\id MRK - Oksapmin NT [opm] -Papua New Guinea 1992 (web version -2014) \h Mak \toc1 Mak oh yah meng ma brak matip meng oh \toc2 Mak \toc3 Mak \mt1 Mak \mt2 oh yah meng ma brak matip meng oh \ip Mama brak matip han Mak oh Juda bap irairmur. Oh Jerusarem ap mutuh patdapat gahan Pita ohnong panggeio Por ohnong panggeio hat sasuh han Mak ohmur. Ohe tit win oh Jon porishemur. Oh Jisas ohsi tap hat na sasuh han orhor Jisas ohsi sashe han ire meng oh amram brak matipmur. \ip Mak oh mama meng rim ma brak matip oh Rom bap ihir Jisas orhe ihat ma sasuh ohe yah meng oh sama Orhor ihat kasipsi hat sasuh han ma hapat ha dahengwe rim mameng moh rim brak matipmur. \c 1 \s1 Jon oh Jisas ohe aprin mandap ma amanhetip ohe meng oh \r (Matyu 3:1-12; Ruk 3:1-9,15-17; Jon 1:19-28) \p \v 1 Jisas oh Got ohe brermur. Ama Got ohe brer Jisas ohe ma yah hat sasuh oh propet Aisaia ohe ritporhan ma brak matip meng ohri arpin dam timdipmur. \p \v 2 Got oh Aisaia ohnong potporhan ma brak matip meng oh mamaru hat patmur. \q1 Nohe mengtei nohe meng pot pisashen han ohri darhetipramur. Darhetporhan oh gorhe son ohe mandap oh namanhem sa namamen matipra. \v 3 Namamen matinmat irat timbas hanip timbas dusdapat We. Hanipyah orhe aprin mandap oh duutinwi mar amanhem amamen matinmuro por uarpatmuro. \m Got oh potperhan Aisaia oh brak matipmur. \p \v 4 Gahan Aisaia ohe rim ma brak matip mengru Jon oh tom patitin han oh arpin aprisa irat timbas hanip timbas mong dusdapat hat patin kuuhan ihirnong Gure er hat sapti pe oh Got oh er yan oh it nuranure boknong napripra daham guragure er hat sapti da oh kom asar mandatinmur. Mandama gin er danong kom asar mandaya ma hapat ha dahengwe rim tom wayonmuro pot ama pisasuh oh. \v 5 Imat giporpatin Juda mong ohe aptei apteio Jerusarem ap mutuho amdapat kuuhan ihir gonsi aprisheri. Aprisa iraire er hat sapti ohe meng oh tirip hatperhan Jon oh tom Jodan dahnong patinipatri. \p \v 6 Ama ihasuh han oh ohe watah ma an patesuh oh sahapti han kemar ohe bat dar orhe watah hama an patenipatri. Ahep nanghe sahapti han ire watah dar an patenipatri. Denhe pario gata tom gapo ohwi dam patenipatri. \v 7 Ihama ihirnong giponipatri; Kasipnap han oh nohe kom apripramur. Ma apripra han oh kasip isipsi han oh apripramur. Nohe kasip oh ohe kasip hrepdapat hat patepramur. Oh kasip yahnapsi han ohoh ihan noh bisei han hatin hat pat ohoh ihan noh orhe tongap nangnong noh na arpitin inasi hat patmur. \v 8 Noh tomwi napatirpatmur. Ihtin han oh aprisa Got ohe Yahsup ohsi gure mutuhnong tom ohe tan mat namara napatiripramur ponipatri. \s1 Jon oh Jisas ohnong tom patitip ohe meng oh \r (Matyu 3:13-17; Ruk 3:21-22) \p \v 9 Jon oh tom Jodan dah oh tom patirpatin gahan Jisas oh mong Gariri Nasaret apteidapat apingopri. Apriporhan Jon oh tom Jodan dah oh tom patingopri. \v 10 Patitporhan Jisas oh tom dahdapat marapatin orhor aw tan mahat tanpura Got orhe Yahsup oh ner kurwam hatin hat wandasa Jisas ohe bas tongnongopri. \v 11 Tongnotporhan aw tei mahatdapat meng tit Jisas go norhor bopor nahat napapat brermuro. Gwe ma ihat sapat oh norhor da yah ham amam nahat patmuro gipor hangopri. \s1 Satan oh Jisas oh er hat ha sonoh rim da akis matip ohe meng oh \r (Matyu 4:1-11; Ruk 4:1-13) \p \v 12 Gipotporhan Got ohe Yahsup oh Gin go hanip timbas irat timbas mongnong sonmur potporhan oh arpin ama mong dusnong ama pip oh. \v 13 Susa kot apop ire tap sa indeipri. Kot apop ire tap patin Satan oh aprisa Jisas ohe da oh er hat ha sonoh rim da akis mat angopri. Da akis mat patin sande dophei ritipri. Sande dophei ripat Got ohsi tap hat pati han enser ihir aprisa kasip mar ama papinpa oh. \s1 Jisas ohe kopenat ma tamreindip ohe meng oh \r (Matyu 4:12-17; Ruk 4:14-15) \p \v 14 Gahan Jon ohnong karapus matperhan Jisas oh mong Garirinong apingopri. Aprisa Got ohe yah meng oh pot pisangopri. \v 15 Pot ma pihip oh Gin Got orhe mengtei napapindin oh kakduup hah ohoh ihan gure er hat sapti da oh kom asar mandama da tamburketinmuro. Tamburkera Got orhe yah meng naporpat meng moh arpin meng napor ma hapat dahat patenmuro ponipatri. \s1 Jisas oh kopenat ma hanip ambutip ohe meng oh \r (Matyu 4:18-22; Ruk 5:1-11) \p \v 16 Porpatdapat gahan Jisas oh tom Gariri hirnong asoh pipri. Usoh Saimon Pitasi; arwap Andru ihit aning ung mipti han yot ihit aning mitperim ung tom dahnong deiptingopari. \v 17 Deiptihan Gin gut aning ung ma mipti oh mandama nohsi dir sasipri ohoh ihan nohe komnong aprinmur. Gut nohe komnong apriperhan noh gute aning ung tamitperhan daripti ohe tan mat orhor hanip ihirnong ambur nohe han nadein han yot nahatporhan gut hanip ihirnong amburin han yot hat pateprimur pongopri. \v 18 Potporhan ihit ite aning mipti ung oh kapkap mandama ohe kom apingopari. \p \v 19 Apriperhan ihir pipari. Susa asotei koriyaoh Sebedi ohe mon yot Jemissi; Jon ihit bot dah rus tongnoma ung pondeiptingopari. \v 20 Pondeiptihan Jisas oh We. Gut aprina pot uatporhan ihit arpin itapo orhe atamreipti hano ihir bot dah oh tongnot patin mandama ihit ohe kom apingopari. \s1 Jisas oh mongsup ga at pat han ohnong mongsup ga apetip ohe meng oh \r (Ruk 4:31-37) \p \v 21 Jisaso ihir pipari. Susa Kapeneam ap mutuhnong waihpari. Wasa patim gahan iraire tuperipti dik oh rotu apnong rosa Jisas oh kuuhan ihirnong meng am deingopri. \v 22 Meng am matporhan ihir amrama Epe. Nure pohon meng ma am nahapti han ihir mihat na am nahaptingwerio. Meng moh kasipnap meng amram dindeipti han ire meng hatin mat naporpat moho daham da tupnet ritpari. \p \v 23 Da tupnet ritperhan rotu ap oh mongsup oh ohe mutuhnong rosa ga at pat han tit patgopri. Ihat patdapat akit kasip mengteiwi Jisas ohnong \v 24 Ai. Jisas Nasaret han go mongsup nure ma ihapti da moh go kinnahatporim ihpat. Noh gonong am hat patmur. Go Got ohe Moh norhe ongeng tahat papat brermur. Norhe darhetipramur rim nadarhetir han oh gomur. Ihan go mongsup nuhurnong er naham timbas nahatporim apripatkin pongopri. \v 25 Gipotporhan Jisas oh Go kimirim ga taper maras sona kasip mengtei por indeingopri. \p \v 26 Por imtiporhan mongsup oh ga taper saporim hanip ohe ina boknong akit isipnap bupbup mara akitwi ngak rim taper maras sangopri. \v 27 Maras saporhan kuuhan ihir wamara Epe. Kopen ohe kasip mengsi pat han moh ohe atem tei ritporhan mongsup ihir amram maras sapti moho. Ohe meng oh wanohe kasipnap meng tit pat moho gosham ihirhe sein bupang rim da tupnet ritpari. \p \v 28 Ihama ohe ma indeipat ohe meng oh Gariri mong aptei aptei oh gonsi gospot ama pipa oh. \s1 Jisas oh Saimon Pita ohe birip uhnong yah matip ohe meng oh \r (Matyu 8:14-15; Ruk 4:38-39) \p \v 29 Jisas oh mongsup ga aperpat gahan ama rotu ap mandama kot tei rosa Jemiso Jono ihir Saimon Pitasi; nap Andru ite apteinong pipari. \v 30 Sus koriyaoh kat han ihir Saimon ohe birip uh er hama ina harsupsi ham ap ham timon patinmur pongopari. \v 31 Potperhan oh amrama uhe pat ap dahnong rongopri. Rosa besdapat marima pamsangopri. Pamsaporhan harsup oh timbas hangopri. Timbas hat mandatporhan uh masasa ihirnong den pandemo papangopri. \s1 Jisas oh sahsah sik hat pati han ihirnong yah mat pihip ohe meng oh \r (Matyu 8:16-17; Ruk 4:40-41) \p \v 32 Ihama kwihan atan waporhan mongsup ihir ga at pati han bapo tihan tihan sik hapti han bapo gonsi ihirnong Jisas ohe pat teinong popingopari. \v 33 Poprisa orhe ap pat gwatei duup oh ama ap mutuh ihir gonsi gon tarmungopari. \v 34 Tarmutperhan ama sahsah sik hat pati ihirnong trun han ihirnong yah deingopri. Mongsup ma ga at pati han ihirnonghe mongsup ire ga oh apet pisangopri. Apet pisapat Jisas oh Mongsup ihir nohnong am haya ma hapat. Patem nohnong Oh Got ohe brermur potipririm oh ihirnong baso pongopri. Baso porpat timdipari. \s1 Jisas oh Noh aptei aptei oh gonsi meng pot pisonmat apdormur potip ohe meng oh \r (Ruk 4:42-44) \p \v 35 Kimsidapat kutwi mong kopen na da hat patin Jisas oh Gin norhap teinong ham Got ohsi mengitpora daham susa Got ohsi ama mengitip oh. \v 36 Oh Got ohsi mengripatin Saimono orhorsi ma pati hano ihir tong dinggoshat kom pipari. \v 37 Susa wandeiyaoh oh pathan ohnong Kuuhan ihirhe angnahaptihe potpari. \v 38 Potperhan oh Noh tit aptei han ihirnongwi meng potinmat na apdapmur. Aptei aptei moh gonsi ihirnong meng pot pisashenmat apdap ohoh ihan dir wan apteinong asoh sus meng pot pisasiprohemur. Por ihir wan apteinong pipari. \v 39 Susa Jisas oh Gariri mong aptei aptei ire rotu ap oh rosa meng poro mongsup ga apero hat pipari. \s1 Jisas oh ina mong mong moh er tarpam tohohet sapat han tit ma yah matip ohe meng oh \r (Matyu 8:1-4; Ruk 5:12-16) \p \v 40 Jisas oh ihat sapatin ina mong mong moh er tarpam tohohet sapat han tit ohe pat duupnong apingopri. Aprisa katin takir tongoma Hanipyaha. Er nahat napapat sup moh go yah nahatiprohhan yah nahatina por kandeingopri. \p \v 41 Por kamtiporhan Jisas oh hinhina isip tit mar bes marima Dawa noh gonong yah nahatiprohwa. Gin yah nahahmur \v 42 porpatin orhor tohohet sapat moh timbas ham yah hangopri. \v 43 Timbas hatporhan Jisas oh kasip mengtei \v 44 Gin go mama meng moh be han ihirnonghe poripra. Susa Got ohe ap yawar ohe hanat bok han ohnong pinggitinmur. Pinggitporhan oh wanahama Gin yah hahhe. Gin ongeng tahat pati han ire boknong tohohet sup apin ina timbas hahhe ha dahatinoh rim gorhe ina oh sus pinggitinmur. Pinggima kuuhan ihir Gin ohe ina tohohet sapat moh timbas hat ma hapat daham ha am hatingwe rim Moses ohe rim ma brak matipru go apop tit pisusa hanat bok han ohnong apinmur. Apriporhan oh sum temar Got ohnong sa atiproh. Atporhan gwe tohohet sapat sup oh gin timbas hah ma hapat sa dahatipri por darhengopri. \p \v 45 Be kuuhan ihirnonghe nohe ma yah nahah meng moh oh susa poripra por darhetip orhor oh be kuuhan ihirnong Jisas orhe yah dei ohe meng oh pot pisaporhan ihir amram ama am hatpa oh. Am hatperhan Jisas oh Gin kuuhan ruumsan ihir nohe patnong apriprohe ma hapat daham ire ap mutuh oh pitap teinong na hama orhe kot dus hanip timbas dus oh inpari. Hanip timbas dus ihat inpa orhor kuuhan gonsi ihir amram aptei aptei amdapat ohe patnong apingopari. \c 2 \s1 Jisas oh buh girirnet bes girirnet ritip han ohnong yah matip ohe meng oh \r (Matyu 9:1-8; Ruk 5:17-26) \p \v 1 Gahan patdapat Jisaso ihir it Kapeneam apteinong pipari. Susa oh ap oh patin gahan ihir amraya oh Jisas oh aptei patmur ritperhan \v 2 kuuhan ruumsan ihir ap ham rosa ap gwatei dupo oh hanip tongnotin tei timbas ham tambokos rit mandatpari. Ihat tambokot patin Jisas oh meng por am deingopri. \p \v 3 Por am deipatin yotayota han ihir buh girirnet bes girirnet ritip han tit kaw tei sara popingopari. \v 4 Poprisa wandeiyaoh ap moh tambokot mandayahan kinmat Jisas ohe patnong pron ina hangopari. Ihama hame kat tei rusa Jisas ohe pat dason oh hame kat mahat anggihir dapema sik han ohe timon pat gwar oh Jisas ohe pat dason ohomnong deingopari. \v 5 Matperhan Jisas oh popriya han ire danong awamar ihir Jisas ohwi yah matin hatin hanwa daham popriya ma hapat daham ire danong am hapat sik han ohnong Gwe er da hat saporhan Got oh ama ohe pe oh heisup nahat napapat da oh gin noh dat namdamur pongopri. \v 6 Potporhan sawa meng am hat pati han ihir tongnot patin ameng oh amrapti damdapat \v 7 Han mohra kinhat sa giri. Hanip dire er da hat saperhan Got oh heisup nahat napapat da oh orhorwi hirmat namdapat hanmur. Hanip dir nih imat hirmat amdatiproh. Ihan ohe Got orhor hatin ham ma mengir moh oh Got orhornong dasei mar ihat mengirmur dahaya hangopari. \p \v 8 Ihat dahayahanoh ire ihat dahaya da oh Jisas oh awamara am hapat Gur kianorim nohnong Oh Got ohnong dasei mar ihat mengirmur dahayao. \v 9 Noh Gin gwe er da oh eimat dat namdamur porhanoh gur mutuh danong oh wamara Moh arpin indeihe daham am hatin hatinda. Basra. Na am hatin hatin da ohoh. Noh Gin go yah ham masas tandeim sona potporhan gur wamara oh arpin indeipat hanhe daham am hatiprohemur. \v 10 Ihan gur Hanip Brer nohnong Oh arpin hanip dire er gap dat namdapat hanhe ha dahatingwe rim gin noh sik han ohnong Gin go yah hat tandeima gorhe napopriya gwar oh dar marim sona potiprohmur pora sik han ohnong \v 11 Gin go yah hat tandeima gorhe napopriya gwar oh dat marima gorhe apnong sonmur pongopri. \v 12 Potporhan oh asut orhor ire kintei yah hat tandeima orhe timon pat gwar oh dat marima Got ohnong armi mat orhorwi orhe apnong sangopri. Saporhan ama kuuhan ihir Gin dir wanohe da tit wandeiya moho gosham ihirhe da tupnet ripti Got ohe winnong adaptuhur armi matpari. \s1 Jisas oh Ripai ohnong Go nohsi tap hat saper por ambutip ohe meng oh \r (Matyu 9:9-13; Ruk 5:27-32) \p \v 13 Gahan Jisaso ihir it kot rosa it tom hir oh pipari. Saperhan kuuhan gonsi ihir aprisa ohe duup oh tarmungopari. Tarmutperhan Jisas oh meng am deingopri. \v 14 Meng am deipat susa wandeioh Arpias ohe mon Ripai oh orhe takis yan darpat ap oh tongnot patgopri. Tongnot pathan Jisas oh Ripai Go nohsi sashen han ham aprina pongopri. Nohsi sapera potporhan oh arpin tandeima apingopri. \v 15 Aprisa Ripai ohe apnong susa Jisas ohsi sapti han ihir trun han ihir ohoh ihan Takis yan daripti hano er danong hat sapti hano Jisas orhe pinggit pisapat hano irair tap ham den dipari. \p \v 16 Ihir den daptin Jisas oh er danong hat sapti hano takis yan daripti hano ihirsi tap ham den dapatin sawa meng am deipti han Parisi ihir apris wandeingopari. Wandeipti Jisas ohe pinggit pisapat han ihirnong Han moh er danong hat sapti hano takis yan kat pe gapah ham daripti hano ihirsi kinham den tap ham dapato por indeingopari. \v 17 Por imtiperhan Jisas oh Es. Gur dahenmur. Gur kusem han ihirnong ma amburipti oh yah hat pati han ihirnong ha yah matingwe rim amburiptida da sik hat pati han ihirnong ha yah matingwe rim amburipti. Basra. Sik hat pati han ihirnong ha yah matingwe rim amburiptimur. Amaru hat orhor noh yah hat pati han ihirnong Gur er danong kom asar mandanmur potinmat na apdormur. Nohe ma apdap oh er danong hat ma sapti han ihirnong Gur er danong kom asar mandama Got ohe danong hat sonmur potinmat apdormur pongopri. \s1 Jisas ohnong gwe pinggit pisapat han ihir kianorim kakun den na diprohemur na ripti por dahamtipa ohe meng oh \r (Matyu 9:14-17; Ruk 5:33-39) \p \v 18 Gahan tit dah oh Jon ohe pinggit pisapat hano Parisio ihir Got ohe danong ham ohsi mengitinmat kakun den awammur girim den na dam be ama inpa oh. Girim patin tinong han ihir Jisas ohe patnong aprisa ohnong Jon ohe pinggit pisapat hano Parisi ire pinggit pisapti hano nuhur Got ohsi mengitinmat den awammur por kakun den na daptimur. Nure ma ihapti da oh gwe pinggit pisapat han maihir kianorim na ihaptio por dahandeingopari. \v 19 Por dahamtiperhan Jisas oh Ai. Gur mohnong dahenmur. Guragure yah han oh kopen kuu datporhan Kopen kuu daro rim ama han ohsi tap ham den amam ham daptimur. Oh patin oh kakun den awammur na riptimur. \v 20 Kwit ohnong mahaw ihir wan teinong matperhan oh na pat moho daham ohe danong ham saheih ham kakun den awammur rim na deyahanoh oh yahmur pongopri. \p \v 21 Jisas oh kopenohe da ohsi; rihohe da ohsi na sahsah deiptio rim oh mameng moh ringopri. Rihohe aripti watah oh tem tahatporhan kopenohe watah bra tit dara rihohe watah temnong na apaptimur. Apayahanoh mukmak tahah tei hanip go dirhitporhan tem isip hatiprohmur. \v 22 Kopenohe irat gap wain tom oh dara rihohe sahapti han ire watah san temnong na yohoptimur. Yohoyahan kopenohe irat gwe tom gap ohoh ihan patem pipira purpat rihohe san ohsi tap hat timbas hatiprohemur. Ihtin ohoh ihan irat gap tom ohsi; san ohsi yah hat ha patengwe rim kopenohe irat gap tom oh kopenohe sahapti watah san temnong yohoptimur. Amaru hat orhor rihohe meng ohsi; kopen ohe meng ohsi tap mat gamin mat na papten hatinmur pongopri. \s1 Jisas oh Tuperipti dik oh ihat patmur por meng am matip ohe meng oh \r (Matyu 12:1-8; Ruk 6:1-5) \p \v 23 Gahan Juda ire tuperipti dik oh hatperhan Jisas ohsi; orhe pinggit pisapat han ihirsi den wit ru dahnong rosa den ru mutuh oh pipari. Susa orhe pinggit pisapat han ihir wit dam oh kapoma am oh bessi bipnok mar hirdeipti dipari. \p \v 24 Daptin Parisi kat han ihir wamara We. Sawa meng oh tuperipti dik oh denheri daripri rim awammur ritip dik moh gur kianorim den kapom daptio por indeingopari. \v 25 Por imtiperhan Jisas oh Wa. Gur Depito orhorsi pati hano ire pahoh ham ihtiperhan ma brak matpa meng oh gur sam na dahaptida. \v 26 Ihir mamaru hatpamur. Ihir pahoh ham Depit oh Got ohe ap oh rosa Moh Got ohe asariyamur por asaripti den oh Depit oh dara dipmur. Dama kat orhorsi pati han ihirnong apriporhan ihirhe dipamur. Ire ma dipa den oh dire sawa meng oh Ama den oh be han bap ihir na daptimura; hanat bok han ihirwi dapti denmur sawa meng ohe ma giripat den oh dat dashemur. Den awam dat dipa orhora; ire boknong ti na tarpatipmur. Ama ihtipa meng oh gur sama na dahaptida pongopri. \p \v 27 Giporpat tuperipti dikri sara hanip dirnong namanhetipda. Basra. Hanip dirnongri namanhema Gin ire tuperin dikwa daham tuperin dik komdapat natipmur. \v 28 Tuperipti dik moh Hanip Brer norhe hrepnong mat papat ohoh ihan norhor da oh ihtipora daham ihahhanhe yahwimur pongopri. \c 3 \s1 Jisas oh tuperipti dik oh bes tan wasi han ohnong pomtiporhan garmatpa ohe meng oh \r (Matyu 12:9-14; Ruk 6:6-11) \p \v 1 Gahan Jisas oh it rotu apnong rongopri. Rooh han tit bes tan wasi han tit patgopri. \v 2 Pathan kat ihir Jisas oh tuperipti dik moh yah matiprohdo. Yah deihanoh tuperipti dik oh na ihapti ohoh ihan oh er hat sapat hanmur potperim wamat angopari. \v 3 Wamat patin oh bes tan wasi han ohnong Go apris ire mutuh moh tandeitina pongopri. \v 4 Porpat ihirnonghe sawa meng oh Tuperipti dik oh hanip tamreim arwapnanah ihirnong panggeim yah deiyahan yahmur ripatda da na panggeim er deiyahan yahmur ripat. Tuperipti dik oh ha haputinoh rim er mar mandayahan yahmur ripatda da ambur yah deiyahan yahmur ripat. Guragur daham ritinmur pongopri. Potporhan ihir kimirit mandangopri. \p \v 5 Kimirit mandatperhan Jisas oh ire Nuhur ohe danong ham ohe mengnong na amratiprohemur ma dahaya danong oh awamara am hapat heimsi rim da er hangopri. Da er ham hanip ihirnong sam sam mat wamat pisusa bes tan wasi han ohnong Gwe bes wa tan oh dirhis potina potporhan oh arpin bes wa tan oh dirhis poroh bes oh yahnap hat mandangopri. \v 6 Yahnap hat mandatporhan Parisi ihir wandeipti ohnong heisup mara kotnong rosa Herot ohsi pati han ihirsi kapkap ama tarmutpa oh. Tarmura Jisas ohe sutin ohe meng oh ama wanin matpa oh. \s1 Among among ma pati kuuhan bap ihir aprisa Jisas ohe duupnong hatpa ohe meng oh \r (Ruk 6:17-19) \p \v 7 Gahan Jisas oh orhe pinggit pisapat han ihirsi atei oh mandama ihir tom hru teinong pipari. Saperhan kuuhan ruumsan ihir ohe kom apingopari. \v 8 Gariri mong ma pati kuuhano Juda mong ma pati kuuhano Jerusarem ap mutuh pati kuuhano Itumia mong ma pati kuuhano tom Jodan han tan ma pati kuuhano Saidono Taiao ama mong ma pati kuuhano among among ma pati kuuhan ihir Jisas ohe ma ihpat meng oh amrama han isip isip tit apingopari. \v 9-10 Aprisa rih sik hat pati han ihirnong trun yah deipato rima sik hat pati han ihir ohe boknong bes marinperim mergoshat apingopari. Mergoshat apriperhan oh orhe pinggit pisapat han ihirnong Han isip maihir nohnong nadupnetipri. Gur bot oh mamen tahat patina pongopri. Potporhan ihir bot oh mamen matpari. \v 11 Mamen matperhan mongsup oh ga at pat han ihir aprisa Jisas ohe duup oh bos hamnong mar timongopari. Timapti ihir akit mengtei Jisas ohnong Go Got ohe brermuro pongopari. \v 12 Potperhan oh Gur nohnong oh ama han ohe brermur napor tirip hapri. Kimirinmur por baso por indeingopri. \s1 Jisas orhe nathei han ihirnong kis matip ohe meng oh \r (Matyu 10:1-4; Ruk 6:12-16) \p \v 13 Ihama Jisaso ihir yei mutuhnong ruhpari. Rusa orhe ambutin han ihirnongwi Gur nohe pat teinong moh apris tap tei hatinmur potporhan ihir ohe pat tei sus tap tei hatpari. \v 14 Tap tei hatperhan oh nathei han ihirnong Gin gur nohsi tap hat sashen han hama norhe mengtei norhe meng pot pisashen han aposer hama \v 15 mongsup ga at pat ire mongsup ga aperiyao ihat sashen han bapo rim kis naham win natiprohmur pora kis mar ire win angopri. \p \v 16 Ama nathei han ire win ma atip oh tit Saimon Jisas oh win tit Pita ma potip han ohmur. \v 17 Tit han Jemis ohmur. Tit han Jon ohmur. Ama yot ihit Sebedi ohe mon yot ihitmur. Ihitnong oh wan win Boanesis ama potip oh. Boanesis ma porishe oh minggihim mona ma porishe oh. Ite meng riya oh kasipwi hama minggihim hatin hat meng riptio rim minggihim mona potipmur. \v 18 Ihtiporhan tit han oh Andru ohmur. Tit oh Pirip ohmur. Tit oh Batoromyu ohmur. Tit oh Matyu ohmur. Tit oh Tomas ohmur. Tit oh Arpias ohe mon Jemis ohmur. Tit oh Tadias ohmur. Tit oh Saimon Serot ohmur. \v 19 Tit oh Judas Iskariot ohmur. Judas Iskariot oh Jisas ohnong nang hatip han ohmur. Ama nathei han ihirnong Jisas ohhe kis mar win angopri. \s1 Jisas ohnong Go Biersebur ohe kasip ohsi tamreipatmur potpa meng oh \r (Matyu 12:24-32; Ruk 11:14-23, 12:10) \p \v 20 Ihama Jisaso irair it yei mutuh oh patimdapat yei mutuh mandama it ap mutuhnong waihpari. Wasa ap rosa patin kuuhan isip isip tit it tarmungopari. Tarmutperhan Jisas oh orhe pinggit pisapat han ihirsi den oh kinhat daro damo hatin ina hatpari. \v 21 Kinhat den din ina hatperhan supir itapir taptem ihir amrapti Oh da ban taham da timbas hat patin ihat sapat moho rima ambur apingopari. \p \v 22 Kopen ambur apriptin sawa meng am hat pati han ihir Jerusarem apteidapat apingopari. Aprisa Wa. Jisas ohe mama ihpat moh Got ohe kasipsi ihpatda. Basra. Mongsup ire duuptei han Biersebur ohe kasip ohsiwi mongsup ihirnong er mat darherpatmuro por indeingopari. \p \v 23 Imtiperhan Jisas oh Gur nohe duupnong moh aprinmur potporhan ihir ohe duupnong saperhan oh paham mengtei meng tit pongopri. Satan oh orhe han ihirnong hanip mutuh patin Gin go ga taper sona potiprohda. Basra. Orhe hano rim na potiprohmur. \v 24 Tit kakhan ohe hrepdapatwi hat patimdapat amuk orhe amuk orhe gosham sut patin goshayahanoh irair tap hat gonsi timbas hatiprohemur. \v 25 Tap aptei yot gutagut tam tuker gusuyahanhe gurangur tap hat na pateprimur. Timbas hatiprohemur. Timbas hatipririm tap han gurangur na ihaptimur. \v 26 Ihat orhor Satan oh orhe nita ihirsi tam tuker gusuyahanoh irairnong na patem tap hat timbas hatiprohemur. Timbas hatipririm orhe han ire ga na apetiprohmur. Ihtin ohoh ihan nohnong oh Satan ohe kasip ohsi patin na indeipat ma hapat dahenmur. \p \v 27 Mohnong dahenmur. Kasip han ohe erer oh adatpera daham be ap ros adariptida. Basra. Orhornongri nang bok mat sar mandapti orhe erer oh adariptimur. Amaru hat orhor noh kasip han Satan ohnong nang bok mat sara indeipatmur. \p \v 28 Gur er hat son ohe da tit hayao Got ohnong dasei meng poriyao hayahanoh ama ihya ohe yan oh dat namdatin ina hat patmura; \v 29 Yahsup ohnong dasei deiyahanoh ama ohe yan oh dat na namdatin ina hat patmur. Ohe pe oh wamtiprimur. \v 30 Ihir Go mongsup ohe kasip ohsi patim ihat tamreipatmur potperhan oh ama meng oh pongopri. \s1 Jisas oh Got ohe mengnong amram dindeipti ihir nohsi taptem ihirmur potip ohe meng oh \r (Matyu 12:46-50; Ruk 8:19-21) \p \v 31 Jisas oh kuuhan ihirnong meng por am deipatin orhe supo orhe nap gapiniro ihir apingopari. Aprisa kot teimdapat Jisas oh nure patinong ha maronoh por meng darhengopari. \v 32 Meng darhetperhan han isip ma Jisas ohnong porpermat pati han ihir Jisas ohnong Go amratin. Gwe Suao arwaniro ihir aprisa kot tei maroh gosi mengitperim naminhan patiri pongopari. \v 33 Potperhan oh Nohe emo nap gapiniro oh de ihira pora \v 34 ohnong porpermat pati han ihirnong wandeipat Gur moh wamtin. Nohe emhero nohsi taptemo gur diradir mama pati ohmur. \v 35 Got ohe dahapat danong ma dindeipti guroh nohe nap nanip kuunango wanango emhero gurmur pongopri. \c 4 \s1 Jisas oh den gwe tei paham meng potip ohe meng oh \r (Matyu 13:1-9; Ruk 8:4-8) \p \v 1 Gahan it tom hru hir oh susa Jisas oh meng am deingopri. Meng am deipatin han isip isip tit aprisa ohe pat tei oh tarmungopari. Tarmutperhan kuuhan ihir ruumsan ihir huupnet naporiya moh kat meng tit pomat na amratiprohekin dahama oh tom hru tei orhor bot dah oh rus tongnongopri. Kuuhan ruumsan ihir tom dinin tei oh patina. \v 2 Jisas oh tongnopat erer oh paham mengtei am deingopri. Am deipat paham meng tit moh pongopri. \p \v 3 Gur amratin. Tit han tit den gwe rang tei sakmatporim pipri. Susa sakmatipri. \v 4 Den gwe ma sakdei oh ti mandap tei wandangopari. Mandap tei pitap tei ohoh ner ihir apris wamar dangopari. \v 5 Ti kwei kiki tei wandangopari. Wandasa yah hat maras orhora; mong ariar tei ohoh \v 6 kaker oh dah na wasa atan oh hahmatporhan gattahat sangopari. \v 7 Ti den gwe oh gah amgap dus oh wandangopari. Wandasa gah amgap ihirsi tap hat marangopari. Marasa gah amgap ihirnong yah hat marasa den amgapnong oh amkar hotmatperhan dam oh yah hat na timongopari. \v 8 Ti oh mong yah tei wandangopari. Wandasa yah hat marasa dam oh yah hat orhor timongopari. Yah hat ma timaya oh ti ruumsannap timongopari. Ti pang pok timongopari. Ti ut pok timongopari. Ihangopari. \p \v 9 Hanip nat temsi gur amratinmur pongopri. \s1 Jisas oh be han ihir orhe mengnong oh daham am hatipririm Noh paham mengwi porpatmur potip ohe meng oh \r (Matyu 13:10-17; Ruk 8:9-10) \p \v 10 Gahan Jisas oh orhap patin orhe pinggit ma pisapat hansi; be kuuhan ohsi tap hat sus ma pati hansi ihir ohe pat teinong susa Gwe paham mengteiwi ma naporpat oh kinham paham meng teiwi naporpato por dahamtipari. \v 11-12 Por dahamtiperhan oh Norhorsi sapti han guroh Got orhe napapat hrepnong nahat napapat ohe meng hanhan hat pati meng oh pitap teinong mar gurnong naporpat ohoh ihan gur am hat patimur. Be ma pati ihirnong oh mutuh mengnong dahatipririm paham mengteiwi porpatmur. Imat potporhan ihir amratinnong amram patepri orhor dahatinnongwi na dahaprimur. Wamtinnong wamar patepri orhor dahatinnongwi na dahaprimur. Ihir kin wataham wandeiyao nat tem tanpur amrayao da tanper dahayao ma na hapti oh Got oh yah mar na ambutipramur pongopri. \s1 Jisas oh irat gwe paham meng oh pitap teinong mar ritip ohe meng oh \r (Matyu 13:18-23; Ruk 8:11-15) \p \v 13 Porpat Jisas oh it ihirnong Hanip kapkap dahatin hatin paham meng moh gur na dahayada. Ihan mutuh paham meng oh gur atnap kinhat dahatiprohe por indeingopri. \p \v 14 Indeipat nohe kopen ma napor paham meng ohe mutuh meng oh mamaru hat patmur. Den gwe sakmat ma pisapat han oh Got ohe meng oh pot pisapat han ohmur. \v 15 Ti ihir Got ohe napapindin tei ma napaptepra ohe meng oh amrapti orhor na dahatperhan Satan oh aprisa meng oh kapkap gasnang por dat amdapatmur. Ama ihapti han ihiroh irat gwe mandap tei wanda hatin hat pati han bap ihirmur. \v 16 Kwei kiki tei ma wanpat ohe den gwe oh Got ohe mengnong oh amratpera daham amam hat orhorwi ma amrapti bap ihirmur. \v 17 Amam ham amrapti orhor kaker oh dah na waihim pat ohoh Gur Jisas ohe meng pot pisapti han bap gurmur por ire boknong dasei mar ruumsup matperhan ihir kapkap orhor meng mandaptimur. \v 18-19 Gah amgap ire mutuh ma wanpat ohe den gwe oh Got ohe meng amrapti dindeipti orhor kakdah ohe ina ruumsupo ihsen ruumsan dar kamah hatin ohe dasuh dao ama ohe da oh Got ohe mengnong amkar hot matperhan dam na timapatmur. \v 20 Mong yah dus ma wanpat den gwe oh Got ohe meng oh amrama Amram dimtipera daham yahnap dasi hat pati ihiroh mengnong na mandama kasip ham marin patin orhor dam timapatmur. Yah hat sapti ohe da ma dam timapat oh ruumsannap timayao pang pok timayao ut pok timayao haptimur pongopri. \s1 Jisas oh Nohe meng moh has teinongwi mar paptenmur napotip ohe meng oh \r (Ruk 8:16-18) \p \v 21-22 Jisas oh orhe han ihirnong Nohe meng oh mamaru hat patmur. Hanip gur ram oh has mara baketsi teimdapat giadeiyao geih hrepnong remayao na deiptimur. Has mara hanip ihir has tei orhor watahat ha marongwe rim has mar orhe pohon saripti gwar ka orhor sariptimur. \v 23 Hanip nat temsi gur amranmur pongopri. \p \v 24 Porpat Gur meng oh pomat amranmur. Gurangure ma amrapti ohe kis orhorwi Got ohhe gurnong imat orhor naprisipramur. \v 25 Nuhur mama amraya meng moh kimur ma dahapti ihirnong oh titsi na aprisa ama amraya meng oh it dat amdapramur. Arpin mengnong moh Nuhur titsi amratper ma dahapti han ihirnong oh titsi apris isip mat orhor aprisipramur. Ihtin ohoh ihan gur meng moh pomat amrama dahenmur pongopri. \s1 Jisas oh Goh ohe napapindin hrepnong hapti ohe paham meng ritip ohe meng oh \p \v 26 Jisas oh ameng oh porpat Got orhe napapindin hrepnong ma hapti oh mama paham meng moh hatin hat patmur. Han tit rang tei susa den gwe sakdeipatmur. \v 27 Sakmara kwitem hatporhan timao mong da hatporhan masao hapatin den gwe oh orhap marasa isip hapatmur. Isip ma hapat oh kinhat isip hapato rim oh hanhan hat patmur. \v 28 Mong orhap pamrasa dam deipatmur. Ma dam deipat oh rin ohri asarpat komdapat dam timapatmur. Dam timapat meih hapatmur. \v 29 Meih hatporhan Gin kapotin dik hah ma hapat daham kapopatmur. Amaru hat orhor Got orhe napapindin hrepnong naham imat damsi naham napapatmur pongopri. \s1 Jisas oh Got orhe hrepnong naham napapindin da oh mamaru naham isip nahat napapatmur potip ohe meng oh \r (Matyu 13:31-32; Ruk 13:18-19) \p \v 30 Jisas oh Noh Got ohe napapindin tei oh mihat patmur napor ma kis matiproh oh kian hannong Oh mihat patmur napor kis matiproh. Deh ohe paham mengnong oh mihat artahapatmur napor kis matiproh. \v 31-32 Oh mama paham meng moh hatin hat isip hapatmur. Tit han tit mastet gwe garnap hatin tit dar pisusa orhe rang tei sakmatipri. Sakmatporhan ama garnap bap gwe oh marasa irat isipnap ham tesi hatporhan ohe te oh ner ihir apris koniptiri. Got ohe napapat teihe ihat isip hat sapatmur pongopri. \s1 Jisas oh paham mengtei porisuh ohe meng oh \r (Matyu 13:34-35) \p \v 33 Jisas ohe meng por ma am deisuho oh ihtin paham mengwi ponipatri. Ma porisuh oh ama sut orhor dahatin ohe kis ohri ponipatri. \v 34 Kuuhan gonsi ihir patin meng ma porisuh oh dahatin pitap tei meng na pora paham mengteiwi ponipatri. Gahan orhe pinggit pisapat han ihirwi patin paham meng ohe mutuh meng oh ponipatri. \s1 Jisas oh inimsi; tom kopi ihitnong Gut gatetina potip ohe meng oh \r (Matyu 8:23-27; Ruk 8:22-25) \p \v 35 Ihama kwihan Jisas oh orhe pinggit ma pisapat han ihirnong dir tom han tannong depera pongopri. \v 36 Potporhan ihir kuuhan ruumsan ama pati ihirnong mandama Jisas ohe pat bot dahnong rus tongnotpari. Tongnoma Jisas ohsi pihipari. Kat kuuhan ihir ti ohe bot dahnong rus tongnoma tap hat deingopari. \v 37-38 Ihama tom hru mutuh tei ohon oh deptin Jisas oh kin timdin hama bot ohe kom dah kak kamen sara timongopri. Timon patin kapkapwi inim isipisip tit aprisa tom kopi marasa bot dahnong hru taham botnong gurmatporim ihangopri. Ihtiporhan ihir kas hama Jisas ohnong pamsasa We. Tom oh dirnong nadiporim ma ihah. Dirnong tom ha nadinoh rim go timon patda por pamsuhpari. \v 39 Pamsaperhan oh masasa kasip mengtei Inim go gatetina. Tom kopi go timbas ham ganetina potporhan arpin inim oh gater tom kopi oh ganer ham na ihah mong hatin ham kimirit mandangopri. \v 40 Kimirit mandatporhan ihirnong Gur kianorim kas hayao. Gur nohsi dipwi ma patingweri oh gur kopen Got ohwi yah mat napapatwa na dahat patida por indeingopri. \v 41 Por imtiporhan ihir Epe. Hanip ihirnong imat meng potperhan ihir meng amram kimiriptio. Mama han moh tom kopio inimo ihirnongsi meng potporhan ihir amram gateriya moho. Mama han mohri wanohe han moho gigosham kas hatpari. Ihamo hama deihpari. \c 5 \s1 Han tit mongsup ihir ohe mutuhnong rosa mamter mat pisaptin ma yah matip ohe meng oh \r (Matyu 8:28-34; Ruk 8:26-39) \p \v 1 Desa tom han tandapat Gerasa ire mong tei han kotpari. \v 2 Koripti Jisas oh bot dahdapat kakdah wandas wandeiyoh mongsup ga at patsi hat tit hanip or saripti tei kwei tem mong duso oh patdapat apris atei patgopri. \v 3 Ama han oh hanip sein saripti tei ohon sus patesuh han ohmur. Ihat sus patin be nang kasipo sen nang kasipo oh ohnong kinmat nang atpatin hasheri. \v 4 Beso buho ohnong nang atpatinmat oh kasip nang ohsi atpatperhan oh nangnong giting gatong pot sara sanipatri. Ihat kasip hat patesuh han ohoh ihan nih ohnong ambapte mar gapa matiproh. \v 5 Ama ihat sasuh han oh kwitem timbas mong da timbas dipwi hanip sein saripti mutuho yei mutuho ohwi u tit uso orhe watah moh kweisi gatmat pisao hat sanipatri. \p \v 6 Ama ihat sapat han oh apris patgopri. Patdapat Jisas ohnong meihdapat wamara sakat aprisa ohe duup oh katin takira tongnongopri. \v 7-8 Tongnotporhan Jisas oh Mongsup go hanip mohnong ga at pat han go gin ga taper maras sona pongopri. Porpatin ohe mutuh pat mongsup oh Orhor nohnong yah hat na indin teinong naham nadarhetipra daham kasip mengteiwi Jisas ohnong Puteinap mahat ma pat han Got orhe brer go nohnong kinnahatporim apir. Go Got ohe win rim Noh gonong batbet na napriprohmur napor awam tuketinmur pongopri. \v 9 Potporhan Jisas oh gwe win kian wino por dahamtiporhan oh Nuhur trun han pati ohoh ihan nohe win oh trun mukmur pora \v 10 Gin go mongsup nuhurnong dat wan teinong nadarhetipra por kandeingopari. \p \v 11-12 Por kandeiptin ihir wandeiyaoh ire pati dason bok andeh imah wih isip tit bu ariptingopari. Bu ariptihan mongsup ihir Jisas ohnong Gin nuhurnong wan teinong son napotipra. Imah ire ina mutuhnong mandeh ronmur napotinmur por kandeingopari. \v 13 Por kamtiperhan Jisas oh Mai. Rona pongopri. Potporhan mongsup ihir ga tapir marasa imah ire ina mutuhnong andeh rongopari. Roperhan imah wih ihir 2,000 imah ihir gurir mat sakar pas marpen kat oh wasa tom dahnong ham wasa tom atem was hapungopari. \p \v 14 Ihtiperhan imah wamat papti han ihir ama ihirnong wamara kas ham tandungopari. Tanduripti ap mutuh ohe aptei apteio be aptei apteio oh ire ma wandeiya ohe mengo oh meng pot ama pihipa oh. \v 15 Pot pisaperhan kuuhan ihir amrapti ama ihyanong oh wamtiperim apingopari. Aprisa Jisas ohe pat apris wandeiyaoh mongsup ihir ohe mutuh ros mamter mat pisapti han ohnong mandam saperhan it orhe da ham da yah hapat watah aro ham tongnot patgopri. Ihat tongnot pathan ihir sein bupang rim ama kas hatpa oh. \v 16 Kas hatperhan ma wandeiya han ihirnong mongsup muksi ma patesuh han ohe ma ihah mengo imah ire ma hapuriya mengo oh potpari. \v 17 Potperhan ihir amrama Nure imah mohoh gonsi nasutiprohe daham Jisas ohnong Nure mong tei moh ma mihpat han go na indiprohmur. Wannong sonmur pongopari. Potperhan ihan oh bot dahnong it rungopri. \p \v 18 Rupor ihpatin mongsup muksi patesuh han oh Jisas ohnong Noh ditadit saprohemur por kandeingopri. \v 19 Por kamtiporhan oh Es. Gorhe apnong susa Hanipyah ohe hinhina nahama yah nahah meng gonsi oh porinmur pongopri. \v 20 Gipotporhan oh arpin orhe pat aptei kathei aptei ihirnong Jisas ohe orhornong yah dei meng gonsi oh ama pot pihip oh. Pot pisaporhan kuuhan ihir da trun trun ama hatpa oh. \s1 Jisas oh brer kuunang bap titsi; kuu kwapran hat patesuh kuu titsi ihitnong ma yah matip ohe meng oh \r (Matyu 9:18-26; Ruk 8:40-56) \p \v 21 Jisaso ihir tom hru kat tannong it mandeihpari. Mandesa tom dinin tei oh patin kuuhan isip isip tit aprisa ohe pat tei tarmungopari. \v 22 Tarmutperhan rotu ap wamat papat han Jairas oh aprisa Jisas ohnong wandeipat ohe tong duup oh bos hamnong mar timongopri. \v 23 Timapat Nohe brer kor uh haputin ina hatmur. Ihan go aprisa bes oh uhnong matporhan uh it sa yah hatiproh por kandeingopri. \v 24 Por kamtiporhan Jisas ohsi pipari. Susa kuuhan ruumsan ihir tap hat irair susa ohnong huupmar pisangopari. \p \v 25 Ama huupmar saya dus oh kuu kwapran hat patin krismas nathei birhitirsi kuu uhhe irair tap hat pipari. \v 26 Ama kuu uhnong kusem han ihir pomtinmat batbet deishemur. Batbet deiptin uhe ererhe gonsi ama kusem han ihirnong yan aprisuhmur. Imat yan apriporhan ihir pondeishe orhor ama ohe pe oh uh na yah ham it atnap isip hasuhmur. \p \v 27 Ama ihat pat kuu uh Jisas ohe pat meng oh amram ire mutuhnong hama Jisas ohe kom dahnong apingopri. \v 28 Aprisa Noh ohe an pat watah boknong bes marihanoh noh yah hatiprohwa daham ohe watah an pat rumpenong sa marindipri. \v 29 Marinporhan asut orhor urhe kwapran hat pat oh gateng rim sa yah hatipri. Yah hatporhan Gin noh yah hah ma hapat daham urhor ama am hatip oh. \v 30 Am hatporhan Jisas oh Nohe hanip yah matin ohe kasip moh us moho dahama ire mutuh oh tandapurker watahama De han go nohe watah bok moh namrio por dahandeingopri. \v 31 Por dahamtiporhan orhe pinggit pisapat han ihir Go hanip trun huupnet napor sapti dus mohhe Go Hanip nih namrio rim dahatahapatda potpari. \v 32 Potperhan Jisas oh ihirnong wamat orhorwi Nih namri por dahatahapatwi hangopri. \p \v 33 Ihat dahatahapatin orhor kwapransi patesuh kuu uh nohnong yah nahah moh ihan nohnong ginapor ma hapat dahama kas ham bupat orhor ohe pat duupnong apingopri. Bupat aprisa ohe duup oh bos hamnong ham timama urhe ma ihat patin ma yah hah ohe meng oh pomat pongopri. \v 34 Potporhan Jisas oh Kora. Gorhe ma Oh yah nahatiprohwa daham ma namri ohe pe oh gorhornong oh yah nahahmur. Ihan gorhe batbet ma hapat da oh mandama manap dasi hat sonmur pongopri. \p \v 35 Porpatin rotu ap wamat pat han ohe aptei an ihir aprisa Gwe kor uh gin da ushemur. Ihan go tisa mohnong be ina ruumsup mar pisapra pongopari. \v 36 Potperhan Jisas oh ire ma giporiya mengnong na dahama rotu ap wamat pat han ohnong We. Itap go da tupnet rim da er hatipra. Jisas oh yah matiprohwa dahatinmur pongopri. \v 37 Giporpat susa itap orhe aptei kotpari. Koripti Jisas oh kuuhan ihirnong gonsi Gur nohsi ap na roprohemur por baso porpat Pitao Jemiso Jemis orhe nap Jono ihirnongwi ambura ap doho dahnong ruhpari. \v 38 Rosa rotu ap wamat pat han orhe ap han kora wandeiyaoh sinisane rim saheih ham isip yimaptingopari. \v 39 Yimaptihan oh ap ham rosa gur kinham sinisane rim saheih ham yimaptio. Brer mohra na hapura be timon pat ohoh ihan gur yimapri pongopri. \v 40 Potporhan ihir Wa. Hanip Brer moh haput tei moh han moh kinhat mengir daham kre angopari. Kre atperhan Jisas oh gonsi ihirnong kot danong darhera supo itapo orhe han yitiro ihirnongwi ambura brer sein pat dahnong ruhpari. \v 41 Rosa bes marima Tarita kumi pongopri. Tarita kumi ma poripti oh Kuunang bap brer gar go masona napormur ma poripti ohmur. \v 42 Tarita kumi potporhan uh kapkap masasa yah hat pat hatin hat orhor sangopri. Ama kuunang bap uhe krismas oh natheimur. Uh masas saporhan ihir sein tupnet rim da ban tahatpari. \v 43 Da ban tahatperhan Jisas oh kasip mengtei orhorwi Gur urhe yah hah meng moh rithe sasipri. Kimiritinmur por anggura Gin den tit pandina pongopri. \c 6 \s1 Jisas ohe nita ihir ohnong garmatpa ohe meng oh \r (Matyu 13:53-58; Ruk 4:16-30) \p \v 1 Gahan Jisas oh it orhe apteinong sapero rim orhe pinggit pisapat han ihirsi irair tap hat pipari. \v 2 Sus orhe aptei patin gahan tuperipti dik oh rotu ap oh ros meng am deingopri. Meng am deipatin kuuhan trun ihir amrama Han moh demdapat dakuu da darpato. Dakuu moh kinhat dakuu hapato. Na imtin hatin han ohe bes tei indeipat moh kinmat sa indeipato. \v 3 Moh wan han ihirda. Ap hapat han Maria uhe mon orhor basda. Jemiso Josepo Judaso Saimono ire arwap oh basda. Orhe kuunang taptem ihir dirsi na patida gigoshapti gardeingopari. \p \v 4 Garmatperhan Jisas oh Got ohe meng pot pisapti han ihiroh wan apteinong sus Got ohe meng potperhan winsi deiptimur. Iraire aptei oh meng oh potperhan winsi na deiptimur pongopri. \v 5 Gipora ihir ohnong Ohwi imtin hatin hanwa na dahatperhan oh na imtin hatin han oh kinmat imtin hangopri. Er hat pati ut han ihirnongwi bes marima pondeingopri. \v 6 Pondeipat Ihir nohnong Ohwi imtin hatin hanwa na dahapti moh kinham sa ihat na dahaptio daham da trun trun darhengopri. Da trun trun darhera aptei aptei oh sus meng am mat pisangopri. \s1 Jisas oh orhe nathei han ihirnong darhetip ohe meng oh \r (Matyu 10:5-15; Ruk 9:1-6) \p \v 7 Gahan Jisas oh orhe nathei han ihirnongwi Gin gur norhe duup moh apris tap tei hatinmur pongopri. Potporhan ihir apris orhe duup oh tap tei hatperhan oh Gin noh gurnong yot han yot hanwi mat nadarhetiprohmur. Noh imat nadarhetporhan gur susa gure mengtei mongsup ga aper yah deiyao deiprimur. \v 8 Ihat sonmat oh guragure mandap son ohe erer ohsi hat sapri. Mandap oh sonmat oh den ungsihe sapri. Manihe mim sapri. Tohwi marim sonmur. \v 9 Tongaphe ara watahhe yot mat andipri. Tit pokwi ar sonmur \v 10 Susa aptei koripti Gin mama ap moh ros inpera dahayahanhe ama ap ohwi indinmur. Tit apwi patimdapat mandama wan apteinong sonmur. \v 11 Ihat saptin tit ap mutuhnong tit sus patin ihir gar nahayao gure meng na amrayao hayahanoh ihir Diradir san ham ihirnong na amburiya ohe pe oh dirnong atnap batbet napripra ma hapat ha dahatingwe rim gur gure tong ohe huhun tambor oh hirmat mandam sonmur gipor darhengopri. \p \v 12 Darhetporhan ihir susa Gure er hat sapti da oh kom asar mandatinmuro pot pihipari. \v 13 Pot pisapti mongsup oh ga at pat han trun tit ga aperiyao sik hat pati trun han ihirnong diap amor yah deiyao mat pihipari. \s1 Jon tom patirisuh han ohnong ma sutpa ohe meng oh \r (Matyu 14:1-12; Ruk 3:19-20, 9:7-9) \p \v 14 Jisas oh ihat sapatin ohe ihat sapat meng oh aptei aptei oh gonsi rit saperhan Gariri mong ohe kakhan Herot oh ama amratip oh. \p \v 15-16 Jisas ohe ihat sapat meng oh aptei aptei oh gonsi amrapti kikit saperhan kat kuuhan ihir amrapti Na imtin danong imtinmat kasip hat sapat moh ihan Jon tom patirisuh han orhor it da apris ama ohe kasip ohsi gin ihat sapatkin daham ama gigoshatpa oh. Kat kuuhan ihir Moh rih patesuh propet Iraija orhor it apris ihat sapatkin ama dahatpa oh. Kat kuuhan ihir Moh rih ma Got ohe meng pot pisashe propet ihir tit it da apris ihat sapatkin ama gigoshatpa oh. Gigoshatperhan gahan Herot ohhe Es. Moh norhe kak agatmatip han tom patirisuh han Jon ohkin ama dahatip oh. \p \v 17 Herot ohe Jon ohnong ma kak agatmatip oh mamaru hat patmur. Oh rih orhor arwap Pirip ohe inap Herodias uhnong \v 18 adatporhan Jon oh Go sawa mengnong amkara arwan ohe inap adat moh ermuro potporhan \v 19 inap uh Jon ohnong garmar heisup mar sutporo dahatipmur. Gidahat patin Herot oh Jon ohnong ambur poprina por ihirnong darhetipmur. Darhetporhan ihir ambur popriperhan karapus matipmur. \v 20 Karapus deipat Herot oh Han moh han yahnap potahat sapat han moho rim kas hama pomar paptesuhmur. Pomar papatin Jon ohe meng oh amrapat Yah menghe daham da darherisuhmur. Da darherpatin ohe mengnong it amratiprohwa daham amrasuhmur. Ihama inap uhdapat Jon ohnong sutin oh kinmat sutpor dahasuhmur. \p \v 21 Dahapatin gahan Herot orhe sup uh itip dik oh hatporhan orhe hrep ma pati kamoheimo ami ire kak hat pati hano Gariri ohe kamah hano ihirnong uatporhan ihir apriperhan den ruumsan temar dipamur. \v 22 Den daptin Herodias uhe kor uh ire den dapti ap oh marasa birhitipmur. Birhitporhan Heroto ohsi den dapti hano irair Uh yah hat birhi moho rima tam tapetpamur. \v 23 Tam tapera Herot oh uhnong Gwe yah hat ma birhi ohe yan oh noh gonong kianhan sa napriproh. Go tit han tit napina ririt gwe ma ri han orhorwi napriprohmur. Nohe mengtei papat mong moh katket mar kat napin ririt noh ama han oh napriprohmur. Noh getenmur arpinpok napormur potipmur. \p \v 24 Gipotporhan uh sup pat rosa sup uhnong. Ema. Nohe ma birhi ohe yan oh kianhan ha napinoh por sup uhnong ama dahamtip oh. Dahamtiporhan sup uh Jon ohnong sutporo dahat pat ohoh ihan onggem ha sutingwe daham kor uhnong Gwe birhi yan oh Jon tom patirisuh han ohe kak oh gatmara pret tei sar napin potinmur potipmur. \v 25 Potporhan kor uh kapkap it rosa ohnong Gin orhor Jon tom patirisuh han ohe kak oh gatmar pret tei sar napoprina potipmur. \v 26 Gipotporhan oh Epe. Ha sutiprohe daham da er hatip orhor orhorsi tap hat den dapti han ire kintei awam tuker tei ohoh ihan kinhat mandatiproh daham \v 27 dupsi han tit ohnong go susa karapus ap ham sutinmur. Suma kak oh gatmar pret tei sar poprinmur pora ama darhetip oh. \v 28 Darhetporhan oh arpin susa suma kak oh gatmar pret tei sara poprisa kor uhnong ama apdap oh. Aprisa arpin suya ma hapat ha dahatinoh rim sup pat pisusa ama apdap oh. \p \v 29 Ihtiporhan gahan Jon orhe pinggit ma pisasuh han ihir amrapti aprisa sein oh dar pisus itpamur. \s1 Jisas oh kuu brer ihirsi; han 5,000 ihirsi ihirnong den pandip ohe meng oh \r (Matyu 14:13-21; Ruk 9:10-17; Jon 6:1-13) \p \v 30 Ihama gahan Jisas oh yot han yot han mar ma darhetir han ihir it aprisa orhe pat duup oh tap tei hatpari. Tap tei hapti ire ma ihat piri ohe mengo ire meng potiri ohe mengo oh gonsi meng oh ohnong potpari. \v 31 Potperhan gahan kuusi hansi trun trun ihir saya apriya hangopari. Trun trun ihir saya apriya haptin Jisaso orhe pinggit pisapat hano ihir den kinmat din hatpari. Den kinmat din hapti Jisas oh orhe pinggit pisapat han ihirnong Dirarhe hanip timbas dusnong susa tupetpera pongopri. \v 32 Porpat irairwi bot dahnong rus tongnoma hanip timbas dusnong tom han tannong deihpari. \p \v 33 Deptin kuuhan trun tit sa wamtipari. Wamar am hapti aptei aptei amdapat apris pati kuuhan ihirri sa sakatpari. Kapkap sakat susa Jisaso ire sus diprohe tei oh sa kotpari. \v 34 Kotperhan Jisas oh bot dahdapat kakdah wandas wandeioh kuuhan isip isip tit tarmuriya hangopri. Tarmuriyahan Jisas oh wamara Maihir sipsip bap ire papti han ihir timbas na papti ohe tan hat pati moho daham ihirnong hinhina hangopri. Hinhina hapat trun meng tit am deingopri. \v 35-36 Meng am deipatin kwihan orhe pinggit pisapat han ihir ohe duupnong apdapari. Aprisa ohnong Hanip timbas mong moh mong kwi hatin kakduup hah ohoh ihan kuuhan maihir ap mutuho aptei apteio oh den mohom ha songwemur potpari. \v 37 Gipotperhan oh Es. Noh ihirnong na darhetiprohmur. Guragur den ti pandina pongopri. Potporhan ihir Hanip ruumsan moh ihan go nuhur yan ruumsan sar ha mohotingwe dahapatda potpari. \v 38 Potperhan oh Gur kinhei den pat. Wamar sonmur pongopri. Potporhan ihir wamar am hapti Nuhur den hanen gona; aning ep yot boka oh pokwi pathemur potpari. \p \v 39 Potperhan oh Gur kuuhan amuk amuk mat pisusa Yah tei dus oh tongnotina potinmur pongopri. \v 40 Potporhan ihir arpin amuk amuk ham tongnotperhan \v 41 Jisas oh den hanen gon oha; aning yot bok oha dara aw teinong mahat wamara Got ohnong Weso pongopri. Weso pora den oh brisbras pora aning ohsi ohe pinggit pisapat han ihirnong apingopri. Apriporhan ihirnong nitat mat pandipari. \v 42 Nitat mat pandiperhan ama kuuhan gonsi ihir dama pei ham kat mandangopari. \v 43 Pei ham kat mandatperhan kat ma mandaya oh orhe han ihir it dara ung mima nathei ung oh teip mat itpari. \p \v 44 Den ama dipa han ihir 5,000 han ihir ama dipa ohmur. Kuuo brer ihir den dipa orhor na satpamur. \s1 Jisas oh tom hru bas mandeh be tonggamar pip ohe meng oh \r (Matyu 14:22-33; Jon 6:16-21) \p \v 45 Gahan Jisas oh asut orhor orhe pinggit pisapat han ihirnong Gurri bot dahnong rus tongnoma tom han tan Betsaida mongnong deyona. Noh kuuhan maihirnong kapkep mar kom mandeprohmur por ihirnongri darhengopri. \v 46 Darherpat kuuhan ihirnong kapkep mara oh Got ohsi mengitporim yei kanong ama ruhup oh. \v 47 Rusa patin gahan bot oh tom mutuh patin oh orhap mong kep tei oh patin wandeioh \v 48 orhe pinggit pisapat han ire sapti bot oh inim oh apris itnong mermat wannong apisaporhan ihir han tannong deyon mat kawsi ama bung goshatpa oh. Bung goshaptihan gahan awtam kopdeipatin Jisas oh tom hru tan tei be tonggamara ire patinong ama apdap oh. \v 49 Aprisa ihirnong einggahatpor ihpatin ihir wamtipari. Wandeipti Epe. Moh kusemkin apripat daham kas isip tit hama ihir Yeo rit ngangatpari. \v 50 Ngangatperhan Jisas oh kapkap orhor We. Norhor apripat ohoh ihan gur kas ham bupar ngangaripri. Watahpei hat patenmur pongopri. \v 51 Gipora bot dah rosa ihirsi tongnongopri. Tongnotporhan inim oh gatera timbas hangopri. Gater timbas hatporhan ihir Jisas ohe ma ihah moh kinhat sa ihah rima da trun trun darher tupnet ritpari. \v 52 Jisas ohe den ma pandi ohe pe oh ihir Ohwi imtin hatin hanwa na dahama da ban tahat patim da darher tupnet ritpari. \s1 Jisas oh Genesaret aptei oh er hat pati ihirnong ma yah matip ohe meng \r (Matyu 14:34-36) \p \v 53 Ihama Jisaso ihir tom han tannong desa Genesaret mongnong mandeihpari. Mandesa kakdah wandasa atei oh bot oh nang dumat mandatpari. \v 54 Mandatperhan ama pati han ihir Jisas ohnong wandeipti Jisas orhor apirhe daham am hangopari. \v 55 Am hapti ihir among ohe aptei apteinong sakat susa Jisas oh atei patmur ritperhan ihir amrama sik hat ma pati han ihirnong kaw tei sar popingopari. \v 56 Gahan Jisas oh ap dap teio ap mutuho aptei apteio oh usoh ihir sik hat pati han ihirnong ha pomtinoh rima poprisa iraire tarmuripti mong teinong mandangopari. Mandatperhan sik hat pati han ihir Nuhur Jisas ohe an pat watah boknong moh mariyahan yah hatiprohewa daham Jisas ohnong Gwe watah an patnong marinpera por kandeingopari. Por kamtiperhan arpin watah rum pe ma mariya han ihir yah hangopari. \c 7 \s1 Pohon mengnong dimtinmat Got ohe mengnong amkaripti ohe meng oh \r (Matyu 15:1-9) \p \v 1 Gahan Parisio sawa meng am hat pati han kat hano ihir Jerusarem ap mutuhdapat aprisa Jisas ohe pat tei oh tarmungopari. \v 2 Tarmuripti Jisas orhe pinggit pisapat han kat han ihir bes tom na gahmar den daptin wandeingopari. \v 3 Parisio be Juda gonsi ihir ropir ire pohon da oh amrama bes tom na gahdeiyahanoh den na dashemur. Bes tom gahmarwi den dashemur. \v 4 Den mohopti teinong sapti aprisa den dinmat oh bes tom gahmarwi den dashemur. Iraire ti ma ropir ire pohon da dimar ihashe oh ap tan gahmarwi timayao tomsan gahmarwi dayao sospen gahmarwi dayao hashemur. Ama ihashe han ihir Jisas orhe pinggit pisapat han ihir iraire bes oh tom na gahmar den daptin wandeingopari. \v 5 Wandeipti Jisas ohnong Gorhe pinggit pisapat han maihir kinham awher ire pohon da na amram bes na gahmar den marim daptio por dahandeingopari. \p \v 6 Por dahamtiperhan oh Aisaia oh Ihat sapti han bap ihir pang yotsi hat patim ihat saptimur por ma brak matip oh ihat sapti han gure boknong naham brak matipmur. Ohe meng rima ma brak matip oh mamaru hat patmur. \q1 Ihir atem teidapatwi Nuhur Got ohe meng dindeipti han nuhurmur ripti orhora; damdapat oh wan danongwi hapti han bap ihirmur. \v 7 Sawa mengnonghe ihir iraire dahapti sawa meng orhor Moh Got orhe sawa mengmur. Mama meng moh dimtinmur poriptimur. Ihapti ihiroh be nohe meng moh ha dindeipti hatin haptimura; danong oh arpin nohe danong na hat patim ihaptimur. \m Aisaia oh rim ma brak matip meng oh ama ihapti han gure boknong naham brak matipmur pongopri. \v 8 Gur mama ihapti moh Got ohe sawa oh mandama hanip guragure pohon danong marin patim ihaptimur. \p \v 9 Gurangure pohono sawa mengnong dimtinmat Got ohe sawa mengnong ma amkaripti oh mamaru mat ihaptimur. \v 10 Got oh Moses ohe atem teidapat Brer gur suanir itanir ire meng amram panggeinmur napotipmur. Tit meng ma napotip oh Brer ihir supir itapir ire meng na amram dasei deiyahanoh ama ihat saya brer ihirnong suyarit ha haputingwemur napotipmur. \p \v 11-12 Ama ginapotip mengnong oh gure ma amkaripti oh mamaru mat amkat pisaptimur. Gur guragure sawa meng oh kuuhan ihirnong am matinmat kuuhan gure suanir itanir ihirnong panggeitin han erer oh Got ohnong apriyamur por apriya hatin hapti suanir itanir ihirnong na panggeima guragur marin ayahan yahwimur por gur imat sawa asariptimur. \v 13 Parisi gure imat ma sawa asaripti oh Got ohe sawa mengnong amkar guragure ranir ire pohon mengnong amraptimur pongopri. \s1 Hanip dire da mutuh er da tarpam er nahapat ohe meng oh \r (Matyu 15:10-20) \p \v 14 Jisas oh ameng oh porpat ama turmuriya kuuhan ihirnong Gur nohe patnong aprina potporhan apriperhan ihirnong Gur amrama dahatinmur. \v 15 Gure kot tei ohe awam ripti han oh dar dayahanoh mutuh wasa er nahapatda. Basra. Oh na er nahapatmur. Da mutuhdapat tarpama teinong marpat han oh oh er nahapatmur. \v 16 Hanip nat temsi gur amratinmur pongopri. \p \v 17-18 Porpat ama be tarmut pati kuuhan ihirnong mandama Jisas orhe pinggit pisapat hano ihir apnong rosa orhe pinggit pisapat han ihir Nohana. Gwe paham meng ma napor oh mutuh meng oh kinhat pato por dahamtipari. \p \v 19 Por dahamtiperhan oh Epe. Gursi da ban taham na dahaptida. Den mama dapti oh diperhan ake mutuhnong hama a gim mandaptimur ama kot tei ohe awam ripti han oh dar dayahanoh mutuh wasa er nahapatda. Basra. Oh na er nahapatmur. Da mutuhdapat tarpama teinong marpat han oh oh er nahapatmur pongopri. Ama gipotip oh ti den ti den oh gonsi yahwimur ama potip ohmur. \p \v 20 Ameng oh giporpat Atem kat ma marpat han oh da mutuhdapat tarpam marpatmur. Ama han oh er nahapat da ohmur. \v 21 Da mutuh tarpam ma marpat han oh er da ma hapti dao bisei saw goshat sapti dao gapah hat sapti dao hanip sutperhan ma hapuripti dao han inap ma abisei saw deipti dao \v 22 erer oh nohwi dar nohwi ihtin han hat patepora ma dahapti dao arwananah ihirnong er matpera daham er deipti dao dasuh deipti dao mian imah ire da hatin hat sapti dao arwananah ire erer oh abopor deipti dao arwananah ire sang rim aripti dao Nohwi ihtin han hat patmur dahapti dao da timbas gon hat sapti dao \v 23 ama ihapti da oh mutuhdapat tarpam maras ina teinong ham er nahapat da ohmur pongopri. \s1 Jisas oh Kenan kuu uhe brer ayah matip ohe meng oh \r (Matyu 15:21-28) \p \v 24 Giporpat Jisaso ihir atei mandama Taia aptei ohe kakduup mongnong pipari. Susa tit ap tit tupetpero rim ahar ruhpari. Ahar ihat ruhpa orhor ohe ma ihat pat da oh kinhat remdin ina hatpari. \v 25 Ihtiperhan tit kuu tit kor uh mongsup oh ga at patsi kuu uhe sup uh Oh atei ihat patmuro ritperhan uh amrama apingopri. Aprisa Jisas ohe tong duup oh bos hamnong mar timongopri. \v 26 Ama kuu uh wan ihira. Siria mong Ponisia ihirmur. Meng oh Grik ire meng amrapat kuu uh aprisa Jisas ohnong Go nohe kor uhe mongsup oh ga at pat moh go ga aper amdam nayah matinmur por kandeingopri. \p \v 27 Por kamtiporhan Jisas oh Es. Go mohnong dahatinmur Brer ire den oh mian ihirnong tapan anduriyahanoh ermuro. Brer ihirnongri den oh pandema pei hatperhan komdapat mian ihirnong asariyahanoh yahmuro pongopri. \v 28 Gipotporhan uh Oh mian meng ma napor moh ihan Juda na hat pati han nuhurnong na napanggeitiproh ma hapat. Juda ihirnongwi panggeipatmur napor ma hapat dahatip orhora; ohe kasip oh isipnap hat pat ohoh ihan nohnong oh napanggeitin hanwa daham ohnong Hanipyaha. Go brer ire den oh mian ihirnong tapan anduriyahan ermuro ma napor oh arpin meng napor orhora; mian nita hano mian nita han ire brero ire den tambor ma wanda oh mian ihir na daptida. Basra. Daptimur pongopri. \v 29 Potporhan oh Go ameng oh giri ohoh ihan noh kor uhnong nayah matiprohmur. Gin gwe kor uh mongsup ga oh taper usmur pongopri. \v 30 Potporhan uh it urhe ap ham sus kor uhnong wandeioh kor uh mongsup ga taper saporhan uh timon patgopri. \s1 Jisas oh nat kit pat han ohnong nat tem adapum pomtip ohe meng oh \p \v 31 Gahan Jisas oh ap Taia aptei kakduup mong oh mandapat Gariri tom hrunong saporo rima mong Saidon mutuh oh irair pipari. Susa aptei kathei aptei ohe mong oh kora was Gariri tom dah oh kotpari. \v 32 Kotperhan han tit nat kitipsi han pang meng hat mengripatsi han tit popingopari. Poprisa Jisas ohnong Gin go ohnong bes marim yah matina por kandeingopari. \p \v 33 Por kamtiperhan Jisas oh ama tarmuriya kuuhan ihirnong atei mandama ohnong ambura itarhe teinong susa Jisas ohe bes ka oh nat kitip han ohe nat temnong asut deingopri. Asut mara Jisas ohe tumbe oh bes kanong gut asara ama er han ohe pang teinong amaringopri. \v 34 Amarima aw teinong mahat watahapat nah isip tit pamrasa Epata pongopri. Epata ma poripti oh Nat kit pat go gin nat tem tanputina ma poripti ohmur. \v 35 Epata gipotporhan oh arpin nat tem tanpuro pang yah hamo pang ariar tei orhor mengiro hangopri. \v 36 Hatporhan it apris Jisas oh Gur nohe mama pondei ohe meng mohri rithe sasipri por anggungopri. Gur mama meng mohri rit sasipri por anggutip orhor ihir na amrama isip mat orhor pot pisangopari. \p \v 37 Ihama Kuuhan ihir amrama Han moh erer oh ohe mengteiwi imtiporhan yahwi deipat han moho. Nat ki han ihirnong nat tem adapuo meng timbas ihirnong it mengsi han deio deipat han moho rima da tupnet rim da trun trun ama darhetpa oh. \c 8 \s1 Jisas oh kuuhan ruumsan ihirnong den pandip ohe meng oh \r (Matyu 15:32-39) \p \v 1 Gahan kuuhan gon ihir tarmutperhan den oh timbas hayarit Jisas oh orhe pinggit pisapat han ihirnong Gur nohe pat teinong moh apris tap tei hatina pongopri. \v 2 Potporhan ihir apris tap tei hatperhan oh Kuuhan maihir norhorsi patin yitir dah pahohsi indamur. Ihat indao rim noh ihirnong kamahara mara ake tom deimur. \v 3 Ihir pahohsi moh noh iraire apteinong darherhanoh kat ihir meihdapat apdori tei ohoh ihan ihir mandap kin parper ham or wandas haputipririm noh kinmat ihirnong darhetin hahmur pongopri. \v 4 Gipotporhan orhe pinggit pisapat han ihir Hanip timbas dus moh den oh demdapat dara pandiprohe potpari. \p \v 5 Potperhan Gur kinhei den pat pongopri. Potporhan ihir den beshei ohwi patmur potperhan \v 6 Jisas oh ama kuuhan ihirnong Gur kakdah tongnotina pongopri. Pora den beshei oh dara Got ohnong weso pora brisbras por erer mara orhe pinggit pisapat han ihirnong Gur nitat mar pandina por apingopri. \v 7 Apriporhan aning ep bok ti pathan oh dara Got ohnong weso pora Gur mohsi pandina por apingopri. Apriporhan ihir nitat mar pandipari. \v 8 Pandiperhan ihir dama gonsi pei hangopari. Pei hapti kat ma mandaya oh Jisas orhe han ihir dara ung mima beshei ung oh teip mat itpari. \v 9 Ama den dipa kuuhan ihir han ihirnongwi sama 4,000 hatpamur. \v 10 Ihtiperhan Jisas oh kuuhan ihirnong kapkep mara darhengopri. Darherpat asut orhor orhe pinggit pisapat han ihirsi irair bot dahnong rus tongnoma mong Darmanuta mongnong pipari. \s1 Jisas ohnong kis mar dasuh meng pota ohe meng oh \r (Matyu 16:1-4) \p \v 11 Sus patin gahan Parisi ihir apris Jisas ohnong Go nuhurnong na wandeipti da tit namgirit nuhur Moh arpin Got ohe nadarhetip hanhe dahatper pora orhornong heisup mar imtinmat dasuh meng ohnong kis deingopari. \v 12 Kis matperhan Jisas oh da er ham nah isip tit pamrasa Epe. Gin mama pati han bap gur kinham dipwi Na wandeipti kis han tit namgitino napor nohnong dahanahapti. \v 13 Gur ihtin kis han tit nuhurnong namgitina naporipti orhora; noh ama ihtin kis han tit eimat arpinnap na namgitiprohmur pongopri. Pora oh ihirnong atei mandama it bot dahnong rusa tom han tannong deihpari. \s1 Parisio ire ihapti mengnong amrapri potip ohe meng oh \r (Matyu 16:5-12) \p \v 14 Jisas orhe pinggit pisapat han ihir den ti oh hanhan hama tit pokwi bot dahnong mara deihpari. \v 15 Deptin Jisas oh Gurri Parisio Heroto ire den pipirpat han oh hatin inahatipra daham potahat patenmur pongopri. \v 16 Potporhan ihir Nuhur den na popriya ohe meng oh napor ma hapat goshatpari. \p \v 17-18 Gigoshatperhan Jisas oh am hapat We. Gur kinham Nuhur den na popriya ohe pe oh ginapor ma hapat daham gigoshaptio. Gur nohe ma indeipatnong moh gur wandeipti orhor Ohwi inahatin hatin hanwa na daham da kasip hat patim Arpin den mengnong naporkin dahaptida. \v 19 Noh den hanen oh dara brisbras por 5,000 ihirnong pandem ma mandatiri oh gur ung mit ma saringweri oh gur kinhei ung mit itiri pongopri. Potporhan ihir Nuhur nathei ung mit itirimur \v 20 potperhan oh Noh 4,000 ihirnong den pandem ma mandatiri oh gur kinhei ung mit itiri pongopri. Potporhan ihir Nuhur beshei ung mit itirimur potpari. \v 21 Potperhan oh Gur ohnong hanhan mar Den ohe mengnong na naporkin na dahaptida pongopri. \s1 Jisas oh kin kwisi han ohnong pomtip ohe meng oh \p \v 22 Jisaso ihir tom han tannong desa Betsaida mong tei kotpari. Kotperhan kat han ihir kin kwisi han tit popingopari. Poprisa Jisas ohnong Gin go kin kwisi han mohnong bes asar pomtina por kandeingopari. \p \v 23 Por kamtiperhan oh kin kwisi han ohnong bes marima ap mutuh ohe kot dahnong ohom rosa ohe kinnong andeh tumbe gut asara bessi amaringopri. Amaripat Gin go erer mohhe wandeida por dahandeingopri. \v 24 Por dahamtiporhan oh wataham Noh watahah ohor erer oh pomat na wandeimur. Hanip ihir irat hatin hat patim saptihe pongopri. \v 25 Potporhan Jisas oh it ohe kin andeh amarinporhan oh potahat watahama kin yah hama erer oh pomat wamtipri. \v 26 Pomat wamtiporhan oh Go ire ap mutuhnong hatipra gorhe apteinong it sonmur por orhe apteinong darhengopri. \s1 Pita oh Jisas ohnong Got oh nadarhetipra ma ritip han oh gomur potip ohe meng oh \r (Matyu 16:13-20; Ruk 9:18-21) \p \v 27 Gahan Jisaso orhe pinggit pisapat hano irair Sisaria Piripai mongnong susa ama mong ohe aptei aptei pipari. Susa mandap oh Jisas oh orhe han ihirnong Kuuhan gonsi ihir nohnong oh de hana naporiptingweri por dahandeingopri. \v 28 Por dahamtiporhan ihir Kat han ihir gonong Jon tom patirisuh han orhormur naporiptimur. Kat han ihir Oh Iraija orhormur naporiptimur. Kat han ihir Oh rih Got orhe meng pot pisashe han propet ihir it da aprisa pat han orhormur naporiptimur potpari. \v 29 Potperhan oh Gin guraguroh nohnong de han naporipti por dahamtiporhan Pita oh Go Got oh Noh hanip ihirnong amburin han tit darhetipramur rim ma kis matip han Krais oh gomur potipri. \v 30 Potporhan Jisas oh Gur ihirnong Oh ama han hat patmur poripri por baso por anggungopri. \s1 Jisas oh Noh ihat haputipramur rim meng duup mar potip ohe meng oh \r (Matyu 16:21-28; Ruk 9:22-27) \p \v 31 Gahan Jisas oh ohe sutin ohe meng oh duup mar ma potip oh rotu ap wamat pati han pohono Got ohe ap yawar ohe hanat bok han ire duuptei hano sawa am hat pati hano ihir Hanip Brer nohnong garnaham kom nasara batbet nahatiprimur. Batbet naham nitperhan noh haputipramur. Hapura yot dah timama bimrip oh it da apris masapramur pongopri. \v 32 Ameng oh pomat potporhan Pita oh amrama Jisas ohnong ambura manggap teinong asoh mara We. Go ihtin meng oh ritipra por imtipri. \v 33 Imtiporhan Jisas oh tamburkera orhe pinggit pisapat han ihirnong wamara Pita ohnong Go mama giri oh Got ohe dahapat da oh ha tarpatinoh na daham kakdah orhe danong ham Satan hatin hat patim giri ohoh ihan gori nohe kinteinong mohri hatipra. Nohe kom kat orhor sonmur por indeingopri. \p \v 34 Pora Kuuhan ihir norhe pinggit pisapat han ihirsi nohe pat ha apringwe potperhan apriperhan ihirnong Gur Noh ohe danong ham dimtipora ma dahapti kuuhan gur guragure ma Nuhur ihat inpera ma dahapti da oh mandama Noh Jisas ohe danongwi hat sapatin nohnong ruumsup naham nitperhan hapurhanhe yahwa dahat orhorwi nohe danong ham dinahenmur. \v 35 Gur Nuhur matei orhorwi trun mihat orhorwi pateprineng daham inin hat ma sapti bap guroh eimat yah hat paten ohe da oh na datipri han bap gurmur. Nuhur Jisas ohe danong hat saptin niyarit hapuriyahan yahwa daham ma dinahapti bap gur eimat yah hat paten ohe dasi hat patepri bap gurmur. \v 36 Gur yah hat eimat paten ohe da oh mandama kakdah ohe erernong moh ruumsan erer oh gonsi dariyahanoh gure erer ruumsan ma dariya han oh gurnong batbet naham er nahatipra tei oh ama ihir napanggeim yah nahatiprida. Basra. Ama erer ihir na napanggeitiprimur. \v 37 Gur kian han dara eimat paten danong mohoma eimat paten dasi hatipri. Ti na mohotin hatin hat patmur. \v 38 Gin mama pati han gur er danong hat son ohe da oh bisei saw hat hatin sapti han bap gur norhornongo norhe mengnongo oh kasna nahayahanoh kaput Hanip Brer noh norhe has da ohsi; ato yahnap hat pati ensero ire has ohsi gon gurus rim apris gurnonghe noh kasna nahatipramur pongopri. \c 9 \p \v 1 Noh gurnong arpin meng napotiprohmur. Kat mama pati gur na haput patin orhor Got orhe kasip ohsi napapat da oh pitap hatporhan gur wamtiprimur pongopri. \s1 Jisas oh orhe ina oh gon ina hama haputpa han yot ihitsi mengitip ohe meng oh \r (Matyu 17:1-13; Ruk 9:28-36) \p \v 2 Gahan dophei dah timama Jisas oh Pitao Jemiso arwap Jon oho ama yitir han ihirnongwi ambura yei isip kanong ohot ama ruhpa oh. Rusa irarhe patin Jisas ohe ina oh wan ina hama \v 3 orhe watah an pat oh haswi hama nameinap hat mandangopri. Ama nameinap hatip oh watah gahdeipti han kian han ohsi gahdeiyarit ihtin nameinap hatiproh. Ihtin nameinap ma hatip oh orhe watah an pat oh orhe gon nameinap hat mandangopri. \v 4 Ihtiporhan rih ma haputpa han yot Iraijasi Moses ihit pitap ham Jisas ohsi meng saringopari. \v 5-6 Mengriptin ihir wamara kas hapti Pita oh Noh kian meng sa potiproh dahama Jisas ohnong Tisa. Dir matei mihat pati oh yahmur. Ihan nuhur tom ap tem yitir hatiprohemur. Tit Gwea; tit Moses ohea; tit Iraija ohe imat hatiprohemur potipri. \v 7 Gipotporhan awgapor oh wandasa ihirnong giandeingopri. Giandeipat awgapor mutuh amdapat meng tit Moh norhe bopor mat pat monmuro. Ohe ma naporpat meng oh gur amram dindeinmuro rim hangopri. \v 8 Ritporhan ihir amrama kapkap watahas riyaoh Jisas ohsi mengripti han yot ihit timbas ham ti na patingopari. Jisas orhap patgopri. \p \v 9 Ihamo hama ihir yei ka oh mandama it ap mutuh waihpari. Wasa mandap oh Jisas oh kasip mengtei We. Gur mama wandeiya meng moh poripri. Kaput hanip brer noh hapura it masarit porinmur pongopri. \v 10 Potporhan ihir arpin kimiritpari. Kimirima irair oh Noh it masapra mama ri oh kian meng oh sa napor gosham apetpari. \v 11 Aperipti Jisas ohnong Nohana. Sawa meng am hat pati han ihir Iraija ohri apripramur. Apriporhan komdapat Got ohe darhetipramur ma ritip han oh apripramur giriptimur. Ma giripti oh kianorim giripti por dahamtipari. \v 12-13 Dahamtiperhan oh Iraija ohri apripramur ma ripti oh aprin giriptin Iraija oh hatin hat pat han oh ohri apdormur. Oh apriporhan ohnong garmar imtiprimur rim ma brak matparu mat orhor iraire imaro sumo hatpera ma dahaya danong oh arpin imtirimur. Amaru mat orhor nohe boknonghe Hanip Brer go batbet isip hatporhan ihir garnahatiprimur napor brak matpamur pongopri. \s1 Jisas oh brer tit ketsup ga at patin ga apetip ohe meng oh \r (Matyu 17:14-21; Ruk 9:37-43) \p \v 14 Pora Jisas ohsi; yitir han ihirsi wasa orhe pinggit pisapat han kat han ire pati tei ham koriyaoh kuuhan isip isip tit tarmuripti sawa meng am hat pati han ihirsi; orhe pinggit pisapat han ihirsi meng sakarap goshaptingopari. \v 15 Sakarap goshaptidapat kuuhan ihir Jisas ohnong wamara sein bupang ripti sakat apris Nohan go apirda pongopari. \v 16 Potperhan oh ihirnong Gur sawa meng am hat pati han ihirsi kian meng sakarap goshapti por dahandeingopri. \p \v 17 Por dahamtiporhan tit han tit ire mutuh amdapat Tisa. Nohe mon oh ketsup oh atem apat pato rim gwe pat popirmur. \v 18 Ama ketsup oh marim ohnong kakdahnong pas matporhan ohe atem kat moh purmaksi haho ga yot mengsi haho ina tikikiro hapatmur. Ihpato rim noh gwe pinggit pisapat han maihirnong Gur ketsup oh nohe mon ohnong ga at pat moh apetina potporhan ihir kis tahayaoh ihir ketsup ohe ganong na apetin ina hayamur pongopri. \p \v 19 Potporhan Jisas oh orhe namgit napisapat han ihirnong Epe. Gin mama pati kuuhan gur da ban tahat orhorwi patimur. Gur nohnong Oh yah matin hanwa na dahaya moh noh gursi napapatru mama napapat oh gur desut da darhetipri pongopri. Porpat Gin er hat pat brer oh poprina pongopri. \v 20 Potporhan ihir brer oh popingopari. Popriperhan ketsup oh Jisas ohnong wandeipat kapkapwi brer ohnong ina bupbup deingopri. Bupbup matporhan brer oh kakdah or wandasa atem purmaksi ham tandapurkem tandapurkem hangopri. \p \v 21 Ihtiporhan Jisas oh itap ohnong Gwe mon oh mihat er hat patin kinhei dah timdir por dahandeingopri. \v 22 Por dahamtiporhan itap oh Es. Brer garsut orhor ihat patesuhru ginhe ihat orhorwi mama pat ohmur. Imat papatim brer ohnong sutinmat irat teinong deio tom dahnong deio mat pisapatmur. Imat pisapat ohoh ihan gin go napanggeitin ina hat pathanhe hinhina naham napanggeitina pongopri. \p \v 23 Potporhan Jisas oh Go kinham nohnong Go napanggeitin ina hat pathan napanggeitin naporpat. Got ohnong Ohwi imtin hatin hanwa ma dahapti ohe pe oh oh imtin inawi hat pat ohoh ihan oh imtiprohmur pongopri. \v 24 Potporhan itap oh Noh Go imtin hatin hanwa dahah orhora; yot da hapatmur. Gin go Oh brer ohnong yah matiprohwa dahatin ohe danongwi nahatinmur pongopri. \p \v 25 Potporhan kuuhan trun trun ihir sakat apris tarmuriptin Jisas oh wamara ketsup ga ohnong kasip mengteiwi Ketsup go atem apao nat tem apao mat papat ketsup go ga taper brernong moh mandam sona. Susa ithe ohe ina mutuhnonghe ropra. Eimat mandam sonmur pongopri. \v 26 Potporhan arpin ketsup oh bupbup isip tit mara ngak rim maras sangopri. Maras saporhan brer oh hapur hatin hangopri. Hapur hatin hat patin kat han ihir Brer moh hapurmur ritpari. \v 27 Hapurmur ritperhan Jisas oh besdapat marim pamsaporhan oh masasa tandeim yah hat sangopri. \p \v 28 Gahan Jisaso orhe pinggit pisapat hano irarhe ap ros patima ihir Jisas ohnong Nohana. Nuhur ketsup ganong na apetin ina ma haya oh kinham sa ihyao por dahamtipari. \v 29 Dahamtiperhan oh Got ohnong dahamarwi ayahan mama mihtin ketsup ga moh aperiptimur pongopri. \s1 Jisas orhe haputipra ohe meng oh orhe han ihirnong potporhan ihir na dahatpa ohe meng oh \r (Matyu 17:22-23; Ruk 9:43-45) \p \v 30-31 Jisaso ihir among oh mandama Gariri mong mutuhnong pipari. Susa Jisas oh orhe pinggit pisapat han ihirnong Noh gurnong meng tit am nahatiproh ohoh ihan gur Oh atei pathe rim tirip hatipri. Gur remdinmur pongopri. Pora ihirnong Hanip Brer nohnong nang han oh mahaw han ire bes teinong nahatipramur. Nahatporhan ihir nohnong nitperhan noh haputipramur. Hapura yot dah timama it bimrip oh da apris masapramur pongopri. \v 32 Potporhan ihir ameng oh amram kian meng sa napor daham hanhan hatpa orhor orhornong dahamtin oh kas ham na dahamtipari. \s1 Win timbas han ihir winsi han hatiprimur ritip ohe meng oh \r (Matyu 18:1-5; Ruk 9:46-48) \p \v 33 Ihama ihir Kapeneam aptei oh koripti ihir ap rosa tongnopti Jisas oh orhe pinggit pisapat han ihirnong Gur mandap oh kian meng gosporiya por dahandeingopri. \v 34 Por dahamtiporhan ihir mandap oh Nohri winsi han hat patmur. Es. Nohri winsi han hat patmur gosham irair sakarap goshaya tei ohoh ihan ihir Jisas ohe ma dahandei meng oh na por kas ham kimiritpari. \v 35 Kimiritperhan oh tongnoma orhe nathei han ihirnong Gur nohe duupnong moh aprina pongopri. Potporhan ihir sus ohe duupnong hatperhan Jisas oh gur Nohri winsi han hatpora dahayahanoh ama ihat dahaya han gur guragure danong na hama Noh win timbas han hat pat oh yahwa daham ire hrepdapat hat patin arwananoh ire danong ham panggeinmur. Ama ihat sapti han gur winsi han ham winsi hat patimur pongopri. \v 36 Pora brer gar tit poprisa ire mutuhnong mara tuhup deingopri. \v 37 Tuhup mara Han gur norhe danong ham mama mihtin brer ihirnong ambur yah deiyahanoh ama indeipti han gur nohnongwi nambur na yah nahaptimur. Nohnong ma nadarhetip han At nuhutnong tap mat nambur yah nahaptimur pongopri. \s1 Jisas oh Gurnong ma na mahaw nahat pati han ihiroh guragure yah han ihirmur potip ohe meng oh \r (Ruk 9:49-50) \p \v 38 Gahan Jon oh Jisas ohnong Tisa. Nuhur wandeiyaoh tit han tit Noh Jisas ohe kasip ohsi mongsup gur maras sona naporpatmur por mongsup ga pet apisapatgwermur. Ihpathan ama han oh dirsi tap hat na sapat hano rim nuhur ohnong baso potirimur potipri. \v 39 Potporhan Jisas oh Gur ama ihapti han ihirnong baso poripri. Gur mohnong dahenmur. Norhe win rim norhe kasip ohsi na wandeipti han tit indeiyahanoh ama ihapti han ihiroh it komdapat nohnong er nahatiproheda. Basra. Na er nahatiprohemur. \v 40 Dirnong na mahaw napapti han ihiroh diradire yah han ihirmur. Ihan gur ihapti han ihirnong baso poripri. \v 41 Hanip ihirdapat gurnong Moh Krais ohe nita hanmur. Ihan noh tom pandipora rim tom namdeyahanoh ama namdeya oh garpok orhora; Got oh dahat pat ohoh ihan ohhe ama ohe pe da arpin yah yan napripramur pongopri. \s1 Hanip ihirnong er da pinggit pisaya han gur batbet isip datiprimur potip ohe meng oh \r (Matyu 18:6-9; Ruk 17:1-2) \p \v 42 Jisas oh orhe han ihirnong Gur nohe danong hat pati brer gar ihirnong er da pinggitperhan ihir er da pinggiya ohe pe oh er hat sayahanoh ama ihya han gurnong ama er da pinggitiri ohe pe oh gur ruumsan batbet dariprimur. Gur kwei gon tit guragure manbi dahnong moh nadumama tom hru dahnong tahe napotperhan was hapuriyahanoh ama ohe batbet oh garpokmura; er da pinggiya ohe batbet oh atnap isipnapmur. \v 43 Ihtin ohoh ihan bes oh er nahat napison ina nahahhanoh ama inahaya da oh gatmat mandatinmur. Bes gatesi hama Got ohe patnong sayahan yahmur. Bessi yah hat patin orhor irat has teinong hayahan ermur. \v 44 Among tei oh geten oh dipwi nadapat mong irat has oh na tikimapat mongmur. \v 45 Buh oh er nahat napison ina nahahhanoh ama inahaya da oh gatmat mandatinmur. Buh gatesi hama Got ohe patnong sayahan yahmur. Buhsi yah hat patin orhor irat has teinong hayahan ermur. \v 46 Among tei oh geten oh dipwi nadapat mong irat has oh na tikimapat mongmur. \v 47 Kin oh er nahat napison ina nahahhanhe kin tan hwet mandatinmur. Kin tan hwetinsi hama Got ohe patnong eimat sayahan yahmur. Kin yotsi orhor irat has teinong sayahan ermur. \v 48 Among oh geten oh dipwi nadapat mong ohmur. Irat has ohhe na tikimam dipwi has hat pat mong ohmur. \p \v 49 Ama irat has oh eip ambar ohe tan gonsi ambar naham nadipramur. \v 50 Eip oh yah orhora; tom oh sumo ham ambar dasan oh timbas hahhan hanip dir kinmat it ambar dasan matiprohe. It ambar dasansi na matin ina hatinmur. Hanip gur eip ohe tan manap gosham ambar gap tei patenmur pongopri. \c 10 \s1 Kuuhan gosdaripti it gosmandapti ohe meng oh \r (Matyu 19:1-12; Ruk 16:18) \p \v 1 Gahan Jisaso orhe han ihir among tei oh mandama Juda mongnong susa Jodan tom han tannong deihpari. Deperhan kuuhan ruumsan ihir Jisas ohe pat teinong apris tarmungopari. Tarmutperhan oh it orhe ma hapatru hat orhor Got ohe meng oh am deingopri. \p \v 2 Imat am deipatin Parisi kat han ihir tit aprisa Jisas ohe danong adason mar imtinmat ohnong Nohana. Tit han tit kuu dara it mandatporo daham mandahanoh diradire sawa meng oh Oh yahwa. Mandatina naporpatda da Oh ermur naporpat. Go kiano dahapat. Go ritina por dahandeingopari. \p \v 3 Por dahamtiperhan Jisas oh Moses ohe sawa oh kiano napotip pongopri. \v 4 Potporhan ihir Moses oh Han ihir kuu mandatpero dahayahanoh kuu mandatin ohe brak oh brak mat asarwi mandanmur napor brak matipmur pongopari. \p \v 5 Potperhan Jisas oh Es. Guragurdapat kuu mandatin ohe danong isip hat saperhan Moses oh ama sawa meng oh brak mar natipmur. \v 6 Got ohe ma dahatip oh kuuhan ihir gosdaripti it sa gosmandapri oh ti na dahatipmur. Rih Got ohe kopenat erer ma darpatip oh haniphe kuusi hansi darpatipmur. \v 7 Imat darpapat Got oh Noh mama darpa oh han orhe supsi itap ihitnong mandama kuu dara orhe ma dar kuu uhsi tit inawi hat sa patepri rim nadarpatipmur. \v 8 Imat nadarpatip ohoh ihan kuusi hansi gosdaripti yot ina na hat patimur. Tit inawi hat sa pateprio rim nadarpatipmur. \v 9 Got orhor tit inawi matip tei ohoh ihan hanip dirdapat it yot inasi matiproheda. Basra. Hanip dir na imtiprohemur pongopri. \p \v 10 Pora ihirnong mandama ap roporhan orhe pinggit pisapat han ihir Gwe ma ri meng oh nuhur na dahayamur. Go pomat napotina por dahamtipari. \v 11 Por dahamtiperhan oh Han oh orhe dat pat kuu oh mandama wan kuu darhanoh uhnong bisei saw kuu deipatmur. Ihat ma sapat han orhornong oh bisei saw hat sapat hanmur. \v 12 Kuu uhhe urhe dat pat han ohnong mandama wan han darhanoh ama kuu uh bisei saw hat sapat kuumur pongopri. \s1 Jisas oh brer ire danong hatip ohe meng oh \r (Matyu 19:13-15; Ruk 18:15-17) \p \v 13 Gahan kuuhan ihir Nohe brer moh Jisas oh bes oh brer ire boknong ha marindinoh daham Jisas ohe patnong popingopari. Popriperhan orhe pinggit pisapat han ihir baso por imtipari. \v 14 Imtiperhan Jisas oh wamara heimse rim da er hama ihirnong Gur ihirnong baso por imtipri. Got orhe napapindin hrepnong ma hapti ihir oh mihtin brer hatin hat ma pati ihir Got orhe napapindin hrepnong hapti ohoh ihan gur ihirnong baso poripri. Ihir nohe patnong moh ha apringwemur. \v 15 Noh arpin meng napotiprohmur. Hanip gur brer ire Itapir supir ihir napaptiwa daham ire hrepnong hat ma patiru gurhe ihat orhor Got oh napapat hanwa daham orhe hrepnong na hayahanoh gur eimatnap Got ohe napapindin hrepnong na hatiprimur pongopri. \v 16 Pora brer ihirnong tuhup mara bes oh ire boknong amarima Got oh gurnong bapkei naham yah mat ha napapten oh pongopri. \s1 Kamah han ihir Got orhe napapindin hrepnong hatperda da na hatper daham butahapti ohe meng oh \r (Matyu 19:16-30; Ruk 18:18-30) \p \v 17 Gahan Jisaso ihir Gin dir wan apteinong sapero rim mandap oh saptin tit han tit sakat aprisa Jisas ohe duup oh katin takir tongnongopri. Tongnoma Jisas ohnong Tisa. Yah hatwi sapat hana. Noh kinhat ushanoh yah hat eimat paten dasi hatiproh por dahandeingopri. \p \v 18 Dahamtiporhan Jisas oh ohnong Wa. Got orhap yah hat pat hanmur. Gin nohnong yah hatwi sapat hanmur ma napor oh Oh Got hatin hat pat hanmur daham naporda da na gidaham napor. \v 19 Go Got ohe sawa meng Moses ohe atem teimdapat ma napotip meng oh go am hat patmur. Sawa meng oh mamarumur. Haniphe ha haputinoh dahamhe supri. Bisei sawheri hapri. Gapahhe hapri. Dasuh inin menghe hanip ire boknong deipri. Hanip ire yan oh behe adaripri. Suanir itanir ire danong ham ire mengnong pomar amram dindeinmur. Ama sawa meng muk oh go am hat pat ohoh amram dindeinmur pongopri. \v 20 Potporhan oh Ama sawa meng ohra noh rih brer garsut orhor gonsi pomat amram dindeisuhru ginhe imat orhorwi dimar patru patmur pongopri. \p \v 21 Potporhan Jisas oh wandeipat ohnong bopor mara Go imat dindeipat orhora; mama tit da mohoh go na ihpatmur. Gwe ma na ihpat oh mamarumur. Gin noh napotiprohmur. Gorhe ihsen erer ruumsan ma papat oh gin wan han ihirsi mohoma mani oh dara borop hat ma pati han ihirnong apinmur. Ihahhanoh go aw tei Got ohe napaptepra tei mahat ohhe ruumsansi han hatipramur. Ihpat nohsi tap hat sashen han hat aprishenmur pongopri. \v 22 Potporhan oh Noh ihsen ruumsan pat moh gonsi ha mandatiproh dahama heimse rim da er ham mandam sangopri. \p \v 23 Saporhan Jisas oh kinkin tahama orhe pinggit pisapat han ihirnong Ihsen ruumsansi ham kamah han hat ma pati han ihiroh Got orhe napapindin hrepnong hatinmat kinhat son ham butahaptimur pongopri. \v 24 Potporhan ihir ameng oh amrama da darhetperhan Jisas oh it Brera. Got orhe napapindin hrepnong hatinmat kinhat son ham butahaptimur. \v 25 Sahapti han kemar ihir sur tem kat oh kinhat ron ham butahaptimur. Amaru hat orhor erer ruumsansi hat pati han ihiroh Got orhe napapindin hrepnong sonmat oh atnap butahaptimur pongopri. \v 26 Potporhan ihir ameng oh amrama Epe. Kamah han ihirnongri Got oh amburpatmur dahapti tei moh gin Jisas oh Kamah han ihir na saprimur ri moh ihan kinhatin han ihirnongwi ambura yah hat eimat paten dasi matipra por dahamtipari. \p \v 27 Dahamtiperhan Jisas oh Es. Hanip guragurdapat nambutin inasi na matin hat patimur. Got orhordapatwi nambutin inasi naham namburpatmur pongopri. \v 28 Potporhan Pita oh Nuhur erer oh mandam ohe kom sapti ohoh ihan Got oh amam nahat patkin daham Jisas ohnong Nohana. Nuhurra nure erer oh mandama gonong ma dinahapti ohwa potipri. \p \v 29 Potporhan Jisas oh Noh arpin meng napotiprohmur. Hanip gur Got orhe napapindin ohe danong ham apo kuu brero taptemo supir itapiro ihirnong mandam ihat sayahanoh \v 30 isip mat naprisipramur. Isip mat ma naprisipra oh apo kuu brero taptemo supiro mongo ama erer oh naprisipramur. Naprisa kuuhan ihirdapat gurnong Moh Jisas orhe hano rim garnaham inahatin da ohsi tap mat naprisipramur. Kaput ma patepri teihe ama ihat sapti han gurnong oh Got oh Gin kakdah moh patinhe gure mandaya ohe erer oh isip mat orhor naprisipramur. Kaput ma patepri teihe Got oh yah hat eimat paten dasi nahatporhan eimat yah hat pateprimur. \v 31 Ihapti Nohri win timbas hanwa. Noh win timbas han hat pat oh yahwa ma dahapti han guroh kaput gurri winsi han hatiprimur. Nohri winsi han hatpor ma dahapti han ihiroh kaput komdapat win timbas han bap hatiprimur pongopri. \s1 Jisas oh Noh hapura it masapramur it tei ma potip ohe meng oh \r (Matyu 20:17-19; Ruk 18:31-34) \p \v 32 Gahan ihir Jerusarem ap mutuhnong rupero rima mandap kup ruhpari. Rusa Jisas ohri hatporhan orhe pinggit pisapat han ihir komdapat Jisas ohsi Jerusarem ap mutuhnong saya moho daham da darhera ohe kom oh ruhpari. Kuuhan ihirhe isip isip tit kas ham kom apingopari. Ihat ruptin Jisas oh orhe pinggit pisapat nathei han ihirnong irairhe teinong mara ihirnong orhornong imar ma sutipri ohe meng oh ihirnong pomat am deingopri. \v 33 Meng ma am matip oh Gur amratin. Dir Jerusarem ap mutuhnong ruptimur. Rus hat kotperhan Hanip Brer nohnong ihir nang hama napisusa Got ohe ap yawar hanat bok han ire duuptei hano sawa am hapti hano ire bes teinong nahatiprimur. Nahatperhan ihir dahanahama suyarit ha haputinoh napotiprimur. Napora Juda na hat pati han ire bes tei nahatiprimur. \v 34 Nahatperhan ihir be tang nahayo kaw boksi niyao irat bok sur garnahayao naham nitperhan Hanip Brer noh haputipramur. Hapura yot dah timama bimrip oh it da apris masapramur pongopri. \s1 Sebedi ohe mon yot ihit Jisas ohnong Nuhut gwe kat tan tongnoya kat tan tongnoya hatpero potpa ohe meng oh \r (Matyu 20:20-28) \p \v 35 Potporhan Sebedi ohe mon yot Jemissi Jon ihit Jisas ohe duupnong aprisa Tisa. Go nute ma dahat pati da tit nahatiprohda potpari. \v 36 Potperhan oh Gut noh de ohe da oh gutnong ha inahatinoh dahat pati pongopri. \v 37 Potporhan ihit Gwe has yah dasi hat ma napapindipra tei oh nuhutnong Gut nohe kat tan tongnoya kat tan tongnoya hat patenmur napotporhan nuhut ihat gwe kat tan tongnoya kat tan tongnoya hat pateprinengo dahat patimur potpari. \p \v 38 Potperhan Jisas oh ihitnong Gut hanhan hat patim mama meng oh naporiyada. Gut Nuhut ohsi tap hat winsi hatiprineng ma dahaya da oh ohsi tap hat batbet dariyahan yahwa daham nohnong dahanahayada pongopri. \v 39 Potporhan ihit Dawa. Gosi tap hat diradir batbet dariyahan yahwa dahayamur pongopari. Potperhan oh Gut arpin batbet datiprimur. \v 40 Ihtin orhor nohe kat tan tongnoya kat tan tongnoya ma hatipri oh nohe basmur. At orhe damdapat orhor Mama ap tan moh mama han yot ihit sa tongnotipri rim mamen mat at pat yot han ihitwi orhe amamen mat pat ap tan tei oh tongnotiprimur pongopri. \p \v 41 Potporhan kathei han ihir ite meng amrama Epe. Ihitri winsi han yot hatiproheda daham heimse rim ihitnong heisup matpari. \v 42 Heisup matperhan Jisas oh Gur apris tap tei hatinmur potporhan ihir sus tap tei hatpari. Tap tei hatperhan oh Gur Juda na hat pati han bap ire kakhan hama Ihirnong dire hrep mat paptim dirnong winsi han hat inper ma dahapti da hatin hathe dahapri. Ihir winsi han bap hatinmat ihirnong kasip mengtei paptimur. \v 43 Guroh Nohri winsi han hatpor dahayahanoh ire ihapti da hatin hathe patepri. Gur arwananah ire hrepdapat hat patim ihirnonghe panggeitin dasiwi mat orhor paptenmur. \v 44 Gur Nohri kakhan winsi han hatipraneng gidahapat han go Norhor bisei han hat patin ihirnong panggeim paptepora daham hanip ihirnong panggeimo hat patenmur. \v 45 Amaru hat orhor Hanip Brer norhor hat patmur. Noh winsi han hama gurdapat nohnong ha napanggeingwe rim na wanhupmur. Basra. Nohdapat win timbas han hatin ham gurnong napanggeinmat wanhupmur. Noh gur eimat paten ohe dasi hat ha patengwe rim noh gure danong hama haputinmat wanhupmur. Ihan gurhe nohe ma dahat patru hat orhor patenmur pongopri. \s1 Jisas oh kin kwisi hat patesuh han ohnong yah matip ohe meng oh \r (Matyu 20:29-34; Ruk 18:35-43) \p \v 46 Gahan Jisaso kuuhan gonsi ihir Jerusarem ap mutuhnong saperim sus Jeriko aptei kotpari. Jeriko aptei oh koro hama aptei mandama Jeriko aptei han dah asoh kin kwisi han Timias ohe mon Batimeas oh mandap manggap tan amdapat tongoma hanip ihirnong manio erer oh ti namdina por deip deipatgopri. \v 47 Deip deipatdapat Nasaret aptei han Jisas oh apripatmur ritperhan oh amram Jisas Depit ohe mon go apris kamahara naham yah nahatinmuro por uangopri. \v 48 Uatporhan ohri hat saya kuuhan ihir Ai. Kin kwisi han go ihatwi uatipra por baso por indeingopari. Baso por imtiperhan oh ire meng na amram atnap akit orhorwi Depit ohe mon go nohnong kamahara naham yah nahatina por ut patwi hangopri. \p \v 49 Ut patwi hatporhan Jisas oh sapatdapat tandeim kimiringopri. Kimiripat Ginra kin kwisi han oh ha aprinoh potporhan ihir susa kin kwisi han ohnong Gin oh ha aprinoh napor ohoh ihan go da yah ham tandeim sona potpari. \v 50 Potperhan oh orhe an pat tei ohe watah oh daphot mandama pung rim tandeim Jisas ohe patnong amam ham apingopri. \v 51 Apriporhan Jisas oh Gin noh gonong ha kinnahatinoh rim go nohnong unar por dahandeingopri. Gipor dahamtiporhan oh Hanipyaha. Nohe kin mama kwi hat pat moh nayah matporhan noh kin watahatporo daham ginapormur pongopri. \v 52 Potporhan Jisas oh Go nohnong Ohwi yah nahatiprohwa ma dahah ohe pe oh gorhe kinnong noh nayah deimur. Gin wataham sonmur pongopri. Potporhan arpin kapkap asut orhorwi kin tandipekas rim watahangopri. Watahama Got ohnong weso pora armi mat Jisas ohe kom oh apingopri. \c 11 \s1 Jisas oh Jerusarem ap mutuhnong saporim sapatin amam mat pihipa ohe meng oh \r (Matyu 21:1-11; Ruk 19:28-40; Jon 12:12-19) \p \v 1 Imat yah maro hama ihir susa Jerusarem ap mutuh ohe pe oh Orip yei duup oh Betpasi apsi; Betani apsi aptei oh kotpari. Koripti Jisas oh orhe pinggit pisapat han yot han ihitnong Gin gutri hat rusa ap mutuhnong mandeh deyonmur. \v 2 Desa ap mutuhnong roya kat orhor donki bap kopen ohe bas tongnom na kis tahat pati donki bap tit oh ambop dumat pati oh pat hatiprohmur. Pathan gut ambop arpima ambopdapat marin poprinmur. \v 3 Gut imat popriper ihaptin ihir tit han tit gutnong wanaham We. Gut kinmatper ihapti naporiyahanoh gut Es. Hanipyah ohe tamreindin tit pato rim ambur pisaptimur. Pisusa ohe tei garpok tit tamreimo ham it popriprohemur potinmur pora ihitnongri darhengopri. \p \v 4 Darhetporhan ihit sus koriyaoh kopenohe donki bap oh mandap tei ohe ap bok oh ambop dumat mandaya oh patgopri. Pathan ihit susa ambop oh daphotpari. \v 5 Daphoptin ama pati han ihir We. Gut kinmatperim donki bap ohe ambop oh daphoptio por dahandeingopari. \v 6 Dahamtiperhan ihit Jisas ohe ma por meng wanin oh potpari. \v 7 Potperhan ihir Yahwa. Ambop arpim pisona potperhan ihit ambopdapat marin pihipari. Pisusa Jisas ohe pat teinong susa itaite tei ohe an pati watah oh daphoma Jisas orhe tongnotin teio rim donki bap ohe kom tei andeh atpari. Atperhan Jisas oh rus ohe bas tongnom sangopri. \v 8 Tongnom saporhan kuuhan ruumsan kat ihir ohe danong hama iraire an pati watah oh daphoma ohe bas tonggamar ha sonoh rim ohe son mandap kuup oh en mat pisangopari. Kat han ihir rang tei ohe irat hapen te gatdeipti rinsi orhor popris mandap kuup oh en mat it pisaya hangopri. \v 9 It pisapti komdapat haya hansi ohri ma haya hansi ihir amam mar pisongopari. Amam mar ma pihipa oh \q1 Dirnong nambur yah nahen han apir moh wes apiro Got orhe mengtei ma apir han moh Got orhor ohnong armi mar bapkei dasi matporhan apirmuro. \v 10 Diradire aw Depit orhor kakhan ham orhe hrepnong naham paptesuhru gin dirnonghe amaru mat orhe hrepnong mat napaptenmat apir moh weso. Ihat apir han mohnong Got ohsi aw tei mahat pati da ihirhe armi mar ha paptengwermuro. \m pora ohnong armi mar amam mat pisangopari. \p \v 11 Ihir ohnong amam mat pisaptin Jerusarem ap mutuh oh kotpari. Koripti Jisas oh Got ohe ap yawar oh rosa erer oh gon wandeipat Gin mong kwi hatin ohe kakduup hah ma hapat daham it kot rosa orhe pinggit pisapat nathei han ihirsi Betani apteinong pipari. Susa atei timdipari. \s1 Jisas oh pahoh ham irat gwe dam timbashan yahoh matip ohe meng oh \r (Matyu 21:18-19) \p \v 12 Kimsi mong da hatporhan it Jerusarem ap mutuhnong sapero rim Betani aptei oh mandam pipari. Saptin mandap oh Jisas oh pahoh hangopri. \v 13 Pahoh hapat wandeioh meihkirim ohon oh irat pik oh irat kai hatin rin oh yah hat patgopri. Pathan dam timdin dik oh kopen na hat pat orhor rinsi yah hat pat moh dam pat ma hapat daham kopom diporim kakduup han sus wandeioh dam ti na pat rin gonwi orhap hat patgopri. \v 14 Rinwi pathan Jisas oh Gin irat go damhe eimat ti na timapramur por yahoh deingopri. Imat yahoh matporhan orhe pinggit pisapat han ihir amratpari. \s1 Jisas oh Got ohe ap yawar rosa tamohopti han ihirnong darhero imtip ohe meng oh \r (Matyu 21:12-17; Ruk 19:45-48; Jon 2:13-22) \p \v 15 Ihama susa Jerusarem ap mutuh oh koripti Got ohe ap yawar ohe doho dahnong ohom ruhpari. Royaoh Got ohnong apin ohe apop erer oh tamohoptingopari. Tamohoptihan Jisas oh Gur mama tamohopti moh kat pe gapah haptimur pora ner tamohopti teio opa orhe gon mani rim yawar deipti teio oh gonsi eipreher hamat asar pisongopri. Pisusa Gin tamohopti han bap gur gonsi kot rona por okmat kot teinong darhengopri. \v 16 Darherpat Gur Got ohe ap yawarnong moh erer oh it na pamraprohemur pora baso pongopri. \v 17 Pora kuuhan ihirnong meng por am deingopri. Meng por ma am matip oh Mama brak matpa meng moh dahatinmur. Got oh potporhan ma brak matpa oh Got oh Map moh norhe ap ohoh ihan gur mapnong moh Got orhorsiwi mengrin apmur porinmur potporhan propet ihir brak matpamur. Ihat paten ap orhora; gur gapah ham tandur sus kwei tem tremapti ap tem hatin deiptimur por indeingopri. \p \v 18 Por imtiporhan hanat bok han ire duuptei hano sawa meng am hat pati hano ihir kuuhan maihir ohe meng amrama wanohe dakuu yahnap mengwi naporpat han moho daham ohe mengnong bopor mar amrat pati moh patem ohe danongwi hatiprohe ma hapat daham Jisas ohnong heisup mar sutin ohe meng oh ama wanin matpa oh. Wanin deipti ohnong sutin kat oh ama angmatpa oh. \v 19 Ihtiperhan Jisas oh meng am mat pisapatin mong kwi hatin kakduup hah tei mah Jisas ohsi; orhe pinggit pisapat han ihirsi irair it Betani apteinong pipari. Susa ihir timdipari. \s1 Jisas oh Gur tit dawi ham Got ohsi mengitinmur ritip ohe meng oh \r (Matyu 21:20-22) \p \v 20 Timorimdapat kimsi kutwi mong da hatporhan ihir it Jerusarem ap mutuhnong pipari. Susa mandap oh irat kai hatin pik ma wamtiri irat oh gonsi gathat hangopri. \v 21 Gathathan Pita oh wamara Jisas ohe ma yahoh deingwer irat moh gin orhor kapkap gathat ma hapat dahapat Jisas ohnong Am nahapat hana. Gwe ma yahoh deingwer irat moh gin wamtin. Gathathemur potipri. \p \v 22-23 Potporhan Jisas oh Gurhe Got oh imtiprohdo da na imtiproho na daham Ohwi imtin hatin hanwa daham tit dawi hat patimdapat Gin yei go tunggoshera wasa tom hru dahnong wayonmur poriyahanoh ama tit dawi ham poriya ohe pe oh Got oh arpin imtipramur. Ihtin ohoh ihan gur Got ohnong dahamtiper ma dahaya oh tit dawi ham Got ohnong dahandeinmur. \v 24 Imat tit dawi ham dahandeiyahanoh gure daham ma dahandeiya meng oh Got oh arpin inahapramur. \p \v 25 Gur tandeim Got ohsi mengitper dahaya tei oh arwananoh ire inahatiri pe oh ihirnong it diteim imtin da tit pat ham hahhan ama da oh hanhan mar eimat mandanmur. Imat eimat hanhan mar mandayahan guragure ita aw tei mahat ma pat han ohhe gure ma er hat sapti pe yan oh imat orhor hanhan mar namdatiprohmur. \v 26 Gur arwananoh ire ma inahayanong asoh hanhan mar na mandayahanoh gure ita aw tei mahat ma pat han ohhe imat orhor gure er hat sapti ohe pe yan oh hanhan mar na namdiprohmur pongopri. \s1 Jisas ohnong Go nihohe mengtei ihat tamrein sapat potpa ohe meng oh \r (Matyu 21:23-27; Ruk 20:1-8) \p \v 27 Ihama ihir sus Jerusarem ap mutuh oh kotpari. Koripti Got ohe ap yawar ohe doho dahnong oh ruhpari. Rosa Jisas oh ap kepu dap oh watahat sapatin hanat bok han ire duuptei hano sawa meng am hat pati hano han pohono ihir apris \v 28 Jisas ohnong Go nihohe mengtei go ihat son naporit ihat sapat por dahandeingopari. \p \v 29 Por dahamtiperhan oh Ihan nohe ma dahah menghe gurnong dahanahatiprohmur. Dahanahatporhan gur nohe ma dahanahah meng oh naporiyahanoh nohhe gure ma dahanahaya meng oh napotiprohmur. \v 30 Nohe ma dahanahatiproh dahah meng oh mohmur. Jon ohe tom ma patirisuh oh hanip ihir Gin Jon go tom patitinmur potperhan tom patirisuhda da Got orhe mengtei tom patirisuh. Gur kiano dahaya. Ritina por dahandeingop. \p \v 31 Por dahamtiporhan ihir Dir kian meng potiprohe. Dir hanip ire mengtei tom patirisuhmur potperda da Got orhe meng tei tom patirisuhmur potper. Dir Jon oh Got ohe mengtei tom patirisuhmur riyahanoh Jisas oh Gur ihan kianorim ohe mengnong amram na dindeishe napotiprohkin. \v 32 Dir hanip ire mengtei tom patirisuhmur poriyahanoh kat han maihir Got ohe darhetip propet ma hapat dahat pati tei ohoh ihan dir hanip ire mengtei tom patirisuhmur poriyahan ihir dirnong gar naham nitiprohekin. Ihan dir de meng oh potiprohe. Ihan Nuhur hanhanmur potper goshangopari. \v 33 Gigoshama Jisas ohnong Nuhurri hanhanmur pongopari. Potperhan Jisas oh Ihan gur nohnong ma dahanahaya menghe noh ama han ohe mengtei ihpatmur na napotiprohmur pongopri. \c 12 \s1 Got ohe mengtei darhetporhan kat ihirdapat ihirnong sushe ohe paham meng oh \r (Matyu 21:33-46; Ruk 20:9-19) \p \v 1 Gahan Jisas oh ihirnong Gin gur mama paham meng moh amratinmur. \p Tit han tit mongsi han hat patesuhri. Patdapat tomhan amgap rang deim tomhan amgap itipri. Sara kasip doho hat mandapat tomhan marindin ohe watah mamen mat itipri. Dat sarpat ru kak paten ap oh dokap tit hatipri. Hat mandapat Gin gur wamat patenmur pora ire bes teinong mara oh wan mongnong pipri. Susa indipri. \p \v 2 Patdapat gahan kapotin haya tei mah Gin kapoma yan nasariya ma hapat daham orhe atamreipat han ohnong Gin go susa norhe tomhan san wamat napapti han ire tomhano tomhan mohom yan ma nasaripti yano oh ma nasaripti oh go nadar aprinmur por darhetipri. \v 3 Por darhetporhan oh sus tomhan san awamat papti han ire duup han kotporhan ihir wamara Tomhan san nita han oh erer moh datipra daham tomhan san nita han ohe darhetir han ohnong kawsi suma be it darhetiri hangopari. \v 4 Imtirihan oh it orhe atamreipat han tit han ohnong darhetipri. Darhetporhan oh ire duup han saporhan ihir ohnong kak moh kawsi haptor mara ohnong sumo imaro mar darhetiri hangopari. \v 5 Imtirihan oh it atamreipat han tit ohnong darhetipri. Darhetporhan oh ire duup han saporhan ihir wamara ohnong net pora sutperhan hapungopri. Haputporhan it tit tit mat darherpatin kat han ihirnong suyao kat han war mar darheriyao imat orhorwi indeiniptiri. \p \v 6 Imatwi ihaptin gahan kom pepe oh Norhe mon bopor mat pat brer moh ohe danong ham ohe meng amratiprohewa daham darhetipri. \v 7 Darhetporhan oh saporhan ru wamat pati han ihir wamara Moh ru nita han ohe mon moh kaput mong pan moh oh datiprahe. Ihan dir kaput mong pan moh dir datiprimur. Ihan mon moh dir sutiprohemur goshapti \v 8 mon ohnong net pora pisusa kot dahnong mara sein sut itiri hangopri. Ihtipari pongopri. \p \v 9 Jisas oh paham meng oh giporpat kuuhan ihirnong Gin mama paham meng ma napor moh tomhan san wamat pati ihir imtiperhan tomhan san nita han oh ihirnong kinmatipra dahaya por dahandeingopri. Dahamara ihir na pot patin Jisas orhordapat Tomhan san nita han oh mimtipramur. Oh ire pati teinong it susa ihirnong sein suma wan han ihirnong Gin gur nohe tomhan san moh gur wamar napaptenmur por wan han ire bes teinong matipramur. \v 10 Gur Got oh ritporhan ma brak matpa meng moh sam na dahaptida. Ritporhan ma brak matpa meng oh mamaru hat patmur. \q1 Ap hapti han ihir ap tam moh ero rim mandatperhan ama mandatiri tam wanin oh wan han ihir dara na mandatin tamo rim it haw mutuh tam orhor mar gonotiprimur. \v 11 It dar ma gonotipri oh Hanipyah Got orhor imtipramur. Imtiporhan wamara Epe. Na imtin hatin han moh it dara haw mutuh tam matir moh yahnap moho rim amam isip mat papteprimur. \m ritporhan brak matpamur pongopri. \p \v 12 Potporhan sawa poripti hano ihir amrama Mama paham meng napor moh Isrer diradire boknong naham ginapor ma hapat daham Ihan dir gin morhor karapus matinmat net potpera gospotpa orhor kuuhan ire kintei ohoh kas ham ama mandatpa oh. \s1 Jisas oh orhe boknong tasutin meng oh ha ritinoh rim takis yan ma saripti ohe meng oh dahamtipa ohe meng oh \r (Matyu 22:15-22; Ruk 20:20-26) \p \v 13 Gahan Parisi ihir tap tei hapti kat han Parisio Herot ohe hano ihirnong Gur Jisas ohe patnong sus ohnong da aban mar orhe boknong tasutin meng tit ha ritinohmur por ama darhetpa oh. \v 14 Darhetperhan ihir Jisas ohe pat teinong aprisa Tisa. Nuhut gonong am hat patimur. Go arpin mengwi ripat hanmur. Go Moh winsi hanhe. Moh win timbas hanhe daham meng na porpat hanmur. Got ohe yah meng oh pomatwi porpat hanmur pongopari. Ma potpa oh Jisas ohnong da aban matinmat pongopari. Pora Ihat pat han gwe da oh kiano dahah. Rom ire gapman Sisa ohnong takis yan apriyahan yahda da na apriyahan yaha por dahandeingopari. \p \v 15 Por dahamtiperhan Jisas oh Norhe boknong tasutin ohe meng ha ritinoh rim naporiya ma hapat daham am hapat ihirnong Wa. Pang yotsi hat pati han bap gur norhe boknong tasutin ohe meng oh ha ritinoh rim dahanahaptida. Gin gur takis yan saripti ohe mani oh tit pitap teinong matinmur potporhan \v 16 ihir arpin dar pitap deingopari. Pitap teinong matperhan oh Gin mani mohnong wamtin. Wamara rumkin moh nihohe rumkin pathe. Winhe nihohe win pathe gur wamar ritina pongopri. Potporhan ihir wamara Mohra Rom ire gapman Sisa ohe rumkino wino mam pat ohwa pongopari. \v 17 Potperhan oh Ihan Sisa ohe wino rumkino oh pathanhe Rom gapman ohe ma hapat daham orhornong asarinmur. Got ohe erer ma apapti ohhe orhornongwi aprishenmur pongopri. Potporhan ihir Epe. Dakuu meng tit napor ma hapat daham sein bupang ringopari. \s1 Sadyusi ihir Jisas oh Haputpa han ihir na masaprimur ha ritinoh rim dahamtipa ohe meng oh \r (Matyu 22:23-33; Ruk 20:27-40) \p \v 18 Gahan Sadyusi ihir Hanip haputporhan it da na tarpam na masaprimur ripti han bap ihir Jisas ohnong meng dahamtinmat orhe patnong apingopari. \v 19 Aprisa Jisas ohnong Tisa. Moses ohe brak natip meng oh tit mamaru mat brak mar natipmur. Han tit kopen kuu dara inap uh brer timbas patin imap oh hapurhanoh ohe tahem oh arwap go dara ama haputir han ohe puhsi ha hatinoh rim datinmur rim brak mar natipmur. \v 20 Moses oh girim brak mat natip ohoh ihan nuhur dahatin ohe paham meng tit dahanahatiprohemur. \p \v 21 Han beshei han nanggamder moh patesheri. Patimdapat nanip oh kuu dara inap uh brer timbas hat patin hapungopri. \v 22 Haputporhan arwap oh it tahem datipri. Dat patin gahan uh brer timbas hat patin orhor oh hapungopri. Haputporhan gahan mutuh tah oh datipri. Dat patin inap uh brer timbas hat patin orhor oh hapungopri. \v 23 Ihat orhorwi saptin gahan kom pepe han oh datipri. Dara uh brer timbas patin orhor ohhe hapungopri. Haputporhan gahan uhhe hapungopri. Ihtipari. \p \v 24 Gin kuu mauh beshei han maihirnong gonsi ma datip oh kaput hanip da ma it masas patepri tei oh ama beshei han maihir de han oh eimat dat patepra por dahandeingopari. Ma dahamtipa oh it masas patimur ma ripti mengnong oh dasei mar ihat mengingopari. \p \v 25 Por dahamtiperhan Jisas oh Epe. Gur Got ohe meng potporhan ma brak matpa mengo Got ohe kasip oh wan inasi naham napamsapra dao oh gur hanhan hat patim guragure damdapat dasuh da hapti meng riyamur. \v 26 Got ohe wan inasi naham ma napamsapra oh mamarumur. Got ohsi pati han enser ire ina hatin naham dipdipwi patepri ohe dasi nahat napaptepra ohoh ihan kuu han gosdaro na pateprimur. \v 27 Gur hapuripti han ihir da na masapri ma hapat ma dahapti oh Gur Moses ohe irat bek san has hapatin wamar brak matip ohe brak oh gur na saptida. Ma brak matip oh Got oh Moses ohnong Noh Eprahamo Aisako Jekopo ire Gotmur potporhan brak matipmur. \v 28 Got oh hapur da timbas hapti han ire Got hat patda. Basra. Got oh hapur sus da pati han ire Gotmur. Got oh hanip dir haputperhan ire da oh na timbas ham patiwa dahapat ohoh ihan oh da pati han ire Got hat patmur. Gur it da na masaprimur ma ripti oh arpin potahat na daham giporiptimur pongopri. \s1 Sawa meng isipnap hat pat ohe meng oh \r (Matyu 22:34-40; Ruk 10:25-28) \p \v 29 Ihir ihat meng oh gosporiptin sawa meng am hat pat han tit aprisa amrapat Jisas oh yah mat orhorwi porpathe dahapat ohnong Gwe da oh kiano dahapat. De ohe sawa meng oh isipnap hat patin ohe hrep oh gonsi sawa meng pat. Go napotina por dahandeingopri. \p \v 30 Dahamtiporhan Jisas oh sawa meng isipnap hat pat oh mohmur. \v 31 Isrer han gur amratin. Got oh dire hanipyah titwimur. Hanipyah titwi ohoh ihan guragure hanipyah Got ohnong bopor mat papten oh da mutuhdapat orhor orhornongwi bopor mat paptenmur. Dahe orhornongwi dahat patenmur. Kasiphe orhornongwi kasip hat patenmur. Amaru hat orhorwi bopor mat paptenmur ritporhan ma brak matip ohe meng oh noh isipnap hat pat sawa meng ohmur dahapatmur. \v 32 Tit sawa meng isip hat ma pat oh Gur guragure boknong ma bopor tahat patiru arwananah ihirnong asohhe imat orhor ihirnong bopor mat paptenmur. Ama sawa meng yot oh isipnap duupteinap hat pati sawa meng yot ohmur pongopri. \p \v 33 Potporhan ama sawa meng am hat pat han oh Am nahapat han go yah meng napormur. Arpin hanipyah oh titwimur. Trun handa. \v 34 Got ohe damdapat oh Mama da mohri isipnap hat patmur ma dahat pat oh Apop sum natendeiyao ihsen erer oh Got gwemur napor napriyao ma hapti danong oh Oh isip hat patmur dahapatda. Basra. Ama da ohri isip hat na patmur. Eimat isipnap hat ma pat oh Got orhornong da apris bopor mat papti dao arwananah ihirnong da apris bopor mat papti dao ama da yot ohri isipnap hat patmur dahat patmur pongopri. \p \v 35 Potporhan Jisas oh amrapat Han moh dasi ham rihe dahapat ama han ohnong Go Got ohe napapindin hrepnong hatinmat oh go kakduup hat patim ihat girimur pongopri. Potporhan kuuhan ihir amrama duung dasi hat patim duung mengwi ripat han moh dir kianorim dahamtiprohe daham it ohnong na dahandeingopari. \s1 Jisas oh Depit oh nihohe puha pora dahamtip ohe meng oh \r (Matyu 22:41-46; Ruk 20:41-44) \p \v 36 Gahan Jisas oh Got ohe ap yawar oh rosa ihirnong meng por am deingopri. Meng ma potip oh Gure sawa meng ma naporipti han ihir Got oh Krais namburin han ma kis mat pat han oh Depit ohe puh ihir tarpatipramur ma ripti oh kinhat it tarpam Depit ohe puh hatiproh. \v 37 Yahsup oh Depit ohe atem teinong rit atporhan ma brak matip oh dahenmur. \q1 Diradire Hanipyah Got ohdapat norhe Hanipyah ohnong Go norhe bes oper tan moh tongnotinmur. Tongnot patin noh gorhe mahaw nahatin han ihirnong gorhe hrepnong namtipramur. \m gipor rit atporhan Depit oh brak matipmur. \v 38 Depit orhor imat Krais ohnong Norhe Hanipyahmur ma potip oh ohri hat pat hano rim Norhe Hanipyahmur potipmur. Ihan gin kinhat it orhe puh hatporhan oh Depit ohe puhmur potiprohe pongopri. Potporhan kuuhan ama ihir ohe mengnong pomat amratper daham amam hat amrangopari. \s1 Jisas oh Sawa meng napor am nahapti han ire ihat sapti da oh gur inin hat patenmur potip ohe meng oh \r (Matyu 23:1-36; Ruk 11:37-54, 20:45-47) \p \v 39 Jisas oh kuuhan ihirnong meng am deingopri. Meng ma am matip oh Gur sawa meng napor am nahapti han ire ma ihapti oh Nuhursi inahatipri daham inin hat patenmur. Ihir iraire danong ham yahnap watah dapsi dap oh ara kuuhan ire kintei sayao tamohopti teinong saperhan kuuhan ihir Nure hanipyaha ha napotingwe daham sayao \v 40 rotu aphe iraire pohon tongnopti yah ka ohwi tongnotpera dahayao den tarmur dapti teinong oh tamsi kat yahwi ha namdengwe daham sayao ihat iraire danongwi ham sapti han bap ihirmur. Ihan ire ma ihapti ohe da oh Nuhurri ihtin han hatiprio daham inin hat patenmur. \p \v 41 Ama han ihir tit ma ihapti oh kuu tahem ihirnong Got ohnong apin oh titsi apinmur por be dasuh mar ire erer adar bisei deiptimur. Got ohsi mengritperimhe Kuuhan ihir amrama Maihir Got ohsi yahnap han hat pati ma hapat ha dahatingwe rim meng dapsi dapsiwi pramat pisaptimur. Ihir sawa meng am hat patimdapat orhor imat er hat son ohe da oh namgipti ohoh ihan ama ihapti han bap ihirnong Got oh Gur ernap han bapmuro por batbet isipnap apripra han bap ihirmur pongopri. \s1 Kuu tahem uhe ihsen oh Got ohnong apdap ohe meng oh \r (Ruk 21:1-4) \p \v 42 Jisas oh Got ohe ap yawar ohe mani saripti san duup oh tongnom wamat patin ihir apris mani oh san temnong deingopari. Ihsen ruumsansi ma pati han ihir iraire ma apriyahe mani oh ruumsan mat orhor san temnong deingopari. \v 43 Ihir imat sariptin kuu ihsen timbas bisei kuu tahem tit aprisa sup tan gar yot tit saringopri. \v 44 Itporhan Jisas oh wamara kuuhan ihirnong Noh arpin meng napotiprohmur. Kamah han bap ihir ihsen ruumsan sariya orhor ruumsan kat mandaya ohoh ihan ire ma sariya oh gar hatin hat sariyamur. Mama kuu tahem uhe ma sar oh hatip hat pat orhor urhe ma garpok marin pat oh komdapat urhe mohot din ohe danong na ham gonapsi sar ohoh ihan urhe ma sar oh isip mat hatin sarmur. Ire ma sariya oh garpok hatin sariyamur pongopri. \c 13 \s1 Jisas oh Got ohe ap yawarnong urkamat itiprimur ritip ohe meng oh \r (Matyu 24:1-2; Ruk 21:5-6) \p \v 1 Jisas oh Got ohe ap yawar oh patim meng poro hapat Gin kot ropera rim kot ruhpari. Kotnong ros saptin orhe pinggit pisapat han tit Jisas ohnong Tisa. Got orhe ap yawaro gonsi kwei isipsi ap ap yahnap mat hatpa ap moh go wamtin potipri. \v 2 Potporhan Jisas oh Go ap yahyah moh wandeida. Kwei apnong moh mahaw ihir apris urkamat itiprimur. Urkamat itperhan oktahat wandasa tit kwei oh tit kwei ohe boknong diptahat na pat hatipramur pongopri. \s1 Pepe dik na hat patin ina ruumsup ohri aprisipramur potip ohe meng oh \r (Matyu 24:3-14; Ruk 21:7-19) \p \v 3 Gipora ihir desa Orip yei oh ruhpari. Rusa Got ohe ap yawar ap dason oh Jisas oh yei ka tongnongopri. Tongnotporhan Pitao Jemiso Jono Andruo ihir susa irarhe tei oh Jisas ohnong \v 4 Nohana. Gwe ap yawarnong mandeh urkamat itiprimur ma ri oh desut urkamat itipri. Ama urkamat itipri oh Gin kis hah ma hapat daham nure ma am hatipri oh kian kis ohri apriporhan nuhur wamara Gin urkamat itin dik oh gin kakduup hah ma hapat daham nuhur am hatipri. Gin go napotinmur por dahamtipari. \p \v 5 Dahamtiperhan oh Ei. Gurnong dasuh naham kis nahatin han ihir apripri ohoh ihan gur Nuhurnongri dasuh naham er nahatipri daham inin hat patenmur. \v 6 Ma dasuh nahatipri oh dasuh han ihir nohe win paham rim Got oh nadarhetipramur ma ritip han Krais oh nohmur napor norhor hatin hat apris dasuh nahat apriprimur. Apriperhan kuuhan ruumsan kat ihiroh Moh arpin meng naporiyahe daham ire mengnong amratiprimur. Ihat apripri ohoh ihan gur inin ham potahat patenmur. \p \v 7 Ihir arpin gusupti meng riyao dasuh inin meng gusuptimur riyao ritperhan gur amraprimur. Amrapti gurhe kas isipnap hapri. Ihtin kis nahatin sup ohri apriporhan komdapat mong pepe timbas matin dik oh apripra ma hapat daham watahpei hat orhor patenmur. \p \v 8 Tit mong tei ma pati han ihir wan mong tei ma pati han ihirsi mahaw gosham gusutiprimur. Tit mong kakhan ohe papat han ihir wan mong kakhan ohe papat han ihirsi mahaw gosham gusutiprimur. Ihaptin bipi oh mong mong oh aprisipramur. Ihpatin kat mong kat mong oh pahoh isip hapramur. Ama batbet ma aprisipra oh kuu ihir kopenat brer ake suma ma batbet gar dariptiru hat aprisipramur. Apriporhan komdapat atnap isip batbet oh apripra ma hapat daham am henmur. \p \v 9 Gurnong dahanahatinmat dahanahapti han ire bes teinong nahayao rotu ap oh kapor nasariyao nahatipri ohoh ihan gurhe inin hat patim yah hat orhorwi sashenmur. Yah hat orhorwi saptin ihir Maihir Jisas ohe nita ihir ma hapat napor gurnong gapman ire bes teinong nahayao mong moh ohe kak hat pati han ire bes teinong nahayao nahatiprimur. Nahatperhan gurdapat oh ihirnong norhe yah meng ohwi porinmur. \v 10 Got ohe yah meng ohri aptei aptei han ihirnong potperhan komdapat mong moh timbas hatipramur. \p \v 11 Gurnong nambura dahanahatinmat ire bes teinong nahayahanhe gur dir ihirnong kian meng sa potiprohe daham gur da trun darheripri. Guragure da oh na ihtiprohemur. Ita Got orhe Yahsup oh gure atem tei rit natporhan poriprohe ohoh ihan gur Nuhur ihirnong kian meng sa potiprohe daham da trun darheripri. Got orhe rit nasaripra meng ohwi porinmur. \v 12 Ma ihtiprinong moh dahatinmur. Arwapir ihirdapat arwapir ihirnong sutperhan ha haputingwe rim nang han ham mahaw ire bes teinong matiprimur. Itapir ihirdapathe brer ire nang han hatiprimur. Brer ihirdapathe supir itapir ihirnong ha sutingwe rim mahaw ire bes teinong matiprimur. \v 13 Gurnonghe Maihir Jisas ohe nita han ihir ma hapat napor kuuhan gonsi ihir heisup nahat napapteprimur. Inahat napaptin gurdapat Got ohe danongwi kasip hat mandayahanoh kaput pepe dik oh ama ihat pati bap gurnong oh Got oh nambutipramur pongopri. \s1 Kaput ina ruum datipri ohe meng oh \r (Matyu 24:15-28; Ruk 21:20-24) \p \v 14 Jisas oh ihirnong Gur erer timbas mar dasei mar mandatin han oh orhe pat tei oh mandama yah hat pati tei asoh tarpatporhan gin mama meng ma sapti han gur sam dahatinmur. Judia mong pati gur wamara Dirnong kapkap er nahatiprohkin daham kapkap yeinong tandutinmur. \v 15 Kot tei ros ma tupet pati gurhe it guragure erer oh datperim it ap ros datipri. Kot kat orhor kapkap tandutinmur. \v 16 Den rang tei ma ung dapet sar tamreipti han gurhe ung danonghe hatipri. Ung mandam kapkap tandutinmur. \p \v 17-18 Ma ihtipra dik oh kuu brer akesi pati kuuo brer non pandepti kuuo gur ina ruumsupsi hat patim kinhat kapkap tandutin hatipri ohoh ihan ama ihat pati gur hinhinsi baprano. \v 19 Ma inahatipra batbet sup oh rih mong darpam ma patesuhru ginsi mama pati oh ihtin batbet oh timbas patesheru gin mama pati ohmur. Kaputhe ihtin batbet sup ti na datiprimur. Ma ihtipra dik ohwi wanohe batbet sup datipri. Ihan mong er hat patim apris nitiprakin. Tuperipti dik patin apris er naham nitiprakin daham Got ohnong ama dik oh apris er nahatiprarim dipwi Got ohnong dahamar patenmur. \v 20 Ihtin batbet sup ma apripra oh Got oh na hatip matipraneng kuuhan gonsi timbas hatiprinengmur. Orhor Maihir norhe nitamur por orhe nita mat papat han ihir gonsi timbas hatipririm ama ihtin ruumsup batbetnong hatip matipramur. \p \v 21 Asut oh ihir aprisa Wamtin Krais oh mam pat ohmur. Krais oh am pat ohmur naporiyahanoh gur amrapri. \v 22 Ihir Noh arpin Kraismur. Noh arpin propetmur napor Got orhe Maihir norhe nitamur por kis nahat napapat han gur guragure arpin Gotnong mandama ihirnong ha dimtingwe rim gure kintei wandeipti na wandeipti han deiyao hat dasuh nahat apripri ohoh ihan gur ire meng amrapri. Gur Got ohe kis nahat napapat brer gur ohoh ihan gur ihtin mengnong oh na amratin inasi hat pati bap gurmur. \v 23 Ama han oh na tarpat patin orhor noh gurnong mengri mama am nahah ohoh ihan gur inin ham potahat patenmur pongopri. \s1 Kaput Jisas oh it armi dasi apris nambutipra ohe meng oh \r (Matyu 24:29-31; Ruk 21:25-28) \p \v 24-25 Porpat Jisas oh mama meng moh amdeingopri. Ama batbet oh kopen timbas hah tei atan oh kwi haho hayop oh na heiro merum ihir tapet wandayao hatiprimur. Hapat aw tei mahat pat han erer oh gonsi gon ungang tahatiprimur. \v 26 Ihat mandatperhan gur wanahayaoh Hanip Brer noh wanohe kasipo haso ohsi rian tap wanpatin gur wanahatiprimur. \v 27 Wanahatperhan Got ohsi pati han enser ihirnongri darhetipramur. Darhetporhan ihir aprisa aw pe mong pe mong moh gonsi Got orhor Maihir norhe nitamur por orhe han ma mat papat han ihirnong oh ruprup mar ambutiprimur pongopri. \s1 Jisas oh Got ohe napapindin oh gin kakduup hah ma hapat ha dahatingwe rim iratnong kis mar potip ohe meng oh \r (Matyu 24:32-35; Ruk 21:29-33) \p \v 28 Jisas oh Gin gur irat gasam rino ohnong dahatinmur. Ama irat gasam rino oh popor hatporhan gur wamar Gin pohon apiap hah ma hapat daham am haptimur. \v 29 Amaru hat orhor nohe ma napor meng mohhe tarpatporhan gur wamara Gin Hanip Brer ohe it aprin oh ap gwatei katnong hat pat ma hapat dahatiprimur. \p \v 30 Noh arpin meng napotiprohmur. Mama Juda bap gur na timbas hat patin orhor nohe ma napor meng muk moh gonsi tarpatipramur. \v 31 Aw tan mong tan moh gonsi timbas hatipramur. Nohe ma naporpat meng moh gonsi dam timdin meng ohoh ihan na timbas ham arpin dam timapramur pongopri. \s1 Jisas oh Norhe it ma apripra oh gur hanhan hat pati ohoh ihan kinkin da hat orhorwi wanahat patenmur ritip ohe meng oh \r (Matyu 24:36-44) \p \v 32 Jisas oh Nohe it aprin dik oh hanhanwimur. Kakdah han gurhe hanhanmur. Got ohsi pati han enser ihirhe hanhanmur. Orhe mon norhorhe hanhanmur. At orhorwi am hat patmur. \v 33 Gur norhe it ma apripra dik oh hanhan hat pati ohoh ihan oh apris buporinsi nahatiprao daham kinkin da ham mamen tahat patenmur. \v 34 Mamen tahat ma pati ohe da oh mama paham meng moh hatin hat patmur. Han kamah han tit oh wan meih mongnong saporim orhe ap kak erer oh orhe atamreipti han ihirnong nitat mat aprisa tit han ohnong Go ap wamat patenmur. Tit han ohnong Go ap gwatei moh wamat patenmur imat nitat mat pora et deipat orhor wan mongnong saprohmur. Saporhan orhe atamreipti han ihir Ap nita han oh desut it apriproho rim kinkin da hat wamat orhorwi pateprimur. \v 35 Amaru hat orhor gurhe ap nita han hatin hat pat han nohnong Oh desut sa apripra. Oh kwihan apriprohdo da kwit mutuh apriprohdo da ner oh na meng patin apriprohdo da ker sarpatin apriproho daham nohe aprin oh hanhan hat pati ohoh ihan kinkin da hatwi nohnong wanahat patenmur. \v 36 Nohri timan patin oh apris buporinsi nahatipra daham nohe aprinnong oh kinkin da hatwi patenmur. \v 37 Noh ma napor meng moh han gonsi gurangurnong kinkin da hatwi wanahat patenmur napormur pongopri. \c 14 \s1 Jisas ohnong sutinmat meng wanin matpa ohe meng oh \r (Matyu 26:1-5; Ruk 22:1-2; Jon 11:45-53) \p \v 1 Rih Isrer ihir Isip ire hrepdapat hat patin amongnong mandam sonmat oh heimsi ap gwatei oh enser oh einggahatporhan ihir den pipirpat han timbas dipamur. Gahan ama ihtipa ohe dik oh kakduup hata tei oh hanat bok han ire duuptei hano sawa meng am hat pati hano ihir tarmuripti Dir kinmat Jisas ohnong ahar sus dasuh mar sutipri. \v 2 Hanip den dam tarmuriya tei moh patem irairnong sut patin sut patin goshatiproh ohoh ihan dir mama dik moh na sutiprohemur gosham meng ama wanin matpa oh. \s1 Kuu tit Jisas ohe danong ham gapgwesi tom amotip ohe meng oh \r (Matyu 26:6-13; Jon 12:1-8) \p \v 3 Gahan Jisas oh Betani apteinong ama ruhup oh. Rusa Saimon rih ina tohohesi patesuh han ohe ap ama ruhup oh. Rosa ihir tongnom den daptin kuu tit maras kwei tom san yahnap san tem oh gapgwe tom gap pamditpa san yan ruumsan mohoptisi san oh pamrasa Jisas ohe kak bas moh duket asaringop. \v 4 Duket atporhan orhe pinggit pisapat han ihir Epe. Kuu moh be duket manda hatin hah moh kinhah. \v 5 Yan ruumsan mohopti tom san moh it mohoma yan ruumsan dara borop han ihirnong panggeitin hatin moh be duker sar moh kinham ihaho por uhnong indeingopari. \p \v 6 Imtiperhan Jisas oh am hapat Gur uhnong imtipri. Uhra nohnong yah da tit nahahmur. Ihan uhnong imtipri. \v 7 Noh kakun dir patimur. Borop han ihir gursi dipwi patepri ohoh ihan kaput guragur borop han ihirnong panggeitper riyahanhe panggeitinmur. \v 8 Uh Noh kian han sa ohnong apriproh dahapat gapgwesi yah san moh pato rima nohnong yah nahahmur. Uh nohe boknong namor moh nohe sein oh gapgwesi ha nitingwe rim inahahmur. \v 9 Noh arpin meng napormur. Uhe yah tit nohnong ma nahah moh kaput mong mong moh gonsi nohe meng moh pot ma pisasipri oh uh ihtin kuuhe ha dahatingwe rim uhe ma inahah meng mohsi pot pisasiprimur pongopri. \s1 Judas oh Jisas ohnong sutin ohe nang han hatip ohe meng oh \r (Matyu 26:14-16; Ruk 22:3-6) \p \v 10 Gahan Jisas ohe pinggit pisapat han nathei irair tit han Judas Iskariot oh Noh Jisas ohnong nang ham hanat bok hat pati han ire duuptei han ire bes teinong matiprohwa daham ire patinong susa ihirnong Noh Jisas ohnong ihir ama gure bes teinong namtipramur ama potip oh. \v 11 Potporhan ihir amrama amam isip tit hapti Yahwa. Ihan nuhur gonong yan napriprimur ama potpa oh. Potperhan Judas oh Gin noh kinmat sa Jisas ohnong ambura ire bes teinong amtiproh daham ama kin pomtip oh. \s1 Jisas oh orhe han ihirsi Pasopa deno rim dipa ohe meng oh \r (Matyu 26:17-25; Ruk 22:7-14,21-23; Jon 13:21-30) \p \v 12 Gahan bret pipirpat han timbas dipa ohe dik oh ama hatip oh. Ama dik oh hatporhan tipan orhor ire sipsip supti dik hatpari. Ihama tipan orhor Jisas orhe pinggit pisapat han ihir susa Jisas ohnong Nuhur susa heim ma einggahatip ohe danong ham den din ohe ap oh de ap oh sus ha namamen matingwe dahah por dahamtipari. \p \v 13 Por dahamtiperhan oh Gut ap mutuh ohe doho kat oh royaoh han tit tom san yohom marim apripat hatiprohmur. Apripathan gut ohe kom oh susa oh ap tit rohan guthe ama ro ap oh ronmur. \v 14 Rosa ama ap nita han ohnong Go nure namgipat han oh orhe han nuhursi orhorsi; de dah Pasopa deno rim ha dingwe dahahri por dahamtinmur. \v 15 Dahamtiperhan oh ap tan isip tei dah ruh den ohe tei saro tongnopti teio oh patsi dah ruh namgitiprohmur. Namgitporhan gut adah oh Pasopa deno rim diradire din oh adah oh mamen deiptinmur por darhengopri. \p \v 16 Por darhetporhan ihit sus orhor ma porru hatpari. Hapti Pasopa deno rim din oh mamen matpari. \v 17 Mamen tahaya tei Jisas oh kwihan ohe pinggit pisapat han nathei han ihirsi apingopari. \v 18 Apris tongnom daptin Jisas oh Gur arpin mama norhorsi tap ham den dapti han guragur tit han tit nohnong mahaw han ire bes teinong nahatinmat nang han hat patmur pongopri. \v 19 Gipotporhan ihir da er hama Hanipyaha. Go nihnong gipor. Nohri timbasmur irair gigoshat pipari. \p \v 20 Ihat gigoshat saperhan Jisas oh Mama nathei han norhorsi pati han guragur tit han tit nohnong nang ham mahaw ire bes teinong nahatipramur. Ama han ohe bes ohsi nutanut tap mat den san dahnong mar den dar marim dayahan Ama han oh ohe nang han hat pat ma hapat dahatinmur. \v 21 Ohe ma inahatipra oh ma brak matpa mengru Hanip Brer nohnong arpin inahatiprohemur. Inahatiprohe orhora; Hanip Brer nohnong nang ham mahaw han ire bes teinong nahatipra han oh batbet isip dara hinhinsi han hatipramur. Orhornong nohnong ma nang hah ohe pe oh batbet isip ma datipra oh ohnong na itpaneng batbet isip na datipranengmur. Ohnong itpa ohoh ihan orhornong batbet isip datipramur pongopri. \s1 Jisas oh orhe ina heim kis mar den pandip ohe meng oh \r (Matyu 26:26-30; Ruk 22:15-20; 1 Korin 11:23-25) \p \v 22 Pora den daptin Jisas oh den dara Got ohnong Weso pora den moh bopok mara orhe han ihirnong Moh norhe ina bokmur namde. Ihan gur dar dina pora pandengopri. \v 23-24 Pandepat irat gwe tom gap san oh dara Got ohnong weso pora Moh norhe heim ohmur. Got oh gurnong yah nahat ma napaptepra ohe meng oh noh norhe heim ohsi kumet kak ohe tan kak mat mama nasar ohmur. Ama heim oh hanip ruumsan kat gure er gap nahirmar nadurketipra ohe heim ohmur. Ihan guragur taman titwi dinmur por apriporhan ihir nitat dipari. \v 25 Diperhan Jisas oh Noh irat gwe tom gap oh arpin na dam patru patin orhor At ohe napapindin hrepnong hama gursi tap ham it kopenohe wan tom dam pateprimur pongopri. \p \v 26 Ihama ihir ga tit rimo hama kot rosa Orip yeinong pipari. \s1 Jisas oh Pita ohnong Go gorhe boknong kas ham nohe winnong yitir dah naremdipramur potip ohe meng oh \r (Matyu 26:31-35; Ruk 22:31-34; Jon 13:36-38) \p \v 27 Susa mandap oh Jisas oh orhe han ihirnong Ihir nohnong inahatperhan gur norhe danong hat ma pati da oh kas ham namdama tandutiprohemur. Gure ma ihtiprohe oh ma brak matpa meng oh arpin dam timdiprohmur. Ma brak matpa oh Got noh sahapti han ire nita han ohnong sutporhan sahapti han ihir kas ham kukutiprimur ritporhan brak matpamur. Ma brak matpa oh arpin dam timdiprohmur. \v 28 Ihtiprohe orhor noh it masasa nohri mong Garirinong sapramur pongopri. \v 29 Potporhan Pita oh Gorhe han nuhur maihir gonsi namdayahanoh nohra gonong eimat na namdapramur potipri. \p \v 30 Potporhan Jisas oh Es. Mohnong dahat patenmur. Go mama kwi hatiproh morhor kwitem kakaruk oh yot dah na mengit patin orhor go kas ham ihirnong yitir dah Noh Jisas ohe han ihir basmur. Noh ohnongri hanhan hat patmur por nohe win oh naremdiprohmur. Go arpin ihtiprohmur pongopri. \p \v 31 Potporhan Pita oh Es. Gwe win oh noh na naremdiprohmur. Nohnong Go Jisas ohe hanmur napor nitperim ihyahanhe noh gwe win oh na naremdiprohmur potipri. Gipotporhan irair gonsi tap dawi ham gipotpari. \s1 Jisas oh ina ruumsup dara itap ohnong dahamtip ohe meng oh \r (Matyu 26:36-46; Ruk 22:39-46) \p \v 32 Pora irair Getsemani mongnong susa atei kotpari. Koripti Jisas oh Kat gur matei tongnot patinmur. Noh masoteinong hama Got ohsi mengitiprohmur pongopri. \v 33-34 Pora Pitao Jemiso Jono ihirnong Gur diradir masoteinong saper por ihir susa Jisas oh Noh da ruumsup isip tit namkar haputin ina nahahmur. Ihan gur matei tei patim wanahat indinmur pongopri. \v 35-36 Pora orhap asoteinong hama bos hamnong ham timapat itap ohnong Ata. Kuuhan maihirnong ire er gap oh ahirmara ambutin mandap oh wan katdapathe ambutin kat tit pathanohri nohri ina ruumsup dar na haputiprohmur dahapatmur. At go erer oh imtin hatin han ohoh ihan nohnong ma ruumsup nahatipri oh dat namdatinmur dahapatmur. Ihat dahapat orhor ire er gap oh ahirmar ambutin kat oh norhe boknongwi hat pathanoh nohe ma dahapat danong oh nahatipra. Gorhe ma dahapat danong ohwi nahatinmur por sa dahamtipri. \p \v 37 Dahamara aprisa ihir timon patin apris pamsangopri. Pamsasa We Pita. Gur kinham timon pati. Kakun tei patin watahat na ayada. \v 38 Gure da teinong apris kis naham er nahatin han oh apris kis naham er da teinong pranahat napisaprarim gur kin watahat patim beten hamwi patenmur. Hanip gur damdapat noh yah hat patepora dahapti orhor ina teimdapat er hat son inasi hat pati ohoh ihan watahat patim beten hamwi patenmur pongopri. \v 39 Pora it susa it rih ma por meng orhor it tap meng orhor Got ohnong pora sa dahamtipri. Dahamara ihir it kin timdin deirit ihir timon patin \v 40 oh it apriporhan ihir masasa Ohnong gin dir kian meng sa potiprohe daham kas ham kimiritpari. \p \v 41 Ihtiperhan oh it susa ihir it timdipari. Timon patin oh it bimrip oh aprisa ihirnong We. Gur kin ruumsan timama tupet mandatada. Gin gure timon pati oh kimur. \v 42 Ginra han oh apris Hanip Brer nohnong mahaw han ire bes teinong nahatin han oh gin ama kor ohmur. Gin gurhe masasa orhe patnong sapera pongopri. \s1 Jisas ohnong sutinmat ambutpa ohe meng oh \r (Matyu 26:47-56; Ruk 22:47-53; Jon 18:3-12) \p \v 43 Jisas oh ameng oh giporpatin orhor orhe nathei han irair nat han Judas ohsi; Got ohe ap yawar nita han ire duuptei hano han pohono ire ma darheriya han ihirsi tap ham ruumsan han ihir apingopari. Apriyaoh bioro kawo ohsi marim tap hat apingopari. \v 44 Nang han ohdapat Noh susa ga tam pedapat amam deihanoh gur Ama han oh ma hapat daham ambur pomat pisonmur por mengri am deipat apingopari. \v 45 Aprisa kapkap orhor Judas oh Jisas ohe pat teinong susa Nohan tisa. Gohe sa pat por ga tam pedapat amam deingopri. \v 46 Amam matporhan ohsi ma apriya han ihir apris net por ambungopari. \v 47 Ambutperhan orhorsi sapti han ihir tit han oh bior dap oh pras pora Got orhe ap yawar hanat bok han ire duupteinap han ohe atamreipat han tit ohnong pung poroh nat kak moh hrarmat atipri. \v 48-49 Hrarmat atporhan Jisas oh mahaw ihirnong Gur bioro kawo ohsi marim ma apriya oh hanip sum mamter hat sapti han ihirnong amburipti ohe tan hat bioro kawo ohsi tap hat apriyada. Nohra Got ohe ap ros dipwi meng oh napor am nahapatin gur na namburiptingwerio. Gin mamter hat sapti han ire tan mat namburiyada. Gwe ma ihya oh propet ire ma brak matpa meng oh gonsi dam ha timdinohrim ihyamur pongopri. \v 50 Potporhan orhe han ihir gonsi mandama tandutpari. \s1 Tit han tit kas ham tandutip ohe meng oh \p \v 51 Jisas orhe han ihir Jisas ohnong mahaw han ihir ambur pisaperhan kas ham tandutpa orhor tit han oh watah tan titwi an patin Jisas ohe pisaya kom oh pipri. Sapatin mahaw han ihir apris ohnong net potperhan \v 52 oh bes tarpir saporhan watah tan ohor ire besnong hangopri; oh eit pita tandutipri. \s1 Jisas ohnong dahamar sutpa ohe meng oh \r (Matyu 26:57-68; Ruk 22:54-55,63-71; Jon 18:13-14,19-24) \p \v 53 Tandutporhan Jisas ohnong ambur apriya han ihir pisusa Got ohe ap yawar hanat bok han ire duupteinap han ohe patnong pisangopari. Pisaperhan hanat bok han ire duuptei hano han pohono sawa meng am hat pati hano ihir apris ohe pat duup oh ama tarmutpa oh. \v 54 Tarmutperhan Pita oh meihdapat susa Got ohe ap yawar hanat bok han ire duupteinap han ohe doho dahnong ruhupri. Rosa dupsi han ire tap irat kak oh tongnoma dame tinggim wamat indipri. \p \v 55-56 Pita oh wamat patin Got ohe ap yawar nita han ire duuptei han kaunsiro be han ma kaunsir hat pati hano ihir tarmuriyadapat dasuh meng oh Jisas ohe boknong matin han ihirnong angdeingopari. Angdeiyaoh ruumsan han tit ihir apris be nitat inin meng ohe boknong matperhan sutin meng oh ohe boknong ti na pat hangopri. \v 57-58 Ihat ti na pat hatporhan kat han ihir tandeima Nure ohe ripatin ma amratiri oh oh Noh hanip bes tei hatpa Got orhe ap yawar moh urkamat sara it wan ap hanip dire bes tei na hapti ap tit ma hatipra oh hapatin yitir dah pokwi ham timbas matipramur ripatin nuhur amratirimur pongopari. Imat tit mengwi hatin mat potpa orhora; tit mengwi na ham nitat meng pongopari. \p \v 59 Potperhan Got ohe ap yawar hanat bok han ire duupteinap han oh tandeima Jisas ohnong Meng oh gwe boknong mama nahaya moh go it diteim na porda. Meng kimirit mandada pongopri. \v 60 Potporhan Jisas oh kimirit mandangopri. Kimirit mandatporhan Go Got orhe Ama han ohnong bapkei mar armi dasi mar darhetipramur ma ritip han Krais oh goda por dahandeingopri. \v 61 Dahamtiporhan oh Dawa go ama ri ohwa. Gur wanahayaoh Hanip Brer noh han kasipnap han ohe bes oper tan oh tongnoma rian tap aw tei maruh apripatin wanahatiprimur pongopri. \p \v 62-63 Potporhan Got orhe ap yawar nita han ire duupteinap han oh ameng oh amrapat heisup ham orhe watah an pat moh dahras pora Epe. Mama han ohe giri meng moh Got orhor hatin ham Got orhornong dasei deimur. Gin ohe boknong mar sutin meng oh ti angmatiproheda. Orhordapat orhe boknong mar ma ri meng moh kiwa. Gin Hanipyah ohnong dasei dei meng ma amraya han gur kiano dahaya pongopri. Potporhan ihir gonsi orhe boknong mamter hat mengir han moh orhornong ha haputinoh pongopari. \p \v 64 Pora kat han ihir tumbe gut asariyao hangopari. Imtiperhan ti ihir kin moh apapti bessi tingtung pora Gonong Mama han moh propetmur naporipti ohoh ihan gin go na wamat patin gonong ma niya oh gorhordapat Gin ama han oh nihemur rim win napotinmur por tang asar dasei deingopari. Tang atperhan dupsi han ihir aprisa bessi tingtung por sungopari. \s1 Pita oh Jisas ohe win aremdip ohe meng oh \r (Matyu 26:69-75; Ruk 22:56-62; Jon 18:15-18,25-27) \p \v 65 Pita oh ap doho dah oh tongnot patin ap yawar hanat bok han ire duupteinap han ohe atamreipat kuu tit maras wandeingopri. \v 66-67 Wamara pomat wamat angopri. Pomat wamara Go Nasaret aptei han Jisas ohsi tap hat patgwer han oh gomur potporhan oh ire kintei Oho. Gwe ama ri meng oh nohri hanhan hanmur potipri. Pora tandeim susa doho gwatei katnong oh hatporhan kakaruk oh tit mengingopri. \v 68 Mengitporhan ama kuu uh it apris wamara ihirnong Mama han mohri ama han irairmur pongopri. \v 69 Potporhan oh Nohri ama han ihir basmur. Noh wan hanmur potipri. \p \v 70 Porpat patemo hama ama han ihir tit han tit Pita ohnong Go Gariri meng ripat han guragur ohoh ihan go Jisas orhe han basda pongopri. \v 71 Gipotporhan oh Ato. Noh geten awamnapmuro. Noh dasuh meng naporhanoh Got oh norhornong nitiprohmuro. Arpinpok ama han oh noh hanhanmur napormuro potipri. Giripatin ner kakaruk oh tipnerip mengingopri. \v 72 Mengitporhan oh Jisas orhe ohnong ma pot meng oh Go kakaruk oh yot dah oh na mengit patin go yitir dah Nohri Jisas ohnong hanhanmur por nohe win naremdiprohmur pot meng oh it dahapat da er ham kot rosa yimtin danong ham ruumsan yimtipri. Yimtiporhan ihir timdipari. \c 15 \s1 Pairat oh Jisas ohnong dahamtip ohe meng oh \r (Matyu 27:1-2,11-14; Ruk 23:1-5; Jon 18:28-38) \p \v 1 Kimsidapat mong kopen da hapatin Got orhe ap yawar nita han ire duuptei han ihiro han pohon ihiro kaunsir gonsi ihiro irair Jisas ohnong sutin meng oh tit meng boknongwi meng ama wanin matpa oh. Meng wanin deipti Jisas ohnong nang atpapti duuptei kamoheim Pairat ohe pat pisangopari. \v 2 Pisaperhan Pairat oh Jisas ohnong Go arpin Juda ire kakhan ham papat han oh goda por dahandeingopri. Por dahamtiporhan oh Dawa. Gwe ma ri mengru hat pat han oh nohmur pongopri. \p \v 3 Potporhan hanat bok han ire duuptei hat pati han ihir trun meng oh ohe boknong deingopari. \v 4 Matperhan oh it diteim ti na pongopri. It diteim na potporhan Pairat oh Meng gorhe boknongwi mama nahaya meng moh amram orhor kimirit mandada. Gwe menghe it diteim ihirnong ti na porda pongopri. \v 5 Potporhan Jisas oh kimiritnap mandatporhan Pairat oh da trun trun darhengopri. \s1 Pairat oh kuuhan ire mengnong dimar Jisas ohnong sutin han ire bes teinong matip ohe meng oh \r (Matyu 27:15-26; Ruk 23:13-25; Jon 18:39–19:16) \p \v 6 Pasopa diko rim tarmur den daya dik oh irair Gin ama han ohnong arpit mandatinmur potperhan gapman oh arpin arpit mandasuhmur. \v 7 Barabas oh Jerusarem ap mutuh orhor gapman ohnong sakarap mar gusutin ohe da oh pinggit pisusa orhor tap ihir gusum tit han ohnong sum haputporhan ama ohe pe oh ohnong karapus matpamur. \p \v 8 Ihtiporhan tarmut pati kuu han ihir Pairat ohnong Gin mihya dik moh gwe tit karapus hat pat han ohnong arpim mandapatru mat orhor gin tit han tit ohnong arpit mandatinmur pongopari. \v 9-10 Potperhan Pairat oh Ihir Jisas ohnong be bokdus heisup mar noh sutina ha potinoh rim nohe bes teinong deiya ma hapat daham ihirnong Gin noh Juda han ire kakhan hat pat hanmur ma poripti han mohnong arpit mandatporda por dahandeingopri. \p \v 11 Dahamtiporhan Got ohe ap yawar hanat bok han ire duuptei hano han pohono ihir ama kuuhan ihirnong Es. Gin Barabas ohnong ha mandatinoh. Jisas ohnong basmur potinmur por kasip mengtei kuuhan ire danong apatandeim meng rit asar kasip deingopari. Kasip matperhan kuuhan ihir arpin Jisas oh basmur. Barabas ohnong arpit mandatinmur pongopari. \p \v 12 Potperhan Pairat oh Gin Jisas Got ohe darhetip han Krais ma poripti han mohnong noh kinmatpor por dahandeingopri. \v 13 Dahamtiporhan ihir gonsi Es. Irat bok sur gar mar ha sutingwea pongopari. \v 14 Potperhan oh Ohnong kianorim ha sutingwe. De ohe pe oh er hahrit ha sutingwe poripti pongopri. Potporhan ihir kasipnap hama Es. Irat bok sur garmar sutperhan ha haputinoha u tei orhor akit meng pongopari. \v 15 Gipotperhan oh ihirnong gapa matporim Barabas ohnong arpit amdama Jisas ohnong orhe han ire bes teinong matporhan ihir kaw tasmat pisongopari. Kaw tasmat pisusa Gin irat bok sur garmar sutina por dupsi han ire bes teinong deingopari. \s1 Dupsi han ihir Jisas ohnong dasei matpa ohe meng oh \r (Matyu 27:27-31; Jon 19:2-3) \p \v 16 Imtiperhan orhornong wamat pati dupsi han ihir gapman hat pat han orhe ap yah oh Jisas ohnong prosa gonsi dupsi han ihirnonghe Gur gonsi tap tei hatinmur por uatperhan ihir gonsi ama tap tei hatpa oh. \v 17 Tap tei hapti Jisas ohe an pat watah daphot amdama kamoheim ire watah aripti hatin heimsi watah oh dasei mar ama anpa oh. Aripti watiap nang hatin gah dapsisi han dara kimin daken hatin mara hanipyah kamoheim hat pati han ire kakung aripti ohe tan mara ohe kak tei ama anpa oh. \v 18 Aripti ohnong Hanipyaha. Juda ire kakhana por ama dasei matpa oh. \v 19 Dasei deipti tumbe gut asaro bur bok ohe bes teinong deiya ohsi kak tei sut ama pihipa oh. Indeipti katin akir tongnoma ohnong dasei mar ama armi matpa oh. \v 20 Imat dasei mar mandama heimsi watah oh adaphoma orhe watah oh it ama anpa oh. Aripti irat bok sur garmatinmat pihipari. \s1 Jisas ohnong irat bok sur garmar dasei matpa ohe meng oh \r (Matyu 27:32-44; Ruk 23:26-43; Jon 19:17-27) \p \v 21 Ihir Jisas ohnong pisaptin Sairini aptei han Saimon oh Areksandasi Rupas ite itap oh kot dahdapat ap mutuh saporim apripathan Jisas ohe irat bok marin pisapat oh Gin go panggeit pisonmur. Orhor gapa hatin ina hahmur por ire merwi mar kasip mengtei potperhan oh pisangopri. \v 22 Imat pisusa Gorgota poripti mong teinong pihipari. Gorgota ma poripti oh hanip kak mongmur poriptimur. \v 23 Amongnong pisusa wain tomsi; irat gwe ator gapsi tom ohsi tap mara batbet hatiprarim ohe tom oh Dina por apingopari. Apriperhan oh kis tahama na dam mandangopri. \v 24 Mandatporhan irat bok sur gardeipti daptuhura gonongopari. Indeipti orhe watah yotayota watah moh tit nih datiproh. Tit nih datiproh rima ihir satu ham watah oh nitat goshama adaringopari. \p \v 25 Jisas ohnong irat bok ma sur garmatpa oh kutwi towat kirok oh irat bok sur gardeingopari. \v 26 Sur garmara irat barak tan tit dar Mama han moh Juda ire kakhan ham wamat papat hanmur por brak mara orhe suya ohe irat bok kakwit andeh sur garmata hangopri. \v 27 Ihama gapah han yot oh irat bok sur garmara oper tannong deiya watah tannong deiya mar gonongopari. \v 28 Ma imtipa oh rih Got ohe ritporhan ma brak matpa meng oh. Kaput er hat sapti han irair tapnong matiprimur rim ma brak matpa oh arpin dam ama tarpatip oh. \p \v 29 Imtiperhan mandap kup ma saya apriya haya kuuhan ihir Jisas ohnong wamara Go Got ohe ap yawar urkamar it yitir dah orhorwi hatipramur ma ripatgwer han go \v 30 ginra gorhe kasip ohsi tapet wandas yah hat sona pora kak ungang taham tang deingopari. \v 31 Tang deiptin Got orhe ap yawar hanat bok han ire duuptei hano sawa meng ma am hat pati hano irair tap mat dasei matin dawi hapti Han moh ihirnong Noh yah deimur ma ripat han moh gin orhor oh sur per hamat sar wandas na son ina hat patda. \v 32 Oh Noh Krais Isrer ire kakhan hat patmur ma ripatgwer han moh gin orhorhe sur pet sar wandas ha sonoha. Oh sur pet sar wandas usda ihan dirhe arpinhe dahatiprohe goshangopari. Gigoshatperhan orhorsi tap mat sur gardeiya gapah han yot ihithe tap da ham ama ihtin dasei meng orhor hatin orhor amkangopari. \s1 Jisas ohe da sus ma haputip ohe meng oh \r (Matyu 27:45-56; Ruk 23:44-49; Jon 19:28-30) \p \v 33 Jisas oh irat bok oh sur gartahat patim orhor mongsut nat kirok hatporhan atan oh tikimas rima mong mong moh gonsi kwi hat mandangopri. Kwi hat patin atan oh tambera bimrip kirok hatporhan atan oh it has hangopri. \v 34 Mong it has hah tei mah Jisas oh kasip mengtei Eri Eri rema sapaktani pot ungopri. Eri Eri rema sapaktani ma poripti oh Nohe Gota nohe Gota go nohnong kom nasar namda moh kianorim kom nasar namda ma poripti ohmur. \p \v 35 Girit utporhan ohe duup ma pati han ihir amrama moh Iraija ohnong uarpatkin gigoshangopari. \v 36 Gigoshapti iraire tit han tit tom gap timbas han tit dar ohe bok oh wain tom gap mara pandiporo rim kapkap susa dara wain ator gap tom dahnong mara tom gapsi hatporhan bur bok tei karmara Jisas ohnong Gin moh gwe ma batbet hah oh ha pang hatinoh rim moh dinmur por ohe atem teinong asaringopri. Asara Gin oh ihat ha patenohmur. Rih ma patesuh propet Iraija orhor apris panggeitiprohdo wamat inpera ringopri. \v 37 Ritporhan Jisas oh it kasip meng tei ura Gin da sapora dahatporhan da sus hapungopri. \p \v 38 Da sapatin orhor Got ohe ap yawar mutuh dah ohe ap gwatei apat pati ohe watah tan oh hatdapat orhor tuket wasa tan orhe tan orhe ham tuker hangopri. \v 39 Ihtiporhan dupsi han ire duuptei han oh Jisas orhe duup oh tandeim wamat patin Jisas ohe akitwi ur ma hapurnong oh wamara Epe. Han mohri arpin Got orhe brer ma hapat ama dahatip oh. \p \v 40 Jisas ohnong imat sutperhan ma haputip oh kat kuu orhorsi sashe kuu ihir meihdap wamat patin indingopari. Ama kuu ihir tit Maria Makdara aptei kuu ihirmur. Tit Maria Josepsi nap Jemis ite sup uhmur. Tit Sarome uhmur. \v 41 Ama ihiroh Jisas oh Garirinong saporhan ohsi sus den pandemo panggeimo hashe kuu ihirmur. Ama ihirsi; kat kuu Jerusarem ap mutuhnong Jisas ohsi tap hat ma pipa kuu ihirsi irair tap hat wamat angopari. \s1 Josep oh Jisas ohnong sein itip ohe meng oh \r (Matyu 27:57-61; Ruk 23:50-55; Jon 19:38-42) \p \v 42-43 Gahan Josep oh hanat bok han ire duupteinap hat ma pat han ohe komiti hat patesuh han ohmur. Oh Juda mong ohe Arimatia aptei han ihirmur. Oh Got ohe kakhan ham napapindipra tei oh apriprawa daham minhan patesuh han ohmur. Ama ihat patesuh han oh Kimsi tuperipti dik hatipra tei ohoh ihan gin mamen tahaya dik morhor Jisas ohe sein oh itporo daham kwihan orhor Josep oh Pairat ohe patnong susa watahpei hat orhor Pairat ohnong Noh Jisas ohe sein oh dar itiprohmur. Go Yahwa. Dar itina napotiprohdo rim noh dahanaham apripatmur ama potip oh. \v 44 Potporhan oh Wa. Oh kapkap hapurda dahapat dupsi han ire duuptei han oh ha aprinoh potporhan oh ama apdap oh. Apriporhan Jisas oh hapurheda potporhan \v 45 oh Dawa. Hapurhemur potporhan Josep ohnong Yahwa. Sein oh dar itinmur ama potip oh. \p \v 46-47 Potporhan Josep oh susa watah has tan tit mohopat Jisas ohe sein oh datporim susa sein oh darpat watah has tan ohsi ban mara pisusa kwei boknong ma tem matpa tem oh saringopri. Maria Makdara kuu uhsi; Maria Josep ohe sup ihit wamat patin saringopri. Sarpat kwei tit bipi mat pisusa temnong apas pongopri. Apatporhan itait it apnong susa timatiri. \c 16 \s1 Jisas oh it da apris masas pip ohe meng oh \r (Matyu 28:1-8; Ruk 24:1-12; Jon 20:1-10) \p \v 1-2 Gahan tuperipti dik Sabat oh timbas hatporhan Sande mong da hatin hah tei mah Maria Makdara uho Maria Josep ohe sup uho Sarome uho ihir sein na tumnuhutin gapgwesi han oh amotipri daham mohom mamen mat ma itiri han oh dara hanip sein amotpero rim sein itiri teinong pipari. \v 3 Susa mandap oh Gin kwei isip teimdapat ma apatiri oh nih sa bipi mat pisusa wan teinong nadeirit dir ros gapgwesi han moh amotiprohe goshat pipari. \v 4 Goshat susa sein itiri kwei tem duup oh koriyaoh kwei isip ma kwei tem apatiri oh bipi bipi mat pisus wan teinong mat ita hangopri. Imta oh kwei tem oh be tanput patgopri. \v 5 Tanput pathan ihir tem ros wandeiyaoh ire roya ohe oper tandapat Got ohsi ma pati da ihir kopen han tit aprisa watah has tan tit ara tongnot patgopri. Tongnot pathan ihirhe kas ham sein bupang ritpari. \p \v 6 Kas ham sein bupang ritperhan oh We. Gur kas hatipri. Nasaret aptei han Jisas ohnong irat bok sur garmar ma sutiri han oh it masas pi ohoh ihan ohri matei na patmur. Gin gur sein ap moh wamtin por pinggingopri. \v 7 Pinggipat Gin gur sus orhe pinggit pisapat han Pitao ihirnong potinmur. Jisas ohe rih ma napotipru Gariri dahnong ohri saprohmur. Ohri saporhan gur sus wamtiprohemur rihe potinmur pongopri. \p \v 8 Potporhan ihirhe kas ham bupat tit orhor it kot teinong rosa tandutpari. Tanduripti kas ham han ihirnong na potpari. \s1 Jisas oh Maria Makdara kuu uhe kintei pitap hatip ohe meng oh \r (Matyu 28:9-10; Jon 20:11-18) \p \v 9 Jisas ohe ma mashup oh Sande kutwi orhor mashupmur. Gahan Maria Makdara kuu rih beshei mongsup oh ga at patin Jisas oh ga apetip kuu uhe kintei ama pitap hatip oh. \v 10-11 Pitap hatporhan uh susa orhe pinggit pisapat han ihir sein aptei patim yimaptin uh susa We. Monhera. Jisas oh masas pathemur. Noh wandeimur pongopri. Potporhan ihir uhe ma por meng oh ihir Arpinhe na daham na amratpari. \s1 Yot ihit mandap saptin Jisas ohnong wamtipa ohe meng oh \r (Ruk 24:13-35) \p \v 12 Gahan kat ihirnong aptei oh mandapti yot ihit gatet pipari. Sus wandeiyaoh Jisas oh wan han hatin ham apripatgopri. \v 13 Apripathan ihit wamara am hapti it sus kat han ihirnong potpari. Potperhan ite meng ma poriya oh ihir Ite meng ma naporiya moh arpin meng ma hapat na daham na amratpari. \s1 Jisas oh Gur nohe yah meng moh pot pisashenmur potip ohe meng oh \r (Matyu 28:16-20; Ruk 24:36-49; Jon 20:19-23) \p \v 14 Gahan orhe pinggit pisasuh han gwerhei han ihir den daptin oh ire mutuh moh tandeit patin wamtipari. Wamtiperhan oh ihirnong Gur noh masporhan wanaham apris ma napotiri meng oh gur dasuh mengkin dahatirimur. Gur kinham da kasip ham Arpinhe na dahatirio por ihirnong indeingopri. \v 15 Indeipat Gur mong mong moh kuuhan gonsi ihirnong nohe yah meng moh pot pisashenmur. \v 16 Imat pot pisaptin meng amram Arpin menghe daham tom hru dahnong waya ihirnong oh Got oh amburipramur. Amrama arpin menghe na dahapti ihirnong oh Got oh Gure er hat sapti ohe yan oh patmur por na amburipramur. \v 17 Ihir Moh Got ohe meng amrapti hanhe ha dahatingwe rim meng amraya gur nohe mengtei mongsup ga aperiyao meng nitat meng oh riyao haprimur. \v 18 Hapti gur inapawam mariyao tom danwa danotin tom dayao hapri orhor er ham haputin oh na hapuriprimur. Sik hat pati han ihirnonghe bes oh ire basnong marinperhan ihir yah haprimur pongopri. \s1 Got oh Jisas ohnong ambur aw teinong pruhup ohe meng oh \r (Ruk 24:50-53; Aposer 1:9-11) \p \v 19 Jisas oh ameng oh pot mandatporhan Got oh ambura Gin ita nohe bes yahnap oper moh tongnotina potporhan sa tongnotipri. \v 20 Jisas oh ruhum mandatporhan ihir mong mong moh meng oh pot ama pisashe oh. Meng pot pisaptin Hanipyah oh ire mengnong Arpin meng naporiya ma hapat dahatin ohe kis han oh ire bes teinong mar ama pinggit pisasuh oh.