\id JAS \h RA SANTIAGO \toc1 RA CARTA NÚꞌA̱ BI ꞌYOFO RA SANTIAGO \toc2 RA SANTIAGO \toc3 Stg. \mt1 RA SANTIAGO \mt2 RA CARTA NÚꞌA̱ BI ꞌYOFO RA SANTIAGO \c 1 \s1 Ra Santiago opabi ya gamfri núꞌʉ xa bøni de yá hai ne habʉraza ꞌbʉiꞌʉ \p \v 1 Núga drá Yɛgo dí pɛpabi Ajua̱ ne ra zi Hmu Jesucristo. Dí zɛnguaꞌihʉ gatho núꞌahʉ xcá ehehʉ de núꞌʉ ꞌrɛtꞌamayoho yá tꞌʉ ra Israel, xcá pøñhʉ de ri haihʉ ne habʉraza guí ꞌbʉhʉ. \s1 Ra mfa̱di núꞌa̱ bí ehe de Ajua̱ \p \v 2 Ma zi cuꞌihʉ, xi da johyahʉ ora guí thohʉ ya thogui. \v 3 Ngueꞌa̱ guí pa̱dihʉ gue nura ora guí thohʉ ya thogui gueꞌbʉ maꞌna da zɛ ri jamfrihʉ pa maꞌna gui tsɛthʉ. \v 4 Hangue osta zabiꞌihʉ gui tsɛtihʉ, pa njabʉ maꞌna da nja ri jamfrihʉ, ne hinte gui ꞌbɛdihʉ pa xi gui ꞌbʉhʉ xá hño ja rá thandi Ajua̱. \p \v 5 ꞌBʉ ꞌna de gueꞌahʉ grí ꞌbɛhʉ ra mfa̱di, ꞌyaphʉ Ajua̱ y núꞌá̱ da ꞌraꞌahʉ, ngueꞌa̱ nuꞌá̱ umba gatho núꞌʉ toꞌo da ꞌyapabiꞌa̱ ne uni ndunthi, ne hingui uni dega cuɛ. \v 6 Pe nuto adi ra mfa̱di, dá ꞌyadi co ra jamfri, hinda dʉhʉ. Ngueꞌa̱ nuꞌa̱ tóꞌo di dʉhʉ, nurá mfeniꞌa̱ nja ngu ra dehe núꞌa̱ entꞌa ra nda̱hi rí maua rí mani. \v 7 Hangue nuꞌa̱ tóꞌo njabʉ rá mfeni, odi hu rá mʉi gue da ma da hña̱ni te da hña̱ni de Ajua̱. Núꞌá̱ hinte ma da hña̱niꞌa̱. \v 8 Ngueꞌa̱ nuꞌa̱ tóꞌo di yohna rá mfeni, hingui pa̱di ndaꞌa̱ da ꞌyøtꞌe. \p \v 9 ꞌBʉ ꞌnara gamfri hinte pɛꞌtsi ne othobi ni ꞌnara nsu, dá johyaꞌa̱ ngueꞌa̱ Ajua̱ eꞌtsuabi rá nsu. \v 10 Ha nuꞌbʉ ꞌnara gamfri pɛꞌtsa ndunthi ya hño, dá johyaꞌa̱ ꞌbʉ da ba̱di gue núꞌa̱ pɛꞌtsi hinte di muui ja rá thandi Ajua̱. Ngueꞌa̱ nuya rico tu, nja ngu yá døni ya nda̱po, hinte tsɛtiꞌʉ. \v 11 Nurá døni ra nda̱po, sta cꞌontsꞌa ra hyadi ne sta patꞌi, da ꞌyotꞌa rá ꞌbai, ne da hyøe yá døni, ya ja bi uahni gatho ra døni, y ya hingui hnequi mahotho. Njabʉ thoho ꞌnara rico co rá nsu ne yá ndunthi yá hño, di mpɛfi y sta da̱mfri da uadi gatho. \s1 Ya tsꞌothogui ne ya tsꞌomfeni \p \v 12 Nja̱pi núꞌa̱ toꞌo tsɛta ya thogui, ngueꞌa̱ nuꞌbʉ da zɛti, Ajua̱ ma da umbabi ra te pa nza̱ntho ngu ꞌnara corona dega tha̱ha̱ núꞌa̱ xa ña̱ꞌtui da umba núꞌʉ toꞌo di ma̱diꞌa̱. \v 13 ꞌBʉ ꞌna benga ꞌnara tsꞌomfeni pa te da ꞌyøtꞌe, odi ma̱ gue núꞌa̱ ra tsꞌomfeni beniꞌa̱ gue xqui ꞌñehe de Ajua̱, ngueꞌa̱ Ajua̱ hingui beni ni ꞌnara tsꞌomfeni y nixi japa ꞌnara ja̱ꞌi da benga ꞌnara tsꞌomfeni. \v 14 Pe rá tsꞌoncꞌatꞌi cada ꞌna ja eheni ya tsꞌomfeni ne di hñatꞌasɛꞌa̱, y go gueꞌʉ japi da ꞌyøtꞌa ya tsꞌoqui. \v 15 ꞌBʉ rá tsꞌoncꞌatꞌi ꞌna japi da beni te da ꞌyøtꞌe xá ntsꞌo, nepʉ da ꞌyøtꞌa núꞌa̱ beni, nuꞌbʉ́ ya xa ꞌyøtꞌa ꞌnara tsꞌoqui, ne nura tsꞌoquiꞌa̱ japi da ꞌmɛdi. \p \v 16 Hangue ma zi hma̱di cuꞌihʉ, oguí hopa ri mfenihʉ da hyaꞌaꞌihʉ. \v 17 Ajua̱ núꞌa̱ bí ꞌbʉi mahetsꞌi, núꞌa̱ toꞌo bi hyoca ra hyadi ne ra za̱na̱ ne ya tsø, go gueꞌa̱ di ꞌracjʉ gatho ya hño. Ra hyadi ne ra za̱na̱ ne ya tsø di mpadi, pe Ajua̱ hinhyaꞌmʉ xa pata rá ꞌmʉi y nixi hinhyaꞌmʉ ma da pati. \v 18 Ajua̱ po rá paha sɛhɛ bi ꞌyøtꞌe pa dá mba̱tsihʉ de gueꞌa̱ nu ndá camfrihʉ rá noya núꞌa̱ majua̱ni. Y njabʉ go guecaguihʉ dyá mʉdi sofohʉ de núꞌʉ bi hyoca Ajua̱. \s1 Ra jamfri núꞌa̱ majua̱ni \p \v 19 Hangue ma zi hma̱di cuꞌihʉ, hñuxhʉ ntꞌøde xá hño núꞌa̱ guí ødehʉ. Beñhʉ xá hño núꞌa̱ ma gui ma̱ñhʉ, ne oguí ncuɛhʉ ꞌbestho. \v 20 Ngueꞌa̱ ꞌbʉ ꞌnara ja̱ꞌi xi ri ncuɛ, hingui tsa da ꞌyøtꞌa núꞌa̱ ri ho Ajua̱. \v 21 Hangue tsohʉbʉ gatho ya tsꞌotꞌøtꞌe ne gatho núꞌa̱ xá ntsꞌo. Camfrihʉ con gatho ri mʉihʉ rá noya Ajua̱ núꞌa̱ ya xa ꞌbotꞌi ja ri corasohʉ. Nura noyaꞌa̱ ja rá tsꞌɛdi pa da pøhøꞌihʉ. \p \v 22 ꞌYøthʉ núꞌa̱ xiꞌahʉ rá noya Ajua̱, hingue hønsɛ gui ꞌyødehʉ, ngueꞌa̱ nuꞌbʉ hingui ꞌyøtꞌehʉ núꞌa̱ guí ødehʉ, njabʉ guí hñatꞌasɛhʉ. \v 23 Ngueꞌa̱ nuꞌa̱ to da ꞌyøde rá noya Ajua̱ ne hinda ꞌyøtꞌa núꞌa̱ ma̱, nuꞌbʉ́ nja ngu ꞌnara ja̱ꞌi núꞌa̱ di yotꞌa rá hmi ja ra hñe. \v 24 Ha ngu bi uadi bi yotꞌa rá hmi, ꞌbestho bi pumfri mi tengu rá hmi. \v 25 Pe nuto da hñuxa ntꞌøde núꞌa̱ te ma̱nga rá noya Ajua̱ ne hinda pumfri, ne da ꞌyøtꞌe núꞌa̱ ma̱, nuꞌbʉ́ Ajua̱ da ja̱pi. Rá noya Ajua̱ nja ngu ꞌnara ley núꞌa̱ dí øthʉ co ma pahahʉ pa da nja ma hoga tehʉ. \p \v 26 ꞌBʉ ꞌna de gueꞌahʉ guí beñhʉ gue guí pɛphʉ Ajua̱, ne hinguí handa núꞌa̱ guí ma̱ñhʉ, guí hu ri mʉihʉ gue guí pɛphʉ xá hño Ajua̱, pe hina. \v 27 Nuna guehna ra hoga ꞌbɛfi núꞌa̱ ri ho Ajua̱ ma Dadahʉ: Gue nu ꞌna da maxa ya hyoya ba̱tsi núꞌʉ joꞌo yá na̱na̱ ni yá dada, ne nuya hyoya viuda, ne da nsu pa hinda ntsꞌoqui co ya tsꞌotꞌøtꞌe de ra ximhai. \c 2 \s1 Hinga xʉ́cjʉ núꞌʉ toꞌo ga numansuhʉ \p \v 1 Ma zi cuꞌihʉ, ꞌbʉ majua̱ni guí camfrihʉ ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo xá nsunda, oguí xʉ́cjʉ ꞌmɛtꞌo núꞌʉ toꞌo gui numansuhʉ. \v 2 Nuꞌbʉ da yʉtꞌi habʉ guí øtꞌa ri hmuntsꞌihʉ ꞌnara ja̱ꞌi xi dri hñe xá hño y dri hña̱ ya mfoꞌyɛ dega oro, ha nehe da yʉtꞌa ꞌnara hyoya di he ya zi zɛdutu, \v 3 y núꞌa̱ toꞌo dri hñe xá hño go gui umfʉ ntsaya co ra tꞌequꞌei ne gui ꞌñembabihʉ: “ꞌYøtcahe ra ma̱te grí ꞌñecua gui hñudi”, ha nura zi hyoya gui ꞌñemfʉ: “Nuꞌí ja da ꞌbahma̱bʉ”, o gui ꞌñemfʉ, “Ja da hñupʉ ja ra hai.” \v 4 ¿Hanja guí øthʉ njabʉ gue guí ha̱ꞌmdahʉ núꞌʉ toꞌo guí numansuhʉ? Hingui ho núꞌa̱ ri mfeni gue guí xʉ́ctahʉ ya ja̱ꞌi. \p \v 5 Ma zi hma̱di cuꞌihʉ, ꞌyødehʉ: ¿Ha hinguí pa̱hʉ gue go Ajua̱ xa huahna ya hyoya nuua ja ra ximhai pa go gueꞌʉ da hña̱ni ya ja̱pi de mahetsꞌi po yá jamfri? Nehe go gueꞌʉ xa huahna Ajua̱ pa da ma dí ꞌmʉhuini habʉ bí mandaꞌa̱, nehe xa hña̱ꞌtuabi gue da ꞌmʉhuini gatho núꞌʉ toꞌo ri ma̱diꞌa̱. \v 6 Pe nuꞌahʉ́ guí numaꞌñʉhʉ ya hyoya, ha nuya rico go guí numansuhʉ. Pe ¿ha gue hinguí pa̱hʉ gue go ya rico haꞌaꞌihʉ ne tsixꞌahʉ ja ra tsꞌʉtbi? \v 7 ¿Ha hingo gueꞌʉ tsani nurá hoga thuhu ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo núꞌa̱ toꞌo po rá thuhuꞌa̱ xa thumpꞌaꞌihʉ gyá gamfrihʉ? \p \v 8 Ra Ma̱ca Tꞌofo ena njaua: “Ma̱di ri miquꞌeiui ne gui su ngu grí nsu sɛhɛ.” Nuꞌbʉ xi majua̱ni guí øthʉ nuna ra ma̱ca hmanda, nuꞌbʉ́ ha̱, guí øthʉ xá hño. \v 9 Pe nuꞌbʉ guí xʉ́ctahʉ hønsɛ núꞌʉ toꞌo guí ma̱dihʉ, nuꞌbʉ́ guí øthʉ ꞌnara tsꞌoqui, y nurá nda̱xjua ley ra Moise ma̱ gue guí tuxhʉ ra tsꞌoqui ngueꞌa̱ hingá øthʉ nuna ra ma̱ca hmandana̱. \v 10 Ngueꞌa̱ nuꞌa̱ tóꞌo øtꞌa gatho núꞌa̱ ma̱nga ra nda̱xjua ley, pe ꞌbʉ da ꞌmɛdi ꞌnara hmanda hinda ꞌyøtꞌe, nuꞌbʉ́ nura ja̱ꞌiꞌa̱ ya bi duxa ra tsꞌoqui de gatho núꞌa̱ ma̱nga ra nda̱xjua ley. \v 11 Ngueꞌa̱ Ajua̱ bi ma̱nga ja ra nda̱xjua ley ne bi ꞌñena: “Oxqui nzinga medintha̱ti”, nehe bi ꞌñena: “Oxqui hote.” Ndeꞌbʉ, ꞌbʉ hingrá zinga medintha̱ti pe ꞌbʉ grá hyote, njabʉ ya hinxcá øtꞌe ngu núꞌa̱ ma̱nga gatho ra nda̱xjua ley. \v 12 Pe nujʉ́ dí camfrihʉ ra ꞌraꞌyo ley núꞌa̱ dí øthʉ co ma pahahʉ, hangue ga ña̱hʉ ngu rí ꞌñehe ne ga øthʉ gatho núꞌa̱ xá hño, ngueꞌa̱ Ajua̱ ma da hña̱bgahʉ nguɛnda ua stá øthʉ núꞌa̱ ma̱nga nuna ra ꞌraꞌyo ley ua hina. \v 13 Núꞌa̱ ra pa Ajua̱ ma da hña̱ꞌmba nguɛnda ya ja̱ꞌi hinda ma da huequi núꞌʉ toꞌo himbi hueca yá miquꞌeiui. Pe nuꞌʉ tóꞌo ri hueca yá miquꞌeiui, Ajua̱ ma da huequiꞌʉ núꞌa̱ ra paꞌa̱. \s1 ꞌBʉ da nja ra hoga jamfri da nja ya hoga ꞌbɛfi \p \v 14 Ma zi cuꞌihʉ, ¿te di muui ꞌbʉ ꞌnara ja̱ꞌi da ꞌñena gue camfri, pe hingui øtꞌe núꞌa̱ xá hño? ¿Ha gue núꞌa̱ rá jamfriꞌa̱ tsa da pøhøꞌa̱? Hina, hinda za. \v 15 ꞌBʉ ꞌnara cu o ꞌnara nju otho te da hye ni te da zi, \v 16 y ꞌna de gueꞌahʉ gui ꞌñemfʉ: “Nde, ga nzɛnguathohʉ, rí ma te rá ꞌñentho y Ajua̱ da maxꞌaꞌi”, pe nuꞌbʉ hingui umfʉ núꞌa̱ honi nura cuꞌa̱, nuꞌbʉ́ hinte bi muui núꞌa̱ gá xiphʉꞌa̱. \v 17 Nehe njabʉ ma jamfrihʉ. Nuꞌbʉ hønsɛ ra jamfri dí pɛꞌtshʉ ne hindí øthʉ xá hño, nuꞌbʉ́ hinte di muui núꞌa̱ ra jamfri dí pɛꞌtshʉ. \p \v 18 Da za njaua ga xiphʉ ꞌnara cu: “Nuꞌí hønsɛ guí camfri, y nugá go dí øtꞌa núꞌa̱ xá hño. Guí nehma̱ gui ꞌñutca ri jamfri pe hinguí øtꞌa núꞌa̱ xá hño, ha nugá ga uꞌtꞌaꞌi ma jamfri ngueꞌa̱ dí øtꞌa núꞌa̱ xá hño. \v 19 Nuꞌí guí camfri gue ꞌnatꞌa Ajua̱ ꞌbʉi, y xá hño guí camfri njabʉ. Nehe ya tsꞌonda̱hi camfri gue ꞌnatꞌa Ajua̱ ꞌbʉi, pe nuꞌʉ́ di hua̱tꞌi co ra ntsu. \v 20 Nuꞌí grá ꞌbɛmfeni. ¿Ha hinguí pa̱di gue hinte di muui ri jamfri ꞌbʉ nehe hinguí øtꞌe xá hño?” \v 21 Ndu ma dadahʉ ra Abrá bi zixa rá tꞌʉ mrá thuhu ra Isaac pa xa hyohma̱ ja ra ata, hangue Ajua̱ bi ma̱ gue hinte ma tsꞌoqui mi tu ra Abrá ngueꞌa̱ nuꞌá̱ bi ꞌyøtꞌa núꞌa̱ bi xipabi Ajua̱. \v 22 Hangue njabʉ ya dí pa̱hʉ gue rá jamfri ra Abrá mi pɛui mahyɛgui núꞌa̱ ra hoga ꞌbɛfi bi ꞌyøtꞌe nehe. Y co núꞌa̱ ra hoga ꞌbɛfi bi ꞌyøtꞌe bi ꞌñudi gue xi mi ja rá jamfri. \v 23 Hangue bi njabʉ ngu núꞌa̱ ma̱nga ra Ma̱ca Tꞌofo, ne ena: “Ra Abrá bi gamfri Ajua̱, hangue Ajua̱ bi ma̱ gue ra Abrá ya hinte ma tsꞌoqui mi tu.” Nehe Ajua̱ bi ma̱ gue mrá amigoꞌa̱. \p \v 24 Hangue dí pa̱hʉ xá hño gue Ajua̱ ma̱ gue ya hinte ma tsꞌoqui dí tuhʉ ngueꞌa̱ hingue hønsɛ dí camfrithohʉ, pe nehe dí øthʉ núꞌa̱ xá hño. \v 25 Nehe ra Raab masque mi ꞌnara tsꞌoꞌbɛhña̱ꞌa̱, pe Ajua̱ bi ma̱ gue ya hinte ma tsꞌoqui mi tuꞌa̱ ngueꞌa̱ xqui ꞌyøtꞌe xá hño nu mi umba ntsaya yá ꞌmɛhni ra Josue, nehe bi matsꞌiꞌʉ pa bi bøni pa maꞌna ra ꞌñu pa bi menguiꞌʉ habʉ xqui ꞌñehe. \v 26 Hangue njabʉ numa jamfrihʉ, ꞌbʉ hindí øthʉ núꞌa̱ xá hño, hinte di muui, nja ngu ma ndoꞌyohʉ, ꞌbʉ ya xa du, ya hinte di muui. \c 3 \s1 Ya noya núꞌʉ dí ma̱ñhʉ \p \v 1 Ma zi cuꞌihʉ, hinxá hño gue ndunthi de gueꞌahʉ guí ne gui nxahnatehʉ ja ya nija̱, ngueꞌa̱ dí pa̱hʉ gue maꞌna ma da tha̱bgahʉ ra uɛnda nújʉ dyá xahnatehʉ. \v 2 Ngueꞌa̱ gathoguihʉ xi dí øthʉ ndunthi ya tꞌøtꞌe xá ntsꞌo ne hingui tsa da ꞌmʉtho ma nehʉ. Pe nuꞌbʉ ꞌnara cu pa̱di da za̱ma rá ne, nuꞌbʉ́ nura cuꞌa̱ pa̱di da za̱ma gatho rá ndoꞌyo nehe, ne xi øtꞌe gatho núꞌa̱ xá hño. \v 3 Ngu ꞌnara fani ga huꞌtsuahʉ ꞌnara frenu pa ga tsa̱mbahʉ rá ne pa da ꞌyøde, nuꞌbʉ́ da za ga tsa̱mbahʉ gatho maxøgue rá ndoꞌyo. \v 4 O ngu ꞌnara barco, masque xi dra da̱ngui ne xi di tsɛdi ꞌnara bʉnthi pa da ꞌyentꞌi, pe ꞌnara ja̱ꞌi da za da ꞌyɛtꞌa nura barcoꞌa̱ co ꞌnara tꞌʉca bøja̱, ne da zitsꞌi habʉ go da neꞌa̱. \v 5 Njabʉ ma nehʉ nehe, masque xi ra notsi pe da za da japi da nja ndunthi ya tsꞌotꞌøtꞌe. Nja ngu ꞌnara zi xɛca tsibi, ¡hangu rá nda̱ngui hma̱ha̱ ꞌnara mboza tsa da nzø! \v 6 Hangue njabʉ ma nehʉ, tsa da ꞌyøtꞌa ndunthi ya tsꞌocate, y nja ngu ra ximhai nehe xi xá ntsꞌo, ngueꞌa̱ ma nehʉ ri tsꞌoga gatho ma ndoꞌyohʉ co núꞌa̱ te ma̱. Co ma nehʉ da za da ntsꞌoca ma hogaꞌmʉihʉ, ne ꞌbʉ te dí ma̱ñhʉ xá ntsꞌo, nuya noyaꞌʉ bí ehe de ja ra nidu. \v 7 Ra ja̱ꞌi tsa da ma̱xꞌo gatho nuꞌa̱raza ra mba̱nga zuꞌue, ngu ya tsꞌintsꞌʉ, ngu núꞌʉ ya zuꞌue jʉtꞌa yá mʉi ja ra hai, ne ngu núꞌʉ ya zuꞌue ꞌbʉi ja ra ndehe, ne ya xa ma̱xꞌoꞌʉ. \v 8 Pe numa nehʉ hingui tsa ga tsa̱mihʉ, ngueꞌa̱ xi xá ntsꞌo, nja ngu rá ne ra quꞌeña̱ hote. \v 9 Co ma nehʉ dí xøcambenihʉ Ajua̱ ma Dadahʉ, y co ma nehʉ dí tsañhʉ ma miquꞌeihʉ masque gathoguihʉ xa hyógaguihʉ Ajua̱ ngu rá ꞌbaiꞌa̱. \v 10 Hangue co ma nehʉ dí xøcambenihʉ Ajua̱, y co ma nehʉ dí tsantehʉ nehe. Ma zi cuꞌihʉ, hindí ꞌñepcahʉ ga øthʉ njabʉ. \v 11 ¿Ha gue da za ꞌnada ra pøthe da bøhø ra tꞌasdehe mahyɛgui co ra uxcadehe? Hina, hinda za. \v 12 Ma zi cuꞌihʉ, ¿ha gue da za ꞌna ꞌbai ra igo da unga ya olivo? ¿O ꞌnara ꞌbai gá obxi da unga ya igo? Hina, hinda za. Nixi ꞌnara pøthe hingui tsa da bøhø ra tsꞌothe ne ra tꞌasdehe. \s1 Ra mfa̱di núꞌa̱ majua̱ni \p \v 13 ¿Toꞌo ꞌna de gueꞌahʉ ra nimfeni ne ra ba̱mhya̱? Nuꞌa̱ tóꞌo ra ba̱mhya̱ ne ra nimfeni dá ꞌñudi rá hogaꞌmʉi co ya hoga ꞌbɛfi, ne hinda ꞌñetsꞌi co nura mfa̱di pɛꞌtsi, ngueꞌa̱ nuꞌa̱ tóꞌo pɛꞌtsa ra hoga mfa̱di hingrá ꞌñetsꞌi. \v 14 Pe nuꞌbʉ gyá ndustehʉ ne guí ne gui nsɛhɛhʉ, ogyá ꞌñetsꞌihʉ gui ꞌñeñhʉ gue xi guí pɛꞌtshʉ ra hoga mfa̱di, ngueꞌa̱ gueꞌa̱ ꞌnara ncꞌuamba. \v 15 Ngueꞌa̱ núꞌa̱ ra mfa̱di guí pɛꞌtshʉ gueꞌa̱ dega ximhai, ne dega ja̱ꞌi, ne dega tsꞌonda̱hi, hingo de Ajua̱. \v 16 Ngueꞌa̱ nu habʉ ja ra nduste ne habʉ ne da nsɛhɛ ꞌna, nuni ja guehni ja ra tuhni ne gatho ya tsꞌotꞌøtꞌe. \v 17 Pe nuꞌʉ tóꞌo pɛꞌtsa núꞌa̱ ra mfa̱di bí ehe de mahetsꞌi, gueꞌʉ xá ntꞌaxi yá mfeni ne hingyá ꞌyøtꞌatuhni. Nuꞌʉ́ ya hoja̱ꞌi, ya hogaꞌyøde ne xi ja yá huecate ne nza̱ntho øtꞌe xá hño. Hingui yohna yá mfeni, nixi hingyá yohmi. \v 18 Nuꞌʉ tóꞌo ꞌbʉi te rá ꞌñentho, ne hingyá ꞌyøtꞌatuhni, nuꞌʉ́ udi ꞌnara hogaꞌmʉi pa nehe maꞌra da ꞌmʉ ꞌnara hogaꞌmʉi, nja ngu ꞌnara ꞌbotꞌi núꞌa̱ ꞌbotꞌi pa ꞌmɛfa da nja ꞌnara hoga sofo. \c 4 \s1 Mahyoni hinga ma̱dihʉ ya tsꞌotꞌøtꞌe de ra ximhai \p \v 1 ¿Hanja grí ntsʉihʉ ne grí ntuñhʉ ꞌna ngu maꞌna? Nuꞌahʉ́ grí ntuñhʉ ngueꞌa̱ guí pɛꞌtshʉ ya tsꞌoncꞌatꞌi y nuya tsꞌoncꞌatꞌiꞌʉ gueꞌʉ jaꞌahʉ gui ntuñhʉ. \v 2 Guí nehma̱hʉ te gui pɛꞌtshʉ, pe hingui tsa te gui pɛꞌtshʉ, hangue guí ne gui hñotehʉ. Gyá ndustehʉ pe hingui tsa gui pɛꞌtshʉ núꞌa̱ guí nehʉ, hangue asta grí ntuñhʉ pa gui pɛꞌtshma̱hʉ núꞌa̱ guí nehʉ. Hingui tsa te gui pɛꞌtshʉ ngueꞌa̱ hinguí aphʉ Ajua̱. \v 3 Ha̱ha̱, guí adihʉ, pe hingui tꞌaꞌahʉ núꞌa̱ guí adihʉ ngueꞌa̱ hinguí adihʉ ngu rí ꞌñehe. Guí adihʉ hønsɛ pa gui johyahʉ ja ya tsꞌotꞌøtꞌe de ra ximhai. \v 4 ¡Núꞌahʉ guí ma̱dihʉ ya tsꞌotꞌøtꞌe de ra ximhai ne hinguí ma̱dihʉ Ajua̱, guí njahʉ ngu ra zinga medintha̱ti! ¿Ha hinguí pa̱dihʉ gue ꞌbʉ grí ma̱dihʉ ya tsꞌotꞌøtꞌe de ra ximhai, nuꞌbʉ́ grí ʉtsahʉ Ajua̱? Hangue nuꞌa̱ tóꞌo xi ne da ma̱di ya tꞌøtꞌe de ra ximhai, núꞌá̱ ya ri ʉtsa Ajua̱. \v 5 ¿Ha guí beñhʉ gue hinte ri muui ra Ma̱ca Tꞌofo nu habʉ ena?: “Nurá Ma̱ca Nda̱hi Ajua̱ bá pɛhni pa da ꞌmʉ ja ma corasohʉ, núꞌá̱ go gueꞌa̱ ma̱diguihʉ, y nuꞌá̱ ne gue xi ga ma̱dihʉ Ajua̱.” \v 6 Nehe Ajua̱ go gueꞌa̱ ri ꞌracjʉ ra da̱nga mfatsꞌi. Nu ja ra Ma̱ca Tꞌofo ena njaua: “Ajua̱ hingui faxa núꞌʉ toꞌo ri ꞌñetsꞌi ne ri nøtꞌe, pe nuꞌʉ tóꞌo hingyá nøtꞌe ne hingyá ꞌñetsꞌi, núꞌʉ́ ha̱, fatsꞌi.” \v 7 Hangue ꞌyøtehʉ Ajua̱, ne nøꞌtuahʉ ra tsꞌonda̱hi y núꞌá̱ da ꞌuegue de gueꞌahʉ. \v 8 Jonihʉ co Ajua̱ y núꞌá̱ da joni con gueꞌahʉ. Núꞌahʉ guí øthʉ ya tsꞌoqui, ꞌueguehʉ de gueꞌʉ pa strá ntꞌaxi ri tehʉ. Ha núꞌahʉ guí yohna ri mfenihʉ, ntsøꞌmhʉ de núꞌa̱ guí øthʉ, pa njabʉ da za da tꞌaxca ri corasohʉ. \v 9 Ntsøꞌmhʉ de ri tsꞌoquihʉ, ne dá du ri mʉihʉ de gatho núꞌa̱ xcá ꞌyøthʉ, ne nzoñhʉ. Nuri thedehʉ, dá mpʉnga tsꞌoni, y nuri johyahʉ, dá mpʉnga dumʉi. \v 10 Ogrí ꞌñexhʉ ja rá thandi ra Zidada. Ñobrihʉ y nuꞌá̱ go da ꞌñexꞌaꞌihʉ ꞌmɛfa. \s1 Hiní ꞌñepi ga ꞌyøhʉ ma cuhʉ \p \v 11 Ma zi cuꞌihʉ, ogrí nøñhʉ ꞌna ngu maꞌna. Nuꞌa̱ tóꞌo nøni rá cu o ri ꞌyø de núꞌa̱ te øtꞌe, núꞌá̱ ja ra uɛnda go nømaꞌñʉ ra ley ne ri ꞌyø. Nuꞌa̱ tóꞌo ri ꞌyø ra ley, ya hingo øtꞌa ngu núꞌa̱ ma̱nga ra ley, ngueꞌa̱ ya ri ꞌñetꞌa nzayasɛ. \v 12 Ajua̱ go bi hyoca ra ley y go gueꞌa̱ ra nzaya. Y nuꞌá̱ go gueꞌa̱ tsa da ña̱nga ya ja̱ꞌi, nehe tsa da mɛhna to da mɛhna ja ra tsibi. Pe xiꞌaꞌi, ¿toꞌoꞌigue pa gui ꞌyø ri miquꞌeiui? \s1 Hinto pa̱di te da nja rixudi ndama̱ni \p \v 13 Núꞌahʉ guí eñhʉ njaua: “Núbya rapaya o rixudi ga maha ja núꞌa̱ ra hnini dí ma̱ñhʉ, y ja grá ꞌbʉhʉni ꞌna njɛya, ne grá ntuquihʉ ne grá mpahʉ pa grá ta̱ha̱hʉ ra boja̱.” \v 14 Njabʉ guí beñhʉ, pe nixi guí pa̱dihʉ te grá haxhʉ xudi. Nujʉ́ hindí pa̱hʉ hangu ya pa ma ga ntehʉua, ngueꞌa̱ dí njahʉ ngu ra ꞌbønguui ri hnequi ne hintsꞌʉ yaꞌa̱ da ꞌmɛtho. \v 15 Hangue maꞌna xá hño gui ꞌñeñhʉ njaua: “ꞌBʉ Ajua̱ gueꞌa̱ rá paha, ne ꞌbʉ da ꞌracjʉ ra te ne ra nsɛqui, nuꞌbʉ́ ha̱, ga øthʉ gatho núꞌa̱ dí beñhʉ.” \v 16 Pe nuꞌahʉ́ grí ꞌñetsꞌihʉ co ri mfeni sɛhɛhʉ. Y nu gatho ri ntꞌetsꞌihʉ xi xá ntsꞌo. \v 17 Ne nuꞌa̱ tóꞌo pa̱di da ꞌyøtꞌe núꞌa̱ xá hño pe hingui øtꞌe, núꞌá̱ go gueꞌa̱ ꞌnara tsꞌoqui. \c 5 \s1 Ra tsꞌofo pa ya rico \p \v 1 ¡Núꞌahʉ ricohʉ ꞌyødehʉ! Mamtsꞌonihʉ ngueꞌa̱ ma gui thohʉ ya da̱nga ʉgui. \v 2 Ma da ꞌya gatho núꞌa̱ te guí pɛꞌtshʉ, ne ma da zipꞌahʉ ra zuꞌue gatho ri hoga hehʉ. \v 3 Ma da boxcua gatho ri boja̱hʉ ngu ra tꞌaxi ne ra oro núꞌa̱ xcá muntshʉ ne xcá pɛꞌtsthohʉ, ne ja da hnequini gue hinxá hño núꞌa̱ xcá øthʉ gue xcá pɛꞌtsthohʉ. Neꞌahʉ ma gui njahʉbʉ ngu ri boja̱hʉ gue ma gui juadihʉ, y nuri tsꞌoncꞌatꞌihʉ pa xcá pɛꞌtshʉ ri boja̱hʉ, gueꞌa̱ ngu ꞌnara tsibi ma da juatꞌahʉ. Ja nuya ya paya xcá muntshʉ ndunthi ri boja̱hʉ, y ya yá ga̱tsꞌi ya pa. \v 4 Ya xa ntꞌøde yá tsꞌoni ri mɛfihʉ núꞌʉ toꞌo xa xopꞌahʉ ri hua̱hihʉ. Nuꞌʉ́ zoni ngueꞌa̱ xcá hyathʉ ne hinxcá juꞌtuahʉ ngu rí ꞌñepabiꞌʉ. Pe ma Zidadahʉ núꞌa̱ toꞌo ra nda̱ de gatho ya ɛnxɛ mahetsꞌi, ya xa ꞌyøtuabi yá tsꞌoni núꞌʉ ri mɛfihʉ. \v 5 Nuua ja ra ximhai guí øthʉ núꞌa̱ go ri pahasɛhʉ, ne hinte grí ꞌbɛhʉ, pe guí njahʉ ngu ꞌnara mboꞌoni núꞌa̱ xa hnoqui pa da tho. \v 6 Nuꞌahʉ́ guí høxhʉ ra thai núꞌʉ hinte ma thai tu, ne guí hohʉꞌʉ masque hinte xa ꞌyøtꞌe, y nuꞌʉ́ hingui nøꞌtꞌahʉ. \s1 Rí ꞌñepi ga tsɛthʉ gatho ya tsꞌothogui ne ga aphʉ Ajua̱ da maxcahʉ \p \v 7 Pe nuꞌahʉ ma zi cuꞌihʉ, tsɛthʉ gatho núꞌa̱ da ꞌñepꞌahʉ mientra da zøhø ma Zidadahʉ. Njahʉ ngu ra motꞌi núꞌa̱ tøꞌma ra mʉdi ꞌye ne ra ꞌbɛfa ꞌye pa njabʉ da za da gʉxa ꞌnara hoga sofo. \v 8 Neꞌahʉ ndøꞌmhʉ, ne zɛdihʉ ri jamfrihʉ ngueꞌa̱ ya ꞌnitho ma da zøhø ma Zidadahʉ. \v 9 Ma zi cuꞌihʉ, ogrí hñøxa thaihʉ ꞌna ngu maꞌna pa hingui tuxhʉ ya tsꞌoqui. Beñhʉ gue ma Zidadahʉ toꞌo ra nzaya, ya tsꞌʉtho ya pa di ꞌbɛdi pa da zøhøꞌa̱. \v 10 Ma zi cuꞌihʉ, tsɛthʉ gatho núꞌa̱ te guí thohʉ, ngu bi zɛta yá ꞌmɛhni Ajua̱ núꞌʉ bi ꞌmʉ mayaꞌbʉ ne bi ma̱mba rá noyaꞌa̱. \v 11 Dí pa̱hʉ gue Ajua̱ ja̱pi núꞌʉ toꞌo tsɛta gatho ya thogui núꞌʉ thoguiꞌʉ. Stá øhʉ de ra Job, hangu ya thogui himbi zɛthma̱ꞌa̱. Pe ꞌmɛfa Ajua̱ xi bi ja̱piꞌa̱ ngueꞌa̱ Ajua̱ xi ja ndunthi rá huecate ne ja ndunthi rá hma̱te. \p \v 12 Ma zi cuꞌihʉ, jamasuhʉ oxqui jurahʉ, nixi por mahetsꞌi, nixi po ra ximhai, nixi por maꞌra ya tꞌøtꞌe. Ma̱ñhʉ núꞌa̱ majua̱ni; nuꞌbʉ ha̱, gui ma̱ñhʉ “Ha̱”, y nuꞌbʉ hina, “Hina”, pa njabʉ Ajua̱ hinda castigaꞌihʉ. \p \v 13 ꞌBʉ ꞌna de gueꞌahʉ grí sufrihʉ, ꞌyaphʉ Ajua̱ pa da maxꞌahʉ. O ꞌbʉ grí johyahʉ, tuthʉ ya ja̱hña̱. \v 14 ꞌBʉ ꞌna de gueꞌahʉ grí hñenihʉ, zoñhʉ ya nda̱ de ra nija̱ pa da ꞌyapa Ajua̱ por gueꞌahʉ, ne da goxꞌahʉ ra aceite de rá thuhu ma Zidadahʉ. \v 15 Y ꞌbʉ gui ꞌyadihʉ con gatho ri jamfrihʉ, nuꞌbʉ́ gui ña̱nihʉ y ra Zidada da ꞌraꞌahʉ ra nzaqui, y ꞌbʉ xcá ꞌyøthʉ ꞌnara tsꞌoqui, nuꞌá̱ da puñꞌahʉ. \v 16 Hangue njuá̱nihʉ de ri tsꞌoquihʉ ꞌna ngu maꞌna, ne mfaxhʉ ꞌna ngu maꞌna gui ꞌyaphʉ Ajua̱ da puñꞌaꞌihʉ, y pa njabʉ nuꞌá̱ da ꞌyøtheꞌihʉ nehe. Ajua̱ øtuabi rá ntꞌadi núꞌa̱ toꞌo ꞌbʉi xá hño con gueꞌa̱ ne apabi con gatho rá mʉi. \v 17 Nura ba̱di Elía ꞌnamrá ja̱ꞌi nehe ngujʉ, y núꞌá̱ xi bi ꞌyapa Ajua̱ pa hinda ꞌua̱i, hangue himbi ꞌua̱i hñu njɛya made. \v 18 Nepʉ maꞌnaꞌqui bi yopa ꞌyapabi Ajua̱ pa da ꞌua̱i y bi ꞌua̱i, y nuꞌbʉ́ xi bi hogui ndunthi ra sofo maꞌnaꞌqui. \p \v 19 Ma zi cuꞌihʉ, ꞌbʉ ꞌnara cu da ꞌuegue de rá noya Ajua̱, nepʉ ꞌna de gueꞌahʉ gui zofohʉꞌa̱ pa da yopa mengui, y nuꞌá̱ da mengui, \v 20 nuꞌbʉ́ pa̱dihʉ gue nuꞌa̱ tóꞌo da coꞌtsa ꞌnara ꞌyøtꞌatsꞌoqui de ja rá tsꞌoꞌñu, nuꞌá̱ bi ña̱nga ꞌnara ꞌyøtꞌatsꞌoqui pa hinda ma ja ra nidu, y Ajua̱ go gueꞌa̱ bi pumbabi yá tsꞌoqui núꞌa̱ ra ꞌyøtꞌatsꞌoquiꞌa̱ masque xi ndunthi yá tsꞌoqui.