\id TIT \h TITO \toc1 Ra søcuą bi 'yo't'a ra Pablo bi mbɛnpa a ra Tito \toc2 TITO \toc3 Tit. \mt1 TITO \mt2 Ra søcuą bi 'yo't'a ra Pablo bi mbɛnpa a ra Tito \c 1 \s1 Ran zɛngua \p \v 1 Nugä drá Pablogä, dí pɛn'na ra søcuą i ja ua grá Tito. Nugä rá 'yɛ̨hɛgä Oją, nɛ ma 'bäigä'be ra Jesucristo. Ga zɛdi da 'yɛ̨c'yɛi ʉ bi huan Oją, nɛ da bą a ram hma majuąni, janangue'a da 'yøt' ran hocją'i nangue Oją. \v 2 Guehna dí øt'ä nguetho dín ndep ʉ ga comhbʉ ra temaząi ngue bi ma majuąni Oją 'bʉ rá mbʉdi ra ximhäi. Nɛ nu Oją hingui sä da man ra fɛhni a. \v 3 Nɛ nuya bi zøn ra pa ngue bi ts'änni da hman ran ho ma'da'yo, nɛ bi 'dac man t'ɛ̨di gam mangä, ngue guesɛ Oją ma yąntehʉ. \v 4 Nɛ nu'i Tito, tengu'bʉ majuąni ma ts'ʉnt'ʉ i, ngue dá ja i gá 'yɛ̨c'yɛ̨i. Nɛ dí äp Oją ma Tahʉ di 'da'a rán jąpi nɛ rán huɛ̨cate, nɛ da hyut'a ni mbʉi, nɛ ra Jesucristo ma Yąntehʉ. \s1 I pa nsifi ra Tito 'bɛ'a da 'yørpʉ Creta \p \v 5 Janangue'a dá soc'a bʉ ja ra häi Creta, ngue gui juadi hapʉ di 'bɛ'a ra 'bɛfi. Ngue gui huan'ndʉ yʉ ngʉrbi n'da ngu n'da yʉ hnini bʉ guí 'bʉi, ngue nu yʉ ngʉrbi nangue yʉ 'yɛ̨c'yɛi, tengu dá xi'a mam'bɛt'o. \v 6 Gui huan'ndʉ to'o nte ma ts'oqui i thįnbi, nu'a n'datho rá xisu i si, nɛ nu yʉ́ t'ʉhni bi däp yʉ́ mbʉi Oją, nɛ hingui øt'a n'da ran tonto, xinga gue ram fɛ'ts'i i øt'ʉ yʉ́ t'ʉhni, janangue'a njon di yąpi. \v 7 Nguetho nu yʉ ngʉrbi i 'yo yʉ́ güɛnda a rá 'bɛfi Oją. Janangue'a da thahni to'o hingui øt' ran ts'o, nu'a hin din 'yɛ̨zɛhɛ, nɛ hin din cuɛ, nɛ xín dim mihni, xín din ndesʉi, xín din siyate ngue ra mbɛti. \v 8 Nɛ da thahni to'o di säyaba yʉ́ miją'ihʉ bʉ ja rá ngu, nɛ di ho 'bɛ'a gätho xʉn ho. Nɛ din 'yomfɛ̨ni ts'ʉ, nɛ 'da ni huɛ̨cthoho gätho, nɛ da numansu Oją nangue n'da ra hogambʉi, nɛ i sąmzɛhɛ rá mbʉi hin din tonto. \v 9 Nɛ din ząm bʉ ja ram hma majuąni, nangue ram hma dadín xähmbʉ, janangue'a da zä da xänba ʉ bí 'bʉpʉ, da mbäts'i. Nɛ nu mi'da bí 'bʉpʉ, ngue'ʉ di ʉcpa rám hman Oją, di bɛ̨nbi hapʉ di 'bɛ'ʉ, janangue'a da 'yɛ̨c'yɛi. \v 10 Nguetho nu'ʉ to'o im ma da 'yøthoho yʉn t'øt'e mi xi Oją yʉ judío maya'bʉ, i jatho da mba ma hɛcpi ʉ. Nguetho nte ní mbat'ʉ yʉ́m hma ʉ, nɛ i häte ʉ, nɛ i øt' yʉ́ pähä zɛhɛ. \v 11 Nɛ hønbʉ go hapʉ i cʉrpʉ ja yʉ ngu, i ʉ't'ʉ gätho i 'bʉpʉ, nangue yʉ́m hmansɛ yʉ hyäte, ngue hingui sä da hma. Nɛ hønt'a ra mbɛti in nde. \v 12 Nɛ i øt'e tengu mi man'a n'da yʉ́ mɛngu zɛhɛhʉ bʉ ra häi Creta, ngue n'da ra bąsøcuą, bi ma: “Ząi yʉ ndøbɛthąni ʉ ma mɛnguhe ua, nɛ tengu yʉ zate ngue xʉn ts'o øt'ʉ, nɛ hønt'a da zi i honi, nɛ ɛ̨mmɛ i dąnhyɛ̨i,” bi 'yɛ̨na. \v 13 Nɛ majuąni bi man'a n'da yʉ́ mɛnguhʉ. Janangue'a gui hɛcpa ʉ, n'damhma da bømanho yʉ́ t'ɛ̨c'yɛi ʉ i 'bʉpʉ. \v 14 Nɛ gui xifi hin da 'yɛ̨c'yɛ̨ibi yʉ́m hman sɛ ʉ yʉ judío, nɛ xín da numansup yʉ́ t'ɛ̨c'yɛ̨i sɛ yʉ ją'i, gue'ʉ hinguin nde da 'yøt'a majuąni. \v 15 Nu'ʉ to'o xʉn ho yʉ́ mbʉi, hønt'a xʉn ho im bɛ̨ni, pɛ nu'ʉ to'o hin bi däp yʉ́ mbʉi Oją nɛ xʉn ts'o yʉ́ mbʉi, nu'ʉ, hin'yʉ 'bɛ'a numanho ʉ. Nguetho bin ts'on yʉ́n 'yomfɛ̨ni, nɛ him bi zä bi 'yø'a bi xi Oją 'bʉ mi zop yʉ́ mbʉi. \v 16 Nɛ nu'ʉ yʉ ją'i tengu ʉ, ɛ̨na ngue i ɛ̨c'yɛi Oją, pɛ n'dan'yo thoho yʉ́n t'øt'e, guepʉ ní fądi hingui ɛ̨c'yɛi ʉ. Nɛ xʉn ts'o yʉ́ mbʉi nangue'a fɛsthoho 'bɛ'a sifi, hingui sä da 'yøt' ran ho. \c 2 \s1 Ra Tito din xänbate nangue ra hoganxädi \p \v 1 Pɛ nu'i gra Tito, dami xänbi 'bɛ'a nín t'øt'e rán thɛui a ra hoganxädi. \v 2 Nu yʉ zí ndø, dami xifi hin din įti, nɛ da 'yøt'e ngue da hnumansu, nɛ da bɛ̨ni xʉn ho 'bɛ'a da 'yøt'e, nɛ da 'yɛ̨c'yɛi xʉn ho, nɛ da 'yøt' ran huɛ̨cate, nɛ hin din xømbʉi. \v 3 Nɛ'ʉ yʉ zí bømbe, dami xifi da numansu Oją hapʉ din 'yo, nɛ njon di c'ąman'ʉ, nɛ xín dim mihni, nɛ da 'yuh ra hoga'yu. \v 4 Nɛ nu yʉ zí bømbe da xänba yʉ hmute di huɛ̨c yʉ́ ndø nɛ yʉ́ t'ʉhni. \v 5 Nɛ da xänba n'da ran 'yomfɛ̨ni xʉn ho, hin din 'yomt'ɛ̨ni, nɛ di jamansu bʉ ja yʉ́ ngusɛ, din ja ra yembʉi, nɛ da 'yøt'a da xih yʉ́ ndø, n'damhma njon da zä da man ran ts'o nangue rám hman Oją. \v 6 Nɛ nu'ʉ yʉ ts'ʉnt'ʉ, gui xifi din 'yomfɛ̨nisɛ ts'ʉ. \v 7 Nɛ nu'i Tito, dami 'yut'ʉ mi'da 'bɛ'a gätho guí øt'e, ngue dim 'bʉmanho. Nɛ n'dat'a guim bɛ̨ni ngue gui xänbi 'bɛ'a majuąni, nɛ gui 'yøt'e ngue da hnumanho'i 'bʉ guín xänbate. \v 8 Nɛ ɛ̨mmɛ xtán ho 'bɛ'a gätho guim ma, n'damhma nte da thįn'na nim hma. Nɛ da mbɛ'ts' yʉ́ sä to'o nde da zʉjʉ, nɛ hin hapʉ dí mbʉ'a 'bɛ'a da ma. \v 9 Nɛ'ʉ yʉ 'yɛ̨hɛ i 'bʉpʉ, dami xifi da 'yøt'e gätho i xih yʉ́ hmu, nɛ hin da dąti, nɛ mpähä thoho da 'yøt'a i sifi. \v 10 Nɛ hin da bɛ̨pi 'bɛ'a pɛ'ts' yʉ́ hmu, pɛ da 'yøt'a gätho in numanho yʉ́ hmu. Nɛ nu'bʉ gätho din jabʉ da 'yøt'e, gue'a dí nɛcmanho ram hma nangue ma yąntehʉ Oją. \v 11 Nguetho bi nɛqui rá mate Oją ngue in nde di pø'ʉ gätho 'bʉcua ja ra ximhäi. \v 12 Nɛ nu rá mate Oją di bɛ̨ngahʉ ga hɛhmbʉ ran ts'om'bäi, nɛ ga hɛhmbʉ ma pähä zɛhɛhʉ. Nɛ di bɛ̨ngahʉ ga sąmzɛhɛ ma mbʉihʉ nɛ ga øthʉ ran hocją'i, nɛ gan numansuhʉ Oją gätho yʉ pa dí 'bʉhmbʉ ua ja ra ximhäi. \v 13 Nɛ di bɛ̨ngahʉ ga tømhbʉ ja gue'bʉ bi nɛqui a ran johya dí tømhbʉ, ngue di nɛqui a ma Ojąhʉ ra Jesucristo tąte tho rá ts'ɛdi, nɛ ma yąntehʉ a. \v 14 Nɛ bin däsɛ a ngue di 'bɛrcahʉ gätho man ts'om'bäihʉ, nɛ da mberca ma mbʉihʉ, da 'yøt'e ngue yʉ́ t'ʉhni zɛhɛgahʉ Oją, nɛ di ɛ̨hyagahʉ nangue ran ho ya. \v 15 Nɛ guehna i ja ua gui xänba bʉya. Dami xänbi, gui 'yomfɛ̨nip yʉ cu, nɛ gui hɛcpi, nguetho bin 'da'a ran t'ɛ̨di xʉn ho gui 'yøt'e. Nɛ o guidí japi da mbɛsta'a nim hma. \c 3 \s1 I sih ra Tito nda'a nín zofo da xänba yʉ 'yɛ̨c'yɛi \p \v 1 Nɛ nu'i gra Tito, dami bɛ̨nba ʉ yʉ cu ngue da numansu ra ts'ʉt'abi, nɛ'ʉ yʉ́m fäts'ihʉ ra ts'ʉt'abi gätho da numansu. Nɛ hin da 'yørpa ram fɛ'ts'i, pɛgue mpähä thoho da 'yøt'e 'bɛ'a gätho xʉn ho. \v 2 Nɛ gui xifi njon ga c'ąman'ʉhʉ, nɛ hin dan junthʉ, pɛ ma pähä zɛhɛhʉ da thącpahʉ. Nɛ din jajʉ ra yembʉi nangue gätho yʉ ją'i. \v 3 Guim bɛ̨mhbʉ ngue nɛjʉ dán tontohʉ mám'bɛt'o, nɛ mi jasɛ man t'ɛ̨dihʉ, nɛjʉ dán hyäzɛhɛhʉ, nɛ gätho dán 'yɛ̨hɛ̨hʉ rá ts'oqui ra ximhäi. Nɛ dá 'bɛh ma pahʉ nangue man ts'om'bäihʉ dá øthʉ, nɛ dá sɛyabahʉ ma miją'ihʉ. Mí ts'anjʉ nɛ xim mí santehʉ. \v 4 Pɛ bi zøn ra pa bi nɛqui rá mate Oją ma yąntehʉ, ngue bi 'yørpa ran huɛ̨cate ʉ yʉ ją'i. \v 5 Nɛ bi yąnjʉ Oją. Pɛ hin nangue yʉn t'øt'e xʉn ho dá øthʉ, pɛ bi yąnjʉ nangue rán huɛ̨catesɛ 'bʉ má ømanhohʉ a. Bi 'dajʉ ra 'da'yote 'bʉ mi mberca ma mbʉihʉ, nɛ dí 'bʉhmbʉ ma'da'yo nangue rá Hogandąhi. \v 6 Nɛ bi 'dajʉ xʉn ho rá Hogandąhi n'youi xʉn gu rán jąpi nɛ rá ts'ɛdi nguetho ra Jesucristo ma yąntehʉ a. \v 7 Ngue bi hogahʉ nangue rá mate, janangue'a 'darbʉ dam 'bʉhmbʉ nangue ra temaząi, nɛ gue'a dí tømhbʉ a ya. \v 8 Nɛ gätho majuąni na im mangua. Gui hyąh ni mbʉi gui xänbi xʉn ho yʉ 'yɛ̨c'yɛi 'bʉpʉ, janangue'a da bɛ̨ni ɛ̨mmɛ da hyumbi da 'yøt'a ran ho. Nguetho xʉn ho a, nɛ da mbäx yʉ́ miją'ihʉ bʉya. \v 9 Pɛ o guidín junthʉ nangue'ʉ yʉm hma nte ní mbatho, nɛ hinguin junthʉ nangue 'bɛ'ʉ yʉ́ thuhu ʉ yʉm bombøta maya'bʉ. O guídín sʉhmbʉ nangue yʉn t'ɛ̨di midí un Oją yʉ judío, nguetho säti thoho 'bʉ dán sʉhmbʉ ʉ. \v 10 Nu'bʉ 'bʉ a n'da n'dan'yo yʉm hma im ma ní dʉp'ahʉ yʉn junt'i, dami hɛcpi. N'dandį o yondį gui hɛcpi. Pɛ nu'bʉ hin da 'yøde, gui hyɛthohʉ a. \v 11 Nguetho nu'a xi'ahʉ yʉm hma ní dʉp'ahʉ yʉn junt'i, xí bøm bʉ ja rá 'yu Oją a, nɛ øt' yʉ ts'oqui, nɛ da nusɛ bʉ 'bɛ'a xí 'yør bʉya. \s1 Man'da i xih yʉ́ amigo ra Pablo \p \v 12 Dí ɛ̨na ga pɛnhna ra Temio o gue ra Tíquico. Nu'bʉ bi zøm bʉ, 'yørqui ts'ʉ ra mate gua ɛ̨'a n'dihi, dan c'at'ui bʉ ra hnini Nicópolis. Nguetho dín nde dam 'bʉhmbʉ bʉ 'bʉ bin ja yʉ pa xʉn sɛ. \v 13 Dami fäts'i xʉn ho a ra Zenas, nu'a im pøngahyą nangue yʉn t'ɛ̨di. Nɛ'a ra Apolos, dami zɛdi da dįn'a mahyoni ngue da hyąx 'bʉ bi mbɛ bʉ n'danni. \v 14 Nguetho nu yʉ cu da bądi ngue dim pɛfi xʉn ho nangue yʉ́ 'bɛfi zɛhɛ, n'damhma da zä da mbäx ʉ mi'da di 'bɛ'a mahyoni. \v 15 Dami zɛngua gahe ts'ʉ ʉ bí 'bʉpʉ, ngue'ʉ ma mi 'yɛ̨c'yɛihʉ, ngue 'da xtán huɛ̨ctahʉ. Nɛ dí äp Oją da 'yɛnts'ahʉ rán jąpi gätho ahʉ. Nɛ hønt'a dí xi ahʉ ya, nɛ hønt'a gam bɛ̨mhbʉ a ya.