gua bi 'yøthe. \v 8 Ja̱na̱ngue gä di johya yø ja̱'i̱ 'bʉp'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱. \p \v 9 Nu̱p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱, mi̱ 'bʉp'ʉ n'na ra̱ n'yohʉ ni̱ hu̱ ngue ra̱ Simu̱. Mi̱ hyätyø ja̱'i̱ p'ʉ ja ra̱ häi Samaria conná̱ mfa̱di̱ ngue ra̱ magia, mi̱ ɛ̱na̱ ngue ma̱guesɛ. \v 10 A nu̱ná̱, di̱ngüɛ di̱nnoho mi̱ ørpa̱ ma̱su̱. Di̱ n'yɛ̱mbyø ja̱'i̱: “Nu̱na̱ ra̱ Simu̱, ja̱njua̱ni̱ ngue n'youi rá̱ ts'ɛdi Oja̱ na̱”, di̱ n'yɛ̱mbi̱. \v 11 Mi̱ t'ørpa̱bi̱ ma̱su̱, porque ya rá̱ ya'atho yø pa mi̱ hätyø ja̱'i̱ conná̱ mfa̱di̱. \v 12 Pɛ ra̱ Lipe bi xihra̱ hoga̱ 'da'yo hya̱ yø ja̱'i̱. Bi xihyø ja̱'i̱ ha di̱ njap'ʉ di zo rá̱ 'yɛ Oja̱. 'Nɛ̱ xifi hanja na̱ ra̱ Jesucristo. Nu̱'mø mi̱ t'ɛ̱c'ɛ̱i̱'a̱ te bi̱ ma̱nna̱ Lipe p'ʉya, yø n'yohʉ yø xisu bi̱ nxixya̱. \v 13 Xquet'a̱ 'nɛ̱hra̱ Simu̱ bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ hya̱ 'nɛ̱ bi̱ nxixya̱. Asta̱ ya hi̱ngui̱ nne da̱ hyɛhra̱ Lipe na̱ ra̱ Simu̱. Di 'yøtho 'mø bi̱ nu̱ yø milagro øtra̱ Lipe. \p \v 14 Mi̱ 'yøhyø representante ra̱ Cristo mi̱ 'bʉ'a̱ Jerusalén ngue ya 'nɛ̱p'ʉ Samaria xi t'ɛ̱c'ɛ̱i̱ rá̱ hya̱ Oja̱. Ja i 'bɛnnbʉ ra̱ Bɛdu 'nɛ̱hra̱ Xuua p'ʉya. \v 15 Nu̱'mø mi̱ zømp'ʉ Samaria'ʉ bi 'bɛnhni̱, bi̱ marpa̱bi̱ Oja̱ yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue nnepe di̱ n'youi ra̱ Espíritu Santo. \v 16 Porque tobe hi̱nga̱ n'na nc'ɛ̱i̱ mi̱ n'youi ra̱ Espíritu Santo. Sinoque høntho xi̱ nxixya̱ para ngue da̱ fa̱di̱ ngue ɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Hmu̱ Jesús. \v 17 Ra̱ Bɛdu 'nɛ̱hra̱ Xuua, nu̱'mø mi̱ japyø 'yɛ p'ʉ ja yø ya̱ yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱, yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ p'ʉya bi̱ n'youi ra̱ Espíritu Santo. \p \v 18 Mi̱ nu̱ ra̱ Simu̱'a̱ te øtyø representante ra̱ Cristo, ngue nu̱'a̱ gui japyø 'yɛ p'ʉ ja yø ya̱ yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱, 'be xi̱ n'youi ra̱ Espíritu Santo yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱. Ra̱ Simu̱ p'ʉya, bi̱ ne xta̱ ngu̱tra̱ mɛ̱nyu̱ ngue di̱ njap'ʉ. \v 19 Bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Da̱mi̱ 'dacui na̱ ra̱ ts'ɛdi ja'a̱ui, n'namhma̱ ngue nu̱ to bi zä ga̱ japä ma̱ 'yɛ p'ʉ ja rá̱ ya̱, di̱ n'youi ra̱ Espíritu Santo ―bi 'yɛ̱mbi̱. \p \v 20 Mi̱ da̱hra̱ Bɛdu p'ʉya, bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Nu̱'a̱ ni̱ mɛ̱nyu̱ 'da gdi̱ m'mɛhmi̱'a̱. ¿Ha̱nto guí ɛ̱na̱ ngue nu̱'a̱ bá̱di̱ u̱n'Oja̱, ra̱ mɛ̱nyu̱ gdí ti̱n'a̱? \v 21 Nu̱'i̱ hi̱n'yʉ ni̱ mmɛ̱nthi̱ ngue guí̱ nthɛui na̱ ra̱ 'bɛfi na̱. Porque nu̱p'ʉ ja rá̱ hmi̱ rá̱ dä Oja̱, hi̱nga̱ njua̱ni̱tho ni̱ mmʉi. \v 22 Da̱mi̱ hyɛp'ʉ ra̱ nts'o ja ni̱ mmʉi. Da̱mi̱ 'yäprá̱ ma̱te Oja̱, xa̱mhma̱tho di pu̱n'na̱'i̱ te guí̱ mbɛ̱ni̱. \v 23 Porque dí̱ nnu̱gä ngue grá̱ zɛya, 'nɛ̱ gä ra̱ nts'o xa̱ mbɛnt'ui ni̱ mmʉi. \p \v 24 Bi 'yɛ̱nna̱ Simu̱ 'mø mi̱ da̱ p'ʉya: \p ―Da̱mi̱ marca̱uits'ʉ Oja̱ n'namhma̱ ngue hi̱nga̱ thocä'a̱ te guí̱ xicui. \p \v 25 M'mɛfa p'ʉya, nu̱ya yø representante ra̱ Cristo, nu̱'mø mi̱ juadi bi xihyø ja̱'i̱ ngue ma̱jua̱ni̱ na̱ rá̱ hya̱ Oja̱, bá̱ pengbʉya, bí 'yɛ̱'a̱ Jerusalén. Nu̱p'ʉ ja yø hni̱ni̱ ja'a̱ ra̱ häi Samaria bá̱ thogui, gä bi xihra̱ hoga̱ 'da'yo hya̱ yø ja̱'i̱. \s1 Ra̱ Lipe bi̱ nthɛui n'na ra̱ mmɛ̱ngu̱ Etiopía. \p \v 26 M'mɛfa p'ʉya, n'na rá̱ anxɛ Oja̱ bi xihra̱ Lipe, bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Nu̱yá, ja ngue gui̱ mma gdi̱ ma Sur. Gui hya̱xra̱ 'yu̱ bá̱ nɛ̱xa̱ Jerusalén, i̱ ntho'a̱ Gaza ―bi 'yɛ̱mbi̱. \p Nu̱p'ʉ i̱ nthohna̱ ra̱ 'yu̱ na̱, hi̱njongui̱ 'bʉi. \v 27 Bi̱ map'ʉ sihna̱ ra̱ Lipe. Bi̱ nthɛui p'ʉ ja ra̱ 'yu̱ n'na ra̱ n'yohʉ ngue ra̱ mmɛ̱ngu̱ Etiopía, ngue xpí 'yɛ̱hra̱ nda̱nne Jerusalén. Rá̱ 'bɛt'o mɛfi na̱ n'na ra̱ xisu ni̱ hu̱ ngue ra̱ Candase mi̱ nda̱st'abi p'ʉ Etiopía, mi̱ ja rá̱ cargo ngue ra̱ tesorero. \v 28 Ni̱ hu̱xrá̱ carro jʉtyø fani̱ ni̱ ma rá̱ häi Etiopía. Mɛ̱nte ni̱ 'yo p'ʉya, di xähra̱ libro bi 'yotra̱ pønga̱hya̱ Isaías. \v 29 Pɛ ra̱ Espíritu Santo bi 'yɛ̱mbra̱ Lipe: \p ―Da̱mi̱ cuatra̱ n'yohʉ ni̱ hu̱xrá̱ carro mma nʉ. \p \v 30 Ra̱ Lipe p'ʉya bi guarbʉ ja ra̱ carro. Bi 'yøde ngue nu̱na̱ ra̱ n'yohʉ di xäp'ʉ ja ra̱ libro bi 'yotra̱ Isaías. Bi 'yɛ̱mbʉya: \p ―¿Ua guí pa̱di̱ te ga̱di xähya? ―bi 'yɛ̱mbi̱. \p \v 31 Mi̱ da̱hna̱ ra̱ n'yohʉ p'ʉya, bi 'yɛ̱na̱: \p ―Pɛ ¿hague gdá̱ pa̱cä p'ʉya, 'nɛ̱ hi̱njo'o to da̱ xiqui hanja ra̱ hya̱? ―bi 'yɛ̱mbi̱. \p Bi xihra̱ Lipe p'ʉya ngue bi̱ nexpʉ ja ra̱ carro, 'dap'ʉ bi̱ mi̱hmi̱. \v 32 Nu̱'a̱ ra̱ parte nt'ot'i p'ʉ ja ra̱ Ma̱ca̱ Libro di xä p'ʉya, guehna̱ ra̱ hya̱ ngue ɛ̱na̱: “Tengu̱tho n'na ra̱ dɛ'yo 'mø ni̱ ma da̱ tho, di̱ mmu̱ti̱. Ogue nt'a̱xi̱ n'na ra̱ dɛ'yo hi̱ndi 'ya̱ni̱. Di̱ njarbʉtho na̱ ra̱ n'yohʉ 'mø ni̱ ma da̱ tho ya, hi̱ndi 'ya̱ni̱. \v 33 Da̱ ma ma̱'bɛrpi̱ rá̱ sä ngue hi̱nda̱ ma m'mäts'i. ¿To go da̱ ba̱di̱ hague ngu̱ ra̱ nts'o da̱ 'yøtyø ja̱'i̱ di 'bʉ'a̱ ra̱ pa'a̱? Porque da̱ tha̱jpa̱bi̱ rá̱ te ua ja ra̱ xi̱mhäi”. \p \v 34 Nu̱na̱ ra̱ n'yohʉ p'ʉya, bi 'yänna̱ Lipe, bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Da̱mi̱ 'yørca̱ ra̱ ma̱te xiqui te'o na̱ mma̱nna̱ ra̱ pønga̱hya̱ na̱ya. ¿Uague nu̱sɛ, uague 'bʉi te'o ma̱n'na mma̱nna̱? \p \v 35 Mi̱ da̱hra̱ Lipe p'ʉya, i dʉmba̱tho'a̱ te nt'ot'i p'ʉ ja ra̱ Ma̱ca̱ Libro ma̱di xädi, bi xihra̱ hoga̱ 'da'yo hya̱ ngue ha bi̱ nja ra̱ Jesús. \v 36 Nu̱'mø mi̱ thop'ʉ po n'na ra̱ dehe p'ʉya, bi 'yɛ̱n'a̱ ra̱ n'yohʉ ya̱ui ra̱ Lipe: \p ―I poua ra̱ dehe ya, ¿ua hi̱nda̱ zä ga̱ nxixya̱gä 'mø? \p \v 37 Mi̱ da̱hra̱ Lipe p'ʉya, bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Nu̱'mø guí ha̱hni̱ mmʉi guí ɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ hya̱, da̱ zä nja̱m'mø da̱ hi̱n'na̱. \p Mi̱ da̱hra̱ n'yohʉ p'ʉya, bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Dí ɛ̱c'ɛ̱i̱gä ngue ra̱ Jesucristo guehna̱ rá̱ Ts'ʉnt'ʉ Oja̱ na̱. \p \v 38 Bi̱ ma̱nda ra̱ n'yohʉ ngue bi̱ ma ma̱'bä'mi̱ ra̱ carro p'ʉya. Bi̱ mɛp'ʉ ja ra̱ dehe ngue bi xixya̱bi̱ ra̱ n'yohʉ na̱ ra̱ Lipe. \v 39 Nu̱'mø mi̱ bøn'a̱ nenthe p'ʉya, bi gʉs'ra̱ Espíritu Santo ra̱ Lipe. Nu̱na̱ ra̱ n'yohʉ bi̱ nxixya̱ p'ʉya, ya hi̱nha ma̱mbi̱ nu̱ ra̱ Lipe. Bi sigue bi̱ n'yo p'ʉya, pɛ di johya gä ra̱ 'yu̱. \v 40 Mi̱ da̱mbɛ̱ni̱ ra̱ Lipe p'ʉya, ya 'bʉp'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Azoto. Bi̱ n'yo ngue bi hya̱ 'da yø hni̱ni̱ ngue bi̱ ma̱nna̱ hoga̱ 'da'yo hya̱, asta̱ gue'mø mi̱ zømp'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Cesarea. \c 9 \s1 Nu̱na̱ ra̱ Saulo, bi̱ mʉdi bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Jesús. \p \v 1 Nu̱na̱ ra̱ Saulo, hi̱ngui̱ säya di pihyø ja̱'i̱ ngue nne da̱ hyo'ʉ ɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Hmu̱ Jesús. Bi̱ map'ʉ 'bʉhrá̱ hmu̱ yø mmäcja̱ p'ʉya. \v 2 Bi 'yäpra̱ sʉcua̱ da̱ ga̱ts'i̱, di̱ map'ʉ ja yø ni̱ja̱ p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Damasco, ni̱ hya̱ ra̱ ts'ɛdi ngue da̱ si'ʉ to ɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ hoga̱ 'da'yo hya̱. Nu̱'mø yø n'yohʉ ogue yø xisu da̱ ti̱ni̱, da̱ tu̱t'i̱ da̱ sip'ʉ Jerusalén ngue di̱ n'ofädi. \v 3 Pɛ nu̱'mø ni̱ ma da̱ zøt'a̱ Damasco p'ʉya, ntha̱mbɛ̱ni̱tho bi yot'a̱ n'na ra̱ nyot'i ma̱ya̱ ngue bi̱ nthɛui. \v 4 Bi dä'a̱ häi ra̱ Saulo p'ʉya. Bi 'yø p'ʉya ngue ts'ofo, bi t'ɛ̱mbi̱: \p ―Ague Saulo. Ague Saulo. ¿Hanja ngue ɛ̱mmɛ̱i̱ guí̱ sʉqui? \p \v 5 Mi̱ da̱hra̱ Saulo p'ʉya, bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―¿Te'o'i p'ʉya, grá̱ Hmu̱? \p Nu̱'a̱ nzo p'ʉya, bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Go guecä drá̱ Jesús ngue ɛ̱mmɛ̱i̱ guí sʉqui. Pɛ ga̱di̱ n'ʉnsɛ, tengu̱tho ra̱ nda̱ni̱ 'mø ɛmbra̱ nhnɛt'i̱ ra̱ za ma̱ sʉni̱. \p \v 6 Asta̱ hua̱cra̱ Saulo ngue bi̱ nsu̱. Bi 'yɛ̱mbʉya: \p ―Ague grá̱ Hmu̱, ¿teni̱ 'bɛ'a̱ guí̱ nneque ga̱ øt'ä p'ʉya? \p Mi̱ da̱hra̱ Hmu̱ Jesús, bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Da̱mi̱ nangui̱, ni̱ manʉ bí ja ra̱ hni̱ni̱. Ja da̱ni̱ si'i̱ nʉ te ja ngue gui 'yøt'e. \p \v 7 Ɛ̱mmɛ̱i̱ di 'yødya yø n'yohʉ mi̱ n'youi ra̱ Saulo, porque bi 'yøde ngue bi ya̱ ma̱ya̱'a̱ nzohra̱ Saulo, pɛ hi̱njombi̱ nu̱. \v 8 Nu̱'mø mi̱ nanga̱ häi ra̱ Saulo p'ʉya, i̱ nne di̱ nhanni̱, pɛ bi̱ nxädä. Ja̱na̱ngue bi̱ ma ma̱cʉnhni̱, bi zøn'a̱ Damasco. \v 9 Bi̱ m'mʉp'ʉ nhyu̱ pa, pɛ hi̱nha hɛ̱ti̱. Xi̱ngra̱ hmɛ̱, ni̱ xi̱ngra̱ dehe xta̱ nzi. \p \v 10 Nu̱p'ʉ Damasco, mi̱ 'bʉp'ʉ n'na ra̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ni̱ hu̱ ngue ra̱ Ananías. Nu̱na̱ ra̱ Hmu̱ Jesús bi zohra̱ Ananías, bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Ague Ananías ―bi 'yɛ̱mbi̱. \p Mi̱ da̱ p'ʉya, bi 'yɛ̱na̱: \p ―Dí 'bʉcua grá̱ Hmu̱. ¿Tema̱ hya̱? \p \v 11 Mi̱ da̱hra̱ Jesús, bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Ga̱ 'yo, ni̱ map'ʉ ja ra̱ caye ni̱ hu̱ ngue Njua̱ntho. Cʉrbʉ ja rá̱ ngu̱ ra̱ Judas. Da̱mi̱ 'yännbʉ n'na ra̱ n'yohʉ ni̱ hu̱ ngue ra̱ Saulo, ra̱ mmɛ̱ngu̱ Tarso. Nu̱ya, ɛxa̱ bi̱ mmat'Oja̱ ya. \v 12 Mɛ̱nte mmat'Oja̱ ra̱ Saulo p'ʉya, nu̱p'ʉ i̱ nu̱, bi zøn'a̱ n'na ra̱ n'yohʉ p'ʉ ha 'bʉi ni̱ hu̱ ngue ra̱ Ananías. Bi̱ nu̱ ngue bi yʉt'a̱mbo, bi japrá̱ 'yɛ p'ʉ ja rá̱ ya̱ para ngue di̱ nzø yø dä. \p \v 13 Nu̱'mø mi̱ 'yø'a̱ ra̱ hya̱ sihra̱ Ananías, bi 'yɛ̱na̱: \p ―Ague grá̱ Hmu̱, xa̱ngu̱ ra̱ nts'o dí øcä xa̱ 'yø'na̱ ra̱ Saulo ngue di ʉnyø ja̱'i̱ nu̱'ʉ ɛ̱c'ɛ̱i̱'i̱ p'ʉ Jerusalén. \v 14 A nu̱yá, bá̱ äpra̱ sʉcua̱ yø hmu̱ yø mmäcja̱ ya, ngue bá̱ ɛ̱cua ngue nu̱'ʉ yø ja̱'i̱ nzo'i, gä da̱ du̱t'i̱ da̱ zits'i. \p \v 15 Pɛ ra̱ Hmu̱ Jesús bi 'yɛ̱mbra̱ Ananías: \p ―Ni̱ mahma̱. Porque nu̱na̱ ra̱ n'yohʉ na̱, ya xtá̱ huanhnä na̱ ngue da̱ xihyø ja̱'i̱ te'ogui. Da̱ xihyø ja̱'i̱ rá̱ m'mʉ'a̱ n'nanni̱ yø nación, 'nɛ̱p'ʉ ha 'bʉhyø da̱st'abi da̱ ma̱ te'ogui, 'nɛ̱p'ʉ 'bʉhyø judío da̱ xifi te'ogui. \v 16 Nu̱gä ga̱ u̱ti̱ hague ngu̱ ga̱ngu̱ ra̱ n'ʉ da̱ thogui conná̱ ngueque. \p \v 17 Nu̱na̱ ra̱ Ananías bi̱ map'ʉ ja ra̱ ngu̱ ma̱mbí 'bʉhra̱ Saulo. Mi̱ yʉt'a̱mbo p'ʉya, bi japrá̱ 'yɛ p'ʉ ja rá̱ ya̱ ra̱ Saulo, bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Ague ma̱ zi cu̱'i̱ Saulo, nu̱na̱ ra̱ Hmu̱ Jesús bá̱ zo'i p'ʉ ja ra̱ 'yu̱, xpá̱ mmɛnngä ya ngue da̱ zä di̱ nzø ni̱ dä, 'nɛ̱ gui̱ n'youi ra̱ Espíritu Santo ―bi 'yɛ̱mbi̱. \p \v 18 'Bexque'a̱ bi̱ nzø yø dä ra̱ Saulo p'ʉya. Bi hyø'ʉ ɛ̱na̱ yø xihua̱ mi̱ ja yø dä. Bi̱ nxixya̱ p'ʉya. \v 19 Mi̱ nsi̱hmɛ̱ p'ʉya, ma̱hømbi hya̱ ra̱ ts'ɛdi. Bá̱ m'mʉhma̱ njammi̱ pa p'ʉ 'bʉhyø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ p'ʉ Damasco. \s1 Ra̱ Saulo bi̱ ma̱mbrá̱ hya̱ Oja̱ p'ʉ Damasco. \p \v 20 Bi dʉ'mi̱ bi̱ ma̱nna̱ hya̱ ra̱ Saulo p'ʉ ja yø ni̱ja̱ di̱ mpɛti yø judío p'ʉya. I xihyø ja̱'i̱ ngue ra̱ Jesús, gue'a̱ rá̱ Ts'ʉnt'ʉ Oja̱'a̱. \v 21 Nu̱ya gätho yø ja̱'i̱ øde te mma̱mp'ʉya, di 'yøtho, di̱ n'yɛ̱mbi̱: \p ―¿Ua hi̱nga̱ guehna̱ ra̱ n'yohʉ 'bʉ'a̱ Jerusalén, nu̱na̱ t'ɛ̱mbi̱ sʉhyø ja̱'i̱ ɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Jesús? Hua̱ngui̱ gue'a̱ ni̱ 'yɛ̱cua'a̱ ya ngue da̱ du̱t'ʉ to da̱ di̱ni̱, da̱ zispa̱bi̱ yø hmu̱ yø mmäcja̱. \p \v 22 Pɛ ma̱n'na ni̱ hya̱dra̱ ts'ɛdi ra̱ Saulo ngue mma̱nna̱ hya̱. I u̱tyø ja̱'i̱ te mma̱mp'ʉ ja ra̱ Ma̱ca̱ Libro, ngue ra̱ Jesús guehna̱ ra̱ Cristo xa̱ 'yɛ̱x'Oja̱ ngue di̱ nda̱st'abi na̱. Asta̱ hi̱ngui̱ pa̱di̱ te da̱ 'yøtyø judío mi̱ 'bʉ'a̱ Damasco. \s1 Bi pongra̱ nda̱te yø judío na̱ ra̱ Saulo. \p \v 23 Mi̱ ma ya'atho yø pa p'ʉya, bi̱ nhɛca̱hya̱ yø judío ngue xta̱ hyo ra̱ Saulo. \v 24 Nu̱'ʉ yø hyote, i fähyø goxthi ngue ra̱ neni̱hni̱ ngue da̱ hyo 'mø bi thop'ʉ. Pɛ mi̱ mmɛ̱ya'a̱ te fɛnnba̱bi̱ ra̱ Saulo. \v 25 Nu̱'mø mi̱nxu̱i̱ p'ʉya, nu̱ya yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ bi 'yɛ̱t'a̱ n'na ra̱ canasta na̱ ra̱ Saulo. I ca̱mbʉ ja ra̱ ja̱do di thɛsra̱ neni̱hni̱. Bi bømp'ʉya. \s1 Ra̱ Saulo bi̱ ma Jerusalén. \p \v 26 Nu̱na̱ ra̱ Saulo, mi̱ zøn'a̱ Jerusalén, bi̱ ne xtí̱ mpɛnhui'ʉ yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ mi̱ 'bʉp'ʉ. Pɛ gä su̱ 'mø mi̱ nu̱, porque ɛ̱mbi̱ ngue hi̱mma̱ jua̱ni̱ ra̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ na̱ ra̱ Saulo. \v 27 Nu̱na̱ ra̱ Bernabé go bi zixra̱ Saulo p'ʉ 'bʉhyø representante ra̱ Cristo na̱. Go bi̱ ma̱nna̱ p'ʉya ha bi̱ njap'ʉ i̱ nu̱ ra̱ Saulo p'ʉ ja ra̱ 'yu̱ na̱ ra̱ Hmu̱ Jesús. Bi̱ ma̱ ha bi̱ nja ngue bi zofo. Gue'a̱ i hya̱ ra̱ ts'ɛdi ra̱ Saulo ngue bi̱ ma̱mp'ʉ Damasco hanja na̱ ra̱ Jesús. \v 28 Nu̱p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Jerusalén, 'dap'ʉ 'yohʉ'ʉ yø representante na̱ ra̱ Saulo. Nu̱p'ʉ ni̱ ma yø representante, ja ni̱ map'ʉ ra̱ Saulo. \v 29 Nu̱na̱ ra̱ Saulo bi hya̱ ra̱ ts'ɛdi ngue mma̱ hanja na̱ ra̱ Hmu̱ Jesús. Di̱ nju̱'ma̱hya̱ 'mø ya̱ui ya yø judío ga̱ ya̱ ra̱ hya̱ ngue ra̱ griego. Pɛ nu̱ya̱ yø judío ya, i̱ nne da̱ hyo ra̱ Saulo. \v 30 Mi̱ mmɛ̱ya yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ p'ʉya ngue nne da̱ tho ra̱ Saulo. Bi zixpʉya, i̱ ma Cesarea ja bi thøp'ʉ. Ya bi̱ masɛ p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Tarso na̱ ra̱ Saulo p'ʉya. \p \v 31 Ya 'bʉmma̱nho gätho yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ rá̱ m'mʉp'ʉ ja ra̱ häi Judea, da̱ guep'ʉ Galilea, da̱ guep'ʉ Samaria. Ma̱n'na ni̱ hya̱dra̱ ts'ɛdi'ʉ rá̱ m'mʉp'ʉ. I 'bʉi ngue su̱prá̱ xu̱di̱ Oja̱, 'nɛ̱ fäxra̱ Espíritu Santo. Ma̱n'na ma̱ni̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱tho mi̱'da yø ja̱'i̱. \s1 Bi t'øthe ra̱ Eneas. \p \v 32 Bi̱ n'yo ra̱ Bɛdu ngue bi zɛngua yø cu̱. Xquet'a̱ bi̱ ma bí zɛngua'ʉ yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ rá̱ m'mʉp'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Lida. \v 33 Nu̱'a̱ ra̱ hni̱ni̱'a̱ p'ʉya, bi di̱mp'ʉ n'na ra̱ n'yohʉ ni̱ hu̱ ngue ra̱ Eneas. Ya nhya̱to jɛya mi̱ oxrá̱ t'ots'i, porque mi̱ tu̱dyø gua. \v 34 Nu̱na̱ ra̱ Bɛdu bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Ague Eneas, da̱ 'yøthe'i ra̱ Jesucristo ya. Da̱mi̱ nangui̱, pɛs'ni̱ fi̱di̱. \p Nu̱na̱ ra̱ därquɛ̱hi̱ 'bexpi̱ nangui̱. \v 35 Nu̱'ʉ yø mmɛ̱ngu̱ Lida 'nɛ̱'ʉ yø mmɛ̱ngu̱ Sarón mi̱ nu̱ ngue bi zä ra̱ Eneas. Bi hyɛp'ʉ yø nyogui nt'ɛ̱c'ɛ̱i̱ p'ʉya, bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Hmu̱ Jesús. \s1 Bi bɛ̱nna̱te ra̱ Dorcas. \p \v 36 Nu̱p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Jope mi̱ 'bʉp'ʉ n'na ra̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue ra̱ xisu ma̱ni̱ hu̱ ngue ra̱ Tabita. Ra̱ hya̱ ngue ra̱ griego p'ʉya, gui hu̱ti̱ ngue ra̱ Dorcas. Nu̱na̱ ra̱ xisu na̱, mɛ̱nte ra̱ pa bi̱ m'mʉi bi 'yøtra̱ nho, i fäxyø ja̱'i̱ hi̱n'yʉ te da̱ hyoni̱. \v 37 Mi̱ 'yɛ̱'a̱ n'na ra̱ pa p'ʉya, nu̱na̱ ra̱ Dorcas bi hyɛ̱nni̱, pɛ bi du̱ p'ʉya. Nu̱'mø mi̱ 'betra̱ ánima, bi 'bɛp'ʉ ja n'na ra̱ cuarto bí ja ma̱yá̱ ra̱ tøca̱ngu̱. \v 38 Nu̱p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Lida ja mi̱ du̱p'ʉ ra̱ Dorcas, querpʉtho bí ja ra̱ hni̱ni̱ Jope ma̱mbi 'bʉhra̱ Bɛdu. Nu̱'mø mi̱ ba̱hyø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ p'ʉya ngue bí 'bʉp'ʉ Jope ra̱ Bɛdu, n'na zihma̱ntho bi̱ mɛnhni̱ yo nc'ɛ̱i̱ ngue bá̱ si ra̱ Bɛdu. \p \v 39 Nu̱'mø mi̱ zømp'ʉ bí 'bʉhra̱ Bɛdu'ʉ yø nzite p'ʉya, 'bexpa̱ ɛ̱hra̱ Bɛdu. Mi̱ zøp'ʉ ja ra̱ ngu̱ ra̱ Bɛdu p'ʉya, bi ts'ixpʉ ja ra̱ cuarto ma̱ya̱ bí 'bɛnna̱ ánima. Xøgue di̱ mäs'yø 'danxu̱ p'ʉ 'bɛni̱ ngue zoni̱. Bi t'u̱tra̱ Bɛdu'ʉ yø tu̱hu̱ 'nɛ̱hyø vestido mi̱ ør'mø mi̱ 'bʉhra̱ Dorcas. \v 40 Nu̱na̱ ra̱ Bɛdu p'ʉya, bi xihyø ja̱'i̱ ngue gä da̱ bøn'a̱thi. Bi̱ nda̱ntyøhmu̱ p'ʉya, bi̱ mat'Oja̱. Mɛ̱nte hɛ̱tra̱ ánima na̱ ra̱ Bɛdu p'ʉya, bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Ague Tabita, da̱mi̱ nangui̱ ―bi 'yɛ̱mbi̱. \p Bi̱ nzø yø dä ra̱ ánima p'ʉya, bi hyɛ̱tra̱ Bɛdu, bi̱ nangui̱ bi̱ mi̱. \v 41 Nu̱na̱ ra̱ Bɛdu, bi bɛnnba̱ rá̱ 'yɛ ra̱ Dorcas ngue bi xots'i. Mi̱ xoxpʉya, bi̱ ma ma̱cʉt'i mbo yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ conyø 'danxu̱ ngue bi däpi, pɛ ya i te. \v 42 Bi fa̱di̱ gä ra̱ hni̱ni̱ Jope na̱ ra̱ hya̱ na̱ p'ʉya. Ja̱na̱ngue xa̱ngu̱ yø ja̱'i̱ bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Hmu̱ Jesús. \v 43 Nu̱na̱ ra̱ Bɛdu p'ʉya, ya'atho yø pa bá̱ m'mʉp'ʉ Jope ja rá̱ ngu̱ n'na ra̱ hyu̱xfani̱ xquet'a̱ ni̱ hu̱ ngue ra̱ Simu̱. \c 10 \s1 Bi̱ nya̱ui ra̱ Bɛdu ra̱ Nɛyo. \p \v 1 Nu̱p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Cesarea, mi̱ 'bʉp'ʉ n'na ra̱ n'yohʉ ni̱ hu̱ ngue ra̱ Nɛyo. Ma̱rá̱ capita na̱ ra̱ n'yohʉ na̱, rá̱ hmu̱ n'na 'bʉi yø soldado ni̱ hu̱ ngue ra̱ Italiano. \v 2 Nu̱na̱ ra̱ n'yohʉ na̱, gä tha̱nne Oja̱'ʉ 'bʉp'ʉ ja rá̱ ngu̱, 'nɛ̱ gä su̱prá̱ xu̱di̱ Oja̱. Xquet'a̱ xa̱ngu̱ ra̱ mɛ̱nyu̱ ma̱di̱ u̱ni̱ ngue fäxyø judío. 'Nɛ̱ za̱nt'a̱ mmat'Oja̱. \v 3 N'na ra̱ pa p'ʉya comma̱ hyu̱ nde, bi̱ mpä rá̱ nthandi̱ ra̱ Nɛyo tengu̱tho 'mø di 'ui̱. Bi̱ nu̱ xa̱nho ngue n'na rá̱ anxɛ Oja̱ bi yʉrbʉ ha 'bʉi, bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Ague Nɛyo ―bi 'yɛ̱mbi̱. \p \v 4 Bi hyɛ̱tra̱ anxɛ ra̱ Nɛyo p'ʉya, pɛ bi̱ nsu̱. Bi 'yännbʉya, bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―¿Tema̱ hya̱, grá̱ Hmu̱? \p Mi̱ da̱hra̱ anxɛ p'ʉya, bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―I̱ nnu̱ ma̱nho Oja̱ ngue guí̱ mmat'Oja̱ 'nɛ̱ nnu̱ ma̱nho te guí øt'e ngue guí fäxyø ja̱'i̱ hi̱n'yʉ te da̱ hyoni̱. \v 5 A nu̱yá, da̱mi̱ 'yɛt'i to da̱ si ra̱ Simu̱ bí 'bʉ'a̱ Jope, nu̱na̱ ga̱ ts'ofo ngue i Bɛdu. \v 6 Nu̱na̱ ra̱ Bɛdu, 'bʉp'ʉ ja rá̱ ngu̱ ra̱ hyu̱xfani̱ nu̱na̱ xquet'a̱ i Simu̱. I ja rá̱ ngu̱ p'ʉ ja rá̱ nnengui ra̱ ja̱the. Nu̱na̱ go da̱ xi'i te 'bɛ'a̱ ja ngue guí 'yø'na̱ ―bi 'yɛ̱mbi̱. \p \v 7 Mi̱ ma ra̱ anxɛ p'ʉya, nu̱na̱ ra̱ Nɛyo bi zonhni̱ yoho yø mɛfi 'nɛ̱ n'na ra̱ soldado. Nu̱na̱ ra̱ soldado, rá̱ n'youi ra̱ Nɛyo ngue xquet'a̱ 'nɛ̱hna̱ mi̱ tha̱nne Oja̱ na̱. \v 8 Bi xifi te xi̱ nu̱ p'ʉya. M'mɛfa p'ʉya, bi̱ mɛnhyø nzite p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Jope. \p \v 9 Mi̱ hyaxpʉya, ya ni̱ 'yo ra̱ 'yu̱ yø nzite, ni̱ ma da̱ zømp'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱. Comma̱ hu̱xyadi p'ʉya. Nu̱na̱ ra̱ Bɛdu bi̱ nexma̱ xøts'e ra̱ ngu̱ ngue da̱ mat'Oja̱ \v 10 Nu̱na̱ ra̱ Bɛdu p'ʉya bi̱ ntu̱ ma̱nthu̱hu̱. Mɛ̱nte ma̱hojpi te da̱ zi, bi̱ mpä rá̱ nthandi̱ tengu̱tho 'mø di 'ui̱. \v 11 Bi̱ nu̱ ngue bá̱ xohra̱ c'amma̱hɛ̱ts'i̱. Bá̱ ca̱cua häi n'na ra̱ manta xa̱nnoho, bá̱ nthu̱t'i̱ yø ts'a̱t'i̱. \v 12 Nu̱p'ʉ ja ra̱ u̱lu p'ʉya, bá̱ ca̱p'ʉ xa̱ngu̱ yø zu̱'ɛ̱ ngue ja goho yø gua. Bá̱ ca̱p'ʉ yø c'ɛ̱ya̱, bá̱ ca̱p'ʉ yø ts'i̱nts'ʉ. \v 13 Bi 'yøhra̱ Bɛdu p'ʉya ngue ts'ofo, bi t'ɛ̱mbi̱: \p ―Ague Bɛdu, da̱mi̱ nangui̱. Guí hyo yø zu̱'ɛ̱ 'bʉcua n'namhma̱ gui sa. \p \v 14 Mi̱ da̱hra̱ Bɛdu p'ʉya, bi 'yɛ̱na̱: \p ―Hi̱n'na̱ grá̱ Hmu̱. Porque hi̱nja̱m'mø xtá̱ sigä n'na ra̱ cosa nu̱'a̱ hi̱n'yʉ rá̱ nt'ɛ̱di̱ ga̱ si, ogue xa̱nts'o ―bi 'yɛ̱mbi̱. \p \v 15 Nu̱'a̱ bi ya̱ ma̱ya̱ p'ʉya, ma̱hømbi̱ zofo, bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Nu̱'a̱ mma̱n'Oja̱ ngue xa̱nho, 'yo gni̱ hu̱ti̱ ngue xa̱nts'o'a̱. \p \v 16 Nhyu̱ ndi̱ bi 'yøhra̱ Bɛdu ngue ts'ofo. M'mɛfa p'ʉya, bi̱ mengra̱ manta, i̱ ma ma̱hɛ̱ts'i̱. \v 17 Pɛ ra̱ Bɛdu hi̱ngui̱ pa̱di̱ te da̱ 'yøt'e. Di̱ n'yomfɛ̱ni̱ hanja te ga̱ mbøn'a̱ bi̱ nu̱. Bi zøp'ʉ ja ra̱ goxthi'ʉ yø nzite ra̱ Nɛyo p'ʉya. Ya xpí̱ n'änni̱ hapʉ ja rá̱ ngu̱ ra̱ Simu̱. \v 18 Bi 'yänni̱ ngue'mø di 'bʉp'ʉ n'na ra̱ n'yohʉ ni̱ hu̱ ngue ra̱ Simu̱ 'nɛ̱ i Bɛdu. \v 19 Mɛ̱nte sodrá̱ mmʉi ra̱ Bɛdu'a̱ te xi̱ nu̱ p'ʉya, ra̱ Espíritu Santo bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―'Bäcua ja ra̱ goxthi hyu̱ yø n'yohʉ hon'i̱. \v 20 Ga̱ 'yo, da̱mi̱ ca̱i̱. 'Yo guí yobɛ̱ni̱ ngue guí̱ mmɛ, porque nu̱gä go xtá̱ ɛt'ä'ʉ. \p \v 21 Nu̱na̱ ra̱ Bɛdu p'ʉya, n'na zihma̱ntho bi ga̱i̱. Bi̱ ma bá̱ nya̱ui'ʉ yø nzite ra̱ Nɛyo bi zøhø. Bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Dí 'bʉcä ua n'yø, masque go guí hongüi. ¿Tema̱ hya̱ gni̱ 'yɛ̱hmi̱? \p \v 22 Nu̱ yø nzite p'ʉya bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Nu̱'a̱ ra̱ capita ni̱ hu̱ ngue ra̱ Nɛyo xpá̱ mmɛnnga̱he ngue ga̱ sixa̱he. Nu̱na̱ ra̱ Nɛyo, guehna̱ n'na ra̱ hoga̱ n'yohʉ ngue su̱prá̱ xu̱di̱ Oja̱. 'Nɛ̱ nnu̱ ma̱nho gätho yø judío na̱. I mma̱ ngue bi zø'a̱ n'na rá̱ ma̱ca̱ anxɛ Oja̱ p'ʉ ha 'bʉi, bi xifi ngue da̱ pɛnhni̱ to da̱ zixa̱'i̱, para ngue da̱ 'yø'a̱ ra̱ hya̱ ja ngue gui̱ mma̱ ―bi 'yɛ̱mbi̱. \p \v 23 Nu̱na̱ ra̱ Bɛdu p'ʉya, bi cʉt'a̱mbo'ʉ yø nzite ngue di̱ n'oxi. Mi̱ hyaxpʉya, bi̱ mähä ya yø nzite. 'Nɛ̱ bi̱ mähä mi̱'da yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue yø mmɛ̱ngu̱ Jope. \p \v 24 Rá̱ yo pa p'ʉya, bi zøn'a̱ Cesarea. Nu̱na̱ ra̱ Nɛyo, ya mi̱ ndø'ma̱te p'ʉ ja rá̱ ngu̱. Ya xi pɛtyø mɛ̱ni̱ conyø amigo di̱ nsixui. \v 25 Mi̱ zøhra̱ Bɛdu, 'bexpa̱ nangra̱ Nɛyo ngue bi̱ nzɛnguaui. Bi̱ nda̱ntyøhmu̱ p'ʉya ngue nne xta̱ nda̱nne. \v 26 Pɛ ra̱ Bɛdu bi xihra̱ Nɛyo ngue da̱ nangui̱. Bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Da̱mi̱ nangui̱. Nu̱gä xquet'a̱ drá̱ ja̱'i̱thogä tengu̱tho'i. \p \v 27 Mɛ̱nte ya̱ui p'ʉya, bi yʉt'a̱mbo ra̱ ngu̱. Bi̱ nu̱ ngue xa̱ngu̱ yø ja̱'i̱ 'bʉp'ʉ xi̱ mpɛti. \v 28 Ra̱ Bɛdu p'ʉya bi 'yɛ̱mbyø ja̱'i̱: \p ―Guí pa̱hmʉ ngue n'na ra̱ judío, hi̱ngui̱ nneprá̱ nt'ɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue di̱ n'amigoui n'na ra̱ 'dan'yo ja̱'i̱, ni̱ xi̱nga̱ gue'a̱ ngue da̱ yʉrbʉ ja rá̱ ngu̱. Pɛ Oja̱, ya xa̱ xiqui ngue hi̱njonni̱ ja̱'i̱ ga̱ ɛ̱mbi̱ ngue hi̱ngui̱ sä ga̱ nya̱'be, ogue ga̱ ɛ̱mbi̱ ngue xa̱nts'o. \v 29 Ja̱na̱ngue nu̱'mø ma̱mbá̱ ts'igui, hi̱nte dá̱ ma̱, sinoque n'na zihma̱ntho dá̱ ɛ̱hɛ̱. A nu̱yá, dí̱ nne ga̱ pa̱di̱ te guí zoqui. \p \v 30 Mi̱ da̱hra̱ Nɛyo p'ʉya, bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Ya rá̱ gʉpa ya, comma̱ tengu̱tho ra̱ ora ja p'ʉya, ya mmap'ʉ comma̱ hyu̱ nde. Hi̱m ma̱rá̱ nsi̱hmɛ̱'a̱ ra̱ ora'a̱. Mɛ̱nte dí̱ mmat'Oja̱ ua ja ma̱ ngu̱, bi̱ mpä ma̱ nthandi̱ tengu̱tho 'mø gdi 'ui̱. Dá̱ nu̱gä n'na ra̱ n'yohʉ bi zøcua, di yoxni̱ rá̱ he. \v 31 Bi 'yɛ̱ngui̱: “Ague Nɛyo, nu̱'a̱ ni̱ mhmat'Oja̱ guí øt'e, i ø Oja̱'a̱. \v 32 Da̱mi̱ 'yɛt'i to da̱ si n'na ra̱ n'yohʉ ni̱ hu̱ ngue ra̱ Simu̱ 'nɛ̱ i Bɛdu. Bí 'bʉp'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Jope. I säya p'ʉ ja rá̱ ngu̱'a̱ xquet'a̱ ni̱ hu̱ ngue ra̱ Simu̱. Ra̱ hyu̱xfani̱'a̱ ra̱ n'yohʉ, 'bʉp'ʉ ja rá̱ nnengui ra̱ ja̱the. Nu̱'mø bi zøcua'a̱ p'ʉya, go da̱ xi'i hanja'a̱”, bi 'yɛ̱ngui̱. \v 33 Ja̱na̱ngue dá̱ pɛnhnä p'ʉ te'o da̱ si'i. Ya xa̱nho ngue xcuá̱ ɛ̱hɛ̱. A nu̱yá, gätho dí 'bʉcähe ua ja rá̱ hmi̱ rá̱ dä Oja̱ ya. Dí̱ nne ga̱ øcähe te gäma̱ hya̱ di 'bɛp'a̱'i̱ Oja̱ gui xicje ―bi 'yɛ̱mbi̱. \s1 Ra̱ Bɛdu bi xihra̱ hya̱ yø ja̱'i̱ 'bʉp'ʉ ja rá̱ ngu̱ ra̱ Nɛyo. \p \v 34 Mi̱ nya̱ ra̱ Bɛdu p'ʉya, bi 'yɛ̱na̱: \p ―A nu̱yá, dí ha̱xä njua̱ni̱ ya ngue Oja̱ hi̱njongui̱ ɛn'a̱. \v 35 Sinoque i̱ nnu̱ ma̱nho hønt'o bi zä ma̱ja̱'i̱ 'bʉcua ja ra̱ xi̱mhäi ngue su̱prá̱ xu̱di̱ 'nɛ̱ øtra̱ nho. \v 36 Nu̱na̱ Oja̱ bi zohyø judío, bá̱ pɛnnba̱bi̱ ra̱ hoga̱ 'da'yo hya̱ ngue di̱ nhojpa̱ui yø ja̱'i̱ conná̱ nguehra̱ Jesucristo. 'Nɛ̱ guehna̱ nnøpa̱ hmu̱ gätho yø ja̱'i̱ na̱ya. \v 37 Nu̱'a̱hʉ guí pa̱hmʉ te bá̱ njap'ʉ Galilea 'nɛ̱cua Judea 'mø mi̱ ma̱nna̱ hya̱ ra̱ Xuua bi 'yøtra̱ nxixya̱. \p \v 38 Guí pa̱hmʉ ngue nu̱na̱ Oja̱, bá̱ pɛnnba̱bi̱ ra̱ Espíritu Santo ra̱ Jesús nu̱na̱ ra̱ mmɛ̱ngu̱ Nazaret, ngue bi ha̱tra̱ ts'ɛdi da̱ 'yøtra̱ nho p'ʉ di̱ ma. Bi 'yøthe gätho yø ndu̱nthi̱ ma̱di ʉnna̱ zithu̱. Bi zä bi 'yøt'e tengu̱ na̱ ra̱ hya̱ na̱, porque n'youi Oja̱. \v 39 A nu̱gähe ya, da̱di jagähe ma̱jua̱ni̱ te gä bi 'yøtra̱ Jesús, tengu̱tho te bi 'yørbʉ ja ra̱ xɛqui rá̱ njap'ʉ Judea 'nɛ̱p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Jerusalén. M'mɛfa p'ʉya, bi̱ ma ma̱cuati ra̱ pont'i̱ ngue ja bi du̱p'ʉ. \v 40 Pɛ nu̱na̱ Oja̱, bi japi bi bɛ̱nna̱te'a̱ rá̱ hyu̱ pa. Bi̱ nepe ngue ma̱høndá̱ nu̱he 'mø ya xi bɛ̱nna̱te. \v 41 Hi̱nque masque gätho yø ja̱'i̱ bi̱ nu̱ 'mø mi̱ bɛ̱nna̱te ra̱ Jesús, sinoque go dá̱ nu̱gähe. Ya m'mɛt'o xpí zän'Oja̱ ngue ga̱ jahe ma̱jua̱ni̱ p'ʉ bi bɛ̱nna̱te ra̱ Jesús. Nu̱gähe p'ʉya, 'dap'ʉ dá̱ nsi̱hmɛ̱he 'mø mi̱ bɛ̱nna̱te p'ʉ ma̱nt'ägui. \v 42 'Nɛ̱ gue'a̱ bi 'bɛjpa̱he'a̱ ngue ga̱ japähe ma̱jua̱ni̱ yø ja̱'i̱, ngue nu̱na̱ ra̱ Jesús guehna̱ bá̱ ɛ̱x Oja̱ ngue di̱ nda̱st'abi na̱, ngue da̱ hya̱spa̱ ra̱ güɛnda'ʉ i te 'nɛ̱'ʉ xa̱ndu̱. \v 43 Nu̱na̱ ra̱ Jesús, guehna̱ bi̱ ma̱ gätho yø pønga̱hya̱ Oja̱ na̱, ngue nu̱ to gätho da̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ na̱, di̱ mpu̱nnba̱ yø ts'oqui conná̱ nguehna̱. \s1 Ba̱ 'bɛnnba̱bi̱ ra̱ Espíritu Santo yø ja̱'i̱ hi̱ngyø judío. \p \v 44 Tobe di ya̱hni̱tho ra̱ Bɛdu 'mø mi̱ zøhra̱ Espíritu Santo p'ʉ 'bʉhyø ja̱'i̱ mi̱ øxra̱ hya̱ mma̱nna̱ Bɛdu. \v 45 Nu̱'ʉ yø judío xí 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ m'mɛt'o ra̱ Jesús bá̱ n'youi ra̱ Bɛdu ngue di hyʉni̱, di 'yøtho'ʉ p'ʉya, ngue 'nɛ̱'ʉ yø ja̱'i̱ hi̱ngyø judío bá̱ 'bɛnnba̱bi̱ ra̱ Espíritu Santo. \v 46 Mbønɛ̱qui̱ xa̱nho, porque øde ngue n'nan'yo ra̱ hya̱ ga̱ ya̱'ʉ 'bʉp'ʉ. 'Nɛ̱ øde ngue ɛ̱spa̱bi̱ Oja̱. \v 47 Bi 'yɛ̱nna̱ Bɛdu p'ʉya: \p ―Xiya, ¿ua hi̱nda̱ zä di̱ nxixya̱ ya yø ja̱'i̱ bá̱ 'bɛnnba̱bi̱ ra̱ Espíritu Santo ya, tengu̱tho bi̱ njacjʉ m'mɛt'o? ―bi 'yɛ̱na̱. \p \v 48 Bi xihyø ja̱'i̱ p'ʉya ngue bi̱ ma ma̱xixya̱bi̱, gue'a̱ di fa̱di̱ ngue ɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Jesucristo'a̱. M'mɛfa p'ʉya, ya hi̱mma̱ thøgue ra̱ Bɛdu, xihyø ja̱'i̱ ngue di̱ m'mʉp'ʉ njammi̱ pa. \c 11 \s1 Ra̱ Bɛdu bi däpra̱ güɛnda yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ p'ʉ ja Jerusalén. \p \v 1 Nu̱ya yø representante ra̱ Cristo co 'nɛ̱'ʉ mi̱'da yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ rá̱ m'mʉp'ʉ Judea, bi 'yøde ngue 'nɛ̱'ʉ hi̱ngyø judío ya xí ɛ̱c'ɛ̱i̱bi̱ rá̱ hya̱ Oja̱. \v 2 Nu̱'mø mi̱ zønna̱ Bɛdu p'ʉ Jerusalén, bi̱ mbøcuɛ 'da yø judío ngue ya ma̱yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱. \v 3 Bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―¿Hanja ngue gá̱ sømp'ʉ 'bʉhyø ja̱'i̱ hi̱ngyø judío, 'nɛ̱ 'dap'ʉ gá̱ nsi̱hmɛ̱ui? ―bi 'yɛ̱mbi̱. \p \v 4 Nu̱na̱ ra̱ Bɛdu p'ʉya, bi dä ra̱ güɛnda te gä xi̱ nja, bi 'yɛ̱na̱: \p \v 5 ―Nu̱'mø da̱mbí 'bʉcä p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Jope, ma̱ mat'Oja̱gä p'ʉya. Bi̱ mpähma̱ nthandi̱ tengu̱tho 'mø gdi 'ui̱. Dá̱ nu̱gä n'na ra̱ manta xa̱nnoho bí ga̱hma̱ya̱, ba̱ nthu̱t'i̱ ngoho ma̱ts'a̱t'i̱. Bi zøp'ʉ dí 'bʉi. \v 6 Nu̱'mø ma̱ hɛ̱tä p'ʉya, dá̱ nu̱ te 'bɛ'a̱ cʉmbo. Dá̱ nu̱ ngue bá̱ cʉp'ʉ yø zu̱'ɛ̱ ja goho yø gua, bá̱ cʉp'ʉ yø zate, bá̱ ca̱p'ʉ yø c'ɛ̱ya̱, bá̱ cʉp'ʉ yø ts'ints'ʉ. \v 7 Dá̱ øcä p'ʉya ngue nzoqui bi 'yɛ̱ngui̱: “Ague Bɛdu, da̱mi̱ nangui̱. Guí hyo yø zu̱'ɛ̱ 'bʉcua n'namhma̱ gui sa”, bi 'yɛ̱ngui̱. \v 8 Nu̱gä p'ʉya dí ɛ̱mbi̱: “Hi̱n'na̱ grá̱ Hmu̱. Porque hi̱nja̱m'mø xtá̱ sigä n'na ra̱ cosa nu̱'a̱ hi̱n'yʉ rá̱ nt'ɛ̱di̱ ga̱ si, ogue xa̱nts'o”, dí ɛ̱mbi̱. \v 9 Nu̱'a̱ nzojpʉya, ma̱hømbi 'yɛ̱ngui̱: “Nu̱'a̱ mma̱n'Oja̱ ngue xa̱nho, 'yo gni̱ hu̱ti̱ ngue xa̱nts'o'a̱”, bi 'yɛ̱ngui̱. \v 10 Nhyu̱ ndi̱ bi zoqui ngue ngu̱'a̱ xiqui. 'Bextá̱ nu̱gä p'ʉya ngue bi̱ mengra̱ manta, i̱ ma ma̱hɛ̱ts'i̱. \v 11 Nu̱'a̱ ra̱ ora'a̱ p'ʉya, nu̱p'ʉ ja ra̱ ngu̱ nmi̱ 'bʉi, bi zøn'i̱ hyu̱ nc'ɛ̱i̱ xi̱ nɛ̱xa̱ Cesarea, ni̱ ma da̱ sigui. \v 12 Ra̱ Espíritu Santo p'ʉya, bi xiqui ngue hi̱nga̱ nyobɛ̱ni̱, ga̱ mmɛ'be'ʉ yø n'yohʉ bi zøhø ngue sixqui. Xquet'a̱ dá̱ mäcähe ya 'dato ma̱ zi cu̱hʉ 'bʉcua. Gä dá̱ cʉt'ähe p'ʉ ja rá̱ ngu̱ n'na ra̱ n'yohʉ ngue ra̱ mmɛ̱ngu̱ Cesarea. \v 13 Nu̱na̱ ra̱ n'yohʉ p'ʉya, bi xicje ha bi̱ nja ngue bi̱ nu̱ n'na ra̱ anxɛ bi zøp'ʉ ja rá̱ ngu̱. Ra̱ anxɛ p'ʉya bi 'yɛ̱mbi̱: “Da̱mi̱ 'yɛt'i to da̱ si n'na ra̱ n'yohʉ ni̱ hu̱ ngue ra̱ Simu̱, 'bʉp'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Jope, nu̱'a̱ xquet'a̱ ja ma̱n'na ra̱ thu̱hu̱ ni̱ hu̱ ngue ra̱ Bɛdu. \v 14 Nu̱na̱ ra̱ Bɛdu, go da̱ xi'i na̱ ha di̱ njap'ʉ gdi̱ nya̱ni̱, co 'nɛ̱'ʉ 'bʉp'ʉ ja ni̱ ngu̱”, bi 'yɛ̱mbi̱. \v 15 Pɛ høntho dá̱ fʉdi dá̱ xicä ra̱ hya̱ yø ja̱'i̱ p'ʉya, 'bexque'a̱ bá̱ 'bɛnnba̱bi̱ ra̱ Espíritu Santo, tengu̱tho bi̱ njacjʉ m'mɛt'o. \v 16 Bi zo ma̱ mmʉigä p'ʉya ngue ngu̱na̱ ra̱ hya̱ bi̱ ma̱n'a̱ m'mɛt'o ra̱ Hmu̱ Jesús, bi 'yɛ̱na̱: “Ra̱ Xuua bi 'yøtra̱ nxixya̱ conna̱ dehe'a̱. Pɛ nu̱'a̱hʉ, ra̱ Espíritu Santo di ha̱'a̱hʉ ra̱ ts'ɛdi”, bi 'yɛ̱na̱. \v 17 Pɛ xi'mø ngue bi̱ ne Oja̱ ngue bi japyø ja̱'i̱ tengu̱tho bi jacjʉ 'mø ma̱ ɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ ra̱ Hmu̱ Jesucristo, ¿ua da̱ zä ga̱ täjpa̱gä'a̱ te nne da̱ 'yøt'a̱ Oja̱ p'ʉya? \p \v 18 Nu̱ya yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ mi̱ 'bʉp'ʉ Jerusalén, mi̱ zä mi̱ 'yøhya yø hya̱ bi̱ ma̱nna̱ Bɛdu, ma̱mbi̱ nsäyatho. Bi 'yɛ̱mp'ʉya: \p ―Ma̱guesɛ na̱ Oja̱, ngue xquet'a̱ 'nɛ̱'ʉ hi̱ngyø judío bi̱ ne Oja̱ ngue bi hyɛp'ʉ ra̱ nts'o, 'nɛ̱ bi tocabi ra̱ 'da'yo te para za̱ntho. \s1 Yø mmɛ̱ngu̱ Antioquía bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Jesucristo. \p \v 19 Bi 'yɛ̱mmɛ̱i̱ bi ts'ʉhyø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ 'mø mi̱ tho ra̱ Teba. Nu̱'ʉ bi 'dagui, i̱ mpa 'da asta̱ Fenicia, asta̱ Chipre, asta̱ Antioquía i̱ mpa 'da. A nu̱ya p'ʉya, nu̱na̱ ra̱ hoga̱ 'da'yo hya̱ ni̱ hya̱, ja ni̱ ma̱mp'ʉ ni̱ mpa. Pɛ høndyø judío bi xifi, hi̱njom mi̱'da ni̱ ja̱'i̱ xta̱ xifi. \v 20 Da̱ gue 'da yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue yø mmɛ̱ngu̱ Chipre, 'nɛ̱'ʉ yø mmɛ̱ngu̱ Cirene bi zømp'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Antioquía. Xquet'a̱ bi xihra̱ hoga̱ 'da'yo hya̱ yø ja̱'i̱ hi̱ngyø judío. Bi xihyø ja̱'i̱ hanja'a̱ ra̱ Hmu̱ Jesús. \v 21 Di ha̱tra̱ ts'ɛdi Oja̱ ngue da̱ ma̱nna̱ hya̱. Ja̱na̱ngue xa̱ngu̱ yø ja̱'i̱ bi hyɛp'ʉ yø nyogui nt'ɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Hmu̱ Jesús. \p \v 22 Nu̱na̱ te bi̱ nja, mi̱ zä mi̱ 'yø'ʉ yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ p'ʉ Jerusalén, 'bexpi̱ mɛnhna̱ Bernabé ngue i̱ ma asta̱ Antioquía. \v 23 Nu̱'mø mi̱ zønna̱ Bernabé, bi̱ nu̱ p'ʉya ngue nu̱na̱ Oja̱ ya xi ja̱pi̱ xa̱ndønho yø ja̱'i̱. Ra̱ ndijohya p'ʉya. Bi xifi gätho yø ja̱'i̱ ngue da̱ hya̱hyø mmʉi da̱ hya̱ ra̱ ts'ɛdi ngue da̱ dɛn'na̱ ra̱ Hmu̱ Jesús, hi̱nda̱ hyɛgui. \v 24 Nu̱na̱ ra̱ Bernabé, rá̱ hoga̱ n'yohʉ na̱, n'youi ra̱ Espíritu Santo, di zajpa̱bi̱ rá̱ nt'ɛ̱c'ɛ̱i̱. Ja̱na̱ngue xa̱ngu̱ yø ja̱'i̱ bi da̱pyø mmʉi ngue bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Hmu̱ Jesús. \p \v 25 Ja bi̱ nɛ̱xpʉ ra̱ Bernabé ngue bi̱ map'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Tarso ngue bá̱ honna̱ Saulo. Nu̱'mø ma̱mbá̱ ti̱mp'ʉya, bá̱ n'youi, bí 'yɛ̱'a̱ Antioquía. \v 26 N'na jɛya xa̱nho bi̱ m'mʉp'ʉ ha 'bʉhyø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱. Xa̱ndøngu̱ yø ja̱'i̱ bi xännba̱bi̱ ra̱ hya̱. Ja bá̱ fʉp'ʉ Antioquía p'ʉya, ngue nu̱ya yø ja̱'i̱ tɛnna̱ Cristo i̱ nhu̱ti̱ ngue yø cristiano. \p \v 27 Nu̱'ʉ yø pa'ʉ p'ʉya, nu̱'ʉ 'da yø pønga̱hya̱ Oja̱ bá̱ nɛ̱xpʉ Jerusalén ngue i̱ ma Antioquía. \v 28 Nu̱na̱ n'na nc'ɛ̱i̱ ni̱ hu̱ ngue ra̱ Agabo bi̱ nangui̱ bi̱ m'mäp'ʉ 'bʉhyø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱. Bi bɛ̱nnba̱bi̱ ra̱ Espíritu Santo'a̱ ra̱ hya̱ bi̱ ma̱mp'ʉya, ngue i ja ngue di̱ nja n'na ra̱ thu̱hu̱ gä rá̱ ngʉni̱ ra̱ häi. Nu̱'a̱ te bi̱ ma̱mp'ʉya, bi̱ nja, gue'ʉ yø pa ngue mi̱ nda̱st'abi ra̱ Claudio. \v 29 Ja̱na̱ngue nu̱ya yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ p'ʉ Antioquía bi 'yørpa̱bi̱ ra̱ 'bäxte'ʉ yø mmi̱'yɛ̱c'ɛ̱i̱ui ni̱ m'mʉ'a̱ Judea. N'na ngu̱ n'na bi u̱ni̱ te ts'ʉ bi zʉrpa̱ yø ts'ɛdi di u̱ni̱. \v 30 Ngu̱na̱ bi 'yøt'e ngue bi pɛtra̱ mɛ̱nyu̱, bi̱ mɛnnba̱bi̱ yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ p'ʉ Judea ngue bi̱ ndäpi to 'bɛt'o. Nu̱ya bi hya̱xra̱ mɛ̱nyu̱, guehna̱ ra̱ Bernabé 'nɛ̱hra̱ Saulo. \c 12 \s1 Bi tho ra̱ Jacobo, 'nɛ̱ bi̱ n'ofädi ra̱ Bɛdu. \p \v 1 Nu̱na̱ ra̱ tiempo na̱ p'ʉya, bi bɛnt'i̱ 'da yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ na̱ ra̱ da̱st'abi Herodes ngue bi ʉni̱. \v 2 Nu̱na̱ ra̱ Jacobo rá̱ n'yohʉ ra̱ Xuua, bi̱ ma̱nda ngue bi thɛjpa̱ rá̱ ya̱ conna̱ juai. \v 3 Bi̱ nu̱ ra̱ Herodes ngue di ho yø judío te bi 'yøt'e, bi bɛnt'i̱ ma̱høn'a̱ ra̱ Bɛdu p'ʉya. Nu̱na̱ ra̱ hya̱ na̱ p'ʉya, bi̱ nja'a̱ ra̱ pa ngue ra̱ ngo ts'i ra̱ thu̱hmɛ̱ hi̱ngui̱ n'youi ra̱ íxi. \v 4 Nu̱'mø mi̱ ma ma̱bɛnt'i̱ ra̱ Bɛdu, bi̱ ma̱nda ra̱ Herodes ngue bi jot'i. Nu̱p'ʉ ja ra̱ fädi p'ʉya, bi̱ mä'i goho poni̱ yø soldado ngue yø goho nja̱'i̱ n'na poni̱. Bi zänni̱ ngue ja xti sentencia 'mø xta̱ nguahra̱ ngo ni̱ hu̱ ngue ra̱ pascua. \v 5 Ya ofädi ra̱ Bɛdu, pɛ m'mädi xa̱ndønho. Ja̱na̱ngue hi̱ngui̱ säya'ʉ yø mmi̱'yɛ̱c'ɛ̱i̱ui, ja̱njua̱ni̱ ngue mmarpa̱bi̱ Oja̱. \s1 Oja̱ bá̱ jʉjpʉ ja ra̱ fädi ra̱ Bɛdu. \p \v 6 Nu̱'a̱ ra̱ xu̱i̱'a̱ p'ʉya, høntho xta̱ hyats'i xta̱ mma njʉqui ra̱ Bɛdu ngue xta̱ mma ma̱ sentencia ngue da̱ tho. Nu̱na̱ ra̱ Bɛdu, xi 'yɛ̱t'i̱nde yoho yø soldado p'ʉ mi̱ a̱ha̱. Ma̱ nthu̱t'i̱ co yoho yø cadena. Nu̱'ʉ mi̱'da yø soldado p'ʉya, 'bäp'ʉ ja ra̱ goxthi fädi ngue di̱ mfädi. \v 7 Mi̱ zø'a̱ n'na rá̱ anxɛ Oja̱ p'ʉya, bi yot'i gä mbo ra̱ fädi. Nu̱na̱ ra̱ anxɛ, bi dospa̱ rá̱ hyo ra̱ Bɛdu ngue bi 'yä, bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Da̱mi̱ nangui̱ n'nahma̱ntho. \p Bi xo'ʉ yø cadena ma̱nthu̱t'i̱ yø 'yɛ ra̱ Bɛdu p'ʉya. \v 8 Nu̱'a̱ ra̱ anxɛ bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Da̱mi̱ dʉ'ni̱ ngʉti ya, da̱mi̱ ti̱'ni̱ thi̱xfani̱ ―bi 'yɛ̱mbi̱. \p Nu̱'mø mi̱ 'yøtra̱ Bɛdu'a̱ te sifi, ra̱ anxɛ ma̱hømbi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Da̱mi̱ hye ni̱ tu̱hu̱ ya, bá̱ ntɛrbʉya. \p \v 9 Nu̱na̱ ra̱ Bɛdu p'ʉya, ni̱ 'bɛfatho p'ʉ ni̱ ma ra̱ anxɛ ngue bi bøni̱. Pɛ hi̱ngui̱ pa̱di̱ ngue'mø ma̱jua̱ni̱ ogue hi̱mma̱ jua̱ni̱'a̱ te ørpa̱bi̱ ra̱ anxɛ, bi 'yɛ̱na̱ ngue i 'ui̱. \v 10 Pɛ nu̱'mø mi̱ thop'ʉ rá̱ mʉdi 'bʉi yø soldado, bi 'ui̱x'a̱ rá̱ yo 'bʉi, mi̱ zømp'ʉ ja ra̱ goxthi ngue gä ra̱ t'ɛgui p'ʉya. Bi xosɛ ra̱ ju̱t'i̱, bi bømbʉya. M'mɛfa p'ʉya, ya ni̱ 'yop'ʉ ja ra̱ caye. Bi zop'ʉ ra̱ anxɛ p'ʉya, bi̱ ma. \v 11 Bi hya̱xa̱ njua̱ni̱ ra̱ Bɛdu p'ʉya ngue ma̱jua̱ni̱'a̱ te ørpa̱bi̱ ra̱ anxɛ bi nu̱, bi 'yɛ̱mp'ʉya: \p ―A nu̱yá, dí ha̱xä njua̱ni̱ ya ngue ma̱jua̱ni̱ bá̱ pɛnhna̱ anxɛ Oja̱ ngue bi ya̱ngä p'ʉ ja rá̱ 'yɛ ra̱ Herodes. Bi ya̱ngui̱ ngue ra̱ nda̱te mi̱ mbɛ̱nnga̱gui̱ yø judío. \p \v 12 Mɛ̱nte sodrá̱ mmʉi ra̱ Bɛdu'a̱ te tho p'ʉya, bi zømp'ʉ ja rá̱ ngu̱ ra̱ Ma̱ya rá̱ mamá ra̱ Xuua. Nu̱na̱ ra̱ Xuua xquet'a̱ ni̱ hu̱ ngue i Marco. Xa̱ngu̱ yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ xi̱ mpɛti p'ʉ ja rá̱ ngu̱ na̱ p'ʉya ngue mmat'Oja̱. \v 13 Nu̱na̱ ra̱ Bɛdu p'ʉya, bi jätra̱ goxthi p'ʉ thi. Bá̱ pøn'a̱ n'na ra̱ hmu̱te ni̱ hu̱ ngue ra̱ Rode ngue da̱ pa̱di̱ te'o di jätra̱ goxthi. \v 14 Pɛ nu̱'mø mi̱ ba̱ p'ʉya ngue ra̱ Bɛdu 'bähma̱ xøts'e, nu̱'a̱ gui johya, bi̱ ntihi i̱ ma mbo ngue bá̱ ma̱. Gue hi̱nga̱ 'be bi xojpi. \v 15 Mi̱ ma̱mp'ʉya ngue 'bäp'ʉ thi ra̱ Bɛdu. Bi t'ɛ̱mbʉya: \p ―Antho guí loca ya, tegue da̱ hyongua'a̱ 'mø. \p Pɛ ra̱ hmu̱te n'nat'a̱ mma̱ ngue ma̱jua̱ni̱ gue'a̱ ra̱ Bɛdu 'bähma̱ xøts'e. Bi 'yɛ̱nyø ja̱'i̱ p'ʉya: \p ―Hi̱nga̱ gue'a̱, sinoque rá̱ nda̱hi̱'a̱. \p \v 16 Pɛ ra̱ Bɛdu bi sigue di jätra̱ goxthi. Bi̱ ma to bá̱ xocra̱ goxthi p'ʉya. Mi̱ nu̱ yø ja̱'i̱ ngue gue'a̱ ra̱ Bɛdu, ɛ̱mmɛ̱i̱ bi̱ nsu̱. \v 17 Ra̱ Bɛdu p'ʉya, ørpa̱tho yø senya conna̱ 'yɛ ngue hi̱ndi̱ 'ya̱ni̱. Bi xihyø ja̱'i̱ ha bi̱ nja ngue bá̱ jʉc'a̱ Oja̱ p'ʉ ja ra̱ fädi. Bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Nu̱ te dá̱ thocä ya, da̱mi̱ xihmʉ ra̱ Jacobo 'nɛ̱'ʉ mi̱'da ma̱ zi cu̱hʉ ―bi 'yɛ̱mbi̱. \p Bi bømp'ʉya, bi̱ ma ma̱n'na ra̱ xɛqui. \v 18 Mi̱ hyaxpʉya, ja̱njua̱ni̱ ngue hi̱ngui̱ pa̱di̱ te da̱ 'yøtyø soldado. Porque hi̱ngui̱ pa̱di̱ ha xi̱ nja ra̱ Bɛdu. \v 19 Bi̱ ma̱nda ra̱ Herodes ngue bá̱ thonna̱ Bɛdu, pɛ hi̱mbá̱ thi̱ni̱. Bi̱ ma nt'änni̱ yø mädi p'ʉya. M'mɛfa p'ʉya, bi̱ ma̱nda ngue bi tho'ʉ yø mädi. Mi̱ nhote ra̱ Herodes, bi bømp'ʉ ja ra̱ häi Judea, bi̱ ma i̱ m'mʉp'ʉ ja ra̱ häi Cesarea. \s1 Ya bi du̱ ra̱ Herodes. \p \v 20 Nu̱na̱ ra̱ Herodes ma̱di̱ nsʉhmi̱ yø mmɛ̱ngu̱ Tiro 'nɛ̱hyø mmɛ̱ngu̱ Sidón. Pɛ bi̱ nhɛca̱hya̱ yø ja̱'i̱ ngue da̱ mɛnhna̱ n'na ra̱ comisió ngue da̱ ma da̱ nya̱ui ra̱ Herodes. Pɛ 'be bi hyøspa̱bi̱ ra̱ mɛ̱nyu̱ na̱ ra̱ Blasto di̱ ma̱nda p'ʉ ja rá̱ ngu̱ ra̱ Herodes. Go bi cʉtra̱ hya̱ na̱ p'ʉya ngue di̱ nhojpa̱ui yø ja̱'i̱ ra̱ Herodes. Porque nu̱p'ʉ ja ra̱ häi Tiro 'nɛ̱p'ʉ ja ra̱ häi Sidón, ja ma̱ni̱ map'ʉ'a̱ te mi̱ pømp'ʉ ja rá̱ häi ra̱ Herodes ngue si yø ja̱'i̱. \v 21 N'na ra̱ pa p'ʉya, bi̱ mɛnnba̱ ra̱ hya̱ yø ja̱'i̱ ra̱ Herodes ngue bá̱ ɛ̱hyø ja̱'i̱ bi̱ nya̱ui. Nu̱na̱ ra̱ Herodes bi hye rá̱ he ngue ra̱ heda̱st'abi. Bi̱ mi̱p'ʉ ja ra̱ nthu̱ts'i̱ ngue bi̱ nhøt'a̱ hya̱ p'ʉya. \v 22 Mi̱ juadi bi̱ nya̱ p'ʉya, bi 'yɛ̱nyø ja̱'i̱: \p ―Nu̱na̱ ya̱ ya, hi̱ngra̱ ja̱'i̱tho na̱, sinoque Oja̱ na̱ ―bi 'yɛ̱nyø ja̱'i̱. \p \v 23 'Bexque'a̱ p'ʉya, n'na rá̱ anxɛ Oja̱ bi japi ngue bi hyɛ̱nna̱ Herodes, bi gʉmyø masɛ mi̱ ca̱ rá̱ mmʉi, bi du̱. Porque bi hotho te mma̱nyø ja̱'i̱ ngue ɛ̱mbi̱ Oja̱, hi̱mbi̱ hɛjpi ngue ɛ̱spa̱bi̱ yø ja̱'i̱. \p \v 24 Pɛ nu̱na̱ rá̱ hya̱ Oja̱, ma̱n'na ma̱n'na ni̱ zɛtho ndap'ʉ bi zä i hma̱. \v 25 Nu̱na̱ ra̱ Bernabé 'nɛ̱hra̱ Saulo mi̱ dä ra̱ mɛ̱nyu̱ i 'bɛnhni̱ ngue da̱ni̱ däp'ʉ Jerusalén. Hømbá̱ pengui̱, bi 'yɛ̱'a̱ Antioquía. Bá̱ si ra̱ Xuua nu̱na̱ ni̱ hu̱ ngue i Marco. \c 13 \s1 Bi̱ mʉdi di̱ mpɛhra̱ Bernabé 'nɛ̱hra̱ Saulo ngue bi 'yonna̱ hya̱. \p \v 1 Nu̱'ʉ yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ 'bʉp'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Antioquía, i̱ n'youi p'ʉ 'da yø pønga̱hya̱ Oja̱ 'nɛ̱hyø xännba̱te 'da. Guehna̱ ra̱ Bernabé, ra̱ Simu̱ nu̱na̱ ni̱ hu̱ ngue ra̱ Niger, ra̱ Lucio nu̱na̱ ra̱ mmɛ̱ngu̱ Cirene, ra̱ Manaén nu̱na̱ rá̱ tede ra̱ Herodes mi̱ nda̱st'abi p'ʉ Galilea, 'nɛ̱hra̱ Saulo. \v 2 N'na ra̱ pa bi̱ mpɛti yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue tha̱nne Oja̱. 'Nɛ̱ ɛtyø mmʉi yø ja̱'i̱ 'mø nda̱nne. Ra̱ Espíritu Santo bi 'yɛ̱na̱: \p ―Da̱mi̱ 'yɛ̱xui ra̱ Bernabé 'nɛ̱hra̱ Saulo, para ngue da̱ 'yøtra̱ 'bɛfi ga̱ 'bɛpi, porque ya xtá̱ huanhnä ya. \p \v 3 Mi̱ juadi bi̱ mat'Oja̱ yø ja̱'i̱ p'ʉya, 'nɛ̱ ɛtyø mmʉi, bi japyø 'yɛ p'ʉ ja yø ya̱ p'ʉya, para ngue da̱ fa̱di̱ ngue ya bi t'ɛ̱ts'i̱. Bi̱ n'yɛ̱te p'ʉya, bi̱ ma. \s1 Ya bi̱ ma̱nna̱ hya̱ p'ʉ Chipre. \p \v 4 Nu̱na̱ ra̱ Espíritu Santo bi̱ mɛnhna̱ Bernabé 'nɛ̱hra̱ Saulo ngue di 'yonna̱ hoga̱ 'da'yo hya̱. I̱ mpa p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Seleucia. Ja bi 'yop'ʉ ra̱ barco ngue i̱ mpa p'ʉ ja n'na ra̱ häi brá̱ ja ma̱de ra̱ ja̱the ni̱ hu̱ ngue Chipre. \v 5 Mi̱ zømp'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Salamina, nu̱'ʉ yø judío xi̱ mpɛti p'ʉ ja ra̱ ni̱ja̱ p'ʉya, gä bi xihrá̱ hya̱ Oja̱. Ni̱ n'youi ra̱ Xuua ngue yø mäxte. \v 6 Bi̱ n'yo p'ʉya, xa̱ngu̱ p'ʉ bi thogui. Sär'mø mi̱ zømp'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Pafos. Ja bi̱ nthɛui p'ʉ n'na ra̱ judío ni̱ hu̱ ngue ra̱ Barjesús. A nu̱na̱ p'ʉya, ra̱ ba̱di̱ pɛ mma̱nna̱ fɛhni̱, ɛ̱na̱ ngue rá̱ pønga̱hya̱ Oja̱. \v 7 Nu̱na̱ ra̱ Barjesús ma̱rá̱ amigo ra̱ da̱st'abi Sergio Paulo. Ra̱ da̱st'abi p'ʉya, mi̱ ja xa̱nho rá̱ n'yomfɛ̱ni̱. Bi zonhna̱ Bernabé 'nɛ̱hra̱ Saulo, bi̱ ne bi 'yø'a̱ rá̱ hya̱ Oja̱. \v 8 A nu̱na̱ ra̱ ba̱di̱ p'ʉya, ja ma̱n'na rá̱ thu̱hu̱ ngue ra̱ Elimas. Bi däjpi te mma̱nya ya̱ui ra̱ da̱st'abi, bi̱ ne xtí hɛjpi ngue hi̱nda̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ hya̱ sifi. \v 9 Nu̱na̱ ra̱ Saulo xquet'a̱ ni̱ hu̱ ngue ra̱ Pablo. Pɛ ra̱ Pablo di ha̱tra̱ ts'ɛdi ra̱ Espíritu Santo, bi za di hɛ̱ti̱ ra̱ Elimas. \v 10 Bi 'yɛ̱mbʉya: \p ―Nu̱'i̱ grá̱ ndøbɛtha̱ni̱, gä ra̱ nts'o gni̱ 'yo. Rá̱ ba̱si̱'i̱ ra̱ zithu̱. Ni̱ nsʉiui'a̱ te gä xa̱nho. ¿Ua hi̱nja̱m'mø guí 'yɛ̱ts'a̱ gni̱ ts'onnba̱bi̱'a̱ ra̱ hya̱ njua̱ntho di u̱n'Oja? \v 11 A nu̱yá, di castiga'i Oja̱ ya. Gui̱ nxädä njammi̱ pa ya, hi̱nda̱ zä gui̱ nnu̱rpa̱ rá̱ nyot'i ra̱ hyadi ―bi 'yɛ̱mbi̱. \p N'na zihma̱ntho bi ga̱ 'bɛxu̱i̱ p'ʉ ha hɛ̱tra̱ Elimas, honi̱ to di cʉnhni̱, porque hi̱nha hɛ̱ti̱. \v 12 Nu̱'mø mi̱ nu̱ ra̱ da̱st'a̱bi'a̱ te bi̱ nja p'ʉya, 'bexque'a̱ bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ hoga̱ 'da'yo hya̱. 'Nɛ̱ ja̱njua̱ni̱ di 'yøtho'a̱ te ra̱ xädi i ja ngue sifi hanja'a̱ ra̱ Hmu̱ Jesús. \s1 Ra̱ Pablo 'nɛ̱hra̱ Bernabé bi̱ ma ma̱n'na ra̱ hni̱ni̱ xquet'a̱ ni̱ hu̱ ngue ra̱ Antioquía. \p \v 13 Nu̱na̱ ra̱ Pablo 'nɛ̱hya mi̱'da yø n'yohʉ, gä bi 'youi ra̱ barco p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Pafos ngue i̱ map'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Perge, ja yø xɛqui rá̱ njap'ʉ Panfilia. Ja bá̱ nsote p'ʉ ra̱ Xuua p'ʉya, porque bá̱ pengui̱ ngue bi zø'a̱ Jerusalén. \v 14 Ma̱mbá̱ thop'ʉ Perge p'ʉya, i̱ mpa p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Antioquía ngue Pisidia. Nu̱'mø ra̱ pa ngue ra̱ ts'äya, bi yʉrbʉ ja ra̱ ni̱ja̱ di̱ mpɛti yø judío. Bi̱ mi̱ p'ʉya. \v 15 Nu̱'mø mi̱ juadi bi̱ hma̱n'a̱ te nt'ot'i p'ʉ ja ra̱ libro ngue rá̱ ley Oja̱, 'nɛ̱'a̱ te bi 'yotyø pønga̱hya̱ Oja̱, nu̱'ʉ di̱ ma̱nda p'ʉ ja ra̱ ni̱ja̱ bi̱ mɛnnba̱ ra̱ hya̱, bi 'yɛ̱mbi̱: “Ague n'yø'a̱ui, nu̱'mø ja tema̱ hya̱ gni̱ hya̱ui ngue gui xihmi̱ yø ja̱'i̱, da̱ zä guí̱ mma̱mmi̱ ya”. \v 16 Ra̱ Pablo p'ʉya, bi̱ nangui̱. Bi 'yøtra̱ senya conna̱ 'yɛ, di hɛjpa̱bi̱ yø ja̱'i̱ ngue hi̱ndi̱ 'ya̱ni̱. Bi 'yɛ̱mbʉya: \p ―Ague gyø judíohʉ, te'o gä su̱prá̱ xu̱di̱ Oja̱, da̱mi̱ 'yøhmʉ ya yø hya̱ ja ua. \v 17 Nu̱na̱ Oja̱ tha̱nne yø judío, bá̱ huan'ʉ ma̱ mboxitahʉ. Bi 'yøt'e ngue bi zɛ'ʉ yø mbom'mɛto ra̱ Israel mɛ̱nte bá̱ m'mʉp'ʉ ja ra̱ 'dan'yo häi Egipto. Conná̱ ts'ɛdi Oja̱ bá̱ jʉcyø ja̱'i̱ p'ʉ Egipto. \v 18 Mɛ̱nte bi̱ n'yo da̱po nyote njɛya yø ja̱'i̱, nu̱na̱ Oja̱ bi zɛti te øtyø ja̱'i̱. \v 19 Bi jua Oja̱ yoto yø nación ma̱ni̱ njap'ʉ ja yø häi Canaán. Yø häi ya yø ja̱'i̱ bi gua p'ʉya, go bi t'u̱nma̱ mboxitahʉ ngue da̱ gohmi̱. \v 20 M'mɛfa p'ʉya, mɛ̱nte bi zøn'i goho ciento 'nɛ̱ yote ma̱'dɛt'a njɛya, bi 'yɛ̱xyø ts'ʉt'abi ngue di̱ ma̱nda yø judío asta̱ gue'mø ma̱mbá̱ m'mʉhra̱ pønga̱hya̱ Samuel. \v 21 Nu̱ya yø judío, bi 'yädi ngue da̱ t'ɛ̱xra̱ da̱st'abi di̱ ma̱nda. Nu̱na̱ Oja̱ p'ʉya, bi 'yɛ̱xa̱ n'na ra̱ da̱st'abi ngue bi̱ mpɛ'a̱ nyote njɛya. Guehna̱ ra̱ Saúl bi t'ɛ̱ts'i̱, nu̱na̱ rá̱ ts'ʉnt'ʉ ra̱ Cis. Nu̱na̱ ra̱ n'yohʉ na̱, rá̱ mbom'mɛto ra̱ Benjamín. \v 22 M'mɛfa p'ʉya, bi hya̱jpa̱bi̱ Oja̱ rá̱ 'bɛfi ra̱ Saúl. Bi 'yɛ̱x hma̱n'na ra̱ da̱st'abi ni̱ hu̱ ngue ra̱ David. Bi 'yɛ̱n'Oja̱ p'ʉya: “Nu̱na̱ ra̱ David rá̱ ts'ʉnt'ʉ ra̱ Isaí, guehna̱ n'na ra̱ n'yohʉ dí̱ nnu̱ ma̱nhogä na̱. Nu̱'a̱ te gä dí̱ nnegä ngue di̱ nja, nu̱na̱ go da̱ 'yø'na̱”, bi 'yɛ̱n'Oja̱. \v 23 A nu̱na̱ ra̱ Jesús, rá̱ mbom'mɛto ra̱ David, guehna̱ bá̱ ɛ̱x Oja̱ ngue da̱ ya̱nyø judío tengu̱tho xi ya̱rpa̱ Oja̱ m'mɛt'o yø judío. \v 24 Hante ngue da̱ fa̱hna̱ ra̱ Jesús, nu̱na̱ ra̱ Xuua bi xihyø judío ngue jatho da̱ hyɛp'ʉ ra̱ nts'o ga̱ 'yo yø ja̱'i̱ n'namhma̱ di̱ nxixya̱. \v 25 Nu̱'mø ni̱ ma da̱ zønna̱ pa da̱ du̱ na̱ ra̱ Xuua, bi 'yɛ̱na̱: “Nu̱'a̱ ra̱ Cristo guí̱ mma̱mhmʉ, hi̱nga̱ guecä'a̱. Da̱ ɛ̱p'ʉ m'mɛfa'a̱, pɛgue nma̱guesɛ 'mø bá̱ ɛ̱hɛ̱. ¿Hapʉ gue ga̱ sʉcä tengu̱'a̱?” bi 'yɛ̱na̱. \p \v 26 Ague gyø judío ni̱ mɛ̱ni̱hʉ ra̱ Abraham, gätho mi̱'da yø ja̱'i̱ su̱prá̱ xu̱di̱ Oja̱. Go bá̱ 'bɛn'na̱hʉ na̱ ra̱ hya̱ ja ua ngue gdi̱ nya̱mhmʉ na̱. \v 27 Nu̱'ʉ yø mmɛ̱ngu̱ Jerusalén conyø ts'ʉt'abi hi̱ngui̱ 'yo yø mmʉi te'o na̱ ra̱ Jesús. Nu̱na̱ ra̱ hya̱ bi 'yotyø pønga̱hya̱ Oja̱, nhya̱to nhya̱to di xäp'ʉ ja ra̱ ni̱ja̱ yø ja̱'i̱, pɛ hi̱ngui̱ ti̱nyø mmʉi'a̱ te ra̱ hya̱ nt'ot'i. I̱ njarbʉtho ya, nu̱'mø mi̱ sentencia ra̱ Jesús, ya bi̱ nja'a̱ te ra̱ hya̱ nt'ot'i. \v 28 Ma̱da̱gue'a̱ hi̱mbi̱ di̱nnba̱ rá̱ ts'oqui ngue xtí du̱, pɛ bi xihyø judío na̱ ra̱ Pilato ngue di̱ ma̱nda da̱ tho. \v 29 Mi̱ zä mi̱ njapi gätho'a̱ te nt'ot'i p'ʉ ja ra̱ Ma̱ca̱ Libro p'ʉya, bá̱ tha̱jpʉ ja ra̱ pont'i̱ p'ʉya ngue bi̱ t'ägui. \v 30 Pɛ nu̱na̱ Oja̱ bi 'yøt'e ngue bi bɛ̱nna̱te p'ʉ ha bi t'ägui. \v 31 Nu̱'ʉ yø xädi 'dap'ʉ mi̱ 'youi ra̱ Jesús, n'youi 'mø ma̱mbá̱ nɛ̱xpʉ Galilea ngue ni̱ ma Jerusalén. Pɛ xa̱ngu̱ yø nni̱di̱ ma̱hømbi̱ nya̱ui 'mø mi̱ bɛ̱nna̱te. Nu̱ya yø xädi ya, guehya 'bʉi ngue di ja ma̱jua̱ni̱ ra̱ hya̱ p'ʉ ha 'bʉhyø judío ya, ngue hanja na̱ ra̱ Jesús. \p \v 32 Da̱di øt'a̱he na̱ ra̱ hoga̱ 'da'yo hya̱, ngue nu̱'mø yø pa xa̱ thogui, ya bi̱ nja na̱ ra̱ hya̱ xi ya̱rpa̱bi̱ Oja̱'ʉ ma̱ mboxitahʉ. \v 33 Porque ngue yø mbom'mɛtojʉ'ʉ ya, nu̱na̱ Oja̱, ya bi̱ nja'a̱ te ra̱ hya̱ xa̱ mma̱ mma̱m'mɛt'o, ngue da̱ pɛnhua ra̱ Jesús. Ya bi̱ nja na̱ ra̱ hya̱ nt'ot'i p'ʉ ja ra̱ Salmo rá̱ yoho ngue ɛ̱na̱: “Gue'e ma̱ Ts'ʉnt'ʉ'i, go dí ɛ̱xa̱'i̱ ya ngue gui̱ nda̱st'abi”, bi 'yɛ̱n'Oja̱. \v 34 Ya m'mɛt'o xi̱ ma̱n'Oja̱ ngue jatho da̱ japi di bɛ̱nna̱te p'ʉ ha da̱ nt'ägui ra̱ Jesús. Porque hi̱ngui̱ nnepe da̱ 'ya rá̱ do'yo. Ngu̱na̱ bi̱ ma̱nya ngue bi 'yɛ̱na̱: “Ga̱ øt'ä ngue guí ti̱mhmʉ'a̱ ra̱ nho dá̱ ya̱rpa̱gä ra̱ David”. \v 35 Xquet'a̱ nt'ot'i ma̱n'na ra̱ hya̱ p'ʉ ja ra̱ Salmo ngue i ɛ̱na̱: “Nu̱'a̱ ni̱ Ma̱ca̱ Ts'ʉnt'ʉ, hi̱ngui̱ japi da̱ 'ya rá̱ do'yo'a̱”, i ɛ̱na̱. \p \v 36 Ma̱jua̱ni̱ ngue bi 'yørpa̱bi̱ rá̱ pähä Oja̱ mɛ̱nte ra̱ pa bi̱ m'mʉhra̱ David. Nu̱'a̱ ra̱ hya̱ di 'bɛp'a̱ Oja̱ da̱ 'yøt'e, gue'a̱ bi 'yøt'a. M'mɛfa p'ʉya, bi du̱, 'dap'ʉ bi tähmi̱ rá̱ mboxita. Pɛ bi 'ya rá̱ do'yo. \v 37 Pɛ nu̱na̱ ra̱ Jesús, bi 'yøt'a̱ Oja̱ ngue bi bɛ̱nna̱te, hi̱mbi̱ 'ya rá̱ do'yo na̱. \v 38 Ague n'yø'a̱hʉ, nu̱na̱ ra̱ hya̱ ma̱ øt'e'a̱hʉ ya, jatho guí pa̱hmʉ ngue nu̱na̱ ra̱ Jesús, guehna̱ di pu̱nnga̱ ma̱ ts'oquihʉ na̱. \v 39 Hangu̱ bi̱ mɛhyø ja̱'i̱ ngue nne xtí̱ mpu̱nnbi̱ ngue xta̱ 'yøt'e te gäma̱ hya̱ nt'ot'i p'ʉ ja rá̱ ley ra̱ Moisés, pɛ hi̱mbi̱ zä. Di̱ mpu̱nnba̱bi̱ ra̱ ja̱'i̱ ya, pɛ gue gue'a̱ da̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Jesús. \v 40 Da̱mi̱ mfähmʉ, ma̱n'na n'yo mi̱ 'yøt'e ngue go guí thohmʉ'a̱ te bi 'yotyø pønga̱hya̱ Oja̱ ngue bi 'yɛ̱na̱: \v 41 “Ague gyø denna̱tehʉ, nu̱'a̱ te gá̱ nu̱hʉ ya, ma̱da̱gue'a̱ guí su̱hʉ, pɛ ngu̱tho guí̱ m'mɛhmʉ. Porque guecä drá̱ Oja̱gä, da̱ zønna̱ pa ga̱ øt'ä yø cosa ngue ta̱te ma̱zihotho, asta̱ hi̱ngui̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ 'mø to da̱ xi'a̱hʉ hanja”, bi 'yɛ̱na̱. \p \v 42 Mi̱ jua'a̱ ra̱ hya̱ bi̱ ma̱nna̱ Pablo p'ʉya, bi bømp'ʉ ja ra̱ ni̱ja̱ n'youi ya mi̱'da yø n'yohʉ. A nu̱'ʉ hi̱ngyø judío p'ʉya, bi xifi ngue nu̱'mø bi dätra̱ pa säya yø ja̱'i̱, hønda̱ ngu̱'a̱ ra̱ hya̱ da̱ ma̱nna̱ Pablo. \v 43 Mi̱ n'uɛnyø ja̱'i̱ p'ʉ ja ra̱ ni̱ja̱ p'ʉya, nu̱na̱ ra̱ Pablo 'nɛ̱hra̱ Bernabé, bi dɛnni̱ xa̱ngu̱ yø judío, da̱ gue'ʉ yø ja̱'i̱ ya xa̱ bɛnnba̱ yø nt'ɛ̱c'ɛ̱i̱ yø judío xquet'a̱ ni̱ tɛt'i. Nu̱ya ni̱ tɛrbʉya, ma̱japi nts'ɛdi ngue hi̱nda̱ hyɛjpa̱bi̱ rá̱ ma̱te Oja̱. \p \v 44 Mi̱ dätra̱ hya̱to ma̱ pa säya yø ja̱'i̱ p'ʉya, ya mmɛ gä ra̱ hni̱ni̱ bi̱ mpɛti, ngue nne da̱ 'yøspa̱ rá̱ hya̱ Oja̱. \v 45 Pɛ mi̱ nu̱ yø judío p'ʉya ngue ɛ̱na̱ yø xa̱jʉ yø ja̱'i̱, bi̱ nsɛya p'ʉya. Bi däjpi te mma̱nna̱ Pablo, bi zʉi. \v 46 Ra̱ Pablo p'ʉya, 'nɛ̱hra̱ Bernabé bi hya̱ ra̱ ts'ɛdi ngue bi̱ nya̱, bi 'yɛ̱mbyø ja̱'i̱: \p ―Ague gyø judíohʉ, mi̱ jahma̱ ngue go rá̱ mʉdi dá̱ si'a̱hʉ rá̱ hya̱ Oja̱. Pɛ ya hi̱ngui̱ nthɛhʉ ra̱ 'da'yo te para za̱ntho, ngue hi̱nguí̱ nnu̱ ma̱nhohʉ na̱ ra̱ hya̱ na̱. A nu̱yá, gdá̱ mäcähe p'ʉ rá̱ m'mʉhyø ja̱'i̱ hi̱ngyø judío ya. \v 47 Porque guehna̱ bi̱ mɛnngähe Oja̱ na̱ ngue bi 'yɛ̱na̱: “Nu̱ya dí ɛ̱xa̱'i̱ ya ngue gui cännba̱bi̱ ra̱ 'yu̱ da̱ n'yo yø ja̱'i̱ hi̱ngyø judío, tengu̱tho n'na ra̱ nyot'i 'mø ni̱ 'bɛt'o. Ja̱na̱ngue da̱ zä di̱ nya̱nyø ja̱'i̱ rá̱ ngʉni̱ nxi̱mhäi”. \p \v 48 Mi̱ 'yøhyø ja̱'i̱ na̱ ra̱ hya̱ si p'ʉya, ja̱njua̱ni̱ ngue ra̱ ndi johya'ʉ hi̱ngyø judío. I̱ mma̱nyø ja̱'i̱ p'ʉya ngue xa̱ndønho rá̱ hya̱ Oja̱. 'Nɛ̱ gä bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱'ʉ yø ja̱'i̱ ya xpá̱ ts'ännbi̱ ngue di̱ nthɛui ra̱ 'da'yo te para za̱ntho. \v 49 Bi̱ ma ma̱'yoni̱ rá̱ hya̱ Oja̱ gätho'a̱ ra̱ xɛqui'a̱ p'ʉya. \v 50 Nu̱ya yø judío mbøcuɛ, bi 'yʉtya yø xisu ya su̱prá̱ xu̱di̱ Oja̱, guehya hnu̱ ma̱nsu̱ p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ ya yø xisu. Da̱ guehyø n'yohʉ di̱ ma̱nda p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱, gä bi 'yʉt'i. Ja̱na̱ngue bá̱ yʉns'yø ja̱'i̱ p'ʉya, ngue bi zʉhra̱ Pablo 'nɛ̱hra̱ Bernabé. Bi 'yɛt'i, xifi ngue ya hi̱nda̱ pengui̱. \v 51 Pɛ nu̱ya yø representante ra̱ Cristo, bi hua̱mhyø fonthäi mi̱ n'youi yø mbongua, gue'a̱ ra̱ hmɛ̱ya'a̱ ngue ya bi thɛp'ʉ yø ja̱'i̱ nu̱ya hi̱mbi̱ nu̱ ma̱nho ra̱ hya̱. Bi tho p'ʉya, i̱ mpa p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Iconio. \v 52 Nu̱'ʉ yø ja̱'i̱ ya xi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ hya̱ p'ʉya, ja̱njua̱ni̱ ngue di johya 'nɛ̱ di ha̱tra̱ ts'ɛdi ra̱ Espíritu Santo. \c 14 \s1 Ra̱ Pablo 'nɛ̱hra̱ Bernabé bi̱ ma̱nna̱ hya̱ p'ʉ Iconio. \p \v 1 Nu̱p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Iconio, jap'ʉ ra̱ ni̱ja̱ di̱ mpɛti yø judío, ja bi yʉrbʉ ra̱ Pablo 'nɛ̱hra̱ Bernabé ngue bi̱ ma̱nna̱ hya̱. Mi̱ ma̱nna̱ hya̱ p'ʉya, xa̱ngu̱ yø judío bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱, 'nɛ̱'ʉ hi̱ngyø judío bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ hya̱. \v 2 Pɛ nu̱'ʉ yø judío hi̱mbi̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ hya̱ p'ʉya, bi 'yʉtyø mmɛ̱ngu̱ Iconio, bi japi ngue bi̱ nu̱ ma̱n'ʉ yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱. \v 3 Ja̱na̱ngue ya'atho yø pa bá̱ m'mʉp'ʉ, bi hya̱ ra̱ ts'ɛdi bi̱ ma̱nna̱ hya̱. Hønt'a̱ Oja̱ nøts'e mɛ̱nte xihyø ja̱'i̱ hanja'a̱ rá̱ ma̱te Oja̱. I fäx Oja̱ ngue øtyø milagro para ngue da̱ fa̱di̱ ngue ma̱jua̱ni̱ te mma̱. \v 4 Pɛ nu̱'ʉ yø ja̱'i̱ 'bʉp'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱, yo 'bʉi i̱ nja. Nu̱'a̱ n'na 'bʉi 'da'igu̱ mma̱mhmʉ yø judío. Ma̱n'na 'bʉi p'ʉya, 'da'igu̱ mma̱mhmʉ yø representante ra̱ Cristo. \p \v 5 Yø judío, 'nɛ̱'ʉ hi̱ngyø judío, bi̱ nhɛcahya̱hʉ yø ts'ʉt'abi ngue da̱ zʉmba̱ yø representante ra̱ Cristo, 'nɛ̱ da̱ mʉndo. \v 6 Mi̱ zä mi̱ ba̱di̱ te fɛnnba̱bi̱ ra̱ Pablo 'nɛ̱hra̱ Bernabé, bi bømp'ʉya, i̱ map'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Listra. Bi thogui, i̱ mpa p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Derbe. Guehya yø hni̱ni̱ rá̱ njap'ʉ Licaonia ya. Gä bá̱ n'yop'ʉ ja yø hni̱ni̱ querpʉ bí ja. \v 7 Ja bi̱ mma̱mp'ʉ ra̱ hoga̱ 'da'yo hya̱ p'ʉya. \s1 Bi 'bʉndo ra̱ Pablo. \p \v 8 Nu̱p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Listra, bi di̱mp'ʉ n'na ra̱ n'yohʉ mi̱ hu̱p'ʉ ngue hi̱ngui̱ sä di̱ n'yo. Porque ra̱ dogua mɛ̱nte ra̱ pa xa̱ m'mʉi, hi̱nja̱m'mø di 'yo. \v 9 A nu̱na̱ ra̱ n'yohʉ na̱, mi̱ 'yøde te mma̱nna̱ Pablo. Ra̱ Pablo bi hyɛ̱ti̱, bi ba̱ p'ʉya ngue ɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue da̱ zä yø gua. \v 10 Nu̱na̱ ra̱ Pablo bi ts'ɛdi bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Da̱mi̱ nangui̱ ga̱ 'bäi ―bi 'yɛ̱mbi̱. \p Nu̱na̱ ra̱ n'yohʉ p'ʉya, bi̱ m'mäi. Bi 'yɛn'a̱ n'na ra̱ sägui p'ʉya, bi̱ n'yo. \v 11 Mi̱ nu̱ yø ja̱'i̱'a̱ te bi 'yøtra̱ Pablo p'ʉya, bi̱ mʉhra̱ hmafi yø ja̱'i̱, ga̱ ya̱'a̱ te yø hya̱ yø ja̱'i̱ Licaonia, i ɛ̱na̱: \p ―Yø zi da̱hmu̱ xpá̱ ngohi ngue yø ja̱'i̱, bi zøcua dí 'bʉhmʉ ya ―bi 'yɛ̱na̱. \p \v 12 Nu̱na̱ ra̱ Bernabé, t'ɛ̱mbi̱ ngue ra̱ da̱hmu̱ Júpiter. Nu̱na̱ ra̱ Pablo p'ʉya, t'ɛ̱mbi̱ ngue ra̱ da̱hmu̱ Mercurio na̱, porque guehna̱ ra̱ Pablo bi̱ ma̱nna̱ hya̱. \v 13 Nu̱'a̱ rá̱ mmäcja̱ ra̱ da̱hmu̱ Júpiter i ja rá̱ ni̱ja̱ p'ʉ ja ra̱ neni̱hni̱ ni̱ yʉtra̱ 'yu̱. Bá̱ zi yø nda̱ni̱ na̱ p'ʉya, xpí tøtyø thødøni̱, ni̱ map'ʉ 'bʉhyø representante ra̱ Cristo. Bá̱ n'youi yø ja̱'i̱ di̱ nhomnda̱ni̱ ngue da̱ 'yørpa̱ ra̱ 'bøt'e ngue da̱ da̱nne. \v 14 Pɛ ra̱ Bernabé 'nɛ̱hra̱ Pablo, bi̱ mmɛ̱ya'a̱ te nne da̱ 'yøtyø ja̱'i̱ ya p'ʉya. Bi xɛtyø pahni̱ p'ʉya, ngue gue'a̱ gui̱ nɛ̱qui̱ ngue hi̱ngui̱ nnu̱ ma̱nho te nne da̱ 'yørpa̱bi̱ yø ja̱'i̱. Bi yʉrbʉ ha 'bʉhyø ja̱'i̱ p'ʉya, ni̱ mafi, i ɛ̱na̱: \p \v 15 ―Ague n'yø'a̱hʉ, ¿hanja'a̱ guí̱ nne gui 'yøthʉ? Nu̱gä'be xquet'a̱ dyø ja̱'i̱tho gä'be tengu̱tho'a̱hʉ. A nu̱yá, nná̱ ɛ̱hɛ̱ ga̱ øt'a̱'be na̱ rá̱ hoga̱ 'da'yo hya̱ Oja̱ ya, n'namhma̱ gui hyɛhmʉ p'ʉ'a̱ te guí øthʉ, hi̱nte di̱ mu̱ui'a̱. Da̱mi̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ Oja̱ nu̱na̱ 'bʉi. Guehna̱ bi 'yøt'e te gä bí ja ma̱hɛ̱ts'i̱, 'nɛ̱hra̱ häi, 'nɛ̱hra̱ ja̱the. 'Nɛ̱ bi 'yøt'e gätho yø cosa dí̱ nnu̱hʉ. \v 16 Nu̱'mø yø pa xa̱ thogui, nu̱na̱ Oja̱, ma̱da̱gue'a̱ hi̱ngui̱ nnu̱ ma̱nho te øtyø ja̱'i̱, pɛ bi u̱nna̱ 'yu̱ yø ja̱'i̱ ngue da̱ 'yøt'e te di ho. \v 17 Pɛ za̱nt'a̱ di̱ nɛ̱qui̱ te'o na̱ Oja̱, ngue gä ra̱ nho ørca̱hʉ. Di 'dacjʉ ra̱ 'ye. I øt'e ngue nja yø hua̱hi̱. Di 'dacjʉ te ga̱ sihʉ, 'nɛ̱ di u̱nna̱ pähä ma̱ mmʉihʉ. \p \v 18 Ma̱da̱gue'a̱ ngue ngu̱na̱ ra̱ hya̱ bi̱ ma̱nna̱ Pablo, pɛ xa̱nhɛ̱nni̱tho ha i hɛjpa̱bi̱ yø ja̱'i̱ ngue hi̱nda̱ hyo yø nda̱ni̱ da̱ 'yørpa̱bi̱ ra̱ 'bøt'e. \p \v 19 Bi zøhyø judío ngue yø mmɛ̱ngu̱ Antioquía p'ʉya, 'nɛ̱hyø mmɛ̱ngu̱ Iconio. Bi japa̱ nts'ɛdi yø ja̱'i̱ ya p'ʉya, ngue da̱ mʉndo ra̱ Pablo. Mi̱ mʉndo p'ʉya, ɛ̱na̱ ngue ya bi hyo. Bi gʉrpʉya, bá̱ ɛmma̱ xøts'e ra̱ hni̱ni̱. \v 20 Pɛ bi̱ mpɛti yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ p'ʉ ha 'bɛnna̱ Pablo. Bi̱ nangra̱ Pablo p'ʉya, ma̱hømbi̱ yʉrbʉ ja ra̱ hni̱ni̱. Mi̱ hyaxpʉya, bi̱ ma, bi̱ mɛ ra̱ Bernabé, i̱ mpa p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Derbe. \p \v 21 Mi̱ juadi bi̱ ma̱nna̱ hoga̱ 'da'yo hya̱ p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Derbe p'ʉya, xa̱ndøngu̱ yø ja̱'i̱ bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ hya̱. Bi̱ mengui̱ ma̱høn'a̱ p'ʉya, i̱ map'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Listra. Bi tho'a̱ Iconia, i̱ mpa Antioquía. \v 22 Di ha̱tra̱ ts'ɛdi yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ p'ʉ ja yø hni̱ni̱ bá̱ thogui. Bi xifi ngue hi̱nda̱ hyɛ'a̱ ra̱ hya̱ ɛ̱c'ɛ̱i̱. Bi xifi ngue nu̱ ra̱ ja̱'i̱ nne da̱ yʉrbʉ di̱ ma̱nda Oja̱, jatho da̱ zä ra̱ n'ʉ ua ja ra̱ xi̱mhäi ngue da̱ ts'ʉi. \v 23 Xquet'a̱ bi 'yɛ̱xyø n'yohʉ n'na ngu̱ n'na yø hni̱ni̱ ngue di̱ m'mɛt'o p'ʉ di̱ mpɛti yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱. Da̱ zømp'ʉ da̱ zøni̱, øtyø mhmat'Oja̱ 'nɛ̱ ɛtyø mmʉi. Nu̱na̱ ra̱ Pablo di fät'a̱ Oja̱ ya yø ja̱'i̱ bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ hya̱. \s1 Bi mengra̱ Pablo 'nɛ̱hra̱ Bernabé ngue i̱ ma Antioquía. \p \v 24 Ma̱mbá̱ ɛ̱p'ʉya, bá̱ tho'a̱ Pisidia, i̱ mpa Panfilia. \v 25 Mi̱ zøp'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Perge p'ʉya, bi̱ ma̱nna̱ hoga̱ 'da'yo hya̱. Mi̱ thop'ʉ p'ʉya, i̱ mpa p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Atalia. \v 26 Ma̱mbá̱ thop'ʉ p'ʉya, bá̱ o ra̱ barco i̱ ma Antioquía. Guehna̱ ra̱ hni̱ni̱ na̱ ngue bi t'äprá̱ ma̱te Oja̱ ngue da̱ mäp'ʉ di̱ ma ra̱ Pablo 'nɛ̱hra̱ Bernabé ngue'a̱ ra̱ 'bɛfi ya bi juadi bi 'yøt'e. \v 27 Mi̱ zømp'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Antioquía p'ʉya, bi̱ mpɛti yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱. Bi xihyø ja̱'i̱ te xi 'yøt'Oja̱ conná̱ ngue'ʉ. Bi xifi ngue nne Oja̱ ngue 'nɛ̱'ʉ yø ja̱'i̱ hi̱ngyø judío da̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Jesucristo. \v 28 Ya'a̱tho yø pa bá̱ m'mʉp'ʉ 'bʉhyø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ na̱ ra̱ Pablo 'nɛ̱hra̱ Bernabé. \c 15 \s1 Bi̱ nja n'na ra̱ junta p'ʉ Jerusalén. \p \v 1 Nu̱'ʉ yø pa'ʉ p'ʉya, bá̱ nɛ̱xa̱ Judea 'da yø n'yohʉ, bi zø'a̱ Antioquía. Bi̱ mʉdi bi xännba̱bi̱ yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ p'ʉya, bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Para ngue guí̱ nya̱mhmʉ, jatho ngue gui 'yøthʉ tengu̱tho bi̱ ma̱nda ra̱ Moisés ngue da̱ hmɛ̱pya'a̱hʉ conna̱ circuncisión ―bi 'yɛ̱mbi̱. \p \v 2 Nu̱na̱ ra̱ Pablo 'nɛ̱hra̱ Bernabé, bi 'yɛ̱mmɛ̱i̱ bi̱ nju̱nt'ui'ʉ mma̱n'a̱ p'ʉya. M'mɛfa p'ʉya, bi t'ɛ̱xra̱ Pablo 'nɛ̱hra̱ Bernabé ngue i̱ ma Jerusalén, bi̱ mähä mi̱'da yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue da̱ nya̱hʉ yø representante ra̱ Cristo co 'nɛ̱'ʉ 'bɛt'o p'ʉ di̱ mpɛti yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ p'ʉ Jerusalén. Ja̱na̱ngue da̱ nu̱ ha di jap'na̱ ra̱ hya̱ na̱. \p \v 3 Nu̱'ʉ yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ p'ʉ Antioquía, bi̱ ma bi thøp'ʉ ja ra̱ 'yu̱ ra̱ Pablo 'nɛ̱hra̱ Bernabé. Ni̱ nthop'ʉ ja yø häi Fenicia 'nɛ̱ Samaria. I̱ mma̱ ha bi̱ nja ngue bi hyɛp'ʉ yø nyogui nt'ɛ̱c'ɛ̱i̱ yø ja̱'i̱ ngue bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ Oja̱. Gätho yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ p'ʉya, ɛ̱mmɛ̱i̱ di johya 'mø mi̱ 'yøhna̱ ra̱ hya̱ na̱. \p \v 4 Nu̱na̱ ra̱ Pablo 'nɛ̱hra̱ Bernabé bi zømp'ʉ Jerusalén, bi̱ mpɛti yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ conyø representante ra̱ Cristo 'nɛ̱'ʉ yø n'yohʉ 'bɛt'o p'ʉ di̱ mpɛti yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱. Bi̱ ma̱ te xi 'yørpa̱bi̱ Oja̱ p'ʉya. \v 5 Bi̱ nangui̱ 'da yø fariseo ya xi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ hya̱ p'ʉya, bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Jatho ngue da̱ ma mhmɛ̱pya ya yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ hi̱ngyø judío, di̱ njapra̱ circuncisión. 'Nɛ̱ di̱ njapi ngue da̱ zu̱pra̱ ley bi 'yotra̱ Moisés ―bi 'yɛ̱mbi̱. \p \v 6 Ja̱na̱ngue bi̱ mpɛti yø representante ra̱ Cristo p'ʉya, co 'nɛ̱'ʉ yø n'yohʉ 'bɛt'o p'ʉ ja ra̱ ni̱ja̱, para ngue da̱ hnu̱ ha di̱ njapra̱ hya̱. \v 7 Mi̱ juadi mi̱ nya̱ui ya'atho p'ʉya, bi̱ nangra̱ Bɛdu, bi 'yɛ̱na̱: \p ―Ague ma̱ zi cu̱'a̱hʉ, guí pa̱hmʉ ngue nu̱'mø yø pa xa̱ thogui, bá̱ huanngä Oja̱ p'ʉ ha guí 'bʉhmʉ, ngue ga̱ xicä ra̱ hoga̱ 'da'yo hya̱ yø ja̱'i̱ hi̱ngyø judío. I̱ nnepe ngue 'nɛ̱hya da̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ hya̱ ya. \v 8 Nu̱na̱ Oja̱, i pa̱rba̱bi̱ yø n'yomfɛ̱ni̱ yø ja̱'i̱. 'Nɛ̱ di̱ nɛ̱qui̱ ngue bi̱ nu̱ ma̱nho Oja̱ ngue 'nɛ̱hyø ja̱'i̱ hi̱ngyø judío da̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱, porque bá̱ pɛnnba̱bi̱ ra̱ Espíritu Santo, tengu̱tho bi jacjʉ m'mɛt'o. \v 9 Tengu̱tho bi jacjʉ Oja̱, bi jarbʉtho ya hi̱ngyø judío ya. Bi pu̱nnba̱bi̱ ya yø ja̱'i̱ bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱. \v 10 Xiya, ¿hanja ngue guí täcjʉ'a̱ te nne da̱ 'yøt'Oja̱ ya? Porque guí xihmʉ yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue jatho da̱ dɛnna̱ ley nu̱na̱ hi̱nja̱m'mø di sä da̱ 'yøtyø ja̱'i̱, ni̱ xi̱nga̱ guehma̱ mboxitahʉ xta̱ nzä xta̱ 'yøt'e, ni̱ xi̱nga̱ guecjʉ di sä ga̱ øthʉ'a̱ te gäma̱ hya̱ di̱ ma̱nda ra̱ ley. \v 11 Pɛ dí ɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ ngue gdá̱ nya̱mhmʉ conná̱ ma̱te ra̱ Hmu̱ Jesús. Xquet'a̱ njarbʉtho yø ja̱'i̱ hi̱ngyø judío ya. \p \v 12 Gä bi̱ nsäya'a̱ gui̱ nju̱n'ma̱hya̱ yø ja̱'i̱ p'ʉya. Bi 'yørpa̱ ma̱su̱ ra̱ hya̱ mma̱nna̱ Bernabé 'nɛ̱hra̱ Pablo. Bi̱ ma̱ te bi̱ nja 'mø mi̱ map'ʉ 'bʉhyø ja̱'i̱ hi̱ngyø judío, ngue bi 'yøtyø milagro Oja̱ conná̱ ngue'ʉ. \v 13 Mi̱ juadi bi hma̱nna̱ ra̱ hya̱ na̱ p'ʉya, bi 'yɛ̱nna̱ Jacobo: \p ―Ague ma̱ zi cu̱'a̱hʉ, da̱mi̱ 'yøhmʉ te ga̱ mma̱ngä ya. \v 14 Nu̱na̱ ra̱ Simu̱, ya bi xicjʉ ha bi̱ nja te bi 'yørpa̱bi̱ Oja̱ 'mø rá̱ mʉdi mi̱ map'ʉ 'bʉhyø ja̱'i̱ hi̱ngyø judío. Nu̱na̱ Oja̱, ya xpa̱ huanhyø ja̱'i̱ ja ngue da̱ zo rá̱ 'yɛ. \v 15 Nu̱na̱ ra̱ hya̱ na̱ya̱, di̱ nthɛui na̱ ra̱ hya̱ bi 'yotyø pønga̱hya̱ Oja̱ na̱ya, ngue ɛ̱na̱: \v 16 “Nu̱'mø bi̱ nja'a̱ ra̱ hya̱ nt'ot'i ya, nu̱'a̱ ra̱ ni̱ja̱ bi hyøhra̱ David, ma̱'da'yo ga̱ hoqui hapʉ xa̱nts'oni̱, porque ya xa̱ xot'i. \v 17 Dí̱ nne ngue gätho yø ja̱'i̱ hi̱ngyø judío da̱ hyongui̱ n'namhma̱ da̱ zo ma̱ 'yɛ. \v 18 Ngu̱na̱ ra̱ hya̱ bi̱ ma̱n'Oja̱, 'nɛ̱ bi japi bi ba̱hyø ja̱'i̱ xa̱ m'mʉhyø pa xa̱ thogui”, bi 'yɛ̱na̱. \p \v 19 Nu̱gä dí ɛ̱na̱ ngue nu̱ya yø ja̱'i̱ hi̱ngyø judío, ngue ya 'yo di 'bätyø mmʉi ngue ɛ̱c'ɛ̱i̱ Oja̱, ya hi̱ngui̱ sä ga̱ ts'onnba̱hʉ yø mmʉi ya. \v 20 A nu̱yá, para ngue hi̱ndi̱ nsʉhmi̱ ya yø judío ngue yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ya, høndya yø hya̱ ja ua da̱ ma ma̱cuarpi ra̱ sʉcua̱ ya. Ngue hi̱nda̱ za ra̱ ngø, nu̱'a̱ i tho ngue i t'ørba̱ ra̱ 'bøt'e yø da̱hmu̱. 'Nɛ̱ hi̱ndi̱ n'yots'om'mäi. 'Nɛ̱ hi̱nda̱ zaprá̱ ngø yø zu̱'ɛ̱ hi̱ngui̱ pønna̱ ji 'mø bi du̱, 'nɛ̱ hi̱nda̱ zi ra̱ ji. \v 21 Porque asta̱ guehyø pa xa̱ thogui, ya ma̱ndø nja̱m'møtho, n'na ngu̱ n'na yø hni̱ni̱ i 'bʉi te'o mma̱nna̱ ley bi 'yotra̱ Moisés. Nu̱na̱ ra̱ ley na̱, nu̱'mø ra̱ pa ngue ra̱ ts'äya, nhya̱to nhya̱to hma̱mp'ʉ ja yø ni̱ja̱ di̱ mpɛti yø judío. \p \v 22 A nu̱ya yø representante ra̱ Cristo p'ʉya, co 'nɛ̱'ʉ yø n'yohʉ 'bɛt'o p'ʉ ja ra̱ ni̱ja̱, 'nɛ̱ gätho yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱, bi zännbʉya ngue da̱ huanhni̱ to da̱ mɛnhni̱, di̱ ma Antioquía, da̱ mɛ ra̱ Pablo 'nɛ̱hra̱ Bernabé. Bi t'ɛ̱xra̱ Judas nu̱'a̱ ja ma̱n'na ra̱ thu̱hu̱ ngue ra̱ Barsabás. 'Nɛ̱ bi t'ɛ̱xra̱ Silas. Guehya yø n'yohʉ 'bɛt'o p'ʉ 'bʉhyø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ya. \v 23 Bi̱ ma nt'øt'e ra̱ sʉcua̱ da̱ ga̱xpʉya, i ɛ̱nna̱ sʉcua̱: \p “Nu̱gähe yø representante ga̱he ra̱ Cristo, 'nɛ̱hya 'bɛt'o ua ja ra̱ ni̱ja̱, 'nɛ̱hya mi̱'da ma̱ zi cu̱hʉ 'bʉcua, da̱di zɛnguagähe'ʉ ma̱ zi cu̱hʉ hi̱ngyø judío rá̱ m'mʉp'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Antioquía, 'nɛ̱'ʉ rá̱ m'mʉp'ʉ ja ra̱ häi Siria, co 'nɛ̱p'ʉ ja ra̱ häi Cilicia. \v 24 Dí øcähe ngue bi̱ nɛ̱xua 'da yø n'yohʉ ngue hi̱ndá̱ ɛt'ähe. A nu̱ya p'ʉya, hi̱ngui̱ pa̱di̱ te gui 'yøthʉ ngue bá̱di ts'on'na̱ ni̱ mmʉihʉ 'na̱ ra̱ hya̱ i̱ mma̱, ngue di̱ ma̱nda di̱ nja'a̱hʉ ra̱ hmɛ̱pya ngue ra̱ circuncisión, 'nɛ̱ guí su̱phʉ gätho'a̱ te di̱ ma̱nda ra̱ ley bi 'yotra̱ Moisés. \v 25 Ja̱na̱ngue dá̱ mpɛtigähe ngue dá̱ nhɛca̱hya̱he. Dá̱ ɛ̱xähe yø n'yohʉ bi̱ map'ʉ, bi̱ mähä na̱ ma̱ zi cu̱hʉ ra̱ Bernabé 'nɛ̱hra̱ Pablo. \v 26 A nu̱na̱ ra̱ Bernabé 'nɛ̱hra̱ Pablo i ɛnyø te conná̱ nguehna̱ ma̱ Hmu̱hʉ Jesucristo. \v 27 Nu̱ya yø n'yohʉ dá̱ ɛt'ähe p'ʉya, guehna̱ ra̱ Judas 'nɛ̱hra̱ Silas. Nu̱ya p'ʉya da̱ zä guí̱ nya̱sɛhʉ, guehya da̱ xi'a̱hʉ tema̱ hya̱ dá̱ sännähe ya. \v 28 Nu̱'a̱ te bi zänna̱ Espíritu Santo p'ʉya co 'nɛ̱cähe, dá̱ nu̱ ma̱nhohe ngue hi̱ngui̱ ja ts'ɛdi da̱ 'yøtyø ja̱'i̱'a̱ te gä ga̱ 'yo yø judío. Hi̱nda̱ høndya yø hya̱ i ja ngue gui 'yøthʉ p'ʉ ha 'bʉhyø judío da̱ si'a̱hʉ. \v 29 'Yo gui sahʉ ra̱ ngø i tho ngue t'ørba̱ ra̱ 'bøt'e yø da̱hmu̱. 'Nɛ̱ ra̱ ji p'ʉya, 'yo gui sihʉ. Nu̱'a̱ ra̱ ngø hi̱ngui̱ pønna̱ ji 'mø bi du̱, 'yo gui sahʉ. 'Nɛ̱ 'yo gui 'yots'om'mäihʉ. Nu̱'mø ngue gá̱ 'yøthʉ na̱ ra̱ hya̱ dí xi'a̱he ya, ya xa̱nho te guí øthʉ 'mø. Hønt'Oja̱ da̱ mä'a̱hʉ”. \p \v 30 Ya bi̱ ma'ʉ bi t'ɛrbʉya. Mi̱ zømp'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Antioquía, bi pɛtyø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱, bi dä ra̱ sʉcua̱ p'ʉya. \v 31 Nu̱'mø mi̱ nu̱ ra̱ sʉcua̱ yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ p'ʉya, ɛ̱mmɛ̱i̱ di johya ngue ya bi̱ nhohyø mmʉi. \v 32 Nu̱na̱ ra̱ Judas 'nɛ̱hra̱ Silas xquet'a̱ yø pønga̱hya̱ Oja̱ ya, bi hojpa̱bi̱ yø mmʉi yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ya p'ʉya, 'nɛ̱ bi ha̱tra̱ ts'ɛdi na̱ ra̱ hya̱ bi xifi. \v 33 Bá̱ m'mʉp'ʉ njammi̱ pa p'ʉ Antioquía. M'mɛfa p'ʉya, bá̱ n'yɛ̱te ngue bi̱ mengui̱ i̱ ma Jerusalén. \v 34 Pɛ nu̱na̱ ra̱ Silas bi̱ nu̱ ma̱nho ngue bá̱ cop'ʉ na̱. \v 35 Xquet'a̱ 'nɛ̱hra̱ Pablo, 'nɛ̱hra̱ Bernabé bá̱ cop'ʉ Antioquía. Bi sigue bi xännba̱bi̱ yø ja̱'i̱ na̱ rá̱ hoga̱ 'da'yo hya̱ Oja̱. Bi̱ mfäxui mi̱'da yø mmɛ̱ngu̱ p'ʉ ngue xännba̱ ra̱ hya̱ yø ja̱'i̱. \s1 Nu̱na̱ ra̱ Pablo, ya rá̱ yo ndi̱ bi̱ ma ngue di 'yonna̱ hya̱. \p \v 36 Mi̱ ma njammi̱ pa p'ʉya, ra̱ Pablo bi 'yɛ̱mbra̱ Bernabé: \p ―Mahønga̱ mmɛp'ʉ ja yø hni̱ni̱ ya xtá̱ ma̱mmi̱ rá̱ hya̱ Oja̱ ya. Ga̱ ma nu̱ui te di ja'ʉ ma̱ zi cu̱hʉ ―bi 'yɛ̱mbi̱. \p \v 37 Nu̱na̱ ra̱ Bernabé, bi̱ ne xta̱ nzixra̱ Xuua nu̱na̱ ja ma̱n'na ra̱ thu̱hu̱ ngue ra̱ Marco. \v 38 Pɛ ra̱ Pablo hi̱mbi̱ nu̱ ma̱nho ngue xta̱ nzits'i, porque ra̱ Xuua ya xpí̱ nsote p'ʉ Panfilia, hi̱ngui̱ nne da̱ mɛp'ʉ ni̱ ma ngue di 'yonna̱ hya̱. \v 39 Bi̱ n'uɛ̱ni̱ n'na ngu̱ n'na ngue hi̱nga̱ 'da'igu̱ i̱ mma̱. Nu̱na̱ ra̱ Bernabé bi zixra̱ Marco na̱. Bi 'yo ra̱ barco i̱ map'ʉ ja ra̱ häi Chipre. \v 40 Ra̱ Pablo p'ʉya, guehna̱ ra̱ Silas bi̱ ne bi̱ mɛ na̱. Yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ p'ʉya bi 'yäprá̱ ma̱te Oja̱ ngue da̱ mädi ha ni̱ ma. \v 41 Ra̱ Pablo 'nɛ̱hra̱ Silas i̱ mpa p'ʉ ja ra̱ häi Siria, 'nɛ̱p'ʉ ja ra̱ häi Cilicia. Di ha̱tra̱ ts'ɛdi yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ p'ʉ ni̱ ma. \c 16 \s1 Ra̱ Timoteo bi̱ mähä ra̱ Pablo 'nɛ̱hra̱ Silas. \p \v 1 Ra̱ Pablo 'nɛ̱hra̱ Silas bi zømp'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Derbe. Mi̱ thop'ʉ p'ʉya, i̱ mpa p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Listra. Nu̱p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ p'ʉya, bi di̱mp'ʉ n'na ra̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ni̱ hu̱ ngue ra̱ Timoteo. Ra̱ judío'a̱ rá̱ mamá, pɛ ya ra̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱. Rá̱ papá p'ʉya, hi̱ngra̱ judío'a̱. \v 2 Nu̱'ʉ yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ mi̱ 'bʉp'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Listra bi̱ nu̱ ma̱nho na̱ ra̱ Timoteo, da̱ gue'ʉ yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Iconio, xquet'a̱ bi̱ nu̱ ma̱nho. \v 3 Ra̱ Pablo p'ʉya, bi̱ ne bi̱ mähä na̱ ra̱ Timoteo. Bi japi ngue bi̱ ma mhmɛ̱pya, bi̱ njapra̱ circuncisión n'namhma̱ ngue hi̱ndi̱ mbøcuɛ yø judío p'ʉ di̱ ma. Porque ya fa̱di̱ ngue hi̱ngra̱ judío rá̱ papá na̱ ra̱ Timoteo. \v 4 Nu̱p'ʉ ja yø hni̱ni̱ ntho p'ʉya, bi xihyø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue da̱ 'yøt'e te mma̱nna̱ sʉcua̱ bi̱ mɛnhyø representante ra̱ Cristo, conyø n'yohʉ 'bɛt'o p'ʉ di̱ mpɛti yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ p'ʉ Jerusalén. \v 5 A nu̱ya yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ p'ʉya, bi hya̱ ra̱ ts'ɛdi yø nt'ɛ̱c'ɛ̱i̱. N'na pa ngu̱ n'na pa, ma̱n'na ni̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱tho mi̱'da yø ja̱'i̱. \s1 Ra̱ Pablo bi 'ui̱ n'na ra̱ n'yohʉ ngue ra̱ mmɛ̱ngu̱ Macedonia. \p \v 6 Ra̱ Espíritu Santo hi̱mbi̱ nepe xta̱ni̱ ma̱nna̱ hya̱ p'ʉ ja ra̱ häi Asia na̱ ra̱ Pablo. Ja̱na̱ngue bi 'damp'ʉ ja ra̱ häi Frigia p'ʉya, i̱ mpa Galacia. \v 7 Mi̱ zømp'ʉ ja rá̱ hyodi ra̱ häi Misia p'ʉya. Ja bi bɛ̱mp'ʉ p'ʉya ngue xti̱ map'ʉ ja ra̱ häi Bitinia. Pɛ ra̱ Espíritu Santo hi̱mbi̱ nepe xti̱ map'ʉ. \v 8 Ja̱na̱ngue bi 'dastho'a̱ ra̱ häi Misia p'ʉya, i̱ mpa p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Troas. \v 9 Ja bi̱ n'ui̱ p'ʉ na̱ ra̱ Pablo 'mø mi̱nxu̱i̱ p'ʉya. Nu̱'a̱ rá̱ t'i̱ p'ʉya, bi̱ nu̱ ngue 'bäp'ʉ n'na ra̱ n'yohʉ ngue ra̱ mmɛ̱ngu̱ p'ʉ ja ra̱ häi Macedonia. Bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Bí 'yɛ̱cua Macedonia, guí fäxca̱he ―bi 'yɛ̱mbi̱. \p \v 10 Mi̱ n'ui̱ ra̱ Pablo p'ʉya, dá̱ sänni̱ ngue dá̱ mäcähe Macedonia. Dí ha̱xhe njua̱ni̱ ngue nzonga̱he Oja̱ ngue ja ga̱ni̱ ma̱ngähe p'ʉ ra̱ hoga̱ 'da'yo hya̱. \s1 Ra̱ Pablo 'nɛ̱hra̱ Silas bi̱ ma Filipos. \p \v 11 Dá̱ ogähe ra̱ barco p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Troas. Da̱ni̱ mpäcähe p'ʉ ja n'na ra̱ häi bí ja mbo ra̱ ja̱the ni̱ hu̱ ngue Samotracia. Rá̱ yo pa p'ʉya, dá̱ søngähe p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Neápolis. \v 12 Dá̱ nɛ̱xähe p'ʉ p'ʉya, da̱ni̱ mpäcähe p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Filipos, gue'a̱ n'na 'bʉi yø ja̱'i̱ ngue yø romano. Nu̱'a̱ ra̱ da̱ni̱hni̱'a̱ p'ʉya, ta̱te sɛdi ngue'ʉ mi̱'da yø hni̱ni̱ jap'ʉ ja ra̱ häi Macedonia. Dá̱ m'mʉcähe p'ʉ njammi̱ pa p'ʉya. \v 13 Mi̱ zøhra̱ pa ngue ra̱ ts'äya, dá̱ mähme neni̱hni̱ ha ja n'na ra̱ da̱the. Nu̱'a̱ ra̱ xɛqui'a̱, ja za̱i̱ di̱ mpɛti p'ʉ yø judío ngue mmat'Oja̱. Dá̱ mi̱hme 'mø ma̱ sømhme. Dá̱ xihme ra̱ hoga̱ 'da'yo hya̱ yø xisu ya xi̱ mpɛti. \v 14 Nu̱'a̱ n'na'ʉ yø xisu p'ʉya, ni̱ hu̱ ngue ra̱ Lidia, ra̱ mmɛ̱ngu̱ p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Tiatira. Ma̱rá̱ mä'u̱lu na̱ ra̱ xisu na̱, pɛ ya tha̱nne Oja̱. Pɛ bi xojpa̱bi̱ Oja̱ rá̱ mmʉi na̱ ra̱ xisu ngue bi 'yørpa̱bi̱ ma̱su̱ te mma̱nna̱ Pablo. \v 15 Bi̱ nxixya̱ p'ʉya, dá̱ gue'ʉ mi̱ 'bʉp'ʉ ja rá̱ ngu̱, gä bi̱ nxixya̱. M'mɛfa p'ʉya, bi 'yɛ̱nje: \p ―Nu̱'mø guí ha̱xhʉ njua̱ni̱ ngue ma̱jua̱ni̱ dí ɛ̱c'ɛ̱i̱gä ra̱ Jesús, mmähä p'ʉ ja ma̱ ngu̱ngä 'mø, guí̱ nsäyahʉ p'ʉ ―bi 'yɛ̱nje. \p Bi jacje ngue dá̱ mähme p'ʉ ja rá̱ ngu̱ p'ʉya. \p \v 16 Ma̱n'na ra̱ ora p'ʉya, nma̱rá̱ mähme p'ʉ ja ra̱ mhmat'Oja̱ dí̱ n'yohe ra̱ Pablo, dá̱ nthɛhe n'na ra̱ hmu̱te ma̱rá̱ ba̱di̱ ngue mi̱ n'youi ra̱ ts'onthi̱. Nu̱na̱ ra̱ hmu̱te na̱, mi̱ ta̱pi̱ xa̱ngu̱ ra̱ mɛ̱nyu̱ yø hmu̱ ngue mi̱ ja rá̱ mfa̱di̱ conna̱ ts'onthi̱. \v 17 Nu̱na̱ ra̱ hmu̱te p'ʉya, ni̱ dɛ̱nna̱ Pablo ngue mmarca̱he, i ɛ̱na̱: \p ―Nu̱ya yø n'yohʉ 'bʉcua, guehya yø mɛfi Oja̱ ma̱guesɛ ya. Nu̱ya guehya xän'na̱hʉ ha di zä guí̱ nya̱hmʉ ya ―bi 'yɛ̱na̱. \p \v 18 N'na ndi̱ ngu̱ n'na ndi̱ ga̱ mmähme ra̱ mhmat'Oja̱, di jaje p'ʉ na̱ ra̱ hmu̱te. Mi̱ sørpa̱bi̱ ra̱ Pablo p'ʉya, bi 'bät'i, bi 'yɛ̱mbra̱ ts'onthi̱ mi̱ n'youi ra̱ hmu̱te: \p ―Conná̱ ts'ɛdi ra̱ Jesucristo, dí xi'i ngue da̱mi̱ hyɛp'ʉ ra̱ hmu̱te guí̱ n'youi ―bi 'yɛ̱mbi̱. \p 'Bexque'a̱ ra̱ ora'a̱ p'ʉya, bi hyɛp'ʉ ra̱ ts'onthi̱ mi̱ n'youi ra̱ hmu̱te. \v 19 Pɛ nu̱'ʉ yø hmu̱ ra̱ hmu̱te p'ʉya, bi̱ nu̱ ngue ya hi̱ngui̱ tø'mi̱ ngue hønda̱ da̱pra̱ mɛ̱nyu̱ ra̱ hmu̱te. Bi bɛntra̱ Pablo 'nɛ̱hra̱ Silas. Bi zixpʉ ja ra̱ centro 'bʉhyø ts'ʉt'abi. \v 20 Bi̱ ma ma̱däpi yø ts'ʉt'abi p'ʉya, bi t'ɛ̱mbi̱: \p ―Nu̱ya yø n'yohʉ 'bʉcua, yø judío ya. Di ts'onyø ja̱'i̱ 'bʉcua ja ma̱ hni̱ni̱hʉ. \v 21 I xännba̱te yø costumbre nu̱'ʉ hi̱ngui̱ ja ngue ga̱ øthʉ, porque dyø romanohʉ. \p \v 22 Bi̱ nangyø ja̱'i̱ p'ʉya ngue bi zʉi. Yø ts'ʉt'abi p'ʉya bi̱ ma̱nda ngue da̱ bøjba̱ yø u̱lu ngue da̱ 'bɛi conyø t'o. \v 23 Ɛ̱mmɛ̱i̱ bi̱ 'bɛi. M'mɛfa p'ʉya, bi got'i. Bi sihra̱ alcaide p'ʉya ngue da̱ mädi xa̱ndønho. \v 24 A nu̱'a̱ ra̱ alcaide 'mø mi̱ si p'ʉya ngue da̱ mädi xa̱nho, bi cʉrpʉ ja ra̱ ngu̱mm'mɛxu̱i̱ asta̱ mbo ra̱ fädi. Bi japyø za nt'ät'i, ga̱ ts'ɛmba̱ yø gua yø ofädi p'ʉya. \p \v 25 Pɛ nu̱'mø mi̱ zo ma̱de ra̱ xu̱i̱ p'ʉya, nu̱na̱ ra̱ Pablo 'nɛ̱hra̱ Silas i̱ mmat'Oja̱tho, 'nɛ̱ tu̱rpa̱bi̱ yø alabansa Oja̱. Øxta̱'ʉ mi̱'da yø ofädi te gä øt'e. \v 26 Nthambɛ̱ni̱tho bi 'ya̱n'a̱ häi p'ʉya. Xøgue ra̱ hua̱tyø ndʉcja̱do p'ʉ ja ra̱ fädi. 'Bexpi xogui gätho yø goxthi, 'nɛ̱ bi̱ nxʉhyø cadena ma̱nthu̱t'i̱ yø za n'youi yø gua yø ofädi. \v 27 Nu̱'a̱ ra̱ alcaide p'ʉya, mi̱ nu̱ ngue gä xi xohyø goxthi fädi. Bi 'yɛ̱mbi̱ ngue ya xi ma gätho yø ofädi p'ʉya. Bi gʉxrá̱ juai p'ʉya, bi̱ ne xtí̱ nhyosɛ. \v 28 Pɛ bi̱ matra̱ Pablo, bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Ma̱n'nan'yo mi̱ 'yøt'e gui̱ nhyosɛ ague n'yø. Gä dí 'bʉcähe ua ―bi 'yɛ̱mbi̱. \p \v 29 Nu̱na̱ ra̱ alcaide p'ʉya, bi 'yähra̱ nyot'i. Ni̱ tihi bi yʉt'a̱mbo. Ni̱ hua̱qui̱ ngue bi̱ nsu̱. Bi guarbʉ 'bähra̱ Pablo 'nɛ̱hra̱ Silas ngue bi̱ nda̱ntyøhmu̱. \v 30 Bá̱ jʉcathi p'ʉya, bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Ague n'yø'a̱ui, ¿te 'bɛ'a̱ ja ngue ga̱ øt'e para ngue ga̱ nya̱ni̱? \p \v 31 Nu̱ya yø ofädi p'ʉya, bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Da̱mi̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Hmu̱ Jesucristo n'namhma̱ guí̱ nya̱ni̱. 'Nɛ̱'ʉ to 'bʉp'ʉ ja ni̱ ngu̱, di̱ nya̱n'mø da̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ―bi 'yɛ̱mbi̱. \p \v 32 Nu̱na̱ ra̱ alcaide p'ʉya, gätho'ʉ 'bʉp'ʉ ja rá̱ ngu̱, bi sifi xa̱nho hanja'a̱ ra̱ Hmu̱ Jesús. \v 33 Tobe nda̱xu̱i̱tho'a̱ ra̱ ora'a̱. Nu̱na̱ ra̱ alcaide bi̱ mejpa̱bi̱ yø n'ʉni̱ mi̱ n'youi. Bi̱ nxixya̱ p'ʉya, gätho'ʉ 'bʉp'ʉ ja rá̱ ngu̱ bi̱ nxixya̱. \v 34 M'mɛfa p'ʉya, bi zixrá̱ ngu̱ ngue bi u̱nna̱ hmɛ̱ da̱ zi. Nu̱na̱ ra̱ alcaide p'ʉya, gätho'ʉ 'bʉp'ʉ ja rá̱ ngu̱, ja̱njua̱ni̱ di johya ngue bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ Oja̱. \p \v 35 Nu̱'mø mi̱ hyaxpʉya, nu̱'ʉ yø ts'ʉt'abi bi̱ mɛnhyø policía da̱ xihra̱ alcaide ngue di thøhyø ofädi. \v 36 Ra̱ alcaide p'ʉya bi 'yɛ̱mbra̱ Pablo: \p ―Bá̱ pɛnngä ra̱ hya̱ yø ts'ʉt'abi ngue ga̱ thøc'a̱ui. Ja̱na̱ngue 'yo te guí̱ mbɛ̱mbi̱ ya, ni̱ mɛhma̱ ―bi 'yɛ̱mbi̱. \p \v 37 Mi̱ da̱hra̱ Pablo, bi 'yɛ̱mbyø policía: \p ―A nu̱gä'be dyø romanogä'be. 'Nɛ̱ nnu̱ yø ja̱'i̱ p'ʉ bi̱ mɛgba̱'be, ni̱ xi̱nga̱ 'bet'o ha̱cra̱ güɛnda ja di̱ ncote. 'Nɛ̱ da̱ 'yɛ̱na̱ go nt'a̱gui̱tho di thøga̱'be ya. Nu̱'á̱, hi̱n'na̱'a̱. Guí xihmi̱ ya da̱ ɛ̱sɛ da̱ gʉga̱'be ua ja ra̱ fädi. \p \v 38 Yø policía p'ʉya, bi̱ mengui̱ ba̱ xihyø ts'ʉt'abi te mma̱nyø ofädi. Yø ts'ʉt'abi p'ʉya, bi̱ nsu̱ 'mø mi̱ ba̱di̱ ngue yø romano ya yø ofädi. \v 39 Mi̱ zøp'ʉ ja ra̱ fädi yø ts'ʉt'abi p'ʉya, bi 'yäpa̱ mpunnba̱te. Bá̱ jʉjp'ʉya, bi xifi ngue da̱ bømp'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱. \v 40 Nu̱'mø mi̱ bømp'ʉ ja ra̱ fädi na̱ ra̱ Pablo 'nɛ̱hra̱ Silas, i̱ map'ʉ ja rá̱ ngu̱ ra̱ Lidia. Ja bi̱ nya̱hʉ p'ʉ mi̱'da yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ p'ʉya. Høntho bi zajpa̱ yø mmʉi yø ja̱'i̱, bi̱ ma p'ʉya. \c 17 \s1 Bi ts'ʉ p'ʉ Tesalónica ra̱ Pablo. \p \v 1 Mi̱ ma ra̱ Pablo 'nɛ̱hra̱ Silas, i̱ mpa p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Anfípolis, i̱ nthop'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Apolonia. Bi zømp'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Tesalónica p'ʉya. Mi̱ jap'ʉ ra̱ ni̱ja̱ di̱ mpɛti yø judío. \v 2 Nu̱na̱ ra̱ Pablo bi yʉrbʉ ja ra̱ ni̱ja̱, ya gä ngu̱'a̱ ørbʉ ja yø hni̱ni̱ xi thogui. Nhyu̱ sábadu bi̱ mɛmbi̱ bi̱ nya̱hʉ yø judío p'ʉ ja ra̱ ni̱ja̱. \v 3 Di opa̱n'yu̱ yø ja̱'i̱ hanja'a̱ te mma̱mp'ʉ ja ra̱ Ma̱ca̱ Libro, ngue ra̱ Cristo jatho ngue da̱ zä ra̱ n'ʉ, da̱ tho, da̱ t'ägui. M'mɛfa p'ʉya, di bɛ̱nna̱te p'ʉ da̱ nt'ägui. Bi 'yɛ̱mbʉya: \p ―A nu̱na̱ ra̱ Jesús dí xi'a̱hʉ ya, guehna̱ ra̱ Cristo bá̱ ɛ̱x Oja̱ ngue di̱ nda̱st'abi na̱. \p \v 4 Ngue ngu̱na̱ xifi, bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ 'da yø judío. Bi guarbʉ ha ya̱ ra̱ Pablo 'nɛ̱hra̱ Silas. Xquet'a̱ bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ xa̱ngu̱ yø ja̱'i̱ hi̱ngyø judío ya mi̱ tha̱nne Oja̱. 'Nɛ̱ xa̱ngu̱ yø xisu nu̱ya hnu̱ ma̱nsu̱ p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ hya̱. \v 5 Bi̱ nsɛya ya yø judío hi̱mbi̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ hya̱ p'ʉya. Bi zonhyø ja̱'i̱ ngue yø ts'oc'ɛ̱i̱ mi̱ 'yop'ʉ ja ra̱ caye, bá̱ yʉns'yø ja̱'i̱ p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ p'ʉya. Bi̱ mäspa̱ rá̱ ngu̱ ra̱ Jasón ngue honna̱ Pablo 'nɛ̱hra̱ Silas. Bi̱ ne xta̱ nzits'i ngue xti däp'ʉ 'bʉhyø ja̱'i̱. \v 6 Pɛ ngue hi̱mbá̱ ti̱mp'ʉ'ʉ p'ʉya, bá̱ jʉcra̱ Jasón 'nɛ̱'ʉ mi̱'da yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱. Bá̱ si ngue bi däp'ʉ ja ra̱ ts'ʉt'abi. I̱ mahyø ja̱'i̱ p'ʉya, i ɛ̱na̱: \p ―Nu̱'ʉ yø n'yohʉ dí̱ mma̱ngähe ya, ndap'ʉ bi zä di ts'onyø ja̱'i̱. A nu̱yá, xquet'a̱ 'youa ja ma̱ hni̱ni̱hʉ ya. \v 7 Go di säyabi p'ʉ ja rá̱ ngu̱ na̱ ra̱ Jasón. Gätho ya p'ʉya, hi̱ngui̱ ɛ̱c'ɛ̱i̱'a̱ ra̱ ley ga̱ 'yo ra̱ da̱st'abi Roma. Porque ɛ̱mbi̱ ngue 'bʉ hma̱n'na ra̱ da̱st'abi ni̱ hu̱ ngue ra̱ Jesús. \p \v 8 Mi̱ 'yøhyø ja̱'i̱ na̱ ra̱ hya̱ na̱ p'ʉya, co 'nɛ̱hyø ts'ʉt'abi, di̱ maxni̱ yø ja̱'i̱ p'ʉya ngue ncuɛ. \v 9 Nu̱na̱ ra̱ Jasón co 'nɛ̱'ʉ mi̱'da yø mmi̱'yɛ̱c'ɛ̱i̱ui, bi gu̱tra̱ mɛ̱nyu̱ ngue bi̱ ma ma̱thøgue. \s1 Ya 'bʉp'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Berea na̱ ra̱ Pablo 'nɛ̱hra̱ Silas. \p \v 10 Mi̱ nxu̱i̱ p'ʉya, nu̱'ʉ yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ n'na zihma̱ntho bi japi bi bønna̱ Pablo 'nɛ̱hra̱ Silas. I̱ mpa p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Berea. Mi̱ zømp'ʉ p'ʉya, bi̱ map'ʉ ja ra̱ ni̱ja̱ di̱ mpɛti yø judío. \v 11 Nu̱ya yø judío ngue yø mmɛ̱ngu̱ p'ʉ, ma̱n'na yø ndøhoja̱'i̱ ya ngue yø mmɛ̱ngu̱ Tesalónica. Ja̱njua̱ni̱ ngue yø mmʉi ga̱ 'yøhra̱ hoga̱ 'da'yo hya̱ sifi. N'na pa ngu̱ n'na pa huaxtyø hya̱ nt'ot'i ra̱ Ma̱ca̱ Libro. Porque nne da̱ ba̱di̱ ngue'mø ma̱jua̱ni̱'a̱ te sifi ogue hi̱n'na̱. \v 12 Ja̱na̱ngue xa̱ngu̱ yø judío bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Jesús. Da̱ gue'ʉ hi̱ngyø judío, xa̱ngu̱ bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱. Ngu̱ yø n'yohʉ, ngu̱ yø xisu nu̱ya hnu̱ ma̱nsu̱, gä bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ hya̱. \v 13 Mi̱ ma̱mbrá̱ hya̱ Oja̱ p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Berea na̱ ra̱ Pablo. Ngu̱ i 'yøhya yø mmɛ̱ngu̱ Tesalónica, 'bexpi̱ ma yø judío ngue bá̱ ʉtyø ja̱'i̱ p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱. \v 14 Nu̱'ʉ yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ p'ʉya, n'na zihma̱ntho bi 'yɛtra̱ Pablo, bi̱ map'ʉ ja ra̱ nenga̱ ja̱the. Pɛ nu̱na̱ ra̱ Silas 'nɛ̱hra̱ Timoteo bi gop'ʉ Berea'ʉ. \v 15 Nu̱'ʉ bi̱ mähä ra̱ Pablo p'ʉya, bá̱ ɛ̱mp'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Atenas. Ma̱mbá̱ penc'ʉ p'ʉya bá̱ ha̱nnba̱bi̱ ra̱ hya̱ ra̱ Silas 'nɛ̱hra̱ Timoteo ngue da̱ni̱ zʉdi n'na zihma̱ntho. \s1 Ra̱ Pablo ya 'bʉp'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Atenas. \p \v 16 Mɛ̱nte ndø'ma̱te ra̱ Pablo p'ʉ Atenas, bi̱ m'mähra̱ sibi rá̱ mmʉi p'ʉya ngue nnu̱ yø ja̱'i̱ p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ ngue gä sihyø da̱hmu̱ tha̱nne. \v 17 Ja̱na̱ngue bi xihra̱ hya̱ yø judío p'ʉ ja ra̱ ni̱ja̱, da̱ gue'ʉ ya tha̱nne Oja̱, gä bi xihra̱ hya̱. N'na pa ngu̱ n'na pa xihra̱ hya̱ yø ja̱'i̱ di̱ nthɛui p'ʉ ja ra̱ täi. \v 18 'Bʉ'i'da yø n'yohʉ, ngue ma̱di xä'a̱ ra̱ hya̱ mi̱ xännba̱te ra̱ Epicuro. Mi̱'da p'ʉya, ma̱di xä'a̱ ra̱ xädi ngue ra̱ estoico. Bi̱ mʉdi bi̱ nya̱ui ra̱ Pablo'ʉ p'ʉya. Bi 'yɛ̱n'i̱'da p'ʉya: \p ―¿Teni̱ 'bɛ'a̱ ma̱ hya̱ mma̱nna̱ ra̱ n'yohʉ 'bʉcua? Hi̱n'yʉ p'ʉ rá̱ nzɛgui di ya̱hni̱ ua ―bi 'yɛ̱na̱. \p Mi̱'da p'ʉya, bi 'yɛ̱na̱: \p ―Ɛ̱na̱ gue di 'yonna̱ hya̱ na̱ ngue yø 'da'yo da̱hmu̱. \p Bi̱ ma̱nna̱ ngu̱na̱, porque ra̱ Pablo bi xihyø ja̱'i̱ hanja ra̱ Jesús, 'nɛ̱ xifi ngue bi bɛ̱nna̱te. \v 19 Bi ts'ixra̱ Pablo p'ʉ ja n'na ra̱ xɛqui ni̱ hu̱ ngue ra̱ Areópago p'ʉya, nu̱p'ʉ za̱i̱ di̱ mpɛti yø ja̱'i̱ ngue ma̱ consejo. Bi t'ɛ̱mbʉya: \p ―Dí̱ nne ga̱ pa̱cähe teni̱ 'bɛ'a̱ ma̱'da'yo xädi na̱ ra̱ hya̱ guí̱ mma̱ n'yø. \v 20 Porque hi̱nja̱m'mø xtá̱ øcähe te guí̱ mma̱nya. Dí̱ nne gui xicje te ga̱ mbønya yø hya̱ guí̱ mma̱ ―bi 'yɛ̱nyø ja̱'i̱. \p \v 21 Nu̱'ʉ yø mmɛ̱ngu̱ p'ʉ Atenas co 'nɛ̱'ʉ yø 'dan'yo ja̱'i̱ ya mi̱ 'bʉp'ʉ, hi̱n tema̱ n'nama̱ hya̱ di ørpa̱ ma̱su̱, hi̱nda̱ hønt'a̱ te ma̱'da'yo nne da̱ sifi ogue da̱ 'yøde. \v 22 Bi̱ m'mä i̱nde ra̱ Pablo p'ʉ ja ra̱ junta ngue ra̱ Areópago p'ʉya, bi 'yɛ̱mbyø ja̱'i̱: \p ―Ague gyø mmɛ̱ngu̱hʉ ua ja ra̱ hni̱ni̱ Atenas. Ya xtá̱ nu̱gä te guí øthʉ ua guí 'bʉhmʉ. Di̱ nɛ̱qui̱ ngue ɛ̱mmɛ̱i̱ guí tha̱nnehʉ yø da̱hmu̱. \v 23 Porque nu̱p'ʉ xtá̱ thocä, xtá̱ nu̱gä n'na ra̱ altar ngue nt'ot'i n'na ra̱ letrero ngue ɛ̱na̱: “Guehna̱ rá̱ altar Oja̱ nu̱'a̱ hi̱ngui̱ fa̱di̱ te'o na̱ya”, i ɛ̱nna̱ letrero. A nu̱yá, guehna̱ Oja̱ guí tha̱nnehʉ na̱ya, pɛ hi̱nguí̱ pa̱hmʉ te'o na̱, guehna̱ Oja̱ da̱di øt'a̱hʉ na̱ya. \p \v 24 Nu̱na̱ Oja̱ bi hocra̱ xi̱mhäi 'nɛ̱ bi hoqui gätho yø cosa i ja. Gue'a̱ rá̱ mmɛti te gä bí ja ma̱hɛ̱ts'i̱'a̱ ya, 'nɛ̱cua ja ra̱ xi̱mhäi. Pɛ hi̱ngui̱ 'bʉp'ʉ ja yø ngu̱nja̱ di hocyø ja̱'i̱ na̱ Oja̱ na̱. \v 25 Nu̱na̱ Oja̱, hi̱nte honna̱ ngue da̱ 'yɛ̱nyø ja̱'i̱ te di u̱nni̱. Porque go bá̱di 'dacjʉ ra̱ te'a̱, 'nɛ̱hma̱ hya̱ dí jʉxhʉ, 'nɛ̱ gätho mi̱'da yø cosa go bá̱di̱ u̱n'a̱. \p \v 26 Nu̱na̱ Oja̱, bi 'yøt'e ngue n'na 'yʉtho p'ʉ bá̱ fʉdi ngue bi̱ nxa̱ndyø ja̱'i̱ 'bʉi gä rá̱ ngʉni̱ nxi̱mhäi. Bi zännba̱bi̱ ra̱ pa di̱ m'mʉi. 'Nɛ̱ bi zännba̱bi̱ ra̱ xɛqui hapʉ di̱ m'mʉi. \v 27 I 'yøt'Oja̱'a̱, n'namhma̱ ngue gätho yø ja̱'i̱ da̱ hyon'Oja̱, 'nɛ̱ da̱ ba̱di̱ te'o. Ma̱jua̱ni̱ ngue nu̱ya, hi̱nga̱ yap'ʉ 'bʉ Oja̱ ngue gätho ga̱hʉ. \v 28 Porque conná̱ngue Oja̱ dí 'bʉhmʉ, 'nɛ̱ da̱di 'ya̱mhmʉ, 'nɛ̱ ja ma̱ tehʉ. Tengu̱tho ra̱ hya̱ bi̱ ma̱n'i̱'da ni̱ 'yot'a̱ sʉcua̱hʉ, bi̱ ma̱ ngue yø ba̱si̱ga̱hʉ Oja̱. \v 29 Pɛ xi'mø ngue yø ba̱si̱ga̱hʉ Oja̱, hi̱ngui̱ sä ga̱ ɛ̱mhmʉ ngue nu̱na̱ Oja̱, gdá̱ hyɛjpa̱hʉ yø da̱hmu̱ ngue yø oro, ogue yø da̱hmu̱ ngue yø t'axi, ogue yø da̱hmu̱ ngue yø do. Porque nu̱ya yø da̱hmu̱ ya, rá̱ n'yomfɛ̱ni̱sɛ ra̱ ja̱'i̱ gui hoqui. \v 30 Nu̱'mø yø pa xa̱ thogui, nu̱na̱ Oja̱ mi̱ sɛrpa̱bi̱ yø ja̱'i̱ tha̱nne yø da̱hmu̱, porque hi̱m ma̱ni̱ ba̱hyø ja̱'i̱ hanja. Pɛ nu̱ ra̱ pa dí 'bʉhmʉ ya, nu̱na̱ Oja̱ hønnbʉ bi zä di 'bɛpi gätho yø ja̱'i̱ ngue da̱ hyɛp'ʉ yø da̱hmu̱ tha̱nne. \v 31 Porque Oja̱, ya xpá̱ nzänna̱ n'na ra̱ pa ngue da̱ hya̱spi̱ xa̱ndønho ra̱ güɛnda gätho yø ja̱'i̱ 'bʉ'a̱ nxi̱mhäi. Nu̱na̱ da̱ hya̱xra̱ güɛnda p'ʉya, guehna̱ n'na ra̱ n'yohʉ ya xpá̱ huanhni̱. Nu̱na̱ Oja̱, i̱ nnepe ngue gätho yø ja̱'i̱ da̱ ba̱di̱ te'o na̱ ya xpá̱ huanhni̱. Ja̱na̱ngue bi japi bi bɛ̱nna̱te p'ʉ ha bi t'ägui. \p \v 32 Nu̱'mø mi̱ 'yøhyø ja̱'i̱ ngue ɛ̱mbi̱ bi bɛ̱nna̱te p'ʉ ha bi t'ägui, i thentho 'da. Mi̱'da p'ʉya bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―'Bet'o ma̱n'na ra̱ pa ya, ma̱høngui̱ xicje na̱ ra̱ hya̱ na̱ ―bi 'yɛ̱mbi̱. \p \v 33 Bi̱ map'ʉ ha säya ra̱ Pablo p'ʉya. \v 34 Pɛ nu̱ya 'da yø ja̱'i̱ bi̱ nu̱ ma̱nho ra̱ hya̱ mma̱nna̱ Pablo, 'nɛ̱ bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱. N'youi p'ʉ ra̱ Dionisio, guehna̱ n'na'ʉ yø ts'ʉt'abi p'ʉ ja ra̱ Areópago. Xquet'a̱ n'youi p'ʉ n'na ra̱ xisu bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ hya̱, ni̱ hu̱ ngue ra̱ Dámaris. 'Nɛ̱ n'youi p'ʉ mi̱'da yø ja̱'i̱. \c 18 \s1 Ra̱ Pablo ya 'bʉp'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Corinto. \p \v 1 M'mɛfa p'ʉya, nu̱na̱ ra̱ Pablo bi̱ nɛ̱xpʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Atenas, bi zømp'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Corinto. \v 2 Nu̱na̱ ra̱ hni̱ni̱ na̱ p'ʉya, bi di̱mp'ʉ n'na ra̱ judío ni̱ nu̱ ngue ra̱ Aquila, ra̱ mmɛ̱ngu̱ Ponto. Nu̱na̱ ra̱ Aquila n'youi na̱ ra̱ Priscila rá̱ xisu, hi̱nna̱ ya'atho yø pa xi zøp'ʉ Corinto. Bá̱ ɛ̱p'ʉ ja ra̱ häi Italia, ngue nu̱na̱ ra̱ da̱st'abi Claudio bi̱ ma̱nda ngue gä bi thøn'a̱thi yø judío mi̱ 'bʉp'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Roma. Bi̱ ma ra̱ Pablo ngue bá̱ nya̱ui. \v 3 Nu̱na̱ ra̱ Pablo mi̱ pa̱'a̱ ra̱ 'bɛfi mi̱ pɛhna̱ ra̱ Aquila. 'Dap'ʉ bi̱ m'mʉhmi̱ p'ʉya ngue bi̱ mpɛfi, di hocyø ngu̱n'u̱lu. \v 4 Nu̱'mø ra̱ pa säya yø ja̱'i̱ p'ʉya, nhya̱to nhya̱to pa ra̱ Pablo p'ʉ ja ra̱ ni̱ja̱ di̱ mpɛti yø judío, ngue nne di 'bätyø judío 'nɛ̱'ʉ hi̱ngyø judío, ngue da̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Jesucristo. \p \v 5 Mi̱ zøhra̱ Silas 'nɛ̱hra̱ Timoteo ngue xpí 'yɛ̱'a̱ Macedonia. Ra̱ Pablo p'ʉya, hi̱ngui̱ säya ngue mma̱nna̱ hoga̱ 'da'yo hya̱. Di opa̱n'yu̱ yø judío ngue ra̱ Jesús, guehna̱ ra̱ Cristo bá̱ ɛ̱x Oja̱ ngue di̱ nda̱st'abi na̱. \v 6 Pɛ nu̱ya yø judío, ya̱ ma̱nts'o ngue sʉhra̱ hya̱. Bi hua̱crá̱ pahni̱ ra̱ Pablo p'ʉya, gue'a̱ ra̱ hmɛ̱ya'a̱ ngue ya bi hyɛp'ʉ'ʉ ya̱ui, bi 'yɛ̱mbʉya: \p ―Ga̱di jasɛhʉ p'ʉ gui̱ mmähä ra̱ castigo ya, ya hi̱nni̱ ma ma̱ güɛndagä'a̱ ya. Nu̱yá, gdá̱ magä p'ʉ rá̱ m'mʉhyø ja̱'i̱ hi̱ngyø judío ya ―bi 'yɛ̱mbi̱. \p \v 7 Mi̱ bømp'ʉ ja ra̱ ni̱ja̱ ra̱ Pablo p'ʉya, i̱ map'ʉ ja rá̱ ngu̱ n'na ra̱ n'yohʉ ni̱ hu̱ ngue ra̱ Justo. 'Bʉp'ʉ ja rá̱ hyo ni̱ja̱, ya tha̱nne Oja̱ na̱ ra̱ n'yohʉ na̱. \v 8 Ma̱n'na ra̱ n'yohʉ ni̱ hu̱ ngue ra̱ Crispo p'ʉya, mi̱ 'bɛt'o p'ʉ ja ra̱ ni̱ja̱ di̱ mpɛti yø judío, 'nɛ̱hna̱ bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Hmu̱ Jesús gätho'ʉ 'bʉp'ʉ ja rá̱ ngu̱. Xquet'a̱ xa̱ngu̱ mi̱'da yø mmɛ̱ngu̱ p'ʉ Corinto bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Jesús. Mi̱ zä mi̱ 'yøhra̱ hoga̱ 'da'yo hya̱ yø ja̱'i̱, bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ 'nɛ̱ bi̱ nxixya̱. \v 9 Bi̱ n'ui̱ 'mø mi̱ nxu̱i̱ ra̱ Pablo p'ʉya, bi̱ nu̱ ngue ɛ̱mbra̱ Hmu̱ Jesús: \p ―'Yo guí su̱ ague Pablo. Da̱mi̱ sigue ma̱nna̱ hya̱, o guí säya. \v 10 Nu̱gä go dí̱ n'youi, hi̱nte da̱ ja'i yø ja̱'i̱. Nu̱na̱ ra̱ hni̱ni̱ ja ua, dí pa̱cä ngue xa̱ngu̱ yø ja̱'i̱ da̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱gä ua ―bi 'yɛ̱mbi̱. \p \v 11 Ja̱na̱ngue bá̱ m'mʉ'a̱ n'na jɛya ma̱de p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Corinto ra̱ Pablo p'ʉya, ngue bi xännba̱bi̱ rá̱ hya̱ Oja̱ yø ja̱'i̱. \v 12 Mi̱ 'yɛ̱hra̱ pa p'ʉya ngue bi̱ nda̱st'abi p'ʉ ja ra̱ häi Acaya na̱ ra̱ Galión. Bi̱ mpɛti yø judío p'ʉya ngue bi zʉhra̱ Pablo. Bi zixpʉ ja ra̱ ts'ʉt'abi. \v 13 Bi t'ɛ̱mbra̱ da̱st'abi p'ʉya: \p ―Nu̱na̱ ra̱ n'yohʉ 'bʉcua, di japa̱ nts'ɛdi yø ja̱'i̱ ngue da̱ da̱nne Oja̱. Pɛ hi̱nga̱ gue'a̱ ni̱ 'yu̱p'ʉ i̱ mma̱, tengu̱tho mma̱nna̱ ley ngue gdá̱ tha̱nnehʉ Oja̱ ―bi 'yɛ̱nyø ja̱'i̱. \p \v 14 Ya mmap'ʉ ngue da̱ da̱hra̱ Pablo, pɛ nu̱na̱ ra̱ da̱st'abi Galión bi 'yɛ̱mbyø judío: \p ―Nu̱'mø ngue da̱ n'na ra̱ ts'oqui xta̱nhɛ̱ts'i̱ na̱ ra̱ hya̱ guí̱ mma̱mhmʉ, da̱ zä ga̱ øt'a̱hʉ ra̱ ts'ʉt'abi conforme ra̱ ley 'mø. \v 15 Pɛ nja ngue yø hya̱tho'ʉ guí̱ mma̱mhmʉ, 'nɛ̱ yø thu̱hu̱tho yø ja̱'i̱, 'nɛ̱ ni̱ leysɛhʉ'a̱ guí ørpa̱hʉ rá̱ hya̱, da̱mi̱ hocsɛ ni̱ asuntohʉ. Porque hi̱ndí̱ nne ga̱ øt'ä ra̱ ts'ʉt'abi na̱ ra̱ hya̱ na̱. \p \v 16 Bi hyøn'a̱thi p'ʉ bi̱ nja ra̱ hya̱ p'ʉya. \v 17 Nu̱'ʉ yø ja̱'i̱ hi̱ngyø judío p'ʉya, bi bɛntra̱ Sóstenes nu̱na̱ 'bɛt'o p'ʉ ja ra̱ ni̱ja̱, ngue bi̱ ma ma̱'ʉni̱ rá̱ hmi̱ rá̱ dä ra̱ ts'ʉt'abi. Pɛ hi̱mbi̱ 'yørpa̱tho ma̱su̱ na̱ ra̱ Galión te bi 'yøtyø ja̱'i̱. \s1 Ma̱hømbi̱ mengra̱ Pablo, i̱ ma Antioquía. \p \v 18 Nu̱p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ mi̱ 'bʉhra̱ Pablo, bi̱ m'mʉp'ʉ ma̱ njammi̱ pa. M'mɛfa p'ʉya, bi̱ 'yɛ̱hyø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue bi̱ ma, bi̱ mähä ra̱ Priscila 'nɛ̱hra̱ Aquila, i̱ mpa p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Cencrea. Ja bi zʉndi̱ bi 'ya̱xpʉ rá̱ ya̱ ra̱ Pablo p'ʉya, ga̱ mbøni̱ ngue ra̱ nda̱nne ga̱ 'yo. Ja bi̱ nɛ̱xpʉ ngue bi 'yo ra̱ barco i̱ mpa p'ʉ ja ra̱ häi Siria. \v 19 Mi̱ zømp'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Efeso p'ʉya. Ja bá̱ cop'ʉ ra̱ Priscila 'nɛ̱hra̱ Aquila. Hante ngue da̱ tho p'ʉya, bi̱ map'ʉ ja ra̱ ni̱ja̱ di̱ mpɛti yø judío na̱ ra̱ Pablo ngue bá̱ nya̱hʉ. \v 20 Nu̱'ʉ yø judío p'ʉ Efeso p'ʉya, i xifi ngue xta̱bá̱ m'mʉp'ʉ njammi̱ pa. Pɛ ra̱ Pablo hi̱mbi̱ ne. \v 21 Ɛ̱m'mø ma̱mbá̱ ɛ̱di̱: \p ―I ja ngue ga̱ søngä Jerusalén. Ja ga̱ni̱ sägä p'ʉ ra̱ ngo bá̱ ɛ̱p'ʉ. Pɛ nu̱'mø da̱ ne Oja̱, ga̱ ma pengä ma̱høn'a̱ ngue ga̱ nnu̱'a̱hʉ ―bi 'yɛ̱mbi̱. \p Bi 'yo ra̱ barco p'ʉya, bi̱ ma. \v 22 Nu̱'mø mi̱ zønna̱ Pablo p'ʉ Cesarea p'ʉya, bi thogui, i̱ ma Jerusalén. Mi̱ juadi bi zɛngua yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ 'bʉp'ʉ, bi tho p'ʉya, i̱ mpa Antioquía. \v 23 Mi̱ zømp'ʉ p'ʉya, bi̱ m'mʉp'ʉ njammi̱ pa. Ma̱mbá̱ ɛ̱hɛ̱, bá̱ thop'ʉ ja yø hni̱ni̱ ja'a̱ ra̱ häi Galacia, 'nɛ̱p'ʉ ja ra̱ häi Frigia bá̱ thogui ngue di ha̱tra̱ ts'ɛdi gätho yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱. \s1 Ra̱ Apolos bi̱ ma̱nna̱ hya̱ p'ʉ Efeso. \p \v 24 Nu̱'ʉ yø pa'ʉ p'ʉya, bi zøp'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Efeso n'na ra̱ judío ni̱ hu̱ ngue ra̱ Apolos, ra̱ mmɛ̱ngu̱ Alejandría. I̱ mma̱ xa̱ndønho ra̱ hya̱, 'nɛ̱ pa̱di̱ xa̱ndønho'a̱ te nt'ot'i p'ʉ ja ra̱ Ma̱ca̱ Libro. \v 25 Ya xi xädi xa̱nho hanja'a̱ te bi 'yøtra̱ Hmu̱ Jesús. I ha̱ ra̱ ts'ɛdi ngue mma̱nna̱ hya̱, 'nɛ̱ xännba̱te xa̱nho hanjana̱ ra̱ Jesús, ma̱da̱gue'a̱ ngue hønt'a̱ ra̱ nxixya̱ bi̱ nxännba̱te ra̱ Xuua mi̱ pa̱di̱ hanja. \v 26 Nu̱na̱ ra̱ Apolos bi hya̱ ra̱ ts'ɛdi bi̱ ma̱nna̱ hya̱ p'ʉ ja ra̱ ni̱ja̱ di̱ mpɛti yø judío. Pɛ nu̱'mø mi̱ 'yøhra̱ Priscila 'nɛ̱hra̱ Aquila te i̱ mma̱, bi zica̱ n'nanni̱ ra̱ Apolos. Bi opa̱n'yu̱ xa̱ndønho hanja na̱ rá̱ 'da'yo hya̱ Oja̱. \v 27 Bi̱ ne bi thohna̱ ra̱ Apolos i̱ map'ʉ ja ra̱ häi Acaya. Yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ p'ʉya, bi̱ mäxma̱hya̱. Bi 'yørpa̱ n'na ra̱ sʉcua̱ bi ga̱ts'i̱ ngue da̱ni̱ däpyø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ rá̱ m'mʉp'ʉ Acaya, n'namhma̱ ngue di u̱nni̱ xa̱nho ra̱ ts'äya. Nu̱'mø mi̱ zømp'ʉ Acaya p'ʉya, bi 'yørpa̱ ra̱ nho ya yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ya xi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ hya̱ conná̱ ma̱te Oja̱. \v 28 Porque yø hmi̱ yø dä yø ja̱'i̱ p'ʉ, bi hya̱ ra̱ ts'ɛdi bi däjpi te mma̱nyø judío. I u̱ti̱ te nt'ot'i p'ʉ ja ra̱ Ma̱ca̱ Libro, ngue ra̱ Jesús guehna̱ ra̱ Cristo bá̱ ɛ̱x Oja̱ ngue di̱ nda̱st'abi na̱. \c 19 \s1 Ya 'bʉp'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Efeso ra̱ Pablo. \p \v 1 Ra̱ Apolos ya 'bʉp'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Corinto. Nu̱na̱ ra̱ Pablo p'ʉya, bi 'damp'ʉ ja yø xa̱nthø ngue bi zøn'a̱ Efeso. Ja i di̱mp'ʉ 'da yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ p'ʉya. \v 2 Ra̱ Pablo bi 'yänyø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱, bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Xi'mø gmi̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ ra̱ hya̱ ya, ¿ua 'bexquí̱ n'yohʉ ra̱ Espíritu Santo, uague hi̱n'na̱? \p Mi̱ da̱hyø ja̱'i̱ p'ʉya, bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Hi̱n'na̱. Hi̱nja̱m'mø xtá̱ øcähe ngue di 'bʉ'a̱ ra̱ Espíritu Santo. \p \v 3 Nu̱na̱ ra̱ Pablo p'ʉya, bi 'yɛ̱mbyø ja̱'i̱: \p ―¿Tema̱ nxixya̱ bi̱ nja'a̱hʉ p'ʉya? \p Bi 'yɛ̱m'mø mi̱ da̱hyø ja̱'i̱ p'ʉya: \p ―Gue'a̱ ra̱ nxixya̱ bi̱ ma̱nna̱ Xuua. \p \v 4 Bi 'yɛ̱nna̱ Pablo p'ʉya: \p ―Nu̱na̱ ra̱ Xuua bi xixya̱bi̱ yø ja̱'i̱ na̱, gue'a̱ ra̱ hmɛ̱ya'a̱ ngue da̱ fa̱di̱ ngue ya bi hyɛp'ʉ ra̱ nts'o yø ja̱'i̱. Pɛ xquet'a̱ bi xifi ngue jatho da̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱'a̱ n'na nc'ɛ̱i̱ da̱ ɛ̱p'ʉ m'mɛfa ngue ra̱ Xuua. Nu̱na̱ bi̱ ma̱, guehna̱ ra̱ Jesucristo na̱. \p \v 5 Mi̱ 'yøhyø ja̱'i̱ na̱ ra̱ hya̱ na̱ p'ʉya, ma̱hømbi̱ nxixya̱ para ngue da̱ fa̱di̱ ngue ya ɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Hmu̱ Jesús. \v 6 Ra̱ Pablo p'ʉya, bi japrá̱ 'yɛ p'ʉ ja yø ya̱ yø ja̱'i̱. Yø ja̱'i̱ p'ʉya di ha̱tra̱ ts'ɛdi ra̱ Espíritu Santo. N'nan'yo yø hya̱ ga̱ ya̱ p'ʉya, øt'a̱ Oja̱ p'ʉya ngue sä da̱ ma̱nyø ja̱'i̱'a̱ ra̱ hya̱ nnepe da̱ ma̱. \v 7 'Dɛ'ma̱ yonc'ɛ̱i̱'ʉ yø n'yohʉ bi̱ nxixya̱. \p \v 8 Nhyu̱shna̱ bi̱ mɛmba̱bi̱ ra̱ Pablo ngue pap'ʉ ja ra̱ ni̱ja̱ di̱ mpɛti yø judío. Bi hya̱ ra̱ ts'ɛdi ngue ja bi̱ mma̱mp'ʉ ra̱ hya̱. I̱ nne di 'bätyø ja̱'i̱, porque xihyø ja̱'i̱ ha di̱ njap'ʉ di zo rá̱ 'yɛ Oja̱. \v 9 Pɛ hi̱ngui̱ nne da̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ 'da yø ja̱'i̱, nu̱ te ja, ya ja. Sinoque bi̱ nya̱ ma̱n'ʉtho p'ʉ ha 'bʉhyø ja̱'i̱, ngue sʉhra̱ hoga̱ 'da'yo hya̱. Bi zop'ʉ ra̱ Pablo'ʉ p'ʉya. Nu̱'ʉ yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱, bi zixra̱ Pablo p'ʉ ja n'na ra̱ escuela 'bʉ'a̱ n'na ra̱ xännba̱te ni̱ hu̱ ngue ra̱ Tiranno. N'na pa ngu̱ n'na pa ja bi̱ mma̱mp'ʉ ra̱ hya̱ p'ʉya. \v 10 Ngu̱t'a̱ i tho'a̱ nyo jɛya p'ʉya. Ja̱na̱ngue gätho'ʉ yø ja̱'i̱ rá̱ m'mʉp'ʉ ja ra̱ häi Asia, ngu̱ yø judío, ngu̱'ʉ hi̱ngyø judío, gä bi 'yøde hanja na̱ rá̱ hya̱ ra̱ Hmu̱ Jesús. \v 11 Nu̱na̱ Oja̱, xa̱ngu̱ yø milagro bi japi bi 'yøtra̱ Pablo. \v 12 Ma̱dra̱ bayutho, ogue tema̱ u̱lu di̱ ngʉt'i, i ja̱spa̱bi̱ yø därquɛ̱hi̱ ngue da̱ dädi. 'Bexta̱ zä ra̱ n'ʉ di ja p'ʉya. Yø ts'onthi̱ p'ʉya, i hɛp'ʉ yø ja̱'i̱ n'youi. \p \v 13 Mi̱ 'yop'ʉ 'da yø judío ngue yø mpønthi̱ p'ʉya. Bi zäpi bi̱ ma̱rpa̱bi̱ rá̱ thu̱hu̱ ra̱ Jesús, ngue di japi da̱ hyɛp'ʉ yø ts'onthi̱ n'youi ra̱ ja̱'i̱. Bi 'yɛ̱na̱: \p ―Da̱di 'bɛp'a̱'i̱ ya grá̱ ts'onthi̱ ngue gui hyɛp'ʉ ra̱ ja̱'i̱. Dí xi'i ngue gui hyɛp'ʉ conná̱ ts'ɛdi ra̱ Jesús nu̱na̱ mma̱nna̱ Pablo ―bi 'yɛ̱na̱. \p \v 14 Nu̱na̱ n'na ra̱ judío ngue ra̱ hmu̱ mmäcja̱, ni̱ hu̱ ngue ra̱ Esceva, mi̱ si yoto yø ts'ʉnt'ʉ ngue gä yø mpønthi̱. Ngu̱na̱ bi̱ ma̱n'ʉ p'ʉya. \v 15 Nu̱'mø mi̱ da̱hra̱ ts'onthi̱, bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Dí pa̱cä te'o na̱ ra̱ Jesús guí̱ mma̱nya. 'Nɛ̱ dí pa̱cä te'o na̱ ra̱ Pablo. Pɛ nu̱'a̱hʉ, hi̱ndí̱ pa̱cä te'o'a̱hʉ ―bi 'yɛ̱mbi̱. \p \v 16 Bi bɛntyø mpønthi̱ na̱ ra̱ n'yohʉ mi̱ n'youi ra̱ ts'onthi̱ p'ʉya, bi̱ nɛ'a̱häi. Bi da̱pi̱ gätho. Ja̱na̱ngue bi 'dap'ʉ ja ra̱ ngu̱'ʉ yø mpønthi̱ p'ʉya, ngue bi zɛt'i 'nɛ̱ bi̱ nxɛnnba̱ yø u̱lu. \v 17 Gätho'ʉ yø mmɛngu̱ Efeso p'ʉya, ngu̱ yø judío, ngu̱'ʉ hi̱ngyø judío, gä bi̱ nsu̱ 'mø mi̱ 'yø'a̱ te bi̱ nja. Gä ɛ̱spa̱bi̱ yø ja̱'i̱ na̱ ra̱ Hmu̱ Jesús. \p \v 18 Nu̱ya yø ja̱'i̱ bi guarbʉ ha bi̱ nja ra̱ hya̱, xa̱ngu̱ bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ hya̱. I̱ mma̱nyø ja̱'i̱ ngue xa̱nts'o te xi̱ n'yo m'mɛt'o. \v 19 Nu̱ya yø ja̱'i̱ ya ma̱ni̱ n'yo'a̱ ngue ra̱ mfa̱di̱, xa̱ngu̱ to bá̱ ca̱hyø libro mfa̱di̱ p'ʉya, ngue yø hmi̱ yø dä yø ja̱'i̱ p'ʉ bi 'yu̱di̱. Bi t'øtra̱ güɛnda hangu̱ di̱ mu̱ui yø libro p'ʉya, bi bøxra̱ güɛnda comma̱ yote ma̱ 'dɛt'a ma̱hua̱hi̱ ra̱ t'axi di̱ nthɛui. \v 20 Nu̱'mø bi hma̱ hanja na̱ ra̱ Hmu̱ Jesús, i u̱ Oja̱ ngue ja rá̱ ts'ɛdi, porque hät'i di 'bätyø ja̱'i̱ ngue ɛ̱c'ɛ̱i̱. \p \v 21 M'mɛfa p'ʉya, bi zo rá̱ mmʉi ra̱ Pablo ngue di̱ ma Jerusalén. Pɛ 'bet'o da̱ni̱ n'yop'ʉ ja ra̱ häi Macedonia, 'nɛ̱p'ʉ ja ra̱ häi Acaya. Bi 'yɛ̱na̱: \p ―Nu̱'mø da̱ juadi dá̱ n'yogä p'ʉya, jatho ga̱ thogui ga̱ni̱ mpagä Roma ―bi 'yɛ̱na̱. \p \v 22 Nu̱na̱ ra̱ Pablo, bi̱ mɛnhni̱ yoho yø mäxte ngue di̱ ma Macedonia. Guehna̱ ra̱ Timoteo 'nɛ̱hra̱ Erasto. Pɛ ra̱ Pablo bi gosɛ njammi̱ pa p'ʉ ja ra̱ häi Asia. \s1 Bá̱ ts'ʉhra̱ Pablo p'ʉ Efeso. \p \v 23 Nu̱'ʉ yø pa'ʉ p'ʉya, bi̱ nja n'na ra̱ da̱sʉi conná̱ nguehrá̱ hya̱ ra̱ Jesucristo. \v 24 Go bi 'yu̱hra̱ sibi na̱ ra̱ Demetrio mi̱ øtyø nt'ɛ̱mbi̱ ngue ra̱ t'axi, mi̱ øt'e tengu̱tho ja ra̱ ni̱ja̱ p'ʉ 'bʉhra̱ da̱hmu̱ Diana. Porque xa̱ngu̱ ra̱ mɛ̱nyu̱ mi̱ jʉtyø mɛfi. \v 25 Nu̱na̱ ra̱ Demetrio bi pɛti gätho'ʉ 'da'igu̱ ra̱ 'bɛfi pɛhmi̱, bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Ague n'yø'a̱hʉ, guí pa̱hmʉ ngue nu̱na̱ ra̱ 'bɛfi jajʉ ya, ja dí ti̱mhmʉ p'ʉ na̱ ra̱ nho nná̱ 'bʉhmʉ. \v 26 Ya guí̱ nnu̱hʉ te øtra̱ Pablo 'yop'ʉ, i xihyø ja̱'i̱ ngue nu̱'ʉ yø da̱hmu̱ di hocra̱ ja̱'i̱, hi̱nga̱ gue'ʉ Oja̱'ʉ. 'Nɛ̱ dí øhmʉ p'ʉya ngue hi̱nga̱ høndua Efeso njap'ʉ, sinoque ya mmɛ gätho ra̱ häi Asia, ya hi̱ngui̱ ɛ̱c'ɛ̱i̱ yø da̱hmu̱ yø ja̱'i̱ co nu̱'a̱ ra̱ hya̱ mma̱nna̱ Pablo. \v 27 Ya nts'u̱tho'a̱ te ja p'ʉya, porque di̱ m'mɛhra̱ 'bɛfi dí pɛhmʉ. Nu̱'a̱ rá̱ ni̱ja̱ ra̱ ma̱ca̱ da̱hmu̱ Diana p'ʉya, xquet'a̱ ya hi̱nni̱ mantho da̱ zu̱pyø ja̱'i̱. Di̱ m'mɛ'a̱ ga̱ 'yɛ̱spa̱bi̱ ra̱ da̱hmu̱ yø ja̱'i̱ p'ʉya, conque guehna̱ ra̱ da̱hmu̱ Diana tha̱nne gätho yø mmɛ̱ngu̱ Asia, 'nɛ̱ tha̱nne gätho yø ja̱'i̱ 'bʉ'a̱ nxi̱mhäi. \p \v 28 Bi̱ ndɛcuɛ yø ja̱'i̱ 'mø mi̱ 'yøhna̱ ra̱ hya̱ na̱ p'ʉya. I̱ mahyø ja̱'i̱ p'ʉya, bi 'yɛ̱na̱: \p ―Ma̱guesɛ na̱ ra̱ da̱hmu̱ Diana tha̱nne yø mmɛ̱ngu̱ Efeso ―bi 'yɛ̱na̱. \p \v 29 Bi̱ mʉdi bi yʉns'yø ja̱'i̱ p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ p'ʉya. Bi bɛntra̱ Gayo, 'nɛ̱hra̱ Aristarco, guehya yø n'yohʉ ngue yø mmɛ̱ngu̱ Macedonia ma̱mbá̱ n'youi ra̱ Pablo. Bi zixpʉ ja ra̱ estadio di̱ mpɛti gätho ra̱ hni̱ni̱ 'mø øt'a̱ junta p'ʉya. \v 30 Bi̱ ne ra̱ Pablo ngue xta̱ mmap'ʉ ha 'bʉhyø ja̱'i̱, pɛ hi̱mbi̱ japyø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ bi̱ ma. \v 31 Xquet'a̱ ma̱di̱ mpa̱hmi̱ ra̱ Pablo 'da'ʉ yø ts'ʉt'abi di̱ ma̱nda p'ʉ ja ra̱ häi Asia, guehya bi̱ mɛnnba̱ ra̱ hya̱ ra̱ Pablo ngue hi̱nda̱ zä da̱ zømp'ʉ ha di̱ mpɛti yø ja̱'i̱ ya. \v 32 Nu̱p'ʉ bi̱ mpɛti yø ja̱'i̱, n'nan'yo mma̱n'i̱'da, n'nan'yo bi̱ mma̱mmi̱'da. Xøgue 'dagui nua̱nstho yø ja̱'i̱ p'ʉ ha mafi, xa̱ndøngu̱ yø ja̱'i̱ hi̱ngui̱ pa̱di̱ hanja ngue bi̱ mpɛti yø ja̱'i̱. \v 33 Nu̱na̱ n'na ra̱ judío ni̱ hu̱ ngue ra̱ Alejandro, bi bøn'i̱'da yø mmi̱judíoui ngue bi xifi hanja ra̱ hya̱. Mi̱ ba̱di̱ hanja ra̱ hya̱ p'ʉya, bi 'yøtra̱ senya conná̱ 'yɛ ngue nne di hɛjpa̱bi̱ yø ja̱'i̱. Bi̱ ne xtí̱ nya̱p'ʉ 'bʉhyø ja̱'i̱ ngue di ca̱tra̱ sʉi p'ʉ 'bʉhyø mmi̱judíoui. \v 34 Pɛ nu̱'mø mi̱ ba̱hyø ja̱'i̱ p'ʉya, ngue xquet'a̱ ra̱ judío na̱ nne di̱ nya̱, bi̱ mʉhra̱ mafi gätho yø ja̱'i̱ p'ʉya. Comma̱ nyo ora bi̱ mmafi, i ɛ̱na̱: \p ―Ma̱guesɛ na̱ ra̱ da̱hmu̱ Diana tha̱nne yø mmɛ̱ngu̱ Efeso. \p \v 35 A nu̱na̱ go n'na ra̱ secretario p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ p'ʉya, go bi zä bi hɛjpi te mma̱nyø ja̱'i̱ na̱, bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Ague gyø mmɛ̱ngu̱hʉ ua ja ra̱ hni̱ni̱ Efeso. Gätho yø ja̱'i̱ ndap'ʉ bi zä, gä pa̱di̱ ngue nu̱ua ja ra̱ hni̱ni̱ Efeso i høxyø xi yø ja̱'i̱ ngue da̱ mähra̱ ni̱ja̱ hapʉ 'bʉhra̱ da̱hmu̱ Diana nu̱na̱ ma̱guesɛ bí 'yɛ̱ ma̱hɛ̱ts'i̱. \v 36 Nu̱na̱ ra̱ hya̱ dí xi'a̱hʉ ya, gä guí pa̱hmʉ ngue ma̱jua̱ni̱ na̱. Ja̱na̱ngue nu̱yá, da̱mi̱ nsäyahʉ. Da̱mi̱ n'yomfɛ̱ni̱ te guí̱ nne gui 'yøthʉ. \v 37 ¿Hanja ngue sä gni̱ sihʉ ua ya yø n'yohʉ 'bʉcua? 'Nɛ̱ hi̱ngui̱ xocra̱ ni̱ja̱, ni̱ xi̱nga̱ gue'a̱ ni̱ da̱hmu̱hʉ di̱ nnømma̱n'ʉ. \v 38 A nu̱'mø 'bʉi to di̱ nsʉhmi̱ na̱ ra̱ Demetrio, da̱ gue̱'ʉ yø mɛfi n'youi, ua̱ngui̱ gue'a̱ ga̱ 'bʉhyø ts'ʉt'abi'a̱ ngue di̱ nya̱pi̱ n'na ngu̱ n'na. \v 39 Nu̱'mø ja te ma̱n'na ma̱ hya̱ guí̱ nnehʉ, gui̱ mma̱mhmʉ 'mø bi̱ nja ra̱ junta, ja di̱ nhop'ʉ. \v 40 Asta̱ guehya dí 'bʉ mma̱n'ʉhʉ 'mø da̱ fa̱di̱ te xa̱ nja ya. Da̱ t'ɛ̱mbi̱ ngue dyø nequisʉihʉ. Nu̱'mø da̱ t'ännga̱hʉ hanja'a̱ ra̱ nju̱nt'i̱ xa̱nja ya, hi̱n'yʉ p'ʉ te ga̱ mma̱mhmʉ. \p \v 41 Høntho bi juadi bi̱ ma̱n'a̱ ra̱ hya̱'a̱ p'ʉya, bi̱ n'yɛ̱te yø ja̱'i̱ ngue bi̱ ma. \c 20 \s1 Ra̱ Pablo bi̱ map'ʉ ja ra̱ häi Macedonia 'nɛ̱p'ʉ ja ra̱ häi Grecia. \p \v 1 Nu̱'mø mi̱ thohra̱ sʉi, bi zonhyø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ na̱ ra̱ Pablo ngue di ha̱tra̱ ts'ɛdi. Bi̱ n'yɛ̱te p'ʉya, bi̱ ma i̱ map'ʉ ja ra̱ häi Macedonia. \v 2 Bi zɛngua gätho yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ rá̱ m'mʉp'ʉ ja yø xɛqui rá̱ njap'ʉ. Di ha̱tra̱ ts'ɛdi yø ja̱'i̱ na̱ ra̱ hya̱ i̱ mma̱. M'mɛfa p'ʉya, bi zømp'ʉ ja ra̱ häi Grecia. \v 3 Ja bá̱ m'mʉp'ʉ nhyu̱shna̱. Ya ja ngue xta̱ 'yo ra̱ barco ngue xtí̱ ma Siria p'ʉya. Pɛ bi ba̱ p'ʉya ngue sänyø judío ngue da̱ hyo. Ja̱na̱ngue bi zännbʉya ngue bi̱ n'yoguatho, ma̱høn'i̱ map'ʉ ja ra̱ häi Macedonia. \v 4 Nu̱ya yø n'yohʉ ra̱ Pablo 'dap'ʉ 'youi guehna̱: ra̱ Sópater ngue ra̱ mmɛ̱ngu̱ Berea, 'nɛ̱'ʉ yø mmɛ̱ngu̱ Tesalónica ra̱ Aristarco 'nɛ̱hra̱ Segundo, 'nɛ̱hra̱ Gayo nu̱na̱ ra̱ mmɛ̱ngu̱ Derbe, 'nɛ̱hra̱ Timoteo, 'nɛ̱hyø mmɛ̱ngu̱ Asia, ra̱ Tíquico 'nɛ̱hra̱ Trófimo. \v 5 Bi̱ m'mɛt'o ya ngue i̱ ndø'ma̱te p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Troas. \v 6 Nu̱gähe ja dá̱ mäcähe 'mø mi̱ tho ra̱ ngo ts'i ra̱ thu̱hmɛ̱ hi̱ngui̱ n'youi ra̱ íxi. Dá̱ nɛ̱xähe p'ʉ Filipos, da̱ni̱ nthɛgähe p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Troas. Ja dá̱ m'mʉcähe p'ʉ nyoto ma̱ pa p'ʉya. \s1 Ra̱ Pablo ya 'bʉp'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Troas. \p \v 7 Nu̱'a̱ ndomingo p'ʉya, bi̱ mpɛti yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue di̱ nxɛnnba̱ ra̱ thu̱hmɛ̱ da̱ zi, tengu̱tho ra̱ hya̱ bi zohra̱ Jesús. Nu̱na̱ ra̱ Pablo p'ʉya, bi xännba̱bi̱ ra̱ hya̱ yø ja̱'i̱. Pɛ comma̱ ya ja ngue da̱ ma 'mø mi̱ hyats'i, bi gʉnna̱ hya̱ bi̱ ma̱, asta̱ gue'mø mi̱ zo ma̱de ra̱ xu̱i̱. \v 8 Xi̱ mpɛti yø ja̱'i̱ p'ʉ ja ra̱ cuarto bí ja ma̱ya̱, nu̱p'ʉ bí ja xa̱ngu̱ yø lámpara di yot'i. \v 9 Mi̱ hu̱xpʉ ja ra̱ ventana n'na ra̱ ts'ʉnt'ʉ ni̱ hu̱ ngue ra̱ Eutico. Comma̱ ra̱ Pablo p'ʉya bi gʉnna̱ hya̱ bi̱ ma̱, bi do'mra̱ t'a̱ha̱ na̱ ra̱ ts'ʉnt'ʉ p'ʉya, rá̱ hyu̱ ra̱ piso p'ʉ bá̱ tägui. Ya xi du̱ 'mø ma̱mbá̱ tha̱ts'i̱. \v 10 Bi ga̱hra̱ Pablo p'ʉya, ngue bá̱ ha̱ts'i̱. Bi 'yɛ̱mbyø ja̱'i̱ p'ʉya: \p ―'Yo sä guí su̱hʉ, i te na̱ ra̱ ts'ʉnt'ʉ ―bi 'yɛ̱na̱. \p \v 11 Ma̱hømbi̱ nexma̱ya̱ ra̱ Pablo. Ja bi xɛnna̱ thu̱hmɛ̱ da̱ ts'i p'ʉya, tengu̱tho ra̱ hya̱ bi zohra̱ Jesús. Mi̱ tho'a̱ p'ʉya, bi sigue bi̱ nya̱ asta̱ gue'mø mi̱ hyats'i. Ja bi̱ ma p'ʉya. \v 12 A nu̱na̱ ra̱ ts'ʉnt'ʉ xi dägui, bi ts'ixrá̱ ngu̱ na̱, pɛ ya ja ma̱nho. Gä bi hyu̱ yø mmʉi yø ja̱'i̱. \s1 Ra̱ Pablo ba̱ nɛ̱xa̱ Troas, i̱ mpa p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Mileto. \p \v 13 Bi̱ ne bi̱ n'yoguatho ra̱ Pablo asta̱ ra̱ hni̱ni̱ Asón. Ja da̱ni̱ nthɛgähe p'ʉ p'ʉya ngue dá̱ ohe ra̱ barco. \v 14 Ma̱ nthɛgähe ra̱ Pablo p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Asón, ya 'da dá̱ mähme p'ʉya, dá̱ ohe ra̱ barco da̱ni̱ mpähme p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Mitilene. \v 15 Dá̱ pøngähe p'ʉ'a̱ rá̱ yo pa p'ʉya. Da̱ni̱ nthogähe p'ʉ ja rá̱ nnengui ra̱ häi Quío. Rá̱ hyu̱ pa p'ʉya, dá̱ søngähe p'ʉ ja ra̱ häi Samos. Da̱ni̱ nsäyahe p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Trogilio. Rá̱ gʉ pa p'ʉya, dá̱ søngähe p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Mileto. \v 16 Nu̱na̱ ra̱ Pablo, ya xi zänni̱ ngue da̱ thorpʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Efeso. Hi̱mbi̱ ne di̱ nsäya p'ʉ ja ra̱ häi Asia. Bi xøni̱ bi zøn'a̱ Jerusalén, xa̱mhma̱tho da̱ zʉdi ngue dá̱ni̱ zäp'ʉ ra̱ ngo ngue ra̱ Pentecostés. \s1 Bi̱ nya̱ui ra̱ Pablo'ʉ yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ 'bɛt'o p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Efeso. \p \v 17 Nu̱p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Mileto, bi̱ mɛnnba̱tho ra̱ hya̱ ra̱ Pablo'ʉ yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ 'bɛt'o p'ʉ di̱ mpɛti yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱'a̱ ra̱ hni̱ni̱ Efeso, ngue bá̱ ɛ̱hɛ̱ bi̱ nya̱ui. \v 18 Nu̱'mø mi̱ zø'ʉ bá̱ ts'i p'ʉya, ra̱ Pablo bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Ya guí pa̱hmʉ te dá̱ n'yogä 'mø rá̱ mʉdi yø pa ma̱ søcä ua Asia ja ni̱ häihʉ. \v 19 Hi̱ngra̱ n'yɛ̱ts'i̱ dá̱ n'yogä p'ʉ guí 'bʉhmʉ mɛ̱nte ra̱ pa dá̱ ørpä rá̱ 'bɛfi ra̱ Hmu̱ Jesús. Dá̱ ʉngä ma̱ mmʉi conná̱ nguehyø ja̱'i̱ nu̱'ʉ hi̱ngui̱ nne da̱ 'yøhra̱ hya̱. 'Nɛ̱ xa̱ngu̱ ra̱ n'ʉ dá̱ sägä ngue nne xta̱ hyogä yø judío. \v 20 Nu̱'mø ma̱ xi'a̱hʉ ra̱ hya̱, dá̱ xi'a̱hʉ'a̱ te gäma̱ hya̱ ja ngue da̱ 'yøt'a̱hʉ ra̱ nho. Dá̱ xän'na̱hʉ ra̱ hya̱ p'ʉ ga̱di̱ mpɛtihʉ, 'nɛ̱p'ʉ ja ni̱ ngu̱hʉ dá̱ xän'na̱hʉ ra̱ hya̱. \v 21 Ngu̱'ʉ yø judío, ngu̱'ʉ hi̱ngyø judío, dá̱ xicä ngue da̱ hyɛp'ʉ ra̱ nts'o ga̱ 'yo, da̱ dɛn'na̱ Oja̱, 'nɛ̱ da̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ na̱ ma̱ Hmu̱hʉ Jesucristo. \v 22 A nu̱yá̱, di 'bɛjpa̱gä ra̱ Espíritu Santo ngue ga̱ni̱ mpagä Jerusalén. Pɛ hi̱ndí̱ pa̱di̱ te ga̱ni̱ nthocä p'ʉ. \v 23 Hønda̱ n'na ra̱ hya̱ dí̱ pa̱di̱, ngue nu̱p'ʉ ja yø hni̱ni̱ xtá̱ thogui, ra̱ Espíritu Santo xiqui ngue nu̱p'ʉ Jerusalén, ya nthø'mi̱gui̱ ngue da̱ joqui, 'nɛ̱ da̱ ma ma̱'ʉni̱gui̱. \v 24 Pɛ hi̱nga̱ gue'a̱ di du̱ ma̱ mmʉigä'a̱. Asta̱ dí ɛngä ma̱ te squerá̱ngue ga̱ jua'a̱ te nná̱ 'yo con n'na ra̱ pähä. Dí̱ nne ga̱ juahna̱ ra̱ 'bɛfi bi färca̱ ma̱ Hmu̱ Jesús. I̱ nne ra̱ Jesús ngue ga̱ xicä yø ja̱'i̱ na̱ ra̱ hoga̱ 'da'yo hya̱ bá̱ n'youi rá̱ ma̱te Oja̱. \p \v 25 Nu̱ to gä guí 'bʉhmʉ ua ya, ya gä xtá̱ xifi ha di̱ njap'ʉ di zo rá̱ 'yɛ Oja̱, da̱di seguragä ngue ya hi̱nni̱ mantho da̱ nu̱rca̱gui̱ ma̱ hmi̱ yø ja̱'i̱. \v 26 Ra̱ ora ja p'ʉya, dí̱ nne ga̱ xi'a̱hʉ ngue ya hi̱nni̱ ma ma̱ xigä te'o da̱ ma ra̱ castigo. \v 27 Porque nu̱'a̱ te gäma̱ hya̱ xpá̱ nzän'Oja̱ ngue di̱ nja, ya gä xtá̱ xi'a̱hʉ, hi̱n tema̱ hya̱ di 'bɛdi. \v 28 Da̱mi̱ hyoni̱ ha gdi̱ n'yo ma̱nho n'na ngu̱ n'na'a̱hʉ ya. Xquet'a̱ da̱mi̱ fähmʉ yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱. Guehna̱ ra̱ Espíritu Santo ɛ̱xa̱hʉ ngue guí fähmʉ ya yø ja̱'i̱ ɛ̱c'ɛ̱i̱ Oja̱. Guehya yø ja̱'i̱ bi pøhra̱ Jesús conná̱ ma̱ca̱ ji bi̱ mämp'ʉ ja ra̱ pont'i̱. \v 29 Dí pa̱di̱ ngue nu̱'mø dá̱ magä ua, dá̱ ɛ̱p'ʉ mi̱'da yø ma̱mhya̱ da̱ ne da̱ 'uɛ̱nyø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱. Tengu̱tho yø zate 'mø sa yø dɛ'yo, di̱ njarbʉ. \v 30 Guesɛ ni̱ amigohʉ da̱ bøni̱ ngue di̱ nxännba̱te ra̱ fɛhni̱, go da̱ gʉrpa̱bi̱ yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱'ʉ p'ʉya. \v 31 Da̱mi̱ mfähmʉ 'yo di hä'a̱hʉ ya n'nan'yo ra̱ hya̱ da̱ xän'na̱hʉ. Gui 'yøthʉ tengu̱tho dá̱ øt'ä mɛ̱nte nhyu̱ jɛya, ra̱ pa ra̱ xu̱i̱ dá̱ xän'na̱hʉ ra̱ hya̱, hi̱ndá̱ nsäya. Asta̱ ma̱ guidä nná̱ xi'a̱hʉ ra̱ hya̱ n'na ngu̱ n'na'a̱hʉ. \p \v 32 A nu̱ya ma̱ zi cu̱'a̱hʉ, hønt'Oja̱ da̱ mä'a̱hʉ ya. Da̱mi̱ fähmʉ xa̱nho na̱ ra̱ hya̱ ngue rá̱ ma̱te Oja̱. Nu̱ná̱, i ja rá̱ ts'ɛdi na̱ ngue ma̱n'na gdí ti̱mhmʉ ra̱ hya̱. Oja̱ di ja̱pi̱ te'o gä o rá̱ 'yɛ. \v 33 Hi̱njonni̱ ja̱'i̱ dá̱ nepä rá̱ mɛ̱nyu̱ ogue rá̱ u̱lu. \v 34 Guí pa̱hmʉ xa̱nho ngue nu̱'a̱ te di̱ honi̱ co 'nɛ̱hya mi̱'da dí̱ n'yohe, dá̱ mpɛhme n'namhma̱ ga̱ ti̱ni̱ te dí homhme. \v 35 Gui̱ njathʉ p'ʉya, porque jatho ngue di̱ mpɛ'a̱ n'na, n'namhma̱ da̱ zä da̱ mäts'i to hi̱n'yʉ te da̱ hyoni̱. Da̱mi̱ bɛ̱mhmʉ'a̱ ra̱ hya̱ bi̱ ma̱m'mø mi̱ 'yɛ̱nna̱ Hmu̱ Jesús: “Ma̱n'na xa̱nho ngue di u̱n'a̱ n'na, hi̱nda̱ gue'a̱ ngue da̱ ma ma̱t'u̱nni̱”. \p \v 36 Høntho bi juadi bi̱ ma̱nna̱ Pablo na̱ ra̱ hya̱ na̱, bi̱ nda̱ntyøhmu̱ gätho yø ja̱'i̱ mi̱ n'yohʉ ngue bi̱ mat'Oja̱. \v 37 Asta̱ zoni̱ gätho yø ja̱'i̱ ha gui̱ nhyʉhmi̱ ra̱ Pablo ngue ɛ̱di̱. \v 38 Porque ɛ̱mmɛ̱i̱ tu̱ yø mmʉi yø ja̱'i̱ na̱ ra̱ hya̱ xi̱ ma̱nna̱ Pablo ngue ya hi̱nni̱ mantho da̱ nu̱rpa̱ rá̱ hmi̱. Bi̱ mähä p'ʉ ja ra̱ barco p'ʉya, ja bi̱ n'yɛ̱p'ʉ. \c 21 \s1 Ra̱ Pablo i̱ ma Jerusalén. \p \v 1 Nu̱'mø da̱mbá̱ n'yɛ̱tegähe p'ʉ ha 'bʉhma̱ zi cu̱hʉ, dá̱ ogähe ra̱ barco ngue dá̱ mäcähe njua̱ntho p'ʉ ja ra̱ häi Cos. Rá̱ yo pa p'ʉya, da̱ni̱ nthocähe p'ʉ ja ra̱ häi Rodas. Ma̱ thocähe p'ʉ p'ʉya, da̱ni̱ mpäcähe p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Pátara. \v 2 Nu̱p'ʉ Pátara, ja dá̱ ti̱ngähe p'ʉ ma̱n'na ra̱ barco ngue i̱ mpa p'ʉ ja ra̱ häi Fenicia. Dá̱ ogähe'a̱ p'ʉya, dá̱ mähme. \v 3 Nu̱'mø ma̱ thocähe p'ʉya, da̱ni̱ nu̱gähe ra̱ häi Chipre nu̱na̱ ja mbo ra̱ ja̱the. Nga̱ha̱ i go 'mø ma̱ thocähe na̱ ra̱ häi na̱, da̱ni̱ nthocähe p'ʉ ja ra̱ häi Siria. Nu̱'a̱ ra̱ barco p'ʉya, i ja ngue da̱ni̱ zohrá̱ 'bɛ̱ni̱ p'ʉ ja ra̱ nenthe ngue ra̱ hni̱ni̱ Tiro. Ja̱na̱ngue ja da̱ni̱ mpähme p'ʉ. \v 4 Dá̱ nthɛgähe p'ʉ 'bʉhyø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ p'ʉya. Ja dá̱ m'mʉcähe p'ʉ nyoto ma̱ pa. Pɛ ra̱ Espíritu Santo bi 'yu̱tyø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱'a̱ te ja ngue da̱ thohra̱ Pablo. Ja̱na̱ngue hi̱ndi̱ japyø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue xtí̱ ma Jerusalén. \v 5 Pɛ mi̱ gua'a̱ nyoto ma̱ pa p'ʉya, siempre dá̱ mähme. Gätho yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ conyø xisu 'nɛ̱hyø ba̱si̱ 'da dá̱ mähme asta̱ neni̱hni̱. Dá̱ nda̱ntyøhmu̱ gähe p'ʉ ja rá̱ nnengui̱ ra̱ ja̱the p'ʉya, ngue dá̱ mat'Oja̱he. \v 6 Nu̱'mø ma̱ n'yɛ̱hme p'ʉya, dá̱ cʉthe ra̱ barco. Bi̱ mengyø ngu̱ yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ p'ʉya. \p \v 7 Da̱mbá̱ nɛ̱xähe p'ʉ Tiro, dá̱ søngähe p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Tolemaida. Ja bi zɛp'ʉ'a̱ nná̱ ogähe ra̱ barco p'ʉya. Ma̱ sømhme p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱, dá̱ zɛnguahe ya ma̱ zi cu̱hʉ. Ja dá̱ m'mʉcähe p'ʉ n'na pa p'ʉya. \v 8 Mi̱ hyaxpʉya, dá̱ thogui ngue dá̱ mähme p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Cesarea, di̱ n'yohe ra̱ Pablo co 'nɛ̱hya mi̱'da ma̱n'yohe. Dá̱ mäcähe p'ʉ ja rá̱ ngu̱ ra̱ Lipe ma̱di 'yonna̱ hoga̱ 'da'yo hya̱ p'ʉya. Guehna̱ n'na nc'ɛ̱i̱'ʉ yoto nja̱'i̱ xi thanhna̱ m'mɛt'o ngue di̱ mfäxui yø representante ra̱ Cristo. Ja dá̱ n'oxähe p'ʉ ja rá̱ ngu̱ na̱ p'ʉya. \v 9 Nu̱na̱ ra̱ Lipe, mi̱ si goho yø t'i̱xu̱ ngue hi̱m ma̱di̱ ntha̱ti̱. Nu̱ya yø hmu̱te p'ʉya, nu̱'a̱ ra̱ hya̱ di bɛ̱nnba̱bi̱ Oja̱ da̱ ma̱, gue'a̱ mma̱n'a̱. \v 10 Ya nmi̱ 'bʉcähe p'ʉ njammi̱ pa p'ʉya, bi zø'a̱ n'na rá̱ pønga̱hya̱ Oja̱ ni̱ hu̱ ngue ra̱ Agabo, xpí 'yɛ̱'a̱ Judea. \v 11 A nu̱na̱ p'ʉya, ni̱ 'yɛ̱hɛ̱ da̱ nu̱je. Bi ga̱jpa̱ rá̱ ngʉt'i ra̱ Pablo p'ʉya, bi du̱tyø gua 'nɛ̱hyø 'yɛ. Bi 'yɛ̱mp'ʉya: \p ―Ngu̱na̱ ra̱ hya̱ mma̱nna̱ Espíritu Santo ya, nu̱na̱ ra̱ n'yohʉ rá̱ mmɛti ra̱ ngʉt'i ja ua ya, di jaua yø judío p'ʉ Jerusalén ngue da̱ du̱t'i̱. 'Nɛ̱ di̱ ndäpyø ja̱'i̱ hi̱ngyø judío ―bi 'yɛ̱mbi̱. \p \v 12 Nu̱'mø ma̱ øcähe na̱ ra̱ hya̱ na̱ p'ʉya, hangu̱ dá̱ xicähe ra̱ Pablo, da̱ gue'ʉ yø mmɛ̱ngu̱ p'ʉ, xifi ngue hi̱ndi̱ ma Jerusalén. \v 13 Bi 'yɛ̱nna̱ Pablo p'ʉya: \p ―¿Teni̱ 'bɛ'a̱ guí øt'e ngue sä guí zomhmʉ? Ga̱di ʉnnga̱hʉ ma̱ mmʉigä. Nu̱gä dí 'bʉi hønt'a̱ go te ts'ʉ ga̱ thogui, hi̱nga̱ hønt'a̱ di thʉrca̱gui̱, sinoque xquet'a̱ da̱ zä ga̱ tu̱gä p'ʉ Jerusalén conná̱ nguehma̱ Hmu̱ Jesús ―bi 'yɛ̱na̱. \p \v 14 Ya hi̱ndá̱ ta̱phe ngue hi̱nxti̱ map'ʉ, da̱ hɛcähe p'ʉ p'ʉya, di ɛ̱mphe: \p ―A nu̱yá, di̱ nja'a̱ te rá̱ pähä Oja̱ ya 'mø. \p \v 15 M'mɛfa p'ʉya, 'nɛ̱cje dá̱ nsähe ngue da̱ mähme p'ʉ Jerusalén. \v 16 Bi hyʉngähe 'da yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue yø mmɛ̱ngu̱ Cesarea. Nu̱ya yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ya p'ʉya, n'youi p'ʉ n'na ra̱ mmɛ̱ngu̱ Chipre ni̱ hu̱ ngue ra̱ Mnasón. Ya ma̱rá̱ nyogui 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ na̱. Go bi zixcähe rá̱ ngu̱ na̱ p'ʉya ngue ja dá̱ nsäyahe p'ʉ. \s1 Bi̱ ma ra̱ Pablo di zɛngua ra̱ Jacobo. \p \v 17 Nu̱'mø ma̱ søngähe Jerusalén, ɛ̱mmɛ̱i̱ di johya yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue dá̱ nnu̱he. \v 18 Mi̱ hyaxpʉya, dá̱ mähme ra̱ Pablo ngue di zɛnguahe ra̱ Jacobo. Gä mi̱ 'bʉp'ʉ yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ 'bɛt'o p'ʉ ha di̱ mpɛti yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱. \v 19 Mi̱ juadi bi̱ nzɛnguaui yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ na̱ ra̱ Pablo, bi dʉ'mi̱ bi̱ ma̱ te xi 'yøt'e, ma̱nya̱rbʉ i̱ ma ra̱ hya̱ bi̱ ma̱ ngue xifi hanja ngue xi̱ mäx Oja̱ ra̱ Pablo p'ʉ ha 'bʉhyø ja̱'i̱ hi̱ngyø judío. \v 20 Mi̱ 'yø'a̱ te sihyø ja̱'i̱ p'ʉya, bi 'yɛ̱spa̱bi̱ Oja̱. Bi t'ɛ̱mbra̱ Pablo p'ʉya: \p ―A nu̱yá ma̱ zi cu̱'i̱ Pablo, ya guí̱ nnu̱ ngue yø ma̱hua̱hi̱tho yø judío ɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Jesús. Pɛ gätho ya p'ʉya, hi̱ngui̱ nne da̱ hyɛp'ʉ yø costumbre n'youi p'ʉ ja ra̱ ley bi 'yotra̱ Moisés. \v 21 I hma̱ ngue t'ɛ̱mbi̱ n'nan'yo ra̱ hya̱ guí xännba̱bi̱ yø judío rá̱ m'mʉ hma̱n'na nguadi yø häi. T'ɛ̱mbi̱ ngue guí xifi ngue hi̱nda̱ 'yørpa̱ ma̱su̱'ʉ yø hya̱ bi̱ ma̱nda ra̱ Moisés, 'nɛ̱ hi̱nda̱ 'yøtyø costumbre nná̱ 'yohʉ. T'ɛ̱mbi̱ ngue guí xifi ngue hi̱nda̱ mɛ̱pya yø ts'ʉnt'ʉ 'mø bi̱ m'mʉi. \v 22 ¿Ha di̱ nja te ga̱ øthʉ co nu̱na̱ ra̱ hya̱ na̱ya? Porque di̱ mpɛti yø ja̱'i̱ 'mø bi ba̱di̱ ngue ya gá̱ søhø. \v 23 Ma̱n'na xa̱nho gui 'yøt'a̱ te ga̱ xi'a̱he ya. I 'bʉcua dí 'bʉcähe goho yø n'yohʉ ja ngue da̱ 'yøtyø nda̱nne. \v 24 Da̱mi̱ sixa̱ ni̱ja̱'ʉ ya, guí̱ nhoqui tengu̱tho da̱ 'yøt'ʉ. Ju̱rpa̱bi̱ yø gasto ngue da̱ 'ya̱xyø ya̱. Nu̱'mø gá̱ 'yøt'a̱ p'ʉya, gätho yø ja̱'i̱ da̱ di̱nyø mmʉi ngue hi̱mma̱ jua̱ni̱'a̱ te si'i̱. Sinoque xquet'a̱ 'nɛ̱'i̱ guí ɛ̱c'ɛ̱i̱ 'nɛ̱ guí ha̱ts'i̱ xa̱nho te mma̱mp'ʉ ja ra̱ ley. \v 25 Pɛ nu̱ya yø ja̱'i̱ hi̱ngyø judío ngue ya ɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Jesús, ya xtá̱ orpa̱he ra̱ sʉcua̱ te dá̱ sännähe ya. Ya xtá̱ xihme ngue hi̱nte da̱ ma nts'u̱pi̱ ya yø hya̱ ya. Sinoque høntho ngue hi̱nda̱ za ra̱ ngø 'bøspa̱bi̱ yø da̱hmu̱, 'nɛ̱ hi̱nda̱ zi ra̱ ji. 'Nɛ̱ hi̱nda̱ zapra̱ ngø yø zu̱'ɛ̱ hi̱ngui̱ pønná̱ ji 'mø bi du̱. 'Nɛ̱ hi̱ndi̱ n'yots'om'mäi. \s1 Ya bi̱ mbɛntra̱ Pablo. \p \v 26 Mi̱ hyaxpʉya, bi̱ mɛ ra̱ Pablo'ʉ goho yø n'yohʉ ngue 'da di̱ nhojtho. Bi yʉrbʉ ja ra̱ ni̱ja̱ di̱ mpɛti yø judío p'ʉya para ngue da̱ ma̱ tema̱ pa da̱ zɛ'a̱ guí̱ nhoqui. Nu̱'mø bi dätra̱ pa p'ʉya, da̱ 'yøtyø 'bøt'e n'na ngu̱ n'na. \p \v 27 Pɛ nu̱'mø tobe hi̱m ma̱ni̱ dät'a̱ nyoto ma̱ pa, nu̱ya yø judío ngue yø mmɛ̱ngu̱ Asia bi̱ nu̱ ngue 'bʉp'ʉ ja ra̱ ni̱ja̱ ra̱ Pablo. Bi hyu̱rpa̱ ra̱ cuɛ yø mmʉi gätho yø ja̱'i̱ p'ʉya. Ja̱na̱ngue bi̱ ma ma̱bɛnt'i̱ ra̱ Pablo. \v 28 Bi̱ mʉhra̱ hmafi yø judío p'ʉya, bi 'yɛ̱na̱: \p ―Ague gyø judíohʉ, da̱mi̱ fäxca̱he ua. Nu̱na̱ ra̱ n'yohʉ 'bʉcua ya, guehna̱ xännba̱bi̱ yø ja̱'i̱ ndap'ʉ bi zä na̱ ngue hi̱ngui̱ nnu̱ ma̱nho'a̱ te nná̱ 'bʉhmʉ. I xännba̱bi̱ yø ja̱'i̱ ngue hi̱ngui̱ nnu̱ ma̱nho ra̱ ley, 'nɛ̱ hi̱ngui̱ nnu̱ ma̱nho ra̱ ni̱ja̱ jaua. I ja ma̱n'na ra̱ hya̱ p'ʉya, ya xa̱ cʉtua ja ra̱ ni̱ja̱ 'da yø ja̱'i̱ hi̱ngyø judío. Di ts'ongua ja ra̱ ma̱ca̱ ni̱ja̱ jaua. \p \v 29 Ngu̱na̱ ra̱ hya̱ bi̱ ma̱nyø ja̱'i̱, porque m'mɛt'o ra̱ pa, ya xi hnu̱p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ ra̱ Pablo ngue n'youi n'na ra̱ n'yohʉ hi̱ngra̱ judío, ni̱ hu̱ ngue ra̱ Trófimo ra̱ mmɛ̱ngu̱ Efeso. Ra̱ Pablo p'ʉya bi t'ɛ̱mbi̱ ngue ya xi cʉrpʉ ja ra̱ ni̱ja̱'a̱ ra̱ n'yohʉ xi̱ hnu̱rpi̱ ngue mi̱ n'youi. \p \v 30 Bá̱ yʉnts'i̱ gätho yø ja̱'i̱ p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ p'ʉya. Bá̱ tihi ngue di bɛntra̱ Pablo. Bá̱ jʉjma̱ xøts'e ra̱ ni̱ja̱ p'ʉya. N'nahma̱ntho bi̱ ma ndøt'e yø goxthi 'bexque'a̱. \v 31 Ya nne yø ja̱'i̱ ngue xta̱ hyo ra̱ Pablo. Bi zønna̱ hya̱ p'ʉ bí 'bʉhrá̱ hmu̱ yø soldado p'ʉya, ngue ya bá̱ yʉns'yø ja̱'i̱ gä ra̱ hni̱ni̱ Jerusalén. \v 32 Ja̱na̱ngue bi̱ nya̱ mi̱'da yø hmu̱ p'ʉya ngue bi pɛti gätho yø soldado, da̱ ma da̱ nu̱ tema̱ hya̱ bi̱ nja. Ni̱ tihi bi zømp'ʉ 'bʉhyø ja̱'i̱. Mi̱ nu̱ yø ja̱'i̱ ngue mmap'ʉ yø soldado, bi hyɛp'ʉ'a̱ gui ʉnna̱ Pablo. \v 33 Mi̱ guarbʉ 'bʉhyø ja̱'i̱ yø soldado p'ʉya, nu̱na̱ ra̱ hmu̱ bi̱ ma̱nda bi̱ mbɛntra̱ Pablo 'nɛ̱ bi thu̱t'i̱ co yoho yø cadena. Bi 'yänni̱ te'o na̱ ra̱ Pablo, 'nɛ̱ bi 'yänni̱ te'bɛ'a̱ xi 'yøt'e. \v 34 Pɛ nu̱p'ʉ mahyø ja̱'i̱ p'ʉya, n'nan'yo mma̱n'i̱'da, n'nan'yo'a̱ bi̱ mma̱ mmi̱'da. Ja̱na̱ngue hi̱ngui̱ sä da̱ hya̱xa̱ njua̱ni̱ tema̱ hya̱, porque ja̱njua̱ni̱ di uɛxhni̱ yø ja̱'i̱. Bi̱ ma̱nda ra̱ hmu̱ ngue bi ts'ixra̱ Pablo p'ʉ bí ja ra̱ cuarte p'ʉya. \v 35 Nu̱'mø mi̱ zømp'ʉ ja yø 'dexto ngue ra̱ cuarte, xøgue ni̱ gʉstho yø soldado na̱ ra̱ Pablo, porque di̱ mäs'yø ja̱'i̱ ngue nne da̱ guaspi. \v 36 Bá̱ mafi gätho yø ja̱'i̱ bá̱ 'bɛfa, bi 'yɛ̱na̱: \p ―Da̱ du̱ ra̱ Pablo ―bi 'yɛ̱na̱. \s1 Bi̱ ma̱nna̱ Pablo'a̱ ra̱ hya̱ ja ngue di̱ nya̱mp'ʉ ha 'bʉhyø ja̱'i̱. \p \v 37 Nu̱'mø ni̱ ma da̱ yʉrbʉ ja ra̱ goxthi cuarte ra̱ Pablo p'ʉya, bi 'yɛ̱mbrá̱ hmu̱ yø soldado: \p ―¿Ua da̱ zä ga̱ xi'i n'na ne yo ne'a̱ te di̱ nne ga̱ mma̱ngä? ―bi 'yɛ̱mbi̱. \p Mi̱ da̱hra̱ hmu̱ p'ʉya, bi 'yɛ̱mbra̱ Pablo: \p ―¿Ua guí pa̱di̱ gui̱ nya̱ ra̱ hya̱ ngue ra̱ griego p'ʉya? \v 38 ¿Ua hi̱nga̱ gue'e'a̱ ra̱ mmɛ̱ngu̱ Egipto bi xoxa̱ n'na ra̱ sʉi 'mø yø pa xa̱ thogui? ¿Ua hi̱n ga̱di̱ ma̱nda̱'ʉ goho ma̱hua̱hi̱ nja̱'i̱ yø hyote bá̱ m'mʉp'ʉ ja ra̱ da̱po? \p \v 39 Mi̱ da̱hra̱ Pablo p'ʉya, bi 'yɛ̱na̱: \p ―Nu̱gä drá̱ judíogä, drá̱ mmɛ̱ngu̱gä p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Tarso, guehna̱ ra̱ hni̱ni̱ ta̱te p'ʉ ja ra̱ häi Cilicia na̱. Pɛ da̱mi̱ 'yørca̱ ra̱ ma̱te guí 'dacra̱ nt'ɛ̱di̱ ga̱ nzocä yø ja̱'i̱ ―bi 'yɛ̱mbi̱. \p \v 40 Nu̱'a̱ rá̱ hmu̱ yø soldado p'ʉya, bi u̱nna̱ nt'ɛ̱di̱ ra̱ Pablo ngue di̱ nya̱. Bi̱ m'mäp'ʉ ja yø 'dexto ra̱ Pablo p'ʉya, bi̱ macrá̱ 'yɛ ngue ørpa̱ ra̱ senya yø ja̱'i̱ ngue di̱ nsäya. Nu̱'mø mi̱ nsäya'a̱ guí̱ maxhni̱ yø ja̱'i̱ p'ʉya, nu̱na̱ ra̱ Pablo i̱ nya̱ ra̱ hya̱ ngue ra̱ ebreo, bi 'yɛ̱mbi̱: \c 22 \p \v 1 ―Ague n'yø'a̱hʉ, nu̱na̱ ra̱ hya̱ gda̱ nya̱ngä ua guí 'bʉhmʉ ya, da̱mi̱ 'yøhmʉ ha rá̱ nja ra̱ hya̱ ga̱ xi'a̱hʉ. \p \v 2 Mi̱ 'yøhyø ja̱'i̱ p'ʉya ngue ga̱ ts'ofo conna̱ ebreo ga̱ ya̱ yø ja̱'i̱, ma̱n'natho ngue hi̱njondi̱ 'ya̱ni̱. Ra̱ Pablo p'ʉya bi 'yɛ̱mbi̱: \p \v 3 ―Nu̱gä drá̱ judíogä. Drá̱ mmɛ̱ngu̱gä p'ʉ Tarso ja ra̱ häi Cilicia. Pɛ bi̱ ma ma̱ tedegä ua Jerusalén. Ja dá̱ ogä ua ra̱ escuela, gue'a̱ ra̱ Gamaliel ma̱ xännba̱tegä. Bi xännga̱gui̱'a̱ ra̱ ley ma̱ni̱ n'yo ma̱ mboxitahʉ. Nu̱gä dá̱ ja ndu̱mmʉi ngue dá̱ su̱pä rá̱ xu̱di̱ Oja̱ co gätho ma̱ mmʉi, tengu̱tho guí øthʉ ra̱ pa ja p'ʉya. \v 4 Nu̱gä 'mø yø pa xa̱ thogui, xtá̱ sʉcä'ʉ yø ja̱'i̱ mi̱ ɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ hoga̱ 'da'yo hya̱. Yø n'yohʉ 'nɛ̱hyø xisu di tu̱t'i̱ ngue di cot'i, 'nɛ̱ dí̱ nne ga̱ ho 'da. \v 5 Nu̱'a̱ rá̱ hmu̱ yø mmäcja̱, 'nɛ̱'ʉ yø n'yohʉ 'bɛt'o ngue yø judío, da̱ zä da̱ ma̱ hanja'ʉ, porque go bi 'dacä ra̱ sʉcua̱ dá̱ ca̱ts'i̱ ngue xca̱ni̱ däpä yø judío p'ʉ Damasco. Dá̱ magä p'ʉ ngue di hongä yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱, xca̱mbá̱ sigä ua Jerusalén ngue xti̱ n'ofädi. \s1 Bi̱ ma̱nna̱ Pablo ha bi̱ nja ngue bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Jesús. \p \v 6 Pɛ nu̱p'ʉ ja ra̱ 'yu̱ p'ʉya, comma̱ hu̱xyadi ya ni̱ ma ga̱ søn'a̱ Damasco, nthambɛ̱ni̱tho bi yot'a̱ n'na ra̱ nyot'i ma̱ya̱ ngue bi gogba̱gui̱. \v 7 Dá̱ täcä häi p'ʉya, dá̱ øde ngue nzoqui, bi 'yɛ̱ngui̱: “Ague Saulo. Ague Saulo. ¿Hanja ngue ɛ̱mmɛ̱i̱ guí̱ nnu̱ ma̱n'ʉgui?” bi 'yɛ̱ngui̱. \v 8 Ya dí ɛ̱mbä p'ʉya: “¿Te'o'i p'ʉya grá̱ Hmu̱?” Hømbá̱ tha̱ p'ʉya, bi 'yɛ̱ngui̱: “Guecä drá̱ Jesús, drá̱ mmɛ̱ngu̱ Nazaret, ja̱njua̱ni̱ ngue guí̱ nnu̱ ma̱n'ʉgui”, bi 'yɛ̱ngui̱. \v 9 A nu̱'ʉ ma̱ amigo nmi̱ n'yo'be p'ʉya, ma̱jua̱ni̱ ngue bi̱ nu̱ ra̱ nyot'i, pɛ bi̱ zu̱. Pɛ hi̱mbi̱ mmɛ̱ya ma̱ amigo te 'bɛ'a̱ xicä'a̱ nzoqui. \v 10 Nu̱gä p'ʉya, dí ɛ̱mbi̱: “Ague grá̱ Hmu̱, ¿te 'bɛ'a̱ ja ngue ga̱ øt'ä p'ʉya?” Nu̱'a̱ ra̱ Hmu̱ p'ʉya, bi 'yɛ̱ngui̱: “Da̱mi̱ nangui̱, guí thogui gdi̱ ma Damasco. Nu̱p'ʉ ja da̱ni̱ si'i p'ʉ te gä ja ngue gui 'yøt'e”. \v 11 Bi xädägui'a̱ ra̱ nyot'i dá̱ nthɛ'be. Bi cʉnnga̱gui̱'ʉ ma̱ n'yo'be, gä dá̱ søn'a̱ Damasco. \p \v 12 Nu̱p'ʉ Damasco p'ʉya, mi̱ 'bʉp'ʉ n'na ra̱ n'yohʉ ni̱ hu̱ ngue ra̱ Ananías. Gue'a̱ n'na ra̱ n'yohʉ ngue mi̱ øt'e gätho'a̱ te mma̱mp'ʉ ja rá̱ ley Oja̱. 'Nɛ̱ di̱ nnu̱ ma̱nhoui gätho yø judío. \v 13 Bá̱ ɛ̱hɛ̱ bi̱ nu̱gä na̱ ra̱ Ananías. Mi̱ zøp'ʉ dí 'bʉi, bi 'yɛ̱ngui̱: “Ague ma̱ zi cu̱'i̱ Saulo, di̱ nzø ni̱ dä ya”, bi 'yɛ̱ngui̱. 'Bexque'a̱ ra̱ ora'a̱ p'ʉya, bi̱ nzø ma̱ dä, dá̱ hɛ̱ti̱ ha 'bäi. \v 14 Bi 'yɛ̱ngui̱: “Nu̱na̱ Oja̱ mi̱ tha̱nne ma̱ mboxitahʉ ya, ya ma̱m'mɛt'o xpa̱ huan'na̱'i̱ ngue guí pa̱rpa̱bi̱ rá̱ pähä. Bi̱ ne ngue guí̱ nnu̱rpa̱bi̱ rá̱ hmi̱'a̱ rá̱ Ts'ʉnt'ʉ Oja̱ nu̱na̱ gä ra̱ nho øt'e, 'nɛ̱ gui 'yø'a̱ ra̱ hya̱ bi̱ ma̱. \v 15 A nu̱yá, ndap'ʉ bi zä guí ja hma̱jua̱ni̱ gätho yø ja̱'i̱ na̱ ra̱ hya̱ dí xi'i ya. Guí xihyø ja̱'i̱ te gá̱ nu̱ ya, 'nɛ̱ guí xihyø ja̱'i̱ tema̱ hya̱ gá̱ 'yøde. \v 16 Xiya, ¿te guí tøm'ya? Da̱mi̱ nangui̱, guí̱ nxixya̱ nts'ɛdi, n'namhma̱ di̱ nɛ̱qui̱ ngue guí ɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Hmu̱ Jesús, 'nɛ̱ di pu̱n'na̱'i̱ ni̱ ts'oqui”, bi 'yɛ̱ngui̱. \s1 Bi̱ ma̱nna̱ Pablo tema̱ hya̱ i̱ mɛn'Oja̱ p'ʉ ha 'bʉhyø ja̱'i̱ hi̱ngyø judío. \p \v 17 Dá̱mbá̱ pengä p'ʉya, ngue dá̱ sø'a̱ Jerusalén. Dá̱ map'ʉ ja ra̱ ni̱ja̱ ngue dá̱ mat'Oja̱. Bi̱ mpähma̱ nthandi̱ p'ʉya. \v 18 Dá̱ nu̱gä ra̱ Jesús ngue ɛ̱ngui̱: “Da̱mi̱ xøni̱ guí pøn'a̱ nts'ɛdi ua Jerusalén, porque hi̱nda̱ t'ørpa̱ ma̱su̱ ra̱ hya̱ guí̱ mma̱ conná̱ nguecä”, bi 'yɛ̱ngui̱. \v 19 A nu̱gä p'ʉya, dí ɛ̱mbi̱: “Ague grá̱ Hmu̱, ya pa̱hyø ja̱'i̱ ngue nmi̱ pagä p'ʉ ja yø ni̱ja̱, da̱mbi sigä yø ja̱'i̱ ɛ̱c'ɛ̱i̱'i̱ ngue di cot'i, 'nɛ̱ da̱di ʉni̱. \v 20 Nu̱'mø mi̱ tho na̱ ni̱ mɛfi ra̱ Teba bi xihyø ja̱'i̱ ni̱ hya̱, dí 'bäcä p'ʉ 'mø, xquet'a̱ dá̱ negä ngue bi du̱ na̱. Nu̱'mø mi̱ tho na̱, dá̱ färpa̱gä yø tu̱hu̱'ʉ to bi hyo”. \v 21 Pɛ ra̱ Jesús bi 'yɛ̱ngui̱: “Ga̱ 'yohma̱. Nu̱gä yap'ʉtho ga̱ pɛn'na̱'i̱, guí̱ mmap'ʉ rá̱ m'mʉhyø ja̱'i̱ hi̱ngyø judío”, bi 'yɛ̱ngui̱. \s1 Yø soldado bi bɛntra̱ Pablo. \p \v 22 Bi 'yøxhyø ja̱'i̱ p'ʉ bá̱ fʉdi ngue bi̱ nya̱, asta̱ gue'mø mi̱ ma̱nna̱ ra̱ hya̱ ngue ɛ̱na̱ da̱ map'ʉ 'bʉhyø ja̱'i̱ hi̱ngyø judío. Bi̱ mʉhra̱ hmafi yø ja̱'i̱ p'ʉya, bi 'yɛ̱na̱: \p ―Da̱ tho na̱ ra̱ n'yohʉ na̱. Hi̱nni̱ 'yu̱p'ʉ ngue 'bʉhna̱ ―bi 'yɛ̱na̱. \p \v 23 Mɛ̱nte mafi, mɛ̱nte ca̱cyø tu̱hu̱, ɛn'a̱ häi. 'Nɛ̱ ɛns'ma̱ya̱ yø fonthäi ngue ra̱ cuɛ. \v 24 Bi̱ ma̱nda na̱ rá̱ hmu̱ yø soldado p'ʉya ngue bi̱ ma ma̱cʉt'i mbo ra̱ cuarte ra̱ Pablo. 'Nɛ̱ bi̱ ma̱nda ngue bi 'bɛi, bi̱ njapi da̱ ma̱ hanja ngue sʉhyø ja̱'i̱. \v 25 Pɛ nu̱'mø mi̱ du̱t'i̱ ngue da̱ mɛi, nu̱na̱ ra̱ Pablo bi 'yɛ̱mbra̱ capita 'bäp'ʉ: \p ―¿Tema̱ nt'ɛ̱di̱ guí pɛts'i ngue guí̱ nne gui fɛhmʉ n'na ra̱ n'yohʉ ngue ra̱ romano, 'nɛ̱ hi̱nga̱ 'bet'o guí ha̱xhʉ ra̱ güɛnda hanja ra̱ hya̱? ―bi 'yɛ̱mbi̱. \p \v 26 Nu̱'mø mi̱ 'yø'a̱ ra̱ hya̱ sihra̱ capita p'ʉya, bi̱ ma bá̱ xi'a̱ rá̱ hmu̱ nne di̱ mfɛte, bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Da̱mi̱ n'yomfɛ̱ni̱ te guí̱ nne gui 'yøt'e, porque nu̱na̱ ra̱ n'yohʉ guí̱ nne gui fɛi, ra̱ romano na̱ ―bi 'yɛ̱mbi̱. \p \v 27 Nu̱'a̱ ra̱ hmu̱ p'ʉya, bi guarbʉ 'bähra̱ Pablo, bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―¿Ua ma̱jua̱ni̱ ngue grá̱ romano ague n'yø? \p Mi̱ da̱hra̱ Pablo p'ʉya, bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―A̱há̱, ma̱jua̱ni̱. \p \v 28 Nu̱'a̱ ra̱ hmu̱ p'ʉya, ma̱hømbi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Pɛ nu̱gä, xa̱ngu̱ ra̱ mɛ̱nyu̱ xa̱ cuestagä ngue dá̱ cohi ngue drá̱ romano. \p Ra̱ Pablo p'ʉya, bi 'yɛ̱na̱: \p ―Pɛ nu̱gä drá̱ romanogä p'ʉ dá̱ mi̱cä. \p \v 29 Co nu̱na̱ ra̱ hya̱ na̱ p'ʉya, bi zop'ʉ ra̱ Pablo'ʉ mi̱ nne xtí̱ mfɛte. Da̱ guehna̱ ra̱ hmu̱, xquet'a̱ bi zop'ʉ 'mø mi̱ hya̱xa̱ njua̱ni̱ ngue ra̱ romano. Bi̱ nsu̱ p'ʉya ngue xi du̱t'i̱. \s1 Ra̱ Pablo 'bäp'ʉ ha bi 'yøtra̱ junta yø judío. \p \v 30 Mi̱ hyaxpʉya, nu̱'a̱ rá̱ hmu̱ yø soldado bi̱ ne xta̱ hya̱ts'i̱ xa̱nho ra̱ güɛnda teni̱ 'bɛ'a̱ gui ya̱pyø judío na̱ ra̱ Pablo. Bi xojpa̱ yø cadena ma̱ ntha̱t'i̱ p'ʉya, bi̱ ma̱nda ngue bi̱ ma ma̱pɛti yø hmu̱ yø mmäcja̱. Bi̱ nja ra̱ da̱junta. Bá̱ njʉcra̱ Pablo p'ʉya, bi̱ ma ma̱'bä'mi̱ p'ʉ 'bʉhyø ja̱'i̱. \c 23 \p \v 1 Nu̱na̱ ra̱ Pablo bi hyɛ̱tyø ja̱'i̱ 'bʉp'ʉ ja ra̱ junta. Bi 'yɛ̱mbʉya: \p ―Ague n'yø'a̱hʉ, i̱ nnu̱ Oja̱ ngue yø pa xpí̱ 'yɛ̱p'ʉ, 'nɛ̱ asta̱ guehya, co n'na ra̱ hoga̱ mmʉitho nná̱ 'bʉi. \p \v 2 Nu̱na̱ ra̱ hmu̱ mmäcja̱ Ananías, bi 'bɛp'ʉ 'dap'ʉ 'bähmi̱ ra̱ Pablo ngue da̱ mɛmba̱ rá̱ ne. \v 3 Bi 'yɛ̱nna̱ Pablo p'ʉya: \p ―Go di ʉn'i̱ Oja̱ ngue hi̱nga̱ njua̱ntho guí øtra̱ ts'ʉt'abi. ¿Ua hi̱ngni̱ mi̱p'ʉ ngue gui 'yøtra̱ ts'ʉt'abi conforme ra̱ ley? ¿Hanja ngue guí̱ nui̱xra̱ ley ngue ga̱di̱ ma̱nda̱ da̱ 'bɛgbä ma̱ ne? ―bi 'yɛ̱mbi̱. \p \v 4 Nu̱'ʉ 'bäp'ʉ p'ʉya, bi 'yɛ̱mbra̱ Pablo: \p ―Guí thennba̱bi̱ rá̱ da̱ mmäcja̱ Oja̱ 'mø ―bi 'yɛ̱mbi̱. \p \v 5 Mi̱ da̱hra̱ Pablo p'ʉya, bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Pɛ hi̱ndí̱ pa̱cä n'yø, ngue'mø guehna̱ ra̱ da̱ mmäcja̱ na̱. Porque nt'ot'i p'ʉ ja ra̱ Ma̱ca̱ Libro ngue ɛ̱na̱: “'Yo guí̱ nnømma̱n'ʉ'a̱ nnøpa̱ ts'ʉt'abi yø ja̱'i̱”, i ɛ̱nna̱ hya̱. \p \v 6 Bi ba̱hra̱ Pablo p'ʉya, ngue 'bʉp'ʉ 'da yø judío p'ʉ ja ra̱ junta ngue tɛnna̱ nt'ɛ̱c'ɛ̱i̱ ni̱ hu̱ ngue ra̱ saduceo. Ma̱n'na 'bʉi yø judío p'ʉya, ni̱ hu̱ yø nt'ɛ̱c'ɛ̱i̱ ngue ra̱ fariseo. Ra̱ Pablo p'ʉya, bi ts'ɛdi bi 'yɛ̱mbyø ja̱'i̱: \p ―Ague n'yø'a̱hʉ, nu̱gä drá̱ fariseogä, rá̱ ts'ʉnt'ʉgä n'na ra̱ fariseo. Nu̱'a̱ nná̱ ɛ̱c'ɛ̱i̱gä ya ngue bá̱ ɛ̱p'ʉ ra̱ pa di bɛ̱nna̱te yø ánima, gue'a̱ ga̱ tha̱scä ra̱ güɛnda'a̱ ya. \p \v 7 Nu̱'mø mi̱ ma̱nna̱ ra̱ hya̱ na̱ p'ʉya, nu̱'ʉ yø fariseo, conyø saduceo, di̱ nju̱n'ma̱hya̱sɛ p'ʉya. Ya yo 'bʉi bi gohyø ja̱'i̱. \v 8 Porque yø saduceo mma̱n'ʉ ngue hi̱ndi̱ bɛ̱nna̱te yø ánima, ni̱ xi̱ngyø anxɛ di 'bʉi, ni̱ xi̱ngra̱ nda̱hi̱. Pɛ yø fariseo p'ʉya, gä ɛ̱c'ɛ̱i̱ ya yø hya̱ ya. \v 9 Bi̱ mʉhra̱ hmafi gätho yø ja̱'i̱ p'ʉya. Bi̱ nangui̱ 'da yø xännba̱te ngue ra̱ ley, yø n'yohʉ yø fariseo. Bi 'yɛ̱n'ʉ p'ʉya: \p ―Nu̱na̱ ra̱ n'yohʉ 'bʉcua, hi̱n tema̱ nts'o dí ø'na̱. Nu̱'mø da̱ t'ɛ̱mbi̱ ngue n'na ra̱ anxɛ bi zofo, hi̱ngui̱ ho ga̱ cohi ngue ma̱ nsʉihʉ Oja̱. \p \v 10 Ma̱thoguitho bi̱ nsʉhyø ja̱'i̱ p'ʉya. Ya nsu̱'a̱ rá̱ hmu̱ yø soldado ngue pɛts'i da̱ xɛnyø ja̱'i̱ ra̱ Pablo. Bi 'bɛpyø soldado p'ʉya ngue bi zicra̱ Pablo p'ʉ ha 'bʉhyø ja̱'i̱, bi zixpʉ ja ra̱ cuarte. \p \v 11 Rá̱ nyohra̱ xu̱i̱ p'ʉya, bi̱ nu̱ ra̱ Pablo ra̱ Hmu̱ Jesús, ngue bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Da̱mi̱ hya̱ ra̱ ts'ɛdi ague Pablo. Tengu̱tho guá̱ ørbʉ Jerusalén ngue gá̱ ma̱ hanja ma̱ hya̱gä, dá̱ ngu̱t'a̱ ra̱ hya̱ gni̱ ma̱n'a̱ Roma ya. \s1 I̱ nthoni̱ ha di tho ra̱ Pablo. \p \v 12 Mi̱ hyaxpʉya, bi̱ nhɛca̱hya̱ 'da yø judío ngue da̱ hyo ra̱ Pablo. Bi 'yɛ̱na̱: \p ―A nu̱yá, ni̱ xi̱ngra̱ hmɛ̱, ni̱ xi̱ngra̱ dehe ga̱ sihʉ ya, asta̱ gue'mø dá̱ nu̱hʉ bi du̱ ra̱ Pablo. Da̱ zʉcjʉ Oja̱ 'mø hi̱ndi̱ nja'a̱ te dí̱ mma̱mhmʉ ―di̱ n'yɛ̱mbi̱. \p \v 13 Pongui̱ yote nja̱'i̱ ya 'da'igu̱ bi̱ ma̱ ngue da̱ hyo ra̱ Pablo. \v 14 Bi̱ map'ʉ 'bʉhyø hmu̱ yø mmäcja̱ p'ʉya, 'nɛ̱p'ʉ 'bʉhyø n'yohʉ 'bɛt'o ngue yø judío. Bi 'yɛ̱mbʉya: \p ―Nu̱na̱ ra̱ hya̱ xtá̱ ma̱ngähe, hi̱nga̱ nsi̱hmɛ̱he asta̱ gue'mø dá̱ nu̱he bi du̱ ra̱ Pablo. Dí ɛ̱ngähe ngue da̱ zʉcje Oja̱ 'mø hi̱ndi̱ nja'a̱ te dí̱ mma̱mhme. \v 15 A nu̱'a̱hʉ ya, co 'nɛ̱'ʉ yø n'yohʉ 'bɛt'o ngue ra̱ junta, da̱mi̱ xihmʉ rá̱ hmu̱ yø soldado ngue da̱ si ni̱xu̱di̱ ra̱ Pablo ua guí 'bʉhmʉ. Gui 'yɛ̱mp'ʉ ngue ja ts'ɛdi ma̱n'na ra̱ hya̱ da̱ t'änni̱. Nu̱gähe p'ʉya, ya xca̱ nsähe ngue ga̱ hohe hante da̱ zøcua. \p \v 16 Pɛ nu̱'a̱ n'na rá̱ 'bɛ'ue ra̱ Pablo p'ʉya, bi 'yøde tema̱ hya̱ nts'änni̱. Bi̱ map'ʉ ja ra̱ cuarte ngue bá̱ xihra̱ Pablo'a̱ ra̱ hya̱ xi 'yøde. \v 17 Nu̱'mø mi̱ xihra̱ Pablo'a̱ te fɛ̱nnbi̱, bi zonhna̱ n'na ra̱ capita p'ʉya, bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Nu̱na̱ ra̱ ts'ʉnt'ʉ 'bʉcua, da̱mi̱ sixpʉ 'bʉhni̱ hmu̱. Porque jap'ʉ n'na ra̱ hya̱ da̱ xifi. \p \v 18 Nu̱'a̱ ra̱ capita p'ʉya, bi zixra̱ ts'ʉnt'ʉ p'ʉ 'bʉhrá̱ hmu̱ yø soldado. Bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Nu̱na̱ ra̱ Pablo ofädi, bi zonnga̱gui̱ ngue da̱ si̱n'na̱'i̱ ua na̱ ra̱ ts'ʉnt'ʉ 'bʉcua. Ja te nne da̱ xi'a̱'i̱ 'na̱ ―bi 'yɛ̱mbrá̱ hmu̱. \p \v 19 Nu̱na̱ rá̱ hmu̱ yø soldado p'ʉya, bi bɛnnba̱ rá̱ 'yɛ ra̱ ts'ʉnt'ʉ, bi zica̱ n'nanni̱, bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―¿Te guí̱ nne gui xiqui n'yø? \p \v 20 Nu̱na̱ ra̱ ts'ʉnt'ʉ p'ʉya bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―A nu̱yá, nu̱ yø judío, ya xa̱ nhɛca̱hya̱ ya, ngue nu̱'mø da̱ xu̱di̱, da̱ 'yä'i̱ ngue gui sixpʉ ja ra̱ da̱junta ra̱ Pablo. Gui 'yɛ̱nui ngue ja ts'ɛdi ma̱n'na ra̱ hya̱ da̱ t'änni̱ 'na̱. \v 21 Pɛ nu̱'i̱ 'yo guí ɛ̱c'ɛ̱i̱, porque pongui̱ yote nja̱'i̱ yø judío xa̱ nzänni̱ ngue da̱ gorpa̱ ra̱ 'yu̱ ra̱ Pablo, da̱ hyo. 'Nɛ̱ i̱ mma̱ ngue ni̱ xi̱ngra̱ hmɛ̱, ni̱ xi̱ngra̱ dehe da̱ zi, asta̱ gue'mø da̱ nu̱ ngue da̱ du̱ ra̱ Pablo. Ɛ̱̱na̱ ngue da̱ zʉ Oja̱ 'mø hi̱ndi̱ nja'a̱ te xa̱ nzänni̱ 'na̱. A nu̱yá, ya xa̱ nsäya, ngue tømtho tema̱ hya̱ guí̱ mma̱nya. \p \v 22 Nu̱'a̱ rá̱ hmu̱ yø soldado bi xihra̱ ts'ʉnt'ʉ ngue hi̱njonda̱ xifi ngue bi̱ ma̱n'a̱ te ra̱ hya̱ xi 'yøde. \s1 Bi 'bɛnnba̱bi̱ ra̱ Pablo na̱ ra̱ gobierno Félix. \p \v 23 Nu̱na̱ rá̱ hmu̱ yø soldado p'ʉya, bi zonhni̱ yoho yø capita. Bi 'bɛpi ngue di̱ nsä yo ciento yø soldado ngue yø 'yogua, 'nɛ̱ hya̱te ma̱'dɛt'a yø tøgue, 'nɛ̱ yo ciento nja̱'i̱ yø nhya̱ lansa ngue da̱ zixra̱ Pablo 'mø bi zʉ'i gʉto nxu̱i̱, da̱ mɛnhni̱ di̱ ma Cesarea. \v 24 'Nɛ̱ bi̱ ma̱nda ngue da̱ thøspa̱bi̱ ra̱ nthu̱ts'i̱ ra̱ fani̱ da̱ hyu̱xra̱ Pablo. Bi̱ ma̱nda ngue hi̱nte di̱ njapra̱ Pablo, sinoque di̱ ndäpra̱ gobierno Félix. \v 25 Bi 'yøt'a̱ n'na ra̱ sʉcua̱ ra̱ hmu̱ p'ʉya, ngue bi ga̱xyø soldado, bi däpra̱ Félix. I ɛ̱nna̱ sʉcua̱: \p \v 26 “Nu̱gä drá̱ Claudio Lisias, da̱di zɛngua'i̱ grá̱ hoga̱ gobierno Félix. \v 27 Di pɛn'na̱'i̱ p'ʉ na̱ ra̱ n'yohʉ 'bʉcua, bi gotyø judío, ya ja ngue xta̱ hyo. Pɛ nu̱'mø ma̱ pa̱cä p'ʉya ngue ra̱ romano, dá̱ pɛnnba̱bi̱ yø soldado ngue bá̱ ya̱ni̱. \v 28 Dá̱ ne ngue xca̱ pa̱di̱ te gui ya̱pi̱. Dá̱ sixä p'ʉ bi 'yøtyø junta yø judío p'ʉya. \v 29 Pɛ nu̱na̱ ra̱ hya̱ bi̱ nɛ̱qui̱, guehna̱ ja ua na̱ya. Gui ya̱pi̱ ngue'a̱ ra̱ ley ga̱ 'yo judío. Pɛ hi̱mbi̱ nɛ̱qui̱ ra̱ hya̱ ngue te xtí hyo, ni̱ xi̱nga̱ gue'a̱ di sä ngue da̱ jot'i. \v 30 Pɛ dá̱ mmɛ̱yagä p'ʉya, ngue nu̱'ʉ yø judío, ya xi̱ nhɛca̱hya̱ ngue xta̱ hyo. Ja̱na̱ngue nu̱ya dí pɛn'na̱'i̱ p'ʉ na̱ ra̱ n'yohʉ na̱. 'Nɛ̱ xquet'a̱ dí xicä'ʉ di ya̱pi̱ ngue da̱ map'ʉ guí 'bʉi ngue da̱ xi'i te gá̱ nzʉi. Hønt'a̱ ra̱ hya̱'a̱ ya”. \p \v 31 Nu̱'ʉ yø soldado p'ʉya, bi 'yøt'e te bi̱ m'mɛpi. Bi zixra̱ Pablo 'mø mi̱ nxu̱i̱, bi̱ ma p'ʉya, i̱ nthop'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Antípatris. \v 32 Mi̱ zä mi̱ nɛ̱ca̱häi p'ʉya, bá̱ penc'ʉ yø soldado ngue yø 'yogua, bi zøp'ʉ ja ra̱ cuarte. Go bi̱ mähä ra̱ Pablo'ʉ yø tøgue. \v 33 Mi̱ zømpʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Cesarea p'ʉya, bi̱ ndäpra̱ sʉcua̱ ra̱ gobierno, 'nɛ̱ xquet'a̱ bi̱ ndäpra̱ Pablo. \v 34 Nu̱'mø mi̱ juadi bi̱ nu̱ ra̱ sʉcua̱ ra̱ gobierno p'ʉya, bi 'yänni̱ hapʉ ra̱ mmɛ̱ngu̱ na̱ ra̱ Pablo. 'Bexpi ba̱tho ngue ra̱ mmɛ̱ngu̱ p'ʉ ja ra̱ häi Cilicia. \v 35 Bi 'yɛ̱mbʉya: \p ―Ga̱ øcä'a̱ ra̱ hya̱ guí̱ mma̱m'mø bi zøcua'ʉ di ya̱p'a̱'i̱ ―bi 'yɛ̱mbi̱. \p Nu̱p'ʉ ja rá̱ ngu̱ na̱ ra̱ da̱st'abi Herodes, bi̱ ma̱nda ngue ja da̱ mäp'ʉ yø soldado na̱ ra̱ Pablo. \c 24 \s1 Ra̱ Pablo bi̱ ma̱nna̱ hya̱ p'ʉ ha 'bʉhra̱ Félix. \p \v 1 Ya rá̱ cʉt'a ma̱ pa xi zønna̱ ra̱ Pablo p'ʉ Cesarea 'mø ja mi̱ zøn'a̱ ra̱ hmu̱ mmäcja̱ Ananías, ni̱ n'youi 'da yø n'yohʉ 'bɛt'o ngue yø judío. 'Nɛ̱ ni̱ n'youi n'na ra̱ pønga̱hya̱ p'ʉ ja ra̱ ts'ʉt'abi ni̱ hu̱ ngue ra̱ Tértulo. Bi zømp'ʉ 'bʉhra̱ gobierno ngue di ya̱pra̱ Pablo. \v 2 Ma̱mbá̱ ts'i ra̱ Pablo p'ʉya, nu̱na̱ ra̱ Tértulo bi̱ mʉdi di ya̱pra̱ Pablo, bi 'yɛ̱mbra̱ Félix: \p ―Ague grá̱ gobierno, da̱di ja ma̱mma̱di̱'a̱he ngue hi̱n tema̱ hya̱, dí 'bʉ ma̱nhogähe. Conná̱ nguehni̱ mfa̱di̱ gä 'bʉmma̱nho yø ja̱'i̱. \v 3 Gätho'a̱ te guí øt'e, dí 'bʉmma̱nhogähe ndap'ʉ bi zä. Gä guehna̱ nná̱ ja ma̱mma̱di̱'a̱he na̱ya, grá̱ ts'ʉt'abi Félix. \v 4 Pɛ hi̱ndí̱ nne ga̱ 'bɛt'a̱he xa̱ngu̱ ni̱ tiempo. Dí äcähe ra̱ ma̱te n'na ts'ʉquits'ʉ, ngue gui 'yøde te ga̱ xi'a̱he. \v 5 Dí ti̱ngähe n'na ra̱ hya̱, ngue nu̱na̱ ra̱ n'yohʉ 'bʉcua, i 'yo ndap'ʉ bi zä gä rá̱ ngʉni̱ nxi̱mhäi ngue di ts'onyø ja̱'i̱ tengu̱tho n'na ra̱ n'ʉ. Guehna̱ ra̱ 'yøt'i sʉi p'ʉ ha 'bʉhyø judío na̱, porque 'bɛt'o na̱ ngue'ʉ to ɛ̱c'ɛ̱i̱ na̱ ra̱ mmɛ̱ngu̱ Nazaret. \v 6 Nu̱gähe dá̱ bɛnthe, dá̱ ʉphe ngue bi̱ ne xtí ts'onna̱ ni̱ja̱. Dí̱ nne xca̱ ha̱spa̱he ra̱ güɛnda conna̱ ley ngue ma̱ nt'ɛ̱c'ɛ̱i̱he p'ʉya. \v 7 Pɛ nu̱na̱ ra̱ Lisias rá̱ hmu̱ yø soldado p'ʉya, rá̱ ts'ɛditho bi 'yøt'e ngue bi yʉrbʉ di ya̱he ngue bi zinnga̱he na̱ ra̱ Pablo. \v 8 Bi xicje p'ʉya ngue nu̱'mø to nne di ya̱pi̱, da̱ ɛ̱cua guí 'bʉi. Pɛ nu̱yá, da̱ zä ngue gui 'yänsɛ ya. Gui pa̱sɛ p'ʉya ngue ma̱jua̱ni̱'a̱ te gä nná̱ ya̱pähe. \p \v 9 A nu̱yá, gätho'ʉ yø judío n'yohʉ ya, 'da'igu̱ mma̱ ngue ɛ̱mbi̱ ma̱jua̱ni̱'a̱ te xifi. \v 10 Ra̱ gobierno p'ʉya, bi 'yørpa̱ ra̱ senya ra̱ Pablo ngue di̱ nya̱. Ra̱ Pablo p'ʉya bi 'yɛ̱na̱: \p ―Co n'na ra̱ pähätho ga̱ nya̱ngä ua guí 'bʉi gra̱ ts'ʉt'abi. Porque dí pa̱cä ngue ya xa̱ mma yø jɛya guí̱ nts'ʉt'abi ua ja ra̱ häi dí 'bʉhmʉ. \v 11 Nu̱'i̱ da̱ zä gui hya̱xa̱ njua̱ni̱ hanja ra̱ hya̱. Tobe hi̱ngui̱ tho'a̱ n'nɛ'ma̱ yomma̱ pa xtá̱ magä Jerusalén ngue dí tha̱nne Oja̱. \v 12 Pɛ hi̱mbi̱ thi̱ngui̱ ngue to ga̱di̱ nju̱n'ma̱hya̱'be. Ni̱ xi̱nga̱ guep'ʉ ja ra̱ da̱ni̱ja̱ xta̱ thi̱ngui̱ ngue to gdi orpa̱bi̱, ni̱ xi̱nga̱ guep'ʉ mi̱'da yø ni̱ja̱, xta̱ thi̱ngui̱ ngue to gdi ya̱'be. Ni̱ xi̱nga̱ guep'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ p'ʉya. \v 13 Nu̱ya yø n'yohʉ 'bʉcua, nu̱'a̱ ra̱ hya̱ gui ya̱jpa̱gui̱, hi̱nda̱ zä ha di japi ngue di ja ma̱jua̱ni̱'a̱ te mma̱. \v 14 Ma ga̱ xi'i hanja ra̱ hya̱ ya. Da̱di̱ njua̱ni̱, hi̱n da̱di̱ ncøni̱ ngue dí ɛ̱c'ɛ̱i̱gä Oja̱ nu̱na̱ mi̱ ɛ̱c'ɛ̱i̱ ma̱ mboxitahe. Da̱ gue'a̱ ra̱ 'da'yo hya̱ ɛ̱mbyø ja̱'i̱ 'bʉcua ngue ra̱ 'dan'yo nt'ɛ̱c'ɛ̱i̱, gue'a̱ ra̱ hya̱ dí tɛnnä'a̱ ya. Pɛ gä dí ɛ̱c'ɛ̱i̱gä'ʉ yø hya̱ nt'ot'i p'ʉ ja ra̱ libro ngue rá̱ ley Oja̱, da̱ gue'ʉ mi̱'da yø hya̱ bi 'yotyø pønga̱hya̱ Oja̱. \v 15 Tengu̱tho yø nt'ɛ̱c'ɛ̱i̱ yø judío, di̱ njadä p'ʉya. Dí ɛ̱c'ɛ̱i̱gä ngue da̱ 'yøt'Oja̱ ngue di bɛ̱nna̱te yø ánima, gue'ʉ yø hoja̱'i̱, gue'ʉ yø ts'oc'ɛ̱i̱, gä di bɛ̱nna̱te. \v 16 Ja̱na̱ngue da̱di ja ndu̱mmʉi ngue ga̱ n'yo xa̱nho, n'namhma̱ ngue hi̱n tema̱ hya̱ da̱ di̱nnga̱gui̱ Oja̱, ni̱ xi̱nga̱ guehyø ja̱'i̱ da̱ zä da̱ 'yɛ̱ngui̱ ngue hi̱nga̱ gue'a̱ nná̱ 'yo. \p \v 17 Mi̱ ma njammi̱ jɛya ngue n'nanni̱ ra̱ nación da̱mbi̱ 'yo, ma̱høndá̱ pengui̱ asta̱ Jerusalén ngue dá̱ dä ma̱ limosna, 'nɛ̱ dá̱ ørpa̱bi̱ ra̱ 'bøt'e Oja̱. \v 18 Pɛ nu̱'a̱ ra̱ ora'a̱ p'ʉya, nu̱'ʉ 'da yø judío ngue yø mmɛ̱ngu̱ Asia, bi di̱ngui̱ ngue dí 'bʉp'ʉ ja ra̱ ni̱ja̱ ngue nma̱di̱ nhoqui conforme ra̱ costumbre ja ngue da̱ 'yøt'a̱ n'na. Pɛ hi̱ngui̱ ngu̱p'ʉ dí 'yohe. 'Nɛ̱ hi̱mbi̱ thi̱ngui̱ ngue ga̱di ya̱hni̱he. \v 19 Nu̱ya yø n'yohʉ dí̱ mma̱ngä ya, guehya ja ngue da̱ thocua di ya̱jpa̱gui̱, ngue'mø ja te ga̱ nzʉqui. \v 20 A nu̱'mø ngue hi̱n'na̱, nu̱ya yø n'yohʉ 'bʉcua, go da̱ ma̱nya ngue'mø ja tema̱ ts'oqui bi thi̱nnga̱gui̱ 'mø ma̱ thocä p'ʉ bi 'yøtra̱ da̱junta yø judío. \v 21 Hønda̱ n'na zine nts'ɛdi dá̱ ma̱ngä p'ʉ ja ra̱ junta mi̱ 'bʉhyʉ, ngue dá̱ ɛ̱na̱: “Nu̱'a̱ nná̱ ɛ̱c'ɛ̱i̱gä ya, ngue bá̱ ɛ̱p'ʉ ra̱ pa di bɛ̱nna̱te yø ánima, gue'a̱ ga̱ tha̱scä ra̱ güɛnda'a̱ ya”, dá̱ ɛ̱na̱. \p \v 22 Nu̱'a̱ ra̱ Félix, mi̱ zä mi̱ 'yøhna̱ ra̱ hya̱ bi̱ ma̱nna̱ Pablo, ma̱mbi̱ njarbʉtho ra̱ hya̱. Porque ra̱ Félix ya pa̱di̱ xa̱nho hanja'a̱ ra̱ nt'ɛ̱c'ɛ̱i̱ i ja ngue ra̱ Cristo. Bi hyu̱spa̱ ra̱ pa yø ja̱'i̱ p'ʉya, bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Nu̱'mø bá̱ ɛ̱hra̱ Lisias rá̱ hmu̱ yø soldado ya, ja ga̱ pa̱cä xa̱nho hanja na̱ ra̱ hya̱ guí̱ mma̱mhmʉ p'ʉya. \p \v 23 Nu̱na̱ ra̱ Félix, bi 'bɛpa̱ n'na ra̱ capita ngue di sigue da̱ ma m'mädi ra̱ Pablo. Pɛ bi xihra̱ capita ngue ya hi̱nda̱ ma nthu̱t'i̱, 'nɛ̱ bi xifi ngue nu̱'mø bi zøhyø amigo di zɛngua, di̱ njapi ngue di̱ nya̱ui'ʉ nne da̱ mäts'i te honi̱. \p \v 24 Mi̱ ma njammi̱ pa p'ʉya, ma̱hømbi zønna̱ Félix, ni̱ n'youi na̱ ra̱ Drusila rá̱ xisu, ra̱ judío na̱ ra̱ xisu. Bi̱ ma̱nda bá̱ ts'i ra̱ Pablo p'ʉya. Bi japi da̱ ma̱ hanja rá̱ nt'ɛ̱c'ɛ̱i̱ i ja ngue ra̱ Jesucristo. \v 25 Nu̱na̱ ra̱ Pablo, bi̱ ma̱ hanja'a̱ ra̱ nho ja ngue da̱ n'yo ra̱ ja̱'i̱, 'nɛ̱ bi̱ ma̱ ngue jatho da̱ za̱mrá̱ mmʉi n'na. Bi̱ ma̱ hanja na̱ ra̱ castigo di̱ nja m'mɛfa. Nu̱na̱ ra̱ hya̱ bi 'yøhra̱ Félix, bi zu̱. Bi 'yɛ̱mbra̱ Pablo p'ʉya: \p ―'Be ni̱ mahma̱. Nu̱'mø bi bonga̱gä, ma̱hønga̱ nzon'na̱'i̱ ga̱ nya̱ui ―bi 'yɛ̱mbi̱. \p \v 26 Nu̱na̱ ra̱ Félix i tø'mi̱ ngue xta̱ ngu̱tra̱ mɛ̱nyu̱ ra̱ Pablo ngue xtí thøgue. Ja̱na̱ngue xa̱ngu̱ yø nni̱di̱ bi zonhni̱ ngue bi̱ nya̱ui. \v 27 Mi̱ gua'a̱ nyo jɛya p'ʉya, bi dä rá̱ cargo mi̱ pɛhna̱ ra̱ Félix ngue ra̱ gobierno. Bi ponnba̱bi̱ n'na ra̱ n'yohʉ ni̱ hu̱ ngue ra̱ Porcio Festo. Nu̱na̱ ra̱ Félix bi̱ ne ngue da̱ nu̱ ma̱nho yø judío, ja̱na̱ngue bi sigue bi̱ ma m'mäditho ra̱ Pablo. \c 25 \s1 Ra̱ Pablo bi̱ nya̱ui ra̱ Festo. \p \v 1 Nu̱na̱ ra̱ Festo p'ʉya, bi̱ ma di bɛntrá̱ cargo ngue di̱ ngobierno. Ja rá̱ hyu̱ patho xi bɛntrá̱ cargo p'ʉ Cesarea p'ʉya, ja bá̱ nɛ̱xpʉ ngue i̱ ma Jerusalén. \v 2 Mi̱ zømp'ʉ Jerusalén, nu̱'ʉ yø hmu̱ yø mmäcja̱, 'nɛ̱'ʉ yø judío ta̱te ngue t'ɛ̱c'ɛ̱i̱, bi̱ map'ʉ 'bʉhra̱ Festo ngue di ya̱pra̱ Pablo. \v 3 Bi 'yäpra̱ ma̱te ngue da̱ pɛnnba̱bi̱ ra̱ Pablo di 'yɛ̱'a̱ Jerusalén. Nu̱'ʉ yø judío di ya̱pa̱te p'ʉya, ya xi̱ nhɛca̱hya̱ ngue da̱ hyo ra̱ Pablo p'ʉ ja ra̱ 'yu̱. \v 4 Mi̱ da̱hra̱ Festo p'ʉya, bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Ya m'mädi p'ʉ Cesarea na̱ ra̱ Pablo. Pɛ ya hi̱mma̱ ya'atho ga̱ pengä p'ʉ Cesarea. \v 5 Nu̱'ʉ yø n'yohʉ ɛxa̱ ha̱ ra̱ ts'ɛdi ngue di ya̱pra̱ Pablo, guí xihmʉ ngue ga̱ mmäcähe Cesarea ngue'mø ja rá̱ ts'oqui ra̱ Pablo, da̱ zä gui ya̱phʉ. \p \v 6 Pɛ nu̱na̱ ra̱ Festo, comma̱ ma̱nhya̱to ma̱ pa, ogue n'nɛt'a ma̱ pa, bá̱ m'mʉ'a̱ Jerusalén. Bá̱ pengui̱, bí 'yɛ̱'a̱ Cesarea p'ʉya. Mi̱ hyaxpʉya, bi̱ mi̱p'ʉ ja rá̱ nthu̱ts'i̱ hu̱'mø øtra̱ ts'ʉt'abi. Bi̱ ma̱nda bá̱ ts'i ra̱ Pablo p'ʉya. \v 7 Nu̱'mø mi̱ yʉt'a̱mbo ra̱ Pablo, bi̱ mäs'yø judío xpí 'yɛ̱'a̱ Jerusalén ngue di ya̱pi̱. Xa̱ngu̱ yø hya̱ ja ma̱n'ʉ gue gui ya̱pi̱, pɛ yø judío hi̱ngui̱ sä di ja ma̱jua̱ni̱'a̱ te mma̱. \v 8 Mi̱ da̱hra̱ Pablo p'ʉya ngue di̱ nya̱ni̱, bi 'yɛ̱na̱: \p ―Nu̱gä hi̱n tema̱ ts'oqui dí øt'e. Ni̱ xi̱nga̱ guehra̱ ley da̱ t'ɛ̱ngui̱ hi̱ndí̱ nnu̱ ma̱nho, ni̱ xi̱nga̱ guehra̱ da̱ni̱ja̱, ni̱ xi̱nga̱ guehra̱ da̱st'abi Roma ngue di ti̱nnga̱ ma̱ ts'oqui. \p \v 9 Pɛ nu̱na̱ ra̱ Festo, bi̱ ne ngue da̱ nu̱ ma̱nho yø judío. Ja̱na̱ngue bi 'yɛ̱mbra̱ Pablo: \p ―¿Ua guí̱ nne gdi̱ ma Jerusalén, ja ga̱ni̱ hocä p'ʉ ni̱ asunto? \p \v 10 Mi̱ da̱hra̱ Pablo p'ʉya, bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Nu̱ua 'bʉhra̱ ts'ʉt'abi bi 'yɛ̱xra̱ da̱st'abi Roma. Ja i ja ngue da̱ tha̱sca̱gui̱ ua ra̱ güɛnda. Nu̱'i̱ guí pa̱di̱ xa̱nho ngue hi̱n tema̱ nts'o dí ørpä yø judío. \v 11 Nu̱'mø ngue di ja ma̱ ts'oquigä, ogue xtí̱ nɛ̱qui̱ n'na ra̱ hya̱ ngue ni̱ 'yu̱p'ʉ ga̱ tu̱, hi̱ndí su̱ ga̱ tu̱gä. Pɛ nu̱'mø ngue hi̱n tema̱ hya̱ di̱ nɛ̱qui̱'a̱ te gui ya̱jpä ya 'bʉcua, hi̱njonda̱ zä di dägui ngue ga̱ sogä yø 'yɛyʉ. Ma̱n'na xa̱nho ngue ga̱ thocä p'ʉ 'bʉhra̱ da̱st'abi Roma 'mø. \p \v 12 Nu̱na̱ ra̱ Festo, nu̱ya yø n'yohʉ di̱ nfäxui p'ʉ ja ra̱ ts'ʉt'abi, bi̱ nhɛca̱hya̱ ngue bi zänni̱ te da̱ 'yøt'e. Bi 'yɛ̱mbra̱ Pablo p'ʉya: \p ―Guí ädi guí thop'ʉ 'bʉhra̱ da̱st'abi Roma. Pɛ ja gdi̱ ma p'ʉya. \s1 Ra̱ Pablo i 'bäp'ʉ 'bʉhra̱ ts'ʉt'abi Agripa. \p \v 13 Mi̱ ma njammi̱ pa p'ʉya, bi̱ map'ʉ Cesarea na̱ ra̱ ts'ʉt'abi Agripa, ni̱ n'youi rá̱ nju̱ Berenice, ngue bí zɛngua ra̱ Festo. \v 14 Pɛ bá̱ m'mʉp'ʉ njammi̱ pa p'ʉya, nu̱na̱ ra̱ Festo bi xihra̱ ts'ʉt'abi'a̱ rá̱ asunto ra̱ Pablo. Bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Gosque 'bʉcua n'na ra̱ n'yohʉ ngue m'mäditho, bi zocua 'mø mi̱ nts'ʉt'abi ra̱ Félix. \v 15 Nu̱'mø da̱mbá̱ 'yogä p'ʉ Jerusalén, nu̱'ʉ yø hmu̱ yø mmäcja̱ co 'nɛ̱'ʉ yø n'yohʉ 'bɛt'o ngue yø judío, bi̱ map'ʉ dí 'bʉi. I ädi ngue da̱ ma ma̱ sentencia na̱ ra̱ n'yohʉ na̱. \v 16 Pɛ nu̱gä p'ʉya dí ɛ̱mbi̱: “Nu̱ ra̱ da̱st'abi Roma hi̱ndi costumbra ngue to sä di sentencia'a̱ ngue da̱ tho, mɛ̱nte tobe hi̱ndi̱ n'yu̱nnba̱ hmi̱ui rá̱ nsʉiui'a̱ ma̱ ya̱pi̱, para ngue da̱ fa̱di̱ ndana̱ gue'a̱ di du̱nna̱ hya̱”. \v 17 Ja̱na̱ngue nu̱'mø mi̱ zøcua'ʉ ya, hi̱ndá̱ 'bɛtä ra̱ tiempo. 'Bexque'a̱ 'mø mi̱ hyats'i, dá̱ magä p'ʉ ja ra̱ ts'ʉt'abi. Dá̱ ma̱ndagä bá̱ ts'i'a̱ ra̱ n'yohʉ p'ʉya. \v 18 Dí ɛ̱ngä ngue mi̱ ja rá̱ ts'oqui, pɛ nu̱'mø mi̱ zø'ʉ yø ya̱pa̱te p'ʉya, hi̱n tema̱ ts'oqui bi̱ nɛ̱qui̱ ngue'ʉ yø hya̱ gui̱ ya̱pi̱. \v 19 Nu̱'a̱ ra̱ hya̱ gui̱ nya̱pi̱, gue'ʉ yø nt'ɛ̱c'ɛ̱i̱ yø judío'a̱, 'nɛ̱'a̱ n'na ra̱ n'yohʉ bi du̱ ni̱ hu̱ ngue ra̱ Jesús, i̱ mma̱nna̱ Pablo ngue 'bʉi. Gue'a̱ ga̱ nzʉ'a̱ ya. \v 20 Nu̱gä p'ʉya, hi̱ndí̱ pa̱di̱ ha gda̱ japi ga̱ øt'ä ra̱ ts'ʉt'abi tengu̱ na̱ ra̱ hya̱ na̱. Ja̱na̱ngue dá̱ ännä ra̱ Pablo p'ʉya, ngue'mø da̱ ne xtí̱ ma Jerusalén, ja xta̱bá̱ njap'ʉ ra̱ ts'ʉt'abi na̱ ra̱ hya̱ na̱. \v 21 Pɛ ra̱ Pablo p'ʉya, bi 'yädi ngue da̱ thop'ʉ 'bʉhra̱ Augusto nu̱na̱ nda̱st'abi p'ʉ Roma. Dá̱ ma̱nda p'ʉya ngue bi sigue bi 'bädi, 'be da̱ bonnga̱gui̱ ja ga̱ pɛnhni̱, di̱ map'ʉ 'bʉhra̱ da̱st'abi Roma. \p \v 22 Mi̱ da̱hra̱ Agripa p'ʉya, bi 'yɛ̱mbra̱ Festo: \p ―Xquet'a̱ dí̱ nne ga̱ øcä te da̱ ma̱nna̱ ra̱ n'yohʉ na̱. \p Ra̱ Festo bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―'Bex hni̱xu̱di̱ gui 'yøde te da̱ ma̱nya 'mø. \p \v 23 Mi̱ hyaxpʉya, nu̱na̱ ra̱ Agripa 'nɛ̱hra̱ Berenice bi yʉrbʉ ja ra̱ cuarto bi̱ nja ra̱ hya̱. Xa̱ndøngu̱ p'ʉ ni̱ 'yo, tengu̱tho 'mø di sänni̱go. Ni̱ n'yohʉ yø hmu̱ yø soldado, 'nɛ̱'ʉ yø n'yohʉ 'bɛt'o p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱. Bi̱ ma̱nda ra̱ Festo p'ʉya ngue bá̱ ts'i ra̱ Pablo. \v 24 Bi 'yɛ̱nna̱ Festo p'ʉya: \p ―Ague grá̱ da̱st'abi Agripa, gätho ya yø n'yohʉ 'daua xtá̱ mpɛtihʉ ya. Xa̱ngu̱ yø judío bi xiqui ngue hi̱ngui̱ nnu̱ ma̱nho na̱ ra̱ n'yohʉ 'bʉcua, ngu̱p'ʉ Jerusalén, ngu̱ua Cesarea. Hi̱ngui̱ säya yø ja̱'i̱ xiqui ngue jatho da̱ tho na̱ ra̱ n'yohʉ na̱. \v 25 Pɛ nu̱gä p'ʉya, dí ti̱ngä ngue hi̱n tema̱ ts'oqui di øt'e ngue sä da̱ tho. Nu̱na̱ ra̱ Pablo ädi ngue da̱ thop'ʉ 'bʉhra̱ Augusto nu̱na̱ nda̱st'abi p'ʉ Roma. A nu̱yá, dí sänni̱ ngue ga̱ pɛnnba̱bi̱ ya. \v 26 Pɛ nja ngue nu̱na̱ ra̱ n'yohʉ dí̱ nne ga̱ pɛnnba̱bi̱ na̱ ma̱ hmu̱ ra̱ da̱st'abi, ma̱dits'ʉ tema̱ hya̱ dí ti̱nnbi̱ ngue di ja ts'ɛdi ga̱ pɛnnbi̱. A nu̱yá, dá̱ sigä ua ha guí 'bʉhmʉ ya. Ma̱ da̱tho go nná̱ sin'na̱'i̱ ya grá̱ ts'ʉt'abi Agripa, ngue guí jua̱nnba̱bi̱ xa̱nho ha ɛxa̱ hanja rá̱ asunto. Nu̱'a̱ ra̱ hya̱ da̱ bønna̱ ne p'ʉya, gue'a̱ da̱ cuatra̱ sʉcua̱ ga̱ pɛnnba̱ ra̱ da̱st'abi'a̱. \v 27 Porque nu̱p'ʉ nná̱ bɛ̱ngä, ɛ̱na̱ gue hi̱ngui̱ pønna̱ güɛnda ngue ga̱ pɛnhna̱ n'na ra̱ ofädi, 'nɛ̱ hi̱nda̱ mɛp'ʉ ja ra̱ sʉcua̱'a̱ ra̱ hya̱ gui̱ nya̱pi̱. \c 26 \s1 Bi̱ ma̱nna̱ hya̱ ra̱ Pablo p'ʉ 'bʉhra̱ ts'ʉt'abi Agripa. \p \v 1 Nu̱na̱ ra̱ Agripa bi 'yɛ̱mbra̱ Pablo: \p ―Da̱ zä guí̱ mma̱ te guí̱ nne gui̱ mma̱nya n'yø. \p Bi̱ mʉdi bi̱ nya̱ ra̱ Pablo p'ʉya, i a̱nyø 'yɛ ha ga̱ ya̱. Bi 'yɛ̱na̱: \p \v 2 ―I jaga̱ mpähä ngue da̱ zä ga̱ nya̱gä ua ha guí 'bʉi, grá̱ ts'ʉt'abi Agripa. Dí̱ nne ga̱ nya̱ngä ngue'a̱ te gäma̱ hya̱ guí ya̱jpä yø judío. \v 3 Da̱di johyagä ngue guí pa̱di̱ gätho yø costumbre øtyø judío, 'nɛ̱ guí pa̱di̱ te guí̱ nju̱nt'i̱. 'Yørca̱ ra̱ ma̱te gui 'yøde xa̱nho na̱ ra̱ hya̱ ga̱ mma̱ngä ya. \s1 Bi̱ ma̱nna̱ Pablo te ma̱ni̱ n'yo 'mø hi̱m ma̱ni̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Cristo. \p \v 4 Nu̱'ʉ ma̱ mmi̱judíohe gä pa̱di̱ te xtá̱ m'mʉcä p'ʉ Jerusalén. I fa̱di̱ te xtá̱ m'mʉcä p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Tarso mɛ̱nte ma̱rá̱ ngüɛgui. \v 5 Nu̱yʉ p'ʉya, i pa̱di̱ xa̱nho hapʉ dá̱ ngüɛ asta̱ yø pa xpí 'yɛ̱p'ʉ. Nu̱'mø nne da̱ ma̱, da̱ ma̱ ha bá̱ njap'ʉ dá̱ ngüɛgä ngue drá̱ fariseo. 'Nɛ̱ da̱ gue'e guí pa̱di̱ ngue nu̱'a̱ rá̱ nt'ɛ̱c'ɛ̱i̱ yø fariseo, gue'a̱ ha̱ts'i̱ xa̱ndønho'a̱ te nt'ot'i p'ʉ ja ra̱ ley ga̱ 'yo ma̱ nt'ɛ̱c'ɛ̱i̱he'a̱. \v 6 A nu̱yá, guehna̱ nná̱ n'yost'abigä na̱ya, ngue dí tø'mä da̱ 'yøt'Oja̱'a̱ te bi ya̱rpa̱bi̱ ma̱ mboxitahe ngue di bɛ̱nna̱te yø ánima. \v 7 Gätho'ʉ 'dɛ'ma̱ yo'bʉi yø judío di̱ mmɛ̱ni̱ ya, i tø'mi̱ ngue da̱ nu̱ di̱ nja'a̱ te xá̱ mma ma̱ ya̱t'i̱. Ja̱na̱ngue njap'ʉ tha̱nne Oja̱ ra̱ pa ra̱ xu̱i̱. Pɛ nu̱na̱ ra̱ hya̱ dí xi'i ngue nthø'mi̱ ya grá̱ ts'ʉt'abi Agripa, guehna̱ gui ya̱jpä yø judío na̱ya. \v 8 ¿Hanja ngue hi̱nguí̱ ɛ̱c'ɛ̱i̱hʉ ngue da̱ 'yøt'Oja̱ ngue di bɛ̱nna̱te yø ánima? \s1 Ma̱m'mɛt'o ma̱yø nsʉiui ra̱ Pablo'ʉ mi̱ ɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Cristo. \p \v 9 Nu̱gä 'mø ma̱m'mɛt'o, dí ɛ̱na̱ ngue xa̱nho te nmi̱ øt'e, ngue nmi̱ sʉcä yø ja̱'i̱ mi̱ ɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Jesús nu̱na̱ ra̱ mmɛ̱ngu̱ Nazaret. \v 10 Ngu̱na̱ ra̱ hya̱ xtá̱ øt'ä p'ʉ Jerusalén. Pɛ gue yø hmu̱ yø mmäcja̱'ʉ ma̱di 'dacra̱ nt'ɛ̱di̱ ngue dí cot'ä fädi yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱. Nu̱'mø bi hyo p'ʉya, 'nɛ̱qui̱ dí̱ nnu̱ ma̱nho te øt'e. \v 11 Xa̱ngu̱ yø nni̱di̱ dá̱ ʉngä yø ja̱'i̱ ngue dí̱ nnepe da̱ hyɛp'ʉ yø nt'ɛ̱c'ɛ̱i̱. Da̱ guep'ʉ n'nanni̱ yø ni̱ja̱, ngu̱'a̱ da̱mbi̱ øt'e. Ja̱njua̱ni̱ gue jo ma̱ xi̱yu̱ ngue ra̱ cuɛ, ngue di sʉcä yø ja̱'i̱ ɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Jesucristo, asta̱ xtá̱ magä n'nanni̱ yø hni̱ni̱ ngue dí honi̱ hapʉ ga̱ ti̱ni̱. \s1 Ma̱hømbi̱ ma̱nna̱ Pablo te bi̱ nu̱p'ʉ ja ra̱ 'yu̱. \p \v 12 Conque gue'a̱ nná̱ 'yogä 'mø ma̱ magä Damasco'a̱. Gue'ʉ yø hmu̱ yø mmäcja̱ bi ha̱cra̱ ts'ɛdi ngue da̱ magä p'ʉ. \v 13 Pɛ ague grá̱ ts'ʉt'abi, nu̱p'ʉ ja ra̱ 'yu̱, comma̱ hu̱xyadi dá̱ nu̱gä ngue bí 'yɛ̱ ma̱hɛ̱ts'i̱ n'na ra̱ nyot'i bi gogba̱gui̱ co 'nɛ̱'ʉ yø n'yohʉ nmi̱ n'yo'be. Pɛ ma̱n'na xa̱nzaqui ra̱ nyot'i bi gogba̱gui̱ ngue'a̱ gui yotra̱ hyadi. \v 14 Gä dá̱ täcähe häi p'ʉya. Dá̱ øde ngue nzoqui conma̱ hya̱ ngue ra̱ ebreo nna̱ ya̱, bi 'yɛ̱ngui̱: “Ague Saulo. Ague Saulo. ¿Hanja ngue guí sʉqui? Ga̱di̱ n'ʉnsɛ tengu̱tho n'na ra̱ nda̱ni̱ 'mø ɛmbra̱ hnɛ̱t'i̱ ra̱ za ma̱ sʉni̱”, bi 'yɛ̱ngui̱. \v 15 Nu̱gä p'ʉya, dí ɛ̱mbi̱: “¿Te'o'i p'ʉya grá̱ Hmu̱?” Nu̱'a̱ ra̱ Hmu̱ p'ʉya bi 'yɛ̱ngui̱: “Go guecä drá̱ Jesús ngue ɛ̱mmɛ̱i̱ guí sʉqui”. \v 16 Ma̱høn'a̱ bi 'yɛ̱ngui̱: “Da̱mi̱ nangui̱, gá̱ 'bäi. Porque guehna̱ dá̱ nthɛui na̱ ngue gui 'yøtra̱ 'bɛfi ga̱ xi'i. Conná̱ nguecä gui ja hma̱jua̱ni̱ yø ja̱'i̱'a̱ te gá̱ nu̱ ya, da̱ gue'a̱ te gui̱ nnu̱ m'mɛfa. \v 17 Pɛ ga̱ nya̱n'a̱'i̱ 'mø bi zʉ'i yø judío. 'Nɛ̱ ga̱ pɛn'na̱'i̱ p'ʉ 'bʉhyø ja̱'i̱ hi̱ngyø judío. Nu̱'mø bi zʉ'i, ga̱ nya̱n'i̱. \v 18 Dí pɛn'na̱'i̱ p'ʉ rá̱ m'mʉ'ʉ ya, ngue gui xojpa̱ yø n'yomfɛ̱ni̱ yø ja̱'i̱. Ya hi̱nni̱ mantho di̱ n'yo ma̱nts'o, sinoque di̱ n'yo ma̱nho, n'namhma̱ ngue hi̱nni̱ mantho da̱ 'yo rá̱ 'yɛ ra̱ zithu̱. Sinoque Oja̱ da̱ zo rá̱ 'yɛ. Nu̱'mø bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱gä yø ja̱'i̱, di̱ mpu̱nnba̱ yø ts'oqui, 'nɛ̱ di tocabi tengu̱tho di tocabi yø ja̱'i̱ ya o rá̱ 'yɛ Oja̱”. \s1 Bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Pablo'a̱ ra̱ hya̱ bi sip'ʉ ha bi̱ nu̱ ra̱ nyot'i. \p \v 19 Nu̱na̱ ra̱ hya̱ bí 'yɛ̱ ma̱hɛ̱ts'i̱, grá̱ ts'ʉt'abi Agripa, hi̱ndá̱ fɛsthogä na̱. \v 20 Sinoque rá̱ mʉdi dá̱ xicä ra̱ hya̱ yø mmɛ̱ngu̱ Damasco. M'mɛfa p'ʉya, dá̱ magä p'ʉ Jerusalén, 'nɛ̱ dá̱ n'yogä gätho yø häi Judea ngue dá̱ ma̱nna̱ hya̱. 'Nɛ̱'ʉ hi̱ngyø judío dá̱ xicä ra̱ hya̱. Dá̱ xihyø ja̱'i̱ ngue da̱ hyɛp'ʉ ra̱ nts'o ga̱ 'yo, di 'bätyø mmʉi da̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ Oja̱. Da̱ 'yøtra̱ nho para ngue di̱ nɛ̱qui̱ ngue ya bi 'bätyø mmʉi. \v 21 Conná̱ nguehna̱ ra̱ hya̱ na̱ya, bi bɛnnga̱ yø judío p'ʉ ja ra̱ da̱ni̱ja̱ ngue nne xta̱ hyogui. \v 22 Pɛ fäxca̱tho Oja̱, hi̱ndi hɛcä ra̱ hya̱ asta̱ guehya. Dí xicä ra̱ hya̱ gätho yø ja̱'i̱, di̱ ngüɛ, di̱ nnoho. Hi̱nte ma̱n'na ma̱ hya̱ dí xifi, hi̱nda̱ hønt'ʉ yø hya̱ bi̱ ma̱nna̱ Moisés, gätho mi̱'da yø pønga̱hya̱ Oja̱, gä bi̱ ma̱ te ja ngue di̱ nja m'mɛfa. \v 23 Bi̱ ma̱ ngue ra̱ Cristo i ja ngue da̱ zä ra̱ n'ʉ, 'nɛ̱ da̱ du̱. M'mɛfa p'ʉya, gue'a̱ rá̱ mʉdi di bɛ̱nna̱te p'ʉ da̱ nt'ägui'a̱. Ja̱na̱ngue nu̱'ʉ yø judío 'nɛ̱'ʉ hi̱ngyø judío da̱ ba̱di̱ ngue ma̱jua̱ni̱ di bɛ̱nna̱te yø ánima. \s1 Nu̱na̱ ra̱ Pablo, nnepe ngue da̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Cristo na̱ ra̱ Agripa. \p \v 24 Ngu̱na̱ ra̱ hya̱ i̱ nya̱nna̱ Pablo p'ʉ bi̱ nya̱. Ra̱ Festo p'ʉya, nts'ɛdi bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Ha̱ntho guí loco ya Pablo. Ha̱ntho ngue hi̱nguí̱ säya ga̱di xädi asta̱ guí cohi gui loco ya ―bi 'yɛ̱mbi̱. \p \v 25 Mi̱ da̱hra̱ Pablo p'ʉya, bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Hi̱ndí̱ locogä grá̱ ts'ʉt'abi Festo. Hante gue nu̱na̱ ra̱ hya̱ dí xi'i, guehna̱ ra̱ hya̱ ma̱jua̱ni̱ na̱. \v 26 'Bʉcua ra̱ ts'ʉt'abi Agripa ya. Nu̱na̱ i pa̱di̱ xa̱nho ya yø hya̱ dí̱ mma̱ngä na̱. Ja̱na̱ngue di ha̱ ra̱ ts'ɛdi dí̱ mma̱ngä ra̱ hya̱ ua hapʉ 'bʉi. Porque da̱di seguragä ngue 'nɛ̱hna̱ pa̱di̱ xa̱nho ya yø hya̱ dí̱ mma̱ngä na̱. Nu̱na̱ ra̱ hya̱ dí̱ mma̱ngä ya, hi̱nga̱ nt'a̱gui̱tho bi̱ nja na̱. \v 27 Ague grá̱ ts'ʉt'abi Agripa, ¿ua̱ngui̱ guí ɛ̱c'ɛ̱i̱'ʉ yø hya̱ bi̱ ma̱nyø pønga̱hya̱ Oja̱? Nu̱gä dí pa̱di̱ ngue guí ɛ̱c'ɛ̱i̱. \p \v 28 Mi̱ da̱hra̱ Agripa p'ʉya, bi 'yɛ̱mbra̱ Pablo: \p ―Ha̱ntho guí ɛ̱na̱ zits'ʉtho dí honi̱ ngue ga̱ ɛ̱c'ɛ̱i̱gä ra̱ Jesús guí̱ mma̱nya. \p \v 29 Ra̱ Pablo p'ʉya bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Gue'mø gue ts'ʉtho guí honi̱, gue'mø gue hi̱n'na̱, pɛ da̱ ne Oja̱ ngue hi̱nga̱ høn'a̱tho'i gui 'yɛ̱c'ɛ̱i̱, sinoque dí̱ nne ngue 'nɛ̱hya 'bʉcua øde te dí̱ mma̱, gä da̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ hya̱ tengu̱tho nná̱ ɛ̱c'ɛ̱i̱gä. Pɛ hi̱ndí̱ nne ngue nu̱'mø bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ yø ja̱'i̱ ra̱ Jesús, da̱ ma nthu̱t'i̱ conyø cadena tengu̱tho di thocä ―bi 'yɛ̱nna̱ Pablo. \p \v 30 Mi̱ ma̱nna̱ Pablo na̱ ra̱ hya̱ na̱ p'ʉya, bi̱ nangra̱ Agripa 'nɛ̱hra̱ Festo conna̱ Berenice. Gätho mi̱'da yø ja̱'i̱ mi̱ hu̱p'ʉ bi̱ nangui̱. \v 31 Bi̱ ma n'nanni̱ p'ʉya, di̱ n'yänni̱ ha di̱ nja na̱ ra̱ hya̱ mma̱nna̱ Pablo. Di̱ n'yɛ̱mbʉya: \p ―Nu̱na̱ ra̱ n'yohʉ na̱, hi̱n tema̱ ts'oqui xa̱ 'yøt'e ngue da̱ t'ɛ̱mbi̱ da̱ tho, ni̱ xi̱nga̱ gue'a̱ ngue di sä di̱ n'ofädi. \p \v 32 Mi̱ da̱hra̱ Agripa p'ʉya, bi 'yɛ̱mbra̱ Festo: \p ―I sä da̱ ma ma̱thøgue na̱ ra̱ n'yohʉ na̱, ngue'mø hi̱ndi̱ ädi da̱ thop'ʉ 'bʉhra̱ da̱st'abi Roma. \c 27 \s1 Bi 'bɛnhna̱ Pablo, i̱ ma Roma ja ra̱ häi Italia. \p \v 1 Mi̱ zä bi ts'änni̱ ngue da̱ 'bɛnngähe p'ʉya, gdá̱ mähme p'ʉ ja ra̱ häi Italia. Nu̱na̱ ra̱ Pablo, da̱ guehmi̱'da yø ofädi, bi̱ ndäpa̱ n'na ra̱ capita ni̱ hu̱ ngue ra̱ Julio ngue da̱ zits'i. Nu̱na̱ ra̱ Julio, yø n'yohʉ'ʉ yø federal ni̱ hu̱ ngue ra̱ Augusto. \v 2 Dá̱ ohe ra̱ barco bi̱ nɛ̱xpʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Adramitio, i̱ mpa p'ʉ ja ra̱ nnenga̱ ja̱the ngue ra̱ häi Asia. 'Da dá̱ mäcähe ra̱ Aristarco nu̱na̱ ra̱ mmɛ̱ngu̱ Tesalónica ja ra̱ häi Macedonia. \v 3 Mi̱ hyaxpʉya, dá̱ søngähe p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Sidón. Nu̱na̱ ra̱ Julio, ɛ̱mmɛ̱i̱ di̱ n'yørpa̱ui ma̱su̱ ra̱ Pablo na̱. Ja̱na̱ngue bi u̱nna̱ nt'ɛ̱di̱ bi̱ ma bá̱ nu̱ yø amigo p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ bi zøni̱. Nu̱'ʉ yø amigo ra̱ Pablo bi 'yørpa̱bi̱ ma̱su̱, bi̱ mäts'i. \v 4 Ma̱ pøngähe p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Sidón, da̱ni̱ nthocähe p'ʉ ja ra̱ häi Chipre nu̱na̱ ja mbo ra̱ ja̱the. Pɛ nga̱ha̱ i go 'mø ma̱ thocähe p'ʉ ha ja na̱. \v 5 Dá̱ 'dangähe ra̱ ja̱the, da̱ni̱ mpäcähe p'ʉ ja ra̱ nnenga̱ ja̱the ngue ra̱ häi Cilicia 'nɛ̱hra̱ häi Panfilia. Dá̱ søngähe p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Mira, gue'a̱ n'na ra̱ da̱ni̱hni̱ jap'ʉ ja ra̱ häi Licia'a̱. \p \v 6 Nu̱na̱ ra̱ capita p'ʉya, ja bi di̱mp'ʉ n'na ra̱ barco bí nɛ̱xpʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Alejandría, ma̱ni̱ map'ʉ ja ra̱ häi Italia. Ja dá̱ ogähe p'ʉ ra̱ barco p'ʉya ngue dá̱ thohme p'ʉ nná̱ mähme. \v 7 Bi̱ ma njammi̱ pa ngue njana̱te ga̱ 'yo ra̱ barco. Xa̱ndøn hɛ̱nni̱tho ha dá̱ thocähe p'ʉ ja ra̱ ja̱the handra̱ hni̱ni̱ Gnido. Pɛ comma̱ tobe di cosca̱he ra̱ nda̱hi̱ p'ʉya, da̱ni̱ nthocähe p'ʉ handra̱ häi Salmón. Dá̱ nthɛts'ähe ra̱ häi ja ma̱de ra̱ ja̱the ni̱ hu̱ ngue ra̱ Creta p'ʉya. \v 8 Xa̱ndøn hɛ̱nni̱tho ha dá̱ thogähe p'ʉ ja rá̱ nnengui̱'a̱ ra̱ häi'a̱. Sär'mø ma̱ søngähe p'ʉ ja n'na ra̱ xɛqui säya yø barco ni̱ hu̱ ngue ra̱ Buenos Puertos. Ya xma̱ nguerpʉtho ja ra̱ hni̱ni̱ Lasea. \p \v 9 Pɛ ya xa̱ngu̱ yø pa xi̱ m'mɛ p'ʉya. Ya nts'u̱tho ngue to di̱ n'yop'ʉ ja ra̱ ja̱the, porque ya tihi bá̱ cuatyø pa ngue ra̱ sɛ'ye. Ra̱ Pablo p'ʉya, tobe ximhma̱'ʉ to di 'yonna̱ barco, \v 10 bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Ague n'yø'a̱hʉ, ɛ̱na̱ gue nts'u̱tho ga̱ thohmʉ ya. Porque di̱ m'mɛhra̱ barco 'nɛ̱ di̱ m'mɛhyø 'bɛni̱, asta̱ 'nɛ̱cjʉ ga̱ tu̱hʉ ―bi 'yɛ̱mbi̱. \p \v 11 Pɛ hi̱mbi̱ 'yørpa̱tho ma̱su̱ ra̱ capita'a̱ te mma̱nna̱ Pablo, sinoque go bi 'yɛ̱c'ɛ̱i̱tho te mma̱n'a̱ to di 'yonna̱ barco, 'nɛ̱'a̱ ra̱ mmädi ngue ra̱ barco. \v 12 Di̱ n'yɛ̱mbi̱ ngue nu̱'a̱ rá̱ ts'äya ra̱ barco jap'ʉ bi ui̱ts'i̱, hi̱ngui̱ ho ngue ja da̱ thop'ʉ ra̱ sɛ'ye. 'Da'igu̱ bi̱ ma̱mp'ʉya ngue bi thogui. Di̱ n'yɛ̱mbi̱ ngue xa̱mhma̱tho da̱ zä da̱ zømp'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Fenice ngue ja xta̱ thop'ʉ ra̱ sɛ'ye. Gue'a̱ n'na rá̱ ts'äya yø barco jap'ʉ ja ra̱ häi Creta'a̱. I ɛ̱t'i̱nde ra̱ dehe ra̱ häi, ni̱ nja ra̱ häi norte 'nɛ̱ ni̱ nja ra̱ häi sur. \s1 Bi̱ nangra̱ nda̱te nda̱hi̱ p'ʉ ja ra̱ ja̱the. \p \v 13 Bi̱ mʉdi bi̱ n'yo ra̱ huinna̱ nda̱hi̱ ni̱ 'yɛ̱'a̱ sur. Bi 'yɛ̱mp'ʉya ngue da̱ zä da̱ thogui. Dá̱ thocähe p'ʉya, dá̱ tɛnhne ra̱ nnenga̱ ja̱the ngue ra̱ häi Creta. \v 14 Hi̱mma̱ ya'atho p'ʉya, bi̱ nthɛui n'na ra̱ ndønthi̱ ra̱ barco. Gui hu̱tyø ja̱'i̱ na̱ ra̱ nda̱hi̱ ngue ra̱ Noreste. \v 15 Bi gʉtra̱ barco ra̱ nda̱hi̱ p'ʉya, ya hi̱ngui̱ hät'i da̱ hyɛgui. Dá̱ thøjpa̱he ra̱ 'yu̱ ngue bi̱ nønnbʉya. \v 16 Da̱ni̱ nthogähe p'ʉ ja rá̱ xʉtha n'na ra̱ zit'ʉ häi ja ma̱de ra̱ ja̱the, ni̱ hu̱ ngue ra̱ Clauda. Ya hi̱nts'ɛ hmi̱su̱ 'yo ra̱ nda̱hi̱'a̱ ra̱ xɛqui'a̱. Dá̱ ne dá̱ cʉt'ähe mbo ra̱ da̱barco n'na ra̱ t'ʉbarco ma̱mbá̱ gʉt'i, pɛ xa̱nhɛ̱nni̱tho i yʉt'a̱mbo. \v 17 Nu̱'mø ma̱ cʉt'ähe mbo'a̱ p'ʉya, bi 'bännba̱bi̱ yø ntha̱hi̱ ra̱ da̱barco p'ʉya ngue ts'u̱pi̱ di̱ nxʉhyø xithɛ. I su̱ ngue xta̱ni̱ mpa p'ʉ ja yø 'bomu̱dehe ni̱ hu̱ ngue ra̱ Sirte. Ja̱na̱ngue bi ga̱jpa̱bi̱ ra̱ u̱lu nu̱'a̱ ɛnna̱ nda̱hi̱ p'ʉya. Bi japi ngue bi̱ nønhna̱ nda̱hi̱ ra̱ barco. \v 18 Mi̱ hyaxpʉya, tobe nts'ɛdi 'yodra̱ nda̱hi̱. Bi thørbʉ ja ra̱ ja̱the yø 'bɛni̱ ra̱ barco p'ʉya. \v 19 Rá̱ hyu̱ pa p'ʉya, dá̱ høt'ähe p'ʉ ja ra̱ ja̱the yø cosa mi̱ ja mbo ra̱ barco. \v 20 Bi̱ ma njammi̱ pa ngue hi̱ndá̱ nu̱he ra̱ hyadi, ni̱ xi̱ngyø sø xcá̱ nu̱he ngue ra̱ xu̱i̱. Høndra̱ nda̱te nda̱hi̱ fɛxca̱he. Ya dí ɛ̱na̱ ngue hi̱nxca̱ ponje. \p \v 21 Bi̱ ma njammi̱ pa ngue hi̱ndá̱ nsi̱hmɛ̱he. Bi̱ m'mä i̱nde ra̱ Pablo p'ʉya, bi 'yɛ̱mbyø ja̱'i̱: \p ―Ague n'yø'a̱hʉ, nu̱'mø xqui 'yørpa̱hʉ ma̱su̱'a̱ ra̱ hya̱ dá̱ ma̱ngä ngue hi̱n xca̱bá̱ pømhmʉ p'ʉ Creta, hi̱nxti̱ nts'onna̱ barco ja ua 'mø, 'nɛ̱ hi̱nxti̱ m'mɛhyø 'bɛni̱ 'mø. \v 22 Pɛ nu̱yá, 'yo tu̱ ni̱ mmʉihʉ ya. Hi̱njonda̱ du̱, hi̱nda̱ høndra̱ barco di̱ m'mɛdi. \v 23 Porque dí ogä rá̱ 'yɛ Oja̱, 'nɛ̱ dí ørpa̱ rá̱ 'bɛfi. Xtá̱ nu̱gä n'na ra̱ anxɛ 'mø ma̱nxu̱i̱ ngue rá̱ m'mɛnhni̱ Oja̱. \v 24 Xa̱ 'yɛ̱ngä ra̱ anxɛ: “'Yo guí su̱ ague Pablo. Jatho gui sømp'ʉ 'bʉhra̱ da̱st'abi Roma. Conná̱ ngue'e da̱ ya̱n'Oja̱ ya yø ja̱'i̱ guí̱ n'youi ua ja ra̱ barco ngue hi̱nda̱ du̱”, xa̱ 'yɛ̱ngui̱. \v 25 Ja̱na̱ngue nu̱ya n'yø'a̱hʉ, 'yo di tu̱ ni̱ mmʉihʉ ya, porque nu̱gä da̱di seguragä ngue nu̱'a̱ ra̱ hya̱ xa̱ xicä rá̱ anxɛ Oja̱, di̱ nja'a̱. \v 26 Pɛ nu̱yá, jatho ngue ga̱ thɛhʉ n'na ra̱ häi ja ma̱de ra̱ ja̱the ya. \p \v 27 Mi̱ dähra̱ nde'a̱ rá̱ 'dɛ'ma̱ goho ma̱ pa p'ʉya, dá̱ thocähe p'ʉ ja ra̱ ja̱the ni̱ hu̱ ngue ra̱ Adria. Ni̱ 'yɛnje ua, ni̱ 'yɛnje nʉ ra̱ nda̱hi̱. Nu̱'mø mi̱ zo ma̱de ra̱ xu̱i̱ p'ʉya, nu̱'ʉ di 'yonna̱ barco bi̱ mmɛ̱ya ngue ya ni̱ ma di̱ nthɛui ra̱ häi. \v 28 Bi 'yɛni̱ hangu̱ ga̱nhɛ̱ ra̱ dehe p'ʉya, 'däte ma̱'dɛ'ma̱ 'dato metro bi zʉdi. Dá̱ n'yogähe mi̱ts'ʉ p'ʉya, ma̱hømbi̱ 'yɛni̱ hangu̱ ga̱nhɛ̱ ra̱ dehe. Ya ma̱mi̱ 'däte ma̱yoto metrotho bi zʉdi. \v 29 Dí su̱he p'ʉya, ngue di̱ nthɛui ra̱ barco yø do ja mbo ra̱ ja̱the. Bi 'yɛmmi̱ goho yø xone t'ɛgui p'ʉ ja rá̱ xʉtha ra̱ barco p'ʉya ngue bi za̱mmi̱. Dí xønhne ngue da̱ hyats'i. \v 30 Nu̱'ʉ ma̱di 'yonna̱ barco p'ʉya, bi zänni̱ ngue xtá̱ 'dagui. Bi ca̱'mra̱ t'ʉbarco p'ʉ ja rá̱ ya̱ ra̱ da̱barco. I hätyø ja̱'i̱, ɛ̱mbi̱ ngue da̱ 'yɛmmi̱ mi̱'da yø xone t'ɛgui p'ʉ ja rá̱ ya̱ ra̱ barco ngue da̱ za̱mmi̱ xa̱nho. \v 31 Pɛ ra̱ Pablo bi 'yɛ̱mbra̱ capita co 'nɛ̱'ʉ yø soldado: \p ―Nu̱'mø ngue hi̱ndi̱ m'mʉcua ja ra̱ barco yʉ yø n'yohʉ di 'yonna̱ barco, hi̱ngui̱ ponjʉ 'mø ―bi 'yɛ̱mbi̱. \p \v 32 Nu̱'ʉ yø soldado p'ʉya, bi hyɛjpa̱ yø ntha̱hi̱ ma̱ni̱ nzʉhra̱ t'ʉbarco, bi hyørbʉ ja ra̱ ja̱the. \v 33 Mi̱ nɛca̱häi p'ʉya, bi xihyø ja̱'i̱ ra̱ Pablo ngue gä di̱ nsi̱hmɛ̱. Bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Ya rá̱ 'dɛ'ma̱ goho ma̱ pa ya ngue hi̱njongui̱ si̱hmɛ̱, 'nɛ̱ hi̱njongui̱ a̱ha̱. \v 34 Dí äcä ra̱ ma̱te ya ngue gui̱ nsi̱hmɛ̱hʉ, n'namhma̱ guí hya̱hʉ ra̱ ts'ɛdi. Ya hi̱njonda̱ du̱ ya, ni̱ xi̱nga̱ n'na ni̱ xta̱hʉ di̱ m'mɛdi. \p \v 35 Mi̱ ma̱nna̱ Pablo na̱ ra̱ hya̱ na̱ p'ʉya, bi̱ macrá̱ 'yɛ ngue bi hya̱cra̱ hmɛ̱. Yø hmi̱ yø dä yø ja̱'i̱ p'ʉ bi ja ma̱mma̱di̱ Oja̱. Bi xɛjpʉya ngue bi̱ mʉdi bi̱ nsi̱hmɛ̱. \v 36 M'mɛfa p'ʉya, gä bi hyu̱ yø mmʉi yø ja̱'i̱. Ja̱na̱ngue bi̱ nsi̱hmɛ̱. \v 37 Nu̱'a̱ ga̱ngu̱'ʉ mi̱ op'ʉ ja ra̱ barco p'ʉya, mi̱ juadi comma̱ yo ciento 'nɛ̱ hya̱te ma̱'dɛ'ma̱ 'dato ma̱'yohʉ. \v 38 Mi̱ juate ra̱ ts'i̱hmɛ̱ yø ja̱'i̱ p'ʉya, bi hyøtra̱ trigo p'ʉ ja ra̱ ja̱the, i̱ nnepe ngue hi̱ndi̱ hyʉ ra̱ barco. \s1 Ya bi thu̱nt'a̱ mbonthe ra̱ barco. \p \v 39 Nu̱'mø mi̱ hyats'i xa̱nho p'ʉya, nu̱'ʉ ma̱di 'yonna̱ barco hi̱ngui̱ pa̱di̱ tema̱ häi handi̱. Mi̱ hyanda̱ n'na ra̱ 'yɛthe ngue gä ra̱ 'bomu̱dehe p'ʉya. Bi zänni̱ ngue ja xtí cʉrpʉ ra̱ barco. \v 40 Bi hyɛjpa̱bi̱ yø ntha̱hi̱ ma̱mbi thɛ yø xone t'ɛgui p'ʉya, bi zop'ʉ ja ra̱ ja̱the'ʉ. Bi 'yannba̱ ra̱ palanca gá̱ 'yo ra̱ barco p'ʉya. Bi ga̱spa̱bi̱ ra̱ u̱lu p'ʉ ja ra̱ za 'bäp'ʉ ja rá̱ ya̱ ra̱ barco, i̱ nnepe ngue da̱ nønhna̱ nda̱hi̱. Ra̱ barco p'ʉya, bi guarbʉ ja ra̱ nenthe. \v 41 I̱ mpa p'ʉ di̱ nthɛ yø ts'ɛdi yø dehe p'ʉya. Bi̱ ndʉp'ʉ ja yø 'bomu̱dehe ra̱ barco, ya hi̱ngui̱ sä di 'ya̱ni̱. Bi 'uahrá̱ xʉtha ra̱ barco p'ʉya ngue ɛ̱mmɛ̱i̱ tønhyø fʉnthe. \v 42 Yø soldado p'ʉya bi̱ ne xta̱ hyo yø ofädi, porque su̱pi̱ xtí̱ nxaha ngue da̱ 'dagui. \v 43 Pɛ nu̱na̱ ra̱ capita bi̱ nepe ngue da̱ bongra̱ Pablo, hi̱mbi̱ japyø soldado xtá̱ hyo yø ofädi. Sinoque bi 'bɛpyø ja̱'i̱ ngue nu̱'ʉ pa̱hra̱ nxaha, di̱ nhyørbʉ ja ra̱ dehe, da̱ zøn'a̱ nenthe. \v 44 Nu̱'ʉ hi̱ngui̱ pa̱hra̱ nxaha p'ʉya, da̱ gʉxyø xɛca̱ xithɛ jap'ʉ ja ra̱ barco ngue di 'yoxma̱ xøts'e ra̱ dehe, ogue te ma̱n'na ma̱cosa jap'ʉ ja ra̱ barco, da̱ hya̱ts'i̱ ngue di̱ nxaha, da̱ zøn'a̱ nenthe. Gue'a̱ bi̱ nja'a̱ p'ʉya, ya hi̱njombi̱ du̱. \c 28 \s1 Ra̱ Pablo ya 'bʉp'ʉ ja ra̱ t'ʉhäi ja mbo ra̱ ja̱the ni̱ hu̱ ngue ra̱ Malta. \p \v 1 Nu̱'mø gä ma̱ søngähe nenthe p'ʉya, dá̱ mmɛ̱yahe ngue nu̱'a̱ ra̱ häi dá̱ nthɛhe ni̱ hu̱ ngue ra̱ Malta. \v 2 Mi̱ sɛ'ʉ yø pa'ʉ, ngue ma̱rá̱ 'ye. Pɛ nu̱'ʉ yø mmɛ̱ngu̱ p'ʉ ja ra̱ häi dá̱ sømhme bi 'yørca̱he ma̱su̱, bi 'yu̱'a̱ n'na ra̱ sibi ngue di̱ nhatyø ja̱'i̱. Bi xicje p'ʉya ngue ga̱ cuat'i ga̱ nhathe. \v 3 Bi̱ ma ra̱ Pablo ngue bí honna̱ 'yonza. Mi̱ 'yʉts'a̱ sibi ra̱ za ma̱mbá̱ gʉ p'ʉya. Bá̱ hsä'a̱ n'na ra̱ c'ɛ̱ya̱ ngue su̱ ra̱ pa. Bi zaprá̱ 'yɛ. \v 4 Nu̱'mø mi̱ nu̱ yø mmɛ̱ngu̱ p'ʉ ngue di̱ nts'ʉnna̱ c'ɛ̱ya̱ p'ʉ ja rá̱ 'yɛ ra̱ Pablo, di̱ n'yɛ̱mbi̱ n'na ngu̱ n'na: \p ―Nu̱na̱ ra̱ n'yohʉ 'bʉcua, rá̱ nzɛgui ra̱ hyote na̱. Ya xpá̱ mbongbʉ ja ra̱ ja̱the ya, pɛ di castiga Oja̱ ngue nnepe da̱ du̱. \p \v 5 Bi hua̱cra̱ c'ɛ̱ya̱ p'ʉ ja ra̱ sibi na̱ ra̱ Pablo p'ʉya. Pɛ hi̱nte bi ja rá̱ 'yɛ. \v 6 Gätho yø ja̱'i̱ p'ʉya, tø'mi̱ ngue xta̱ nnenna̱ 'yɛ ra̱ Pablo, ogue n'na ts'ʉquits'ʉtho xta̱ ndägui ngue da̱ du̱. Tø'mi̱, tø'myø ja̱'i̱ ngue te da̱ ja ra̱ Pablo. Pɛ bi̱ nu̱ p'ʉya ngue hi̱nte di jatho. Bi 'bätyø n'yomfɛ̱ni̱ yø ja̱'i̱ p'ʉya, bi 'yɛ̱mbi̱ ngue n'na ra̱ da̱hmu̱ na̱ ra̱ Pablo. \p \v 7 Nu̱p'ʉ dá̱ n'u̱spigähe p'ʉya, ja orbʉtho yø häi n'na ra̱ n'yohʉ ni̱ hu̱ ngue ra̱ Publio. Gue'a̱ di̱ ma̱nda p'ʉ ja ra̱ t'ʉhäi dá̱ søngähe'a̱. Nhyu̱ pa bi ja mma̱nsu̱je, bi 'dacje ra̱ ts'äya. \v 8 Nu̱'a̱ rá̱ papá ra̱ Publio p'ʉya, mi̱ oxpʉ ja rá̱ t'ots'i ngue ma̱di̱ hyɛ̱nni̱. Mi̱ hɛ̱mbra̱ pa, 'nɛ̱ ra̱ 'bicji. Bi̱ ma ra̱ Pablo ngue bá̱ nu̱ p'ʉya. Bi̱ marpa̱bi̱ Oja̱, bi japyø 'yɛ p'ʉ ja rá̱ do'yo ra̱ därquɛ̱hi̱. Bi zä p'ʉya. \v 9 Mi̱ 'yøhyø ja̱'i̱'a̱ te bi̱ nja p'ʉya, nu̱'ʉ yø därquɛ̱hi̱ ngue yø mmɛ̱ngu̱ p'ʉ, bá̱ ɛ̱hɛ̱ ngue bi hmarpa̱bi̱ Oja̱, 'nɛ̱ bi zä ha hɛ̱mbi̱. \v 10 Nu̱ya yø ja̱'i̱ ya, bi̱ nu̱ ma̱nhoje. M'mɛfa p'ʉya, nu̱'mø ma̱ ohe ra̱ barco ngue dá̱ mähme, bi 'dacje te ga̱ homhme p'ʉ ja ra̱ 'yu̱. \s1 Bi zøn'a̱ Roma ra̱ Pablo. \p \v 11 Mi̱ gua'a̱ nhyu̱shna̱ dá̱ m'mʉhme p'ʉ ja ra̱ t'ʉhäi ja mbo ra̱ ja̱the, mi̱ jap'ʉ n'na ra̱ barco mi̱ tø'mi̱ ngue da̱ thohra̱ sɛ'ye, guɛ'a̱ dá̱ ohe'a̱ p'ʉya. Bi̱ nɛ̱xpʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Alejandría na̱ ra̱ barco. Nu̱'a̱ nnøpa̱ senya ra̱ barco p'ʉya, gue'a̱ n'na ra̱ cuate da̱hmu̱ ni̱ hu̱ ngue ra̱ Cástor, ma̱n'na p'ʉya ni̱ hu̱ ngue ra̱ Pólux. \v 12 Dá̱ søngähe p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Siracusa p'ʉya. Ja dá̱ m'mʉhme p'ʉ nhyu̱ pa. \v 13 Ma̱ mähme p'ʉya, dá̱ tɛnthohe ra̱ nnenga̱ ja̱the, dá̱ sømhme p'ʉ ja ra̱ hi̱ni̱ Regio. Mi̱ hyaxpʉya, bi̱ n'yo ra̱ nda̱hi̱ ni̱ 'yɛ̱'a̱ sur. Rá̱ yo pa p'ʉya, dá̱ søngähe p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Puteoli. \v 14 Ja dá̱ ti̱nngähe p'ʉ yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ p'ʉya. Bi xicje ngue dá̱ m'mʉhme p'ʉ nyoto ma̱ pa. M'mɛfa p'ʉya, dá̱ mähme Roma. \v 15 Nu̱'ʉ yø 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ bí 'bʉp'ʉ Roma, mi̱ zä mi̱ 'yøde ngue da̱rá̱ mpäcähe p'ʉ, bá̱ ɛ̱'ʉ p'ʉya ngue da̱ c'athe p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Tres Tabernas. Mi'da p'ʉya bi thogui ngue bá̱ tha̱cje p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Foro de Apio. Nu̱'mø ma̱ nthɛgähe'ʉ bá̱ tha̱cje p'ʉya, bi ja ma̱mma̱di̱ Oja̱ ra̱ Pablo, 'nɛ̱ bi hya̱ ra̱ ts'ɛdi ngue bi̱ nu̱ yø mmi̱'yɛ̱c'ɛ̱i̱ui. \v 16 Nu̱'mø ma̱ søngähe Roma p'ʉya, nu̱na̱ ra̱ capita nmi̱ n'yogähe, bi däpyø ofädi na̱ rá̱ mmi̱mhmu̱ui. Pɛ ra̱ Pablo bi̱ njapi ngue bi̱ m'mʉ'a̱ n'nanni̱, hønda̱ n'na ra̱ soldado bi̱ mädi. \s1 Ra̱ Pablo bi̱ ma̱mbrá̱ hya̱ Oja̱ p'ʉ Roma. \p \v 17 Rá̱ hyu̱ patho xtá̱ søngähe Roma p'ʉya, bi zonhna̱ Pablo ya yø n'yohʉ di̱ ma̱nda p'ʉ ja yø ni̱ja̱ di̱ mpɛti yø judío, ngue bi̱ nya̱ui. Bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Ague n'yø'a̱hʉ, hi̱n tema̱ nts'o dá̱ øt'ä ngue'a̱ te ga̱ nzʉcä yø judío. Ni̱ xi̱nga̱ gue'ʉ yø costumbre ma̱ mboxitahʉ di thi̱nnga̱gui̱ n'na ra̱ hya̱ ngue gdi̱ nnømma̱n'ʉ. Pɛ ma̱da̱gue'a̱, bi jocä p'ʉ Jerusalén, bi̱ ma ma̱ dägä p'ʉ 'bʉhyø mmɛ̱ngu̱ Roma. \v 18 Pɛ comma̱ ngue hi̱n tema̱ hya̱ bi di̱nnga̱gui̱ ya bi 'yørca̱ ra̱ nt'änni̱, ja̱na̱ngue bi̱ ne xtí thøga̱gui̱. Porque hi̱n tema̱ hya̱ bi̱ nɛ̱qui̱ ngue da̱ t'ɛ̱mbi̱ ni̱ 'yu̱p'ʉ ga̱ tu̱. \v 19 Pɛ hi̱mbi̱ ne yø judío ngue xti thøga̱gui̱. Da̱ guecä p'ʉya, dá̱ ädi ngue da̱ thocä ua Roma 'bʉhra̱ da̱st'abi, ngue da̱ 'yørca̱gui̱ ra̱ ts'ʉt'abi, ma̱da̱gue'a̱ hi̱ngui̱ ja te rá̱ngue'a̱ gui ya̱jpä yø judío. \v 20 Ja̱na̱ngue guehna̱ ra̱ hya̱ dá̱ zon'na̱hʉ na̱ya, ngue ga̱ nya̱hʉ. Porque jatho ngue ga̱ mma̱ngä hanja na̱ ra̱ hya̱ tø'myø judío ngue di̱ nja. Nu̱na̱ ra̱ hya̱ na̱ya, guehna̱ ga̱ nthu̱t'i̱gä conyø cadena na̱ya. \p \v 21 Mi̱ da̱hyø judío p'ʉya, bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Hi̱n tema̱ sʉcua̱ di søcua ngue di 'yɛ̱'a̱ Judea ngue nma̱ya̱pi̱'i̱. Ni̱ xi̱nga̱ gue'ʉ ma̱ mmi̱judíohʉ di søcua da̱di ya̱p'a̱'i̱, ogue di̱ nnømma̱n'ʉ'i. \v 22 Nu̱'a̱ ra̱ hya̱ guí̱ mbɛ̱ni̱ guí̱ mma̱nya, dí̱ nne ga̱ øcähe hague rá̱ nja'a̱. Porque dí pa̱cähe ngue ndap'ʉ bi zä hnømma̱n'ʉ na̱ ra̱ 'da'yo nt'ɛ̱c'ɛ̱i̱ na̱ ―bi 'yɛ̱mbi̱. \p \v 23 Ja̱na̱ngue bi hyu̱spa̱bi̱ tema̱ pa di̱ mpɛti p'ʉya. Pɛ xa̱ndøngu̱ yø ja̱'i̱ bi̱ mpɛti p'ʉ säya ra̱ Pablo 'mø mi̱ zønna̱ pa. Bi dʉ'mra̱ hya̱ ra̱ Pablo 'mø mi̱xu̱di̱, asta̱ gue'mø mi̱ dähra̱ nde. I xihyø ja̱'i̱ ha di̱ njap'ʉ di zo rá̱ 'yɛ Oja̱. I̱ nnepyø judío ngue nu̱'mø bi di̱nyø mmʉi'a̱ te mma̱nna̱ ley bi 'yotra̱ Moisés, 'nɛ̱'a̱ te bi 'yotyø pønga̱hya̱ Oja̱, ya da̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱ ra̱ Jesús. \v 24 Bi nu̱ ma̱nho 'da yø judío te bi̱ ma̱nna̱ Pablo. Mi̱'da p'ʉya, hi̱ngui̱ ɛ̱c'ɛ̱i̱ te xifi. \v 25 Pɛ comma̱ ngue hi̱nga̱ 'da'igu̱ mma̱mp'ʉya, bi̱ mʉdi bi bønyø ja̱'i̱ ngue bi̱ ma. Ra̱ Pablo p'ʉya bi 'yɛ̱mbi̱: \p ―Ma̱jua̱ni̱ na̱ ra̱ hya̱ bi̱ ma̱nna̱ Espíritu Santo 'mø mi̱ bɛ̱nnba̱ ra̱ hya̱ bi̱ ma̱nna̱ pønga̱hya̱ Isaías, ngue bi xihma̱ mboxitahʉ, bi 'yɛ̱mbi̱: \v 26 “Ni̱ ma ya, bá̱ xihyø judío na̱ ra̱ hya̱ jaua, gui 'yɛ̱mbi̱: Da̱ 'yøhyø ja̱'i̱ hanja ra̱ hya̱ ja ua, pɛ hi̱nda̱ di̱nyø mmʉi hanja ra̱ hya̱ da̱ 'yøde. Nu̱ te da̱ nu̱ yø ja̱'i̱, hi̱nda̱ di̱nyø mmʉi yø ja̱'i̱ hanja'a̱ te da̱ nu̱. \v 27 Porque nu̱ya yø ja̱'i̱ ya, i̱ njot'i yø n'yomfɛ̱ni̱. Ɛ̱̱ntho xa̱ ngotyø gu̱ ngue hi̱ngui̱ nne da̱ 'yøhra̱ hya̱. Ɛ̱̱ntho xa̱ ts'a̱ntyø dä ngue hi̱ngui̱ nne da̱ hyɛ̱t'a̱ te ja ngue da̱ hyɛ̱ti̱. Porque hi̱ngui̱ nne da̱ di̱nyø mmʉi hanja ra̱ hya̱, 'nɛ̱ hi̱ngui̱ nne di 'bätyø mmʉi ngue da̱ 'yɛ̱c'ɛ̱i̱gui̱, n'namhma̱ ngue ga̱ pu̱nnba̱bi̱ yø ts'oqui”, ɛ̱n'Oja̱. \v 28 A nu̱yá, da̱mi̱ pa̱hmʉ ya ngue nu̱na̱ ra̱ hya̱ bá̱ pɛn'Oja̱ ngue di̱ mpøhyø ja̱'i̱, di 'bɛnnbʉ rá̱ m'mʉhyø ja̱'i̱ hi̱ngyø judío na̱ya. Nu̱'ʉ p'ʉya da̱ 'yø'mø bi sifi. \p \v 29 Mi̱ ma̱nna̱ Pablo na̱ p'ʉya, bi̱ ma yø judío, pɛ di̱ nju̱'ma̱hya̱sɛ p'ʉ ni̱ ma. \v 30 Nu̱na̱ ra̱ Pablo, nyo jɛya bi̱ m'mʉp'ʉ ja ra̱ ngu̱ bi hmi̱hi̱. Pɛ gä di u̱nna̱ ts'äya'ʉ yø ja̱'i̱ bá̱di̱ zɛngua p'ʉ 'bʉi. \v 31 Bi hya̱ ra̱ ts'ɛdi xihyø ja̱'i̱ ha di̱ njap'ʉ di zo rá̱ 'yɛ Oja̱. Bi xännba̱ yø ja̱'i̱ ha ɛxa̱ nja na̱ ra̱ hya̱ ngue ra̱ Hmu̱ Jesucristo. Pɛ hi̱njondi̱ hɛjpi.