\id 1CO \h RÁ MɄDI RA CORINTIO \toc1 RÁ MɄDI CARTA RA APOSTOL NSAN PABLO BI ꞌYOPABI YA GAMFRI ME CORINTO \toc2 RÁ MɄDI RA CORINTIO \toc3 1 Co. \mt1 RÁ MɄDI RA CORINTIO \mt2 RÁ MɄDI CARTA RA APOSTOL NSAN PABLO BI ꞌYOPABI YA GAMFRI ME CORINTO \c 1 \s1 Ra apostol Pablo opabi ya gamfri me Corinto \p \v 1 Nugui drá Pablo, Ajua̱ go rá pahaꞌa̱ pa bi zoncagui pa drá apostolgui ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo. Nugui ne ra cu Soste dí opꞌaꞌihe nuna ra carta, \v 2 núꞌahʉ gyá gamfrihʉ guí ꞌbʉhʉbʉ Corinto. Nuꞌahʉ bi zohnꞌahʉ Ajua̱ pa gá camfrihʉ ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo, ne bi ꞌuecꞌahʉ de ja ya tsꞌoqui pa go gui pɛpabihʉꞌa̱, ne bi tꞌaxca ri mfenihʉ mahyɛgui con gatho núꞌʉ ꞌbʉ habʉraza ri xøcambeniꞌa̱. Núꞌa̱ ma zi Hmuhʉ drí xøcambenihʉ go guetꞌa̱ ri xøcambeni neheꞌʉ. \v 3 Ajua̱ ma Dadahʉ ne ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo da ja̱pꞌaꞌihʉ ne da maxꞌahʉ pa gui ꞌbʉhʉ te rá ꞌñentho. \s1 Ya ja̱pi xa tha̱ni po ra Zidada Jesucristo \p \v 4 Nza̱ntho dí umba njama̱di Ajua̱ por gueꞌahʉ, ngueꞌa̱ nuꞌá̱ co rá hñoja̱ꞌi xa pøhøꞌihʉ po ra Zidada Jesucristo. \v 5 Ajua̱ xa ja̱pꞌaꞌihʉ ndunthi ngueꞌa̱ xcá camfrihʉ ra Zidada Jesucristo, hangue xa ꞌraꞌahʉ ra tsꞌɛdi pa guí ña̱hʉ de rá noyaꞌa̱, ne xa ꞌraꞌahʉ ndunthi rá hoga mfa̱diꞌa̱ nehe. \v 6 Nubya ri hnequi gue xcá camfrihʉ xá hño gatho núꞌa̱ dá xiꞌahe de ra Zidada Jesucristo. \v 7 Hangue nubyá hinte grí ꞌbɛhʉ de gatho ya hoga ja̱pi núꞌʉ ri ꞌracjʉ Ajua̱, ne guí tøꞌmhʉ núꞌa̱ ra pa stua yopa pengui ma Zidadahʉ ra Jesucristo. \v 8 Núꞌá̱ go gueꞌa̱ ma da suꞌaꞌihʉ asta ra paꞌa̱ rá ga̱tsꞌi ri tehʉ de guecua ja ra ximhai, pa hinda za to da ma̱ gue nuꞌahʉ guí tuhʉ ra tsꞌoqui nu stua yopa penga ma Zidadahʉ ra Jesucristo. \v 9 Ajua̱ nza̱ntho øtꞌa gatho núꞌa̱ xa ma̱, y núꞌá̱ go gueꞌa̱ xa huahnꞌahʉ pa gui ꞌbʉhʉ co ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo rá Tꞌʉꞌa̱. \s1 Ya gamfri ꞌramaꞌnaꞌño beni \p \v 10 Zi cuhʉ dí ba̱nteꞌihʉ de rá thuhu ma Zidadahʉ ra Jesucristo gue da ꞌnatꞌa gui ma̱ñhʉ, pa da ꞌñotho ya hegue de gueꞌahʉ. Nuꞌa̱ gui ꞌyøthʉ, ꞌbʉhʉ mahyɛgui co ꞌnada ra mfeni ne ꞌnada ra jamfri. \v 11 Dí xiꞌahʉ njabʉ ma zi cuꞌihʉ ngueꞌa̱ xa xicagui núꞌʉ ja te yá njaui ra nju Cloé gue ja ra ora grí ntunsɛhʉ. \v 12 Dí xiꞌahʉ njabʉ ngueꞌa̱ ꞌra de gueꞌahʉ guí ma̱ñhʉ njaua: “Nugui drí dɛna ra cu Pablo”, ha nu maꞌra guí eñhʉ: “Nugui drí dɛna ra cu Polo”, y nu maꞌra guí eñhʉ: “Nugui drí dɛna ra cu Pedro”, ha nu maꞌra guí eñhʉ: “Nugui drí dɛna ra Zidada Jesucristo.” \v 13 ¿Ha gue hingue gathoꞌihʉ guí dɛnhʉ ra Zidada Jesucristo? ¿Ha gue bi du ja ra pontꞌi ra Pablo po rá ngueꞌaꞌihʉ? ¿Ha gue xcá nxistehehʉ de ja rá thuhu ra Pablo? Hina. \v 14 Dí umba njama̱di Ajua̱ gue nugui hønsɛ ra cu Crispo ne ra cu Gayo stá xiꞌtsi de gueꞌahʉ, y hinto maꞌna stá xiꞌtsi. \v 15 Hangue hinda za gui ma̱ñhʉ gue xcá nxistehehʉ de ma thuhuga. \v 16 Nehe dá xiꞌtsa núꞌʉ ya mengu de ja rá ngu ra cu Teba. Pe de guehni hinstá xiꞌtsa maꞌra. \v 17 Ra Zidada Jesucristo himbá pɛncagui pa ga øtꞌa ra sistehe, nuꞌá̱ bá pɛncagui pa ga ma̱nga ra ma̱ca noya. Pe hindí ma̱ co ꞌraya noya xi mahotho núꞌʉ de ma mfa̱disɛ, pa hinda tꞌena gue xi ja ma mfa̱di ne da gamfri ya ja̱ꞌi hønsɛ co ma hoga noya. Nugui dí ne da gamfriꞌʉ hønsɛ po núꞌa̱ ra du bi thogui ra Zidada Jesucristo ja ra pontꞌi. \s1 Ra tsꞌɛdi ne ra mfa̱di de Ajua̱ go ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo bi ꞌñutcahʉ \p \v 18 Nujʉ́ dí ma̱ñhʉ gue bi du ra Zidada Jesu ja ra pontꞌi pa ga mpøhøhʉ, ha nuꞌʉ tóꞌo hingui camfriꞌa̱ ma da ꞌmɛdiꞌʉ ngueꞌa̱ ma̱ñꞌʉ gue hinte ri muui núꞌa̱ dí ma̱ñhʉ de rá du ra Zidada Jesucristo. Pe pa nújʉ stá mpøhøhʉ ri muui, ngueꞌa̱ go gueꞌa̱ ha̱npa rá tsꞌɛdi Ajua̱. \v 19 Ma̱nga njaua ja ra Ma̱ca Tꞌofo: \q1 Ma ga huatuabi yá mfa̱di ya ba̱mhya̱, \q1 ne ga ha̱cuabi yá mfeni ya nimfeni. \p \v 20 ¿Toꞌo núꞌa̱ ra ba̱hmya̱bya? O ¿toꞌo núꞌa̱ xi ja rá mfa̱di? Ne ¿toꞌo núꞌa̱ pa̱di gatho te ja mapaya? Joꞌo, ngueꞌa̱ ja rá thandi Ajua̱ hinte ri muui yá mfa̱di ya ja̱ꞌi. \v 21 Ngueꞌa̱ ya ja̱ꞌi masque xi ja yá mfa̱di, hinxa za hanja da ba̱diꞌʉ Ajua̱. Pe Ajua̱ rá pahaꞌa̱ da pøhø núꞌʉ toꞌo da gamfri núꞌa̱ ra noya dí ma̱ñhʉ, masque núꞌʉ ya ba̱mhya̱ ena gue hinte ri muui núꞌa̱ dí ma̱ñhʉ. Pe Ajua̱ xi ja rá mfa̱di hangue bi ꞌyøtꞌa njabʉ. \p \v 22 Ya xodyo nza̱ntho adi da tꞌutua ꞌnara ntꞌudi, y nuya griego hønsɛ ra mfa̱di honi, \v 23 pe nujʉ dí ma̱ñhʉ de ra Zidada Jesucristo núꞌa̱ bi tho ja ra pontꞌi. Y guehna ꞌnara mfeꞌtse pa ya xodyo, ne núꞌʉ hingyá xodyo ena gue hinte ri muui núꞌa̱ dí ma̱ñhʉ de rá du ra Zidada Jesucristo. \v 24 Pe nújʉ xa huancahʉ Ajua̱, gue dyá xodyohʉ gue hindyá xodyohʉ, gathoguihʉ dí pa̱hʉ gue ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo bi hña̱npa rá tsꞌɛdi ne rá mfa̱di Ajua̱ pa bi pøhøguihʉ. \v 25 Ajua̱ maꞌna ja rá mfa̱di ne maꞌna ja rá tsꞌɛdi de gatho ya ja̱ꞌi, masque eñꞌʉ gue hinte ri muui núꞌa̱ ra du bi thogui ra Zidada Jesucristo ja ra pontꞌi. \v 26 Zi cuhʉ, pa̱hʉ gue nuꞌahʉ xa huahnꞌahʉ Ajua̱, masque hinga ndunthi de gueꞌahʉ guí pɛꞌtshʉ ra mfa̱di de ra ximhai, ne hinga ndunthi de gueꞌahʉ guí ha̱hʉ ra tsꞌʉtbi, y ne hinga ndunthi de gueꞌahʉ guí pɛꞌtshʉ ꞌnara da̱nga nsu. \v 27 Ajua̱ bi huahna núꞌʉ hinte yá fa̱di de guecua ja ra ximhai pa da ꞌbɛtuabi yá tsa ya ba̱mhya̱. Ajua̱ bi huahna núꞌʉ hingui ha̱ ra tsꞌɛdiua ja ra ximhai pa da ꞌbɛtuabi yá tsa núꞌʉ ha̱ ra tsꞌɛdibya. \v 28 Ajua̱ bi huahna núꞌʉ hinte ri muui ja ra ximhai ne núꞌʉ xi ya tꞌʉtsa, ne núꞌʉ toꞌo ni tsꞌʉ yá nsu otho, pa da ꞌbɛtua yá tsa núꞌʉ toꞌo pɛꞌtsa yá nsu, \v 29 pa njabʉ hinto da ꞌñetsꞌi ja rá thandi Ajua̱. \v 30 Ajua̱ go gueꞌa̱ bi ꞌyøtꞌe pa dá ꞌnathohʉ co ra Zidada Jesucristo, ngueꞌa̱ nusɛ Ajua̱ go gueꞌa̱ bá pɛhniꞌa̱ pa bi ꞌñutcahʉ rá mfa̱di Ajua̱, ne bi hña̱sca ma tsꞌoquihʉ, ne bi tꞌaxca ma mfenihʉ pa bi za dá ꞌbʉhʉ xá hño ja rá thandi Ajua̱. \v 31 Ajua̱ bi ꞌyøtꞌe njabʉ pa da nja ngu núꞌa̱ xa ntꞌofo ja ra Ma̱ca Tꞌofo habʉ ena: “Nuꞌa̱ tóꞌo ne da ꞌñetsꞌi, dá ꞌñetsꞌi, pe de núꞌa̱ xa ꞌyøtꞌa Ajua̱, hingue de núꞌa̱ xa ꞌyøtꞌasɛ.” \c 2 \s1 Ra apostol Pablo bi ma̱ de ra Zidada Jesucristo ne de rá du \p \v 1 Zi cuhʉ, nugui nu ndá mabʉ pa dá zoꞌahʉ de rá noya Ajua̱, hindá zoꞌahʉ co ꞌraya da̱nga noya xá hñei, nixi co ndunthi ra mfa̱di de guecsɛhɛ. \v 2 Pe nu de nduá ꞌbʉpʉ, dá ja dá zoꞌahʉ hønsɛ de ma Zidadahʉ ra Jesucristo núꞌa̱ bri pontꞌa ja ra pontꞌi ne bi tho, ne hindá zoꞌahʉ de maꞌna ra noya. \v 3 Nu ndá zoꞌahʉ mi otho ma tsꞌɛdisɛ, ne mi ꞌracagui ndunthi ra ntsu pa ga ña̱, asta ndrí hua̱tꞌi. \v 4 Hindá ne dá zoꞌahʉ co ra mfa̱di de ra ximhai pa gá camfrihʉ, nugui dá zoꞌahʉ co rá tsꞌɛdi ra Ma̱ca Nda̱hi. \v 5 Dá zoꞌahʉ njabʉ pa bi za gá camfrihʉ co rá tsꞌɛdi ra Ma̱ca Nda̱hi, hingue ngueꞌa̱ gá ꞌyødehʉ yá mfa̱di ya ja̱ꞌi. \s1 Ajua̱ utcaguihʉ tengu rá ꞌmʉiꞌa̱ co rá tsꞌɛdi ra Ma̱ca Nda̱hi \p \v 6 Núꞌʉ toꞌo xa zɛ yá jamfri dí zofohe co ra mfa̱di pe nura mfa̱diꞌa̱ go bra ꞌñehe de Ajua̱, hingue de ra ximhai, nixi de yá mfa̱di ya nda̱ núꞌʉ ma da uadi da thogui. \v 7 Dí ma̱ñhe de núꞌa̱ bi ꞌyøtꞌa Ajua̱ pa bi za dá mpøhøhʉ ne ga tsøñhʉ ja rá nsundaꞌa̱. Y núꞌa̱ dí ma̱ñhe go gueꞌa̱ ra hoga mfa̱di xqui beni Ajua̱ desde ante da nja ra ximhai, ne himi fa̱dihma̱, pe nubyá ya xa ꞌñutcahʉ. \v 8 Ni ꞌna de nuya nda̱ de ja ra ximhai himbi ba̱di nuna ra mfa̱di xa ꞌracjʉ Ajua̱, ngueꞌa̱ nuꞌbʉ xa ba̱diꞌʉ, hinxa hyohma̱ ja ra pontꞌi numa Zidadahʉ xá nsunda. \v 9 Bi nja ngu núꞌa̱ xqui tꞌofo ja ra Ma̱ca Tꞌofo habʉ ena: \q1 Ni ꞌnara ja̱ꞌi himbi za bi hyandi, nixi bi ꞌyøde, \q1 nixi bi zo rá mfeni tengu rá ꞌmʉi de ja rá ña̱ni Ajua̱, \q1 ne hinto xa ba̱di gatho núꞌʉ ya ja̱pi xa beni da umbabi núꞌʉ toꞌo ri ma̱diꞌa̱. \m \v 10 Y nujʉ́, Ajua̱ bi ꞌñutcaguihʉ gatho nuya tꞌøtꞌeya po rá tsꞌɛdi ra Ma̱ca Nda̱hi, ngueꞌa̱ nura Ma̱ca Nda̱hi go gueꞌa̱ pa̱di xá hño gatho, ne asta pa̱di gatho núꞌa̱ te benga Ajua̱. \p \v 11 Ni ꞌnara ja̱ꞌi hingui tsa da ba̱tua rá mfeni maꞌna rá miquꞌeiui, ngueꞌa̱ cada ꞌna go pa̱disɛ tengu rá mfeni. Njabʉtho nehe ni ꞌna hinto pa̱tua rá mfeni Ajua̱. Nura Ma̱ca Nda̱hi ha̱, go gueꞌa̱ pa̱tuabi rá mfeni Ajua̱. \v 12 Y nura Ma̱ca Nda̱hiꞌa̱ xuá mɛncahʉ pa da ꞌñutcahʉ gatho nuya hño ri ꞌracjʉꞌa̱, y hingo dí ha̱mfʉ rá mfa̱di ra ximhai pa ga pa̱hʉ nuya hñoꞌʉ. \v 13 Nuje dí udihe ngu núꞌa̱ utcahe ra Ma̱ca Nda̱hi, hindí udihe co ma mfa̱disɛhe. Núꞌʉ toꞌo pɛꞌtsa ra Ma̱ca Nda̱hi ja yá coraso, dí utuabihe co ya noya núꞌʉ ꞌracaguihe ra Ma̱ca Nda̱hi. \p \v 14 Pe núꞌa̱ ra ja̱ꞌi hinxa gamfri Ajua̱ hingui ha̱ni núꞌa̱ udi rá Ma̱ca Nda̱hi Ajua̱, ngueꞌa̱ beniꞌa̱ gue hinte ri muui. Ne hingui tsa da ba̱disɛꞌa̱, ngueꞌa̱ mahyoni go da ꞌñutuabi ra Ma̱ca Nda̱hi pa da za da ba̱diꞌa̱. \v 15 Pe nuꞌa̱ tóꞌo xa gamfri Ajua̱ ne pɛꞌtsa ra Ma̱ca Nda̱hi ja rá coraso, núꞌá̱ ha̱, pa̱di xá hño gatho núꞌʉ ya ntꞌudiꞌʉ, ne pa̱di ndaꞌa̱ ra hño y ndaꞌa̱ ra ꞌñʉ. Pe nuꞌa̱ tóꞌo hingui pɛꞌtsa ra Ma̱ca Nda̱hi, hingui tsa da xipabi te gra ꞌmʉiꞌa̱. \v 16 Enga ja ra Ma̱ca Tꞌofo: ¿To ja gueꞌa̱ xa ba̱tuabi rá mfeni ra Zidada? O ¿to ja gueꞌa̱ xa za xa ꞌñutuabi te da ꞌyøtꞌeꞌa̱? Joꞌo. Pe nujʉbya ha̱, dí pa̱tuahʉ rá mfeni ma Zidadahʉ ra Jesucristo. \c 3 \s1 Ra apostol Pablo ne ra Apolo mahyɛgui yá mɛfi Ajua̱ \p \v 1 Zi cuhʉ, dá zoꞌahʉ ngu tsꞌofo núꞌʉ hintsꞌʉ xa zɛ yá jamfri, ngu ya tꞌʉba̱tsi hinte yá fa̱ditho, ngueꞌa̱ himbi za dá zoꞌahʉ ngu ꞌraya cu núꞌʉ pa̱di xá hño núꞌʉ ya ntꞌudi udi ra Ma̱ca Nda̱hi. \v 2 Dá zoꞌahʉ ꞌramatsꞌʉ ngu ꞌraya zi ba̱tsi núꞌʉ tsʉtho, ngueꞌa̱ himbi za dá xiꞌahʉ ya noya xá hñei, ngueꞌa̱ mi otho ndunthi ri mfa̱dihʉ, y asta nubya hinxa za stá xiꞌahʉ gatho. \v 3 Ngueꞌa̱ nuꞌahʉ guí øtꞌathohʉ ngu núꞌa̱ øtꞌa núꞌʉ hingyá gamfri, ngueꞌa̱ gyá ndustehʉ, ne gyá necatsʉihʉ, ne gyá necatuhnihʉ. Hangue por gueꞌa̱ hinxcá ꞌueguethohʉ de ja ya tsꞌoqui, ngueꞌa̱ guí ꞌyohʉ ngu núꞌʉ hinxa gamfri Ajua̱. \v 4 ꞌRa de gueꞌahʉ guí eñhʉ: “Nugui drí dɛna ra cu Pablo”, ha nu maꞌra guí eñhʉ: “Nugui drí dɛna ra cu Polo”. Xi de guí ma̱ñhʉ njabʉ, ¿ha gue hinguí øthʉ ngu núꞌʉ ya ja̱ꞌi hingyá gamfri? \p \v 5 Xi ¿te ma ꞌbɛfi dí pɛfi? Y ¿te ma ꞌbɛfi pɛfi ra cu Polo? Nugui ne ra cu Polo dyá ꞌbɛgothohe de Ajua̱, ne go guecaguihe dá zoꞌahe pa gá camfrihʉꞌa̱. Nugui ne ra cu Polo, cada ꞌna de guecje dí pɛfihe ra ꞌbɛfi xa ꞌracaguihe Ajua̱. \v 6 Nugui go rá mʉdi dá zoꞌahʉ de rá noya Ajua̱, ha nura cu Polo go xa suꞌaꞌihʉ asta nubya, pe nuꞌa̱ tóꞌo xa ꞌraꞌahʉ ra jamfri, go guesɛhɛ Ajua̱. \v 7 Hangue ni guequi ni ra cu Polo hinda za te ga pɛhe de guecsɛhe. Nu Ajua̱ go gueꞌa̱ ja rá tsꞌɛdi pa xa japi xa te ri jamfrihʉ. \v 8 Hangue guí njahʉ ngu ꞌnara hua̱hi habʉ stá mpɛhe, nugui go stá potꞌi, ra cu Polo go xa ꞌñunthe. Hangue ngu ra motꞌi ne ra ꞌñunthe, Ajua̱ ma da gutcahe ngu núꞌa̱ stá pɛfihe. \v 9 Nuje dyá mɛfihe de Ajua̱, ha nuꞌahʉ guí njahʉ ngu ꞌnara hua̱hi habʉ ri mpɛfiꞌa̱. \p Ne guí njahʉ ngu ꞌnará hoga ngu Ajua̱ ri jʉꞌtsuabi. \v 10 Nugui go dí nja ngu ꞌnara hoga hyocangu dá jʉꞌtsua rá ua ra ngu, gueꞌa̱ ra ꞌbɛfi bi ꞌracagui Ajua̱, ha nu maꞌna go jʉxa ra ja̱do. Pe cada ꞌna mahyoni da jamasu núꞌa̱ pɛfi. \v 11 Ngueꞌa̱ otho maꞌna ra cimiento da za dra jʉtsꞌi, hønsɛ núꞌa̱ ya ja, y nura cimientoꞌa̱ go guesɛ ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo. \v 12 ꞌBʉ toꞌo da gʉtsꞌi de maña̱ núꞌa̱ ra cimiento ya ja, pɛꞌtsi da beni xá hño ua da gʉtsꞌi dega oro o dega tꞌaxi o dega hoga do, o ua da gʉtsꞌi dega za o dega xotꞌo o dega xithi. \v 13 Cada ꞌna de ya gamfri ma da hnequi rá ꞌbɛfiꞌa̱, ngueꞌa̱ núꞌa̱ ra pa de ra nsʉca uɛnda gueꞌbʉ ma da fa̱di tengu rá ꞌbɛfi cada ꞌna. Núꞌa̱ ra paꞌa̱ ma da nzø ra tsibi, y nuni ja ra tsibi ja ma dra tsapabini rá ꞌbɛfi cada ꞌna núꞌa̱ xa mɛfi. \v 14 ꞌBʉ ꞌna toꞌo bi hoca rá ꞌbɛfi maña̱ de ra cimiento ne hinda za̱tꞌa nurá ꞌbɛfiꞌa̱, nuꞌbʉ́ núꞌa̱ toꞌo bi hoca nura ꞌbɛfiꞌa̱ ma da hña̱nga rá tha̱ha̱. \v 15 Pe nuꞌbʉ ꞌna xa mpɛfi ne nurá ꞌbɛfiꞌa̱ ma da za̱tꞌi, nuꞌbʉ́ hinda ma da tꞌumbabi rá tha̱ha̱. Hinte ma da hña̱ni, ngueꞌa̱ bi za̱tꞌa núꞌa̱ xqui mɛfi, pe nuꞌá̱ ma da mpøhø, nja ngu núꞌa̱ toꞌo bi tho ra nza̱tꞌi ne bi ꞌbɛdi gatho núꞌa̱ xqui mɛfi. \v 16 ¿Ha gue hinguí pa̱hʉ gue nuꞌahʉ go gueꞌahʉ rá nija̱ꞌihʉ Ajua̱, y nurá Ma̱ca Nda̱hiꞌa̱ ꞌbʉi ja ri corasohʉ? \v 17 ꞌBʉ ꞌna toꞌo da huatua rá nija̱ Ajua̱, nuꞌbʉ́ Ajua̱ da huatiꞌa̱ nehe, ngueꞌa̱ rá nija̱ Ajua̱ xi xá nsunda. Ne go gueꞌaꞌihʉ nurá nija̱ꞌa̱. \p \v 18 Osti ma da hyaꞌahʉ ri mfenihʉ gue gyá ba̱hmya̱hʉ. ꞌBʉ ꞌna de gueꞌahʉ guí beñhʉ gue xi guí pɛꞌtshʉ ra mfa̱di, y nuꞌbʉ nura mfa̱diꞌa̱ go de nuna ximhai, ꞌyøthʉ ra uɛnda gue ꞌbesthó hinte guí pa̱hʉ, pa njabʉ ha̱, da za gui pɛꞌtshʉ núꞌa̱ xi ra hoga mfa̱di brí ꞌñehe de Ajua̱. \v 19 Ngueꞌa̱ pa ja rá thandi Ajua̱ ꞌbesthó hinte ri muui núꞌa̱ ra mfa̱di de ra ximhai. Hangue enga ja ra Ma̱ca Tꞌofo: “Ajua̱ xi pa̱tuatho yá mfeni ya ba̱mhya̱ de ra ximhai gue nuꞌʉ́ hatetho, hangue co yá mba̱mhya̱ ri ꞌmɛdisɛꞌʉ.” \v 20 Nehe xa tꞌofo njaua: “Ajua̱ pa̱di gue hinte ri muui nuyá mfeni ya ba̱hmya̱.” \v 21 Hangue ogrí ꞌñetsꞌihʉ gui ꞌñeñhʉ gue grí dɛnhʉ ꞌna o maꞌna, ngueꞌa̱ gatho núꞌʉ toꞌo xa mpɛfi con gueꞌahʉ go pa ri hñohʉ. \v 22 ꞌBʉ rá ꞌbɛfi ra cu Pablo, ꞌbʉ rá ꞌbɛfi ra cu Polo, ꞌbʉ rá ꞌbɛfi ra cu Pedro, gatho pa ri hñohʉ. Nuꞌahʉ gatho go o ja ri ꞌyɛhʉ pa ri hñohʉ, ra ximhai, ra te, ra du, gatho núꞌa̱ ja mapaya ne núꞌa̱ bra ꞌbɛfa. \v 23 Y nuꞌahʉ guí ohʉ ja rá ꞌyɛ ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo, y ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo go o ja rá ꞌyɛ Ajua̱. \c 4 \s1 Núꞌa̱ bi thogui ya apostol ja yá ꞌbɛfi \p \v 1 Dí nehe gui pa̱hʉ gue nuje yá mɛfiguihe ra Zidada Jesucristo, ne dí udihe núꞌa̱ xa ꞌñutcahe Ajua̱ núꞌa̱ xqui beni mayaꞌbʉ ne himi fa̱dihma̱. \v 2 Hangue mahyoni ga ma̱ñhe gatho núꞌa̱ xa ꞌñutcahe Ajua̱, ngueꞌa̱ go yá mɛfiguiheꞌa̱. \v 3 Nugui hingui tu ma mʉi de gatho núꞌa̱ guí ma̱ñhʉ de guequi, nixi núꞌa̱ ma̱nga ra tsꞌʉtbi de guequi. Nixi nugaguisɛ hindí ena gue dí ꞌyo xá hño. \v 4 Masque nugui dí beni gue xá ntꞌaxi ma mfeni, pe hingue por gueꞌa̱ ma da hma̱ gue hinte dí tu. Nura Zidada go gueꞌa̱ ma da hña̱bga nguɛndaꞌa̱. \v 5 Hangue ogo guí ha̱mfʉ nguɛnda te øtꞌa ri miqꞌueihʉ, ngueꞌa̱ ma dua yopa penga ma Zidadahʉ ra Jesucristo, y nuꞌbʉ́ núꞌá̱ ha̱, ma da hña̱bgahʉ nguɛnda. Ne nuꞌá̱ go gueꞌa̱ ma da japi da hnequi gatho núꞌa̱ xa tꞌøtꞌe mantꞌa̱gui. Ne ma da ma̱ gatho núꞌa̱ te xa beni ja yá mfeni ya ja̱ꞌi. Y nura paꞌa̱ Ajua̱ ma da ꞌñeꞌtsua rá nsu ngu rí ꞌñepabi cada ꞌna. \p \v 6 Zi cuhʉ, núna stá xiꞌahʉ stá ma̱ de guequi ne de ra cu Polo, pa njabʉ gui pa̱hʉ ndaꞌa̱ rí ꞌñepi gui ꞌyøthʉ. Nuje hindrí ueñhe rá ꞌbɛfi Ajua̱. Hangue gui njahʉbʉ nehe hingui nueñhʉ ꞌnara cu. Stá xiꞌahʉ njabʉ pa gui ꞌyohʉ ngu ma̱nga ra Ma̱ca Tꞌofo, pa njabʉ hingui ꞌñeꞌtsuahʉ yá nsu ꞌra, ha nu maꞌra go gui ʉtsahʉ. \v 7 ¿Hanja grí ꞌñetsꞌihʉ? Xi gatho núꞌa̱ te guí pɛꞌtshʉ, ¿ha gue hingo xa ꞌraꞌahʉ Ajua̱? Nuꞌbʉ go xa ꞌraꞌahʉꞌa̱, nuꞌbʉ́ ¿hanja grí ꞌñetsꞌihʉ? Njabʉ ja ra uɛnda hingo xa ꞌraꞌahʉꞌa̱. \p \v 8 Nuꞌahʉ ꞌñena hinte grí ꞌbɛhʉ, ꞌñena ya guí pɛꞌtshʉ gatho núꞌa̱ guí hoñhʉ, ya ngu grí ꞌñetꞌa nda̱hʉ, ha nuje go xcá hyɛgaguiheua, ꞌñena hinte drí muuihe. Xi dí nehma̱he gue ya xcá nda̱hma̱hʉ, pa njabʉ ga nda̱hma̱hʉ mahyɛgui. \v 9 Nuje dyá apostolhe, dí beni gue Ajua̱ xa hñuxcahe ngu ꞌraya ja̱ꞌi núꞌʉ hinte ri muui, ne xa sɛcuabi pa da tho ja yá thandi gatho ya ja̱ꞌi ne ja yá thandi yá ɛnxɛ Ajua̱. \v 10 Nuje tꞌengaguihe gue dyá ꞌbɛmfenihe ngueꞌa̱ dí pɛpabihe ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo, ha nuꞌahʉ xcá bensɛhʉ gue xi gyá ba̱mhya̱hʉ de rá noyaꞌa̱. Nuje xa tꞌenje gue othoguihe ra tsꞌɛdi, ha nuꞌahʉ guí beñhʉ gue xi ja ri tsꞌɛdihʉ. Ne guí beñhʉ gue xi tꞌeꞌtsꞌa ri nsuhʉ, ha nuje xi dyá tꞌʉtsahe. \p \v 11 Asta nubya xi dí sufrihe ntsꞌɛdi, dí thohe ra thuhu ra nduthe ne ra ꞌña̱he. Nabgaguihe ya ja̱ꞌi, ne hindí pɛꞌtshe ꞌnara ngu núꞌa̱ dua mɛtihe. \v 12 Xi dí thohe ra nzabi pa dí hoñhe núꞌa̱ dí tsihe nehe. Nura ora dí øhe tsanje ya ja̱ꞌi, nuje dí aphe Ajua̱ por gueꞌʉ. Y ra ora øtcahe ra ntsꞌomʉiꞌʉ, gatho dí tsɛtathohe. \v 13 Nura ora ña̱maꞌñʉ ya ja̱ꞌi de guecje, nuje dí zofohe co ndunthi ra tꞌequꞌei. Pe nuje pa ja yá thandiꞌʉ dí njahe ngu ra paxi xa føtbʉ hinte ri muui, ngueꞌa̱ pa gueꞌʉ xá ntsꞌoje. \p \v 14 Hindí opꞌahʉ nuya ya noya pa ga ꞌbɛꞌtꞌa ri tsahʉ. Dí opꞌahʉ pa ga zoꞌahʉ ngueꞌa̱ pa guequi ja ra uɛnda ma hma̱ca ba̱tsiꞌihʉ, ngueꞌa̱ go dá xiꞌahʉ rá noya Ajua̱. \v 15 Masque gri pɛꞌtshʉ ꞌrɛtꞌa ꞌmo núꞌʉ toꞌo di uꞌtꞌahʉ de ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo, pe sɛhɛgui go rá mʉdi dá ha̱ꞌtsꞌahʉbʉ rá noya Ajua̱ pa gá camfrihʉ ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo, hangue nugui ja ra uɛnda go drá dada de gueꞌahʉ. \v 16 Hangue dí ba̱nteꞌihʉ gui tɛngaguihʉ ma ꞌmʉi. \p \v 17 Hangue dá pɛhnꞌahʉbʉ ra cu Timu núꞌa̱ ma hma̱ca tꞌʉ de ja ra jamfri, ne nuꞌá̱ ꞌyo xá hño ja rá thandi ra Zidada. Y nuꞌá̱ go gueꞌa̱ ma da yopa benꞌahʉ tengu ma ꞌmʉi ja ra Zidada Jesucristo. Guetꞌatho dí udi nehe habʉraza de ja ya nija̱. \v 18 Pe nu ꞌra de gueꞌahʉ xi xa ñuxa ri mfenihʉ dega ntꞌetsꞌi, guí hu ri mʉihʉ gue hinga ma ga yopa penguibʉ ga cꞌa̱ꞌtsꞌaꞌihʉ. \v 19 Pe nugui dí beni ga mabʉ ꞌbestho pa ga cꞌa̱ꞌtsꞌahʉ maꞌnaꞌqui ꞌbʉ njabʉ rá paha ma Zidadahʉ. Nuꞌbʉ́ ha̱, ga pa̱di ua xi ha̱ ra tsꞌɛdi núꞌʉ ꞌyobʉ ri ꞌñetsꞌi, o hønsɛ ꞌyobʉ ma̱ntho. \v 20 Ngueꞌa̱ nuꞌa̱ tóꞌo da mɛpa Ajua̱, mahyoni di ha̱npa rá tsꞌɛdi pa da za te da mɛfi, hingue da ma̱ntho. \v 21 ¿Ndaꞌa̱ guí nehʉ, ga mabʉ ga zoꞌahʉ dega cuɛ, o ga zoꞌahʉ dega hma̱te? \c 5 \s1 Ra ntha̱nga nguɛnda de ꞌnara gamfri núꞌa̱ bi ꞌyøtꞌa ra tsꞌoqui \p \v 1 Xa fa̱di xá hño gue ꞌnara cu de gueꞌahʉ xa gʉxa rá høme ne ꞌbʉhui ngu rá ꞌbɛhña̱. Pøde nixi núꞌʉ hingyá gamfri hingui øtꞌa njabʉ. \v 2 ¡Pe nuꞌahʉ xcá pa̱hʉ ne grí ꞌñetsꞌihʉ guí eñhʉ gue guí ꞌbʉhʉ xá hño! ¡Rí ꞌñepꞌaꞌihʉ xa du ri mʉihʉ hma̱ha̱ ne ya xcá hña̱cjhma̱hʉ núꞌa̱ toꞌo øtꞌa núꞌa̱ ra tsꞌoquiꞌa̱! \v 3 Nugui masque hindí ꞌbʉi con gueꞌahʉ, pe numa mfeni ꞌbʉi con gueꞌahʉ, y ja ra uɛnda dí ꞌbʉi con gueꞌahʉ. Hangue nugui ya stá beni te ma ga øtꞌe co núꞌa̱ toꞌo øtꞌa núꞌa̱ ra tsꞌoquiꞌa̱. \v 4 Hangue ꞌyøthʉ núꞌa̱ ma ga xiꞌahʉ. Gue da muntshʉ de rá thuhu ma Zidadahʉ ra Jesucristo, y numa mfeni ma da ꞌmʉi con gueꞌahʉ, ne rá tsꞌɛdi ma Zidadahʉ ra Jesu ma da ꞌmʉi con gueꞌahʉ. \v 5 Ne ꞌyɛntꞌuahʉ ja yá ꞌyɛ ra tsꞌonda̱hi núꞌa̱ ra cuꞌa̱ øtꞌa núꞌa̱ ra tsꞌoquiꞌa̱, pa da thogui ya tsꞌothogui ja rá ndoꞌyo, pe nurá teꞌa̱ da mpøhø nura paꞌa̱ stua yopa penga ma Zidadahʉ. \p \v 6 Hanja grí ꞌñetsꞌihʉ guí eñhʉ gue guí ꞌbʉhʉ xá hño, ha ꞌna de gueꞌahʉ øtꞌa núꞌa̱ ra tsꞌoquiꞌa̱. Ngueꞌa̱ nuꞌá̱ nja ngu ra levadura masque ꞌna zi tʉi pe ri ntsini gatho ja ra arina ora dra tha̱ntsꞌi. \v 7 Hangue hña̱cjʉ núꞌa̱ ra tsꞌoquiꞌa̱ ne gatho núꞌa̱ nguí øthʉ ja ri nda̱xjua ꞌmʉihʉ, pa njabʉ da za gui ꞌbʉhʉ co ꞌnara ꞌraꞌyo ꞌmʉi. Ngueꞌa̱ nuꞌahʉ ya guí pɛꞌtshʉ ra ꞌraꞌyo ꞌmʉi por ma Zidadahʉ ra Jesucristo núꞌa̱ bi tho ngu ꞌnara zi dɛti núꞌʉ tho de ra ngo de ra pascua, pa njabʉ bi gutca ma tsꞌoquihʉꞌa̱. \v 8 Hangue mahyoni ga ꞌueguehʉ de ma nda̱xjua ꞌmʉihʉ pa ga ꞌbʉhʉ strá ntꞌaxiguihʉ. Nja ngu ya xodyo mi øtꞌango mi tsi ra thuhme nsi ra levadura, necjʉ nehe ngu ga ntsamgohʉ de ra pascua ne ga tsihʉ ra thuhme nsi ra levadura, núꞌá̱ gueꞌa̱ ga ꞌueguehʉ de ya tsꞌoqui de ja ma mfenihʉ ne de ja ma ꞌmʉihʉ. \p \v 9 Ja núꞌa̱ maꞌna ma carta dá pɛhnꞌahʉbʉ ja dá xiꞌahʉni gue hingui ntsixhʉ co núꞌʉ toꞌo ya ꞌñeꞌbɛhña̱, o núꞌʉ ya ꞌbɛhña̱ ya ꞌñeda̱me. \v 10 Hingue dá xiꞌahʉ gui ꞌuehʉ ꞌnaꞌquitho de núꞌʉ hingyá gamfri ne ya ꞌñeꞌbɛhña̱, o ya nduste, o ya be, o núꞌʉ toꞌo camfri ya cꞌoi. Nuꞌbʉ stá xiꞌahʉ njabʉ, nuꞌbʉ́ mahyoni gui mahʉ de guecua ja ra ximhai. \v 11 Pe nugui nuꞌa̱ dá xiꞌahʉ, hingui ntsixhʉ ni ꞌnara cu núꞌa̱ dra ꞌñeꞌbɛhña̱, o dra nduste, o núꞌa̱ di camfri ya cꞌoi, o dra zante, o dra tixfani, o dra be. Nuꞌʉ tóꞌo øtꞌa njabʉ dí xiꞌahʉ gue hingui ho nixi gui ñuñhʉ con gueꞌʉ. \v 12-13 Nujʉ́ hingo rí ꞌñepi ga ha̱ꞌmbahʉ nguɛnda núꞌʉ hingui o ja ma ꞌyɛhʉ, nu Ajua̱ go gueꞌa̱ da hña̱ꞌmba nguɛndaꞌʉ. Pe nuꞌahʉ mahyoni gui hña̱ꞌmbahʉ nguɛnda núꞌʉ o ja ri ꞌyɛhʉ, hangue dí xiꞌahʉ gue gui hña̱cjʉ núꞌa̱ toꞌo øtꞌe núꞌa̱ ra tsꞌoquiꞌa̱. \c 6 \s1 Ya gamfri ri nhyanthya̱ ja ya nzaya hingyá gamfri \p \v 1 ꞌBʉ ꞌna de gueꞌahʉ guí pɛꞌtshʉ ꞌnara tsʉi co maꞌna ra cu, ¿hanja guí paha ꞌbestho ja ra tsꞌʉtbi pa guí ña̱tehʉ co núꞌʉ hingyá gamfri? ¿Ha gue hingue ꞌnara ꞌbɛtsaꞌa̱? ¿Hanja hingo guí paha guí ña̱tehʉ ja ya cu? \v 2 ¿Ha hinguí pa̱hʉ gue nújʉ dyá gamfrihʉ ma go ga ha̱ꞌmbahʉ nguɛnda núꞌʉ hingyá gamfri? Nuꞌbʉ nújʉ ma ga ha̱ꞌmbahʉ nguɛnda yá da̱nga tꞌøtꞌeꞌʉ, nuꞌbʉ́ ¿ha gue hingo da za ga ha̱ñhʉ nguɛnda de nuya tꞌøtꞌe xi ya tꞌʉqui? \v 3 ¿Ha hinguí pa̱hʉ nehe gue ma ga ha̱ꞌmbahʉ nguɛnda asta ya ɛnxɛ? ¡Xihma̱ de nuya tꞌøtꞌe de ra ximhai! \v 4 Nuꞌbʉ nuꞌahʉ guí pɛꞌtshʉ ya tsʉi co nuya tꞌøtꞌe de nuua ja ra ximhai, ꞌbestho guí paha guí ña̱tehʉ co núꞌʉ hingyá gamfri ne hinte dri ꞌñɛntꞌi con gueꞌahʉ. Hingui ho njabʉ ngueꞌa̱ nuꞌʉ́ hingui pa̱di da hña̱ꞌmba nguɛnda ya cu. \v 5 Dí xiꞌahʉ njabʉ pa gui ꞌbɛ ri tsahʉ ne pa ya hingui sigui gui ꞌyøthʉ. Xi de grí gathohʉ ¿ha gue joꞌo ni ꞌna de gueꞌahʉ núꞌa̱ di ja rá mfa̱di pa da za da hña̱pꞌahʉ nguɛnda de núꞌa̱ guí øthʉ? \v 6 Ha nuꞌahʉ́ ora guí pɛꞌtshʉ ya tsʉi co ꞌnara cu, ꞌbestho guí paha guí ña̱tehʉ co núꞌʉ hingyá gamfri. \p \v 7 Hiní ꞌñepꞌaꞌihʉ gui ña̱pabihʉ ꞌna ngu maꞌna co núꞌʉ hingyá gamfri. ¿Hanja hinguí tsɛtathohʉ nura ora tꞌøꞌtꞌahʉ ꞌnara ntsꞌoꞌmʉi, ne ora te fepꞌaꞌihʉ? \v 8 Pe nuꞌahʉ go gueꞌasɛhʉ guí øꞌtuahʉ ra ntsꞌoꞌmʉi ri cuhʉ, y asta guí pephʉ. \p \v 9 ¿Ha gue hinguí pa̱hʉ gue ya tsꞌoja̱ꞌi hinda ma da yʉtꞌa nuni mahetsꞌi habʉ bí manda Ajua̱? Odi haꞌahʉ ri mfenihʉ. Ngueꞌa̱ gatho núꞌʉ ri hñuxui ya ꞌbɛhña̱ núꞌʉ hingue xi yá ꞌbɛhña̱, ne gatho núꞌʉ camfri ya cꞌoi, ne núꞌʉ ya zinga medintha̱ti, ne núꞌʉ ya ꞌñøhø ri hñuxui yá miꞌñøhøui, o ya ꞌbɛhña̱ ri hñuxui yá miꞌbɛhña̱ui, gatho núyá hinda ma da yʉtꞌa nuni mahetsꞌi habʉ bí manda Ajua̱. \v 10 Nixi ya be, nixi ya nduste, nixi ya tixfani, nixi ya zante, nixi núꞌʉ ri mpe co ra nthate, ni ꞌna de gueꞌʉ hinda ma da yʉtꞌa nuni mahetsꞌi habʉ bí manda Ajua̱. \v 11 Ante gui camfrihʉ Ajua̱ nguí njahʉbʉ nehe ꞌra de gueꞌahʉ. Pe nubyá ya xa tꞌaxca ri mfenihʉ, ne ya xa tꞌecꞌaꞌihʉ de gatho nuya ya tsꞌoqui, ha nubyá ya hinte ma tsꞌoqui guí tuhʉ ja rá thandi Ajua̱ po rá tsꞌɛdi ma Zidadahʉ ra Jesucristo ne po rá tsꞌɛdi rá Ma̱ca Nda̱hi Ajua̱. \s1 Ga nsuhʉ xá hño pa strá ntꞌaxi ma ndoꞌyohʉ \p \v 12 Da za ga beñhʉ gue dí pɛꞌtshma̱hʉ ra nsɛqui ga øthʉ núꞌa̱ go ga nehʉ. Pøde ha̱ da za, pe hingue gatho rí ꞌñepi ga øthʉ. Masque ja ra nsɛqui ga øthʉ núꞌa̱ go ga nehʉ, pe hinga hophʉ ni ꞌnara tꞌøtꞌe da da̱cjʉ pa ga øthʉ. \v 13 Ra hñuni thoqui pa da ma mbo ra mʉi, ha nura mʉi ja pa ra hñuni. Pe gatho núꞌʉ yoho, Ajua̱ ma da hña̱cua yá ꞌbɛfiꞌʉ. Numa ndoꞌyohʉ hinxa thoqui pa ga hñuxhʉ co ya ꞌbɛhña̱ núꞌʉ hingue xi ma ꞌbɛhña̱hʉ, nixi ra ꞌbɛhña̱ hinda hñuxui maꞌna ra ꞌñøhø núꞌa̱ hingue xi rá da̱me. Numa ndoꞌyohʉ xa hoca Ajua̱ pa ga pɛpabihʉꞌa̱, y nuꞌá̱ go gueꞌa̱ supca ma ndoꞌyohʉ. \v 14 Nu Ajua̱ bi japi bi yopa nte rá ndoꞌyo ma Zidadahʉ ra Jesucristo, njabʉ nehe ma da japi da yopa nte ma ndoꞌyohʉ po rá tsꞌɛdiꞌa̱. \p \v 15 ¿Ha hinguí pa̱hʉ gue numa ndoꞌyohʉ xa ꞌnatho co ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo ngueꞌa̱ stá camfrihʉꞌa̱? Nujʉ́ ya dí ꞌnathohʉ co ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo, nuꞌbʉ́ ¿hanja da za ga hñuxhʉ co ꞌnara tsꞌoꞌbɛhña̱ ne ga ꞌnathohʉ con gueꞌa̱ nehe? Ni tsꞌʉ hinda za. \v 16 O ¿ha gue hinguí pa̱hʉ gue nuꞌa̱ tóꞌo da hñuxui ꞌnara tsꞌoꞌbɛhña̱ ya bi ꞌnatho rá ndoꞌyo con gueꞌa̱? Ngueꞌa̱ enga ja ra Ma̱ca Tꞌofo njaua: “Ra ꞌñøhø co rá ꞌbɛhña̱, gueꞌʉ ya ri ꞌnatho.” \v 17 Pe nuꞌa̱ tóꞌo ya ri ꞌnatho co ma Zidadahʉ ra Jesu, ya ri ꞌnatho con gueꞌa̱ pe dega Ma̱ca Nda̱hi. \p \v 18 Hangue oguí hñuxhʉ co ya ꞌbɛhña̱ núꞌʉ hingue xi ri ꞌbɛhña̱hʉ. Gatho ya tsꞌoqui hingui ho, pe hinga gatho ya tsꞌoqui ri tsꞌocua rá ndoꞌyo ꞌna. Pe núꞌa̱ ra ja̱ꞌi da hñuxui ꞌnara ꞌbɛhña̱ hingue xi rá ꞌbɛhña̱, nuꞌá̱ ha̱, ri tsꞌocsɛ rá ndoꞌyo. \v 19 ¿Ha gue hinguí pa̱hʉ gue numa ndoꞌyohʉ gueꞌa̱ rá nija̱ ra Ma̱ca Nda̱hi núꞌa̱ ꞌbʉi ja ma corasohʉ? Ajua̱ go gueꞌa̱ xa ꞌracaguihʉꞌa̱. Hangue ya hingo drí mandasɛhʉ. \v 20 Ngueꞌa̱ Ajua̱ bi gutcꞌaguihʉ xá ma̱di co rá ji rá hma̱ca Tꞌʉ. Hangue ꞌyøthʉ ra tsꞌɛdi gue da hneca rá nsunda Ajua̱ ja ri ndoꞌyohʉ ne ja ri corasohʉ, ngueꞌa̱ numa ndoꞌyohʉ ne ma corasohʉ go rá mɛti Ajua̱. \c 7 \s1 Ya hoga tsꞌofo pa núꞌʉ ꞌbʉ yá ꞌbɛhña̱ ne pa núꞌʉ joꞌo \p \v 1 Nubyá ma ga xiꞌahʉ de nuya ntꞌani grí ꞌñanihʉ nu ngá ꞌyopcahʉ: Xá hñohma̱ ꞌbʉ ra ꞌñøhø hinda mɛꞌtsa rá ꞌbɛhña̱, \v 2 pe ndunthi ya ꞌñøhø hinda za da ꞌmʉsɛ nsinque rá ꞌbɛhña̱. Hangue por gueꞌa̱, pa hinda hñuxui ya ꞌbɛhña̱ núꞌʉ hingue xi yá ꞌbɛhña̱, maꞌna xá hño ꞌnara ꞌñøhø dá ntha̱tui ꞌnara ꞌbɛhña̱ pa gueꞌa̱ drá mɛti. Ha ꞌnara ꞌbɛhña̱ maꞌna xá hño dá ntha̱tui ꞌnara ꞌñøhø pa gueꞌa̱ xi drá da̱me. \v 3 Ra ꞌñøhø mahyoni da ꞌyøtꞌe co rá ꞌbɛhña̱ núꞌa̱ rí ꞌñepi, nehe njabʉ da ꞌyøtꞌa ra ꞌbɛhña̱ co rá da̱me núꞌa̱ rí ꞌñepi. \v 4 Y nura ꞌbɛhña̱ ya hingo da mandasɛ rá ndoꞌyo, ngueꞌa̱ nurá da̱me go ri mandabi rá ndoꞌyoꞌa̱. Njabʉ nehe ra ꞌñøhø ya hingo ri mandasɛ rá ndoꞌyo, ngueꞌa̱ nurá ꞌbɛhña̱ go ri mandabi rá ndoꞌyoꞌa̱. \v 5 Hangue ꞌyøthʉ ngu núꞌa̱ rí ꞌñepꞌaꞌihʉ de gueꞌasɛhʉ, odi ꞌraꞌahʉ ra mfada ꞌna ngu maꞌna. Pe ꞌbʉ xcá cohihʉ ꞌnara cohi pa gui ꞌyaphʉ Ajua̱, nuꞌbʉ́ ha̱, da za gui ꞌueguehʉ ꞌraya pa. Nepʉ de gueꞌa̱ da za gui ꞌbʉhʉ ꞌnadbʉ mahyɛgui maꞌnaꞌqui pa njabʉ hinda za da hyaꞌahʉ ra Satá gui hñuxhʉ co maꞌna ra ja̱ꞌi. \p \v 6 Stá xiꞌahʉ gue xá hño gui honga ri ꞌbɛhña̱hʉ, pe hingo drí jaꞌahʉ, go da huanhʉ núꞌa̱ gui ꞌyøthʉ. \v 7 Pa guequi ga nehma̱ gue gatho da nja ngu dí nja hinstá ntha̱ti joꞌo ma ꞌbɛhña̱, pe cada ꞌna ꞌramaꞌnaꞌño yá mfeni xa umbabi Ajua̱. \p \v 8 Núꞌahʉ viudahʉ, ne gatho núꞌahʉ hinxcá ntha̱tihʉ, joꞌo ri ꞌbɛhña̱hʉ nixi ri da̱mehʉ, dí xiꞌahʉ ga nehma̱ gui njahʉ ngu dí nja hinstá ntha̱ti joꞌo ma ꞌbɛhña̱. \v 9 Pe nuꞌbʉ guí hanthʉ gue Ajua̱ hinxa ꞌraꞌahʉ ra tsꞌɛdi pa gui ꞌbʉsɛhʉ, maꞌna xá hño gui ntha̱tihʉ, ngueꞌa̱ hingui ho gui ꞌbʉhʉ hønsɛ co ra ncꞌatꞌi. \p \v 10 Y núꞌahʉ ꞌbʉ ri ꞌbɛhña̱hʉ, ha núꞌahʉ ꞌbɛhña̱hʉ ꞌbʉ ri da̱mehʉ, dí ꞌbɛpꞌahʉ ngu núꞌa̱ bi ma̱nga ra Zidada, gue ni ꞌna de gueꞌahʉ hinda za gui nhyɛguihʉ. Hingo de guecsɛhɛ dí ꞌbɛpꞌahʉ gui ꞌyøthʉ njabʉ, nura Zidada go gueꞌa̱ ri ꞌbɛpꞌaꞌihʉ. \v 11 Nuꞌbʉ ra ꞌbɛhña̱ da hyɛpʉ rá da̱me, odi jʉ maꞌna ra ꞌñøhø pa drá da̱me, y nuꞌbʉ ra ꞌñøhø da hyɛpʉ rá ꞌbɛhña̱, odi jʉ maꞌna ra ꞌbɛhña̱ pa da ꞌyøtꞌe drá ꞌbɛhña̱. Nuꞌa̱ da ꞌyøtꞌe, maꞌna xá hño dá mpumbabi ri yoho ne da yopa ꞌmʉi ꞌnadbʉ maꞌnaꞌqui. \p \v 12 Nubya nugui go ma ga xiꞌahʉ núꞌa̱ dí beni gui ꞌyøthʉ, hingo ra Zidada ri ꞌbɛpꞌahʉbya. Nuꞌbʉ ꞌnara cu pɛꞌtsa rá ꞌbɛhña̱ hingrá gamfri, ne nuꞌbʉ núꞌa̱ ra ꞌbɛhña̱ hini ʉtsa rá da̱me ngueꞌa̱ ra gamfri, osti hɛpʉ. \v 13 Y nuꞌbʉ ꞌnara nju di pɛꞌtsa rá da̱me hindra gamfri pe nuꞌbʉ núꞌa̱ ra ꞌñøhø hini ʉtsa rá ꞌbɛhña̱ ngueꞌa̱ ra gamfri, osti hɛpʉ rá da̱meꞌa̱. \v 14 Ngueꞌa̱ nuꞌbʉ ꞌnara ꞌbɛhña̱ ra gamfri ne rá da̱me hingrá gamfri, núꞌa̱ ra ꞌñøhøꞌa̱ ha̱ni rá ja̱pi Ajua̱ po rá ꞌbɛhña̱, ngueꞌa̱ rá ꞌbɛhña̱ rá ba̱tsi Ajua̱. Y nuꞌbʉ ꞌnara ꞌñøhø ra gamfri ne rá ꞌbɛhña̱ hingrá gamfri, núꞌa̱ ra ꞌbɛhña̱ꞌa̱ ha̱ni rá ja̱pi Ajua̱ po rá da̱me, ngueꞌa̱ nurá da̱me rá ba̱tsi Ajua̱. Nuꞌbʉ hindi njabʉ co ra ꞌñøhø o ra ꞌbɛhña̱ hingrá gamfri, nuꞌbʉ́ nixi yá ba̱tsi hingá nja̱pi. Pe nuꞌbʉ njabʉ ha̱, nja̱pi yá ba̱tsi. \v 15 Pe nuꞌbʉ ꞌnara ꞌñøhø hingrá gamfri ne da hyɛpʉ rá ꞌbɛhña̱ ngueꞌa̱ ra gamfri, o nuꞌbʉ ꞌnara ꞌbɛhña̱ hingrá gamfri ne da hyɛpʉ rá da̱me ngueꞌa̱ ra gamfri, dá ꞌuegue, ngueꞌa̱ núꞌa̱ ra cu o núꞌa̱ ra nju pɛꞌtsa ra nsɛqui da ꞌuegue de núꞌa̱ hingrá gamfri, ngueꞌa̱ Ajua̱ bi zoncahʉ pa ga ꞌbʉhʉ ꞌnara hogaꞌmʉi. \v 16 Xi nuꞌi zi nju, ¿ha gri pa̱di ua da mpøhø ri da̱me po rá ngueꞌi? Nehe nuꞌi zi cu ¿ha gri pa̱di ua da mpøhø ri ꞌbɛhña̱ po rá ngueꞌi? \p \v 17 Cada ꞌna de gueꞌahʉ ꞌbʉhʉ ngu núꞌa̱ xa ꞌyɛpꞌahʉ ra Zidada ante da zohnꞌahʉꞌa̱ pa gá camfrihʉ. Nuna guehna drí ꞌbɛpabi da ꞌyøtꞌa gatho ya cu de habʉraza ya nija̱. \v 18 Nuꞌbʉ ꞌnara cu ya xa gamfri Ajua̱ ne xqui thuꞌtsua ra seña ja rá ndoꞌyo, hinte ja. O ꞌbʉ ꞌbʉi ꞌnara cu xa gamfri Ajua̱ ne hingui pɛꞌtsa ra seña ja rá ndoꞌyo, ya odi huxa núꞌa̱ ra señaꞌa̱. \v 19 Hinte ri muui ꞌbʉ toꞌo pɛꞌtsa ra seña o hingui pɛꞌtsi. Nuꞌa̱ maꞌna ri muui, núꞌa̱ ga øthʉ núꞌa̱ ri manda Ajua̱. \v 20 Cada ꞌna dá sigui dá mpɛfi habʉ mri mpɛfi de ante da gamfri Ajua̱. \v 21 Nuꞌbʉ xi ngrá nza̱iꞌbɛgo de ngá camfri ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo, hini japi. Pe nuꞌbʉ da za gui pøni dega ꞌbɛgo, pøni ꞌbestho. \v 22 Núꞌa̱ mi ꞌbʉi dega ꞌbɛgo ante da gamfri ra Zidada, ya nubyá hingrá ꞌbɛgo de ꞌnara ja̱ꞌi ja rá thandi Ajua̱ ngueꞌa̱ ya rá ꞌbɛgo ra Zidada. Nehe nuꞌa̱ ra ja̱ꞌi bi gamfri ra Zidada ne himi ꞌbʉi dega ꞌbɛgo, nuꞌá̱ go gueꞌa̱ ꞌnara ꞌbɛgobya de ra Zidada Jesucristo. \v 23 Ajua̱ bi gutcꞌaguihʉ xá ma̱di, hangue nubyá ma ga pɛphʉꞌa̱, hingo ma ga pɛpabihʉ ya ja̱ꞌi. \v 24 Zi cuhʉ, sigui gui mpɛhʉ há ngrí mpɛhʉ de gá camfrihʉ ra Zidada Jesucristo, y Ajua̱ ja da ꞌmʉhni con gueꞌahʉ. \p \v 25 Y gatho núꞌahʉ joꞌo ri ꞌbɛhña̱hʉ, ha núꞌahʉ ꞌbɛhña̱hʉ joꞌo ri da̱mehʉ, hinte xa ꞌbɛpcagui ra Zidada ga xiꞌahʉ, hønsɛ dí ꞌraꞌahʉ ꞌnara tsꞌofo de ma mfenisɛ. Y nura tsꞌofoꞌa̱ gueꞌa̱ majua̱ni ngueꞌa̱ Ajua̱ po rá nthecate xa hñuxcagui pa ga ma̱nbabi rá noyaꞌa̱, hangue dí ꞌraꞌahʉ ꞌnara hoga tsꞌofo. \v 26 Nugui dí beni gue xá hño gui ꞌbʉthʉ nsi ri ꞌbɛhña̱hʉ nsi ri da̱mehʉ ngu guí ꞌbʉhʉ, ngueꞌa̱ xi ja ya tsꞌothogui nuya pabya dí ꞌbʉhʉ. \v 27 Nuꞌbʉ ꞌbʉ ri ꞌbɛhña̱, oxqui hɛpʉ. Ha nuꞌbʉ joꞌo, oxqui honi. \v 28 Ha nuꞌbʉ gui honga ri ꞌbɛhña̱, hingrá tsꞌoqui. Ha nuꞌbʉ ꞌnara nxutsi da hyonga rá da̱me, hingrá tsꞌoqui nehe. Pe nuꞌa̱ tóꞌo da hyonga rá ꞌbɛhña̱, o nura ꞌbɛhña̱ da hyonga rá da̱me, ma da thogui ndunthi ya dumʉi, hangue nugui ga nehma̱ gue hingui thohʉ ya dumʉi. \p \v 29 Zi cuhʉ, dí ne ga xiꞌahʉ gue ya hinga ndunthi ya pa dí ꞌbʉhʉua. Hangue nuꞌa̱ tóꞌo pɛꞌtsa rá ꞌbɛhña̱, dá ꞌyøtꞌa ra uɛnda gue hingui pɛꞌtsi, pa da za da mɛpabi Ajua̱. \v 30 Nuꞌa̱ tóꞌo zoni, odi oda rá mfeni nsøcta ra tsꞌoni, ne nuꞌa̱ tóꞌo ri johya, odi oda rá mfeni nsøcta ra johya. Nuꞌa̱ tóꞌo ri ntai, dá ꞌyøtꞌa ra uɛnda gue hinte pɛꞌtsi. \v 31 Ha nuꞌa̱ tóꞌo ri johya co nuna ra ximhai, dá ꞌyøtꞌa ra uɛnda gue hini johya, ngueꞌa̱ nuna ximhai ꞌyo rí uadi rí thogui. \p \v 32 Nugui ga nehma̱ hingui jamasu ya tꞌøtꞌe de nuna ra ximhai, ngueꞌa̱ nuꞌa̱ tóꞌo joꞌo rá ꞌbɛhña̱ xi ri jamasubi rá ꞌbɛfi ra Zidada, ne ꞌbʉi pa da ꞌyøtꞌa núꞌa̱ ri ho ra Zidada. \v 33 Pe nuꞌa̱ tóꞌo ꞌbʉ rá ꞌbɛhña̱ mahyoni da jamasu ya tꞌøtꞌe de nuna ra ximhai, ne da ꞌyøtꞌa núꞌa̱ ri ho rá ꞌbɛhña̱. \v 34 Ha nuya ꞌbɛhña̱, hinga mahyɛgui núꞌa̱ ꞌbʉ rá da̱me co núꞌa̱ joꞌo rá da̱me. Nuꞌa̱ joꞌo rá da̱me, maꞌna ri jamasubi rá ꞌbɛfi ra Zidada, ne ꞌbʉi pa da mɛpabi Ajua̱ con gatho rá tsꞌɛdi ne con gatho rá mfeni. Pe nuꞌa̱ tóꞌo ꞌbʉ rá da̱me, mahyoni da jamasu ya tꞌøtꞌe de nuna ra ximhai, ne da ꞌyøtꞌa ngu núꞌa̱ ri ho rá da̱me. \p \v 35 Núna dí xiꞌahʉ guehna pa go ri hñohʉ. Dí zoꞌahʉ pa gui ꞌyøthʉ ra hño ngu rí ꞌñepi gui ꞌyøthʉ pa da za gui pɛpabihʉ Ajua̱ con gatho ri mʉihʉ ne hinte da hyʉꞌtsꞌahʉ. Nugui hindí eñꞌahʉ gue ꞌbʉ gui honga ri ꞌbɛhña̱hʉ hingui ꞌyøꞌtuahʉ rá paha Ajua̱. \p \v 36 Nuꞌbʉ ꞌnara cu di ꞌbʉ rá tꞌixu, y handi gue ya da za da ntha̱tiꞌa̱, dá ꞌyøtꞌa ngu núꞌa̱ xa benga rá dada ante sta tho rá mba̱tsja̱ꞌi. Hingo ꞌnara tsꞌoqui núꞌa̱ xa beni da ntha̱ta rá tꞌixu. \v 37 Pe nuꞌbʉ ꞌnara cu ꞌbʉ rá tꞌixu, ne nura dadaꞌa̱ xa beni gue hinda tha̱ta rá tꞌixu, ne ꞌbʉ ꞌnadra mfeni xa beni gue hinhyaꞌmʉ da umba nsɛqui da ntha̱ta rá tꞌixu, núꞌa̱ ra cuꞌa̱ øtꞌe xá hño nehe. \v 38 Hangue nuꞌa̱ tóꞌo ri unga rá tꞌixu pa da ntha̱ti, xá hño øtꞌe. Nehe nuꞌa̱ tóꞌo hingui ne da tha̱ta rá tꞌixu, maꞌna xá hño núꞌa̱ øtꞌe. \p \v 39 Nuꞌa̱ ra ꞌbɛhña̱ xa ntha̱ti, hingui tsa da ꞌuegue de rá da̱me núbya te rá da̱me, ngueꞌa̱ njabʉ ma̱nga ra ley. Pe nuꞌbʉ ya da du rá da̱me, núꞌa̱ ra ꞌbɛhña̱ꞌa̱ ꞌbʉ da beni da ntha̱ti, da za da ntha̱ti co núꞌa̱ da neꞌa̱, hønsɛ gue drá gamfri ha̱, ne ꞌbʉ go rá paha Ajua̱. \v 40 Pe nuꞌa̱ go dí ma̱ngá, maꞌna xá hño hinda yopa ntha̱tihma̱. Guehna dí bengá, y dí camfri gue dí ha̱npabi rá Ma̱ca Nda̱hi Ajua̱. \c 8 \s1 Ya hñuni núꞌʉ thoqui pa da hña̱ꞌtua ya cꞌoi \p \v 1 Nubyá ma ga xiꞌahʉ de nuya hñuni thoqui pa da hña̱ꞌtua ya cꞌoi. Dí pa̱hʉ gue gathoguihʉ ja ma mfa̱dihʉ. Pe nura mfa̱di nsinque ra hma̱te ri jacjʉ ga ꞌñetsꞌihʉ, pe nura hma̱te xa ꞌracjʉ Ajua̱ go gueꞌa̱ ri jacjʉ ga tetuahʉ yá jamfri ma miquꞌeihʉ. \v 2 Nuꞌa̱ tóꞌo beni gue xi ja rá mfa̱di, go gueꞌa̱ hingui pa̱di gatho núꞌa̱ rí ꞌñepi da ba̱di. \v 3 Pe nuꞌa̱ tóꞌo ri ma̱di Ajua̱, Ajua̱ ma̱ gue xá hño rá ꞌmʉi. \p \v 4 Nuya hñuni hña̱ꞌtua ya cꞌoi ꞌbʉcua ja ra ximhai, hinte ri muui, ngueꞌa̱ dí pa̱hʉ gue nuya cꞌoiꞌʉ hinte ri muui. Ngueꞌa̱ nujʉ dí pa̱hʉ gue ꞌnatꞌa Ajua̱ ꞌbʉi, hingui ꞌbʉi maꞌra. \v 5 Masque tꞌena gue nuni mahetsꞌi ne nuua ja ra ximhai ꞌbʉi ndunthi núꞌʉ tꞌembabi gue go gueꞌʉ Ajua̱, pe masque tꞌembi njabʉ, nuꞌʉ́ hini mandaguihʉ. \v 6 Ngueꞌa̱ pa guecaguihʉ dí pa̱hʉ gue ꞌnatꞌa Ajua̱ ꞌbʉi, y go gueꞌa̱ ma Dadahʉ. Núꞌá̱ go gueꞌa̱ bi hyoca gatho ya tꞌøtꞌe, ne dí ꞌbʉhʉua pa ga nsundahʉꞌa̱. Nehe ꞌnatꞌa ma zi Hmuhʉ ꞌbʉi, y go gueꞌa̱ ra Zidada Jesucristo núꞌa̱ toꞌo bi tꞌɛntꞌua ja rá ꞌyɛ pa go bi hyoca gatho ya tꞌøtꞌe, ne go gueꞌa̱ bi ꞌracjʉ ꞌnara ꞌraꞌyo te. \p \v 7 Pe hinga gatho ya cu xa ba̱di xá hño gue ꞌnatꞌa Ajua̱ ꞌbʉi. ꞌRa astabya hinxa pumfritho yá nza̱i mi pɛꞌtsi nu de mi camfri ya cꞌoi, ne ora da zi núꞌa̱ ra hñuni xa hña̱ꞌtuabi ya cꞌoi, beni gue go gueꞌa̱ ꞌnara tsꞌoqui, ngueꞌa̱ bentho gue nehe ya cꞌoi ja yá tsꞌɛdi, pe hina. \v 8 Pe hingue po ra hñuni da za maꞌna ga ꞌbʉhʉ xá hño ja rá thandi Ajua̱. ꞌBʉ ga ñunihʉ, hinte ja, y nuꞌbʉ hinga ñunihʉ, nehe hinte ja. \v 9 Pe masque dí pɛꞌtshʉ ra nsɛqui pa ga øthʉ ꞌna de guehya, mahyoni ga jamasuhʉ pa hinga japhʉ da ꞌyøtꞌa ya tsꞌoqui núꞌʉ otho ndunthi yá jamfri. \v 10 ꞌBʉ ꞌnara cu otho ndunthi rá jamfri, ne da hyantꞌaꞌi gri hudi gri ñuni ja ꞌnará ngo ꞌnara cꞌoi, nuꞌbʉ́ núꞌa̱ ra cuꞌa̱ ꞌna tʉi rá jamfri, grí cadi pa da thogui da ñuni neheꞌa̱. \v 11 Y njabʉ masque pa ja ri mfeni hingrá tsꞌoqui ngueꞌa̱ guí pa̱di núꞌa̱ guí øtꞌe, pe njabʉ guí japa nuri cu da menga ja ra tsꞌoqui. Y guí pa̱di gue nehe po nura cuꞌa̱ bi du ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo. \v 12 Hangue nuꞌbʉ njabʉ núꞌi guí tsꞌocua rá mfeni ꞌnara cu núꞌa̱ othotho ndunthi rá jamfri, pa̱di gue numa zi Hmuhʉ ra Jesucristo go gueꞌa̱ guí øꞌtua núꞌa̱ ra tsꞌocateꞌa̱. \v 13 Hangue ꞌbʉ po ꞌnara hñuni ga tsi, ga japi da ntsꞌoca ꞌnama cu, nuꞌbʉ́ maꞌna xá hño hinhyaꞌmʉ ga tsi nura hñuniꞌa̱. \c 9 \s1 Ra nsɛqui núꞌa̱ mi pɛꞌtsa ya apostol \p \v 1 Pa̱hʉ xá hño gue nugui drá apostol de ra Zidada Jesucristo dí pɛꞌtsa ra nsɛqui ga øtꞌa ngu núꞌa̱ rí ꞌñepcagui ngueꞌa̱ drá apostol. Nugui stá handa ma Zidadahʉ ra Jesu, ne go dá zoꞌahʉ de gueꞌa̱ pa gá camfrihʉ. \v 2 Nuꞌbʉ maꞌra ya cu beni gue hinga majua̱ni drá apostol, pe nuꞌahʉ ha̱, guí pa̱hʉ gue drá apostol ngueꞌa̱ xcá camfrihʉ Ajua̱ po ma noyaga. \p \v 3 Ne núꞌʉ toꞌo ña̱maꞌñʉ de guecagui, njaua dí xipabi: \v 4 ¿Ha gue hiní ꞌñepcagui da tꞌaqui núꞌa̱ te ga tsi? \v 5 ¿Ha gue hindí pɛꞌtsa ra nsɛqui ꞌbʉ ga ne ga honga ma ꞌbɛhña̱ ne ga tsitsꞌi habʉ dí ꞌyo ngu øtꞌa ra cu Pedro ne maꞌra ya apostol ne núꞌʉ yá cu ra Zidada Jesu? \v 6 Nugui ne ra cu Berhna ¿ha gue hønsɛguihe hiní ꞌñepcahma̱he da tꞌacje te ga tsihma̱he nsinque ga mpɛhe? \v 7 ¿Toꞌo gueꞌa̱ ꞌbʉi dega soldado ne hingui tꞌumbi te da zi? ¿Toꞌo núꞌa̱ pɛꞌtsa ꞌnara ua̱ꞌobxi ne hinda zipabi rá fruta? ¿Toꞌo núꞌa̱ pɛꞌtsa ya mboꞌni, ne hinga ja ri ñuni ja yá mboꞌni? \v 8 Núna dí ma̱, oguí beñhʉ gue go dí ma̱nsɛ, ngueꞌa̱ njabʉ ma̱nga rá ley ra Moise, \v 9 ne ena njaua: “Oxqui tuꞌtuahʉ rá ne ra nda̱mfri ora netꞌa ra trigo ja ra era.” ¿Ha gue Ajua̱ bi ma̱ xi majua̱ni de ra nda̱mfri? \v 10 Hina, nuꞌá̱ bi ma̱ pa guecaguihʉ, ne bi tꞌofo pa go ma hñohʉ, ngueꞌa̱ nuꞌa̱ tóꞌo fʉxa ra hai ne nuꞌa̱ tóꞌo jʉxa ra sofo, rí ꞌñepi da zi de núꞌa̱ potꞌiꞌʉ. \v 11 Hangue nuꞌahʉ guí njahʉ ngu ꞌnara ꞌbotꞌi y nuje ngu go dyá motꞌihe ngueꞌa̱ dá xiꞌahe rá noya Ajua̱. Nuꞌbʉ́ ¿ha gue hiní ꞌñepi gui faxcahe ne gui ꞌracje te ga tsihe? \v 12 Nuꞌbʉ núꞌʉ maꞌra ya cu ri mpɛfi con gueꞌahʉ go guí faxhʉ ne guí umfʉ te da zi, xi nuje ¿ha gue hingo maꞌna rí ꞌñepcaguihe gui faxcahe? \p Nuje, asta nubyá hinte stá aꞌaꞌihe, masque rí ꞌñepcaguihehma̱. Nuꞌa̱ dí øthe, dí tsɛthe ra thuhu ra nduthe pa hinto da ña̱maꞌñʉ de rá noya ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo. \v 13 ¿Ha gue hinguí pa̱hʉ gue nuꞌa̱ tóꞌo ri mpɛfi ja yá nda̱nija̱ ya xodyo ja da tꞌumbabini te da zi? Y nuꞌa̱ tóꞌo ri mpɛfi ja ra ata tsi núꞌʉ ya mboꞌni tho dega hña̱ꞌti pa Ajua̱. \v 14 Njabʉ bi manda ra Zidada nehe gue nuꞌa̱ tóꞌo ma̱nga ra ma̱ca hoga noya rí ꞌñepabi da tꞌumbabi te da zi. \v 15 Pe nugui masque rí ꞌñepcagui, pe hinte stá aꞌahʉ nixi hindí opꞌaꞌihʉ pa ga aꞌahʉ núꞌa̱ te dí honi. ¡Ngueꞌa̱ nugui masque drí ꞌñuni ga tu pe hindí ne toꞌo da ꞌñena gue dí ma̱nga ra ma̱ca hoga noya pa hønsɛ dí ta̱ha̱ núꞌa̱ dí tsi! \p \v 16 Hingui tsa ga ꞌñetsꞌi ngueꞌa̱ dí ma̱nbabi rá noya Ajua̱, ngueꞌa̱ nuꞌbʉ hinga ma̱, ¿te ma ga tha̱di ja rá thandi Ajua̱? Nuꞌbʉ hinga ma̱nba rá noya Ajua̱, guehna ꞌnara dumʉi pa guecagui. \v 17 Nuꞌbʉ núgui dí ma̱nba rá noya Ajua̱ con gatho ma paha, nuꞌbʉ́ dí tøꞌmi gue go ma da gutcagui Ajua̱. Pe nuꞌbʉ núgui hinga nehma̱ ga ma̱nbabi rá noya Ajua̱, pe guehna ma ꞌbɛfi xa tꞌacagui, hangue mahyoni ga øtꞌe. \v 18 Nuꞌbʉ́, ¿xi ndaꞌa̱ ma tha̱ha̱? Nuꞌa̱ ma tha̱ha̱hma̱, ga johya ga ma̱nba rá noya Ajua̱ nsinque te da tꞌaqui de guecua, masque rí ꞌñepcahma̱. \p \v 19 Nugui hindrá ꞌbɛgo de ꞌnadra ja̱ꞌi, nugui drá ꞌbɛgo pa gatho ya ja̱ꞌi, ngueꞌa̱ dí zofoꞌʉ pa njabʉ ndunthi de gueꞌʉ da gamfri ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo. \v 20 Nugui dí øtꞌa ngu yá nza̱i ya xodyo pa da za ga zofoꞌʉ, nehe dí øtꞌa ngu yá nza̱i núꞌʉ ꞌbʉ ja rá hmanda ra nda̱xjua ley pa da za ga zofo neheꞌʉ, masque nugui ya hindí ꞌbʉi de ja ra nda̱xjua ley. \v 21 Nehe dí øtꞌa ngu yá nza̱i núꞌʉ hingui ꞌbʉi ja rá hmanda ra nda̱xjua ley pa njabʉ da za ga zofoꞌʉ nehe. Pe nugui hinstá ꞌuegue de ja rá ley Ajua̱, ngueꞌa̱ nugui dí ꞌbʉi de ja rá hmanda ma Zidadahʉ ra Jesucristo. \v 22 Nehe dí øtꞌa ngu yá nza̱i núꞌʉ ya cu tsꞌʉtho yá jamfri, pa da za maꞌna ga zofoꞌʉ. Nugui stá nza̱i ga tɛmbabi yá nza̱i gatho ya ja̱ꞌi pa da mpøhø ꞌra de gueꞌʉ, ngueꞌa̱ cada ꞌna de gueꞌʉ, ꞌramaꞌnaꞌño hanja gra zofogaꞌʉ. \v 23 Dí øtꞌa njabʉ ngueꞌa̱ dí ne gue maꞌna da ntʉnga ra ma̱ca hoga noya, ne pa njabʉ da za ga ha̱ni ndunthi ya ja̱pi bra hña̱ nura ma̱ca noyaꞌa̱. \p \v 24 Ha gue hinguí pa̱hʉ gue gatho núꞌʉ ri ntsaꞌrihi, da ma mahyɛgui, pe ꞌmɛfa ꞌnatho núꞌa̱ toꞌo ma da da̱ha̱. Nujʉ nehe ma ga øthʉ njabʉ, ga ꞌyohʉ xá hño ja rá thandi Ajua̱ pa njabʉ ga ha̱nga ma tha̱ha̱hʉ nehe núꞌa̱ ma da ꞌracjʉꞌa̱. \v 25 Dí pa̱hʉ gue gatho núꞌʉ toꞌo ri ntsaꞌrihi xi ri su rá ndoꞌyo pa da nja rá tsꞌɛdi. Nuꞌʉ́ øtꞌa njabʉ hønsɛ pa da da̱ha̱ ꞌnara tha̱ha̱ núꞌa̱ ma da thegue. Pe nujʉ dí pa̱hʉ gue ma ga ha̱ñhʉ ꞌnara tha̱ha̱ núꞌa̱ hinhyaꞌmʉ ma da thegue. \v 26 Hangue nugui drí hña̱ ra ꞌrihi nehe, pe drá ma manjua̱ntho pa nuni habʉ ma ga tsøni, ne co rá tsꞌɛdi Ajua̱ drí ntuhni pa ga nta̱te, hingue hønsɛ dí ꞌñenitho. \v 27 Nugui xi drí su ma ndoꞌyo nehe pa hinte da ꞌyøtꞌe, y drí japi da ꞌyøtꞌe núꞌa̱ go dí ne, ngueꞌa̱ hindí ne ga ꞌbɛ ma tsa ja rá thandi Ajua̱, masque stá zofohma̱ ndunthi ya ja̱ꞌi. \c 10 \s1 Ra tsꞌofo pa hinda søcambeni ya cꞌoi \p \v 1 Zi cuhʉ, dí ne ga benꞌahʉ nehe gue núꞌʉ ndu ma xitahʉ nu de bá pønga de Egipto bra zi ra Moise, ne mri ꞌbɛtꞌo ꞌnara guui, ne bi ꞌraxꞌʉ ja ra Thɛnga Ndehe. \v 2 Nuꞌʉ́ bi dɛna ra guui ne bi ꞌranga ja ra Thɛnga Ndehe, hangue nuꞌʉ́ bi ꞌnatho co ra Moise, go gueꞌa̱ ꞌnara ntꞌudi de ra sistehe. \v 3 Ne dí pa̱hʉ gue gathoꞌʉ mahyɛgui bi zi núꞌa̱ ra nzaqui bá ehe de mahetsꞌi. \v 4 Ne gatho mahyɛgui bi zi núꞌa̱ ra dehe bá pɛhna Ajua̱ ne bi bøhø de ja ꞌnara do. Y núꞌa̱ ra doꞌa̱ gueꞌa̱ ꞌnara ntꞌudi de ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo mi ꞌyo con gueꞌʉ habʉraza mi ꞌyoꞌʉ. \v 5 Pe ndunthi de gueꞌʉ, Ajua̱ bi hyandi gue hinxmá hño núꞌa̱ mi øtꞌeꞌʉ, hangue ndunthi de gueꞌʉ bi du ja ra mbonthi. \p \v 6 Gatho núꞌa̱ bi thoguiꞌʉ go gueꞌa̱ ngu ꞌnara tsꞌofo pa guecjʉ, pa hinga hyøcjʉ núꞌʉ ya tꞌøtꞌe xá ntsꞌo, ngu núꞌa̱ bi ꞌyøtꞌeꞌʉ. \v 7 Hinga beñhʉ ga nsundahʉ ya cꞌoi ngu bi ꞌyøtꞌa ꞌra de gueꞌʉ, ngu enga ja ra Ma̱ca Tꞌofo: “Ya ja̱ꞌi bi hñudi bi ñuni ne bi ntsithe, nepʉ de gueꞌa̱ bi ꞌmai bi ꞌyøꞌtua yá ngo ya cꞌoi co ya hnei.” \v 8 Ne hinga hñuxhʉ co ya ꞌbɛhña̱ núꞌʉ hingue xi ma ꞌbɛhña̱hʉ ngu bi ꞌyøtꞌa ꞌra de gueꞌʉ, hangue nuꞌʉ́ ꞌnada ra pa bi du ꞌnatemáhñu ꞌmo ya ja̱ꞌi. \v 9 Nixi hinga beñhʉ ga tsøꞌtuahʉ rá mʉi Ajua̱ ngu bi ꞌyøtꞌa ꞌra de gueꞌʉ, hangue ꞌnara pa ndunthi de gueꞌʉ bi mʉhna ya quꞌeña̱, ne bi duꞌʉ. \v 10 Ne hinga ña̱maꞌñʉhʉ de núꞌa̱ øtꞌe Ajua̱ con guecjʉ ngu bi ña̱maꞌñʉ ꞌra de gueꞌʉ, hangue ꞌnara pa Ajua̱ bá pɛhna ꞌnara ɛnxɛ pa bi hyoꞌʉ. \p \v 11 Gueꞌa̱ gatho bi thogui ndu ma xitahʉ, ne bi tꞌofo pa njabʉ ga beñhʉ gue guehna ꞌnara tsꞌofo pa guecjʉ nújʉ dí ꞌbʉhʉua ja ra ximhai de nuya nga̱xa pabya. \v 12 Hangue nuꞌʉ tóꞌo beni gue xi ꞌbʉi xá hño, dá nsu pa hinda da̱pi da ꞌyøtꞌa ya tsꞌoqui. \v 13 Gatho núꞌʉ ya tsꞌothogui dí thoguihʉ, njabʉ thogui nehe gatho maꞌra ya ja̱ꞌi. Pe Ajua̱ nza̱ntho sugaguihʉ, y nuꞌá̱ hinda hocjʉ ga thohʉ ya tsꞌothogui núꞌʉ da hyandiꞌa̱ gue hinda za ga tsɛthʉ. Ha nura ora dí thohʉ ꞌnara thogui, nuꞌá̱ ri ꞌracjʉ ra tsꞌɛdi pa ga tsɛthʉ. \p \v 14 Hangue dí xiꞌahʉ zi cuhʉ, ogrí nsundahʉ ya cꞌoi. ꞌUeguehʉ de núꞌa̱ ra nza̱iꞌa̱. \v 15 Dí xiꞌahʉ njabʉ ngueꞌa̱ dí pa̱di gue núꞌa̱ dí xiꞌahʉ ꞌbestho tso ri mfenihʉ, y nuꞌasɛhʉ da za gui pa̱hʉ ua majua̱ni núꞌa̱ dí ma̱ ua hina. \v 16 Ora dí tsihʉ ra Ma̱ca Ntꞌoxi, gueꞌa̱ ꞌnara ntꞌudi gue dí ꞌnathohʉ co ma Zidadahʉ ra Jesucristo ne nújʉ ꞌna ngu maꞌna. Nu de dí aphʉ Ajua̱ dí tsihʉ ra vinu, y nura vinuꞌa̱ go gueꞌa̱ ꞌnara ntꞌudi de rá ma̱ca ji ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo núꞌa̱ bi mani ja rá pontꞌiꞌa̱ po rá nguecjʉ. Y núꞌa̱ ra thuhme dí hñeguehʉ, go gueꞌa̱ ꞌnara ntꞌudi de rá zi ndoꞌyoꞌa̱ núꞌa̱ bi uni pa bi tho po rá nguecjʉ. \v 17 Masque nujʉ drí ndunthihʉ, pe ꞌnada núꞌa̱ ra thuhme dí tsihʉ, hangue por gueꞌa̱ drí ꞌnathohʉ. \p \v 18 Ngu dí pa̱hʉ gue nuya me Israel núꞌʉ toꞌo mi tsi nuya mboꞌni mi tsꞌa̱tꞌi dega hña̱ꞌti, mi ꞌnatho yá jamfri mi xøcambeni Ajua̱, hangue nuꞌʉ́ mi ꞌnatho neheꞌʉ po núꞌa̱ mi tsiꞌʉ. \v 19 Nugui hingo dí xiꞌahʉ gue ya cꞌoi ja yá tsꞌɛdi, ne hindí xiꞌahʉ gue ri muui núꞌʉ ya hñuni xa hña̱ꞌtuabiꞌʉ, ngueꞌa̱ nuꞌʉ́ hinte ri muui y nixi otho yá tsꞌɛdiꞌʉ. \v 20 Nuꞌa̱ dí xiꞌahʉ gue nuya hñuni hoca núꞌʉ hingyá gamfri pa da umbabi ya cꞌoi, nuya hñuniꞌʉ go gueꞌʉ pa ya tsꞌonda̱hi, hingue pa Ajua̱. Y nugui hindí ne gui ꞌnathohʉ co ya tsꞌonda̱hi. \v 21 Hinda za gui tsihʉ ra Ma̱ca Ntꞌoxi ne gui tsihʉ núꞌa̱ thocuabi ya tsꞌonda̱hi. Ne hinda za gui hñuhʉ ja rá mexa ra Zidada nepʉ ma grí huhʉ ja ya mexa habʉ tꞌøꞌtua yá ngo ya cꞌoi, ngueꞌa̱ nuꞌʉ́ go gueꞌʉ de ra tsꞌonda̱hi. \v 22 ¿Ha gue guí nehʉ ga tsøꞌtuahʉ rá mʉi ra Zidada? O ¿ha gue guí beñhʉ gue go maꞌna ja ma tsꞌɛdihʉ de gueꞌa̱? Hina. \s1 Ra gamfri pɛꞌtsa ra nsɛqui da ꞌyøtꞌa núꞌa̱ go da ne pe co ra hma̱te \p \v 23 Zi cuhʉ, da za gui beñhʉ gue ha̱ dí pɛꞌtshma̱hʉ ra nsɛqui ga øthʉ gatho núꞌa̱ ga nehʉ. Pøde ha̱ da za, pe hinga gatho rí ꞌñepi ga øthʉ, ne hingue por gatho ya tꞌøtꞌe da za maꞌna da te ma jamfrihʉ. \v 24 Oguí suhʉ hønsɛ ri tehʉ, supabihʉ rá te nehe ri miquꞌeihʉ. \p \v 25 Tsihʉ gatho núꞌa̱ te ꞌba ja ra tai, ogrí ꞌñanihʉ ꞌmɛtꞌo ua xa hña̱ꞌtuabi ya cꞌoi o hina, pa hinda tsꞌoca ri mfenihʉ. \v 26 Ngueꞌa̱ ra Zidada go rá mɛti gatho ra ximhai ne gatho núꞌa̱ ja ja ra ximhai. \p \v 27 Nuꞌbʉ ꞌnara ja̱ꞌi hingrá gamfri da zixꞌahʉ ja rá ngu pa gui ñuñhʉ con gueꞌa̱, ha nuꞌbʉ guí ne gui maha con gueꞌa̱, rí maha ne tsihʉ gatho núꞌa̱ da ꞌraꞌahʉ nsinque gui ꞌyambabihʉ habʉ xuá hña̱, pa hinda tsꞌoca ri mfenihʉ. \v 28 Pe nuꞌbʉ da ꞌmʉ ꞌna toꞌo da xiꞌahʉ gue núꞌa̱ te ma gui tsihʉ xa hña̱ꞌtuabi ya cꞌoi, nuꞌbʉ́ oguí tsihʉ pa hingui tsꞌocuahʉ rá mfeni núꞌa̱ toꞌo bi xiꞌahʉ. \v 29 Nugui hindí xiꞌahʉ gue go ma da tsꞌoca ri mfenihʉ, dí xiꞌahʉ pa núꞌa̱ toꞌo da xiꞌahʉ gue hingui ho núꞌa̱ ma gui tsihʉ, pa hingui tsꞌocuahʉ rá mfeniꞌa̱. \p Pe da za da benga ꞌna ne da ꞌñena: “¿Hanja go da za da tha̱gagui hinga øtꞌa ꞌnara tꞌøtꞌe ngueꞌa̱ maꞌna ra cu beni gue ra tsꞌoqui? \v 30 Nuꞌbʉ dí tsi te dí tsi ne dí umbabi njama̱di Ajua̱, ¿hanja ma go da nøngagui maꞌna ra cu por núꞌa̱ te dí tsi?” \v 31 Pe nugui dí xiꞌahʉ, gatho núꞌa̱ gui øthʉ, ꞌbʉ gri ñuñhʉ, ꞌbʉ gri tsithehʉ, ꞌbʉ gri øthʉ maꞌna te gri øthʉ, ꞌyøthʉ gatho pa rá nsunda Ajua̱. \v 32 Jamasuhʉ núꞌa̱ gui øthʉ pa hingui tsꞌocuahʉ yá mfeni ya xodyo, nixi núꞌʉ hingyá xodyo, nixi núꞌʉ ya cu ꞌbʉi ja rá nija̱ Ajua̱. \v 33 Nugui dí øtꞌa ra tsꞌɛdi pa ga øtꞌa núꞌa̱ xá hño pa ga huꞌmbabi yá mʉi gatho ne hinga tsꞌocua yá mfeni. Nugui hindí honsɛ ra hño pa guequi, dí øtꞌa núꞌa̱ xá hño qué pa da mpøhø maꞌra. \c 11 \p \v 1 ꞌYøthʉ ngu núna dí øtꞌe, ngueꞌa̱ nugui dí øtꞌa ngu núꞌa̱ bi ꞌyøtꞌa ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo. \s1 Ra tsꞌofo pa ya ꞌbɛhña̱ núꞌʉ pa ja ya hmuntsꞌi \p \v 2 Zi cuhʉ, nugui drí johya ne dí exꞌahʉ ngueꞌa̱ hinxcá pumfrihʉ gatho núꞌa̱ stá xiꞌahʉ, ne guí øthʉ gatho ngu núꞌa̱ stá uꞌtꞌahʉ gui ꞌyøthʉ. \v 3 Pe nugui dí ne gui pa̱dihʉ gue numa zi Hmuhʉ ra Jesucristo go gueꞌa̱ ra ña̱xu de gatho ya ꞌñøhø, y nura ꞌñøhø gueꞌa̱ ra ña̱xu de rá ꞌbɛhña̱, y nu Ajua̱ ra Dada go gueꞌa̱ ra ña̱xu de ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo. \v 4 Nuꞌbʉ ꞌnara ꞌñøhø xa goꞌma rá ña̱xu ora apabi Ajua̱ de ja ya hmuntsꞌi, o de ora ña̱ de rá noya Ajua̱, njabʉ ri ꞌbɛtua rá tsa rá ña̱xusɛ. \v 5 Pe nuꞌbʉ ꞌnara ꞌbɛhña̱ hinxa goꞌma rá ña̱xu ora apabi Ajua̱ ne ora ma̱nbabi rá noyaꞌa̱, ri ꞌbɛtua rá tsa rá ña̱xusɛ, tsʉtho xa ꞌña̱xi. \v 6 Nuꞌbʉ ya ꞌbɛhña̱ hingui coꞌma yá ña̱xu, maꞌna xá hño dá ꞌña̱xi, pe nuꞌbʉ gueꞌa̱ ꞌnara ꞌbɛtsa da ꞌña̱xi, maꞌna xá hño dá goꞌma rá ña̱xu ora apabi Ajua̱. \v 7 Nura ꞌñøhø hiní ꞌñepi da goꞌma rá ña̱xu ngueꞌa̱ nura ꞌñøhø bi hyoca Ajua̱ ngu tengu rá ꞌbaiꞌa̱ ne ja ri hnequini nurá nsunda Ajua̱. Pe nu ja ra ꞌbɛhña̱, ja ri hnequini rá nsu ra ꞌñøhø. \v 8 Ngueꞌa̱ nura ꞌñøhø hingue bi thoqui de ra ꞌbɛhña̱, nura ꞌbɛhña̱ bi thoqui de ra ꞌñøhø. \v 9 Y nura ꞌñøhø himbi thoqui po rá ngue ra ꞌbɛhña̱, nura ꞌbɛhña̱ ha̱, bi thoqui po rá ngue ra ꞌñøhø. \v 10 Hangue nura ꞌbɛhña̱ rí ꞌñepi da goꞌma rá ña̱xu po rá ngue ya ɛnxɛ handgahʉ, ngueꞌa̱ gueꞌa̱ ꞌnara seña gue ꞌbʉi toꞌo maꞌna ri manda que ya ꞌbɛhña̱. \v 11 Pe de ja rá thandi Ajua̱ gathoꞌʉ ri muui mahyɛgui, gue dra ꞌbɛhña̱ gue dra ꞌñøhø, ngueꞌa̱ nsinque ra ꞌñøhø hinxa ꞌmʉ ra ꞌbɛhña̱, ha nsinque ra ꞌbɛhña̱ hindi ꞌbʉ ya ꞌñøhø. \v 12 Ngueꞌa̱ desde ra mʉdi nura ꞌbɛhña̱ gá ꞌñehe de ja ra ꞌñøhø, y nubyá, nura ꞌñøhø rí ꞌñehe de ja ra ꞌbɛhña̱, pe gatho go øtꞌe Ajua̱. \p \v 13 Xi da beñhʉ xá hño, ¿ha gue ri hnequi xá hño ꞌnara ꞌbɛhña̱ ora apabi Ajua̱ ne hinxa goꞌma rá ña̱xu? \v 14 ¿Ha gue hingrá ꞌbɛtsa ꞌbʉ ꞌnara ꞌñøhø da hopi da te rá sta̱? \v 15 Pe nuꞌbʉ ra ꞌbɛhña̱ da hopi da te rá sta̱, núꞌá̱ ha̱, rá ntsøhui, ngueꞌa̱ gueꞌa̱ xa tꞌumbabi pa da goꞌma rá ña̱xu ngu ꞌñena ꞌnara cøni. \v 16 Pe nuꞌbʉ da ꞌmʉ ꞌra toꞌo da ne da ntsanoya de núna dá ma̱ de yá sta̱ ya ꞌbɛhña̱, pa̱hʉ xá hño gue nuje gueꞌa̱ ma nza̱ihe, ne yá nza̱i maꞌra ya cu núꞌʉ ꞌbʉi ja maꞌra yá nija̱ Ajua̱. \s1 Ya cu bi zi ra Ma̱ca Ntꞌoxi ngu himi ꞌñepabiꞌʉ \p \v 17 De núna dí opꞌahʉbya hingui tsa ga exꞌaꞌihʉ ngueꞌa̱ stá øde de núꞌa̱ guí øthʉ ora grí muntshʉ, hinguí øthʉ núꞌa̱ xá hño, hønsɛ guí øthʉ núꞌa̱ hingui ho ja rá thandi Ajua̱. \v 18 Dí øde gue ora grí muntshʉ, guí øthʉ ya hegue, ngueꞌa̱ hinga mahyɛgui núꞌa̱ guí ma̱ñhʉ, y dí camfri gue nguꞌbʉ gueꞌa̱ guí øthʉ. \v 19 Pe pøde mahyoni da njabʉ, pa ja da hnequini núꞌʉ toꞌo ha̱npa rá mfa̱di Ajua̱, y núꞌʉ toꞌo hina. \v 20 Ora grí muntshʉ pa gui ntꞌoxihʉ nepʉ gui tsihʉ ra Ma̱ca Ntꞌoxi, núꞌa̱ guí øthʉ hinguí øthʉ pa ra Zidada, \v 21 ngueꞌa̱ núꞌa̱ guí ha̱xhʉ pa gui tsihʉ, grí ꞌbɛtꞌohʉ gui da̱ma tsisɛhʉ, ne hinte guí xɛpabihʉ núꞌʉ maꞌra ya cu. Hangue ꞌra de gueꞌahʉ guí tuhʉ ra thuhu, ha nu maꞌra xi grí tithohʉ. \v 22 ¿Hanja guí øthʉ njabʉ? ¿Ha gue otho ri nguhʉ habʉ guí ñuñhʉ ne guí ntsithehʉ? ¿Ha gue grí ʉtsabihʉ rá ma̱ca nija̱ Ajua̱? ¿Ha gue hinguí ꞌbɛtuahʉ yá tsa núꞌʉ maꞌra othobi te da zi? Xibya, ¿te guí ne ga xiꞌahʉ? ¿Ha gue ga eꞌtsꞌa ri nsuhʉ? Hina, ngueꞌa̱ núna guí øthʉ hinxá hño. \s1 Ra Ma̱ca Ntꞌoxi \r (Mt. 26:26-29; Mr. 14:22-25; Lc. 22:14-20) \p \v 23 Nugui ya stá uꞌtꞌaꞌihʉ hanja grí tsihʉ ra Ma̱ca Ntꞌoxi ngu núꞌa̱ bi ꞌñutcagui ra Zidada. Núꞌa̱ ra xuui bri daꞌa̱, bi gʉ ra thuhme, \v 24 nepʉ bi umba njama̱di Ajua̱. Ne de gueꞌa̱ bi hyeca nura thuhmeꞌa̱, nepʉ bi ꞌñena: “Tsihʉ nuna ra thuhme, ja ra uɛnda go guehna ma ndoꞌyo núna ma da hnaꞌmbabi po rá ngue ri tsꞌoquihʉ. Ne ora gui tsihʉ nuna ra thuhme, ꞌyøthʉ ngu ꞌnara feni de guecagui.” \v 25 Nepʉ ngu bi uadi bi ntꞌoxiꞌʉ, ra Jesu bi gʉ ꞌnara vaso habʉ mi po ra vinu, ne bi ꞌñembabiꞌʉ: “Nuna vinuna̱, go guehna ꞌnara ntꞌudi de núꞌa̱ ra ꞌraꞌyo cohi ma ga øtꞌe co ma ji núꞌa̱ ma ga fani. Ora gui tsihʉ nuna vinuna̱, ꞌyøthʉ ngu ꞌnara feni de guecagui.” \v 26 Hangue núꞌa̱ ra ora guí tsihʉ ra thuhme ne ra vinu gueꞌa̱ ra ora guí udihʉ de rá du ma Zidadahʉ asta núꞌa̱ ra paꞌa̱ stua yopa pengui. \s1 Hanja da za da tsꞌi ra Ma̱ca Ntꞌoxi ngu ri ho ra Zidada \p \v 27 Hangue nugui dí xiꞌahʉ gue nuꞌa̱ tóꞌo da zi núꞌa̱ ra thuhmeꞌa̱ ne núꞌa̱ ra vinuꞌa̱ ne hinda zi ngu rí ꞌñehe, núꞌa̱ ra cuꞌa̱ ma go da da̱di de rá zi ndoꞌyo ne de rá zi ji ra Zidada. \v 28 Hangue cada ꞌna de gueꞌahʉ, beñhʉ xá hño ꞌmɛtꞌo ua guí ꞌbʉhʉ xá hño co Ajua̱ pa gui tsihʉ ra thuhme ne ra vinu. \v 29 Ngueꞌa̱ nuꞌa̱ tóꞌo hinda zi núꞌa̱ ra thuhme ne núꞌa̱ ra vinu ngu rí ꞌñehe, ne hinda beni xá hño te ri muui rá du ra Zidada, núꞌa̱ ra cuꞌa̱ tuxasɛ ra tsꞌoqui. \v 30 Hangue por gueꞌa̱ ndunthi de gueꞌahʉ grí hñenihʉ ne otho ri nzaquihʉ, ha nehe xa du ꞌra de gueꞌahʉ. \v 31 Pe nuꞌbʉ ga bensɛhʉ de núꞌa̱ te stá øthʉ ne ga ntsøꞌmhʉ, nuꞌbʉ́ Ajua̱ ya hindua pɛncaguihʉ nuya ya mfɛi. \v 32 Nuꞌá̱ bí pɛncahʉ ya mfɛi pa da zocjʉ pa hinda condenaguihʉ mahyɛgui co núꞌʉ hingyá gamfri. \p \v 33 Hangue ma zi cuꞌihʉ, ora grí muntshʉ pa gui ñuñhʉ, ntøꞌmhʉ ꞌna ngu maꞌna pa gui ñuñhʉ mahyɛgui. \v 34 Nuꞌbʉ ꞌna de gueꞌahʉ di tsʉꞌahʉ ra thuhu, maꞌna xá hño ñuñhʉ ꞌmɛtꞌo ja ri nguhʉ pa nu xcrí muntshʉ gui ꞌyøthʉ ngu núꞌa̱ ri ho Ajua̱, pa hinda zʉꞌahʉ rá mfɛiꞌa̱. Y de núꞌʉ maꞌra ya tꞌøtꞌe xa nja, nuꞌʉ́ asta hinga mabʉ pa ga ña̱hʉ de gueꞌʉ. \c 12 \s1 Ya mfa̱di ne ra tsꞌɛdi núꞌʉ ri ꞌracjʉ ra Ma̱ca Nda̱hi cada ꞌna de guecjʉ \p \v 1 Zi cuhʉ dí ne gui pa̱hʉ de nuya mfa̱di ne ra tsꞌɛdi ri ꞌracjʉ ra Ma̱ca Nda̱hi cada ꞌna de guecaguihʉ. \v 2 Guí pa̱hʉ xá hño gue núꞌbʉ hingüí camfrithohʉ rá noya Ajua̱ ngrí hothohʉ da zixꞌahʉ toꞌoraza pa nguí xøcambenihʉ núꞌʉ ya cꞌoi otho yá tsꞌɛdi ne hingui ña̱. \v 3 Pe nubyá dí ne gui pa̱hʉ gue nuꞌa̱ tóꞌo tsanga ra Zidada Jesu, hingui ha̱npa rá tsꞌɛdi ra Ma̱ca Nda̱hi. Ha nuꞌbʉ toꞌo da ꞌñena, dí camfri ra Jesu gue go gueꞌa̱ ra Zidada, núꞌá̱ ha̱, ha̱npa rá tsꞌɛdi ra Ma̱ca Nda̱hi. \p \v 4 ꞌRamaꞌnaꞌño ya mfa̱di ne ra tsꞌɛdi xa ꞌracjʉ ra Ma̱ca Nda̱hi pa ga pɛpabihʉ Ajua̱, pe ra Ma̱ca Nda̱hi go gueꞌa̱ ꞌnatho. \v 5 Y nehe ꞌramaꞌnaꞌño ya ꞌbɛfi xa ꞌracjʉ ra Zidada ga pɛfihʉ, pe ra Zidada go gueꞌa̱ ꞌnatho. \v 6 Nehe ꞌramaꞌnaꞌño hanja drí mpɛfihʉ, pe nu Ajua̱ go gueꞌa̱ ri ꞌracjʉ ra tsꞌɛdi gathoguihʉ, pa ga pɛhʉ ngu núꞌa̱ xa ꞌracjʉꞌa̱, y nu Ajua̱ go gueꞌa̱ ꞌnatho. \v 7 Cada ꞌna de guecjʉ dí ha̱npahʉ rá tsꞌɛdi ra Ma̱ca Nda̱hi pa ga faxhʉ gatho núꞌʉ maꞌra. \v 8 ꞌRa de guecjʉ xa ꞌracjʉ ra tsꞌɛdi ra Ma̱ca Nda̱hi pa ga ña̱hʉ co ndunthi ra mfa̱di, ha nu maꞌra de guecjʉ guetꞌatho ra Ma̱ca Nda̱hi xa ꞌracjʉ ra mfa̱di pa ga udihʉ te rí bønga rá noya Ajua̱. \v 9 Nu maꞌra de guecjʉ guetꞌatho ra Ma̱ca Nda̱hi xa ꞌracjʉ ndunthi ra jamfri, ha nu maꞌra de guecjʉ guetꞌatho ra Ma̱ca Nda̱hi xa ꞌracjʉ ra tsꞌɛdi pa ga øthehʉ ya daꞌthi. \v 10 Maꞌra de guecaguihʉ xa tꞌacjʉ ra tsꞌɛdi pa ga øthʉ ya da̱nga ntꞌudi. Ha nu maꞌra de guecjʉ xa tꞌacaguihʉ ra tsꞌɛdi pa ga ma̱nbahʉ rá noya Ajua̱. Ha nu maꞌra de guecjʉ xa tꞌacaguihʉ ra tsꞌɛdi pa ga pa̱hʉ xá hño ua de ra Ma̱ca Nda̱hi ña̱ ꞌnara ja̱ꞌi, o hina. Ha nu maꞌra de guecjʉ xa tꞌacjʉ ra tsꞌɛdi pa da za ga ña̱hʉ de maꞌra ya hña̱qui. Ha nu maꞌra de guecjʉ xa tꞌacjʉ ra tsꞌɛdi pa ga pa̱hʉ te rá ꞌbɛ ma̱nga núꞌa̱ toꞌo gra ña̱ de maꞌna ra hña̱qui. \v 11 Pe go guetꞌa̱ ra Ma̱ca Nda̱hi ri ꞌracjʉ ya mfa̱di ne ra tsꞌɛdi cada ꞌna de guecaguihʉ ngu núꞌa̱ go da neꞌa̱. \s1 Gathoguihʉ dí ꞌnada ra ndoꞌyohʉ co ra Zidada Jesucristo \p \v 12 Cada ꞌna de guecaguihʉ numa ndoꞌyohʉ xi pɛꞌtsa ndunthi ya xɛni, pe masque njabʉ ꞌnada ma ꞌbaihʉ dí pɛꞌtshʉ. Dí njahʉbʉ nehe co ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo, ngueꞌa̱ nujʉ́ ngu go dyá xɛnihʉ de rá ndoꞌyoꞌa̱, pe rá ndoꞌyoꞌa̱ ꞌnatho. \v 13 Ngueꞌa̱ gathoguihʉ ꞌbʉ dyá xodyohʉ o hindyá xodyohʉ, ꞌbʉ dyá ꞌbɛgohʉ o hindyá ꞌbɛgohʉ, gathoguihʉ stá nxistehehʉ pa dá ꞌnada ra ndoꞌyohʉ co rá tsꞌɛdi ra Ma̱ca Nda̱hi, ne gathoguihʉ ꞌnatꞌa ra Ma̱ca Nda̱hi stá ha̱ñhʉ. \p \v 14 Numa ndoꞌyohʉ xi pɛꞌtsa ndunthi ya xɛni, hingue ꞌnatho ra xɛni pɛꞌtsi. \v 15 ꞌBʉ ꞌnama uahʉ da ꞌñena: “Nuguí hindí ꞌbʉi ja ra ndoꞌyo ngueꞌa̱ hingo drá ꞌyɛ”, pe hingue ngueꞌa̱ ma̱nga njabʉ ya hingui ꞌbʉi ja ma ndoꞌyohʉ. \v 16 O nuꞌbʉ ꞌnama guhʉ da ꞌñena: “Nuguí hindí ꞌbʉi ja ra ndoꞌyo ngueꞌa̱ hingo drá da”, pe hingue ngueꞌa̱ ma̱nga njabʉ ya hingui ꞌbʉi ja ma ndoꞌyohʉ. \v 17 ꞌBʉ gatho ma ndoꞌyohʉ dra da, ne di otho ma guhʉ, nuꞌbʉ́ ¿hanja da za ga ødehʉ? ꞌBʉ gatho ma ndoꞌyohʉ dra gu, ne ꞌbʉ di otho ma xiñuhʉ, nuꞌbʉ́ ¿hanja da za da nja ma fa̱ha̱hʉ? \v 18 Pe Ajua̱ bi hñuscaguihʉ gatho ya xɛni de ma ndoꞌyohʉ pa hinte da ꞌyøtcahʉ ra ꞌbɛdi. Y bi hñutsꞌi ngu núꞌa̱ go bi neꞌa̱. \v 19 Nuꞌbʉ di ꞌnada ra xɛni ma ndoꞌyohʉ, ne di ꞌnada rá ꞌbɛfi, nuꞌbʉ́ hindri xøgue ma ꞌbaihʉ. \v 20 Pe numa ndoꞌyohʉ masque pɛꞌtsa ndunthi ya xɛni, pe ꞌnada ra ꞌbai pɛꞌtsi. \p \v 21 Numa dahʉ hingui tsa da ꞌñemba ma ꞌyɛhʉ: “Nugui hindí hoñꞌaua.” Nixi ma ña̱xuhʉ hingui tsa da ꞌñemba ma uahʉ: “Nugui hindí hoñꞌaua.” \v 22 Hina, hinda za da ꞌñʉtsaꞌʉ, ngueꞌa̱ núꞌʉ ya xɛni de ma ndoꞌyohʉ ri hnequi ngu hinte ri muui, go gueꞌʉ maꞌna øtꞌa ra ꞌbɛdi. \v 23 Ha nuya xɛni de ma ndoꞌyohʉ núꞌʉ dí beñhʉ gue otho yá nsu, núꞌʉ́ go gueꞌʉ maꞌna xi dí japamasuhʉ. Y núꞌʉ ya xɛni ngu ra ꞌbɛtsa ꞌbʉ da hnequitho, núꞌʉ́ go gueꞌʉ dí hethʉ pa da hnequi xá hño. \v 24 Pe nuya xɛni de ma ndoꞌyohʉ ri hnequi mahotho, núꞌʉ́ hinga mahyoni ga hethʉ pa da hnequi xá hño. Njabʉ Ajua̱ bi hyoga ma ndoꞌyohʉ gue núꞌʉ ya xɛni mi otho yá nsu go gueꞌʉ maꞌna da nja yá nsu, \v 25 pa njabʉ da mpɛfi mahyɛgui gatho ya xɛni de ma ndoꞌyohʉ, ne gathoꞌʉ da mfatsꞌi ꞌna ngu ꞌna. \v 26 Hangue ꞌbʉ ga tsamaꞌñʉhʉ ꞌnara xɛni de ma ndoꞌyohʉ, gatho ma ndoꞌyohʉ tsamaꞌñʉ núꞌa̱ ra ʉguiꞌa̱. Y nuꞌbʉ ꞌnara xɛni de ma ndoꞌyohʉ ha̱nga ꞌnara hoga hño, nuꞌbʉ́ gatho ma ndoꞌyohʉ ri johya. \p \v 27 Nujʉ go guecjʉ rá ndoꞌyoguihʉ ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo, y cada ꞌna de guecaguihʉ dí ꞌnara xɛnihʉ de rá ndoꞌyoꞌa̱. \v 28 Ajua̱ bi hñuxa ja rá nija̱ ꞌramaꞌnaꞌño ya mɛfi: Nuꞌa̱ xi rá mʉdi bi hñuxa ya apostol. Nurá ñoho bi hñuxa núꞌʉ toꞌo da ma̱nbabi rá noyaꞌa̱. Nurá hñu bi hñuxa ya xahnate. Nepʉ de gueꞌa̱ bi hñuxa núꞌʉ toꞌo øtꞌa ya da̱nga ntꞌudi, nepʉ núꞌʉ toꞌo øthe ya daꞌthi. Nepʉ bi hñuxa núꞌʉ toꞌo faste ja rá ꞌbɛfiꞌa̱, nepʉ bi hñuxa núꞌʉ toꞌo ri su gatho núꞌʉ ya ꞌbɛfiꞌʉ, nepʉ bi hñuxa núꞌʉ toꞌo da za da ña̱ de ya hña̱qui núꞌʉ hingui fa̱di. \v 29 Nde nuꞌbʉ́, ¿ha gue gatho ya cu go ya apostol? O ¿ha gue gatho xa tꞌumbabi ra ꞌbɛfi pa da ma̱nbabi rá noya Ajua̱? O ¿ha gue gatho pɛꞌtsa ra ꞌbɛfi dega xahnate? O ¿ha gue gatho da za da ꞌyøtꞌa ya da̱nga ntꞌudi? \v 30 O ¿ha gue gatho xa tꞌumbabi ra tsꞌɛdi pa da ꞌyøthe ya daꞌthi? O ¿ha gue gatho da za da ña̱ de ya hña̱qui hingui fa̱di? O ¿ha gue gatho da za da ba̱di da ma̱ te ma̱nga núꞌa̱ toꞌo ña̱ de ya hña̱qui hingui fa̱di? Hina, hinga gatho da za. \v 31 ꞌYøthʉ ꞌnara tsꞌɛdi pa da za gui pɛꞌtshʉ ya mfa̱di ne ra tsꞌɛdi núꞌʉ maꞌna ya da̱ngui pa guí pɛphʉ Ajua̱. Pe nubyá ma ga uꞌtꞌahʉ hanja grí ꞌbʉhʉ co ꞌnara hogaꞌmʉi núꞌa̱ maꞌna xá hño de gatho. \c 13 \s1 Ra hma̱te \p \v 1 ꞌBʉ nugui gra ña̱ co ꞌraya noya xi mahotho, o gra ña̱ ngu ꞌnara ɛnxɛ, pe ꞌbʉ hindí pɛꞌtsa ra hma̱te, nuꞌbʉ́ gra nja ngu ꞌnara ꞌbixfani nsøctho ri ꞌnohni o ngu ꞌnara tꞌɛgui nsøctho zʉni. \v 2 O ꞌbʉ gra pɛꞌtsa gatho ra tsꞌɛdi pa ga ma̱nba rá noya Ajua̱, ne gra pa̱di gatho núꞌʉ ya tꞌøtꞌe xi xá hñei de rá noyaꞌa̱, ne gra pɛꞌtsa gatho ra mfa̱di, ne xi gra pɛꞌtsa ndunthi ra jamfri asta da za ga japi da mponga ꞌnara tꞌøhø, pe ꞌbʉ hindí pɛꞌtsa ra hma̱te, nuꞌbʉ́ hinte rá ꞌmɛcagui. \v 3 Nehe ꞌbʉ ga umbabi ya hyoya gatho núꞌa̱ dí pɛꞌtsi, ne asta ga unga ma ndoꞌyo da tsꞌa̱tꞌi, pe nuꞌbʉ hindí pɛꞌtsa ra hma̱te, nuꞌbʉ́ hinte ri muui núꞌa̱ dí øtꞌe. \p \v 4 Nuꞌa̱ tóꞌo pɛꞌtsa ra hma̱te, tsɛta gatho núꞌa̱ da ꞌñepabi; xi ra hoja̱ꞌi co yá miquꞌeiui, ne hini hyøcua núꞌa̱ te pɛꞌtsiꞌʉ; hingrá ꞌñetsꞌi, ha nixi hini nda̱ngui de maꞌra. \v 5 Nuꞌa̱ tóꞌo pɛꞌtsa ra hma̱te hinto xaxi, hini nsu sɛhɛ, hingrá cuɛ ne hingui ɛte. \v 6 Nuꞌa̱ tóꞌo pɛꞌtsa ra hma̱te hini johya ꞌbʉ ri ntsꞌoca ꞌnará miquꞌeiui, ngueꞌa̱ nuꞌá̱ nza̱ntho ri johya hønsɛ de ra hño. \v 7 Nuꞌa̱ tóꞌo pɛꞌtsa ra hma̱te tsɛta gatho núꞌa̱ tꞌøꞌtuabi, camfri gatho núꞌa̱ xá hño, nza̱ntho tøꞌmi de ra hño, ne tsɛta gatho ya tsꞌothogui. \p \v 8 Nura hma̱te hinhyaꞌmʉ ma da uadi, pe nura mfa̱di dí pɛꞌtshʉ pa dí ma̱mfʉ rá noya Ajua̱, nuꞌá̱ ha̱, ma da zø ra pa da ꞌñotho. Nehe ma da uadi ra mfa̱di dí pɛꞌtshʉ pa xa za stá ña̱hʉ de maꞌra ya hña̱qui hingui fa̱di. Ne ma da zø ra pa ya hinda ꞌyøtcahʉ ra ꞌbɛdi gatho núꞌa̱ ra mfa̱di dí pɛꞌtshʉ. \v 9 Ngueꞌa̱ ꞌna tʉi núꞌa̱ stá pa̱dihʉ hangue hinxa za stá ma̱ñhʉ gatho núꞌa̱ xa ma̱ Ajua̱. \v 10 Pe nu xcrá ꞌbʉhʉ co núꞌa̱ toꞌo rá mɛti ra mfa̱di, nuꞌbʉ́ ha̱, ja ma ga pa̱hʉni gatho núꞌa̱ hinxa za stá pa̱hʉua. \p \v 11 Núꞌbʉ ndrá notsi ndí ña̱ ngu ña̱ ya ba̱tsi, ha ndí pɛꞌtsa ya mfeni ngu rá mfeni ya ba̱tsi, pe ya de ndá nda̱nga ja̱ꞌi, ya dá tsopʉ núꞌa̱ ra ꞌmʉi ndí pɛꞌtsi dega ba̱tsi. \v 12 Hangue njabʉtho nehe numa mfa̱di dí pɛꞌtshʉ de guecua ja ra ximhai hini xøgue, nja ngu núꞌa̱ toꞌo ri yotꞌa rá hmi dega xuui ja ra hñe, pe hini hnequi xá hño. Pe nu xcrá ꞌbʉhʉ mahyɛgui co Ajua̱, gueꞌbʉ ma xi ga pa̱hʉ xá hño gatho, njabʉ ngu xa ba̱caguihʉ xá hño Ajua̱. \v 13 Nura jamfri ne ra hoga nthøꞌmate ne ra hma̱te, guehya ri hñu ma da nja pa nza̱ntho. Pe nuꞌa̱ maꞌna xi ra da̱ngui de gatho, ra hma̱te. \c 14 \s1 Ya hña̱qui hingui fa̱di \p \v 1 Hangue xi da ꞌyøthʉ ꞌnara tsꞌɛdi pa gui pɛꞌtshʉ ra hma̱te, nehe hyoñhʉ núꞌʉ ya mfa̱di ne ra tsꞌɛdi ri unga ra Ma̱ca Nda̱hi. Y de gatho nuya mfa̱diꞌʉ, maꞌna go gui hyoñhʉ ra mfa̱di pa gui ma̱nbahʉ rá noya Ajua̱. \v 2 Ora ña̱ ꞌnara cu de ꞌnara hña̱qui núꞌa̱ hingui fa̱di, pa̱dihʉ gue núꞌa̱ ra cuꞌa̱ ña̱ co Ajua̱, hingui ña̱ co yá mija̱ꞌiui ngueꞌa̱ nuꞌʉ́ hingui pa̱di núꞌa̱ ma̱ñꞌa̱. Nuꞌá̱ ña̱ co rá tsꞌɛdi ra Ma̱ca Nda̱hi, ne ma̱ de núꞌa̱ hingui pa̱di ya ja̱ꞌi. \v 3 Pe nura ora ma̱nba rá noya Ajua̱ ꞌnara cu de rá hña̱quiꞌa̱, ña̱ njabʉ pa da zofo ya cu, pa da te yá jamfri, ne pa da nupabi yá mfeni, ne pa da hñuꞌmba yá mʉi. \v 4 Nura ora ña̱ ꞌnara cu co ꞌnara hña̱qui núꞌa̱ hingui fa̱di, nusɛꞌa̱ maꞌna rí te rá jamfri. Pe nu ꞌnara cu ma̱nbabi rá noya Ajua̱ de rá hña̱quiꞌa̱, núꞌá̱ ri japi maꞌna da te yá jamfri gatho ya cu. \p \v 5 Nugui ga nehma̱ ga øde gui ña̱hʉ de maꞌna ra hña̱qui núꞌa̱ hingui fa̱di. Pe maꞌna dí ne ga øde gui ña̱hʉ de rá noya Ajua̱. Ngueꞌa̱ nuꞌa̱ tóꞌo ma̱nba rá noya Ajua̱, maꞌna ri muui núꞌa̱ ma̱ que núꞌa̱ toꞌo ña̱ co ꞌnara hña̱qui hingui fa̱di. Xá hño toꞌo da ña̱ co ꞌnara hña̱qui hingui fa̱di, pe núꞌbʉ di ꞌbʉi toꞌo da ꞌraꞌtsa núꞌʉ ya noya de núꞌa̱ ra hña̱quiꞌa̱, pa njabʉ maꞌna da te yá jamfri ya cu. \v 6 Zi cuhʉ, nuꞌbʉ nugui ga mabʉ pa ga zoꞌahʉ co ꞌnara hña̱qui núꞌa̱ hinguí pa̱hʉ, ¿te ꞌbɛ da za gui pa̱hʉ njabʉ? Nuꞌa̱ maꞌna xá hño pa gueꞌahʉ, ga uꞌtꞌahʉ ngu núꞌa̱ xa ꞌñutcagui Ajua̱, ne maꞌra ya tꞌøtꞌe mahyoni gui pa̱hʉ, ne ga zoꞌahʉ de rá noya Ajua̱, ne maꞌra ya hoga ntꞌudi. \p \v 7 Nuya ꞌbida ngu ra thʉza o ra arpa, ꞌbʉ hingui zʉni xá hño, nuꞌbʉ́ ¿hanja da za da fa̱di te ma thuhuꞌa̱ pɛi? \v 8 O nuꞌbʉ ra corneta hinda ña̱ xá hño pa da tꞌumbabi ra seña ya soldado ꞌyo ja ra tuhni, ¿ha di ba̱diꞌʉ te ra ora da mʉdi da ntuhni? \v 9 Dí njahʉbʉ nehe, ꞌbʉ nujʉ hindí ña̱hʉ ngu yá hña̱qui núꞌʉ toꞌo dí zofohʉ, hinda za da ba̱diꞌʉ núꞌa̱ te dí ma̱ñhʉ, ne hinte ri muui núꞌa̱ dí ma̱ñhʉ. \v 10 De guecua ja ra ximhai xi ja ndunthi ya hña̱qui, y cada ꞌna toꞌo pa̱di núꞌʉ ya hña̱quiꞌʉ, pa̱di xá hño te ma̱. \v 11 Nuꞌbʉ nugui ga øde ꞌnara ja̱ꞌi da ña̱ de maꞌna ra hña̱qui núꞌa̱ hindí pa̱di, nuꞌbʉ́ pa guequi ga beni gue núꞌa̱ ra ja̱ꞌiꞌa̱ hingrá mengu, ngueꞌa̱ hindí pa̱di núꞌa̱ ra hña̱qui gra ña̱ꞌa̱. Ne pa gueꞌa̱ da beni gue hindrá mengu nehe, ngueꞌa̱ nixi gueꞌa̱ hingui pa̱di núꞌa̱ te dí ma̱. \v 12 Dí pa̱di gue xi guí hoñhʉ ya mfa̱di ne ra tsꞌɛdi núꞌʉ ri unga ra Ma̱ca Nda̱hi, hangue ꞌyøthʉ ra tsꞌɛdi gui hoñhʉ núꞌʉ ya mfa̱di ne ra tsꞌɛdi núꞌʉ da za da japi da te yá jamfri ya cu. \p \v 13 Hangue nuꞌa̱ tóꞌo ña̱ de maꞌna ra hña̱qui núꞌa̱ hingui fa̱di, dá ꞌyapabi Ajua̱ da umbabi ra mfa̱di pa da za da ꞌraꞌtsi núꞌa̱ ma̱ pa da fa̱di te ma̱. \v 14 Nuꞌbʉ nugui dí apabi Ajua̱ co ꞌnara hña̱qui núꞌa̱ hindí pa̱di, njabʉ dí xøcambeni Ajua̱, pe hingui tsa maꞌna dí te ma mfa̱di ngueꞌa̱ nixi dí pa̱di núꞌa̱ dí ma̱. \v 15 Nuꞌbʉ́, ¿te da za ga øthʉ? Da za ga aphʉ Ajua̱ co ꞌnara hña̱qui núꞌa̱ hindí pa̱hʉ, pe nehe da za ga apabihʉ Ajua̱ co ma hña̱quisɛhɛhʉ pa da zo ma mfenihʉ xá hño núꞌa̱ dí ma̱ñhʉ. Ga tutuabihʉ Ajua̱ co ꞌnara hña̱qui núꞌa̱ hindí pa̱hʉ, pe nehe ga tutuabihʉ Ajua̱ co ma hña̱quisɛhɛhʉ pa da zo ma mfenihʉ xá hño núꞌa̱ dí ma̱ñhʉ. \v 16 Ngueꞌa̱ ꞌbʉ ga xøcambenihʉ Ajua̱ co nuya hña̱qui hindí pa̱hʉ, nuꞌbʉ́ nuꞌa̱ tóꞌo hingui øde nuya hña̱quiꞌʉ hingui tsa da xøcambeni Ajua̱ mahyɛgui con guecjʉ, ngueꞌa̱ hingui pa̱di te rí bøni núꞌa̱ te dí ma̱ñhʉ. \v 17 Nuꞌbʉ dí xøcambenihʉ Ajua̱ njabʉ, nujʉ́ dí ma̱ñhʉ ra hño, pe nuꞌʉ tóꞌo øcaguihʉ hindí tetuahʉ yá jamfri ngueꞌa̱ hingui pa̱di te rí bøni núꞌa̱ dí ma̱ñhʉ. \v 18 Nugui dí umba njama̱di Ajua̱ ngueꞌa̱ maꞌna dí ña̱ ndunthi que gueꞌahʉ co ya hña̱qui núꞌʉ hingui fa̱di. \v 19 Pe de ja ya hmuntsꞌi, maꞌna xá hño ga ma̱nga cʉtꞌa ya noya de ma hña̱qui pa da fa̱di te dí ma̱, pa njabʉ da za ga utuabi ya cu de rá noya Ajua̱, que ga ma̱nga ꞌrɛtꞌa ꞌmo ya noya de maꞌna ra hña̱qui hingui fa̱di ne hinda za da zo yá mfeni ni ꞌnara noya núꞌʉ ya cu. \p \v 20 Zi cuhʉ, nuri mfenihʉ odi nja ngu yá mfeni ya ba̱tsi. Njahʉ ha̱ ngu ya zi ba̱tsi hingui øtꞌa ya tsꞌoqui. Pe dá nja ndunthi ri mfenihʉ ngu rí ꞌñepꞌahʉ, ngueꞌa̱ ya gyá da̱nga ja̱ꞌihʉ. \v 21 Ajua̱ bi zofo ya ja̱ꞌi de Israel co nuya ya noya xa tꞌofo ja ra Ma̱ca Tꞌofo ne ena njaua: “Ma ga pɛhnꞌahʉbʉ ꞌraya ja̱ꞌi hindya mengu pa da zoꞌahʉ de maꞌnaꞌño ra hña̱qui ngueꞌa̱ hindri ña̱ ngu grí ña̱hʉ, pe masque njabʉ hingui ma gui ꞌyøtcaguihʉ ma tsꞌofo.” \v 22 Hangue nura ora dí ña̱hʉ co ya hña̱qui hingui fa̱di, gueꞌa̱ ngu ꞌnara ntꞌudi pa núꞌʉ hingyá gamfri. Pe nura ora dí ma̱nbahʉ rá noya Ajua̱, dí umfʉ ra tsꞌofo de rá hma̱te Ajua̱ núꞌʉ toꞌo camfri, pe nuꞌʉ tóꞌo hingui ne da gamfri, hingui ne nehe da hña̱nga núꞌa̱ ra tsꞌofoꞌa̱. \v 23 Nuꞌbʉ ja ri hmuntsꞌihʉ gathoꞌihʉ guí ña̱hʉ co ya hña̱qui núꞌʉ hingui fa̱di, nepʉ da zøhø ꞌra núꞌʉ hintsꞌa di pa̱tua rá noya Ajua̱, o da zøhø ꞌra núꞌʉ hindya gamfri, ¿ha gue hinda ꞌñenaꞌʉ gue xcá ꞌbɛ ri mfenihʉ? \v 24 Pe nuꞌbʉ nújʉ dí muntshʉ ne dí ma̱nbahʉ rá noya Ajua̱ ne da zøhø ꞌna hindra gamfri, o ꞌna hintsꞌa di pa̱tua rá noya Ajua̱, nuꞌbʉ́ co núꞌa̱ da ꞌyøde di hma̱, da unsɛ nguɛnda de yá tsꞌoqui. \v 25 Nuꞌbʉ́ núꞌʉ ya ja̱ꞌiꞌʉ da ba̱di te gra ꞌmʉi yá coraso, ne nuꞌʉ́ ꞌbestho da ndandiña̱hmu ne da xøcambeni Ajua̱. Nepʉ nuꞌʉ́ da ꞌñeñꞌaꞌihʉ, xi majua̱ni Ajua̱ ꞌbʉi con gueꞌahʉ. \s1 Beñhʉ gui ꞌyøthʉ gatho xá hño ngu rí ꞌñehe \p \v 26 Nuꞌbʉ́ zi cuhʉ, ¿te da za gui ꞌyøthʉ ora grí muntshʉ? ꞌRa de gueꞌahʉ gui tuthʉ ya ja̱hña̱, nu maꞌra de gueꞌahʉ gui nxahnatehʉ, nu maꞌra de gueꞌahʉ gui ma̱ñhʉ núꞌa̱ xa ꞌñuꞌtꞌahʉ Ajua̱. Nu maꞌra de gueꞌahʉ gui ña̱hʉ de ya hña̱qui núꞌʉ hingui fa̱di, ha nu maꞌra de gueꞌahʉ gui ma̱ñhʉ te rí bønga núꞌʉ ya noyaꞌʉ. ꞌYøthʉ gatho pa maꞌna da te ri jamfrihʉ. \v 27 Nuꞌbʉ gui ña̱hʉ de ya hña̱qui hingui fa̱di, da za gui ña̱hʉ hønsɛ yoho o hñu de gueꞌahʉ, pe ꞌramaꞌna gui ña̱hʉ, ne da ꞌmʉhni ꞌna núꞌa̱ toꞌo da ꞌraꞌtsi pa da fa̱di te rí bønga núꞌʉ ya noyaꞌʉ. \v 28 Y nuꞌbʉ di joꞌoni toꞌo da ꞌraꞌtsa núꞌʉ ya noyaꞌʉ, nuꞌbʉ́ núꞌʉ toꞌo ne da ña̱ de ꞌnara hña̱qui hingui fa̱di, odi ña̱ ja ra hmuntsꞌi, maꞌna xá hño dá ña̱sɛui Ajua̱. \v 29 Y núꞌʉ toꞌo ma̱nbabi rá noya Ajua̱, dá ña̱ hønsɛ yoho o hñu, y núꞌʉ toꞌo øde núꞌa̱ te ma̱ñꞌʉ, dá hñuxa ntꞌøde xá hño pa da ba̱di ua gueꞌa̱ ma̱ o hina. \v 30 O nuꞌbʉ ꞌnara cu ma̱nbabi rá noya Ajua̱, ne ꞌbʉ Ajua̱ da umbabi ra mfa̱di maꞌna ra cu di ꞌbʉhni, nuꞌbʉ́, núꞌa̱ toꞌo mi ña̱ ra mʉdi, ya odi sigui da ña̱, pa njabʉ da za da ña̱ nehe núꞌa̱ maꞌna ra cu. \v 31 Nuꞌʉ tóꞌo xa tꞌumba ra mfa̱di pa da ma̱nbabi rá noya Ajua̱, da za da ma̱nbabi, hønsɛ gue ꞌramaꞌna da ña̱ ha̱, pa njabʉ gatho núꞌʉ ya cu di øde da za da ba̱tua xá hño rá noya Ajua̱, ne maꞌna da za da te yá jamfri. \v 32 Nuꞌa̱ tóꞌo ma̱nba rá noya Ajua̱, go pa̱disɛ ua rí ꞌñepi da ña̱ o hina. \v 33 Ngueꞌa̱ Ajua̱ ri ho ga øthʉ ma hmuntsꞌihʉ ngu rí ꞌñehe, ne di o rá ꞌñu núꞌa̱ ga øthʉ. \p Mahyoni ga øthʉ ngu xa nza̱i øtꞌa ja yá hmuntsꞌi gatho núꞌʉ maꞌra ya cu. \v 34 Oguí hopabihʉ ya ꞌbɛhña̱ da ꞌmai ne da ma̱nba rá noya Ajua̱ ja ya hmuntsꞌi, ngueꞌa̱ pa gueꞌʉ otho ra nsɛqui da ꞌyøtꞌa njabʉ. Dá hñogaꞌñøde ha̱, ngu ma̱nga rá ley Ajua̱. \v 35 Nuꞌbʉ ya ꞌbɛhña̱ ne da ꞌyøtꞌa ꞌnara ntꞌani, dá ꞌyamba yá da̱me ja yá ngusɛ, ngueꞌa̱ hini hnequi xá hño ꞌbʉ ꞌnara ꞌbɛhña̱ da ꞌmai ne da ña̱ madetho de ja ra hmuntsꞌi. \p \v 36 Bensɛhʉ gue nurá noya Ajua̱ hingo pa gueꞌasɛhʉ, ne hingo ja xa nexpʉ pa go gui ꞌyøtꞌasɛhʉ núꞌa̱ guí nehʉ. \v 37 Nuꞌbʉ nuꞌahʉ xi majua̱ni guí ha̱npahʉ rá tsꞌɛdi ne rá mfa̱di ra Ma̱ca Nda̱hi pa gui ma̱nbahʉ rá noya Ajua̱, nuꞌbʉ́ ma gui pa̱dihʉ xá hño gue nuya noya dí opꞌahʉ go guehya ꞌraya hmanda xa ꞌbɛpcagui ma Zidadahʉ ga xiꞌahʉ. \v 38 Pe nuꞌa̱ tóꞌo hinda ne da gamfri núna dí ma̱, nixi gueꞌa̱ hinda ma da jamfribi núꞌa̱ da ma̱ nehe. \p \v 39 Hangue ma zi cuꞌihʉ, ꞌyøthʉ ꞌnara tsꞌɛdi pa gui ma̱nbahʉ rá noya Ajua̱, ne oguí ha̱cuahʉ núꞌʉ ya cu ña̱ de ya hña̱qui núꞌʉ hingui fa̱di. \v 40 Ne ꞌyøthʉ gatho xá hño ngu rí ꞌñehe. \c 15 \s1 Ra Zidada Jesucristo bi yopa nte de ra du \p \v 1 Ha nubyá zi cuhʉ, dí ne ga yopa benꞌahʉ de núꞌa̱ ra ma̱ca hoga noya ya stá xiꞌahʉ. Y nuꞌahʉ xcá hña̱nihʉ ne xcá camfrihʉ xá hño. \v 2 Y po nuna ra hoga noya stá xiꞌahʉ, ya xcá mpøhøhʉ. Hangue sigui gui camfrihʉ, ngueꞌa̱ hinda ꞌmɛditho núꞌa̱ ri jamfri xcá pɛꞌtshʉ, ngueꞌa̱ núꞌa̱ dá xiꞌahʉ gueꞌa̱ majua̱ni. \p \v 3 Nugui dá uꞌtꞌahʉ ngu núꞌa̱ bi tꞌutcagui nehe. Núꞌa̱ ra ntꞌudi xi ra da̱ngui dá uꞌtꞌahʉ, dá xiꞌahʉ gue ra Zidada Jesucristo go gueꞌa̱ bi du pa bi hña̱sca ma tsꞌoquihʉ, ngu xqui ntꞌofo ja ra Nda̱xjua Tꞌofo gue njabʉ mi ma da thoguiꞌa̱. \v 4 Nehe dá xiꞌahʉ gue nuꞌá̱ bi tꞌagui, pe rá hñupaꞌa̱ bi yopa nte de ja ra du, ngu xqui ntꞌofo nehe. \v 5 Ne ꞌmɛfa de ya xqui yopa nteꞌa̱ de ja ra du, bi nthɛui ra cu Pedro pa bi hyandi. Nepʉ ꞌmɛfa bi hyanda gatho núꞌʉ maꞌra yá nxadi. \v 6 Y de gueꞌa̱, ꞌnaꞌqui xqui muntsꞌa thogui cʉtꞌa nthebe ya cu, y gathoꞌʉ bi hyandi neheꞌa̱. Y ndunthi de gueꞌʉ tetho asta núbya dí opꞌaꞌihʉ, ha nu maꞌra ya xa du. \v 7 Nepʉ ꞌmɛfa bi hyandi nehe ra zi cu Cobo. Nepʉ gatho núꞌʉ maꞌra ya apostol bi hyandiꞌa̱. \p \v 8 Y ꞌmɛfa de gathoꞌʉ dá handi nehega, bi hnequi ja ma ꞌñuꞌa̱, masque nugui ndrí nja ngu ꞌnara zi ñaxca ba̱tsi. \v 9 Núꞌʉ maꞌra ya apostol xi maꞌna ya da̱ngui yá nsu de guecagui, ngueꞌa̱ nugui, ni tsꞌʉ hiní ꞌñepcagui da tꞌengagui gue drá apostol, ngueꞌa̱ xi stá øꞌtua ra ntsꞌoꞌmʉi ya gamfri. \v 10 Pe nugui dí pa̱di gue Ajua̱ xi ra da̱ngui rá hma̱te pa guecagui, ngueꞌa̱ núꞌa̱ ra ꞌmʉi ndí pɛꞌtsa maꞌmɛtꞌo ya hinga gueꞌa̱ dí pɛꞌtsbya. Ngueꞌa̱ Ajua̱ bi patca ma ꞌmʉi ne bi ꞌracagui ꞌnara ꞌraꞌyo ꞌmʉi. Y núꞌa̱ bi ꞌyøtꞌe con guecagui hinxa ꞌmɛditho, ngueꞌa̱ nugui maꞌna stá mpɛfi de gue núꞌʉ maꞌra ya apostol. Pe hingo de ma tsꞌɛdisɛ stá øtꞌa núꞌa̱ ra ꞌbɛfiꞌa̱, nu Ajua̱ xi ra da̱ngui rá hma̱te con guequi, go gueꞌa̱ xa ꞌyøtꞌa gatho núꞌa̱ ra ꞌbɛfiꞌa̱. \v 11 Nuꞌbʉ nugui dí zoꞌahʉ o núꞌʉ maꞌra ya apostol, guetꞌa̱ ra noya dí ma̱ñhe mahyɛgui, ne go guetꞌa̱ xcá camfrihʉ. \s1 Ma da yopa nte núꞌʉ xa du \p \v 12 Nuje stá xiꞌahe gue ra Zidada Jesucristo bi yopa nte de ja ra du. Nuꞌbʉ́, ¿hanja ꞌra de gueꞌahʉ guí eñhʉ gue ya hinda za da yopa nte núꞌʉ tu? \v 13 Nuꞌbʉ hinda za da yopa nte maꞌnaꞌqui núꞌʉ tu ngu guí ma̱ñhʉ, nuꞌbʉ́ nixi ra Zidada Jesucristo hinxa yopa ntehma̱ ꞌbʉ. \v 14 Y nuꞌbʉ hinxa yopa nte ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo, nuꞌbʉ́ hinte dri muuihma̱ núꞌa̱ dí uꞌtꞌahe, nixi hinte dri muui núꞌa̱ xcá camfrihʉ ꞌbʉ. \v 15 Nuꞌbʉ hinda za da yopa nte núꞌʉ tu, nuꞌbʉ́ hingue majua̱ni núꞌa̱ gra ma̱hma̱he de núꞌa̱ xa ꞌyøtꞌa Ajua̱. Nuje dí ma̱ñhe núꞌa̱ majua̱ni gue Ajua̱ bi ꞌyøtꞌe pa bi yopa nte ma Zidadahʉ ra Jesucristo de ja ra du, pe ꞌbʉ hinga majua̱ni gue Ajua̱ ri japi da yopa nte núꞌʉ xa du, nuꞌbʉ́ njabʉ hinxa japi xa yopa ntehma̱ ra Zidada Jesucristo. \v 16 Nuꞌbʉ núꞌʉ xa du hinda ma da yopa nte, nuꞌbʉ́ nixi nusɛ ra Zidada Jesucristo hinxa yopa ntehma̱ ꞌbʉ. \v 17 Nuꞌbʉ Ajua̱ hinxa japi xa yopa nte ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo de ja ra du, nuꞌbʉ́ nuri jamfrihʉ hinte dri muuihma̱, ne gri duda ri tsꞌoquihʉ nehe. \v 18 Nuꞌbʉ di njahma̱bʉ, nuꞌbʉ́ gatho núꞌʉ xa du masque xa gamfri ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo, nuꞌʉ́ xa ꞌmɛdihma̱. \v 19 Nuꞌbʉ nsøctho núbya dí tehʉua ja ra ximhai dí tøꞌmhʉ ya hño da ꞌracjʉ ra Zidada Jesucristo, ne nurá ñoho ra te ya hinte dí tøꞌmhʉ ga ha̱ñhʉ de gueꞌa̱, nuꞌbʉ́ nujʉ xi dyá huecatehʉ de gatho ya ja̱ꞌi ngueꞌa̱ hinte dí tøꞌmhʉ. \p \v 20 Pe nuꞌa̱ xi majua̱ni, nura Zidada Jesucristo bi yopa nte de ja ra du, ne go gueꞌa̱ xi rá mʉdi bi nuhu de gatho núꞌʉ xa du. \v 21 Po rá tsꞌoqui ꞌnatho ra ꞌñøhø, hangue gatho ya ja̱ꞌi pɛꞌtsi te da du. Pe ꞌnatho ra ꞌñøhø nehe núꞌa̱ toꞌo bi ꞌyøtꞌe pa da yopa nte maꞌnaꞌqui núꞌʉ tu. \v 22 Ngueꞌa̱ nujʉ́ yá ba̱tsiguihʉ ra Adá, hangue dí tuhʉ nehe ngu bi duꞌa̱, ngueꞌa̱ por núꞌa̱ ra tsꞌoqui bi ꞌyøtꞌeꞌa̱ hangue bi nja ra du. Pe nubya ya drí ꞌnathohʉ co ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo, hangue ma ga yopa ntehʉ nehe ngu bi njaꞌa̱. \v 23 Ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo go gueꞌa̱ xi rá mʉdi bi yopa nte de gatho, ngu xqui ꞌyɛꞌmba Ajua̱. Nepʉ nújʉ stá camfrihʉꞌa̱, nu stua yopa penguiꞌa̱ ma ga yopa ntehʉ nehe ꞌmɛfa con gatho núꞌʉ maꞌra xa gamfri. Go gueꞌa̱ xa ꞌyɛꞌmba Ajua̱ nehe. \v 24 Y de gueꞌa̱ ma da nja ra nga̱xhmai, nu sta uadi ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo da huatua yá hmanda gatho núꞌʉ ri nda̱ ne gatho yá nsuꞌʉ ne yá tsꞌɛdiꞌʉ. Numa zi Hmuhʉ ra Jesucristo ma da nda̱, nepʉ da yopa ꞌyɛntꞌua ja rá ꞌyɛ Ajua̱ rá Dada maꞌnaꞌqui núꞌa̱ ra hmanda xqui tꞌɛntꞌua ja rá ꞌyɛ. \v 25 Ngueꞌa̱ numa Zidadahʉ ra Jesucristo pɛꞌtsi ma da nda̱ asta hinda hyandi gue ya xi bi nta̱te de gatho yá ncontra. \v 26 Y nuꞌa̱ rá nga̱tsꞌi ra ncontra ma dra huati, go gueꞌa̱ ra du. \v 27 Ja ra Ma̱ca Tꞌofo ma̱ gue Ajua̱ bi ꞌyɛntꞌua ja rá ꞌyɛ ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo gatho núꞌa̱ te ja ne núꞌʉ ꞌbʉi nuni mahetsꞌi ne nuua ja ra ximhai. Pe nu habʉ ena gue gatho bi tꞌɛntꞌua ja rá ꞌyɛ, dí pa̱hʉ gue Ajua̱ ra Dada hingui ꞌbʉi de ja rá hmanda ma zi Hmuhʉ ra Jesu, ngueꞌa̱ nura Dada go xa umbabi ra tsꞌɛdiꞌa̱. \v 28 Y nu sta uadi da nta̱te ra Zidada Jesu de gatho ya hmanda, nuꞌbʉ́ nuꞌá̱ ma da ꞌmʉi nehe ja rá hmanda rá Dada núꞌa̱ toꞌo xa ꞌyɛntꞌua ja rá ꞌyɛ gatho núꞌa̱ te ja ne núꞌʉ ꞌbʉi, pa njabʉ Ajua̱ ra Dada go gueꞌa̱ ma da manda gatho. \p \v 29 Nuꞌbʉ hinda yopa nte núꞌʉ xa du ngu guí ma̱ñhʉ, nuꞌbʉ́ ¿pa te ri nxistehe ꞌra por núꞌʉ xa du? ꞌBʉ xi majua̱ni hingui tsa da yopa nte núꞌʉ tu, nuꞌbʉ́ ¿hanja ꞌra ri nxistehe por gueꞌʉ? \p \v 30 Nuje nuꞌa̱raza ra ora da za ga tha̱mfrihe ga thohe ꞌnara tsꞌothogui. Pe nuꞌbʉ hinda yopa nte núꞌʉ tu, nuꞌbʉ́ hinte ri muui gra ꞌyohe njabʉ. \v 31 Nugui xi majua̱ni hyastho thongagui pa da thogui. Dí xiꞌahʉ njabʉ zi cuhʉ ngueꞌa̱ dí pa̱di gue xi guí camfrihʉ xá hño ma zi Hmuhʉ ra Jesucristo. \v 32 Xi stá ntunꞌbe nuya tsꞌoja̱ꞌi de guecua Efeso. Ha nuꞌbʉ stá øtꞌa njabʉ pa ma hñosɛ de guecua ja ra ximhai, xiꞌbʉ xa hyogaguihma̱, nuꞌbʉ́ ¿te dí ta̱ha̱ga ꞌbʉ hinda yopa nte núꞌʉ tu? Nuꞌbʉ́, maꞌna xá hño ga ena ngu enga ꞌra: “Ma ga ñuñhʉ ne ma ga ntsithehʉ, cabʉ rixudi ndama̱ni ma ga tuhʉ.” \p \v 33 Oxqui hophʉ toꞌo da hyaꞌahʉ, ngueꞌa̱ nuꞌa̱ tóꞌo da ntsixui ya tsꞌoja̱ꞌi, da japi da ntsꞌoqui nehe. \v 34 Xi da pɛꞌtshʉ ꞌnara hoga mfeni xá hño ngu rí ꞌñehe. ꞌYohʉ xá hño, oguí øthʉ ya tsꞌoqui. Dí ma̱ njabʉ ngueꞌa̱ ꞌra de gueꞌahʉ nixi xcá camfrihʉ Ajua̱. Dí xiꞌahʉ njaua pa xa̱ma̱ da nja ri tsahʉ de núꞌa̱ guí øthʉ. \s1 Hanja ma da yopa nte núꞌʉ xa du \p \v 35 Tsa ꞌra de gueꞌahʉ gui ꞌñeñhʉ: Núꞌʉ xa du, ¿hanja da za da yopa nte? ¿Tengu núꞌa̱ ra ndoꞌyo da mɛꞌtsiꞌʉ ꞌbʉ? \v 36 Pøde nuꞌahʉ otho ri mfenihʉ. ¿Ha gue hinguí pa̱hʉ gue núꞌa̱ ra nda guí pothʉ, mahyoni ꞌmɛtꞌo da ꞌya, nepʉ ja da cꞌontsꞌa núꞌa̱ ra ꞌraꞌyo ꞌbai gá nda̱po? \v 37 Ora guí pothʉ ra trigo o maꞌna ra nda, núꞌa̱ guí pothʉ gueꞌa̱ ꞌnara ndatho, pe nu sta cꞌontsꞌi ya dra nda̱po. \v 38 Pe nu Ajua̱ go gueꞌa̱ ri japi da nte núꞌa̱ guí pothʉ ne ri umbabi rá ꞌbai cada ꞌnara nda ngu núꞌa̱ xa ꞌyɛꞌmbi. \v 39 Njabʉ nehe numa ngøhʉ hinga mahyɛgui ngu yá ngø ya mboꞌni, y ꞌnaꞌño yá ngø ya tsꞌintsꞌʉ nehe. Y ya hua̱ ꞌnaꞌño nehe yá ngøꞌʉ. \v 40 Njabʉ nehe núꞌʉ bí ꞌbʉ mahetsꞌi ꞌnaꞌño yá ꞌbai, ha nújʉ dí ꞌbʉhʉua ja ra ximhai ꞌnaꞌño ma ꞌbaihʉ con gueꞌʉ, y ꞌramaꞌnaꞌño yá hothoꞌʉ con guecjʉ. \v 41 Nehe nura hyadi ꞌnaꞌño rá ñotꞌi, ha nura za̱na̱ ꞌnaꞌño rá ñotꞌi nehe. Nehe ꞌnaꞌño yá ñotꞌi ya tsø, ne cada ꞌna de gueꞌʉ ꞌramaꞌnaꞌño gra yotꞌiꞌʉ. \v 42 Nehe ma ga njahʉbʉ nu xcrá yopa ntehʉ de ja ra du. Numa ndoꞌyo dí ha̱hʉbya ma da ntꞌagui ja ra hai ne da ꞌya, pe de gueꞌa̱ nura ndoꞌyoꞌa̱ ma da yopa nte maꞌraꞌyo y ya hinhyaꞌmʉ ma da du. \v 43 Nubyá hini hnequi xá nsunda nuna ma ndoꞌyohʉ ma da ntꞌagui, pe nu sta yopa nte maꞌraꞌyo ha̱, ma da hnequi xi strá nsunda. Nuna ma ndoꞌyohʉ hingui ja rá tsꞌɛdi ma da ntꞌagui, pe nu sta yopa nte maꞌraꞌyo, ya di ja rá tsꞌɛdi. \v 44 Ma da du nuna ma ndoꞌyo dí ha̱hʉbya, pe nu xcrá yopa ntehʉ ma ga pɛꞌtshʉ maꞌnaꞌño ma ndoꞌyohʉ. Nubya dí ha̱hʉ nuna ndoꞌyo ngueꞌa̱ dí ꞌbʉhʉua ja ra ximhai, pe nu xcrá yopa ntehʉ ma ga pɛꞌtshʉ maꞌna ra ndoꞌyo ngueꞌa̱ ma ga ꞌbʉhʉni mahetsꞌi. \p \v 45 Xa ntꞌofo ja ra Ma̱ca Tꞌofo ne ena njaua: Núꞌa̱ ra mʉdi ꞌñøhø go gueꞌa̱ ra Adá, núꞌá̱ Ajua̱ bi umbabi rá te, y ꞌmɛfa bi zøhø maꞌna ra ꞌñøhø mi ngu ra Adá, pe nusɛꞌa̱ umba ra ꞌraꞌyo te ya ja̱ꞌi, y go gueꞌa̱ ma Zidadahʉ ra Jesucristo. \v 46 ꞌMɛtꞌo bi tꞌacjʉ ꞌnara ndoꞌyo de guecua ja ra ximhai, nepʉ ꞌmɛfa ma dí tꞌacjʉ ꞌnama ꞌraꞌyo ndoꞌyohʉ nuni mahetsꞌi. \v 47 Nuꞌa̱ xi ra mʉdi ꞌñøhø bi ꞌmʉi, Ajua̱ bi hyoqui de guecua ja ra ximhai dega hai, ha nuꞌa̱ rá ñoho ra ꞌñøhø bi nja̱ꞌiua ngu ra Adá, nuꞌá̱ bá ehe de mahetsꞌi. \v 48 Ngu bi nja ra Adá bi thoqui dega hai nuua ja ra ximhai, necjʉ nehe drí nhya̱xhʉꞌa̱. Ha nura Zidada ra mengu mahetsꞌi, hangue necjʉ ma grá menguhʉni ne ma grá hña̱ꞌtsuahʉ rá ꞌbaiꞌa̱. \v 49 Njabʉ ngu drí hña̱tsꞌihʉbya ngu rá ꞌbai ra Adá xa thoqui dega hai, njabʉ nehe ma grá hña̱tsꞌihʉ ngu rá ꞌbai ma Zidadahʉ núꞌa̱ bí ꞌbʉi mahetsꞌi. \p \v 50 Dí xiꞌahʉ zi cuhʉ gue hinda za ga cʉthʉ nuni mahetsꞌi habʉ bí manda Ajua̱ co nuna ma jihʉ ne nuna ma ndoꞌyohʉ dí ha̱hʉbya. Ngueꞌa̱ nuna ndoꞌyo dí ha̱hʉbya ma da nhyai ne hingui tsa da nte pa nza̱ntho. \v 51 Nubya ma ga xiꞌahʉ núꞌa̱ bi xica Ajua̱ ne hinxcá pa̱thʉ, gue hinga gatho ya ja̱ꞌi de ra ximhai ma da du, pe gatho mahyɛgui ma dra patca ma ꞌbaihʉ. \v 52 Masɛctho ma da njabʉ, ngu ꞌna tsꞌa̱ntꞌi ma dahʉ, núꞌa̱ ra ora sta ꞌbɛ ra trompeta de Ajua̱ de rá nga̱tsꞌi ra ximhai. Nu stí ntꞌøde núꞌa̱ ra trompetaꞌa̱ gatho núꞌʉ ya cu xa du ante da yopa ꞌñehe ma Zidadahʉ ra Jesu, ma da yopa nteꞌʉ co ꞌnara ꞌraꞌyo ndoꞌyo núꞌa̱ hinhyaꞌmʉ ma da ntsꞌoqui. Y nújʉ gra ꞌbʉthʉua ja ra ximhai, ꞌbestho ra oraꞌa̱ da mpadi ma ꞌbaihʉ nehe. \v 53 Ngueꞌa̱ mahyoni da mpadi nuna ma ndoꞌyo dí ha̱hʉ ma da nhyai, pa ga pɛꞌtshʉ ꞌnara ndoꞌyo núꞌa̱ hinhyaꞌmʉ da ntsꞌoqui. Ha nuna ma ndoꞌyo dí ha̱hʉ núna ma da du, mahyoni da mpadi co maꞌna ra ndoꞌyo núꞌa̱ hinhyaꞌmʉ da du. \v 54 Ha nu stí njabʉ ma ndoꞌyohʉ da mpadi co maꞌna ra ndoꞌyo núꞌa̱ hinhyaꞌmʉ da ntsꞌoqui ne hinhyaꞌmʉ da du, nuꞌbʉ́ ma da nja ngu núꞌa̱ huxa ja ra Ma̱ca Tꞌofo habʉ ena njaua: “Nura du bi ꞌbɛdi ne bi nhuati pa nza̱ntho.” \v 55 Ne ena: “¿Habʉ jabya rá tsꞌɛdi ra du? ¿Habʉ jabya gatho núꞌa̱ mi øtꞌe?” \v 56 Ra tsꞌoqui go gueꞌa̱ ri jacjʉ ga tuhʉ, ne ra nda̱xjua ley go gueꞌa̱ ri umba ra tsꞌɛdi ra tsꞌoqui. \v 57 Pe nubyá, ga umfʉ njama̱di Ajua̱ ngueꞌa̱ numa Zidadahʉ ra Jesucristo go gueꞌa̱ bi ꞌyøtꞌe pa dá ta̱pabihʉ ra du. \p \v 58 Hangue nubyá, ma zi hma̱ca cuꞌihʉ, xi da camfrihʉ xá hño con gatho ri mʉihʉ. Xi da mpɛfihʉ nza̱ntho ja rá ꞌbɛfi ma Zidadahʉ, ngueꞌa̱ nuꞌahʉ ya guí pa̱hʉ gue hinda ma da ꞌmɛditho gatho núꞌa̱ ra ꞌbɛfi xa ꞌracjʉꞌa̱ pa ga pɛfihʉ. \c 16 \s1 Ra mfatsꞌi hmuntsꞌi pa maꞌra ya gamfri \p \v 1 Nubya ma ga xiꞌahʉ de núꞌa̱ ra mfatsꞌi guí muntshʉ pa guí pɛmpahʉ ya cu me Jerusale. ꞌYøthʉ nehe ngu núꞌa̱ stá ꞌbɛpa ya cu me Galacia da ꞌyøtꞌe. \v 2 Tatꞌa domingo cada ꞌna de gueꞌahʉ ꞌuecjʉ ꞌna tʉi núꞌa̱ xcá ta̱ha̱hʉ, ngu núꞌa̱ rá ndunthi bi ꞌraꞌahʉ Ajua̱. Ne gui ha̱xhʉ ja ra nija̱ pa ja da hmuntsꞌini, pa njabʉ nu xcrá mabʉ hingue ja ra oraꞌa̱ gui muntsꞌa ri mfatsꞌihʉ. \v 3 Ne de ante ga mabʉ, dí ne gui huanhʉ ꞌraya cu pa nu xcrá tsømbʉ ga umbabiꞌʉ ꞌnara hɛꞌmi pa da hña̱ꞌtsua núꞌʉ ya cu me Jerusale núꞌʉ toꞌo ma dua tsꞌocua núꞌa̱ ra mfatsꞌiꞌa̱. \v 4 Ha nuꞌbʉ ga handi gue xá hño ga ma nehe, ga mɛꞌbeꞌʉ. \s1 Ra apostol Pablo ri hñoqui pa da ma dua cꞌa̱ꞌtsa ya gamfri \p \v 5 Stá beni nehe ga ma ga cꞌa̱ꞌtsa ya cu nuni Macedonia, hangue ꞌmɛtꞌo ma ga ꞌrani de guehni. \v 6 Stá beni ga ꞌbʉi con gueꞌahʉ ndunthi ya pa, y ꞌbʉ da zahma̱, ga ꞌbʉi con gueꞌahʉ asta hinda thogui ya pa de ya tsɛ, nepʉ de gueꞌa̱ da za gui faxcahʉ ne gui nexcaguihʉ nu habʉ grá ma. \v 7 Núbya xcrá mabʉ, hindí ne hønsɛ ga hantꞌaꞌihʉ ne ꞌbestho ga thogui. Nuꞌa̱ dí ne, ga ꞌbʉi con gueꞌahʉ ꞌraya pa ꞌbʉ njabʉ rá paha ra Zidada. \v 8 Pe ma ga cohi de guecua Efeso asta da zø ra pa de ra Pentecosté. \v 9 Ngueꞌa̱ nu de guecua xi xa xogui ya gosthi pa ga ma̱nbabi rá noya Ajua̱, ne ndunthi ya xa gamfri. Pe nehe ꞌbʉi ndunthi ya ncontra. \p \v 10 Ne nuꞌa̱ dí xiꞌahʉ, nu sta zømbʉ ra cu Timu, suhʉ xá hño pa da ꞌmʉi te rá ꞌñentho ne hinda du rá mʉi, ngueꞌa̱ neꞌa̱ pɛpabi Ajua̱ ngu dí pɛpabi nehe. \v 11 Hangue por gueꞌa̱ oxqui ma grí ꞌñenithohʉ de gueꞌa̱. Y nu stua penguiꞌa̱, bá netsꞌihʉ co ra johya pa da ꞌñe da cꞌa̱scagui maꞌnaꞌqui, ngueꞌa̱ nugui dí tøꞌmi da zøhøꞌa̱ co núꞌʉ maꞌra ya cu ma dua ꞌñoui. \p \v 12 Ha nura zi cu Polo xi stá ba̱ntebi da mabʉ ne da mɛui núyʉ maꞌra ya cu dua tsøñꞌahʉ. Pe hinxa ne xa mabʉ. Bi xiqui gue ma da mabʉ da cꞌa̱ꞌtsꞌahʉ núꞌa̱ ra paꞌa̱ da nja rá luga. \s1 Ra nzɛnjua pɛhna ra apostol Pablo mi uadi ra carta \p \v 13 Xi da nsuhʉ de yá tsꞌoꞌbɛfi ra tsꞌonda̱hi, ne xi da pɛꞌtshʉ ꞌnara jamfri. Oxqui tsuhʉ núꞌʉ toꞌo ri ʉtsaꞌihʉ, ꞌyøthʉ ra tsꞌɛdi pa gui ꞌyøthʉ núꞌa̱ xá hño. \v 14 Gatho núꞌa̱ gui ꞌyøthʉ, ꞌyøthʉ co ra hma̱te. \p \v 15 Zi cuhʉ, ya guí pa̱hʉ gue nura zi cu Teba ne con gatho yá ja̱ꞌi de rá ngu, go gueꞌʉ xi ya mʉdi gamfri de guepʉ Acaya. Ne guí pa̱hʉ gue núꞌʉ de yá pahasɛ xa ꞌmʉi pa da maxa ya cu. \v 16 Dí ba̱nteꞌihʉ gui ꞌyøtehʉ núꞌʉ ya zi cuꞌʉ, ne núꞌʉ maꞌra toꞌo pɛpabi Ajua̱ nguꞌʉ. ꞌYøtehʉ nehe núꞌʉ maꞌra toꞌo faxꞌahʉ ja rá ꞌbɛfi Ajua̱ ne gatho núꞌʉ toꞌo pɛpabiꞌa̱. \v 17 Xi drí johya ngueꞌa̱ bi zøhø de guecua ra cu Teba ne ra cu Nato ne ra cu Acaico, ngueꞌa̱ xa ꞌyøtcagui núꞌa̱ hinxa za xcá øthʉ. \v 18 Nuyʉ ya cuyʉ xi bi hñubga ma mʉi ngu xa hñupꞌa ri mʉihʉ nehe. Numansuhʉ nuya cuyʉ ngueꞌa̱ go guehyʉ ꞌrayá hoga mɛfi Ajua̱. \p \v 19 Nuya cu de guecua Asia ri fatꞌajua̱ꞌihʉ. Nehe ra zi cu Aquila ne ra zi nju Prisila xi pɛhnꞌahʉ ndunthi ra nzɛnjua, núꞌahʉ guí ꞌbʉhʉ co ra Zidada ngu nja neheꞌʉ. Nehe pɛhnꞌahʉ ndunthi ra nzɛnjua núꞌʉ ya cu ri muntsꞌi ja yá nguꞌʉ. \v 20 Ne ri fatꞌajua̱ꞌihʉ gatho ya cu de guecua. Ne nzɛnjuahʉ ꞌna ngu maꞌna co ꞌnara nthʉfi dega hma̱te. \p \v 21 Nugui drá Pablo, de ma ꞌyɛsɛ dí opꞌaꞌihʉ nuna nzɛnjua. \p \v 22 Nehe dí xiꞌahʉ, nuꞌʉ tóꞌo hini ma̱di ma Zidadahʉ ra Jesucristo, dá tꞌeque pa da zʉtua rá cuɛ Ajua̱. Ra Zidada ya ma da zøhø. \p \v 23 Y nubyá, ma Zidadahʉ ra Jesucristo da maxꞌaꞌihʉ. \v 24 Dí pɛhnꞌahʉbʉ ma hma̱te de ja rá thuhu ma Zidadahʉ ra Jesucristo. Njabʉ gueꞌa̱.