\id JHN \h SAN JUAN \toc1 Ran ho ma'da'yo bi 'yo't'a ra Xuua rá xädi ra Jesús, nɛ xin rá 'bäiui a \toc2 SAN JUAN \toc3 Jn. \mt1 Xuua \mt2 Ran ho ma'da'yo bi 'yo't'a ra Xuua rá xädi ra Jesús, nɛ xin rá 'bäiui a \c 1 \s1 Nu'a ra Cristo t'ɛ̨mbi ram Hma \p \v 1 Nu'a ra Cristo tengu'bʉ ram hma nguetho di jajʉ ga pąhmbʉ Oją a. Nɛ ya xmí 'bʉ 'bʉ hin te mí ja ra ximhäi, nɛ i 'bʉhmi Oją a, nɛ nu'a Oją a. \v 2 Nɛ gue'a mí 'bʉhmi Oją 'bʉ rá mbʉdi thoho. \v 3 Gätho bi 'yøt'e 'bɛ'a i ja. Nu'bʉ hin xtá 'yøt'a, hin te di ja 'bʉ. \v 4 I jasɛ rá te, nɛ gue'a ní ja yʉ́ te ʉ yʉ ją'i, ngue di 'yomfɛ̨nip yʉ́ mbʉi ʉ. \v 5 Janangue'a nu'a tengu ran nɛqui di yorpʉ ja ra 'bɛxui. Pɛ nu'a ra 'bɛxui hin da zä di huɛ̨'t'a ran nɛqui. \p \v 6 Nu Oją bi huahna n'da ran 'yohʉ gue'a ra Xuua Nxixyą a. \v 7 Nu'a ra Xuua Nxixyą bi thahni da ma nangue'a ran nɛqui majuąni, ndepe gätho da 'yɛ̨c'yɛi ran nɛqui yʉ ją'i, nangue'a bi man'a ra Xuua. \v 8 Pɛ nu'a ra Xuua Nxixyą hinga gue'a ran nɛqui a, pɛ bi ma nangue'a ran nɛqui. \v 9 Nu'a ran nɛqui majuąni, bá ɛ̨cua ja ra ximhäi, ndepe gätho din ja ran nɛqui yʉ́ mbʉi yʉ ją'i. \p \v 10 Nu'a ran nɛqui majuąni bi 'yøt' ra ximhäi, nɛ bim 'bʉcua, pɛ nu yʉ ją'i ua ja ra ximhäi him bi bądi gue gue'a. \v 11 Í zøcua dí 'bʉhmbe ngue ma mɛngugähe a. Pɛ xʉn ngu ʉ him bi 'yømanho a. \v 12 Pɛ gätho to'o bi zim bʉ mbo yʉ́ mbʉi a ra Cristo, nɛ bi 'yɛ̨c'yɛi gue yʉ́ yąnte a, gue'a í zä bi xąnd mahøn'a Oją ʉ ngue bi 'yøt'e yʉ́ t'ʉhni zɛhɛ ʉ. \v 13 Pɛ nu'bʉ bi xąnd mahøn'a Oją n'da, hinguin ja tengu'bʉ xʉm 'bʉ a n'da ra 'uɛre, ngue bi ndesɛ yʉ ją'i nɛ nangue yʉ́ ją'i zɛhɛ, pɛ bim 'bʉi mahøn'a nangue Oją. \p \v 14 Nɛ nu'a tengu'bʉ ram hma bin ją'i a, nɛ mí 'bʉhmbe a. Nɛ dá nuhe rá nuįxte nguetho rá 'dats'ʉnt'ʉ Oją a, hin hapʉ i sɛ a rá mate, nɛ gätho majuąni bi ma. \v 15 Nu'a ra Xuua Nxixyą bim pøngahyą nangue'a. Nɛ ts'ɛdi bi ma bi 'yɛ̨na: \p ―Nuna guehna dá mangä 'bʉ má xi ahʉ, m'bɛjua ba ɛ̨hɛ, pɛ man'da nuįxte xinda guecä, nguetho ya xmí 'bʉ 'bʉ rá mbʉdi thoho, nɛ hin'na gä, mí ɛ̨ngä, bi 'yɛ̨n'a ra Xuua Nxixyą. \p \v 16 Nɛ gätho gahʉ dyʉ 'yɛ̨c'yɛihʉ, dá hąmhbʉ rá mate xʉn ndoho, nɛ thocua thoho di 'dajʉ man'da rá mate. \v 17 Nu ra Moisés bi xängahʉ yʉ́n t'ɛ̨di Oją. Pɛ nu ra Jesucristo bi 'dajʉ rá mate ngue majuąni dí zingdahʉ Oją a. \v 18 Njo'o n'da ra ją'i da zä da nu Oją ngue xtám bąsɛ, hinda hønt'a rá 'dats'ʉnt'ʉ dim pąsɛui a rá Ta, nɛ gue'a bi jajʉ dá pąhmbʉ a. \s1 Ra Xuua Nxixyą bi ma to'o a \p \v 19 Nu'ʉ ma ngʉrpihe dyʉ judíohe dyʉ israelhe ngue mí 'bʉpʉ ja ra dąhnini Jerusalén, bi mba ʉ 'da yʉ mbäją nɛ'ʉ 'da yʉ́m fäts'ihʉ, bi zøm bʉ 'bʉh ra Xuua Nxixyą da 'yänni to'o a. \v 20 Nɛ nu'a bin juąnni, him bin cøni, nɛ bi 'yɛ̨na: \p ―Hinga guecä dra Cristo gue xʉ huand Oją, bi 'yɛ̨n'a. \p \v 21 Nɛ bi t'änni mahøn'a: \p ―To'o e, ha gue'e gra Elías. \p ―Hin'na, hinga guecä, bi 'yɛ̨n'a. \p ―Ha gue'e gra pøngahyą bi man ra Moisés gue ba ɛ̨hɛ. \p Nɛ bi dąti: \p ―Hin'na, bi 'yɛ̨ntho. \p \v 22 Nɛ bi t'änni mahøn'a: \p ―To'o e. Xije. Nu'bʉ gui xije nɛ da zä ga xihmbe ʉ bá pɛngähe bʉya. \p \v 23 Nɛ bi dą'a ra Xuua Nxixyą bʉya: \p ―Nugä guecä bi man ra pøngahyą Isaías 'bʉ mi ma: “Dim 'bʉ a n'da dim 'bäpʉ ma'ueni ra hnini, nɛ ts'ɛdi da ma di hoc yʉ́ mbʉi yʉ ją'i gue da 'yømanho ra Hmu 'bʉ bi zøhø,” bi 'yɛ̨n'a ra Isaías, bi 'yɛ̨n'a ra Xuua Nxixyą. \p \v 24 Nɛ nu'ʉ bi zøm bʉ, yʉ́m 'bɛhni yʉ fariseo ʉ. \v 25 Nɛ bi t'ɛ̨mp'a ra Xuua: \p ―Hanja gní 'yøt' ran xixyą 'bʉ hinga gue'e grá Cristo, xínga gue'e grá Elías, xínga gue'e man'da ra pøngahyą bi man ra Moisés. \p \v 26 Nu'a ra Xuua bʉya bi dąt'ʉ, bi 'yɛ̨na: \p ―Nugä, ra dehe thoho ná xixyąba yʉ ją'i, pɛgue i 'bä inde n'da ran 'yohʉ ua dí 'bähmbʉ, ngue hin guí pąhmbʉ 'bɛ'a di 'yɛ̨t'ui a. \v 27 Nuna guehna dá mangä ngue m'bɛjua di dʉmp' rá 'bɛfi, pɛ man'da nuįxte xinda guecä, janangue'a hin dí sʉcä tengu a, bi 'yɛ̨n'a ra Xuua Nxixyą. \p \v 28 Nɛ guehya gätho yʉn t'änni bi hmam bʉ ja ra xɛqui Betábara, n'danguadi ra dąthe Jordán, guepʉ bi 'yøt' ran xixyą ra Xuua. \s1 Tengu ra t'ʉdɛ'yo ra Cristo \p \v 29 Nu'bʉ mi hyats'i, nu ra Xuua Nxixyą bi nu ba ɛ̨pʉ ra Jesús, nɛ bi 'yɛ̨mp'ʉ mí 'bähmbʉ bʉ: \p ―Dami hyanthʉ ya, tengu'bʉ ra t'ʉdɛ'yo, nguetho bi zänba Oją dim 'bøts'e zɛhɛ, gue di hocpa yʉ́ ts'oqui yʉ ją'i 'bʉcua ja ra ximhäi. \v 30 Nunʉ guehnʉ mím mangä nʉ 'bʉ má ɛ̨ngä: “Ba ɛ̨ a n'da ran 'yohʉ m'bɛjua, nu'a man'da nuįxte xinda guecä, nguetho ya xmi 'bʉ 'bʉ rá mbʉdi thoho, nɛ hin'nagä.” \v 31 Nɛ nugä him mí pącä to'o a t'ɛ̨mbi ra Cristo. Pɛ bi siqui ga xixyą ahʉ nangue ra dehe, ngue gui pąhmbʉ to'o a ni yąntehʉ, ma mi israel ahʉ, bi 'yɛ̨na. \p \v 32 Nɛ bi ma majuąni ra Xuua Nxixyą, bi 'yɛ̨na: \p ―Dá nugä rá Hogandąhi Oją bá cąh mahɛ̨ts'i, tengu n'da ra t'azʉ, nɛ bi gohmi ra Jesús 'bʉ má ørpa ran xixyą. \v 33 Ja dá pącä bʉya ngue gue'a. Nguetho nu Oją ngue bi xiqui ga øt' ran xixyą nangue ra dehe, nɛ bi xiqui: “Nu'bʉ guin nu ma Hogandąhi da gąi nɛ da gohmi n'da ran 'yohʉ, gui pądi ngue gue'a di un ma Hogandąhi yʉ ją'i,” bi 'yɛ̨ngui. \v 34 Nɛ gue'a dá nugä a bʉya, janangue dím mangä: “Guehna rá Ts'ʉnt'ʉ Oją na,” dí ɛ̨ngä, bi 'yɛ̨n'a ra Xuua Nxixyą. \s1 Yʉ́ mbʉdi yʉ́ xädi ra Jesús \p \v 35 Xø man'dapa bʉya mí yo'be mi 'bähmbe ra Xuua Nxixyą yʉ́ xädigä'be a. \v 36 Nu ra Xuua Nxixyą bʉya bi hyandi ngue 'yo bʉ ra Jesús, nɛ bi 'yɛ̨nc'be: \p ―Dami nuui ya ra t'ʉdɛ'yo ngue'a rám 'bɛhni Oją, bi 'yɛ̨na. \p \v 37 Nu'bʉ má ø'be a bi ma, dá tɛn'be ra Jesús. \v 38 Nɛ nu'a ra Jesús bin yɛ̨ 'bʉ má tɛn'be nɛ bi 'yänga'be: \p ―'Bɛ'a guí hommi, bi 'yɛ̨nc'be. \p Nɛ dá än'be a: \p ―Rabí, nde da ma, xänbate i, hapʉ guí 'bʉi. \p \v 39 Nɛ bi xic'be ra Jesús: \p ―Ga mbähä gua nuui bʉ dí 'bʉcä. \p Dá mbähmbe bʉya nɛ dá nu'be hapʉ mi 'bʉi. Nɛ man'da ora dám 'bʉ'be bʉ 'bʉ má sømhbe bʉ, nguetho mbɛ goho nde 'bʉ má sømhbe bʉ. \p \v 40 Nɛ nu'a man'da gue min 'yohe 'bʉ mi xic'be ra Xuua Nxixyą ga tɛn'be ra Jesús, ra Andrés a, rán 'yohʉ ra Simón Pedro. \v 41 Nuna ra Andrés 'bex bi mba bá xi a rán 'yohʉ. \p ―Ya dá tįm'be ra Mesías, bi 'yɛ̨na. Nu'a nde da ma rá Thahni Oją a, ngue gue'a ra Cristo a. \p \v 42 Nɛ nu ra Andrés bʉya, bi zix'a ra Simón guepʉ bí 'bä a ra Jesús. Nɛ nu ra Jesús 'bʉ min nu, bi 'yɛ̨mbi: \p ―Nu'i gra Simón rá ts'ʉnt'ʉ i ra Jonás. Nuya ga xi a man'da ni thuhu ga hut'a ra Cefas, n'dat'a ra Pedro gue nde da ma, ra do. \s1 Ra Jesús bi zon'na ra Felipe nɛ ra Natanael \p \v 43 Xø man'dapa mahøn'a bʉya bi bɛ̨n a ra Jesús da mba bʉ ra häi Galilea. Nɛ nu'bʉ má mbähmbe bin tįmmi ra Felipe. \p ―Dami tɛngui, bi 'yɛ̨mp'a. \p \v 44 Nuna ra Felipe ra mɛngu bʉ Betsaida, nɛ ra Andrés, nɛ ra Pedro. \v 45 Nɛ nu'bʉ mi mba ra Felipe nɛ bi dįn'a ra Natanael, bi 'yɛ̨mbi: \p ―Ya dá tįngähe a gue mi hmam bʉ ja rá søcuą ra Moisés, nɛpʉ ja yʉ́ søcuą yʉ́ pøngahyą Oją mi hma, nɛ gue'a ra Jesús ra mɛngu Nazaret, rá ts'ʉnt'ʉ ra José, bi 'yɛ̨n'a. \p \v 46 Nu ra Natanael bʉya bi 'yɛ̨na: \p ―Hague dán zä di nɛqui n'da ra hocją'i bʉ Nazaret. \p Nu ra Felipe bʉya bi 'yɛ̨mp'a: \p ―Ga mbɛ gua nusɛ. \p \v 47 Nɛ nu'bʉ min nu ra Jesús gue ba ɛ̨pʉ ra Natanael, bi 'yɛ̨nje bʉ mi 'bähmbe: \p ―Dami nuhʉ nʉ ran 'yohʉ ba ɛ̨hnʉ ya, gue rán säui njuąntho da t'ɛ̨mbi ra israel, nguetho hingui yoho rán 'yomfɛ̨ni, bi 'yɛ̨na. \p \v 48 Bi 'yɛ̨n'a ra Natanael bʉya: \p ―Hanja guí pądi gue hingui yoho man 'yomfɛ̨nigä nɛ njąm'bʉ gá nugui, bi 'yɛ̨na. \p Nu ra Jesús bi 'yɛ̨mp'a: \p ―Nu'bʉ hin ní zo a ra Felipe, dí pądi 'bɛ'a gnám bɛ̨m 'bʉ gmi hupʉ ja ra za, bi 'yɛ̨mp'a. \p \v 49 Nu ra Natanael bʉya bi 'yɛ̨mp'a: \p ―Ma Hmu i, rá Ts'ʉnt'ʉ i Oją, gue'e bi zän'na Oją gam hmuts'ʉt'abi nanguecähe dyʉ israelhʉ, dyʉ judíohʉ. \p \v 50 Nu'a ra Jesús bi 'yɛ̨mp'a: \p ―Ha gue'a guí 'yɛ̨c'yɛigä a dá xi i, gue'bʉ má xi i: “Dí pądi 'bɛ'a gnám bɛ̨m 'bʉ gmi hupʉ ja ra za.” Pɛ man'da nuįxte guin nu 'bʉ m'bɛjua xinda guehna dá xi i. \v 51 Nguetho majuąni dí xi i, guin nuhʉ da xoh mahɛ̨ts'i, ngue guin nuhʉ yʉ́m 'bɛhni Oją ba cąh mahɛ̨ts'i, nɛ da zøpʉ hapʉ gä dan 'yogä, nɛ da ndets'e, gue guecä dán ją'igä ua ja ra ximhäi, bi 'yɛ̨n a ra Jesús. \c 2 \s1 N'da ran thąti bin ja bʉ Caná \p \v 1 Nɛ nu'bʉ mí tho'a nyopa bʉya bin ja n'da ra dąnts'ihmɛ 'bʉ mín thąta n'da ra ts'ʉnt'ʉ bʉ Caná ra häi Galilea. Nɛ bi zøm bʉ rá mbe ra Jesús, bi mbäx'ʉ bi hoc ran ts'ihmɛ. \v 2 Nɛ ra Jesús nɛcähe yʉ́ xädigähe bi ts'oncahe bʉ ja ran ts'ihmɛ. \v 3 Nɛ nu'bʉ min theh ra gui'uva dá sihe, bi 'yɛ̨n'a rá mbe ra Jesús: \p ―Bin the'a ra gui'uva, bi 'yɛ̨mp'a ra Jesús. \p \v 4 Bi dą'a ra Jesús bʉya: \p ―Ma mbe i, 'bɛ gám bɛ̨nsɛ 'bɛ'a ga øt'ä, nguetho hinga na søn ra ora ga øt'a n'da ran t'øt'e nuįxte, bi 'yɛ̨mp'a rá mbe. \p \v 5 Nɛ nu'a rá mbe ra Jesús bʉya bi xi ʉ yʉ 'yɛ̨hɛ 'bʉpʉ: \p ―Hønt'a go 'bɛ'a da xi ahʉ ra Jesús, dami 'yøthʉ, bi 'yɛ̨na. \p \v 6 Nɛ mí høpʉ 'dato yʉ xaro ngue yʉ do, mbɛ goho 'däte litro i hät'ʉ. Nguetho i ja ran t'ɛ̨di ma mi judíohe gue i jatho din xʉt'yɛ. \v 7 Nɛ nu'bʉ mí zøn ra ora bi man ra Jesús, bi xi ʉ yʉ 'yɛ̨hɛ 'bʉpʉ: \p ―Dami yus'hʉ yʉ xaro nangue ra dehe. \p ―Nɛ bi yus' pʉya. \v 8 Nɛ bi 'yɛ̨mbi mahøn'a: \p ―Dami 'yä i ts'ʉ ra dehe nɛ gui un'na ra ngʉrpa 'yɛ̨hɛ, bi 'yɛ̨na. \p Nɛ bi un bʉya. \v 9 Nɛ nu'bʉ mí zä a ra ngʉrpa 'yɛ̨hɛ gue xín gui'uva a ra dehe, bi zä mancʉhi. Pɛ him bi bądi hapʉ bi nɛqui, pɛ nu yʉ 'yɛ̨hɛ gue bi 'yä a ra dehe mi pą ʉ. Janangue'a nu ra ngʉrpa 'yɛ̨hɛ bi ma bá ts'i a ra ts'ʉnt'ʉ da 'yänni nangue ra gui'uva, gue nu'a ra ts'ʉnt'ʉ go din thąti. \v 10 Nɛ bi t'ɛ̨mp'a: \p ―Pɛ hanja 'bɛ bin niyą ʉ yʉ ją'i, gá un'na ra gui'uva xʉn cʉhi, nɛ hinga gue'a ząi øt' yʉ ją'i a. Pɛ ząi rá mbʉdi thoho di un a xʉn cʉhi bʉ ja n'da ran ts'ihmɛ, nɛ nu'bʉ bin niyą yʉ ją'i din t'un'na hin ɛ ho, bi 'yɛ̨n'a ra ngʉrpa 'yɛ̨hɛ. Nɛ xinga gue'a mí pą a. \p \v 11 Nɛ guehna rá mbʉdi ran t'øt'e nuįxte bi 'yøt' ra Jesús bʉ Caná ra häi Galilea, gue bi 'yuh rá ts'ɛdi. Nɛ man'da dá ɛ̨c'yɛihe bʉya yʉ́ xädigähe a. \p \v 12 M'bɛjua bʉya dá mbähmbe ra Jesús bʉ ra hnini Capernaum, nɛ rá mbe nɛ yʉ́n 'yohʉ. Pɛ hinga nya'a dám 'bʉhmbe bʉ. \s1 Ra Jesús bi mbaxt'a ra dąniją \p \v 13 Dá mbähmbe ra Jesús bʉ Jerusalén 'bʉ ma guepʉ da dät' ra pa mahøn'a ran dąbaxjua gue 'bʉ mi hyo ra t'ʉdɛ'yo bʉ Egipto mam bombøtahe. \v 14 Nɛ nu'bʉ mí yʉrpʉ mbo má mbä't'i ra dąniją, bi nu ngue 'bʉpʉ yʉ mbändąni nɛ yʉ mbädɛ'yo nɛ yʉ mbäts'ąha mim pä bʉ. Nɛ mí 'bʉpʉ ʉ yʉm pämbɛti øt' yʉ́ 'bɛfi bʉ. \v 15 Nɛ bi 'yøt'a n'da ram fɛi gue ra xąhi gue í dɛx'ʉ yʉ mbä. Nɛ gätho bi hyøn a thi yʉ mbä nɛ yʉ́n dąni nɛ yʉ́ dɛ'yo. Nɛ bi 'uɛ̨nba yʉ́ mbɛti yʉm pämbɛti, bi ndønba yʉ́ mɛxa. \v 16 Nɛ bi t'ɛ̨mp'ʉ yʉ mbäts'ąha: \p ―Ní mbähä, dami six ni dojahʉ. Hingui sä gui 'yøthʉ ra nguntäi ua rá ngu ma Ta, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús. \p \v 17 Nɛ 'bex dá bɛ̨mhbe a mán t'o't'i ja rá t'ohni Oją: “Ɛ̨na da guah ma mbʉi nangue ra dumbʉi 'bʉ má nu a ni ngu, nguetho ɛ̨mmɛ dín ndepe xtán hotho bʉ,” bi 'yɛ̨mp a rá Ta ra Cristo, bi 'yɛ̨n rá t'ohni. \p \v 18 Nu'ʉ ma ngʉrpihe dyʉ judíohe bi 'yän bʉya, nɛ bi 'yɛ̨mbi: \p ―'Bɛ'a ní hmɛpya gui 'yurcahe ya, n'dahma da zä ga pąhmbe 'bʉ i ja nin t'ɛ̨di gui 'yøt'a gá 'yøt' ya, gue gá hyøn a thi yʉ mbä, bi 'yɛ̨n'ʉ. \p \v 19 Nu ra Jesús bi dąt'ʉ: \p ―Ga xi ahʉ ra hmɛpya gá 'yäjʉ. Nu'bʉ gui xothʉ ra niją ua, nɛ hyupa thoho dá høh mahøn'a, bi 'yɛ̨mp'ʉ. \p \v 20 Bi 'yɛ̨n'ʉ ma ngʉrpihe bʉya: \p ―Pɛ yote ma 'dato njɛya án guahna ra niją, nɛ guí ɛ̨na, nhyupa thoho gdí hyøh mahøn'a, bi 'yɛ̨n'ʉ. \p \v 21 Pɛ nu'a ra niją bi man a ra Jesús, bi ma nangue rá ngøc'yɛ̨i zɛhɛ. \v 22 Nu'bʉ mí zøn ra ora bi du nɛ bi dąmbɛ̨ni, 'bexgue dá bɛ̨mhbe 'bɛ'a xí man'a, nɛ man'da dá pąhmbe majuąni a bi man rá t'ohni Oją nɛ yʉ́m hman ra Jesús. \s1 Gätho i pąsɛ ra Jesús \p \v 23 Nɛ nu'bʉ mám 'bʉhmbe bʉ Jerusalén, gue'ʉ yʉ pa ran dąbaxjua, xʉn ngu ɛ̨na bi 'yɛ̨c'yɛi ra Jesús 'bʉ mín nu yʉn t'øt'e nuįxte bi 'yørpʉ. \v 24 Pɛ nu'a ra Jesús hinga gätho bi xi ʉ 'bɛ'a mím bɛ̨ni, nguetho bi bądi 'bɛ'a di ja yʉ́ mbʉi gätho yʉ ją'i, bi bądi hin da 'yømanho ʉ. \v 25 Nɛ hinga hnɛhi tho da sih ra Jesús 'bɛ'a im bɛ̨n yʉ ją'i nguetho ya i pą a ra Jesús 'bɛ'a di ja yʉ́ mbʉi. \c 3 \s1 Bin yąui ra Jesús a ra Nicodemo \p \v 1 Mí 'bʉ a n'da ran 'yohʉ, n'da ra fariseo, gue'ʉ min ɛ̨hya da 'yøt' yʉ́n t'ɛ̨di Oją, í Nicodemo a. Nu'a n'da rá ngʉrpi ma mijudíohe. \v 2 N'da ra xui bi zøm bʉ 'bʉh ra Jesús, nɛ bi 'yɛ̨mbi: \p ―Xänbate i, dí pąhmbe Oją bi zän'ni i gui xängahe, nguetho hin xtán zä xquí 'yøt' yʉn t'øt'e nuįxte 'bʉ hin di zɛ a Oją, bi 'yɛ̨na. \p \v 3 Nu ra Jesús bi dądi, bi 'yɛ̨mp'a: \p ―Majuąni dí xi a i, nu'a hin dim 'bʉi ma'da'yo, hin da zä da yʉrpʉ di manda Oją, bi 'yɛ̨mbi. \p \v 4 Nu ra Nicodemo bi 'yɛ̨m bʉya: \p ―Hague dán zä dim 'bʉi ma'da'yo n'da gue'bʉ xʉn dąc'yɛi n'da. Ha da zä da yʉt' mahøn'a bʉ ja rá mbʉi rá mbe nɛ dim 'bʉi mahøn'a. \p \v 5 Nu'a ra Jesús bi 'yɛ̨mp'a: \p ―Majuąni dí xi a i, gue nu'a to'o him bim 'bʉi ma'da'yo nangue ra dehe nɛ rá Hogandąhi Oją, hin da zä da yʉrpʉ di manda Oją. \v 6 Nguetho nu'bʉ din xąnd yʉ ją'i, xø yʉ ją'itho yʉ́ t'ʉhni, pɛ nu'ʉ di xąnd rá Hogandąhi Oją, gue'ʉ i ja rá te Oją bʉ ja yʉ́ mbʉi ʉ. \v 7 Janangue'a o gadi hyonya thoho a dí xi a i, jatho gam 'bʉi ma'da'yo. \v 8 Nɛ tengu ran dąhi i 'yo hønbʉ go hapʉ in nde, nɛ guí øde di hį, pɛ hin guí pądi hapʉ ní 'yɛ̨hɛ o hapʉ ní mba. Njabʉ i øt' rá Hogandąhi Oją 'bʉ bi xąnd mahøn'a n'da, hingam 'batho ha bin ja 'bʉ mí un ra 'da'yote, pɛ mfądi ngue i ja a, bi 'yɛ̨n a ra Jesús. \p \v 9 ―Hín dí pądi 'bɛ'a nam bøn a guí man ya, bi 'yɛ̨n'a ra Nicodemo. \p \v 10 Nu ra Jesús bi 'yɛ̨mp'a: \p ―Nu'i grá xänbate, ząi guí xänba rám Hman Oją ʉ ma mi israelhʉ, hanja hin guí pądi 'bɛ'a dí xi a i. \v 11 Majuąni dí xi i, dím mangä a dí pącä, nɛ dím ma majuąni 'bɛ'a xtá nugä, pɛ hin guí hąmhbʉ mam hmangä. \v 12 Dá xi'a rá 'bɛfi Oją i øt' ua ja ra ximhäi, pɛ hin gá 'yɛ̨c'yɛi. Pɛ dami 'yɛ̨c'yɛi a, janangue'a da zä ga xi i 'bɛ'a rán 'yomfɛ̨ni Oją, ngue 'bɛpʉ ní nɛqui rá 'bɛfi i øt' ua. \p \v 13 Nɛ høngdä da zä ga mangä ua a, nguetho drá mɛngugä bʉ mahɛ̨ts'i nɛ bá ɛ̨cä bʉ, guecä ngue dán ją'igä ua ja ra ximhäi. Nɛ njo'o man'da ra ją'i ngue bi yʉt mahɛ̨ts'i nɛ bá pengui ngue da mangua 'bɛ'a øt' Oją. \v 14 Nɛ tengu thoho bi 'yøt' ra Moisés, gue bi cuarpʉ magąts'i n'da ra pozʉ nt'øt'e ra t'ɛgui, nu'bʉ mín 'yo bʉ ja ra ʉhäi, ngutho jatho din jacä din cuarcä magąts'i, guecä gue dán ją'igä ua ja ra ximhäi. \v 15 Nɛ nu'bʉ bin jacä tengu a, nɛ hønt'a go to'o da 'yɛ̨c'yɛi 'bɛ'a dá tugä bʉ, hin da nu ran ʉnbi maząi, pɛgue din ja ra 'da'yote maząi a, bi 'yɛ̨n a ra Jesús, bi 'yɛ̨mp'a ra Nicodemo. \s1 Oją di huɛ̨c'ʉ 'bʉcua ja ra ximhäi \p \v 16 Nguetho ɛ̨mmɛ di huɛ̨gahʉ Oją gue dí 'bʉhmbʉ ua ja ra ximhäi. Janangue'a bi 'dajʉ rá 'dats'ʉnt'ʉ ngue ma yąntehʉ, n'damhma hin da nu ran ʉnbi maząi to'o gätho di däp rá mbʉi a, pɛgue din t'un ra 'da'yote maząi. \v 17 Nguetho in nde Oją da yąnjʉ guejʉ dí 'bʉhmbʉ ua ja ra ximhäi, nɛ hinguin nde di 'dajʉ rá muui ma ts'oquihʉ, nɛ gue'a bí mbɛnhua rá Ts'ʉnt'ʉ ua ja ra ximhäi a. \p \v 18 Nɛ nu'a to'o di däp rá mbʉi a rá Ts'ʉnt'ʉ Oją, hin da nu a rá muui yʉ́ ts'oqui. Pɛ nu'a to'o hin di däp rá mbʉi a, pɛ guehma da nu a xí ts'änbi da nu nangue yʉ́ ts'oqui, nguetho hingui ɛ̨c'yɛi a rá 'dats'ʉnt'ʉ Oją. \v 19 Nɛ gue'a bí mbɛn Oją ran nɛqui ua ja ra ximhäi, gue ní nɛqui 'bɛ'a di ho yʉ ją'i. Nu'ʉ to di ho ra 'bɛxui hingui søm bʉ ja ran nɛqui, nguetho øt' ran ts'o. Mfądi xʉn ho din ʉnba ʉ. \v 20 Nguetho gätho ʉ i øt' ran ts'o hin di ho ran nɛqui, nɛ hingui søm bʉ ja ran nɛqui, ngue i su hin da hnumanho 'bɛ'a øt'ʉ. \v 21 Pɛ nu yʉ ją'i i honi da 'yøt'a ran ho, i pa bʉ ja ran nɛqui, n'dahma da hnu gue gue'a Oją di zɛ ʉ da 'yøt' ran ho. \s1 Nu ra Xuua Nxixyą bi ma mahøn'a nangue ra Jesús \p \v 22 M'bɛjua dá mbähmbe ra Jesús dyʉ́ xädihe, dá mbähmbe bʉ ja ra häi Judea, nɛ dám 'bʉhmbe bʉ 'da yʉ pa nɛ dá xixyąbahe yʉ ją'i bʉ. \v 23 Nɛ'a ra Xuua Nxixyą mí øt' ran xixyą bʉ Enón 'darpʉ ra xɛqui Salim, nguetho xʉn ngu yʉ mbøthe i pøpʉ, \v 24 ngue'bʉ hin ní jot'a fädi ra Xuua Nxixyą. \p \v 25 Bin junthʉ 'da ʉ yʉ́ mijudíohʉ ʉ yʉ́ xädi ra Xuua, gue bi bɛ̨ni man'da di muui rán xixyą i øt'a ra Jesús. \v 26 Bi zøm bʉ 'bä'a ra Xuua Nxixyą ʉ yʉ́ xädi bʉya, nɛ bi 'yɛ̨mbi: \p ―Xänbate i, nu'a ran 'yohʉ gmín 'youi bʉ 'danguadi ra dąthe Jordán, gue gá xije to'o a, pɛ nuya i øt' ran xixyą, nɛ gätho yʉ ją'i i tɛnni. \p \v 27 Nu ra Xuua Nxixyą bʉya bi 'yɛ̨mp'ʉ: \p ―Guesɛ Oją bi zänni hangu nangu ra 'bɛfi n'da ngu n'da ngue da zä da 'yøt'a n'da. \v 28 Nu'ehʉ guí pąhmbʉ 'bɛ'a gätho dám mangä gue dá xi ahʉ, hinga guecä drá Cristo, pɛ nugä bám 'bɛt'ogä, gue dá xih yʉ ją'i din sä da dɛn ra Cristo. \v 29 Tengu'bʉ n'da ra hmute din thąti, da dɛn'na rá ndø. Nɛ nu'a rá amigo a ran 'yohʉ bin thąti, i 'bäpʉ i ø'a i ma, nɛ di johya gue i tɛn'na rá ndø a ra hmute. Dín jadä bʉya, dadín johyagä 'bʉ dín nu i tɛn yʉ ją'i a ra Jesús. \v 30 Nu'a ra Jesús jatho da dąha gue nugä, pɛ nugä jatho ga 'bɛcä, bi 'yɛ̨n a ra Xuua Nxixyą. \s1 Bí 'yɛ̨h mahɛ̨ts'i ra Jesús \p \v 31 Nguetho nu'a ra Jesús bá ɛ̨h mahɛ̨ts'i, man'da nuįxte a xinda gue ʉ gäthogahʉ. Pɛ nujʉ dám 'bʉhmbʉ nangue yʉ ją'i ua ja ra ximhäi, dyʉ mɛnguhʉ ua ja ra ximhäi, nɛ hinga gätho da zä ga pąhmbʉ, hønt'a 'bɛ'a da zä da bą'a n'da ua ja ra ximhäi. Pɛ nu'a bá ɛ̨h mahɛ̨ts'i man'da xʉn ho ngue gätho mi'da, \v 32 nɛ im ma 'bɛ'a bi nu bʉ nɛ 'bɛ'a bi 'yørpʉ. Pɛ hingui ngu bi hyąnba rám hman a. \v 33 Nu'a to'o bi hyąnba rám hma, bi bądi majuąni bi man Oją ngue gue'a rá Ts'ʉnt'ʉ a. \v 34 Nguetho bá pɛnh Oją a, nɛ guesɛ Oją i yą 'bʉ i yą a, nguetho nte di 'bɛh rá Hogandąhi Oją a. \v 35 Nu'a ra Ta ɛ̨mmɛ in numanho rá Ts'ʉnt'ʉ, janangue'a bi un ran t'ɛ̨di gätho di manda rá 'bɛfi. \v 36 Nu'a to'o i ɛ̨c'yɛi rá Ts'ʉnt'ʉ Oją ya i ja ra 'da'yote maząi, pɛ nu'a hingui ɛ̨c'yɛi rá Ts'ʉnt'ʉ Oją, hin da nu ra te pɛ guexta'a da nu rá cuɛ Oją mi ja da nu, nɛ gätho yʉ pa maząi. \c 4 \s1 Nu ra Jesús bi 'yäp ra dehe ra xisu bʉ Samaria \p \v 1 Nɛ nubʉya nu yʉ fariseo bi 'yø a man yʉ ją'i ngue man'da xʉn ngu i tɛn ra Jesús nɛ man'da xʉn ngu di xixyąbi, xinda gue'a ra Xuua Nxixyaą. \v 2 Pɛ nu ra Jesús him bi 'yøzɛhɛ ran xixyą, pɛ høngdähe yʉ́ xädigähe dá øthe ran xixyą. \v 3 Nɛ nu'bʉ mi bą'a ra Jesús 'bɛ'a mi 'yø ʉ yʉ fariseo, bi bɛ̨ni da 'uetho, ngue hin da bɛ̨n yʉ fariseo din sʉhmi ra Xuua. Bi bøm bʉ ja ra häi Judea bʉya, nɛ dá mbähmbe mahøn'a bʉ ra häi Galilea. \p \v 4 Pɛ guemhma bá thohmbe bʉ ja ra häi Samaria. \v 5 Nɛ nu'bʉ má thohmbe bʉ, dá sømhbe bʉ ja ra hnini Sicar, mbɛ häntho ra xɛqui bi un'a ra Jacob, bi un'na ra José rá ts'ʉnt'ʉ. \v 6 I jabʉ n'da ra pozo ra dehe gue bi 'yøt'a ra Jacob maya'bʉ. Nɛ guepʉ bin säya ts'ʉ ra Jesús, nguetho bi yäh ra 'yu. Mbɛ huxhyadi 'bʉ má sømhbe bʉ. \v 7 Nɛ bi zøm bʉ n'da ra xisu ra mɛngu Samaria, da gʉx ra dehe. Bi 'yɛ̨n'a ra Jesús: \p ―'Daqui ts'ʉ ni dehe, ga sigä ts'ʉ, bi 'yɛ̨mp'a. \p \v 8 Nɛ gätho gähe dyʉ xädigähe xtá sohmbe bʉ ra Jesús, nɛ dá cʉthe bʉ ja ra hnini ga tämhbe 'bɛ'a gätho ga sihe. \p \v 9 Nu'a ra xisu bi 'yɛ̨na: \p ―Hanja gní zoqui nɛ guí äc ra dehe, nguetho nu'i grá judío, nɛ nugä drá mɛngu Samaria, bi 'yɛ̨mbi. \p Ngubʉ bi man ra xisu nguetho nu ma mijudíohe hinguin zomanho yʉ mɛngu bʉ Samaria. \v 10 Nu ra Jesús bi 'yɛ̨mbi: \p ―Nu'bʉ xquí pą a rá mate Oją in nde di 'da'i, nɛ'bʉ xquí pąqui to'ogui gue dí ä'a ra dehe, xquí 'yäc ra dehe di un ra te, nɛ nugä xcá 'da'a 'bʉ, bi 'yɛ̨na. \p \v 11 Nɛ nu ra xisu bi 'yɛ̨na: \p ―Nu'i grán 'yohʉ, hin'yʉ nin jʉxthe, nɛ xʉn hɛ̨ ua po na ra dehe. Hapʉ ja a ra dehe di un ra te guím ma. \v 12 Pɛ nu mam bombøtahʉ ra Jacob bi zi ra dehe i po ua nɛ ʉ gätho yʉ́ t'ʉhni nɛ yʉ́n dąni. Nɛ bi zogahe ra pozo ja ua. Ha man'da ja ni ts'ɛdi ngue guí ɛ̨na man'da xʉn ho ra dehe gui 'daje, bi 'yɛ̨n'a ra xisu. \p \v 13 Nɛ nu ra Jesús bi dąt'a bʉya: \p ―Hønt'a go to'o i sithe ua, gue'a nám 'bʉ ʉ yʉ pa ja bʉya, pɛ i tuthe mahøn'a. \v 14 Pɛ hønt'a go to'o da zi ra dehe dadí ungä, njąm'bʉ din tuthe mahøn'a, pɛ din ja tengu n'da ra mbøthe bʉ mbo rá mbʉi njąm'bʉ din thegue, nɛ gue'a nám 'bʉh maząi n'da a, bi 'yɛ̨na. \p \v 15 Nu'a ra xisu bi 'yɛ̨mbi: \p ―Grán 'yohʉ, 'daqui ts'ʉ ra dehe guím ma gue hin dan tuthe mahøn'a, nɛ hin gua ɛ̨cä mahøn'a ua ja ra pozo ga jʉx ra dehe bʉya. \p \v 16 Nu'a ra Jesús bi dąt'a: \p ―Grá xisu, ní mba bá si a ni ndø. \p \v 17 Nu'a ra xisu bi dąt'a: \p ―Njo'o ma ndø, bi 'yɛ̨ntho. \p Nu'a ra Jesús bi 'yɛ̨mp'a: \p ―Majuąni guím ma, njo'o ni ndø. \v 18 Nguetho ya hin guí 'bʉhmi 'da ʉ cʉt'a yʉn 'yohʉ xcán thąthʉ, pɛ nu'a guí 'bʉhmi ya hin ni ndøsɛ a. Janangue'a majuąni njo'o ni ndø, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús. \p \v 19 Bi dą'a ra xisu bʉya: \p ―Nu'i grán 'yohʉ, masque grá pøngahyą Oją. \v 20 Xiqui ts'ʉ 'bɛ'a ga øt'ähe, nguetho nu ma tahe mí thąnde Oją ua ja ra t'øhø, pɛ nu ahʉ gyʉ judío ahʉ guí ɛ̨mhbʉ, jatho da mba n'da bʉ Jerusalén da dąnde Oją bʉ, bi 'yɛ̨na. \p \v 21 Nu ra Jesús bʉya bi 'yɛ̨mp'a: \p ―Grá xisu, dami 'yɛ̨c'yɛi a ga xi i, ɛ maguepʉ da zøn ra pa hinga hønt'ua ja ra t'øhø, xínga hønbʉ Jerusalén din thąnde ra Ta. \v 22 Sä guí ɛ̨na guí thąndehʉ Oją, pɛ hin guí thąndehʉ tengu bi zän zɛhɛ Oją ngue din thąnde. Nugähe dyʉ judíohe dí thąndehe a bi zän Oją nguetho bi zän Oją ma t'ɛ̨c'yɛihe, nɛ'a ra Yąnte bi zän'na Oją ra judío a. \v 23 Pɛ bi zän Oją n'da ra xɛqui bʉ din thąnde, guepʉ ja ní mbʉi n'da. Nɛ mi ts'ʉtho da zøn ra ora, pɛ ya bi zøni, ngue da dąnde Oją nangue yʉ́ mbʉi ʉ to majuąni da dąnde, nɛ hin nangue yʉn t'øt'e ua ja ra ximhäi. Nguetho nu'a Oją i honi to'o da dąnde nangue yʉ́ mbʉi. \v 24 Nguetho hin di nɛqui Oją. Janangue'a hønt'a go to'o da dąnde Oją, jatho da dąnde nangue rá mbʉi nɛ nangue i tɛn'na ram hma majuąni, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús. \p \v 25 Nu'a ra xisu bʉya bi 'yɛ̨mbi: \p ―Dí pącä ba ɛ̨ a rá Thahni Oją ngue ra Cristo a. Nɛ nu'bʉ bá ɛ̨hɛ da xängahʉ xʉn ho gätho. \p \v 26 Nu'a ra Jesús bi 'yɛ̨mbi: \p ―Guecä drá Cristogä dín zo'a i ya, bi 'yɛ̨mbi. \p \v 27 Nu'bʉ mí gua'a bi man ra Jesús, ɛ xø dí sømhbe bʉ dyʉ xädigähe. Nɛ dá hyonya thohohe gue nu ra Jesús mi yąui a ra xisu. Pɛ xínga n'dagähe gue dá änhde hanja bin yąui o 'bɛ'a bin xifi. \v 28 Nu ra xisu bʉya 'bex bi zopʉ rá mbamhmi, nɛ bi mba bʉ hnini bi xih yʉ ją'i: \p \v 29 ―Mbähä nɛ gua nuhʉ n'da ran 'yohʉ bi xicä gätho 'bɛ'a xtá øt'ä. Ha hinga gue'a ra Cristo 'bʉ, bi 'yɛ̨mp'ʉ. \p \v 30 Bi mba yʉ ją'i bʉya da zøm bʉ 'bä a ra Jesús. \v 31 Pɛ nu'bʉ hin ni zøm bʉ yʉ ją'i, nugähe dá xihmbe ra Jesús: \p ―Xänbate i, xi'bʉ gan sihmɛ ya, dá ɛ̨mfe. \p \v 32 Pɛ bi dą'a ra Jesús, nɛ bi 'yɛ̨nje: \p ―Ja man'da ní niyą ma mbʉigä, pɛ hinga ná pąhmbʉ, bi 'yɛ̨nje. \p \v 33 Dán 'yänzɛhɛhe: \p ―Ha 'bʉi to'o bi 'uįni, dán 'yɛ̨mfe bʉya dyʉ xädigähe. \p \v 34 Nu'a ra Jesús bi 'yɛ̨nje: \p ―Tengu'bʉ man ts'ihmɛgä a ngue ga øt'ä rá pähä a bá pɛngä nɛ ga juacä rá 'bɛfi a. Nɛ gue'a man'da ní niyą ma mbʉigä a. \v 35 Janangue'a gue'a dí xi ahʉ a ya, nguetho ya ba ɛ̨hnʉ yʉ ją'i. Nɛ ha guí ɛ̨mhbʉ di 'bɛh man goho ząna din ja ran sofo. Pɛ dami hyanthʉ yʉ ba ɛ̨hnʉ, tengu'bʉ n'da ra huąhi ya xʉ 'yot'i gue da mba nsoqui, nguetho 'bexque da zä ga cʉthʉ bʉ di manda Oją yʉ. \v 36 Nɛ nu'ʉ to i pa ma cʉ't'i bʉ din ząm bʉ hønt'bʉ go njąm'bʉ. Janangue'a nu'ʉ to da xoqui di johya, nɛ nu'ʉ to bi duhu nɛ'ʉ bi xoqui 'da dán johya thoho. \v 37 Nguetho majuąni rán thɛui rá 'bɛfi Oją a bi 'yøt'a n'da ra ją'i, “bi zopʉ rá huąhi bi duhu, nɛ n'dan'yo bi xoqui,” ngue i man yʉ ją'i. \v 38 Ya xtá xi ahʉ gui xojʉ hapʉ hin gá tuhmbʉ, xín gá uąfʉ, pɛ n'dan'yo bi 'yøt' ra 'bɛfi bʉ, pɛ guehma gui comhbʉ 'bɛ'a da dą ʉ, bi 'yɛ̨ngähe ra Jesús. \p \v 39 Nɛ nu'bʉ mí mam bʉ ja ra hnini ra xisu, xʉn ngu yʉ́ mɛnguhʉ bi 'yɛ̨c'yɛi gue ra Cristo a ra Jesús, nguetho bi man'a ra xisu gue xí xi a ra Jesús gätho 'bɛ'a xí 'yøt'e. \v 40 Nu'bʉ mí zøm bʉ yʉ mɛngu Samaria bʉ 'bäh ra Jesús, bi 'yɛ̨n'ʉ: \p ―Dami 'bʉcua ja ma hninihe, bi t'ɛ̨mp'a ra Jesús. \p Nɛ dán dehe bʉ nyopa bʉya. \v 41 Nɛ ɛ̨mmɛ man'da xʉn ngu bi 'yɛ̨c'yɛi yʉ ją'i bʉ, nangue rám hmansɛ ra Jesús. \v 42 Bi t'ɛ̨mp'a ra xisu bʉya: \p ―Ya dí ɛ̨c'yɛihe ya, pɛ hinga hønt'a gá xije ná ɛ̨c'yɛigähe ya, pɛ nɛ'a dá øsɛhe bi man na ra Jesús. Nɛ dí pąhmbe majuąni ra Cristo na, rám pørpate yʉ ją'i 'bʉcua ja ra ximhäi, bi 'yɛ̨n'ʉ yʉ ją'i. \s1 Ná mbähmbe Galilea a ra Jesús \p \v 43 Nu'bʉ mí gua'a nyopa dá pømhbe bʉ ra hnini Sicar, dá hąxhe ra 'yu mahøn'a ní mba bʉ Galilea. \v 44 Nɛ bi mansɛ ra Jesús, nubʉ rá häi zɛhɛ n'da ra pøngahyą hin da hnumansu bʉ. \v 45 Pɛ nu'bʉ má sømhbe bʉ ra häi Galilea, bi numanho ma mɛnguhe bʉ. Nguetho xí nu yʉn t'øt'e nuįxte bi 'yøt'a ra Jesús bʉ Jerusalén 'bʉ mín ja ra dąmpɛti ran dąbaxjua, ngue nɛ'ʉ xí mba bʉ ʉ. \s1 Bi yąn rá ts'ʉnt'ʉ rám fäts'iui ra ts'ʉt'abi \p \v 46 Nɛ dá mbähmbe ra Jesús mahøn'a bʉ ra hnini Caná ra häi Galilea, guepʉ xí päh ra dehe bin gui'uva. Nɛ mí 'bʉpʉ n'da rám fäts'iui ra ts'ʉt'abi xʉn ʉ rá ts'ʉnt'ʉ, nɛ i 'bɛm bʉ ja rán oi nubʉ ja ra hnini Capernaum. \v 47 Nu'bʉ mí 'yøde gue bi zøh mahøn'a bʉ ra häi Galilea ra Jesús nɛ i 'bʉpʉ ra hnini Caná, nɛ bá ɛ̨pʉ 'bʉh ra Jesús bʉya, bi 'yørpa ra ts'ɛdi da zixpʉ Capernaum bʉ ná 'bɛn a rá ts'ʉnt'ʉ, da xospi nguetho nde da du a. \v 48 Nɛ bi dą a ra Jesús: \p ―Pɛ ha jatho m'bɛt'o guin nuhʉ yʉ hmɛpya nɛ yʉn t'øt'e nuįxte, ja gui 'yɛ̨c'yɛigahʉ bʉya. \p \v 49 Pɛ man'da i humbi sits'i, nɛ bi 'yɛ̨mbi: \p ―Pɛ mbɛhma ts'ʉ cuø, xøhma da du ma t'ʉhnigä. \p \v 50 Nɛ bi dąt'a ra Jesús: \p ―Ní mba bá nu, nguetho hin da du ni t'ʉhni. \p Nɛ nubʉya bi 'yɛ̨c'yɛi a rám hman a ra Jesús, nɛ bi mba bʉya. \v 51 Nɛ bá thą ʉ 'da yʉ́ 'yɛ̨hɛ 'bʉ mím mba bʉ 'yu bi xifi: \p ―Bi zä ni ts'ʉnt'ʉ ya, ɛ̨n'ʉ. \p \v 52 Nɛ bi 'yänni: \p ―'Bɛ'a ma ora bi zä. \p Nɛ bi t'ɛ̨mbi: \p ―N'dande mande bi bøn ra pa, bi 'yɛ̨n'ʉ. \p \v 53 Nɛ 'bex bi bą'a rá ta gue gue'a ra ora mín yąui ra Jesús 'bʉ mí 'yɛ̨mbi da yąn a rá ts'ʉnt'ʉ. Janangue'a nu'a ran 'yohʉ bi däp rá mbʉi ra Jesús bʉya, nɛ'ʉ gätho mi'da 'bʉpʉ rá ngu. \p \v 54 Guehna bi 'yøt' ra Jesús 'bʉ mambá penje bʉ Judea dá sømhbe bʉ Galilea. Ya ná yondį ra hmɛpya bi 'yørpʉ ja ra häi Galilea. \c 5 \s1 Bi yąn ran 'yohʉ bʉ Betesda \p \v 1 M'bɛjua bʉya bin ja man'da ra dąmpɛti ma mijudíohe. Nɛ dá mbähmbe ra Jesús bʉ Jerusalén. \v 2 Nubʉ Jerusalén mí po bʉ n'da ra mbothe mbɛ häntho bʉ ja rá goxthi yʉ dɛ'yo, gue ma ndehe dyʉ judíohe dí ɛ̨mfe Betesda. Nɛ jabʉ cʉt'a yʉ 'døzangu midí mbä'ts'a ra dehe. \v 3 Nɛ xʉn ngu i 'bom bʉ yʉ mbɛdi, 'da ʉ yʉ xädä nɛ ʉ yʉ dogua nɛ ʉ bi ts'a yʉ́ ją'i. Nɛ gätho ʉ i tø'mi di 'yąn ra dehe. \v 4 Nguetho ja'bʉ bí ɛ̨h mahɛ̨ts'i n'da rám 'bɛhni Oją nɛ i ąn ra dehe. Nɛ nu'bʉ xʉn nu di 'yąn ra dehe, nɛ nu'a rá mbʉdi da yʉpʉ ja ra dehe din ho a rá mbɛdi i ja. \v 5 Nɛ mí 'bɛm bʉ n'da ran 'yohʉ, ya ná 'däte ma 'dɛ'ma hyąto njɛya madí ts'a rá ją'i, him mi sä din 'yo. \v 6 Nɛ nu'bʉ min nu a ra Jesús, nɛ bi bądi nya'a thoho mi hɛ̨mbi, bi 'yɛ̨mbi: \p ―Ha guín nde xtán ho i, bi 'yɛ̨mp'a. \p \v 7 Bi dąt'a ra mbɛdi: \p ―Dín ndehma thą, n'yø, pɛ njongui 'bʉcua da zixcä nʉ ja ra dehe. N'dandį ngu n'dandį dí ɛ̨na ga cʉhnʉ ja ra dehe, 'bex go i 'bɛt'o ʉ 'da. \p \v 8 Bi 'yɛ̨mp'a ra Jesús bʉya: \p ―Dami ndants'i jʉx ni fįdi nɛ gan 'yo, bi 'yɛ̨mbi. \p \v 9 'Bex bin hoh rá ją'i 'bʉ mí ndants'i, nɛ bi gąx rá fįdi nɛ bin 'yo. Nɛ nu'a gue'a ra pa ran ts'äya a. \v 10 Nu'ʉ 'da ma mijudíohe bi 'yɛ̨mp'a ran 'yohʉ xín hoh rá ją'i: \p ―Nuya ra pa ran ts'äya ya, hingui sä gui cąx ni fįdi, bi t'ɛ̨mp'a. \p \v 11 Bi dą'a ran 'yohʉ: \p ―Pɛ nu'a bi hoga ma ją'i, gue'a bi xiqui nguetho bi 'yɛ̨ngui: “Dami ndants'i gui cąx ni fįdi nɛ gan 'yo,” bi 'yɛ̨ngui, bi 'yɛ̨n'a mí ts'a rá ją'i. \p \v 12 Nɛ nu'ʉ 'da ma mijudíohe bi 'yänni: \p ―To'o nín 'yohʉ bi xi i gui cąx ni fįdi nɛ gan 'yo, bi 'yɛ̨n'ʉ. \p \v 13 Pɛ nu'a him mi pądi to'o xí hocpa rá ją'i, nguetho nu ra Jesús bi yʉt'inde bʉ 'yo yʉ ją'i xʉn ngu. \p \v 14 M'bɛjua bi mba ra Jesús bʉ ja ra dąnija. Nɛ nu'bʉ mi dįn'a ran 'yohʉ bʉya, bi 'yɛ̨mbi: \p ―Bin ho a ya, nde'bʉ hin gmi 'yøt' mi'da yʉ ts'oqui. Man'da ts'ɛdi ran ʉnbi guin nu 'bʉ gui 'yøt' mi'da yʉ ts'oqui, bi 'yɛ̨mbi. \p \v 15 'Bex bi mba a ran 'yohʉ bʉya, da xi ʉ ma mijudíohe xí 'yänni, gue gue'a ra Jesús bi hoqui. \v 16 Janangue'a bi dʉp'ʉ ma ngʉrpihe dyʉ judíohe di ʉcpa ra Jesús, nɛ im bɛ̨ni da hyo. Nguetho ɛ̨n'ʉ: “I øt' rá 'bɛfi a ra pa ran ts'äya.” \v 17 Pɛ nu ra Jesús bi 'yɛ̨mp'ʉ: \p ―Nząi dim pɛh ma Ta, janangue'a nɛcä jatho dam pɛcä, bi 'yɛmp'ʉ. \p \v 18 Pɛ nanguehna bi man ra Jesús, nu'ʉ ma ngʉrpihe bʉya man'da bi bɛ̨ni da hyo, nguetho hinga hønt'a bim pɛfi ra pa ran ts'äya í ʉcpi, pɛ nɛ'a í ma gue gue'a Oją rá Ta, nam bøni 'da i guui Oją. \s1 I ja rá ts'ɛdi rá Ts'ʉnt'ʉ Oją \p \v 19 Janangue'a nu ra Jesús bi 'yɛ̨na: \p ―Majuąni dí xi ahʉ, nte sä ga øzɛhɛgä pɛ hønt'a 'bɛ'a dín nu øt' ma Ta. Nɛ gätho 'bɛ'a i øt' ma Ta, gue'a dí øt'ä a. \v 20 Nguetho nu ma Ta ɛ̨mmɛ in numanhogui ngue rá Ts'ʉnt'ʉgä a, nɛ i urqui 'bɛ'a gätho i øt'e. Nɛ da 'yurcä mi'da yʉn t'øt'e man'da nuįxte xinda gue ʉ gán nuhʉ, nɛ gui hyonya thohohʉ. \v 21 Nguetho tengu ma Ta i xox'ʉ xʉn du nɛ di un ra te mahøn'a, nguthogä, rá Ts'ʉnt'ʉgä a, dadí un ra te mahøn'a ʉ to'o gätho dín nde ga unni. \v 22 Nɛ nu ma Ta hingui juąnbatesɛ, pɛ bi 'dacä ra ts'ɛdi go dan juąnbategä rá Ts'ʉnt'ʉgä a. \v 23 Nguetho in nde ma Ta gätho yʉ ją'i da numansugui gue rá Ts'ʉnt'ʉgä a, tengutho ma Ta i hnumansu. Nu'bʉ 'bʉ a n'da hingui numansugui, xinga gue ma Ta i numansu a, gue gue'a bá pɛngä. \p \v 24 Majuąni dí xi ahʉ, nu'a øh mam hmangä nɛ i ɛ̨c'yɛi ma Ta bá pɛngä, gue'a i ja ra 'da'yote maząi a. Nɛ hin da nu rá muui rá ts'oqui pɛ tengutho 'bʉ xí thąmbɛ̨ni bʉ 'bʉ ʉ xʉn du, nguetho ya i ja ra 'da'yote maząi a. \v 25 Majuąni dí xi ahʉ, ya bi zøn ra ora da 'yøh mam hmangä ʉ xʉn du nangue yʉ́ mbʉi, pɛgue din t'un ra 'da'yote 'bʉ da 'yømanho mam hmangä rá Ts'ʉnt'ʉ Ojągä. \v 26 Nguetho tengu ra Ta i jasɛ ra te rá mbʉi, nɛ bi 'dacä ra ts'ɛdi din jasɛ ra te ma mbʉigä, nɛ gue'a ra 'da'yote dí un yʉ ją'i. \v 27 Nɛ bi 'dac ra ts'ɛdi dan juąnbategä, nguetho dán ją'igä ua ja ra ximhäi, dí pądi 'bɛ'a i sä n'da. \v 28 O gadi hyonya thohohʉ a dá xi ahʉ, nguetho da zøn ra ora gätho yʉ ją'i xʉ t'ägui da 'yøh ma nde 'bʉ dá zohni. \v 29 Nɛ da bøx'ʉ bi 'yøt' ran ho, din ja ra 'da'yote maząi. Nɛ da bøx'ʉ bi 'yøt' ran ts'o, da nu ran ʉnbi maząi. \s1 Di dä majuąni nangue ra Jesús \p \v 30 Nɛ man'da bi man'a ra Jesús, bi 'yɛ̨na: \p ―Nugä hin te dím mangä nangue man 'yomfɛ̨nisɛ. Pɛ nu'a i xic ma Ta gue'a dím mangä a. Nɛ'a 'bɛ'a dí sändä, xʉn ho a, nguetho him ma pähä zɛhɛ dí honi ga øt'ä, pɛ hønt'a rá pähä ma Ta bá pɛngä. \v 31 Nu'bʉ høngdä xcá däsɛ majuąni gue i ja ma ts'ɛdi, nte di muui a mam hmangä 'bʉ. \v 32 Pɛ nɛ a ma Ta di dä majuąni ngue rá Ts'ʉnt'ʉgä a, nɛ dí pącä ngue majuąni im ma 'bʉ im ma nanguecä. \p \v 33 Nu ahʉ gá pɛnhdʉ 'da da 'yän'na ra Xuua Nxixyą nanguecä. Nɛ nu'a ra Xuua bi ma majuąni a. \v 34 Nɛ madague'bʉ hin xtí dä majuąni, pɛ guemhma ja ma ts'ɛdigä. Pɛ dadí bɛ̨n'nahʉ a bi man ra Xuua Nxixyą ngue man'da da zä gui 'yɛ̨c'yɛigahʉ nɛ gan yąmhbʉ bʉya. \v 35 Nɛ tengu ra sibi di hyät'i nɛ i fät yʉ zu'uɛ̨, bin ja bʉ ra Xuua Nxixyą, gá numanhohʉ 'da yʉ pa. \v 36 Nɛ nu'a ra Xuua Nxixyą bi ma nanguecä. Pɛ i ja 'bɛ'a gue man'da i udi nanguecä xinda gue'a rám hman ra Xuua, nɛ gue'a ra 'bɛfi bi 'dacä ma Ta gue ga juacä. Nɛ gue'a ɛ xø i uh majuąni bá pɛngä ma Ta. \v 37 Nɛ'a ma Ta gue'a bá pɛngä, di dä majuąni nanguecä, pɛ nu'ahʉ njąm'bʉ gá 'yømanhohʉ 'bʉ mín yą, xín gá 'yørpahʉ ra güɛnda 'bʉ mín 'yusɛ. \p \v 38 Mfądi hin gá hyąmhbʉ rám hma bʉ ja ni mbʉihʉ, nguetho nu'bʉ xquí hyąmhbʉ a, xquí 'yɛ̨c'yɛigahʉ gue bá pɛngä a. \v 39 Nu ahʉ thocpa thoho guidín xähmbʉ yʉ́ søcuą Oją, nguetho guí ɛ̨mhbʉ gue'a gní tįmhbʉ ra te maząi a. Pɛ nu'ʉ gätho yʉ søcuą guidín xähmbʉ gätho im ma nanguecä. \v 40 Nu ahʉ hin guín nde gui xijʉ gan yąn'na ni tehʉ, pɛ hinda hønt'bʉ gui xijʉ gan yąn ahʉ din ja ahʉ ra te maząi 'bʉ, bi 'yɛ̨n a ra Jesús. \p \v 41 Nɛ xø bi 'yɛ̨na: \p ―Pɛ madague'bʉ njon da numansugui, pɛ guexta'a rá Ts'ʉnt'ʉgä Oją. \v 42 Pɛ dí pądi hanja hin guí pąjʉ, nguetho hín guín numansuhʉ Oją nangue ni mbʉihʉ. \v 43 Bá ɛ̨cä nangue rá thuhu ma Ta, pɛ nu'ehʉ hin guín numanhojʉ. Pɛ nu'bʉ ba ɛ̨ a n'da nangue rá thuhu zɛhɛ, man'da guín numanhohʉ a. \v 44 Njąm'bʉ da zä gui 'yɛ̨c'yɛigahʉ, nguetho guí homhbʉ da numanho ahʉ yʉ ją'i, nɛ hin guí homhbʉ da numanho ahʉ Oją ngue hønt'a i 'bʉi. \v 45 Ha guí ɛ̨mhbʉ guecä ga yąp'ahʉ bʉ 'bʉh ma Ta. Pɛ dí xi ahʉ gue gue'ʉ yʉ́m hman ra Moisés gue'ʉ dí nɛqui i ja ni ts'oquihʉ ʉ, pɛ sä guím bɛ̨mhbʉ gue'ʉ dí yąn'ahʉ ʉ. \v 46 Pɛ nu'bʉ xquí 'yɛ̨c'yɛihʉ yʉm hma bi 'yo't' ra Moisés, xquí 'yɛ̨c'yɛigahʉ ya, nguetho bi ma nanguecä. \v 47 Pɛ hin guí ɛ̨c'yɛihʉ 'bɛ'a bi 'yo't' ra Moisés, janangue'a xín guí ɛ̨c'yɛihʉ 'bɛ'a dí mangä ya, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús 'bʉ min yąhʉ ma ngʉrpihe dyʉ judíohe. \c 6 \s1 Ra Jesús bi 'uįn ʉ cʉt'a mahuąhi \p \v 1 Nɛ nu'bʉ mí tho i 'da yʉ pa, m'bɛjua bʉya, dá mbähmbe ra Jesús bʉ 'danguadi ra dądehe Galilea, n'dat'a ra dądehe Tiberias. \v 2 Nɛ xʉn ngu yʉ ją'i bi dɛngähe nguetho bi nu yʉn t'øt'e nuįxte bi 'yøt'a ra Jesús nangue ʉ mín zäman'ʉ. \v 3 Nɛ dá mbähmbe ra Jesús bʉ ja n'da ra nyuni, nɛ dá huhmbe bʉ. \v 4 Nɛ nu'ʉ yʉ pa ʉ mí ts'ʉtho da zøn ra pa ga øt'ähe ra dąmpɛti ran dąbaxjua, dyʉ judíohe. \v 5 Nɛ nu'a ra Jesús bin hanni nɛ bi hyandi xʉn ngu yʉ ją'i ba ɛ̨pʉ. Nu'a ra Jesús bi 'yɛ̨mp'a ra Felipe bʉya: \p ―'Bɛpʉ dí zä ga tämhbʉ 'bɛ'a da zi yʉ ba ɛ̨hnʉ. \p \v 6 Gue'a bi man ra Jesús nguetho in nde da bądi 'bɛ'a dí dąt'a a ra Felipe. Pɛ nu ra Jesús mí pąsɛ 'bɛ'a da 'yøzɛhɛ. \v 7 Nɛ bi dąt'a ra Felipe: \p ―Pɛ hin dí gua'ʉ yʉ mahuąhi tho dá tämhbʉ a da zi yʉ ba ɛ̨hnʉ 'bʉ di ja, madague'bʉ zʉ ts'ʉtho din t'unni n'da ngu n'da, bi 'yɛ̨na. \p \v 8-9 Nɛ nubʉya nu'a man'da ma mixädihe ra Andrés, rán 'yohʉ ra Simón Pedro, bi xi a ra Jesús: \p ―'Bʉcua n'da ra ts'ʉnt'ʉ i hą zʉ ts'ʉ rán zɛdi, gue cʉt'a yʉ hmɛ ra cebada, nɛ yoho yʉ t'ʉhuą. Pɛ hin dí gua'ʉ yʉ ją'i nguetho xʉn ngu ʉ, bi 'yɛ̨n'a ra Andrés. \p \v 10 Nɛ bi 'yɛ̨ngdahe ra Jesús: \p ―Jafʉ din säya yʉ ją'i, bi 'yɛ̨na. \p Nguetho mi ja bʉ ra 'bot'ɛi. Nɛ bi hyupʉ häi bʉya, nɛ mí jua i cʉt'a mahuąhi ʉ yʉn 'yohʉ. \v 11 Nɛ nu'a ra Jesús bi hyąn'a ra hmɛ, nɛ bi 'yäp rán jąpi Oją nangue ra hmɛ nɛ bi 'daje yʉ́ xädigähe. Nɛ nugähe dá darpähe ʉ yʉ ją'i bʉya, nɛ ʉ yʉ huą, nɛ bin niyą gätho yʉ ją'i. \v 12 Nɛ nu'bʉ mín niya yʉ ją'i, nu ra Jesús bi xicähe: \p ―Pɛthʉ ʉ gätho 'bɛ'a bi bongui, gue nte dim 'bɛdi, bi 'yɛ̨nje. \p \v 13 Nɛ nu'bʉ má pɛthe bʉya bi yu ʉ gätho 'dɛ'ma yoho ma 'bøts'ehe yʉ xɛqui, 'bʉ mín niyą yʉ ją'i nangue cʉt'a yʉ hmɛ. \v 14 Nu'bʉ mín nu ran t'øt'e nuįxte ʉ gue bi 'yøt'a ra Jesús, bi 'yɛ̨n'ʉ bʉya: \p ―Masque majuąni guehna ra pøngahyą mí hma da zøcua ja ra ximhäi, bi 'yɛ̨n ʉ. \p \v 15 Pɛ nu'a ra Jesús bi bądi 'bɛ'a mbɛ̨n ʉ yʉ ją'i ngue nde da bɛnt'i, im bɛ̨nbi din ts'ʉt'abi. Janangue'a bi zoh yʉ ją'i bʉya, bi mbasɛ, nɛ man'da bi guam bʉ ja ra dąpo. \s1 Ra Jesús bin 'yo maxøts'e ra dehe \p \v 16 Nu'bʉ mín de bʉya dá mbäsɛhe bʉ ja ra dądehe. \v 17 Nɛ dá hux ma mbosahe, gue ga sømhbe bʉ ja ra hnini Capernaum. Nɛ hin ná nuthe ra Jesús 'bʉ mí zʉje ra 'bɛxui. \v 18 Nɛ nts'ɛdi bi 'yɛn ran dąhi a ra dehe bʉya. \v 19 Nu'bʉ mí dąn i ts'ʉ ra mbosa mí huxhe nɛ dá sømhbe made ra dądehe, dá nuhe ba ɛ̨pʉ ra Jesús, ba 'yo maxøts'e ra dehe, ní 'yɛ̨pʉ ja a ra mbosa mí huxhe. Nɛ ɛ̨mmɛ dá suhe nguetho him min nuhe xʉn ho, him mi pąhmbe ngue gue'a ra Jesús. \v 20 Nu ra Jesús bi 'yɛ̨nje: \p ―Guecä, o guín suhʉ. \p \v 21 Nɛ bi hyu ma mbʉihe, nɛ dá xihmbe a ra Jesús da hyuxpʉ ja ra mbosa. Nɛ ɛ̨na ya xmí 'bähmbe bʉ ndenthe ná mbähmbe bʉya nubʉ ra hnini Capernaum. \s1 Bi thon'a ra Jesús \p \v 22 Nu'bʉ mí nɛc pʉya, nu'ʉ yʉ ją'i 'bʉpʉ hapʉ xí 'uįn a ra Jesús, bi bɛ̨m bʉya gue hønt'a n'da ra mbosa mí høpʉ a ran de dán sihmɛhe, nɛ hin dá mbähmbe ra Jesús 'bʉ má huhe ra mbosa, pɛ dá mbäsɛhe. \v 23 Pɛgue m'bɛjua thoho bi zøm bʉ mi'da yʉ mbosa bí nɛxpʉ Tiberias, nɛ bi zøm bʉ jom bʉ dán sihmɛhe 'bʉ mí 'yäp rán jąpi Oją ra Jesús. \v 24 Nɛ nu'ʉ yʉ ją'i 'bʉ mí hyon'a ra Jesús nɛ him bi dįm bʉ, xínga guecähe, bi hyux'ʉ mi'da yʉ mbosa bʉya nɛ bi zøm bʉ ja ra hnini Capernaum, i hon a ra Jesús. \s1 Ra Jesús ra hmɛ dám 'bʉh maząi n'da a \p \v 25 Nɛ nu'ʉ yʉ ją'i 'bʉ mí dįm bʉ ra Jesús bʉ 'danguadi ra dądehe, bi 'yänni: \p ―Mán jąm'bʉ gá søcua, bi 'yɛ̨mp'ʉ. \p \v 26 Nu'a ra Jesús bi 'yɛ̨mp'ʉ: \p ―Majuąni dí xi ahʉ, hin gní hyonjʉ gue gui pąhmbʉ a ran t'uti dá ut'ahʉ, pɛ nu'a guín niyąhʉ 'bʉ gmín sihmɛhʉ gue'a gní hyonjʉ a. \v 27 Pɛ dami 'yɛs'hʉ ngue hønt'a gní hyomhbʉ ra hmɛ nám 'bʉhmbʉ yʉ pa ja bʉya. Pɛ m'bɛt'o thoho dami hyomhbʉ a ra hmɛ nám 'bʉh maząi n'da a gue ga 'da ahʉ, guecä dán ją'igä ua ja ra ximhäi. Nguetho gue'a ran t'ɛ̨di bi 'dac Oją ma Ta, bi 'yɛ̨na. \p \v 28 Nu yʉ ją'i bʉya bi 'yän'na ra Jesús nɛ bi 'yɛ̨mbi: \p ―'Bɛ'a sä ga øt'ähe gue ga tįmhbe a guím ma, bi 'yɛ̨n'ʉ. \p \v 29 Nu'a ra Jesús bi dądi: \p ―Nu'a in nde Oją gui 'yøthʉ gui sinjʉ bʉ ni mbʉihʉ, guecä bá pɛngä Oją, bi 'yɛ̨na. \p \v 30 Nɛ bi t'ɛ̨mp'a ra Jesús: \p ―'Bɛ'a ní hmɛpya gui 'yurcähe, ngue da zä ga sin ahe bʉ ma mbʉihe. Ha da zä gui 'yøt'e tengu bi 'yøt'a ra Moisés. \v 31 Nguetho nu'ʉ mam bombøtahʉ bi zi ra maná 'bʉ mí 'yo bʉ ja ra ʉhäi, tengu mán t'o't'i bʉ ja rá søcuą Oją, i ɛ̨na: “Nu'a ra Moisés, bi un yʉ ją'i ra hmɛ bí 'yɛ̨h mahɛ̨ts'i,” i ɛ̨na, bi 'yɛ̨n'ʉ yʉ ją'i. \p \v 32 Nu'a ra Jesús bi 'yɛ̨mp'ʉ: \p ―Majuąni dí xi ahʉ, hinga gue'a ra Moisés bi un'a ra hmɛ bí 'yɛ̨h mahɛ̨ts'i, pɛ Oją bi un a. Nɛ hinga gue'a ra hmɛ nám 'bʉh maząi n'da a ra maná mi si ʉ. Pɛ nuya, nu ma Ta di un a njuąntho ra hmɛ mahɛ̨ts'i gue nám 'bʉh maząi n'da a. \v 33 Nɛ nu'a njuąntho ra hmɛ di un Oją, bí 'yɛ̨h mahɛ̨ts'i a, gue dám 'bʉh maząi ʉ yʉ ją'i 'bʉcua ja ra ximhäi, bi 'yɛ̨na. \p \v 34 Nɛ bi 'yɛ̨n'ʉ: \p ―'Daje thocpa thoho a ra hmɛ guím ma, n'yø. \p \v 35 Nu'a ra Jesús bi 'yɛ̨mp'ʉ: \p ―Guecä drá hmɛ dám'bʉh maząi n'da a. Nu'a to'o da zingä bʉ ja yʉ́ mbʉi tengu'bʉ i sihmɛ, nɛ njąm'bʉ din tumanthuhu yʉ́ mbʉi nɛ xín din tuthe bʉya. \v 36 Pɛ tengu dá xi ahʉ, hin guí ɛ̨c'yɛigahʉ, madague'bʉ gá nuhʉ 'bɛ'a dá øt'ä. \v 37 Pɛ nu'ʉ to'o bi 'dacä ma Ta, gue'ʉ di däcä yʉ́ mbʉi ʉ. Nɛ nu'ʉ di däc yʉ́ mbʉi, njon ga ɛ̨mbi hin da zä ga sini. \v 38 Nguetho bá ɛ̨cä mahɛ̨ts'i ngue ga øt' rá pähä a bá pɛngä, nɛ him bá ɛ̨cä ga øt' ma pähä zɛhɛ. \v 39 Nu'a rá pähä ma Ta bá pɛngä, gue'a nte ga 'bɛcä gätho bi 'dacä, pɛ ga xoxä ʉ 'bʉ rán zɛgui ra pa, nɛ dim 'bʉi maząi. \v 40 Nu rá pähä ma Ta, gue hønt'a go to'o da bądi rá Ts'ʉnt'ʉgä Oją, nɛ da 'yɛ̨c'yɛigui, din ja ra te maząi ʉ. Janangue'a ga xoxä ʉ 'bʉ rán zɛgui ra pa, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús. \p \v 41 Nɛ bi mbʉdi bi ʉcpa a ra Jesús ʉ ma mijudíohe 'bʉ mí 'yø a bi ma, gue bi 'yɛ̨na: “Nugä drá hmɛ majuąni gue bá cąh mahɛ̨ts'i.” \v 42 Nɛ bin 'yɛ̨mzɛhɛ ʉ: \p ―Ha hinga guehna ra Jesús, rá ts'ʉnt'ʉ ra José na, rá ta nɛ rá mbe dí pąhmbʉ. Hanja ní 'yɛ̨na bí 'yɛ̨h mahɛ̨ts'i, bi 'yɛ̨n ʉ. \p \v 43 Nɛ nu ra Jesús bi 'yɛ̨mp'ʉ bʉya: \p ―O gadí c'ąman'ʉjʉ n'da ngu n'da ahʉ. \v 44 Xínga n'da sä da dɛngui 'bʉ hin di un ra pähä a ma Ta, gue'a bá pɛngä, nɛ ga xoxä 'bʉ rán zɛgui ra pa ʉ, ga undä ra te maząi. \v 45 Tengu mán t'o't'i bʉ ja yʉ́ søcuą yʉ́ pøngahyą Oją, bi 'yɛ̨na: “Gätho yʉ ją'i da xänba Oją,” bi 'yɛ̨n'ʉ. Janangue'a nu'ʉ to'o gätho bi hyąni xʉn ho a bi xänba Oją, nɛ gue'ʉ di däc yʉ́ mbʉi ʉ. \p \v 46 Pɛ hin dí ɛ̨na 'bo'o xʉn nu Oją, hinda høngdä gue bá nɛxä bʉ, dín nugä a. \v 47 Majuąni dí xi ahʉ, nu'a to'o ɛ̨c'yɛigui i ja ra 'da'yote maząi a. \v 48 Nugä drá hmɛ majuąni gue nám 'bʉh maząi n'da. \v 49 Nu'ʉ mam bombøtahʉ bi zi ra maná bí 'yɛ̨h mahɛ̨ts'i 'bʉ min 'yo bʉ ja ra ʉhäi, pɛ guehma bi du ʉ. \v 50 Pɛ nugä drá hmɛ majuąni, bá nɛxä bʉ mahɛ̨ts'i, gue sä da zin'a n'da tengu'bʉ i sihmɛ, nɛ njąm'bʉ da du. \v 51 Nugä drá hmɛ majuąni, bá ɛ̨cä mahɛ̨ts'i, tengu ra hmɛ i si n'da i ja rán zaqui yʉ pa i ja bʉ ya. Pɛ nu'a ra hmɛ dím mangä, din ja ran zaqui maząi to da zi. Nɛ gue'a ma ją'igä a gue ga uni, ngue din ja ra 'da'yote ʉ 'bʉcua ja ra ximhäi, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús. \p \v 52 Bin junzɛhɛ ʉ ma mijudíohe bʉya, bin 'yɛ̨mzɛhɛ ʉ: \p ―Hague nja ran 'yohʉ sä di 'dajʉ rá ją'i ga sahʉ, bin 'yɛ̨mp'ʉ. \p \v 53 Nɛ nu ra Jesús bi dąt'ʉ: \p ―Majuąni dí xi ahʉ, nu'bʉ hin gui sihʉ ma ngøc'yɛ̨i nɛ ma ji, guecä dán ją'igä ua ja ra ximhäi, hin'yʉ mbo ni mbʉihʉ ra 'da'yote maząi. \v 54 Nu'a to'o da za ma ngøc'yɛ̨i nɛ da zi ma ji, i ja ra 'da'yote maząi, nɛ ga xox 'bʉ rán zɛgui ra pa. \v 55 Nguetho nu ma ngøc'yɛ̨i nɛ ma ji njuąntho ran ts'ihmɛ ngue dám 'bʉh maząi n'da. \v 56 Nu'a to'o da za ma ngøc'yɛ̨i nɛ da zi ma ji dí ząm bʉ ja yʉ́ mbʉi, nɛ i ja ra te nanguecä. \v 57 Tengu thoho dí øt'be ma Ta, nu'a i jasɛ rá te, nɛ i jagä ra te nangue'a bʉya. Nɛ bá pɛngä gue ga thocpa a ra te ʉ to da zingä, tengu'bʉ i sagä. \v 58 Nuna ra hmɛ dí xi ahʉ gue bá cąh mahɛ̨ts'i, hinga ngu a bi zi mam bombøtahʉ, nguetho bi du ʉ. Pɛ nu'a to'o da zi ra hmɛ dím mangä ya, gue'a dím 'bʉh maząi a, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús. \p \v 59 Nɛ guehna ram hma bi man'a ra Jesús 'bʉ mín xänbate bʉ ja ra niją bʉ Capernaum. \s1 Yʉm hma di un ra 'da'yote maząi \p \v 60 Nu'bʉ mí gua'a bi man ra Jesús, bi 'yɛ̨n'ʉ mí tɛnni: \p ―Hingui ho a bi xijʉ nʉ ya, to'o da hyät'i da 'yøde, xʉn ngu ʉ bi 'yɛ̨na. \p \v 61 Nu ra Jesús bi bądi 'bɛ'a bi bɛ̨n'ʉ yʉ ją'i, gue him bi numanho rám hma, nɛ bi 'yɛ̨mp'ʉ: \p ―Ha guím bɛ̨mhbʉ hingui ho a dá xi ahʉ. \v 62 'Bɛ'a guim bɛ̨mhbʉ 'bʉ gá nujʉ ga texä bʉ mahɛ̨ts'i guepʉ bá nɛxä, guecä dán ją'igä ua ja ra ximhäi. \v 63 Pɛ nu'a nam bøn'ʉ yʉm hma dá xi ahʉ, hingan juąntho gui sajʉ, pɛ gui 'yɛ̨c'yɛihʉ ngue ga un ma te nangue ahʉ, nɛ din ja ahʉ ra te bʉya. \v 64 Pɛ 'bʉ i 'da ahʉ hin guí ɛ̨c'yɛigahʉ, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús. \p Nguetho xmí pądi to'o hin da 'yɛ̨c'yɛi, nɛ xmí pądi to'o di dä a. \v 65 Nɛ bi 'yɛ̨mp'ʉ mahøn'a: \p ―Janangue'a dá xi ahʉ, hingui sä n'da ra ją'i ba ɛ̨hɛ da dɛngui 'bʉ him bi jap'a ma Ta bi däc rá mbʉi. \p \v 66 Nu'bʉ mí 'yøh mahøn'a ʉ mí tɛnni, xʉn ngu bi 'ue ʉ nɛ him bin 'yohʉ mahøn'a. \v 67 Janangue'a nu ra Jesús bi 'yängahe dí 'dɛ'mayohogähe: \p ―Ha nɛ ahʉ gui sogahʉ, bi 'yɛ̨nje. \p \v 68 Nu ra Simón Pedro bi dąt'a: \p ―Ma Hmu i, pɛ njo'o man'da da zä ga tɛnhde nguetho nu'i ja nim hma di un ra 'da'yote maząi. \v 69 Nɛ nugähe dí ɛ̨c'yɛi ahe nɛ dí pąhmbe gue gue'e grá Cristo rá Ts'ʉnt'ʉ i Oją i 'bʉi, bi 'yɛ̨na. \p \v 70 Bi dą'a ra Jesús: \p ―Nugä xtá huan'nahʉ guí 'dɛ'mayohohʉ, pɛ nu'a n'da ahʉ i tɛn ra zįthu, bi 'yɛ̨nje. \p \v 71 Pɛ nu'a bi man ra Jesús, gue'a ra Judas a, rá ts'ʉnt'ʉ ra Simón Iscariote, nguetho gue'a di dä a. Nɛ gue'a n'da mín 'yohe a, mí 'dɛ'mayohogähe. \c 7 \s1 Hingui ɛ̨c'yɛi yʉ́n 'yohʉzɛhɛ a ra Jesús \p \v 1 M'bɛjua bʉya, bin 'yo bʉ mi'da yʉ hnini bʉ Galilea. Him bi nde bi mba bʉ ja ra xɛqui Judea, nguetho nu ma ngʉrpihe dyʉ judíohe, dyʉ israelhe, nde xtá hyo bʉ. \v 2 Nɛ ma guepʉ da dät ra pa ngue ząi dim pɛti ma mijudíohe, 'bʉ xʉ hyøh yʉ t'ʉngu, im bɛ̨ni 'bɛ'a bi 'yørpa Oją ʉ mam bombøtahe 'bʉ min 'yo bʉ ja ra ʉhäi. \v 3 Nu yʉ́n 'yohʉ a ra Jesús bi 'yɛ̨mbi: \p ―Nde'bʉ gui pøngua ní mba bʉ ja ra xɛqui Judea, ba nu a bʉ i tɛn'ni i nangue'a guí øt'e. \v 4 Nguetho njo'o to da 'yąh rá 'bɛfi 'bʉ in nde da t'ɛ̨spi. Nu'bʉ majuąni guí øt' yʉn t'øt'e nuįxte bá ut yʉ ją'i, nɛ gätho ra ximhäi da bą'a i, bi t'ɛ̨mp'a ra Jesús. \p \v 5 Ngubʉ bi xih yʉ́n 'yohʉ nguetho him mi ɛ̨c'yɛi ʉ. \v 6 Nu a ra Jesús bi 'yɛ̨mp'ʉ bʉya: \p ―Hinga na søn ra ora bi ts'ängä ga mbagä bʉ, pɛ nu'ahʉ hønt'a go 'bɛ'a má ora da zä gui mbähä bʉ. \v 7 Nu'ʉ 'bʉcua ja ra ximhäi hin di ʉc'ahʉ nguetho 'da i gu guí øthʉ ʉ, pɛ go di ʉgä ʉ nguetho dím mangä gue hingui ho øt'ʉ. \v 8 Ní mbäsɛhʉ 'bʉ guín ndehʉ, nugä hin ga mba ya nguetho hinga na søn ra ora ga mba bʉ, bi 'yɛ̨na. \p \v 9 Nu'bʉ mí gua'a bi man bʉya bim 'bʉt pʉ mi'da yʉ pa bʉ ra xɛqui Galilea. \s1 Bin xänbate ra Jesús bʉ ja ra dąmpɛti \p \v 10 Nu'bʉ mí mba bʉ Jerusalén ʉ yʉ́n 'yohʉ, m'bɛjua bi mba bʉ ra Jesús. Mbɛ bin 'yąntho nguetho bi nde him 'bexque da hnu. \v 11 Nɛ nu ma ngʉrpihe dyʉ judíohe i 'bʉpʉ, bi hyon'a ra Jesús bʉ ja ram pɛti. Nɛ bin 'yɛ̨m zɛhɛ ʉ: \p ―Hapʉ i 'bʉi 'bʉ, bin 'yɛ̨mp'ʉ. \p \v 12 Nɛ xʉn ngu yʉ ją'i bin yąnjo'dre nangue'a ra Jesús, nu'ʉ 'da im ma ngue xʉn ho a, nɛ nu'ʉ 'da i ɛ̨na: “Häte a.” \p \v 13 Pɛ xinga n'da bin yą ts'ɛdi nangue'a ra Jesús nguetho i su ma ngʉrpihe 'bʉpʉ. \p \v 14 Nu'bʉ mí tho'i ts'ʉ yʉ pa, ya bi zo i nde yʉm pɛti i t'ørpʉ, ja bi mba bʉ ja ra dąniją ra Jesús bʉya nɛ bin xänbate bʉ. \v 15 Nɛ nu ma ngʉrpihe bʉ ja ra niją bi hyonya thoho nɛ bi 'yɛ̨n'ʉ: \p ―Hague nja i sä da ma xʉn ho rám hman Oją na ran 'yohʉ, nɛ him bi zʉ'a man xädihʉ, bin 'yɛ̨m zɛhɛ ʉ. \p \v 16 Bi dą a ra Jesús: \p ―Nu'a man xädigä him mam hmansɛgä a pɛgue rám hman a to bá pɛngä. \v 17 Nu'bʉ 'bʉ a n'da gue nde da 'yøt' rá pähä Oją, da bą 'bʉ rán xädi Oją, o gue da bą 'bʉ mam hmansɛgä. \v 18 Nu'bʉ 'bʉ a n'da im ma 'bɛ'a mbɛ̨nsɛ, i honi da hnumansusɛ. Pɛ nu'bʉ 'bʉ a n'da i honi da t'ɛ̨spa rá hmu, im ma majuąni a nɛ hingui häte a. \p \v 19 Nɛ xø bi 'yɛ̨na: \p ―Bi 'dajʉ yʉn t'ɛ̨di ra Moisés, pɛ xínga n'da ahʉ guí øthʉ nguetho bi ma njon din hote, nɛ guín nde gui hyojʉ, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús. \p \v 20 Nɛ bi dą'ʉ yʉ ją'i thoho: \p ―Masque bi bɛ̨n'na ra zįthu a gám ma, njo'o to in nde da hyo i, bi 'yɛ̨n'ʉ. \p \v 21 Nu ra Jesús bi dąt'ʉ: \p ―Nugä dá øt'a n'da ra 'bɛfi 'bʉ ra pa ran ts'äya, nɛ gätho ahʉ gá hyonya thohohʉ. \v 22-23 Pɛ nɛ'ahʉ, nu'bʉ din tįn i yoho yʉn t'ɛ̨di bi man ra Moisés, nu'a n'da bi ma gue gui hyɛcpahʉ yʉ́ ją'i yʉ 'uɛre, nɛ nu man'da bʉya ra pa ran ts'äya, guí huanhdʉ nda'a guí øthʉ, gue guí hɛcpahʉ yʉ́ ją'i yʉ 'uɛre. Nguetho hin guín nde gui fɛstahʉ a rán t'ɛ̨di ra Moisés. Nɛ hinga hønt'a ra Moisés bi ma da thɛcpa yʉ́ ją'i yʉ 'uɛre, pɛ nɛ'ʉ mam bombøtahʉ bi ma. Nɛ ngutho dá øt' 'bʉ má hoc'a n'da ra hyɛ̨nni 'bʉ ra pa ran ts'äya. Hanja gní sʉjʉ nɛ gue'a n'youi bʉ rán t'ɛ̨di ra Moisés dá øt'ä. \v 24 Pɛ damin 'yomfɛ̨nihʉ xʉn ho 'bʉ guí ɛ̨na gui juąnbahʉ n'da ra ją'i. Jatho 'bɛ gui pąhmbʉ 'bɛ'a nam bøn'a i øt'a n'da, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús. \s1 Bin 'yän'dʉ 'bʉ gue'a ra Cristo \p \v 25 Nɛ nu'ʉ 'da yʉ mɛngu bʉ Jerusalén bin 'yɛ̨mp'ʉ: \p ―Ha hinga guehna ran 'yohʉ im ma ma ngʉrpihʉ da hyo. \v 26 Pɛ hague in ja, in xänbate ua bim pɛti gätho yʉ ją'i nɛ nte i xih ya. Uague bi bɛ̨n'ʉ ma ngʉrpihʉ gue majuąni ra Cristo na ra Jesús, gue bi huand Oją dim Hmu ua. \v 27 Pɛ nuna ran 'yohʉ, dí pąhmbʉ hapʉ bá nɛxna, pɛ nu'bʉ bá ɛ̨ a majuąni ra Cristo, njo'o to da bądi hapʉ dí nɛx'a, bin 'yɛ̨m zɛhɛ ʉ. \p \v 28 Nu'bʉ mín xänbate ra Jesús bʉ ja ra dąniją, nts'ɛdi bi 'yɛ̨na: \p ―Guím bɛ̨mhbʉ guí pąjʉ nɛ guím bɛ̨mhbʉ guí pąhmbʉ hapʉ bá nɛxä. Pɛ hin bá ɛ̨cä nanguesɛgä, pɛgue bá pɛngä a majuąni i ja rá ts'ɛdi. Nu'ehʉ hin guí pąhmbʉ a. \v 29 Nugä dí pącä a nguetho bá nɛxä bʉ i 'bʉ a, nɛ gue'a bá pɛngä a, bi 'yɛ̨na. \p \v 30 Nɛ 'bexque nde da bɛnt pʉya, pɛ njom bi zä bi bɛnt'i nguetho hin ní zøn ra ora da bɛnt'i. \v 31 Nɛ xʉn ngu yʉ ją'i bi 'yɛ̨c'yɛi gue majuąni ra Cristo a. Nɛ bi 'yɛ̨n'ʉ: \p ―Guehma majuąni ra Cristo na ra Jesús gue mí hma ba ɛ̨hɛ, nguetho njon da zä da 'yøt' yʉn t'øt'e man'da nuįxte, bi 'yɛ̨n'ʉ. \s1 Bi 'bɛnh yʉ asmayo da bɛnt'a ra Jesús \p \v 32 Nu'bʉ mí 'yøh yʉ fariseo nɛ yʉ dąmbäją 'bɛ'a bi man yʉ ją'i nangue'a ra Jesús, bi xi ʉ 'da yʉ asmayo bʉya da bɛnt'a ra Jesús ngue da got'i. \v 33 Nu'a ra Jesús 'bʉ mí thoqui bin xänbate, bi 'yɛ̨na: \p ―Mi ts'ʉtho dí 'bʉhmbʉ ua nguetho ga mba bʉ bí 'bʉ a bá pɛngä. \v 34 Nɛ nu'ahʉ bʉya gui hyonjʉ pɛ hin da zä gui tįnjʉ, nɛ hin da zä gui sømhbʉ bʉ hapʉ dam 'bʉcä, bi 'yɛ̨na. \p \v 35 Nɛ bin 'yɛ̨mzɛhɛ ma ngʉrpihe: \p ―Hapʉ da mba gue hin da zä ga tįmhbʉ. Ha da mba bʉ n'danni 'bʉ ʉ ma mijudíohʉ, nɛ da xänba ʉ, nɛ'ʉ n'dan'yo yʉ ją'i gue yʉ griego. \v 36 'Bɛ'a ním bøn'a man'a: “Gui hyonjʉ nɛ hin gui tįnjʉ, nɛ hin da zä gui sømhbʉ hapʉ ga mba,” ɛ̨njʉ, bin 'yɛ̨mzɛhɛ ʉ. \s1 Tengu n'da ra dąthe da nɛxpʉ ní mbʉi n'da \p \v 37 Nu rán zɛgui ra pa nangue yʉm pɛti mí øt'ʉ, gue'a ra pa ɛ̨mb yʉ ją'i man'da xʉn ndʉxqui a. Nɛ 'bäpʉ ra Jesús nɛ nts'ɛdi im man'a: \p ―Nu'a to'o di 'bɛ a man'da mahyoni thoho rá mbʉi, tengu'bʉ i tuthe, ba ɛ̨hɛ ga un'na mahyoni thoho, tengu'bʉ da zi ra dehe. \v 38 Nɛ nu'a to'o da zi ra dehe dím mangä, din ja tengu n'da ra dąthe da nɛxpʉ rá mbʉi gue di un mahøn'a ra 'da'yote, tengu xí man rá t'ohni Oją, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús. \p \v 39 Nɛ gue'a bi ma nangue rá Hogandąhi Oją da hyąni to'o gätho da 'yɛ̨c'yɛi. Pɛ hin ní zøh rá Hogandąhi Oją 'bʉ mím ma nguetho hin ní ndex mahɛ̨ts'i ra Jesús gue tpa pɛngahʉ a. \s1 'Dahma 'dan'yo bi bɛ̨n yʉ ją'i \p \v 40 Nu'bʉ mí 'yøh yʉ ją'i 'bɛ'a bi man ra Jesús, bi 'yɛ̨n i 'da: \p ―Masque majuąni rá pøngahyą Oją mí hma ba ɛ̨hɛ. \p \v 41 Nɛ nu mi'da bi 'yɛ̨na: \p ―Nu'a, ra Cristo gue rá Thahni Oją a. \p Pɛ nu mi'da bi 'yɛ̨na: \p ―Pɛ ha dí 'yɛ̨pʉ Galilea ra Cristo. \v 42 Nguetho bi man rá t'ohni Oją, gue ra Cristo ba ɛ̨hɛ nangue rá 'yʉ ra David, nɛ di nɛqui bʉ ra hnini Belén guepʉ mí 'bʉh ra David, ɛ̨n'ʉ. \p \v 43 'Bex bin hec yʉ ją'i nangue'a bi man'ʉ, nɛ 'dahma 'dan'yo 'bɛ'a mím bɛ̨ni ngue to'o a ra Jesús. \v 44 Nɛ 'da ʉ nde da bɛnt'i ngue da got'i, pɛ xínga n'da bi zä bi bɛnt'i. \s1 Him bi 'yɛ̨c'yɛi yʉ ngʉrpi \p \v 45 Nu'bʉ mbenc'ʉ yʉ asmayo bʉ 'bʉ ʉ yʉ dąmbäją nɛ yʉ fariseo, nu'ʉ bi 'yänni: \p ―Hanja hin guá sihʉ a dá xi ahʉ, bi 'yɛ̨n'ʉ. \p \v 46 Nɛ nu yʉ asmayo bʉya bi dądi: \p ―Pɛ him mí 'bʉ a n'da im ma tengu man'a ra Jesús, bi 'yɛ̨n'ʉ. \p \v 47 Nɛ bi dą ʉ yʉ fariseo bʉya: \p ―Ha nɛ ahʉ bi hyä ahʉ. \v 48 Pɛ xínga n'dagähe dyʉ fariseohe dí ɛ̨c'yɛihe a, xínga gue'ʉ mi'da ma mingʉrpihe. \v 49 Pɛ nu ʉ yʉ ją'i thoho gue hingui pąh yʉn t'ɛ̨di, hønt'ʉ i ɛ̨c'yɛi a ran 'yohʉ ʉ, pɛ da nu ran ʉnbi maząi ʉ, bi 'yɛ̨n ʉ. \p \v 50 Nɛ nubʉya nu ra Nicodemo, gue'a xí zøm bʉ 'bʉh ra Jesús 'bʉ n'da ra xui, bi 'yɛ̨mp'ʉ yʉ́ mifariseohʉ: \p \v 51 ―Nu'a man t'ɛ̨dihʉ, hingui sä ga juąnbahʉ n'da ra ją'i 'bʉ hin dá øhmbʉ 'bɛ'a da mansɛ, nɛ'bʉ hin dí pąhmbʉ majuąni 'bɛ'a i øt'e, bi 'yɛ̨na. \p \v 52 Nɛ bi dą ʉ, bi 'yɛ̨mbi: \p ―Nu'i tengu'bʉ nɛ'i guí 'yɛ̨pʉ Galilea, nguetho nɛ'i guím ma tengu im man yʉ 'yąmbʉi. Pɛ dami hyomhbʉ ja rá søcuą Oją gue'bʉ di nɛqui bʉ Galilea n'da rá pøngahyą Oją. \p \v 53 Nɛ n'da ngu n'da bi mba yʉ́ ngu bʉya. \c 8 \s1 Ra xisu ra 'yomt'ɛ̨ni \p \v 1 Pɛ nu ra Jesús bi mba bʉ ja ra nyuni Olivos. \v 2 Nɛ nu'bʉ t'ʉxudi tho bi mbeng bʉ ja ra dąniją mahøn'a nɛ bi hyupʉ. Nɛ gätho nan ngu yʉ ją'i bá ɛ̨hɛ nangue'a nɛ bi xänba ʉ. \v 3 Ya xí yą bʉ ra Jesús 'bʉ mí zøm bʉ yʉ fariseo nɛ yʉ xänbate niją, bi zispa n'da ra xisu gue bi nu 'bʉ mín yąui n'da ran 'yohʉ hing rá ndø. Nɛ bi mbä'minde bʉ 'bʉh yʉ ją'i. \v 4 Bi 'yɛ̨mp'a ra Jesús: \p ―Xänbate, nuna ra xisu dá tįmhbe bʉ i øt' ran 'yomt'ɛ̨ni. \v 5 Nɛ nu ran t'ɛ̨di bi xijʉ ra Moisés, tengu na bi 'yøt' ra xisu ya, nɛ i jatho da mba ma bat'ado gue da du. Xi'e, 'bɛ go guí xije ya, bi 'yɛ̨n'ʉ yʉ fariseo nɛ yʉ xänbate niją. \p \v 6 Pɛ guehna bi man ʉ nguetho i sätho ra Jesús, i honi 'bɛpʉ dí yąpi. Nɛ 'bex bi mbom thoho a ra Jesús nɛ bi 'yo't' rá saha bʉ häi tengu'bʉ hin xtá 'yø'a bi man'ʉ. \v 7 Pɛ man'da bi thoqui bi 'yänni, nu ra Jesús bim 'bäh pʉya nɛ bi 'yɛ̨mp'ʉ: \p ―Nu'bʉ 'bʉ a n'da ahʉ hin'yʉ ni ts'oquihʉ, gue'a di dʉ'mi da 'yɛmba ra do ra xisu a. \p \v 8 Nɛ bi mbo'mi mahøn'a bʉ häi nɛ bi 'yo't' rá saha bʉ ja ra häi. \v 9 Nɛ nu'bʉ mí 'yø'ʉ 'bɛ'a bi man ra Jesús, bi dʉ'mi 'dahmi 'datho bi mba, m'bɛt'o bi mba a man'da xín dąc'yɛi asta gue'bʉ go mín the ʉ yʉ yąpate, nguetho bi bąsɛ mbo yʉ́ mbʉi i ja yʉ́ ts'oqui. Nɛ hønt'a ra Jesús bi gohmbʉ bʉ ʉ mí xänbi, nɛ'a ra xisu. \v 10 Nɛ nu'bʉ mím 'bä'a ra Jesús nɛ bi nu njo'o bʉ yʉ yąpate, pɛ hønt'a ra xisu bi gopʉ, bi 'yɛ̨mbi: \p ―Grá xisu, hapʉ bi mba ʉ bi yąp'i i. Ha njo'o ua ʉ in nde xtí 'da'a rá muui ni ts'oqui. \p \v 11 Nɛ bi dą'a ra xisu: \p ―Grá Hmu, xínga n'da. \p Nɛ nu ra Jesús bi 'yɛ̨mbi: \p ―Nɛcä, xínga guecä ga 'da'a rá muui ni ts'oqui. Ní mba ya, pɛ hin gui 'yøt' mi'da yʉ ts'oqui. \s1 Rá nyot'i yʉ́ mbʉi yʉ ją'i \p \v 12 Nu ra Jesús bi thoqui bi xänba yʉ ją'i mahøn'a, bi 'yɛ̨na: \p ―Nugä, drá nyot'i yʉ́ mbʉi yʉ ją'i 'bʉcua ja ra ximhäi. Nu'a to'o da dɛngui him man 'yo bʉ ja ra 'bɛxui, pɛ din ja ran nɛqui yʉ́ mbʉi gue ra 'da'yote maząi, bi 'yɛ̨mp'ʉ. \p \v 13 Janangue'a nu'bʉ mi dą ʉ 'da yʉ fariseo mi 'bʉpʉ, bi 'yɛ̨mbi: \p ―Pɛ nu'i guím mansɛ 'bɛ'a guí øzɛhɛ, janangue'a säti thoho a guím ma, sä bi 'yɛ̨n'ʉ. \p \v 14 Nu'a ra Jesús bʉya bi dąt'ʉ nɛ bi 'yɛ̨mp'ʉ: \p ―Madague'bʉ dím mansɛ nanguesɛgä, pɛ di muui a, nguetho dí pącä hapʉ bá nɛxä nɛ hapʉ ná mbagä. Pɛ nu ahʉ hin guí pąhmbʉ hapʉ bá nɛxä o hapʉ ná mbagä. \v 15 Nu'ehʉ sä gadí juąnbahʉ n'da 'bʉ hin guí pąhmbʉ xʉn ho 'bɛ'a øt'a n'da. Pɛ nugä madague'bʉ dí pądi 'bɛ'a øt'a n'da, pɛ njon dadí juąnbä ya. \v 16 Pɛ nu'bʉ dím mangä 'bɛ'a øt'a n'da, majuąni dím ma, nguetho hin dí 'dasɛ pɛ n'dat'a dím mam'be ma Ta gue bá pɛngä ua. \v 17 Nt'o't'i bʉ ja yʉn t'ɛ̨di ząi guidín xähmbʉ, gue nu'bʉ yoho yʉn 'yohʉ 'da'angu da ma 'bʉ xʉn juąnni, mfądi gue ya majuąni a bʉya. \v 18 Nugä dí xi ahʉ to'ogä, n'dahma gui pąjʉ, nɛ'a ma Ta bá pɛngä di jaqui da fąqui, bi 'yɛ̨na. \p \v 19 'Bex bi 'yɛ̨n'ʉ: \p ―Hapʉ 'bʉh ni ta, bi 'yɛ̨mbi. \p Nɛ nu ra Jesús bi dąt'ʉ: \p ―Hin guí pąjʉ, xínga gue'a ma Ta guí pąhmbʉ. Nu'bʉ xquí pąjʉ, nɛ'a ma Ta xquí pąhmbʉ 'bʉ, bi 'yɛ̨na. \p \v 20 Nɛ guehna bi man ra Jesús 'bʉ mín xänbate bʉ ja ra dąniją guepʉ i pa m'bɛ'ts'i ra mbɛti. Nɛ njom bi bɛnt'i gue xtan got'i nguetho hin ní zøn ra ora dim fɛnt'i. \s1 Him bi zä bi mbähä ra Jesús \p \v 21 Nu ra Jesús bi thoqui bi xih mahøn'a ʉ: \p ―Nugä ga mbagä, nɛ m'bɛjua gui hyonjʉ, nɛ gui tuhʉ 'bʉ hin nín hotho ni ts'oquihʉ. Nubʉ hapʉ ga mbagä hin da zä gui mbähä bʉ, bi 'yɛ̨na. \p \v 22 Nɛ bi 'yɛ̨n ʉ ma ngʉrpihe: \p ―Ha din hyosɛ nanguesɛ nguetho bi ma: “Nubʉ ga mbagä, hin da zä gui mbähä bʉ,” bi 'yɛ̨njʉ, bi 'yɛ̨n'ʉ. \p \v 23 Nɛ nu'a ra Jesús bi 'yɛ̨mp'ʉ: \p ―Nu'ahʉ i ja ahʉ rán 'yomfɛ̨ni ra ximhäi nguetho gyʉ mɛnguhʉ ua ja ra ximhäi. Pɛ nugä 'da'angu dím bɛ̨m'be Oją, nguetho hin dra mɛngugä ua ja ra ximhäi. \v 24 Janangue'a dí xi ahʉ, nu'bʉ hin gui 'yɛ̨c'yɛihʉ 'bɛ'a dím mansɛ gue to'ogä, gui tuhʉ nɛ njąm'bʉ din hoh ni ts'oquihʉ, bi 'yɛ̨na. \p \v 25 Nɛ bi 'yän'ndʉ bʉya: \p ―To'o i, bi 'yɛ̨n'ʉ. \p Nu'a ra Jesús bʉya bi 'yɛ̨mp'ʉ: \p ―Ya xtá xi ahʉ to'ogä nɛ guexta thohogä. \v 26 I ja man'da xʉn ngu ga xi ahʉ 'bɛpʉ nín ja ni ts'oquihʉ. Pɛ majuąni a dím ma nguetho majuąni a bá pɛngä. Nɛ nu'ʉ yʉm hma di bɛ̨ngä a, gue'ʉ dím mangä ua ja ra ximhäi ʉ, bi 'yɛ̨na. \p \v 27 Pɛ nu'ʉ ma ngʉrpihe 'bʉ mí xi ʉ, him bi bą ʉ gue'a bi ma ra Jesús gue Oją bá pɛnhua. \v 28 Janangue'a xø bi 'yɛ̨n'a ra Jesús: \p ―Nu'bʉ gá cuarcahʉ bʉ magąts'i, guecä dán ją'igä ua ja ra ximhäi, m'bɛjua bʉya ja gui pąhmbʉ to'ogä. Nɛ ja gui pąhmbʉ bʉya nte dím mansɛ, pɛ gätho xtá ma bi xänga ma Ta. \v 29 Nu a ma Ta gue bá pɛngä ua, n'dat'a dím bɛ̨m'be, nɛ njąm'bʉ i sogä a nguetho ząi gätho dí øt'ä a in numanho, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús. \p \v 30 Nu'bʉ mí man na, xʉn ngu ʉ mi'da bi 'yɛ̨c'yɛi mahøn'a. \s1 Yʉ́ 'yɛ̨hɛ a ra ts'oqui \p \v 31 Nɛ nu ra Jesús bi 'yɛ̨mp'ʉ 'da ma mijudíohe ngue ɛ̨na bi 'yɛ̨c'yɛi a: \p ―Nu'bʉ gui thoqui gui tɛnhdʉ mam hmangä, majuąni ma 'yɛ̨c'yɛi ahʉ 'bʉ. \v 32 Nɛ da zä gui pąhmbʉ 'bɛ'a nam bøn'ʉ yʉm hma majuąni, nɛ gue'a dí yąn ahʉ gue da zin ahʉ Oją, bi 'yɛ̨na. \p \v 33 Nɛ bi dą ʉ: \p ―Pɛ nugähe, dyʉm bom'bɛtoje ra Abraham janangue'a ya yʉ́ t'ʉhnigähe Oją. Nɛ njąm'bʉ midí mandagähe man'da ra hmu. Hanja gní xije da mba nhyąnigähe gue da zinje Oją, bi 'yɛ̨n'ʉ. \p \v 34 Nɛ nu'a ra Jesús bi 'yɛ̨mp'ʉ: \p ―Majuąni dí xi ahʉ, nu'a to'o øt' ra ts'oqui, rá hmu ra ts'oqui a. \v 35 Nɛhna man'da guim bɛ̨mhbʉ, hin gui sä gui comhbʉ ran ho ra Abraham, pɛ tengu'bʉ yʉ́ 'yɛ̨hɛ thoho ahʉ a. Pɛ hønt'ʉ njuąntho yʉ́ t'ʉhni da gomhbʉ ran ho maząi. \v 36 Nugä njuąntho rá Ts'ʉnt'ʉ Ojągä. Nɛ nu'bʉ guecä ga jʉc'ahʉ bʉ ja yʉ ts'oqui, majuąni da zin ahʉ ma Ta nɛ yʉ́ t'ʉhni ahʉ a 'bʉ. \v 37 Nɛ madague'bʉ bi xąnt'ahʉ ra Abraham, tengugä, pɛ guín nde gui hyojʉ, nguetho hin hapʉ da zä da yʉt' mam hma bʉ ja ni mbʉihʉ. \v 38 Hønt'a bi 'yurcä ma Ta dím mangä. Ngutho ahʉ, hønt'a bi 'yut'a ni tahʉ guí øthʉ, bi 'yɛ̨mp'ʉ. \p \v 39 Nɛ bi dą ʉ ma mijudíohe mí 'bäpʉ: \p ―Ra Abraham ma tahe. \p Nɛ nu ra Jesús xø bi 'yɛ̨mp'ʉ: \p ―Nu'bʉ majuąni yʉ́ t'ʉhni ahʉ ra Abraham xquí comhbʉ ran 'yomfɛ̨ni ra Abraham 'bʉ. \v 40 Pɛ nuya guín nde gui hyojʉ, guecä dí xi ahʉ a majuąni gue'a bi xänga ma Ta. Pɛ hinga ngubʉ bi 'yøt' ra Abraham tengu guín nde gui 'yørcahʉ. \v 41 Janangue'a dí xi ahʉ, guí øthʉ rá 'bɛfi man'da ni tahʉ, bi 'yɛ̨na. \p Nɛ 'bex bi 'yɛ̨n'ʉ: \p ―Hin dyʉ 'bɛtat'ʉhni gähe, pɛgue n'datho ma tahe 'bʉi, Oją a, bi t'ɛ̨mp'a ra Jesús. \p \v 42 Nu'a ra Jesús bi dąt'ʉ: \p ―Nu'bʉ da gue'a Oją ni tahʉ, xquí numanhojʉ 'bʉ, nguetho bá ɛ̨cä bʉ bí 'bʉ Oją. Nɛ hin bá ɛ̨cä nangue ma ts'ɛdi zɛhɛ pɛ gue'a Oją bá pɛngä ua. \v 43 Hanja hingui sä gui pąhmbʉ 'bɛ'a dím mangä. Nguetho hin guín nde gui pąhmbʉ a. \v 44 Nguetho ra zįthu ni tahʉ, nɛ guí honi gui 'yøthʉ rá pähä a. Nɛ nu'a, rá mbʉdi thoho bi dʉ'mi bin hote, nɛ guet'ʉ yʉ pa i ja bʉ ya i øthoho. Nɛ nu'a, him bin ząmmi a majuąni nguetho him bi numanho a. Nɛ hønt yʉ fɛhni man'a nguetho rám 'bäi a. Nɛ in ta nangue gätho yʉ fɛhni. \v 45 Pɛ nugä dím ma majuąni, janangue'a hin guí ɛ̨c'yɛigahʉ. \v 46 To'o ahʉ da ma majuąni dí øt' ran ts'o o gue dím man ra fɛhni. Pɛ nu'bʉ gätho majuąni a dí xi ahʉ, hanja hingui sä gui 'yɛ̨c'yɛihʉ. \v 47 Nu'a to'o bim 'bʉi nangue Oją, i ømanho rám hman Oją a, pɛ nu'ahʉ hin guí ømanho rám hman a nguetho hin gám 'bʉhmbʉ nangue Oją, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús. \s1 Ya xmí 'bʉh ra Cristo 'bʉ hin ním 'bʉh ra Abraham \p \v 48 'Bex bi dą'ʉ ma mijudíohe bʉya: \p ―Ha him majuąni dím mamhbe, gue nu'i grá mɛngu bʉ Samaria, gue him majuąni grá mbom'bɛto ra Abraham. Nɛ guí 'bʉhmi n'da ra zįthu, sä bi 'yɛ̨n'ʉ. \p \v 49 Nu ra Jesús bi dąt'ʉ: \p ―Nugä hin dí 'bʉ'be n'da ra zįthu pɛ dí numansu ma Ta. Nu'ahʉ hin guí numansujʉ. \v 50 Nɛ hin dí honi gue da hnumansugui pɛ i 'bʉ a n'da gue i honi da hnumansugui, nɛ di ʉnbi to'o hingui numansugui. \v 51 Majuąni dí xi ahʉ, nu'a to'o da 'yɛ̨c'yɛi a dím mangä hin da nu ran dąte a, bi 'yɛ̨na. \p \v 52 'Bex bi dą'ʉ ma mijudíohe: \p ―Nuya dí pąhmbe go gue'e guí 'bʉhmi a ra zįthu, nguetho bi du ra Abraham nɛ gätho yʉ́ pøngahyą Oją, pɛ sä guí ɛ̨na, hin da du to'o da 'yɛ̨c'yɛi i. \v 53 Ha guí ɛ̨na man'da guín nuįxte xinda gue'a ma tahe ra Abraham nɛ ʉ yʉ pøngahyą, nɛ maya'bʉ xʉn du ʉ. To'o guí ɛ̨na gue gue'e 'bʉ, bi 'yɛ̨n'ʉ. \p \v 54 Nu'a ra Jesús bi dąt'ʉ: \p ―Nu'bʉ xcá honi dan nuįxte zɛhɛgä, säti thoho 'bʉ. Pɛ nangue a rá ts'ɛdi ma Ta, gue'a nán nuįxtegä a, gue'a guí ɛ̨mfʉ ni Ojąhʉ. \v 55 Pɛ njąm'bʉ gá pąhmbʉ a. Pɛ nugä dí pącä a, nɛ nu'bʉ xcá mangä hin dí pącä a, xcám fɛhnigä 'bʉ, tengu ahʉ. Pɛ majuąni dí pącä a nɛ dí øt'a im man a. \v 56 Nu a ra Abraham, ząi guí ɛ̨mfʉ ni tahʉ, pɛ bin johya 'bʉ mi bądi da zøn ra pa ba ɛ̨cä ua. Nɛ bi t'uti gue ga søcä ua, nɛ bin johya 'bʉ mi nugui, bi 'yɛ̨na. \p \v 57 Nɛ sä 'bex bi 'yɛ̨mp'ʉ ma mijudíohe: \p ―Hin guí pɛ'ts'i yote ma 'dɛt'a njɛya nɛ guí ɛ̨na gá nu ra Abraham, bi 'yɛ̨n'ʉ. \p \v 58 Nɛ nu ra Jesús bi 'yɛ̨mp'ʉ: \p ―Majuąni dí xi ahʉ, nu'bʉ hin ním 'bʉh ra Abraham, xmí 'bʉcä, nguetho ząi dí 'bʉi, bi 'yɛ̨mp'ʉ. \p \v 59 'Bex bi gʉx yʉ do ʉ, ɛ̨na di bat'i, pɛ nu ra Jesús 'bex bi yʉt'i nde bʉ 'bʉh yʉ ją'i, bin 'yąni nɛ bi bøm bʉ ja ra dąniją bʉya. \c 9 \s1 Ra xädä 'bʉ mim 'bʉi bi yąni \p \v 1 Nu'bʉ má mbähmbe bʉ 'yu ra Jesús, dá nuhe n'da ran 'yohʉ, ra xädä gue'bʉ go mim 'bʉi. \v 2 Nɛ nugähe dyʉ xädihe dá änhde: \p ―Xänbate i, to'o bi 'yøt' ra ts'oqui, ha gue'a rá ta o gue rá mbe, uague rá ts'oqui zɛhɛ gue bin xädä, dí ɛ̨mfe. \p \v 3 Nu'a ra Jesús bi 'yɛ̨ngähe: \p ―Xínga guehna ran 'yohʉ nɛ xinga gue'a rá ta nɛ xínga gue'a rá mbe, pɛ hønt'a ran t'øt'e nuįxte da 'yørpa Oją gue da nu yʉ ją'i. \v 4 Nujʉ i jatho ga humbi ga ørpahʉ rá 'bɛfi Oją ya tengu'bʉ ma patho ya, nguetho da zøn ra pa ga tuhʉ, nɛ hin man da zä ga øthʉ ra 'bɛfi ua ja ra ximhäi bʉya. \v 5 Nu'bʉ dí 'bʉcua ja ra ximhäi dí xänba yʉ ją'i, tengu'bʉ dí xocpa yʉ́ dä da nu ran nɛqui, bi 'yɛ̨nje. \p \v 6 Nu'bʉ mí jua'a bi ma, bi zoh rá jįni bʉ häi, nɛ í 'yøt' ra bøhäi rá jįni nɛ gue'a í gospa rá dä ra xädä a bʉya. \v 7 Nɛ bi 'yɛ̨mp'a ra xädä: \p ―Ní mba bán xʉdä nʉ ja ra mbothe Siloé. \p Bi mba nɛ bán xʉdä. Nɛ nu'bʉ mam bá pengui in nu ran nɛqui bʉya. \v 8 Nɛ nu'ʉ din tøt'am'bʉihʉ nɛ'ʉ mi'da yʉ ją'i gue ząi mín nu 'bʉ mín xädä, nu'bʉ mín nu ʉ, bin 'yɛ̨mp'ʉ: \p ―Ha hinga guehnʉ ra xädä nʉ mí hąxta'a 'bɛ'a mí si. \p \v 9 'Da'ʉ bi ma: \p ―Guehnʉ. \p Nɛ nu'ʉ mi'da bi 'yɛ̨na: \p ―Ɛ̨na ngunʉ a pɛ hinga guehnʉ. \p Pɛ nu ra xädä bi dądi: \p ―Guecä, bi 'yɛ̨n'a. \p \v 10 Nɛ bi 'yän'dʉ bʉya: \p ―Hague nja bi xoh ni dä. \p \v 11 Nɛ nu ra xädä bi dądi: \p ―Nu'a ran 'yohʉ rá thuhu ra Jesús bi 'yøt' ra bøhäi nɛ bi gosca ma dä. Nɛ bi 'yɛ̨ngä: “Ní mba bʉ ja ra mbothe Siloé nɛ guan xʉdä bʉ,” bi 'yɛ̨ngä a. Nɛ dá mba dán xʉdä, nɛ bi zä dá nu ran nɛqui ma dä bʉya, bi 'yɛ̨na. \p \v 12 Nɛ bi t'ɛ̨mp'a: \p ―Hapʉ i 'bʉ a. \p Nɛ bi dąh pʉya: \p ―Hin dí pądi, bi 'yɛ̨ntho. \s1 Bi t'ørpa ran t'änni a mí xädä \p \v 13 Nɛ bi zix bʉ 'bʉh yʉ fariseo bʉya. \v 14 Nu'a ra pa bi 'yøt' ra bøhäi ra Jesús nɛ bi xocpa rá dä ra xädä, ra pa ran ts'äya a. \v 15 Nu yʉ fariseo bi 'yänni mahøn'a: \p ―Hague nja bi nu ran nɛqui ni dä. \p Nɛ bi 'yɛ̨mp'ʉ: \p ―Bi gosca ra bøhäi ma dä, nɛ bán xʉdä, nɛ nuya dín nu ran nɛqui, bi 'yɛ̨na. \p \v 16 Janangue'a bi 'yɛ̨n'ʉ 'da yʉ fariseo: \p ―Nu'a ran 'yohʉ guím ma, hingui numansu Oją nguetho hingui numansu ra pa ran ts'äya, sä bi 'yɛ̨n'ʉ. \p Pɛ nu'ʉ mi'da ʉ bi 'yɛ̨na: \p ―Pɛ nu'bʉ ra ts'om'bäi hin xtán zä da 'yøt' yʉn t'øt'e nuįxte gue i øt'a. \p 'Bex bin hec'ʉ bʉya. \v 17 Nɛ bi t'än'na ra xädä: \p ―'Bɛ'a guím ma nangue'a bi xoc'a ni dä. \p Nɛ bi 'yɛ̨na: \p ―Nu'a, n'da rá pøngahyą Oją a, bi 'yɛ̨na, nɛ bi bøm bʉya. \p \v 18 Pɛ nu'ʉ him bi 'yɛ̨c'yɛi gue gue'a mí xädä, jague'bʉ mí zonpa a rá ta nɛ rá mbe. \v 19 Nɛ bi 'yän'dʉ: \p ―Ha gue'a ni ts'ʉnt'ʉui gue mí xädä a. Hague nja in nu ran nɛqui ya, bi 'yɛ̨n'ʉ. \p \v 20 Bi dą'a rá mbe nɛ rá ta: \p ―Dí pą'be gue gue'a ma ts'ʉnt'ʉ'be gue mí xädä 'bʉ mim 'bʉi. \v 21 Pɛ hin dí pą'be hague in ja in nu ran nɛqui ya, hin dí pą'be to'o bi xocpa rá dä. Nu'a xʉn dąn'yohʉ ya, dami 'yänhdʉ, da mansɛ to'o. \p \v 22 Ngubʉ bi man rá ta nɛ rá mbe nguetho i su ma ngʉrpihe dyʉ judíohe. Gue bi zän'na n'da ra nde, gue da hyøn'a thi bʉ ja ra niją ʉ to'o da ma bá pɛnh Oją a ra Jesús, nɛ ma zä hin da hnumanho bʉ ja yʉ́ hnini. \v 23 Janangue'a bi 'yɛ̨ntho rá ta nɛ rá mbe: “Xʉn dąn'yohʉ ya, dami 'yänhdʉ,” bi 'yɛ̨ntho ʉ. \p \v 24 Janangue'a bi zonh mahøn'a ran 'yohʉ mí xädä, nɛ bi 'yɛ̨mp'a: \p ―Pɛ dami ma majuąni gue gue'a Oją bi xoc'a ni dä. Pɛ nu'a ran 'yohʉ gá ma, dí pąhmbe ra ts'om'bäi a, bi 'yɛ̨n'ʉ. \p \v 25 Nɛ nu'a mí xädä bi dądi: \p ―Hin dí pącä 'bʉ ra ts'om'bäi a, o gue hin'na, pɛ hønt'a dí pądi mí xädägä, nɛ dín nu ran nɛqui ya. \p \v 26 Nɛ bi 'yɛ̨mbi mahøn'a: \p ―'Bɛ'a bi 'yøt'a'i 'bʉ mí xoc'a ni dä. \p \v 27 Nɛ bi dą'a: \p ―Nugä ya xtá xi ahʉ nɛ hin gá 'yɛ̨c'yɛihʉ. Ha gui 'yɛ̨c'yɛihʉ 'bʉ ga xi ahʉ mahøn'a. Ha nɛ ahʉ guín nde gui tɛnhdʉ a 'bʉ, bi 'yɛ̨na. \p \v 28 'Bex bin sante thoho ʉ 'bʉ mí 'yɛ̨mp'a: \p ―Nu'i rá xädi i a ra ts'om'bäi. Pɛ nugähe yʉ́ xädigähe a ra Moisés. \v 29 Dí pąhmbe Oją bin yąui ra Moisés, pɛ nu'a ran 'yohʉ guí ɛ̨spi hin dí pąhmbe hapʉ bi nɛx'a rán t'ɛ̨di a, bi 'yɛ̨n'ʉ. \p \v 30 Bi dą'a mín xädä bʉya: \p ―Nugä dadí hyonya thoho nangue'a gá mamhbʉ, gue hin guí pąhmbʉ hapʉ bí 'yɛ̨ a rán t'ɛ̨di, nɛ ya bi xoga ma dą a. \v 31 Nɛ dí pąhmbʉ hin da 'yømanho Oją 'bʉ da 'yäp rá ts'ɛdi n'da ra ts'om'bäi, pɛ nu'bʉ 'bʉ a n'da i thąnde Oją nɛ ørpa rá pähä, i ø Oją 'bʉ i äp rá ts'ɛdi. \v 32 Nɛ gätho yʉ jɛya xʉ thogui njąm'bʉ bim 'bʉ a n'da bi xocpa rá dä n'da mi xädä 'bʉ mím 'bʉi. \v 33 Nu'a ran 'yohʉ dím ma, nu'bʉ hin di fäx Oją a, hin te sä da 'yøt yʉ nuįxte 'bʉ, bi 'yɛ̨n'a mí xädä. \p \v 34 Nɛ bi t'ɛ̨mp' mahøn'a: \p ―Nu'i grá dądits'oqui, janangue'a guí xädä 'bʉ gmím 'bʉi. Ha go gui xängahe, bi 'yɛ̨n ʉ. \p Nɛ bi hyøn a thi gue ma zä hin da numanho ma mijudíohe bʉya. \s1 I xädä yʉ́ mbʉi ʉ 'da \p \v 35 Nu'bʉ mí 'yø'a ra Jesús gue bi thøn'a thi ra xädä, bi dįni nɛ bi 'yänni: \p ―Ha guí ɛ̨c'yɛi rá ts'ʉnt'ʉ Oją, bi 'yɛ̨mbi. \p \v 36 Nɛ bi dąt'a: \p ―Ma Hmu, to'o a guím ma. Dami xiqui ts'ʉ, ga ɛ̨c'yɛi a, bi 'yɛ̨na. \p \v 37 Nɛ nu ra Jesús bi 'yɛ̨mp'a: \p ―Guecä guín nug ya, nɛ dí yąui ya. \p \v 38 Nɛ bi 'yɛ̨mbi: \p ―Ma Hmu i, dí ɛ̨c'yɛi a ya. \p Nɛ bin dąnyahmu bʉ ja rá hmi bʉya. \v 39 Nɛ nu ra Jesús bi 'yɛ̨na: \p ―Janangue'a dám 'bʉcä ua ja ra ximhäi, gue ga japi di nɛqui 'bɛ'a mbɛ̨ni n'da ngu n'da. Nɛ nu'ʉ i xädä da nu ran nɛqui, nɛ nu'ʉ in nu ran nɛqui din xädä, bi 'yɛ̨na. \p \v 40 Nɛ nu'ʉ 'da yʉ fariseo bi 'yøh rám hman a, bi 'yɛ̨n'ʉ: \p ―Ha nɛcähe dí xädähe, bi 'yɛ̨n'ʉ. \p \v 41 Nɛ nu ra Jesús bi 'yɛ̨mp'ʉ: \p ―Nu'bʉ xquí pąhmbʉ gue guí xädähʉ, xtán zä xtím pun'nahʉ 'bʉ nɛ njon xtá xi ahʉ gue ja ni ts'oquihʉ bʉya. Pɛ guí ɛ̨nsɛhʉ guín nuhʉ ran nɛqui, janangue'a hin dim pun'na ni ts'oquihʉ, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús. \c 10 \s1 Ran t'uti nangue rá mbä't'i yʉ dɛ'yo \p \v 1 ―Majuąni dí xi ahʉ, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús, nu'ʉ hin dí yʉrpʉ ja rá goxthi a rá mbä't'i yʉ dɛ'yo, nɛ dí dons pʉ ja ra mbä't'i, yʉ bɛ̨ ʉ. \v 2 Pɛ nu'ʉ dí yʉrpʉ ja ra goxthi, njuąntho yʉ mbändɛ'yo ʉ. \v 3 Nɛ da xocpa a ra mbängoxthi nɛ da yʉt'ambo ra mbändɛ'yo bʉya. Nɛ nu'ʉ yʉ́ dɛ'yo i ørpa rá nde a rá mbädi nɛ i øt'a i xifi. Nɛ i ndønba yʉ́ thuhu nguetho i pą ʉ yʉ́ mbɛti a. Nɛ i sixpʉ ja yʉ 'bot'ɛi. \v 4 Nɛ nu'bʉ mí gʉc pʉ thi gätho ʉ yʉ́ dɛ'yo, di 'bɛt'o 'bʉ i sits'i, nɛ nu'ʉ yʉ́ dɛ'yo i tɛnni nguetho i pąrpa rá nde 'bʉ im mba't'i. \v 5 Hingui tɛnna n'dan'yo n'da ra ją'i, pɛ i 'dagui, nguetho hingui pąrpa rá nde a n'dan'yo, bi 'yɛ̨na. \p \v 6 Nu'a ran t'uti bi man'a ra Jesús, pɛ hingui pą ʉ 'bɛ'a nam bøn'a bi si ʉ. \s1 Ra Jesús ra hogambändɛ'yo \p \v 7 Janangue'a 'bex bi 'yɛ̨mbi mahøn'a: \p ―Majuąni dí xi ahʉ, nugä drá goxthigä a ra mbä't'i guepʉ i 'bʉh yʉ dɛ'yo. \v 8 Pɛ gätho ʉ im bɛ̨ni dim 'bɛt'o zɛhɛ xinda guecä, nɛ gue'ʉ yʉ bɛ̨ ʉ. Pɛ nu'ʉ yʉ dɛ'yo hingui ørpa yʉ́ nde ʉ. \v 9 Nugä drá goxthigä, nu'a to'o da yʉt'i nanguecä, ma zä da ts'imanho bʉ. Nɛ da bądi gue rá ngu bʉ, janangue i 'yo nɛ da dįni 'bɛ'a dí zɛrpa yʉ́ mbʉi, tengutho ra dɛ'yo i tįn yʉ t'ɛi. \p \v 10 Nu'ʉ yʉ bɛ̨ ní 'yɛ̨hɛ dim pɛ̨ nɛ din hodu nɛ di ts'onbi gätho rá 'bɛfi Oją. Pɛ nugä ná ɛ̨hɛ gue dí tįn ra te n'da nɛ din ja ra te i juadi xʉn ho. \v 11 Nugä drá hogambändɛ'yo nɛ ga 'bɛh ma te gue gan yąn ʉ ma dɛ'yo. \v 12 Pɛ nu'ʉ 'da yʉ mbɛfi, hønt'ʉ yʉ́n zäbi nde da dąha, nɛ him majuąni yʉ mbändɛ'yo, gue hin yʉ́ mbɛti ʉ yʉ dɛ'yo. Janangue'a nu'bʉ in nu ba ɛ̨pʉ n'da ra zate, i sopʉ yʉ dɛ'yo nɛ i 'dagui. Nɛ nu ra zate bʉya im bɛnt'ʉ yʉ dɛ'yo nɛ im maxt'i. \v 13 Nu'ʉ yʉ mbɛfi i 'dagui nguetho hin'yʉ yʉ́n huɛ̨cate nangue yʉ dɛ'yo, nɛ hønt'ʉ yʉ́n zäbi ní hyu yʉ́ mbʉi. \p \v 14 Nugä drá hogambändɛ'yo, nɛ dí pąh ma dɛ'yo nɛ nu'ʉ i pąqui. \v 15 Tengu thoho dí øt'be ma Ta, i pąqui nɛ dí pącä a. Nɛ ga ungä ma te ngue gan yąn ʉ ma dɛ'yo. \v 16 I 'bʉh mi'da ma dɛ'yo gue hinga guecua i 'bʉcua. Nɛ'ʉ jatho gua sigä. Nɛ da 'yø 'bʉ dá mba't'i. Janangue'a 'darpʉ din 'yo gätho ma dɛ'yo. Nɛ gätho ga fäh pʉya nguetho høngdä drá mbändɛ'yogä. \p \v 17 Ɛ̨mmɛ numanho ma Ta 'bɛ'a ga øt'ä gue ga ungä ma te nangue ma dɛ'yo. Pɛ ga thąmbɛ̨nigä mahøn'a. \v 18 Xínga n'da ra ją'i da zä da hyogui, pɛ nugä ga unsɛ ma te. Ja ma ts'ɛdi ga uni nɛ ja ma ts'ɛdi ga thąmbɛ̨ni, nguetho gue'a bi xic ma Ta, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús. \p \v 19 Nangue'a bi man ra Jesús, bin hec ma mijudíohe mahøn'a. \v 20 Xʉn ngu ʉ bi 'yɛ̨na: \p ―Nuna 'bʉhmi ra zįthu nɛ ran gąt'i na. Hanja gní 'yøhmbʉ 'bɛ'a man na, bi 'yɛ̨n'ʉ 'da. \p \v 21 Pɛ nu'ʉ mi'da bi 'yɛ̨na: \p ―Pɛ hinguin jabʉ rám hman a in 'youi ra zįthu. Nɛ mfądi hin'yʉ rá ts'ɛdi ra zįthu da xocpa yʉ́ dä yʉ xädä, bi 'yɛ̨n'ʉ mi'da. \s1 Him bi hnumanho a ra Jesús \p \v 22 Nu yʉ pa xʉn sɛ bin ja ran ts'ihmɛ bʉ Jerusalén ngue ra dąmpɛti bi 'yøt' ma mijudíohe. \v 23 Nu ra Jesús mí 'yo bʉ ja rá ngun'yu ra dąniją ní hu ra Salomón. \v 24 Nu'ʉ 'da ma mijudíohe bʉya bi mbä'ts'a ra Jesús, nɛ bi 'yɛ̨mp'a: \p ―Hanja gní jacthohohe dan 'yänhde nangue'e, pɛ dami xije njuąntho 'bʉ gue'e grá Cristo, bi 'yɛ̨n'ʉ. \p \v 25 Nɛ nu ra Jesús bi dąt'ʉ: \p ―Ya xtá xi ahʉ pɛ hin gá 'yɛ̨c'yɛigahʉ. Nɛ'a ra 'bɛfi dí øt'ä nangue rán t 'ɛ̨di ma Ta, i udi to'ogä. \v 26 Pɛ nu ahʉ hin guí ɛ̨c'yɛihʉ nguetho him ma dɛ'yo ahʉ, tengu xtá xi ahʉ. \v 27 Nu'ʉ ma dɛ'yo i ømanho ma nde, nɛ dí pąrpa yʉ́ mbʉi ʉ nɛ i tɛngui. \v 28 Nɛ dí un ra 'da'yote maząi ʉ nɛ njąm'bʉ dim 'bɛdi. Nɛ njo'o to'o da zä da huą'ts'ʉ i o ma 'yɛ. \v 29 Nu a ma Ta bi 'dacä ʉ, man'da nuįxte a, nɛ njo'o man'da tengu a. Nɛ njo'o to da zä da huą'ts'ʉ i o rá 'yɛ ma Ta. \v 30 Nugä nɛ ma Ta n'datho dí com'be, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús. \p \v 31 'Bex bi gʉx yʉ do mahøn'a ɛ̨na di bat'i ngue da hyo. \v 32 Pɛ nu ra Jesús bi 'yɛ̨mp'ʉ: \p ―Xʉn ngu yʉ 'bɛfi xʉn ho xtá ut'ahʉ ngue bi xic ma Ta. Nda'a ní 'bɛfi guín nde gdí bajʉ yʉ do, bi 'yɛ̨na. \p \v 33 Nɛ bi 'yɛ̨mp'ʉ yʉ judío: \p ―Hin nangue yʉ 'bɛfi xʉn ho dí ɛ̨na ga ba ahe, pɛ nangue hin guí ɛ̨spa Oją gue gá 'yɛ̨na, n'datho guí cohmi Oją, nɛ grá ją'i thoho, bi t'ɛ̨mp'a ra Jesús. \p \v 34 Nu ra Jesús bi dąt'ʉ: \p ―Ha hinga nt'o't'i bʉ ja yʉn t'ɛ̨di gadín xähmbʉ, gue bi 'yɛ̨n Oją: “Nu ahʉ tengu'bʉ gyʉ́ ojąhʉ,” i ɛ̨m bʉ ja ra t'ohni. \v 35 Gue bi 'yɛ̨mbi tengu'bʉ yʉ oją ʉ bi un rán t'ɛ̨di Oją. Nɛ hingui sä dim 'bɛh rá T'ohni Oją. \v 36 Pɛ hanja gní 'yɛ̨njʉ hin dín numansugä Oją 'bʉ dím mangä, rá Ts'ʉnt'ʉ Ojągä, guecä gue bi huangä ma Ta nɛ bá pɛngä ua. \v 37 Nu'bʉ hin dí øt'ä tengu øt'a ma Ta, hin gui 'yɛ̨c'yɛigahʉ 'bʉ. \v 38 Pɛ nu'bʉ dí øt'ä tengu øt'a ma Ta, dami pąhmbʉ ngue hønt'a Oją sä i øt'ʉ yʉ nuįxte dí øt'ä. Janangue'a da zä gui 'yɛ̨c'yɛihʉ gue n'datho ran 'yomfɛ̨ni dí com'be ma Ta, bi 'yɛ̨na. \p \v 39 Janangue'a bi 'yɛ̨na da bɛnt'i mahøn'a ʉ ma mijudíohe mí 'bäpʉ. Pɛ nu ra Jesús bi 'uegue. \p \v 40 Nɛ bi mbeng mahøn'a bʉ 'danguadi ra dąthe Jordán, guepʉ rá mbʉdi mí øt' ran xixyą ra Xuua, nɛ bim 'bʉpʉ 'da yʉ pa. \v 41 Nɛ xʉn ngu yʉ ją'i bá ɛ̨pʉ 'bʉh ra Jesús. Nɛ bi man ʉ: \p ―Madague'bʉ nte man t'øt'e nuįxte bi 'yøt' ra Xuua Nxixyą, pɛgue gätho majuąni a bi mam 'bʉ mi xijʉ nanguehna ra Jesús, bi 'yɛ̨n'ʉ. \p \v 42 Nɛ xʉn ngu ʉ bi mba bʉ, bi 'yɛ̨c'yɛi a ra Jesús. \c 11 \s1 Bi du ra Lázaro \p \v 1 Mí 'bʉpʉ Betania n'da ran 'yohʉ in zäman'ʉ, í Lázaro. Nɛ mí 'bʉhmbʉ yoho yʉ́n ju, ra María nɛ ra Marta. \v 2 Nɛ nuna ra María, guehna bi xispa ra 'yɛ̨thi rá gua ra Jesús ɛ̨mmɛ yʉman'u nɛ bi 'yonbi nangue yʉ́ xtą. Guehna rán ju ra Lázaro na, gue xʉn ʉ. \v 3 Janangue'a nu'ʉ yʉ́n ju bi mbɛhna n'da ra nde bʉ 'bʉh ra Jesús nɛ bi 'yɛ̨mp'a: \p ―Ma Hmu a'be, xiya 'bɛ'a ga øthʉ ya, xʉn ʉ a guidí huɛ̨qui, bi 'yɛ̨mbi. \p \v 4 Nɛ nu'bʉ mí 'yøh ra Jesús, bi 'yɛ̨na: \p ―Nu'a ran ʉ hing ran dąte a pɛ hønt'a gue da hnu rá ts'ɛdi Oją nuįxte thoho, nɛcä rá Ts'ʉnt'ʉ Ojągä, bi 'yɛ̨na. \p \v 5 Nu ra Jesús ɛ̨mmɛ madi huɛ̨c'a ra Marta nɛ rá juhuɛ nɛ'a ra Lázaro. \v 6 Pɛ nu'bʉ mí 'yøde xʉn ʉ ra Lázaro, him 'bex bi nde da mba, 'bɛ bi døm' man yopa guepʉ mí 'bʉhmbe. \v 7 M'bɛjua bʉya bi xije dyʉ xädigähe a: \p ―Ga mbähä bʉ Judea mahøn'a, bi 'yɛ̨nje. \p \v 8 Pɛ dá ɛ̨mfe bʉya: \p ―Xänbate i, ha gui mba bʉ mahøn'a, nguetho nu ma mijudíohʉ 'bʉpʉ him maya'bʉ gue nde di bat'a do i, dá ɛ̨mfe. \p \v 9 Nu ra Jesús bi xije n'da ran t'uti bʉya: \p ―Ha hinga gue'a 'dɛ'mayo ora n'da pa. Nu'bʉ ma pa i 'yo n'da ra ją'i, hin di fet rá gua nguetho in nu hapʉ i pa. \v 10 Pɛ nu'bʉ 'yoxui n'da, di fet rá gua nguetho hinguin nu hapʉ i pa. Nu'a bi ma gue hingana søn ra ora da du. \p \v 11 Nɛ m'bɛjua bi 'yɛ̨nje mahøn'a: \p ―Nu'a ma amigohʉ ra Lázaro i ąha. Nɛ ga mbähä ga ents'ä a, bi 'yɛ̨na. \p \v 12 'Bex dá ɛ̨mbähe a bʉya: \p ―Ma Hmu ahe, nu'bʉ i ąha da yąm 'bʉ, dá ɛ̨mfe. \p \v 13 Pɛ nu ra Jesús bi ma gue bi du 'bʉ mí ma i ąha. Pɛ dá bɛ̨mhbe gue i ątho. \v 14 'Bexque njuąntho bi man ra Jesús: \p ―Ya bi du ra Lázaro. \v 15 Pɛ nangue ahʉ, xʉn ho gue hin dá nugä 'bʉ mín hyɛ̨n'na, gue man'da gui 'yɛ̨c'yɛigahʉ 'bʉ guin nuhʉ 'bɛ'a ga øt'ä ya. Nuya ga mbähä ba nuhʉ. \p \v 16 Pɛ nu'a ra Tomás nɛ i t'ɛ̨mbi ra Go, ma mixädihe, bi 'yɛ̨nje: \p ―Mbähmahʉ 'bʉ, madague'a 'darpʉ ga tuhʉ. \s1 Nu ra Jesús di un ra te ʉ xʉn du \p \v 17 Nu'bʉ má sømhbe bʉ ra Jesús bʉya, ya ná goho pa xí t'ä a ra Lázaro. \v 18 Nu bʉ Betania hinga ya bʉ Jerusalén, mbɛ made ora na 'yo. \v 19 Janangue'a xʉn ngu ma mijudíohe bi mba bʉ rá ngu ra Marta nɛ ra María gue da hyurpa yʉ́ mbʉi ʉ, nangue'a rá įda bi du. \v 20 Nu'bʉ mí 'yøh ra Marta gue ba ɛ̨pʉ ra Jesús, bi mba nɛ bin c'at'ui bʉ 'yu. Pɛ nu ra María bi gotpʉ ja rá ngu. \v 21 Nɛ nu'a ra Marta bi 'yɛ̨mp'a ra Jesús: \p ―Ma Hmu i, nu'bʉ xquím 'bʉque ua, hin xtán du ma įda. \v 22 Pɛ madague'bʉ ya bi du ya, pɛ dí pącä di 'da'a Oją hønt'a go 'bɛ'a gui 'yäpi, bi 'yɛ̨na. \p \v 23 Nu a ra Jesús bi dąt'a: \p ―Nu'a ni įda da ndants' mahøn'a, bi 'yɛ̨na. \p \v 24 Nu ra Marta bi 'yɛ̨na: \p ―Dí pącä da ndants'a rán zɛgui ra pa a, nɛ ʉ gätho xʉn du, bi 'yɛ̨na. \p \v 25 Nɛ nu ra Jesús bi 'yɛ̨mp'a: \p ―Nugä guecä dadí un ra te ʉ xʉn du. Nu'a to'o da 'yɛ̨c'yɛigui, madague'a da du, pɛ ga japi da ndants'i nɛ din ja ra 'da'yote maząi. \v 26 Nɛ nu'a to'o 'bʉi nanguecä nɛ ɛ̨c'yɛigui, njąm'bʉ da du a. Ha guí ɛ̨c'yɛi a dí xi i, bi 'yɛ̨mbi. \p \v 27 Nɛ bi 'yɛ̨mp'a: \p ―Hąha ma Hmu i, dí ɛ̨c'yɛi gue gue'e grá Cristo, rá Ts'ʉnt'ʉ i Oją, gue'e mí hma gua ɛ̨cua ja ra ximhäi, bi 'yɛ̨na. \s1 Bin zon'a ra Jesús \p \v 28 Nɛ nu'bʉ mí gua'a bin yąui ra Marta a ra Jesús, bi mbeng bʉ rá ngu nɛ bin yąjodreui a rá juhuɛ ra María, nɛ bi xi a: \p ―Bí 'bäpʉ ra xänbate nɛ in zon'na i, bi 'yɛ̨na. \p \v 29 Nɛ nu'bʉ mí 'yø a 'bɛ'a bi sifi, bi ndants'a nɛ bi mba n'dihi guepʉ 'bäh ra Jesús. \v 30 Nu ra Jesús him 'bex bi zøm bʉ ja ra hnini, pɛ bim 'bätho bʉ ndehnini guepʉ xín yąui ra Marta. \v 31 Nu ma mijudíohe mí hupʉ mbo rá ngu ra María gue i hurpa rá mbʉi, nu'bʉ mí nu bi ndants'a ra María nɛ bi mba n'dihi, bi dɛn'dʉ ma mijudíohe bʉya, nɛ bi 'yɛ̨n ʉ: “Masque ní mba ban zom bʉ ja ran 'yägui na.” \p \v 32 Nu'bʉ mí zøm bʉ ra María bʉ bí 'bäh ra Jesús, bin dąnyahmu bʉ ja rá gua, nɛ bi 'yɛ̨mp'a: \p ―Nu'bʉ xquím 'bʉque ua, hin xtán du ma įda 'bʉ, bi 'yɛ̨na. \p \v 33 Nu'bʉ mín nu ra Jesús gue i zon'a ra María, nɛ ʉ ma mijudíohe zoni gue'ʉ bi dɛnni, bin gąs' pʉya nɛ bi hyundumbʉi. \v 34 Nɛ nu ra Jesús bi 'yänni: \p ―Hapʉ bi t'ä a ra Lázaro. \p Nɛ bi t'ɛ̨m bʉya: \p ―Ma Hmu ahe, ga mbähä gua nu, bi t'ɛ̨mbi. \p \v 35 Nɛ a ra Jesús bin zom bʉya. \v 36 'Bex bin 'yɛ̨m zɛhɛ ma mijudíohe bʉya: \p ―Nunʉ ya mfądi ɛ̨mmɛ madi huɛ̨c'a, bin 'yɛ̨mp'ʉ. \v 37 Nɛ nu'ʉ 'da bi 'yɛ̨n'ʉ: \p ―Nuna guehna bi xocua yʉ́ dä ra xädä. Ha hin xtán zä xtí japi hin xtán du ra Lázaro 'bʉ. \s1 Nu ra Jesús bi xox'a ra Lázaro bʉ ja rán 'yägui \p \v 38 Nu'bʉ mí zøm bʉ ja ran 'yägui ra Jesús, bin gą'ts' mahøn'a. Nu ran 'yägui n'da ra hyądo a nɛ bi juaspa n'da ra xįndo. \v 39 Nɛ nu ra Jesús bi 'yɛ̨mp'ʉ: \p ―Dami 'uejʉ ts'ʉ na ra xįndo. \p Pɛ nu ra Marta, rán ju a xí du, bi 'yɛ̨mbi: \p ―Ma Hmu i, masque xʉn xą ya nguetho má goho ma pa ya bi du, bi 'yɛ̨na. \p \v 40 Nu ra Jesús bi 'yɛ̨mp'a: \p ―Pɛ dí xi i mahøn'a, nu'bʉ gui 'yɛ̨c'yɛi gue i ja ma ts'ɛdi, guin nu rá ts'ɛdi Oją nuįxte, bi 'yɛ̨mbi. \p \v 41 'Bex bi mba ma 'ueque ra do bʉya. Nɛ nu ra Jesús bi ndøts'e nɛ bi 'yɛ̨na: \p ―Ma Ta i, dadí 'da a ra jamadi, nguetho gá 'yøh ma nde 'bʉ má äp'i'i nanguehna ra Lázaro. \v 42 Nɛ dí pądi thocpa thoho guí øh ma nde. Pɛ nu'a dí xi a ya, ngue dí ndepe da 'yøh ya i 'bäcua ya, n'dahma da 'yɛ̨c'yɛi gue gue'e bá pɛngä ua. \p \v 43 Nɛ nu'bʉ mí jua'a bin yąui Oją bin yą nts'ɛdi: \p ―Lázaro, bá pøni. \p \v 44 Nɛ nu'a xí du bá pøm bʉ ja rán 'yägui bʉya, nsøt'e thoho ra 'bø't'e rá 'yɛ nɛ rá gua, nɛ nu rá yą n'dan'yo ra 'bø't'e mán søt'e. Nu ra Jesús bi 'yɛ̨mp'ʉ: \p ―Xothʉ, da zä din 'yo bʉya, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús. \s1 I hma da fɛnt'a ra Jesús \p \v 45 Nɛ xʉn ngu ma mijudíohe ngue xí dɛn'na ra María, bi 'yɛ̨c'yɛi ra Jesús 'bʉ mí nu a bi 'yøt'e. \v 46 Pɛ nu mi'da bi mba bá xih yʉ fariseo 'bɛ'a bi 'yøt' ra Jesús. \v 47 Janangue'a bi man yʉ dąmbäją nɛ yʉ fariseo ngue 'darpʉ dim pɛtihʉ ʉ yʉ́ mi ngʉrpihʉ, nɛ bin 'yɛ̨m zɛhɛ ʉ: \p ―'Bɛ'a sä ga øthʉ, nguetho nu'a ran 'yohʉ i øt'e xʉn ngu yʉn t'øt'e nuįxte. \v 48 Nu'bʉ hin ga hɛcpahʉ, gätho yʉ ją'i da 'yɛ̨mbi yʉ́ ngʉrpi. Nɛ nubʉya nu yʉ romano da zʉjʉ ngue da bɛ̨ni ya dá tɛnhdʉ man'da ra Hmu, nɛ hinga hønt'ʉ dí tɛnhdʉ ʉ, nɛ di juarca ma dʉxca nijąhʉ nɛ di juajʉ bʉya. \p \v 49 Nɛ nu'a n'da í Caifás, ra dąmbäją a ra jɛya a, bi 'yɛ̨na: \p ―Ha hin guí pąhmbʉ 'bɛ'a da zä ga øthʉ ya. \v 50 Ha hin guí pąhmbʉ man'da xʉn ho 'bʉ n'datho da du n'dahma hinga gätho na ngujʉ ga juahmbʉ, bi 'yɛ̨na. \p \v 51 Pɛ him bi bɛ̨nsɛ a bi ma, pɛ nangue'a ra dąmbäją a ra jɛya a, janangue'a bi jap Oją da ma 'bɛ'a da t'ørpa ra Jesús, gue da du da yąnje dyʉ judíohe. \v 52 Pɛ nu ra Jesús 'bʉ mí du, hinga høngdähe in nde da yąnje, pɛ nɛ ʉ gätho mi'da i 'bʉi hønbʉ go bi zä gätho na ndoho ra ximhäi, 'darpʉ dam 'bʉhmbʉ a. \v 53 Nɛ nangue'a xí man ra Caifás, 'da'angu bi bɛ̨n ʉ gätho ma ngʉrpihe bʉya. Nɛ gue'a ra pa bi ma njuąntho da hyo ra Jesús. \p \v 54 Janangue'a m'bɛt'o bi 'uetho ts'ʉ bʉ 'bʉh ma ngʉrpihe, nɛ bi mba bʉ ja rá nyąni n'da ra ʉhäi, nɛ dám 'bʉhmbe bʉ 'da yʉ pa bʉ ja ra hnini Efraín. \p \v 55 Nɛ mi ts'ʉtho da zøn ra pa ran dąbaxjua, n'da ra dąnts'ihmɛ bi zängahe Oją maya'bʉ dyʉ judíohe. Janangue'a xʉn ngu yʉ ją'i 'da'a n'danni bi nɛts'i bi mba bʉ Jerusalén. Nguetho bi sije m'bɛt'o thoho ga hoc ma ją'ihe bʉ, nangue ra dehe. \v 56 Nɛ nu'bʉ mí zøm bʉ ja ra dąniją ʉ 'da ma mijudíohe, bi hyom bʉ a ra Jesús nɛ bin 'yän'dʉ n'da ngu n'da ʉ: \p ―'Bɛ'a guím mamhbʉ, ha ba ɛ̨h ra Jesús da nu ram pɛti ua uague hin'na, bin 'yɛ̨mp'ʉ. \p \v 57 Nu yʉ dąmbäją nɛ yʉ fariseo bi 'yɛ̨n'ʉ: \p ―Nu'bʉ 'bʉi to i pądi hapʉ i 'bʉi, jatho da ma, n'dahma da zä gam bɛnthe, bi 'yɛ̨mp'ʉ yʉ ją'i. \c 12 \s1 Pa nsispi ra 'yɛ̨thi rá gua ra Jesús \p \v 1 Di 'bɛh man 'dato pa din ja ra dąnts'ihmɛ bʉ Jerusalén nangue ran dąbaxjua, nɛ bi mba mahøn'a bʉ Betania a ra Jesús, nguepʉ rá ngu a ra Lázaro, gue'a xí jap ra Jesús bi dąmbɛ̨ni bʉ ja rán 'yägui ngue xí du. \v 2 Nu'bʉ mín de, nu ra Marta bi 'yørpa n'da ran ts'ihmɛ ra Jesús. Nɛ'a ra Lázaro 'darpʉ bin sihmɛhʉ bʉ ja ra mɛxa. \v 3 Nɛ bi mba ra María bʉ mí huh ra Jesús, bi xispa rá gua made litro ra 'yɛ̨thi ɛ̨mmɛ yʉman'u nɛ xʉm hmadi, nɛ í 'yonba ra 'yɛ̨thi nangue rá xtą. Nɛ gätho ra ngu bi yʉn'a ra 'yɛ̨thi. \v 4 Nɛ mí 'bʉpʉ rá ts'ʉnt'ʉ ra Simón, ra Judas Iscariote a, n'da ma mixädihe a, nɛ gue'a bi dä a ra Jesús. Nɛ nu'bʉ mín nu a bi 'yøt'a ra María, bi 'yɛ̨na: \p \v 5 ―Hanja him bi 'bä a ra 'yɛ̨thi, yʉ mahuąhi thoho xtín ja rá muui gue xtín t'un yʉ hyoya, sä bi 'yɛ̨n a ra Judas. \p \v 6 Ngubʉ bi man a nguetho ra bɛ̨ a, nɛ him majuąni di huɛ̨c yʉ hyoya. Pɛ rá 'bɛfi a gue ní mbɛsca ma mbɛtihe dyʉ xädihe nɛ'a rá mbɛti ra Jesús. Nɛ nząi hąc zɛhɛ ra mbɛti 'bʉ in nde. \v 7 'Bex bi 'yɛ̨n'a ra Jesús: \p ―O guidí hɛcpa na ra xisu, nguetho bi 'yørca a rán säui da 'yørque, nguetho mi ts'ʉtho ga tu ngue da t'ägagui. Janangue'a mí pɛsta'a ra 'yɛ̨thi na, xtí jacä ma ją'i 'bʉ dá tu. \v 8 Pɛ thocpa thoho gam 'bʉhmbʉ yʉ hyoya, pɛ nugä hinga thocpa thoho dam 'bʉhmbʉ ua, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús. \s1 I hma da tho ra Lázaro \p \v 9 Nu'bʉ mi 'yøde xʉn ngu ma mijudíohe, gue 'bʉpʉ ja rán ngu ra María a ra Jesús, bi mba bá nu, pɛ hinga hønt'a ra Jesús in nde da nu, pɛ nɛ'a ra Lázaro gue xí xox ra Jesús bʉ ja ran 'yägui. \v 10 Janangue'a nu yʉ dąmbäją bi bɛ̨ni nɛ'a ra Lázaro da hyo. \v 11 Nguetho gue'a ra Lázaro í japi man'da xʉn ngu bi 'yɛ̨c'yɛi a ra Jesús ʉ ma mijudíohe. \s1 Bi t'ɛ̨spa ra Jesús 'bʉ mí yʉt'a Jerusalén \p \v 12 Nu'bʉ mi hyax bʉya dá mbähmbe ra Jesús bʉ Jerusalén. Nɛ nu'ʉ yʉ ją'i xʉn ngu xí zøm bʉ Jerusalén gue in nu ra dąmpɛti, bi 'yøde da mba bʉ ra Jesús. \v 13 Janangue'a bi gąx yʉ́ xi yʉ jąxiza nɛ bi mba bá thąpʉ 'yu. Nɛ nts'ɛdi bi 'yɛ̨n'ʉ: \p ―Nuįxte tho rá ts'ɛdi Oją di jąp na ma Hmuts'ʉt'abihʉ dyʉ israelhʉ, dyʉ judíohʉ, bi zøcua ya nangue rá thuhu Oją, bi 'yɛ̨n ʉ. \p \v 14 Nu'a ra Jesús i hux'a n'da ra t'ʉburu xí dįni, tengu mán t'o't'i bʉ ja rám hman Oją. \v 15 Gue mán t'o't'i: \q1 Him man gan suhʉ ya gyʉ mɛnguhʉ ua Sión, \q1 nguetho ba ɛ̨h ni hmuts'ʉt'abihʉ, \q1 da hyux'a n'da ra t'ʉburu, mí ɛ̨n rá t'ohni maya'bʉ. \p \v 16 Pɛ nuje dyʉ xädihe him 'bexque dá pąhmbe 'bɛ'a nám bøn na bin ja, pɛ nu'bʉ mí mbeng mahɛ̨ts'i ra Jesús dá bɛ̨mhbe bʉya gue guehna bi t'ørpa ra Jesús gätho mán t'o't'i maya'bʉ. \p \v 17 Nu'ʉ yʉ ją'i mí 'bʉhmbʉ ra Jesús 'bʉ mi xox'a ra Lázaro, xí ma gue xí xox'a ra Lázaro. \v 18 Janangue xʉn ngu yʉ ją'i bi mba bá thą a ra Jesús, nguetho bi 'yø a xin ja. \v 19 Janangue'a nu yʉ fariseo bin 'yɛ̨mzɛhɛ ʉ: \p ―Nte ts'ʉ ní mbatho 'bʉ dadí hɛcpahʉ yʉ ją'i. Ha hin guín nuhʉ ya gätho ra ximhäi i tɛnnʉ ra Jesús, bin 'yɛ̨mp'ʉ. \s1 I hon ra Jesús ʉ yʉ mɛngu bʉ Grecia \p \v 20 Nɛ nu'ʉ 'da bi mba bʉ Jerusalén da nu ram pɛti bʉ, yʉ mɛngu bʉ ja ra häi Grecia ʉ. \v 21 Nɛ bin tįmhbʉ ra Felipe ʉ 'bʉ mám 'bʉhmbe bʉ Jerusalén. Nɛ nu ra Felipe, ma mixädihe a, ra mɛngu bʉ Betsaida ra xɛqui Galilea. Nɛ nu yʉ mɛngu bʉ Grecia bi 'yɛ̨n'ʉ: \p ―Hague n'yø, dín nde dan yąhe ts'ʉ ra Jesús, bi 'yɛ̨n'ʉ. \p \v 22 Nu'a ra Felipe bʉya bi xi a ra Andrés, nɛ nu'ʉ bʉya bi xi a ra Jesús. \v 23 Nɛ nu ra Jesús bi dąt'ʉ: \p ―Ya mi ts'ʉtho da zøn ra pa dan uįxtegä 'bʉ dá tu, guecä dán ją'igä ua ja ra ximhäi. \v 24 Majuąni dí xi ahʉ, tengu n'da ra hmudä, nu'bʉ hin da thupʉ ja ra häi ngue dim 'bɛpʉ, hin din xąndi. Pɛ nu'bʉ da thuhu, da zä din xąndi xʉn ho. \v 25 Nu'a to'o i su din ʉnba 'bʉ da dɛngui, da mba ma ʉnbi rá te a, pɛ nu'a hingui su din ʉnba 'bʉ da dɛngui guecua ja ra ximhäi, din ja ra te maząi a. \v 26 Nguetho nu'bʉ 'bʉ a n'da in nde din 'yɛ̨hɛ nanguecä, jatho da bɛ̨ni tengu dím bɛ̨ngä, nɛ ga com'be ma ts'ɛdi bʉ mahɛ̨ts'i bʉya. Nu'bʉ 'bʉ a n'da din 'yɛ̨hɛ nanguecä, nu'a ma Ta da numanho a. \s1 Ra Jesús im ma da tho \p \v 27 ―Pɛ nuya ɛ̨mmɛ tu ma mbʉi, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús. 'Bɛ'a sä ga xih ma Ta. Ha sä ga äpi di 'uegä 'bɛ'a din jacä ya. Pɛ hingui sä, nguetho gue'a bá ɛ̨cä ngue gan nu'a i jatho gan nugä ya, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús. \p \v 28 Nɛ nubʉya bin yąui rá Ta: \p ―Ma Ta a i, dami jaqui gan nugä hønt'a go nda'a dí t'ɛ̨s'i i, bi 'yɛ̨mbi. \p 'Bexque bi t'ø'a n'da ra nde bʉ mahɛ̨ts'i, bi 'yɛ̨na: \p ―Pɛ ya dí ja'i guín nu, nɛ guin nu mahøn'a, bi 'yɛ̨na. \p \v 29 Nɛ nu'ʉ yʉ ją'i mí 'bähmbʉ bʉ, bi 'yøh rá nde Oją nɛ bi 'yɛ̨n'ʉ 'da: \p ―Bin gäni. \p Nɛ nu'ʉ mi'da: \p ―Masque n'da rám 'bɛhni Oją mahɛ̨ts'i bi zofo, bi 'yɛ̨n ʉ. \p \v 30 Pɛ nu'a ra Jesús bi 'yɛ̨mp'ʉ: \p ―Nu'a ra nde gá 'yøhmbʉ, nts'ɛdi bi zocä Oją, hin nangue ga pącä bi 'yøh ma nde, pɛ guepʉ gui pąhmbʉ ya i øh ma ndegä a. \v 31 Nuya mi ts'ʉtho ga øt'ä a dí fądi nda'ʉ da mba ma ʉnbi, nɛ nda'ʉ hin da mba ma ʉnbi. Nɛ mi ts'ʉtho ga tąp ra zįthu, gue in ts'ʉt'abi ua ja ra ximhäi a, nɛ da ts'änba ya da t'ɛrbʉ ja ran ʉnbi. \v 32 Nu'bʉ dá cuat'ä bʉ ja ra pont'i, gue'a dá zohn'dʉ gätho yʉ́ mbʉi yʉ ją'i ga xifi di däc yʉ́ mbʉi gan yąn'ʉ, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús. \p \v 33 Nɛ guehna mi man na, ngue mi ndepe xtám bąh yʉ ją'i 'bɛ'a nín dąte dí tho a. \v 34 Nɛ nu yʉ ją'i bʉya bi dąt'a: \p ―Nugähe ya dá øhmbe im mam bʉ ja rán t'ɛ̨di Oją, i 'bʉi mazą̈i a ra Cristo. Nɛ guí ɛ̨nsɛ jatho gui tu bʉ ja ra pont'i, gán ją'i ua ja ra ximhäi. To'o e ngue guí ɛ̨nsɛ gán ją'i ua ja ra ximhäi. Masque hinga gue'e gra Cristo 'bʉ. \p \v 35 Nu ra Jesús 'bex bi 'yɛ̨mp'ʉ: \p ―Him min ngu yʉ pa ga xän'nahʉ ya, ngue drán nɛquigä. Nde'bʉ gan 'yohʉ bʉ ja ran nɛqui ya, nɛ hin da zʉ ahʉ ra 'bɛxui. Nguetho nu'a to'o i 'yo bʉ ja ra 'bɛxui hingui pądi hapʉ i 'yo. \v 36 Dami hyąmhbʉ ran nɛqui ya, janya i ja ya, nɛ din ja ran nɛqui ni mbʉihʉ bʉya, bi 'yɛ̨mp'ʉ. \p Nɛ nu'bʉ mí jua a bi man ra Jesús bi mba, bin 'yąnsɛ. \s1 Hinguin nde da 'yɛ̨c'yɛi ʉ ma mijudíohe \p \v 37 Pɛ guexta'a him bi 'yɛ̨c'yɛi xʉn ngu ma mijudíohe, madague'a xʉn ngu yʉn t'øt'e nuįxte bi nu bi 'yøt' ra Jesús. \v 38 Pɛgue bin ja tengu thoho bi man ra pøngahyą Isaías 'bʉ mí ma 'bɛ'a din ja, bi 'yɛ̨na: \q1 Ma Hmu i, to'o maha bi 'yɛ̨c'yɛi a dá mamhbe \q1 nɛ to'o bi bą 'bʉ gmí 'yuh ni ts'ɛdi, bi 'yɛ̨na. \p \v 39 Him bi zä bi 'yɛ̨c'yɛi ʉ 'da nguetho nu'bʉ him mín nde ʉ, bi mba njapi tengu bi man ra Isaías 'bʉ mí ma mahøn'a: \q1 \v 40 Nu'a Oją bi gomba yʉ́ dä ʉ nɛ bi mɛp yʉ́ mbʉi ʉ, \q1 gue din ja tengu'bʉ din xädä, \q1 nɛ hin din ja yʉ́n 'yomfɛ̨ni yʉ́ mbʉi, \q1 nɛ hin da zä di päh yʉ́ mbʉi gue xtí punba Oją ʉ, bi 'yɛ̨n a ra Isaías. \m \v 41 Guehna bi man ra Isaías 'bʉ mí 'yut Oją din ja rá ts'ɛdi nuįxte ra Cristo, nɛ bi mam bʉya 'bɛ'a da 'yøt'a ra Cristo. \p \v 42 Pɛ xʉn ngu ma ngʉrpihe mim bɛ̨nsɛ ngue ɛ̨c'yɛi ra Jesús. Pɛ him bi ma gue ɛ̨c'yɛi ʉ, nguetho i su xtá hyøn a thi yʉ fariseo bʉ ja yʉ́ niją, gue má zä da zan'ʉ. \v 43 Nguetho man'da bi bɛ̨ni 'bɛ'a da man yʉ́ miją'ihʉ, gue da 'yɛ̨mbi xʉn ho ʉ, xinda gue'bʉ go xtá 'yɛ̨mp Oją xʉn ho ʉ. \s1 Dí mba ma juąnbi n'da ʉ yʉ́m hman ra Jesús \p \v 44 Pɛ nu ra Jesús nts'ɛdi bi ma: \p ―Nu'a to'o i ɛ̨c'yɛigui, i ɛ̨c'yɛi a bá pɛngui. \v 45 Nguetho nu'ʉ to'o i pąqui, i pą a bá pɛngä. \v 46 Nu'a bá ɛ̨cä gue ga yorba yʉ́ mbʉi ʉ 'bʉcua ja ra ximhäi. Nu'a to'o da dɛngui hin din 'yo bʉ ja ra 'bɛxui a. \v 47 Nu'a to'o da 'yøh mam hmangä nɛ hingui ɛ̨c'yɛi, pɛ hinga guecä ga juąnbä a, nguetho hin ná ɛ̨cä ga øt' ran juąnbate, pɛ ná ɛ̨cä ua gan yąn ʉ 'bʉcua ja ra ximhäi. \v 48 Nu'a to'o hin da 'yɛ̨c'yɛigui nɛ hin da 'yø a dím mangä ya, nu'a mam hma dá mangä ya, gue'a dí juąnba ʉ 'bʉ rán zɛgui ra pa. \v 49 Nguetho him mam hmansɛ a dá ma, pɛ nu'a ra Ta gue bá pɛngä bi xiqui 'bɛ'a dá mangä nɛ 'bɛpʉ ná xänba yʉ ją'i. \v 50 Nɛ dí pącä da dįn ra te maząi ʉ to'o da hyąn rám hma ma Ta. Nɛ gue'a i xicä a nɛ dí mangä a bʉya, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús. \c 13 \s1 Ra Jesús bi xʉguaba yʉ́ xädi \p \v 1 Nu'bʉ mi ts'ʉtho da mbʉh ra dąmpɛti nangue ran dąbaxjua, nɛ mí pąh ra Jesús ya mi ts'ʉtho da zøn ra ora da bøngua ja ra ximhäi, da mbeng bʉ bí 'bʉh rá Ta. Nɛ gätho yʉ pa mi 'bʉcua, midí huɛ̨c'ʉ to gätho bi 'yɛ̨c'yɛi a, nɛ nuya man'da di huɛ̨c'ʉ di huɛ̨qui. \p \v 2 Nɛ nu'bʉ mán sihmɛhe ra Jesús 'bʉ bin de, nu'a ra zįthu bʉya bi bɛ̨nba ra Judas rá ts'ʉnt'ʉ ra Simón Iscariote gue di dä a ra Jesús. \v 3 Nu ra Jesús i pądi bí nɛxpʉ 'bʉh rá Ta nɛ da mbeng bʉ mahøn'a, nɛ i pądi gue rá Ta bi unni gätho 'bɛ'a i ja gue di manda zɛhɛ. \v 4 Pɛ guehma bin 'yɛ̨hɛ nanguecähe. Nguetho bi ndants' 'bʉ mín sihmɛ nɛ bi mbø'a n'da rá pahni, in nde nte di hɛ̨ni. Nɛ bi dut' rá foho n'da ran thu'yɛ. \v 5 Nɛ nu'bʉ mí xit' ra dehe ra ximbo, bi dʉ'mi bi mberca ma guahe nɛ bi dugahe nangue'a ran thu'yɛ mim bongui bʉ rá foho. \p \v 6 Nɛ nu'bʉ mí zøm bʉ huh ra Simón Pedro, nu ra Pedro bi 'yɛ̨mp'a bʉya: \p ―Ma Hmu i, ha gui perca ma gua, bi 'yɛ̨na. \p \v 7 Nu ra Jesús bi dąti nɛ bi 'yɛ̨mbi: \p ―Majuąni hingui sä gui pąh ya 'bɛ'a nam bøn'a dí øt'ä, pɛ m'bɛjua da zä gui pądi, bi 'yɛ̨mbi. \p \v 8 Nu ra Pedro xø bi 'yɛ̨mp'a: \p ―Njąm'bʉ dan uni gui perca ma gua. \p Pɛ nu ra Jesús bi dąt'a: \p ―Nu'bʉ hin ga pe't'ä ni gua, nte man jaui 'bʉ, bi 'yɛ̨na. \p \v 9 Nu ra Simón Pedro bʉya bi 'yɛ̨mp'a: \p ―Ma Hmu i, hinga hønt'a ma gua 'bʉ, nɛ'a ma 'yɛ nɛ'a ma yą, bi 'yɛ̨mbi. \p \v 10 Nu ra Jesús bi 'yɛ̨mp'a: \p ―Pɛ ya ma zä bi bo ahʉ nangue ni ts'oquihʉ, nguetho nu'a to'o bin hi ya bi bo rá ją'i. Pɛ hønt'ʉ ni guahʉ ząi da 'be't'e ngue pärpʉ yʉ fonthäi hapʉ guí 'yohʉ. Pɛ nu n'da ahʉ him bin hi, bi 'yɛ̨na. \p \v 11 Ngubʉ bi ma nguetho bi bądi i hupʉ a di dä a. Janangue'a bi ma hinga gätho dán hihe. \p \v 12 Nu'bʉ mí jua a bi xʉguagahe, bi hye mahøn'a rá pahni nɛ bin säya. Bi 'yɛ̨nje bʉya: \p ―Ha guí pąhmbʉ 'bɛ'a nam bøn'a dá øt'ahʉ ya. \v 13 Nu ahʉ guí ɛ̨njʉ drá xänbategä nɛ guí ɛ̨njʉ drá Hmugä. Xʉn ho guím mamhbʉ nguetho gue'a dí øt'ä a. \v 14 Dá pe't'ä ni guahʉ, guecä ni xänbatejʉ nɛ ni Hmujʉ. Janangue'a nɛ ahʉ gam perpa ni guahʉ n'da ngu n'da ahʉ, ngue gui 'yøthʉ gui cohmbʉ häi nɛ 'da gdám fäxtahʉ. \v 15 Nuya dá ut'ahʉ 'bɛ'a gui 'yøthʉ nguetho dín nde ahʉ gui 'yøthʉ tengu dá øt'ahʉ. \v 16 Majuąni dí xi ahʉ, man'da nuįxte n'da ra Hmu xinda gue'ʉ yʉ́ mbɛfi, man'da nuįxte a i pɛhnate xinda gue'a ram 'bɛhni. \v 17 Nu'bʉ guí pąhmbʉ a dím mangä ya nɛ thocpa thoho gui 'yøthʉ a, gan johyahʉ nangue Oją 'bʉ. \p \v 18 Pɛ hín dím mangä gätho ahʉ da zä gan johyahʉ nangue Oją, nguetho dí pąt'a ni mbʉihʉ n'da ngu n'da ahʉ gue dá huan'nahʉ. Pɛ guehma dá huahni gätho ahʉ, n'dahma din ja 'bɛ'a bi man rá t'ohni Oją ngue bi 'yɛ̨na: “Nu'a n'da dí sihmɛ'be, gue'a di dägä a.” \v 19 M'bɛt'o dí xi ahʉ 'bɛ'a da t'ørcä, janangue'a da zä gui thoqui gui 'yɛ̨c'yɛigahʉ gue drá Cristogä 'bʉ ya bin ja. \v 20 Majuąni dí xi ahʉ, nu'a to'o da 'yømanho a im man a n'da mam 'bɛhnigä, i simanhogä a nɛ i simanho a bá pɛngä, bi 'yɛ̨nje. \s1 Ra Jesús i pądi di dä a ra Judas \p \v 21 Nu'bʉ mí jua a bi man ra Jesús, bi du rá mbʉi, nɛ bi xije mahøn'a: \p ―Majuąni dí xi ahʉ, i 'bʉ a n'da ahʉ di dägä, bi 'yɛ̨nje. \p \v 22 Nugähe bʉya dyʉ xädigähe, dán hyɛ̨the n'da ngu n'daje nɛ dán 'yänhde: “To'ogahʉ di dä 'bʉ,” dán 'yɛ̨mfe. \v 23 Nɛ nugä 'darpʉ mi hu'be ra Jesús nguetho ɛ̨mmɛ midí huɛ̨gä. \v 24 Nu ra Simón Pedro bʉya bi uąnga rá 'yɛ, ndeque ga änni nda'a di dä a. \v 25 Nugä bʉya gue 'darpʉ mí hu'be ra Jesús, dá änni: \p ―Ma Hmu i, to'o a guím ma, dá ɛ̨mbi. \p \v 26 Bi 'yɛ̨ngä a ra Jesús bʉya: \p ―Nu'a ga cärpa a ra hmɛ ra tʉhʉ gue ga unni, gue'a di dägä a, bi 'yɛ̨ngä a bʉya. \p Nɛ 'bex bi un'na ra hmɛ a ra Judas Iscariote rá ts'ʉnt'ʉ ra Simón. \v 27 Nɛ nu'bʉ mí zi ra hmɛ, 'bex bi yʉt' ra zįthu rá mbʉi. Nɛ nu ra Jesús bi 'yɛ̨mbi: \p ―Nu'a guí nde gui 'yøt'e dami 'yøt'a n'dihi ya, bi 'yɛ̨na. \p \v 28 Nɛ xínga n'dagähe mi huhmbe bʉ ja ra mɛxa gue dá pąhmbe 'bɛ'a nám bøn a bi xifi. \v 29 Pɛ 'dagähe dím bɛ̨mhbe gue gue'a bi xih ra Judas da mba da däi 'bɛ'a ga homhbe 'bʉ bin ja ra dąnts'ihmɛ. Nɛ nu mi'da gähe dím bɛ̨mhbe gue bi xih ra Judas da mba di unni ts'ʉ ra mbɛti yʉ hyoya, nguetho mí hą ra buxa i o ma mbɛtihe. \v 30 Nɛ nu'bʉ ya xí zi ra hmɛ, 'bex bi mba n'dihi. Ya bin xui bʉya. \s1 Ra 'da'yont'ɛ̨di \p \v 31 Nu'bʉ ya xí mba ra Judas, nu ra Jesús bi 'yɛ̨ngähe: \p ―Nuya di nɛqui dan uįxtegä guecä dán ją'igä ua ja ra ximhäi. Nɛ nu'a ga øt'ä ya, gue'a man'da dí nɛqui gue xʉn hotho Oją. \v 32 Ga udi nuįxte xʉn hotho Oją, nɛ nu Oją da 'yudi gue nuįxte xʉn hogä guecä ngue dán ją'i ua ja ra ximhäi. Nɛ mi ts'ʉtho ya din ja a dím mangä. \v 33 Ma zʉ t'ʉhni ahʉ, man'da zʉ ora dam 'bʉhmbʉ ya. Nɛ m'bɛjua guim bɛ̨njʉ. Nɛ ga xi ahʉ ya tengu dá xi ʉ ma ngʉrpihʉ, hingui sä 'darbʉ ga mbähä hapʉ ga mbagä. \v 34 Nuya ga xi ahʉ n'da ran t'ɛ̨di ma'da'yo, gue 'da xtín huɛ̨ctahʉ n'da ngu n'da ahʉ. Tengu thoho bʉ dá huɛ̨c'ahʉ, ngubʉ gan 'yørpahʉ n'da ngu n'da ahʉ. \v 35 Nangue 'da gdín huɛ̨ctahʉ n'da ngu n'da ahʉ, gätho yʉ ją'i da bądi guí tɛngahʉ, bi 'yɛ̨nje. \s1 Ra Jesús i pądi din cøn'a ra Pedro \p \v 36 Nu ra Simón Pedro bi 'yɛ̨mp'a: \p ―Ma Hmu i, hapʉ gui mba. \p Nu ra Jesús bi dąt'a: \p ―Hingui sä 'bex gui tɛngä ya hapʉ ga mba. Pɛ m'bɛjua da zä gui mba bʉ ga mbagä. \p \v 37 Janangue'a nu ra Pedro bi 'yɛ̨mp'a: \p ―Hanja hingui sä 'darpʉ ga mbɛ ya, madague'a nɛcä da thogä nangue'a ga tɛn'ni i, bi 'yɛ̨na. \p \v 38 Nu ra Jesús bi dąt'a: \p ―Ha majuąni gui tɛngui madague'bʉ da tho i, nguetho ná hyundį xquí cøng 'bʉ bi mbah ra tamfø, bi 'yɛ̨mbi. \c 14 \s1 Ra Jesús ra 'yu ní zøm bʉ bí 'bʉh rá Ta \p \v 1 ―Pɛ o di tu ni mbʉihʉ. Guí ɛ̨c'yɛihʉ Oją janangue'a nɛcä dami 'yɛ̨c'yɛigahʉ. \v 2 Nubʉ rá ngu ma Ta bí ja bʉ xʉn ngu yʉ ngu mahotho. Nu'bʉ hin te di ja bʉ, xcá xi ahʉ 'bʉ. Pɛgue i ja bʉ, janangue'a nu'bʉ dá mbagä gua hoc'ahʉ hapʉ dam 'bʉhmbʉ. \v 3 Nɛ nu'bʉ dá mbagä ba hoc'ahʉ bʉ dam 'bʉhmbʉ, nɛ ba pengä mahøn'a ga six ahʉ bʉ ngue 'darpʉ dam 'bʉhmbʉ bʉya. \v 4 Nubʉ ga mbagä guí pąhmbʉ nɛ guí pąhmbʉ ra 'yu, bi 'yɛ̨nje. \p \v 5 Pɛ nu'a ra Tomás bi 'yɛ̨mp'a: \p ―Ma Hmu i, hin dí pąhmbe hapʉ gui mba, xín dí pąhmbe a ra 'yu, bi ' yɛ̨na. \p \v 6 Nu ra Jesús bi 'yɛ̨mp'a: \p ―Nugä drá 'yugä nɛ guecä ní fą a majuąni nɛ dadí ungä ra 'da'yote maząi. Njon da zä da zøm bʉ 'bʉh ma Ta hinda hønt'bʉ da 'yɛ̨c'yɛigui. \v 7 Nu'bʉ majuąni xquí pąjʉ nɛ'a ma Ta xquí pąhmbʉ 'bʉ. Pɛ ja gá pąhmbʉ ya nguetho ya guín nuhʉ a ya, bi 'yɛ̨nje. \p \v 8 Pɛ nu ra Felipe bi 'yɛ̨mp'a: \p ―Ma Hmu i, pɛ hin dín nuhe a ni Ta, dami jaje gan nuhe nɛ nte ga 'bɛhmbe, bi 'yɛ̨na. \p \v 9 Nu ra Jesús bi dąt'a: \p ―Ha guexta'a hin guí pąqui nɛ nya'a tho xtám 'bʉhmbʉ. Nu'a to'o xʉn nugui, ya xʉn nu ma Ta. Hanja gní 'yɛ̨ngui: “'Yurcahe ni Ta.” \v 10 Ha hin guí ɛ̨c'yɛi gue n'datho dí com'be ma Ta. Nu'ʉ yʉm hma dí xi ahʉ him mam hmansɛgä ʉ, pɛ yʉ́m hman a ma Ta i 'bʉcua ja ma mbʉigä, nɛ gue'a di jacä ga øt'ä a dí øt'ä. \v 11 Dami 'yɛ̨c'yɛigahʉ gue n'datho dí com'be ma Ta. Pɛ nu'bʉ xʉn hɛ̨i gui pąhmbʉ, dami pąhmbʉ gue hønt'a Oją sä i øt'ʉ yʉ nuįxte dí øt'ä. Janangue'a da zä gui 'yɛ̨c'yɛihʉ gue n'dat'a dí com'be ma Ta. \v 12 Majuąni dí xi ahʉ, nu'bʉ gui 'yɛ̨c'yɛigahʉ, nu ra 'bɛfi dí øt'ä, nɛ ahʉ da zä gui 'yøthʉ 'bʉ. Nɛ man'da nuįxte yʉ 'bɛfi da zä gui 'yøthʉ nguetho ga mba bʉ bí 'bʉh ma Ta. \v 13 Nguetho hønt'a go 'bɛ'a gui 'yähmbʉ 'bʉ 'da angu dím bɛ̨mhbʉ, ga øt'ä, janangue'a da t'ɛ̨spa ma Ta nangue a ga øt'ä, rá Ts'ʉnt'ʉgä a. \v 14 Hønt'a go 'bɛ'a gui 'yäqui 'bʉ n'dat'a dím bɛ̨mhbʉ, ga øt'ä. \s1 Ra Jesús bi ma ba pɛnpa rá Hogandąhi Oją \p \v 15 Nɛ man'da bi man ra Jesús, bi 'yɛ̨na: \p ―Nu'bʉ majuąni høngdä guín numanhojʉ, dami pɛs'hʉ 'bɛ'a gätho dí xi ahʉ. \v 16 Nɛ ga äp ma Ta ba pɛn'nahʉ man'da nim fäts'ihʉ da mbäx ahʉ tengu dá øt'ahʉ, nɛ gam 'bʉhmbʉ maząi a bʉya. \v 17 Gue'a rá Hogandąhi Oją a, nɛ di ja ahʉ gui pąhmbʉ a majuąni. Pɛ nu'ʉ di ho ra ximhäi hin da zä da zini, nguetho hin'yʉ 'bɛ'a dí bą a, xíngui pądi 'bɛ'a rá 'bɛfi a. Pɛ nu ahʉ guí pąhmbʉ a nguetho dí 'bʉhmbʉ a, nɛ da zøn ra pa din ząm bʉ mbo ni mbʉihʉ. \v 18 Hin gan jahʉ tengu yʉ hyoya t'ʉhni 'bʉ dá mbagä, nguetho ba pengä dam 'bʉcä bʉ mbo ni mbʉihʉ. \v 19 Mi ts'ʉtho ya him man da nuc'ʉ di ho ra ximhäi. Pɛ nu ahʉ da zä guin nujʉ nangue ni mbʉihʉ, nɛ ząi gam 'bʉhmbʉ nguetho ząi dí 'bʉcä. \v 20 Nɛ nu a ra pa da zøh rá Hogandąhi Oją, da zä gui pąhmbʉ gue dam 'bʉpʉ mbo ni mbʉihʉ, nɛ gam 'bʉhmbʉ bʉ ja ma mbʉigä bʉya. Nɛ da zä gui pąhmbʉ dí 'bʉi nangue ma Ta. \v 21 Hønt'a go to'o i øt' man t'ɛ̨digä nɛ pɛ'ts'a mam hmangä, gue'a majuąni høngdä i numanhogä a. Nɛ nu'a ma Ta nɛcä ga huɛ̨c'be a, nɛ ga japi da bądi xʉn ho ma ts'ɛdi, bi 'yɛ̨nje. \p \v 22 Nu'a ra Judas, pɛ hinga gue'a ra Judas Iscariote, bi 'yän'na bʉya: \p ―Haguen ja høngdähe gui jaje ga pąhmbe xʉn ho ni ts'ɛdi, nɛ hin'na ʉ di ho ra ximhäi, bi 'yɛ̨na. \p \v 23 Nu ra Jesús bi dąt'a: \p ―Nu'bʉ i 'bʉ a n'da ahʉ majuąni høngdä i numanhogui, da mbɛsca mam hmangä a 'bʉ. Nɛ di huɛ̨c'a ma Ta bʉya, nɛ ba ɛ̨'be, nɛ dan ząm'be bʉ mbo rá mbʉi a. \v 24 Pɛ nu'a to'o hingui numanhogui, hingui pɛ'ts' mam hmangä a. Nɛ nu'a mam hmangä, him mam hmansɛgä pɛ rám hma ma Ta gue'a bá pɛngä ua, bi 'yɛ̨na. \p \v 25 Nɛ xø bi 'yɛ̨na: \p ―Nuya yʉm hma dá xi ahʉ gätho yʉ pa dám 'bʉhmbʉ ua ja ra ximhäi. \v 26 Pɛ nu'a nim fäts'ihʉ rá Hogandąhi Oją gue ba pɛnh'nahʉ ma Ta, tengu'bʉ da guecsɛgä a, nu'a di bɛ̨n'nahʉ yʉm hma xtá xi ahʉ, nɛ da xän'nahʉ 'bɛ'a gätho mi'da. \p \v 27 Dadín 'yɛ̨hmbʉ ya, dami hyąmhbʉ ran t'unni ngue ran johya dadí 'da ahʉ ya, nɛ thocpa thoho din ja ahʉ. Hinguin ja tengu rán johya ra ximhäi. O di tu ni mbʉihʉ nɛ hin din su ni mbʉihʉ. \v 28 Nɛ nu'bʉ majuąni guín numanhojʉ, din johya ni mbʉihʉ nanguehna dí xi ahʉ: “Ga mba bʉ bí 'bʉh ma Ta.” Nɛ man'da ja rá ts'ɛdi xinda guecä. \v 29 Nugä xtá xi ahʉ 'bɛ'a gätho din ja guepʉ da zä man'da gui 'yɛ̨c'yɛigahʉ 'bʉ ya bin ja. \p \v 30 Nuya him ma nya'a dan yąhʉ ya, nguetho ba ɛ̨pʉ rá ngʉrpi ra ximhäi. Pɛ njąm'bʉ bi dącpä a, janangue hin'yʉ rá ts'ɛdi da dącpä a ya. \v 31 Pɛ jatho ga øt'ä a ma 'bɛfi ga øt'ä ya, n'dahma da bą ʉ 'bʉcua ja ra ximhäi hønt'a ma Ta dín numanhogä, nɛ ząi dí øt'a i xiqui. Janangue'a ga ndanshʉ ya ga mbähä, bi 'yɛ̨nje ra Jesús. \c 15 \s1 Rá za ra uva majuąni nɛ'ʉ yʉ́ 'yɛ \p \v 1 Nu ra Jesús bi 'yɛ̨na: \p ―Nugä drá za majuąni, ngue i zʉh yʉ́n dät'o. Nɛ nu'a ma Ta di jamansu a. \v 2 Nɛ nu'ʉ yʉ́ 'yɛ hingui ja yʉ́n dät'o, nu'a ma Ta da hyɛqui, nɛ da mbøgue. Pɛ nu'ʉ yʉ 'yɛ i ja yʉ́n dät'o, di hoqui gue din ja mi'da yʉ́n dät'o. \v 3 Nu'ahʉ ya mahoqui ahʉ nangue mam hmangä dá xi ahʉ. \v 4 Dami thojʉ ngue thocpa thoho dam 'bʉhmbʉ. Nguetho hingui sä gui 'yøthʉ rá 'bɛfi Oją 'bʉ hin gui thoqui gui hyąmhbʉ ma tegä, tengu n'da rá 'yɛ ra za hingui sä din jasɛ yʉ́n dät'o 'bʉ hin da nɛxpʉ rá te a rá za. \p \v 5 Nugä tengu'bʉ drá za, nu ahʉ tengu'bʉ yʉ́ 'yɛ ahʉ ra za i zʉh yʉ́n dät'o. Nu'a to'o da guat'i nanguecä, da hyąnga ma ts'ɛdi nɛ din zʉdi xʉn ngu yʉ́n dät'o. Pɛ nu'a hin da guat'i nanguecä nte din ja. \v 6 Nu a to'o da hyɛgä din ja tengu n'da ra 'yɛza 'bʉ bi däsɛ, da 'yot'i, da mba ma bʉnt'i nɛ i pa ma pɛti da t'upʉ ja ra sibi. \p \v 7 Nu'bʉ gui thoqui gui cuathʉ nanguecä nɛ'bʉ din ząm bʉ ja ni mbʉihʉ mam hmangä, dami 'yähmbʉ 'bɛ'a guín nde gui 'yähmbʉ nɛ din ja bʉya. \v 8 Nɛ nu'bʉ din ja xʉn ngu nin dät'ohʉ, gue'a dí 'yu a rá nuįxte ma Tahʉ a, nɛ gue'a dí fądi majuąni ma 'yɛ̨c'yɛi ahʉ a. \v 9 Tengu thoho bʉ ni huɛ̨gä ma Ta, ngubʉ na huɛ̨c'ahʉ. Dami thoqui guin ndehʉ man huɛ̨cate. \v 10 Nu'bʉ gui pɛspʉ ni mbʉihʉ gätho dí xi ahʉ nɛ gui 'yøthʉ a, da zä thocpa thoho gui pąhmbʉ man huɛ̨cate 'bʉ. Tengu bʉ na pɛ'ts'ä rám hma ma Ta, janangue'a thocpa thoho dí pąh rán huɛ̨cate. \p \v 11 Gätho ya dí xi ahʉ n'dahma ga comhbʉ a man johyagä, nɛ da yupʉ ni mbʉihʉ nɛ da bonts' thoho bʉya. \v 12 Nu'a man t'ɛ̨di dí xi ahʉ, gan huɛ̨jʉ n'da ngu n'da ahʉ, tengu bʉ na huɛ̨c'ahʉ. \v 13 Nu'a ran huɛ̨cate man'da xʉn ho, gue di un rá te n'da nangue ʉ yʉ́ amigo da yąni. \v 14 Nu ahʉ ma amigo ahʉ 'bʉ guí øthʉ 'bɛ'a gätho dí xi ahʉ. \v 15 Him ma xi ahʉ ma 'yɛ̨hɛ ahʉ, nguetho nu a ra 'yɛ̨hɛ hingui pądi 'bɛ'a i øt' rá hmu. Pɛ nuya dí xi ahʉ ma amigo ahʉ, nguetho ya dá xi ahʉ gätho bi xicä ma Ta. \v 16 Nu'ahʉ hin gá huangahʉ, pɛ go dá huan'nahʉ nɛ dá sän'nahʉ din zʉh nin dät'ohʉ, nangue gui 'yøthʉ ma 'bɛfigä nɛ da hyät' maząi. Janangue'a hønt'a go 'bɛ'a gui 'yähmbʉ ma Ta nangue n'dat'a dím bɛ̨mhbʉ, din ja bʉya. \v 17 Nuna man t'ɛ̨digä dí xi ahʉ, gan huɛ̨jʉ n'da ngu n'da ahʉ. \s1 Nu ra ximhäi di ʉcpa ra Jesús nɛ'ʉ i tɛnni \p \v 18 Nɛ xø bi 'yɛ̨n'a ra Jesús: \p ―Nu'bʉ di ʉc'ahʉ ʉ di ho ra ximhäi, dami pąhmbʉ m'bɛt'o thoho bi ʉgä. \v 19 Nu'bʉ da 'da angu guí øthʉ ʉ di ho ra ximhäi, nu'ʉ da numanho ahʉ ʉ 'bʉ. Pɛ hin guí øthʉ tengu øt'ʉ nguetho dá huan'nahʉ. Janangue'a di ʉc'ahʉ ya. \v 20 Pɛ guim bɛ̨mhbʉ a ram hma dá xi ahʉ: “Pɛ man'da rán säui da hnumanho n'da ra Hmu xinda gue'ʉ yʉ́ mbɛfi.” Nɛ nugä hingui hnumanhogui, janangue'a ha ma gue'adahʉ, da hnumanho ahʉ. Nɛ him bi t'ømanho a dá ma, janangue'a ngutho hin da t'ømanho a guim mamhbʉ. \v 21 Nɛ din ja bʉ da t'øt'ahʉ nangue guí tɛngahʉ. Nguetho nu'ʉ di ho ra ximhäi hingui pą a bá pɛngä. \p \v 22 Nu'bʉ hin xcá søcä ua gue xcá zofo, hin xtám bądi gue ja yʉ́ ts'oqui 'bʉ. Pɛ nuya hingui sä da gøn yʉ́ ts'oqui ʉ ya. \v 23 Nu'a to i pøh rá cuɛ nanguecä, nɛ a ma Ta i numan'ʉ. \v 24 Nu'bʉ hin xcá øt' yʉn t'øt'e njo'o sä da 'yøt'e, hin xtám bądi gue ja yʉ́ ts'oqui 'bʉ. Pɛ nuya ya bi nu man t'øt'e nuįxte. Pɛ bi cuɛcthohogä ʉ. Pɛ nu'ʉ bi ʉgä gue'a ma Ta bi ʉp'ʉ. \v 25 Pɛ gue'a mán t'o't'i bʉ ja rán t'ɛ̨di Oją maya'bʉ, bi 'yɛ̨na: “Din ja ra cuɛ nanguecä, pɛ hin'yʉ 'bɛ'a dín cuɛ ʉ,” mí ɛ̨n ra t'ohni ząi din xä ʉ. \p \v 26 Pɛgue ga xicä ma Ta ba pɛn'nahʉ rá Hogandąhi, nɛ da mbäx ahʉ di ja ahʉ gui pąhmbʉ a majuąni nɛ da xi ahʉ nanguecä. \v 27 Nɛ ahʉ da zä guim mamhbʉ majuąni nanguecä, nguetho gätho yʉ pa xtám'bʉhmbʉ gue'bʉ go má tʉm' ra 'bɛfi nɛ guehya, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús. \c 16 \p \v 1 Nɛ man'da bi man ra Jesús bi 'yɛ̨na: \p ―Guehya dí xi ahʉ n'dahma hin gui hyɛgahʉ 'bʉ gá nuhʉ yʉn ʉnbi. \v 2 Nguetho da hyøn ahʉ thi bʉ ja yʉ́ niją ma mijudíohʉ, nɛ da zøn ra pa da hyo ahʉ nɛ da bɛ̨ni gue'a ní 'yørpa rá 'bɛfi Oją a. \v 3 Nɛ din ja bʉ da 'yøt'ahʉ, nguetho him bi bącä, xínga gue'a ma Ta. \v 4 Pɛ nuna dí xi ahʉ, janangue'a nu'bʉ bin ja, guim bɛ̨mhbʉ bʉya gue gue'a xtá xi ahʉ. Nɛ nuna dí xi ahʉ ya, hin dá xi ahʉ mám'bɛt'o, nguetho hin ní zøn ra ora ga mba. \s1 Nu rá 'bɛfi rá Hogandąhi Oją \p \v 5 ―Nuya ga mbagä bʉ bí 'bʉ a bá pɛngä. Nɛ xínga n'da ahʉ guí ängahʉ ya hapʉ ga mbagä. \v 6 Nguetho i tu ni mbʉihʉ ngue dá xi ahʉ ga mbagä. \v 7 Pɛ guehma majuąni dí xi ahʉ, man'da xʉn ho nangue ahʉ ngue ga mbagä. Nguetho nu'bʉ hin ga mbagä, hin da zä ba ɛ̨h nim fäts'ihʉ 'bʉ. Pɛ nu'bʉ dá mbagä, ba pɛn'nahʉ nim fäts'ihʉ gue rá Hogandąhi Oją. \v 8 Nɛ nu'bʉ bi zøcua ja ra ximhäi rá Hogandąhi Oją, di jap yʉ ją'i ua ja ra ximhäi da bądi i ja yʉ́ ts'oqui, nɛ di japi da bądi drá 'yugä nangue ran ho, nɛ di japi da bądi din ja rá muui ran ts'o. \v 9 Nu rá Hogandąhi Oją di bɛ̨nba yʉ ją'i gue i jatho yʉ́ ts'oqui nguetho him bi xiqui gan yąnba yʉ́ te. \v 10 Nɛ di bɛ̨nba yʉ ją'i gue drá 'yugä nangue ran ho. Da fądi nguetho ga thąmbɛ̨ni nɛ da zingä ma Ta bʉ bí 'bʉi, nɛ hin da hnugä ua ja ra ximhäi. \v 11 Nɛ nu rá Hogandąhi Oją di bɛ̨nba yʉ ją'i ngue din ja ran ʉnbi rá muui ran ts'o, nguetho da ts'änba rá muui a rá 'bɛfi ra zįthu gue nu'a rá ngʉrpi ra ximhäi. \p \v 12 Guexta'a i jagä xʉn ngu dín nde ga xi ahʉ, pɛ hin gui hyäthʉ gui 'yøhmbʉ mi'da 'bʉ ga xi ahʉ. \v 13 Pɛ nu'bʉ bi zøcua rá Hogandąhi Oją, da xän'nahʉ gätho a majuąni. Nɛ nte da mansɛ nanguesɛ, pɛ hønt'a 'bɛ'a da xi Oją, gue'a da xi ahʉ a. Nɛ da xän'nahʉ 'bɛpʉ gdí 'yøthʉ rá 'bɛfi Oją, nɛ da xi ahʉ 'bɛ'a gätho man'da din ja. \v 14 Nɛ di japi da fądi i ja ma ts'ɛdi xʉn ho, nguetho ga un mam hma da xän'nahʉ nanguecä. \v 15 Nu'a nam bøni n'dat'a ra ts'ɛdi i jac'be ma Ta, janangue'a dá xi ahʉ, ga un mam hma da xän'nahʉ nanguecä. \s1 Ni dumbʉihʉ dim pommi ran johya \p \v 16 ―Nɛ hin guin nujʉ man'da pa o gue manyopa, pɛ sä guin nujʉ mahøn'a mi'da yʉ pa, nɛ m'bɛjua ga mba bʉ bí 'bʉh ma Ta, bi 'yɛ̨na. \p \v 17 'Bex bin 'yän'dʉ 'da ma mixädihe: \p ―'Bɛ'a ní mba bi ma, nɛ ɛ̨na: “Hin guin nujʉ man'da pa o gue manyopa, pɛ sä guin nujʉ mahøn'a 'da yʉ pa, nɛ m'bɛjua ga mba bʉ bí 'bʉh ma Ta,” bi 'yɛ̨njʉ. \v 18 'Bɛ'a ní mba gue bi xijʉ na, 'bɛ'a da 'yøt'e 'da yʉ pa. Hingui sä ga pąhmbʉ 'bɛ'a man na, bin 'yɛ̨mzɛhɛ ma mixädihe. \p \v 19 Nu ra Jesús mi pądi 'bɛ'a nde da 'yänni, gue 'bɛ'a nam bøn'a xí man a, nɛ bi 'yɛ̨nje: \p ―Ha gadín 'yänzɛhɛhʉ 'bɛ'a nám bøn'a dám mangä 'bʉ má xi ahʉ: “Hin guin nujʉ man'dapa o manyopa, pɛ sä guin nujʉ mahøn'a mi'da yʉ pa,” gue dá ɛ̨ngä. \v 20 Majuąni dí xi ahʉ, da du ni mbʉihʉ nɛ gan zomhbʉ, pɛ nu'ʉ yʉ ją'i i tɛn ra ximhäi din johya ʉ. Pɛ m'bɛjua bʉya nu ni dumbʉihʉ dim pommi ran johya. \v 21 Tengu n'da ra xisu 'bʉ bi zøn ra ora dim 'bʉh rá t'ʉhni, i tu rá mbʉi nguetho in nu ran ʉnbi, pɛ m'bɛjua din johya 'bʉ bim 'bʉh rá t'ʉhni bʉya, nɛ him mam bɛ̨n a ran ʉnbi mín nu. \v 22 Nɛ ngutho ahʉ i tu ni mbʉihʉ ya. Pɛ gan nu ahʉ mahøn'a nɛ da hyu ni mbʉihʉ, nɛ njon da zä da hyąc'a nin johyahʉ bʉya. \p \v 23 Nɛ nu'bʉ bi zøn ra ora a dím mangä ya, nte gui 'yängahʉ. Pɛ majuąni dí xi ahʉ, hønt'a go 'bɛ'a gui 'yäfʉ ma Ta 'bʉ 'dat'a dím bɛ̨mhbʉ, nɛ din ja bʉya. \v 24 Nte ganá äfʉ ma Ta nangue ma thuhugä, pɛ nuya dami 'yäfʉ ya nɛ din ja ahʉ, janangue'a da yuh ni mbʉihʉ ran johya. \s1 Nu ra Jesucristo bi 'bɛrpa rá ts'ɛdi ra ximhäi \p \v 25 ―Nuya yʉm hma dá xi ahʉ, yʉn t'uti ʉ, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús. Pɛ da zøn ra ora hin ga xi ahʉ mi'da yʉn t'uti, pɛ njuąntho ga xi ahʉ xʉn ho nangue Oją. \v 26 Nɛ nu'bʉ bi zøn'a ra pa dím mangä, da zä gui 'yäpzɛhɛhʉ ma Ta nangue ya guí pąjʉ, nɛ him man ga thocpä a guí äfʉ ma Ta. \v 27 Nguetho guesɛ ma Ta di huɛ̨c'ahʉ nangue guín numanhojʉ, nɛ gá 'yɛ̨c'yɛihʉ gue guepʉ bí 'bʉh ma Ta bá nɛxä. \v 28 Nugä bá nɛxä bʉ 'bʉh ma Ta, nɛ dá søcua ja ra häi. Nɛ ga pøngä mahøn'a ua ja ra häi, ga mba bʉ bí 'bʉh ma Ta, bi 'yɛ̨nje. \p \v 29 ―Nuya mfądi 'bɛ'a guí xije ya, nguetho hin guí xije n'da ran t'uti ya, dá ɛ̨mfe bʉya. \v 30 Nuya dí pąhmbe nte guídí 'bɛdi gui pądi, nguetho m'bɛt'o thoho guí pądi 'bɛ'a dím bɛ̨mhbe 'bʉ ya ja a dín nde ga än'nahe. Nɛ gue'a ná pąhmbe gue guepʉ bí 'bʉ Oją gbí 'yɛ̨que, dá ɛ̨mfe. \p \v 31 Nu ra Jesús bi 'yɛ̨nje mahøn'a: \p ―Ha majuąni guí ɛ̨c'yɛigahʉ. \v 32 Pɛ nuya bi zøn ra ora gan 'uɛ̨xthʉ, gui 'dahmbʉ, n'da an 'danni gui mbähä. Nɛ gätho ahʉ gui sogahʉ. Pɛ hin dan 'dasɛ nguetho dí 'bʉ'be ma Ta. \v 33 Nuya yʉm hma dá xi ahʉ, n'dahma guexta'a gan johyahʉ nanguecä, madague'bʉ guin nuhʉ ran ʉnbi nangue ra ximhäi. Pɛ o di tu ni mbʉihʉ, pɛ guim bɛ̨mhbʉ dá tąpä ra ximhäi. \c 17 \s1 Bin yąui rá Ta ra Jesús \p \v 1 Nu'bʉ mí jua a man ra Jesús, bi ndøts'e, nɛ bin yąui rá Ta: \p ―Ma Ta a i, ya bi zøm ma oragä din ja a gá sängui. Dami jap ya ɛ̨mmɛ da bømanho 'bɛ'a ga øt'ä ya, ni ts'ʉnt'ʉgui, nɛ gue'a dí fądi nuįxte xʉn ho i bʉya. \v 2 Nguetho ya xcá 'dac ra ts'ɛdi ga unni 'bɛ'a xcá sänba ʉ gätho i 'bʉcua ja ra ximhäi, janangue'a ga un ra 'da'yote maząi ʉ gätho gá 'daqui. \v 3 Nɛ nu'a to'o i ja ra 'da'yote maząi, majuąni dím pąhmbʉ ʉ, gue gue'e høn'a thoho i majuąni grá Oją, nɛ nugä drá Jesucristogä gue guá pɛngä dan yąntegä ua. \p \v 4 Ya ní mba bʉ ga juacä ra 'bɛfi gá 'daqui, guepʉ da bąh yʉ ją'i ua ja ra ximhäi ɛ̨mmɛ xʉn hotho i. \v 5 Ma Ta i, nu'bʉ ya dá juacä, dami jaqui ga conhui ni nuįxte bʉ guí 'bʉi, tengu tho mín jaui 'bʉ má hin'yʉ ra ximhäi. \v 6 Nuya dá xih yʉ ją'i nangue e, gue nu'ʉ gá huanhua ja ra ximhäi. Ni mbɛti ʉ, nɛ gá 'daqui, nɛ bi mbɛ'ts'a nim hma dá xänba ʉ. \v 7 Nɛ i pą ʉ ya gue gue'e gá 'dac ra ts'ɛdi dá øt' ra 'bɛfi dá øt'e, nɛ ʉ yʉm hma dá mangä. \v 8 Nguetho bi hyąn'a ram hma gá xiqui dá xifi. Janangue'a i pądi majuąni bá nɛxä bʉ guí 'bʉi, nɛ bi 'yɛ̨c'yɛi gue gue'e guá pɛngä dan yąntegä ua. \p \v 9 Nugä dí äp'a ya gui fäx'i ts'ʉ ʉ, nɛ hin dí ä a nim fäts'i nangue ʉ i tɛn ra ximhäi. Pɛ hønt'ʉ gue gá 'daqui nguetho ni mbɛti ʉ. \v 10 Nɛ nu'ʉ gätho ma mbɛti ni mbɛti ʉ, nɛ nu'ʉ gätho ni mbɛti ma mbɛti ʉ. Nɛ gue'ʉ i udi nuixte xʉn hogä ʉ. \p \v 11 Nuya him man dam 'bʉcua ja ra ximhäi. Ga mbagä bʉ guí 'bʉi. Pɛ nu'ʉ go di thoqui dim 'bʉcua ʉ. Janangue'a, ma Hogata i, dami jamansu ʉ gätho gá 'daqui nangue ni ts'ɛdi zɛhɛ, gue da gohi tengu'bʉ n'danją'itho tengu gaui. \v 12 Gätho yʉ pa dám 'bʉhmbe ʉ gá 'daqui, dá jamansu ʉ nangue ni ts'ɛdi gá 'daqui. Nɛ xinga n'da bim 'bɛdi, hønt'a n'da nts'änni dim 'bɛdi, tengu mán t'o't'i bʉ ja ni søcuą maya'bʉ ngue ngubʉ din ja. \p \v 13 Nɛ nuya mi ts'ʉtho ga mba bʉ guí 'bʉi, pɛ nuna dím mangä ya ngue dí 'bʉcua ja ra ximhäi, janangue'a da yuh yʉ́ mbʉi ʉ i øh ya nangue man johyagä. \v 14 Nugä dá un'na nim hma nɛ bi hyąm bʉya. Janangue'a di ʉcpa ra ximhäi ʉ, nguetho hing yʉ́ mɛngu ua ja ra ximhäi ʉ, tengugä hind rá mɛngugä ua ja ra ximhäi. \v 15 Hin dí ä'a i gue gui 'uec'ʉ nanguecua ja ra ximhäi ʉ, pɛ dí ä'a i gui jamansup yʉ́ mbʉi hin da dąp ra zįthu ʉ. \v 16 Nu'ʉ hing yʉ mɛngu ua ja ra ximhäi ʉ, tengu thohogä. \v 17 Dami xänbi xʉn ho a nim hma majuąni, janangue'a da 'uegue xʉn ho nangue yʉn ts'o i ja ua ja ra ximhäi. \v 18 Tengu tho bʉ guí 'dac ra 'bɛfi dá jap yʉ ją'i ua ja ra ximhäi da bą i, nguthogä dí un ra 'bɛfi ʉ, di jap yʉ ją'i ua ja ra ximhäi da bą'a i. \v 19 Dan unsɛ janangue'a nɛ'ʉ tengu'bʉ da du nangue yʉ́ nyombʉi, nɛ da zä da dɛn'na ram hma majuąni. \p \v 20 Nɛ nu'bʉ bi mam mam hmammi ʉ i ɛ̨c'yɛigä ya, nɛ nu'bʉ bi 'yɛ̨c'yɛigä ʉ da sifi, nɛ'ʉ dí äp'a nim fäts'i nangue gätho ʉ bʉya. \v 21 Janangue'a gätho da gohi tengu'bʉ n'danją'itho, tengu thohogaui ma Ta i, n'datho dí conhui. Dami japi n'dat'a da bɛ̨n ʉ, nguetho n'dat'a man 'yomfɛ̨niui dá unui gätho ʉ. Janangue'a da 'yɛ̨c'yɛi ʉ i tɛn ra ximhäi, gue gue'e guá pɛngä dan yąntegä ua ja ra ximhäi. \v 22 Nu ra ts'ɛdi gá 'daqui dá undä ʉ, gue da zä da gohi tengu'bʉ n'danją'itho, tengu gaui. \v 23 Nugä dí 'bʉhmbe ʉ, nɛ'e dí 'bʉhmi, janangue'a majuąni da zä gätho 'dat'a gam bɛ̨mhbʉ. Nɛ da nu ʉ i tɛn ra ximhäi, da bądi gue gue'e guá pɛngä dan yąntegä ua ja ra ximhäi, nɛ da bą ʉ i tɛn ra ximhäi gue ɛ̨mmɛ guidí huɛ̨c'ʉ tengu bʉ gní huɛ̨gagui. \p \v 24 Ma Ta i, dín nde 'darpʉ dan ząmhbʉ ʉ gá 'daqui, gue da nu maząi a ran ho tąte thoho gá 'daqui. Nguetho ząi guidí huɛ̨gä nɛ gue'bʉ go má hin'yʉ ra ximhäi. \v 25 Ma Hogata a i, nu ra ximhäi hingui pą'a i. Pɛ nugä dí pą'a i, nɛ'ʉ 'da gá 'daqui i pądi gue gue'e guá pɛngä. \v 26 Nugä dá japi bi bą'a i, nɛ man'da man'da ga japi da bądi gätho nin ho, gue da zä din ja xʉn ho nin huɛ̨cate bʉ mbo yʉ́ mbʉi ʉ, tengu tho bʉ nan jagä nin huɛ̨cate. Nɛ dan ząm bʉ ja yʉ́ mbʉi ʉ, bi 'yɛ̨mp'a rá Ta. \c 18 \s1 Bi fɛnt'a ra Jesús \p \v 1 Nu'bʉ mí jua'a bin yąui rá Ta, dá mbähmbe ra Jesús bʉya dyʉ xädihe, dá 'daxhe n'da ra t'ʉhyɛ̨ gue ra Cedrón, nɛ dá cʉthe bʉ ja n'da ra nuąndät'o. \v 2 Nu'a ra Judas, gue'a di dä a ra Jesús, mí pąpʉ ja ra nuąndät'o nguetho ząi mí pähmbe bʉ ra Jesús. \v 3 Nu yʉ fariseo nɛ yʉ dąmbäją bá pɛhn'dʉ 'da yʉ dofʉi nɛ mi'da yʉn 'yohʉ gue bán 'yohʉ ra Judas. Gätho i hą yʉ sibi nɛ yʉ́ juai. \v 4 Nu ra Jesús i pądi gätho 'bɛ'a din ja ngue da t'ørpe. Janangue'a bi mba bin c'athʉ, nɛ bi 'yän'dʉ: \p ―To'o guí homhbʉ, bi 'yɛ̨mbi. \p \v 5 Nɛ bi dą ʉ: \p ―Dí homhbe ra Jesús ra mɛngu bʉ Nazaret, bi 'yɛ̨n'ʉ. \p ―Guecä, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús bʉya. \p Nɛ i 'bähmbʉ bʉ ra Judas gue di dä. \v 6 “Guecä,” 'bʉ mí 'yɛ̨n'a ra Jesús, 'bex bi goh yʉ́ xʉtha ʉ yʉn hyonte nɛ bi 'ya ʉ bʉya nangue ra mbidi. \v 7 Nu ra Jesús bi ma mahøn'a: \p ―To'o guí homhbʉ. \p Nɛ bi dą ʉ: \p ―Dí homhbe ra Jesús ra mɛngu bʉ Nazaret, bi 'yɛ̨n'ʉ. \p \v 8 Nu ra Jesús bi dąt'ʉ bʉya: \p ―Ya dá xi ahʉ, guecä. Pɛ nu'bʉ høngdä guí honjʉ, hinga nɛhya ma xädi gui sixhʉ, bi 'yɛ̨na. \p \v 9 Nɛ guehna bi man na ra Jesús bin thɛui a bi xih rá Ta 'bʉ mín yąui, ngue xí 'yɛ̨mbi: “Gätho gá 'daqui xínga n'da ga 'bɛdi,” xí 'yɛ̨mbi. \v 10 Nu ra Simón Pedro bʉya bi gʉx a rá juai mí hą nɛ bi 'yespa rán 'yɛizagu a rá 'yɛ̨hɛ ra dąmbäją, rá thuhu Malco a. \v 11 Pɛ nu'a ra Jesús bi 'yɛ̨mp'a ra Pedro: \p ―Fo'ts' ni juai a nin t'ojuai. Nuna ra mbohi xʉn zänga ma Ta ha hin ga sigä na, bi 'yɛ̨mbi. \s1 Bi ts'ix bʉ 'bʉh ra hmumbäją a ra Jesús \p \v 12 'Bex bi bɛnt'ʉ yʉ dofʉi nɛ'ʉ yʉ́ hmu nɛ yʉ policía bi mbɛn ma mijudíohe, nɛ bi du't'i. \v 13 M'bɛt'o bi zixpʉ 'bʉh ra Anás rá ndøhyą a ra Caifás, nɛ nu'a ra Caifás, ra dąmbäją a ra jɛya a. \v 14 Guehna ra Caifás ngue xí xi ʉ yʉ́ mi ngʉrpihʉ, gue man'da xʉn ho 'bʉ n'datho da du, xinda gue'bʉ gätho ga juahmbʉ. \s1 Nu ra Pedro bi gøn'a ra Jesús \p \v 15 Nu ra Simón Pedro, nɛcä bʉya, dá tɛn'be ra Jesús. Nɛ madím pą'be a ra dąmbäją, janangue'a bi zä dá cʉt'ä bʉ bi mba ma cʉ't'i a ra Jesús bʉ mbo rá mbä't'i a rá ngu ra dąmbäją. \v 16 Pɛ nu ra Pedro mí 'bäpʉ thi bʉ ja ra goxthi. Pɛ dá pøngä bʉya gue dá äp ra mate a ra mbängoxthi, janangue'a bi zä bi yʉt'ambo ra Pedro bʉya. \v 17 Nu'a ra mbängoxthi bʉya, gue n'da ra xisu, bi 'yɛ̨mp'a ra Pedro: \p ―Nu'i ha hinga gue'e rá xädi'i nʉ ran 'yohʉ, bi 'yɛ̨mbi. \p Nu ra Pedro bi dąt'a: \p ―Hin'na, hinga guecä, bi 'yɛ̨na. \p \v 18 Madín tąspihʉ ʉ yʉ́ 'yɛ̨hɛ ra dąmbäją nɛ yʉ policía a ra Pedro, nubʉ ja ra sibi xí 'yudi, nguetho xʉn sɛ. \s1 Nu ra hmumbäją bi juąnba ra Jesús \p \v 19 Nu ra dąmbäją bi 'yänna ra Jesús to'o gätho i tɛnni, nɛ bi 'yänni 'bɛ'a ním hma im ma 'bʉ in xänbate. \v 20 Nu ra Jesús bi dą'a: \p ―Nugä ząi dá mam bʉ ja ma nijąhʉ nɛpʉ ja ra dąniją, guepʉ ząi dim pɛti gätho ma mijudíohʉ. Njąm'bʉ dá mangä bʉ njongui 'bʉh yʉ ją'i. \v 21 Nɛ ndetho guí ängui 'bɛ'a dá mam 'bʉ mán xänbate. Nde'bʉ gui 'yän'dʉ bi 'yøh mam hmangä. Nu'ʉ i pądi 'bɛ'a dá mangä ʉ, bi 'yɛ̨na. \p \v 22 Nɛ nu'a ra Jesús 'bʉ mí dąt'a ra dąmbäją, nɛ nu'a n'da ra ngʉrpa dofʉi bi mbɛmp'a rá hmi, bi 'yɛ̨mbi: \p ―Hanja ngubʉ gá xih ra dąmbäją, bi 'yɛ̨mbi. \p \v 23 Nu ra Jesús bi 'yɛ̨mp'a: \p ―Nu'bʉ ja 'bɛ'a dá mangä gue hingui ho, dami ma. Pɛ nu'bʉ nte dá mangä, hanja gní pɛgbi, bi 'yɛ̨mbi. \p \v 24 Nu ra Anás bʉya bi mbɛnhna ra Jesús bʉ 'bʉh ra Caifás, rá mi dąmbäjąui. \s1 Nu ra Pedro bi gøm mahøn'a ra Jesús \p \v 25 Nɛ mí 'bäpʉ ra Simón Pedro madín tąspi a. Nɛ än'dʉ i 'bähmbʉ: \p ―Ha nɛ'e rá xädi'i nʉ. \p 'Bex bin cøni: \p ―Hinga guecä, ɛ̨na. \p \v 26 Nu'a n'da rá 'yɛ̨hɛ ra dąmbäją bʉya, gue dim mɛniui a ra 'yɛ̨hɛ xí 'yespa rá zagu ra Pedro 'bʉ mí 'yɛ̨na da yąn'a rá Hmu, bi 'yɛ̨mbi: \p ―Ɛ̨na gue'e dá nu a bʉ ja ra nuąndät'o, bi t'ɛ̨mp'a ra Pedro. \p \v 27 Nɛ bin cøm mahøn'a ra Pedro. 'Bex bi mbah ra tamfø. \s1 Nu ra Pilato bi juąnba ra Jesús \p \v 28 T'ʉxuditho bá ts'i bʉ ja rá ngu ra Caifás a ra Jesús, nɛ bi ts'ix bʉ ja ra nguts'ʉt'abi. Pɛ nu ma ngʉrpihe dyʉ judíohe dyʉ israelhe, him bi yʉzɛhɛ bʉ mbo nguetho ɛ̨n yʉ́n t'ɛ̨di din ts'on yʉ́ ją'i 'bʉ da yʉrpʉ ja yʉ́ ngu ʉ hing yʉ judío, nɛ hin da zä da zi ran ts'ihmɛ nangue ran dąbaxjua 'bʉ xtán yʉrpʉ mbo. \v 29 Janangue'a nu ra ts'ʉt'abi Pilato, bi mba bʉ thi gue da zo ʉ yʉ yąpate, nɛ bi 'yän'dʉ: \p ―'Bɛ'a gní yąfʉ a ran 'yohʉ, bi 'yɛ̨na. \p \v 30 Nɛ bi dą ʉ ma ngʉrpihe: \p ―Nu'bʉ hin gra ts'om'bäi, hin xcá dä ahʉ 'bʉ, bi 'yɛ̨n'ʉ. \p \v 31 Nɛ nu ra Pilato bi 'yɛ̨mp'ʉ: \p ―Dami sixhʉ 'bʉ, nɛ gui juąnbahʉ nangue nin t'ɛ̨di zɛhɛhʉ, bi 'yɛ̨na. \p Nɛ nu ma ngʉrpihe bi dąt'a: \p ―Pɛ hin'yʉ man t'ɛ̨dizɛhɛhe gue'a ga hohe n'da, bi 'yɛ̨n'ʉ. \p \v 32 Nu'a bi man'ʉ bin thɛui a bi man a ra Jesús 'bʉ mí ma 'bɛ'a mán dąte dí du a, gue da mba ma cuati bʉ ja ra pont'i. \v 33 Nu ra Pilato bi mbeng mahøn'a bʉ ja ran ts'ɛmbate nɛ bi 'yänna ra Jesús: \p ―Nu'i ha gue'e grá hmuts'ʉt'abi yʉ judío, bi 'yɛ̨mbi. \p \v 34 Nu ra Jesús bi dąt'a: \p ―Ha guím bɛ̨nsɛ 'bɛ'a guím ma, uague n'dan'yo bi xi i nanguecä, bi 'yɛ̨mbi. \p \v 35 Nu ra Pilato bi 'yɛ̨m bʉya: \p ―Hin drá judíogä. 'Bɛ'a gá 'yøt'e thą, ngue bi dä'a ua ni mijudíohʉ nɛ ni dąmbäjąhʉ. \p \v 36 Nu ra Jesús bi dąt'a: \p ―Hin dám hmuts'ʉt'abigä ua ja ra ximhäi. Nu'bʉ xcám hmuts'ʉt'abigä ua, xtín tunhdʉ ʉ ma ją'igä ʉ bi bɛndgui 'bʉ, nɛ hin xtí dägä ua 'bʉ. Pɛ nu ma ts'ɛdigä him bi nɛqui ua ja ra ximhäi a, bi 'yɛ̨na. \p \v 37 Nu ra Pilato bi 'yɛ̨mbi mahøn'a: \p ―Ha majuąni grá hmuts'ʉt'abi 'bʉ, bi 'yɛ̨mbi. \p Nu ra Jesús bi dąt'a: \p ―Majuąni guím ma gue drá hmuts'ʉt'abigä nɛ gue'a dám 'bʉcä ua ja ra ximhäi, nɛ gue'a ná ɛ̨cä ua gue ga u'a majuąni. Nu'ʉ to'o in nde da bą'a majuąni, da 'yømanho a dím mangä ʉ, bi 'yɛ̨na. \p \v 38 Nu ra Pilato i ɛ̨na: \p ―'Bɛ'a maha a majuąni, njon da zä da bądi nda'a a majuąni, bi 'yɛ̨mthoho. \s1 Bi ts'änba rán ʉnbi ra Jesús \p Nɛ nu'bʉ mí jua'a bi man ra Pilato, bi mba bʉ thi din yąhʉ ʉ yʉ́ yąpate mahøn'a, nɛ bi 'yɛ̨mp'ʉ: \p ―Nte mán ts'o dá tįnbi. \v 39 Pɛ nu'ahʉ ząi guí xijʉ ga thøc'ahʉ n'da ra ofädi 'bʉ bi dät' ra pa ran dąbaxjua. Ha guín ndehʉ ga thøc'ahʉ ni hmuts'ʉt'abihʉ, bi 'yɛ̨na. \p \v 40 Nɛ bi mbʉdi bi mbafi nts'ɛdi ʉ, bi 'yɛ̨n'ʉ: \p ―Hin'na, hinga gue'a, pɛ nu'a ra Barrabás, gue'a gui thøgahe a, bi 'yɛ̨n'ʉ ma ngʉrpihe. \p Nu ra Barrabás, n'da ra hyote a. \c 19 \p \v 1 Nu ra Pilato bi manda dí fɛi a ra Jesús. \v 2 Nu yʉ dofʉi bʉya bi 'yørpa n'da ra corona gue yʉ 'yʉ'uįni, nɛ nts'ɛdi bi huspa rá yą ra Jesús. Nɛ bim pärba n'da ra 'bø't'e xʉn jʉpoi tengu dim pät' yʉ hmuts'ʉt'abi. \v 3 Nɛ bi den bʉya nɛ bi 'yɛnspa yʉ́ biba, bi 'yɛ̨mbi: \p ―Biba, grá hmuts'ʉt'abi yʉ judío, bi 'yɛ̨mbi. Nɛ bi mbɛ'mi bʉya ngue yʉ́ 'yɛ. \p \v 4 Bi mba bʉ thi mahøn'a a ra Pilato, bin yąhʉ ma ngʉrpihe: \p ―Nuya ga dä ahʉ na ran 'yohʉ, dami pąhmbʉ nte dá tįnba n'da ran ts'o gue xʉ 'yøt' na, bi 'yɛ̨na. \p \v 5 Bi ts'ix bʉ thi ra Jesús bʉya, ya i hu'ts' ra corona ngue nt'øt'e yʉ 'yʉ'uįni, nɛ he ra 'bø't'e xʉn jʉpoi. \p ―I 'bäcua na ran 'yohʉ ya, bi 'yɛ̨n'a ra Pilato. \p \v 6 Nu'ʉ yʉ dąmbäją nɛ ma ngʉrpihe 'bʉ mín nu a ra Jesús, nts'ɛdi bi mbafi, nɛ xʉn ngu yʉ nidi bi 'yɛ̨na: \p ―Dá du, dá 'døm'pʉ ja ra pont'i. \p Nu ra Pilato bi 'yɛ̨mp'ʉ bʉya: \p ―Dami sizɛhɛhʉ 'bʉ guín nde gui cuathʉ bʉ ja ra pont'i, nguetho nugä hin te dá tįnbä n'da ran ts'o xʉ 'yøt' na, bi 'yɛ̨mp'ʉ. \p \v 7 Nu'ʉ ma ngʉrpihe bi dąpʉya: \p ―Nugähe i jaje n'da man t'ɛ̨dihe gue da du n'da im ma tengu im ma na, nguetho bi mansɛ guesɛ rá Ts'ʉnt'ʉ Oją, bi 'yɛ̨n'ʉ. \p \v 8 Nu'bʉ mí 'yø a ra Pilato mí ɛ̨n'a ra Jesús gue rá Ts'ʉnt'ʉ Oją a, man'da bi zu a. \v 9 Nɛ bi zix pʉ mbo ja ran ts'ɛmbate mahøn'a a ra Jesús, bi 'yänni: \p ―Hapʉ ɛ majuąni guí nɛts'i. \p Pɛ nu ra Jesús him bi dąti. \p \v 10 Nu ra Pilato bi 'yɛ̨mp'a: \p ―Hanja hin gní thąrcagui. Ha hin guí pądi ja ma ts'ɛdi ga cuat'a bʉ ja ra pont'i, nɛ ja ma ts'ɛdi ga xoc'a bʉ, bi 'yɛ̨mbi. \p \v 11 Nu ra Jesús bi dądi: \p ―Hin xtín ja ni ts'ɛdi nɛ nte sä gui 'yørque 'bʉ hin xtán zän Oją 'bɛ'a gui 'yørque. Pɛ nu'ʉ bi dägä ua, man'da ja yʉ́ ts'oqui ʉ xinda gue'e, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús. \p \v 12 Nɛ nubʉya nu ra Pilato ɛ̨mmɛ bi hyoni 'bɛpʉ dí hyɛtho a ra Jesús. Pɛ nu ma ngʉrpihe nts'ɛdi bi mbafi, bi 'yɛ̨n'ʉ: \p ―Nu'bʉ gui hyɛt na, nin sʉiui a ma hmuts'ʉt'abihʉ ra César 'bʉ. Nguetho nu'bʉ 'bo'o da ma gue im hmuts'ʉt'abi zɛhɛ din sʉhmi a ra César 'bʉ, bi 'yɛ̨n'ʉ. \p \v 13 Nu'bʉ mí 'yøhna ra Pilato, bá si bʉ thi mahøn'a a ra Jesús bʉ ja rá ngun'yu ran juąnbate magąts'i, dí ɛ̨mfe ma ndehe Gabata. Nɛ bi hyux ra Pilato bʉ ja rá mɛxa ran juąnbate. \v 14 Nu'a ra pa a, i pa ma hoqui yʉn ts'ihmɛ da ts'i 'bʉ bi hyats'i, nangue ran dąbaxjua. Nɛ di 'bɛh mits'ʉ da zøn i huxhyadi. Nɛ nu ra Pilato bi 'yɛ̨mp'ʉ ma ngʉrpihe: \p ―Nuya 'bäcua na ni hmuts'ʉt'abihʉ, bi 'yɛ̨mp'ʉ. \p \v 15 Pɛ nts'ɛdi bi mba ʉ: \p ―Dá du, dá duhma, dá 'døm'pʉ ja ra pont'i, bi 'yɛ̨n'ʉ. \p Nɛ nu ra Pilato bi 'yɛ̨mp'ʉ: \p ―Hanja gní 'yɛ̨njʉ gam ma da 'døm'pʉ ja ra pont'i ni hmuts'ʉt'abihʉ, bi 'yɛ̨mbi. \p Pɛ nu yʉ dąmbäją bi dądi: \p ―Njongui 'bʉcua man'da ma hmuts'ʉt'abihe, hønt'a ma hmuts'ʉt'abihʉ bʉ Roma ngue ra César, bi 'yɛ̨n'ʉ. \p \v 16 Nu ra Pilato bʉya bi 'yøt'a bi nde yʉ mbäją, bi manda dí cuati bʉ ja ra pont'i ra Jesús. Nɛ bi ts'ix bʉya. \s1 Bi mba n'dø'mi bʉ ja ra pont'i ra Jesús \p \v 17 Nɛ bi zix yʉ dofʉi a ra Jesús bʉya, nɛ i tuzɛhɛ rá pont'i bʉ ní mba, da zøm bʉ ja n'da ra nyuni t'ɛ̨mbi Gólgota, nde da ma ra Nyuni nyąxmu. \v 18 Nɛ nu'bʉ mí zøm bʉ, bi mba n'dø'mi ra Jesús bʉ ja ra pont'i. Bim 'bä inde rá pont'i, nɛ n'da an 'danguadi bim 'bä ʉ mi'da yʉ pont'i, bi guarpʉ ʉ mi yoho. \v 19 Nu ra Pilato, bi 'yo't'a n'da ram hma bi 'yɛ̨na: “Nuna ra Jesús ra mɛngu bʉ Nazaret, rá hmuts'ʉt'abi yʉ judío na,” bi 'yo't'i. Nɛ nu'a ra t'ohni bi mba n'dø'mi bʉ ja ra pont'i. \v 20 Xʉn ngu ma mijudíohe dyʉ israelhe bi nu bʉya 'bɛ'a nt'o't'i bʉ, nguetho mbɛ ndehnini tho bʉ. Nɛ nt'o't'i nangue ma ndesɛhe ra hebreo, nɛ yʉ́ nde yʉ mɛngu bʉ Grecia gue ra griego, nɛ yʉ́ nde yʉ mɛngu bʉ Roma gue ra latín. \v 21 Nu'ʉ yʉ dąmbäją bʉya bi 'yɛ̨mp'a ra Pilato: \p ―Hanja gá 'yo't'i gue ma hmuts'ʉt'abihe. Pɛ dami hoqui da ma: “Bi mansɛ: Nugä drá hmuts'ʉt'abi yʉ judío,” da 'yɛ̨na, bi 'yɛ̨n'ʉ. \p \v 22 Pɛ nu ra Pilato bi dąt'ʉ: \p ―Ya nt'o't'i 'bɛ'a dá o't'ä, dá guet'a, bi 'yɛ̨mthoho. \p \v 23 Nu'bʉ mí cuar bʉ ja ra pont'i ra Jesús, nu yʉ dofʉi bʉya bi gąspa yʉ́ he, goho munts'i bin ja yʉ́ he, n'da ngu n'da yʉ dofʉi n'da n'da munts'i bi gąx'ʉ. Pɛ nu rá pahni rám 'bɛxøts'e hin hapʉ ma zøte a. \v 24 Janangue'a bin 'yɛ̨mzɛhɛ ʉ: \p ―Nde'bʉ ga øthʉ n'da ran tąha to'o da bøni din thɛui rá pahni na. \p Nɛ nu'a bi man'ʉ bin thɛui a mán t'o't'i bʉ ja rá t'ohni Oją gue njabʉ da 'yøt'ʉ, mi ɛ̨na: “Bi mba ma darqui ma he, n'da a n'da munts'i bi gąx'ʉ 'da. Pɛ nu'a mam 'bɛxøts'e bi t'øt'a n'da ran tąha to'o da gąts'i,” mí ɛ̨n rá t'ohni. Gue'a bi 'yøt' yʉ dofʉi a. \p \v 25 Nuya mí 'bäpʉ ja ra pont'i rá mbe ra Jesús nɛ a rá juhuɛ, nɛ'a ra María rá bømbe a ra Cleofas, nɛ'a ra María ra mɛngu bʉ Magdala a. \v 26 Nɛ nu'a ra Jesús 'bʉ mín nu a rá mbe, nɛcä gue madí huɛ̨gä, bi xi a rá mbe bʉya: \p ―Ma mbe i, dami 'yɛ̨mbi ni ts'ʉnt'ʉ nʉ ma xädi guí 'bähmi, bi 'yɛ̨mbi. \p \v 27 Nɛ bi 'yɛ̨ngä ra Jesús bʉya: \p ―Dami bɛ̨ni tengu'bʉ ni mbe nʉ ma mbegä, bi 'yɛ̨ngui. \p Nɛ 'bex dá sixä bʉ ja ma ngu bʉya, nɛ dá jamansu a. \s1 Bi du ra Jesús \p \v 28 Nɛ nu'bʉ mí man a ra Jesús bi bąh pʉya gue bi juah rá 'bɛfi mí mam bʉ ja rá T'ohni Oją gue din ja. Nɛ bi 'yɛ̨m bʉya: \p ―Dí tuthe, bi 'yɛ̨na. \p Nɛ'a bin thɛui a mán t'o't'i a bi ma. \v 29 Nɛ mí høpʉ n'da ra t'ʉxaro i po ra guindät'o xʉn ju. Nu'ʉ mí 'bäpʉ bʉya bi gärpʉ ja ra guindät'o a n'da ɛ̨na ra fʉnjo gue bi zinni, bi fospa rá yą ra xithi bʉya nɛ bi hyurpa rá nde ra Jesús da zʉ'ts'i. \v 30 Nu'bʉ mí zʉ'ts'a ra Jesús: \p ―Ya bi guah ma 'bɛfi, bi 'yɛ̨na. \p 'Bex bin ye'mahäi rá yą, nɛ bi unsɛ rá te bi du bʉya. \s1 Bin sʉnba rá 'bøts'e ra Jesús \p \v 31 Nu ma ngʉrpihe hingui ndepe da guathoho bʉ ja yʉ pont'i ʉ yʉ ją'i 'bʉ ya xʉ hyats'i, nguetho gue'a ra pa a ya man'da tąte nangue ra dąmpɛti. Janangue'a bi t'äp ra mate ra Pilato da mba n'uacpi yʉ́ juąngua gue da du n'dihi ʉ, nɛ da mba ma tongui bʉya. \v 32 'Bex bi mba ʉ yʉ dofʉi, nɛ bi 'uacpa yʉ́ juąngua ʉ yoho mí cuarpʉ ja yʉ́ pont'i guepʉ mí 'bäh rá pont'i ra Jesús. \v 33 Pɛ nu'bʉ mi zøm bʉ cuat'a ra Jesús, bi nu gue ya xí du, janangue'a him bi 'uacpa yʉ́ juąngua a. \p \v 34 Pɛ nu'a n'da ra dofʉi bi sʉnba rá 'bi'bøts'e ra Jesús a ra ts'ąt'ɛgui. 'Bex bi bøn ra ji nɛ ra dehe. \v 35 Nɛ nugä gätho dá nusɛ 'bɛ'a bi t'ørpa ra Jesús. Janangue'a majuąni na dí o't'ä ya. Nɛ guehna dí o't'ä na n'dahma da zä gui 'yɛ̨c'yɛihʉ. \v 36 Nɛ nu 'bɛ'a gätho bin ja, bin thɛui a mán t'o't'i bʉ ja rá søcuą Oją gue din ja. Nɛ man t'o't'i: “Xínga n'da rá do'yo da mba n'uacpi,” mi ɛ̨n ra t'ohni. \v 37 Nɛ man'da bi hmam bʉ ja rá T'ohni Oją, bi 'yɛ̨na: “Nu'ʉ di ʉcpi da nu gue gue'a bi mba ma sʉnbi ra ts'ąt'ɛgui rá 'bøts'e,” mí man'a ra T'ohni. \s1 Bi t'ä'a ra Jesús \p \v 38 Nɛ nubʉya nu ra José ra mɛngu bʉ Arimatea, nu'a n'da rá 'yɛ̨c'yɛi ra Jesús, pɛ him mi ma gue mí ɛ̨c'yɛi nguetho mí su ma ngʉrpihe, pɛ nuya bi 'yäp ran t'ɛ̨di ra Pilato di tongba rá ngøc'yɛ̨i ra Jesús bʉ ja ra pont'i da 'yägui. Nɛ nu'bʉ min t'un ran t'ɛ̨di ra José, bi mba bʉya nɛ bi tongba rá ngøc'yɛi ra Jesús. \v 39 Nɛ bá ɛ̨h ra Nicodemo bʉya, gue gue'a xí zøm bʉ mí 'bʉh ra Jesús n'da ra xui. Nɛ i tu ra 'yɛ̨thi ɛ̨mmɛ i yʉman'u, mbɛ 'däte ma 'dɛt'a kilo nan hyʉ, ma thąspi ra mirra a ra áloes. \v 40 Nu'bʉ mi mbantpa rá ngøc'yɛi ra Jesús ra hoc'bø't'e xʉn ho, nɛ bi 'yʉrpa ra 'yɛ̨thi guepʉ ním fįx ra 'bø't'e, tengu ząi dí øthe dyʉ judíohe 'bʉ dí ähmbe n'da ra du. \v 41 Nɛ i ja bʉ n'da ra mba'ye jombʉ ja ra pont'i xí 'døm'ma ra Jesús, nɛ nubʉ häi oqui bʉ n'da ra hyądo ngue ran 'yägui, mahoqui pɛ njon ní 'yo bʉ n'da ra du. Nɛ jabʉ n'da ra nuąndät'o bʉ rá goxthi a ra hyądo gue ran 'yägui. \v 42 Nɛ nu'a ra pa man'da tąte thoho nangue ran dąbaxjua ɛ ma guepʉ da mbʉdi. Janangue'a bi cʉ't'a n'dihi bʉ ja ra hyądo a rá ngøc'yɛi ra Jesús, nguetho hinga yatho bʉ. \c 20 \s1 Bi dąmbɛ̨ni a ra Jesús \p \v 1 T'ʉxuditho domingo hin ní nɛc ra häi nu ra María ra mɛngu bʉ Magdala bi zøm bʉ ja ran 'yägui. Bi nu gue xí mba njʉnni a ra xįndo mi juax bʉ ja rá goxthi ran 'yägui. \v 2 Bá pengui nɛ bán tihi, bi zøm bʉ mí 'bʉ'be ra Simón Pedro nɛ bi 'yɛ̨nc'be: \p ―Bin jʉc ma Hmuhʉ. Nɛ hin dí pądi hapʉ bi thux ya, bi 'yɛ̨nc'be. \p \v 3 Dá mbɛ'be bʉ ja ran 'yägui bʉya. \v 4 Ɛ̨mmɛ dán ti'be, bin ts'ogui ts'ʉ ra Pedro, nɛ m'bɛt'o go dá søngä bʉ ja ra hyądo. \v 5 Dá c'ą't'ä bʉ mbo dá nu hønt'ʉ yʉ 'bø't'e cąx bʉ ngue xí 'bant'i. Pɛ him 'bex dá cʉt'ä mbo. \v 6 Nɛ nu'bʉ mí zøm bʉ ra Simón Pedro, 'bex bi uɛ̨ntho bʉ mbo, nɛ'a bi nu cąx bʉ yʉ 'bø't'e. \v 7 Nɛ nu'a n'da ra 'bø't'e xí 'banba rá yą ra Jesús n'danni mí cąts'i, ma do'mi a. \v 8 Nɛcä dá cʉt'ä mbo bʉya, madague'bʉ m'bɛt'o dá søngä bʉ. \v 9 Nɛ nu'bʉ má nu 'bɛ'a di ja bʉ, dá ɛ̨c'yɛigä gue majuąni bi dąmbɛ̨ni a ra Jesús. \v 10 Dá peng'be bʉ ma ngu'be bʉya. \s1 Nu ra Jesús bi nɛqui bʉ mi 'bä a ra María \p \v 11 Pɛ nu'a ra María bi gotho bʉ ja rá goxthi ra hyądo nɛ i zoni nɛ di c'ąrpʉ mbo. \v 12 Nɛ bi nu yoho yʉ́m 'bɛhni Oją mahɛ̨ts'i i he yʉ t'axcahe. I hupʉ n'da bʉ mí ja rá yą ra Jesús nɛ hupʉ man'da bʉ mí ja yʉ́ gua. \v 13 Nɛ bi xi a ra María: \p ―Grá xisu, hanja gná zoni, bi 'yɛ̨mp'a. \p Nɛ nu ra María bi dąt'ʉ: \p ―Nguetho bin jʉc'a ma Hmu nɛ hin dí pądi hapʉ bi thuts'i, bi 'yɛ̨na. \p \v 14 Nɛ nu'bʉ mín hanni ra María, bi nu ra Jesús i 'bäpʉ. Pɛ him mi pądi gue gue'a. \v 15 Nu'a ra Jesús bi 'yɛ̨mp'a: \p ―Grá xisu, hanja gná zoni, to'o guí honi, bi 'yɛ̨mbi. \p Pɛ nu ra María mím bɛ̨ni gue gue'a ran 'yohʉ di jamansu ra nuąndät'o. Janangue'a bi 'yɛ̨mbi: \p ―Nu'bʉ gue'e gá jʉga ma Hmu, dami 'yurqui ts'ʉ hapʉ gá pɛgui nɛ ga tuxä, bi 'yɛ̨mbi. \p \v 16 Nɛ nu ra Jesús bi ndønba rá thuhu: \p ―María, bi 'yɛ̨mbi. \p Nu ra María 'bex bi 'bä't'i xʉn ho bʉya, bi nu nɛ bi 'yɛ̨na: \p ―Raboni, nde da ma, “Xänbate i,” bi 'yɛ̨mbi. \p \v 17 Nɛ nu ra Jesús bi 'yɛ̨mbi: \p ―Pɛ hingui sä 'bexque gui thäcä ya nguetho di 'bɛh mi ts'ʉ ga mba bʉ bí 'bʉh ma Ta. Janangue'a 'bɛ ní mbahma bá xi ʉ ma cuui ga pengbʉ bí 'bʉh ma Tagä, nɛ ahʉ ni Tahʉ a, nu'a ma Ojągä a, nɛ ahʉ ni Ojąhʉ a, bi 'yɛ̨mbi. \p \v 18 Nu'a ra María ra mɛngu bʉ Magdala bi mba bʉya, nɛ bi xije dyʉ xädihe gue bi nu ra Hmu nɛ bi xije 'bɛ'a bi man'a. \s1 Nu ra Jesús bi nɛqui bʉ mí 'bʉ ʉ yʉ́ xädi \p \v 19 Nɛ nu'bʉ mín de guet'a ra pa domingo, nthʉ't'i yʉ́ jut'i ra ngu bʉ dám 'bʉhmbe nguetho dá su ma ngʉrpihe, nɛ nu'bʉ má nuhe, 'bä inde bʉ dí 'bʉhmbe ra Jesús. Nɛ bi 'yɛ̨na: \p ―Daman johyahʉ, bi 'yɛ̨nje. \p \v 20 Nɛ nubʉya bi 'yurcahe yʉ́ 'yɛ guepʉ xí 'dømbi, nɛ rán zʉ'bøts'e guepʉ xín sʉnba ra ts'ąt'ɛgui. Nɛ nu'bʉ má nuhe, dá pąhmbe majuąni ma Hmuhe a, nɛ ɛ̨mmɛ dán johyahe bʉya. \v 21 Nɛ bi ma mahøn'a ra Jesús: \p ―Daman johyahʉ. Nɛ tengu tho bʉ í 'dac ra 'bɛfi ma Ta dá jap yʉ ją'i ua ja ra ximhäi da bądi, nguthogä dí 'da ahʉ ra 'bɛfi gui jafʉ yʉ ją'i ua ja ra ximhäi da bądi, bi 'yɛ̨nje. \p \v 22 Nɛ nu'bʉ mí jua a bi man na, bi huigähe ran dąhi n'da ngu n'dagähe bʉya. \p ―Dami hyąmhbʉ rá Hogandąhi Oją, bi 'yɛ̨nje. \v 23 Nu'a to'o di päh yʉ́ mbʉi nangue yʉ́ ts'oqui, i ja nin t'ɛ̨dihʉ gui xihmbʉ ma punbi a. Pɛ nu'a hin di päh yʉ́ mbʉi nangue yʉ́ ts'oqui, i ja nin t'ɛ̨dihʉ gui xihmbʉ him ma punbi a, bi 'yɛ̨nje. \s1 Bi hyąxanjuąni a ra Tomás \p \v 24 Pɛ nu ra Tomás gue'a i t'ɛ̨mbi ra Go a, n'da ma mixädihe, njo'o bʉ 'bʉ mí nɛqui ra Jesús. \v 25 M'bɛjua bʉya dá xihmbe ra Tomás: \p ―Nugähe dá nuhe ra Hmu. \p Pɛ nu ra Tomás bi 'yɛ̨na: \p ―Pɛ nugä dí ɛ̨na him majuąni a guí xijʉ hinda hønt'bʉ gan nusɛ hapʉ bim fospa yʉ clavo yʉ́ 'yɛ, nɛ ga fospa ma saha hapʉ bim fox yʉ clavo nɛ ga fot ma 'yɛ bʉ ja rá 'bi'bøts'e, sä ga ɛ̨c'yɛi 'bʉ, bi 'yɛ̨nje. \p \v 26 Nu'bʉ mí dät'an hyąto pa bʉya dám pɛtihe mahøn'a. Nɛ'a ra Tomás. Nɛ nthʉ't'i yʉ jut'i tengu mam'bɛt'o, pɛ xø bi nɛqui bʉ ra Jesús mahøn'a, bim 'bä inde bʉ dí 'bʉhmbe. \p ―Daman johyahʉ, bi 'yɛ̨nje mahøn'a. \p \v 27 Nu'a ra Jesús bʉya bi xi a ra Tomás: \p ―Dami fos' ni saha ua bim foscä yʉ clavo nɛ guin nu ma 'yɛ, nɛ bá 'uąt ni 'yɛ gui fo'ts'ua ja ma 'bøts'e. O guí ɛ̨na him majuąni pɛ dami 'yɛ̨c'yɛi, bi 'yɛ̨mbi. \p \v 28 Nu ra Tomás bi 'yɛ̨mp'a: \p ―Ma Hmu i, ma Oją i, bi 'yɛ̨na. \p \v 29 Nu'a ra Jesús bi 'yɛ̨mp'a: \p ―Tomás, guí ɛ̨c'yɛi ya nguetho ya gá nugui. Pɛ nu'ʉ to da 'yɛ̨c'yɛigui 'bʉ nte ní nu, man'da di jąp Oją ʉ, bi 'yɛ̨mbi. \s1 'Bɛpʉ án t'o't' na ra søcuą \p \v 30 Pɛ nu'ʉ yʉ hyonya nt'øt'e dá nuhe bi 'yøt' ra Jesús, hinga gätho dá o't'ä ua ja ra søcuą. \v 31 Pɛ hønt'ʉ 'da dá o't'ä dí ja ahʉ gui 'yɛ̨c'yɛihʉ gue majuąni ra Cristo a ra Jesús rá Ts'ʉnt'ʉ Oją a. Nɛ nu'bʉ gue'a gui 'yɛ̨c'yɛihʉ din 'da ahʉ ra 'da'yote maząi. \c 21 \s1 Bi nɛqui ra Jesús bʉ ndenthe \p \v 1 M'bɛjua bʉya dá nuhe ra Jesús mahøn'a, bi jaje dá pąhmbe man'da xʉn ho bʉ ja ra dądehe Tiberias, n'dat'a ra dądehe Galilea. Nɛ ga xi ahʉ gätho bin ja. \v 2 Mín 'yohe ra Simón Pedro nɛ ra Tomás i t'ɛ̨mbi ra Go, nɛ ra Natanael ra mɛngu bʉ Caná ra xɛqui Galilea, nɛ man 'yohʉgä yʉ́ ts'ʉnt'ʉ gä'be ra Zebedeo, nɛ mí yoho ma mixädihe. \v 3 Nɛ nubʉya bi 'yɛ̨nje ra Simón Pedro: \p ―Nugä ga mba na 'bahuą, bi 'yɛ̨nje. \p ―Ga mbähä 'bʉ, dá ɛ̨mfe. \p Dá mbähmbe bʉya 'bex dá huhe n'da ma mbosahe. Pɛ gätho ra xui nte dá thɛhe yʉ huą. \v 4 Nɛ nu'bʉ mí hyax bʉya mí 'bäpʉ ndenthe a ra Jesús. Pɛ nugähe him 'bexque dá pąhmbe gue gue'a. \v 5 Bi 'yɛ̨nje ra Jesús: \p ―Gyʉ ts'ʉnt'ʉhʉ, ha nte gá thɛhʉ yʉ huą. \p ―Hin'na, dá ɛ̨mfe. \p \v 6 Nu ra Jesús bi 'yɛ̨nje bʉya: \p ―Pɛ dami 'yɛnt ni xit'ąhʉ bʉ ja rán 'yɛi ra mbosa, nɛ 'bex gui thɛhʉ bʉya. \p Dá øthe a bi xije ra Jesús, nɛ ɛ̨mmɛ xʉn ngu dá thɛhe yʉ huą, him mí sä ga jʉxhe ra xit'ą. \v 7 Nɛ nugä gue madi huɛ̨gä ra Jesús, dá ɛ̨mp'a ra Pedro: \p ―Guehnʉ ma Hmuhʉ nʉ. \p Nu'bʉ mí 'yøh ra Simón Pedro gue gue'a ra Hmu a, 'bex bi hye rá he nguetho xí mbøgue. Nɛ bin säcpʉ ja ra mbosa gue bi zøn'a n'dihi bʉ i 'bäh ra Jesús. \v 8 Pɛ nuje dá cohmbe bʉ ja ra mbosa, zʉn jante dá sømhbe bʉ ndenthe nguetho dí jʉt'ähe ra xit'ą nɛ yupʉ yʉ huą. Nɛ hinga yatho ndenthe, mbɛ n'da ciɛnto metro. \v 9 Nɛ nu'bʉ mí zøm bʉ ndenthe ra mbosa mí huhe, dá nuhe n'da ra sibi i zø bʉ, nɛ n'da ra huą i oxpʉ ja yʉ dɛspi, nɛ mí oxpʉ ra hmɛ. \v 10 Nɛ nu ra Jesús bi 'yɛ̨nje: \p ―Bá cʉ 'da ni huąhʉ xcá thɛhʉ. \p \v 11 Nu ra Simón Pedro bʉya, bi mba bá jʉt'a ra xit'ą bʉ ja ra häi i yuh yʉ huą, n'da ciɛnto nɛ yote ma 'dɛ'ma hyu yʉ huą xʉn ndoho. Pɛ hin hapʉ bi xɛt'a ra xit'ą. \v 12 Nu ra Jesús bi xije: \p ―Ba ɛ̨hmbʉ dan sihmɛhʉ, bi 'yɛ̨nje. \p Pɛ xínga n'daje xcá änhde to'o a, nguetho dá pąhmbe gue gue'a ma Hmuhe. \v 13 Nɛ bi mba bʉ zø ra sibi a ra Jesús bi hyąc ra hmɛ, nɛ bi 'daje, nɛ ra huą. \p \v 14 Nɛ ná hyundį dá nuhe ra Jesús bʉya gue bin 'yusɛ, gue'bʉ go mí dąmbɛ̨ni bʉ ja rán 'yägui. \s1 I yąui ra Jesús a ra Simón Pedro \p \v 15 Nu'bʉ mán niyąhe, nu ra Jesús bi 'yɛ̨mp'a ra Simón Pedro: \p ―Simón rá ts'ʉnt'ʉ i ra Jonás, ha man'da guí numanhogui xinda guehya 'da. \p Nu ra Pedro bi 'yɛ̨mp'a: \p ―Hąha ma Hmu i, guí pądi gue dí numanho i. \p Nu ra Jesús bi 'yɛ̨mb bʉya: \p ―Dami 'uįn ʉ ma t'ʉdɛ'yo, nangue mam hmangä gui xänba yʉ ją'i i ɛ̨c'yɛigui. \p \v 16 Ná yondį xø bi 'yɛ̨mp'a: \p ―Simón rá ts'ʉnt'ʉ i ra Jonás, ha majuąni guí numanhogui. \p ―Hąha ma Hmu i, guí pądi gue dí numanho i, bi 'yɛ̨mbi. \p Nɛ nu ra Jesús bi 'yɛ̨mp'a: \p ―Dami fäh ma dɛ'yo 'bʉ. \p \v 17 Nɛ ná hyundį bʉya bi 'yɛ̨mbi: \p ―Simón rá ts'ʉnt'ʉ i ra Jonás, ha guí numanhogui, bi 'yɛ̨mbi. \p Nɛ bi du rá mbʉi ra Pedro, nguetho ya ná hyundį bi 'yän 'bʉ i numanho. Nɛ bi dąti: \p ―Ma Hmu i, gätho guí pądi, guí pądi dí numanho i. \p Nɛ nu ra Jesús bi 'yɛ̨mbi mahøn'a: \p ―Dami 'uįn'ʉ ma zʉ dɛ'yo dadí huɛ̨cä. \v 18 Nu'bʉ gmín ts'ʉnt'ʉ ząi gán 'yosɛ hønbʉ go hapʉ guín nde gui mba, nɛ guí tuzɛhɛ rá ngʉt'i ni foho. Pɛ nu'bʉ gán dąc'yɛi gui įng ni 'yɛ nɛ n'dan'yo da tut'i i, nɛ da zix'i i hapʉ hin guín nde gui mba, bi 'yɛ̨mbi. \p \v 19 Guehna bi man ra Jesús, gue da bąh ra Pedro 'bɛ'a nín dąte da nu a, nɛ gue'a dí 'yudi xʉn hotho Oją a. Nɛ nu ra Jesús bi 'yɛ̨mp'a ra Pedro mahøn'a: \p ―Dami tɛngui gui thoc'a ma 'bɛfigä, bi 'yɛ̨mbi. \s1 Bi t'än'na ra Jesús nangue a ra Xuua \p \v 20 Nɛ nu'bʉ mí dʉ'mi bi dɛn bʉya bi nyɛ̨gui, bi nugä gue nɛqui dí tɛt'i, guecä madí huɛ̨gä ra Jesús, ngue 'darpʉ xtá hu'be bʉ ja ra mɛxa 'bʉ mán sihmɛhe gue'bʉ má änni to'o di dä a. \v 21 Nɛ nu'a ra Pedro 'bʉ mín nugui dí tɛt'i, bi 'yän'na ra Jesús: \p ―Ma Hmu i, 'bɛ'a nín dąte xin da nu na ra Xuua, bi 'yɛ̨mbi. \p \v 22 Nu ra Jesús bi dąti: \p ―Nu'bʉ ma pähä di 'bʉtho ua gue'bʉ go dá søcä mahøn'a, hin ni 'bɛfi gui 'yängui. Pɛ nu'a ni 'bɛfi gui tɛngui gui thoc'a ma 'bɛfi, bi t'ɛ̨mbi. \p \v 23 Pɛ janangue'a mi mansɛ yʉ 'yɛ̨c'yɛi gue njąm'bʉ ga tugä. Pɛ hinga ngubʉ bi man ra Jesús, pɛ bi 'yɛ̨na: “Nu'bʉ ma pähä di 'bʉtho ua gue'bʉ go dá søcä mahøn'a, hin ni 'bɛfi gui 'yängui,” xí 'yɛ̨mp'a. \p \v 24 Guecä rá xädigä gue bi man ra Jesús, nɛ guecä xin dí o't' na ra søcuą 'bɛ'a dá nu gue majuąni bin ja. Nɛ dí pąhmbe majuąni na dí o't'ä ya. \v 25 Nɛ xʉn ngu mi'da yʉn t'øt'e bi 'yøt'a ra Jesús. Pɛ nu'bʉ gätho xcá o't'ä, hinga xøt'a gätho xtín ja ua ja ra ximhäi 'bʉ. Nɛ hønt'a dí xi ahʉ ya.