\id MAT - Oksapmin NT [opm] -Papua New Guinea 1992 (web version -2014) \h Matyu \toc1 Matyu oh yah meng ma brak matip meng oh \toc2 Matyu \toc3 Mat \mt1 Matyu \mt2 oh yah meng ma brak matip meng oh \ip Mama brak matip han Matyu oh Juda bap ihirmur. Oh Jisas ohe ihat sasuh ohe meng oh wamaro amram am hamo hat patin ohoh gahan Jisas oh hapura ruhum mandatip tei komdapat Matyu oh mama yah meng moh brak matipmur. Mama brak matip han oh Jisas orhor kis matip han nathei han irair tit han tit Matyu ohmur. Ohe tit win oh Ripai porishemur. \ip Matyu oh mama meng rim ma brak matip oh Juda hat pati bap irair sam ha dahengwerim mameng moh rim brak matipmur. Imat rim ma brak matip oh Got oh Jisas ohnong Moh ire amburin hanmur rim kis mar nadarhetip han ma hapat dahayao Got oh propet ire atem teinong rit atporhan ma brak deishe meng oh Jisas orhe bok oh dam tarpatip ma hapat dahayao ha hengwe rim orhe ihat sasuh meng oh brak matipmur. \c 1 \s1 Jisas ohe ropir ire win oh \r (Ruk 3:23-38) \p \v 1 Mama brak moh Epraham ohe puh ire dimdim dap oh apripatin Depit ohe bok oh tarpatipmur. Depit ohe puh ire dimdim dap oh Jisas Krais ohe bok oh tarpatipmur. Ama han oh dire Hanipyahnapo rim mama brak dei ohmur. \p \v 2 Mamarumur. Epraham oh Aisak ohe itap ohmur. Aisak oh Jekop ohe itap oh. Jekop oh Judao arwapiro ire itap ohmur. \v 3 Juda oh Peressi Sirasi ite itap oh. Sup uh Tema uhmur. Peres oh Hesron ohe itap oh. Hesron oh Ram ohe itap ohmur. \v 4 Ram oh Aminadap ohe itap oh. Aminadap oh Nason ohe itap oh. Nason oh Sarmon ohe itap ohmur. \v 5 Sarmon oh Boas ohe itap oh. Sup uh Rahap uhmur. Boas oh Obet ohe itap oh. Sup uh Rut uhmur. Obet oh Jesi ohe itap ohmur. \v 6 Jesi oh Depit Isrer mong ma kak hat patesuh han ohe itap ohmur. Depit oh Yuraia ohe inap uhnong aambutip han ohmur. Aambura ma manhetip brer oh Soromon ohmur. \v 7 Soromon oh Reaboam ohe itap oh. Reaboam oh Abaisa ohe itap oh. Abaisa oh Esa ohe itap ohmur. \v 8 Esa oh Jehosapat ohe itap oh. Jehosapat oh Joram ohe itap oh. Joram oh Usaia ohe itap ohmur. \v 9 Usaia oh Jotam ohe itap oh. Jotam oh Ahas ohe itap oh. Ahas oh Hesekia ohe itap ohmur. \v 10 Hesekia oh Manasa ohe itap oh. Manasa oh Emon ohe itap oh. Emon oh Josaia ohe itap ohmur. \v 11 Josaia oh Jekonaiao arwapiro ire itap ohmur. Gahan Josaia ihir patin wan aptei han Babiron ihir Isrer ihirnong ire hrepnong mar er mat paptenmat tap mar ire mong teinong pihipamur. \p \v 12 Pisaperhan atei patim Jekonaia oh Siartier ohnong manhetipmur. Siartier oh Serababer ohe itap ohmur. \v 13 Serababer oh Abiut ohe itap ohmur. Abiut oh Eraiakim ohe itap oh. Eraiakim oh Asor ohe itap ohmur. \v 14 Asor oh Sadok ohe itap oh. Sadok oh Akim ohe itap oh. Akim oh Eriut ohe itap ohmur. \v 15 Eriut oh Ereasa ohe itap oh. Ereasa oh Matan ohe itap oh. Matan oh Jekop ohe itap ohmur. \v 16 Jekop oh Josep ohe itap oh. Josep oh Maria uhe imap ohmur. Inap Maria uh Jisas ohnong ma itip kuu uhmur. Jisas oh Got orhor ihirnong ambutipra hanmur potip hano rim Krais porishe han ohmur. \p \v 17 Ihat sus Epraham ohe brer puh ama artahat pip oh. Epraham ohe brer puh brer artahat ama pip oh han puh han puh hat artahat sapatin rumhei puh hama gahan Depit oh ama tarpatip ohmur. Gahan Depit ohe brer puh ma artahat pip ohhe han puh han puh hat artahat sapatin rumhei puh orhor ama hatip oh. Hatporhan gahan wan aptei han ihir ire hrepnong mar er mat paptenmat tap mar ama pihipa oh. Gahan ihir atei patin ire brer ma manheya ohhe han puh han puh hat artahat susa rumhei puh orhor ama hatpa oh. Gahan ama puh ire pe oh Jisas oh tarpatipmur. \s1 Jisas ohnong itpa ohe meng oh \r (Ruk 2:1-7) \p \v 18 Jisas ohe ma itpa oh mamarumur. Sup Maria uh Josep itait sa gosdatipri rim kis mat paptin tap dah na timan patin uh be bokdus brer ake hatipmur. Brer ma ake hatip oh Got ohe Yahsup oh Kuu moh brer ha itinoh dahatporhan brer ake hatipmur. \v 19 Ake hatporhan imap oh am hama oh Bokdus brer ake hah kuu moh noh ihan kuu moh mandatpora dahatipmur. Ihat dahatip orhor oh da yah han ohoh ire kintei Noh kuu moh mandatiprohmur rim mandahanoh uh amram kas hamo da er hamo hatipra rim noh ahar mandatpora dahatipmur. \v 20 Dahapatin Got ohe atamreipti han enser ihir tit kinpitap mandap oh apris Depit ohe puh go inan uhnong kas hatipra. Uhe ma ake hatir moh Got ohe Yahsup oh imtir ohoh ihan uhnong mandatipra. Datinmur. \v 21 Uhe brer ma itipra oh mon tit itipramur. Itporhan oh gure er da dat namdama gurnong namburin han hatipramur rim ohe winhe Jisas oh potinmur ama potip oh. \p \v 22 Ama ihtip oh rih Got ohe meng ma porisuh han ohe meng tit arpin dam ha timdinohrim ama ihtip oh. \v 23 Ma brak matip oh Kaput kuu horhor tit be bokdus ake hama brer mon itipramuro. Itporhan winhe Emanuer oh potipramuro rim ma brak matip meng oh dam timdipmur. Emanuer ma porishe oh Got oh dirsi tap hat pat hanmur porishemur. \p \v 24 Gahan Josep oh it masasa enser ohe ma por meng oh amrama uhnong na mandama datipmur. \v 25 Darpat ambura itait gosdat patin orhor na saw hat patin uh brer mon itipmur. Itporhan Josep oh brer ohe winhe Jisasmur potipmur. \c 2 \s1 Dakuu han ihir Jisas ohe danong hatinmat merum dimat pipa ohe meng oh \p \v 1 Herot oh mong kakhan hat patin Maria uh Jisas ohnong Betrehem aptei itipmur. It patin dakuu han ihir atan marpatdapat Jerusarem ap mutuhnong apingopari. \v 2 Aprisa Nuhur atan marpatdapat merum wamar Juda ire kakhan tit ita ma hapat dahama ihan dir sus ohe danong ham armi matpera rim apriyamur. Gin ama itiri brer oh de tei pat por dahandeingopari. \p \v 3 Dahamtiperhan gahan Herot oh ire Juda ire kakhan tit itirimur ma riya meng oh amrama sein bupang ringopri. Sein bupang ritporhan Jerusarem kuuhan ihir Gin dire kakhan hat pat han moh er han moh brer moh sutiprao rim ihir sein bupang ritpari. \v 4 Gahan Herot oh Got ohe ap yawar nita han ihirnongo ire sawa am hat pati han ihirnongo Gur tap tei hatinmuro potporhan ihir tap tei hatperhan oh Got ohe darhetipra ma ritip han oh de aptei itipra risheo por dahandeingopri. \v 5 Dahamtiporhan ihir Judia mong Betrehem aptei itipramuro rim brak matpamur potpari. \v 6 Got ohe meng porishe han ihir tit meng por ma brak matip oh mamaru hat patmur. \q1 Juda mong Betrehem apteidapat hanisip tit apripramuro. Aprisa Isrer nure napapten han hatipramuro. Ihtin han tit Betrehem apteidapat apripra ohoh ihan Betrehem aptei gar aptei orhora; win isip aptei hatipramuro. \m por brak matipmur. Ihtin ohoh ihan Betrehem aptei itiri ma hapat daham potpari. \p \v 7 Potperhan Herot oh atan marpatdapat ma apdori dakuu han ihirnong nohe patnong aprina pongopri. Potporhan ihir apriperhan oh brer oh desut itiro daham ihirnong Gure merum ma wamtiri oh desut pat hangwero por sa ahar dahamtipri. \v 8 Dahamar am hapat Noh brer ohnong sutpora dahama ihirnong Gin gur Betrehem apteinong sonmur. Susa pomat angmar wamtinmur. Wamara apris napotinmur. Napotperhan noh sus ohe danong ham armi matipramur pongopri. \p \v 9 Gipotporhan ihir arpin amrama pipari. Sayaoh atan marpatdap merum ma wamtiri oh atei patgopri. Ihan merum dimat pipari. Sus wandeiyaoh merum oh ap ohe dason ohot kimirit patgopri. \v 10 Kimirit pathan ihir Brer oh matei pat ma hapat daham amam hatpari. \v 11 Amam hama ap oh ros wandeiyaoh Maria ihit iman patingopari. Patihan ihir katin takira tongnom ohnong armi matpari. Armi deipti ire mim apriya erer oh taphoma apdapari. Ma apdapa oh kwei goro irat gap gapgwesi tomo irat harheir gwe hatin gapgwesi hano oh ama han erer oh yan isipsi mohopti han ohwi apdapari. \p \v 12 Gahan kinpitap mandap oh Got oh Gur Herot ohe pat kat ohri it sapri. Wan mandap kat sonmur pongopri. Potporhan ihir arpin amrama wan mandap pipari. \s1 Josep ohe brer imansi Isip mongnong ma pip ohe meng oh \p \v 13 Ihir saperhan gahan Got ohe atamreipti han enser ihir tit han tit kinpitap mandap apris Josep ohnong Go masona. Herot oh brernong moh kaimat itpora dahapat ohoh ihan go brer imansi Isip mongnong tandutinmur. Sus atei patin kaput noh it aprina napotipramur pongopri. \v 14 Potporhan Josep oh arpin masasa kwitem hat patin orhor brer imansi Isip mongnong pipari. \p \v 15 Sus patin gahan amrayaoh Herot oh haputmuro ritperhan it apdapari. Isip mongdapat ma it apdapa oh Got ohe meng porishe han ire han tit ohe mengtei por ma brak matip meng oh arpin dam timdipmur. Gipor ma brak matip oh Nohe brer oh Isip mong tei patin gin aprina potporhan Isip mongdapat apripramuro por ma brak matip oh dam timdipmur. \s1 Herot ohe brer han mon ihirnong kaimat sarisuh ohe meng oh \p \v 16 Herot oh na haput patin orhor dakuu han ihir wan mandap saperhan oh Epe. Ihir dasuh naham wan mandap sa piyao daham heisup hangopri. Heisup hama ire Nuhur asut wamtipamur ma ritiri meng oh dahama Jisas oh brer oh ihtin san hat ma hapat daham ohe han ihirnong Gur Betrehem ap mutuhnong susa brer krismas yot na birhit pat brero ama ihtin brer gonsi ihirnong kaimat itinmur. Betrehem aptei pati brersi; Betrehem ap kakduup kakduup aptei ma pati brersi kaimat itinmur por darhengopri. Jisas ohnong kaimat itinmat ohe dasiapruh oh Gur ama aptei brer ihirnong gonsi kaimat itinmur por darhengopri. \v 17 Por darhetporhan ihir sus brer han mon ihirnong kaimat sarisheri. Ihama Got ohe meng risuh han Jeremaia ohe rim ma brak matip meng oh dam timdipmur. \v 18 Ohe rim ma brak matip meng oh mamarumur. \q1 Hanip ihir amrayaoh Rama aptei supir ihir saheih ham payimaprimuro. Reser uhe puh ihir iraire brer ihirnong payimaprimuro. Payimaptin brer ihir na pati ohoh ihan supir ihirnong kinmat da ayah matiprio. \m rim ma brak matip meng oh arpin dam timdipmur. \s1 Josep oh brer iman ihitsi Nasaret ap mutuhnong pip ohe meng oh \p \v 19 Gahan Herot oh haputporhan Got ohe atamreipti han enser ihir tit kinpitap mandap aprisa Josep ohnong \v 20 Gin gwe brer ohnong kaimat itpora ma dahat pat han oh haputirmuro. Ihan brer iman ihitsi guragur it Isrer mongnong sonmur pongopri. \v 21 Potporhan arpin amrama brer iman ihitsi Isrer mongnong sus indipri. \p \v 22 Patin gahan oh amraoh Herot ohe mon Akereas oh itap ohe aduup apitnong hatmuro ritperhan oh kas hatipri. Kas hatporhan Got oh kinpitap mandap Go Gariri mongnong sonmur potporhan \v 23 Oh susa Nasaret ap mutuhnong sus patesuhri. Nasaret aptei ma patesuh oh rih Got ohe meng rishe han ire meng oh Oh Nasaret han hatipramur rim ma brak matpa oh arpin dam tarpatipmur. \c 3 \s1 Jon oh Jisas ohe aprin mandap ma amanhetip ohe meng oh \r (Mak 1:2-8; Ruk 3:1-18; Jon 1:19-28) \p \v 1 Nasaret aptei patin gahan Jon oh tom patirisuh han oh aprisa Juda mong tei irat timbas hanip timbas mong tei patesuhri. \v 2 Patin Got ohe yah hat napapindin oh kakduup hahmuro. Ihan gur da tamburketinmuro pot uarisuhri. \v 3 Ama uarisuh han oh rih Got ohe meng porisuh han Aisaia ohe rim ma brak matip oh \q1 Irat timbas hanip timbas dusdapat han tit aprisa We. Gur Hanipyah ohe aprin mandap oh duutinwi mar amanhem amamen matinmuro por uarpatmuro. \m rim ma brak matip oh ama han orhornong gipor brak matipmur. \p \v 4 Ama han oh sahapti han kamer ohe bat dar orhe an paten ohe watah hama an patesuhri. Ahep nanghe sahapti han ire watah dar an patesuhri. Denhe pario gata tom gapo ohwi dam patesuhri. Ohe ma ihasuh oh Iraija ohe ihasuh ohe tan hama ihasuhri. \v 5 Iham patin Jerusarem ap mutuho Juda mong aptei apteio Jodan but aptei apteio amdapat kuuhan ihir Jon ohe patnong aprisheri. \v 6 Aprisa iraire er hat sapti ohe meng tirip hatperhan oh tom Jodan dahnong patirisuhri. \p \v 7 Ihama Juda bap Parisio Sadyusio ihir Jon oh tom ha napatitinoh rim apingopari. Apriperhan Jon oh Gur ina teimdapat yah hat pati hatin hat pati orhora; damdapat inapawam bap hatin hat pati han bap gurmuro. Gurnong nih Gur tomwi wayahanoh gure er hat saperhan Got oh heisup naham er yan napinmat kakduup mamen mat ma nat pat oh dat namdatiprohmur nih naporit gur tomwi wapero daham apripti. \v 8 Gur tomwi wapero daham apripti gur guragure er hat sapti da oh mandatperhan ihir wanaham Ire er hat saptingweri da oh gin mandata ma hapat. Gin yah hatwi sapti ma hapat dahatin da oh ihirnong pinggit pisaptidapat apris tom wayonmur. \v 9 Gur Nuhur Epraham ohe puh nuhur ohoh ihan Got oh batbet yan oh na napriprawa ma dahapti da oh dahapri. Gur nuhurwi Epraham ohe puh ohoh ihan er dasi hat patin orhor nambutiprawa dahapri. Basra. Wan kweinong mohhe Got oh Epraham ohe puh matin hatinmur. \v 10 Gin orhor Got oh sen marima irat gwe moh dam na timahanoh kakersi gatmar mandatinmat mamen tahat patmur. Ihat mamen tahat pat ohoh ihan yah hat son ohe da oh dam na timahan ama dam na tima han gurnong irat ohe tan sen ohsi kakersi gat nahama irat teinong nahatipramuro ama girporisuh oh. \p \v 11 Porpat Noh gure er da ha mandatingwe rim tomwi napatirpatmur. Kasipnap han oh kom apripramur. Ma apripra han oh kasip isipsi han oh apripramur. Nohe kasip oh ohe kasip hrepdapat hat patepramur. Oh kasip yahnapsi han ohoh ihan noh bisei han hatin hat pat ohoh ihan noh orhe tongapnong na apison inasi hat patmur. Ihtin kasipnap han tit aprisa gurnong Got ohe Yahsup ohsi; gure danong nahirmatin ohe irat has hatin ohsi nohe tom ma napatirpatru nahat gure mutuhnong namtipramur. \v 12 Ohe ma apripra oh wit gwe pomtin ohe sapor ohsi marim apripramur. Aprisa ama sapor ohsi aim orhe dam orhe matinmat saksak matipramur. Saksak mara wit dam oh orhe saripti apnong matipramura; aim oh ruprup mara hirmar irat teinong ma matipra irat oh na tikimapat irat teinong matipramur ama potip oh. \s1 Jon oh Jisas ohnong tom ma patitip ohe meng oh \r (Mak 1:9-11; Ruk 3:21-22) \p \v 13 Gahan Jisas oh Gariri mongdapat Jon ohe patnong apingopri. Aprisa go tom napatitina pongopri. \v 14 Potporhan Jon oh Es. Gorhordapat nohnong napatirhan yahmuro. Nohdapat kinhato potipri. \v 15 Potporhan Jisas oh Es. Norhe ma dahapatru nahatina. Nahatporhan Got orhe Ihir ihat ha songwe dahapat mandapnong dimtiprohemuro. Ihyahan yahmuro pongopri. Potporhan Jon oh amrama tom patitipri. \v 16 Patitporhan Jisas oh tom dahdapat marpatin orhor aw tan mahat tanpura Got orhe Yahsup oh ner kurwam hatin hat wandasa ohe bas oh tongnongopri. \v 17 Tongnotporhan mahatdapat meng tit Jisas go norhe bopor nahat napapat brermuro. Gwe ma ihat sapat oh norhor da yah ham amam nahat patmuro gipor hangopri. \c 4 \s1 Satan oh Jisas oh er hat ha sonoh rim kis mat pihip ohe meng oh \r (Mak 1:12-13; Ruk 4:1-13) \p \v 1 Ihtiporhan Got orhe Yahsup oh Jisas ohnong Gin go hanip timbas irat timbas mongnong sonmur. Sus patin den na dam be patin sande hanen gon hapat tit oh katket matipramur. Ihtiporhan Satan oh apris go er hat ha sonohrim kis nahatipramur por pisongopri. \v 2 Pisaporhan oh atei sus patin den na dam patin hanen sande rim tit oh katket matipri. Ihpat pahoh hatipri. \v 3 Pahoh hatporhan er da nahapat han oh aprisa Go Noh Got orhe brermur ripat ohoh ihan kwei moh den mara dinmur pongopri. \v 4 Potporhan oh Go giritipra. Got oh hanip nuhurnong meng napotporhan ma brak matpa mengnong moh dahatinmur. Ma brak matpa oh \q1 Hanip gur den ohe kasip ohsiwi yah hat eimat paten dasi haptida. Basra. Got ohe naporpat meng ohe kasip ohsi paten ina dasi haptimur. \m ritporhan brak matpamur. Ihat brak matpa ohoh ihan den dam eimat paten dasi na haptio rim noh gwe ma napor meng oh amram na imtiprohmur potipri. \p \v 5 Potporhan Satan oh gin Jerusarem ap mutuhnong sapera pora pisangopri. Pisusa Got ohe ap yawar hamekat tei putei mahat prungopri. \v 6 Prusa hamekat ka hatdapat Rih Got oh ritporhan ma brak matpa meng moh giritpamur. \q1 Got oh orhe atamreipti han enser bap ihirnong Gur oh kwei trah tei tapdiprarim gur marin orhorwi paptenmur porpatmur. \m rim brak matpamur. Ma brak matparu ihir ihat gonong namrin napapti ohoh ihan pung rim kakdahnong wayonmur. Wasa go Noh Got orhe brermur ripat ohoh ihan ihir ihat namrin napapti ohoh ihan go na tapdiprohmur pongopri. \v 7 Potporhan Jisas oh Es. Got oh ritporhan ma brak matpa mengnong moh dahatinmur. Gur Hanipyah ohnong be bokdushe kis deipri ritporhan brak matpamur. Ihtin ohoh ihan noh gwe mengnong namram pung rim na waprohmur potipri. \p \v 8 Potporhan Satan oh Gin yei kanong saper pora pisangopri. Pisusa yei ka hatdapat Gin kak hat pati han ire hrepnong mat papti erer moh yahnap yahnap hanwi pat moh wamtinmur. \v 9 Wandeipat go katin takira nohe danong ham armi nahahanoh noh mama erer moh gonong napriprohmur pongopri. \v 10 Potporhan oh Satan go sona. Got ohe ritporhan ma brak matpa meng oh mamaru hat patmur. Gur guragure Hanipyah Got orhe danongwi ham armi deiyao orhe atamreindin oh atamreiyao ham patenmur ritporhan brak matpamur. Ihtin ohoh ihan noh gwe danong na hatiprohmur. Ihan go sona potipri. \p \v 11 Gipotporhan Satan oh mandama sangopri. Saporhan Got ohe atamreipti han enser kat ihir aprisa papangopari. \s1 Jisas oh kopenat ma tamreindip ohe meng oh \r (Mak 1:14-15; Ruk 4:14-15) \p \v 12 Gahan Jon ohnong karapus matamuro ritperhan Jisas oh Gariri mongnong it apingopri. \v 13 Aprisa Nasaret aptei mandama Kapaneam apteinong sus angopri. Kapaneam oh tom hru hir patmur. Seburun ire mongsi Naptari ire mongsi mong en tei oh patmur. \v 14 Oh sus ama aptei ma indip oh Got ohe meng porisuh han Aisaia ohe rim ma brak matip meng oh arpin dam timdipmur. \v 15 Ma brak matip oh mamaru hat patmur. \q1 Seburun ire mong ma pati hano Naptari ire mong ma pati hano tom hrunong sapti mandap tei ma pati hano tom Jodan han tan ma pati hano Gariri mong ma Juda na hat pati han bapo ihir \v 16 kwitem hatin hat patin atan has hah hatin hatporhan wamtiprimur. Ihir kwitem hatin hat patin hapuriya da hatin hat patin mong da teinong hatin hatiprimuro. \m rim brak matipmur. Ma brak matip oh arpin Jisas oh ama apteinong susa has hatin hat patin ama meng oh dam timdipmur. \p \v 17 Ihama Jisas oh ama aptei patdapat aptei aptei meng pot pisanipatri. Meng pot ma pihip oh Got orhe mengtei napapindin oh gin kakduup hah ohoh ihan gur er danong kom asar mandama da tamburketinmuro pot pisanipatri. \s1 Jisas oh kopenat ma hanip ambutip ohe meng oh \r (Mak 1:16-20; Ruk 5:1-11) \p \v 18 Gahan Jisas oh tom Gariri hir oh usoh Saimon Pitasi; arwap Andru ihit aning ung mipti han yot ihit aning mitperim ung tom dahnong deiptingopari. \v 19 Deiptihan Gut nohe kom aprishenmur. Apriperhan noh gute aning ung tamitperhan daripti ohe tan mat orhor hanip ihirnong ambur nohe han nadein han yot nahatporhan gut hanip ihirnong amburin han yot hat pateprimur pongopri. \v 20 Potporhan ihit kapkap ite ung mandama ohe kom apingopari. \p \v 21 Apriperhan ihir pipari. Sus asotei wandeiyaoh Sebedio orhe mon Jemiso Jono ihir tamder patingopari. Ihir tamder bot bas tongnoma ung pondeiptingopari. Pondeiptihan Jisas oh We. Gut aprina pot uangopri. \v 22 Pot uatporhan ihit kapkap ungo itapo erer oh mandama ohe kom apingopari. \s1 Jisas oh hanip pomat pisasuh ohe meng oh. \r (Ruk 6:17-19) \p \v 23 Gahan Jisas oh Gariri aptei aptei sus iraire rotu ap rosa Got ohe napapten ohe yah meng oh pot pisao tihan tihan sik hat pati kuuhan pondeio mat pisanipatri. \v 24 Imat pisapatin Siria mong aptei aptei ihir ohe imat hanip yah mat pisapat meng oh amrama ihirhe iraire ti han ti han sik ham batbetsi hat pati bapo mongsup oh ga at pat bapo ketsup oh da aban mat papat bapo buh girir net bes girir net rit pati bapo ihtin kuuhan ihirnong Jisas ohe patnong popingopari. Popriperhan oh ama ihat pati bap ihirnong yah deinipatri. \p \v 25 Indeipatin Gariri aptei aptei pati hano Dekaporis ma pati hano Jerusarem ma pati hano Judia mong aptei aptei ma pati hano tom Jodan han tan ma pati hano ama kuuhan ihir isip tit ohe kom pipari. \c 5 \s1 Amamsi ma hat pati kuuhan ire meng oh \r (Ruk 6:20-23) \p \v 1 Kuuhan ihir Jisas ohe komnong dimtiperhan Jisas oh wamara kuuhan ruumsano rima mong kanong ruh rus tongnongopri. \v 2 Tongnoma meng am deingopri. \p \v 3 Meng ma am matip oh Amamsi hat ma pati guroh mamarumur. Gur damdapat Noh Got ohe kintei bisei han pat sa ma dahapti gur Got ohe napapat hrepnong hat pati gur ohoh ihan ama gur amamsi hat pati bap gurmur. \p \v 4 Guragure danong payimapti gurnong oh Got oh da nayah matiproh ohoh ihan ama gur amam dasi hat pati gurmur. \p \v 5 Kapkap heisup na ham kimirit ma pati gurnong oh Got orhe hrep papat han erer oh napripramur. Ihan gur amam dasi hat pati bap gurmur. \p \v 6 Yah hat son ohe danong pahoh isip haya hatin ma haptio tom din isip haya hatin ma haptio ihapti gurnong Got oh kasip nahatporhan pei hatipri han bap gurmur. Ihan ihat ma dahapti gur amamsi hat pati bap gurmur. \p \v 7 Hanip ihirnong hinhina mar panggeipti bap gurnong Got oh hinhina nahatipramur. Ihan ihapti han gur amamsi hat pati han bap gurmur. \p \v 8 Yah danong tit dawi hat ma pati gur Got ohnong wamtiprimur. Ihan ihapti gur amamsi hat pati han bap gurmur. \p \v 9 Gusupti meng ma agatmar sawa asaripti gurnong Got oh norhe brermur naporpatmur. Ihan ihapti gur amamsi hat pati bap gurmur. \p \v 10 Maihir yah dasi hat sapti moho rim ihir ina ruumsupsi nahaya guroh Got orhe napapat hrepnong hat pati gurmur. Ihan ama ihat pati gur amamsi hat pati bap gurmur. \p \v 11 Maihir Jisas ohe nita ihir rim ihir gurnong dasei nahayao inaham niyao inin meng gure boknong nahayao dasuh meng gure boknong nahayao ma inahaya gur amam henmur. \v 12 Gur Ma inahaya moh rih Got ohe meng porishe han ihirnong ma indeisheru ginhe nohnong inahapti ma hapat. Noh kaput Got ohe pat tei yan isip datipra ma hapat daham amam henmur pongopri. \s1 Hanip dir sor ambar hatin hat ayao tanggam has hatin hat ayao hat pati ohe meng oh \r (Mak 9:50; Ruk 14:34-35) \p \v 13 Jisas oh giporpat Gur hanip ire mutuh oh sor ambar hatin hat patimur. Sor ambar dasan oh timbas hahhan hanip dir kinmat it ambar dasan matiprohe. It ambar dasansi na matin hatinhe daham mandam tonggamar saptimur. \p \v 14 Gur gure mutuh oh tanggam has hatin hat patimur. Ihan gure yei ka ohe ap mutuh oh has hahrit ma wandeiptiru gurhe ihat patenmur. \v 15 Gur has han oh has mara tare hrep sariptida. Basra. Ap dus ha has hatinohrim gwar bas pitap tei oh sariptimur. \v 16 Amaru hat orhor gure yah hat ma sapti da oh ihir ha wanahatingwe rim gure has da oh pitap tei orhor paptenmur. Imat paptin ihir wanahama ita put tei mahat ma pat han ohe win oh adaptuhura sa isip matipri pongopri. \s1 Got ohe meng oh damwi sa hatipra ritip ohe meng oh \p \v 17 Jisas oh porpat ihirnong Gur nohnong Oh Got ohe meng porishe han ire mengo Moses ohe sawa mengo oh amkar mandatinmat apirhe dahapri. Basra. Noh ama ohe pe asoh dam ha timdinohrim apirmur. \v 18 Ihtin ohoh ihan arpin aw tan mong tan moh patin orhor Got orhe ritporhan ma brak matpa meng oh tit meng tit na timbas hatipramur. Meng oh gonsi patru patin orhor gonsi dam titwi hatipramur. \v 19 Ihtin ohoh ihan gur Mama meng moh gar na tarpatin meng moh mandatpor daham ihirnong Gar na tarpatin meng moh mandatinmur poriya guroh Got ohe aptei hathe gurnong win timbas bap nahatipramur. Meng gonsi yah titwimur daham ma poripti han gure win oh Got ohe apteihe gurnong win isipsi bap nahatipramur. \p \v 20 Noh mama meng moh gurnong napotiprohmur. Sawa am hat pati hano Parisio ihir Nuhur Got ohe mengnong amram saptimur ma ripti oh garpokmur. Gurri ire tan hathe sasipri. Gur gonsi isip mar amratinmur. Na ihyahan Got ohe napapindin teinong na hatiprimur pongopri. \s1 Er da oh gin orhor kom asar mandama yah tahatinmur potip ohe meng oh \r (Ruk 12:57-59) \p \v 21 Jisas oh Rih ire ma rishe meng oh Haniphe suprio. Sutperhan hapuriyahan dahanggosham yansi hatiprimur. Ihan haniphe supri ma rishe oh gur amraptimur. \v 22 Ihtin orhor ohe pe oh noh tit napotiprohmur. Arwananah ihirnong asoh heisup mar indeiyahanhe dahanggosham yansi hatiprimur. Arwananah ihirnong asoh dasei meng poriyahanhe duuptei kamoheim ihirsi dahanggosham yansi hatiprimur. Arwananah ihirnong asoh Da timbas arhup go poriyahanhe dahanggosham ama ihah han go irat has er mongnong son hat patmur. \p \v 23 Gur Got ohnong apopo deno tit atpora daham sus atpor ihpatin Ai. Nohe arwananah ihirnong ma imtir oh pat sa daham hahhan kapkap kakdah mandama susa meng ohri pomtinmur. Pomara it aprisa atemtinmur. \p \v 24-25 Mameng mohnong daham am hatinmur. Tit han tit gonong Gwe ma nohnong inahatir oh gin meng pondeipti han ire duupnong sus pomtiper napor nambur ushanoh mandap sus orhor Watina. Han mohoh nohnong nambur us mohri meng nasama Gin karapus matina naporpat han ohe bes teinong nahatiprohkin. Nahatporhan ohdapat dupsi han ire bes teinong nahatporhan ihir karapus apnong nahatiprikin. Ihan meng pondeipti han ire duupnong na pim patin orhor meng oh mandap tei morhor pomtipera daham ohnong pora gutagutwi meng pomar mandanmur. \v 26 Mandap meng na pomara napisus karapus apnong nahahhanoh opis mohotin ohe yan oh go mohopatin tit sup tan pok tit hatip hahhanoh Gin ha ihtinoh. Gin arpit namdamur. Sonmur napotiprada. Basra. Na ginapora gonsinap yan atporhanwi Gin sona napotipramur pongopri. Ma gipotip oh gin mama pati dik morhor er da oh mandama ha yah hatingwe rim gipotipmur. \s1 Damdapat kuu ihirsi bisei saw hapti ohe meng oh \p \v 27 Rih ihir gur bisei sawhe hapri ma rishe oh gur amraptimur. \v 28 Ihtin orhor noh ohe pe oh tit meng tit napotiprohmur. Gur kuunong asoh wamara nohe kuuneng ma dahah go damdapat bisei saw hahmur. \v 29 Gure kin oh watahama da ohon ma tarpapti oh pet mandatinmur. Pet mandatin tei oh Got ohe apnong ushan yahmura; orhorsi patin orhor irat has teinong tahe naporiyahan ermur pongopri. \v 30 Gure bes oh erer asoh datin da nahahanoh gatmar mandatinmur. Gatmat mandatin tei oh Got ohe apnong ushan yahmura; patin orhor irat has teinong ushan ermur. \s1 Kuu mandapti ohe meng oh \r (Matyu 19:9; Mak 10:11-12; Ruk 16:18) \p \v 31 Jisas oh ameng oh porpat rih ihir gur nohe kuu moh mandatpor dahahhan mandatin ohe brak ohwi brak mar aprisa mandatinmur girishemur. \v 32 Ihtin orhor ama ohe pe oh noh tit meng tit napotiprohmur. Kuu ihirnong be na mandaptimur. Bisei saw haptin ohe pe ohwi mandaptimur. Be mandayahanoh uhnong bisei saw mar mandaptimur. Han ire mandaya kuu daripti han gur bisei saw hat sapti han bap gurmur pongopri. \s1 Awamhe tukeripri ritip ohe meng oh \p \v 33 Jisas oh Rih ire ma rishenong oh gur amraptimur. Ire ma rishe oh Gur awam ma tukeripti oh mandatipri. Got ohnong noh ihtiprohwa por getenmur rim awam ma tukeripti oh mandatipri ma rishenong oh gur amraptimur. \v 34 Ihtin meng orhor gin noh tit meng tit napotiprohmur. Gur getenmur rimhe awam tukeripri. Aw tan ohe boknonghe mar awam tukeripri. Oh Got ohe tongnot pat tei aw tan ohoh ihan ohe boknonghe mar awam tukeripri. \v 35 Mong ohe boknonghe mar awam tukeripri. Oh Got ohe tong tonggamat pat tei ohoh ihan ohe boknonghe mar awam tukeripri. Jerusarem ap mutuh ohe boknonghe mar awam tukeripri. Oh hanipyah kamoheim ohe aptei ohoh ihan ohe boknonghe mar awam tukeripri. \v 36 Kak ohe boknonghe mar awam tukeripri. Gur kak batnong kwi bat matin hatindo gun bat matin hatindo. Na imtin hatin ohoh ihan ire boknonghe mar awam tukeripri. \v 37 Gur Nuhur ihtiprohewa dahayahanhe Nuhur ihtiprohewa rim mandanmur. Na ihtiprohewa dahayahanhe Na itiprohewa rim mandanmur. Amengwi rima mandanmur. Ama meng ohe boknong it kasip matinmat awamhe tukeripri. Ihat mengripti han bap gur er nahapat han ohe atem teimdapat hat patim ihat mengripti han bap gurmur pongopri. \s1 Inahatperhan it yansi na deipti ohe meng oh \r (Ruk 6:29-30) \p \v 38 Jisas oh porpat Rih ire ma rishe mengnong oh gur am hat patimur. Ire ma rishe oh Ihir gurnong kinnong niyahanhe gwe yanhe it kinnong orhor sutinmur. Ga arhot nasariyahanhe gwe yanhe it ga orhor arhot atinmur ihat ma rishe meng oh gur amram am hat patimur. \v 39 Ihtin meng naporishe orhor noh ama ohe pe oh tit meng tit napotiprohmur. Er hat sapti han ihirdapat gurnong er nahayahanhe it nohe yanhe datpora daham ihirnonghe it yansi deipri. Dak moh tandapat bes tansi niyahanhe bap tandapat atinmur. \v 40 Gurnong Gure ma nuhurnong er nahaya ohe yan oh gin guragure an pati watah mutuh oh daphot napina naporhanoh tei ohsi tap mat daphot aprishenmur. \v 41 Tit han tit aprisa gonong Gin go mandap namdatinmur kasip mengtei naporhanoh go pisusa ohe ma Atei namdatinmur napor tei oh mandatipra. Pisus meih mah han mandatinmur. \v 42 Tit napina napor deip nahahhanoh aprishenmur. Ihir Gin go ama han napina. Noh yan hatpora naporhanoh na amram kom asaripra. Aprishenmur pongopri. \s1 Mahaw ihirnong bopor deipti ohe meng oh \r (Ruk 6:27-28,32-36) \p \v 43 Jisas oh Rih Gur arwananah ihirnong bopor deinmur. Deinmura; mahaw han ihirnong bopor deipri ma rishe oh gur amram am hat patimur. \v 44 Ihir ihtin meng tit naporishe orhor noh meng tit napotiprohmur. Mahaw han ihirnong bopor deinmur. Bopor mara ma ruumsup nahapti han ihirnong Got oh ire maripti han erero oh bapkei mar ha deinoh rim adahandeinmur. \v 45 Ihat ma pati han gurnong ihir wanahama Maihir aw tei ma pat han Got orhe brer hat pati ma hapat sa naporipri. Got oh atano tomo oh Noh yah han ire ru teinong ohwi apripor ripatda. Basra. Tap mat napripat hanmur. Ihtin ohoh ihan gurhe ihtin dawi hat orhorwi patenmur. \v 46 Gur guragure yah han ihirnongwi bopor deiyahanoh gur takis yan ma gapah ham daripti han iraire yah han ihirnongwi bopor deiptiru gurhe ire tan hat patimur. Ihan ama ihapti ohe pe oh Got oh gurnong yah yan napriprada. Basra. Ama ihapti ohe pe oh yah yan na napripramur. \v 47 Gur guragure yah han ihirnongwi amam da apriyahanoh gur kat han Got ohe danong na hat pati han ire ma haptiru guragur tap da hat pati han bap gurmur. Ihirsi tap da hat pati ohoh ihan gur Ihir er hat sapti ma hapat. Nuhur yah hat sapti han bap ma hapat dahapri. \v 48 Ita aw tei ma pat han ohe duutin da ma nahat patru gure dahe ihat orhor duutin da ohwi hat patenmur pongopri. \c 6 \s1 Borop han ihirnong ahar panggeipti ohe meng oh. \p \v 1 Jisas oh ameng oh porpat Gur Ihir nuhurnong wanahama moh yahnap hanhe rim ha armi nahatingwe rim gur ire kintei yah han hatin hat sasipri. Ihan gur ahar ihirnong panggeit pisashenmur. Ihat ahar na panggeit ayahanoh gure ita aw tei mahat ma pat han ohhe yan oh na napripramur. Ihan ahar damdapat ham panggeit pisashenmur. \p \v 2 Gur borop hannong erer tit apinmat meng oh ayat bar tei hatin hat mengir aprisipri. Meng gop han ihir nuhurnong ha armi nahatingwe rim rotu apteio mandap kupo imat apripti ohoh ihan gur imat aprisipri. Imat ma apripti ihir ama armi deipti ohe yan oh pokwi dariptimur. Tit yan tit timbasmur. \v 3 Ihan imat aprisipri. Borop hannong erer tit apinmat ahar bes oper tan oh apirhanoh watah tan oh hanhan hat patin ahar aprishenmur. \v 4 Imat ahar apriyahanoh ita oh am hama yan naprisipramur pongopri. \s1 Got orhorsi ihat mengir patenmur ritip ohe meng oh \r (Ruk 11:2-4) \p \v 5 Jisas oh ameng oh porpat Gur Got ohsi mengitinmat pang yot hat patim mengripti han ire beten hapti ohe tan ihat beten hapri. Ihir ha am hatingwe rim rotu apo mandap tarmuriya teio tandeim ire kin tei beten haptimur. Ama ihapti ohe yan oh ama orhor dariptimur. Kaput komdapat ma datipri yan oh timbasmur. Noh arpin meng napormur. \v 6 Ihan gur ihat beten hapri. Gur ahar guragure ap dahnong tit rosa ap tapura At na wandeipti han ohsi mengrinmur. Ihaptin ita erer wamar ma am hapat han oh am hama yah yan naprisipramur. \p \v 7 Gur Got ohsi mengitinmat oh Got ohnong hanhan hat pati han ire ma haptiru hathe beten hapri. Ihir nuhur meng pramat pisayahanoh Got oh amratiprohkin dahamhe be meng meng oh pramat pisaptimur. \v 8 Gur imat pramat pisasipri. Gure ma dahaya da oh ita orhor am hah tei ohoh ihan gur meng pramat pisasipri. Dahat pat meng orhorwi rim mandanmur. \p \v 9 Gur Got ohsi mengitinmat oh mamaru hat beten henmur. \q1 At Got aw tei ongeng tahat pat han gonong armi naham ongengnap hat orhorwi ha napaptengwemur. \v 10 Gorhe hrepnong naham napapindin ohe da oh mong mong gonsi ha aprinohmur. Gorhe aw tei moh ihat ha paten oh dahatporhan ma tarpapatru hat orhor kakdah mohe ihat tarpat sus orhor ha patenohmur. \v 11 Go gin ohe den din ohe kis oh kis mat napina. \v 12 Nuhurhe kat han ihir er nahatperhan it ihirnong yansi na mar eimat hanhan mar mandaptimur. Ihan gohe nure ihirnong yansi na mar hanhan mar ma mandaptiru mat orhor nure er hat sapti pe oh yansi nahatipra. Dat namdatinmur. \v 13 Er hat ha songwerim kis nahapat mutuhnonghe nahatiprarim gorhor namrim napaptenmur. Er nahapat han Satan ohe mutuhnong nahatiprarim napatreman napaptenmur. \m por ihat Got ohsi mengir patenmur. \p \v 14 Gur dahatinmur. Kat han ihirdapat gurnong inaham er nahayahanhe gurdapat it ihirnong yansi na mar eimat hanhan mar mandayahanoh ita ohhe gure er hat ma saya ohe batbet yan oh it gure boknong na naham dat namdapatmur. \v 15 Na hanhan mar it yansi mat orhorwi ayahanoh ita ohhe gure er hat ma saya ohe batbet yan oh dat na namdama gure boknong yansi nahat orhorwi napapatmur pongopri. \s1 Got ohe danong hatinmat kakun den na dapti ohe meng oh \p \v 16 Jisas oh Gur noh gin den na dam Got ohsi mengsarwi inpora dahaya han gur pang yotsi han ire tan hapri. Ihir Mama han moh den na dam Got ohsi meng sarpat hanhe ha dahatingwe rim ihir tahas ariyao rumsi hayao haptimur. Ama ihapti ihir iraire yan dar ihaptimur. Kaput ti na datiprimur. Noh arpin meng napormur. Gur den na dam Got ohsi mengsar inper ihyahanoh ire tan hat ihapri. \v 17 Den na dam Got ohsi mengsarwi inpera ma dahaya guroh gorhe rih ma rumkin gahmaro kak bat samo ma hat patru hat orhor patenmur. \v 18 Ihat orhor patin be han ihir hanhan hatperhan ita ahar wanahat pat han orhorwi gure ma ihat pati da oh am hatiprohmur. Am hama gure ma ahar ihat pati da oh yah tit napripramur pongopri. \s1 Aw tei mahat ohe paten danong ruprup mat sarinmur ritip ohe meng oh \r (Ruk 12:33-34) \p \v 19 Gur kakdah moh yah erer oh ruprup mat saripti ohe danonghe hapri. Kakdah moh ruprup mat sariyahanoh daskein oh deo tomo oh suma nehaho gapah han ihir daharmar dariyao hapti ohoh ihan gur yah han erer oh kakdah moh ruprup mat saripti ohe danonghe hapri. \v 20 Ihan gur Got orhor ihir ihat ha patengwe ma dahapat ohe yah danong oh aw tei mahat ruprup mat sarinmur. Imat aw tei mahat ruprup mat sariyahanoh daskein oh deo tom moh suma nehaho gapah han ihir daharmar dariyao na hatipri ohoh ihan aw tei mahat ihat paten ohe danong oh ruprup mat sarinmur. \v 21 Guragure yah erer oh ruprup mat ma saripti tei oh guragure dahe atei patmur pongopri. \s1 Kin oh da mutuh ohe has ohmur ritip ohe meng oh \r (Ruk 11:34-36) \p \v 22 Jisas oh giporpat tit meng oh gipongopri. Hanip gure da mutuh ohe has nahatporhan ma dahapti oh kin ohmur. Kin oh yah hat orhorwi has hat pathanoh da mutuh ohe dahe gonsi yah hat has hat patmur. \v 23 Kin oh yah hat has hat na pathanhe da mutuh ohe dahe kwi hat orhorwi patmur. Kwi ham er hat orhorwi ma pat oh atnap isip kwitemnap hat patmur pongopri. \s1 Tit han orhorwi yot han ite atamreindin oh kinhat atamreiproh ritip ohe meng oh \r (Ruk 16:13) \p \v 24 Jisas oh giporpat Gin mohnong dahatinmur. Tit han gowi yot han ite atamreindin asoh tapsut orhor tap hat atamreindin hatinda. Basra. Ihat na atamreindin hatinmur. Yot mat orhor atamreihanoh titnong bopor dei titnong na bopor dei hatiprohmur. Tit ohe danong ham titnong kom asar mandatiprohmur. Ihat yot hat na tamreindin ina hat pati ohoh ihan Got orhe danong ham atamreindin ohsi mani ohe danong ham tamreindin ohsi tap hathe na tamreindin ina hat patimur pongopri. \s1 Jisas oh Gur Nuhur erer timbas hahhan kinhat patepri sa daham da trun trun darhetipri ritip ohe meng oh \r (Ruk 12:22-31) \p \v 25 Jisas oh kuuhan ihirnong Gur amratin. Gur Nure ma indipri oh nuhur den oh kinhat sa indeipri. Watah andin oh kinhat sa indipri daham da trun trun darher ruumsup hapri. Gin de ohe isip hat pat. Dire mama pati oh isip hat patda da den oh isip hat pat. Gin mama pati ina moh isip hat patda da ina teimdapat ma aripti watah oh isip hat pat. Basra. Ina tei ma pat erer oh isip hat na patmur. Hanip dire ma patinong oh isip hat patmur. \v 26 Gur ner ire ma patinong oh dahenmur. Ihir den gonoyao den ruprup mat sariyao den ruprup mat itin ap hayao na haptimur. Na ihapti orhor ita aw tei mahat ma pat han oh den oh asarpatmur. Got ohe ner win timbas han bap ihirnong indeipat moh hanip winsi bap dirnong atnap imat napapat ma hapat dahenmur. \v 27 Gur Epe. Nuhur kinkinhatwi sa patepri daham da darher ruumsup hayahanoh ama ihya ohe pe oh guragure da indinnong asoh gar tit dip matin hatinda. Basra. Gur indin danong gar tit na dip matin ina hat patimur. Gur na imtin hatin hat pati ohoh ihan gur Epe. Nuhur kinhat patepri sa daham da darheripri. \p \v 28 Gur Epe. Nuhur kian han sa an patepri daham da darheripri. Unuh gwe ma timapatnong dahenmur. Unuh gwe ihir timapti irair tamreima watah hama ariptida. \v 29 Basra. Na ihapti orhora; ire boknong yahnap hat patimur. Yahnap hat ma pati oh kakhan Soromon ohe watah yahnap aro awataham orhor yahnap hat ma patesuh oh mama unuh gwe yahnap ire hrepdapat hat patesuhmur. \v 30 Unuh oh ginwi marporhan kimsi kutwidapat pera irat tei saripti han moh Got orhor it watah yahsi deipatmur. Ama imat na paten han garnong oh Got oh awat yahsi deipat ohoh ihan hanip gur Nuhurnong atnap andin ohe watahsi nahat napapat ma hapat dahenmur. Gur Oh imat napapatwa na dahapti ohoh ihan gur Got ohnong Inahatin hatin hanwa ma dahapti oh garpok hat patmur. \v 31 Ihan gur Epe. Noh kian han sa dam patepra noh kian han sa an patepra daham da trun darheripri. \v 32 Got ohnong hanhan hat pati han ihir ama ohe danong isip hat pati ohoh ihan gur ire tan hapri. Ita aw tei pat han oh gwe ma hatip hah oh am hat pat ohoh ihan gur da darheripri. \v 33 Gur Noh Got ohe napapindin hrepnong hat patneng. Hat patin noh orhe yah hat ma pat da hatin hat patneng daham ama danong ohri henmur. Hatporhan orhor erer oh napriproh basda. \v 34 Ihan gur Noh kimsi den kinhatiproh sa Noh kimsi kian han sa an patepra daham da trun darheripri. Ihan gur Noh mama ruumsup moh gin orhorwi ma hapat. Kimsi ohe ruumsuphe kimsi orhorwi ma hapat dahat patenmur pongopri. \c 7 \s1 Jisas oh Gur arwananah ihirnong Ihat pat hanhe por sapri ritip meng oh \r (Ruk 6:37-38,41-42) \p \v 1 Jisas oh ameng oh porpat mameng moh por am deingop. Gur guragure damdapat orhor hanip ihirnong asoh Go ihpat hanhe. Go ihpat hanhe daham sapri. Imat sayahanoh Got ohdapathe guragure ma sapti kis orhor nasatipramur. \v 2 Mamarumur. Gur yah mat sayahanhe Got ohhe ama yah mat sapti kis orhor nasatipramur. Er mat sayahanhe Got ohhe ama er mat sapti kis orhor nasatipramur. \p \v 3 Gur arwananah ihirnong Oh ihtin han hat patmur por ma sapti oh guragure kin irat barak isip ma titapat patnong oh na dahama ire kin huhun garnong oh daham gur saptimur. Gur kinham imat saptio. \v 4 Gur guragure kin irat barak isip ma titapat patnong oh dat mandatpora na daham ire garnong oh Nohana. Gwe huhun gar oh noh dat namdatpora poriptimur. Gipor ma ihirnong sapti oh kianorim gur ihirnong imat saptio. \v 5 Pang yotsi hat pati han gur ihapri. Guragure kin irat barak isip hatin ma titapat pat andehri dat mandapti kin yah hat watahama arwananah ire gar huhun tambor andehhe dat amdatin ina hama dat amdatiprohemur. \p \v 6 Got ohe ongeng mat papti ohe meng oh mian kotwa da hatin hat ma sapti ihirnong sahayao baneng suat yahnap han oh imah kot samin hatin hat pati ihirnong asariyao hapri. Ihyahanoh kot samin hatin hat pati ihir na dam tonggamar tambor maro mian kotwa da hatin hat pati ihirhe hanip gurnong apris nimo nahatiprohe ohoh ihan ihtin dasi hat ma pati ihirnong den asaripri. Mandanmur pongopri. \s1 Got ohnong dahamtiperhan yah mat orhor napripatmur ritip ohe meng oh \r (Ruk 11:9-13) \p \v 7 Jisas oh Gur Got ohnong dahandeinmur. Dahamtinmat oh dipwi dahamatwi ayahanoh ama daham dahandeiya da oh napriprohmur. Angmat orhorwi ayahanoh ama angmat aya ohe pe oh wamtiprohemur. Ha napanggeitinoh rim ap gwatei dipwi kang kang pot ayahanoh ama dipwi kang kang por aya gurnong oh ap gwatei nadapuma napanggeitiprohmur. \v 8 Datpera daham Got ohnong dahandeipti gurnong napripatmur. Wamtipera daham angdeipti gur wandeiptimur. Ha napanggeitinoh rim ap gwatei kang kang poripti gurnonghe ap gwatei nadapuma napanggeipatmur. \p \v 9 Mamarumur. Guragure brer ihir apris Gin at nohnong pa ti namdina naporiyahanoh go kwei apriprohda. Basra. Pa orhor apriprohmur. \v 10 Aning bok tit namdina naporiyahanoh go na dapti han ambep bok tit apriprohda. Basra. Orhe ri han orhor apriprohmur. \v 11 Gur kakdah er han bap gur orhor brer ihirnong yah han oh yah mat orhor apriptimur. Ihan gure ita aw tei ma pat han oh yahnap han hat pat ohoh ihan atnap yahnap han oh yah mat orhorwi napripatmur. \p \v 12 Got ohe meng pot pisashe han ire rim ama brak matpa mengo Moses ohe sawa mengo ama rishe meng ohe duuptei kak hat ma pat da oh mamaru hat ma dahat sapti da ohmur. Kat ihirdapat nuhurnong imat napriptinengo imat napaptinengo ma dahapti da orhor ihirhe dire ma dahapti da hatin morhor hat pati ma hapat daham guragure ma Nuhurnong imat napaptineng ma dahapti da orhor ihirnonghe imat apris paptenmur pongopri. \s1 Gar mandapsi isip mandapsi hat pati ohe meng oh \r (Ruk 13:24) \p \v 13-14 Jisas oh Gur mohnong dahenmur. Er naham timbas nahatin ohe apteinong son mandap oh isip yahnap hat patmur. Ama mandap ron gwateihe isip yahnapmur. Isip yahnap ohoh ihan hanip ruumsan han ihir wamara Isip yahnap mandap moh kapkap son ohe mandap ma hapat daham hanip ruumsan ihir ama mandap oh ros saptimur. Yah hat paten ohe apteinong son ohe mandap oh gop ohmur. Ama mandap ron ohe gwatei kathe gop kat pokmur. Ihtin mandap gop kat ohoh ihan hanip ihir wamar Moh gop mandap kat hanip na son kat ma hapat daham ut han pok ros sapti mandapmur. Ihtin mandap yot pati ohoh ihan gur Nuhur gop mandap moh sasiper daham ama gop kat ros sashenmur pongopri. \s1 Nuhur Got ohe atamreipti han bap nuhurmur rim dasuh hat sapti ohe meng oh \r (Ruk 6:43-44, 13:25-27) \p \v 15 Porpat Jisas oh tit meng tit gipongopri. Gur ihir Nuhur Got ohe meng poripti han nuhur apriyamur dasuh nahat apriprohe ohoh ihan potahat watahat indinmur. Ihir ina teimdapat sipsip ire manap ham yah hat pati da hatin hat apripri orhor ire mutuh ohon kotwa hanip nipat han hatin hat apripri ohoh ihan gurhe inin hat orhor watahat patenmur. \v 16 Ihtin han bap ihir ihat apriyahanhe irat gwe timdiporhan wamara Moh ama han irat gwehe daham ma am haptiru hat orhor ire ma saya apriya hapti danong asoh wamar am hatiprohemur. Mamaru be irat asoh kairap hahrit kapom daptida. Hame oh ket hahrit kapom daptida. Basra. Na ihaptimur. Amaru hat orhor ihir hanip ihirnong panggeitin ohe yah dao Got orhe danong hatin ohe dao oh na timahanoh gur wamara Moh Got orhe nita na hat pati ma hapat daham am henmur. \p \v 17 Ket sannong dahenmur. Ket oh dam yah san oh dam ma tima oh yah dam orhorwi timapatmur. Sohor san ohehe dam ma tima oh sohor dam orhorwi timapatmur. \v 18 Ket oh dam yah san oh dam ma tima oh na sohor hapatmur. Yah dam orhorwi timapatmur. Sohor san ohe dam ma timahe yah dam na timama sohor dam orhorwi timapatmur. \v 19 Sohor damwi timahanoh komar irat teinong deiptimur. \v 20 Amaru hat orhor ire ma apriyanong asohhe dam timdiporhan wamara am henmur. \p \v 21 Gur nohnong Arpin hanipyah go ma naporipti han gur gonsi Got ohe napapindin teinong hatipriwa dahapri. Basra. At aw tei ma pat han orhe danongwi daham ma dindeipti han gurwi saprimur. \v 22 Pepe dik oh kat han trun gur Hanipyaha. Nuhur gwe win dap teidapat gwe meng pot pisayao mongsup ga aperiyao na wandeipti han erer asoh imtiperhan tarpatporhan wandeiyao hashemur napotiprimur. \v 23 Damdapat er hat patim ma ihashe han gur imat napotipri orhora; Noh gurnong hanhan hat patmur. Ihan gur eimat sonmur napotipramur. Ihtin dasuh han bap ihir apripri ohoh ihan gur inin hat patenmur pongopri. \s1 Dakuu hansi da timbas hansi ite meng oh \r (Ruk 6:47-49) \p \v 24 Jisas oh ameng oh porpat tit meng tit gipongopri. Nohe meng amram dinahapti han bap gur mama dakuu han moh hatin hat patimur. Ama han oh Noh ap kasipnap tit hatpora daham kasip hanwi dara mong pohmar dahnap deipti ap tam pomat gonomo kasip maro matipri. \v 25 Hat manda tei tom inim isip tit apingopri. Apriporhan kakdah apripat ohe tom oh ran hah tom inim oh apris ap moh ungang deingopri. Imtip orhor kasip tam ap ohoh na hengopri. \p \v 26 Nohe meng amram orhor na dindeipti han gur nohe ma napotiproh han bap hatin hat pati bap gurmur. Ama han oh noh ap hatpora dahatipri. Dahama da timbas han ohoh tom dinin tei orhor tam gonoma bingbung ap tit hatipri. \v 27 Hat manda tei tom inim isip tit apingopri. Apriporhan kakdah ohe tom oh ran hah tom inim oh apris ap moh ungang dei oh turkat wandangopri pongopri. \p \v 28-29 Jisas oh ama meng oh potporhan kuuhan ihir Epe. Nure sawa naporipti han ihir mimat na naporiptingwerio. Mama han moh pang buksi han napor moho daham sein bupang ritpari. \c 8 \s1 Jisas oh ina mong mong moh tohohet sapat han tit ma yah matip ohe meng oh \r (Mak 1:40-44; Ruk 5:12-14) \p \v 1 Jisas oh mong kadapat wanporhan kuuhan isip isip tit ohe kom pipari. \v 2 Saperhan ina gonsi tohohet sapat han tit Jisas ohe duupnong moh apingopri. Aprisa katin takir tongnoma Hanipyaha. Er nahat napat sup moh go yah nahatiprohhan yah nahatina pongopri. \v 3 Potporhan oh bes marima Dawa. Noh gonong yah nahatiprohwa. Gin yah nahahmur porpatin orhor tohohet sapat moh timbas ham yah hangopri. \v 4 Timbas hatporhan Gin go mama meng moh be han ihirnonghe poripra. Susa Got ohe ap yawar ohe hanat bok han ohnong pinggitinmur. Pinggitporhan oh wanahama Gin yah hahhe. Gin ongeng tahat pati han ire boknong tohohet son sup apin ina timbas hahhe ha dahatinoh rim gorhe ina oh sus pinggitinmur. Pinggima kuuhan ihir Gin ohe ina tohohet sapat moh timbas hat ma hapat daham ha am hatingwe rim Moses ohe rim ma brak matipru go apop tit pisusa hanat bok han ohnong apinmur. Apriporhan oh sum temar Got ohnong sa atiproh. Atporhan gwe tohohet sapat sup oh gin timbas hah ma hapat sa dahatipri por darhengopri. \s1 Jisas oh ami ire duuptei han ohe atamreipat han ohnong ma yah matip ohe meng oh \r (Ruk 7:1-10) \p \v 5 Gahan Jisaso ihir Kapaneam aptei kotpari. Kotperhan Rom ire dupsi han ire duuptei han oh aprisa \v 6 Hanipyaha. Nohe natamreipat han tit ina girir net rim batbet ruumsan ham ap timon patmur. Ihan go ohnong nayah matina por kandeingopri. \v 7 Por kamtiporhan Noh sus yah matiprohwa pongopri. \v 8 Potporhan oh Hanipyaha. Go yahnap han ohoh ihan bisei han nohe ap gwatei kat mohri go na ron hatinmur. Ihan go mateidapat orhor mengwi potporhan natamreipat han oh sa yah hatiproh. \v 9 Noh duuptei han ire hrepdapat hat patem ire poriya meng oh amram ihpatmur. Norhordapathe kat dupsi han ihirnong norhe hrepnong mar papatmur. Paptema tit han ohnong Gin go sona potporhan oh arpin amram sapatmur. Tit han ohnong Gin go aprina potporhan oh arpin amram apripatmur. Norhe natamreipat han ohnonghe Go mihat tamreindinmur potporhan oh aprin norhe ma por mengru hat orhor tamreipatmur. Noh ihat pat han ohoh ihan mateidapat orhor mengwi potporhan oh sa yah hatiproh pongopri. \p \v 10 Potporhan Jisas oh amrama da tupnet rim da darherpat orhorsi tap hat apriya kuuhan ihirnong Arpin meng napotiprohmur. Mama han oh nohnong Ohwi yah matin hatin han ma hapat ohe ihat isip ma dahat pat da moh Isrer han gurri ihat dahatin han orhor gure mutuh ohri mihat isip ma dahat pat han oh noh ti na wandeipatmur. \v 11 Ihan kaput Juda na hat pati han among among be han hat ma pati han ihir Got orhe papat hrepnong Eprahamo Aisako Jekopo ihirsi tap ham den daprimur. \v 12 Daprimura; Isrer gurnong oh Got oh norhe hrep naham napaptepramur ma napotip gurnong oh kwitem musum dusnong asoh nahatipramur. Nahatporhan gur yimama guragure ga yot mengsi hama ganong kup matiprimur pongopri. \p \v 13 Pora Rom ire dupsi han ire duuptei han ohnong Gin go sona. Gorhe Oh inahatiprohwa ma dahah da orhor inahatiprohmur pongopri. Giporpatin orhor orhe ma atamreipat han oh sa yah hatipri. \s1 Jisas oh Pita ohe barip uhnong yah matip ohe meng oh \r (Mak 1:29-31; Ruk 4:38-39) \p \v 14 Gahan Jisas oh Pita ohe ap ros wandeioh Pita ohe barip uh ina harsupsi hama ap tan tei oh timon patgopri. \v 15 Pathan oh bes marinporhan harsup oh timbas hapat masasa ihirnong den temara pandem papangopri. \s1 Jisas oh mong sup ihir ga at patisi han bap ihirnong yah matip ohe meng oh \r (Mak 1:32-34; Ruk 4:40-41) \p \v 16 Patina gahan mong kis tei hah tei mah mongsup ihir ga at patisi han bap ihirnong popingopari. Popriperhan Jisas oh orhe mengtei ga apero yah maro mat pisangopri. \v 17 Ma imtip oh rih Got ohe meng porisuh han Aisaia ohe rim ma brak matip meng moh Oh dire er supo batbet ruumsupo natimbas deipat hanmur rim ohe boknong mar ma brak matip meng oh arpin dam timdipmur. \s1 Jisas oh Gur nohe kom aprishenmat oh mohnong daham aprishenmur ritip ohe meng oh \r (Ruk 9:57-60) \p \v 18 Jisas oh kuuhan ihir ruumsan huup nahaya rim orhe pinggit pisapat han ihirnong Gin dir tom han tannong depera pongopri. \v 19 Potporhan sawa meng am deipat han tit Jisas ohe duupnong hama Namgipat hana. Gwe ma sasipra kat oh nohri ditaditwi sasiprimur pongopri. \v 20 Potporhan oh Go nohsi sasipramur ma ri oh mohnong dahatinmur. Kotwa ihiroh deip temhe apit manhem timaptimur. Ner ihirhe ap ham patimur. Hanip Brer nohnong oh aphe timbas hanmur. Ire ap ap oh timon sapatmur pongopri. \p \v 21 Potporhan orhe pinggit pisapat han tit ohnong Ditadit son ina hat pat orhora; noh it apteinong susa at oh hapurit sein sara apris ditadit sasiprimur pongopri. \v 22 Potporhan Jisas oh Es. Damdapat ma haputpa da hatin hat pati bap ihirdapat kat hapuriya han ire sein oh sa saripri. Gora nohe kom aprishenmur pongopri. \s1 Jisas oh inimsi; tom kopisi Gut gatetina potip ohe meng oh \r (Mak 4:36-41; Ruk 8:22-25) \p \v 23 Pora orhe pinggit pisapat han ihirsi bot dahnong rus tongnom deihpari. \v 24 Deptin Jisas oh kin timdin ham timongopri. Timon patin kapkapwi inim isip isip tit aprisa tom kopi marasa bot dahnong hru tahama tom oh botnong gurmatporim ihangopri. \v 25 Ihtiporhan ihir kas ham ohnong pamsasa Hanipyaha. Dirhe tom oh nadiporim ma inahah. Ihan go napanggeitina potpari. \v 26 Potperhan oh Gur kianorim kas hayao. Gure nohnong Ohwi imtin hatin hanwa ma dahapti da oh hatip hat patim kas hayamur pora tandeima kasip mengtei Inim go gatetina. Tom kopi go ganer timbas hatina pongopri. Potporhan inim oh gater tom kopi oh ganer ham na ihah mong hatin ham mong yah hat mandangopri. \v 27 Mong yah hat mandatporhan ihir Epe. Hanip ihirnong imat meng potperhan ihir meng amram kimiriptio. Mama han moh tom kopio inimo ihirnongsi meng potporhan ihir amram gateriya moho. Mama han mohri wan han moho gigosham kas hatpari. Ihamo hama deihpari. \s1 Jisas oh han yot ihitnong mongsup ga oh ga at patin ma ga apetip ohe meng oh \r (Mak 5:1-17; Ruk 8:26-37) \p \v 28 Ihama Jisaso ihir tom han tan kotpari. Kora Gadara ire mong oh kotpari. Kotperhan mongsup ga at patsi han yot tit hanip or saripti teidapat apingopari. Ama ihat pati han yot ihitnong mongsup oh ite danong aban mat papatin ihit mamter hat patin ohoh ama aptei han ihirhe nuhurnong nimo nahatipri daham kas ham ite pati kat oh na sashemur. Ihat pati han yot ihit apingopari. \v 29 Aprisa mongsup ihir Nuhur hanip mandama be ayahan batbetsi ero rima kasip mengtei Got ohe brer go kinnahatporim apir. Nure batbet datin dik oh kopen na hat patin orhor go batbet nahatinmat apirda. \v 30 Ihan go benong nadarhetipra. Imah wih ire bu aripti teinong ohon oh wamtin. \v 31 Go mongsup gur ga taper maras son naporhanhe imah ire mutuhnong hatina napotinmur pongopari. \v 32 Potperhan oh Mai. Gin gur ga taper maras sona potporhan ihir ga taper marasa imah ire mutuhnong ros da ban matperhan imah ihir sakat pas bok oh wasa tom hru dah ohom wasa hapungopari. \p \v 33 Hatperhan imah papti han ihir tandura ap mutuhnong sa pipari. Susa han yot ite ihya mengo imah ire hapuriya mengo oh ihirnong sa potpari. \v 34 Potperhan ihir amrama wamar apingopari. Aprisa Nure imah mohoh gonsi nasutiprahe daham Jisas ohnong Nure mong moh go na indiprohmur. Wannong sonmur pongopari. \c 9 \s1 Jisas oh buh girirnet bes girirnet ritip han ohnong yah matip ohe meng oh \r (Mak 2:1-12; Ruk 5:17-26) \p \v 1 Jisas oh bot dah rus tongnoma ihir it han tannong desa Jisas orhe aptei kotpari. \v 2 Kotperhan kat han ihir buh girirnet bes girirnet ritip han kaw tei sara Jisas ohe pat duupnong popingopari. Popriperhan Jisas oh ire Ohwi yah matin hatinwa ma dahaya da oh wamara er han ohnong Nohana. Gin go da yah hatinmur. Gwe er da hat saporhan Got oh ama ohe pe oh heisup nahat napapat da oh gin noh dat namdamur pongopri. \v 3 Potporhan sawa meng am deipti han ihir ameng oh amrapti Wa. Hanip dire er da hat saperhan Got oh heisup nahat napapat da oh orhorwi hirmat namdapat hanmur. Hanip dir nih imat hirmat amdatiproh. Ihan ohe Got orhor hatin ham ma mengir moh oh Got orhornong dasei mar ihat mengirmur gigoshangopari. \p \v 4 Gigoshatperhan ire ihat ma gosporiya meng oh Jisas oh ire danong awamara Gur kianorim nohnong Oh Got ohnong dasei mar ihat mengirmur daham er da hayao. \v 5 Noh gin gwe er da oh eimat dat namdamur porhanoh gur mutuh danong oh wamara Moh arpin indeihe daham am hatin hatinda. Basra. Na am hatin hatin da ohoh. Noh Gin go yah ham masas tandeim sona potporhan gur wamara oh arpin indeipat hanhe daham am hatiprohemur. \v 6 Ihan gur Hanip Brer nohnong Oh arpin hanip dire er gap dat namdapat hanhe ha dahatingwe rim gin noh sik han ohnong Gin go yah hat tandeima gorhe napopriya gwar oh dar marim sona potiprohmur pora sik han ohnong Gin go yah hat tandeima gorhe napopriya gwar oh dat marima gorhe apnong sonmur pongopri. \v 7 Potporhan oh arpin tandeima orhe apnong sangopri. \v 8 Saporhan ihir Epe. Hanipnong orhor Got orhe kasip ohsi matporhan ohe mengtei imat yah mat pisapat ma hapat daham ihir sein bupang ripti Got ohnong armi matpari. \s1 Matyu ohnong ambutip ohe meng oh \r (Mak 2:13-17; Ruk 5:27-32) \p \v 9 Matyu noh norhe takis yan darpat ap oh tongnot patin Jisas oh apingop. Apris nohnong Go nohsi sashen han ham nohsi tap hat sasiprimur napotporhan noh arpin ohe meng amram ohsi sasuhmur. \p \v 10 Ihama nuhur sus Matyu nohe ap oh den dipa. Daptin takis yan kat pe gapah hat daripti hano sawa meng pomat na dindeipti hano ihir apris nuhur Jisas ohsi tap ham den dipa. \v 11 Den daptin Parisi ihir aprisa wanahapti orhe namgit napisapat han nuhurnong Gure tisa moh kianorim takis yan daripti hano sawa meng pomat na amrapti hano ihirsi tap ham den taman daptio napor dahanahama Jisas ohnong indeingopa. \p \v 12 Imtiperhan Jisas oh ire indeiya meng oh amrapat ihirnong Gur kusem han ihirnong ma amburipti oh yah hat pati han ihirnong ha yah matingwe rim amburiptida da sik hat pati han ihirnong ha yah matingwe rim amburipti. Basra. Sik hat pati ihirnong ha yah matingwe rim amburiptimur. \v 13 Amaru hat orhor noh yah hat pati han ihirnong Gur er danong kom asar mandanmur potinmat na apdormur. Nohe ma apdor oh er danong hat ma sapti han ihirnong Gur er danong kom asar mandama Got ohe danong hat sonmur potinmat apdormur. Ihtin ohoh ihan gur ma brak matpa meng oh wamara am hatinmur. Ma brak matpa meng oh mamarumur. Gur Got nohnong apop natemtin danong isip hapti hanip hinhina matin danong pomat na deiyahanoh noh na bopor deipatmur. Hanip ihirnong hinhina matin da oh isip hayahanoh noh bopor deipatmur ama potip oh por brak matpamur pongop. \s1 Kopenohe mengsi; rihohe mengsi na tap matin hatinmur ritip ohe meng oh \r (Mak 2:18-22; Ruk 5:33-39) \p \v 14 Gahan Jon orhe pinggit pisapat han ihir aprisa Jisas ohnong Parisi ihiro nuhuro Got ohsi mengitinmat oh kakun den na dam Got ohsi mengitin danong ham ohsi mengir patimur. Nure ma ihapti da oh gwe pinggit pisapat han ihir kianorim na ihaptio por dahandeingopa. \p \v 15 Por dahamtiperhan Jisas oh Ei. Gur mohnong dahenmur. Guragure yah han oh kopen kuu datporhan Kopen kuu daro rim ama han ohsi tap ham den amam ham daptimur. Oh patin oh kakun den awammur na riptimur. Kwit ohnong mahaw ihir wan teinong matperhan oh na pat moho daham ohe danong ham saheih ham kakun den awammur rim na deyahanoh oh yahmur pongop. \p \v 16 Jisas oh kopen da ohsi; rihohe da ohsi na sahsah deiptio rim oh mameng moh ringop. Rihohe aripti watah oh tem tahatporhan kopenohe watah bra tit dara rihohe watah temnong na apaptimur. Apayahanoh mukmak tahah tei hanip go dirhitporhan tem isip hatiprohmur. \v 17 Kopenohe irat gap wain tom oh dara rihohe sahapti han watah san temnong na yohoptimur. Yohoyahan kopenohe irat gwe tom gap ohoh ihan patem pipira purpat rihohe san ohsi tap hat timbas hatiprohmur. Ihtin ohoh ihan irat gap tom ohsi; san ohsi yah hat ha patengwe rim kopenohe irat gap tom oh kopenohe sahapti watah san temnong yohoptimur. Amaru hat orhor rihohe meng ohsi; kopenohe meng ohsi tap mat gamin mat na papten hatinmur pongop. \s1 Jisas oh brer kuunang bap titsi; kuu kwapran hat patesuh kuu titsi ihitnong ma yah matip ohe meng oh \r (Mak 5:22-43; Ruk 8:41-56) \p \v 18 Porpatin rotu apnong wamat papti han tit apingop. Aprisa Jisas ohe duup oh mong tei wah katin takira Nohe kor uh kopen haputmur. Ihan go susa bes oh uhe basnong matporhan it da sa apriproh pongop. \v 19 Pora Jisaso orhe namgit napisapat hano nuhur pipa. \p \v 20-21 Saptin kuu kwapran hat patin krismas nathei birhitipsi kuu tit Jisas ohe kom aprisa Noh ohe an pat watah boknong bes marihanoh noh yah hatiprohwa dahama ohe watah rumpenong sa marindipri. \v 22 Marinporhan oh it kom katnong tamburker wamara Kora. Go da yah hatinmur. Gwe Ohwi yah nahatiprohwa dahah ohe pe oh gin go yah hahmur porpatin orhor kwapran gatera ama yah hatip oh. \p \v 23 Yah hatporhan nuhur susa rotu apnong wamat pat han ohe apnong ruhpa. Royaoh kuuhan ihir kor uh haputo rim pormik meng maro payimamo apero haptingopa. \v 24 Ihaptihan Jisas oh Gur aperipri. Brer moh na haputmur. Be timon patmur. Gin gur gonsi kotnong rona potporhan ihir kre angopa. \v 25 Kre atperhan ihirnong kotnong darhetporhan ihir roperhan Jisas oh sein it pati dahnong rosa bes marinporhan it da apris masangop. \v 26 Masporhan ama imat pamsa meng oh aptei aptei oh sa gospot pipari. \s1 Jisas oh kin kwisi hano mongsup oh atem apatip hano ihirnong pomtip ohe meng oh \p \v 27 Ihapti nuhur kot rosa pipa. Saptin kin kwisi han yot ihit Depit ohe puh go nuhutnong hinhina nahatina pot uat tit apingopa. \v 28 Pot uat tit apriperhan nuhur ap roperhan ihithe marangopa. Marperhan Jisas oh Gut nohnong Oh arpin yah nahatin hatin hanwa dahayada por dahandeingop. Por dahamtiporhan ihit Hanipyaha. Nuhut arpin ihat dahayamur pongopa. \v 29 Potperhan oh Gutagute Ohwi yah nahatiprohwa ma dahayaru nahatiprohmur pora ite kinnong bes ka adip deingop. \v 30 Adip matporhan kin watahangopa. Watahatperhan oh Gut sus ihirnonghe poripri por anggungop. \v 31 Anggutip orhor ihit kot ros ma saya oh ama aptei aptei oh ameng oh rit ama pipa oh. \p \v 32 Saperhan Jisaso nuhurhe sapero rim kot ruhpa. Royaoh mongsup oh atem apat pat han tit popingopa. \v 33 Popriperhan Jisas oh mongsup ga aper yah matporhan oh yah ham mengingop. Mengitporhan ihir Epe. Isrer dir rih mihtin han moh na wandeishemur rima sein bupang ringopa. \v 34 Ihir ihat dahatperhan Parisi ihiroh Mama han ihir ohe danongwi hatiprohe ma hapat daham Oh er han mongsup ire duuptei han ohe kasipsi indeipat basda pora indeingopa. \s1 Kuuhan ihir sipsip nita timbas hatin hat patin Jisas oh kamahara matip ohe meng oh \p \v 35 Jisas ohe tamreima ma ihat sasuh oh aptei aptei gonsi susa rotu ap ros meng am maro ire Got orhe mengtei napapindin oh apripramur ma rishe meng oh Gin arpin mama apir ohmur pot pisao hanip tihan sik tihan sik ma er hat pati ihirnong yah maro ihat sanipat. \v 36 Ihat sapatin wandeioh kuuhan isip gon tit sipsip bap hatin hat patin ihirnong den sahamo papindin han ihir timbas hat patin batbet ham bingbung ritin ohe danong ohwi hat patingopa. Ihat patihan oh kamahara deingop. \v 37 Kamahara mara orhe pinggit pisapat han nuhurnong Den dam ruumsan datin hatin hat pati orhor den dam suhdin han ihiroh pang hat patimur. \v 38 Ihat pati ohoh ihan Gin gur den dam oh ihat suhdin ihat suhdin ma naporpat han orhornong Gin go den dam suhdin haya teinong moh suhdin han ihirnong oh ti darhetinmur por dahamtinmur napongop. \c 10 \s1 Jisas orhe nathei han ihirnong ma ambutip han ire win ohmur \r (Mak 3:13-19; Ruk 6:12-16) \p \v 1 Gahan Jisas oh orhe namgit napisapat nathei han nuhurnong Nohe patnong aprina napor unangop. Unatporhan nuhur apriperhan oh Gin gur nohe kasip mohsi mongsup ga aperiyao tihan er sup tihan er sup oh pondeiyao ha hatingwe rim norhe kasip oh gure basnong nahahmur napongop. \p \v 2 Naporpat Gin norhe mengtei norhe meng pot pisashen han gurmur napor ma kis nahatip han nuhuroh mama nathei han nuhurnong kis nahatipmur. Mama kis nahatip han nure win oh ohri ma nure duuptei han hatin hat pat han ohe win oh yot win atpamur. Tit win oh Saimon ohmur. Tit win oh Pita ohmur. Tit han ohe win oh Andru oh Saimon ohe nap ohmur. Yot han ihitoh Jemissi Jon ihitmur. Sebedi ohe mon yot ihitmur. \v 3 Tit han oh Pirip ohmur. Tit han oh Batoromyu ohmur. Tit han oh Tomas ohmur. Tit han oh Matyu takis yan darisuh han norhormur. Tit han Jemis Arpias ohe mon ohmur. Tit han Tadias ohmur. \v 4 Tit han Saimon Serot ohmur. Tit han Judas Iskariot oh Jisas ohnong ma nang hatip han ohmur. Mama nathei han nuhurnong kis nahatipmur. \s1 Jisas oh nathei han ihirnong darhetip ohe meng oh \r (Mak 6:7-13; Ruk 9:1-5) \p \v 5 Ama nathei han nuhurnong Jisas oh nadarhetinmat Gur be han ire apteinongo Samaria ire apteinongo oh sus menghe poripri. \v 6 Sipsip ihir wamat indin han timbas hat ma patiru hat Isrer ihirhe wamat indin han timbas hat pati ohoh ihan gur ire pati teinongwi sonmur. \v 7 Susa Gin Got orhe mengtei napapindin oh apripramur ma rishe oh gin kakduup hahmur pot pisonmur. \v 8 Pot pisusa sik hat pati ihirnong yah deiyao mongsup ga aperiyao hapuriya ihirnong pamsayao ina mong mong moh tohohet patisi han ihirnong yah deiyao mat pisashenmur. Noh gurnong mama kasip napir moh gurdapat it nohnong yan ha napingwe rim na napirmur. Musum be napir ohoh ihan gurhe ihirnong yan timbas be yah mat pisashenmur. \p \v 9 Sonmat oh gur kinao toeao ohhe gure ung ohom mim sapri. \v 10 Hanip ihir ma tamreipti ohe pe oh den dapti ohoh ihan mandap son ohe ungsihe suhum sapri. Tong apo wataho ohhe yot mat pisapor dahamhe yot mat pisasipri. Ma an pat orhorsiwi sonmur. Tohhe marim sapri. Be sonmur. \v 11 Susa ap mutuho be apteio oh koripti gurnong yah mat napapindin han tit patdo rim angmatinmur. Angmar gurnong yah mat napapin han tit pathanoh ohsi indinmur. Ohsiwi patimdapat tit apteinong tit saper riyahanoh sonmur. \v 12 Ap gwatei kat ronmat oh Gin mama pati kuuhan gurnong Got oh orhe manap goshat paten ohe da ohsi nahat ha napaptenohmur por ronmur. \v 13 Rosa wandeiyaoh Got ohe yah mat papindin danong hatin han ti patihanhe gure por ma roya meng oh arpin dam timama ihirsi patepramur. Ihtin han ti na patihanhe gure por ma roya meng oh dam na timama it guragure boknong naham napaptepramur. \v 14 Tit ap mutuh sus patin ihir gar nahayao gure meng na amrayao hayahanoh sonmat oh ama nuranure ihirnong er deiya ohe pe oh ihir ihya ma hapat ha dahatingwerim gur gure tong ohe huhun tambor oh hirmat mandam sonmur. \p \v 15 Noh arpin meng napotiprohmur. Got ohe nasam ma inahatipra dik oh Sodom ihiro Gomora ihiro ihir er da ham artahat saperhan Got oh heisup mar ma sutip oh isip orhora; oh garpok hat patmur. Mama garnahaya ire ma ihya ohe yan oh isipnap datiprimur napongop. \s1 Ihir inahatipri ohoh ihan potahatwi sashenmur potip ohe meng oh \r (Mak 13:9-13; Ruk 21:12-17) \p \v 16 Jisas oh naporpat it meng tit napangop. Gur amratin. Gur sipsip ire ahar da hapti hatin hat pati han gur kotwa ire da hatin hat pati ire mutuhnong nadarhetiprohmur. Ihat pati han ire mutuhnong nadarhetporhan ihir gurnong be bokdus dahanaham inahayao nahatipri ohoh ihan gur da darher dakuu meng yah ohwi poro ham yahnap hat patenmur. \p \v 17 Gurnong dahanahatinmat dahanahapti han ire bes teinong nahayao rotu ap oh kapor nasariyao nahatipri ohoh ihan gurhe inin hat patim yah hat orhorwi sashenmur. \v 18 Yah hat orhorwi saptin ihir Maihir Jisas ohe nita ihir ma hapat napor gurnong Juda na hat pati han ire gapman ire bes teinong nahayao mong moh ohe kak hat pati han ire bes teinong nahayao nahatiprimur. Nahatperhan gurdapat oh ihirnongo Juda na hat pati han ihirnongo norhe yah meng oh porinmur. \p \v 19 Dahanahatinmat ire bes teinong nahayahanhe gur dir ihirnong kian meng sa potiprohe daham gur da trun darheripri. Ama dik ohe porin ohe meng oh orhor am nahatiproh ohoh ihan gur da trun darheripri. \v 20 Gurangure da oh na ihtiprohemur. Ita Got orhe Yahsup oh gure atem tei rit natporhan poriprohe ohoh ihan gur Nuhur ihirnong kian meng sa potiprohe daham da trun darheripri. \p \v 21 Ma ihtiprinong moh dahatinmur. Arwapir ihirdapat Arwapir ihirnong sutperhan ha haputingwe rim nang han ham mahaw ire bes teinong matiprimur. Itapir ihirdapathe brer ire nang han hatiprimur. Brer ihirdapathe supir itapir ihirnong garmar ha sutingwe rim mahaw ire bes teinong matiprimur. \p \v 22 Gurnonghe Maihir Jisas ohe nita han ihir ma hapat napor heisup nahat napapteprimur. Inahat napaptin gurdapat Got ohe danongwi kasip hat mandayahanoh kaput pepe dik oh ama ihat pati bap gurnong oh Got oh nambutipramur. \v 23 Tit aptei tit saptin gurnong inahamo nimo nahayahanhe ama aptei oh mandama tandur wan apteinong sonmur. Noh arpin meng napotiprohmur. Gur Isrer aptei aptei gon na pim patin Hanip Brer noh it apripramur. \p \v 24 Gurnong ma inahatipri oh mamarumur. Pinggitporhan ma amrapti han ihir iraire ma pinggipat han ohe teimdapat hat patida. Atamreipti han ihirhe iraire wamat pat han ohe teimdapat hat patida. Basra. Ohe hrepdapat hat patimur. \v 25 Ohe hrepdapat hat patim tap da hat ayahanoh oh yahmur. Orhe hrepdapat hat pati ohoh ihan ap nita han norhornong Oh Bierseburmur por inahayahanoh norhe hrepnong mar ma napapat gurnonghe imat orhor ginapotiprohe basda. Gurnong atnap ginapotiprohemur. Gurnong ginapor inahatipri orhor gur Got ohe danongwi kasip hat mandayahan orhor nambutipramur napangop. \s1 Jisas oh Gur ina teinongwi nipti han ihirnong kas hapri potip ohe meng oh \r (Ruk 12:2-7) \p \v 26 Jisas oh ameng oh ginaporpat Gurnong inahapri ohoh ihan gur ihirnonghe kasa hat patepri. Mohnong dahenmur. Hanip ire reman amkat ma papti da oh gonsi pitap teinong amtiporhan wamar am hatiprimur. \v 27 Nohe kwitem ahar naporpat hatin meng moh gur da teinong mar uatinmur. Nohe ahar meng ma naporpat meng moh gon ha amratingwe rim pitap teinong mar rinmur. \v 28 Ina teimdapat nitin han ire danong ham kas hapri. Got oh ina teisi; dasi tap mat nima irat has teinong nahatin han ohnongwi kasa hat patenmur. \p \v 29 Ner twitwinong dahenmur. Ihir gar ner ihir ohoh ihan mohotper riyahanoh yanhe sup tan titwi ner yot mohoptimur. Na dahatin ner gar orhor Got oh dahat patin suptimur. \v 30 Hanip dire kak batnonghe hanip dir sama na dahapti han orhor Got orhor sam am hat patmur. \v 31 Hanip dire na dahapti ner gar oh Got orhor am ham yahnap hanmur porpat ohoh ihan hanip dirnong oh atnap isip yahnap hanmur napor yahnap napapatmur. Got oh yahnap hanmur napor napapat ohoh ihan gur ina teidapat ma nipti han ihirnonghe kasa hapri napongop. \s1 Jisas oh Gur nohe win oh naremapri ritip meng oh \r (Ruk 12:8-9) \p \v 32 Naporpat Jisas oh Han gur ihirnong na kasa ham Nohri Jisas orhe nita ham ihat sapatmur rit sayahanoh ama ihat saya han gurnong oh At Got aw tei mahat ma pat han ohe kinteihe noh Maihir norhe nita bap ihirmur potipramur. \v 33 Ihirnong kasa ham ire kintei Jisas ohnong nuhur hanhanmur riyahanoh nohhe gurnong at Got aw tei mahat ma pat han ohe kinteihe noh Maihir norhe nita bap ihir basmur. Noh ihirnong hanhanmur potipramur ginapongop. \s1 Jisas oh Nohe danong hat pati han bap gurnong mahaw nahapri ritip ohe meng oh \r (Ruk 12:51-53, 14:26-27) \p \v 34 Jisas oh ginaporpat Gur nohnong Oh manap teiwi napapten ohe da ohsiwi apris pat ma hapat dahapri. Basra. Noh nohe danong haya hansi; kakdah orhe danong hat ma pati hansi ite mahaw goshat indin ohe da ohsi tap hat apris patmur. \v 35 Ama da ohsi apris pat ohoh ihan han mon ihirdapat itapir ihirnong mahaw deiya kuunang ihirdapat supir ihirnong mahaw deiya brer ire inapir ihirdapat kuu ropir ihirnong mahaw deiya haprimur. \v 36 Tap ap ma pati ihirhe ama irair mahaw goshaprimur. \p \v 37 Gur suanir itanir ire danong isip hama nohe danong isipnap na hayahanoh ama ihat pati bap gur nohe yah han hatin hat na pati bap gurmur. Kuunango wanango ire danong isip hama nohe danong isipnap na hayahanoh ama ihat pati bap gur nohe yah han hatin hat na pati bap gurmur. \v 38 Jisas ohe irat bok sur gar mar ma sutipriru nuhurnonghe imat orhor nitperhan hapuriyahan yahwa dahat patenmur. Ihat nohe danong hat na ayahanoh ama ihat pati han bap gur nohe yah han hatin hat na pati gurmur. \v 39 Gur kakdah mohe paten danongwi hatpor dahayahanoh ama da ohsi kakdah moh timbas hatiprimur. Ihir nohnong Go Jisas ohe yah hanmur napor niyahanhe yahmur ma ihat dahapti guroh Got ohsi dipwi paten dasi datiprimur napongop. \s1 Hanip yah mat amburiya ohe pe oh dam datiprimur ritip ohe meng oh \r (Mak 9:41) \p \v 40 Jisas oh naporpat Gur aptei aptei saptin amam ham namburiyahan ama ire ma ihya oh nohnong ma nadarhetip han nuhutnong tap mat namburiptimur. \v 41 Got ohe meng pot pisapat han ohnong Moh Got ohe meng pot pisapat han ma hapat. Ihan noh ambutpora daham amam ham amburiyahanoh ama ihya han gur ama ambur han ohe ma yah yan datipra oh gurhe ihtin yah yan orhor datiprimur. Moh duung danong ongeng mat papat han ma hapat. Ihan moh ambutpora daham amam ham amburiyahan ama ihya han gur ama ambur han ohe yah yan ma datipra oh gurhe ihtin yah yan orhor datiprimur. \v 42 Win timbas han tit Moh Jisas ohe nita ma hapat. Ihan tom pandipera daham pandeyahanoh ama pandeya gar orhora; Got oh dahat pat ohoh ihan ohe pe oh arpin dam timdipramur napongop. \c 11 \s1 Jonsi Jisas ite tamreindin oh titwi ma tamreishe ohe meng oh \r (Ruk 7:18-35) \p \v 1 Jisas oh orhe namgit napisapat nathei han nuhurnong ameng oh napor mandapat nuhur ama aptei oh mandama Gariri mong aptei aptei oh meng pot pisapero rim pipa. \p \v 2 Saptin Jon oh karapus hat patin Jisas ohe tamreim apripat meng ama amratip oh. Amrama orhe papat han ihirnong ama potip oh. \v 3 Gur Jisas ohe patnong susa ohnong Go nure Oh apripramur rim naminhan pati han oh goda da ama han oh kopen na apin pat por dahamtinmur pora ama darhetip oh. Darhetporhan ihir apris Jisas ohnong dahandeingopa. \v 4 Dahamtiperhan oh Jon oh ihtin han tit apripramur ma rishe han oh arpin apris patim ihpat ma hapat ha dahatinoh rim gur nohe mama ihat pat meng moh it susa Jon ohnong potinmur. \v 5 Mamarumur. Kin kwisi han ihir it watahayao buh tan wa han ihir it yah ham sayao ina tohohesi han ihir it yah hayao nat ki han ihir it nat tem tanpur hanip meng amrayao hapuripti han ihirnong pamsaporhan it da apris masayao borop hat pati kuuhan bap ihir Got ohe yah meng oh amrayao nohe ma imat pisapat ohe meng moh gut sus Jon ohnong potinmur. \p \v 6 Hanip bap gur nohe ma ihat sapatnong moh wanahama Moh arpin hande dasuh hande na daham arpin han orhorwa daham tit dawi hat pati kuuhan gur amamsi hat pati kuuhan bap gurmur pongop. \p \v 7 Potporhan ihir it saptin Jisas oh ama tarmuriya kuuhan ihir Jon oh ihat pat han ma hapat ha dahatingwe rim ihirnong meng tit am deingop. Gur Jon ohnong wamtiperim hanip timbas irat timbas mongnong wamar ma pipa oh kinhatin han pato daham wamar pipa. Gur wamar ma pipa oh bur dap tit inim oh amber anong anong deipat hatin dasi hat pat han tit patkin daham wamar pipada. Basra. Kasip ham tit dawi hat pat han ohnong wamtiperim pipamur. \v 8 Gure wamar ma pipa oh han kamah watah yahnap an patsi han tit patkin daham wamar pipada. Basra. Watah yahnap an pati han ihir ihtin dus na patimur. Ihir kakhan iraire yahnap ap ohwi patimur. \v 9 Ihan gure wamar ma pipa oh propet ohnong wamar pipada. Dawa. Gur propet ohnong wamar pipamur. Gure wamar ma pipa propet oh Krais ohe mandap amanhem amamen matin han orhe gon han propet ohnong wamar pipamur. \v 10 Ama han orhe boknong mar ma brak matpa meng oh rih Got oh Krais ohnong meng tit potporhan mamaru mat brak matpamur. Kaput nohe meng pot pison han tit ohri darhetipramur. Darhetporhan oh gwe mandap namanhem namamen matipramur potporhan brak matpamur. Ma brak matpa meng oh Jon orhe boknong tarpatir ohoh ihan orhe gon propet hat patmur. \p \v 11 Noh arpin meng napotiprohmur. Jon oh ihat orhe gon propet hat pat ohoh ihan hanip bap gonsi gur Jon ohe hrepdapat hatwi gonsi patimur. Ihtin bap hat pati orhor ginnong oh gur norhe ma inahat napapatnong oh ma wandeipti oh Got orhe napapindin hrepnong naham napapindin danong oh gur wamar am hata ohoh ihan ihat Got orhe napapindin hrepnong hat ma pati han gur be han hat pati orhora; Jon oh na wamat pat ohoh ihan oh gure hrepdapat hatin hat patmur. \p \v 12 Jon oh apris meng oh porpatin Got ohe napapindin hrepnong hatiprohenengo daham han kasipnap ihir gargoshashemur. Gar goshasheru ihat orhorwi patimur. \v 13 Ihat ma pati oh propeto Moseso ihir kaput ihtin han tit apripramur riptin gahan pepe oh ihtin kasip han Jon oh ihtin han tit apripramur pot ama apdap ohmur. \v 14 Ama kasip han oh apripramur por ma brak matpa oh Iraija ohe boknong mar brak matpamur. Gur amratiprohehan amratina. Na amratiprohehanoh guragure dawi. \v 15 Hanip nat temsi han gur amratinmur. \p \v 16 Gin mama pati kuuhan gure ma pati da oh Nure da oh ihat pati ma hapat ha dahatingwe rim noh mameng moh naporit guragur dahatinmur. Mamarumur. Brer ihiroh iraire tarmuriya tei oh kat brer ihirnong \v 17 Gur amam ham ha birhitingwe rim nuhur waron meng matperhan gur garham na birhiyahe. Gur saheih ham ha yimtingwe rim nuhur saheih ham yimtiperhan gur garham na yimayahe poriptimur. \v 18 Ire ma ihyanong na ihen ina ham garhaptiru hat orhor mama pati bap gur Jon nute boknonghe amaru nahat orhor napapti bap gurmur. Imat ma napapti oh Jon tom patirpat han oh saheih da hatin hat apris den ruumsan na damo wain tom gap na damo hatporhan gur ohnong Er han mongsup ohe kasip ohsi patim ihapat han moho por gardeiptimur. \v 19 Hanip Brer nohnonghe aprisa den ruumsan deo wain tom gap deo hatporhan gur nohnong Den ruumsan dapat han moh ake yot hat patin ihpatkino. Wain tom mama dapat moh orhe danong timbas hatinmat ihpatkino. Takis yan er mat daripti hano er hat sapti hano ire tapnong hat sapat moh ihirsi yah han hatporim ihpatkino napor garnahaptimur. Kat gur dasuh mengkin dahapti orhor Got orhe dakuu meng oh arpin dam timdiporhan gur wamar am hatiprimur pongop. \s1 Jisas ohe mengnong kom asariya bap ire batbet ma datipri ohe meng oh \r (Ruk 10:13-15) \p \v 20 Gahan Jisas oh ap mutuh ap mutuh oh susa ire na wandeipti da ruumsan pinggitporhan ihir wamara er danong na tamburketpamur. Ihtiperhan ama ihirnong indeingop. \v 21 Ma imtip oh Korasin apteio Betsaida apteio gur Got ohe heisup nahat napapat ohe da ohsi batbet isip ma napripra oh gur hinhinsi han baprano. Gurnong na wandeipti da namgipat orhor gur Nuranure er da moh na mandama orhorsi hat patepera dahat ma pati oh ermuro. Gurnong ma namgipat da moh rih Taia apteio Saidon apteio ihirnonghe pinggisuhneng ihir Nure er hat pati da moh gin mandatpera daham saheih ham simbap ariyao sirap ariyao hapti mandatpanengmur. \v 22 Ihtin ohoh ihan Got oh Taia apteisi; Saidon aptei ihitnong ma heisup mat papat ohe batbet ma apripra oh isip orhor ama batbet oh garpok batbet apripramur. Gin namgitperhan am hat patim ma ihapti aptei gurnong oh batbet oh isipnap nahatipramur. \p \v 23 Kapaneam aptei ma pati bap gur Nuhur yah hat pati ohoh ihan Got oh nambura nure win nadaptuhur aw teinong nahatipramur dahaptida. Basra. Kurwam ohe ga teinong tapan nandutipramur. Noh gurnong mihtin da ma namgi moh rih Sodom aptei han ihirnong ihtin da pinggitipneng ihir wamara da tamburketperhan ihirnong na timbas matipnengmur. Patinengmur. \v 24 Gur ihat orhor da na mandapti ohoh ihan kaput pepe dik ma nasatipra dik oh ama ohe pe oh gur ernap isip datiprimur. Sodom aptei ihir er hat saperhan Got oh heisup mar ma sutip oh isip batbet datpa orhora; garpokmur. Gur isipnap datiprimur pongop. \s1 Jisas oh Got ohnong weso potip ohe meng oh \r (Ruk 10:21-22) \p \v 25 Imara Jisas oh itap ohnong At Gota. Aw tano mong tano gonsi ma pat han oh gorhorwi Hanipyahnap hat patmur. Ihat pat han go gorhe da oh hanip ihir Noh dakuu amsi hanmur ma dahapti han ihirnong na pinggima remama brer ire da hatin hat sus Noh dakuu hat indin ohe da oh timbas hat patwa ma dahat pati han ihirnong asoh pinggipatmur. Got go ihat pati han ihirnong gorhe da oh pinggipato rim noh gonong weso napor amam nahapatmur. \v 26 Ma ihpat oh at gorhe damdapat orhor Ihtipora daham ihpatmur pongop. \p \v 27 Pora kuuhan nuhurnong At oh erer oh gonsi norhe bes teinongwi namat pat ohoh ihan norhor pokwi am hat patmur. Orhe brer nohnong pomat am hatin ohe da oh gur gonsi nohnong pomat na dahat patimur. At orhor pokwi am hat patmur. At ohnong am hatin ohe dahe gur gonsi hanhan hat patimur. Mon norhorsi; norhe ma namgipat han gursi dir pokwi at ohnong am hat patimur napongop. \p \v 28 Napora ruumsan tamreim ina ruum daripti gur nohe pat duupnong aprina. Apriperhan ama apriya gurnong ina pang hat indin ohe dasi nahatipramur. \v 29 Noh ahar manap dasi haho noh norhe win na daptuhuro hapat han ohoh ihan nohnong am hama nohe kat tam tei sar pisapat kaw bok oh gur gure kat tam tei sar pisashenmur. Ma pisaya han guroh ina pang hat paten da datiprimur. \v 30 Kat tam tei sar pisonoh garhat pisashen han gure kat tam tei na nadeimur. Pang hat pisashen han gure kat tam tei nadei ohoh ihan pang inasi hat patim orhorwi pisashenmur napongop. \c 12 \s1 Jisas oh tuperipti dik oh ihat patmur por meng am matip ohe meng oh \r (Mak 2:23-28; Ruk 6:1-5) \p \v 1 Gahan Jisaso nuhur tuperipti dik hat patin den wit ru dahnong ruhpa. Rosa orhe namgit napisapat han nuhur pahoh ham wit dam oh kapom dipa. \v 2 Kapom daptin Parisi kat han tit aprisa wanahama Jisas ohnong Epe. Gwe pinggit ma pisapat han maihir sawa meng oh tuperipti dik oh denhe daripri rim awammur ritip dik moh ihir kianorim den kapom daptio por Jisas ohnong indeingopa. \p \v 3 Por imtiperhan Jisas oh Wa. Gur Depito orhorsi pati hano ire pahoh ham ihtiperhan ma brak matpa meng oh gur sam na dahaptida. \v 4 Ihir mamaru hatpamur. Ihir pahoh ham Depit oh Got ohe ap yawar oh rosa Moh Got orhe asariyamur por asaripti den oh Depit oh dara dipmur. Dama kat orhorsi pati han ihirnong apriporhan ihirhe dipamur. Ire ma dipa den oh dire sawa meng oh Ama den oh be han ihir na daptimura; hanat bok han ihirwi daptimur sawa meng ohe ma giripat den oh dat dipamur. Den awam dat dipa orhora; ire boknong ti na tarpatipmur. Ama ihtipa meng oh gur sama na dahaptida. \v 5 Gur Moses ohe sawa meng oh sama na dahaptida. Moses ohe rim ma brak matip oh mamarumur. Got ohe ap yawar nita han gur tuperipti dik orhor Got ohe ap oh rosa mamaru hat tamreinmur. Tuperipti dik orhor tamreinperhan gure boknong oh er nahatin han oh ti na tarpatipramur por ma brak matip meng oh gur sama na dahaptida. \p \v 6 Amratin. Got ohe ap yawar dik awammur ma poripti ap moh na tamreipti dik orhor isip hat pat orhora; oh garpok hat patmur. Got ohe kopen napapindin mengnong moh isipnap hat patmur. \v 7 Ihan gur brak mengnong moh dahatinmur. Got norhornong apop ha natemtingwe dahatin ohe danong oh noh na isip hapatmur. Ihirnong hinhina matin danong oh isip hapatmur ritporhan ma brak matip mengnong dahatinmur. Gur mamengnong oh dahayaneng ihirnong na indeiyanengmur. \v 8 Tuperipti dik moh Hanip Brer norhe hrepnong mat papat ohoh ihan noh norhe da orhor Noh ihtipora daham ihahhanhe yahwimur pongop. \s1 Jisas oh tuperipti dik oh bes tan wasi han ohnong pomtiporhan garmatpa ohe meng oh \r (Mak 3:1-6; Ruk 6:6-11) \p \v 9 Pora nuhur susa ire rotu ap oh ruhpa. \v 10 Rosa wandeiyaoh bes tan wasi han tit patgop. Pathan kat han ihir Jisas ohe da adason mar imtinmat ohnong Dire sawa meng oh Tuperipti dik moh tamreiya hatin hat hanip pondeiyahan yahmur ripatda da Tuper na pondeiyahan yahmur ripat por dahandeingopa. \v 11 Dahamtiperhan oh Guragure ihapti danong oh sama dahenmur. Gure sipsip bap sahapti tit tuperipti dik orhor tanggap tem wahanoh nita go wamat mandatiprohda. Basra. Nita gorhor it ambura yah teinong matiprohmur. \v 12 Gur sipsip sahapti bap ohnong isipo daham indeiptimur. Basra. Oh isip basmur. Hanip ihirnong atnap isipnap hat patimur. Isipnap hat pati ohoh ihan gure ma ihaptiru hat orhor tuperipti dik moh haniphe imat orhor yah deiyahan yah ma hapat dahenmur pongop. \v 13 Pora bes tan wa han ohnong Gin gwe bes tan oh dirhis potin potporhan oh arpin bes dirhis poroh yahnap hapat bes tan ma hat patru hangop. \p \v 14 Hatporhan Parisi ihir kat susa tarmuripti ohe sutin meng oh ama wanin matpa oh. \v 15 Wanin matperhan ire ihya da oh Jisas oh am hama nuhur wan teinong pipa. Saperhan ruumsan kuuhan ihir nure kom apingopa. Apriperhan sik hat pati gonsi ihirnong yah deingop. \v 16 Yah mara Gur nohe wino nohe ma ihpat da mengo moh ripri pora baso pora anggungop. \v 17 Ma anggutip oh rih Got oh ritporhan Aisaia ohe rim ma brak matip meng oh dam ha timdinohrim ihtipmur. Ma brak matip meng oh mamaru hat patmur. \q1 \v 18 Go Got norhe natamrein hanmur por ma kis matip han oh mama pat ohmur. Ihat pat han ohnong noh amam maro bopor maro deipatmur. Noh norhe Yahsup oh ohe da mutuhnong matporhan oh among among ma pati aptei aptei ihirnong nohe ihirnong sama ihir ihat patingwerimura; ihat patingwerimura ma dahat pat ohe da meng oh pot pisasipramur. \v 19 Pot ma pisasipra oh ihirnong na sakarap maro tarmuriya tei oh akit kasip mengtei na poro manap meng teiwi poro mat pisasipramur. \v 20 Imat pot pisusa hanip bur san gapa hetin hatin hat patihan na hendeipramur. Hanip tanggam na has ham tuhupwi hatin hat patihanhe na dikimapramur. Ama ihat pati bap ihirnong oh na er mara panggeim meng pot yah mat pisasipramur. Imat pot pisapatin yah da ohdapat er danong oh ohe merwi mat pisasipramur. \v 21 Pisapatin isip hatporhan among among ma pati han ihirhe gonsi Ohwi inahatin hatin hanwa daham minhan indiprimur. \m rim brak matipmur pongop. \s1 Jisas ohnong Go Biersebur ohe kasip ohsi tamreipatmur potpa ohe meng oh \r (Mak 3:20-30; Ruk 11:14-23, 12:10) \p \v 22 Gahan mongsup oh kin akwi deio atem apao mat pat han tit Jisas ohe patnong popingopa. Popriperhan Jisas oh yah matporhan oh mengiro kin watahaho hangop. \v 23 Hatporhan ama tarmuriya kuuhan ihir sein bupang rima Mama mihah han moh Depit ohe puh Got ohe darhetipra ma ritip han ohkin gigoshangopa. \v 24 Gigoshatperhan Parisi ihir amrama Es. Mohra Got ohe kasipsi indeipatda. Basra. Mongsup ire duuptei han Biersebur ohe kasip ohsiwi mongsup ihirnong er mat darherpatmur por indeingopa. \p \v 25 Por imtiperhan Jisas oh amrama ire ama ihat mengriya danong oh am hama Gur nohe mama napotiproh mengnong moh dahatinmur. Tit kakhan ohe hrepdapatwi hat patimdapat amuk orhe amuk orhe gosham sut patin goshayahanoh irair tap hat gonsi timbas hatiprohemur. Tap aptei yot gutagut tam tuker gusuyahanhe gurangur tap hat na pateprimur. Timbas hatiprohemur. \v 26 Timbas hatipririm tap han gurangur na ihaptimur. Ihat orhor Satan oh orhe nita ihirsi tam tuker gusuyahanoh irairnong na patem tap hat timbas hatiprohemur. Timbas hatipririm orhe han ire ga na apetiprohmur. Ihtin ohoh ihan nohnong Oh Satan ohe kasip ohsi patin na indeipat ma hapat dahenmur. \v 27 Gur nohnong Biersebur ohe kasip ohsi Mongsup gur maras sona por er mat darherpatmur naporiyahanoh guragure han ire mongsup ihirnong ma er mat darheriptinong oh gur nihohe kasip ohsi er mat darheripti ma hapat dahapti. Ihir Got ohe kasip ohsi indeipti ma hapat ma dahapti oh nohnonghe Moh Got ohe kasip ohsi indeipat ma hapat dahenmur. Gur ihat ma na dahat pati oh guragure mongsup ihirnong er mat darheripti han bap ihirdapathe gurnong Oh Biersebur ohe kasip ohsi na indeipatmur. Got ohe kasip ohsi indeipatmur napotiprohemur. \v 28 Noh Got ohe kasip ohsi mongsup ihirnong er mat darherpat ohoh ihan Got orhe kasip hrepnong naham napapindin oh apris gin mama pat oh ma hapat dahenmur. \p \v 29 Mohnong dahenmur. Kasip han ohe erer oh adatper daham be ap ros adariptida. Basra. Orhornongri nang bok mat sara erer oh adariptimur. Amaru hat orhor noh kasip han Satan ohnong nang bok mat sara indeipatmur. \p \v 30 Nohe danong na hapti han gur nohnong er nahapti han bap gurmur. Hanip ihirnong ambura Jisas orhe tapnong mat mandatpera ma na dahapti han bap guroh ihirnong okmat mandam er deipti han bap gurmur. Gur ihat pati han bap ohoh ihan noh mameng moh napotiprohmur. \v 31 Gur er hat son ohe da tit hayao Got ohnong dasei meng poriyao hayahanoh ama ihya ohe yan oh dat namdatin hat patmura; Yahsup ohnong dasei deiyahanoh ama ohe yan oh dat na namdatin ina hat patmur. Ohe pe oh wamtiprimur. \v 32 Hanip Brer nohnong dasei nahayahanoh ama ohe yan oh natimbas matin hatin mat patmur. Mat patmura; Yahsup ohnong dasei deiyahanoh ama ohe yan oh gino kaputo orhorsi na natimbas matin hatin hat patmur. \s1 Jisas oh Gur ket dam oh wamara Moh yah sanhe moh er sanhe por am haptimur potip ohe meng oh \r (Ruk 6:43-45) \p \v 33 Ket yah san oh dam yah orhor timdiporhan wamara Moh ket yah sanhe rim am haptimur. Ket er san oh dam er orhor timdiporhan wamara Moh ket er sanhe rim am haptimur. Amaru hat orhor hanip dire ma pati danonghe ihat am haptimur. \v 34 Ihat ma pati oh inapawam hatin hat patim er hat ma pati han gur yah mengnong na ripti han gurmur. Hanip dire mutuh ma teip mat papti da oh pamrasa atem teinong mar mengripti ohoh ihan kinmat yah mengnong ritin haptimur. \v 35 Yah danongwi ruprup mar ma saripti han ihirhe Ama yah da orhorwi hat sasipera daham yah hat orhorwi saptimur. Er danong ruprup mar ma saripti han ihirhe Ama er danong orhorwi hat sasipera daham er da hat orhorwi saptimur. \p \v 36 Amratin. Kaput Got ohe dahanahatipra dik oh na daham ripti mengnong dahanahatipramur. \v 37 Dahanaham yah meng ma ripti han gurnonghe Gur yah han bapmur napotipramur. Er meng ma ripti han gurnonghe Gur er han bapmur napotipramur pongop. \s1 Kuuhan ihir Jisas oh wanohe na imtin hatin han tit ha namgitinoh dahat patin potip ohe meng oh \r (Mak 8:11-12; Ruk 11:29-32) \p \v 38 Gahan Parisi kat han ihiro sawa meng am hat pati kat han ihiro ihir aprisa Jisas ohnong Tisa. Go nure na wandeipti han tit namgitinmur. Namgitporhan nuhur wamar Moh arpin Got orhe darhetip han ma hapat dahatper pongopa. \v 39 Potperhan oh Epe. Er da hat susa bisei saw hat saya hatin hapti gur na wandeipti han namgirit nuhur wamar am hatper ripti han gurnong noh na namgitipramur. Propet Jona ohe ma pinggitip han hatin orhor namgitipramur. \p \v 40 Jona ohe ma pinggitip oh mamarumur. Oh pis isip ohe ake mutuh oh patin yitir dah indipmur. Amaru hat orhor hanip brer nohhe mong tem maham patin yitir dahwi indipramur. Nohe ma namgitipra oh ama ohwi namgitipramur. \v 41 Ninipa ap mutuh ma pateshe kuuhan ihirhe Jona ohe meng oh potporhan ihir amrama Dir er hat pati sa daham iraire er hat sapti da oh mandatpamur. Jona ohe ma potip meng oh kasip meng potip orhora; gin nohe mama naporpat mengnong moh atnap Kasipnap meng naporpatmur. Ihtin ohoh ihan kaput pepe dik ma nasatipra dik oh Ninipa kuuhan ma pateshe ihir masasa gurnong kasipnap han ohe meng moh gur de tei pateshe. Kinham pomat na amrashe napor inahatiprimur. \v 42 Rih Soromon oh mong ohe kakhan ham patesuhmur. Ihat patim dakuu mengwi am deisuhmur. Am deipatin wan mong kak hat pat kuu tit ohe dakuu meng amrapat meihdapat orhor Ohe meng oh amratpora daham ohe meng amratinmat apdapmur. Oh dakuu han hat patesuh orhor gin mama dik ohe dakuunap isip hat ma pat han oh norhor pokwi mama dakuu han hat pat ohmur. Ihtin ohoh ihan ama ihtip kuu uh kaput pepe dik oh masas gurnong Dakuu isipsi hat pat han moh ohe meng oh kianorim na amrashe napor inahatipramur pongop. \s1 Er da mandama yah danong it mutuhnong na deipti ohe meng oh \r (Ruk 11:24-26) \p \v 43 Pora Gin gur mongsup bap ihirnong dahatinmur. Mongsup tit hanip mutuh patdapat Gin noh ga taper saporo rim saprohmur. Susa tupetporim ohe indin gat mong teinong angtahatiprohmur. Angtahama ohe indin mong tei timbashanoh \v 44 Noh it hanip mutuhnong sapora rim it apriprohmur. Apris wandeioh ama han ohe mutuh oh yah hat indin tei huhun hirmar yah mat papat orhor yah da oh ti na pathanoh oh wamat mandama \v 45 it susa atnap er matin ohe mongsup beshei ihirnong ambura apris irair ros indiprohemur. Ma ihat indiprohe oh rih er da oh gar hat patesuhmur. Gin oh atnap isipnap er hatiprohmur. Ihtin ohoh ihan er da mandapti orhor yah danong oh it gure mutuhnong na deiyahan er da oh it apris atnap er nahaprohmur pongop. \s1 Jisas oh nohsi taptem de ihira ma ritip ohe meng oh \r (Mak 3:31-35; Ruk 8:19-21) \p \v 46 Pora Jisas oh ama tarmuriya kuuhan ihirnong kopen meng am deipatin orhe nap gapiniro supo ihir sa apris kot tei oh inpari. \v 47 Patin tit han tit maras Gin gwe suao arwaniro ihir apriyamur. Apris gosi mengitperim gonong naminhan patimur pongop. \v 48 Potporhan oh Nohe emo nap gapiniro oh de ihira. \v 49 Nohe emhero nohsi taptemo ihir mama pati ohmur pora orhe namgit napisapat han nuhurnong bes namgingop. \v 50 Namgima Nohe at aw tei ma pat han ohe dahapat danong ma dindeipti guroh nohe nap nanip kuunango wanango emhero gurmur pongop. \c 13 \s1 Jisas oh den gwe tei paham meng potip ohe meng oh \r (Mak 4:1-9; Ruk 8:4-8) \p \v 1 Meng por mandama Jisas oh kot rosa Gariri tom hru dinin tei oh tongnongop. \v 2 Tongnoma kuuhan ihir ruumsan ihir huupnet naporiya moh kat meng tit pomat na amratiprohekin dahama oh tom hru tei ma pat bot dah oh rus tongnongop. Kuuhan ruumsan ihir tom dinin tei oh patina. \v 3 Jisas oh tongnopat paham mengtei am nahangop. Paham meng tei ma am nahatip oh \p \v 4 Gur amratin. Tit han tit den gwe rang tei sakmatporim pipri. Susa sakmatipri. \v 5 Den gwe ma sakdei oh ti mandap tei wandangopari. Mandap tei pitap tei ohoh ner ihir apris wamar dangopari. \v 6 Ti kwei kiki tei wandangopari. Wandasa yah hat maras orhora; mong ariar tei ohoh \v 7 kaker oh dah na wasa atan oh hahmatporhan gattahat sangopari. \v 8 Ti den gwe oh gah amgap dus oh wandangopari. Wandasa gah amgap ihirsi tap hat marangopari. Marasa gah amgap ihirnong yah hat marasa den amgapnong oh amkar hot matperhan dam oh yah hat na timongopari. \v 9 Ti oh mong yah tei wandangopari. Wandasa yah hat marasa dam oh yah hat orhor timongopari. Yah hat ma timaya oh ti ruumsannap timongopari. Ti pang pok timongopari. Ti ut pok timongopari. Ihangopari. \p \v 10 Hanip nat temsi gur nohe mama napor meng moh pomat dahatinmur napongop. \s1 Jisas oh be han ihir orhe mengnong oh daham am hatipririm Noh paham mengwi porpatmur potip ohe meng oh \r (Mak 4:10-12; Ruk 8:9-10) \p \v 11 Napotporhan orhe namgit napisapat han nuhur ohe duupnong susa Go ihirnong ma am deipat meng moh kianorim paham mengteiwi porpat por dahamtipa. \v 12 Dahamtiperhan oh Got ohe napapindin meng treman pat meng oh gurnong oh dahatin inasi nahat napapatmur. Ihirnong oh na dahatin inasi mat papatmur. \v 13 Imat papat ohoh ihan meng amram dimtipera ma dahaya gurnong oh gurangur ma ihat dahaya da oh titsi naprisa isip isip nadeipramur. Nuhur na amratper ma dahaya ihiroh ama garpok dahaya danong oh atimbas matipramur. \v 14 Atimbas mara wamtin wandeipti orhor dahatinnong na dahaptimur. Amratin amrapti orhor dahatinnong na dahaptimur. Ihir ihat da ban tahat orhor ha patengwe rim noh paham mengteiwi naporpatmur. \p \v 15 Ihir ma ihat pati oh propet Aisaia ohe rim ma brak matip meng oh arpin dam timapatmur. Ohe ma brak matip oh mamarumur. \q1 Gur da ban tahat ayao nat tem titapat ayao kin up hat ayao hat pati ohoh ihan gur amratinnong amram patepri orhor dahatinnongwi na dahaprimur. Wamtinnong wamar patepri orhor dahatinnongwi na dahaprimur. Gur kin wataham wandeiyao nat tem tanpur amrayao da tanper dahayao ma na hapti oh noh na yah nahatipramur. \m Got oh ritporhan Aisaia ohe brak matip meng oh gin mama dam timapat ohmur. \p \v 16 Ihir ihat patimur. Guroh kin wataham dahayao amram dahayao haptimur. Ma ihat pati guroh Got orhe bapkei nahat napapat bap gur ohoh ihan gur yah hat indin ohe dasi hat patimur. \v 17 Noh arpin meng oh gurnong naporpatmur. Rih propet kat han ihiro da duutin han ma pateshe han ihiro gin nohe gurnong namgitporhan gur wamar am hapti han moh ihir Nuhurhe ihtin han tit wamara nuhur am haptinengo dahashemur. Ihat dahashe orhor pitap teinong na hat patin ohoh ihir na wandeishemur. Ihir gin nohe gurnong meng napotporhan gur amram am hapti meng moh ihir Nuhurhe ihtin meng tit amrama am haptinengo dahashe orhor mameng moh pitap teinong na hat patin ohoh ihir na amram hanhan hat pateshemur napongop. \s1 Jisas oh irat gwe paham meng oh pitap teinong mar ritip ohe meng oh \r (Mak 4:13-20; Ruk 8:11-15) \p \v 18 Naporpat Jisas oh Gin gur nohe irat gwe sakmar pip ohe mutuh meng oh napotporhan gur amratinmur. \v 19 Ti ihir Got ohe napapindin tei ma napaptepra ohe meng oh amrapti orhor na dahatperhan er da nahapat han oh aprisa meng oh kapkap gasnang por dat amdapatmur. Ama ihapti han ihiroh irat gwe mandap tei wanda hatin hat pati han bap ihirmur. \v 20 Kwei kiki tei ma wanpat ohe den gwe oh Got ohe mengnong oh amratpera daham amam hat orhorwi ma amrapti bap ihirmur. \v 21 Amam ham amrapti orhor kaker dahnong na waihim pat ohoh Gur Jisas ohe meng pot pisapti han bap gurmur por ire boknong dasei meng por ruumsup apriperhan ihir kapkap orhor meng mandaptimur. \v 22 Gah amgap ire mutuh ma wanpat ohe den gwe oh Got ohe meng amrapti dindeipti orhor kakdah ohe ina ruumsupo ihsen ruumsan dar kamah hatin ohe dasuh dao ama ohe da oh Got ohe mengnong amkar hotmatperhan dam na timapatmur. \v 23 Mong yah dus ma wanpat den gwe oh Got ohe meng oh amrama Amram dimtipera daham yahnap dasi hat pati ihiroh mengnong na mandama kasip ham marin patin orhor dam timapatmur. Yah hat sapti ohe da ma dam timapat oh ruumsannap timayao pang pok timayao ut pok timayao haptimur napongop. \s1 Irat gwe ersi yahsi tap hat marhupmur potip ohe paham meng oh \p \v 24 Naporpat Jisas oh tit paham meng titsi napongop. Got ohe napapindin oh mihtinmur. Han tit wit gwe yahnap moh rang teinong sakmatporim pipri. Susa sakmatipri. \v 25 Sakmar mandapat timaya tei mahaw han tit aprisa ohe wit gwe sakdei tei gahan oh komdapat it tei ohe dasuh wit gwe ahar sa sakmar pipri. \p \v 26 Ihama gahan patimdapat wit gwe maras dam kopen ma tarpa tei oh wandeiyaoh wasi damsi sahsah hat maruhya hangopari. \v 27 Maruhyahan orhe atamreipti han ihir aprisa Hanipyaha. Go wit gwe yahnap oh sakmat na pihipda. Yahnap orhor ma sakmatip oh ginra yah wit ohsi; wit bas wan han ohsi tap hat ma maruhya oh kinhat ihat tarpam tap hat maruhya por dahandeingopari. \p \v 28 Por dahamtiperhan oh Ihan mahaw han tit apris imtirkin potipri. Potporhan ihir Ihan nuhur er oh pet mandatperda pongopari. \v 29 Potperhan oh Es. Gur pet mandatipri. Patem yah ohsi tap mat pet mandatiprohe ohoh ihan gur petipri. Mandatinmur. \v 30 Er ohsi yah ohsi tap hat ha marashengwemur. Kaput dam datin tei oh noh daripti han ihirnong Gur er ohri pera irat tei itinmat ban matwi itinmur. Indeipti wit yah orhe ruprup mara norhe ma sarpat apnong namtinmur potipramur. Ihtipari napongop. \s1 Mastet gwesi; pipirpat hansi paham meng ritip meng oh \r (Mak 4:30-32; Ruk 13:18-21) \p \v 31 Naporpat Jisas oh it paham meng titsi napongop. Got oh orhe hrepnong naham ma napapat tei oh mihat patmur. Tit han tit mastet gwe garnap hatin tit dar pisusa orhe rang tei sakmatipri. \v 32 Sakmatporhan ama garnap bap gwe oh marasa irat isipnap ham tesi hatporhan ohe te oh ner ihir apris koniptiri. Got ohe napapat teihe ihat isip hat sapatmur napongop. \p \v 33 Naporpat it paham meng tit napangop. Got ohe napapat tei oh mamaru hat patmur. Kuu tit bret pipirpat han dara praua bek ungnong mara praua ohsi tap mar sahsah matipri. Imtiporhan praua oh isipa; pipirpat han oh gar orhora; praua oh gonsi pipirpat han ohsiwi hatipri napongop. \s1 Jisas oh paham mengteiwi porisuh ohe meng oh \r (Mak 4:33-34) \p \v 34 Jisas oh ama kuuhan kat ihirnong dahatin meng oh na pora paham mengteiwi porisuhmur. \v 35 Imat ma porisuh oh arpin propet tit han ohe brak matip meng oh dam tarpapatmur. Ma brak matip oh Jisas ohe boknong mar \q1 Noh paham mengteiwi meng am deipramur. Ma am deipra oh mong na tarpat patin ma treman patesuhru patesuh meng oh noh potipramur. \m ritporhan propet ohe ma brak matip meng oh gin dam tarpapatmur. \s1 Yah gwesi; er gwesi sahsah matpari ritip ohe mutuh meng oh \p \v 36 Gahan Jisas oh ama kuuhan kat ihirnong mandama ap roporhan orhe han nuhurhe rosa Nohana. Gin go dasuh wit sahsah matip ohe mutuh meng oh nuhurnong napotinmur por nuhur dahamtipa. \p \v 37 Dahamtiperhan oh Mamarumur. Wit yahnap gwe ma sakmatip han oh Hanip Brer norhormur. \v 38 Rangnong oh mong tan mohmur. Yah gwenong oh Got ohe napapindin hrep ma pati ihirmur. Dasuh gwenong oh oh er nahapat han ohe nita bap ihirmur. \v 39 Mahaw han tit apris er gwe ma sakmatip han oh Satan ohmur. Dam datin dik oh mong pepe dik ohmur. Dam datin ihirnong oh norhe natamreipti han enser ihirmur. \p \v 40 Ihtiporhan dasuh wit ruprup mat irat tei itparu mat orhor kaput mong pepe dik hah tei oh enser ihir apris inahatiprimur. \v 41 Ma inahatipri oh Hanip Brer noh norhe natamreipti han enser ihirnong darhetporhan ihir aprisa norhe hrepnong mat papat han erer oh er hat sapti hano er danong pinggit pisapti bapo ama ihat er nahapat erer oh patihanhe ruprup mar \v 42 irat has isip marpat teinong matiprimur. Matperhan ihir batbet hama ga tikikiriyao yimayao haprimur. \v 43 Ihir ihtiperhan Got oh nohe nita bapo rim da duutin da nahat napapat bap gur At Got orhe napapindin teinong hama has yahnap inasi ham kasip ham pateprimur. Hanip nat temsi bap gur nohe mama napor mengnong moh pomat amram dahatinmur napongop. \s1 Got orhe napapat hrepnong hatin ohe da oh yahnapmur ritip ohe meng oh \p \v 44 Jisas oh Got ohe napat hrepnong hatin ohe da oh yahnapo rim ohe danongwi hatin ohe da oh mama paham meng moh hatin hat patmur. \p Tit han tit susa wandeioh mani sansi gon tit mong pohmat itpa hangopri. Itpahan oh wandeipat it giandeipat Noh mani san mohwi datpora daham datinmat orhe erer oh gonsi ama mong nita han ohnong mong mohotipri. Mohoma Nohhe gin mani san ohsi darwa daham amam isip hatipri. \p \v 45 Tit yahnap hat ma pat oh mamarumur. Tit han tit Noh girpom yah ti mohotporo rim angmatipri. \v 46 Angmar wandeioh girpom yahnap tit patgopri. Pathan oh Noh girpom yahnap mohnongwi mohotpora daham orhe erer gonsi ohsi ohnong pokwi mohotipri napongop. \s1 Aning ung mim sapti ohe tan mat nasatipra ohe meng oh \p \v 47 Naporpat Jisas oh Got ohe napapindin tei oh ma nasatipra oh mamarumur. Aning ung mipti han ihir ung isip dap oh tahe pora tom mutuhnong matpari. Matperhan sahsah aning oh ung tamima teip hangopri. \v 48 Teip hatporhan pramat pisusa tom dinin teinong matpari. Deipti tongnoma dapti han orhe ruprup mat itpari; na dapti han oh tapan andutpari. \v 49 Amaru hat orhor mong pepe dik oh enser ihir apris er hat sapti han irarhe teinong deiya duutin dasi hat ma sapti han irarhe teinong deiya matiprimur. \v 50 Deipti er han ihirnong irat has isip marpat teinong matiprimur. Matperhan batbet ham ga tikikira yimtiprimur napongop. \p \v 51 Naporpat Gur nohe ma napor gonsi meng moh gur dahayada napor dahanahatporhan nuhur Dawa. Am hayamur potpa. \v 52 Potperhan oh kamah han ihir irair rihohe marin pateshe ohsi; kopenohe mohsi tap mat marin patimur. Ire ihat ma marin patiru rihohe sawa meng rishe han ihir Got ohe napapindin tei meng moh amram am hapti ihir rihohe mengsi; kopenohe mengsi tap mat am hat patimur napongop. \s1 Jisas ohnong dasei matpa ohe meng oh \r (Mak 6:1-6; Ruk 4:16-30) \p \v 53 Jisas oh ameng oh naporpat nuranur pipa. \v 54 Susa Jisas orhe aptei kotpa. Koripti rotu ap rosa oh meng am deingop. Am matporhan ihir amrama Epe. Dakuu mengwi rima na wandeipti han deipat han moh demdapat popriya rim ihirhe bupang ringopa. \v 55 Bupang ripti Moh ap hapat han ohe brer basda. Orhe sup uh Maria uh basda. Jemiso Josepo Saimono Judaso ihir orhe arwapir basda. \v 56 Orhe kuunong ihir dirsi pati basda. Ihat pati diradir tap han morhor ohe mihpat da moh de teimdapat dar ihpat gigoshama \v 57 Jisas ohnong garmar heisup deingopa. Heisup matperhan Jisas oh Got ohe meng pot pisapti han ihiroh wan apteinong sus Got ohe meng potperhan winsi deiptimur. Iraire aptei oh meng oh potperhan winsi na deiptimur pongop. \v 58 Potporhan ihir Oh na imtin hatin hanwa dahatperhan na wandeipti han kat oh kinmat imtin ina hangop. \c 14 \s1 Jon tom patirisuh han ohnong ma sutpa ohe meng oh \r (Mak 6:14-29; Ruk 3:19-20, 9:7-9) \p \v 1 Gahan Jisas oh ihat sapatin Jisas ohe ma ihat sapat meng oh Gariri mong ohe duuptei hat pat han Herot oh ama amratip oh. \v 2 Amrapat orhe atamreipti han ihirnong Ama ihat sapat han oh nohe sutip han Jon rih tom patirisuh han orhorkin. Orhe it ma mashur ohe kasip ohsi ihat supsi han hama ihat apripatkin ama potip oh. \p \v 3-4 Herot oh Jon ohnong ma sutip oh mamaru hat patmur. Herot oh arwap Pirip ohe kuu Herodias uhnong adatporhan Jon oh Go arwan inap adar moh sawa mengnong amkara ihpat moh ermuro potporhan oh heisup mar Jon ohnong ama karapus matip oh. \v 5 Karapus mara Sutporhan ha haputinoh dahatip orhor kuuhan ihir Oh propet yahnap hanhe dahat patio rim oh kas ham dahamara na sam be karapus matipmur. \p \v 6 Gahan patimdapat orhe sup uh itip dik oh hatporhan orhe yah hano ihir apris tarmuriya tei oh Herodias uhe kor uh ire pati ap dahnong marasa ama birhitip oh. Birhitporhan Herot oh wamara tam tapetipmur. \v 7 Tam tapera uhnong Gwe yah hat ma birhi ohe yan oh noh gonong kianhan sa napriproh. Go tit han tit napina ririt gwe ma ri han orhorwi napriprohmur. Noh getenmur arpinpok napormur potipmur. \v 8 Potporhan uh sup pat rosa Ema. Nohe ma birhi yan oh kianhan ha napinoh potporhan sup uh Jon oh inahatiro rim heisup hat patin ohoh ihan ohnong ha sutingwe rim kor uhnong Gwe birhi yan oh Jon ohe kak oh gatmara pret tei sar napin potinmur ama potip oh. Potporhan uh it rosa ohnong ama potip oh. \v 9 Potporhan ohe da oh heimse ritip orhora; ire kintei awam tukwer tei ohoh ihan kinhat mandatiproh daham dupsi han tit ohnong go susa karapus ap ham sutinmur. \v 10 Suma kak oh gatmar pret tei sar poprinmur pora ama darhetip oh. \v 11 Darhetporhan oh arpin susa suma kak oh gatmar pret tei sara popris kor uhnong ama apdap oh. Aprisa Arpin suya ma hapat ha dahatinoh rim sup pat ama pihip oh. \p \v 12 Gahan orhe pinggit pisapat han ihir amrama sus sein dar pisus itpamur. Saripti susa Jisas ohnong potpamur. Gahan Herot oh Jisas ohe ihat sapat meng oh amrapat oh Jon norhe ma sutip han orhor it masas ihat sapatkino ripatmur napongopa. \s1 Jisas oh kuu brer ihirsi; han 5,000 ihirsi ihirnong den pandip ohe meng oh \r (Mak 6:31-44; Ruk 9:10-17; Jon 6:1-13) \p \v 13 Jisas oh Jon ohnong sutiri ohe meng oh amrama Jisaso nuhur bot dah rus tongnoma hanip timbas mongnong tom kat tannong ahar deihpa. Desa koriyaoh kuuhan ihir am hama ihirri kakup kapkap apris patingopa. \v 14 Patihan Jisas oh ama kuuhan ruumsan ihirnong wamara kamahara mara sik hat pati ihirnong yah mat pisongop. \p \v 15 Yah mat pisapatin mong ma kis hah tei mah orhe namgit napisapat han nuhur ohe duupnong susa Nohana. Mong kis hat manda tei hanip timbas tei moh kuuhan maihirnong den oh kinmatiprohe. Ihan go ihirnong aptei aptei oh susa den mohom damo ha hatingwe rim darhetinmur potpa. \v 16 Potperhan oh Es. Noh ihirnong na darhetiprohmur. Guragur den oh pandina napongop. \v 17 Napotporhan Epe. Nuhur den hanena; aning ephe yot boka oh pokwi patmur potpa. \v 18 Potperhan Ihan poprina napotporhan nuhur dara apdapa. \v 19 Apriperhan oh ihirnong Gur yah tei tongnotina pora den hanen oha; aning yot bok oha dara aw teinong wamara Got ohnong weso pongop. Weso pora den oh brisbras pora aning ohsi napriporhan nuhur pandipa. \v 20 Pandiperhan ama kuuhan gonsi ihir dama pei ham kat mandangopa. Mandatperhan kat ma mandaya oh nuhur dara ung mima nathei ung oh teip mat itpa. \p \v 21 Den ma dipa han ihiroh ruumsan 5,000 han ihir den dipamur. Kuu brer ihir den dipa orhor na satpamur. \s1 Jisas oh tom hru bas mandeh be tonggamar pip ohe meng oh \r (Mak 6:45-52; Jon 6:16-21) \p \v 22 Gahan Jisas oh asut orhor nuhurnong Gur bot dahnong rus tongnoma gurri kat tannong deptinmur. Noh kuuhan maihirnong kapkep mar kom apriprohmur napor nuhurnongri nadarhengop. \v 23 Nadarhetporhan nuhur saperhan oh kapkep mar orhap yei boknong rusa Got ohsi mengiro hapatin ama kwi hatip oh. \v 24 Kwi hatporhan nuhur bot dah rus tongnom tom mutuh orhor deptin inim isip tit aprisa tom kopi ohsi itnong mer nahat napisangop. \v 25 Mernahat napisapatin nuhur butahaptin mong da hatin kakduup hangop. Hatporhan nuhur wandeiyaoh Jisas oh tom hru tei mandeh tonggamar apripatgop. \v 26 Apripathan Epe. Moh kusemkin apripat gigosham nuhur kas ham sein bupang rim ngangatpa. \v 27 Ngangatperhan oh We. Norhor apripat ohoh ihan gur kas hatipri napongop. \v 28 Napotporhan Pita oh Hanipyaha. Gorhorhan nohnonghe Go aprina napotina pongop. \v 29 Potporhan oh Mai. Aprina potporhan oh bot dahdapat tom hru teinong hama tom hru bas andeh tonggamat sangop. \v 30 Sapatin inim oh tom kopinong mermat popirnong moh wamara oh kas ham tong oh tom dah was gurmatin ina matporhan Hanipyaha. Nambutina pongop. \v 31 Potporhan Jisas oh kapkap orhor besdapat net pora ambungop. Ambura Go nohnong Oh inahatin hatin hanwa ma dahah da oh it kinham yot da haho pongop. \v 32 Porpat ihit bot dahnong hatperhan inim oh gatengop. \p \v 33 Ihtiporhan bot dah tongnot pati han nuhur Go arpin Got ohe brerhe dahayamur pora ohe danong ham armi matpa. \s1 Jisas oh tihepti ihirnong yah matip ohe meng oh \r (Mak 6:53-56) \p \v 34 Ihama nuhur it Genesaret mongnong mandeihpa. \v 35 Mandeperhan ama aptei aptei ihir Jisas orhor apirhe daham aptei aptei ama gospot pipa oh. Gospot susa tihepti han ihirnonghe popingopa. \v 36 Poprisa Jisas ohe an pat watah boknong moh mariyahan ihir yah hatiprohewa daham Jisas ohnong Tihepti han ihir gwe an pat watah boknong ha marindingwe por kandeingopa. Kamtiperhan arpin ama mariya bap ihir yah hangopa. \c 15 \s1 Pohon mengnong dimtinmat Got ohe mengnong amkaripti ohe meng oh \r (Mak 7:1-13) \p \v 1 Gahan kat han Parisio sawa meng am hat pati hano ihir Jerusarem ap mutuhdapat aprisa Jisas ohnong \v 2 Nohana. Gwe pinggit pisapat han maihir bes tom na gahmar den dapti moh pohon sawa mengnong amkar ihaptimur. Pohon sawa mengnong amkar ihapti moh kianorim ihaptio por dahandeingopa. \p \v 3 Por dahamtiperhan Jisas oh Es. Gurnong oh gure pohon mengnong dimtinmat Got ohe mengnong amkariptimur. Gure ma ihapti oh kianorim ihapti. \v 4 Gure pohon meng dimtinmat Got ohe mengnong ma amkaripti oh mamarumur. Got oh Brer gur suanir itanir ire meng amram panggeinmur napotipmur. Tit meng ma napotip oh Brer ihir supir itapir ire meng na amram dasei deiyahanoh ama ihat saya brer ihirnong suyarit ha haputingwemur napotipmur. \v 5-6 Ama ginapotip mengnong oh gure ma amkaripti oh mamaru mat amkat pisaptimur. Gur guragure sawa meng oh kuuhan ihirnong am matinmat Kuuhan gure suanir itanir ihirnong panggeitin han erer oh Got ohnong apriyamur por apriya hatin hapti suanir itanir ihirnong na panggeima guragur marin ayahan yahwimur por gur imat sawa asariptimur. Parisi gure imat ma sawa asaripti oh suanir itanir ire danong ham panggeitinmur ma napotip mengnong amkar ihat saptimur. \p \v 7 Ma ihapti han gur pang yotsi hat patim ihat sapti han gurmur. Ihat ma pati han bap guroh Aisaia oh Ihir kaput ihtin han bap hatiprimur napor ma brak matip oh gin arpin gure boknong mama tarpapat ohmur. \v 8 Napor ma brak matip oh mamaru hat patmur. \q1 Ihir atem teidapatwi Nuhur Got ohe meng dindeipti han nuhurmur ripti orhora; damdapat oh wan danongwi hapti han bap ihirmur. \v 9 Sawa mengnonghe ihir iraire dahapti sawa meng orhor Moh Got orhe sawa mengmur. Mama meng moh dimtinmur poriptimur. Ihapti ihiroh be nohe meng moh ha dindeipti hatin haptimura; danong oh arpin nohe danong na hat patim ihaptimur. \m ma napotip oh gure boknong naham brak matipmur pongop \s1 Hanip dire da mutuh er da tarpam er nahapat ohe meng oh \r (Mak 7:14-23) \p \v 10 Jisas oh porpat ama turmuriya kuuhan ihirnong Gur nohe patnong aprina potporhan apriperhan ihirnong Gur amrama dahatinmur. \v 11 Gure kot tei ohe awam ripti han oh dar dayahanoh mutuh wasa er nahapatda. Basra. Oh na er nahapatmur. Da mutuhdapat tarpama kot teinong marpat han oh oh er nahapatmur pongop. \p \v 12 Potporhan orhe namgit napisapat han nuhur ohe duupnong hama Namgipat hana. Gwe ihirnong ma por meng moh Parisi ihir Ohe meng mama ri moh nure boknong naham mama meng oh rihe. Nuhurnong da oh er hat pati han bapmur naporhe daham heisup nahayamur potpa. \v 13 Potperhan Jisas oh At aw tei mahat ma pat han oh ohe bes tei rang tei ma na gonotip hannong oh kakersi pet mandatipramur. \v 14 Ihir ihat pati han bap ohoh ihan ama ihapti han bap ihirnong mandatinmur. Ihir kin up hat pati han hatin hat patimur. Ama kin up hat pati han orhor tit kin upsi han ohnonghe mandap pinggit pisahanoh itait yotyot pas waprohemur. Ihir ihtin han bap hat pati ohoh ihan ihir ihat dahayahe dahapri. Kimirim mandanmur napongop. \p \v 15 Napotporhan Pita oh Go rihohe paham meng ma rihe ohe mutuh meng oh napotina pongop. \v 16 Potporhan oh Epe. Gursi da ban taham na dahaptida. \v 17 Den mama dapti oh diperhan ake mutuhnong hama a hatporhan a gim mandaptimur. Ama ihapti oh gur hanhan hat patida. \v 18 Oh atem tei sar dapti han oha. Atem kat ma marpat han oh da mutuhdapat tarpam marpatmur. Ama han oh er nahapat da ohmur. \v 19 Da mutuh tarpam ma marpat han oh er da ma hapti dao hanip sutperhan ma hapuripti dao han inap ma abisei saw deipti dao bisei saw goshat sapti dao gapah hat sapti dao hanip ire boknong dasuh deipti dao ap taredapat arwananah ire sang rim aripti dao \v 20 ama ihapti da oh mutuhdapat tarpam maras ina teinong ham er nahapat da ohmur. Bes tom na gahmar den dayahanoh ama han oh er nahapat da ohda. Basra. Oh na er nahapat da ohmur napongop. \s1 Jisas oh Kenan kuu uhe brer ayah matip ohe meng oh \r (Mak 7:24-30) \p \v 21 Naporpat Jisaso nuhur atei mandam mong Taiao Saidono ama aptei aptei pipa. \v 22 Saptin Kenan mong Juda na hat pati kuu tit aprisa Jisas ohnong Hanipyaha. Got oh kaput Depit ohe puh tit darhetipra rim orhe nadarhetip han go gin nohnong kamahara nahatina. Nohe kor uh mongsup oh amkat patmur pongop. \v 23 Potporhan Jisas oh meng ti na por kimirim sangop. Saporhan orhe han nuhur ohnong Kuu mauh kanahat ma apir ohe pe moh dirnong ina ruum napinmat ihat apir ohoh ihan go kuu moh darhetinmur potpa. \v 24 Por kamtiperhan oh Kuu mauh Juda na hat pat kuumur. Noh Juda sipsip bap oktahat pati hatin hat pati ihirnongwi panggeitinmat apripatmur napongop. \v 25 Napotporhan uh ohe duupnong hama katin takir tongnoma Hanipyaha. Go napanggeitina pongop. \v 26 Potporhan oh Brer ire den oh mian ihirnong tapan anduriyahanoh ermuro pongop. Paham mat gipongop. \v 27 Gipotporhan uh Oh mian meng ma napor moh ihan Juda na hat pati han nuhurnong na napanggeitiproh ma hapat. Juda ihirnongwi panggeipatmur naporkin ihat dahatip orhora; Ohe kasip oh isipnap hat pat ohoh ihan nohnong oh napanggeitin hanwa daham ohnong Go brer ire den oh mian ihirnong tapan anduriyahan ermuro ma napor oh arpin meng napor orhora; mian nita hano mian nita han ire brero ire den tambor ma wanda oh mian ihir na daptida. Daptimur pongop. \v 28 Potporhan oh Kuu gwe nohnong Oh inahatin hatin hanwa ma dahah da oh isip yahnap dahahmur. Ihah ohoh ihan gwe saheih meng ma napor meng oh gin gorhe kor uhnong noh nayah deimur pongop. Sup uhnong porpatin orhor kor uh sa yah hatipri. \s1 Jisas oh tihepti han bap ihirnong pomtip ohe meng oh \p \v 29 Gahan Jisaso nuhur atei mandama Gariri tom hru hir oh pipa. Susa mong kanong rusa Jisas oh tongnongop. \v 30 Tongnotporhan ruumsan kuuhan ihir buh er han bapo bes er han bapo kin upsi han bapo meng timbas han bapo ama ihat pati kuuhan ihirnong poprisa Jisas ohe duupnong deingopa. Matperhan oh yah mat pisangop. \v 31 Yah mat pisaporhan meng timbas ihir mengriyao kin kwisi ihir kin watahayao buh ersi ihir yah hat tandeim sayao hatperhan ama kuuhan ihirhe wamara sein bupang ripti Isrer dire Got ohe kasip ohsi indeipat mohwio por Got orhornong armi deingopa. \s1 Jisas oh kuuhan ruumsan ihirnong den pandip ohe meng oh \r (Mak 8:1-10) \p \v 32 Gahan Jisas oh orhe namgit napisapat han nuhurnong nohe duupnong aprina napotporhan nuhur saperhan Maihir nuhursi patin yitir dah pahohsi indamur. Ihat moho rim noh ihirnong kamahara mara ake tom deimur. Patem mandap kin parper ham haputipririm ihan noh kinmat ihirnong darhetin hahmur napongop. \v 33 Napotporhan nuhur hanip timbas tei moh den oh de teidap dar kuuhan mihtin ihirnong pandiprohe potpa. \v 34 Potperhan oh Gur kinhei den pat napor dahanahatporhan Nuhur beshei den oha; aning ep yot tita ohwi patmur potpa. \v 35 Potperhan Jisas oh ama kuuhan ihirnong gin gur kakdah tongnotina pongop. \v 36 Pora den besheio aning epo oh dara Gotnong Weso pora brisbras por nuhurnong napingop. Napriporhan nuhur kuuhan ihirnong nitat mar pandipa. \v 37 Pandiperhan ihir dama gonsi pei hangopa. Pei hapti kat ma mandaya oh nuhur dara beshei ung oh mit itpa. \p \v 38 Ama den dipa kuuhan ihiroh 4,000 han ihirmur. Kuuo brero ihirnong na satpamur. \p \v 39 Gahan Jisas oh ama kuuhan ihirnong kapkep mar darherpat nuhur bot dahnong rus tongnoma Magadan mongnong deihpa. \c 16 \s1 Jisas ohnong kis mar dasuh meng potpa ohe meng oh \r (Mak 8:11-13; Ruk 12:54-56) \p \v 1 Des patin Parisio Sadyusio ihir apris Jisas ohnong Go nuhurnong na wandeipti da tit namgirit nuhur Moh arpin Got ohe nadarhetip hanhe dahatper pora orhornong heisup mar imtinmat dasuh meng ohnong kis deingopa. \v 2 Kis matperhan oh Gur kutwi ker sarhanoh Gin mong yah hatiproh ma hapat. \v 3 Kwihan aw burdeihanoh kimsi mong er hatipra ma hapat daham am haptimuro. Gur kernong wamar Kimsi ihtipra ma hapat dahapti orhor nohe ma ihpatnong gur wandeipti Oh ama han orhor indeipat ma hapat na dahaptida. \v 4 Ihat na daham er dahat bisei saw hat saya hatin hat ma dahapti han gur Go tit han tit namgirit nuhur am hatper daham ihat mengriptimur. Ihat daham ma mengripti han gurnong oh na wandeipti han oh na namgipramur. Jona ohe pis isip ake tem patin yitir dah ma hatipru hatin hat orhor namgitipramur pongop. Poro hama nuhur tom han tannong deihpa. \s1 Parisio Sadyusio ire ihapti mengnong amrapri potip ohe meng oh \r (Mak 8:14-21) \p \v 5 Jisas orhe han nuhur den hanhan ham ti na mim tom hru kat tannong deihpa. \v 6 Desa han tannong hapti Jisas oh We. Gurri Parisio Sadyusio ire den pipirpat da oh hatin inahatipra daham potahat patenmur napongop. \v 7 Napotporhan Nuhur den mim na apriya ohe meng oh napor ma hapat gigoshatpa. \v 8 Gigoshaptin Jisas oh am hama We. Gur nohnong Oh namdin hanwa na daham den mengnong napor ma hapat dahaptida. \v 9 Noh den hanen oh dara brisbras por 5,000 ihirnong pandema mandatiri oh ung mit ma saringweri oh gur hanhan matirida. \v 10 Gahan noh beshei den oh dara brisbras por 4,000 ihirnong pandema mandatiri oh ung mit ma saringweri oh gur hanhan matirida. \v 11 Gur ohnong hanhan mar na dahaptida. Noh den meng rim na napormura; Noh Parisio Sadyusio ire dasuh da ma den pipirpat hatin hapti da oh gure boknong nahatipririm Potahat patenmur napormur napongop. \v 12 Napotporhan nuhur Arpin den ma pipirpat han ohe mengnong na napor ma hapat. Parisio Sadyusio iraire daham ripti mengnong amram dindeiprio rim ginapor ma hapat dahatpa. \s1 Pita oh Jisas ohnong Got oh nadarhetipra ma ritip han oh gomur potip ohe meng oh \r (Mak 8:27-30; Ruk 9:18-21) \p \v 13 Gahan nuhur susa Sisaria Piripai kotpa. Kora Jisas oh orhe namgit napisapat han nuhurnong Kuuhan gon ihir Hanip Brer nohnong de hana naporiptingweri napor dahanahangop. \v 14 Napor dahanahatporhan nuhur Kat han ihir gonong Jon tom ma patirisuh han orhormur naporiptimur. Kat han ihir Iraija orhormur naporiptimur. Kat han ihir Rih propet Jeremaiao ihir tit han tit it masas da apris pat han orhormur naporiptimur potpa. \p \v 15 Potperhan oh Gin guragurra nohnong de hano naporipti napor dahanahangop. \v 16 Dahanahatporhan Saimon Pita oh Go Got dipwi patesuhru patru pat han ohe monmur. Go Got oh Noh hanip ihirnong amburin han tit darhetipramur rim ma kis matip han oh gomur pongop. \v 17 Potporhan Jisas oh Saimon pita ohnong Jona ohe mon gwe ma napor moh Got oh gwe kom dahdapat rit natporhan go girimur. Ihtin ohoh ihan gwe ma napor meng oh gorhe da orhor na napormur Got oh rit natporhan napormur. \v 18 Gwe ma ginapor ohe meng oh kwei kamen hatin hat pat ohe kamen meng oh go ginapormur. Ama kwei kamen ohe basnong oh nohe nita ma haya ihir apris ama kamen basnongwi haprimur. Ihir ihat patina ama ihat kamen bas pati ihirnong oh na timbas matin inasi hat patimur. \v 19 Ihtin meng ma ri han go Got ohe napapindin hrepnong hen ohe ap gwatei adapun han gomur. Ihtin han go kakdah moh ohe erer oh Moh awam hanmur. Moh na ihapti hanmur por papathanoh Got ohhe Moh awam hanmur por amaru mat papatmur. Go kakdah moh ohe erer oh Moh yah hanmur. Moh ihenmur por papathanoh Got ohhe gwe yahmur ma porpatru mat orhor yahmur por papatmur pongop. \p \v 20 Porpat nuhurnong Gur ihirnong Ama han orhor Kraismur poripri napor nanggungop. \s1 Jisas oh Noh ihat haputipramur rim meng duup mar potip ohe meng oh \r (Mak 8:31–9:1; Ruk 9:22-27) \p \v 21 Gahan Jisas oh orhe sutin ohe meng oh duup mar napongop. Ma napotip oh Noh Jerusarem ap mutuhnong napison da nahahmur. Nahatporhan noh Jerusarem ap mutuhnong saporhan rotu ap wamat pati han pohono Got ohe ap yawar ohe hanat bok han ire duuptei hano sawa am hat pati hano ihir nohnong garnaham batbet sup ruumsan nahatiprimur. Nahama nitperhan haputipramur. Haputporhan yot dah timama bimrip oh Got orhor it da napamsapramur napongop. \v 22 Napotporhan Pita oh Jisas ohnong asoteinong mara Hanipyah go Ihir nitiprimur ma dahah da oh hatipra. Eimat gonong ti na inahatiprimur pongop. \v 23 Potporhan Jisas oh Pita ohnong tambuker wamara Ihat mengir han Satan gori kom kat oh sonmur. Got ohe dahapat da oh ha tarpatinoh na daham kakdah orhe danong hat pat han go nohe mandapnong nagaheimar mameng moh rimur por indeingop. \p \v 24 Por indeipat nuhurnong Gur Noh ohe danong ham dimtipora ma dahapti kuuhan gur guragure ma Nuhur ihat inpera ma dahapti da oh mandama Noh Jisas ohe danongwi hat sapatin nohnong ruumsup naham nitperhan hapurhanhe yahwa dahat orhorwi nohe danong ham dinahenmur. \v 25 Gur matei orhorwi trun mihat orhorwi pateprineng daham inin hat ma sapti bap guroh eimat yah hat paten ohe da oh na datipri han bap gurmur. Nuhur Jisas ohe danong hat saptin niyarit hapuriyahan yahwa daham ma dinahapti bap gur eimat yah hat paten ohe dasi hat patepri bap gurmur. \v 26 Gur yah hat eimat paten ohe da oh mandama Kakdah ohe erernong moh ruumsan erer oh gonsi dariyahanoh gure erer ruumsan ma dariya han oh gurnong batbet naham er nahatipra tei oh ama ihir napanggeim yah nahatiprida. Basra. Ama erer ihir na napanggeitiprimur. Gur kian han dara eimat paten danong mohoma eimat paten dasi hatipri. Ti na mohotin hatin hat patmur. \v 27 Hanip Brer nohe ma apripra oh at ohe has da ohsi nahatporhan enser ihirhe nuhur tap hat apriprimur. Aprisa gure ma ihapti ohe pe oh it napripramur. \v 28 Noh arpin meng napormur. Mama pati han gur kat gur na haput patin orhor Hanip Brer noh gurnong norhe hrepnong naham napapten han hat apripatin gur wanahatiprimur napongop. \c 17 \s1 Jisas oh orhe ina oh gon ina hama haputpa han yot ihitsi mengitip ohe meng oh \r (Mak 9:2-13; Ruk 9:28-36) \p \v 1 Gahan dophei dah timama Jisas oh Pitao Jemiso arwap Jon oho ama yitir han ihirnongwi ambura yei isip kanong ohot ama ruhpa oh. \v 2 Rusa yei ka hat Jisas ohe ina oh wan ina ham tamburkengopri. Rumkinhe atan heirpat hatin ham has hat mandangopri. Watahhe wanohe has namenap hat mandangopri. \v 3 Ihpat rih ma haputpa han yot Mosessi Iraija ihit pitap ham Jisas ohsi meng saringopari. \v 4 Mengriptin Pita oh Hanipyaha. Dir matei mihat pati oh yahmur. Ihan go yahwa dahahhan noh tom ap tem yitir hatiprohmur. Tit gwea; tit Moses ohea; tit Iraija ohe imat hatiprohmur potipri. \v 5 Giporpatin orhor awgapor has oh giandeingopri. Giandeipat awgapor has mutuh amdapat meng tit Moh norhe bopor mat papat brermur. Ohe ma ihat sapat oh norhor amamsi mat patmur rim hangopri. \v 6 Ritporhan ihir amrama kas isip tit hapti mong tei wah huung rim rumkin remdipari. \v 7 Rumkin remdiperhan Jisas oh aprisa ihirnong marima We. Gur kas hatipri. Tandeitinmur pongopri. \v 8 Potporhan ihir wandeiyaoh Jisas oh orhe pat hangopri. \p \v 9 Ihtiporhan ihir it wanhupari. Wandas mandap oh Jisas oh Gur mama wandeiya meng moh ripri. Kaput hanip brer nohnong napamsaporhan ma ihaya meng moh gur rinmur por anggut wangopri. Ihama wandangopa. \p \v 10 Wandasa orhe namgit napisapat han nuhur ohnong Nohana. Sawa meng am hat pati han ihir Iraija ohri apripramur. Apriporhan komdapat Got ohe darhetipramur ma ritip han oh apripramur giriptimur. Ma giripti oh kianorim giripti por dahamtipa. \v 11 Dahamtiperhan Jisas oh Ire Iraija ohri aprisa Hanipyah ohe mandap oh oh apomtipramur ma ripti oh arpin giriptimur. \v 12 Apripra ripti orhor Iraija hatin hat pat han oh apdormur. Apriporhan ihir hanhan hat patim iraire Sumo imaro hatpera ma dahaya danong oh arpin imtirimur. Ama imtiriru mat orhor Hanip Brer nohnonghe ama imtiriru ire bes teidapat orhor batbet napris inahatiprimur napongop. \v 13 Napotporhan nuhur dahaya oh Moh Jon tom patirisuh han ohe boknong dei ma hapat dahatpa. \s1 Jisas oh brer tit ketsup ga at patin ga apetip ohe meng oh \r (Mak 9:14-29; Ruk 9:37-42) \p \v 14 Gahan nuhur wandasa kuuhan ire tarmut pati tei oh kotperhan tit han tit aprisa Jisas ohe duupnong katin takir tongnongop. \v 15 Tongnoma Hanipyaha. Nohe mon ohnong ketsup oh da ban mara irat teinong deio tom dah eiprehet saro mat pisapatin oh batbet isip hat patmur. Ihan go ohnong kamahara mar pomtina. \v 16 Noh brer ohsi apris gorhe pinggit pisapat han ihirnong Gur brer moh ohe mutuh mahan ketsup ros er deipat ketsup moh gur dat amdatin por pomat potporhan ihir kis tahayaoh dat na amdatin ina hayamur. Ihan go ketsup ohnong dat kot teinong mar darhetinmur pongop. \p \v 17 Potporhan Jisas oh orhe namgit napisapat han nuhurnong Epe. Gin mama pati kuuhan gur da ban tahat orhorwi patimur. Gur nohnong Oh yah matin hanwa na dahaya moh noh gursi napapatru mama napapat oh gur desut da darhetipri napongop. Naporpat Gin er hat pat brer oh poprina napongop. \v 18 Napotporhan nuhur ambur popriperhan oh ketsupnong imtiporhan oh ga taper saporhan brer oh asut orhor yahnap ham sangop. \p \v 19 Gahan orhe namgit napisapat han nuhur orhe patin susa Nohana. Nuhur ketsup ganong na apetin ina ma haya oh kinham sa ihya por dahamtipa. \v 20 Dahamtiperhan Jisas oh Gur Jisas oh imtin hatin hanwa ma dahapti da oh hatip hat pati ohoh ihan na yah matin ina hayamur. Noh arpin meng napotiprohmur. Gure da oh mastet gwe gar hatin oh Jisas oh imtin hatinwa gar da orhorsi ihat dahayahan guragure imtiper ma dahaya da orhor imtiprohemur. Mamaru Gin yei go wan teinong nitahat sona poriyahanoh arpin nitahat saprohmur. Tit da tit na imtin hatin da hatiprohda. Basra. Ama gar da ohsi imtin danongwi hatiprohemur. \v 21 Hanip ihirnong ketsup oh ga at patin ma aperipti oh mama mihat pati ohe pe ohwi aperiptimur. Gur Noh kakun den din danong na hat patim Got ohe danongwi hat inpor daham den na dam ohsiwi mengit ayahanwi ama ihat aya ohe pe ohwi Ohwi arpin imtin hatinwa daham aperiptimur napongop. \s1 Jisas oh Ihir nang ham nitiprimur ritip meng oh \r (Mak 9:30-32; Ruk 9:43-45) \p \v 22 Gahan Jisas orhe han nuhur Gariri mong oh susa tap tei hapti Jisas oh Hanip Brer nohnong nang han oh mahaw ire bes teinong nahatipramur. \v 23 Nahatporhan ihir nitperhan noh haputipramur. Hapura yot dah timama bimrip oh it da masapramur napongop. Napotporhan nuhur saheih ham da er isip hatpa. \s1 Rotu ap ohe takis yan oh Jisas oh sarpatdo por Pita ohnong dahamtipa ohe meng oh \p \v 24 Gahan Jisaso orhe namgit napisapat hano nuhur Kapaneam mongnong pipa. Susa Kapaneam oh kotperhan Got ohe ap yawar ohe takis yan daripti han yot ihit Pita ohe patnong aprisa We. Gure tisa mohoh Got ohe ap yawar ohe takis yanhe sarpatda da na sarpat por dahandeingopari. \v 25 Dahamtiperhan Pita oh Dawa oh sarpatmur potipri. Pora Jisas ohe pat apnong roporhan Jisas oh We. Saimona. Go kiano dahah. Mong gonsi ohe hrepnong mat papat han orhe brer ihiroh itapnong takis yano erer ma saripti ohe yano oh apriptida da be han ihirdapatwi apripti por dahandeingop. \v 26 Dahamtiporhan Pita oh Es. Be han ihirdapatwi apriptimur pongop. Potporhan Jisas oh Be han ihirwi sariptimur. Mong erer oh gonsi orhe hrepnongwi mat papat han orhe brer ihir na sariptimur. \v 27 Amaru hat orhor Got oh orhe brer nohnong Go norhe ap yawar ohe takis hapti yan oh gohe sarinmur na naporpatmur. Na naporpat orhor ihir nohe boknong garnahatipririm gin go tom hru duupnong sonmur. Susa aning supti nang oh tom hru dahnong mara nang ohri ma pramtiproh aning oh atem arhar wandeioh mani tan oh pat hatiprohmur. Pathan dar pisusa gwesi; nohesi ditadite tap mat takis yan itinmur potporhan arpin ama ihtip oh. \c 18 \s1 Got ohe napapindin hrepnong ham ohri winsi hatin han hat pati ire meng oh \r (Mak 9:33-37; Ruk 9:46-48) \p \v 1 Gahan nuhur susa Jisas ohnong Nohana. Got orhe napapindin hrepnong nahat pat han nuhur de han ohri winsi yahnap han hat pat. Gin go napotina gipor dahamtipa. \v 2 Dahamtiperhan oh tit brernong tit Gin go aprisa ire mutuh moh tandeitin potporhan brer oh apris nure mutuh moh tandeingop. \v 3 Tandeitporhan Gin gur brer moh wamtin. Gure dahe brer mihtin ire dahapti da hatin na hayahanoh gur Got ohe napapindin hrepnong eimat na hatiprimur. \v 4 Gur nohwi ihtin han hat pat ma hapat ma dahapti da oh mandama brer maire supir itapir ire danongwi hat pati da hatin hat orhorwi hayahanoh ama ihya han gur Got ohe napapindin hrepdapat hat patim win isipsi hat pati bap gurmur. \v 5 Gur ihat ma brer ire dahapti da hatin hat ma pati bap ihirnong oh Moh Got orhe nita ma hapat. Noh ambutpor daham amburiyahanoh ama ihat sapti han gur nohnong namburipti han bap gurmur napongop. \s1 Got ohe brer ihirnong pomar paptenmur ritip ohe meng oh \r (Mak 9:42-48; Ruk 17:1-2) \p \v 6 Naporpat gahan Jisas oh tit meng ginapongop. Mihtin brero ihirnong gur yah mat na ambura er matperhan ihir gure er da pinggiya ohe pe oh er hat sayahanoh ama ihya gurnong ama er da pinggitiri ohe pe oh gur ruumsan batbet dariprimur. Gur kwei gon tit guragure manbi dahnong moh nadumama tom hru dahnong tahe napotperhan was hapuriyahanoh ama ohe batbet oh garpokmura; er da pinggiya ohe batbet oh isipnapmur. \v 7 Hanip dirnong er nahatin da kakdah mama ruumsan pat da moh Got oh ihirnong er mat papat da moh timbas matpora daham ma timbas matipra er da bap ihir hininsi han baprano. Ihtin da oh pat orhora; ama ihtin da oh gure tei oh tarpama ihirnongsi aprisipri. Ihirnongsi apriyahan ama imat apriya ohe pe oh kamahara hininsi bap gurmur. \v 8 Ihtin ohoh ihan buho beso ihir er nahat napison ina nahahhanoh ama inahaya da oh gatmat mandatinmur. Buh gatesi bes gatesi hama Got ohe patnong sayahan yahmur. Buhsi bessi yah hat patin orhor irat has teinong hayahan ermur. \v 9 Kin oh er nahat napison ina nahahhanhe kin tan hwet mandatinmur. Kin tan hwetinsi hama Got ohe patnong eimat sayahan yahmur. Kin yotsi orhor irat has teinong sayahan ermur napongop. \p \v 10 Naporpat gahan tit meng ginapongop. Mihtin brer ihirnong Got ohe enser ire bes tei paptimur. Imat papti ohoh ihan gur imtiperhan ihir gure indeiya meng oh Got ohnong poriptimur. Imat Got ohnong poripti ohoh ihan mihtin brer ihirnong dasei meng poripri. Pomar paptenmur. \v 11 Hanip Brer noh win timbas hat pati han bap ihirnong ambur yah matporim apdap ohoh ihan gur pomat paptenmur napongop. \s1 Got oh hanip ihir sipsip bap hatin hat patin tit han tit timbas hatiprao dahat pat ohe meng oh \r (Ruk 15:3-7) \p \v 12 Naporpat gahan Jisas oh nuhurnong tit meng tit napongop. Nohe ma napotiproh meng moh gur dahenmur. Tit han tit orhe sahapat han sipsip oh 100 patina tit timbas hathanoh orhe damdapat 99 mama pat ohwa. Tit pokwi timbas hat moh ha ihtinoh daham mandatiprohda. Basra. Yah hat ma pati ihirnong atei mandama ma timbas hat hannong angmar saprohmur. \v 13 Angmar susa pathan amburpat amam ham 99 ire mutuhnong matiprohmur. Deipat 99 yah hat patio rim amam mat ma pat oh garpokmur. Ma timbas hat han oh Gin ambur popirwa daham amam isipnap matiprohmur. \v 14 Amaru hat orhor At aw tei pat han ohhe mihtin brer ihir tit han tit timbas hatipra dahama wanahat napapatmur napongop. \s1 Arwananah ihir er nahayahanhe Guragur mihat meng pondeinmur ritip ohe meng oh \p \v 15 Jisas oh naporpat gahan tit meng ginapongop. Arwananah ihir tit gonong er nahahanoh gomdapat ahar susa gutarhe teinong hama gonong ma er nahat ohe meng oh pomtinmur. Pomara oh Dawa. Nohe ma ihpat da oh gin mandamur. Gin ditadit yah hat paten ohe danong hahmur rihanoh gutagut yah han hat pateprimur. \v 16 Na amrahanoh go it yot hando yitir hano ti ambura susa ire kintei meng pomtinmur. Patem ihir arpin orhe er hatir meng oh pomat ri ma hapat ha dahatingwe rim ire kintei meng pomtinmur. \v 17 Pomara oh Gure meng moh na amram er da orhor patepramur rihanoh sios ire kintei pomtinmur. Pomara it ihtin da orhorwi hat patepra rim na amrahanoh gur ohnong Go takis yan gapah hat dar paten han haho Got ohnong hanhan hat paten han haho patena por mandanmur napongop. \p \v 18 Naporpat Noh arpin meng napormur. Gur kakdah moh meng arpiyahanoh Got ohe pat teihe meng tarpirpatmur. Kakdah moh meng na arpiyahanoh Got ohe pat teihe meng na tarpirpatmur napongop. \p \v 19 Naporpat Noh titsi napormur. Kakdah han guragur yot hando yitir hando guragur tit dawi hapti Dir mama meng moh Got ohnong dahamtipera daham Got ohnong dahamtiperhan guragure tit dawi ham dahandeiya han oh at aw tei mahat pat han oh arpin napriprohmur. \v 20 Guragur yot hando yitir hando gur Nuhur at orhe nita hat pati sa daham tap tei hayahan noh ama ihat tap tei haya han gure mutuh patmur napongop. \s1 Er nahatperhan it diteim yansi na deipti ohe meng oh \p \v 21 Gahan Pita oh Jisas ohe duupnong hama Hanipyaha. Ihirdapat kinhei dah nohe boknong er nahayahanoh nohdapat kinhei dah it ire boknong diteim na matiproh. Tap han oh inahapatin besheio kirheio hahrit it noh diteim potin hatinda por dahandeingop. \v 22 Dahamtiporhan Jisas oh Es. Go beshei daho kirhei daho ohnong dahatipra. Na satin hatin dus moh go it diteim potipra. Eimat hanhan mar mandatinmur pongop. \p \v 23 Porpat gahan tit meng ginapongop. Got ohe napapindin hrepdapat hat patim ohe it diteim na potin ohe da menghe moh hatinmur. \p Mong erer papat han tit patesuhri. Gahan Gin norhe natamreipti han ihir nohe boknong yan nahat pati moh pomtipor dahatipri. \v 24 Daham sapatin tit han tit ohe yan oh isipnap na satin ina hangopri. \v 25 Ihama ohe yan oh it kinmat ohnong aprin hatin hangopri. Hatporhan mong erer ohdapat papat han ama yan ruumsansi hat pat han ohnong We. Gwe ma yan hat pat oh ha timbas hatinoh. Ihan gorhor brer imdero gur tit han ohe hrepdapat hat patim be atamreinmur. Gure be ihat atamreipri ohe yan oh nohnong ha napinoh. Ama ohe yan ohsi; gorhe erer ma tamohotiproh ohe yan ohsi tap mara gwe rihohe ma yan hat pat yan oh sar timbas matinmur potipri. \v 26 Potporhan oh da er hama katin mong ambipira ohnong Go nohnong ina ruumsup meng moh napotipra. Hinhina naham ihat patinmur. Kaput nohe bes tei moh tarpapathan tit tit mat napripatin timbas matipramur por kandeingopri. \v 27 Por kandeipatin mong papat han oh hinhina mara Ihan gin yan oh eimat ha ihtinoh por it yansi na mara amdatipri. \p \v 28 Amdatporhan yan isipsi hat patesuh han oh ros wandeioh orhorsi tap tamreipti han ihir tit han ohnong hanen pu pokwi ma apin patsi yan han oh patgopri. Pathan oh susa ohe manbi dahnong net pora Gin orhor go kapkap nohe hanen pu yan oh kapkap napina por imtipri. \v 29 Por imtiporhan oh katin mong ambipira ohnong Go ihat patina. Noh gwe yan oh napripramur pongopri. \v 30 Potporhan oh na hinhina deipat heisup yah tit mara Es. Go na napir oh ihan karapusnong hat patina ama ohe yan oh ha timbas hatinoh por karapusnong deingopri. \p \v 31 Karapusnong mat patin orhorsi tap hat tamreipti han ihir wamar am hama da isip er hatpari. Da er hama susa mong ohe hrepnong mat papat han ohnong ama indei ohe meng oh potpari. \v 32 Potperhan mong ohe hrepnong mat papat han oh Ihan ama indei han oh ha maronoh potporhan oh ohe pat dah maraporhan oh Epe. Nohe natamreipat han orhor go ernap hat sapat hanmuro. Go nohnong hinhina nahatina napotporhan noh nohe yan isip gwe bok pat orhor noh arpin gonong hinhina nahama yansi na naham namdatirmuro. \v 33 Gin gomdapat gorhorsi tap hat tamreipat hannong moh kianorim imtiro. Nohe gonong ma nahangweru na mara por imtipri. \v 34 Por indeipat karapus mar indeipti han ihirnong Gin gur ohnong imaro karapus maro mat paptin ohe rihohe yan oh ha timbas matinohmur por ire bes teinong matipri. Ihtipri napongop. \p \v 35 Naporpat Gin gur dahatinmur. Arwananah ihirdapat gurnong er nahatperhan gurdapat Dir it diteit patin na goshatiprohemur eimat mandayamur por it yansi na mar mandayahan yahmur. Damdapat Eimat mandayamur na dahama it gut diteit patin goshayahanoh at aw tei mahat ma pat han orhor Noh gonong isip dat namdatporhan gin gorhe gar ma inahaya ohe pe oh na mandam yansi hahda napor atnap isip batbet napris nitipramur napongop. \c 19 \s1 Kuu dariyao na dariyao mandayao hapti ohe meng oh \r (Mak 10:1-12; Ruk 16:18) \p \v 1 Jisas oh napot mandama nuhur Gariri mong mandama Jodan tom han tannong deihpa. Desa Juda ire mong teinong hatpa. \v 2 Hatperhan kuuhan ruumsan ihir kom dinahat apingopa. Apriperhan Jisas oh tihepti ihirnong yah mat pisongop. \p \v 3 Yah mat pisaporhan Parisi ihir kat han tit aprisa ohe danong adason matinmat Nohana. Go kiano dahapat. Kuu han inap uh be er hat saporhan imap oh Gin mama er hah moh mandatpora daham mandahan yahda da era. Go kiano dahapat pora da adason mar ohnong imtinmat dahandeingopa. \v 4 Da adason mar dahamtiperhan oh Wa. Gur rih ma brak matpa meng moh na saptida. Rih ma brak matpa oh mamarumur. Got oh kopenat erer ma darpatip oh kuusi hansi darpatipmur rim brak matpamur. \v 5 Imat darpapat Got oh Noh mama nadarpa oh han orhe supsi itapsi mandama kuu dara kuu uhsi itait tit inawi hat sa patepri rim nadarpatipmur. \v 6 Imat nadarpatip ohoh ihan kuusi hansi gosdaripti yot ina na hat patimur. Tit inawi hat sa pateprio rim nadarpatipmur. Got orhor tit inawi matip tei ohoh ihan hanip dirdapat it yot inasi matiproheda. Basra. Hanip dir na imtiprohemur pongop. \v 7 Potporhan ihir Ihan kianorim Moses oh Gur kuu mandatper riyahanoh dahanggosham kuu mandatin ohe brak oh brak mara uhnong aprisa Gin noh gonong namdamur porinmur napor ma brak matip oh kianorim ginapor brak matipo por indeingopa. \p \v 8 Por imtiperhan Jisas oh Got ohe ma nadarpatip oh gosdar tit inawi hat ha patengwe rim nadarpatipmur. Inahatip orhor hanip gurangure da oh kuu mandatin ohe danong ohwi isip hat patin Moses oh ama meng oh napor brak matipmur. \v 9 Gin nohe ma napotiproh meng moh amratin. Kuu han inap ihir bisei saw hat saya ohe pe ohwi kuu mandaptimur. Be na mandaptimur. Be mandam wan kuu ma daripti oh uhnong be bisei mar bisei saw mar mandaptimur. Ama ihat sapat han go bisei saw hapat han gomur pongop. \p \v 10 Potporhan ihir saperhan gahan orhe namgit napisapat han nuhur Jisas ohnong Ihan kuuo hano na gosdariprimur. Gosdariyahanoh patem tit inawi hatin hat na indiprikin rim naporiyamur potpa. \v 11 Potperhan Jisas oh Es. Got oh kuuhan gonsi ihirnong na gosdara be ha patengwe na dahapatmur. Ut han kuu na darin inasi hat pati ihirnongwi ihat ha patengwe dahapatmur. \v 12 Ama ihat pati bap ire ma nitat daham ma kuu na daripti da oh mamaru hat patmur. Ti ihir sup uh sar orhor ihtin inasi orhor itporhan kuu datin da na ham na dariptimur. Ti ihir hanip irair orhor tanggeis adatperhan kuu datin da na ham na dariptimur. Ti ihir Noh Got ohe atamreindin danongwi pomat hatpora daham kuu datin da na ham na dariptimur. Han mama amram ihtiper ma dahaya han gurwi ihat patenmur napongop. \s1 Jisas oh brer ire danong hatip ohe meng oh \r (Mak 10:13-16; Ruk 18:15-17) \p \v 13 Gahan kuuhan ihir Nohe brer moh Jisas oh bes marima ha beten matin oh rima popingopa. Popriperhan orhe namgit napisapat han nuhur Baso por imtipa. \v 14 Imtiperhan Jisas oh Es. Gur ihirnong baso potipri. Got orhe napapindin hrepnong ma hapti oh mihat ma dahat pati brer ihirwi hapti ohoh ihan gur baso potipri. Nohe duupnong moh ha popringwe napongop. \v 15 Napotporhan ihir brer ihirnong popris ohe duupnong matperhan oh ire kak teinong amarin pisangop. Amarin pisuso hama gahan Jisaso nuhur wan teinong pipa. \s1 Kamah han ihir Got orhe napapindin hrepnong hatperda da na hatper daham butahapti ohe meng oh \r (Mak 10:17-31; Ruk 18:18-30) \p \v 16 Gahan tit han tit Jisas ohe patnong aprisa Tisa. Noh de ohe danong hat ushanoh yah hat eimat paten dasi hatiproh por dahandeingop. \v 17 Dahamtiporhan Jisas oh ohnong Go mohnong dahatinmur. Yah han oh Got orhor pokwimur. Tit han tit yah hanhe timbasmur. Go ihat na daham nohnong dahanahapatda por irhaha deingop. Irhaha deipat Go Noh eimat paten dasi hatpor dahahhanoh Moses ohe sawa mengnong dimtinmur pongop. \p \v 18 Potporhan oh Moses ohe sawa meng oh de ohe oh dimtiproh por dahandeingop. Dahamtiporhan oh Mama sawa meng mohmur. Gur hanip ha haputingwe rim supri. Bisei sawhe hapri. Gapah hapri. Dasuh inin menghe hanip ire boknong deipri. \v 19 Suanir itanir ire danong ham ire mengnong oh pomat amram dindeinmur. Arwananah ihirnonghe gorhe ma yah hat inpora ma dahapat da orhor ihirnonghe amaru mat bopor deinmur. Ama sawa meng muk oh go amram dindeinmur pongop. \p \v 20 Potporhan oh Noh ama sawa meng oh gonsi dindeisuhru patru ginhe dimat orhorwi papatmur. Noh sawa meng oh gonsi dindeipatmur. Gin nohe ma na dindeipat sawa meng oh dehnong na dindeipat pongop. \v 21 Potporhan Jisas oh Go Noh yahnap han hatpora dahahhanoh gorhe erer oh ihirsi mohoma mani oh dar borop han ihirnong apinmur. Ihyahanoh go aw tei mahat Got ohe napapindin tei ohe ruumsansi han hatipramur. Ihpat nohsi tap hat sashen han hat aprishenmur pongop. \v 22 Potporhan oh Noh ihsen ruumsan pat moh gonsi ha mandatiproh dahama heimse rim da er ham mandam sangop. \p \v 23 Saporhan Jisas oh orhe namgit napisapat han nuhurnong Noh arpin meng napotiprohmur. Ihsen ruumsansi ham kamah han hat ma pati han ihiroh Got ohe napapindin hrepnong hatinmat kinhat son ham butahaptimur. \v 24 Tit meng oh mamaru hat patmur. Sahapti han kemar ihir sur tem kat oh kin hat ron ham butahaptimur. Erer ruumsansi hat pati han ihiroh Got ohe napapindin hrepnong sonmat oh atnap butahaptimur napongop. \v 25 Napotporhan nuhur bupang rima Epe. Kamah han ihirnongri Got oh amburpatmur dahapti tei moh gin Jisas oh kamah han ihir na saprimur ri moh ihan kinhatin han ihirnongwi ambura yah hat eimat paten dasi matipra por dahamtipa. \p \v 26 Por dahamtiperhan Jisas oh Es. Hanip guragurdapat nambutin inasi na matin hat patimur. Got orhordapatwi nambutin inasi naham namburpatmur napongop. \v 27 Napotporhan Pita oh Nuhur erer mandam ohe kom sapti ohoh ihan Got oh amam nahat napapatkin daham Jisas ohnong Nohana. Nuhurra nure erer oh mandama gonong ma dinahapti ohe yan oh kian han datipri por dahandeingop. \p \v 28 Por dahamtiporhan Jisas oh Noh arpin meng napotiprohmur. Kaput rihohe mong erer moh timbas ham kopenohe ina ma hatipri dik oh Hanip Brer noh armi nahatin ohe hassi han hama tongnom napapindin tei ohe tongnotin oh norhor datipramur. Dara gurnong nasamo ham napaptepramur. Napapatin mama guragure erer mandam nohnong dinahapti han gurhe kakhan ihir iraire tongnopti tei tongnoma ihirnong ma wamat paptiru gurhe tongnoma Isrer ihirnong gure hrepdapat mar wamat indiprimur. \v 29 Gurwi imat wamat na papindiprimur. Gursi; kuuhan gonsio ihir gure ma hat saptiru nohnong dinahatinmat apo mongo kuu brero taptemo supir itapiro ama erer mandam nohnong dinahayanoh ama dinahaya han ihirsi guragur tap ham yan ruumsan datiprimur. Daripti dahe eimat paten dasi datiprimur. \v 30 Ihapti nohri win timbas hanwa. Noh win timbas han hat pat oh yahwa ma dahapti han guroh kaput gurri winsi han hatiprimur. Nohri winsi han hatpor ma dahapti han ihiroh kaput komdapat win timbas han bap hatiprimur napongop. \c 20 \s1 Jisas ohe danong ohri hapti hansi; komdapat ma dahapti hansi ire yan ma datipri ohe meng oh \p \v 1 Gahan Jisas oh meng am nahangop. Got oh orhe napapindin hrepdapat ma napripra oh mama paham meng moh hatin mat napripramur. \p Han mongsi; tomhan san ruumsansi han tit patesuhri. Patdapat gahan tit dah kutkutwi susa kat han tit ambura \v 2 Gur nohe tomhan nakapomo naduprero ham saprohehanoh noh patem kuhan yan temsi tan tit napriprohmur por darhetipri. \p \v 3 Ihirnong darherpat gahan towat kirok oh meng saripti teinong pipri. Susa wandeioh kat han tit be patingopari. \v 4 Be patihan Gin gurhe nohe tomhan nakapom saprohehan sona. Susa tamreinperhan ama tamreiya ohe yan oh napriprohmur por darhetipri. \p \v 5 Gahan mongsut oh kat han oh orhe atamrein teinong darhero kuhan bimrip kirok kat han darhero matipri. \p \v 6 Gahan atan wayon kakduup hah tei mah orhor ire tarmuripti teinong sus wandeioh kat han tit be patingopari. Be patihan oh Gur kianorim kutwi orhor be pateriru patin gin atan wa por dahamtipri. \v 7 Por dahamtiporhan ihir Nuhurnong tamreindina napor namburiyaritda ihan nuhurhe tamreindiprohe. Timbas ohoh be patimur pongopari. Potperhan oh Ihan gurhe nohe tomhan nakapom sona pora darhetipri. \p \v 8 Gahan atan waporhan orhe kakhan mat pat han ohnong Gin go natamreipti han ihir yan dar ha apringwe por uatinmur. Uatporhan ihir apriperhan go yan oh kopen ma saya han ihirnongri aprisa pisusa ohri ma piya han ire boknong matinmur potipri. \p \v 9 Potporhan ihir apriperhan oh arpin kopen ma saya han ihirnongri yan temsi tan nitat deingopri. \v 10 Nitat mat apripatin ihir timbas hatperhan gahan ohri ma darhet han ihir yan datperim apingopari. Aprisa iraire damdapat Kom ma saya han ihirnong yan temsi tan orhor apir moho. Ihan nuhurri sus tamreiri han nuhurnong yan isip napriproh ma hapat sa dahatpari. Daham wamat patin gahan tap yan temsi tan orhor nitat deingopri. \v 11 Nitat matporhan ihir dar wamaro hama Epe. Tomhan san nita han moh er han mohwa gigoshangopari. \v 12 Gigoshapti nita han ohnong Epe. Nuhur kutkutwi orhor tamreiptin atan oh nadam patru atan ma wa oh. Gin yan moh kopen apris tamreiya han ire yan hatin mat nuhurnong napir moh go kinhah por indeingopari. \v 13 Por imtiperhan oh amrapat tit han ohnong Nohana. Dir rih kutwi meng ma kis deingwe oh yan oh temsi datiprohe ritamur. Gin ma kis oh napir oh noh er nahahheda. \v 14 Er mat na napir ohoh yah mat napir ohoh ihan dar sonmur. Norhe da orhor kopen saya hansi; ohri ma sori hansi tap yan orhor apriproh ma dahat da oh ama napir ohmur. \v 15 Norhe ihsen ohoh ihan ihirnong imat apripor daham apirhanhe aprisiprohmur. Norhe ihsen ohoh. Noh ihirnong yah mat apriporhan gur Oh ihirnong yah mat apirhe ihan dirnong oh yah mat titsi napirnengo daham da er hayada potipri. Ihtipari. \p \v 16 Ama paham meng naporru mat orhor hanip ohri ma nohe danong hat sapti hansi; komdap ma nohe danong hat sapti hansi tit dawi naham tit yan pokwi napripat hanmur napongop. \s1 Jisas oh Noh hapura it masapramur it tei ma potip ohe meng oh \r (Mak 10:32-34; Ruk 18:31-33) \p \v 17 Gahan nuhur Jerusarem ap mutuhnong ruhpa. Ruptin Jisas oh orhe namgit napisapat han nuhurnongwi nurarhe teinong naham \v 18 Gur amratin. Dir Jerusarem ap mutuhnong ruptimur. Rus hat kotperhan Hanip Brer nohnong ihir nang hama napisusa Got ohe ap yawar hanat bok han ire duuptei hano sawa meng am hat pati hano ire bes teinong nahatiprimur. Nahatperhan ihir dahanahama suyarit ha haputinoh napotiprimur. \v 19 Napora Juda na hat pati han ire bes teinong nahatiprimur. Nahatperhan be tang nahayo kaw boksi niyao irat bok sur gar nahayao nahatperhan Hanip Brer noh haputipramur. Hapura yot dah timama bimrip oh Got orhor it da napamsapramur napongop. \s1 Sebedi ohe mon yot ihit Jisas ohnong Nuhut gwe kat tan tongnoya kat tan tongnoya hatpero potpa ohe meng oh \r (Mak 10:35-45) \p \v 20 Gahan Sebedi ohe inap uh mon yot ihitsi irair imder kakdah morhe danong hat patim orhor susa Jisas ohe duup oh katin takira sup uh Mona. Nohe meng tit gonong deip nahatiprohmur pongop. \v 21 Potporhan oh Go nohnong kian meng deip nahapat pongop. Potporhan uh Gwe napapindipra tei oh nohe mon yot moh winsi han yot hatin hat ha patengwe rim go ihitnong Gin gut nohe kat tan tongnoya kat tan tongnoya hat patenmur potinmur pongop. \p \v 22 Potporhan Jisas oh mon yot ihitnong Gut hanhan hat patin mama meng moh deip nahayada. Gut Nuhut ohsi tap hat winsi hatiprineng ma dahaya da oh ohsi tap hat batbet dariyahan yahwa daham nohnong dahanahayada pongop. Potporhan ihit Dawa. Gosi tap hat diradir batbet dariyahan yahwa dahayamur pongopa. \v 23 Potperhan oh Gut arpin nohe tap batbet datiprimur. Ihtin orhor nohe kat tan tongnoya kat tan tongnoya ma hatipri oh nohe basmur. At orhe damdapat orhor Mama ap tan moh mama han yot ihit sa tongnotipri rim mamen mat at pat yot han ihitwi orhe amamen mat pat tei oh tongnotiprimur pongop. \p \v 24 Potporhan kathei han nuhur ite meng amrama Epe. Ihitri winsi han yot hatiproheda daham heimse rim ihitnong heisup matpa. \v 25 Heisup matperhan Jisas oh Gur apris tap tei hatinmur napotporhan nuhur sus tap tei hatpa. Tap tei hatperhan oh Gur Juda na hat pati han bap ire kakhan hama ihirnong dire hrepnong mat paptim dirnong winsi han hat inper ma dahapti da hatin hathe dahapri. Ihir winsi han bap hatinmat ihirnong kasip mengtei paptimur. \v 26 Guroh Nohri winsi han hatpor dahayahanoh ire ihapti da hatin hathe patepri. Gur arwananah ire hrepdapat hat patim ihirnonghe panggeitin dasiwi mat orhor paptenmur. \v 27 Go nohri kakhan winsi han hatipraneng gidahapat han go Norhor bisei han hat patin ihirnong panggeim paptepora daham hanip ihirnong panggeimo hat patenmur. Ama ihpat han go Got ohe kintei gori winsi hatin ina hat patmur. \v 28 Amaru hat orhor Hanip Brer norhor hat patmur. Noh winsi han hama gurdapat nohnong ha napanggeingwe rim na wanhupmur. Basra. Nohdapat win timbas han hatin ham gurnong napanggeinmat wanhupmur. Noh gur eimat paten ohe dasi hat ha patengwerim noh gure danong hama haputinmat wanhupmur. Ihan gurhe amaru hat orhor patenmur napongop. \s1 Jisas oh kin kwi han yot ihitnong yah matip ohe meng oh \r (Mak 10:46-52; Ruk 18:35-43) \p \v 29 Gahan Jisaso nuhur Jeriko aptei mandam pipa. Saperhan kuuhan wanohe kat tit nure kom apingopa. \v 30 Apriperhan nuhur sus mandap oh wandeiyaoh kin kwisi han yot tit patingopa. Patimdapat Hanipyah Depit ohe puh Got ohe nadarhetipra ritip han go nuhutnong hinhina naham yah nahatina por uangopa. \v 31 Por uatperhan ama kuuhan ihir kin kwisi han yot ihitnong Gut ihatwi uatipri. Kimiritina por baso por indeingopa. Baso por imtiperhan ihit ire baso poriya mengnong na amram it atnap akitwi Hanipyah Depit ohe puh go nuhutnong hinhina naham yah nahatina por ut patiwi hangopa. \p \v 32 Ihat uat patiwi hatperhan Jisas oh sapatdapat tandeim kimiringop. Kimirima ihit ha apringwe potporhan ihit apriperhan oh Noh gin gutnong ha kinnahatinoh rim unariya por dahandeingop. \v 33 Por dahamtiporhan ihit Hanipyaha. Nute kin kwi hat pati moh nayah deirit nuhut kin watahatpero dahayamur pongopa. \v 34 Potperhan oh hinhina mara ite kinnong asoh bes amaringop. Amarinporhan ama orhor kin it wataham yah hangopa. Yah hama Jisas ohe kom apingopa. \c 21 \s1 Jisas ohnong amamsi mar Jerusarem ap mutuh pihipa ohe meng oh \r (Mak 11:1-11; Ruk 19:28-40; Jon 12:12-19) \p \v 1 Nuhur susa Jerusarem mandap pe Betpasi aptei oh Orip yei duup oh kotpa. Kotperhan Jisas oh nuhurnong \v 2 Gin mama yot han gut gar apteinong moh sonmur. Susa wandeiyaoh donki bap iman oh ambop dumat pati hatiprohemur. Imat paptihan ambop arpima ambopdapat marim poprinmur. \v 3 Gut popriper ihaptin We. Gut kinmatper ihapti naporiyahanoh gut Es. Hanipyah ohe tamreindin tit pato rim ambur pisaptimur potinmur. Potperhan Ihan pisona napotiprohemur por ihitnongri darhengop. \p \v 4 Donki ambur son por ma darhetip oh rih propet Got ohe meng ma rishe han ihir tit han ohe rim ma brak matip meng oh dam ha tarpatinoh rim darhetipmur. \v 5 Rim ma brak matip meng oh mamarumur. \q1 Kaput Jerusarem aptei gur wandeiyaoh gure napapindin han oh kopenohe donki bas oh tongnoma orhe dahe manap han ohoh ihan heisup dasi hat apripatin na wamtiprimur. Yah hat paten ohe manap dasi hat apripatin gur wamtiprimur. \m rim brak matipmur. \p \v 6 Jisas oh ihitnong meng por darhetporhan ihit arpin susa orhe por mengnong ama ihtipa oh. \v 7 Ihama donki bap iman ambura popringopa. Poprisa itaite tei ohe an pati watah oh daphoma donki bap ohe kom tei andeh itperhan Jisas oh rus tongnoma sangop. \v 8 Tongnom saporhan kuuhan gon ihir kat ihir iraire tei ohe watah oh daphoma amam mar mandap kup en mat pisangopa; kat ihir irat tup hemara popris mandap dap ohe tei tonggamar ha sonoh rim en mat pisangopa. \v 9 En mat pisapti Jisas ohnong mutuhnong mara kuuhan nuhur bosnong haya komnong haya hama amam mat pihipa. Amam mar ma pihipa oh \q1 Depit ohe puh go wes nambur apiro. Got ohe mengtei ma apir oh Got orhor armi mar bapkei dasi matporhan apiro. Ihan aw tei ohe pati han enser ihir orhornong weso por ha amam matingweo. \m pora amam mar ut tit pipa. \p \v 10 Imat amam mat pisusa Jerusarem ap mutuhnong kotperhan ama ap mutuh kuuhan ihir gonsi sein bupang rima Mohwa. Kinhatin han mimat popriptio rima sein bupang ringopa. \v 11 Sein bupang ritperhan ihir Gur mama han ohnong hanhanda. Mohra Jisas orhormur. Mong Gariri Nasaret apteidapat Got ohe mengsi apripat han propet ohmur ihir gipongopa. \s1 Jisas oh Got ohe ap yawar rosa tamohopti han ihirnong darhero imtip ohe meng oh \r (Mak 11:15-19; Ruk 19:45-48; Jon 2:13-22) \p \v 12 Gahan Jisas ohsi nuhur Got ohe ap yawar royaoh ihir apris Got ohnong apin ohe apop erer oh tamohoptingopa. Tamohoptihan Jisas oh Gur mama tamohopti moh kat pe gapah haptimur pora ner tamohopti teio opa orhe gon mani rim yawar deipti teio oh gonsi eipreher hamat asar pisongop. Pisusa Gin tamohopti han bap gur gonsi kot rona por okmat kot teinong darhengop. \v 13 Darherpat Ma brak matpa meng moh dahatinmur. Got oh potporhan ma brak matpa oh Got oh Map moh norhe ap ohoh ihan gur mapnong moh Got orhorsiwi mengrin apmur porinmur potporhan propet ihir brak matpamur. Ihat paten ap orhora; gur gapah ham tandur sus kwei tem tremapti ap tem hatin deiptimur por indeingop. \p \v 14 Indeipat oh ap ohor patin kin kwisi hano buh ersi hano ihir ohe patnong maraperhan oh yah mat pisangop. \v 15 Yah mat pisaporhan brer ihir wamara Depit ohe puh yah nahatin han moh wes apiro por amam deiptin Got ohe ap yawar hanat bok han ire duuptei hano sawa meng am hapti hano ihir Jisas ohe sik hat pati han ihirnong ma yah mat pisao brer ire amam deiyao ohnong wamara ihir heisup deingopa. \v 16 Heisup mara Brer ihir imat Jisas ohnong armi matiprio daham Jisas ohnong Go mama brer ihir gonong armi nahatperhan go amram ihirnong Gur nohnong armi nahatipri por baso na porda pongopa. Potperhan oh Nohhe amrat patwa. Gur ma brak matip meng moh sam na dahaptida. Ma brak matip meng oh mamaru hat patmur. Got nohnong hanip yah ihir na armi nahayahan noh brer doko brer non daptio ihirnong norhornong armi nahatin dasi matporhan ihir norhornong armi nahatiprimur potporhan ma brak matip meng oh gur sama na dahaptida. Gin ameng ohnong dam tima tei moh noh baso potiprohda pongop. \p \v 17 Ihama nuhur ap mutuh oh mandama Betani apteinong susa timdipa. \s1 Tit dawi ham Got ohnong dahandeinmur napotip ohe meng oh \r (Mak 11:12-14,20-24) \p \v 18 Timorimdapat kutkutwi masas it ap mutuhnong sapti mandap oh Jisas oh pahoh hangop. \v 19 Pahoh ham sus wandeioh irat pik irat kai hatin mandap manggap oh patgop. Pathan Jisas oh Rinsi hat pat moh dam pat ma hapat daham kapom diporim wamar sangop. Sus wandeioh dam timbas rinwi patgop. Rinwi pathan oh Gin irat moh dam eimat na timapramur potporhan asut orhor gathat hangop. \v 20 Gathathan orhe namgit napisapat han nuhur wamara Epe. Irat moh kindeirit kapkap gathat por dahamtipa. \v 21 Por dahamtiperhan oh Noh arpin meng napotiprohmur. Gur Got ohnong Ohwi imtin hatin hanwa daham tit dawi hapti nohe gar han mama imat hatin mat orhor indeiprimur. Nohe mama gar imat han mohwi basmur. Gur Gin yei go tunggosher wasa tom hru dahnong wayonmur poriyahanoh ama tit dawi ham poriya gurnong oh Got oh imtin ina dasi nahatiprohmur. \v 22 Gur Got oh inahatiprohwa dahat patimdapat dahandeiyahan arpin orhor inahatiprohmur napongop. \s1 Jisas ohnong Go nihohe mengtei ihat tamrein sapat potpa ohe meng oh \r (Mak 11:27-33; Ruk 20:1-8) \p \v 23 Gahan nuhur Got ohe ap yawar doho dahnong rosa Jisas oh meng am nahangop. Am nahapatin Got ohe ap yawar hanat bok han ire duuptei hano rotu ap wamat pati han pohono ihir aprisa Go nih ohe mengtei go ihat son naporit ihat sapat por dahandeingopa. \p \v 24 Por dahamtiperhan oh Ihan Nohe ma dahah menghe gurnong dahanahatpor. Nohe ma dahanahatiproh meng oh na naporiyahanoh nohhe gure ma dahanahaya meng oh na napotiprohmur. \v 25 Nohe ma dahanahatiproh dahah meng oh mohmur. Jon ohe tom ma patirisuh oh hanip ihir Gin Jon go tom patitinmur potperhan tom patirisuhda da Got orhe mengtei tom patirisuh. Gur kiano dahaya. Ritina por dahandeingop. Por dahamtiporhan ihir Dir kian meng potiprohe. Dir hanip ire mengtei tom patirisuhmur potperda da Got orhe meng tei tom patirisuhmur potper. Diroh Got orhe mengtei tom patirisuhmur riyahanoh Jisas oh Gur ihan kianorim ohe mengnong amram na dindeishe napotiprohkin. \v 26 Dir hanip ire mengtei tom patirisuhmur poriyahanoh kat han maihir Got ohe darhetip propet ma hapat dahat pati tei ohoh ihan dir hanip ire mengtei tom patirisuhmur poriyahan ihir dirnong garnaham nitiprohekin. Ihan dir de meng oh potiprohe. Ihan Nuhur hanhanmur potper gigoshangopa. \v 27 Gigosham Jisas ohnong nuhur hanhanmur pongopa. Potperhan Jisas oh Ihan gure nohnong ma dahanahaya menghe noh ama han ohe mengtei ihpatmur na napotiprohmur pongop. \s1 Brer yot han ite tei paham mat potip ohe meng oh \p \v 28 Ama ihir ameng oh Jisas ohnong dahamtiperhan Jisas oh gur mama paham mengnong moh aper dahatinmur. \p \v 29 Tit han tit brer mon yotsi han hat patesuhri. Patdapat duuptei brer ohnong Gin go nohe tomhan ti nakapom sashenmur potipri. \v 30 Potporhan oh garham Noh na saprohmur ringopri. Ripat gahan komdapat da darhera Gin saprohmur rim kapom sangopri. \p \v 31 Gahan itap oh it tap meng orhor mon tit han ohnong Gin gohe nohe tomhan oh ti nakapom sashenmur potipri. Potporhan oh Yahwa noh saprohmur pongopri. Saprohmur ritip ohor na pipri. Ihtipari pongop. \p \v 32 Porpat Gin gur kiano dahaya. De brer oh itap ohe danong hatip por dahandeingop. Por dahamtiporhan ihir duuptei brer oh itap ohe danong hatipwa pongopa. Potperhan Jisas oh ama ohe tan oh Jon oh gurnong yah hat sashen ohe da oh namgitinmat apris namgitipmur. Namgitiporhan takis yan er mat daripti hano bisei saw hapti kuuo ihir wamara arpin napor ma hapat dahama iraire er hat sapti da oh mandama ohe meng amrama dimtipamur. Gurnong oh Jon ohe meng oh amrayao wandeiyao hatpa orhora; gur Gin dire ihapti da oh mandatpera na dahatpamur. Ihtin ohoh ihan ihir duuptei brer ohe da hatin hat patimura; gur kom brer ohe da hatin hat patimur. Duuptei brer ohe da hatin ma hat pati ihiroh ihirri Got ohe napapindin hrepnong hatin ina hat ma pati bap ihirmur pongop. \s1 Got orhe mengtei darhetporhan kat ihirdapat ihirnong sushe ohe paham meng oh \r (Mak 12:1-12; Ruk 20:9-19) \p \v 33 Porpat Parisio ihirnong Gin gur mama paham meng moh amratinmur. \p \v 34 Tit han tit mongsi han hat patesuhri. Patdapat tomhan amgap rang deim tomhan amgap itipri. Sara kasip doho hat mandapat tomhan marindin ohe watah mamen mat itipri. Dat sarpat ru kak paten ap oh dokap hatipri. Hat mandapat Gin gur wamat patenmur. Wamat patim kat gur dayao norhornong nasariyao ham wamat patenmur pora ire bes teinong mara oh wan mongnong pipri. Susa indipri. \p \v 35 Patin gahan tomhan wu ham kapotin haya tei mah orhe atamreipti kat han ihirnong Gin gur susa ru wamat pati han ihir gin nohe tomhan wu hatporhan kapot natakin ihan gur susa wanin oh nadar poprinmur por darhetipri. Darhetporhan ihir sangopari. \v 36 Saptin tomhan ru wamat pati han ihir nure tomhan moh gur nadatperim apriptida por nitnet pora kweisi suyao kawsi suyao mara sein deiyao war deiyao mar war deiya ihirnong it be darhetiri hangopri. \v 37 Imtirihan ru nita han oh bap it kat han ruumsan orhor darhetipri. Darhetporhan ihir saperhan rih ma matiriru mat orhor matiri hangopri. \v 38 Matirihan Gin ihan pepe mohra norhe mon moh darhetpora. Darhetporhan oh saporhan ihir wamara moh mong nita han orhe brer darhet ma hapat. Ihan dir orhe danong ham yan oh orhornong apripera sa dahatipri daham darhetipri. \v 39 Darhetporhan oh saporhan ru wamat pati han ihir wamara Moh ru nita han orhe mon orhor apir ma hapat. Kaput mong pan moh oh datiprahe. Ihan dir kaput mong pan moh dir datiprimur. Ihan mon moh dir sutiprohemur gigoshapti \v 40 mon ohnong net pora pisusa kot dahnong mara sein sut itiri hangopri. Ihtipari pongop. \p \v 41 Porpat Ihir imtirihanoh mong nita han oh susa ru wamat pati han ihirnong kiano potip dahaya por dahandeingop. \v 42 Dahamtiporhan ihir Epe. Er matiri ihirnonghe suma oh tam tambor mat itipkin. Tam tambor mat sara ama ru oh wan han orhornong kat aprisipri han ire bes teinong matipkin pongopa. \v 43 Potperhan Jisas oh Noh arpin meng napotiprohmur. Gur ama ru wamat pati han ire er da hatin hat pati ohoh ihan Got ohe napapindin hrepnong hatin ohe ina oh gurnong na nahapramur. Na nahama wan han ihirnong Maihir damsi hatin ina hat pati moh rima orhe napapindin hrepnong hatin ohe ina dasi deipramur. Gur Got ohe meng ritporhan ma brak matpa meng oh sam na dahaptida. Ritporhan ma brak matpa oh mamaru hat patmur. \q1 Ap hapti han ihir ap tam moh ero rim mandatperhan ama mandatiri tam wanin oh wan han ihir dara na mandatin tamo rim it haw mutuh tam orhor mar gonotiprimur. It dar ma gonotipri oh oh Hanipyah Got orhor imtipramur. Imtiporhan wamara Epe. Na imtin hatin han moh it dara haw mutuh tam matir moh yahnap moho rim amam isip mat papteprimur. \m ritporhan brak matpamur. \v 44 Noh ama ap ohe haw mutuh tam hat patmur. Ihat pat han nohe danong na hapti han bap gur ap haw mutuh tam boknong tung rim tapaya hatin hapti bap gurmur. Ihat tapapti bap gur tom san ohe tan hat haptor tahatiprimur. Haptor tahatiprimura; mutuh haw tam oh wandas namkarhanoh ama namkar han bap gurnong oh tambor naham kup banwi nahatipramur pongop. \p \v 45 Potporhan ama Got ohe ap yawar hanat bok han ire duuptei hano Parisio ihir paham meng oh amrama Jisas oh mama paham meng napor moh diradire boknong nahah ma hapat. Ihan dirhe dupsi han ire bes teinong matin ohe mandap oh angmatper ama dahatpa oh. \v 46 Imtiper dahatpa orhor kuuhan ihir Moh propet Got ohe meng naporpat han ma hapat dahat pati tei moh kinmat imtiprohe daham kas ham ama mandatpa oh. \c 22 \s1 Got ohe napapindin teinong ha apringwe rim unarpat orhor garham na hapti ohe meng oh \r (Ruk 14:16-24) \p \v 1 Gahan Jisas oh it paham meng tit ringop. \v 2 Got ohe napapindin hrepnong hayarit ma inhatipra oh mamarumur. \p Han kamah han tit mongo erer oh ohe hrepnong mat papat han tit daham potipri. Kaput nohe mon oh kuu ma datipra oh noh den erer ruumsan atemar amamen matipramur. Amamen deipat norhe kis nahatip kuuhan gurnong unatipramur. Unatporhan gur aprinmur por den amamen matipri. \v 3 Amamen deipat orhe atamreipti han ihirnong Gin gur norhe kis matip han ihirnong ambur sona por darhetipri. Darhetporhan ihir ambur sus poriyaoh ihir na saprohe rim garham na pipamur. \v 4 Na saperhan it orhe atamreipti han kat han ihirnong Gur susa it norhe dik atip han ihirnong potinmur. Gur garhatipri. Oh burmakauo wusi han yah ohwi gatmat sara erer oh gonsi mamen mat it pathe. Ihan gurhe aprinmur potinmur por darhetipri. \v 5 Darhetporhan ihir it susa poriyaoh ihir garham na amrama kat ihir iraire tohan pa rang tamreindin danong ham sayao kat ihir iraire erer ambutin ohe danong ham sayao ham garham na amrama iraire danong ham kukungopari. \v 6 Kat han ihir iham kukutperhan kat ihiroh ihirnong nitnet pora sein suyao war suyao mata hangopri. \v 7 Imtahan mong erer ohe hrepnong mat papat han oh heisup hama orhe dupsi han ihirnong Gin gur susa ihirnong suyao ap andoriyao mar timbas matinmur por darhetipri. Darhetporhan ihir arpin susa sa imtipari. \p \v 8 Gahan oh orhe atamreipti han ihirnong Noh ire den mamen mat at moh gin ihir dinmat na apriya oh ihan ihir na diprohemur. \v 9 Gin gur susa mandap mindiskak teio oh hanip wan ihir ti patihanhe ambur poprinmur por darhetipri. \v 10 Darhetporhan ihir arpin susa wandeiyaoh patihanoh era yaha gonsi ambur popingopari. Poprisa den dapti ap ter hatin ap oh rosa ap bokongopari. \v 11 Bokoriya tei mongo erer ohe hrepnong mat papat han oh ihirsi wenggosaro mengiro hatperim ruhupri. Rosa wandeioh han moh kuu datiproho rim ma orhe gon watah ma aripti watah oh ihir gonsi an patingopari. Patihan oh wandeioh tit han tit ama ihtin watah ti na an patgopri. \v 12 Na an pathan Nohan gowa. Kopen kuu datinmat ma aripti watah oh go ar na marada. Ihan go kianorim ap moh pat por dahamtipri. Por dahamtiporhan ohe potin meng oh timbashan kimirit mandangopri. \v 13 Kimirit mandatporhan ap ma tamreipti han ihirnong Gin gur mama han ohnong buho beso oh nang bok mara kwitem dus kot dahnong tahe potinmur. Tahe potperhan ga tikikiro yimamo sa hatiproh potipri. Ihtipari. \p \v 14 Gin gur ama ohe paham meng oh daham am hatinmur. Amaru mat orhor Got oh gurnong Gur ruumsan aprinmur naporpat orhor orhe hrep ma nahapat han guroh pang pokmur napongop. \s1 Jisas oh orhe boknong tasutin meng oh ha ritinoh rim takis yan ma saripti ohe meng oh dahamtipa ohe meng oh \r (Mak 12:13-17; Ruk 20:20-26) \p \v 15 Jisas oh ama meng oh potporhan Parisi ihir amram sus tap tei hapti Dir de ohe meng oh da aban mar poriyarit oh da ban taham Moses ohe sawa mengnong amkatin ohe mengdo Rom ire sawa mengnong amkatin ohe mengdo rima orhe boknong ha tarpatinoh gigosham meng ama wanin matpa oh. \v 16 Wanin mara iraire pinggit pisapti hano Herot ohe danong hat pati hano ihirnong Gin gur susa mama meng moh Jisas ohnong por dahamtinmur por ama darhetpa oh. Darhetperhan ihir Jisas ohe pat teinong aprisa Tisa. Nuhut gonong am hat patimur. Go arpin mengwi ripat hanmur. Go Moh winsi hanhe. Moh win timbas hanhe daham meng na porpat hanmur. Got ohe yah meng oh pomatwi porpat hanmur pongopa. Ma potpa oh Jisas ohnong da aban matinmat pongopa. \v 17 Pora Ihat pat han gwe da oh kiano dahah. Rom ire gapman Sisa ohnong takis yan ma apripti oh Moses ohe sawa meng ohe ti imat aprishenmur ritipda da na giritip por dahandeingopa. \p \v 18 Por dahamtiperhan Jisas oh Norhe boknong tasutin ohe meng ha ritinoh rim imat naporiya ma hapat daham am hapat ihirnong Wa. Pang yotsi hat pati han bap gur norhe boknong tasutin ohe meng oh ha ritinoh rim dahanahaptida. \v 19 Gin gur takis yan saripti ohe mani oh tit pitap teinong matinmur potporhan ihir arpin dar pitap deingopa. \v 20 Pitap teinong matperhan oh Gin mani mohnong wamtin. Wamara rumkin moh nihohe rumkin pathe. Winhe nihohe win pathe gur wamar ritina pongop. \v 21 Potporhan ihir wamara Mohra Rom ire gapman Sisa ohe rumkino wino oh wino mam pat ohwa pongopa. Potperhan oh Ihan Sisa ohe rumkin pathan Rom gapman ohe ma hapat daham asarinmur. Got ohe erer ma apapti ohhe orhornongwi aprishenmur pongop. \v 22 Potporhan ihir Epe. Dakuu meng tit napor ma hapat daham sein bupang ringopa. Sein bupang rima kimirima sangopa. \s1 Haputperhan pamsasa dasi deipat ohe meng oh \r (Mak 12:18-27; Ruk 20:27-40) \p \v 23 Ihir saperhan Sadyusi ihir Hanip dir haputperhanoh it da na tarpam na masaptimur ripti han bap ihir apris \v 24 Jisas ohnong Tisa. Ihir Moses oh Han tit kopen kuu dara inap uh brer timbas patin imap oh hapurhanoh ohe tahem oh arwap go dara ma haputir han ohe puhsi ha hatinoh rim datinmur rim brak matipmur riptimur. \v 25 Moses oh girim brak mat natip ohoh ihan nuhur dahatin ohe paham meng tit napor dahanahatiprohemur. \p \v 26 Han beshei han nanggamder moh patesheri. Patimdapat nanip oh kuu dara inap uh brer timbas hat patin hapungopri. Haputporhan arwap oh it tahem datipri. \v 27 Dat patin gahan uh brer timbas patin orhor arwap oh hapungopri. Haputporhan gahan mutuh tah oh datipri. Dat patin bap inap uh brer timbas hat patin orhor oh hapungopri. Ihat orhorwi sapatin gahan kom pepe han oh datipri. Dara uh brer timbas patin orhor ohhe hapungopri. \v 28 Haputporhan gahan kuu uh brer timbas patin orhor hapungopri. Ihtipari. \p \v 29 Gin kuu mauh beshei han maihirnong gonsi ma datip oh kaput hanip da ma it masas patepri tei oh ama beshei han maihir de han oh eimat dat patepra por dahandeingopa. Ma dahamtipa oh ihir it masas patimur ma ripti mengnong oh dasei mar imat paham meng por dahamtipamur. \p \v 30 Por dahamtiperhan Jisas oh Epe. Gur Got ohe meng potporhan ma brak matpa mengo Got ohe kasip oh wan inasi naham napamsapra dao oh gur hanhan hat patim guragure damdapat dasuh dahapti meng riyamur. \v 31 Got ohe wan inasi naham ma napamsapra oh mamarumur. Got ohsi pati han enser ire ina hatin naham dipdipwi patepri ohe dasi nahat napaptepra ohoh ihan \v 32 Moses ohe Got oh imat napamsaprawa daham ma brak matip meng oh gur sam na dahaptida. \v 33 Ma brak matip oh mamarumur. Got noh Eprahamo Aisako Jekopo ire Gotmur potporhan brak matipmur. Ma brak matip oh ihir haputpa tei orhor ire da oh na hapura patio rim oh Noh ama han ire Gotmur potipmur. Got oh hapuriyarit da timbas haptio rim oh Noh ire Gotmur ripatda. Basra. Hanip haputperhan ihir dasi hat orhorwi patio rim Got oh Noh ire Gotmur ripatmur pongop. \v 34 Potporhan kuuhan ihir amrapti Epe. Oh gin dakuu meng tit napor moho rim bupang rim kimirim sangopa. \s1 Sawa meng isipnap hat pat ohe meng oh \r (Mak 12:28-31; Ruk 10:25-28) \p \v 35 Gahan Parisi ihir Jisas oh Sadyusi ihirnong dahatin meng potporhan ihir it diteim ohe boknong matin ina timbashemur ritperhan ihir amrama ama tarmutpa oh. \v 36 Tarmuripti Dir kian meng oh ohe boknong matperhan oh da ban taham wan meng tit ha ritinoh goshapti irair tit han tit gonsi sawa mengnong am hat pat han oh Nohdapat ohe boknong meng tit matiprohmur ama potip oh. \v 37 Pora aprisa Jisas ohnong Tisa. Gwe da oh kiano dahapat. De ohe sawa meng oh isipnap hat patin ohe hrep oh gonsi sawa meng pat. Go napotina por dahandeingop. \p \v 38 Por dahamtiporhan Jisas oh sawa meng isipnap hat pat oh mohmur. Guragure Hanipyah Got ohnong bopor mat papten oh da mutuhdapat orhor orhornongwi bopor mat paptenmur. Dahe orhornongwi dahat patenmur. Kasiphe orhornongwi kasip hat patenmur. Amaru hat orhorwi bopor mat paptenmur ritporhan ma brak matip ohe meng oh noh Ohri isipnap hat pat sawa meng oh moh ma hapat dahat patmur. \v 39 Tit sawa meng isip hat ma pat oh Gur guragure boknong ma bopor tahat patiru arwananah ihirnong asohhe imat orhor ihirnong bopor mat paptenmur. \v 40 Ama sawa meng yot oh isipnap duupteinap hat pati sawa meng yot ohmur. Ama sawa meng yot ite kamen teidapat Moseso propeto ire sawa meng oh tarpam apripatmur pongop. \s1 Namburin han Krais oh ohri patin Depit oh Norhe Hanipyahmur por brak matip ohe meng oh \r (Mak 12:35-37; Ruk 20:41-44) \p \v 41 Gahan Parisi ihir apris tarmutperhan Jisas oh ihirnong por dahandeingop. \v 42 Gur kiano dahaya. Got oh darhetipra ma ritip han Krais oh nih ohe puha. Gur napotina por dahandeingop. Dahamtiporhan ihir Oh Depit ohe puhmur pongopa. \v 43 Potperhan oh Ihan Yahsup oh Depit ohe atem tei rit atporhan Krais ohnong Hanipyaha ma ritip ohwa. Oh arpin orhe puh na tarpat patinneng Hanipyaha potipnengda. Oh na gipotipnengmur. \v 44 Oh Hanipyaha por ma brak matip oh mama ohmur. \q1 Norhe Hanipyah Got ohdapat norhe Hanipyah Krais ohnong Go norhe bes oper tan moh tongnotinmur. Tongnot patin noh gorhe mahaw nahapti han ihirnong gorhe hrepnong matipramur. \m rim Depit oh brak matipmur. \v 45 Depit oh Krais ohnong Hanipyaha ma potip oh orhe puh na tarpat patinneng na gipotipnengmur. Ihan moh orhe puh bas ma hapat. Ohri patesuh ma hapat dahatinmur pongop. \v 46 Potporhan ihir Epe. Mihat daham mengripat han mohri dahamara da na ban matin hanhe daham it komdapat na dahandeishemur. \c 23 \s1 Parisio ihir iraire danong ham ihashe ohe meng oh \r (Mak 12:38-39; Ruk 11:43,46, 20:45-46) \p \v 1 Gahan Jisas oh kuuhan ihirnongsi; orhe namgit napisapat han nuhurnongsi meng napongop. \v 2 Sawa meng am hat pati hano Parisio ihir Moses ohe sawa meng oh napor am nahaptimur. \v 3 Ama napor am nahapti mengnong oh gur amram dindeinmur. Dindeinmura; ire ma ihat saptinong moh wamar dindeipri. Ihir sawa meng oh naporipti orhor irairnong oh na dindeipti ohoh ihan ire ihat ma sapti danong oh wamar dindeipri. \v 4 Ihir sawa meng oh Gur mohnong dimtinmur. Mihat indinmur napor ung ruum gon ohe tan dar gure basnong naptahat napisaptimur. Inahat naptahat napisapti orhor meng amram dimtinnong oh gurnong na napanggeim be ina ruum naptahat napisaptimur. \p \v 5 Parisi ire ma ihat sapti oh Hanip ihir be ha wanahatingwe daham ihat saptimur. Mamarumur. Ihir Got ohe meng brak mara ban mara kinbi tei moh suat hatinmat sariyao bes watah tan moh tumuh hatinmat ariyao ma ihapti oh Be han ihir wanaham Moh Got ohe mengsi pati han bap oh maihirhe ha naporingwe rim isipnap gon orhor mat sariptimur. Simbap hatinmat suma watah boknong ma dumapti oh Be han ihir wanahama Moh Got ohsi pat hanhe ha naporingwe rim dapsi orhor dumam saptimur. Ihir iraire danongwi ham ihat sapti han ihirmur. \p \v 6 Ama ihapti han ihiroh den dam ma tarmuripti teinong susa moh yah hanhe daham tamsi kat yah tit ha napingwe rim iraire pohon tongnopti tei ohwi tongnoptimur. Rotu aphe rosa iraire pohon tongnopti yah ka ohwi tongnotpera daham tongnoptimur. \v 7 Kot dus ohe den ma tamohopti tei ohhe ire kintei Nohana. Hanipyaha ha naporingwe rim saptimur. Tit oh Moh sawa meng duuptei am hat pat han ma hapat napora Tisa ha naporingwe rim saptimur. \p \v 8 Ire ma ihat sapti da hatin oh gurhe ihat sasipri. Gure tisa ma am nahapat han oh tit hanwi ohoh ihan gur nohnong Moh sawa meng duuptei am hat pat hanhe daham Tisa ha naporingwe ama ihtin da oh hapri. Gur titwi hat pati ohoh ihan nanipo napo goshapri. Tit pokwimur. \v 9 Gure ita napapat han oh aw tei mahat pat ohoh ihan kakdah moh Moh nohe at napapat han ma hapat daham Moh dire at napapat han ohmur goshat sasipri. \v 10 Ihirdapat gurnong Nure kamoheim kakhana naporiyahanoh gur Ei. Nuhurnong ginaporipri. Nure kakhan oh tit han ohwi Got oh darhetipra ma ritip han Krais ohwi kak hat pat ohoh ihan gur nuhurnongri ginaporipri porinmur. \p \v 11 Moh dahenmur. Got oh Moh duuptei hanmur ma naporpat han oh mihat ma pat han ohnongmur. Oh orhe dahnong na hama ire panggeitin danongwi hat pat han ohnong pokwi Go duuptei hanmur porpatmur naporpatmur. \p \v 12 Ihan mohnong dahenmur. Gur Nohwi win isipsi hanmur ma dahapti han gur Got oh win timbas han nahatipramur. Gur guragure winnong na daptuhura be win timbas han hatin hat pati han gur Got oh gurnong win isipsi han naham win nadaptuhutipramur napongop. \s1 Parisio ihir ina teimdapat yah hat pati hatin hat patim mutuh ohon oh er da isip hat pateshe ohe meng oh \r (Mak 12:40; Ruk 11:39-52, 20:47) \p \v 13 Jisas oh naporpat Parisio ihirnong Parisio sawa meng am hat pati hano gur pang yotsi han bap hat patimur. Ihat pati han gur Got ohe napapindin hrepnong na hapti han gurmur. Na hapti han gurdapat Got ohe napapindin hrepnong hatperim ihapti han ire mandapnong agatmar agaheideiptimur. Ihan gur Got orhe bopor heisup nahat napapat hrepnong hat pati han bap gurmuro. Gurarhe hinhinsi hatipri han bap gurmuro. \p \v 14 Parisio sawa meng am hat pati hano gur pang yotsi hat patimur. Ihat pati han gur kuu tahem ihirnong dasuh meng pot pisusa ire apo erer oh adara abisei deiptimur. Abisei mat pisusa Moh yah hanhe ha naporingwe rim ire kintei Got ohsi meng dapsi por pramat pisaptimur. Ama ihapti han guroh guragure ihapti pe oh atnap batbet isip datiprimur. Ihan gur Got orhe bopor heisup nahat napapat hrepnong hat pati han bap gurmuro. Gurarhe hinhinsi hatipri han bap gurmuro. \p \v 15 Parisio sawa meng am hat pati hano gur pang yotsi hat pati han gur epo. Gur wan han ihirhe nure mama dahapti da hatin ha hatingwe daham ama ohe danongwi isip ham wan han ire mong tom han tan mongnong desa gure ma er da hapti da oh ihirnong pinggim apriptimur. Ma indeipti oh eimat irat has teinong son ohe inasi mar indeiptimur. \p \v 16 Gur kin kwisi hat patim mandap pinggit pisapti han bap gurmur. Ihat kin kwisi hat patim mandap er mat ma pinggit pisapti oh mamaru mat pisaptimur. Gur Got ohe ap yawar ohe winnong rim awam tukeriyamur riyahanoh oh arpin awam na tukeriptimur. Ama Got ohe ap yawar mutuh pat han gor orhe winnong rim awam tukeriyamur riyahanoh oh arpin awam tukeriyamur poriptimur. \v 17 Ma poripti han gur da timbas hat kin kwisi hat pati han bap gurmur. Gin de han oh isip hat pat. Got ohe ap yawar oh isip hat patda da ap yawar ohe mutuh ma pat han gor kwei oh isip hat pat. Basra. Ap oh isip hat patin ohe hrep pat han gar gor kwei ohnong oh awam hanmur poriptimur. \p \v 18 Gure tit gar hat pat han ohnong awam hanmur ma poripti oh mohmur. Gur Got ohe apop atendeipti kwei tan ohe winnong rim awam tukeriyamur riyahanoh arpin awam na tukeriptimur. Ohe tan tei apop ma asariya ohe winnong rim awam tukeriyamur riyahanoh oh arpin awam tukeriyamur riptimur. \v 19 Ma ripti han gur kin kwi hat pati hatin hat patim giripti han bapmur. De han oh isip hat pat. Got ohe apop ma atendeipti tan oh isip hat patda da ohe hrep apop gar ma asariyanong asoh isip hat pat. Basra. Atendeipti tannong oh isip hat patin ohe hrep pat han apopnong asoh ayah deipatmur. \p \v 20 Gur dahenmur. Got ohe apop atendeipti tan ohe win rim awam tukeriyahan orhe tei apop atendeipti ohsi tap mat awam tukeripti ma hapat dahatinmur. \v 21 Got ohe ap yawar ohe win rim awam tukeriyahanhe orhorsi pat ap ohsi tap mat awam tukeripti ma hapat dahatinmur. \v 22 Aw tei ohe win rim awam tukeriyahan aw tei mahat pat han ohsi tap mat awam tukeripti ma hapat dahatinmur. \p \v 23 Parisio sawa meng am hat pati hano gur pang yotsi hat mengripti han bap gure boknong ruumsup hatipra ohoh ihan gur hinhinsi hatipri han bap gurmuro. Gur tohan pa saman erer oh dara sama katheihanoh kat oh dara Got ohnong apriptimur. Ma ihapti oh yah orhora; isip sawa mengnong asoh ma mandapti oh ermur. Gur isip sawanong ma mandapti oh mamarumur. Tit oh gur hanip bokdus asoh sapri. Meng arpima sanmur. Tit oh hinhina mat paptenmur. Tit oh arpin dasi paptenmur. Ama sawa meng muk oh tap mar pomar paptenmur. \v 24 Gure ma ihapti oh kin kwisi hatin hat patim mandap pinggit pisapti bap gurmur. Gur sawa isipnong amkara gar sawanong isip mar ma dindeipti oh mama ohe tan haptimur. Guragure tom san tem oh gimgim oh pathan na dapti hano rim pomat hirmar mandam daptimur. Isip na dapti han oh kamer oh pathanoh hirmar na mandama ohsi daptimur. \p \v 25 Parisio sawa am hat pati hano gur pang yotsi hat ma mengripti han guroh guragure boknong batbet datipri ohoh ihan hinhinsi han bap gurmuro. Gur guragure tom san oh teidapat pomat gahmara huhun tambor oh hirmar mandaptimur. Mandama has yahnap mar sariptimur. Indeipti orhor mutuh ohe nuntup oh patin orhor mandaptimur. Ma ihapti oh guragure ina teidapat yah hat sapti han hatin sapti orhor gure da mutuh oh erer datin ohe danong isip hat ma sapti dao guragure dahat pat danongwi hat sapti dao ohwi teip hat patim ihat sapti han bap gurmur. \v 26 Kin kwisi hat pati han Parisi gur mutuh ohonri gahmar hirdeipti ina teidapathe yah hat paten inasi hat pateprohemur. \p \v 27 Parisio sawa meng am hat pati hano gur pang yotsi hat mengripti han bap guroh guragure boknong batbet datipri ohoh ihan gur hinhinsi han bap gurmuro. Gur hanip haputperhan sein sara gwarnong haswi hat ha patenoh rim gusdeipti hatin hat pati han bap gurmur. Ama gusdeiya gwar oh teimdapat has hat pat orhora; mutuhdapat tam gipo geten gio ohwi patmur. \v 28 Gur amaru hat patin ihir wanahayanoh yah hat sapti han bap hatin hat pati orhor mutuhdapat dasuh dao er hat sapti dao ohwi isip hat patim ihat saptimur pongop. \s1 Sawa meng am hat pati han ire er da hapti ohe pe yan ma datipri ohe meng oh \r (Ruk 11:47-51) \p \v 29 Porpat Jisas oh Parisio ihirnong Parisio sawa meng am hat pati hano gur pang yotsi hat mengripti ohoh ihan gur Got orhe bopor heisup nahat napapat hrepnong hat pati han bap gurmuro. Ihat pati ohoh ihan guragurhe hinhinsi hatipri han bap gurmuro. Gure tit ma er hat sapti oh mohmur. Gur Dir rih ma sutpa propet ire tam gip ap ahayao imat ap yah mat ahama pomat pisaptin dirnong ire meng amrapti han bap ma hapat ha napotingwe rim ihat sapti han bap gurmur. \v 30 Gur Dir awher ihirsi tap hat patesheneng ire ma propet ihirnong sushe da oh dir na hashenengmur riptimur. \v 31 Gur ihat ripti orhor gur dasuh haptimur. Gure ma er hat sapti moh arpin rih ranir ire pateshe da hatin hat patim ihat sapti ohoh ihan gur arpin ire puh hat patim orhor ihat saptimur. \v 32 Ihat sapti ohoh ihan ranir ire gar er da ma papteshe da oh gin puh gur isip mat pisaptiru pisashenmur. \p \v 33 Gur inapawam bap gurmuro. Ihat pati han bap gurnong Got oh dahanahama Gur eimat er han bapo rim irat has tei ma nahatipra oh de kat tandutipri. \v 34 Gur tandutipririm noh propeto sawa meng am nahen hano dakuu hano ihirnongri nadarherpatmur. Nadarhetporhan gur ihirnong sein suyao irat boknong mar sur gardeiyao rotu ap oh kaw boksi suyao aptei apteinong er mat pisayao indeiptimur. \v 35 Imat pisapti han bap gur yan ma datipri oh mamarumur. Duung dasi hat pat han Eper ohnongri sutpamur. Ohnongri supti ohe pe oh Got ohe meng pot pisapti han ihirnong sut pisashemur. Pisusa gahan Sekaraia oh Got ohe ap yawar ohsi; apop sum atendeipti kwei tan ite mutuh oh patin sutpamur. Gin rih ire ma sushe ohe batbet ohsi; ire puh guragure ma ihapti ohe batbet ohsi puh gure boknongwi mar gur tap mat datiprimur. \v 36 Arpin meng napormur. Ama yan ma datipri oh mama pati bap guragur datiprimur pongop. \s1 Jisas oh Noh Jerusarem ap mutuh pati han gurnong nambutipranengmur ritip ohe meng oh \r (Ruk 13:34-35) \p \v 37 Jisas oh Jerusarem ap mutuh ma pati kuuhan ihirnong Jerusarem aptei han gur Got ohe meng pot pisashe han propet ihirnong suyao Got ohe mengtei gure patinong darhetporhan ma apriya han ihirnong kweisi suyao ihapti han bap gur hinhin baprano. Noh gurnong ner kakaruk bap supir ire kaspas hrepnong mar yah mat paptiru nahatpor trun dahapat orhor gurdapat Go nuhurnong na inahatiprohmur dahaptimur. \v 38 Ihan gur amratin. Ihapti han bap gure aptei oh Got oh eimat namdama oh wan teinong sapramur. \v 39 Saporhan nohnonghe na wanahaprimur. Na wanaham patina kaput Got orhe mengtei porpat han mohnong Got ohe bapkei dasi mat ha paptenoh napor armi nahatipri tei oh wanahatiprimur. \c 24 \s1 Jisas oh Got ohe ap yawarnong urkamat itiprimur ritip ohe meng oh \r (Mak 13:1-2; Ruk 21:5-6) \p \v 1 Jisaso orhorsi sapti hano nuhur Got ohe ap yawar oh mandam sapero rim susa asotei nuhur Jisas ohnong Nohana. Go ap yahnap masoh gohe wamtin potpa. \v 2 Potperhan oh Gur ap yah moh wamar armi deiptida. Noh arpin meng napotiprohmur. Kwei apnong moh mahaw ihir apris urkamat itiprimur. Urkamat itperhan oktahat wandasa tit kwei oh tit kwei ohe boknong ham dip tahat na pat hatipramur napongop. \s1 Pepe dik na hat patin ina ruumsup ohri aprisipramur potip ohe meng oh \r (Mak 13:3-13; Ruk 21:7-19) \p \v 3 Jisas oh ameng oh naporpat nuhur susa mong Orip ka oh Jisas oh tongnotporhan orhe namgit napisapat han nuhurwi ohe pat teinong hapti Nohana. Ap yawarnong ma urkamat itipri oh desut urkamat itipri. Go nuhurnong napotinmur. Naporpat gwe it aprin dik ohe kakduup hah ma hapat daham namgitin han oh kian han kis ohri pitap hahrit nuhur Gin Hanipyah oh it aprin kakduup hah ma hapat. Mong pepe timbas matin dik kakduup hah ma hapat daham am hatipri. Ihat gin go napotinmur por dahamtipa. \p \v 4 Dahamtiperhan Jisas oh Ei. Gurnong dasuh naham kis nahatin han ihir apripri ohoh ihan gur Nuhurnongri dasuh naham er nahatipri daham inin hat patenmur. \v 5 Ma dasuh nahatipri oh dasuh han ihir nohe win paham rim Got oh nadarhetipramur ma ritip han Krais oh nohmur napor norhor hatin hat apris dasuh nahat apriprimur. Apriperhan kuuhan ruumsan kat ihiroh Moh arpin meng naporiyahe daham ire mengnong amratiprimur. Ihan gur inin ham potahat patenmur. \p \v 6 Ihir arpin gusupti meng riyao dasuh inin meng gusuptimur riyao ritperhan gur amraprimur. Amrapti gurhe kas isipnap hapri. Ihtin kis nahatin sup ohri apriporhan komdapat mong pepe timbas matin dik oh apripra ma hapat daham watahpei ham kasip hat orhor patenmur. \p \v 7 Tit mong tei ma pati han ihir wan mong tei ma pati han ihirsi mahaw gosham gusutiprimur. Tit mong kakhan ohe papat han ihir wan mong kakhan ohe papat han ihirsi mahaw gosham gusutiprimur. \v 8 Ama batbet ma aprisipra oh kuu ihir kopenat brer ake suma ma batbet gar dariptiru hat aprisipramur. Apriporhan komdapat atnap isip batbet oh apripra ma hapat daham am henmur. \p \v 9 Ihat ma apripra oh Moh Jisas orhe nita hat pati hano rima gure boknong batbet nahatinmat ire bes teinong nahama batbet nahamo sein nimo nahat napisasiprimur. Napisusa mong mong gonsi ihir tap ham dasei naham garnahatiprimur. \v 10 Inahatperhan kuuhan ruumsan kat tit Orhorwi inahatin hanwa ma dahapti da oh mandaprimur. Mandama arwananah ihirnong sutimat nang han ham ire bes teinong deiyao ihirnong heisup mar garmar suyao haprimur. \v 11 Hapti dasuh propet trun ihir aprisa Nuhur Got ohe meng marin pati hanmur napor dasuh nahatperhan kuuhan dam gur Arpinhe daham ire mengnong amram dindeiprimur. \v 12 Ihapti er hat sapti da ohnong artaham isip hat saporhan hanip ihirnong da apris bopor deipti da oh hatip hat sasipramur. \v 13 Ihtin orhora; Jisas oh inahatin hatin hanwa daham kasip hat patiru hat orhorwi patin pepe dik ma hah tei oh Got oh nambutipramur. \v 14 Got ohe napapindin hrepnong hatin ohe meng ohri mong mong moh gonsi ha amratingwe rim pot pisaperhan komdapat mong pepe dik oh apripramur napongop. \s1 Kaput ina ruum datipri ohe meng oh \r (Mak 13:14-23; Ruk 21:20-24) \p \v 15 Jisas oh ameng oh rima propet hat patesuh han Danier oh rim ma brak matip meng oh dasei mar mandatin han tit Jerusarem ap mutuh moh er mar timbas matin han tit apripramur rim brak matipmur. Gin mama sapti han gur sam dahatinmur. Ma brak matipru ama dasei mar mandatin han oh ongeng mat papti ap yawar tei timbas matinmat pitap hatporhan wamtiprimur. \v 16 Wamara Judia mong pati gur wamara dirnong kapkap er nahatiprohkin daham kapkap yeinong tandutinmur. \p \v 17 Kot tei ros ma tupet pati gurhe it guragure erer oh datperim it ap ros datipri. Kot kat orhor kapkap tandutinmur. \p \v 18 Den rang tei ma ung dapet sar tamreipti han gurhe ung danonghe hatipri. Ung mandam kapkap tandutinmur. \p \v 19 Ma ihtipra dik oh kuu brer akesi pati kuuo brer non pandepti kuuo gur ina ruumsupsi hat patim kinhat kapkap tandutin hatipri ohoh ihan ama ihat pati gur hinhinsi baprano. \v 20-21 Ma inahatipra batbet sup oh rih mong darpam ma patesuhru ginhe mama pati oh ama ihtin batbet oh timbas patesheru gin mam pati ohmur. Kaputhe ihtin batbet sup ti na datiprimur. Ma ihtipra dik ohwi wanohe batbet sup datipri. Ihan mong er hat patim apris nitiprakin. Tuperipti dik patin apris er naham nitiprakin daham Got ohnong ama dik oh apris er nahatiprarim dipwi Got ohnong dahamar patenmur. \v 22 Ihtin batbet sup ma apripra oh Got oh na hatip matipraneng kuuhan gonsi timbas hatiprinengmur. Orhor Maihir norhe nitamur por orhe nita mat papat han ihir gonsi timbas hatipririm hatip matipramur. \p \v 23 Asut oh ihir aprisa Wamtin. Krais oh mam pat ohmur. Krais oh am pat ohmur naporiyahanoh gur amrapri. \v 24 Ihir Noh arpin Kraismur. Noh arpin propetmur napor Got orhe Maihir norhe nitamur por kis nahat napapat han gur guragure arpin Gotnong mandama ihirnong ha dimtingwe rim gure kintei wandeipti na wandeipti han deiyao hat dasuh nahat apripri ohoh ihan gur ire meng amrapri. Gur Got ohe kis nahat napapat brer gur ohoh ihan gur ihtin mengnong oh na amratin inasi hat pati bap gurmur. \v 25 Ama han oh na tarpat patin orhor noh gurnong mengri mama am nahah ohmur. \p \v 26 Ihan ihirdapat gurnong Krais oh hanip timbas mong asoh patmur naporiyahanhe gur amram wamtinmathe sapri. Ihir Krais oh ap ohon patmur naporiyahanhe gurri amrapri. \v 27 Hanip Brer norhe ma apripra oh ihat ahar na apripramur. Nohe ma apripra oh amsama dapeh ritporhan aw pe mong pe ma gonsi kuuhan am haptiru hat orhor noh apriporhan aw pe mong pe gon am hatiprimur. \p \v 28 Ner harkak ihir erer asoh or wanperhan ihir gwe mar or kak ma tarmuriptinong oh dahenmur napongop. \s1 Kaput Jisas oh it armi dasi apris nambutipra ohe meng oh \r (Mak 13:24-27; Ruk 21:25-28) \p \v 29 Naporpat Jisas oh Ama batbet oh kopen timbas hah tei atan oh kwi haho hayop oh na heiro merum ihir tapet wandayao hatiprimur. Hapti aw tei mahat pat han erer oh gonsi gon ungang tahatiprimur. \v 30 Kopen ungang tahaptin orhor Hanip Brer nohnong Oh gin apir ma hapat dahatin ohe kis han ohri aw tei mahat pat hatporhan gur wamar am hatiprimur. Am hama among among ma pati han gur kas ham yimtiprimur. Yimama wanahayaoh Hanip Brer noh armi nahatin ohe kasipo has yahnap armisi dao ohsi tap hat rian tap wanpatin wanahatiprimur. \v 31 Wanahatperhan Got ohsi pati han enser ihirnongri darhetipramur. Darhetporhan ihir pong pong poripti han ohsi pong pong rit ut apriprimur. Aprisa aw pe mong pe mong mong moh gonsi Got orhor Maihir norhe nitamur por orhe han ma mat papat han ihirnong oh ruprup mar ambutiprimur napongop. \s1 Jisas oh Got ohe napapindin oh Gin kakduup hah ma hapat ha dahatingwerim iratnong kis mar potip ohe meng oh \r (Mak 13:28-31; Ruk 21:29-33) \p \v 32 Naporpat Jisas oh Gin gur irat gasam rino ohnong dahatinmur. Ama irat gasam rino oh popor hatporhan gur wamar Gin pohon apiap hah ma hapat daham am haptimur. \v 33 Amaru hat orhor nohe ma napor meng mohhe tarpatporhan gur wamara Gin Hanip Brer ohe it aprin oh ap gwatei katnong hat pat ma hapat dahatiprimur. \p \v 34 Noh arpin meng napotiprohmur. Mama Juda bap gur na timbas hat patin orhor nohe ma napor meng muk moh gonsi tarpatipramur. \v 35 Aw tan mong tan moh gonsi timbas hatipramur. Nohe ma naporpat meng moh gonsi dam timdin meng ohoh ihan na timbas ham arpin dam timapramur napongop. \s1 Jisas oh Gure kinkin da hat pati da oh hanhan haya tei mah noh apripramur potip ohe meng oh \r (Mak 13:32-37; Ruk 17:26-30,34-36) \p \v 36 Naporpat Jisas oh it ginapongop. Nohe it aprin dik oh hanhanwimur. Kakdah han gurhe hanhanmur. Got ohsi pati han enser ihirhe hanhanmur. Orhe mon norhorhe hanhanmur. At orhorwi am hat patmur. \v 37 Hanhan hat patin Hanip Brer nohe ma apripra oh rih Noa ohe patin ire ma ihasheru hat patin orhor noh apripramur. \v 38 Ire ma ihashe oh tom isiphe na hru tahat patin ihir den damo tom damo kuu han gosdaro hat saptin Noa oh tom hru tei son ohe ap tit hama ruhupmur. \v 39 Roporhan be kuuhan ihir hanhan hat patin tom dusut apris ihirnong gurmar timbas matipmur. Amaru hat orhor hanhan hat ihat saptin Hanip Brer noh it apripramur. \v 40 Aprisa yot han tit rang tamreiptihanhe tit han ohnong ambutipramura; tit han ohnong atei orhor mandatipramur. \v 41 Yot kuu tit kon gwe kup mar tambor deiptihanoh tit kuu uhnong ambutipramura; tit kuu uhnong atei orhor mandatipramur. \v 42 Gur Hanipyah nohe ma apripranong hanhan hat pati ohoh ihan gur kinkin da hat orhorwi patenmur. \p \v 43 Gur gapah han oh ap dus ros gapah hapatnong oh dahatinmur. Ap nita han oh Gin gapah han oh apris gapah hatiprohkin daham am ham kinkin da ham kwet patin oh gapah han oh apris na gapah hapatmur. Ap nita han oh hanhan dei tei oh it apris gapah hapatmur. \v 44 Amaru hat orhor gure kinkin da hat pati da oh hanhan deiya tei mah Hanip Brer noh apris buporinsi nahatipra ohoh ihan gur mamen taham kinkin da hat orhorwi patenmur napongop. \s1 Jisas oh Noh it apris buporinsi nahatipra ohoh ihan gur potahat tamrein patenmur potip ohe meng oh \r (Ruk 12:42-46) \p \v 45 Jisas oh Gur mohnong dahatinmur. Kamah han hat pat han oh wannong tit saporim orhe atamreipti han ihir kinhat pat han ohnong ohe erer oh ohe hrepnong mar saproh. Dakuu hat pan hat orhorwi tamrein sapat han tit pathanoh ama han orhornong Gin noh wan teinong tit saprohmur. Gin go apo norhe natamreipti hano ihirnong gwe hrepnong mar papatinmur. Imat papatim den dapti dik oh den pomar nitat mar pandemo papatinmur potiprohmur. Gipora mandam saprohmur. \v 46 Susa oh wan mong tei oh patdapat it apris wandeioh oh orhe ma potir mengru mat orhorwi papathanoh Go yah hat natamreipat hanhe potporhan oh amamsi han hatiprohmur. \v 47 Amamsi han hatporhan orhe hrep papat han erer oh gonsi ama yah mat ma atamreipat han ohe hrepnong Gin mama erer oh gorhe hrepnongwi nadeimur. Gwe hrepnongwi mar paptenmur por orhe hrepnongwi mar mandatiprohmur. \p \v 48 Yah hat tamreipat ohe pe oh imtiprohmura; ohe hrepnong mat mandam saporhan Ohe erer oh nohe hrepnong mat mandam pir han moh kapkap na apripra ma hapat daham \v 49 kat atamreipti kuuhan ihirnong suo den din danongwi haho er tom dam da timbas haho hatiprohmur. \v 50 Oh hanhan hat ihat sapatin orhe papat han oh Gin na apriprohkin daham hanhan hat patin oh apris buporinsi matiprohmur. \v 51 Buporinsi mara ohnong Go er han tit nohe erer moh gwe hrepnong mat mandam noh pir ma hapat por rum hemat sara pang yotsi han ire tapnong matiprohmur. Ire tapnong ma dei tei oh batbet isip dara yimamo ga tikikir ga kup mat saro hat patepri ohe teinong oh matiprohmur napongop. \c 25 \s1 Dakuu kuu haya da timbas kuu haya ma hapti ohe paham meng oh \p \v 1 Jisas oh Got ohe napapindin hrepnong hatinmat ma mamen tahapti oh mama paham meng moh hatinmur. \p Tit han tit kuu kopen datipri. Datporhan kathei kuu horhor ihir Han moh kopen dat kuu uhsi apripat hatiprohwa daham tanggam mima mandap ririmat pipari. \v 2 Ama tanggam mim pipa kuu ihiroh hanen kuu ihiroh dakuu kuu ihir pipamur. Hanen kuu ihiroh da timbas kuu ihir tap ham pipari. \v 3 Da timbas kuu ihir tanggam yot bok pok mat mim pipari. \v 4 Dakuu kuu ihir tanggam ruumsan ung mim pipari. \v 5 Mandap ririmat susa oh kapkap ti na apripathan kin timdin ham timdipari. \p \v 6 Timon patin kwit mutuh moh ut tit Gin kopen kuu dat han mahheri gin apripatrio. Ihan gur mandap ambutinmat ririmat sonmuro rim unggosar hangopari. \v 7 Unggosatperhan ihir bupang rim masasa iraire tanggam oh has mara tanggam arga oh hirmat mandama pipari. \v 8 Susa da timbas kuu ire tanggam oh pe hatporhan dakuu kuu ihirnong Nure tanggam oh pe hahmur. Ihan gure tanggam oh ti namdina por deip deingopari. \v 9 Deip matperhan ihir Es. Nure mohra nuranure has mar marin pison ohe kiswi patmur. Gurnong napinoh timbasmur. Ihtin ohoh ihan gur guragure wan dar sonmur potpari. \v 10 Potperhan arpin ihir saya tei kopen kuu ma dar han oh apingopri. Apriporhan ama mamen tahat pati kuu muk ihir ohsi susa den tarmur dapti ter ap hatin oh ruhpari. Rosa ap taputpari. \v 11 Taput mandaya tei kat kuu tanggam pe hatporhan it dar ma saya kuu ihirhe it kom aprisa Hanipyaha. Gin nuhurnonghe ap nadaputina por kandeingopari. \v 12 Por kamtiperhan oh Es. Noh arpin gurnong hanhanmur. Ihan ap moh na nadaputiprohmur potipri. Ihtipari. \p \v 13 Amaru hat orhor Hanip Brer nohe ma apripra dik oh gur hanhan hat pati ohoh ihan desut apriprao rima kinkin da ham mamen tahat orhor patenmur napongop. \s1 Got ohe tamreindin da napin patin ma pomat atamreiyasi pomat na atamreiyasi hapti ohe paham meng oh \r (Ruk 19:11-27) \p \v 14 Jisas oh Got ohe napapindin teinong nahatinmat ma nasatipra oh mama paham meng riya moh hatinmur. \p Kamah han tit wan mongnong saporim orhe erer oh orhe atamreipti han ire bes teinong mat mandama wan mongnong pipri. \v 15 Sonmat oh Mama han moh ohe da oh yahnap hat patgwer. Ihan noh ruumsan 5,000 kina moh ohe bes teinong matpor. Mama han moh ohe da oh ihtin da hapatgwer. Ihan 2,000 kina moh ohe bes teinong matpor. Mama han ohe da oh da hatip hat patgwer. Ihan 1,000 kina mohwi ohe bes teinong matpor daham imat nitat mar ire bes teinong mar oh wan mongnong pipri. \v 16 Sapatin orhor 5,000 kina ma dar han oh 5,000 moh ohe pe oh isip ha hatinoh daham ohe pe oh titsi ambur isip matipri. Isip mat pisus patin it 5,000 tit ohe boknong matipri. \v 17 Mani 2,000 kina ma dar han ohehe tap da orhor matporhan it 2,000 kina ohe boknong matipri. \v 18 Mani 1,000 kina ma dar han ohehe mong pohmara aremdipri. Iham patesheri. \p \v 19 Pateshedapat gahan kamah han oh Gin norhe mani oh gin naisip matiriwa. Gin datpora daham datporim apdapri. \v 20 Apriporhan 5,000 ma datip han oh apris Hanipyaha. Gwe 5,000 nohe bes teinong ma matip oh noh it 5,000 tit nadatirmur pora dar apingopri. \v 21 Apriporhan oh wamara Go yahnap natamreipat hanmur. Noh garpok gwe bes teinong ma matip oh gin go pomat papat han ohoh ihan noh gin isip mat orhor gwe hrepnong matiprohmur. Ma imtiproh oh ditadite taman titwimur daham ditadit tap mat amam ham indiprohemur potipri. \p \v 22 Potporhan 2,000 kina ma datip han oh aprisa Hanipyaha. Gwe 2,000 kina nohe bes teinong deingop mah gin moh wamtin. Noh it 2,000 titsi naambutirmur por dar apingopri. \v 23 Apriporhan oh wamara Go yahnap hat natamreipat hanmur. Noh garpok gwe bes teinong ma matip oh gin go pomat papat han ohoh ihan noh gin isip mat orhor gwe hrepnong matiprohmur. Ma imtiproh oh ditadite taman titwimur daham ditadit tap mat amam ham indeiprohemur potipri. \p \v 24 Potporhan 1,000 kina ma datip han oh aprisa Hanipyaha. Go kasip mengtei ngarara naporo gorhe bes tei na gonom ire bes tei gonopti den oh suhum damo hapatgwer hano rima \v 25 gwe 1,000 kina nohe bes teinong deingop mah noh naer matporhan go apris nohnong inahatiprakin daham noh kas ham nareman paptesuhmur. Gin mam pat ohmur pongopri. \v 26 Potporhan oh Norhe natamreipat han go gapanwa han er hanmur. Go Oh den na gonoma nure bes wanin kakwi patgwer hanmur ma napor oh oh go arpin gidahat meng napormur. \v 27 Oh ihtin han hapatgwero rim mani oh beng wamat pati han ire bes tei titsi ha aprinoh rim kinham ire bes teinong na matip. Imtipneng noh gin apris ohe pe oh titsi darnengmur. Go gapa ham ma mandatip oh er hanmur potipri. \p \v 28 Pora orhe atamreipti han ihirnong Hanip gur erer pomat ma papti han gurnong titsi pei mat orhor naprisipramur. Napriporhan gur ruumsansi bap hatiprimur. Pomat na papti han gurnong oh noh titsi na naprisa ma napdor han oh it norhor daripramur. Ihan 1,000 kina ma apdap oh dara 5,000 kina ohe bes teinong mara it 10,000 kina ma datip han ohe bes teinong matinmur. \v 29 Deipti norhe natamreipat han gapanwa er han moh kot dah kwitem dusnong tapan andutinmur. Ma andutiprohe mong tei oh batbet isip dara yimaya ga tikikir ga kup mar dayao ham paten ohe mong teinong matinmur pongopri. Imtipari napongop. \p \v 30 Ama paham meng ma ginapotip oh Got orhe tamreindin oh pomat ha atamreingwe rim ginapotipmur. \s1 Jisas oh aprisa oper tannong nahah watah tannong nahah nahatipra ohe meng oh \p \v 31 Jisas oh naporpat Hanip Brer nohe it ma apripra oh amam armi inasi ham Got orhorsi pati han enser ihirsi tap hat apripramur. Aprisa mong ohe kakhan ire tongnopti tei hatin tongnotipramur. \v 32 Tongnoma aw pe mong pe mong mong ma pati ihirnong gonsi tap tei nahama nasatipramur. Ma nasatipra oh imah sahapti han ire mat saptiru sipsip orhe teinong deiya meme orhe wan teinong deiya ma deiptiru mar nasatipramur. \v 33 Nasama sipsip bap hatin hat ma pati gurnong oh Norhe yahnap hat pat ohe oper tannong tongnotin napotipramura; meme bap hatin hat ma pati bap gurnong oh Watah tandapat tongnotin napotipramur. \v 34 Ginaporpat oper tannong ma tongnoya gurnong oh Gur at Got ohe bapkeisi naham napapat han bap gurmur. Ama han bap gur rih mong na darpat patin orhor at orhor Norhe papindin hrepnong moh ham norhorsi dipdipwi pateprimur daham ma mamen mat natip da oh mama han bap gur apris datinmur napotipramur. \v 35 Gur mamaru hat pati han bap gur ohoh ihan gur apris datinmur napotipramur. Mamarumur. Gur noh pahohsi patin gur den namdeyao tom dinsi patin tom namdeyao hohop han hat patin nambur ap naproyao \v 36 noh watah timbas hat patin watah napriyao noh sik hat patin napapayao karapus nahat patin gur wanaham apriyao hat pati han bap gurmur noh napotipramur. \p \v 37 Napotporhan ama yah danong duung rit pati han bap gur Epe. Nuhur tit gonong inahat napaptesheda. Hanipyaha. Go desut apris pahoh haho tom din haho hatporhan nuhur tom namdeyao den namdeyao hatpa. \v 38 Go desut apris hohop han hatin hatporhan nuhur nambur apnong naproyao watah timbas hatporhan watah napriyao \v 39 sik hatporhan napapayao karapus hat patin wanaham apriyao hashe. Nuhur tit gonong inahasheda napotiprimur. \v 40 Napotperhan kakhan nohdapat Es. Norhe taptem gur win timbas han maihirnong ma panggeishe oh arpin gur nohnong inahashemur napotipramur. \p \v 41 Oh oper tannong ma nahah han gure napotipra ohe meng ohmura; watah tanong dei han ihirnong oh Gure boknong oh Got oh heisup nahat pat han bap gurmur. Ihtin han bap gur nohnong namdama at Got ohe irat hashe na tikimapat dipdipwi has hatwi patepra apteinong moh kaput Satan ohsi orhe enser ihirsi sa hatipri rim amamen matip apteinong oh mama gur nohnong namdam eimat sonmur napotipramur. \v 42 Eimat er aptei patepri han guroh mamaru hat pateshe han bap gurmur. Gur noh pahoh hat patin na kasip nahashemur. Tom dinsi patin gur tom na namdeshemur. \v 43 Noh hohop han hat apripatin gur nohnong nambur gure apnong na napisashemur. Noh watah timbas hat patin gur watah na naprishemur. Noh sik haho karapus haho hat patin gur nohsi na napapteshemur por noh ihirnong imtipramur. \v 44 Por imtiporhan ihir it Es. Hanipyaha go desut pahoh haho tom din haho hohop han haho watah timbas han haho sik haho karapus haho hat patin nuhur desut wanaham na napaptenipti napotiprimur. \v 45 Napotperhan nohdapat Es. Gur win timbas han maihirnong ma na panggeishe oh nohnong na inahashemur potipramur. \p \v 46 Noh gipotporhan ama ihir dipwi batbet dar paten apteinong hatiprimur. Yahnap da duung rit pati han guroh eimat yah hat paten dasi hat paten ohe apteinong hatiprimur napongop. \c 26 \s1 Jisas ohnong sutinmat meng wanin matpa ohe meng oh \r (Mak 14:1-2; Ruk 22:1-2; Jon 11:45-53) \p \v 1 Jisas oh ama meng pot mandapat orhe namgit napisapat han nuhurnong \v 2 Gur dahat patimur. Yot dah timama gahan Pasopa dik Isrer ihir Isip ire hrepdapat hat patim Got oh pisus iraire mong Kenannong pihip ohe dik oh indiprimur. Patema Hanip Brer nohnong irat bok sur garnahatinmat mahaw han ire bes teinong nahatiprimur napongop. \p \v 3 Napor tei gahan Got ohe ap yawar hanat bok han ire duuptei hano han pohono ihir Got ohe ap yawar hanat bok han ire duupteinap han Kaiapas ohe ap yahnap ap oh rosa ama tarmutpa oh. \v 4 Tarmuripti Dir kinmat Jisas ohnong ahar sus dasuh mar sutipri. \v 5 Hanip den dam tarmuriyao tei moh patem irairnong sut patin sut patin goshatiproh ohoh ihan dir mama dik moh na sutiprohemur gosham meng ama wanin matpa oh. \s1 Kuu tit Jisas ohe danong ham gapgwesi tom amotip ohe meng oh \r (Mak 14:3-9; Jon 12:1-8) \p \v 6 Jisaso nuhur Betani aptei oh Saimon rih ina tohohesi ma patesuh han ohe ap oh ruhpa. \v 7 Rosa tongnom den daptin kuu tit maras kwei tom san yahnap san tem oh gapgwe tom gap panditpa san yan ruumsan mohoptisi san oh pamrasa Jisas ohe kak bas moh duket asaringop. \v 8 Duket atporhan orhe namgit napisapat han nuhur Epe. Kuu moh be duket manda hatin hah moh kinhah. \v 9 Yan ruumsan mohopti tom san moh it mohoma yan ruumsan dara borop han ihirnong panggeitin hatin moh be duker sar moh kinham ihaho gosham da er hatpa. \p \v 10 Ihtiperhan Jisas oh am hapat Gur uhnong imtipri. Uhra nohnong yah da tit nahahmur. Ihan uhnong imtipri. \v 11 Borop han ihir gursi dipwi pateprimur. Noh kakun dir pati ohoh ihan uh nohnong ma inahah oh yah hahmur. \v 12 Uh nohe boknong namor moh nohe sein gapgwesi ha nitingwe rim uh nohnong inahahmur. \v 13 Noh arpin meng napormur. Uhe yah tit nohnong ma nahah moh kaput mong mong moh gonsi nohe meng moh pot ma pisasipri oh uh ihtin kuuhe ha dahatingwe rim uhe ma inahah meng mohsi pot pisasiprimur napangop. \s1 Judas ohnong Go Jisas ohnong nang han hahrit nuhur gonong yan mimat napriprimur por akis matpa ohe meng oh \r (Mak 14:10-11; Ruk 22:3-6) \p \v 14 Gahan nathei han nuhur tit han Judas Iskariot oh Got ohe ap yawar nita han ire duuptei han ire patinong ama pip oh. \v 15 Susa ihirnong Gin noh Jisas oh gure bes teinong namtiporhan gur kinhei yan napriprohe dahat pati por ama dahamtip oh. Por dahamtiporhan ihir Nuhur sirpa mani kwei gwe oh sama 30 sirpa kwei gwe oh napriprimur pora ama kis mat atpa oh. \v 16 Kis mat atperhan oh kin po mat ama indip oh. \s1 Jisas oh orhe han ihirsi Pasopa deno rim dipa ohe meng oh \r (Mak 14:12-21; Ruk 22:7-14,21-23; Jon 13:21-30) \p \v 17 Gahan nuhur Gin bret pipirpat han timbas den dam indipri ohe dik hah ma hapat dahama Jisas ohnong Pasopa deno rim din ohe ap oh de ap oh ha mamen matingwe dahapat por dahamtipa. \v 18 Dahamtiperhan oh Gur ap mutuh oh susa ihtin han tit pat hatiprohmur. Pathan ihtin han tit pat hatiproh ma napor han oh moh ma hapat daham ama han ohnong Nure namgit napisapat han oh Nohe dik oh kakduup hah ohoh ihan pasopa den oh gwe ap moh orhe han nuhursi tap ham den diprimur napor nadarherhemur potinmur napor nadarhengop. \v 19 Nadarhetporhan nuhur arpin orhe naporru sus pasopa den amamen matpa. \p \v 20 Mamen mara kwihan oh aprisa orhe nathei han nuhursi tongnom den dipa. \v 21 Den daptin Jisas oh nuhurnong Gur arpin gurgur tit han tit nohnong mahaw han ire bes teinong nahatinmat nang han hat patmur napongop. \v 22 Napotporhan nuhur da er hama Hanipyaha. Go nihnong gipor. Nohri timbasmur nuhur ohnong gipot pihipa. \v 23 Gipot pisaperhan Jisas oh Ama han ohe bes oh nutanut tap mat den san dahnong mar den dar marim dayahanoh Ama han oh ohe nang han hat pat ma hapat dahatinmur napongop. \v 24 Naporpat Ma brak matpa mengru Hanip Brer nohnong arpin inahatiprohemur. Inahatiprohe orhora; Hanip Brer nohnong nang ham mahaw han ire bes teinong nahatipra han oh batbet isip dara hinhinsi han hatipramur. Orhornong nohnong ma nang hah ohe pe oh batbet isip ma datipra oh ohnong na itpaneng batbet isip na datipranengmur. Ohnong itpa ohoh ihan orhornong batbet isip datipramur napongop. \v 25 Napotporhan orhe nang han Judas oh Namgipat hana. Nohri basmur potporhan oh Es. Gorhormur pongop. \s1 Jisas oh orhe ina heimnong kis mar den pandip ohe meng oh \r (Mak 14:22-26; Ruk 22:15-20; 1 Korin 11:23-25) \p \v 26 Pora den daptin Jisas oh den dara Got ohnong Weso pora den moh bopok mara nuhurnong Moh norhe ina bokmur namde. Ihan gur dina napora namdengop. \v 27-28 Namdepat irat gwe tom gap san oh dara Got ohnong Weso pora Moh norhe heim ohmur. Got oh gurnong yah nahat ma napaptepra ohe meng oh noh norhe heim ohsi kumet kak ohe tan kak mat mama nasar ohmur. Ama heim oh hanip ruumsan kat gure er gap nahirmar nadurketipra ohe heim ohmur. Ihan guragur taman titwi dinmur. \v 29 Noh irat gwe tom gap oh arpin na dam patru patin orhor At ohe napapindin hrepnong hama gursi tap ham it kopenohe wan tom dam pateprimur napora napingop. \p \v 30 Ihama nuhur damo hama ga tit rima kot rosa Orip yeinong pipa. \s1 Jisas oh Pita ohnong Go gorhe ina boknong kas ham nohe winnong yitir dah naremdiprohmur potip ohe meng oh \r (Mak 14:27-31; Ruk 22:31-34; Jon 13:36-38) \p \v 31 Susa mandap oh Jisas oh nuhurnong Gur nohnong Oh nuhurnong nambur kasip nahat pat hanwa ma dahapti da oh gin kwihan morhor nohnong inahatperhan gur ama dahapti danong mandama kas ham tandutiprohemur. Ma ihtiprohe oh ma brak matpa meng oh arpin dam timdiprohmur. Ma brak matpa oh Got noh sahapti han ire nita han ohnong sutporhan sahapti han ihir mandam kukutiprimur ritporhan brak matpamur. Ma brak matpa oh arpin dam timdiprohmur. \v 32 Ihtiprohe orhor noh it masasa nohri mong Garirinong sapramur napongop. \v 33 Napotporhan Pita oh Gorhe han nuhur maihir gonsi namdayahanoh nohra gonong eimat na namdapramur pongop. \v 34 Potporhan Jisas oh Es. Noh arpin gonong meng napotiprohmur. Mama kwitem morhor kakaruk oh kopen na mengit patin orhor go gorhe ina boknong kas ham nohe win oh yitir dah naremdiprohmur pongop. \v 35 Potporhan Pita oh Es. Noh na naremdiprohmur. Nohnong Go Jisas ohe hanmur napor nitperim ihyahanhe noh gwe win oh na naremdiprohmur pongop. Gipotporhan nuranur gonsi tap dawi ham gipotpa. \s1 Jisas oh ina ruumsup meng itap ohnong dahamtip ohe meng oh \r (Mak 14:32-42; Ruk 22:39-46) \p \v 36 Giporipti susa Getsemani mong tei oh Kotpa. Koripti Jisas oh kat gur matei tongnot patinmur. Noh masoteinong hama Got ohsi mengitiprohmur napongop. \v 37 Napora Sebedi ohe mon yot Jemissi Jon ihito Pitao ihirnong Gur nohsi masoteinong hatper pora ama yitir han ihirsi susa asoteinong hama ohe da oh da ruumsup tit hangopri. \v 38 Ihama oh Noh da ruumsup isip tit hama haputin ina nahahmur. Ihan gur matei tei patim wanahat indinmur pongopri. \v 39 Pora asoteinong hama bos hamnong hama timapat itap ohnong Ata. Kuuhan maihirnong ire er gap oh ahirmara ambutin mandap oh wan katdapathe ambutin kat tit pathanohri nohri ina ruumsup dar na haputiprohmur dahapatmur. Ihan ire er gap ohe ina ruumsup nohe boknong namkat pat moh ha timbas hatinoh rim dat namdatinmur dahapatmur. Ihat dahapat orhor ire er gap oh ahirmar ambutin kat oh norhe boknongwi hat pathanoh nohe ma dahapat danong oh nahatipra. Gorhe ma dahapat danong ohwi nahatinmur por sa dahamtipri. \v 40 Dahamara aprisa ihir timon patin apris pamsangopri. Pamsasa We. Pita gur kinham timon pati. Kakun tei patin watahat na ayada. \v 41 Gure da teinong apris kis naham er nahatin han oh apris kis naham er da teinong pranahat napisaprarim gur kin watahat patim beten hamwi patenmur. Hanip gur damdapat Noh yah hat patepora dahapti orhor ina teimdapat er hat son inasi hat pati ohoh ihan watahat patim beten hamwi patenmur pongopri. \p \v 42 Pora it susa itap ohnong Ata. Hanip ihirnong ambutin mandap oh wan mandap timbas ham norhe boknongwi hat pathanoh at gorhe dahapat dawi nahatinmur gipor sa dahamtipri. \v 43 Dahamara ihir it kin timdin deirit ihir timon patin oh it aprisa sa wamtipri. \p \v 44 Wamara mandapat it susa itap ohnong bimrip oh tap meng orhor por sa dahamtipri. \v 45 Dahamara ihir timon patin apris pamsangopri. Pamsasa We. Gur kin ruumsan timama tupet mandatada. Gin nang hapat han oh Hanip Brer nohnong er hat sapti han ire bes teinong nahatinmat kakduup hahmur. \v 46 Gin ama kor oh. Gin gurhe tandeitina. Noh er han ire bes teinong hatpora. Ihan sapera pongopri. \s1 Jisas ohnong sutinmat ambutpa ohe meng oh \r (Mak 14:43-50; Ruk 22:47-53; Jon 18:3-12) \p \v 47 Jisas oh kopen giporpatin orhor nathei han nuranur nat han Judas ohsi; Got orhe ap yawar ohe hanat bok han ire duuptei hano han pohono ire ma darheriya han ihirsi tap ham ruumsan han ihir apingopa. Apriya oh bioro kawo ohsi marim tap hat apingopa. \v 48 Nang han ohdapat Noh susa ga tam pedapat amam deihanoh gur Ama han oh ma hapat daham ambutinmur por mengri am deipat apingopa. \v 49 Aprisa kapkap orhor Judas oh Jisas ohe pat teinong susa Nohan tisa. Gohe sa pat por ga tam pedapat amam deingop. \v 50 Amam matporhan Jisas oh Nohana. Gwe ma ihtipor dahah da oh ihtinmur pongop. Potporhan ohsi ma apriya han ihir apris net por ambungopa. \v 51 Ambutperhan orhorsi sapti han ihir tit han oh bior dap oh pras pora Got ohe ap yawar hanat bok han ire duupteinap han ohe atamreipat han tit ohnong pung poroh nat kak moh hrarmat asaringop. \v 52 Hrarmat atporhan Jisas oh Gwe bior oh it orhe ap temnong matinmur. Go biorsi hanip suhanoh it ama bior ohsi gutagut yawar hama haputiprohe ohoh ihan bior oh datipra. It ap temnong matinmur pongop. \v 53 Noh at ohnong dahandeihanoh oh orhorsi pati da enser ihir ruumsan 72,000 ihirnong ha napanggeitingwe rim darhetin hatin basda. Basra. Dahandeihanoh ha napanggeitingwe rim nadarhetiprohmur. \v 54 Ihat nohnong napanggeitin hatin orhor dahandeihanoh nohe boknong napor ma brak matpa meng oh dam timdin oh kinhat dam timdiproh. Ihan noh na dahamtipor dahahmur. Ihtin ohoh ihan gwe bior oh it ap temnong matinmur pongop. \v 55 Porpat mahaw ihirnong Gur bioro kawo ohsi marim ma apriya oh hanip sum mamter hat sapti han ihirnong amburipti ohe tan hat bioro kawo ohsi tap hat apriyada. Nohra Got ohe ap ros dipwi meng oh napor am nahapatin gur na namburiptingwerio. Gin mamter hat sapti han ire tan mat namburiyada. \v 56 Gure ma ihya oh propet ire ma brak matpa meng oh gonsi dam ha timdinohrim ihyamur pongop. Potporhan orhe han nuhur gonsi kas ham mandama tandutpa. \s1 Jisas ohnong dahamar sutpa ohe ohe meng oh \r (Mak 14:53-65; Ruk 22:54-55,63-71; Jon 18:13-14,19-24) \p \v 57 Jisas orhe han nuhur kas ham tandutperhan ambur apriya han ihir Jisas ohnong pisusa Got ohe ap yawar hanat bok han ire duupteinap han Kaiapas ohe pat pisongopari. Sawa meng am hat pati hano han pohono ihir tarmuriya tei pisangopari. \v 58 Pisaperhan Pita oh kom pipri. Susa Got ohe ap yawar hanat bok han ire duupteinap han ohe ap doho dah oh ros dupsi han ire tap tongnom kinmatiproheo rim wamat indipri. \p \v 59 Pita oh wamat patin Got ohe ap yawar nita han ire duuptei han kaunsiro be han ma kaunsir hat pati hano ihir tarmuriyadapat dasuh meng oh Jisas ohe boknong matin han ihirnong angdeingopari. \v 60 Angdeiyaoh ruumsan han tit ihir apris be inin meng ohe boknong matpamur. Sutin meng oh ohe boknong ti na pat hangopri. \p \v 61 Gahan yot han ihit aprisa mama han mohoh Noh Got ohe ap yawar moh urkamat sara it yitir dah hatin hatinmur ringwermur pongopari. \v 62 Potperhan Got ohe ap yawar hanat bok han ire duupteinap han oh tandeima Jisas ohnong Meng oh gwe boknong mama nahaya moh kian meng gwe boknong nahaya. Go it diteim na porda. Meng kimirit mandada pongopri. \v 63 Potporhan Jisas oh kimirit mandangopri. Ihtiporhan Got ohe ap yawar hanat bok han ire duupteinap han oh Gin go Got ohe brer darhetipra ma ritip brer Krais oh goda. Gohanoh Dawa. Noh Got ohe nadarhetipra ma ritip brer Krais oh nohmur rim Got dipwi pat han ohe winnong rim awam tuketinmur. Go wan hanhanhe Go Noh wan hanmur rim awam tuketinmur pongopri. \v 64 Potporhan oh Dawa. Go ama ri ohwa. Gur wanahayaoh Hanip Brer noh han kasipnap han ohe bes oper tan oh tongnoma rian tap aw tei maruh apripatin wanahatiprimur pongopri. \p \v 65 Potporhan Got ohe ap yawar hanat bok han ire duupteinap han oh ameng oh amrapat heisup ham orhe watah an pat moh dahras pora Epe. Mama han ohe giri meng moh Got orhor hatin ham Got orhornong dasei deimur. Gin ohe boknong mar sutin meng oh ti angmatiproheda. Orhordapat orhe boknong mar ma ri meng moh kiwa. Gin Hanipyah ohnong dasei dei meng ma amraya han gur kiano dahaya pongopri. \v 66 Potporhan ihir Orhe boknong mamter hat mengir han moh orhornong ha haputinoh pongopari. \v 67 Gipora rumkin tei tumbe gut asariyao bessi tingtung por suyao hangopari. Imtiperhan ti ihir kin moh apapti dak tan bes dingdong pora \v 68 Gonong Mama han moh propetmur naporipti ohoh ihan gin go na wamat patin gonong ma niya oh gorhordapat Gin ama han oh nihemur rim win napotinmur por tang asaringopari. \s1 Pita oh Jisas ohe win aremdip ohe meng oh \r (Mak 14:66-72; Ruk 22:56-62; Jon 18:15-18,25-27) \p \v 69 Pita oh ap yawar hanat bok han ire duupteinap han ohe ap doho dah oh tongnot patin ire atamreipat kuu tit apris wamara Go Gariri han Jisas ohsi pat han gurmuro pongopri. \v 70 Potporhan oh ire kintei Oho. Gwe ama ri meng oh nohri hanhan hanmur potipri. \v 71 Pora oh tandeim susa doho gwatei katnong oh hat patin wan ire atamreipat kuu tit apris wandeingopri. Wamara ama pati ihirnong Mama han mohri Nasaret han Jisas ohsi pat han ihirmur pongopri. \v 72 Potporhan Pita oh Nohri geten awamnapmur. Ama han oh noh hanhan hanmur pongopri. \v 73 Potporhan gahan komdapat Pita orhorsi tap hat ma tandeit pati han ihir orhe duupnong hama Nuhur gwe meng oh namraya oh Jisas ohe mengripat meng hatin hat mengirhemur. Ihan aprin Jisas orhe han gurmur pongopari. \v 74 Gipotperhan oh Ato noh geten awamnapmuro. Noh dasuh meng naporhanoh Got oh norhornong nitiprohmuro. Arpinpok ama han oh noh hanhanmuro potipri. Giripatin ner kakaruk oh mengingopri. \v 75 Mengitporhan Pita oh Jisas ohe kakaruk oh na mengit patin orhor go yitir dah nohe win naremdiprohmur ma pot mengnong oh it dahapat da er ham kot rosa saheih ham yimtin danong ham isip tit yimtipri. \c 27 \s1 Jisas ohnong Pairat oh ha dahamtinoh rim ohe patnong pihipa ohe meng oh \r (Mak 15:1; Ruk 23:1-2; Jon 18:28-32) \p \v 1 Kutwi mong da hah tei Got ohe ap yawar nita han ire duuptei han ihiro han pohon ihiro irair Jisas ohnong sutin meng oh tit meng boknongwi deingopari. \v 2 Deipti nang atpama gapman Pairat ohe patnong pisus ohe bes teinong deingopari. \s1 Judas oh nang dip ohe meng oh \r (Aposer 1:18-19) \p \v 3-4 Imtiperhan Judas nang hat han oh am hapat Jisas ohe boknong sutin meng deiya ma hapat daham am hapat Epe. Noh nen ma imat oho. Noh na imatnengo daham da er hapat nang hatir ohe yan sirpa kwei gor oh it pisusa Got ohe ap yawar hanat bok han ire duuptei hano han pohono ihirnong Nohe ma nang hat oh yah hat pat han ohe danong noh asutmur. Ma asut oh norhor san ham er hatmur. Gin gure mani ma nohnong napdori mohhe it guragur datinmur porpat irairnong ama apdap oh. Apriporhan ihir Nuhur ha kinmatingwe. Oh gorhe dawimur ama potpa oh. \v 5 Potperhan oh mani oh Got ohe ap yawar dahnong tahe por mandama susa sa nang dipri. \p \v 6 Ihtiporhan Got ohe ap yawar ohe hanat bok han ire duuptei han ihir mani oh dara Hanip suta ohe mani moh Got ohe ap yawar yan ohe asaripti dahnong mohri na matiprohemur. Hanip sutinmat yan data mani awam ohoh \v 7 ihan dir mama mani moh mong bora tom san manhepti mongnong oh mohotiprohemur. Mohopti hohop han ihir haputperhan sein sarin ohe mong amohotiprohemur gosham tit mengwi ham ama mohotpa oh. \v 8 Mohotperhan ama mohotpa mongnong oh win oh heim mongmur potpamur. Ma potpa oh ginhe heim mongmur poriptimur. \v 9-10 Mong ma mohotpa oh propet Jeremaia ohe meng rim mam brak matip mengru arpin imtipamur. Jeremaia ohe meng rim ma brak matip oh Got oh nohnong ma naporru Isrer ohe puh Juda bap ihir Hanipyah ohnong sutin ohe mani sirpa kwei kor oh kis tahayamur. Ama kis tahaya mani oh dara pisusa mong tom san hapti mong oh mohoyamur rim brak matipmur. \s1 Pairat oh Jisas ohnong dahamtip ohe meng oh \r (Mak 15:2-5; Ruk 23:3-5; Jon 18:33-38) \p \v 11 Jisas ohnong gapman hat pat han Pairat ohe pat teinong pisaperhan ohe duup oh tandeitporhan Pairat oh Jisas ohnong Go Juda ire kakhan ham papat han goda por dahandeingopri. Por Dahamtiporhan oh Dawa. Gwe ama ri mengru hat pat han oh nohmur pongopri. \v 12 Potporhan Got ohe ap yawar ohe hanat bok han ire duuptei hano han pohono ihir Mohoh ihat er hat sapatgwer hanmura; ihat er hat sapatgwer hanmur por ohe boknongwi meng ama matpa oh. Matperhan oh it diteim ti na pongopri. \v 13 It diteim na potporhan Pairat oh Meng gorhe boknongwi mama nahaya meng moh amram orhor ihirnong it diteim potin meng oh timbas da. Kimirit mandada pongopri. \v 14 Potporhan Jisas oh kimiritnap mandatporhan Pairat oh da trun trun darhengopri. \s1 Pairat oh kuuhan ire mengnong dimar Jisas ohnong sutin han ire bes teinong matip ohe meng oh \r (Mak 15:6-15; Ruk 23:13-25; Jon 18:39–19:6) \p \v 15 Pasopa diko rim tarmur den daya dik oh irair Gin ama han ohnong arpit mandatinmur potperhan gapman oh arpin arpit mandasuhmur. \v 16 Gahan Barabas oh orhe er hat sapatnong ma gonsi am hat pati han oh karapus hat patin \v 17 Pairat oh orhe arpit mandapatru kuuhan ihir tarmutperhan ihirnong Gin noh nihnong arpit namdatpor. Barabas ohnongda da Jisas moh Got ohe darhetip hanmur ma ripti han ohnong arpit namdatpor por dahandeingopri. \v 18 Ihir Jisas ohnong be bokdus heisup mar noh sutina ha potinoh rim nohe bes teinong deiya ma hapat daham oh Noh arpit mandatporda por dahandeingopri. \p \v 19 Dahandeipat hanip sam kis deipat han ohe tongnopat tei oh tongnot patin inap uh meng tit Nohe kinpitap oh da duutinwi hama yah hat sapat han moh ohnong sutiprio rim noh da ruumsi hatmur. Ihan da duutin han mohnong imaro matipra. Arpit mandatinmur por meng darher hangopri. \p \v 20 Gahan Got ohe ap yawar hanat bok han ire duuptei hano han pohono ihir ama kuuhan ihirnong Es. Gur Barabas ohnong ha mandatinoh. Jisas ohnong ha sutingwea potinmur por kandeingopari. \v 21 Kamtiperhan gapman hat pat han Pairat oh Gin gur noh mama yot han ihitnong de han ohnong arpit ha namdatinoh dahapti por dahamtiporhan ihir Barabas ohnong arpit namdatinmur pongopari. \v 22 Potperhan Pairat oh Gin Jisas Got ohe darhetip han Krais ma poripti han mohnong noh kinmatpor por dahandeingopri. Dahamtiporhan ihir gonsi Es. Irat bok sur garmar ha sutingwea pongopari. \v 23 Potperhan oh Ohnong kianorim ha sutingwe. De ohe pe oh er hahrit ha sutingwe poripti pongopri. Potporhan ihir kasipnap hama Es. Irat bok sur garmar sutperhan ha haputinoha u tei orhor pongopari. \p \v 24 Ihir ihtiperhan Pairat oh Noh norhap han nahaya tei moh nohe meng oh na amratiprohe ma hapat. Irair sut patin sut patin goshatin ina haya ma hapat dahama ihirnong Er hat na sapat han moh ohnong indeiya moh nohe boknong basmur. Guragure boknongwimur. Gin gur Pairat ohe boknong timbas ma hapat nuranure boknongwi ma hapat ha dahatingwerim noh bes tom gahmatiprohmur pora ire kintei bes tom gahdeingopri. \p \v 25 Ihtiporhan ihir gonsi Nuhur yah haya ma hapat dahama Pairat ohnong Yahwa. Ama ohe heim tandurker hapur ohe pe oh nuranure boknongo nure puh ire boknongo hahhan yahwa pongopari. \v 26 Potperhan oh Barabas ohnong arpit amdama Jisas ohnong orhe han ire bes teinong matporhan ihir kawsi sum tasmat pisangopari. Kaw tasmat pisusa Gin irat bok sur garmar sutina por dupsi han ire bes teinong deingopari. \s1 Dupsi han ihir Jisas ohnong dasei matpa ohe meng oh \r (Mak 15:16-20; Jon 19:2-3) \p \v 27 Imtiperhan orhornong wamat pati dupsi han ihir gapman hat pat han orhe ap yah oh Jisas ohnong prosa gonsi dupsi han ihirnonghe Gonsi tap tei hatinmur por uatperhan ihir gonsi ama tap tei hatpa oh. \v 28 Tap tei hapti Jisas ohe watah an pat oh daphot amdama kamoheim ire watah aripti hatin heimsi watah oh dasei mar ama anpa oh. \v 29 Aripti watiap nang hatin gah dapsi han dara kimin daken hatin mara hanipyah kamoheim hat pati han ire kakung aripti ohe tan mara ohe kak tei ama anpa oh. Aripti bur bok tit dara ohe bes oper tannong mara katin akir tongnoma Hanipyaha. Juda ire kakhana por ama dasei matpa oh. \v 30 Dasei deipti tumbe gut asaro bur bok ohe bes teinong deiya ohsi kak tei sut ama pihipa oh. \v 31 Imat dasei mar mandama heimsi watah oh adaphoma orhe watah oh it ama anpa oh. Aripti irat bok sur garmatinmat pihipari. \s1 Jisas ohnong irat bok sur garmara dasei matpa ohe meng oh \r (Mak 15:21-32; Ruk 23:26-43; Jon 19:17-27) \p \v 32 Dupsi han ihir orhe sutin ohe irat bok oh Gin gorhor marin pisona por orhornong apriperhan orhor marinporhan pisangopari. Pisapatin mandap oh Sairini ihir Saimon oh pathan Jisas ohe irat bok marin pisapat oh Gin go panggeit pisonmur. Orhor gapa hatin ina hahmur por ire merwi mar kasip mengtei potperhan oh arpin ambur marin pisangopri. \v 33 Imat pisusa Gorgota poripti mong teinong pihipari. Gorgota ma poripti oh hanip kak mongmur poriptimur. \v 34 Amongnong pisusa wain tomsi; irat gwe ator gapsi tom ohsi tap mara batbet hatiprarim ohe tom oh rim dina por apingopa. Apriperhan oh kis tahama na dam mandangop. \v 35 Mandatporhan irat bok sur gardeipti daptuhura gonongopa. Indeipti Orhe watah yotayota watah moh tit nih datiproh. Tit nih datiproh rima ihir satu ham watah oh nitat goshama adaringopa. \v 36 Ihama tongnom wamat angopa. \p \v 37 Ihama oh boknong mar ma suya ohe meng oh brak mar ohe suya ohe irat bok kakwit andeh saringopa. Brak mar ma itpa oh Moh Jisasmur. Juda ire kakhanmur por brak mat saringopa. \p \v 38 Ihama gapah han yot oh irat bok sur garmara oper tannong deiya watah tannong deiya mar gonongopa. \v 39-40 Gonotperhan mandap kup ma saya apriya haya kuuhan ihir Jisas ohnong wamara Go Got ohe ap yawar urkamar it yitir dah orhorwi hatipramur ma ripatgwer han go Got ohe brerhanoh gorhe kasip ohsi tapet wandas yah hat sona pora kak ungang taham tang deingopa. \v 41 Tang deiptin Got ohe ap yawar hanat bok han ire duuptei hano sawa meng ma am hat pati hano han pohono irair tap mat dasei matin dawi hapti \v 42 Han moh ihirnong Noh yah deimur ma ripat han moh gin orhor oh sur per hamat sar wandas na son ina hat patda. Oh Isrer ire kakhan hat pat ma ripatgwer han moh gin orhorhe sur pet sar wandas ha sonoha. Oh sur pet sar wandas usda ihan dirhe arpinhe dahatiprohe goshangopa. \v 43 Goshapti oh Noh Got oh inahatin hatin hanwa dahama noh Got ohe brermur ma ripatgwer oh. Gin Got oh norhe brer moh ha nasutiprohe dahahhanhe sur pet amdatporhan mon oh wandas ha sonoh tang meng por indeingopa. \v 44 Imtiperhan ohsi tap mat sur gardeiya gapah han yot ihithe tap da ham ama ihtin dasei meng orhor hatin orhor amkangopa. \s1 Jisas ohe da sus ma haputip ohe meng oh \r (Mak 15:33-41; Ruk 23:44-49; Jon 19:28-30) \p \v 45 Jisas oh irat bok oh sur gartahat patim orhor mongsut nat kirok hatporhan atan oh tikimas rima mong mong moh gonsi kwi hat mandangop. Kwi hat patin atan oh tambera bimrip kirok hatporhan atan oh it has hangop. \v 46 Mong it has hah tei mah Jisas oh kasip mengtei Eri Eri rema sapaktani pot ungop. Eri Eri rema sapaktani ma poripti oh Nohe Gota. Nohe Gota go nohnong kom nasar namda moh kianorim kom nasar namda ma poripti ohmur. \v 47 Girit utporhan ohe duup ma pati han ihir amrama Moh Iraija ohnong uarpatkin gigoshangopa. \v 48 Gigoshapti iraire tit han tit tom gap timbas han tit dar ohe bok oh wain tom gap mara pandiporo rim kapkap susa dara wain ator gap tom dahnong mara tom gapsi hatporhan bur bok tei karmara Jisas ohnong Gin moh gwe ma batbet hah oh ha pang hatinohrim moh dinmur por ohe atem teinong atpor ihangop. \v 49 Atpor ihpatin kat han ihir Es. Pandipra. Ihat patin. Rih ma patesuh propet Iraija orhor apris panggeitiprohdo wamat inpera goshangopa. \v 50 Goshatperhan Jisas oh it kasip mengtei ura gin da sapora dahatporhan da sus hapungop. \p \v 51 Da sapatin orhor Got ohe ap yawar mutuh dah ohe ap gwatei apat pati ohe watah tan oh hatdapat orhor tuket wasa tan orhe tan orhe hah tuker hangopri. Bipi isip oh aprisa kweihot ma pat mong oh gonsi tuktuket sangop. \v 52 Hanip or saripti kwei tem tukera Got ohe danong hat patin ma haputpa han ihir ama mashupa oh. \v 53 Masapti or itin teidapat masasa na pitap hat patin Jisas oh masporhan ihirhe ongeng mat papti Jerusarem ap mutuhnong susa trun han ire kintei pitap hatpamur. \p \v 54 Jisas oh irat bok sar garmat patin orhor ami ire kakhano orhe hrep pati hano ihir sein kak oh kwet patin Jisas oh da maras uso bipi isip apiro hatporhan ihir wamara kas isip tit hangopa. Hama moh arpin Got ohe brer ma hapat dahangopa. \p \v 55 Kuu ruumsan Gariri mongdapat apris Jisas ohnong panggeit pisapti kuu ihir aprisa meihdapat ama wamat inpa oh. \v 56 Ama wamat inpa kuu ihir tit Makdara kuu Maria uhmur. Tit Jemissi; Josep ite sup Maria uhmur. Tit Sebedi ohe mon yot ite sup uhmur. Ama yitir kuu ihirsi kuu ruumsan kat kuu ihirsi; ama wamat inpa oh. \s1 Josep oh Jisas ohnong sein itip ohe meng oh \r (Mak 15:42-47; Ruk 23:50-55; Jon 19:38-42) \p \v 57 Gahan kwihan Arimatia ihir kamah han Josep oh Jisas orhe danong hat pat han Josep oh ama apdap oh. \v 58 Apris Pairat ohe patnong susa Noh Jisas ohe sein oh noh dar sein itiprohmur por ama dahamtip oh. Dahamtiporhan Pairat ohe han ihirnong Yahwa. Oh ha datinoh. Gin orhornong apinmur ama potip oh. \v 59-60 Potporhan apriperhan oh sein oh dar pisusa kopenohe watah dap ohsi ban mara Josep orhe kopen kwei atem matiri wanin tem oh Jisas ohnong saringopri. Sarpat kwei isip tan tit bipi mat pisusa tem apangopri. Apat mandapat sangopri. \v 61 Makdara kuu Maria uhsi; win atem tit kuu Maria uhsi ihit tem dason orhor tongnom wamat patin sein sar sangopri. \s1 Jisas ohe or sariya tei oh gaheimara wamat inpa ohe meng oh \p \v 62 Kimsi tuperipti dik Sabat dik hatipri rim mamen tahapti dik oh Jisas ohnong sutpamur. Gahan kimsidapat Got ohe ap yawar hanat bok han ire duuptei hano Parisio ihir tap tei hapti Pairat ohe patnong ama pipa oh. \v 63 Susa ohnong Hanipyaha. Nuhur dasuh han ohe na sut patin ma risuh meng oh gin nuhur daham gonong napotperim apriyamur. Oh Noh yot dahwi patema bimrip oh noh it masas sapramur rinipatmur. \v 64 Ihat risuh han ohoh ihan ohe pinggit pisapat han ihir apris sein dar pisapti patem ire dasuh meng kuuhan ihirnong Oh masas pirmur rit saperhan orhe dasuh meng oh gar hatipramura; ire dasuh meng isip hat sapra ohoh ihan go gorhe dupsi han ihirnong Gur tem oh pomat apam kan matinmur. Kan mat orhor patin yitir dah sa hatipra potinmur ama potpa oh. \v 65 Potperhan Pairat oh Guragure dupsi han ihir pati ohoh ihan ihirnong potinmur. Guragure kasip mat ma apaptiru mat apatinmur ama potip oh. \v 66 Potporhan ihir arpin susa tahas gap ohsi kwei tannong oh apohora gaheimar dason mat mandatpari. Gaheimat mandama dupsi han ihirnong Gin gur wamat indinmur ama potpa oh. \c 28 \s1 Jisas oh it da apris masas sapatin wamtipa ohe meng oh \r (Mak 16:1-10; Ruk 24:1-10; Jon 20:1-18) \p \v 1 Gahan tuperipti dik Sabat oh timbas hatporhan kimsidapat Sande mong da hatin hah tei mah Makdara kuu ihir Maria uhsi; win atem Maria uhsi ihit or itiri teinong oh wamar pipari. \v 2 Sus wandeiyaoh bipi isip ma apir tap Hanipyah ohe enser tit aw teidapat wandasa or sar apatiri kwei tan moh dapurkem dapurkem mat pisusa kwei bas orhor tongnot patgopri. \v 3 Rumkin ina moh gonsi amsama hatin has hat manda hangopri; watah oh namenap hatin hat manda hangopri. \v 4 Ihat pathanoh hanip seinnong dar sapririm wamat pati dupsi han ihir wamar kas isip tit hama kin parper ham hapuriya hatin ham or wandaya hangopri. \p \v 5 Ihat patihan enser oh ihitnong Gut kas hatipri. Gut Jisas irat bok sur garmar sutiri han ohnong ma angmat apriyaoh noh dahat pat ohoh ihan gut kas hatipri. \v 6 Gute angmat apriya han oh orhe ma risuh mengru da apris it masas pi ohoh ihan ohra matei na patmur. Gin gut apris orhe itiri apitnong wamtin. Oh apitwi patmur. \v 7 Ihan gut kapkap susa orhe pinggit pisapat han ihirnong Oh masas pihemur. Masas ohri Garirinong sus patina gur sus wamtiprimuro potinmur. Gin gut sus ihirnong ha potingwe rim noh mama meng am nahah ohmur pongopri. \p \v 8 Potporhan ihit kas hatpa orhor amam da oh isipnap hatpari. Ihapti kapkap sein itiri tei oh mandama orhe pinggit pisapat han ihirnong potinmat kapkapwi sakat pipari. \v 9 Sakat sayaoh Jisas oh mandap apripatgopri. Apripatdapat We. Kuu yota. Gut apriptida pongopri. Potporhan ihit ohe duupnong hapti ohe tongnong amarima armi matpari. \v 10 Armi matperhan oh Gut kas hatipri. Gut susa norhe napnanip taptem ihirnong Gur ohnong wamtinmat Gariri mongnong sonri. Susa wamtinri potinmur pongopri. \s1 Dupsi han ire dasuh meng wanin mar pot pihipa ohe meng oh \p \v 11 Kuu yot ihit kopen saptin orhor or itiri teinong dupsi han wamat pati han ihirhe kat han ihir ap mutuhnong ama pipa oh. Susa Got ohe ap yawar nita han ire duuptei han ihirnong iraire ma wamta ohe meng oh gonsi ama potpa oh. \v 12 Potperhan Got ohe ap yawar nita han ire duuptei han ihirsi; han pohon ihirsi tap tei hapti meng tit ama wanin matpa oh. Wanin mara dupsi han ihirnong Gur ohe masas pi meng moh rit sapri por anggura mani ruumsan ama apdapa oh. \v 13 Aprisa Gure wamta meng mohri ritipri. Gur Nuhur timon patin orhe pinggit pisapat han ihir kwitem aprisa sein dar piyahan nuhur wamtamur potinmur. \v 14 Gur ameng oh poriptin gapman ohe han oh amrahanoh Wa. Ihir pomat na wamat indiri ma hapat daham gurnong inahatipirim nuhur ohnong gapa matiprimur ama potpa oh. \v 15 Potperhan dupsi han ihir mani oh dara ihirnong ma poriya meng Yahwa daham arpin wanin mata meng oh pot pihipamur. Pot pisaperhan Juda bap ire aptei aptei mameng moh isip mat pihipamur. Isip mat ma pihip meng oh ginhe ameng orhor gospot saptimur. \s1 Jisas oh apris Gur mihat tamreindin sashenmur potip ohe meng oh \r (Mak 16:14-18; Ruk 24:36-49; Jon 20:19-23) \p \v 16 Gahan Jisas orhe pinggit pisapat han gwerhei han nuhur Gariri dahnong susa orhe dik natip yei kanong ruhpa. \v 17 Rusa Jisas oh pitap hatporhan orhornong wandeipti kat nuhur moh arpin orhormur por ohnong armi matpa; kat ihir yot da hangopa. \v 18 Ihtiperhan oh nure duupnong apris nuhurnong At oh kakdah mong erer mohsi; aw tei mahat ohe erer ohsi norhe hrepnongwi mar papindin ohe kasip inasi nahat napapatin noh norhe hrepnongwi mar papatmur. \v 19 Ihtin ohoh ihan gurhe aw pe mong pe ama han bap ama han bap ihirnonghe norhorsi tap hat paten han bap mat napisashenmur. Napisusa nure winsi patio rim At ohe wino brer nohe wino Yahsup ohe wino ama nure win rima tom patirinmur. \v 20 Patira nohe gurnong sawa ma nasarisuh meng oh gonsi am mat pisashenmur. Am mat ma pisasipri oh mama meng moh amram dimarwi paptenmur por am mat pisashenmur. Mohnong dahenmur. Nohe ma patepra oh noh arpin gursi napanggeit orhor napapatru nahat napanggeit napapatin kaput mong pepe dik sa hatipra napongop.