\id TIT \h RA TITO \toc1 RÁ CARTA RA APOSTOL NSAN PABLO NÚꞌA̱ BI ꞌYOPABI RA TITO \toc2 RA TITO \toc3 Tit. \mt1 RA TITO \mt2 RÁ CARTA RA APOSTOL NSAN PABLO NÚꞌA̱ BI ꞌYOPABI RA TITO \c 1 \s1 Ra apostol Nsan Pablo opabi ra Tito \p \v 1 Núgui drá Pablo rá ꞌbɛgogui Ajua̱ ne rá apostolgui ra Zidada Jesucristo núꞌa̱ bá pɛncagui pa ga ma̱nga ra noya de ra jamfri, pa da gamfri núꞌʉ xa huahna Ajua̱. Ne bá pɛncagui pa ga utuabiꞌʉ núꞌa̱ majua̱ni ngu núꞌa̱ dí camfrihʉ, pa njabʉ da ꞌmʉiꞌʉ xá hño ja rá thandi Ajua̱, \v 2 ne da mɛꞌtsa ra nthøꞌmate de ra te pa nza̱ntho núꞌa̱ bi ña̱tcaguihʉ Ajua̱ ante da hyoca ra ximhai. Nuꞌá̱ pɛꞌtsi da njabʉ ngueꞌa̱ Ajua̱ hinhyaꞌmʉ hate. \v 3 Ha nu mi zø ra pa, Ajua̱ ma Pøhøtehʉ bi ꞌñudi núꞌa̱ xqui ña̱tcaguihʉ por nuna ma̱ca noya bi ꞌbɛpcagui ga ma̱. \v 4 Nuꞌi zi cu Tito, dí opꞌaꞌi nuna carta, dí ja ra uɛnda gue ma tꞌʉꞌi ngueꞌa̱ go dá zoꞌaꞌi de nuna ra jamfri dí pɛꞌtshʉ. Ajua̱ ra Dada ne ra zi Hmu Jesucristo numa Pøhøtehʉ da ja̱pꞌaꞌi ne da maxꞌaꞌi pa gui ꞌbʉi te rá ꞌñentho. \s1 Núꞌa̱ rá ꞌbɛfi ra Tito nuni Creta \p \v 5 Nu ndá tsocꞌabʉ Creta, dá tsocꞌaꞌi pa gui juata núꞌa̱ ra ꞌbɛfi ri ꞌbɛdi, ne pa gui hñuxa ya cu pa da nda̱ cada ꞌnara nija̱ de ya hnini habʉ ri muntsꞌa ya cu ngu núꞌa̱ dá ꞌbɛpꞌaꞌi. \v 6 Nuya cuꞌʉ mahyoni di ꞌyo xá hño ne di joꞌo toꞌo da cꞌaꞌtsi, ne ꞌnada rá ꞌbɛhña̱ di pɛꞌtsi, ne dya gamfri gatho yá ba̱tsi, ne di joꞌo toꞌo da ma̱ gue yá ba̱tsi te yá mañaꞌʉ ne ya tsꞌoꞌyødeꞌʉ. \v 7 Ngueꞌa̱ ya maꞌyo de ya nija̱ di supabi rá ꞌbɛfi Ajua̱, hangue mahyoni di ꞌyo xá hño pa hinto da cꞌaꞌtsi. Hindra ꞌñetsꞌi, hindra cuɛ, hindra ti, hindra necatuhni, ne hinda ne da da̱ha̱ ra boja̱ dega nthate. \v 8 Nuꞌa̱ di øtꞌe, mahyoni di pa̱di da unga ntsaya nza̱ntho, ne dri ho núꞌa̱ xá hño, ne di ꞌyo co ndunthi ra mfa̱di, di ꞌyo ngu rí ꞌñehe, di øtꞌe ngu núꞌa̱ ri ho Ajua̱, ne dri nsu sɛhɛ. \v 9 Nuꞌá̱ mahyoni di pa̱di da su nura hoga noya núꞌa̱ ma̱nga majua̱ni ngu núꞌa̱ bi tꞌutuabi, pa njabʉ da za da zo maꞌra co ra ntꞌutuate núꞌa̱ majua̱ni ne da ba̱di da da̱tuabi nehe núꞌʉ maꞌra toꞌo di ña̱ de maꞌnaꞌño ra mfeni. \p \v 10 Ngueꞌa̱ ꞌbʉi ndunthi ya tsꞌoꞌyøde ma̱nga ya noya hinte ri muui, ya hyate. Maꞌna øtꞌa njabʉ núꞌʉ ya xodyo tɛnda yá jamfri. \v 11 Nuya ja̱ꞌiꞌʉ mahyoni da joꞌtua yá ne ngueꞌa̱ udi núꞌa̱ hiní ꞌñepi da ꞌñudi, ne habʉ udiꞌʉ ri tsꞌocua yá mfeni maxøgue núꞌʉ to gatho ꞌbʉi ja ra ngu. Nuꞌʉ́ øtꞌa njabʉ hønsɛ pa da da̱ta ra boja̱. \p \v 12 Nuya me Creta, ꞌna de yá ba̱diꞌʉ bi ma̱ de yá mengu rá haisɛ ne bi ꞌñena: “Ya me Creta nza̱ntho xi ya cꞌuamba. Xi ya tsꞌoꞌmʉi ngu ya zate, ne ya tsꞌoꞌyoꞌʉ, ne xi ya da̱hñei.” \v 13 Núꞌa̱ bi ma̱nga nura ba̱diꞌa̱ gueꞌa̱ xi majua̱ni. Hangue ringueꞌa̱ xi da zofo ntsꞌɛdi nuya cu pa da gamfri xá hño núꞌa̱ majua̱ni. \v 14 Nehe xipi gue hinda hñuxa ntꞌøde ya ꞌbede núꞌa̱ xa bensɛhɛ ya xodyo, nixi núꞌa̱ ri manda de yá mfeni sɛhɛ núꞌʉ ya ja̱ꞌi hingui camfri núꞌa̱ majua̱ni. \p \v 15 Pa núꞌʉ toꞌo xá ntꞌaxi yá mfeni, gatho ya tꞌøtꞌe xá ntꞌaxi pa gueꞌʉ. Pe pa núꞌʉ toꞌo xá ntsꞌo yá mfeni ne hingyá gamfri, gatho ya tꞌøtꞌe xá ntsꞌo pa gueꞌʉ, ngueꞌa̱ xá ntsꞌo yá mfeni ne hingui tsa da ba̱di ndaꞌa̱ ra hño ndaꞌa̱ ra ꞌñʉ. \v 16 Nuꞌʉ́ ma̱ gue pa̱ Ajua̱, pe co yá tsꞌoꞌbɛfi dri hnequi gue hina, ngueꞌa̱ ya tsꞌoꞌmʉi ne ya tsꞌoꞌyøde, ne hingui tsa da ꞌyøtꞌe núꞌa̱ xá hño. \c 2 \s1 Ra hoga ntꞌutuate \p \v 1 Pe nuꞌí, nuꞌa̱ gui ma̱, ma̱ ngu núꞌa̱ udi ra hoga ntꞌutuate. \v 2 Zofo nuya zi tio pa hinda nti, dya ꞌñequꞌei, ne da ꞌño co ndunthi ra mfa̱di, da ꞌmʉi xá hño ja ra jamfri, da mɛꞌtsa ra hma̱te, ne da zɛta núꞌa̱ da ꞌñepi. \v 3 Nehe ya zi tia da ꞌño xá hño co ra tꞌequꞌei, hindya gʉxa ncꞌuamba, hindya tixfani, da ꞌñudi núꞌa̱ xá hño. \v 4 Da ꞌñutuabi ya ba̱sꞌbɛhña̱ gue da ma̱di yá da̱me ne yá ba̱tsi. \v 5 Da ꞌñutuabi gue da ꞌño co ndunthi ra mfa̱di, da ꞌño strá ntꞌaxi yá mfeni, da ba̱di da su yá ngu, dya hoja̱ꞌi, ne da ꞌyøte yá da̱me. Mahyoni da ꞌyøtꞌa njabʉ pa ni ꞌna hinto da ña̱maꞌñʉ de rá noya Ajua̱. \p \v 6 Nehe zofo ya ba̱tsaꞌñøhø gue da ꞌño co ndunthi ra mfa̱di. \v 7 Neꞌi nza̱ntho gui ꞌyo xá hño pa njabʉ nu maꞌra da ꞌyøtꞌa nehe ngu guí øtꞌe. Ora guí utuate, ꞌñudi núꞌa̱ xi majua̱ni, ne ꞌñudi ngu rí ꞌñehe. \v 8 Nehe gui ma̱nga ya hoga noya núꞌʉ hinda za to da cꞌaꞌtsꞌaꞌi. ꞌBʉ gui njabʉ da ꞌbɛta yá tsa núꞌʉ toꞌo ri ʉtsaguihʉ, ne hinda za da ña̱maꞌñʉ de guecjʉ. \p \v 9 Nehe zofo ya ꞌbɛgo gue da ꞌyøta yá hmu, ne nza̱ntho da mɛfi con gatho yá mʉi núꞌa̱ dra ꞌbɛpi. Hindya da̱di. \v 10 Hinda bepi rá hmu, da supa núꞌa̱ te pɛꞌtsa rá hmu, pa njabʉ ya ꞌbɛgo nza̱ntho da ꞌñeꞌtsua rá nsu rá noya Ajua̱ ma Pøhøtehʉ. \p \v 11 Ajua̱ ya xa ꞌñudi rá hñoja̱ꞌi pa gatho ra meximhai da za da mpøhø. \v 12 Ne co rá hñoja̱ꞌiꞌa̱ utcahʉ gue ga ꞌueguehʉ de ya tsꞌoqui ne de yá tsꞌoncꞌatꞌi ra ximhai, ne utcahʉ ga ꞌbʉhʉ ngu rí ꞌñehe de dí ꞌyohʉua nuya pabya, ne ga ꞌyohʉ co ndunthi ra mfa̱di, ne ga øthʉ núꞌa̱ xá hño ja rá thandiꞌa̱. \v 13 Nehe utcahʉ ga ndøꞌmhʉ co ra johya núꞌa̱ ra pa da yopa ꞌñehe ma zi Pøhøtehʉ ra Jesucristo co rá nsunda, ngu núꞌa̱ xa ña̱tcaguihʉ. Y núꞌá̱ go guesɛꞌa̱ Ajua̱ ja rá da̱nga tsꞌɛdi. \v 14 Nuꞌá̱ go gueꞌa̱ bi unsɛhɛ rá te pa bi ña̱ngaguihʉ de gatho núꞌa̱ xá ntsꞌo. Bi duꞌa̱ pa bi xʉgaguihʉ de gatho ma tsꞌoquihʉ pa dyá mɛtiguihʉꞌa̱, nehe pa ga ja ga øthʉ núꞌa̱ xá hño. \p \v 15 Nuna guehna gui ma̱, ne gui nzote y gui ntsʉte. Ne gui ma̱ con gatho ra tsꞌɛdi núꞌa̱ xa ꞌraꞌa Ajua̱ pa hinto da ꞌñena gue hinte ri muui núꞌa̱ guí ma̱. \c 3 \s1 Núꞌa̱ rí ꞌñepi da ꞌyøtꞌa ya gamfri \p \v 1 Nehe bembabi ya cu gue da ꞌyøta ya nda̱ ne gatho maꞌra núꞌʉ toꞌo ha̱ ra tsꞌʉtbi, hinda nøꞌtuabi, ne di ꞌbʉi pa da ꞌyøtꞌa gatho núꞌa̱ xá hño. \v 2 Hinda ña̱maꞌñʉ de ni ꞌnayá miquꞌeiui, hindya necatuhni, di ja yá hma̱te, ne xi da nhyoja̱ꞌi con gatho yá miquꞌeiui. \p \v 3 Ngueꞌa̱ nujʉ maꞌmɛtꞌo ndyá ꞌña̱mfenihʉ, ndyá tsꞌoꞌyødehʉ, hinduí øtehʉ Ajua̱. Stí ꞌmɛdihʉ ja ya tsꞌoqui. Ndí pɛꞌtshʉ ndunthi ya tsꞌoncꞌatꞌi ne ya tsꞌojohya de ra ximhai. Ndí ꞌbʉhʉ ja ra ntsꞌoꞌmʉi ne ndí hyøcuahʉ núꞌa̱ te mi pɛꞌtsa maꞌra. Ndyá ntꞌʉtsahʉ ne ndrí ꞌñʉtsahʉ ꞌna ngu maꞌna. \v 4 Pe Ajua̱ ma zi Pøhøtehʉ bi ꞌñutcahʉ rá hñoja̱ꞌi ne rá da̱nga hma̱te núꞌa̱ pɛscahʉ. \v 5 Hangue nuꞌá̱ bi pøhøguihʉ. Hingue bi pøhøguihʉ por ma hoga ꞌbɛfihʉ núꞌa̱ stá øthma̱hʉ. Nuꞌá̱ bi pøhøguihʉ ngueꞌa̱ bi huegaguihʉ ne bi xʉgaguihʉ de ma tsꞌoquihʉ nu ndá yopa ꞌbʉhʉ maꞌraꞌyo, ne bi ꞌracjʉ ra Ma̱ca Nda̱hi pa bi patca ma ꞌmʉihʉ. \v 6 Ajua̱ bá pɛncaguihʉ rá Ma̱ca Nda̱hi con gatho rá tsꞌɛdi ngueꞌa̱ ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo bi pøhøguihʉ. \v 7 Hangue po rá da̱nga hñoja̱ꞌi Ajua̱ ya hinte ma tsꞌoqui dí tuhʉ, ne dí tøꞌmhʉ ra te pa nza̱ntho núꞌa̱ bi ña̱tcahʉ. \p \v 8 Nuya noya dí ma̱ go guehya majua̱ni, hangue dí ne ja guetbʉ gui ma̱ pa da ja da ꞌyøtꞌeꞌʉ xá hño gatho toꞌo xa gamfri Ajua̱. Go guehya ya noya xá hño, go ꞌnara hño pa gatho ya ja̱ꞌi. \v 9 Oxqui huꞌtsua ntꞌøde nuyá noya ya ꞌbɛmfeni gá ja̱ꞌi, nixi nuyá ꞌbede xa zansɛꞌʉ de mayaꞌbʉ. Oxqui mpamhya̱uiꞌʉ nixi gui ntsanoyaui de rá ley ra Moise, ngueꞌa̱ gatho nuya ꞌbedeꞌʉ hinte rí hña̱qui y nixi hinte ri muui. \p \v 10 ꞌBʉ ꞌna toꞌo ꞌueca ya cu ne ya xcá zofo yoꞌqui o hñuꞌqui ne hinxa ne xa ꞌyøde, ꞌuequeꞌa̱. \v 11 Ngueꞌa̱ nuꞌí guí pa̱di gue núꞌa̱ ra ja̱ꞌiꞌa̱ ya xa ꞌuegue de núꞌa̱ majua̱ni ne øtꞌa ya tsꞌoqui, hangue po rá mfeni sɛhɛꞌa̱ ya xa ncondena. \s1 Ra Tito sipi da matsꞌi ꞌraya cu \p \v 12 Nu xcrá pɛhnꞌabʉ ra cu Artema o ra cu Tiquico, gui ja gui ꞌñehe ꞌbestho pa Nicopoli pa ja grá nthɛuini, ngueꞌa̱ stá beni gue ja ma grá ꞌbʉhni nuya pa sta dagui ya tsɛ. \v 13 Bá nexa ra cu Sena núꞌa̱ ra pønjya̱, ne ra cu Polo, ne umbabiꞌʉ gatho núꞌa̱ te da ꞌyøꞌtua ra ꞌbɛdi má ꞌñu. \v 14 Nehe numa zi cuhʉ bí ꞌbʉi de guepʉ gui zofo pa da nza̱i da mpɛfi xá hño, hingue da ꞌmʉtho, pa njabʉ da za da mfasteꞌʉ habʉ mahyoni. \s1 Rá nga̱tsꞌi rá carta ra apostol Nsan Pablo ri yopa zɛnjua ya gamfri ne apa Ajua̱ por gueꞌʉ \p \v 15 Ri fatꞌajua̱ꞌi gatho núyʉ dí ꞌbʉꞌbeua. Nehe fatꞌajua̱bʉ gatho núꞌʉ ma hma̱ca cuhʉ ja ra jamfri. Ajua̱ da ja̱pꞌaꞌihʉ grí gathohʉ. Njabʉ gueꞌa̱.