\id ACT \h HECHOS \toc1 Yʉ́n t'øt'e yʉ́ 'bäihʉ ra Jesucristo \toc2 HECHOS \toc3 Hch. \mt1 HECHOS \mt2 Yʉ́n t'øt'e yʉ́ 'bäihʉ ra Jesucristo \c 1 \s1 Bi man ra Jesús ba ɛ̨h rá Hogandąhi Oją \p \v 1 Nu'i Teófilo, rá mbʉdi ra søcuą dá o't'a'i mám'bɛt'o, dá xi'i gätho bi 'yøt' ra Jesús nu'bʉ mi dʉmp' rá 'bɛfi. Nɛ dá xi'a'i gätho ngue bi ma 'bʉ mín xänbate. \v 2 Nɛ dá xi'a'i gätho bi 'yøt'a ra Jesús asta gue'bʉ mi mba mahɛ̨ts'i. Nɛ nu'bʉ mi 'bʉcua ja ra häi, nu rá Hogandąhi Oją bi xih ra Jesús 'bɛ'a da xih yʉ́ 'bäihʉ gue da 'yøt'e. Nu'ʉ yʉ́ 'bäihʉ, gue'ʉ yʉn 'yohʉ bi huanh ra Jesús ngue man yʉ́ xädi ʉ. \v 3 Nu ra Jesús bi nu ran ʉnbi nɛ bi du. Nɛ gätho nyote pa 'bʉ mí ndants'i mahøn'a, bin 'yusɛ bʉ 'bʉh yʉ́ 'bäihʉ, ja'bʉ bi hnu, ja'bʉ hin'na. Nɛ bi 'yuti xʉn ngu yʉn t'øt'e guepʉ bi nde da fądi gue i 'bʉi. Nɛ bi xi'ʉ nangue rá 'bɛfi i øt' Oją ua ja ra ximhäi, nɛ 'bɛpʉ dí manda Oją ʉ gätho dim 'bʉi. \p \v 4 Nu'bʉ mím 'bʉhmbʉ yʉ́ 'bäihʉ mahøn'a a ra Jesús, nɛ bin sihmɛhʉ, bi xi'ʉ da dømp'ʉ Jerusalén 'bɛ'a bi ma majuąni rá Ta gue ba ɛ̨hɛ. Nɛ ɛ̨n'a ra Jesús: \p ―Ya xcá 'yøhmbʉ dá mangä mam'bɛt'o ngue ba pɛnh Oją rá Hogandąhi. \v 5 Nu'a ra Xuua bi 'yøt'ahʉ ran xixyą nangue ra dehe thoho, pɛ mi ts'ʉtho ya ga 'da ahʉ rá Hogandąhi Oją, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús. \s1 Bi ndex mahɛ̨ts'i ra Jesús \p \v 6 Nu'bʉ mim pɛti ʉ, bi 'yänni: \p ―Ma Hmu ahe, hague guehya yʉ pa jabʉya gui 'yøt'e din ja ma ts'ɛdi zɛhɛhʉ mahøn'a, dyʉ israelhʉ. \p \v 7 Bi dą'a ra Jesús: \p ―Hingui sä gui pąhmbʉ nda'a ní pa xʉn zän ma Tahʉ da 'yøt'a 'bɛ'a gätho da 'yøzɛhɛ. Hin ni 'bɛfihʉ gui pąhmbʉ. \v 8 Pɛ nu'bʉ bá ɛ̨h rá Hogandąhi Oją, nɛ gam 'bʉhmbʉ, din ja ni ts'ɛdihʉ. Nɛ nu'bʉ bin ja, gui xihmbʉ yʉ ją'i ua ra dąhnini Jerusalén nanguecä, nɛ gätho ua ra häi Judea, nɛpʉ ra häi Samaria, nɛ gätho na ngʉni ra ximhäi. \p \v 9 Nu'bʉ mi gua'a man ra Jesús bi mba mahɛ̨ts'i. Nu yʉ́ 'bäihʉ bi nu nu'bʉ mi ndex mahɛ̨ts'i. Nɛ n'da ra güi bi go'mi nɛ him bi nu yʉ́ 'bäihʉ mahøn'a. \v 10 Nɛ mi 'bäpʉ, mi ndø'ts' mahɛ̨ts'i, 'bex mi 'bähmbʉ yoho yʉ́m 'bɛhni Oją mahɛ̨ts'i, i he yʉ t'axca pahni. \v 11 Nɛ bi 'yɛ̨mbi: \p ―Nu'ahʉ gyʉ mɛnguhʉ Galilea, hanja gní 'bähmbʉ ua ya nɛ gni ndøs'hʉ mahɛ̨ts'i. Nu ra Jesús bi ndex ua guí 'bähmbʉ, nɛ tengutho bʉ á ndets'e, ngutho 'bʉ bá cąh mahøn'a, nɛ guet'a ra Jesús a. \s1 Bi thahn'na ra Matías rám poniui ra Judas \p \v 12 Nu yʉ́ 'bäihʉ ra Jesús bi nɛxpʉ ja ra nyuni Olivos bʉya, bi mba bʉ ra hnini Jerusalén, nɛ hinga yatho, ndehnini. \v 13 Nɛ nu'bʉ mi yʉrpʉ ja ra hnini bi ndexpʉ n'da ra cuarto magąts'i guepʉ i 'bʉ'ʉ. Gue'ʉ i 'bʉpʉ ʉ, ra Pedro, nɛ ra Xuua, nɛ ra Jacobo, nɛ ra Andrés, nɛ ra Felipe, nɛ ra Tomás, nɛ ra Bartolomé, nɛ ra Mateo, nɛ ra Jacobo rá ts'ʉnt'ʉ ra Alfeo, nɛ ra Simón gue t'ɛ̨mbi ra Zelote, nɛ ra Judas rán 'yohʉ ra Jacobo. \v 14 Gätho ya 'darpʉ bim pɛti nɛ ząi min yąhʉ Oją. Nɛ bi zøpʉ 'da yʉ xisu nɛ ra María rá mbe ra Jesús, nɛ'ʉ yʉ́n 'yohʉ ra Jesús. \p \v 15 'Darpʉ madím pɛti ʉ n'da ciɛnto nɛ 'däte nją'i. Nɛ nu'ʉ yʉ pa'ʉ bi ndants'a ra Pedro nɛ bi 'yɛ̨na: \p \v 16 ―Ma cu ahʉ nangue ra Cristo, nu rá Hogandąhi Oją maya'bʉ bi jap'a ra David da 'yo't' ra søcuą, nɛ bi ma 'bɛ'a da 'yøt' ra Judas, nguetho mí pą Oją 'bɛ'a da 'yøt'a. Gue'a ra Judas ngue bi dä'a ra Jesús nu'bʉ mi fɛnt'i. Nɛ gue'a bin ja nguetho gätho 'bɛ'a mán t'o't'i bʉ rám hman Oją din ja. \v 17 'Dat'a ra 'bɛfi dá øthe ra Judas nguetho ra Jesús bi huahn'na ra Judas tengu bʉ á huancähe. \v 18 Nɛ bi thän'a n'da ra häi nangue'a í mbä'a ra Jesús. Nu'bʉ mi zohäi ra Judas, bi nyepʉ häi, nɛ bi føh rá foho, nɛ bi bøni gätho yʉ́ xɛ̨fo. \v 19 Gätho yʉ ją'i mi 'bʉpʉ Jerusalén bi 'yøde 'bɛ'a bin ja. Jananjabʉ bi mba ma huti ra häi ngue yʉ́ nde'ʉ, Acéldama, gue nde da ma bim fäm bʉ ra ji. \v 20 Nguetho nt'o't'i bʉ ja rá søcuą ra Salmos: \q1 Din häitho ra häi \q1 nɛ njon dim 'bʉpʉ, \m nɛ nt'o't'i ngue n'dan'yo da hyąn rá 'bɛfi mi ja xtá 'yøt'a. \p \v 21 Janangue'a jatho ga huahndʉ a dam pɛhmbe. Jatho ga huahndʉ n'da rám poniui ra Judas, gue'a n'da madí hyʉnje gätho yʉ pa mí 'bʉhmbe ra Hmu, ra Jesús. \v 22 Nɛ ga huahndʉ n'da bi nu 'bʉ mi xixyąba ra Jesús a ra Xuua, nɛ madí hyʉnje gätho yʉ pa dám 'bʉhmbe ra Jesús, gue'bʉ go mí mba mahɛ̨ts'i, bi nu, nguetho n'dat'a ga mamhbe ngue bi ndants' mahøn'a ra Jesús 'bʉ mi du, bi 'yɛ̨n'a ra Pedro. \p \v 23 Nɛ nubʉya bi ndønba yʉ́ thuhu to'o da thahni, gue yoho yʉn 'yohʉ bi hndøni. Nu'a n'da ra José Barsabás nɛ í Justo, nɛ nu'a man'da ra Matías. \v 24 Nɛ nu'ʉ yʉ ją'i bin yąhʉ ra Hmu bʉya, nɛ bi 'yɛ̨na: \p ―Ma Hmu ahe, guí pąrpa yʉ́ mbʉi gätho, dami 'yurcahe ya yoho nda'a xcá huahni. \v 25 Nu'a ga comhbe ra 'bɛfi ngue ma 'bäigähe ra Jesucristo, ngue'a xtá 'yøt'a ra Judas. Nguetho xí 'uepʉ ja rá 'bɛfi nangue rá ts'oqui, bi mba da nu'a rán säui da nu, bi 'yɛ̨m 'bʉ min yąhʉ Oją. \p \v 26 Nu yʉ 'yɛ̨c'yɛi bʉya bi 'yøt'e tengu'bʉ n'da ran tąha, ngue nde da bą'ʉ nda'a bi nde Oją. Bi bøni gue gue'a ra Matías. Nɛ nu yʉ 'yɛ̨c'yɛi bʉya bi huanh ra Matías, nɛ bi gomhbʉ yʉ́ 'bɛfi ʉ 'dɛ'ma'da yʉ́ 'bäihʉ ra Cristo. \c 2 \s1 Bi zøh rá Hogandąhi Oją \p \v 1 Pɛ guexta'a di thoqui dim pɛti gätho yʉ 'yɛ̨c'yɛi, din ja'a mí tø'mi, gue bá pɛnh Oją a rá Hogandąhi, nɛ bin thɛui n'da ra dąmpɛti mí sänba Oją ʉ yʉ israel, t'ɛ̨mbi Pentecostés. \v 2 'Dahmantho bi zøpʉ di hį, tengu'bʉ n'da ra ndønthį gue bí 'yɛ̨h mahɛ̨ts'i a. Nɛ nu'a ní hį bʉ, bi yus'pʉ ja ra ngu guepʉ mi hu'ʉ. \v 3 Bi nɛqui tengu yʉ t'ʉsibi nɛ 'da'i ts'ʉ bi zox yʉ́ yą yʉ ją'i n'da ngu n'da ʉ mi 'bʉpʉ. \v 4 Ngue n'da ngu n'da mi 'bʉpʉ, gätho bin t'un rá Hogandąhi Oją, nɛ bi hąt ra ts'ɛdi xʉn ho ʉ. Nɛ bi mbʉdi 'dahma 'dan'yo bʉ án yą'ʉ n'da ngu n'da'ʉ nangue rá ts'ɛdi rá Hogandąhi Oją in 'yohʉ. \p \v 5 Nɛ nu'ʉ yʉ pa'ʉ bi zøm bʉ Jerusalén ʉ yʉ judío, da 'yøt'a ra dąmpɛti mí xi Oją maya'bʉ, ngue bá nɛxpʉ gätho yʉ häi ua ja ra ximhäi. \v 6 Nɛ nu'bʉ mi 'yø'a di hį ʉ yʉ ją'i, bim pɛti bʉ, nɛ n'da ngu n'da ʉ bi zo'ʉ yʉ 'yɛ̨c'yɛi nangue yʉ́ ndesɛ, nɛ him bi zä bi bɛ̨ni ha bin ja. \v 7 Nɛ bi hyonya thoho nɛ him bi bądi 'bɛ'a nam bøni, nɛ bin 'yɛ̨mb zɛhɛ ʉ: \p ―Hague án zä bin ja bʉ, bin 'yɛmp'ʉ. Ha hinga gue'ʉ yʉ mɛngu bʉ Galilea gätho i yą ua ya. \v 8 Hanja sä i sijʉ ma ndesɛhʉ n'da ngu n'dajʉ. \v 9 Nɛ nujʉ n'da'a n'danni bá nɛxhʉ, nɛ 'dajʉ, 'bʉ'i 'da bá nɛxpʉ Partia, nɛpʉ Media, nɛpʉ Elam, nɛpʉ Mesopotamia, nɛpʉ Judea, nɛpʉ Capadocia, nɛpʉ Ponto, nɛpʉ ra häi Asia. \v 10 Nɛpʉ Frigia, nɛpʉ Panfilia, nɛpʉ ra häi Egipto, nɛpʉ ra häi Africa jom bʉ Cirene. Nɛ nu'ʉ mi'da yʉ romanos ʉ, madague'bʉ gätho yʉ judío ʉ, nɛ nu mi'da ʉ gue ɛ̨c'yɛi tengugahʉ dyʉ judíohʉ, nɛ 'bʉh mi'da bá nɛxpʉ Creta, nɛpʉ Arabia. \v 11 Nɛ dí øhmbʉ i mam ma ndehʉ nangue yʉ́n t'øt'e gue i øt' rá ts'ɛdi Oją, bin 'yɛ̨mp'ʉ. \p \v 12 Nɛ gätho madi hyonya thoho, nɛ hingui pądi 'bɛ'a da bɛ̨ni. Nɛ n'da ngu n'da bi mansɛ ʉ: \p ―'Bɛ'a ní mba na in ja ya. \p \v 13 Pɛ nu'ʉ mi'da bi ma: \p ―Įti ʉ. \s1 Bi zoh yʉ ją'i ra Pedro \p \v 14 Nɛ nu ra Pedro bʉya 'darpʉ mí 'bähmbʉ ʉ mi 'dɛ'ma'da yʉ́ 'bäihʉ ra Cristo, nɛ nts'ɛdi bin yą, bi 'yɛ̨na: \p ―N'yohʉ ahʉ dyʉ judíohʉ nɛ gätho ahʉ guí 'bʉhmbʉ ua Jerusalén, dami 'yøhmbʉ xʉn ho 'bɛ'a ga xi ahʉ ya. \v 15 Nuje hin dí įtihe tengu guím bɛ̨mhbʉ, nguetho ja gʉto ya. \v 16 Pɛ nuna guehna gue bin ja ya, gue'a bi man ra Joel rá pøngahyą Oją, bi 'yɛ̨na: \q1 \v 17 Din ja bʉ n'da ra pa ba ɛ̨hɛ, ɛ̨n Oją, \q1 gue ga pɛn'nahʉ ma Hogandąhi gätho nangu yʉ ją'i 'bʉcua ja ra ximhäi. \q1 Nɛ nu'ʉ ni ts'ʉnt'ʉhʉ nɛ ni t'įxuhʉ dim pøngahyą. \q1 Nɛ ni ts'ʉnt'ʉhʉ da nu'ʉ yʉn t'uti tengu yʉ t'į \q1 nɛ ni dąc'yɛihʉ da 'uį yʉ t'į. \q1 \v 18 Nu'bʉ bin ja, nu'ʉ ma 'yɛ̨hɛ, yʉn 'yohʉ nɛ yʉ xisu, ga pɛnpä ma Hogandąhi ʉ, \q1 nɛ dim pøngahyą nanguecä. \q1 \v 19 Nɛ ga uh yʉ hmɛpya bʉ magąts'i, \q1 nɛpʉ ja ra häi, yʉ hmɛpya ra ji, nɛ ra sibi nɛ ra 'bifi. \q1 \v 20 Nɛ nu'a ra hyadi ya hin din ja rán nɛqui, \q1 nɛ ra ząna xtan thɛni tengu ra ji. \q1 M'bɛt'o nja bʉ din ja, m'bɛjua da zøn ra pa dua ɛ̨h ra Hmu mahɛ̨ts'i, \q1 nɛ nu'a ra pa a, nuįxte thoho nɛ nts'utho 'bɛ'a din ja. \q1 \v 21 Nɛ nu'a ra pa dua ɛ̨hɛ, din ja gue hønt'a to'o xí mba't'a ra Hmu da yąn Oją a. \m Ngubʉ bi 'yo't'a ra Joel 'bʉ maya'bʉ, bi 'yɛ̨n'a ra Pedro. \p \v 22 Nu ra Pedro xø bi 'yɛ̨mp'ʉ mahøn'a: \p ―N'yohʉ ahʉ dyʉ israelhʉ, dami 'yøhmbʉ ma nde. Dím mangä nangue ra Jesús ra mɛngu Nazaret. Oją bi japi ngue bi 'yøt' yʉn t'øt'e nuįxte nangue rá ts'ɛdi Oją, nɛ yʉ hyonya nt'øt'e, nɛ yʉ hmɛpya, guepʉ da zä gui pąhmbʉ ngue Oją bi zɛ'a. \v 23 Nɛ maya'bʉ Oją mi pądi 'bɛ'a gá 'yørpahʉ rá Ts'ʉnt'ʉ. Nɛ Oją mi sänni gue gá cuathʉ bʉ ja n'da ra pont'i nangue yʉ́ 'yɛ yʉ tonto, nɛ gá hyohʉ. \v 24 Pɛ nu'a Oją bi xox 'bʉ mí du, nɛ bi hyącua ran dąte, nguetho hin'yʉ rá ts'ɛdi ran dąte xtán zä xtán ząm'ma ra Jesús. \v 25 Nguetho bi man ra David gue 'bɛ'a da nu ra Jesús, 'bʉ mí 'yɛ̨na: \q1 Nugä thocua thoho dí nugä Oją bʉ ja ma hmi. \q1 Nɛ di 'dac ra ts'ɛdi, janangue'a njon da zä di 'uegagui. \q1 \v 26 Janangue'a i hu ma mbʉi, nɛ dadín johya 'bʉ dím mangä nangue'a. \q1 Nɛ nu'bʉ din sʉnya ma ją'i bʉ ja ran 'yägui, dí tøp'ma ran ho da t'ørcagui. \q1 \v 27 Nguetho hin gui hyɛgä ma te da gopʉ guepʉ o'ʉ xʉn du, \q1 Nɛ hin gui japi da 'ya ma ngøc'yɛi, guecä, ni Hoga t'ʉhnigui. \q1 \v 28 Nɛ gá 'yurqui 'bɛpʉ dám 'bʉhmi maząi mahøn'a, \q1 nɛ nu'i gui jaqui ngue din ja ran johya ma mbʉi nu'bʉ dá nut'a ni hmi, \q1 bi 'yɛ̨n ra Pedro tengu bi man ra David. \p \v 29 Nɛ xø bi 'yɛ̨n'a ra Pedro: \p ―N'yohʉ ahʉ, da zä ga xi ahʉ majuąni nangue ma ngʉrpa mbombøtahʉ ra David mi 'bʉi maya'bʉ, him bi mansɛ nanguesɛ 'bɛ'a da t'ørpe, nguetho bi du, nɛ guexta'a i o bʉ rán 'yägui i ja ua dí 'bʉhmbʉ. \v 30 Pɛ nu ra David bim pøngahyą 'bʉ mí man na, nɛ mí pądi majuąni 'bɛ'a bi xi'a Oją, gue n'da rám bom'bɛto ra David din ts'ʉt'abi nangue yʉ israel tengu ra David, nɛ guehna ra Cristo na. \v 31 Nɛ mi pąh ra David 'bɛ'a din ja, janangue'a bi ma nangue da ndants' mahøn'a ra Cristo, nɛ hin da ts'opʉ nidu rá te, nɛ xín da 'ya rá ngøc'yɛi a. \v 32 Nguehna ra Jesús, Oją bi xox 'bʉ mi du, nɛ nu'a dí pąhmbe majuąni gätho gahe, nɛ dí mamhbe nguetho dá nuhe 'bɛ'a bi t'ørpe. \v 33 Oją bi xots'i nɛ bi zixpʉ ja rá ts'ɛdi, nɛ bi un'na rá Hogandąhi tengu xí man Oją, janangue'a bi 'dacähe bʉya. Gue'a rá Hogandąhi i øt'e 'bɛ'a gätho guín nuhʉ ya, nɛ guí øhmbʉ ya. \v 34 Nguetho ra David him bi ndex mahɛ̨ts'i, pɛ gue'a im mansɛ a: \q1 Nu'a ra Hmu bi xi'a ma Hmu: \q1 “Dami hyucua ja ma ts'ɛdi, \q1 \v 35 asta gue'bʉ ga tąhui man sʉiui,” \m bi 'yɛ̨n'a ra David, bi 'yɛ̨n'a ra Pedro. \p \v 36 Nɛ xø bi 'yɛ̨na: \p ―Gätho ahʉ ma mi israel ahʉ, gui pąhmbʉ ya majuąni bi jap Oją dim hmu a gá cuathʉ bʉ ja ra pont'i, nɛ guehna ra Jesús, nɛ gui pąhmbʉ gue bi huan Oją a, bi 'yɛ̨n'a ra Pedro. \p \v 37 Nu'bʉ mi 'yøh yʉ ją'i 'bɛ'a bi man'a ra Pedro, ɛ̨mmɛ bi du yʉ́ mbʉi, 'bʉ mí 'yøde gue rá Ts'ʉnt'ʉ Oją a xí hyo. Nɛ bi t'än'na ra Pedro nɛ yʉ́n 'yohʉ: \p ―Man 'yohʉ ahʉ, 'bɛ'a da zä ga øthe ya, ɛ̨n'ʉ. \p \v 38 Nu ra Pedro bi dąti: \p ―Gui päh nin 'yomfɛ̨nihʉ nangue ran ts'o, nɛ gan xixyąhʉ n'da ngu n'da ahʉ nangue rá thuhu ra Jesucristo. Nɛ din ja ra punbi ni ts'oquihʉ, nɛ di 'da ahʉ rá Hogandąhi Oją. \v 39 Nguetho bi man Oją di 'da ahʉ ran t'unni gue'a rá Hogandąhi Oją, nɛ ni t'ʉhnihʉ din t'unni, nɛ gätho ʉ hønbʉ go hapʉ i 'bʉi din t'unni, gue hønt'a go to'o da zohn'na Oją ra Hmu, bi 'yɛ̨n'a ra Pedro. \p \v 40 Nɛ nu ra Pedro man'da xʉn ngu bi xifi nɛ bi hɛcui, nɛ bi 'yɛ̨mbi: \p ―Damin yąmhbʉ nangue'a ran ʉnbi da nu'ʉ yʉ ts'om'bäi i 'bʉcua ya, bi 'yɛ̨n'a ra Pedro. \p \v 41 Nɛ gätho to'o bi 'yømanho a bi man ra Pedro bi mba ma xixyąbi. Nu ra pa gue bi man ra Pedro, mbɛ hyu mahuąhi yʉ ją'i bi 'yɛ̨c'yɛi. \v 42 Nɛ nu'ʉ bi thocta'a bi xänba yʉ́ 'bäihʉ ra Cristo ʉ, nɛ bi hyu yʉ́ mbʉi nguetho 'da'angu im bɛ̨ni. Nɛ thocua thoho bim pɛti gue din yąhʉ Oją, nɛ da zi ra xɛcahmɛ, ngue bi bɛ̨n rán dąte ra Hmu. \s1 Yʉ́m 'bʉi ʉ mbʉdi bi 'yɛ̨c'yɛi \p \v 43 Gätho yʉ ją'i bi numansu Oją nɛ ɛ̨mmɛ bi hyonya thoho 'bɛ'a bin ja nangue yʉn t'øt'e nuįxte nɛ yʉ hmɛpya bi 'yøt' yʉ́ 'bäihʉ ra Cristo. \v 44 Nɛ gätho gue bi 'yɛ̨c'yɛi n'dat'a in numanho n'da ngu n'da, nɛ nu'a 'bɛ'a mí pɛ'ts'i n'da ngu n'da, 'da nan gomthoho. \v 45 Nɛ nu'bʉ n'da mí honi 'bɛ'a madí 'bɛdi, nu'a man'da bʉya bi mbä 'bɛ'a mí pɛ'ts'i, bi un'na bʉya. \v 46 Nɛ mpa 'bʉ mpa 'bʉ madím pɛti bʉ ja ra dąniją. Nɛ nu'bʉ xʉn sihmɛ, bin sänbi bi mba bʉ ja yʉ́ ngu yʉ́ mi'yɛ̨c'yɛihʉ, nɛ bin johya yʉ́ mbʉi, nɛ 'dat'a im bɛ̨ni. \v 47 Nɛ bi 'yɛ̨spa Oją, nɛ bi hnumansu ʉ nangue gätho yʉ ją'i. Nɛ nu Oją bi japi n'dapa ngu n'dapa i cʉrpʉ ja rá ts'ɛdi mi'da yʉ ją'i, gue bi zin'ʉ. \c 3 \s1 Bi zä ra dogua \p \v 1 N'da ra pa 'bʉ hyunde, gue'a ra ora 'bʉ nząi mí yąhʉ Oją yʉ ją'i, bi mba bʉ ra dąniją ra Pedro nɛ ra Xuua. \v 2 Mi 'bʉpʉ n'da ran 'yohʉ ra dogua gue'bʉ go mim 'bʉi. Nɛ nząi bi thuxpʉ ja rá goxthi ra dąniją. Nu ra goxthi t'ɛ̨mbi mahotho. Nu ran 'yohʉ da 'yäp yʉn t'unni yʉ ją'i i thopʉ mbo. \v 3 Nuna, nu'bʉ min nu ra Pedro nɛ'a ra Xuua ní mba bʉ ja ra dąniją, bi 'yäp ran t'unni. \v 4 Nu ra Pedro n'youi ra Xuua, nu'bʉ min nu i hupʉ, bi 'yɛ̨mbi: \p ―Hyandgä'be. \p \v 5 Nu ra dogua bi hyant'ʉ, mi tø'mi da hyąni 'bɛ'a di un'dʉ. \v 6 Pɛ nu ra Pedro bi 'yɛ̨mbi: \p ―Xíng ra t'axi xíng ra c'axt'i dí hągä, pɛ nu'a i jagui dadí 'da'a'i. Nangue rá ts'ɛdi ra Jesucristo mɛngu bʉ Nazaret, damí ndants'i nɛ gan 'yo, bi 'yɛ̨mbi. \p \v 7 Nu ra Pedro bi bɛntpa rán 'yɛi, bi xots'i. 'Bex bin hąts'ɛdi rá gua, nɛ rá hyudi xįngua. \v 8 Nɛ n'da sägui thoho bi 'yøt' 'bʉ mi ndants'i nɛ bin 'yo. Nɛ'a bi yʉthʉ bʉ ja ra dąniją, sägui nɛ 'yo, nɛ ɛ̨spa Oją. \v 9 Gätho yʉ ją'i bi nu ran 'yohʉ ngue bin 'yo nɛ bi 'yɛ̨spa Oją. \v 10 Nɛ mi pądi gue nu'a mi hupʉ ja ra goxthi mahotho bʉ ja ra dąniją mi äh ra mbɛti. Nɛ gätho bi hyonya thoho 'bɛ'a bin ja ran 'yohʉ. \s1 Nu ra Pedro im mam bʉ ja ra ngun'yu t'ɛ̨mbi Salomón \p \v 11 Nu'a mi dogua hingui nde da hyɛ'a ra Pedro nɛ ra Xuua, nɛ bá ɛ̨pʉ xʉn ngu yʉ ją'i guepʉ ja ra ngun'yu mi 'bä ʉ, t'ɛ̨mbi Salomón, nɛ madí hyonya tho'ʉ. \v 12 Nu'bʉ mí hyant'ʉ yʉ ją'i a ra Pedro, bi 'yɛ̨mbi: \p ―N'yohʉ ahʉ dyʉ israelhʉ, hanja gadí hyonya thohʉ nanguehna ra dogua, nɛ hanja gní hyandga'be. Ha guí ɛ̨mhbʉ gue ma ts'ɛdisɛ'be nɛ man hosɛ'be gue xtá jap'be bin 'yo na. \v 13 Hin'na maha, pɛ ga xi ahʉ hague bin ja. N'dat'a Oją gue mí ɛ̨spa mam bombøtahʉ ra Abraham nɛ ra Isaac nɛ ra Jacob, bi zixpʉ mahɛ̨ts'i a rá Ts'ʉnt'ʉ, nɛ bi un rá ts'ɛdi. N'dat'a ra Jesús gue gá dähʉ bʉ ja rá hmi ra Pilato nɛ gá cømhbʉ bʉ. Nu ra Pilato mim ma xtá mba nthɛgui. \v 14 Pɛ nu'ehʉ gá cømhbʉ n'da xʉn ho, nɛ gue'a rá Thahni Oją a. Nɛ gá 'yähmbʉ n'da ra hyodu da soc'ahʉ. \v 15 Nɛ gá mamhbʉ gue da mba ntho ra Hmu gue di un ra te. Pɛ Oją bi xoxpʉ 'bʉ'ʉ xʉn du, gue'a dá nuhe nɛ dadín juąnhde. \v 16 Bi zä na ran 'yohʉ nguetho bi 'yɛ̨c'yɛi ra Jesús. Nɛ guehna ran 'yohʉ guín nuhʉ ya, nɛ guí pąhmbʉ to'o na. \p \v 17 Pɛ nuya, n'yohʉ ahʉ, dí pącä ngue hin gmí pąhmbʉ 'bɛ'a xcá 'yøthʉ 'bʉ gmí hyohʉ ra Jesús, nɛ ximangutho ni ngʉrpihʉ. \v 18 Pɛ Oją bi japi bin ja 'bɛ'a gätho bi ma maya'bʉ, gue bi man yʉ pøngahyą nangue ran ʉnbi bi nu ra Cristo rá Thahni Oją. \v 19 Janangue'a nuya, damí päh nin 'yomfɛ̨nihʉ nɛ gui däp ni mbʉihʉ Oją. Nɛ nu Oją bʉya da zä da duc'a ni ts'oquihʉ nɛ di 'da ahʉ ran johya ni mbʉihʉ. \v 20 Nɛ nu Oją ba pɛnhua mahøn'a ra Jesús nɛ gue'a ra Cristo xa ts'änni di jącuahʉ. \v 21 Nu ra Jesús jatho da gopʉ mahɛ̨ts'i jague'bʉ da zøn ra pa da mba ma hoqui gätho ua ja ra ximhäi, tengu bi man Oją maya'bʉ, nangue yʉ́ nde yʉ́ hoga pøngahyą. \v 22 Pɛ bi 'yɛ̨nsɛ a ra Moisés: “Nu'a ra Hmu ma Ojąhʉ, da zänna n'da rám 'bɛhni ngue gue'a nin 'yohʉhʉ tengugä. Damí 'yøhmbʉ 'bɛ'a gätho da man'a. \v 23 Nɛ din ja, hønt'a go to'o má ją'i hin da 'yømanho a, da mba ma 'ueque nangue yʉ́ t'ʉhni Oją, nɛ da mba ma 'bɛpi rá te,” bi 'yɛ̨n'a ra Moisés. \p \v 24 Nɛ majuąni, gätho bi man yʉ́ pøngahyą Oją gue'bʉ mí man ra Samuel nɛ gätho mi'da yʉ pøngahyą m'bɛjua mí 'bʉi, gätho bi ma 'bɛ'a gätho da 'yøt' Oją, nɛ gue'ʉ dí nuhʉ yʉ pa jabʉya. \v 25 Guejʉ dyʉm bom'bɛtojʉ yʉ́ pøngahyą Oją, nɛ ndejʉ Oją ga comhbʉ rán hogui bi 'yørpa ma ngʉrpa bøtahʉ nu'bʉ mi t'ɛ̨mp'a ra Abraham: “Nangue n'da nim bom'bɛto dim 'bʉh niya'bʉ, dí mba ma jąpi gätho yʉ ją 'i guecua ja ra häi,” bi t'ɛ̨mp'a. \v 26 Janangue'a nu'bʉ mi xoxa Oją a rá Ts'ʉnt'ʉ gue bi du, m'bɛt'o thoho bá pɛnhua dí 'bʉhmbʉ, ngue nde di 'uegahʉ n'da ngu n'dajʉ nangue ma ts'oquihʉ, bi 'yɛ̨n'a ra Pedro. \c 4 \s1 Pa ma juąnbi ra Pedro nɛ ra Xuua \p \v 1 Nu'bʉ mi xänba yʉ ją'i ra Pedro nɛ ra Xuua, bá ɛ̨h yʉ mbäją nɛ'ʉ yʉ hmu bʉ ja rá dąniją yʉ judío, nɛ yʉ saduceos. \v 2 Nu'ʉ ɛ̨mmɛ bin cuɛ ʉ, nguetho bi xänba yʉ ją'i gue bi ndants'a ra Jesús bʉ 'bʉ'ʉ xʉn du. \v 3 Nu'ʉ bi bɛnt'a ra Pedro nɛ ra Xuua, nɛ bi got'a fädi, jague'bʉ mi hyats'i bi juąnbi, nguetho xʉn de 'bʉ mi got'i. \v 4 Pɛ xʉn ngu ʉ xí 'yøh ram hma bi ma, bi 'yɛ̨c'yɛi. Mbɛ í jua'i cʉt'a mahuąhi yʉn 'yohʉ ngue bi 'yɛ̨c'yɛi. \p \v 5 Nu'bʉ mi hyats'i bim pɛti bʉ Jerusalén yʉ ngʉrpa mbäją nɛ yʉ dąc'yɛi nɛ yʉ xänbate niją. \v 6 Mi 'bʉpʉ ra Anás ra dąmbäją a, nɛ ra Caifás, nɛ ra Xuua, nɛ ra Alejandro, nɛ gätho mi'da yʉ́ mɛni ra dąmbäją, bim pɛti ngue di juąnba ra Pedro nɛ ra Xuua. \v 7 Nɛ bi manda da ts'ispa ra Pedro nɛ ra Xuua, nɛ bim 'bäpʉ ja yʉ́ hmi nɛ bi 'yänni: \p ―'Bɛ'a má ts'ɛdi o gue to'o rán t'ɛ̨di ngue xcá 'yøt'ui na. \p \v 8 Nu ra Pedro bʉya n'youi xʉn ngu rá ts'ɛdi rá Hogandąhi Oją, bi 'yɛ̨mbi: \p ―Gyʉ́ ngʉrpihʉ yʉ ją'i nɛ gyʉ dąc'yɛihʉ dyʉ ją'i israelhʉ. \v 9 Ha guí ängahe nam pa ya nangue ran ho bi t'ørpa na ran 'yohʉ, nɛ hague nja bi zä na ran 'yohʉ ngue mi ʉ. \v 10 Nu'bʉ majuąni guí ängahe, gui 'yøhmbʉ ya, nɛ gätho ma mi'israelhʉ, ngue nangue rá ts'ɛdi ra Jesucristo, gue'a í zä ín 'yo na ran 'yohʉ ya. Gue'a ra Jesús ra mɛngu bʉ Nazaret, gue gá cuathʉ bʉ ja ra pont'i, nɛ nu Oją bi xoxpʉ 'bʉ'ʉ xʉn du. \v 11 Guehna ra Jesús hin gá nde gá pąhmbʉ, ngue tengu'bʉ gyʉ gądohʉ gá samhbʉ n'da ra do. Pɛ nuya Oją bi japi ngue tengu'bʉ n'da ra do man'da mahyonidą bʉ pa nthøe ra ngujądo. \v 12 Njo'o man'da da zä di pø'a n'da hinda hønt'a ra Jesús. Nguetho him bi zän Oją man'da ra ts'ɛdi ua ja ra ximhäi gue da zä di pøjʉ, hinda hønt'a ra Jesús, bi 'yɛ̨n'a ra Pedro. \p \v 13 Nɛ madi hyonya thoho ʉ yʉ juąnbate 'bʉ mí bądi him bi zu din yąhʉ ra Pedro nɛ ra Xuua, gue mí pądi him bin xädi. Pɛ bi bɛ̨m bʉya, bin 'yohʉ ra Jesús ra Pedro nɛ ra Xuua. \v 14 Nɛ nu'bʉ min nu ran 'yohʉ xí zä gue mi 'bʉhmbʉ ʉ, hin'yʉ 'bɛ'a man'da sä da xifi. \v 15 Nɛ bi mbɛhn bʉ thi ʉ yoho n'da zʉ ora, ngue nde din 'yän'dʉ 'bɛ'a da zä da 'yørpe. \v 16 Nɛ bin 'yän'dʉ: \p ―'Bɛ'a sä ga øthʉ nangue yʉn 'yohʉ, nguetho majuąni n'da ran t'øt'e nuįxte bi 'yøt'ʉ. Nɛ gätho 'bʉcua Jerusalén i pądi, hingui sä ga cømhbʉ. \v 17 Pɛ guehma nde'bʉ ga sʉhmbʉ n'dahma njon da xifi nangue ra Jesús, gue him man'da di thoc ram hma bʉ 'bʉh yʉ ją'i, bi 'yɛ̨n'ʉ. \p \v 18 Bi zohn mahøn'a ʉ, bi xih pʉya, gue him man'dandį da ma, xín da xänba yʉ ją'i nangue ra Jesús. \v 19 Bi dąh ra Pedro nɛ ra Xuua, bi 'yɛ̨mbi: \p ―'Bɛ'a go guím bɛ̨nsɛhʉ ngue i nde Oją ga øt'be, ha gue'a guím mamhbʉ o gue'a man Oją a ga øt'be. \v 20 Nguetho jatho ga mamhbe 'bɛ'a xtá nuhe nɛ 'bɛ'a xtá øhmbe, bi 'yɛ̨n'ʉ. \p \v 21 Nu'bʉ man'da mi dąmhyą ʉ, bi hyɛgui nguetho him mi tįni 'bɛ'a dí ʉnba ʉ. Nu'ʉ i supi din cuɛ yʉ ją'i 'bʉ xtí ʉnba ra Pedro nɛ ra Xuua, nguetho gätho yʉ ją'i mí ɛ̨spa Oją nangue'a xín ja. \v 22 Nguetho nu ran 'yohʉ mi ponga nyote njɛya mi pɛ'ts'i, ngue bi t'ørpa ran t'øt'e nuįxte, gue bi zä. \s1 Nu yʉ 'yɛ̨c'yɛi bi 'yäp Oją hin din su \p \v 23 Nu'bʉ mi thɛh ra Pedro nɛ ra Xuua, bá ɛ̨pʉ guepʉ mi 'bʉh yʉ 'yɛ̨c'yɛi. Nɛ bi xifi gätho xí xi'ʉ yʉ mbäją nɛ yʉ dąc'yɛi. \v 24 Nu'ʉ, nu'bʉ mí 'yøde, bi zo Oją, n'dat'a im bɛ̨ni, nɛ bi 'yɛ̨n'ʉ: \p ―Ma Oją ahe, gue gra Hmu, gá 'yøt' mahɛ̨ts'i nɛcua ja ra häi nɛ ra deją nɛ gätho ʉ i jabʉ. \v 25 Nɛ nu ní Hogandąhi bi bɛ̨nba mam bombøtahe ra David, ni 'yɛ̨hɛ, 'bʉ mí 'yɛ̨na: \q1 Hanja nín 'yo'ts'ʉ yʉ ją'i gue hingui tɛn'na Oją, \q1 nɛ im bɛ̨n'ʉ gue him majuąni. \q1 \v 26 Yʉ́ hmuts'ʉt'abi yʉ häi ya bi dʉ'mi bi zä bi dʉmp' ra sʉi. \q1 Nɛ yʉ ts'ʉt'abi bim pɛti \q1 din sʉhmbʉ ra Hmu Oją nɛ ra Cristo rá Thahni Oją, \m bi 'yɛ̨n'a ra David. \p \v 27 Nguetho majuąni bim pɛti ua ja ra hnini ra Herodes, nɛ ra Poncio Pilato, nɛ yʉ ją'i ngue hing yʉ judío, nɛ ma mi'israelhe, nɛ bi zʉh ni hoga Ts'ʉnt'ʉ Jesús, gue'a gá huahni. \v 28 Nu'ʉ bi 'yøt'ʉ gätho 'bɛ'a xcá sän mam'bɛt'o gue bin ja. \v 29 Nuya ma Hmu ahe, damí nu'ʉ gue nde di ʉnje, nɛ damí 'daje ni ts'ɛdi, ni 'yɛ̨hɛgähe, ga huthe ran zambʉi ga mamhbe nim hma. \v 30 Nɛ ga uthe yʉ ją'i ni ts'ɛdi gue da zä'ʉ yʉn zäman'ʉ. Nɛ gui 'yut yʉn t'øt'e nuįxte nɛ yʉ hmɛpya nangue ni Hoga ts'ʉnt'ʉ ra Jesús, bi 'yɛ̨m 'bʉ min yąhʉ Oją ʉ. \p \v 31 Nɛ nu'bʉ mí jua'a bin yąhʉ Oją, nu ra ngu guepʉ xím pɛti bin huąni, nɛ gätho ʉ man'da bi hyą yʉ́ ts'ɛdi nangue rá Hogandąhi Oją. Nɛ gätho yʉ 'yɛ̨c'yɛi bi hyut'an zambʉi, bi mamp'a rám hman Oją. \s1 Bi gohmi 'bɛ'a gätho mi ja \p \v 32 Gätho yʉ 'yɛ̨c'yɛi i 'bʉi tengu n'danją'i tho, 'dat'a i øt'e, 'dat'a im bɛ̨ni. Xínga n'da bi ma gue jasɛ yʉ́ mbɛti, nɛ gätho 'bɛ'a mi ja mi cohmi. \v 33 Nɛ nu yʉ́ 'bäihʉ ra Cristo, nu'bʉ mí thoqui bi ma gue bi ndants'a ra Hmu Jesús 'bʉ mi du, nɛ bi jap Oją bin ja rá ts'ɛdi yʉ́m hma, nɛ xʉn ngu rá mate Oją bin t'un'ndʉ n'da ngu n'da ʉ. \v 34 Gätho yʉ 'yɛ̨c'yɛi nte madi 'bɛdi 'bɛ'a gätho mi honi, nguetho xʉn ngu bi mbä yʉ́ häi o gue yʉ́ ngu mí ja, nɛ bi un ra mbɛti yʉ́ 'bäihʉ ra Cristo. \v 35 Nɛ nu'ʉ bi darpa ʉ to'o di 'bɛ a da hyoni. \v 36 Nɛ gue'a bi 'yøt'a n'da ra 'yɛ̨c'yɛi, ra José na, ra mɛngu Chipre, rá 'yʉ ra Leví, pɛ nu'ʉ yʉ́ 'bäihʉ ra Cristo bi zänba man'da rá thuhu gue dí Bernabé, nde da ma i hurpa rá mbʉi n'da. \v 37 Nɛ gue'a bi 'yøt'e, bi mbä n'da rá huąhi mi ja, nɛ bá hą ra mbɛti, nɛ bi dä bʉ 'bʉh yʉ́ 'bäihʉ ra Cristo, ngue di un'dʉ nte mi ja. \c 5 \s1 Rá ts'oqui ra Ananías nɛ ra Safira \p \v 1 Pɛ nu'a man'da ra 'yɛ̨c'yɛi í Ananías mi 'bʉpʉ, nɛ rá xisu, bi mbä yʉ́ häi. Nu'a rá xisu ra Safira a. \v 2 Nɛ bi gøn'i ts'ʉ ra mbɛti nɛ 'dat'a bi bɛ̨ mmi rá xisu. Nɛ bá hąc made ra mbɛti, bi gäpʉ 'bʉ'ʉ yʉ́ 'bäihʉ ra Cristo. \v 3 Pɛ nu ra Pedro bi 'yɛ̨mp'a: \p ―Nu'i grá Ananías, hanja guí cʉ't' ni mbʉi ra zįthu, ra Satanás, gue di 'bɛp'i'i gui xih ra fɛhni rá Hogandąhi Oją, ngue gá hyąc'i ts'ʉ ra mbɛti guí pä ni häi. \v 4 Nu'bʉ hin xquí pä ni häi, ha hin xquí cohmi gue ni mbɛti zɛhɛ. Nɛ nu'i gá pä ni häi, ha hinga gue ni 'bɛfizɛhɛ xquí 'yøt'e nangue ni mbɛti. Hanja ngubʉ guím bɛ̨ni. Hinga gue'ʉ yʉn 'yohʉ gá xih ra fɛhni, pɛgue Oją gá xih ra fɛhni, bi 'yɛ̨n'a ra Pedro. \p \v 5 Nɛ nu'bʉ mí 'yø'a ra Ananías 'bɛ'a bi man'a ra Pedro, 'bex bi du. Nɛ gätho to'o bi 'yøde nangue'a ɛ̨mmɛ bin ja ra mbidi yʉ́ mbʉi ʉ. \v 6 Nu'ʉ yʉn 'yohʉ mi 'bʉpʉ bi ndants'i, bi mbant'a ra ánima Ananías, bi duts'i, bi 'yägui. \p \v 7 Nɛ nu'bʉ mi tho'i ts'ʉ nhyu ora, bi zøh ra Safira, rá xisu ra Ananías, nɛ him mi pądi 'bɛ'a bi thogui. \v 8 Nu ra Pedro bi 'yän'na ra xisu: \p ―Xiqui hangu guí päui ni häi, tengu man ni ndø, bi 'yɛ̨n'a ra Pedro. \p ―Hąha ngubʉ rá muui, bi 'yɛ̨ntho ra Safira. \p \v 9 Nu ra Pedro bi 'yɛ̨mp'a bʉya: \p ―Hanja 'dat'a gá bɛ̨mmi, hanja sä gá cøn rá Hogandąhi Oją. Nuya 'bäcua ja ra goxthi ʉ gue bá äc'a ni ndø, nɛ'e da dux'a ya, bi 'yɛ̨mbi. \p \v 10 Nɛ 'bex bi yørpʉ ja rá gua ra Pedro, nɛ bi du. Bi yʉt'ʉ yʉn 'yohʉ, bi nu, ya xí du, nɛ bi duts'i, nɛ bi 'yägui, 'darpʉ thoho bi 'youi rá ndø. \v 11 Nɛ ɛ̨mmɛ bi mbidi gätho ʉ yʉ 'yɛ̨c'yɛi, nɛ'ʉ gätho mi'da bi 'yøde bi mbidi. \s1 Xʉn ngu yʉn t'øt'e nuįxte bi 'yøt' yʉ́ 'bäihʉ ra Cristo \p \v 12 Xʉn ngu yʉ hmɛpya, nɛ yʉn t'øt'e nuįxte bi 'yøt' yʉ́ 'bäihʉ ra Cristo bʉ 'bʉh yʉ ją'i. Nɛ gätho madim pɛti bʉ ja ra dąniją guepʉ t'ɛ̨mbi rá ngun'yu ra Salomón, nɛ 'dat'a im bɛ̨n'ʉ. \v 13 Nɛ nu'ʉ mi'da ʉ gue hingui ɛ̨c'yɛi, bi zu din uąns'hʉ yʉ 'yɛ̨c'yɛi, nɛ bi hnumansu yʉ 'yɛ̨c'yɛi. \v 14 Pɛ man'da man'da xʉn ngu bi 'yɛ̨c'yɛi ra Hmu, yʉn 'yohʉ nɛ yʉ xisu. \v 15 Nɛ nangue bi 'yøt' yʉn t'øt'e nuįxte yʉ́ 'bäihʉ ra Cristo, jananjabʉ i ts'opʉ ja 'yu yʉ hyɛ̨nni guepʉ da tho'ʉ, i oxpʉ ja yʉ́ t'ots'i nɛ yʉ́ fįdi. Nɛ nu'bʉ da thopʉ rá xudi ra Pedro da yąni. \v 16 Nɛ xʉn ngu bi bøm bʉ ja yʉ hnini guepʉ hän bʉ Jerusalén, bi mba bʉ Jerusalén, bi zix'ʉ yʉn zäman'ʉ, nɛ'ʉ min 'yohʉ yʉ zįthu. Gätho bi zä. \s1 Ra Pedro nɛ ra Xuua bi hnuman'ʉ \p \v 17 Janangue'a yʉ dąmbäją nɛ gätho min 'yohʉ, nu'ʉ ɛ̨mbi yʉ saduceos, ɛ̨mmɛ bin ja yʉn ts'ɛya yʉ́ mbʉi ʉ. \v 18 Janangue'a bi bɛnt'ʉ yʉ́ 'bäihʉ ra Cristo nɛ bi got'a fädi. \v 19 Pɛ nu'a n'da ram 'bɛhni bí 'yɛ̨h mahɛ̨ts'i 'bʉ min xui, bi xocua ra jut'i yʉ ofädi nɛ bi zixpʉ thi. Nɛ bi xifi: \p \v 20 ―Ní mba, damam 'bähmbʉ bʉ ja ra dąniją, dami xihmbʉ yʉ ją'i gätho nangue ram 'bʉi ma'da'yo, bi 'yɛ̨na. \p \v 21 Nu'ʉ, nu'bʉ mí 'yøh na, bi yʉrpʉ ja ra dąniją 'bʉ mi t'ʉxuditho, nɛ bi xänba yʉ ją'i. \p Nɛ nu'bʉ mí pɛti yʉ hmumbäją bʉ ja n'da ra ngu, nɛ'ʉ min 'yohʉ, nɛ madin zohni yʉ ngʉrpi nɛ yʉ́ dąc'yɛi yʉ israel, nɛ sä bi mbɛnpʉ fädi yʉ asmayo gue ba si yʉ́ 'bäihʉ ra Cristo. \v 22 Pɛ nu'bʉ mi zøm bʉ ja ra fädi yʉ asmayo, njom bi dįm bʉ ʉ. Bi mbeng mahøn'a bʉ bí 'bʉh yʉ hmumbäją, \v 23 nɛ bi 'yɛ̨mbi: \p ―Dá tįm'be ra goxthi xø man thʉ't'i thoho nɛ yʉ mbädi mi 'bäpʉ thi ja ra goxthi. Nɛ nu'bʉ ma xoc'be, njo'o to'o dá tįm'be bʉ mbo, bi 'yɛ̨n'ʉ. \p \v 24 Nɛ nu'bʉ mi 'yø'a rá hmu yʉ mbädi bʉ ja ra dąniją, nɛ yʉ hmumbäją, bi hyonya thoho. Ɛ̨mmɛ bi du yʉ́ mbʉi: “Hapʉ maha nín sɛ'a øt'ʉ,” din 'yɛ̨mp'ʉ. \v 25 'Bex bi zøn'a n'da, bi xifi: \p ―Nu'ʉ yʉn 'yohʉ gá cothʉ fädi bí 'bäpʉ ja ra dąniją ya, nɛ i xänba ʉ yʉ ją'i, bi t'ɛ̨mp'ʉ. \p \v 26 Nɛ bi mba rá hmu yʉ mbädi bʉya, nɛ in 'yohʉ yʉ mbädi. Nɛ xø bá si yʉ́ 'bäihʉ ra Cristo, nɛ him bi ʉnbi, nguetho mí su xtí mba ma bat'ado. \v 27 Nɛ nu'bʉ bá ts'i bʉ ja ra junta, bi 'yän yʉn t'änni a ra hmumbäją. Bi 'yɛ̨mp'ʉ: \p \v 28 ―Ha hin dá hɛc'ahʉ gue hin gui xänbahʉ yʉ ją'i nangue ra Jesús. Pɛ hin guí øhmbʉ 'bɛ'a dá mangähe. Nuya gätho yʉ ją'i 'bʉcua Jerusalén i pąh ram hma guí mamhbʉ. Ha guí ɛ̨nje go ma ts'oquihe bi du ra Jesús. \p \v 29 Nu'a ra Pedro nɛ'ʉ mi'da yʉ́n 'yohʉ bi dąti: \p ―Jatho ga øthe 'bɛ'a i xije Oją xinda gue i xije yʉ ją'i. \v 30 Nu Oją gue bi dąnde ma ngʉrpa bøtahʉ, bi xox'a ra Jesús, nu'a gue'a gá hyohʉ 'bʉ gmí cuathʉ bʉ ja ra za. \v 31 Pɛ Oją bi zixpʉ bi gonhui rá ts'ɛdi, ngue dim hmu nɛ dim pørpate. Nɛ da japi di päh yʉ́ mbʉi yʉ ją'i israel nɛ di punba yʉ́ ts'oqui. \v 32 Nɛ nugähe dí mamhbe majuąni nanguehna. Nɛ'a rá Hogandąhi Oją im ma majuąni nanguehna. Nɛ nu Oją bi un rá Hogandąhi to'o gätho bi 'yɛ̨c'yɛi, gue da bąsɛ gue majuąni a, bi 'yɛ̨n'a ra Pedro. \p \v 33 Nɛ nu'bʉ mí 'yø'ʉ hupʉ, ɛ̨ mmɛ bi dɛ ra cuɛ, nɛ min nde xtá hyo ʉ. \v 34 Pɛ bi ndants'a n'da ran 'yohʉ mi hupʉ ja ra junta, nuna n'da ra fariseo rá thuhu ra Gamaliel. Gue'a n'da ra xänbate yʉ́n t'ɛ̨di yʉ judío. Nɛ gätho yʉ ją'i in numansu a. Nu'a bi manda da ts'ixpʉ thi n'da zʉ ora ʉ i pa ma juąnbi. \v 35 Nɛ bi 'yɛ̨na: \p ―N'yohʉ ahʉ, dyʉ israelhʉ, dami jamansu 'bɛ'a guí ørpahʉ ya yʉn 'yohʉ. \v 36 Nguetho hin ɛ huą maya'bʉ bi ndants'a n'da ran 'yohʉ ra Teudas, mi ɛ̨na mi jasɛ rá ts'ɛdi. Nɛ xʉn ngu yʉ ją'i bi dɛnni, mbɛ goho ciɛnto. Nɛ nte dá ørpahʉ pɛ bi tho, nɛ gätho mi tɛnni bin 'uɛ̨xt'i 'da'a n'danni bi mba. \v 37 M'bɛjua bʉya, bi ndants' ra Judas ra mɛngu ra häi Galilea. Nu yʉ pa bin ja ra pede bin tɛt'i 'da yʉ ją'i. Pɛ nɛ'a bi mba ntho, nɛ gätho mi tɛnni bin 'uɛ̨xt'i. \v 38 Janangue'a dí xi ahʉ, dami hyɛhmbʉ ya yʉn 'yohʉ, nguetho nu'bʉ rá ts'ɛdi zɛhɛ gue ra 'bɛfi i øt'e, da mba ma juadi 'bʉ. \v 39 Pɛ nu'bʉ rá 'bɛfi Oją i øt'e, hingui sä gui hɛcpahʉ. Nu'bʉ guí ɛ̨na gui hɛcpahʉ, gan sʉhmbʉ Oją 'bʉ, bi 'yɛ̨n'a ra Gamaliel. \p \v 40 Nu'ʉ, bi 'yømanho 'bɛ'a bi man ra Gamaliel, nɛ nu'bʉ mí xifi da yʉt'a mbo mahøn'a yʉ́ 'bäihʉ ra Cristo, bi mba m'bɛi, nɛ bi xi'ʉ hin din xänbate nangue ra Jesús, nɛ bi hyɛtho bʉya. \v 41 Nu'bʉ mí bøm bʉ ja ra junta ʉ, bin johya yʉ́ mbʉi, nguetho ya bi nu ran ʉnbi nangue ra Jesús. \v 42 Nɛ xínga n'da ra pa mi ɛ't'i gue him mi mamp'a ra hogam hma nangue ra Jesucristo, nɛ bi xänba yʉ ją'i nubʉ ja rá dąniją yʉ judío, nɛpʉ ja yʉ ngu. \c 6 \s1 Bi thahni yoto má 'yohʉ ngue dim fäxte \p \v 1 Nu'ʉ yʉ pa ʉ man'da xʉn ngu bi 'yɛ̨c'yɛi. Nu'ʉ 'da bʉya gue i yą ra griego, bi dʉ'mi bi zʉ'ʉ i yą ra hebreo, i ɛ̨na hingui pa ma pɛti xʉn ho ʉ 'da yʉ́ mɛnguhʉ, gue yʉ xisu xʉn du yʉ́ ndø, gue'bʉ pa ma dat'i yʉn ts'ihmɛ n'da pa ngu n'da pa. \v 2 Nu'ʉ 'dɛ'mayoho yʉ́ 'bäihʉ ra Cristo bi ma gue dim pɛti yʉ 'yɛ̨c'yɛi bʉya, nɛ bi xifi: \p ―Hingui sä yoho ga øt'ähe, hingui sä ga thoqui ga unhde yʉn ts'ihmɛ yʉ ją'i, nguetho jatho ga mamhbe rám Hman Oją. \v 3 Janangue'a ma zʉ cu ahʉ nangue ra Cristo, dami huahndʉ 'da gue gue'ahʉ yoto yʉ hogan'yohʉ gue i hą ra ts'ɛdi xʉn ho nangue rá Hogandąhi Oją in 'yohʉ, nɛ xʉn ho yʉ́n ' yomfɛ̨ni, di darpa yʉ́n ts'ihmɛ yʉ ją'i ngue nte i ja. \v 4 Pɛ nugähe ga thoje dan yąhe Oją nɛ ga mamhbe rám Hman Oją. \p \v 5 Nɛ gätho ʉ gue madi pɛti bʉ, bi 'yømanho ʉ 'bɛ'a bi man'ʉ yʉ́ 'bäihʉ ra Cristo. Nɛ bi than'na ra Esteban, n'da ran 'yohʉ ɛ̨mmɛ ɛ̨c'yɛi xʉn ho nɛ in 'youi xʉn ho rá Hogandąhi Oją. Nɛ bi than'na ra Felipe, nɛ ra Prócoro, nɛ ra Nicanor, nɛ ra Timón, nɛ ra Parmenas, nɛ ra Nicolás, nu'a mí tɛnba yʉ́ t'ɛ̨c'yɛi yʉ judío 'bʉ hin ní 'yɛ̨c'yɛi ra Cristo, nu'a bá nɛxpʉ ja ra hnini Antioquía. \v 6 Nɛ gätho bi ts'ixpʉ 'bʉh yʉ́ 'bäihʉ ra Cristo. Nɛ nu'ʉ bi gäspa yʉ́ 'yɛ yʉ́ yą ʉ bʉya, nɛ bin yąhʉ Oją ngue da mbäx'ʉ nangue ra 'bɛfi bin t'un'dʉ. \p \v 7 Nɛ man'da man'da bi hman rám hman Oją, janangue'a man'da xʉn ngu yʉ ją'i bʉ Jerusalén bi 'yɛ̨c'yɛi. Nɛ'ʉ yʉ mbäją bʉ ja yʉ́ niją yʉ judío, xʉn ngu bi 'yɛ̨c'yɛi nɛ bi dɛnni. \s1 Bi fɛnt'a ra Esteban \p \v 8 Nuna ra Esteban, xʉn ngu rám fäts'i Oją bi unni nɛ rá ts'ɛdi, nɛ bi 'yøt' yʉn t'øt'e nuįxte nɛ yʉ hmɛpya nangue rá ts'ɛdi Oją bʉ 'bʉh yʉ ją'i. \v 9 Pɛ nu'ʉ 'da yʉn 'yohʉ bi dʉ'mi bin junthʉ ra Esteban, gue'ʉ i pa bʉ ja n'da rá niją yʉ judío guepʉ i pa yʉ ją'i min 'yɛ̨hɛ, nɛ'ʉ 'da yʉ mɛngu bʉ ra häi Cirene, nɛpʉ ja ra hnini Alejandría, nɛpʉ ja ra häi Cilicia, nɛ 'da yʉ mɛngu bʉ ra häi Asia, gätho bin junthʉ ra Esteban. \v 10 Pɛ him bi zä bi dąp'a ra Esteban, nguetho xʉn ngu rán 'yomfɛ̨ni mi ja, ngue mi yą con rá ts'ɛdi rá Hogandąhi Oją. \v 11 Janangue'a nt'ągui thoho bi 'bɛp'i 'da da man ra fɛhni, da 'yɛ̨na: “Dá øhmbe a bi ma, bi c'ąman'ʉ ra Moisés gue bi 'dac man t'ɛ̨dihʉ, nɛ bi c'ąman'ʉ Oją,” bi t'ɛ̨mp'ʉ 'da. \v 12 Bi parpa yʉ ją'i bʉya, nɛ yʉ dąc'yɛi, nɛ yʉ xänbate niją, bi fɛnt'a ra Esteban nɛ bi ts'ixpʉ bí ja ra junta nguepʉ i ja rán juąnbate yʉ hmumbäją. \v 13 Nɛ bi mba nthoni 'da da man yʉ fɛhni, nɛ bi 'yɛ̨na: \p ―Hingui ɛ'ts'a ní c'ąman'ʉ na ra dąniją nɛ'ʉ yʉ́n t'ɛ̨di ra Moisés. \v 14 Nguetho dá øhmbe bi man na ran 'yohʉ, bi 'yɛ̨na: “Nu ra Jesús ra mɛngu Nazaret da xo't' ra dąniją nɛ di päh yʉn t'øt'e gue bi xijʉ ra Moisés,” bi 'yɛ̨n na ra Esteban, sä bi 'yɛ̨n'ʉ. \p \v 15 Gätho mi hupʉ ja ra junta bi hyand ra Esteban, nɛ bi nu ngue majuąni in 'youi xʉn ngu rá ts'ɛdi Oją. \c 7 \s1 Din juąn ra Esteban \p \v 1 Nu'a ra dąmbäją bi 'yän'na ra Esteban: \p ―Ha majuąni 'bɛ'a si'a ya. \p \v 2 Nu ra Esteban bi dądi: \p ―N'yohʉ ahʉ, gyʉ ta ahʉ, dami 'yøhmbʉ ya 'bʉ majuąni guecä dí øt'ä a i sicä. Nu'a Oją nuįxte thoho bin yąui ma ngʉrpa bøtahʉ ra Abraham, nu'bʉ mí 'bʉpʉ Mesopotamia, nɛ hin ní mba bʉ ra häi Harán. \v 3 Oją bi xifi: “Dami pøngua ni häi, nɛ gui socua ni mɛni, nɛ gua ɛ̨pʉ n'da ra häi ga ut'a'i,” bi 'yɛ̨mbi. \v 4 Janangue'a bi bøm bʉ ra häi Mesopotamia, nɛ i t'ɛ̨mbi Caldea, nɛ bim 'bʉpʉ ra häi Harán. Nu'bʉ ya bi du rá ta, bi nɛxpʉ Harán nɛ Oją bá si ua ja ra häi dí 'bʉhmbʉ ya. \v 5 Pɛ nu ra Abraham hinga gue'a ra ora bi xi Oją di un'na ra häi, xínga n'da xɛqui da ma gue rá häi zɛhɛ. Pɛ majuąni bi xifi di un ra häi gue da gomhbʉ yʉ́m bom'bɛto. Nu'bʉ mi xifi, mán jo'o yʉ́ t'ʉhni ra Abraham. \p \v 6 Nu'a Oją bi 'yɛ̨mbi: “Nu nim bom'bɛto ban 'yɛ̨hɛ bʉ n'danni ra häi, nɛ da mba ma ʉnbi goho ciɛnto njɛya.” \v 7 Nɛ xø bi 'yɛ̨mbi: “Nugä ga ʉnbä ʉ yʉ ją'i 'bʉpʉ ja ra häi guepʉ din 'yɛ̨hɛ, nɛ m'bɛjua bʉya nu'ʉ ba pøm bʉ guepʉ min 'yɛ̨hɛ, nɛ ba ɛ̨cua ja ra häi, nɛ guecua da dąndegui,” bi 'yɛ̨n Oją. \v 8 Oją bi 'yøt'ui ran hoqui ra Abraham, nu rá hmɛpya a gue da mba nthɛqui rá xifani, nɛ'ʉ yʉ́ xifani yʉ́ ts'ʉnt'ʉ. Bin jabʉ 'bʉ mim 'bʉh ra Isaac rá ts'ʉnt'ʉ ra Abraham, ná hyąto pa bi mba nthɛqui rá xifani. Nɛ nu'bʉ mín dąn'yohʉ ra Isaac, bim 'bʉh ra Jacob rá ts'ʉnt'ʉ, nɛ nu'bʉ min te ra Jacob bim 'bʉ'i 'dɛ'mayoho yʉ́ ts'ʉnt'ʉ, nu'ʉ gue'ʉ ma ngʉrpa bøtahʉ ʉ, bi 'yɛ̨n'a ra Esteban. \p \v 9 Nɛ xø bi 'yɛ̨na: \p ―Nu'a n'da rá ts'ʉnt'ʉ ra Jacob, ra José a. Nɛ nu yʉ́n 'yohʉ ra José bi sɛyabi, nɛ bi mbä. Nɛ nu'a to'o bi däi bi zixpʉ ja ra häi Egipto. Pɛ Oją min 'youi ra José. \v 10 Nu Oją bi zɛh ra José nangue gätho yʉn ʉnbi bi nu, nɛ bi un rám fäts'i nɛ bi un rán 'yomfɛ̨ni xʉn ho. Nɛ nu'a ra Faraón, ra hmuts'ʉt'abi bʉ ja ra häi Egipto, bi numanho a ra José, nɛ bi japi di manda gätho ra häi bʉ nɛpʉ ja rá ngu. \p \v 11 Nɛ bin ja n'da ra dąthu bʉ gätho ra häi Egipto, nɛpʉ ra häi Canaán, nɛ nu yʉ ją'i bi nu ran ʉnbi nguetho xø ma hin'yʉ 'bɛ'a da zi ma bøtahʉ bʉ mí 'bʉpʉ. \v 12 Nɛ nu'bʉ mi 'yøh ra Jacob gue mi pa m'bɛ'ts'i bʉ 'bɛ'a da ts'i bʉ ja ra häi Egipto, bi mbɛn'dʉ 'da yʉ́ ts'ʉnt'ʉ, gue'ʉ ma bøtahʉ ʉ. \v 13 Nɛ nu'bʉ mi mba mahøn'a yʉ́n 'yohʉ, guexta'a him mi pą'a ra José. Nu ra José bi 'yɛ̨mp'ʉ: “Dadín 'yohʉhʉ.” Nɛ nu'a ra José bi xi'a ra Faraón gue gue'ʉ yʉ́n 'yohʉ ʉ. \v 14 Nu ra José bʉya bi ma din zohni rá ta, ra Jacob, nɛ gätho ná ngu mi 'bʉpʉ ja rá ngu, gue í jua'i hyąte ma'dɛ'ma cʉt'anją'i. \v 15 Janangue'a nu ra Jacob bi mba bʉ ja ra häi Egipto nɛ bi du bʉ. Nɛ'ʉ yʉ́ ts'ʉnt'ʉ mam bombøtahʉ bá tu bʉ ʉ. \v 16 Pɛ nu'ʉ, him bá t'äpʉ, pɛ bi thuxpʉ Siquem nubʉ ra häi mí 'bʉi, nɛ bi t'äpʉ ja n'da ra jądo. Nu ra jądo gue'a bi dän'a ra Abraham gue bi mbä yʉ́ ts'ʉnt'ʉ ra Hamor, ra mɛngu Siquem. \p \v 17 Nu'bʉ mi ts'ʉtho da hyän yʉ pa tengu bi xi Oją ra Abraham, gue di un rá häi yʉ́m bom'bɛto, ɛ̨mmɛ bin xąnd yʉ ją'i bʉya, gue ma mi'israelhʉ, nubʉ ja ra häi Egipto. \v 18 Nɛ nubʉya bi ndants' man'da ra Faraón bʉ Egipto, nguetho gätho ní huti yʉ Faraón yʉ ts'ʉt'abi Egipto. Nɛ nuna man'da ra Faraón him mí pąh ra José. \v 19 Janangue'a bi ʉcpi nɛ bi ʉnba ʉ mam bombøtahʉ. Nɛ bi manda da mba ma bʉnbi gätho yʉ́ ts'ʉnt'ʉ a ra pa dim 'bʉi, gue da du, nguetho in ndepe him man'da din xąnd yʉ ją'i israel. \v 20 Nu'ʉ yʉ pa'ʉ bim 'bʉ'a ra Moisés. Nu'a, n'da ra t'ʉhni madi nɛqui din hocją'i, nɛ mi numanho Oją. Nhyuzna bi jamansu rá ta nɛ rá mbe bʉ ja yʉ́ ngusɛ. \v 21 Pɛ nu'bʉ mi thøn'a thi ra 'uɛre Moisés, nu rá t'įxu ra Faraón bi dįni. Nɛ bi zini nɛ bi tede tengu'bʉ ɛ rá t'ʉhni zɛhɛ. \v 22 Nu'a ra Moisés bʉya gätho mi sänbi 'bɛ'a mí pąh yʉ mɛngu Egipto. Nɛ gätho i pømanho 'bɛ'a mi ma, nɛ xʉn ngu mi sä da 'yøt'e. \p \v 23 Nɛ nu'bʉ mi mbɛ'ts'a nyote njɛya, bi bɛ̨ni da mba bí zɛngua hapʉ madím pɛh yʉ́ mɛnguhʉ gue yʉ ją'i israel. \v 24 Nu'a n'da ʉ, bi nu ran ʉnbi ngue bi ʉnba n'da ra ją'i egipto. Nu'bʉ mi nu'a ra Moisés, bi yąni, bi cospa ra pengui bi hyo ngue bi du ra ją'i egipto. \v 25 Nu ra Moisés mim bɛ̨ni gue mi pą'ʉ yʉ ją'i israel 'bɛ'a da 'yøt' Oją, gue ra Moisés da yąn'ʉ, di japi him man da nu ran ʉnbi. Pɛ him mi pą'ʉ yʉ ją'i. \v 26 Man'da pa bʉya bi nu mahøn'a ra Moisés gue bin tuhni yoho yʉn 'yohʉ israel, nɛ nu ra Moisés bi zä bi hocua yʉ́ mbʉi, bi 'yɛ̨mbi: “N'yohʉ aui gadín cuui, 'bɛ'a guí ɛ̨nui a guí øt'ui gadín sʉhmi,” bi 'yɛ̨mbi. \v 27 Pɛ nu'a gue mi ja rá ts'oqui bin cuɛ, nɛ bi ndøn'na ra Moisés, bi 'yɛ̨mp'a: “Ha i ja nin t'ɛ̨di gui hegä'be, to'o bi xi'i gan ts'ʉt'abi ngue gui hogä'be. \v 28 Ha guí ɛ̨na gui hyogui tengu'bʉ gmí hyo ra mɛngu Egipto mán de,” bi 'yɛ̨mbi. \v 29 Nu ra Moisés nu'bʉ mi 'yøde 'bɛ'a bi man'a ran 'yohʉ, bi 'dagui, bi mba bʉ 'danguadi ra häi Madián. Nɛ mí 'bʉpʉ tengu bʉ nam 'bʉ'ʉ yʉ 'dan'yo ją'i, nɛ guepʉ ja bim 'bʉpʉ yoho yʉ́ ts'ʉnt'ʉ. \p \v 30 Nɛ nu'bʉ mi tho'a nyote njɛya ngue mi 'bʉpʉ, bi nɛqui n'da rám 'bɛhni Oją mahɛ̨ts'i bʉ ja ra t'ʉza mi zø ra sibi, nubʉ ja ra ʉhäi, jombʉ ra t'øhø t'ɛ̨mbi Sinaí. \v 31 Nu'bʉ mín nu ra Moisés, madi hyonya thoho, bi mba bi hyän'i ts'ʉ bʉ ja ra t'ʉza ɛ̨na da nu 'bɛ'a i ja bʉ. Bi 'yørpa rá nde ra Hmu mahɛ̨ts'i bʉya, \v 32 bi 'yɛ̨mbi: “Nugä drá Oją gue i thąnde ni ngʉrpa mbombøtahʉ. Nugä dra Oją gue i thąnde ra Abraham, nɛ ra Isaac, nɛ ra Jacob,” bi 'yɛ̨mbi. Pɛ nu ra Moisés bi fɛt'i nɛ bin su, him bi hyąnzambʉi gue xpi hyandi. \v 33 Nu'a ra Hmu bi 'yɛ̨mbi: “Dami c'oc ni thįxfani nguetho nuua guí 'bäi, xʉn ho ua, ngue ya dí 'bäcä ua,” bi 'yɛ̨n Oją. \v 34 Nɛ xø bi 'yɛ̨n Oją: “Dá nu ma t'ʉhni 'bʉpʉ ra häi Egipto ngue i pa ma ʉnbi. Nɛ dá øcä yʉ́ hmbafi ʉ. Bá ɛ̨cä ya gue ga japi da thɛgui. Nɛ nuya gui mba bʉ Egipto,” bi 'yɛ̨n Oją, bi t'ɛ̨mp'a ra Moisés, bi 'yɛ̨n'a ra Esteban. \p \v 35 Nu ra Esteban xø bi xi'ʉ yʉ juąnbate mahøn'a, bi 'yɛ̨na: \p ―Guehna ra Moisés bi ts'ʉ 'bʉ mí 'yɛ̨na xtí hecua yoho yʉn 'yohʉ ma mi'israelhʉ, nɛ bi t'ɛ̨mbi: “Ha i ja nin t'ɛ̨di gui hegä'be, to'o bi xi'i gan ts'ʉt'abi.” Guehna ra Moisés, Oją bi mbɛnpʉ ngue din ts'ʉt'abi nangue yʉ ją'i israel, nɛ bi japi bi mba nthɛgui. Nɛ nu'a 'bɛ'a bi 'yøt'a ra Moisés, bi 'yøt'e nangue rám 'bɛhni Oją mahɛ̨ts'i bi nɛqui bʉ, nu'bʉ mi dɛ ra t'ʉza. \v 36 Nuna ra Moisés bi 'yøt' yʉn t'øt'e nuįxte nɛ yʉ hmɛpya nubʉ ja ra häi Egipto. M'bɛjua bʉya bi gʉcpʉ thi yʉ ją'i bʉ ja ra häi Egipto, nɛpʉ ja ra thɛnga deją bi 'yøt'a n'da ran t'øt'e nuįxte, nɛpʉ ma'ueni nguepʉ bin 'yo yote njɛya yʉ ją'i. \v 37 Guehna ra Moisés bi xih yʉ ją'i israel: “Oją da huan'nahʉ n'da ra pøngahyą guepʉ 'bʉh nin 'yohʉhʉ, tengutho bʉ bi huancä. Nu'a jatho gui 'yøhmbʉ 'bɛ'a da man'a,” bi 'yɛ̨na, bi 'yɛ̨n'a ra Esteban. \p \v 38 Nu ra Moisés gue'a bin 'yohʉ yʉ ją'i bʉ ma'ueni. Nɛ nubʉ ja rá yą ra t'øhø Sinaí bin yąui rám 'bɛhni Oją mahɛ̨ts'i, 'bʉ mi gopʉ ja rán dʉi ra t'øhø mam bombøtahʉ. Nɛ bi hyąnba rám hman Oją ra Moisés gue njąm'bʉ da guadi, nɛ gue'a bi thogahʉ a ya. \p \v 39 Pɛ nu'ʉ mam bombøtahʉ him bi nde bi 'yɛ̨c'yɛi a ra Moisés, him bi nde bi dɛnni xʉn ho, pɛ bi numan'ʉtho nɛ bi goh yʉ́ mbʉi, mím bɛ̨m bʉ Egipto. \v 40 Nu'ʉ bi 'yɛ̨mp'a ra Aarón, ra hmumbäją: “Dami 'yørcahe 'da yʉ oją da zixcahʉ. Nguetho hin dí pąhmbe 'bɛ'a bi ja a ra Moisés gue bá jʉgähe bʉ ja ra häi Egipto,” bi 'yɛ̨n'ʉ. \v 41 Nu'ʉ bi 'yøt'a n'da ra t'ʉndąni bʉya, ɛ̨mbi yʉ́ oją, nɛ bi hyo yʉn dąni nɛ bi mbøx yʉ́ 'bøts'e. Nɛ madín johya a bi 'yøt'e nangue yʉ́ 'yɛsɛ. \v 42 Pɛ nu Oją bi 'uegue nangue'ʉ, nɛ bi hyɛgui da dąnde ra hyadi, ra ząna, nɛ yʉ sø, nguetho nt'o't'i bʉ ja rá søcuą yʉ pøngahyą: \q1 Pɛ hanja hinga guecä gá pøscahʉ 'bʉ gmí hyohʉ yʉn dąni 'bʉ gmí 'bʉhmbʉ nyote njɛya bʉ ma'ueni, \m i ɛ̨n Oją, bi 'yɛ̨n'ʉ yʉ pøngahyą. \q1 \v 43 Pɛ hinga guecä gá thąndegahʉ pɛ guá tuhʉ n'da ra ngu'bø't'e guepʉ gá thąndehʉ a gá sänba zɛhɛ rá thuhu, gá ɛ̨mfʉ ra Moloc. \q1 Nɛ guá tuhʉ n'da rá hmite ra sø gá 'yɛ̨mb zɛhɛhʉ ra oją Renfán, \q1 ngue gá nde gá thąnde zɛhɛhʉ. \q1 Janangue'a ga ʉn'nahʉ nɛ ga pɛn'nahʉ man'da yatho xínda guepʉ ra häi Babilonia, \m i ɛ̨n Oją, bi 'yɛ̨n'ʉ yʉ pøngahyą. \p \v 44 Pɛ guehma mi tu n'da ra ngu'bø't'e gue mí sänba Oją ʉ ma ngʉrpa bombøtahʉ 'bʉ mín 'yo bʉ ma'ueni, guepʉ da dąnde Oją ʉ, bi 'yøt'e tengu xí xi Oją ra Moisés, nu'bʉ min yąui bʉ ja ra t'øhø. Bi xifi da 'yøt'e tengu ra hmɛpya xí nu. \v 45 M'bɛjua bʉya, nu'bʉ mí ngʉrpi ra Josué, pɛ guexta'a ra ngu'bø't'e bá tu'ʉ ma ngʉrpa bombøtahʉ 'bʉ mí zøm bʉ ja ra häi xí xi Oją. Nɛ mí 'bʉpʉ mi'da yʉ ją'i gue hing yʉ israel. Nu Oją bʉya bi hyøn'a thi yʉ 'dan'yo ją'i nɛ bim 'bʉpʉ yʉ israel bʉya. Nɛ guexta'a mí jatho ra ngu'bø't'e nu'bʉ min ts'ʉt'abi ra David. \v 46 Nu'a Oją ɛ̨mmɛ mí numanho ra David, gue 'dat'a Oją mí thąnde ra Jacob. Nu'a ra David bi 'yäp rán t'ɛ̨di Oją da hyømba rá ngu gue rám poniui ra ngu'bø't'e. \v 47 Pɛ nu ra Salomón rá ts'ʉnt'ʉ ra David a, gue'a bi hyømba rá ngu Oją. \v 48 Pɛ nu'a Oją nuįxte thoho hingui 'bʉpʉ ja yʉ ngu nt'øt'e ngue yʉ́ 'yɛ yʉn 'yohʉ. Ngubʉ bi man ra pøngahyą 'bʉ mi thocpa rám hma ra Hmu mahɛ̨ts'i, nɛ bi 'yɛ̨na: \q1 \v 49 Nuua mahɛ̨ts'i i ja ma ts'ɛdi, \q1 nɛcua ja ra ximhäi ja ma ts'ɛdi, \q1 'bɛ'a ní ngu guín nde gui hyøguahʉ, \q1 o hapʉ guí ɛ̨mhbʉ ja ma säya. \q1 \v 50 Ha hinga guesɛgä dá øt'ä gätho ja ua ya, \m ɛ̨n Oją, bi 'yɛ̨n'a ra pøngahyą, bi 'yɛ̨n'a ra Esteban. \p \v 51 Nɛ bi thoc'a ra Esteban bi xi'ʉ yʉ mbäją i ørpa ran juąnbi: \p ―Nu'ahʉ xíngui ts'ʉ guí øhmbʉ 'bʉ ja'a si ahʉ, nɛ xʉm mɛ ni mbʉihʉ, xíngui ts'ʉ di cʉ't' ni zaguhʉ. Thocua thoho guí säman'ʉhʉ rá Hogandąhi Oją tengutho mam bombøtahʉ, guín jahʉ bʉ. \v 52 Xínga n'da rá pøngahyą Oją gue him bi hyo mam bombøtahʉ, n'dat'ʉ yʉ pøngahyą gue bi ma dua ɛ̨h ra Hoga Cristo, gue'a gá dähʉ nɛ gá yąfʉ nɛ xin gá hyohʉ. \v 53 Nu'ʉ yʉ́m 'bɛhni Oją mahɛ̨ts'i bi 'dajʉ rán t'ɛ̨di Oją, pɛ hin guí ʉrpahʉ ra güɛnda a 'bɛ'a bi ma, bi 'yɛ̨n'a ra Esteban 'bʉ mi 'yɛ̨mp'ʉ yʉ ngʉrpi. \s1 Bi tho ra Esteban \p \v 54 Nɛ nu'bʉ mí 'yøh ya 'bɛ'a bi ma ra Esteban, bi dɛ ra cuɛ yʉ́ mbʉi nɛ bi yɛ̨xpa yʉ́ ts'i. \v 55 Pɛ nu ra Esteban mí hą ra ts'ɛdi xʉn ho rá mbʉi nangue rá Hogandąhi Oją in 'youi, nɛ bi ndøs' mahɛ̨ts'i nɛ di nɛc thoho hapʉ 'bʉ Oją. Nɛ bi nu ra Jesús 'darpʉ 'bʉhmi Oją nɛ i ja rá ts'ɛdi. \v 56 Nɛ bi 'yɛ̨na: \p ―Pɛ dami ndøs'hʉ nʉ dín nugä, n'yø, nsoqui mahɛ̨ts'i nɛ dín nugä a bin ją'i ua ja ra ximhäi, i 'bʉhnʉ ja rán 'yɛi Oją, bi 'yɛ̨na. \p \v 57 Pɛ nu'ʉ bʉya man'da bi got yʉ́ zagu, nɛ bi mbafi nangue yʉ́ cuɛ, gätho bi muxpʉ 'bäh ra Esteban. \v 58 Nɛ bi gʉcpʉ ja ra hnini nɛ bi bat'ado bʉ ma'ueni. Nɛ nu'ʉ gue bim bate, bi mbøh yʉ́ coto nguetho in nde nte di hɛ̨n'ʉ. Bi mbøpʉ ja rá gua n'da ran 'yohʉ ní huti ra Saulo, nɛ bi 'yɛ̨n'ʉ: \p ―Gui jamansu ts'ʉ ma cotogähe, bi t'ɛ̨mp'a. \v 59 Nɛ nu'bʉ gätho ní mba ma bat'ado ra Esteban, bi zo'a Oją, bi 'yɛ̨mbi: \p ―Nu'i ma Hmu Jesús, dami hyąnga ma te ya. \p \v 60 Nɛ bin dąnyahmu, nts'ɛdi bi mbafi, bi 'yɛ̨na: \p ―Ma Hmu i, o guí ʉrpa ra güɛnda nanguehna ra ts'oqui bin ja ya. \p Nɛ nu'bʉ mi man na, bi du bʉya. \c 8 \s1 Nu ra Saulo bi un ran ʉnbi yʉ 'yɛ̨c'yɛi \p \v 1-3 Nɛ nu'a ra Saulo 'da'angu bi mamhbʉ ʉ bi hyo'a ra Esteban. Janangue'a nu ra pa ngue bi nu ran ʉnbi ra Esteban, nu yʉ 'yɛ̨c'yɛi mi 'bʉpʉ Jerusalén bi mba ma ʉcpi. Nɛ xʉn ngu ʉ bi mba bʉ mi'da yʉ hnini bʉ ra häi Judea, nɛpʉ ra häi Samaria, pɛ bi gopʉ ʉ 'dɛ'mayoho yʉ́ 'bäihʉ ra Cristo. Nɛ 'da'ʉ yʉ 'yɛ̨c'yɛi bi 'yäh ra Esteban, nɛ ɛ̨mmɛ bin zoni nangue'a. Nu ra Saulo ɛ̨mmɛ madi ʉcpa yʉ 'yɛ̨c'yɛi, nɛ mi cʉrpʉ ja yʉ ngu mi six yʉn 'yohʉ nɛ yʉ xisu, nɛ bi got'a fädi. \s1 I hman ran ho ma'da'yo nubʉ ra häi Samaria \p \v 4 Pɛ nu'ʉ bi 'dagui, bi mamp'a rán ho ma'da'yo ra Cristo bʉ n'danni ním pa. \v 5 Nu'a ra Felipe bi mba bʉ ja n'da ra hnini ra häi Samaria, nɛ bi xih yʉ ją'i nangue ra Cristo. \v 6 Gätho yʉ ją'i bi 'yømanho 'bɛ'a bi man na ra Felipe 'bʉ mi nu yʉn t'øt'e nuįxte bi 'yøt'a. \v 7 Nguetho xʉn ngu yʉ ją'i bi hyønba thi yʉ zįthu, nɛ nts'ɛdi bi mba 'bʉ mí bøn'ʉ. Nɛ nu'ʉ mí 'uɛ'ts' yʉ́ ją'i nɛ'ʉ yʉ dogua gätho bi zä. \v 8 Janangue'a ɛ̨mmɛ bin ja ran johya bʉ ja ra hnini. \p \v 9 Nɛ mí 'bʉpʉ n'da ran 'yohʉ í Simón, mi øt' ran thäte, nɛ nu'ʉ yʉ mɛngu Samaria madi hyonya thoho. Nu ra Simón min ndep yʉ ją'i da bɛ̨ni jasɛ rá ts'ɛdi. \v 10 Nɛ gätho na ngu'ʉ, yʉ t'ʉhni nɛ yʉ dąc'yɛi, nu'bʉ mi 'yø'ʉ 'bɛ'a bi man a, bi 'yɛ̨na: \p ―Nuna ran 'yohʉ na, ja ra ts'ɛdi tengu Oją, ɛ̨n yʉ ją'i. \p \v 11 Nu'ʉ mi numansu ra Simón nguetho nya'a thoho mi häte. Nɛ bi hyonya thoho ʉ 'bɛ'a bi 'yøt'a. \v 12 Pɛ nu yʉ ją'i bi 'yɛ̨c'yɛi 'bɛ'a bi man'a ra Felipe nu'bʉ mí ma ra Hogamhma 'bɛpʉ ní manda rá ts'ɛdi Oją, ngue bi ma nangue ra Jesús. Nɛ bi mba ma xixyąbi yʉn 'yohʉ nɛ yʉ xisu. \v 13 Nɛ'a ra Simón ɛ̨na bi 'yɛ̨c'yɛi, nɛ nu'bʉ mín xixyą, bi dɛn'na ra Felipe. Nɛ nu'bʉ mín nu yʉ hmɛpya nɛ yʉn t'øt'e nuįxte bi 'yøt' ra Felipe, bi hyonya thoho ra Simón. \p \v 14 Nɛ nu'bʉ mi 'yø'ʉ yʉ́ 'bäihʉ ra Cristo 'bʉpʉ Jerusalén gue bi 'yɛ̨c'yɛi yʉ mɛngu Samaria, bi mbɛnpʉ ra Pedro nɛ ra Xuua ʉ mi'da yʉ́ 'bäihʉ ra Cristo. \v 15 Nu'bʉ mi zøm bʉ bʉya, bin yąhʉ Oją, bi 'yäp rá ts'ɛdi ngue da hyąn rá Hogandąhi Oją yʉ 'yɛ̨c'yɛi 'bʉpʉ. \v 16 Nguetho hin ní zøh rá Hogandąhi Oją bʉ ja yʉ́ mbʉi ʉ, pɛ hønt'a nangue rá thuhu ra Hmu Jesús bin xixyą ʉ. \v 17 Nu ra Pedro nɛ ra Xuua bʉya, bi gäspa yʉ́ 'yɛ yʉ́ yą yʉ 'yɛ̨c'yɛi, nɛ bi hyąn rá Hogandąhi Oją bʉya. \p \v 18 Pɛ nu ra Simón, nu'bʉ mi nu bi hyąn rá Hogandąhi Oją ʉ bi gäx yʉ́ 'yɛ yʉ́ 'bäihʉ ra Cristo, bi 'yut ra mbɛti bʉya. \v 19 Bi 'yɛ̨mbi: \p ―Dami 'dac ma ts'ɛdi gue hønt'a to'o ga cäx ma 'yɛ da hyąn rá Hogandąhi Oją tengu guí øt'ui, ma gá jut'aui, bi 'yɛ̨na. \p \v 20 Pɛ nu ra Pedro bi 'yɛ̨mbi: \p ―Di jua Oją ni mbɛti, nɛ'e, nguetho guím bɛ̨ni nangue ra mbɛti sä gui tän'a 'bɛ'a di un Oją. \v 21 Nguetho hinga gue'e ga comhbʉ na ra 'bɛfi, mfądi ya him mahoqui ni mbʉi bʉ ja rá hmi Oją. \v 22 Dami päh ni mbʉi nangue ran ts'o. Dami 'yäp rá punbi ra Hmu, nɛ da zä di pun'na'i nangue ran ts'o gá bɛ̨ni. \v 23 Nguetho dí pądi ɛ̨mmɛ ja ran ts'ɛya ni mbʉi, nɛ ɛ̨mmɛ xʉn ngu ran ts'o ja ni mbʉi guím bɛ̨ni. \p \v 24 Nu ra Simón bi dąti: \p ―Nu'aui gui 'yähmi ts'ʉ rá ts'ɛdi ra Hmu nanguecä, ngue hin gan nugä a guí mammi, bi 'yɛ̨mp'ʉ. \p \v 25 Nu'bʉ mim 'bʉ'i ts'ʉ bʉ ra Xuua nɛ ra Pedro, nɛ xí mamp'a rám hma ra Hmu mahɛ̨ts'i, bi mbeng bʉ Jerusalén. Pɛ him 'bex bi zøm bʉ, nɛ m'bɛt'o gätho ná ngu ra häi Samaria bi man'a ran ho ma'da'yo bʉ bi thogui. \s1 Nu ra Felipe nɛ ra mɛngu Etiopía \p \v 26 Nu'a n'da rám 'bɛhni Oją mahɛ̨ts'i bi zøm bʉ bí 'bʉ'a ra Felipe, nɛ bi 'yɛ̨mbi: \p ―Ní mba 'danguadi guepʉ bí thoh ra 'yu ní mba Gaza, gue ní bøm bʉ Jerusalén. Nuna ra 'yu ní mba bʉ ra huɛnhäi na, bi 'yɛ̨mp'a rám 'bɛhni Oją. \p \v 27 Bi ndants'a ra Felipe 'bex bi mba bʉ. Bi nu, i 'yo bʉ 'yu n'da ran 'yohʉ xʉn hɛ̨ts'i rá 'bɛfi, di jamansup rá mbɛti ra xuts'ʉt'abi Candace bʉ ra häi Etiopía. Janangue'a i t'ɛ̨mbi ra eunuco, ngue nde da ma, m'boqui. \v 28 Nu'a xpí mbeng bʉ Jerusalén guepʉ bá thąnde Oją. \v 29 Nu rá Hogandąhi Oją bi 'yɛ̨mp'a ra Felipe: \p ―Gui mba gui sʉ'a ran 'yohʉ i hux ra carro. \p \v 30 Nu ra Felipe bin tih pʉya nɛ bi zʉdi. Nu'bʉ mí zøm bʉ, bi 'yøde gue mi nɛh ra søcuą ran 'yohʉ, gue rá søcuą ra Isaías rá pøngahyą Oją. Ra Felipe bi 'yän bʉya: \p ―Ha guí pądi 'bɛ'a nam bøn'a ra søcuą gadín xäh ya. \p \v 31 Bi dą'a ran 'yohʉ: \p ―Hague dán zä ga pącä nu'bʉ njon da xängui. \p Nɛ bi xih ra Felipe da ndets'e din hyʉmmi bʉ. \p \v 32 Nɛ nu'a ra søcuą madin xäh ran 'yohʉ mim ma gue: \q1 I ts'ix'a n'da ran 'yohʉ tengu n'da ra dɛ'yo i ts'its'i ngue da hyo. \q1 Nɛ tengu n'da ra t'ʉdɛ'yo nu'bʉ i ąxpa rá xįngu, hin di c'uɛ̨hɛ, \q1 nɛ ngutho a ran 'yohʉ hin din yą. \q1 \v 33 Nɛ nu'bʉ mín nu ran ʉnbi, njom bi yąni, njom bi mbäts'i. \q1 Nɛ njon da zä da ma hangu da dɛnni, \q1 nguetho bi thącua rá te ua ja ra ximhäi. \m Gue'a bi man ra søcuą bi nu ran 'yohʉ. \p \v 34 Nu ran 'yohʉ bʉya bi 'yän'na ra Felipe: \p ―Dami xiqui ts'ʉ to'o nín 'yohʉ na da nu ran ʉnbi, uague guesɛ na ra pøngahyą bi nu, uague n'dan'yo, bi 'yɛ̨mbi. \p \v 35 Nu'a ra Felipe bʉya, bi dʉ'mi bi ma 'bɛ'a nam bøn'a ra søcuą nubʉ madín xäh na ran 'yohʉ, nɛ bi xifi nangue ra Jesús bi t'ørpa na im man ra søcuą, nɛ bi thoqui bi xifi xʉn ho. \v 36 Nɛ nu'bʉ mí zøm bʉ po ra dehe, nu'a ran 'yohʉ bi 'yɛ̨mp'a ra Felipe: \p ―Ha hin da zä dan xixyągä 'bʉ, nɛ po ua ra dehe ya, bi 'yɛ̨n'a. \p \v 37 Bi dą'a ra Felipe: \p ―Da zä, nu'bʉ guí ɛ̨c'yɛi a dí xi'i nangue ra Jesús, gue gätho ni mbʉi. \p Bi dą'a ran 'yohʉ: \p ―Dí ɛ̨c'yɛi gue gue'a ra Jesucristo rá Ts'ʉnt'ʉ Oją a. \p \v 38 Nɛ bi säyabi rá carro bʉya. Nɛ bi gąpʉ ja ra carro nɛ bi mba bʉ mi po ra dehe. Nu ra Felipe bʉya bi 'yørpa ran xixyą a ran'yohʉ. \v 39 Nɛ nu'bʉ mi bøxpʉ mí po ra dehe, 'dahmantho bi 'bɛrpʉ ra Felipe gue bi zix rá Hogandąhi Oją. Nɛ nu ra mɛngu Etiopía him man'dandį bi nu'a. Nɛ nu'bʉ mí thogui, bin johya rá mbʉi. \v 40 Pɛ nu ra Felipe ní nɛqui mahøn'a bʉ ra hnini Azoto. Nɛ nu'bʉ mambá thopʉ ja yʉ hnini, bi mam bʉ ran ho ma'da'yo asta gue'bʉ mi zøm bʉ ja ra hnini Cesarea. \c 9 \s1 Nu'a ra Saulo bi päh rán 'yomfɛ̨ni \p \v 1 Pɛ nu'a ra Saulo mim man yʉn ʉcuate, nɛ ran dąte nangue yʉ 'yɛ̨c'yɛi, gätho ná 'yøt'a bi 'yøt' ra Felipe. Nɛ bi mba bʉ bí 'bʉh ra hmumbäją. \v 2 Nɛ bi 'yäp ra søcuą ngue ran t'ɛ̨di da mba bʉ ja yʉ́ niją yʉ judío nubʉ ra hnini Damasco. Nɛ nu'bʉ 'bo'o da dįm bʉ gue i tɛn ra Cristo, ogue ran 'yohʉ ogue ra xisu, da bɛnt'i nɛ da zixpʉ Jerusalén nthu't'i din ofädi bʉ. \v 3 Nɛ nu'bʉ mí mba bʉ 'yu, mí ts'ʉtho da zøm bʉ Damasco, 'bex bí 'yɛ̨h mahɛ̨ts'i n'da ra nyot'i ɛ̨mmɛ bi hyärpʉ i 'bä'a ra Saulo. \v 4 Bi dąng bʉ häi ra Saulo bʉya, nɛ bi 'yø'a n'da ra nde bi 'yɛ̨na: \p ―Saulo, Saulo, hanja gní ʉngui. \p \v 5 Bi dą'a ra Saulo: \p ―To'o i, gra Hmu. \p Nu ra Hmu bi dąt'a: \p ―Nugä dra Jesús, guecä gadí ʉngui, nɛ xʉn hɛ̨i guí øt'e tengu n'da ra mbʉndąni i pa ma sʉni ra t'o ndepe dim pɛfi xʉn ho, nɛ i nɛte thoho. \p \v 6 Nu'a ra Saulo ɛ̨mmɛ bin su nɛ bi fɛt'i, bi 'yɛ̨na: \p ―Ma Hmu, 'bɛ'a guín nde ga øt'ä. \p Nu ra Hmu bi 'yɛ̨mbi: \p ―Dami ndants'i gui mba bʉ ja ra hnini, nubʉ, da si'i 'bɛ'a gui 'yøt'e, bi t'ɛ̨mbi. \p \v 7 Nɛ nu'ʉ gätho mín 'yohʉ him mi sä din yą nguetho bin su. Nu'ʉ mí øh ra nde pɛ him min nu to'o min yą. \v 8 Nu'bʉ mi ndants'a ra Saulo bi zøt' rá dä pɛ him mi nu, mi xädä thoho. Nu'ʉ mín 'yohʉ bi bɛntpa rá 'yɛ bi zixpʉ Damasco. \v 9 Nɛ hyupa bám 'bʉpʉ, nɛ mi xädä, nɛ him mi sihmɛ, xing ra dehe mi si. \p \v 10 Nɛ mi 'bʉpʉ Damasco n'da ra 'yɛ̨c'yɛi rá thuhu ra Ananías. Nu ra Hmu mahɛ̨ts'i bin 'yusɛ bʉ nɛ bi zofo tengu'bʉ bin 'uį. \p ―Ananías, bi 'yɛ̨mbi. \p Nu ra Ananías bi dądi: \p ―Dí 'bʉcä ua gra Hmu. \p \v 11 Nu ra Hmu bi 'yɛ̨mp'a: \p ―Dami ndants'i gui mba bʉ ja ra 'yu t'ɛ̨mbi xʉn juąni, nɛ gui hyom bʉ n'da ran 'yohʉ ra Saulo, ra mɛngu Tarso, i 'bʉpʉ ja rá ngu ra Judas. Nuya in zocä ya. \v 12 Nɛ'a ra Saulo in nu tengu'bʉ ra t'į ngue guí mba bʉ nɛ guí cäx ni 'yɛ, nɛ da nu ran nɛqui mahøn'a, bi 'yɛ̨n Oją. \p \v 13 Bi dąt'a ra Ananías: \p ―Ma Hmu i, xʉn ngu yʉ ją'i bi xiqui 'bɛ'a øt'na ra Saulo, xʉn ngu yʉn ts'o xʉ 'yørpa yʉ 'yɛ̨c'yɛi 'bʉpʉ Jerusalén. \v 14 Nɛ nuna bá äp rán t'ɛ̨di yʉ hmumbäją da bɛnt'i nɛ da got'a fädi gätho to'o da ndøn'na ni thuhu, bi 'yɛ̨na. \p \v 15 Pɛ nu'a ra Hmu bi xi'a ra Ananías: \p ―Ní mbahma nguetho dá huahndä da ma nanguecä bʉ 'bʉ'ʉ hing yʉ judío, nɛ yʉ hmuts'ʉt'abi, nɛ yʉ ją'i israel ngue yʉ judío. \v 16 Nɛ ga xifi xʉn ngu yʉn ʉnbi da nu nanguecä, go bi 'yɛ̨n Oją. \p \v 17 Bi mba ra Ananías bʉya, nɛ nu'bʉ mi yʉrpʉ ja ra ngu, bi gäx rá 'yɛ rá yą ra Saulo nɛ bi 'yɛ̨mbi: \p ―Ma cu'i Saulo, nu ra Hmu Jesús, nu'a gue gá nu bʉ 'yu 'bʉ guá ɛ̨hɛ, bá pɛncä ua ya gue di ja i da xoh ni dä. Nɛ di ja i gui hyą ra ts'ɛdi xʉn ho nangue rá Hogandąhi Oją gan 'youi, bi 'yɛ̨na. \p \v 18 Nɛ 'bex bi hyø'ʉ mi comba yʉ́ dä tengu ra xihuą. Nɛ 'bex bi hyand ran nɛqui yʉ́ dä ra Saulo, 'bex bi ndants' pʉya nɛ bin xixyą. \v 19 Nɛ nubʉya, bin sihmɛ nɛ bi zac mahøn'a rá ją'i. Nɛ bám 'bʉ'i ts'ʉ bʉ bí 'bʉ'i 'da yʉ 'yɛ̨c'yɛi bʉ ra hnini Damasco. \s1 Nu'a ra Saulo bi mam bʉ rám Hman Oją bʉ Damasco \p \v 20 Nɛ nu ra Saulo bʉya 'bex bi dʉ'mi bá mam bʉ rám Hman Oją bʉ ja yʉ́ niją yʉ judío. Nɛ bi xifi gue nu ra Jesús rá Ts'ʉnt'ʉ Oją a. \v 21 Gätho mi øde bi hyonya thoho nɛ bi 'yɛ̨na: \p ―Ha hinga guehna ran 'yohʉ na mi cot'a fädi gätho mi ndønba rá thuhu ra Jesús bʉ Jerusalén. Nɛ ha him bá ɛ̨cua ngubʉ da 'yøt'e, nɛ da zits'i nthu't'i bʉ 'bʉh yʉ hmumbäją, bin 'yɛ̨mp'ʉ. \p \v 22 Pɛ nu ra Saulo man'da bi hyą ra ts'ɛdi bi ma xʉn ho. Nɛ nu yʉ judío 'bʉpʉ Damasco nte mi sä da ma, nguetho bi xifi, nu 'bɛ'a gätho mán ts'änni da'yøt'a rá Thahni Oją gue ra Cristo, pɛ gue'a bi 'yøt'a ra Jesús, guepʉ bi 'yuti n'dat'a. \s1 Nu'a ra Saulo bi 'dagui, ɛ̨na xtám bɛnt yʉ judío \p \v 23 Nɛ nu ra Saulo 'bʉ mím 'bʉpʉ nya'a ts'ʉ yʉ pa, n'dat'a mí man'ʉ yʉ judío hing yʉ 'yɛ̨c'yɛi, ngue da hyo. \v 24 Pɛ nu ra Saulo mi øde 'bɛ'a mbɛ̨n'ʉ yʉ judío. Nu'ʉ mí fäh yʉ́ goxthi bʉ ja ra ndehnini, guepʉ ma mbä't'i ra jądo. Ma pa nɛ ra xui mí fäh yʉ goxthi ngue nde da hyo. \v 25 Pɛ nu yʉ 'yɛ̨c'yɛi bi zix ra Saulo gue ra xui, í cą'ma n'da ra 'bøts'e bʉ thi bʉ ja ra jądo ngue ma fø't'e ra hnini. Gue'a í 'da'a. \s1 Ra Saulo 'bʉpʉ ja ra hnini Jerusalén \p \v 26 Nu'bʉ mí zøm bʉ Jerusalén ra Saulo, mim bɛ̨ni gue xtín 'yohʉ yʉ 'yɛ̨c'yɛi. Pɛ nu'ʉ mín su'ʉ nɛ him mi ɛ̨c'yɛi gue ra 'yɛ̨c'yɛi ra Saulo. \v 27 Pɛ nu ra Bernabé bi zix'a ra Saulo guepʉ 'bʉh yʉ́ 'bäihʉ ra Cristo. Nɛ bi xifi ngue bi nu ra Hmu bʉ 'yu, nɛ bin yąui ra Hmu. Nɛ bi xifi bi hyut' ran zambʉi bʉ Damasco nu'bʉ mím ma nangue ra Jesús. \v 28 Nu yʉ 'yɛ̨c'yɛi bi zim bʉya, nɛ bin 'yohʉ bʉ Jerusalén. \v 29 Nɛ nu ra Saulo bi hyut' ran zambʉi bi mamp'a rám Hman Oją nangue ra Jesús. Pɛ nu'ʉ 'da yʉ́ mijudíohʉ gue i yą ra nde ra griego, madin junthʉ ra Saulo, nɛ'ʉ nde da hyo'ʉ. \v 30 Nu'bʉ mí 'yøh yʉ 'yɛ̨c'yɛi gue nde da tho ra Saulo, bi zixpʉ Cesarea nɛ bi mbɛnpʉ Tarso. \p \v 31 Nuya bin hɛ̨ yʉ́n ʉnbi yʉ 'yɛ̨c'yɛi gätho ra häi Judea, nɛ ra häi Galilea nɛ ra häi Samaria. Nɛ bin te yʉ́ mbʉi nangue Oją. Bi numansu ra Hmu nɛ bi nu rám fäts'i rá Hogandąhi Oją. Nɛ man'da xʉn ngu bi 'yɛ̨c'yɛi. \s1 Bi zä'a ra Eneas \p \v 32 Nu'a ra Pedro mí 'yo mi nu ʉ yʉ 'yɛ̨c'yɛi 'bʉpʉ ja yʉ hnini, nɛ bi zøm bʉ ja ra hnini Lida gue da nu yʉ 'yɛ̨c'yɛi 'bʉpʉ. \v 33 Nɛ bi dįm bʉ n'da ran 'yohʉ ní hu Eneas, nhyąto njɛya xí 'yoi gue xʉn ʉ, xín t'ɛ'ts' rá ją'i. \v 34 Nu ra Pedro bi 'yɛ̨mp'a: \p ―Eneas, da zä'i nangue ra Jesús, dami ndants'i pants' ni fįdi, bi 'yɛ̨mbi. \p 'Bex bi ndants'a ra Eneas bʉya. \v 35 Nɛ gätho ngue 'bʉpʉ Lida nɛpʉ Sarón bi 'yɛ̨c'yɛi ra Hmu 'bʉ mín nu'a bin ja, nɛ bi hyɛsɛ yʉ́ t'ɛ̨c'yɛi. \s1 Nu'a ra Dorcas bi dąmbɛ̨ni 'bʉ mi du \p \v 36 Nɛ nu'ʉ yʉ pa ʉ, mí 'bʉpʉ ja ra hnini Jope n'da ra xisu gue ra 'yɛ̨c'yɛi, í Tabita, nɛ í Dorcas ngue rá nde yʉ griego. Nuna ra xisu ɛ̨mmɛ xʉn ngu ran huɛ̨cate mí ørpa yʉ́ miją'ihʉ. \v 37 Pɛ nuya bin zäman'ʉ, nɛ bi du. Nu'bʉ mi 'berpa rá ją'i, bi jäxpʉ bí ja n'da ra t'ots'i magąts'i. \v 38 Nu ra hnini Lida mí hän bʉ Jope. Nu'bʉ mí 'yøh yʉ 'yɛ̨c'yɛi, gue 'bʉpʉ Lida ra Pedro, bi mbɛhn'dʉ yoho yʉn 'yohʉ gue ba ørpa ra ts'ɛdi ba ɛ̨hɛ. \v 39 Nu ra Pedro bʉya 'bex bán 'yohʉ ʉ. Nu'bʉ mí zøhø, 'bex bi ts'ixpʉ magąts'i ja a ra cuarto guepʉ mí 'bä'ʉ yʉ hyoya xisu mí zoni. Nɛ bi 'yut yʉ́ he xí t'ørpabi, gue bi 'yørpa ra Dorcas 'bʉ mi 'bʉi. \v 40 Pɛ nu ra Pedro bi xifi: \p ―Dami pømhbʉ ts'ʉ n'da zʉ ora gätho ahʉ. \p Nɛ bin dąnyahmu nɛ bin yąui Oją. Nɛ bi hyant'a gue bi du, bi 'yɛ̨mbi: \p ―Tabita dami ndants'i, bi 'yɛ̨mbi. \p 'Bex bi zøt' rá dä, nɛ nu'bʉ mín nu ra Pedro, bi hyudi. \v 41 Nu ra Pedro bʉya bi bɛntpa rá 'yɛ nɛ bi xots'i, bim 'bäi. 'Bex bi zohn'dʉ yʉ 'yɛ̨c'yɛi nɛ yʉ hyoya xisu bʉya: \p ―Dami nuhʉ na xí du, nɛ bi dąmbɛ̨ni ya, bi 'yɛ̨mp'ʉ. \p \v 42 Nu'bʉ mí 'yø'ʉ gätho ra hnini Jope, xʉn ngu bi 'yɛ̨c'yɛi ra Hmu. \v 43 Nɛ nu ra Pedro xʉn ngu ts'ʉ yʉ pa bá copʉ Jope, bám 'bʉpʉ rá ngu ra Simón. Nu ra Simón ra hoca xindąni a. \c 10 \s1 Ra Pedro nɛ ra hmudofʉi Cornelio \p \v 1 Mí 'bʉpʉ n'da ran 'yohʉ í Cornelio, nubʉ ra hnini Cesarea. Gue nuna ran 'yohʉ im hmu nangue'ʉ n'da munts'i yʉ dofʉi gue'a ní t'ɛ̨mbi Italiano ʉ. \v 2 Nuna ra Cornelio madague'bʉ hing ra judío a, pɛ nu'a nɛ gätho 'bʉpʉ rá ngu mi thąnde Oją nɛ mí numansu a. Nząi mi un yʉn t'unni yʉ hyoya nɛ nząi min yąhʉ Oją. \v 3 N'da ra pa mbɛ hyunde, tengu'bʉ bi 'uį 'bʉ mí nu n'da rám 'bɛhni Oją mahɛ̨ts'i, bi yʉrpʉ ja ra cuarto mí 'bäi, bi zofo: \p ―Cornelio, bi 'yɛ̨mbi. \p \v 4 Nɛ nu'bʉ mí hyandi, bin su nɛ bi dądi: \p ―'Bɛ'a ma Hmu. \p Nu ram 'bɛhni bi 'yɛ̨mbi: \p ―Nu'a Oją im bɛ̨n'i, nɛ i ø'bʉ guí yąui, nɛ in nu Oją 'bʉ gdí un yʉn t'unni yʉ hyoya. \v 5 Nuya, gui pɛhn'dʉ 'da yʉn 'yohʉ bʉ Jope da dįm bʉ n'da gue ra Simón, nɛ guet'a ra Pedro a, nɛ gua pɛnhua. \v 6 Nu'a ra Pedro i 'bʉhmbʉ n'da ran 'yohʉ í Simón gue ra hoca xindąni a, nɛ i 'bʉpʉ ndendeją. Nu'a da xi'a'i 'bɛ'a gui 'yøt'e, bi 'yɛ̨n'a rám 'bɛhni Oją. \p \v 7 Nu'bʉ mí gua'a im ma, 'bex bi mbeng mahɛ̨ts'i ram 'bɛhni. Nu ra Cornelio bʉya bi zohni yoho yʉ́ 'yɛ̨hɛ nɛ n'da ra dofʉi ngue i numansu Oją, ngue rá 'yɛ̨hɛ a. \v 8 Nɛ nu'bʉ mi xifi gätho 'bɛ'a bi xih rám 'bɛhni Oją mahɛ̨ts'i, bi mbɛnpʉ Jope ʉ bʉya. \p \v 9 Man'da pa bʉya mbɛ huxyadi nu'bʉ bá ɛ̨pʉ 'yu yʉ́m 'bɛhni ra Cornelio, häntho Jope, nu ra Pedro bi ndexpʉ thi bʉ ja ra zɛ'ts'angu bʉ mí 'bʉi, guepʉ din yąui Oją. \v 10 Nu'a ra Pedro ɛ̨mmɛ bin tumanthuhu, nɛ gätho ní mba mahoqui ran ts'ihmɛ, nu ra Pedro bʉya bi nu n'da ran t'uti, tengu'bʉ bi 'uį. \v 11 Nɛ bi nu nsoqui mahɛ̨ts'i, nɛ bá cąi tengu n'da ra the'bø't'e xʉn ndoho gue mfɛnt'i yʉ́ ts'ąt'i. \v 12 Nɛ ba 'yo bʉ ja ra 'bø't'e hønt'a go 'bɛ'a má zu'uɛ̨ i ja goho yʉ́ gua, nɛ yʉ zate, nɛ yʉ pozʉ, nɛ yʉ doja. \v 13 Nu ra Pedro bi 'yø'a n'da ra nde, bi t'ɛ̨mbi: \p ―Dami ndants'i gui hyo gue gui sa. \p \v 14 Bi dą'a ra Pedro: \p ―Hin'na ma Hmu, nguetho njąm'bʉ xtá sagä xʉn ts'o, gue'a i man nin t'ɛ̨di hingui ho 'bʉ ga sa. \p \v 15 Nɛ bi 'yɛ̨mbi mahøn'a: \p ―'Yo guí ɛ̨na hingui ho 'bɛ'a dá sändä da ts'a, ngue gätho dí hocä ʉ, bi 'yɛ̨mp'a ra nde. \p \v 16 Ná hyundį bi sifi, bi ndex mahøn'a mahɛ̨ts'i ra 'bø't'e. \v 17 Nu ra Pedro, nu'bʉ gätho madí hyonya thoho nɛ im bɛ̨ni 'bɛ'a ní mba'a xí nu tengu ra t'į, 'bex bi zøh yʉ́m 'bɛhni ra Cornelio. Nɛ mí 'bäpʉ thi ja ra goxthi rá ngu ra Simón, nɛ xí 'yänni hapʉ ja'a ra ngu. \v 18 Nu'bʉ mí zøm bʉ, bi 'yänni: \p ―Ha 'bʉcua ra Simón Pedro. \p \v 19 Nɛ gätho nín 'yomfɛ̨ni ra Pedro 'bɛ'a ní mba a xí nu, nu'a rá Hogandąhi Oją bi 'yɛ̨mbi: \p ―'Bʉpʉ hyu yʉn 'yohʉ i hon'i. \v 20 Dami ndants'i, gui cąi nɛ gui mbähä ʉ yʉn 'yohʉ, gui tɛnni nɛ hin gan su, nguetho nugä bá pɛnhdä ʉ, bi 'yɛ̨mbi. \p \v 21 Nu ra Pedro bʉya bi gąpʉ mi 'bäh yʉn 'yohʉ gue bá pɛnh ra Cornelio, nɛ bi xifi: \p ―Nugä guecä guí hongui. 'Bɛ'a gní hyonjʉ. \p \v 22 Bi dą'ʉ: \p ―Nu ra Cornelio ra ngʉrpa dofʉi bá pɛncähe. Nu ra Cornelio n'da ra hocją'i gue i numansu Oją. Nɛ gätho yʉ judío i ndømanho nangue'a. Nɛ n'da ram 'bɛhni mahɛ̨ts'i bi xi'a da zonh'na'i, gue gui mba bʉ rá ngu, nɛ da t'ømanho 'bɛ'a gätho gui xifi, bi 'yɛ̨n'ʉ. \p \v 23 Nu ra Pedro bi xifi da yʉrpʉ mbo ra ngu, bin oxpʉ bʉya. Nu'bʉ mi hyats'i bi mbähä ra Pedro. Nɛ'ʉ 'da yʉ 'yɛ̨c'yɛi mí 'bʉpʉ Jope bi mbähä. \p \v 24 Man'da pa bʉya bi zøm bʉ ra hnini Cesarea. Nu ra Cornelio xí zohni gätho 'bʉpʉ ja rá ngu nɛ yʉ́ amigo, ngue dim pɛti bʉ ja rá ngu. Gätho i tøm'bʉ. \v 25 Nu'bʉ mí zøm bʉ ja ra goxthi ra Pedro, bá pøn ra Cornelio, bi dądi nɛ bin dąnyahmu bi dąnde. \v 26 Pɛ nu ra Pedro bi gʉ'ts'i nɛ bi 'yɛ̨mbi: \p ―Dami ndants'i nguetho nugä dran 'yohʉ thohogä tengutho i, bi 'yɛ̨na. \p \v 27 Nɛ i yąui gätho án yʉt'a mbo rá ngu. Nɛ bi nu xʉn ngu xím pɛti bʉ. \v 28 Nu ra Pedro bi 'yɛ̨mp'ʉ bʉya: \p ―Guí pąhmbʉ hin 'yʉ man t'ɛ̨dihe dyʉ judíohe gue dan uąns'hʉ o gue ga cʉthe bʉ ja ni ngumhbʉ, nguetho hin gyʉ judío ahʉ. Pɛ Oją xʉ 'yurcagui gue xínga n'da yʉ ją'i ga ɛ̨mhbe hin da zä dan yąmanhohe, ogue ga ɛ̨mfe hingui ho. \v 29 Janangue'a nu'bʉ gmí zoncagui, bá ɛ̨cä nɛ nte mán t'änni dá änni. Nuya dín nde ga pądi hanja gá zoncagui, bi 'yɛ̨n'a. \p \v 30 Nu ra Cornelio bi 'yɛ̨m bʉya: \p ―Ná goho pa tengu ra ora jabʉya, dá ɛ't' man ts'ihmɛ 'bʉ mán yągä'be Oją, 'bex bi zø'a n'da ran 'yohʉ ua dí 'bʉi, mí he ra pahni di fɛxni. \v 31 Nɛ bi 'yɛ̨ngui: “Cornelio, Oją bi 'yøde 'bɛ'a gám ma nɛ bi nu yʉn t'unni gá un yʉ hyoya, nɛ im bɛ̨n'a'i. \v 32 Nuya guin zohna ra Simón Pedro 'bʉpʉ Jope bʉ ja rá ngu ra Simón ra hoca xindąni a, nɛ i ja rá ngu bʉ ndendeją. Nɛ nu'bʉ da zøcua gan yąui,” ɛ̨n'a ram 'bɛhni mahɛ̨ts'i 'bʉ min zoqui. \v 33 Jananjabʉ dá zonh'na 'i nɛ xʉn ho guá ɛ̨hɛ. Nuya gäthogähe dí 'bʉhmbe ua ngue da nuje Oją, ga øhmbe 'bɛ'a gätho da xije Oją, gue gui xije, ɛ̨n'a ra Cornelio. \s1 Bi sih ran ho ma'da'yo a ra Cornelio \p \v 34 Nu ra Pedro bi 'yɛ̨mp'ʉ: \p ―Nugä dí pącä ya hingui huahna Oją to'o da numanho gue'bʉ ra judío o hing ra judío. \v 35 Nu Oją da zini hønt'a go nda'a ní nde i yą, ngue to'o gätho da numansu'a, nɛ to'o i øt' ran ho. \v 36 Guí pąhmbʉ ram hma bá pɛncähe Oją dyʉ israelgähe, dyʉ judíogähe, bi ma nangue ra Jesucristo, gue nu'a di hocpa ní mbʉi n'da, guehna rá Hmu ʉ gätho hønt'a go 'bɛ'a ní nde i yą. \v 37 Nɛ guí pąhmbʉ ram hma nangue ra Jesucristo bi hmam bʉ gätho ra häi Judea, bí mbʉpʉ Galilea, gue'bʉ ya xí juah rá 'bɛfi ra Xuua Nxixyą gue bi ma di xixyąba yʉ ją'i. \v 38 Nɛ guí pąhmbʉ Oją bi un rá ts'ɛdi rá Hogandąhi Oją ra Jesús, ra mɛngu bʉ Nazaret. Nu ra Jesús hønbʉ go hapʉ bin 'yo mí øt' ran ho, nɛ gätho ʉ mín 'yohʉ ra zįthu bi hyønba thi ra zįthu. Gätho bi 'yøt'ʉ nguetho min 'youi Oją. \v 39 Nɛ nugähe ma 'bäigähe a ra Jesús, dí mamhbe majuąni, nguetho dá nuhe 'bɛ'a gätho bi 'yøt' ra Jesús nubʉ ma häihe dyʉ judíohe, nɛpʉ ma ngʉrpa hninihe Jerusalén. Nɛ m'bɛjua bi tho, bi guarpʉ ja ra pont'i. \v 40 Pɛ Oją bi xox'a ná hyupa, nɛ bi japi dá nugähe xʉn ho. \v 41 Pɛ njom mi'da bi nu, høngdähe gue xí huancähe Oją. Janangue dí mamhbe majuąni, gue ya majuąni dán sihmɛgähe ra Jesús 'bʉ mi ndants' 'bʉ mi du. \v 42 Nɛ nu'a bi mbɛncähe gue ga xihmbe yʉ ją'i nɛ ga mamhbe, gue gue'a bi huahn'na Oją da 'yørpa ran juąnbi yʉ ją'i 'bʉi nɛ'ʉ xʉn du. \v 43 Nɛ guehna mím man'ʉ gätho yʉ́ pøngahyą Oją, gue gätho to'o da 'yɛ̨c'yɛi nangue ra Jesús, da hyąn ra punbi nangue yʉ́ ts'oqui, bi 'yɛ̨n'a ra Pedro. \s1 Nu'ʉ hing yʉ judío bin t'un rá Hocandąhi Oją \p \v 44 Nɛ i yą ra Pedro, 'bex bá ɛ̨h rá Hogandąhi Oją, gätho bi gohmbʉ yʉ ją'i i øh rám hma ra Pedro. \v 45 Nɛ nu'ʉ yʉ judío min 'yohʉ ra Pedro madí hyonya thoho 'bʉ mí bądi bin t'un rá Hogandąhi Oją ʉ hing yʉ judío. \v 46 Nguetho bi 'yøde bin yą 'da yʉ nde hing yʉ́ ndesɛ ʉ, gue bi 'yɛ̨spa Oją 'bʉ mí yą. \v 47 Nɛ bi 'yɛ̨n'a ra Pedro, bi 'yänni: \p ―Ha sä da mba ma hɛcpi ya 'bʉcua gue hin din xixyą, nɛ ya xʉ hyąn rá Hogandąhi Oją tengugahʉ, bi 'yɛ̨na. \p \v 48 Nɛ bi ma di xixyąbi nangue rá thuhu ra Jesucristo. M'bɛjua bʉya bi 'yäp ra mate ra Pedro da gohmbʉ bʉ mi'da yʉ pa. \c 11 \s1 Nu ra Pedro i xih yʉ 'yɛ̨c'yɛi bʉ Jerusalén hague án zä bi 'yɛ̨c'yɛi ʉ hing yʉ judío \p \v 1 Nɛ nu'ʉ mi'da yʉ́ 'bäihʉ ra Cristo nɛ yʉ 'yɛ̨c'yɛi bʉ ra häi Judea mí øde gue yʉ ją'i hing yʉ judío bi hyąn rám hman Oją. \v 2 Pɛ nu'bʉ mí mbeng bʉ Judea ra Pedro, nɛ bi zøm bʉ Jerusalén, nu'ʉ 'da yʉ judío yʉ 'yɛ̨c'yɛi bʉ, bi zʉ'a ra Pedro. \v 3 Nu'ʉ bi xi'a ra Pedro, bi 'yɛ̨mbi: \p ―Hanja gá mba bʉ yʉ́ ngu yʉ ją'i ngue hing yʉ judío, nɛ gán sihmɛhʉ ʉ. \p \v 4 Nu ra Pedro bʉya bi xifi 'bɛ'a gätho xín ja, gue'bʉ mí dʉ'mi bi xi Oją gue da zøm bʉ rá ngu ra Cornelio. Bi 'yɛ̨na: \p \v 5 ―Mí 'bʉcä bʉ ra hnini Jope, nɛ mí yągä'be Oją. Dá nugä tengu'bʉ dá 'uį, bá cąh mahɛ̨ts'i tengu n'da ra the'bø't'e. Nɛ bá cąi mfɛnt'i goho yʉ́ ts'ąt'i, nɛ bi zøpʉ dí 'bʉi. \v 6 Nu'bʉ má handi dá nu hønt'a go 'bɛ'a má zu'uɛ̨ 'bʉcua ja ra häi. Dá nu'ʉ ja goho yʉ́ gua, yʉ zu'uɛ̨ nɛ yʉ zate nɛ mi'da. Nɛ dá nu yʉ pozʉ nɛ yʉ doja. \v 7 Nɛ dá ø'a n'da ra nde bi xiqui: “Pedro, dami ndants'i gui hyo gue gui sa,” bi 'yɛ̨ngui. \v 8 “Hin'na ma Hmu,” dá ɛ̨mbi, “nguetho njąm'bʉ dá sagä a man nin t'ɛ̨di ngue hin ga sahe.” \v 9 Pɛ nu ra nde mahɛ̨ts'i bi xiqui mahøn'a: “Pɛ 'yo guí ɛ̨na hingui ho 'bɛ'a dí sändä da ts'a, ngue gätho dá hocä yʉ,” bi 'yɛ̨ngä a ra nde. \v 10 Nhyundį bi 'yøt'e njabʉ, bi mba ra 'bø't'e bʉ mahɛ̨ts'i bʉya. \v 11 Nɛ 'bexque gue'a ra pa bi zøpʉ hyu yʉn 'yohʉ bʉ ja ra goxthi guepʉ dám 'bʉcä, gue yʉm 'bɛhni bá nɛxpʉ Cesarea, nɛ bi hyongui. \v 12 Nɛ nu'a rá Hogandąhi Oją bi xiqui ga tɛnni, nɛ nte mán t'änni ga änni. Nɛ 'bäcua ya 'dato yʉ 'yɛ̨c'yɛi ngue dá mbähmbe. Nɛ dá cʉthe bʉ ja rá ngu n'da ran 'yohʉ í Cornelio. \v 13 Nɛ nu'a bi xije gue bi nu n'da rám 'bɛhni Oją mahɛ̨ts'i mí 'bäpʉ ja rá ngu, gue bi xifi da mbɛnpʉ ja ra hnini Jope 'da yʉn 'yohʉ, da 'yänni nanguecä. \v 14 Nɛ bi xifi gue ga xifi hague dán zä dim pøhø, nɛ'ʉ 'bʉpʉ rá ngu. \v 15 Nɛ nu'bʉ mí jua'a bi xic ra Cornelio, dá dʉ'mi dá zocä bʉya. Nɛ nu'bʉ má dʉ'mi dá mangä, nu rá Hogandąhi Oją bá ɛ̨hɛ nɛ bi gohmbʉ ʉ mí 'bʉpʉ bʉya, tengutho bi 'yørcahʉ rá mbʉdi thoho. \v 16 Nɛ nubʉya dá bɛ̨ngä rám hma ra Hmu Jesús nu'bʉ mim ma: “Nu ra Xuua bi xixyą ahʉ ra dehe, pɛ nugä ga 'da ahʉ rá Hogandąhi Oją,” bi 'yɛ̨ngähe ra Jesús, bi 'yɛ̨n'a ra Pedro. \p \v 17 Nɛ xø bi 'yɛ̨na: \p ―Nu'bʉ n'dat'a ran t'unni bi un Oją ʉ, tengutho bi 'dajʉ 'bʉ ya xtá ɛ̨c'yɛihʉ ra Hmu Jesucristo, ha da zä ga sɛrpä a in nde da 'yøt' Oją, bi 'yɛ̨n'a ra Pedro. \p \v 18 Nu'bʉ mí 'yø'ʉ yʉ 'yɛ̨c'yɛi 'bʉpʉ Jerusalén 'bɛ'a bi man ra Pedro, him mam bi zʉi pɛ bi 'yɛ̨spa Oją, nɛ bi 'yɛ̨n'ʉ: \p ―A, njabʉ øt Oją 'bʉ, gue nɛ'ʉ yʉ ją'i hing yʉ judío di japi di päh yʉ́n 'yomfɛ̨ni nangue yʉ́ ts'oqui, ngue nɛ'ʉ din ja ra temaząi ʉ, bi 'yɛ̨n'ʉ. \s1 Nu yʉ 'yɛ̨c'yɛi dim pɛti bʉ Antioquía \p \v 19 Nu'ʉ 'da yʉ 'yɛ̨c'yɛi ngue bi nu ran ʉnbi bʉ Jerusalén 'bʉ mí mba ntho ra Esteban, bin 'uɛ̨xt'ʉ. Nu'ʉ 'da bi mba bʉ n'danni yʉ häi Fenicia nɛpʉ Chipre nɛpʉ ja ra hnini Antioquía. Bi man rán ho ma'da'yo ra Cristo bʉ bim 'bʉi, pɛ hønt'ʉ yʉ́ mijudíohʉ bi xifi. \v 20 Pɛ nu'bʉ mí zøm bʉ Antioquía 'da yʉ mɛngu bʉ Chipre nɛpʉ Cirene, bi zo'ʉ hing yʉ judío, gue nɛ'ʉ bi xifi nangue ra Hmu Jesús. \v 21 Nu'ʉ mí ja ra ts'ɛdi xʉn ho nangue Oją ʉ, janangue'a xʉn ngu yʉ ją'i hing yʉ judío bi 'yɛ̨c'yɛi, bi hyɛsɛ yʉ́ t'ɛ̨c'yɛi, nɛ bi dɛn'na ra Hmu. \p \v 22 Nɛ bi 'yø'ʉ yʉ 'yɛ̨c'yɛi 'bʉpʉ Jerusalén gue bi 'yɛ̨c'yɛi ʉ 'da hing yʉ judío bʉ Antioquía. Janangue'a bi mbɛnpʉ a ra Bernabé. \v 23 Nɛ nu'bʉ mí zøm bʉ, bi nu ngue i nu rá mate Oją yʉ ją'i i 'bʉpʉ. Bin johya rá mbʉi ra Bernabé bʉya, nɛ bi zofo, bi xifi hin da hyɛgui, pɛ din 'yomanho bʉ ja rá 'yu Oją, nɛ da 'yørpa rá 'bɛfi Oją ngue gätho yʉ́ mbʉi. \v 24 Nuna ra Bernabé n'da ra hocją'i na, nɛ mí hą rá ts'ɛdi xʉn ho rá mbʉi nangue rá Hogandąhi Oją in 'youi, nɛ mí ɛ̨c'yɛi xʉn ho. Janangue'a xʉn ngu mi'da yʉ ją'i bi 'yɛ̨c'yɛi ra Hmu. \p \v 25 Nubʉya, bá pøm bʉ ra Bernabé, bi mba bʉ Tarso bi hyom bʉ ra Saulo. Nɛ nu'bʉ mi dįni, bi zixpʉ Antioquía. \v 26 Nɛ n'dajɛya bám 'bʉhmi bʉ, nɛ mi pa bʉ ja ram pɛti nɛ bi xänbi xʉn ngu yʉ ją'i. Guepʉ ra mbʉdi bi t'ɛ̨mbi yʉ cristiano ʉ yʉ 'yɛ̨c'yɛi, gue mí nde da ma, i tɛn ra Cristo ʉ. \p \v 27 Nu'ʉ yʉ pa ʉ, bá nɛxpʉ Jerusalén 'da yʉ pøngahyą, bi mba bʉ Antioquía. \v 28 Nu'a n'da í Agabo, bi ndants'i bim 'bäpʉ madím pɛti yʉ 'yɛ̨c'yɛi, nɛ bi ma con rá ts'ɛdi rá Hogandąhi Oją. Bi ma gue din ja ra thuhu gätho ra ximhäi. Nɛ nuna bin ja 'bʉ mim hmuts'ʉt'abi bʉ Roma a ra Claudio. \v 29 Nɛ nu'bʉ mín ja ra thuhu, nu'ʉ yʉ 'yɛ̨c'yɛi bʉ Antioquía bi zänni hangu na ngu ts'ʉ ra mbɛti da bądi n'da ngu n'da, gue da 'bɛnpa ʉ yʉ́ mi 'yɛ̨c'yɛihʉ 'bʉpʉ ra häi Judea, ngue da mbäx'i ts'ʉ. \v 30 Nɛ ngubʉ bi 'yøt'e, bi mbɛnpa ra mbɛti ʉ yʉ́ ngʉrpi yʉ 'yɛ̨c'yɛi bʉ Judea, bi hyąx'a ra Bernabé nɛ ra Saulo. \c 12 \s1 Bi tho ra Jacobo nɛ bi mba mfɛnt'i ra Pedro \p \v 1 Nu'ʉ yʉ pa ʉ, nu ra ts'ʉt'abi Herodes bi manda da mba mfɛnt'i yʉ 'yɛ̨c'yɛi, bi dʉ'mi di ʉnba ʉ. \v 2 Nɛ bi manda ngue bi tho ra Jacobo rán 'yohʉ ra Xuua, ra juai í tho a. \v 3 Nu'bʉ mi bąh ra Herodes gue i numanho yʉ judío hing yʉ 'yɛ̨c'yɛi gue bi hyo ra Jacobo, bi bɛnt'a ra Pedro, nɛ bin thɛui n'da ra dąmpɛti mí sänba Oją ʉ yʉ israel, t'ɛ̨mbi dąbaxjua. \v 4 Janangue'a him 'bex bi tho ra Pedro, pɛ bi jot'a fädi. Nɛ bi manda 'dɛ'ma 'dato yʉ́ dofʉi ra Herodes di jamansu ra goxthi, 'da'i goho n'da cʉt'i. Mím bɛ̨n'a ra Herodes xtán zixpʉ 'bʉh yʉ ją'i, mí ɛ̨na xtá hyo bʉ 'bʉ mí gua'a ram pɛti ran dąbaxjua. \v 5 Nu ra Pedro guexta'a mí pa m'bädi xʉn ho bʉ ja ra fädi, pɛ nu yʉ́ mi 'yɛ̨c'yɛihʉ bim pɛti, nɛ ɛ̨mmɛ bin yąhʉ Oją nangue ra Pedro. \s1 Oją bi gʉc'a ra Pedro nu'bʉ mí ofädi \p \v 6 Nu ra xui a gue mi ɛ̨n'a ra Herodes xtán gʉc 'bʉ mí hyats'i, nu ra Pedro mi cät'inde yoho yʉ dofʉi, nɛ nu'a, nthu't'i yoho yʉ cadena, nɛ bin ąha. Nɛ xø mí 'bäpʉ mi'da yʉ dofʉi bʉ ja rá goxthi ra fädi. \v 7 N'dahmantho bi zøpʉ 'bʉh ra Pedro n'da rám 'bɛhni ra Hmu mahɛ̨ts'i. Nɛ bi nɛcpʉ mbo ra fädi. Nu ram 'bɛhni bi 'yąnba rá hyo ra Pedro, bi 'yä'a, nɛ bi 'yɛ̨mbi: \p ―Ndants'a n'dihi, bi 'yɛ̨mbi. \p Nu yʉ cadena bi xosɛ gue'a mán thu't'i rá 'yɛ. \v 8 Nɛ nu ram 'bɛhni bi 'yɛ̨mp'a mahøn'a: \p ―Dami tʉ't' ni ngʉ't'i nɛ gui 'yʉ't' ni thįxfani. \p Nu ra Pedro bi 'yøt'e tengu bi si'a. Nɛ xø bi 'yɛ̨mbi: \p ―Hye ni dąpahni nɛ gui tɛngui. \p \v 9 Nu ra Pedro bi dɛn'na ram 'bɛhni, bi bøm bʉya. Pɛ him mí pą 'bʉ majuąni gue'a rám 'bɛhni Oją bi zits'i, uague tengu'bʉ bi 'uįtho. \v 10 Nɛ nu'bʉ mi thopʉ bí 'bäh rá mbʉdi yʉ mbädi, nɛ bi thopʉ ná yoho 'bäh yʉ mbädi, bi zøm bʉ bí ja ra jut'it'ɛgui bʉ ja ra 'yu ní mba bʉ hnini. Bi xosɛ ra jut'i nɛ bi bøm bʉya. Nɛ nu'bʉ min 'yo bʉ 'yu, bi 'ue'a rám 'bɛhni Oją, bi ts'o'a ra Pedro bʉya. \v 11 Nu'a ra Pedro, nu'bʉ mi bądi 'bɛ'a gätho bin ja, ngue majuąni nɛ hing ra t'į, bi 'yɛ̨nsɛ: \p ―Dí pąsɛgä ya gue ra Hmu mahɛ̨ts'i bá pɛhna n'da rám 'bɛhni, nɛ bá jʉgä bʉ ja rá ts'ɛdi ra ts'ʉt'abi Herodes, nɛ bi yąngä nangue 'bɛ'a nde xtá 'yørcä ma mijudíohe, bi' yɛ̨nsɛ ra Pedro. \p \v 12 Nɛ nu'bʉ mín 'yomfɛ̨ni ts'ʉ, bi mba bʉ ja rá ngu ra María, rá mbe ra Xuua Marcos, nɛ xʉn ngu madím pɛti bʉ, i yąhʉ Oją nangue ra Pedro. \v 13 Nɛ nu'bʉ madí jät ra jut'i bʉ thi ja ra mbä't'i, bi mba bʉ n'da ra hmute, ra 'yɛ̨hɛ, í Rode, gue da bądi to'o i 'bäpʉ. \v 14 Nɛ nu'bʉ mí 'yørpa rá nde ra Pedro, bi bądi to'o, nɛ ɛ̨mmɛ madí johya. Pɛ him 'bex bi xocuabi nguetho in nde m'bɛt'o bi xi'a n'dihi yʉ ją'i 'bʉpʉ, gue 'bäpʉ ra Pedro bʉ ja ra goxthi. \v 15 Nu yʉ ją'i bi 'yɛ̨mbi: \p ―Guí häte. \p Pɛ nu'a ra hmute guexta'a mi ma gue gue'a ra Pedro. Nɛ nu'ʉ bi ma: \p ―Gue'a rán dąhi a. \p \v 16 Pɛ nu ra Pedro bi thoc thoho di jät ra jut'i, nɛ nu'bʉ mi xocpi nɛ bi nu gue gue'a ra Pedro, bi hyonya thoho ʉ. \v 17 Pɛ nu'a ra Pedro bi uąnba rá 'yɛ, ndepe din hɛ̨. Nɛ bi xifi ha án zä bi gʉcpʉ ja ra fädi ra Hmu. Nɛ bi 'yɛ̨mp'ʉ yʉ ją'i: \p ―Dami xihmbʉ a man'da ra Jacobo, gue ra Santiago a, nɛ'ʉ mi'da yʉ 'yɛ̨c'yɛi 'bɛ'a bin ja, bi 'yɛ̨na. \p Nɛ bi bøn'a ra Pedro bi mba n'danni. \p \v 18 Nu'bʉ mi hyats'i, ɛ̨mmɛ bin ja ran cui, gue'da xnin 'yänthoho yʉ dofʉi, nguetho him bi bądi 'bɛ'a bin ja ra Pedro. \v 19 Nɛ nu ra Herodes bi manda dí honi pɛ him bá thįni. Nɛ nubʉya bi 'yän'dʉ yʉ mbängoxthi hague bin ja, nɛ bi manda ngue da tho'ʉ bʉya. M'bɛjua bi bøn'a ra Herodes ra häi Judea, bi mba bʉ ja ra hnini Cesarea, nɛ bám 'bʉpʉ. \s1 Bi du a ra Herodes \p \v 20 Nɛ nu ra Herodes ɛ̨mmɛ mí numan'ʉ yʉ ją'i 'bʉpʉ ra hnini Tiro nɛpʉ Sidón. Pɛ nu yʉ ją'i bim pɛti, pɛ m'bɛt'o bin amigohʉ ra Blasto, rám fäts'iui ra ts'ʉt'abi Herodes. Nɛ bi sih ra Blasto din hocpahʉ a ra Herodes, nguetho jatho dí nɛxpʉ 'bɛ'a da zi yʉ ją'i bʉ bí ja rá häi ra Herodes. \v 21 Janangue'a bi zän man'da ra pa bʉya, nu yʉ ją'i bim pɛti. Nu ra Herodes bi hye rá pahni ɛ̨mmɛ xʉn ho, nɛ bi hyupʉ ja rá mɛxa, nɛ bin høt'ahyą. \v 22 Nɛ ɛ̨mmɛ bi mbahni yʉ ją'i nɛ bi 'yɛ̨n'ʉ: \p ―Hing rá nde n'da ran 'yohʉ bʉ na yą nʉ, pɛgue rá nde n'da ra oją, sä ɛ̨n'ʉ. \p \v 23 'Dahmantho n'da rám 'bɛhni Oją mahɛ̨ts'i bi japi 'bex bin zäman'ʉ ra Herodes, nguetho him bi ma ngue hinga gue'a Oją a, him bi 'yɛ̨spa Oją. 'Bex bi nɛqui yʉ zu'uɛ̨ mbo rá foho, bi du bʉya. \p \v 24 Pɛ nu rám Hman Oją bi thoqui bi hma, gätho bʉ n'danni bi 'yøh rám Hman Oją yʉ ją'i. \p \v 25 Nu ra Bernabé nɛ ra Saulo, nu'bʉ mi guah yʉ́ 'bɛfi, gue bi sifi da hyąx ra mbɛti bʉ Jerusalén, bá peng bʉya, bán 'yohʉ ra Xuua Marcos, bi zøpʉ Antioquía mahøn'a. \c 13 \s1 Nu ra Bernabé nɛ ra Saulo bi dʉmp' yʉ 'bɛfi ngue bi mamp rám hman Oją bʉ n'danni yʉ häi \p \v 1 Nubʉ ra hnini Antioquía mi 'bʉpʉ yʉ 'yɛ̨c'yɛi ngue nząi dim pɛti. 'Da'ʉ yʉ pøngahyą, nɛ 'da'ʉ yʉ xänbate. Mí 'bʉpʉ ra Bernabé, nɛ Simón t'ɛ̨mbi Negro, nɛ ra Lucio ra mɛngu bʉ Cirene. Nɛ mí 'bʉpʉ ra Manaén, nu'a 'darpʉ bi mba ma tedeui ra Herodes rá ts'ʉt'abi ra häi Galilea, nɛ mí 'bʉpʉ ra Saulo. \v 2 N'da ra pa nu'bʉ mí 'yøt' ram pɛti ʉ, nɛ mí ɛ't' yʉ́n ts'ihmɛ, nɛ nu'a rá Hogandąhi Oją bi 'yɛ̨mp'ʉ: \p ―Dami 'uejʉ ya yoho yʉn 'yohʉ, ra Bernabé nɛ ra Saulo, nguetho xtá huanhdä ʉ da 'yøt' ra 'bɛfi dá xifi, bi 'yɛ̨mbi. \p \v 3 Nu'bʉ mí 'yɛ't' yʉ́n ts'ihmɛ mahøn'a, bi 'yäp rám fäts'i Oją 'bʉ mí dospa rá yą ra Bernabé nɛ ra Saulo. \p Bin 'yɛ̨hmbʉ bʉya: \p ―Oją da zix ahʉ, bi 'yɛ̨mbi. \s1 Nu'ʉ bi 'bɛhni bi mam bʉ rám Hman Oją bʉ Chipre \p \v 4 Nubʉya nu rá Hogandąhi Oją bi zix'a ra Bernabé nɛ ra Saulo, bi mba bʉ ra hnini Seleucia. Nu'bʉ mí nɛxpʉ, bi hyu ra barco, bi mba bʉ ra häi Chipre, ra t'ʉhäi i ja bʉ made ra deją. \v 5 Nɛ nu'bʉ mi zøm bʉ ra hnini Salamina, bi mam bʉ rám Hman Oją bʉ ja yʉ́ niją yʉ judío. Nɛ ra Xuua Marcos mín 'yohʉ nɛ bim fäxpʉ. \v 6 Nu'bʉ mi thopʉ gätho ra häi Chipre, bi zøm bʉ ja yʉ́ hyodi ra hnini Pafos. Nɛ bin tįmhbʉ n'da ra judío gue ra bądi, ɛ̨na rá pøngahyą Oją pɛgue ra hyäte a, nu rá thuhu í Barjesús. \v 7 Nu'a mín 'youi bʉ ja rá 'bɛfi ra Sergio Paulo, rá ts'ʉt'abi ra häi bʉ. Nu'a ra Sergio Paulo n'da ran 'yohʉ ɛ̨mmɛ mí ja rán 'yomfɛ̨ni xʉn ho. Nu'a bi zohna ra Bernabé nɛ ra Saulo nguetho nde da 'yøh rám Hman Oją. \v 8 Pɛ nu ra bądi Barjesús, n'dat'a ra Elimas, bi 'yʉ't'a ra ts'ʉt'abi, nguetho hingui ndepe da 'yɛ̨c'yɛi a i sifi, nɛ bin junthʉ a ra Bernabé nɛ ra Saulo. \v 9 Nu ra Saulo, n'dat'a ra Pablo a, n'youi xʉn ngu ra ts'ɛdi nangue rá Hogandąhi Oją a, ɛ̨mmɛ bi hyɛ̨t'a ran 'yohʉ ngue ra bądi. \v 10 Nɛ bi 'yɛ̨mp'a: \p ―Nu'i gra ndøhyäte ɛ̨mmɛ guín 'youi gätho 'bɛ'a xʉn ts'o. Nu'i gra ts'ʉnt'ʉ i ra dąmants'o. Nu'i gadí ʉcua 'ʉ gätho xʉn ho. Ha njąm'bʉ gui 'yɛ'ts'a gní xih yʉ ją'i hingui ho 'bʉ da dɛn Oją. \v 11 Nuya da 'yøt'a'i ran ʉnbi ra Hmu mahɛ̨ts'i. Gan xädä gue hin da zä gui nu ran nɛqui 'da yʉ pa, bi 'yɛ̨mp'a ra Pablo. \p 'Bex bin xädä, bi gą 'bɛxui rá dä, nɛ bi hyoni to'o da gʉrpa rá 'yɛ'a bʉya. \v 12 Nu'bʉ mí nu'a ra ts'ʉt'abi 'bɛ'a bin ja, bi hyonya thoho, 'bex bi 'yɛ̨c'yɛi bʉya, nguetho ya bi bądi majuąni a rán xädi ra Hmu mahɛ̨ts'i ngue mím man'a ra Pablo. \s1 Ra Pablo nɛ ra Bernabé nubʉ ra hnini Antioquía, gue ra häi Pisidia \p \v 13 Nu ra Pablo nɛ'ʉ mín 'yohʉ bi hyu ra barco, bi nɛxpʉ Pafos nɛ bi zøm bʉ Perge bʉ ja ra häi Panfilia. Pɛ nu ra Xuua Marcos bá ɛ̨'a, bá sotho ʉ mín 'yohʉ, nɛ bá peng mahøn'a bʉ Jerusalén. \v 14 Nu ra Pablo nɛ'a ra Bernabé mín 'youi, bi nɛxpʉ Perge bi mba bʉ man'da ra hnini Antioquía bʉ ra häi Pisidia. Nɛ nu'bʉ mi zøn ra pa ran säya, bi yʉrpʉ ja rá niją yʉ judío nɛ bi hyupʉ ʉ. \v 15 Nu'bʉ mi gua'a man'ʉ 'bʉpʉ, ngue rá søcuą yʉ́n t'ɛ̨di yʉ judío nɛ rá søcuą yʉ pøngahyą, nu'ʉ di jamansu bʉ ja ra niją bi xi'a ra Pablo nɛ ra Bernabé: \p ―N'yohʉ aui, nu'bʉ ja aui ts'ʉ n'da ran zofo, dami xije ts'ʉ. \p \v 16 Bi ndants'a ra Pablo bʉya, bim 'bäi, bi uąn rá 'yɛ ngue ndepe da 'yøh yʉ ją'i, nɛ bi 'yɛ̨mbi: \p ―N'yohʉ ahʉ ma mi'israelhʉ, nɛ gätho ahʉ guín numansuhʉ Oją, dami 'yøhmbʉ ya. \v 17 Nu'a Oją gue dí tɛnhdʉ dyʉ israelhʉ, bi huan'dʉ mam bombøtahʉ nɛ bi japi bin xąndi xʉn ngu nu'bʉ mí 'bʉpʉ ra häi Egipto, nɛ mí 'bʉpʉ tengu yʉ n'dan'yo ją'i. Nɛ nu Oją bʉya bá jʉc'ʉ nangue rá ts'ɛdi bʉ mi 'bʉi. \v 18 Nɛ madague'a him madí däp Oją yʉ́ mbʉi ʉ 'bʉ min 'yo mbɛ nyote njɛya bʉ ma'ueni ʉ, pɛ guehma bin ja rá yembʉi Oją. \v 19 Nɛ bi un'na ra häi Canaán ʉ ma mi'israelhʉ gue di manda zɛhɛ, 'bʉ mí jua'a bi hyo'ʉ yoto yʉ nde xmí 'bʉpʉ. Nɛ bin ząm bʉ ma mi'israelhʉ bʉya. \v 20 Nu Oją bʉya bi japi bim 'bʉh yʉ́ zɛ'mi, nɛ goho ciɛnto nɛ yote ma'dɛt'a njɛya madí manda ma mi'israelhʉ, asta gue'bʉ go mím 'bʉh ra pøngahyą Samuel. \v 21 M'bɛjua bi ndesɛ yʉ ją'i n'da ra hmuts'ʉt'abi di manda ʉ. Nɛ bi jap Oją a ra Saúl dim hmuts'ʉt'abi bʉya. Nu ra Saúl, rá ta a ra Cis, gue rám bombøta ra Benjamín mí 'bʉh maya'bʉ. Nɛ nu'a ra Saúl bim hmuts'ʉt'abi yote njɛya. \v 22 Nu'bʉ mi 'uec Oją ra Saúl bʉya, bi japi bim hmuts'ʉt'abi ra David. Nɛ mi man Oją, bi 'yɛ̨na: “Nuna ra David, rá ts'ʉnt'ʉ a ra Isaí, ɛ̨mmɛ dín numanho, nguetho da 'yørca a ma pähä nɛ 'bɛ'a gätho dín nde,” bi 'yɛ̨n Oją, bi 'yɛ̨n'a ra Pablo 'bʉ mín zo'ʉ yʉ́ mijudíohʉ bʉ ra hnini Antioquía, ra häi Pisidia. \p \v 23 Nɛ bi thoqui bi man ra Pablo, bi 'yɛ̨na: \p ―Nɛ gue'a ra David rám bom'bɛto na ra Jesús gue bá pɛncahʉ Oją, ma pørpatehʉ dyʉ israelhʉ, dyʉ judíohʉ, tengu mí man Oją maya'bʉ. \v 24 Ya ma guepʉ di dʉmp'rá 'bɛfi ra Jesús, nu ra Xuua mí xih ma mi'israelhʉ gue din xixyą to'o gätho bi päh yʉ́ mbʉi nangue yʉ́ ts'oqui. \v 25 Nu'bʉ mi ts'ʉtho da du a ra Xuua, nu'a mí mam buya: “Nu'a gá bɛ̨mhbʉ gue guecä pɛ hinga guecä. Pɛ m'bɛjua ba ɛ̨hɛ, nɛ hin dí sʉcä tengu a, nguetho ɛ̨mmɛ xʉn hɛ̨ts'i rá ts'ɛdi a,” mí ɛ̨n'a ra Xuua, bi 'yɛ̨n'a ra Pablo. \p \v 26 Nɛ bi thoqui bi man ra Pablo, bi 'yɛ̨na: \p ―Man 'yohʉ ahʉ, yʉ́m bom'bɛtojʉ ra Abraham, nɛ mi'da ahʉ gue nɛ'ahʉ guí numansuhʉ Oją, guejʉ bá pɛncahʉ na rám hma Oją, nɛ i ma hague dán zä di pøjʉ. \v 27 Pɛ nu ma mɛnguhʉ mí 'bʉpʉ Jerusalén, nɛ yʉ́ ngʉrpi ʉ, him mi pądi gue gue'a ra Jesús mí o't' yʉ pøngahyą, madague'bʉ i hmam bʉ ja ma nijąhʉ gätho yʉ́ pa ran säya. Janangue'a bi 'yørpa ra Jesús tengu mán t'o't'i 'bʉ mí yąpi gue da hyo. \v 28 Nu ra Jesús nte min dupate, pɛ bi si'a ra Pilato gue di manda da tho. \v 29 Nɛ nu'bʉ mí 'yørpe 'bɛ'a gätho mán t'o't'i bʉ ja rám hman Oją, nɛ m'bɛjua bʉya bi mba ma cą'mi bʉ ja ra pont'i, nɛ bi t'ägui. \v 30 Pɛ nu Oją m'bɛjua ts'ʉ bi xoxpʉ 'bʉ'ʉ xʉn du. \v 31 Nɛ nu yʉn 'yohʉ mín 'yohʉ mam'bɛt'o a ra Jesús 'bʉ mí nɛxpʉ ra häi Galilea, nɛ bi mba bʉ ra dąhnini Jerusalén, nɛ guet'ʉ i xih yʉ ją'i ʉ ya. \p \v 32 Nɛcä'be dí xi ahʉ ya nangue ra Jesús, ran ho ma'da'yo gue'a mí xi Oją ʉ ma bøtahʉ 'bʉ mí ma gue 'bɛ'a majuąni din ja. \v 33 Nɛ gue'a bin ja a ya. Gue bi jącuahʉ 'bʉ mí xox'a ra Jesús, gue guejʉ dyʉm bom'bɛtojʉ ʉ bi xi Oją majuąni. Tengu mán t'o't'i bʉ ja rám Hman Oją, ná yoho ra Salmo, i ɛ̨na: “Nuya nam pa ya, dí ɛ̨'ts'i'i, da nu'ʉ yʉ ją'i ya gue majuąni ma Ts'ʉnt'ʉ i,” mí ɛ̨n Oją 'bʉ mi 'yɛ̨na, bi 'yɛ̨n'a ra Pablo. \p \v 34 Nɛ xø bi 'yɛ̨n'a ra Pablo: \p ―Nɛ bi xox Oją a ra Jesús 'bʉ mí du, nɛ hin da du mahøn'a. Nɛ gue'a bi man Oją, 'bʉ mi 'yɛ̨na: “'Dat'a ra hoganjąpi ga 'da'i tengu dá xih majuąni ra David,” bi 'yɛ̨n Oją, bi 'yɛ̨n'a ra Pablo. \p \v 35 Nɛ xø bi 'yɛ̨na: \p ―Nɛ gue'a bi mam bʉ man'da ra Salmo gue bi 'yo't'a ra David, bi xi Oją: “Hin gui jap'a ni Hoga Ts'ʉnt'ʉ da 'ya a rá ngøc'yɛi,” bi 'yɛ̨mbi. \v 36 Pɛ nu ra David nu'bʉ mí jua'a rá 'bɛfi ngue bi 'yørpa rá pähä Oją gätho mí 'bʉcua ja ra häi, bi du. Nɛ 'darpʉ yʉ́n 'yägui yʉ́ bøta bi t'ägui, nɛ bi 'ya bʉ rá ngøc'yɛi a bʉya. \v 37 Pɛ nu'a rá ngøc'yɛi ra Jesús, bi xox Oją a, him bi 'ya a. \v 38 Ma cu ahʉ, dín nde ahʉ gui pąhmbʉ, nangue ra Jesús i jajʉ ra punbi nangue ma ts'oquihʉ, nɛ gue'a dí xi ahʉ a ya. \v 39 Hønt'a go to'o gahʉ ga däp ma mbʉihʉ a ra Jesús, din jajʉ ra punbi gätho ma ts'oquihʉ. Nɛ madague'a dí øthʉ yʉ́n t'ɛ̨di ra Moisés bi xi Oją, pɛ hinga gue'ʉ dí punga ma ts'oquihʉ ʉ. \v 40 Dami 'yɛ̨c'yɛihʉ ra Cristo ya, janangue'a hin gui nuhʉ 'bɛ'a bi man yʉ pøngahyą bʉ ja rám Hman Oją, nu'bʉ mí ma: \q1 \v 41 Damin 'yomfɛ̨nihʉ ts'ʉ a gnán thennate thohʉ, \q1 nguetho dí øt'ä n'da ra 'bɛfi nuįxte yʉ pa jabʉya guí 'bʉhmbʉ. \q1 Pɛ nu'bʉ hin gui 'yɛ̨c'yɛihʉ 'bʉ 'bo'o i xi ahʉ, gui hyonya thohohʉ 'bʉ bi mba ma ʉn'ni ahʉ, nɛ gui tuhʉ bʉya. \m Gue'a mí man yʉ pøngahyą 'bʉ mí 'yɛ̨n Oją, bi 'yɛ̨n'a ra Pablo. \p \v 42 Nɛ nu'bʉ mí bøm bʉ ja ra niją ra Pablo nɛ'a mín 'youi, nɛ nu'ʉ 'da gue madim pɛti bʉ bi 'yäp ra mate gue da xih mahøn'a 'bʉ ni yoto ʉ, tengu xí xih ya. \v 43 Nɛ nu'bʉ mí gua'a ram pɛti bʉ ja ra niją, xʉn ngu yʉ́ mijudíohʉ nɛ'ʉ i ɛ̨c'yɛi tengu yʉ judío, bi dɛn'na ra Pablo nɛ ra Bernabé. Nu ra Pablo nɛ ra Bernabé bi xifi ngue di thoqui da 'yɛ̨c'yɛi ra Jesús, gue dí 'dajʉ rá mate Oją a. \p \v 44 Janangue'a nu'bʉ mí zøn'a hyąto pa bʉya, ngue ra pa ran säya, mbɛ gätho na ngu yʉ ją'i 'bʉpʉ ja ra hnini bim pɛti bʉ, ngue da 'yøh rám Hman Oją mahøn'a. \v 45 Pɛ nu'bʉ mi nu'ʉ yʉ judío ngue ní mba bʉ ja yʉ́ niją gätho yʉ ją'i, nɛ bin sɛya ʉ bʉya. Nɛ bin junthʉ ra Pablo nɛ mí ɛ̨n'ʉ him majuąni a bi ma, nɛ bi c'ąman'ʉ a. \v 46 Nu ra Pablo nɛ ra Bernabé bi hyut'ran zambʉi nɛ nts'ɛdi bi ma: \p ―Bi zän Oją m'bɛt'o thoho bi sijʉ rám Hman Oją dyʉ judíohʉ, nɛ hin gá hyąmhbʉ. Janangue'a hin nin sähʉ gui hyąmhbʉ ra temaząi. Pɛ ga mbähmbe ga xihmbe yʉ ją'i hing yʉ judío ya. \v 47 Nguetho ra Hmu mahɛ̨ts'i bi mbɛncähe nɛ mi ma: \q1 Ya dá pɛnh'nahʉ gui xihmbʉ yʉ ją'i hing yʉ judío, din ja ran nɛqui yʉ́ mbʉi. \q1 Nɛ gätho ra ximhäi gui mamhbʉ hague dán zä ga yąnba yʉ́ te yʉ ją'i, \m nɛ gue'a bi xije ra Hmu a, bi 'yɛ̨n'a ra Pablo. \p \v 48 Nɛ nu'bʉ mí 'yøh yʉ ją'i ngue hing yʉ judío 'bɛ'a bi man ra Pablo, bin johya yʉ́ mbʉi, nɛ bi 'yɛ̨na: \p ―Xʉn ho rám Hman Oją, bi 'yɛ̨n'ʉ. \p Nɛ bi 'yɛ̨c'yɛi to'o gätho mán thahni gue din t'un'na ra temaząi. \v 49 Nɛ nu rám Hman Oją, ya gätho bʉ ja ra häi Pisidia bi hma. \v 50 Pɛ nu'ʉ 'da yʉ judío bi parpa ʉ 'da yʉ xisu, gue'ʉ 'da mí søm bʉ ja yʉ́ niją nɛ mí pa nt'ɛ̨spi bʉ ja ra hnini, nɛ'ʉ mi'da yʉn 'yohʉ gue yʉ ngʉrpi bʉ ja ra hnini. Nɛ nu'ʉ bi ʉcpa ra Pablo nɛ ra Bernabé bʉya, nɛ bi xifi da bøm bʉ ja yʉ́ häi. \v 51 Janangue'a nu ra Pablo nɛ ra Bernabé bi huąc yʉ́ gua yʉ fonthäi, ngue n'da ra hmɛpya nde da ma, da nu rán thɛui a bi 'yøt'ʉ. Nɛ bi mba bʉ ja ra hnini Iconio bʉya. \v 52 Pɛ nu yʉ 'yɛ̨c'yɛi bʉ Pisidia ɛ̨mmɛ bin johya, nɛ bi hyą ra ts'ɛdi xʉn ho nangue rá Hogandąhi Oją. \c 14 \s1 Ra Pablo nɛ ra Bernabé nubʉ ra hnini Iconio \p \v 1 Nubʉ Iconio, bi yʉrpʉ ra Pablo nɛ ra Bernabé bʉ ja yʉ́ niją yʉ judío, nɛ bi mam bʉ a rám Hman Oją. Nɛ bi ma xʉn ho, janangue'a xʉn ngu yʉ́ mijudíohʉ bi 'yɛ̨c'yɛi, nɛ'ʉ yʉ ją'i gue hing yʉ judío. \v 2 Pɛ nu'ʉ 'da yʉ judío ngue him bi 'yɛ̨c'yɛi ɛ̨mmɛ madin 'yʉthʉ ʉ hing yʉ judío, bim parbi da zʉ'ʉ yʉ 'yɛ̨c'yɛi. \v 3 Pɛ nu ra Pablo nɛ ra Bernabé nya'a bim 'bʉpʉ, nguetho xʉn ngu bi 'yɛ̨c'yɛi bʉ, nɛ bi hyut' ran zambʉi bi ma nangue ra Hmu mahɛ̨ts'i. Nu ra Hmu bi un yʉ́ ts'ɛdi ʉ ngue da 'yøt' yʉ hmɛpya nɛ yʉn t'øt'e nuįxte, guepʉ da bąh yʉ ją'i, Oją in 'yohʉ ra Pablo nɛ ra Bernabé. \v 4 Pɛ nu yʉ ją'i bʉ ja ra hnini bin heque. 'Da'ʉ bi dɛn yʉ judío hing yʉ 'yɛ̨c'yɛi, nɛ 'da'ʉ bi dɛn ra Pablo nɛ ra Bernabé. \v 5 Janangue'a, nu yʉ ngʉrpi bʉ ja ra hnini bi un ran t'ɛ̨di ʉ hing yʉ 'yɛ̨c'yɛi, yʉ judío ʉ'da, hing yʉ judío ʉ 'da, gue da zʉ'ʉ, nɛ di bat'ado ʉ. \v 6 Pɛ nu ra Pablo nɛ ra Bernabé, 'bʉ mí bądi 'bɛ'a nde da 'yørpe, bi 'dagui, bi mba bʉ ja ra hnini Listra, nɛpʉ ra hnini Derbe nubʉ ra häi Licaonia. Nɛ bin 'yo gätho ra xɛqui bʉ. \v 7 Nɛpʉ bá mam bʉ rán ho ma'da'yo ra Cristo bʉ ʉ. \s1 Bi mba ma bat'ado ra Pablo bʉ Listra \p \v 8 Nubʉ ja ra hnini Listra mí 'bʉpʉ n'da ran 'yohʉ, ra dogua, ngue ya xín jabʉ 'bʉ mim 'bʉi. Nɛ mí hurpʉ nguetho hin jąm'bʉ bin 'yo. \v 9 Nu ran 'yohʉ i øde 'bɛ'a bi man ra Pablo. Nu'bʉ mí hyɛ̨t a ra Pablo, mí pądi 'bɛ'a mím bɛ̨n'a zʉ dogua, ngue ya i ɛ̨c'yɛi gue dí hocpa rá gua ya. \v 10 Janangue'a nu ra Pablo nts'ɛdi bi ma: \p ―Ndants'i gam 'bäi. \p Nu ran 'yohʉ bʉya 'bex bi zägui bin 'yo. \v 11 Nɛ nu'ʉ yʉ ją'i, nu'bʉ mín nu 'bɛ'a bi 'yøt'a ra Pablo, nts'ɛdi bi mbafi, nɛ bin yą yʉ́ nde 'ʉ licaonia, bi 'yɛ̨na: \p ―Nuya yʉ oją ya, pɛ bi nɛqui tengu'bʉ yʉn 'yohʉ, bi zøcua ja ra häi dí 'bʉhmbʉ, bi 'yɛ̨n'ʉ. \p \v 12 Nu ra Bernabé bi 'yɛ̨mbi tengu rá thuhu yʉ́ oją zɛhɛ ra Júpiter, ximangutho a ra Pablo bi 'yɛ̨mbi tengu rá thuhu yʉ́ oją zɛhɛ ra Mercurio. Nguetho man'da mi yą'a ra Pablo, nɛ i ɛ̨mbi rá pøngahyą ra Júpiter a ra Mercurio. \v 13 Nu'a ra mbäją bʉya, ngue mí pɛp'a yʉ́ oją Júpiter, mí ja bʉ n'da ra ngu bʉ ndehnini, guepʉ mí thąnde ra Júpiter yʉ ją'i. Nu'a ra mbäją nɛ'ʉ 'da yʉ ją'i bá si yʉn dąni guepʉ 'bʉh ra Pablo nɛ ra Bernabé, ɛ̨mbi ra Mercurio nɛ ra Júpiter, gue da hyo yʉn dąni da mbøspe. Nɛ bá cą yʉ døni, gätho da mbøspe. \v 14 Pɛ nu'bʉ mí bąh ra Bernabé nɛ ra Pablo 'bɛ'a i nde da 'yøt'ʉ yʉ ją'i, bi yʉrpʉ 'bʉh yʉ ją'i, bi dʉn yʉ́ pahni, ndepe da bąh yʉ ją'i hingui numanho 'bɛ'a nde da 'yøt'ʉ, nɛ bi 'yɛ̨mbi: \p \v 15 ―N'yohʉ ahʉ hanja ngubʉ gní 'yøthʉ. Nguetho dyʉ́n 'yohʉ thoho'be, pɛ bá ɛ̨'be ua gue dín nde ga xi a'be gui 'yɛs'hʉ 'bɛ'a guí øthʉ, nguetho säti thoho 'bɛ'a guím bɛ̨mhbʉ. Nde'bʉ gui 'yɛs'hʉ gní thąndehʉ ʉ guí ɛ̨mfʉ yʉ oją ua ja ra häi, nɛ gui thąndehʉ majuąni Oją. Nguetho gue'a bi 'yøt' mahɛ̨ts'i nɛcua ja ra häi nɛ ra deją nɛ gätho i ja ua. \v 16 Nu'ʉ yʉ pa bi thogui, Oją bi hyɛtho yʉ ją'i da 'yøzɛhɛ yʉ́ pähä zɛhɛ. \v 17 Pɛ nu Oją bʉya ząi i urcahʉ rá hogan 'yomfɛ̨ni i ørcahʉ, gue bí pɛnh ra 'ye nɛ di japi din ja ma huąhihʉ, nɛ di 'dajʉ 'bɛ'a dí sihʉ nɛ di 'dajʉ ran johya ma mbʉihʉ, bi 'yɛ̨n'a ra Pablo. \p \v 18 Madague'bʉ ngubʉ mí man ra Pablo, pɛ xʉn hɛ̨i bʉ í hɛcpa yʉ ją'i gue hin da mbøspe. \p \v 19 Pɛ bi zøm bʉ 'da yʉ judío bá nɛxpʉ ra hnini Antioquía bʉ ja ra häi Pisidia, nɛpʉ Iconio, nɛ nu'ʉ bi parba yʉ ją'i da zʉh ra Pablo nɛ ra Bernabé. Nu yʉ ją'i bʉya bi bat'ado ra Pablo nɛ bi gʉrpʉ häi, bi hyøn'a thi bʉ ja ra hnini, nɛ ɛ̨mbi gue ya bi du. \v 20 Pɛ nu'bʉ mí zøh yʉ 'yɛ̨c'yɛi bʉ 'bɛn'a ra Pablo, bi ndants' pʉya, nɛ bi mba mahøn'a bʉ ja ra hnini. Nu'bʉ mí hyax bʉya bi mbɛ ra Bernabé bʉ ja ra hnini Derbe. \p \v 21 Nubʉ ja ra hnini Derbe bi mamp'a rán ho ma'da'yo ra Cristo, nɛ xʉn ngu bi 'yɛ̨c'yɛi. Nɛ nubʉya, nu ra Pablo nɛ ra Bernabé bá nɛxpʉ, bi thoh mahøn'a bʉ ja yʉ hnini Listra nɛ Iconio nɛpʉ Antioquía bʉ ra häi Pisidia. \v 22 Guepʉ bi thoqui bi hąt ra ts'ɛdi yʉ́ mbʉi yʉ 'yɛ̨c'yɛi, nɛ bi xifi di thocta a dí 'yɛ̨c'yɛi, nguetho gätho to'o da yʉrpʉ di manda rá ts'ɛdi Oją, jatho da nu xʉn ngu yʉn ʉnbi. \v 23 Nɛ nubʉya nu ra Pablo nɛ ra Bernabé bi 'yɛ't' yʉ́n ts'ihmɛ 'bʉ mí huan'dʉ din ngʉrpi n'da ngu n'da bʉ ja yʉm pɛti. Nɛ bi 'yäp Oją ngue da mbäx'ʉ yʉ ngʉrpi. Nɛ bi däp'a Oją ʉ gätho na ngu ʉ yʉ 'yɛ̨c'yɛi gue di jamansu, nguetho bi 'yɛ̨c'yɛi Oją ʉ. \s1 Bá peng bʉ ra Pablo nɛ ra Bernabé bʉ Antioquía ra häi Siria \p \v 24 Nɛ nubʉya ra Pablo nɛ ra Bernabé bi thopʉ ra häi Pisidia nɛ bi zøm bʉ ra hnini Perge nubʉ ra häi Panfilia. \v 25 Nɛ guepʉ bi mamp'a rán ho ma'da'yo ra Cristo. M'bɛjua bʉya bi mba bʉ ra hnini Atalia. \v 26 Guepʉ bi hyu ra barco bi mba bʉ Antioquía bʉ ra häi Siria, guepʉ ra mbʉdi xí un Oją yʉ́ 'bɛfi ʉ, nɛ xí t'äp rám fäts'i Oją ʉ. Nɛ nuya bi juah ya. \v 27 Nu'bʉ mi zøm bʉ, bi ma dim pɛti yʉ 'yɛ̨c'yɛi, nɛ bi xifi gätho bi 'yøt'e ngue bi zɛ'a Oją, nɛ bi xifi nɛ'ʉ hing yʉ judío bi jap Oją bi 'yɛ̨c'yɛi. \v 28 Nɛ nu ra Pablo nɛ ra Bernabé, nya'a bim 'bʉhmbʉ yʉ 'yɛ̨c'yɛi bʉ bʉya. \c 15 \s1 Bim pɛti yʉ ngʉrpi bʉ Jerusalén \p \v 1 Nu'ʉ yʉ pa ʉ bi zøm bʉ Antioquía 'da yʉn 'yohʉ bi nɛxpʉ ra häi Judea. Nɛ sä bi xi'ʉ yʉ 'yɛ̨c'yɛi hing yʉ judío ngue hingui sä dim pø'a n'da 'bʉ hinga nthɛqui yʉ́ xifani, tengu bi xänba ra Moisés ʉ yʉ judío. \v 2 Nu ra Pablo nɛ ra Bernabé nts'ɛdi bin junthʉ ʉ, janangue'a bi t'ɛ̨mbi da mba bʉ Jerusalén, nɛ'ʉ mi'da yʉ 'yɛ̨c'yɛi, din yąhʉ bʉ yʉ́ 'bäihʉ ra Cristo nɛ'ʉ mi'da yʉ ngʉrpi bʉ, nangue 'bɛ'a bi man'ʉ yʉn 'yohʉ. \p \v 3 Janangue'a nu'ʉ yʉ 'yɛ̨c'yɛi bʉ Antioquía bin 'yɛ̨hmbʉ bʉya, bi mbɛnpʉ ja ra 'yu ʉ. Nɛ nu'bʉ mi hyąx ra 'yu ní mba Jerusalén, bi thopʉ ja ra häi Fenicia nɛpʉ ra häi Samaria. Nɛ nubʉ bi thogui, bi xih yʉ 'yɛ̨c'yɛi ngue bi hyɛ'ʉ yʉ́ t'ɛ̨c'yɛi zɛhɛ ʉ hing yʉ judío, nɛ bi dɛn ra Cristo. Nɛ nu'bʉ mí 'yø'ʉ yʉ cu nangue ra Cristo 'bɛ'a bi man ra Pablo, bin johya bʉya. \p \v 4 Nu ra Pablo nɛ ra Bernabé nɛ'ʉ mín 'yohʉ bʉya, bi zøm bʉ Jerusalén. Nɛ nu yʉ́ 'bäihʉ ra Cristo nɛ'ʉ mi'da yʉ ngʉrpi mi 'bʉpʉ, nɛ gätho mi'da yʉ 'yɛ̨c'yɛi, bin johya 'bʉ mín nu'ʉ, nɛ bim pɛtihʉ. Nɛ nu ra Pablo nɛ ra Bernabé bi ma gätho 'bɛ'a bi 'yøt'e, ngue bi zɛ'a Oją 'bʉ mí xi'ʉ hing yʉ judío. \v 5 Pɛ 'da'ʉ yʉ judío, yʉ fariseo ʉ ngue mí ɛ̨c'yɛi, bim 'bäi nɛ bi 'yɛ̨na: \p ―Jatho da mba nthɛqui yʉ́ xifani yʉ 'yɛ̨c'yɛi gue hing yʉ judío, nɛ da sifi da 'yøt' yʉ́n t'ɛ̨di ra Moisés, bi 'yɛ̨n'ʉ. \p \v 6 Nu'ʉ yʉ́ 'bäihʉ ra Cristo bʉya, nɛ'ʉ mi'da yʉ ngʉrpi, bim pɛti ngue bin 'yän'dʉ 'bɛ'a man'da xʉn ho da 'yøt'e. \v 7 Nɛ nu'bʉ nya'a thoho madín 'yomfɛ̨ni ʉ, bim 'bä'a ra Pedro, nɛ bi 'yɛ̨na: \p ―N'yohʉ ahʉ, guí pąhmbʉ gue maya'bʉ ts'ʉ bi xicä Oją n'dandį gue ga xi'ʉ 'da yʉ ją'i hing yʉ judío ran ho ma'da'yo. Nɛ nangue dá mangä, bi zä bi 'yøde nɛ bi 'yɛ̨c'yɛi. \v 8 Nu Oją gue i pąrpa yʉ́ mbʉi yʉ ją'i, bi jajʉ ga pąhmbʉ i sin'ʉ hing yʉ judío, nguetho bi un rá Hogandąhi Oją ʉ, tengu bi 'dajʉ dyʉ judíohʉ. \v 9 Nu Oją him bi 'yøt'a n'da ran heque nanguejʉ dyʉ judíohʉ nɛ'ʉ hing yʉ judío, pɛ nɛ'ʉ bi japi bi bo yʉ́ mbʉi ngue bi 'yɛ̨c'yɛi. \v 10 Nuya hanja guí ɛ̨mhbʉ hin da zin Oją ʉ gue him bi 'yøt' yʉ́n t'ɛ̨di ra Moisés, pɛ ya bi zin Oją ʉ. Nguetho guí ɛ̨mhbʉ i jatho da 'yøt'ʉ yʉn t'ɛ̨di, tengu'bʉ gui hyøspahʉ n'da ra 'bɛni, gue hin dá häthʉ, xínga gue'ʉ mam bombøtahʉ xtá hyät'i, bi 'yɛ̨n'a ra Pedro. \p \v 11 Nɛ xø bi 'yɛ̨na: \p ―Pɛ nujʉ dí ɛ̨c'yɛihʉ ngue da mba ma pøhøgähʉ nangue rá mate ra Hmu Jesús, ngutho'ʉ hing yʉ judío, bi 'yɛ̨n'a ra Pedro. \p \v 12 Nɛ nubʉya bi yą ra Bernabé nɛ ra Pablo, nɛ bi xi'ʉ 'bɛ'a gätho bi 'yøt'e nangue rá ts'ɛdi Oją, yʉ hmɛpya nɛ yʉn t'øt'e nuįxte ngue bi 'yørpʉ 'bʉh yʉ ją'i hing yʉ judío. Nɛ gätho ná yą'ʉ njom bin yą. \v 13 Nu'bʉ mí gua'a bi ma ra Pablo nɛ ra Bernabé, nu ra Jacobo Santiago bi 'yɛ̨mp'ʉ madim pɛti bʉ: \p ―N'yohʉ ahʉ gui 'yøhmbʉ ya 'bɛ'a dí mangä. \v 14 Nu ra Simón Pedro ya bi xijʉ ha ín ja Oją ra mbʉdi bi huahn'ni 'da yʉ ją'i hing yʉ judío ngue da 'yɛ̨c'yɛi. \v 15 Nɛ ngutho bi man yʉ pøngahyą 'bʉ maya'bʉ, 'bʉ mi 'yo't'i 'bɛ'a bi man Oją. \q1 \v 16 Bi 'yɛ̨na: \q1 M'bɛjua gua pengä mahøn'a, \q1 nɛ ga japi din thąndegui mahøn'a tengu mi thąndegui nu'bʉ mí 'bʉh ra David. \q1 Tengutho 'bʉ di hoc mahøn'a n'da ra niją gue xʉn yøt'e. \q1 \v 17 Nɛ gätho mi'da yʉ ją'i da hyongui, guecä dra Hmu mahɛ̨ts'i. \q1 Gätho to'o yʉ ją'i hing yʉ judío ngue ma mbɛti ʉ, da hyongui. \q1 \v 18 Njabʉ bi man Oją maya'bʉ nɛ bi japi bi fąhya gue'bʉ go maya'bʉ. \p \v 19 Janangue'a dí xi ahʉ ya, ɛ̨n'a ra Jacobo, nde'bʉ hin te ga xihmbʉ da 'yøt'a xʉn hɛ̨i ʉ hing yʉ judío, gue nu'ʉ xí hyɛsɛ yʉ́ t'ɛ̨c'yɛi nɛ i tɛn'na Oją. \v 20 Pɛ ga othʉ n'da ra søcuą, nɛ ga xihmbʉ ʉ da hyɛgui gätho yʉ́n t'øt'e yʉ hmite, nɛ hin da 'yøt' yʉn 'yomt'ɛ̨ni, nɛ hin da za ra ngø gue him bi bøn rá ji 'bʉ mí tho, nɛ hin da zi ra ji. \v 21 Janangue'a hin di ʉnba yʉ́ mbʉi to i tɛn yʉ́n t'ɛ̨di ra Moisés, nguetho xʉn ngu yʉ jɛya xí thogui i hmam bʉ ja yʉ́ niją yʉ judío yʉ́n t'ɛ̨di ra Moisés, gätho yʉ hnini i hma 'bʉ ra pa ran ts'äya, bi 'yɛ̨n'a ra Jacobo. \p \v 22 Gätho yʉ 'yɛ̨c'yɛi nɛ yʉ́ 'bäihʉ ra Cristo nɛ mi'da yʉ ngʉrpi bi numanho 'bɛ'a bi man'a ra Jacobo. Nɛ mi ɛ̨n'ʉ gue da thanh'ni 'da da 'bɛhni da mbähä ra Pablo nɛ ra Bernabé bʉ Antioquía. Nɛ bi thanh'na ra Judas t'ɛ̨mbi Barsabás nɛ ra Silas, nɛ gue'ʉ 'da yʉ́ ngʉrpi yʉ 'yɛ̨c'yɛi ʉ. \v 23 Nɛ nu ra søcuą ngue bi gąts'i bi ma: \p “Nugähe, ma 'bäigähe a ra Jesucristo, nɛ mi'da gähe gue dyʉ́ ngʉrpigähe, nɛ gätho ni cuje nangue ra Cristo, dí pɛn'nahʉ ra søcuą, ma cu ahʉ, nɛ dadí zɛngua ahe. Dadín cuhʉ nangue ra Cristo gyʉ ją'ihʉ ngue hin gyʉ judíohʉ guí 'bʉhmbʉ bʉ Antioquía, nɛpʉ gätho ra häi Siria nɛpʉ ra häi Cilicia. \v 24 Nugähe dá øhmbe ngue 'da yʉn 'yohʉ bi nɛxua bi mba bʉ, nɛ bi pat'ahʉ nɛ bi xi ahʉ ngue jatho da mba nthɛqui ni xifanihʉ nɛ gui 'yøthʉ rán t'ɛ̨di ra Moisés. Pɛ nu'ʉ hin dá pɛnhdähe ʉ. \v 25 Nugähe dám pɛtihe nɛ dá sänhde 'da yʉn 'yohʉ da mbähä ra Pablo nɛ ra Bernabé. \v 26 Nu ra Pablo nɛ ra Bernabé ɛ̨mmɛ dí numanhohe, nguetho hingui su din 'yo bʉ hapʉ ɛ̨na da tho, ngue da ma nangue ma Hmuhʉ ra Jesucristo. \v 27 Nɛ dá pɛnhde ra Judas nɛ ra Silas da xi'asɛhʉ 'bɛ'a dá othe. \v 28 Nguetho rá Hogandąhi Oją bi xije, nɛ dá numanhohe, ngue hin ga 'da ahʉ mi'da yʉn t'ɛ̨di xʉn hɛ̨i gui 'yøthʉ nangue yʉ́n t'ɛ̨di ra Moisés. Hønt' ya zʉ ts'ʉ yʉn t'ɛ̨di dá ot'ahe. \v 29 Nuya dí xi ahe ya, ngue hin gui sihʉ 'bɛ'a bi 'bøspa yʉ hmite, xínga gue ra ji gui sihʉ, xínga gue gui sahʉ ra ngø gue him bi bøn ra ji 'bʉ mi tho. Nɛ hin gui 'yøthʉ yʉn 'yomt'ɛ̨ni. Nu'bʉ gui hyɛhmbʉ gätho 'bɛ'a dí xi ahe, xʉn ho 'bʉ. Oją da mbäx ahʉ. Nɛ hønt'a dí xi ahe ya,” bi 'yɛ̨n'a ra søcuą bi 'yo't'a ra Jacobo Santiago 'bʉ mi ja ram pɛti bʉ Jerusalén, bi gąx ra Pablo. \p \v 30 Nɛ nubʉya, bi mbähä ra Pablo, ra Bernabé, nɛ ra Judas, nɛ ra Silas bʉ ja ra hnini Antioquía. Nu'bʉ mí zøm bʉ, bi ma dí pɛti yʉ 'yɛ̨c'yɛi nɛ bi dä ra søcuą bʉya. \v 31 Nɛ nu'bʉ mí nu'ʉ 'bɛ'a mí mam bʉ ja ra søcuą, bin johya yʉ́ mbʉi nangue ran zofo bi sifi, ngue bi hyurpa yʉ́ mbʉi. \v 32 Nu ra Judas nɛ ra Silas, nɛ'ʉ, yʉ pøngahyą ʉ. Nɛ nangue rán zofo ʉ bi hyurpa yʉ́ mbʉi yʉ 'yɛ̨c'yɛi. Nɛ bi mbäts'i da 'yɛ̨c'yɛi xʉn ho. \v 33 Nu ra Judas nɛ ra Silas bim 'bʉpʉ Antioquía 'da yʉ pa. M'bɛjua bin 'yɛ̨te yʉ 'yɛ̨c'yɛi, bi mbɛhni da mbeng bʉ 'bʉ'ʉ ngue bá pɛnh'dʉ. \v 34 Nɛ m'bɛjua him bi nde bi mbeng bʉ ra Silas, nɛ bá copʉ Antioquía. \v 35 Nɛ ra Pablo nɛ ra Bernabé bi gopʉ Antioquía. Nu'ʉ nɛ'ʉ gätho mi'da yʉ xänbate bin xänbate bʉ, nɛ bi mamp'a rám Hman ra Cristo. \s1 Ná yondį bi mba n'danni ra Pablo, bi man rám Hman Oją \p \v 36 Nu'bʉ mí tho'i 'da yʉ pa, ra Pablo bi 'yɛ̨mp'a ra Bernabé: \p ―Ga mbɛ bʉ ja n'da ngu n'da yʉ hnini xtán 'youi xtám mammi rám Hman Oją. Ga nuui ma cuhʉ nangue ra Cristo 'bɛ'a di ja'ʉ. \p \v 37 Nu ra Bernabé bi nde da zix'a ra Xuua Marcos. \v 38 Pɛ nu ra Pablo him mi nde da zix'a, nguetho nu'a bi 'dapʉ Panfilia, nɛ him bi thoc rá 'bɛfi bʉ. \v 39 Nɛ hinga 'da'angu bi bɛ̨mmi nɛ bin heque. Nu ra Bernabé bi zix'a ra Marcos bi hyu ra barco í mba bʉ ra t'ʉhäi Chipre. \v 40 Nu ra Pablo bi huanh'na ra Silas ngue da mbɛ. Nɛ nu yʉ 'yɛ̨c'yɛi bʉ Antioquía bin yąhʉ Oją, bi 'yäp rá mate Oją nangue'ʉ. Bi mba bʉya. \v 41 Nɛ nu'ʉ bi thopʉ ra häi Siria nɛpʉ Cilicia, nɛ nya'a ts'ʉ bim 'bʉpʉ hapʉ bi thogui, gue bi hąt ra ts'ɛdi xʉn ho yʉ 'yɛ̨c'yɛi bʉ. \c 16 \s1 Nu ra Timoteo bin 'yohʉ ra Pablo nɛ ra Silas \p \v 1 Nu ra Pablo nɛ ra Silas bi mba bʉ ra hnini Derbe nɛpʉ Listra. Nɛ bin tįmhbʉ bʉ n'da ra 'yɛ̨c'yɛi, ra Timoteo na. Nu rá mbe ra judío, nɛ ra 'yɛ̨c'yɛi a, pɛ nu rá ta, ra mɛngu bʉ Grecia a. \v 2 Nu yʉ 'yɛ̨c'yɛi bʉ Listra nɛpʉ Iconio bi mamanho nangue ra Timoteo. \v 3 Nɛ nu ra Pablo bi nde din 'youi a, janangue'a bi hyɛcpa rá xifani, gue hin di ʉ't' yʉ́ mbʉi yʉ judío. Nguetho gätho yʉ judío 'bʉpʉ i pądi ngue rá ta ra mɛngu bʉ Grecia a. \v 4 Nɛ gätho yʉ hnini bʉ bi thogui bi xih yʉ 'yɛ̨c'yɛi da 'yøt'e 'bɛ'a bi man ra Jacobo nɛ yʉ́ 'bäihʉ ra Cristo nɛ yʉ́ ngʉrpi yʉ 'yɛ̨c'yɛi bʉ Jerusalén, ngue 'bɛ'a xʉn ho da 'yøt'ʉ hing yʉ judío. \v 5 Nɛ gätho yʉ 'yɛ̨c'yɛi bi thoctatho bin te yʉ́ mbʉi nangue 'bɛ'a bi 'yɛ̨c'yɛi. Nɛ mpa 'bʉ mpa 'bʉ man'da i hux'a ná ngu yʉ 'yɛ̨c'yɛi. \s1 Nu ra Pablo bi 'uį tengu'bʉ n'da ra mɛngu Macedonia \p \v 6 Nu'ʉ bi thocpʉ ra häi Frigia nɛpʉ ra häi Galacia bʉya, nguetho him bi jap'a rá Hogandąhi Oją xtá man ram hma bʉ ra häi Asia. \v 7 Nu'bʉ mi zøm bʉ ra häi Misia ɛ̨na xtá mba bʉ ra häi Bitinia, pɛ nu rá Hogandąhi Oją xínga guepʉ bi japi da mba bʉ. \v 8 Bi thorpʉ ja ra häi Misia bʉya, bi mba bʉ ra hnini Troas bʉ ndendeją. \v 9 Nɛ nubʉya nu ra Pablo bi nu n'da ran t'uti 'bʉ mín xui, tengu'bʉ ra t'į, ɛ̨na gue'bʉ n'da ran 'yohʉ ra mɛngu Macedonia mí 'bäpʉ ja rá hmi, nɛ bi 'yɛ̨mbi: “Ba ɛ̨cua ja ra häi Macedonia nɛ gui zɛje ts'ʉ,” bi 'yɛ̨na. \v 10 Nɛ nugä dra Lucas, dí o't'ä ra søcuą i ja ua, dín nde ga mbähmbe bʉ ra Pablo. Nɛ nangue'a bi t'ut'a ra Pablo, janangue'a 'bex dán sähe ga mbähmbe bʉ ja ra häi Macedonia, nguetho dá hąxhe njuąni ngue'a Oją bi zoncähe bʉ, in ndeje ga mamhbe bʉ ran ho ma'da'yo dí yąnjʉ a. \s1 Bi zøm bʉ Filipos ra Pablo nɛ ra Silas \p \v 11 Nu'bʉ má pømhbe bʉ Troas dá huhe n'da ra barco nɛ njuąntho dá uɛ̨nthe bʉ ja ra t'ʉhäi Samotracia gue i jabʉ made ra deją. Nu'bʉ mi hyats'i dá thohmbe bʉ Neápolis. \v 12 Dá nɛxhe bʉ Neápolis bʉya nɛ dá sømhbe bʉ ra dąhnini Filipos, rán guat'i ra häi Roma. Nu ra hnini Filipos man'da ja rá ts'ɛdi xinda gue mi'da yʉ hnini bʉ ra häi Macedonia. Nɛ dám 'bʉhmbe bʉ 'da yʉ pa. \v 13 Nɛ nu'bʉ ra pa ran säya dá pømhbe bʉ ja ra hnini, dá mbähmbe bʉ ja ra ndendąthe guepʉ ząnt'a min yąhʉ Oją yʉ ją'i. Nɛ dá huhmbe bʉ, dá xihmbe rám Hman Oją ʉ yʉ xisu ngue madím pɛti bʉ. \v 14 Nɛ nu n'da ra xisu í Lidia ra mɛngu bʉ Tiatira, bi 'yøde 'bɛ'a dá mamhbe. Nu'a ra Lidia ra mbä'bø't'e na, i pä ra 'bø't'e xʉn jʉpoi ngue xʉn ho. Nu'a i ɛ̨c'yɛi nɛ mi numansu Oją, janangue'a bi xocua rá mbʉi da 'yøde xʉn ho 'bɛ'a bi man'a ra Pablo. \v 15 Nu ra Lidia bin xixyą bʉya nɛ gätho 'bʉpʉ rá ngu. M'bɛjua bi xicähe: \p ―Nu'bʉ guí ɛ̨na majuąni dí ɛ̨c'yɛi ra Hmu mahɛ̨ts'i, ba ɛ̨hmbʉ ua ja ma ngu gam 'bʉhmbʉ ua 'da yʉ pa, bi 'yɛ̨nje. \p Nɛ bi 'yørcahe ts'ɛdi janangue'a dá mbähmbe. \p \v 16 N'da ra pa nu'bʉ má mbähmbe bʉ ząi bi yąhʉ Oją yʉ ją'i, dán c'athe n'da ra hmute ra 'yɛ̨hɛ. Nu'a man ra 'yøde nangue ra zįthu min 'youi, nɛ mí tąha xʉn ngu ra mbɛti di un'dʉ yʉ́ hmu. \v 17 Nu'a ra hmute mi tɛn'na ra Pablo nɛcähe. Bi mbafi bi 'yɛ̨na: \p ―Nuya yʉn 'yohʉ, yʉ́ mbɛfi Oją nuįxte thoho, i xängahʉ hague dán zä dam pøhmbʉ, bi 'yɛ̨na. \p \v 18 Nɛ xʉn ngu yʉ pa ngubʉ mi øt' ra hmute. Madí xømbʉi ra Pablo nɛ bi xi'a ra zįthu min 'youi ra hmute: \p ―Nangue rá thuhu ra Jesucristo dami pøm bʉ rá mbʉi na ra hmute, bi 'yɛ̨mbi. \p 'Bexque bi bøn ra zįthu bʉya. \p \v 19 Nu'bʉ mí pąh yʉ́ hmu ra hmute gue him man zä da dąp rán zäbi, bi bɛnt'a ra Pablo nɛ ra Silas, nɛ bi zixpʉ ja ra täi guepʉ 'bʉh yʉ zɛ'mi. \v 20 Nɛ nu'bʉ mi dä bʉ 'bʉh yʉ zɛ'mi, bi 'yɛ̨n'ʉ: \p ―Nuya yʉn 'yohʉ 'bʉcua, yʉ judío ya. Nɛ in nde di ts'on yʉ ją'i 'bʉcua ja ma hninihʉ. \v 21 Nɛ i man yʉn t'øt'e gue hingui sä ga øthʉ, nguetho nujʉ dyʉ romanohʉ. Nɛ hin'yʉ man t'ɛ̨di ga øthʉ a i xijʉ, sä bi 'yɛ̨n'ʉ yʉ yąpate. \p \v 22 Nɛ bi munts' yʉ ją'i ngue nde da zʉ'ʉ. Nu yʉ zɛ'mi bʉya, bi manda da 'bøcua yʉ́ pahni, da mba m'bɛi ra Pablo nɛ ra Silas. \v 23 Nɛ nu'bʉ mi juadi ngue ɛ̨mmɛ xí 'bɛi, bi mba njot'i bʉ ja ra fädi. Nɛ bi sih ra mbängoxthi da mbädi xʉn ho. \v 24 Nu'bʉ min t'un ran t'ɛ̨di ra mbädi bi zixpʉ man'da mbo. Nɛ bi zɛmba yʉ́ gua bʉ ja ra fädiza. \p \v 25 Nu'bʉ mi zøm made ra xui bʉya, nu ra Pablo nɛ ra Silas min yąhʉ Oją nɛ bin tuh yʉ́ thuhu Oją. Nɛ gätho mi'da yʉ ofädi mi øde. \v 26 Nɛ 'dahmantho 'bʉ mi mbʉdi bin ja n'da ra 'yąnhäi, gue'bʉ go mi guhni yʉ́ guangu ra fädi. Gätho yʉ jut'i bin xozɛhɛ nɛ gätho yʉ t'ɛgui man thąt'i yʉ ofädi bin xozɛhɛ. \v 27 Nɛ nu'bʉ mi nuh rá mbängoxthi ra fädi, bi nu gätho nsoqui yʉ goxthi, bi gʉx rá juai bʉya gue nde xtín hyosɛ, nguetho mim bɛ̨ni ngue ɛ̨mbi gätho xí 'da'ʉ yʉ ofädi. \v 28 Pɛ nu ra Pablo nts'ɛdi bi mba't'i, bi 'yɛ̨mbi: \p ―O gadín ʉnba zɛhɛ nguetho gätho dí 'bʉcähe ua. \p \v 29 Nɛ nu'a ra mbängoxthi bʉya bi 'yä'a n'da ra sibi, bi yʉrpʉ mbo, nɛ ɛ̨mmɛ di fɛt'i nguetho min su. Nɛ bi yørpʉ ja rá gua ra Pablo nɛ ra Silas. \v 30 Nɛ bi gʉcpʉ thi ʉ, nɛ bi 'yänni: \p ―N'yohʉ aui 'bɛ'a sä ga øt'ä nguepʉ da zä dam pøcä, bi 'yɛ̨na. \p \v 31 Nu ra Pablo nɛ ra Silas bi 'yɛ̨mbi: \p ―Dami däp ni mbʉi ra Hmu, ra Jesucristo, di pun'na ni ts'oqui, nɛ da zimanho i, nɛ'ʉ gätho 'bʉpʉ ni ngu, 'bʉ di däp yʉ́ mbʉi a, bi 'yɛ̨mbi. \p \v 32 Nubʉya bi xih rán ho ma'da'yo ra Cristo nɛ gätho 'bʉpʉ rá ngu. \v 33 Nɛ nu'a ra mbängoxthi nɛ gätho 'bʉpʉ ja rá ngu bin xixyą a ra xui a. \v 34 Nu'a ra mbängoxthi bʉya bi zix'a ra Pablo nɛ ra Silas bʉ ja rá ngu, nɛ bi 'uįni. Nɛ'a, nɛ gätho 'bʉpʉ ja rá ngu ɛ̨mmɛ bin johya nguetho bi 'yɛ̨c'yɛi Oją. \p \v 35 Nu'bʉ mí hyats'i, nu'ʉ yʉ zɛ'mi bi mbɛnh'dʉ yʉ asmayo da xih ra mbängoxthi da bøm bʉ ja ra fädi ra Pablo nɛ ra Silas. \v 36 Nɛ nu'a ra mbängoxthi bi xi'a ra Pablo bʉya: \p ―Nu yʉ zɛ'mi bá pɛnh ra nde ga xoc'aui. Nuya sä gui pømmi nɛ nte gui jaui, bi 'yɛ̨mbi. \p \v 37 Pɛ nu ra Pablo bi 'yɛ̨mbi: \p ―Nugä'be dí cą'be ran t'ɛ̨di bi bøm bʉ Roma, pɛ guehma bi 'bɛnzagä'be bʉ 'bʉh yʉ ją'i, nɛ him 'bɛ bi juąngä'be pɛ bi goctä'be. Nuya ha ɛ̨n'ʉ gui jʉgä'be ngue njon da nu. Hin'na, hingui sä. Bá xifi ba ɛ̨sɛ da xogä'be, bi 'yɛ̨na. \p \v 38 Nu yʉ asmayo bʉya bi mba bi xih yʉ zɛ'mi 'bɛ'a bi ma ra Pablo. Nu yʉ zɛ'mi nu'bʉ mi 'yøde ngue i cą yʉn t'ɛ̨di bʉ Roma a ra Pablo nɛ ra Silas bʉya, ɛ̨mmɛ bin su. \v 39 Nɛ nu'bʉ bá ɛ̨h yʉ zɛ'mi bʉya, bi xocuabi nɛ bi 'yäp ra punbi, nɛ bi xi'ʉ: \p ―'Yørcahe ra mate gui pømmi ua ja ra hnini, bi 'yɛ̨mbi. \p \v 40 Pɛ nu ra Pablo nɛ ra Silas 'bʉ mí bøm bʉ ja ra fädi, bi mba bʉ ja rá ngu ra Lidia. Nɛ nu'bʉ mi nu yʉ cu nangue ra Cristo, bi hąt ra ts'ɛdi yʉ́ mbʉi ʉ, nɛ bi mba bʉya. \c 17 \s1 Ran 'yo'ts'i bʉ Tesalónica \p \v 1 Nu'a ra Pablo nɛ ra Silas bi thopʉ ja ra hnini Anfípolis nɛpʉ Apolonia nɛ bi zøm bʉ ja ra hnini Tesalónica. Guepʉ Tesalónica bí ja bʉ n'da rá niją yʉ judío. \v 2 Nɛ nhyu semana bim 'bʉpʉ, nɛ nu'bʉ xʉn dät yʉ pa ran säya, bi mam bʉ rám Hman Oją a ra Pablo. \v 3 Nɛ jante thoho bi xifi xʉn ho nangue ram hma mán t'o't'i maya'bʉ, gue gue'a ra Cristo jatho da nu ran ʉnbi nɛ da du, nɛ m'bɛjua da ndants' mahøn'a bʉ 'bʉ'ʉ xʉn du. \p ―Nɛ gue'a bi nu ra Jesús a mán t'o't'i tengu dí xi ahʉ, janangue'a ga pąhmbʉ gue gue'a ra Cristo rá Thahni Oją a, bi 'yɛ̨m 'bʉ mi xänbi. \p \v 4 Nɛ nu'ʉ 'da yʉ judío bi däp yʉ́ mbʉi ra Cristo, nɛ bi dɛn'na ra Pablo nɛ ra Silas. Nɛ ɛ̨mmɛ xʉn ngu yʉ mɛngu bʉ Grecia ngue mi numansu Oją bi 'yɛ̨c'yɛi. Nɛ xʉn ngu yʉ xisu yʉ mɛngu bʉ grecia gue mí hnumansu, bi 'yɛ̨c'yɛi. \v 5 Pɛ 'da yʉ judío ngue him mí ɛ̨c'yɛi bin sɛya, nɛ bi zonh'nʉ yʉ ts'om'bäi bi xifi di parba yʉ ją'i, asta gue'bʉ gätho ra hnini bi parbi. Nɛ nu'ʉ bi mba bʉ rá ngu ra Jasón, bi 'uɛ̨xpa bʉ rá ngu, i hon'a ra Pablo nɛ ra Silas, ɛ̨na da gʉqui gue di dä bʉ 'bʉh yʉ ją'i. \v 6 Nɛ nu'bʉ him mi dįn ra Pablo nɛ ra Silas, bi zix'a ra Jasón, nts'ɛdi bi gʉts'i, nɛ mi'da yʉ 'yɛ̨c'yɛi, bi zixpʉ 'bʉh yʉ zɛ'mi bʉ ja ra hnini. Bi mbafi nɛ bi 'yɛ̨na: \p ―Guehna n'dat'a mbɛ̨mhbʉ ʉ yʉn 'yohʉ gue ya bi ts'oni gätho ra ximhäi, nɛ bi zøcua ya. \v 7 Nɛ nuna ra Jasón bi säyaba bʉ rá ngu. Nɛ nu'ʉ hingui numansu rán t'ɛ̨di ma ts'ʉt'abihʉ bʉ Roma, nguetho ɛ̨n'ʉ i 'bʉh man'da ra ts'ʉt'abi guehna ra Jesús, bi 'yɛ̨n'ʉ yʉ ts'om'bäi. \p \v 8 Nu yʉ ją'i nɛ yʉ zɛ'mi bin cuɛ 'bʉ mí 'yøde 'bɛ'a bi man'ʉ. \v 9 Nɛ nubʉya nu ra Jasón nɛ'ʉ mi'da bi thącua ra mbɛti gue da bøm bʉ ja ra hnini ra Pablo nɛ ra Silas, nɛ bi mba ma thøgue bʉya. \s1 Bi zøm bʉ Berea ra Pablo nɛ ra Silas \p \v 10 'Bexque guet'a ra xui a bin 'yɛ̨hmbʉ yʉ 'yɛ̨c'yɛi a ra Pablo nɛ ra Silas. Bi mba bʉ ja ra hnini Berea. Nɛ nu'bʉ mí zøm bʉ, bi mba bʉ ja rá niją yʉ judío. \v 11 Nu yʉ judío gue 'bʉpʉ, man'da xʉn ho yʉ́ mbʉi xinda gue'ʉ 'bʉpʉ Tesalónica. Nguetho 'bexque bi xoc yʉ́ mbʉi, mí ja ra pähä ngue da hyąn a bi man ra Pablo. Nɛ gätho yʉ pa bi nɛh yʉ́ søcuą Oją maya'bʉ, ngue nde bʉ da bądi 'bʉ din thɛui ʉ i man'a ra Pablo. \v 12 Nɛ xʉn ngu ʉ bi 'yɛ̨c'yɛi. Nɛ yʉ xisu, yʉ mɛngu bʉ grecia, ngue mi hnumansu, xʉn ngu bi 'yɛ̨c'yɛi, ximangut yʉn 'yohʉ bi 'yɛ̨c'yɛi. \v 13 Nɛ nu yʉ judío bʉ Tesalónica nu'bʉ mi bądi gue i man ran ho ma'da'yo bʉ Berea a ra Pablo, bi mba bʉ bʉya ngue di parba yʉ ją'i. \v 14 Pɛ nu yʉ 'yɛ̨c'yɛi 'bex bi zix'a ra Pablo bʉ ndendeją. Pɛ nu ra Silas nɛ ra Timoteo bi gopʉ Berea. \v 15 Nu'ʉ min 'yohʉ ra Pablo bi zixpʉ ja ra hnini Atenas bʉya. Nɛ bi mbeng bʉ, nɛ bi xi'a ra Silas nɛ ra Timoteo gue ra Pablo ndepe da mba bʉ n'dihi bʉ 'bʉi. \s1 Bi zoh yʉ mɛngu Atenas a ra Pablo \p \v 16 Nɛ nu'bʉ min dø'mate ra Pablo bʉ Atenas, ɛ̨mmɛ bi du rá mbʉi 'bʉ mín nu gätho ra hnini xí muns' yʉ nyogui. \v 17 Janangue'a nu ra Pablo bin yąhʉ yʉ judío bʉ ja ra niją, nɛ'ʉ mi'da ngue mi thąnde Oją. Nɛ gätho yʉ pa mi yąhʉ yʉ ją'i ngue gätho mi tįm bʉ ja ra täi. \v 18 Nɛ'ʉ 'da yʉn 'yohʉ gue i tɛnba yʉ́ t'ɛ̨c'yɛi zɛhɛ yʉ Epicúreos, nɛ mi'da i tɛnba yʉ́ t'ɛ̨c'yɛi zɛhɛ yʉ Estoicos, bin yąhʉ ra Pablo. Nu'ʉ 'da bi ma: \p ―'Bɛ'a ní mba i man na ra ndemhyą n'yohʉ. \p Nɛ'ʉ mi'da bi ma, bi 'yɛ̨na: \p ―Masque im ma ngue 'bʉh mi'da yʉ oją, bi 'yɛ̨n'ʉ. \p Ngubʉ bi ma nguetho bi man ra Pablo nangue ra Jesús, nɛ bi ma ngue bi ndants' 'bʉ mi du. \v 19 Nu'ʉ bi zix'a ra Pablo bʉ ja ra nyuni t'ɛ̨mbi Areópago bʉ ja ra hnini guepʉ ząi i hman yʉn zofo. Nɛ bi xi'a ra Pablo: \p ―'Bɛ'a ním hma guín nde gui xije, dín nde ga pąhmbe. \v 20 Nguetho guí xije 'dan'yo yʉm hma ngue hin dí pąhmbe, nɛ dín nde ga pąhmbe 'bɛ'a nám bøn'a, bi 'yɛn'ʉ. \p \v 21 Nguetho yʉ mɛngu bʉ Atenas nɛ'ʉ mi'da yʉ 'damhnini mí 'bʉpʉ, hønt'a numanho da 'yøt'a, gue da 'yøde 'bɛ'a gue ma' da'yo, nɛ da ma. \p \v 22 Nɛ nu ra Pablo bi 'bä'inde bʉ ja ra junta guepʉ Areópago. Nɛ bi xi'ʉ: \p ―N'yohʉ ahʉ gyʉ mɛnguhʉ ua Atenas, dá nugä ɛ̨mmɛ guí thąndehʉ yʉ oją. \v 23 Nu'bʉ mán 'yogä bʉ ja ni hninihʉ dá nugä 'bɛ'a guí thąndehʉ. Nɛ dá nugä n'da ra mɛxado guepʉ guí thąndehʉ man'da ra Oją, nɛ man t'o't'i bʉ: “Ra Oją ngue njongui pądi to'o a.” Nuya ga xi ahʉ ya nangue ra Oją guí thąndehʉ pɛ hin guí pąhmbʉ to'o. \p \v 24 Nu'a Oją ngue bi 'yøt' ra ximhäi nɛ gätho 'bɛ'a i ja ua, nu'a gue'a ra Hmu mahɛ̨ts'i nɛcua ja ra häi. Nu'a hingui 'bʉpʉ ja yʉ ngu i høh yʉ ją'i. \v 25 Nɛ nte di 'bɛdi, hingui jatho da hyąni 'bɛ'a da 'yørpa yʉ ją'i nguetho gue'a di un ra te nɛ di un ran zaqui gätho to'o i 'bʉi. Nɛ gätho mi'da mahyoni di uni. \p \v 26 Nɛ 'dat'a ra ji bi 'yøt' Oją gätho yʉ ją'i ngue gätho yʉ nde, ndepe dim 'bʉi gätho na ngʉni ra ximhäi, nɛ bi zänba yʉ pa dim 'bʉcua ja ra häi, nɛ bi zänbi hapʉ dim 'bʉi. \v 27 Njabʉ bi 'yøt' Oją, ndepe gätho yʉ ją'i da hyon'a Oją nguepʉ da dįni. Pɛ majuąni hinga yatho i 'bʉ Oją 'bʉ ga homhbʉ ga pąhmbʉ a. \v 28 Nguetho nu Oją bi jajʉ dám 'bʉhmbʉ, nɛ bi jajʉ dí 'yohʉ, nɛ dadí 'yąmhbʉ. Tengu bi man'i 'da ni 'yosøcuąhʉ nu'bʉ i ɛ̨na: “Nujʉ yʉ́ ją'igähʉ Oją nguetho bi zänni dám 'bʉhmbʉ ua,” bi 'yɛ̨n'ʉ. \v 29 Nu'bʉ gue'a Oją di 'dajʉ ma tehʉ, hanja gní 'yɛ̨mfʉ Oją a ra hmite ra c'axt'i o gue ra t'axi o gue ra do nt'øt'e ngue yʉ́ 'yɛ yʉn 'yohʉ, nangue yʉ́n 'yomfɛ̨nisɛ. \v 30 Pɛ nu Oją him bi 'yʉrpa ra güɛnda 'bɛ'a mim bɛ̨nsɛ ʉ yʉ ją'i 'bʉ him mi bą Oją mam'bɛt'o. Pɛ nuya Oją bi ma ngue gätho yʉ ją'i di päh yʉ́n 'yomfɛ̨ni. \v 31 Nguetho xʉn zän Oją n'da ra pa din ja ran t'änni nangue ra ximhäi. Da 'yøt'ran t'änni xʉn ho n'da ran 'yohʉ ngue bi huanh Oją. Nuna ran 'yohʉ, Oją bi xox 'bʉ mi du, janangue'a da bąh yʉ ją'i hingui hɛ̨i da 'yøt' ran juąnbi, bi 'yɛ̨n'a ra Pablo. \p \v 32 Nɛ nu'bʉ mí 'yø'ʉ yʉ ją'i 'bɛ'a mí man'a ra Pablo, gue bi ndans' 'bʉ mi du, 'da'ʉ bin thennate nɛ 'da'ʉ mí ɛ̨na: \p ―Ga øhmbʉ mahøn'a nanguehna bi ndants'i. \p \v 33 Nu ra Pablo bi 'uepʉ bʉya. \v 34 Pɛ nu'ʉ 'da bi dɛn'na ra Pablo nɛ bi 'yɛ̨c'yɛi. Nuna n'da, ra Dionisio na, gue n'da ra zɛ'mi bʉ guepʉ madím pɛti yʉ ją'i bʉ Areópago. Nɛ n'da ra xisu, ra Dámaris, nɛ'ʉ mi'da bi dɛn'na ra Pablo. \c 18 \s1 Bi zøm bʉ Corinto ra Pablo \p \v 1 M'bɛjua bʉya nu ra Pablo bi bøm bʉ Atenas, bi mba bʉ ra hnini Corinto. \v 2 Nɛ bin tįmmi bʉ n'da ra judío í Aquila, ra mɛngu ponto. Ja ní søhø bí 'yɛ̨pʉ Roma bʉ ra häi Italia ra Aquila nɛ rá xisu Priscila, nguetho nu ra hmuts'ʉt'abi Claudio bá høn'a thi gätho yʉ judío bʉ ra dąhnini Roma. Nu ra Pablo bi mba bá nu'a ra Aquila nɛ ra Priscila bʉya. \v 3 Nɛ bin ząm bʉ yʉ́ ngu, nguetho 'dat'a ra 'bɛfi i øt'e, i øt' yʉ ngu'bø't'e. \v 4 Nɛ gätho yʉ́ pa yʉn säya mí pa bʉ rá niją yʉ judío a ra Pablo, nɛ bi mam bʉ rám Hman Oją nɛ bi hyoni 'bɛpʉ dí 'yɛ̨c'yɛi yʉ judío nɛ'ʉ hing yʉ judío. \p \v 5 Nu'bʉ bá ɛ̨pʉ ra häi Macedonia ra Silas nɛ ra Timoteo, bi nu ra Pablo gue gätho yʉ pa ɛ̨mmɛ mi mam rám Hman Oją. Mí xänba yʉ judío ngue gue'a ra Jesús majuąni ra Cristo mí tø'bʉ yʉ judío ngue din yąnte a. \v 6 Pɛ nu yʉ judío bi dʉ'mi bi ʉcpa a, nɛ bi man yʉ ts'ore nangue ra Pablo. Nɛ nu ra Pablo bʉya bi huąc rá pahni, n'da ra hmɛpya gue hingui numanho 'bɛ'a i øt'ʉ. Bi 'yɛ̨mbi: \p ―Ya ni ts'oqui zɛhɛhʉ ngue hin gá hyąn ra te maząi, tengu'bʉ gán hyosɛhʉ. Nuya hingui pa ma güɛndagä, nguetho ya dá xi ahʉ. Pɛ nuya ga mbagä ga xih yʉ ją'i hing yʉ judío, bi 'yɛ̨n'a ra Pablo. \p \v 7 Nɛ má zä bi bøm bʉ ja rá niją yʉ judío a ra Pablo, bi mba bʉ ja rá ngu ra Justo. Nu'a, n'da ran 'yohʉ ngue i thąnde Oją, nɛ nu rá ngu, 'darpʉ jaui rá niją yʉ judío, nɛ guepʉ din xänbate bʉ mahøn'a. \v 8 Nu ra Crispo, n'da ra ngʉrpi bʉ ja rá niją yʉ judío, bi 'yɛ̨c'yɛi nɛ gätho 'bʉpʉ rá ngu. Nɛ xʉn ngu yʉ mɛngu corinto mi øh ran ho ma'da'yo, nɛ bi 'yɛ̨c'yɛi, nɛ bi mba ma xixyąbi. \v 9 Nu ra Hmu mahɛ̨ts'i bi zo'a ra Pablo bʉya, nu'bʉ min xui, tengu'bʉ bi 'uį n'da ra t'į. Nɛ bi xifi: \p ―O guín su, pɛ dami thoqui gan yą, hin gan hɛ̨tho, \v 10 nguetho dadí hyʉn'a'i, nɛ njon da zä di ʉn'na'i, nɛ xʉn ngu i 'bʉcua ja ra hnini da 'yɛ̨c'yɛigui, bi 'yɛ̨n Oją. \p \v 11 Nubʉya nu ra Pablo bi gopʉ ja ra hnini Corinto n'da jɛya made, nɛ bi xänba rám Hman Oją ʉ yʉ ją'i. \p \v 12 Pɛ nu'bʉ mín ts'ʉt'abi ra Galión nubʉ ra häi Acaya, nu 'da'ʉ yʉ judío bim pɛti ngue nde da zʉ'a ra Pablo. Nɛ bi zix'a ra Pablo bʉ 'bʉh ra ts'ʉt'abi. \v 13 Bi 'yɛ̨mbi: \p ―Nuna ran 'yohʉ na bi xänba yʉ ją'i ngue da dąnde Oją, pɛ n'dan'yo im ma, hinga gue'a tengu man t'ɛ̨dihʉ, ɛ̨n'ʉ. \p \v 14 Nɛ nu ra Pablo in nde din yą, pɛ nu ra ts'ʉt'abi ra Galión 'bex bi 'yɛ̨mp'ʉ yʉ judío: \p ―Nu'bʉ xcuá sihʉ na ran 'yohʉ nangue n'da ran ts'o xtá 'yøt na, xcá øcä a guim mamhbʉ. \v 15 Pɛ guín cuɛhʉ nangue rá t'ɛ̨c'yɛi na, ngue nde da xi ahʉ to'o gui thąndehʉ, nɛ nangue nin t'ɛ̨di zɛhɛhʉ. Hin dí nde dan juąnbate nangue nin t'ɛ̨di zɛhɛhʉ, janangue'a dami hocpa zɛhɛhʉ, bi 'yɛ̨n'a ra Galión. \p \v 16 Bi 'yɛt'i, bi hyøn'a thi bʉya. \v 17 Nubʉya gätho yʉ mɛngu bʉ ja ra hnini gue hing yʉ judío bi bɛnt'a ra Sóstenes, ra ngʉrpi bʉ ja rá niją yʉ judío, nɛ bi 'bɛnza bʉ ja rá hmi ra ts'ʉt'abi. Pɛ nu ra ts'ʉt'abi ra Galión him bi 'yørpamasu. \s1 Bi mbeng bʉ ra häi Siria a ra Pablo \p \v 18 Nu ra Pablo bʉya bi thoqui bim 'bʉpʉ nya'a ts'ʉ yʉ pa mahøn'a bʉ Corinto. M'bɛjua bí 'yɛ̨'ʉ yʉ 'yɛ̨c'yɛi, bin 'yohʉ ra Aquila nɛ ra Priscila, nɛ bi hyu ra barco bi mba ra häi Siria. Nɛ nu'bʉ mí jua'a ra hmɛpya gue bi te rá xtą, bi 'yąx rá yą bʉya, gue'a bi 'yørpʉ Cencrea. N'da ra hmɛpya nangue ram hma xí man ra Pablo gue bi xi Oją di ją'ts'i. \v 19 Nu'bʉ mi zøm bʉ ra hnini Éfeso ra Pablo, bi zopʉ ra Priscila nɛ ra Aquila nɛ bi mba bʉ rá niją yʉ judío. Nɛ bi xih yʉ judío bʉ rán ho ma'da'yo ra Cristo. \v 20 Nu yʉ judío mi ndepe xtán gopʉ 'da yʉ pa, pɛ nu ra Pablo him bi nde. \v 21 Bin 'yɛ̨te nɛ bi 'yɛ̨mbi: \p ―Jatho ga mba bʉ Jerusalén ga nu bʉ ra dąmpɛti da 'yøt' ma mijudíohʉ. Pɛ nu'bʉ rá pähä Oją gua pengä mahøn'a, bi 'yɛ̨na. \p Bi nɛxpʉ, bi hyu n'da ra barco bʉya. \s1 Ná hyundį bi mba n'danni ra Pablo \p \v 22 Nubʉ Cesarea bi gąpʉ ra Pablo bʉ ja ra barco, nɛ bi mba bʉ Jerusalén, bi zɛngua yʉ 'yɛ̨c'yɛi bʉ ja ra niją, nɛ 'bex bi mba bʉ Antioquía. \v 23 Nu'bʉ mim 'bʉpʉ 'da yʉ pa, bi mba bʉ ja n'da ngu n'da yʉ hnini bʉ ja ra häi Galacia nɛpʉ Frigia, bi hąt ra ts'ɛdi yʉ́ mbʉi yʉ 'yɛ̨c'yɛi 'bʉpʉ. \s1 Ra Apolos bi mamp rám Hman Oją bʉ Éfeso \p \v 24 Nu'ʉ yʉ pa ʉ bi zøm bʉ Éfeso n'da ra judío, rá thuhu Apolos, ra mɛngu bʉ ra hnini Alejandría. Nu'a bi bądi xʉn ho rám Hman Oją maya'bʉ. \v 25 Nɛ bi sänbi zʉ ts'ʉ nangue ra Hmu, ra Jesucristo. Nɛ ɛ̨mmɛ bin johya nɛ nts'ɛdi bi ma xʉn ho 'bʉ min xänbate, bi ma majuąni nangue ra Jesús. Pɛ hønt'a rám hma ra Xuua Nxixyą mí pądi, nɛ rán xixyą. \v 26 Nɛ nu ra Apolos bi hyut'an zambʉi him bi zu bi mam bʉ ja rá niją yʉ judío. Pɛ nu'bʉ mí 'yøh ra Priscila nɛ ra Aquila 'bɛ'a man'a, n'danni bi zits'i nɛ bi xänbi man'da xʉn ho ngue rá 'yu Oją. \v 27 Nɛ nu'bʉ mí nde da mba ra Apolos ra häi Acaya, guepʉ Corinto, nu yʉ cu nangue ra Cristo bi xifi ngue xʉn ho da mba. Bi 'yørpa n'da ra søcuą da gąts'i, bi xih yʉ 'yɛ̨c'yɛi bʉ ngue da zini. Nɛ nu'bʉ mi zøm bʉ, bi hąt ra ts'ɛdi yʉ́ mbʉi yʉ 'yɛ̨c'yɛi bʉ, nɛ bi mbäts'i gätho bi 'yɛ̨c'yɛi rá mate ra Cristo. \v 28 Nguetho nu'bʉ min yąhʉ yʉ judío gue hing yʉ 'yɛ̨c'yɛi, bi dąha, ngue ya mí yą con rá ts'ɛdi Oją. Bi 'yuti nangue rám Hman Oją maya'bʉ, gue gue'a ra Jesús ra Cristo mí hmam bʉ, gue mí tø'bʉ. \c 19 \s1 Bi zøm bʉ Éfeso ra Pablo \p \v 1 Nu'bʉ mí 'bʉpʉ Corinto ra Apolos, nɛ nu ra Pablo bʉya i 'yo gätho yʉ hnini maxøts'e, nɛ bi zøm bʉ ra hnini Éfeso. Nɛ bin tįmhbʉ bʉ 'da yʉ 'yɛ̨c'yɛi. \v 2 Nu ra Pablo bi 'yän bʉya: \p ―Ha bin 'da ahʉ rá Hogandąhi Oją nu'bʉ gmí 'yɛ̨c'yɛihʉ, bi 'yɛ̨na. \p Nu'ʉ bi dąti: \p ―Hin'na, njąm'bʉ dá øhmbe gue i 'bʉh rá Hogandąhi Oją, bi 'yɛ̨n'ʉ. \p \v 3 Nubʉya bi 'yän'na ra Pablo: \p ―'Bɛ'a ním hma gá hyąmhbʉ 'bʉ gmín xixyąhʉ, bi 'yɛ̨mp'ʉ. \p Nɛ bi 'yɛ̨n'ʉ bʉya: \p ―Tengu thoho bi man ra Xuua Nxixyą, bi yɛ̨n'ʉ. \p \v 4 Nɛ nu ra Pablo bi 'yɛ̨mbi: \p ―Guim bɛ̨mhbʉ 'bɛ'a bi man ra Xuua, nguetho nu'a ra Xuua bi xixyą yʉ ją'i to'o bi päh yʉ́n 'yomfɛ̨ni nangue yʉ́ ts'oqui, nɛ bi xih yʉ ją'i da 'yɛ̨c'yɛi n'da ba ɛ̨hɛ m'bɛjua, gue ra Jesús ra Cristo na, bi 'yɛ̨na. \p \v 5 Nɛ nu'bʉ mí 'yøh rám hman ra Pablo, nu'ʉ bi mba ma xixyąbi nangue rá thuhu ra Hmu Jesús. \v 6 Nɛ nu'bʉ mí dospa yʉ́ yą yʉ ją'i ra Pablo, bi hyąn rá Hogandąhi Oją ʉ. Nɛ n'dan'yo yʉ nde bin yą'ʉ bʉya, nɛ bim pøngahyą bi man rám Hman Oją. \v 7 Nɛ nu'ʉ yʉ ją'i gue bi 'yɛ̨c'yɛi, í jua'i 'dɛ'mayoho ʉ. \p \v 8 Nu ra Pablo bim 'bʉpʉ nhyuzna bʉ Éfeso bʉya. Bi hyut'an zambʉi bin yą bʉ ja rá niją yʉ judío, bi xih yʉ ją'i hague dán zä di manda Oją bʉ ja yʉ́ mbʉi, nɛ bi hyoni 'bɛpʉ dí 'yɛ̨c'yɛi yʉ ją'i. \v 9 Pɛ nu'ʉ 'da bi ʉ't' yʉ́ mbʉi, hingui nde da 'yɛ̨c'yɛi, nɛ bi man ra ts'ore nangue rá 'yu Oją, guepʉ madím pɛti yʉ ją'i. Janangue'a bi 'ue'a ra Pablo bʉya nɛ bi mbähä yʉ 'yɛ̨c'yɛi bʉ ja n'da ra nguxädi, nu'a ra Tiranno ra xänbate bʉ. Nu'bʉ xʉm pøn yʉ́ xädi, i cʉt'a ra Pablo bʉya nɛ gätho yʉ pa mín xänbate bʉ. \v 10 Nyo jɛya njabʉ bi 'yøt'a ra Pablo. Nɛ gätho yʉ ją'i 'bʉpʉ ja ra häi Asia, yʉ judío nɛ'ʉ hing yʉ judío mí øh ran ho ma'da'yo nangue ra Hmu, ra Jesús. \v 11 Nɛ xʉn ngu yʉn t'øt'e nuįxte bi 'yøt'a ra Pablo, ngue bi 'yøt' Oją. \v 12 Nguetho bi dä'ʉ yʉ bayu o gue yʉ 'bø't'e a ra Pablo, gue'ʉ bi mbɛnpa ʉ yʉn zäman'ʉ bʉya, nɛ gätho bi zä, nɛ bi bøn'ʉ yʉ zįthu min 'yohʉ. \p \v 13 Nubʉya 'da yʉ judío ngue ząi yʉ mbonni, ɛ̨na pądi da hyøn'a thi yʉ zįthu, nɛ sä i ndønpa rá thuhu ra Jesús. Bi dʉ'mi bi xih yʉ zįthu: \p ―Dami pøni nangue rá thuhu ra Jesús, gue'a ra Jesús i man ra Pablo, sä ɛ̨n'ʉ. \p \v 14 Nɛ nuya guehya yoto, yʉ́ ts'ʉnt'ʉ n'da ra judío, ra Esceva, ra hmumbäją a. Nɛ nu'ʉ yʉ́ ts'ʉnt'ʉ ɛ̨na da hyøn'a thi n'da ra zįthu. \v 15 Pɛ nu ra zįthu bi dądi: \p ―Nu ra Jesús dí pącä ngue ja rá ts'ɛdi, nɛ ra Pablo dí pącä ngue ja rá ts'ɛdi, pɛ nu'ehʉ, to'o ehʉ, bi 'yɛ̨n'a ra zįthu. \p \v 16 Nɛ nuna ran 'yohʉ min 'youi ra zįthu, bi zäspa maxøts'e guepʉ mi 'bä'ʉ yoto má 'yohʉ, bi dąha bin tunhdʉ nɛ bi ʉnbi, gätho di dʉnba yʉ́ pahni. Nɛ bi bøm bʉ thi yʉn 'yohʉ, ya xí ʉnbi gätho, nte he yʉ́ he. \v 17 Nɛ nu'a bin ja, gätho bi t'øpʉ ja ra hnini Éfeso. Gätho yʉ judío nɛ'ʉ hing yʉ judío bi 'yøde nɛ gätho mí ja ra mbidi. Nɛ gätho bi 'yɛ̨spa ra Jesús, ra Hmu bʉya. \p \v 18 Nɛ xʉn ngu ʉ gue mí ɛ̨c'yɛi, bi zøm bʉ, bi nde da gomanho yʉ́ mbʉi, nɛ bi dä ra güɛnda a xí 'yøt'e. \v 19 Nɛ'ʉ 'da mím bądi bá cą yʉ́ søcuą, ngue yʉ libro yʉ́n xädi yʉ bądi, nɛ bi hyøspʉ ja ra sibi, gätho da nu'ʉ mí 'bʉpʉ. Nɛ nu'bʉ mi mbede hangu gätho di muui, mbɛ mí jua'a yote ma 'dɛt'a mahuąhi yʉ mbɛti gue ra t'axi. \v 20 Nɛ man'da xʉn ngu bi 'yɛ̨c'yɛi rám hman Oją yʉ ją'i bʉ Éfeso, man'da bi fądi ja rá ts'ɛdi Oją. \p \v 21 M'bɛjua bʉya bi bɛ̨n'a ra Pablo da mba bʉ Jerusalén, pɛ m'bɛt'o da zøm bʉ ra häi Macedonia, nɛpʉ ra häi Acaya. Nɛ bi 'yɛ̨na: \p ―Dam 'bʉcä ts'ʉ bʉ Jerusalén, m'bɛjua ga mbagä bʉ ja ra dąhnini Roma, bi 'yɛ̨na. \p \v 22 Nɛ bi mbɛnpʉ Macedonia ʉ yoho yʉ́m fäts'ihʉ, ra Timoteo nɛ ra Erasto, pɛ guesɛ ra Pablo bim 'bʉpʉ mi'da yʉ pa bʉ Éfeso gue ra häi Asia. \s1 Ran 'yo'ts'mahyą bʉ Éfeso \p \v 23 Nu yʉ pa ʉ, xʉn ngu bi ndesʉi nangue rá 'yu Oją bʉ Éfeso, \v 24 Nguetho nu'a n'da ran 'yohʉ í Demetrio, rá 'bɛfi da 'yøt' yʉ zʉ t'ʉngu ngue ra t'axi, ngue yʉ́ pøte ra dąniją guepʉ i pa nthąnde ra oją Diana. Nu'a, nɛ'ʉ madím pɛhmbʉ, xʉn ngu bi dąha nangue ra 'bɛfi i øt'ʉ. \v 25 Nu ra Demetrio bʉya bi zonh'dʉ 'da'angu ra 'bɛfi mí øthʉ, nɛ bi xifi: \p ―N'yohʉ ahʉ guí pąhmbʉ nangue ma 'bɛfihʉ xʉn ngu ra mbɛti dí tąhmbʉ. \v 26 Dí nuhʉ nɛ dí øhmbʉ hinga hønt'ua ra hnini Éfeso pɛ gätho ra häi Asia, 'bɛ'a øt' na ra Pablo, i xih yʉ ją'i gue nu'ʉ yʉ oją nt'øt'e yʉ́ 'yɛ yʉn 'yohʉ ɛ̨mbi ngue hing yʉ oją ʉ. Nɛ xʉn ngu yʉ ją'i bi päh yʉ́n 'yomfɛ̨ni nɛ bi 'yɛ̨c'yɛi a bi man ra Pablo. \v 27 Nuya dán thɛhʉ n'da ra 'yąnthį, ngue nu ma pøte dí øthʉ njon da däi. Nɛ dim 'bɛh rá ts'ɛdi rá ngu ra oją Diana, ngue i nuįxte. Nɛ da t'ɛ̨mbi nte di muui. Pɛ nu'a ra Diana gue'a oją a, nɛ gätho yʉ ją'i 'bʉcua ja ra häi Asia nɛ gätho ra ximhäi i thąnde a, sä bi 'yɛ̨n'a ra Demetrio. \p \v 28 Nɛ nu'bʉ mí 'yø'ʉ, ɛ̨mmɛ bi dɛ ra cuɛ. Nɛ nts'ɛdi i mbafi: \p ―Xʉn ngu rá ts'ɛdi ra Diana gue ma ojąhʉ dyʉ mɛnguhʉ ua Éfeso. \p \v 29 Nɛ gätho bi yʉntonto gue 'bʉpʉ ja ra hnini. Nɛ gätho bin tihi 'darpʉ ní muxpʉ ja n'da ra ngu xʉn ndoho, nɛ bá bɛnt' ra Gayo nɛ ra Aristarco, bi zixpʉ, nɛ nu ra Gayo nɛ ra Aristarco, yʉ mɛngu bʉ Macedonia min 'yohʉ ra Pablo bʉ 'yu. \v 30 Nɛ'a ra Pablo nde xtá mba bʉ 'bʉh yʉ ją'i, pɛ nu yʉ 'yɛ̨c'yɛi bi japi hin da mba. \v 31 Nɛ 'da'ʉ gue mi ja yʉ́ ts'ɛdi bʉ ja ra häi Asia madin amigohʉ ra Pablo, bi mbɛnpa ra nde gue hin da mba bʉ bí mux yʉ ją'i. \v 32 Nɛ 'dahma 'dan'yo bi man'ʉ n'da ngu n'da nguetho gätho bi yʉntonto. Nɛ xʉn ngu ʉ hingui pądi hanja bim pɛti bʉ. \v 33 Nu ra Alejandro mi 'bä'inde bʉ 'bʉh yʉ ją'i, bi mba njʉqui bʉ ja yʉ́ hmi yʉ ją'i bʉya, nguetho ndep'ʉ yʉ́ mijudíohʉ din yą. Nu'a ra Alejandro bʉya bi uąnba rá 'yɛ ndepe din hɛ̨ yʉ ją'i, nguetho nde da xifi nte mán ts'o mí øt' yʉ judío. \v 34 Pɛ nu'bʉ mi nu yʉ ją'i ngue ra judío ra Alejandro, mbɛ ma nyo ora bi mbafi, nɛ 'da'ingu bi ma: \p ―Xʉn ngu rá ts'ɛdi ra Diana ma ojąhʉ dyʉ mɛnguhʉ ua Éfeso. \p \v 35 Nu ra secretario bʉ ja ra hnini bʉya, bi japi ngue bin hɛ̨ yʉ ją'i, bi xifi: \p ―Dyʉn 'yohʉhʉ, dyʉ mɛ'efesohʉ, hingui 'bʉcua n'da ran yohʉ gue hingui pądi dí jamansuhʉ ra oją Diana, guejʉ dyʉ mɛ'efesohʉ, nɛ gätho dí ɛ̨spahʉ ra do bi däh mahɛ̨ts'i, gue rá pøte ra Diana. \v 36 Nɛ nuna njo'o da zä da gøni. Janangue'a daman 'yomfɛ̨nihʉ ts'ʉ nɛ hin gui 'yøthʉ a hin da bømanho. \v 37 Nu yʉn 'yohʉ ngue guá sihʉ ua, him bim pɛ̨ bʉ ja rá niją ra oją Diana. Nɛ him bi man ra ts'ore nangue'a ma ojąhʉ ra Diana, bi 'yɛ̨na. \p \v 38 Nɛ xø bi 'yɛ̨n'a ra secretario: \p ―Nuna ra Demetrio nɛ'ʉ mi'da gue dim pɛhmbʉ, nu'bʉ i ja 'bɛ'a i nde dí yąpa n'da, nde'bʉ gue din yąui bʉ ja ra dąngu n'dahma n'da ngu n'da da zä din yąsɛ. \v 39 Nɛ nu'bʉ ja man'da guí nde gui 'yøthʉ, dami xihmbʉ ra zɛ'mi da 'yøt'a n'da ra junta, guepʉ da mba ma hoqui. \v 40 Nguetho dí su da hnɛrcahʉ häi 'bʉ da t'ängahʉ nangue ra mbahni dá øthʉ ra pa jabʉya, nguetho hin'yʉ 'bɛ'a sä ga mamhbʉ nangue'a dá øthʉ ya, bi 'yɛ̨na. \p \v 41 Nɛ nu'bʉ mi gua'a im ma, bi 'yɛt' yʉ ją'i. \c 20 \s1 Nu ra Pablo bi mba bʉ ra häi Macedonia nɛpʉ ra häi Grecia \p \v 1 Nɛ nu'bʉ min hɛ̨ nín 'yo'ts'mahyą bʉ ra hnini Éfeso, nu ra Pablo bi zonh'dʉ yʉ 'yɛ̨c'yɛi. Nɛ nu'bʉ mí un ran zofo, bin 'yɛ̨te bʉya, bi mba bʉ Macedonia. \v 2 Nɛ gätho bi zɛngua yʉ'yɛ̨c'yɛi gätho ra häi Macedonia, bi hąt ra ts'ɛdi yʉ́ mbʉi nangue rám hman Oją bi xi'ʉ. Nɛ m'bɛjua bi zøm bʉ ja ra häi Grecia mahøn'a. \v 3 Hyuzna bim 'bʉpʉ, ɛ̨na xtá hyu ra barco, gue xtá mba bʉ ra häi Siria, pɛ nu'ʉ 'da yʉ judío ɛ̨na xtán däqui. Nɛ nu'bʉ mí bądi 'bɛ'a nde xtá t'ørpe, bin 'yomfɛ̨ni nɛ bá peng bʉ ja ra häi Macedonia. \v 4 Nɛ min 'yohʉ ra Pablo ra Sópater ra mɛngu berea a, nɛ'a ra Aristarco nɛ ra Segundo, yʉ mɛngu tesalónica ʉ, nɛ nu ra Gayo ra mɛngu derbe a, nɛ nu'a ra Timoteo nɛ ra Tíquico nɛ ra Trófimo, yʉ mɛngu asia ʉ. \v 5 Nu'ʉ bim 'bɛt'o bi mba ní tøguahe bʉ ra hnini Troas, nɛ nugä dra Lucascä, dí o't' ra søcuą jaua, dín hyʉnbahe ʉ. \v 6 Nu'bʉ mí guah yʉm pɛti nangue ran dąbaxjua, dá huhe ra barco dá nɛxhe bʉ ra hnini Filipos, ncʉt'a pa dán 'yohe dá sømhbe bʉ Troas guepʉ i tøguahe ʉ mi'da. Nɛ nyoto pa dám 'bʉhmbe bʉ. \s1 Nu ra Pablo i 'bʉpʉ Troas \p \v 7 Nu'a ra pa domingo dám pɛtihe yʉ 'yɛ̨c'yɛi bʉ ja ra hnini Troas, dá sihe ra xɛcahmɛ, gue dá bɛ̨mhbe rán dąte ra Hmu. Nɛ nu'a ra Pablo bi man rám Hman Oją. Nɛ nya'athoho bin yą gue'bʉ go mi zøm made ra xui, nguetho da mba 'bʉ bi hyats'i. \v 8 Nɛ ɛ̨mmɛ xʉn ngu ra sibi mí zø bʉ ja ra cuarto magąts'i guepʉ bim pɛti yʉ ją'i. \v 9 Nɛ huxpʉ ja n'da ra ventana n'da ra ts'ʉnt'ʉ í Eutico, nɛ ɛ̨mmɛ bi ndet'ąha, nguetho ra Pablo nya'a bin yą. Nu ra ts'ʉnt'ʉ bi dop ra t'ąha, bi dägui, ná hyu tøque ra ngu bʉ bi dägui. Ya xí du 'bʉ mi thąts'i. \v 10 Nɛ bi gąh ra Pablo, ní nyexpʉ 'bɛn'a ra ts'ʉnt'ʉ nɛ bi hyʉfi, nɛ bi xi'ʉ bʉya: \p ―O di tu ni mbʉihʉ, ya bi dąmbɛ̨ni na. \p \v 11 Nu ra Pablo bi ndex mahøn'a bʉ ja ra cuarto bʉya, nɛ dán sihmɛhe. Nɛ nya'a thoho bin yą ra Pablo mahøn'a, gue'bʉ go mi bøx ra hyadi, ja bi mba bʉya. \v 12 Nɛ nu'bʉ mí ts'ix'a ra ts'ʉnt'ʉ gue bi dägui, nɛ i te 'bʉ mí zøm bʉ rá ngu, gätho bin johya ʉ. \s1 Bi mba bʉ Mileto ra Pablo \p \v 13 Nugähe dá hugähe ra barco nɛ dá mbähmbe bʉ ra hnini Asón nguetho nubʉ dan c'athe ra Pablo, ngubʉ bi xije mam'bɛt'o, gue xí 'yɛ̨n ra Pablo din 'yogua thoho. \v 14 Nɛ nu'bʉ mán tįmhbe bʉ Asón a ra Pablo, dá sixhe dá huhe ra barco nɛ dá sømhbe bʉ ja ra hnini Mitilene. \v 15 Nɛ dá nɛxhe bʉ, nɛ man'da pa dá sømhbe bʉ ní hɛ̨'t'a ra t'ʉhäi Quío gue i jabʉ made ra deją. Nɛ man'da pa bʉya dá sømhbe bʉ ra t'ʉhäi Samos gue i jabʉ made ra deją. Nɛ dán säyahe ts'ʉ bʉ ra hnini Trogilio, nɛ man'da pa bʉya dá sømhbe bʉ ra hnini Mileto. \v 16 Nguetho nu ra Pablo bi nde bi thoctho bʉ ra hnini Éfeso, hingui nde din säya bʉ ra häi Asia. Nguetho di xøni da zøn'a n'dihi bʉ Jerusalén, ya dí 'bʉpʉ 'bʉ ra pa ra dąmpɛti t'ɛ̨mbi Pentecostés. \s1 Nu ra Pablo bi zonh'dʉ yʉ́ ngʉrpi yʉ 'yɛ̨c'yɛi bʉ Éfeso \p \v 17 Nɛ nu'bʉ má sømhbe bʉ Mileto, ra Pablo bi ma dín zonh'dʉ yʉ dąc'yɛi, ngue yʉ́ ngʉrpi yʉ 'yɛ̨c'yɛi dim pɛti bʉ ra hnini Éfeso. \v 18 Nɛ nu'bʉ mi zøpʉ ʉ, bi 'yɛ̨mp'a ra Pablo: \p ―Nu'ehʉ guí pąhmbʉ 'bɛ'a gätho mam 'bʉi dá øt'ä ua ra häi Asia, asta gue'bʉ go rá mbʉdi dá søcä ua. \v 19 Gätho yʉ pa dám 'bʉcä ua dá ørpa rá 'bɛfi ra Hmu mahɛ̨ts'i, nɛ hin dadín 'yɛ̨ts'i. Nɛ xʉn ngu ma guidä dá fäni gue'bʉ má hąh ma mbʉi dá äp Oją nangue ahʉ. Nɛ xʉn ngu ran ʉnbi dá nu ngue bi 'yørcä yʉ judío. \v 20 Pɛ nugä hin te dá cøn'nahʉ pɛ dá xi ahʉ gätho 'bɛ'a da mbäx ahʉ. Nɛ dá xän'nahʉ bʉ dim pɛti yʉ ją'i, nɛ dá xän'nahʉ bʉ ja ni ngumhbʉ. \v 21 Nɛ dá xifi xʉn ho yʉ judío nɛ'ʉ hing yʉ judío, ngue di päh yʉ́n 'yomfɛ̨ni nangue Oją, gue da 'yɛ̨c'yɛi ma Hmuhʉ ra Jesucristo. \v 22 Pɛ nuya, rá Hogandąhi Oją i ørca ra ts'ɛdi ga mbagä bʉ Jerusalén, nɛ hin dí pądi 'bɛ'a gua thocä bʉ. \v 23 Pɛ hønt'a dí pącä gue dan ofädi bʉ Jerusalén, nɛ ga nugä xʉn ngu yʉn ʉnbi, nguetho guesɛ rá Hogandąhi Oją bi xiqui hønbʉ go hapʉ dá thocä bʉ ja yʉ hnini. \v 24 Pɛ hinga guet'a dím bɛ̨n'a, hin te di muui ma tesɛgä nanguec zɛhɛgui. Hønt'a ran johya dí nde ga nu 'bʉ dá juah ra 'bɛfi bi 'dacä ma Hmuhʉ ra Jesús, gue'a ga mangä ran ho ma'da'yo nangue rá mate Oją. \p \v 25 Nɛ gätho ahʉ dá xi ahʉ rám Hman Oją gue 'bɛpʉ ní mandagahʉ Oją, nɛ dí pącä xínga n'da ahʉ gui nurcahʉ ma hmi mahøn'a. \v 26 Nuya nam pa ya dí xi ahʉ, hingui pa ma güɛndagä 'bʉ gui 'bɛhmbʉ rán ho Oją ya. \v 27 Nguetho hin te dá cøn'nahʉ, gätho dá xi ahʉ 'bɛ'a nde Oją gui pąhmbʉ. \v 28 Nuya gui jamansu 'bɛ'a gui 'yøthʉ, nɛ da zä bʉ gui jamansufʉ yʉ́ mbʉi ni mi 'yɛ̨c'yɛihʉ bʉya. Nɛ gue'a ra 'bɛfi bi 'da ahʉ rá Hogandąhi Oją, gue gui jamansufʉ yʉ́ 'yɛ̨c'yɛi ra Hmu, gätho ná ngu'ʉ i 'bʉhmbʉ ra Cristo, nguetho rá jisɛ ra Cristo í gurpa yʉ́ ts'oqui 'bʉ mí du. \v 29 Pɛ nu'bʉ dá mbagä, dí pącä m'bɛjua ba ɛ̨'i 'da tengu yʉ zate, nde da za'ʉ yʉ dɛ'yo, din jabʉ da 'yøt'ahʉ gue di ʉn'na ni mbʉihʉ gyʉ 'yɛ̨c'yɛihʉ. \v 30 Nɛ 'da'ʉ gue guesɛ ahʉ da ndants'i, nɛ hinga njuąntho da man rám Hman Oją, gue da ndep'a dí tɛn'dʉ mi'da. \v 31 Janangue'a gui jamansu ni mbʉihʉ ngue hin da hyä ahʉ ʉ. Nɛ guim bɛ̨mhbʉ gue nhyu jɛya, ma pa nɛ ra xui, dá xän'nahʉ n'da ngu n'da ahʉ, nɛ ɛ̨mmɛ dán zoni nangue ahʉ. \p \v 32 Nuya dadí dä ahʉ Oją. Nɛ ga soc'ahʉ rám Hman Oją, nu'a i ma nangue rá mate Oją, gue'a ram hma di zɛt'a ni mbʉihʉ, nɛ gue'a dín ja ahʉ gätho i ja Oją, tengu tho ʉ gätho mi'da i pa nthahni. \v 33 Nugä hin dá nde a ni mbɛtihʉ, xínga gue ni pahnihʉ. \v 34 Pɛ guí pąhmbʉ dám pɛpzɛhɛ nɛ dá undä 'bɛ'a gätho mí hon'ʉ dán 'yogähe. \v 35 Dá øt'ä gue dá honsɛ man ts'ihmɛ, dá ut'ahʉ gue dam pɛhmbʉ nɛ ga fäxhʉ ʉ hin 'yʉ 'bɛ'a da hyoni. Nɛ gam bɛ̨mhbʉ 'bɛ'a bi ma ma Hmuhʉ ra Jesús 'bʉ mí 'yɛ̨na: “Man'da di johya ní mbʉi n'da 'bʉ di uni, xinda gue'bʉ din t'unna n'da,” ngubʉ bi man ra Hmu, bi 'yɛ̨n'a ra Pablo. \p \v 36 Nɛ nu'bʉ mi gua'a rám hma ra Pablo, bin dąnyahmu gätho mí 'bʉpʉ, nɛ bin yąhʉ Oją. \v 37 Nɛ nu'ʉ gätho bin zoni, nɛ bi hyʉ'a ra Pablo nɛ bi zʉspa rá 'yogu. \v 38 Nu'ʉ ɛ̨mmɛ bi du yʉ́ mbʉi, nguetho ra Pablo bi xi'ʉ him man'dandį da nu mahøn'a. Nɛ nu'ʉ bi zix'a ra Pablo bʉ ja ra barco bʉya. \c 21 \s1 Bi mba bʉ Jerusalén ra Pablo \p \v 1 Nɛ nu'bʉ mán hyɛhmbe yʉ 'yɛ̨c' yɛi, dá huhe ra barco, nɛ njuąntho 'bex dá sømhbe bʉ ja ra t'ʉhäi Cos ngue i ja bʉ made ra deją. Nɛ man'da pa bʉya dá thohmbe bʉ ja ra hnini Pátara. \v 2 Nubʉ, dá tįmhbe n'da ra barco ní mba bʉ ra häi Fenicia, dá huhe bʉya dá mbähmbe. \v 3 Nɛ nu'bʉ má thohmbe nthandi thoho ra t'ʉhäi Chipre i ja bʉ made ra deją, ngąha dá mbähmbe dá sømhbe bʉ ra häi Siria nubʉ ra hnini Tiro, guepʉ da zoh rá 'bɛni ra barco. Nɛ dá cąhmbe bʉya, dá mbähmbe bʉ ja ra hnini. \v 4 Nu'bʉ má tįmhbe bʉ yʉ 'yɛ̨c'yɛi bʉya, dám 'bʉhmbe nyoto pa. Nɛ nu rá Hogandąhi Oją bi bɛ̨nba yʉ 'yɛ̨c'yɛi 'bɛ'a da thoh ra Pablo 'bʉ da mba bʉ Jerusalén. Janangue'a bi xifi hin da mba. \v 5 Nɛ nu'bʉ mí gua'a nyoto pa, dá pømhbe bʉ. Nɛ gätho yʉ 'yɛ̨c'yɛi, yʉn 'yohʉ nɛ yʉ xisu nɛ yʉ t'ʉhni, dá mbähmbe asta gue dá pømhbe bʉ ja ra hnini. Dán dąnyahmuhe bʉ ja ra ndendeją bʉya, nɛ dán yąhe Oją. \v 6 Nubʉya dán 'yɛ̨hmbe nɛ nugähe dá huhe ra barco, pɛ nu'ʉ bi mbeng bʉ ja yʉ́ ngu. \p \v 7 Bá nɛxhe bʉ Tiro, dá mbähmbe nɛ dá cąhmbe 'bʉ má sømhbe bʉ Tolemaida. Nu'bʉ má zɛnguahe yʉ cu, dán tehe bʉ n'da pa. \v 8 Nu'bʉ mi hyats'i, gätho gahe ngue dín 'yohe ra Pablo dá thohmbe bʉ ra dąhnini Cesarea. Nɛ dán säyahe bʉ ja rá ngu ra Felipe. Nu'a ra Felipe ząi mi mam bʉ rán ho ma'da'yo Oją. Nu'a, n'da gue'ʉ yoto má 'yohʉ nthahni mín 'yohʉ ra Esteban. \v 9 Nɛ nu ra Felipe mi 'bʉi goho yʉ́ t'įxu him bin thąti, nɛ nu'ʉ, yʉ pøngahyą ʉ, bi man rám Hman Oją. \v 10 Nɛ nu'bʉ mám 'bʉhmbe bʉ 'da yʉ pa bi zø'a n'da rá pøngahyą Oją í Agabo, bá nɛxpʉ ra häi Judea. \v 11 Nu'bʉ mi zøm bʉ dí 'bʉhmbe a, bi gąspa a rá ngʉt'i ra Pablo nɛ bi duzɛhɛ yʉ́ gua nɛ yʉ́ 'yɛ ra Agabo, nɛ bi ma: \p ―Nu rá Hogandąhi Oją bi bɛ̨ngä ngue ngubʉ da 'yørpa yʉ judío a rá mbɛti na ra ngʉt'i bʉ Jerusalén, nɛ din dä bʉ 'bʉh yʉ ją'i ngue hing yʉ judío. \p \v 12 Nu'bʉ má øhmbe 'bɛ'a bi man ra Agabo, gätho gahe nɛ yʉ mɛngu bʉ, dá ørpahe ra ts'ɛdi hin xtá mba ra Pablo bʉ Jerusalén. \v 13 Nu ra Pablo bi 'yɛ̨m bʉya: \p ―'Bɛ'a guí øthʉ guí zomhbʉ. O gadí ʉngahʉ ma mbʉi. Nugä dadín sägä hønt'a go 'bɛ'a da t'ørcagui, o gue da thurqui o gue da thog bʉ Jerusalén nangue ra Jesús, ma Hmu. \p \v 14 Nɛ him bi zä dá sąmhbe, dá hɛthe bʉya nɛ dá ɛ̨mhbe: \p ―Nu'a rá pähä Oją da t'øt'e. \p \v 15 Nɛ m'bɛjua bʉya dán sähe nɛ dá mbähmbe ra Pablo bʉ Jerusalén. \v 16 Nɛ 'da'ʉ yʉ 'yɛ̨c'yɛi bʉ Cesarea dá mbähmbe. Nɛ nu'bʉ má sømhbe bʉ Jerusalén, nu'ʉ bi zixcähe bʉ rá ngu ra Mnasón, ra mɛngu chipre. Nɛ maya'bʉ thoho mí ɛ̨c'yɛi ra Mnasón. Guepʉ rá ngu dán säyahe. \s1 Bi zɛngua ra Jacobo ra Pablo bʉ Jerusalén \p \v 17 Nu'bʉ má sømhbe bʉ Jerusalén, nu yʉ cu nangue ra Cristo bʉ, bi hyu yʉ́ mbʉi 'bʉ mi nuje, nɛ bi zimanhoje. \v 18 Man'da pa bʉya dá mbähmbe ra Pablo dá nuhe ra Jacobo Santiago, nɛ'ʉ gätho mí 'bʉpʉ, yʉ́ mingʉrpihʉ, yʉ dąc'yɛi. \v 19 Nu ra Pablo bi zɛngua ʉ nɛ 'bex bi dʉ'mi 'dahmi'datho bi ma 'bɛ'a gätho bi 'yøt' Oją nangue rá 'bɛfi ra Pablo, nubʉ 'bʉh yʉ ją'i ngue hing yʉ judío. \v 20 Nɛ nu'bʉ mi 'yø'ʉ 'bɛ'a bi man ra Pablo gue bi 'yømanho 'bʉ mí sih rám Hman Oją, ɛ̨mmɛ bin johya nɛ bi 'yɛ̨spa Oją. Pɛ nu'ʉ, bi 'yɛ̨mbi: \p ―Pɛ guí pądi, ma zʉ cu'i Pablo gue yʉ mahuąhi thoho yʉ judío i ɛ̨c'yɛi ya, nɛ gätho i ɛ̨na jatho da 'yøt' yʉ́n t'ɛ̨di ra Moisés. \v 21 Nɛ nu'ʉ bi sifi 'bɛ'a gätho gá 'yøt'e. Nɛ sä ɛ̨n'ʉ gá xänbi gue gätho da hyɛh yʉ́n t'ɛ̨di ra Moisés ʉ yʉ judío gue 'bʉpʉ 'bʉh yʉ ją'i hing yʉ judío, nɛ gá xifi ngue hin da mba nthɛqui yʉ́ xifani, nɛ hin da 'yøt' yʉ́n t'øt'e yʉ judío, ɛ̨n'ʉ. \v 22 Nuya 'bɛ'a sä ga øthʉ ya, guehma dim pɛti ʉ ma mi 'yɛ̨c'yɛihʉ yʉ judío, gue da gohmahyą'a'i, nguetho da 'yøde ya gá søhø, bi 'yɛ̨mbi. \v 23 Nuya nde'bʉ gui 'yøt'e 'bɛ'a ga xi ahe. Nuya 'bʉcua goho yʉn 'yohʉ ngue bi ma da 'yøt'a n'da ran hogui nangue Oją, nɛ jatho da 'yøt'e. Nuya gui 'yøt'e 'bɛ'a da 'yøt'ʉ. \v 24 Nu'i gue'e gui six bʉya yʉn 'yohʉ, nɛ gui 'yøt'e tengu jatho da 'yøt'ʉ, ngue mí ma n'da ran hogui nangue Oją. Nɛ gätho gui jurpa yʉ́ gasto ʉ, gui tämb yʉ dɛ'yo ngue da mbøts'e. Nɛ nubʉya sä gui 'yąx ni yąhʉ tengu i øt' yʉ ją'i nu'bʉ xʉn guah yʉ pa yʉn hogui. Nɛ gätho yʉ ją'i sä da bądi ngue him majuąni'bɛ'a bi man'ʉ 'da nangue'e. Nɛ da bąh pʉya nɛ'e guí tɛn'na rán t'ɛ̨di ra Moisés. \v 25 Pɛ nangue yʉ ją'i hing yʉ judío ngue bi 'yɛ̨c'yɛi, ya dá pɛnpahe n'da ra søcuą, nɛ dá xihmbe hin da zi 'bɛ'a bi 'bøspa yʉ hmite, xín da za'a ra ngø ngue him bi bøn rá ji, xín da zi ra ji. Nɛ hin da 'yøt' yʉn 'yomt'ɛ̨ni, bi 'yɛ̨n'a ra Jacobo Santiago. \s1 Bi mba mfɛnt'i ra Pablo bʉ dąniją Jerusalén \p \v 26 Nu ra Pablo bi zix'ʉ yʉn 'yohʉ bʉya, nɛ bi 'yøt'e tengu bi 'yøt'ʉ. Nɛ bi mbähä bʉ mbo yʉ́ dąniją yʉ judío, ngue da ma nda'a ní pa da guah yʉ́ pa ran hogui. Nɛ bi ma nda'a ní pa di un yʉ 'bøts'e. \p \v 27 Hin ɛ ní zøn'a yoto pa mi juah ran hogui, nu yʉ judío gue hing yʉ 'yɛ̨c'yɛi, yʉ mɛngu ra häi Asia, bi nu bʉ mbo ra dąniją ra Pablo. Nu'ʉ bi parba yʉ ją'i nɛ bi bɛnt' ra Pablo. \v 28 Bi mbafi: \p ―N'yohʉ ahʉ dyʉ israelhʉ, dami zɛje gam bɛnthʉ na ran 'yohʉ 'bäcua, i xänba yʉ ją'i hønbʉ go hapʉ i pa ngue hingui hojʉ, nɛ ɛ̨na nte di muui yʉ́n t'ɛ̨di ra Moisés nɛ nte di muui ma dąnijąhʉ. Nɛ hinga hønt'a bi 'yøt'e, pɛ man'da, bá si ua mbo ra dąniją yʉ ją'i ngue hing yʉ judío. Janangue'a bi ts'on'a ra hoganiją ngue mająpi, sä ɛ̨n'ʉ. \p \v 29 Nguetho mi nu min 'youi ra Pablo bʉ ja ra hnini n'da ra mɛngu éfeso í Trófimo. Nɛ mi mansɛ ngue ɛ̨mbi bi zixpʉ mbo ra dąniją. \p \v 30 Nɛ nubʉya gätho ra hnini bin ja n'da ran 'yo'ts'i, nɛ gätho ní muxpʉ 'bäh ra Pablo, bi bɛnt'i, bi gʉcpʉ thi ra dąniją. Nɛ 'bex bi gut' yʉ́ niją. \v 31 Nɛ nu'bʉ mí zäpi ɛ̨na xtá hyo ra Pablo, nu ra hmudofʉi mí øde ngue gätho ra hnini Jerusalén bin 'yo'ts'i. \v 32 Nu'a 'bex bi zix'ʉ yʉ dofʉi nɛ gätho yʉ hmudofʉi, nɛ bi mba n'dihi bʉ 'bʉh yʉ ją'i. Nɛ nu'bʉ mi nu yʉ ją'i gue mba bʉ yʉ dofʉi nɛ yʉ hmudofʉi, 'bex bin hɛ̨ ním 'bɛnza ra Pablo. \v 33 Nɛ nu'a ra hmudofʉi bʉya bi bɛnt' ra Pablo ɛ̨na da got'i, nɛ bi manda ngue da mba nthąt'i yoho yʉ cadena. M'bɛjua bi t'än'dʉ, nɛ bi t'ɛ̨mp'ʉ: \p ―To'o na, 'bɛ'a bi 'yøt'na. \p \v 34 Pɛ nu yʉ ją'i ɛ̨mmɛ madí mbahni nɛ gätho 'dahma 'dan'yo bi ma. Janangue'a nu ra hmudofʉi him mi sä da bądi hanja bin 'yo'ts'i. Bi manda ngue da zixpʉ ja ra ngundofʉi a bʉya. \v 35 Nɛ nu'bʉ mí zøm bʉ ja rá 'dede ra ngu, bi dux'ʉ yʉ dofʉi a ra Pablo, nguetho nu yʉ ją'i man'da nde da bɛnt'i mahøn'a. \v 36 Nguetho xʉn ngu yʉ ją'i bi dɛnni bi mbafi: \p ―Dami hyohʉ, ɛ̨n'ʉ. \s1 Nu ra Pablo bin juąn zɛhɛ bʉ ja yʉ́ hmi yʉ ją'i \p \v 37 Nɛ nu'bʉ manguepʉ da zixpʉ mbo ja rá ngu ra Pablo bi 'yän'na ra hmudofʉi: \p ―Dami 'yørqui ts'ʉ ra mate dan yąui ts'ʉ, bi 'yɛ̨na. \p Nu ra dofʉi bi dądi: \p ―Ha guí pą'a rá nde yʉ griego. \p ―Hąha, bi yɛ̨n'a ra Pablo. \p \v 38 ―Oh, ha hinga gue'e gra mɛngu Egipto, ngue gá dʉp'a n'da ran 'yo'ts'i nɛ gá sixpʉ ma'ueni goho mahuąhi yʉn 'yohʉ ngue yʉ hyodu, bi 'yɛ̨mbi. \p \v 39 Nu ra Pablo bi dądi: \p ―Hin'na, hinga guecä. Nugä dra judíogä nɛ dra mɛngu Tarso, n'da ra dąhnini ngue ja rá ts'ɛdi bʉ ja ra häi Cilicia. Nuya dí ä'a n'da ra mate ngue ga xicä ts'ʉ yʉ ją'i. \p \v 40 Nu ra hmudofʉi bi un ran t'ɛ̨di. Nubʉya, nu ra Pablo bí 'bäpʉ ja ra 'dede, nɛ bi uą'ts' rá 'yɛ ndepe din hɛ̨ yʉ ją'i. Nɛ nu'bʉ min hɛ̨, bi zofo nangue yʉ́ ndesɛ ʉ, gue yʉ́ nde ra hebreo, bi 'yɛ̨na: \c 22 \p \v 1 ―N'yohʉ ahʉ, gyʉ ta ahʉ, gui 'yøhmbʉ 'bɛ'a ga xi ahʉ ya, bi 'yɛ̨n'a ra Pablo 'bʉ mi dʉ'mi bin yą. \p \v 2 Nɛ nu'bʉ mi 'yø'ʉ ngue bi ts'ofo nangue yʉ́ ndesɛ ra hebreo, man'da bin hɛ̨. Nu ra Pablo bi 'yɛ̨m bʉya: \p \v 3 ―Nugä dra judíogä, dám 'bʉcä bʉ Tarso, nubʉ ra häi Cilicia, nɛ bi mba ma tedegä ua Jerusalén. Nɛ dán xäcä rán xädi ra Gamaliel, nɛ dán xäcä xʉn ho yʉ́n t'ɛ̨di ʉ ma ngʉrpa bøtahʉ. Nɛ ɛ̨mmɛ mi ɛ̨hyagä nangue rá 'bɛfi Oją ngue gätho ma mbʉi, tengutho ahʉ ya. \v 4 Nɛ madí undä ran ʉnbi to'o gätho mi ɛ̨c'yɛi ra Jesús, nɛ 'da'ʉ dá ho nɛ'ʉ mi'da, yʉn 'yohʉ nɛ'ʉ yʉ xisu dá sixpʉ fädi. \v 5 Nu ra hmumbäją nɛ yʉ dąc'yɛi da zä din juąnni 'bɛ'a xtá øt'ä, nguetho dá cąnba yʉ́ søcuą bi 'dacä, gue mí ɛ̨na xcá un yʉ ngʉrpi bʉ ja yʉ́ niją ma mijudíohʉ bʉ Damasco. Nɛ dá hąx ra 'yu dá mba bʉ Damasco. Nu ra søcuą dá jʉcä ngue'a ran t'ɛ̨di ga cot'a fädi yʉ 'yɛ̨c'yɛi, nɛ dí ɛ̨na xcuá si ua Jerusalén, ngue xtá nu ua ran ʉnbi. \s1 Nu ra Pablo bi ma ha bin jabʉ í 'yɛ̨c'yɛi \p \v 6 Nɛ nu'bʉ mán 'yogä bʉ 'yu hänbʉ Damasco, tengu'bʉ mbɛ huxyadi, bá cą n'da ra nyot'i mahɛ̨ts'i, ngue nts'ɛdi bi hyärpʉ dí 'bäi. \v 7 Nugä dá tąng bʉ häi, nɛ dá ø'a n'da ra nde bi xiqui: “Saulo, Saulo, hanja gní ʉngagui,” bi 'yɛ̨ngui. \v 8 Nɛ dá thąti: “To'o i ma Hmu.” Nɛ nu'a bi xiqui: “Nugä dra Jesús, dra mɛngu nazaret, guecä gadí ʉngagui.” \v 9 Nɛ nu'ʉ 'da min 'yogähe bi nu'a ra nyot'i, pɛ him bi 'yø'a ra nde ngue bi zocä. \v 10 Nɛ dá änni: “Ma Hmu 'bɛ'a sä ga øt'ä.” Nɛ nu ra Hmu bi 'yɛ̨ngui: “Dami ndants'i ní mba bʉ Damasco, nubʉ, da si'a bʉ 'bɛ'a gätho dá sän'ni'i gui 'yøt'e.” \v 11 Nɛ nugä 'bex dán xädä nangue'a ra nyot'i, nɛ nu'ʉ mín 'yogähe bi gʉrca ma 'yɛ, nɛ dá sømhbe bʉ ja ra hnini Damasco. \p \v 12 Nɛ mi 'bʉpʉ n'da ra hocją'i í Ananías, ngue mi tɛnni xʉn ho yʉ́n t'ɛ̨di ra Moisés. Nɛ gätho yʉ judío mi 'bʉpʉ mi numanho a. \v 13 Nu ra Ananías bi zøpʉ dám 'bʉcä, nɛ bi xiqui: “Ma cu'i Saulo, dami hyand ran nɛqui ni dä ya.” Nɛ 'bex bi zø ma dä, nɛ bi zä dá nu a ran 'yohʉ bʉya. \v 14 Nɛ bi xiqui: “Nu'a Oją mi thąnde ma ngʉrpa bøtahʉ bi huahn'na'i ngue gui pądi 'bɛ'a rá pähä a. Nɛ bi ja'a'i gá nu rá Hoga Ts'ʉnt'ʉ, nɛ bi ja'a'i ngue gá 'yørpa rá nde a. \v 15 Nuya gui mam bʉ 'bʉh yʉ ją'i 'bɛ'a gá nu nɛ 'bɛ'a gá 'yøde. \v 16 Nɛ hin'yʉ 'bɛ'a man'da gui tø'mi, dami ndants'i gan xixyą, gui 'yɛ̨c'yɛi majuąni a ra Hmu ngue di 'uec'a'ʉ ni ts'oqui nangue rá thuhu a ra Hmu,” bi 'yɛ̨ngä ra Ananías, bi 'yɛ̨n'a ra Pablo. \s1 Bi man ra Pablo hanja bi mba bʉ 'bʉ'ʉ hing yʉ judío \p \v 17 Nɛ xø bi 'yɛ̨na: \p ―Nɛ nu'bʉ jąmbá pengä ua Jerusalén, dán yą'be Oją bʉ mbo ra dąniją, nɛ nu Oją bi jacä dá nu tengu n'da ra t'į. \v 18 Nɛ dá nugä ra Hmu, bi 'yɛ̨ngui: “'Dahmantho dami pøngua Jerusalén, nguetho hin da t'ørpamasu 'bɛ'a gui ma nanguecä.” \v 19 Nɛ dá xi'a: “Ma Hmu, nu'ʉ ma mɛnguhe ua gätho i pądi 'bɛ'a gätho dá øt'ä, dá mba bʉ gätho ma nijąhe, nɛ dá ʉnba ʉ gätho bi 'yɛ̨c'yɛi i, nɛ dá cot'a fädi ʉ. \v 20 Nɛ nu'bʉ mi mba ntho ra Esteban mi 'bäcä bʉ, nɛ 'da'angu dá bɛ̨mhbe ʉ bin hote, nɛ dá jamansup yʉ́ pahni ʉ.” \v 21 Pɛ nu ra Hmu bi xiqui: “Ní mba, nguetho ga pɛnh'na bʉ yabʉ guepʉ 'bʉh yʉ ją'i ngue hing yʉ judío,” ngubʉ bi xiqui, bi 'yɛ̨n'a ra Pablo. \s1 Nu ra Pablo bi mba ma dä bʉ 'bʉh yʉ hmudofʉi \p \v 22 Nu'ʉ bi 'yømanho 'bɛ'a bi man'a ra Pablo, asta gue'bʉ mí ma da mba bʉ 'bʉh yʉ ją'i hing yʉ judío. Nubʉya bin cuɛ'ʉ yʉ judío i 'bäpʉ gue hing yʉ 'yɛ̨c'yɛi, bi mbafi nɛ bi 'yɛ̨na: \p ―Dá tho na ran 'yohʉ, man'da xʉn ho 'bʉ hin di thoqui dim 'bʉi, bi 'yɛ̨n'ʉ. \p \v 23 Man'da bi mbafi bi huą't' yʉ́ pahni nɛ bi 'yɛnts' yʉ fonthäi. \v 24 Nu ra hmudofʉi bi manda da ts'ixpʉ mbo ra Pablo, nɛ bi manda da mba m'bɛi, ngue ndep'a dín juąn'na ra Pablo hanja ná mba'ʉ yʉ ją'i. \v 25 Nɛ nu'bʉ i pa nthąt'i ra Pablo ngue ra xifani, bi 'yän'na ra dofʉi ngue mi 'bäpʉ: \p ―Ha i ja nin t'ɛ̨ dihʉ gui fɛ'a n'da ra romano nu'bʉ hin ní t'ørpa ran juąnbi, bi 'yɛ̨n'a ra Pablo. \p \v 26 Nɛ nu'bʉ mi 'yø'a ra dofʉi a bi man ra Pablo, bi mba bá xi'a rá hmu nɛ bi 'yɛ̨mbi: \p ―Dami jamansu 'bɛ'a guí ørpa na ran 'yohʉ, n'da ra romano na. \p \v 27 Nɛ bá ɛ̨'a ra hmudofʉi bʉya, bi 'yän'na ra Pablo: \p ―Ha majuąni gue'e gra romano. \p Nu ra Pablo bi dądi: \p ―Hąha, bi 'yɛ̨na. \p \v 28 Nu ra hmudofʉi bi 'yɛ̨mp'a: \p ―Xʉn ngu ra mbɛti dá jut'ä ngue dán romanogä. \p Nu ra Pablo bi xi'a: \p ―Pɛ nugä mbʉdi thoho ma ta bin t'un ran t'ɛ̨di gue din romano, janangue'a man'da dra romanogä. \p \v 29 Nɛ nu'a ra hmudofʉi bin su nguetho ya xí du't'i nɛ nu'a ra Pablo ra romano na. Janangue'a nu'ʉ nte bi 'yørpa ra Pablo, ɛ̨na xtá mbɛi. \s1 Nu ra Pablo mi 'bäpʉ ja rá junta ʉ yʉ́ hmumbäją yʉ judío \p \v 30 Nɛ nu'bʉ mi hyats'i, nu ra hmudofʉi nde da bądi hanja í yąp'ʉ yʉ judío, bi xocta'a ra Pablo mán thu't'i, nɛ bi manda dim pɛti yʉ hmumbäją nɛ yʉ́ ngʉrpi yʉ judío. Nɛ bi zix'a ra Pablo bʉ dim pɛti. \c 23 \p \v 1 Nu ra Pablo ɛ̨mmɛ madín hyɛ̨thʉ bʉ, nɛ bi xifi: \p ―N'yohʉ ahʉ, nugä ząi dí øt'ä'a i xicpa ma mbʉi Oją, asta gue ra pa jabʉya, bi 'yɛ̨m 'bʉ mí dʉ'mi din yą. \p \v 2 Pɛ nu ra Ananías, ra dąmbäją, bi xi'ʉ gue 'darpʉ mi 'bähmbʉ ra Pablo, da mbɛrpa rá nde. \v 3 Nu ra Pablo bi xi'a ra Ananías bʉya: \p ―Oją da mbɛp'a'i nguetho yoho ni mbʉi. Sä guí ɛ̨mhbʉ hin dá øt' yʉn t'ɛ̨di, pɛ go gue'ahʉ hin guí øthʉ yʉn t'ɛ̨di, ngue gadí manda da 'bɛrca ma nde. \p \v 4 Nɛ nu'ʉ 'darpʉ mi 'bähmi bi 'yɛ̨mbi: \p ―Hanja gní thąt'a ra dąmbäją ngue bi huahn'na Oją. \p \v 5 Ra Pablo bi dądi: \p ―Cu ahʉ, hin dí pącä ngue ra dąmbäją a, nu'bʉ xcá pącä hin xcá thątä 'bʉ, nguetho nt'o't'i gue hin ga c'ąman'ʉ ma ngʉrpihʉ, bi 'yɛ̨mbi. \p \v 6 Nɛ nu'a ra Pablo 'bʉ mí nu'ʉ 'da gue hupʉ ja ra junta, bi bądi hinga 'da'ingu yʉ́ t'ɛ̨c'yɛi ʉ, nguetho 'da'ʉ bi dɛn'dʉ i man yʉ saduceo nɛ nu mi'da bi dɛn'dʉ i man yʉ fariseo. Janangue'a nu ra Pablo bi 'yɛ̨mp'ʉ 'bʉpʉ ja ra junta: \p ―N'yohʉ ahʉ, nugä dra fariseogä, nɛ xin rá ts'ʉnt'ʉgä n'da ra fariseo. Nugä dí 'bäcua nɛ guí ørcahʉ ran juąnbi nguetho dí ɛ̨c'yɛi gue i ndants' mahøn'a ʉ i tu, bi 'yɛ̨n'a ra Pablo. \p \v 7 Nɛ nangue'a xí man na ra Pablo bin junthʉ yʉ fariseo ʉ yʉ saduceo, nɛ gätho bin hecpʉ ja ra junta. \v 8 Nguetho i man'ʉ yʉ saduceo gue hingui ndants' mahøn'a ʉ i tu, nɛ i ma ngue njo'o yʉ́m 'bɛhni Oją mahɛ̨ts'i, nɛ i ma ngue njo'o yʉn dąhi. Pɛ nu yʉ fariseo gätho i ɛ̨c'yɛi. \v 9 Bin ja n'da ra mbahni, nɛ nubʉya bin ndants'i 'da'ʉ yʉ́ xänbate ʉ yʉ fariseo, bi 'yɛ̨n'ʉ: \p ―Nuna ran 'yohʉ 'bäcua, nte mán ts'o bi 'yøt'e. Xi'bʉ majuąni n'da ran dąhi o gue n'da rám 'bɛhni Oją mahɛ̨ts'i bin yąui, nde'bʉ hin ga sʉhmbʉ Oją, bi 'yɛ̨na. \p \v 10 Pɛ nu'ʉ 'bʉpʉ ja ra junta, ɛ̨mmɛ bin sʉ'ʉ, asta gue'bʉ mí zu ra hmudofʉi da sɛn'inde ra Pablo. Bi xih yʉ́ dofʉi bʉya gue ba jʉcpʉ 'bʉh yʉ ją'i, nɛ da zix mahøn'a bʉ ja ra ngundofʉi. \p \v 11 Nɛ nu'bʉ min xui, ra Hmu mahɛ̨ts'i bim 'bähmi ra Pablo nɛ bi 'yɛ̨mbi: \p ―O di tu ni mbʉi Pablo, nguetho ngutho gui ma bʉ ja ra dąhnini Roma nanguecä, tengutho gá mangua Jerusalén. \s1 Mi ɛ̨na xtá tho ra Pablo \p \v 12 Nu'bʉ mi hyats'i, 'da'ʉ yʉ judío 'da'ingu bi bɛ̨n'ʉ da hyo ra Pablo, nɛ bi ma jatho di ją'ts'a bi man'ʉ. Nɛ bi 'yɛ̨n'ʉ ngue hin din sihmɛ, xíng ra dehe da zi, asta gue'bʉ go bi hyo. \v 13 Nɛ mi pongui yote má 'yohʉ ʉ 'da'angu bi ma ngue da hyo ra Pablo. \v 14 Nu'ʉ bi mba bʉ 'bʉh yʉ hmumbäją nɛ yʉ dąc'yɛi, nɛ bi xifi: \p ―Nugähe dá mamhbe majuąni 'bɛ'a ga øthe, nɛ hin dan sihmɛhe asta gue'bʉ go dá hohe ra Pablo. \v 15 Janangue'a nu ahʉ nɛ'ʉ mi'da guín 'yohʉ bʉ ja ra junta, nu'bʉ nixudi gui xihmbʉ ra hmudofʉi ba si'a ra Pablo, gui 'yɛ̨mbi gue gui 'yänhdʉ mi'da yʉn t'änni. Janangue'a nugähe bʉya, dan sähe gua täcuahe bʉ ja ra 'yu, ga hohe, bi 'yɛ̨n'ʉ. \p \v 16 Pɛ nu rá 'bɛ'ue ra Pablo bi 'yøde 'bɛ'a nde da 'yørpa yʉn 'yohʉ. Bi mba bʉ ja ra ngundofʉi nɛ bi xi'a ra Pablo. \v 17 Nu ra Pablo bi zonh'na n'da ra dofʉi bʉya, bi 'yɛ̨mbi: \p ―Dami six na ra ts'ʉnt'ʉ bʉ bí 'bʉh ra hmudofʉi, nguetho i ja 'bɛ'a da xifi. \p \v 18 Nu ra dofʉi bi zixpʉ 'bʉ'a rá hmu, nɛ bi xifi: \p ―Nu'a ra Pablo ngue i ofädi, bi zoncagui nɛ bi 'yäc ra mate gua siua na ra ts'ʉnt'ʉ, nguetho ja 'bɛ'a da xi'i. \p \v 19 Nu ra hmudofʉi bi bɛntpa rá 'yɛ ra ts'ʉnt'ʉ, n'danni bá änni: \p ―'Bɛ'a guín nde gui xiqui. \p \v 20 Nu'a ra ts'ʉnt'ʉ bi xi'a ra hmudofʉi bʉya: \p ―Nu'ʉ 'da yʉ judío bin yąsɛ'ʉ, bi ma da 'yä'a ra mate 'bʉ nixudi, ngue gui sixpʉ mahøn'a bʉ ja ra junta ra Pablo, nguetho da 'yɛ̨n'i, da 'yän mi'da yʉn t'änni. \v 21 Pɛ 'yo guí øt'e 'bɛ'a da xi'i, nguetho i pongui yote má 'yohʉ yʉ judío ngue xʉn jot' ra 'yu, i täcua bʉ ra Pablo. Nu'ʉ, 'da'angu xʉm ma ngue xín din sithe xín din sihmɛ asta gue'bʉ go bi hyo ra Pablo. Nɛ i tøp'a thoho 'bɛ'a go gui ma, bi t'ɛ̨mp'a ra hmudofʉi. \p \v 22 Nu ra hmudofʉi bi hɛcua ra ts'ʉnt'ʉ ngue njon da xifi, ngue ya xí xi'a ra hmudofʉi. Nɛ nubʉya bi xifi da mba. \s1 Nu ra Pablo bi mba m'bɛhni bʉ 'bʉh ra Félix \p \v 23 Nubʉya nu ra hmudofʉi bi zohn'dʉ yoho yʉ ngʉrpa dofʉi, bi xifi din sä yociɛnto ndofʉi da mba bʉ ra hnini Cesarea 'bʉ gʉto nxui. Nɛ da mbähä mi hyąte ma 'dɛt'a yʉ dofʉi ngue din tøgue, nɛ da mbähä mi yociɛnto yʉ dofʉi ngue i cʉ yʉn ts'ąt'ɛgui. \v 24 Nɛ bi manda da thøspa yʉ fani ngue da hyux a ra Pablo. Nɛ bi xifi di jamansu xʉn ho bʉ 'yu, asta gue'bʉ go bi dä bʉ 'bʉh ra ts'ʉt'abi Félix. \v 25 Nɛ bi 'yo't'a n'da ra søcuą ra hmudofʉi, bi mbɛnpa ra ts'ʉt'abi Félix. \p \v 26 Nɛ bi 'yɛ̨n'a ra søcuą: \p “Nugä dra Claudio Lisias, dadí zɛngua'i, gra Félix, gra hoga ts'ʉt'abi. \v 27 Nuna ran 'yohʉ na, nu'bʉ mi bɛnt' yʉ judío, nde xtá hyo. Pɛ dá yąmhbe nangue xʉn ngu yʉ dofʉi, nguetho dá øcä ngue ra romano na. \v 28 Nugä him mí pądi hanja bi mba ma yąpi, dá sixpʉ ja rá junta yʉ judío. \v 29 Pɛ nubʉya dá øde ngue hønt'ʉ yʉ́n t'ɛ̨di zɛhɛ yʉ judío ngue í mba ma yąpi, nɛ hin'yʉ 'bɛ'a dí tho, o gue dín ofädi. \v 30 Nɛ nu'bʉ mi sicä 'bɛ'a nde da 'yøt' yʉ judío, ngue nde da hyo, 'bex dá pɛnh'na bʉ guí 'bʉi. Nɛ dá xi'ʉ yʉ nyąpate gue da xi'i 'bɛ'a ní mbɛspa ra hnuman'ʉ. Nɛ hønt'a dá xi'a ya,” bi 'yɛ̨n'a rá søcuą ra hmudofʉi. \p \v 31 Nu yʉ dofʉi bʉya bi 'yøt'e tengu bi xi'ʉ yʉ́ hmu. Nu'ʉ bi zix'a ra Pablo 'bʉ min xui, asta gue'bʉ mí zøm bʉ Antípatris. \v 32 Nu'bʉ mí hyax bʉya, bá peng bʉ yʉ dofʉi gue him madín tøgue. Pɛ nu'ʉ gätho madín tøgue bi thoqui bi zix'a ra Pablo ʉ. \v 33 Nu'bʉ mí zøm bʉ ra hnini Cesarea, bin däp ra søcuą ra ts'ʉt'abi, nɛ bi mba ma dä bʉ ra Pablo. \v 34 Nɛ nu'bʉ mi nu'a ra ts'ʉt'abi a ra søcuą, bi 'yän'na ra Pablo: \p ―Hapʉ ni häi. \p Nɛ nu ra Pablo bi xifi gue ra mɛngu bʉ ra häi Cilicia. \v 35 Nu ra ts'ʉt'abi bʉya bi xi'a ra Pablo: \p ―Nugä ga øcä 'bɛ'a gui mam 'bʉ bi zø'ʉ di yąp'i'i. \p Nɛ bi manda da mba m'bädi bʉ ja rá nguts'ʉt'abi ndudąn Herodes. \c 24 \s1 Nu ra Pablo bin juąn zɛhɛ bʉ 'bʉh ra Félix \p \v 1 Nɛ nu'bʉ mi jua'a cʉt'a pa, bi mba bʉ ra Ananías, ra hmumbäją, nɛ 'da yʉ dąc'yɛi, nɛ ra Tértulo ran hocpate. Nɛ bi xi'a ra ts'ʉt'abi 'bɛ'a í mba ma yąpi ra Pablo. \v 2 Nu'bʉ mí ts'onh ra Pablo, bi dʉ'mi bin yąpate a ra Tértulo. Nu'a bi xi'a ra Félix: \p ―Nugähe dí pąhmbe ngue nangue'e i ja ran johya ua ra häi dí 'bʉhmbe. \v 3 Nɛ gäthogähe man'da dí 'bʉhmbe xʉn ho nangue 'bɛ'a guí øt'e. Nɛ gätho yʉ pa dí xi'ahe ra jamadi nangue'e. \v 4 Nuya hingui ngu 'bɛ'a ga xi'a'i, pɛ gui 'yørca ra mate gui 'yøde 'bɛ'a dí xi ahe. \v 5 Nuna ran 'yohʉ, ɛ̨mmɛ ra ts'om'bäi na, nɛ ɛ̨mmɛ di parba yʉ judío hønbʉ go hapʉ 'bʉi ngue gätho ra ximhäi. Nɛ nuna, rá ngʉrpi 'da'ʉ yʉ ją'i t'ɛ̨mbi yʉ nazareno. \v 6 Nu'a mí nde xtí ts'on ra dąniją bʉ Jerusalén, pɛ nugähe dá bɛnthe, nɛ dí ɛ̨mhbe xcá juąnbahe tengu im mam bʉ ja man t'ɛ̨dihe. \v 7 Pɛ nu ra hmudofʉi, ra Lisias a, con rá ts'ɛdi bá jʉcpʉ mi 'bʉhmbe. \v 8 Nɛ bi xije dan yąfe ua. Nuya, nu'bʉ gui 'yän zɛhɛ a, gui pądi gue majuąni 'bɛ'a gätho ní mba ma yąpi, bi 'yɛ̨mp'a ra ts'ʉt'abi a ra Tértulo. \p \v 9 Nɛ nu'ʉ yʉ judío min 'yohʉ, 'da'angu bi man'ʉ. \v 10 Nɛ nu ra ts'ʉt'abi bi un ran t'ɛ̨di ra Pablo gue din yą bʉya. Nu ra Pablo bi ma, bi 'yɛ̨na: \p ―Nugä i hu ma mbʉi ngue sä dan juąndä ua, nguetho guí pądi 'bɛ'a nám 'bʉhmbe dyʉ judíohe, gue xʉn ngu yʉ jɛya guín ts'ʉt'abi ua. \v 11 Nu'bʉ guí nde gui pądi, sä gui pądi, ja mán 'dɛ'mayo ma pa ya gue dá mba bʉ Jerusalén, dá thąnde Oją bʉ. \v 12 Nɛ nu'ʉ ma mijudíohe him bi nu 'bʉ 'bo'o xcán junthe, xím bi nu 'bʉ 'bo'o xcá parbi, xínga guepʉ ja ma dąnijąhe, xínga guepʉ ja ma t'ʉnijąhe, xínga guepʉ gätho ra hnini. \v 13 Nuya hingui sä din juąnni xʉn ho nguetho him majuąni 'bɛ'a ní yącpä ya. \v 14 Pɛ nuya dadín juąndä gue dí tɛndä ra 'yu ma'da'yo, nɛ gue'a ɛ̨mbi him majuąni ʉ. Pɛ guet'a ra 'yu mí tɛn'dʉ ma ngʉrpa bøtahe, gue mí numansu Oją nguetho dí ɛ̨c'yɛi 'bɛ'a gätho mán t'o't'i bʉ ja rá søcuą yʉ́n t'ɛ̨di ra Moisés nɛ yʉ́ søcuą yʉ pøngahyą. \v 15 Nɛ nugä dí tø'mi 'bɛ'a nín ho da 'yøt' Oją, tengu i tømp' ya i 'bäcua. Nugähe dí ɛ̨c'yɛihe ngue gätho xʉn du da ndants'i, nɛ'ʉ bi 'yøt' ran ho, nɛ'ʉ bi 'yøt' ran ts'o. \v 16 Janangue'a gätho dí øt'ä 'bɛ'a di bɛ̨ngä Oją n'dahma hin hapʉ da thįnga ma ts'oqui, xínga guepʉ 'bʉ Oją xínga guepʉ 'bʉh yʉ ją'i, bi 'yɛ̨na. \p \v 17 Nɛ xø bi 'yɛ̨na: \p ―Nɛ nu'bʉ mi thogui xʉn ngu yʉ jɛya, bá pengä bʉ Jerusalén ngue ga un yʉn t'unni ma mɛnguhe, nɛ ga un yʉn t'unni bʉ ja ma dąnijąhe. \v 18 Nɛ ngubʉ dá øt'ä bʉ dąniją, dá thąnde Oją. 'Da'ʉ yʉ judío, yʉ mɛngu bʉ ra häi Asia dán tįmhbe bʉ bʉya. Nɛ njom mí 'bʉpʉ xʉn ngu yʉ ją'i, xíng ra sʉi mi ja bʉ. \v 19 Nu'ʉ gue dán tįngähe bʉ, nde'bʉ gue'ʉ xtambá 'yɛ̨cua ʉ, xtá mangua 'bʉ ja 'bɛ'a dá øt'ä bʉ. \v 20 O gue guehya yʉn 'yohʉ 'bäcua da ma 'bʉ ja 'bɛ'a bi nurcä 'bʉ má mbagä bʉ ja ra junta. \v 21 Hønt'a nts'ɛdi dá mangä bʉ, nɛ dá ɛ̨mbä ʉ: “Nu ahʉ guí ørcä ran ts'ɛmbi nam pa ya nguetho dí ɛ̨c'yɛi ngue i ndants'ʉ i tu,” dá ɛ̨ngä, bi 'yɛ̨n'a ra Pablo. \p \v 22 Nɛ nu'bʉ mi 'yø'a ra Félix 'bɛ'a bi man ra Pablo, 'bex bi ma da guah ra junta, nguetho xʉn ngu ts'ʉ mi pą'a ra Félix nangue rá 'yu Oją. Nɛ bi xi'ʉ: \p ―Nu'bʉ dambá ɛ̨cua ra hmudofʉi, ra Lisias, sä ga pącä 'bɛ'a gätho bin ja. \p \v 23 Nɛ nu'a ra Félix bi manda da thoqui da mba m'bädi ra Pablo. Nɛ bi manda ngue da t'ørpa ran ho nangue'a, nɛ nu'ʉ yʉ́ amigo sä da mba bʉ nɛ di unni 'bɛ'a gätho da hyoni. \p \v 24 Nu'bʉ mí tho'i ts'ʉ 'da yʉ pa, nu ra Félix bá peng bʉ ja ra hnini Cesarea, bán 'youi rá xisu í Drusila, nu'a ra judío a. Nɛ bi zon'na ra Pablo, ndepe da ma hague dán zä n'da da 'yɛ̨c'yɛi ra Jesucristo. \v 25 Nɛ nu'bʉ mi man ra Pablo nangue ram 'bʉi njuąntho, nɛ bi ma ngue di jamansu 'bɛ'a da 'yøt'a n'da, nɛ bi ma din ja ran t'änni 'bʉ ran zɛgui nangue yʉ ts'oqui, nu ra Félix bin su bʉya, nɛ bi xifi: \p ―Hønt'a gá xic ya, 'bɛ ním 'bähma bʉ ja ra fädi mahøn'a, nɛ nu'bʉ da bongui ga zon'na'i mahøn'a, bi t'ɛ̨mp'a ra Pablo. \p \v 26 Nu ra Félix mí ɛ̨na xtán gu't'i ts'ʉ, n'dahma xtí thø'a ra Pablo. Janangue'a njąnt'a thoho min zohni nɛ min yąui. \v 27 Nɛ nu'bʉ mi gua'a nyojɛya bi mba ma poni a ra Félix, nɛ bi hyu'a ra Porcio Festo. Nu ra Félix 'bʉ mí bøm bʉya, bi zopʉ ra Pablo bʉ ja ra fädi, nguetho mí su da numan'ʉ yʉ judío 'bʉ xtí hocpi. \c 25 \s1 Nu ra Pablo din juąn bʉ 'bʉh ra Festo \p \v 1 Nu ra Festo bi mba bʉ ra häi guepʉ din ts'ʉt'abi, nɛ hyupa bim 'bʉpʉ ra hnini Cesarea, bi mba bʉ ra hnini Jerusalén bʉya. \v 2 Nubʉ Jerusalén, yʉ hmumbäją nɛ yʉ́ ngʉrpi yʉ judío bi xi'a ra Festo, bi nyąpi nangue ra Pablo. \v 3 Nɛ bi 'yørpa ts'ɛdi bi 'yäp ra mate ngue da zohna ra Pablo ngue da zøm bʉ Jerusalén, nguetho im bɛ̨n'ʉ da gorpa bʉ 'yu, gue nde da hyo. \v 4 Pɛ nu ra Festo bi xifi ngue ofädi bʉ Cesarea ra Pablo, nɛ “mi ts'ʉtho ga mbagä ya,” bi 'yɛ̨mbi. \p \v 5 Nɛ bi xifi: \p ―Nde'bʉ ga mbähä 'da ahʉ gue ja ni ts'ɛdihʉ, nɛ nu'bʉ ja mán ts'o bi 'yøt'a, sä gui yąfʉ. \p \v 6 Nu ra Festo, masque mbɛ man 'dɛt'a pa bim 'bʉpʉ Jerusalén, bi mba bʉ Cesarea bʉya. Nu'bʉ mí hyax bʉya, bi mba bʉ ja rán juąnbate, nɛ bi manda ba ts'i ra Pablo. \v 7 Nɛ nu'bʉ mi zøm bʉ ra Pablo, nu yʉ judío ngue bá nɛxpʉ Jerusalén bi mbä'ts'i. Nɛ ɛ̨mmɛ xʉn ngu 'bɛ'a xʉn ts'o í yąpi. Pɛ hingui sä da bøm majuąni 'bɛ'a bi man'ʉ. \v 8 Nu ra Pablo bi ma nanguesɛ bʉya: \p ―Nte dá øt'ä ngue hingui ho nangue man t'ɛ̨dihe dyʉ judíohe, xínga gue'a ra dąniją, xínga gue'a rán t'ɛ̨di ra hmuts'ʉt'abi bʉ Roma, bi 'yɛ̨n'a ra Pablo. \p \v 9 Nu ra Festo nde da 'yøt'a dí numanho ʉ yʉ judío, janangue'a bi 'yän'na ra Pablo: \p ―Ha guí nde gui mba bʉ Jerusalén, guepʉ ba øt'a ran juąnbi bʉ, nangue 'bɛ'a í yąp'a yʉ judío. \p \v 10 Nu ra Pablo bi dądi: \p ―Hin'na, guecua rán säui da t'ørcä ran juąnbi ua, nguetho bi 'da'a ran t'ɛ̨di ra hmuts'ʉt'abi 'bʉpʉ Roma gue gui 'yørcä ran juąnbi ua. Nɛ nte mán ts'o xtá ørpa yʉ judío, gue gui sixcä bʉ. Nu'i guí pądi xʉn ho ngue te dá øt'ä. \v 11 Pɛ nu'bʉ xtá øt'ä n'da ran ts'o gue i man nin t'ɛ̨di gui hyogui, jatho ga tu 'bʉ, hin ga 'dagui nangue man dąte. Pɛ nu'bʉ him majuąni 'bɛ'a ní yącpä ʉ, njo'o n'da i ja rán t'ɛ̨di di dägä bʉ ja yʉ́ 'yɛ ʉ. Nugä dí ä'a ran t'ɛ̨di gui thocä bʉ 'bʉh ra hmuts'ʉt'abi bʉ Roma, bi 'yɛ̨n'a ra Pablo. \p \v 12 Nu'bʉ min yąhʉ yʉ́m fäts'ihʉ a ra Festo, bi xi'a ra Pablo: \p ―Nu'bʉ guí ɛ̨na ga dä ahe bʉ Roma, da zä 'bʉ, bi 'yɛ̨mbi. \s1 Nu ra Festo i yąui ra ts'ʉt'abi Agripa \p \v 13 Nu'bʉ mi tho'i 'da yʉ pa, n'da rá ts'ʉt'abi yʉ judío, ra Agripa na, nɛ'a rán ju, Berenice, bi zøm bʉ Cesarea di zɛngua a ra ts'ʉt'abi Festo. \v 14 Nɛ nu'bʉ mi 'bʉpʉ 'da yʉ pa, nu ra Festo bi xi'a ra Agripa nangue ra Pablo, bi 'yɛ̨mbi: \p ―O bʉ n'da ran 'yohʉ, i ofädi, ngue bi zocua ra Félix, í Pablo a. \v 15 Nɛ nu'bʉ má mbagä bʉ Jerusalén, nu yʉ hmumbäją nɛ yʉ dąc'yɛi ngue yʉ judío bi xicä nangue ra Pablo. Nu'ʉ mi äp ran ʉnbi nangue'a. \v 16 Nɛ nugä dá xi'ʉ: “Pɛ nugähe dyʉ romanogähe hingui sä ga hohe n'da 'bʉ hinda nadí juąnbähe ʉ, nɛ dim 'bäpʉ ja yʉ́ hmi to'o di yąpi, din yąsɛ.” Ngubʉ dá xifi. \v 17 Nɛ nu'bʉ mi zøcua yʉn yąpate, nu'bʉ mi hyats'i, 'bex dá mba bʉ ja man juąnbate nɛ dá manda da ts'ixpʉ a ra Pablo. \v 18 Nu'bʉ mí 'bähmbe bʉ ʉ yʉn yąpate, pɛ xínga n'dare bi ma gue yʉ ts'oqui tengu mím bɛ̨ngä ngue xtá ma. \v 19 Pɛ hønt'a n'da ram hma madín junthʉ nangue 'bɛ'a mi ɛ̨c'yɛi zɛhɛ ʉ yʉ judío. Nɛ nangue n'da ran 'yohʉ í Jesús nín junt'ʉ, ngue bi du, pɛ nu ra Pablo nts'ɛdi bi ma ngue i 'bʉi, bi 'yɛ̨na. \p \v 20 Nu ra Festo bi thoqui bi ma: \p ―Nɛ nugä hin dí pącä ga øt'ä ran juąnbi nangue 'bɛ'a ɛ̨c'yɛi yʉ judío. Janangue'a dá än'na ra Pablo 'bʉ nde da mba bʉ Jerusalén, da mba ma juąnbi bʉ. \v 21 Pɛ nu ra Pablo bi 'yäc ran t'ɛ̨di, nde ga dä bʉ 'bʉh ra hmuts'ʉt'abi Augusto bʉ Roma. Dá manda bʉya da 'bädi asta gue'bʉ bi zä ga pɛhndä bʉ 'bʉh ra hmuts'ʉt'abi, ɛ̨n'a ra Festo. \p \v 22 Nu ra ts'ʉt'abi Agripa bʉya, bi xi'a ra Festo: \p ―Nugä dín nde ga øde 'bɛ'a da man'a ran 'yohʉ. \p Bi dą'a ra Festo bʉya: \p ―Nixudi da zä gui 'yøde. \p \v 23 Man'da pa bʉya bi mba bʉ ja rá ngu ran juąnbate ra Agripa nɛ ra Berenice. Nɛ bi mba bʉ mbo gätho ja yʉ́ ts'ɛdi, min 'yohʉ yʉ hmudofʉi nɛ yʉ ngʉrpi bʉ ja ra hnini Cesarea. Nɛ bi ts'ini xʉn ho nguetho i ja yʉ́ts'ɛdi. Nɛ nu'a ra Festo bi manda da ts'ixpʉ ra Pablo. \v 24 Nɛ nubʉya bi 'yɛ̨n'a ra Festo: \p ―Nu'i gra ts'ʉt'abi Agripa, nɛ ahʉ gyʉn 'yohʉhʉ gätho guí 'bʉhmbʉ ua ya, guí nuhʉ na ran 'yohʉ. Nɛ gätho yʉ judío 'bʉpʉ Jerusalén nɛ'ʉ 'bʉcua Cesarea madín yąpi nanguehna. Nu'ʉ njąm'bʉ mi ɛ't'a mi xiqui ngue mi ädi da mba ntho. \v 25 Pɛ nu'bʉ má pącä ngue nte bi 'yøt'a rán säui dí tho, dá ɛ̨ngä ga pɛnpʉ 'bʉh ra hmuts'ʉt'abi bʉ Roma, nguetho mí mansɛ da mba ma dä bʉ. \v 26 Pɛ hin'yʉ 'bɛ'a sä ga o't'ä a xʉ 'yøt'e ngue ga pɛnpa ma hmu. Janangue'a dá zonhdä na ran 'yohʉ, gui 'yøhmbʉ ts'ʉ 'bɛ'a da man ya, ma ts'ʉt'abi Agripa i. Nɛ nu'bʉ gá 'yøhmbʉ, masque da zä gui xijʉ bʉya 'bɛ'a da zä ga o't'ä nangue ran yąpi. \v 27 Nguetho dí ɛ̨na hingui ho ga pɛnpʉ n'da ra ofädi, nɛ nte má søcuą da jąts'i ngue da mam bʉ hanja i ofädi, bi 'yɛ̨n'a ra Festo bʉya. \c 26 \s1 Nu ra Pablo bin juąn zɛhɛ bʉ 'bʉh ra ts'ʉt'abi Agripa \p \v 1 Nu'a ra Agripa bi xi'a ra Pablo: \p ―Da zä gui mansɛ nangue'a zɛhɛ, bi 'yɛ̨mbi. \p Nu ra Pablo bi uąn rá 'yɛ nɛ bi ma nanguesɛ. Bi 'yɛ̨na: \p \v 2 ―I jagä ran johya, nguetho sä dam 'bäcä ua ja ni hmi, gra ts'ʉt'abi Agripa, nɛ sä gam mangä nangue 'bɛ'a í yącpä ma mijudíohe. \v 3 Nguetho guí pądi xʉn ho 'bɛ'a gätho yʉ́n t'øt'e yʉ judío, nɛ guí pądi 'dahma 'dan'yo ma t'ɛ̨c'yɛihe dyʉ judíohe. Janangue'a dí ä'a ra mate, gui 'yø'i ts'ʉ xʉn ho 'bɛ'a gam mangä. \s1 Rám 'bʉi ra Pablo 'bʉ hin ní 'yɛ̨c'yɛi \p \v 4 Nu'ʉ gätho ma mijudíohe i pądi 'bɛ'a ním 'bʉi dá øt'ä bʉ 'bʉh ma mɛnguhe, 'bʉ mán t'ʉhnigä nɛ'bʉ mám 'bʉcä bʉ Jerusalén, asta guehya. \v 5 Nu'ʉ hin'yʉ ra pähä da ma, pɛ maya'bʉ mi pądi ngue nya'a thoho dá tɛnni xʉn ho tengu man yʉ fariseo. Nu yʉ fariseo man'da ɛ̨hya da 'yøt' man t'ɛ̨dihe dyʉ judíohe xinda gue'ʉ mi'da. \v 6 Nuya dí 'bäcua ja ran juąnbate, nangue'a 'bɛ'a dí ɛ̨c'yɛi. Nugä dí ɛ̨c'yɛi 'bɛ'a bi xi'a Oją ma ngʉrpa bombøtahe, ngue da xox'ʉ xʉn du. \v 7 Nugähe yʉ́m bom'bɛto ʉ 'dɛ'mayoho yʉ́ ts'ʉnt'ʉ ma ngʉrpa bombøtahe ra Jacob, dí ɛ̨hyahe ma pa nɛ ra xui nangue rá 'bɛfi Oją. Nɛ nugähe dí tømhbe 'bɛ'a bi man Oją, gue da xox'ʉ xʉn du. Nugä dí ɛ̨c'yɛi gue majuąni bi dʉ'mi bi 'yøt'a, nɛ gue'a ní yącpä ya ma mijudíohe, ma ts'ʉt'abi Agripa i. \v 8 Hanja gní bɛ̨mhbʉ ngue hingui sä Oją da xox'ʉ xʉn du, bi 'yɛ̨n'a ra Pablo. \s1 Bi man ra Pablo madí ʉnba yʉ 'yɛ̨c'yɛi \p \v 9 Nɛ xø bi 'yɛ̨m mahøn'a: \p ―Guec zɛhɛgä, nya'a thoho dá bɛ̨ngä ngue mi ɛ̨ngä xʉn ho 'bʉ ga sʉcä ra Jesús, ra mɛngu Nazaret. \v 10 Nubʉ Jerusalén xʉn ngu yʉ 'yɛ̨c'yɛi dá cot'a fädi, nguetho bi 'dacä ran t'ɛ̨di yʉ hmumbäją. Nɛ nu'bʉ mi t'ɛ̨na da mba ntho, 'da'angu dá bɛ̨mhbe. \v 11 Nɛ xʉn ngu yʉ nidį dá ʉnba ʉ yʉ 'yɛ̨c'yɛi bʉ ja ma nijąhe dyʉ judíohe. Nɛ dá säpi dá sɛrpa yʉ́ t'ɛ̨c'yɛi. Nɛ nugä ɛ̨mmɛ min cuɛgä nangue'ʉ, nɛpʉ ja yʉ hnini yatho dá mbagä, dá un ran ʉnbi ʉ, bi 'yɛ̨na. \s1 Bi mam mahøn'a ha bin jabʉ bi 'yɛ̨c'yɛi \p \v 12 Nɛ xø bi 'yɛ̨m mahøn'a: \p ―Nɛ dá cąxä ra søcuą, ngue rán t'ɛ̨di yʉ hmumbäją, ngue ga ʉnba yʉ 'yɛ̨c'yɛi. Dá hą ra 'yu ná mba bʉ ra hnini Damasco. \v 13 Nu'i ma ts'ʉt'abi Agripa i, nu'bʉ mbɛ huxyadi dá nu bʉ 'yu n'da ra nyot'i bí 'yɛ̨h mahɛ̨ts'i, nɛ man'da madí hyät'i xínda gue ra hyadi. Nɛ nu'a bi hyärpʉ dí 'bähmbe. \v 14 Nɛ nu'bʉ gätho má tąnje bʉ häi, dá øcä n'da ra nde ngue ma ndesɛ í ts'oqui, ra hebreo, i ɛ̨na: “Saulo, Saulo, hanja gní ʉngui. Xʉn hɛ̨i guí øt'e, tengu n'da ra mbʉndąni i pa ma sʉni ra t'o hndepe dim pɛfi xʉn ho, nɛ i nɛte thoho,” bi 'yɛ̨ngui. \v 15 Nɛ nugä dá änni: “To'o i, ma Hmu.” Nu ra Hmu bi dądi: “Nugä dra Jesús, guecä gadí ʉngui. \v 16 Nuya dami ndants'i, gui 'bäi. Nuya dán 'yusɛgä ua n'dahma gui ma nɛ gan juąnni nangue gätho 'bɛ'a gá nu ya, nɛ gätho 'bɛ'a ga ut'a m'bɛjua.” \v 17 Nɛ bi 'yɛ̨ngui: “Nuya ga pɛhn'na'i bʉ 'bʉh yʉ ją'i hing yʉ judío, nɛ ga jamansu i nangue 'bɛ'a da nde da 'yøt'a'i yʉ judío, nɛ yʉ ją'i ngue hing yʉ judío. \v 18 Nɛ nangue nim hma, ga japi da xoc yʉ́ mbʉi yʉ ją'i nɛ him man din 'yo bʉ ja ra 'bɛxui, pɛ din ja ran nɛqui yʉ́ mbʉi. Nɛ ga japi da 'uepʉ ja rá ts'ɛdi ra zįthu, nɛ din 'yo bʉ ja rá ts'ɛdi Oją ma Ta. Nɛ din ja ra punbi yʉ́ ts'oqui. Nɛ da nu ra te maząi ʉ, nɛ gätho ran jąpi ga unni, tengu mi'da dá 'uecä,” bi 'yɛ̨ngä ra Jesús, bi 'yɛ̨n'a ra Pablo. \s1 Ra Pablo him bi mbɛsta a bi man ra Hmu 'bʉ mín 'yusɛ \p \v 19 Nɛ nu ra Pablo bi thoqui bi xi'a ra ts'ʉt'abi Agripa: \p ―Nugä hin dá fɛsthoho 'bɛ'a bi xicä ra nde gue bá ɛ̨h mahɛ̨ts'i. \v 20 Rá mbʉdi dá xi'ʉ 'bʉpʉ Damasco, gue di päh yʉ́n 'yomfɛ̨ni nɛ din 'yo bʉ rá 'yu Oją. Nɛ dá xifi da 'yøt' ra 'bɛfi xʉn ho nguepʉ da fądi xʉ päh yʉ́n 'yomfɛ̨ni. Ngutho dá mangä bʉ Jerusalén, nɛpʉ gätho ra häi Judea, nɛ dá xicä yʉ ją'i ngue hing yʉ judío. \v 21 Pɛ nangue'a 'bɛ'a dá mangä, nu'ʉ 'da yʉ judío bi bɛntcä bʉ ja ra dąniją, mi nde xta hyogui. \v 22 Pɛ asta gue yʉ pa jabʉya i fäxcä Oją. Nɛ dí xi'ʉ ja yʉ́ ts'ɛdi, nɛ dí xi'ʉ hin'yʉ yʉ́ ts'ɛdi. Nɛ hønt'a dí xänbi 'bɛ'a bi man ra Moisés nɛ 'bɛ'a bi man yʉ pøngahyą, ngue bin ja. \v 23 Nu'ʉ, bi ma ngue jatho da nu ran ʉnbi ra Cristo, nɛ gue'a ra mbʉdi da mba nsots'i bʉ 'bʉ'ʉ xʉn du. Da mba nsots'i guepʉ da zä di un ran nɛqui yʉ́ mbʉi ʉ yʉ judío, nɛ'ʉ hing yʉ judío, bi 'yɛ̨n'a ra Pablo. \s1 Ra Pablo ndepe da 'yɛ̨c'yɛi ra ts'ʉt'abi Agripa \p \v 24 Nɛ nu'bʉ ngubʉ mi man ra Pablo, nu ra Festo nts'ɛdi bi mbafi: \p ―Nu'i gra Pablo, guín gąt'i, ɛ̨mmɛ xʉn ngu guí pąh ra søcuą janangue'a guín gąt'i. \p \v 25 Bi dą'a ra Pablo bʉya: \p ―Hin dí jąt'ä, gra hoga ts'ʉt'abi gra Festo. Pɛ gätho dí mangä majuąni a. \v 26 Nu ra Agripa in ts'ʉt'abi bʉ 'bʉh yʉ judío, i 'bʉcua, i pądi nangue 'bɛ'a gätho dím mangä. Janangue'a hin dí su ga mangua ja rá hmi. Nɛ dí hąxa njuąni ngue i pądi, nguetho him bi t'ągui 'bɛ'a bin ja, bi 'yɛ̨n'a ra Pablo. \p \v 27 Nɛ xø bi xih ra ts'ʉt'abi Agripa: \p ―Ma ts'ʉt'abi Agripa i, ha guí ɛ̨c'yɛi 'bɛ'a bi man yʉ́ pøngahyą Oją. Nugä dí pącä gue guí ɛ̨c'yɛi, bi 'yɛ̨mbi. \p \v 28 Nu ra Agripa bʉya bi dąt'a ra Pablo: \p ―Nu'i, guí nde 'bex ga päcä man 'yomfɛ̨ni, ngue ga ɛ̨c'yɛi ra Cristo. \p \v 29 Nu ra Pablo bi 'yɛ̨mp'a: \p ―'Bexgue guehya, ogue niya'bʉ ts'ʉ, Oją i pądi 'bɛ'a dín ndegä. Dín nde gue gui 'yɛ̨c'yɛi, nɛ ahʉ gätho guí 'bʉhmbʉ ua guí øhmbʉ 'bɛ'a dím mangä ya. Nɛ dín nde gui cohmbʉ tengugä, pɛ hønt'ʉ yʉ cadena hin'na ʉ, bi 'yɛ̨mbi. \p \v 30 Nɛ nu'bʉ ngubʉ mi man ra Pablo, ra Festo nɛ ra Agripa bim 'bäi, nɛ'a ra Berenice nɛ'ʉ mi'da mi hupʉ. \v 31 Nɛ nu'bʉ mi mba bʉ thi, n'da ngu n'da bin yąsɛ ʉ: \p ―Nu'a ran 'yohʉ ra Pablo, nte bi 'yøt'a ngue da du, xínga gue'a din ofädi, bin 'yɛ̨mzɛhɛ ʉ. \p \v 32 Nu ra Agripa bi 'yɛ̨mp'a ra Festo: \p ―Nu'bʉ hin xtá ma din dä bʉ 'bʉh ra hmuts'ʉt'abi bʉ Roma, sä da mba nso'ts'i 'bʉ, bi 'yɛ̨mbi. \c 27 \s1 Bi 'bɛnpʉ Roma a ra Pablo \p \v 1 Nu'bʉ ya xí hma ngue ga huhe ra barco, nɛ ga mbäcähe bʉ Roma, ra häi Italia, nu ra Pablo nɛ mi'da yʉ ofädi bi mba ma däpi a ra ngʉrpadofʉi, rá thuhu ra Julio, rá ngʉrpadofʉi ra hmuts'ʉt'abi Augusto bʉ Roma. \v 2 Dá huhe ra barco ngue bi nɛxpʉ ra hnini Adramitio, nɛ ɛ̨n'ʉ da thopʉ ja yʉ hnini bʉ ja ndendeją bʉ ra häi Asia. Dá nɛxhe bʉ bʉya, nɛ dá mbähmbe ra Aristarco, ra mɛngu ra hnini Tesalónica bʉ ra häi Macedonia. \v 3 Nu man'da pa dá sømhbe bʉ ra hnini Sidón, dán säyahe bʉ. Nu ra Julio min yąmanhoui ra Pablo, nɛ bi un ran t'ɛ̨di da mba bʉ 'bʉh yʉ́ amigo. Nɛ nu yʉ́ amigo bi un ran säya. \v 4 Nɛ nu'bʉ má nɛxhe bʉ, dá thohmbe bʉ nthɛ̨'t'i ra t'ʉhäi Chipre i ja bʉ made ra deją. Dá thothe bʉ n'danguadi nguetho ɛ̨mmɛ ts'ɛdi ran dąhi bʉ njombʉ. \v 5 M'bɛjua dá thohmbe bʉ ja ra häi Cilicia nɛ ra häi Panfilia ja bʉ ndendeją. Dá sømhbe bʉ ra hnini Mira bʉ ra häi Licia. \p \v 6 Guepʉ bi dįm bʉ n'da ra barco a ra hmudofʉi ngue bá nɛxpʉ Alejandría, ní mba bʉ ra häi Italia. Nɛ nu'a ra hmudofʉi bi jaje dá huhe ra barco. \v 7 Nɛ xʉn ngu yʉ pa zʉ njante thoho dán 'yohe bʉ ja ra deją, nɛ xʉn hɛ̨i dá thohmbe bʉ gätho rá nyąni ra t'ʉhäi Gnido. Nu ran dąhi him bi jaje njuąntho dá uɛ̨nthe, janangue'a yabʉ dá cäthe njombʉ ja ra t'ʉhäi Creta, guepʉ nthɛ̨'t'i ra t'ʉhäi Salmón. \v 8 Nɛ xʉn hɛ̨i dá thohmbe bʉ gätho rá nyąni ra t'ʉhäi Creta, nɛ dá sømhbe bʉ ja yʉ́n säya yʉ barco, t'ɛ̨mbi Buenos Puertos. Nɛ hinga yabʉ ja ra hnini Lasea. \p \v 9 Nɛ xʉn ngu yʉ pa ya dá 'bɛhmbe nangue ran dąhi, nɛ nts'utho bʉ dín 'yo ra barco bʉ ja ra dehe, nguetho yʉ pa ya i ja yʉn dąhi. \v 10 Nu'a ra Pablo bi xi'ʉ min 'yohʉ: \p ―N'yohʉ ahʉ dí xi ahʉ, nu'bʉ ga thohmbʉ, ga nuhʉ n'da ra 'yąnthį nguetho xʉn hɛ̨i thoho bʉ dí mba ma 'yoni ra barco. Nɛ hinga hønt'a ra barco nɛ ra 'bɛni ga 'bɛhmbʉ, pɛ ts'ʉrpʉ thoho nɛcähʉ ga tuhʉ, bi 'yɛ̨mp'ʉ. \p \v 11 Pɛ nu ra hmudofʉi man'da mi ɛ̨c'yɛi 'bɛ'a bi ma rá mbɛti ra barco nɛ ra hmu ngue madí 'yoni, xinda gue'a 'bɛ'a mi man ra Pablo. \v 12 Nubʉ Buenos Puertos hingui ho ngue da gopʉ ra barco yʉ pa xʉ sɛ. Janangue'a nu'ʉ mbɛ gätho ʉ mi ɛ̨na xcá sømhbe bʉ ra hnini Fenice, guepʉ xcám 'bʉhmbe yʉ pa xʉ sɛ. Nubʉ Fenice, ra hnini bʉ ra t'ʉhäi Creta, man'da ja yʉ́n säya xʉn ho bʉ yʉ barco, nguetho hin ɛ ts'ɛdi thopʉ ran dąhi. \s1 Ran dąhi bi 'yɛn ra deją \p \v 13 Nɛ n'da ra pa bi pom bʉ bí 'yɛ̨h ran dąhi, nɛ hinga nts'ɛdi i 'yo. Nɛ ɛ̨n'ʉ xʉn ho 'bʉ da thogui. Janangue'a bi gʉx'a ra t'ɛgui mi o bʉ mbo ra dehe, ngue rán ts'ąmmi ra barco. Dá thohmbe bʉya, zʉ njante thoho á tho'a ndendeją ra barco bʉ ra t'ʉhäi Creta. \v 14 Nɛ 'bex bá ɛ̨'a n'da ran dąhi ɛ̨mmɛ nts'ɛdi, bá nɛxpʉ Creta. \v 15 Nɛ nu'bʉ mí mbʉdi bi ndøn ra barco ran dąhi, him mí sä da mba ma 'yoni bʉya, dán unthe bʉya, nɛ dá tɛndahe ran dąhi bʉ í mba. \v 16 Nɛ dá cäthe bʉ hɛ̨rpʉ ja ra t'ʉhäi Clauda i ja bʉ made ra deją, nguetho bi täc'i ts'ʉ ran dąhi ra häi. Nɛ xʉn hɛ̨i bʉ dá jʉxhe bʉ mbo a n'da zʉ t'ʉbarco ngue mí jʉt'a ra barco. \v 17 Nɛ nu'bʉ mi cʉrpʉ mbo ra t'ʉbarco, bi mba m'bänba yʉ xąhi a ra barco ngue hin da xø'ts' yʉ xithɛ. Nɛ nu'ʉ bʉya mí supi da 'yɛn ran dąhi ra barco bʉ ja ra 'bomu, nɛ da dontpʉ guepʉ t'ɛ̨mbi Sirte. Janangue'a bi gącua yʉ́n thäcan dąhi ra barco. Nɛ bi duxtho ran dąhi ra barco bʉ ja ra dehe. \v 18 Man'da pa bʉya bi dʉ'mi bi hyørpʉ ja ra dehe yʉ 'bɛni mi høpʉ mbo ra barco, ndepe hin di hyʉ ra barco, nguetho ɛ̨mmɛ nts'ɛdi mi ɛnje ran dąhi. \v 19 Nɛ ná hyu pa bʉya dá sosɛgähe, dá hømhbe thi 'bɛ'a gätho mí honi 'bʉ di 'yon ra barco. \v 20 Nɛ xʉn ngu yʉ pa ɛ̨mmɛ mi ja yʉ güi, nɛ nya'a him bin c'ą ra hyadi, xínga gue yʉ sø 'bʉ xʉn xui. Nɛ dá nuhe n'da ran dątendąhi ɛ̨mmɛ nts'utho. Nɛ dí su ga tuhe. \p \v 21 Nɛ nya'a thoho njom bin sihmɛ. Nu ra Pablo bim 'bäi bi 'yɛ̨na: \p ―N'yohʉ ahʉ nde'bʉ xquí 'yøde 'bɛ'a dá mangä. Nde'bʉ xcambán säyahʉ bʉ Creta, nɛ hin xcá nuhʉ ran ʉnbi ya, nɛ hin xquí 'bɛh ni 'bɛnihʉ. \v 22 Pɛ nuya, o di tu ni mbʉihʉ, nguetho xínga n'da ahʉ gam 'bɛhmbʉ, pɛ hønt'a ra barco dim 'bɛdi. \v 23 Nguetho dám 'bä'be n'da rám 'bɛhni Oją mahɛ̨ts'i má xui, gue nugä rá mbɛtigä Oją nɛ dí thąnde a. \v 24 Nɛ nu'a ram 'bɛhni bi xiqui: “O guín su Pablo, nguetho jatho da mba ma dä'i bʉ 'bʉh ra hmuts'ʉt'abi bʉ Roma. Nɛ nu'a Oją hin di japi da du ʉ guí 'bʉhmbʉ ua ja ra barco, tengu gá 'yäpi,” ɛ̨n'a rám 'bɛhni Oją mahɛ̨ts'i. \v 25 Nuya, n'yohʉ ahʉ, dan johyahʉ, nguetho dí ɛ̨c'yɛi gue majuąni da 'yøt' Oją tengu bi xic rám 'bɛhni. \v 26 Pɛ nu ran dąhi da 'yɛnjʉ bʉ ja n'da ra t'ʉhäi i ja bʉ made ra dehe, bi 'yɛ̨n'a ra Pablo. \p \v 27 Nɛ nu'bʉ ya xí gua'i 'dɛ'ma goho ma pa dí 'yohe, nubʉya bi 'yɛngähe ran dąhi bʉ ja rá xɛqui ra deją t'ɛ̨mbi Adria, 'bʉ min xui. Nɛ nu'ʉ yʉ mbɛfi gue di 'yon ra barco, mím bɛ̨ni hinga yabʉ ja n'da ra häi. \v 28 Nɛ bi 'yɛni hangu nan hɛ̨ ra dehe, 'däte ma 'dɛ'ma'dato metro nan hɛ̨. Nɛ bi dąn'i ts'ʉ ra barco, bi 'yɛni mahøn'a, nɛ nuya hønt'i 'däte ma yoto metro nan hɛ̨ ra dehe. Janangue'a bi bądi him ma yatho bʉ ndenthe. \v 29 Nu'ʉ mi supi da zøm bʉ ndenthe ra barco, gue din thɛhʉ yʉ do. Janangue'a bi 'yɛnt'i goho yʉ t'ɛgui ngue yʉ́n ts'ąmmi ra barco, bi 'yɛntpʉ ja rá xʉthä ra barco, ndepe hin din 'yo. Nɛ ɛ̨mmɛ mi xønni din nɛqui. \v 30 Nu yʉ mbɛfi di 'yon ra barco mim bɛ̨ni xtá 'dagui, bi cą'ma man'da ra t'ʉbarco bʉ ja ra dehe. Pɛ bin häte, nguetho ɛ̨na gue'ʉ yʉ t'ɛgui xtá 'yɛnt' mi'da bʉ ja rá yą ra barco, gue yʉ́n ts'ąmmi. \v 31 Pɛ nu ra Pablo bi 'yɛ̨mp'a ra hmudofʉi, nɛ'ʉ yʉ dofʉi: \p ―I nde da 'dah yʉ di 'yon ra barco, pɛ nu'bʉ da 'dah yʉ, hin da zä gui ponjʉ 'bʉ. \p \v 32 Nu yʉ dofʉi bʉya bi hyɛcua yʉ́n thąt'i ra t'ʉbarco, nɛ bi dux ra dehe, janangue'a njom bi 'dagui. \p \v 33 Nɛ nu'bʉ t'ʉnɛqui tho nu'a ra Pablo bi xifi nde'bʉ din sihmɛ. Bi 'yɛ̨na: \p ―Nuya, ná 'dɛ'magoho ma pa ya ngue mí tutho ni mbʉihʉ, nɛ hin gán sihmɛhʉ. \v 34 Nuya dí øt'ahʉ ra ts'ɛdi gui sihʉ ts'ʉ ra hmɛ. Nu'a dí zac ni ją'ihʉ a, nɛ guepʉ da zä xínga n'da gam 'bɛhmbʉ nɛ njon din ʉnbi, xíngui ts'ʉ. \p \v 35 Nɛ nu'bʉ mi jua'a bi man'a ra Pablo bi hyąca n'da ra thuhmɛ, bi un ra jamadi Oją bʉ ja yʉ́ hmi gätho mí 'bʉpʉ, nɛ bi xɛni bi dʉ'mi bi zi. \v 36 Nu'a bi man ra Pablo bi hyurpa yʉ́ mbʉi ʉ, bin sihmɛ ts'ʉ bʉya. \v 37 Nɛ nugähe í juaje yociɛnto nɛ hyąte ma 'dɛ'ma 'dato nją'i mi 'bʉhmbe bʉ ja ra barco. \v 38 Nɛ nu'bʉ mi juadi bin sihmɛ ʉ, nu'a ra trigo mi høpʉ ja ra barco bi hyøm bʉ ja ra dehe, ndepa dí cąh nan hyʉ ra barco. \s1 Bi xɛn ra barco ra dehe \p \v 39 Nɛ nu'bʉ mí hyats'i, him mi pądi 'bɛ'a rá thuhu ra häi bi hyandi. Nu'bʉ mi nu mi ja bʉ n'da ra 'yɛthe gue him mí ja yʉ do, guepʉ mim bɛ̨ni mi sä xtí cʉ't' ra barco. \v 40 Bi hyɛcua yʉ́n thąt'i yʉn ts'ąmmi bʉya, bi zopʉ dehe. Nɛ bi xocua yʉ́n thu't'i yʉ́n thäcadehe ngue yʉ́m 'bä't'i ra barco. Nɛ bi 'yɛ̨spa mahøn'a n'da ran thäcandąhi. Nu ran dąhi bʉya bi 'yon ra barco, nɛ bi dʉ'mi bi hyäm bʉ ja ra ndendeją. \v 41 Pɛ nu'bʉ má sømhbe hapʉ hingui hɛ̨ ra dehe, dán tįmhbe bʉ yoho yʉ 'yɛthe, n'da n'danni ní yɛ̨hɛ. Nu'a rá yą ra barco bi yʉrpʉ ja ra 'bomu nɛ bin dʉ bʉ, nɛ him mi sä da thogui. Pɛ nu rá xʉthä bʉya bi mbʉdi bi xɛn ra dehe, nguetho nts'ɛdi din thɛ bʉ yʉ dehe. \v 42 Nu yʉ dofʉi bʉya, ɛ̨na da hyo yʉ ofädi, ngue mi supi din xaha, da 'dagui. \v 43 Pɛ nu ra hmudofʉi him mi ndepe gue nɛ ra Pablo da tho, him bi japi da 'yøt'e 'bɛ'a mim bɛ̨n'ʉ yʉ dofʉi bʉya. Bi manda ngue to'o pąh nan xaha, ra mbʉdi da zo bʉ ja ra dehe nɛ din xaha, da zøm bʉ ja ra häi. \v 44 Nɛ'ʉ mi'da ngue him mi pąh nan xaha, bi 'yoxpʉ ja yʉ xithɛ o gue yʉ xɛca barco. Nɛ gätho bi zømanho bʉ ja ra häi. \c 28 \s1 Bi zøm bʉ ra häi Malta a ra Pablo \p \v 1 Nɛ nu'bʉ má søhmbe bʉ ja ra häi, bi sije ngue rá thuhu ra t'ʉhäi Malta, i ja bʉ made ra dehe. \v 2 Nu yʉ mɛngu bʉ ɛ̨mmɛ bi 'yørcahe ran ho, nguetho bi 'yurcahe n'da ra sibi nguepʉ dán tąspihe. Bin 'ye bʉ nɛ xʉ sɛje. \v 3 Nu ra Pablo bi pɛt yʉ 'yont'o, bi 'yʉspʉ ja ra sibi, 'bex bi bøn'a n'da ran dąte pozʉ bʉ ja ra t'o, nu'bʉ mi zä ra sibi. Nɛ nuna ra pozʉ bi zap rá 'yɛ ra Pablo, nɛ bin zʉrpʉ. \v 4 Nu'bʉ mi nu yʉ mɛngu bʉ ngue i zʉrpʉ ja rá 'yɛ ra Pablo ra pozʉ, bi 'yɛ̨n'ʉ: \p ―Masque ra hyodu na ran 'yohʉ, masque him bi du bʉ ja ra dehe, pɛ nuya m'bɛjua da gut'a 'bɛ'a xí 'yøt'e. \p \v 5 Pɛ nu ra Pablo bi huąc rá 'yɛ, nɛ bi däh ra pozʉ, nín so bʉ ja ra sibi, nɛ nte mán ʉnbi bi nu ra Pablo. \v 6 Nɛ nu'ʉ 'bäpʉ, mi tø'mi nde da nu 'bʉ da nden bʉ bi zapi, o gue da 'yagui nɛ 'bex da du. Nɛ nu'bʉ ná nya'a mi tø'mi, hin te bi ja, bi pä'a mim bɛ̨n'ʉ. Nɛ ɛ̨n'ʉ: “Masque n'da ra oją na.” \p \v 7 Nu'a rá ts'ʉt'abi ra t'ʉhäi Malta, í Publio a, mí jasɛ n'da xɛqui rá häi jombʉ dán tąspihe. Nɛ bi xije ga mbähmbe bʉ rá ngu. Nɛ hyu pa dám 'bʉhmbe bʉ, nɛ ɛ̨mmɛ xʉn ho bi 'yørcähe. \v 8 Nu rá ta a ra ts'ʉt'abi Publio ya xmí ʉ 'bʉ má sømhbe bʉ, mi ja ra pa nɛ ra mbøni. Nu ra Pablo bi mba bʉ da nu, bin yąui Oją nɛ bi gäx rá 'yɛ, nɛ 'bex bi zä bʉya. \v 9 Nɛ nu'bʉ min ja 'bɛ'a bi 'yøt'a ra Pablo, gätho mi 'bʉpʉ ja ra häi ngue mín zäman'ʉ bi zøm bʉ, nɛ gätho bi hoqui, bi zä bʉya. \v 10 Nɛ xʉn ngu yʉn t'unni bi 'daje, nɛ nu'bʉ má mbäcähe, xø bi 'daje gätho 'bɛ'a ga homhbe bʉ ja ra barco. \s1 Bi zøm bʉ Roma ra Pablo \p \v 11 Nhyuzna dám 'bʉhmbe bʉ ja ra t'ʉhäi Malta, dá huhe n'da ra barco bʉya. Nu ra barco mi hø bʉ gätho yʉ pa xʉ sɛ, ngue bá nɛxpʉ Alejandría. Nu rá thuhu ra barco t'ɛ̨mbi yʉ gon'yohʉ Cástor nɛ Pólux. \v 12 Nɛ dá huhe ra barco, dá nɛxhe bʉ ra t'ʉhäi Malta bʉya, nɛ dá sømhbe bʉ n'da ra hnini Siracusa, ngue 'dan'yo ra häi, nɛ hyupa dán dehe bʉ. \v 13 Dá nɛxhe bʉ, nɛ dá cäthe bʉ ja ndendeją asta gue'bʉ go má sømhbe bʉ ra hnini Regio. Nɛ man'da pa bʉya bin 'yo xʉn ho ran dąhi, nɛ ná yopa dá sømhbe bʉ ra hnini Puteoli, gue ra häi Italia, nɛ dá cącähe bʉya. \v 14 Nubʉ, dá tįmhbe 'da'ʉ yʉ cu nangue ra Cristo. Nu'ʉ bi xije dan säyahe bʉ nyoto pa. M'bɛjua bʉya dá hąxhe ra 'yu í pa bʉ ra dąhnini Roma. \v 15 Nɛ nu'ʉ yʉ cu nangue ra Cristo mi 'bʉpʉ Roma, mi øde ba ɛ̨hmbe bʉ 'yu. Bá ɛ̨h pʉya, bi dąje bʉ ja ra hnini Foro de Apio, nɛ bi dąje mi'da bʉ ra hnini Tres Tabernas. Nɛ nu ra Pablo 'bʉ mí nu, bi xi Oją jamadi, nɛ nu Oją bi hyurpa rá mbʉi bʉya. \v 16 Nɛ nu'bʉ má sømhbe bʉ ja ra dąhnini Roma, nu ra hmudofʉi bi dä bʉ yʉ ofädi bʉ 'bʉh rá hmu yʉ mbädi. Pɛ nu'a ra Pablo bin t'un ran t'ɛ̨di dim 'bʉsɛ bʉ ja n'da ra ngu, nɛ hønt'a n'da ra dofʉi da mbädi. \s1 Bi man rám Hman Oją ra Pablo bʉ Roma \p \v 17 Nɛ nu'bʉ mi tho'an hyupa, nu ra Pablo bi zon'dʉ yʉ́ ngʉrpi yʉ judío ngue mí 'bʉpʉ. Nɛ nu'bʉ mim pɛti bʉ 'bʉ'a ra Pablo, bi 'yɛ̨mbi: \p ―Man 'yohʉ ahʉ, nte man ts'o dá ørpä ʉ ma mijudíohʉ, xín dá fɛsta yʉ́n thąnde bi thocta ʉ ma ngʉrpa bombøtahʉ, pɛ guehma bi mba ma dägä bʉ 'bʉh yʉ romano bʉ Jerusalén. \v 18 Nɛ nu'bʉ mi 'yørcä ran juąnbi, nu'ʉ mi nde xtá hyɛga thoho, nguetho nte dá øt'ä ngue da thogui. \v 19 Pɛ nu ma mijudíohʉ him mi nde xtá hyɛga thoho, janangue'a dá äh ran t'ɛ̨di di dägä ua Roma. Pɛ hin'yʉ 'bɛ'a dím bɛ̨ni dá yąpä ʉ ma mijudíohʉ. \v 20 Janangue'a dá zohn'nahʉ dan nuhʉ nɛ dan yąhʉ. Nujʉ dyʉ israelhʉ, dí tømhbʉ din ja 'bɛ'a bi man Oją gue din ja. Pɛ dí ɛ̨c'yɛi ngue ya bi dʉ'mi bin ja 'bɛ'a bi man Oją, jananjabʉ nthu't'igä ra t'ɛgui ja ua, bi 'yɛ̨n'a ra Pablo. \p \v 21 Nu'ʉ bi xi'a ra Pablo: \p ―Nugähe nte má søcuą bi 'bɛngähe ní 'yɛ̨pʉ Judea nangue'e. Xínga n'da man 'yohʉhʉ bí nɛxpʉ, bi man ran ts'o nangue'e, njo'o to'o bi yąp'a'i. \v 22 Pɛ dín nde gui xije ts'ʉ 'bɛ'a guím bɛ̨ni, nguetho hønbʉ bi zä i hma hingui ho 'bɛ'a guí ɛ̨c'yɛihʉ, bi 'yɛ̨n'ʉ. \p \v 23 Nɛ nu'ʉ bim pɛti man'da ra pa nangue'a xí ma, nɛ xʉn ngu ʉ bi zøm bʉ mi 'bʉ'a ra Pablo. Nu ra Pablo bʉya gätho ra pa bi xifi nangue rá 'bɛfi i øt' Oją ua ja ra ximhäi, nɛ 'bɛpʉ ní manda Oją ʉ yʉ ją'i. Bi hyoni 'bɛpʉ dí 'yɛ̨c'yɛi ra Jesús, nɛ bi 'yuti hapʉ nt'o't'i nangue ra Jesús bʉ ja rá søcuą ra Moisés, nɛ yʉ́ søcuą yʉ pøngahyą. \v 24 Nu'ʉ 'da bi 'yɛ̨c'yɛi 'bʉ mí man ra Pablo, pɛ 'da'ʉ him bi 'yɛ̨c'yɛi. \v 25 Nɛ nu'bʉ him mí sä'ʉ ngue 'da'angu da bɛ̨ni, bi mbʉdi bi mba. Pɛ nu ra Pablo man'da ram hma bi xi'ʉ: \p ―Nuna rá Hogandąhi Oją majuąni bi ma nu'bʉ mim pøngahyą ra Isaías, nɛ bi xi'ʉ ma ngʉrpa bombøtahʉ. \v 26 Nɛ bi t'ɛ̨mp'ʉ: \q1 Ní mba bʉ 'bʉh ni mijudíohʉ, nɛ gui 'yɛ̨mbi: \q1 “Nu ahʉ ząi guí øhmbʉ nangue ni zaguhʉ, pɛ hin guí pąhmbʉ 'bɛ'a guí øhmbʉ. \q1 Nɛ guín nuhʉ nangue ni dähʉ, pɛ hin guí pąhmbʉ 'bɛ'a guín nuhʉ,” \m ngubʉ bi 'yɛ̨mb yʉ ją'i. \q1 \v 27 Nguetho nu yʉ ją'i xʉm mɛ yʉ́ mbʉi, \q1 nɛ xíngui ts'ʉ cʉ't' yʉ́ zagu 'bɛ'a øde. \q1 Nɛ tengu'bʉ di ts'ąnt' yʉ́ dä, \q1 nguetho su da nu, \q1 su da 'yøde, \q1 nguetho hingui nde di päh yʉ́ mbʉi \q1 guepʉ da zä xcá hocpa yʉ́ mbʉi, \m ɛ̨n'a rá Hogandąhi Oją 'bʉ mím pøngahyą ra Isaías, bi 'yɛ̨n'a ra Pablo. \p \v 28 Nɛ bi thoqui bi 'yɛ̨mbi: \p ―Dami pąhmbʉ ngue nuya da si'ʉ hing yʉ judío 'bɛpʉ da zä dí zin Oją ʉ, nɛ gätho yʉ pa dí mba bʉ. Nɛ nu'ʉ, man'da da 'yø'ʉ, bi t'ɛ̨mp'ʉ yʉ judío. \p \v 29 Nɛ nu'bʉ mí gua'a bi ma ra Pablo, nu yʉ judío bi mba, nɛ bin junzɛhɛ ʉ 'bʉ mí mba'ʉ, nangue 'bɛ'a bi man'a ra Pablo. \p \v 30 Nɛ nu'a ra Pablo bim 'bʉpʉ nyo jɛya bʉ ja ra ngu xí mihi. Nɛ gätho to'o bi mba bʉ, bi numanho. \v 31 Nɛ nu ra Pablo bi ma 'bɛpʉ dí manda Oją ʉ, nɛ bi xänbi nangue ma Hmuhʉ ra Jesucristo. Nɛ nu'a ra Pablo him mi supi to'o da 'yøde, nɛ njo'o to bi hɛcpi.