\id HEB - South Tairora (Omwunra Toqura) NT -Papua New Guinea 2001 (DBL 2014) 
\h Hivuru 
\toc1 Hivuruqinaahuani qara vara kyora 
\toc2 Hivuru 
\toc3 Hiv 
\mt1 HIVURU  
\mt2 Hivuruqinaahuani qara vara kyora  
\ip Iesusira qati vara sivuma kyovaro nyaamwuni uro varuvaro 40 ihive nritarovaro vaisi mpovanto mwaa quara qara ntumwa tora. Mwaa quara qara ntumwa to vaisira nrutu tire hia ntapihi kyaunanra. Mwi vaisiva Poruvave, Rukuvave, Aporosivave, Sairaasivave, nraahumwa mpovantove, mwaa quara qara ntumwa teta? Hia ntapihuro. Iutaavanto Iesusira nraaqiaraqama vuhua Iesusi Karaisiva nritarero uro virini kepukyavanto vari okyarara ntapihi kye rieta taqaate tiro, mwi vaisiva mwaa quara Iutaani qara ntumwa tora. Iutaave Hivuruve mwia kuaa mwatanaa mwihua nyutuma.  
\c 1  
\s1 Karaisiva nronravanto vitarero vuni vari okyarara tura  
\p
\v 1 Haaru Kotiva tiri haivaqahua Hivuru nraakye qora qua timwa nyinrenro mwiva vaisi mponramwu poropetive tuhua ekyaa mpo qua mpo qua timwa nyuvata mwihua mwi quara qovarama kyeqata tiri haivaqahua timwa nyiqi vi varurave. Mpo enta Kotiva ruvaatakyaa poropeti vaisi mpo timwa mwinro mpo enta nraahumwa mpo qarama kyero poropeti mpo timwa mwinro mwitaamaqi vivihura.   
\p
\v 2 Kotiva mwitaa timwa nyiqiro viro mwaa entara ekyaara enta vahiraqaa mwiva nai mwaaqu titaiharo mwia mwaaquvanto mwia qua qovarama kyaihata tire riaunanra. Kotiva nai mwaaqu nronraqama kyovaro mwia mwaaquvanto mwatavata nyaamwuvata utu tora. Kotiva ekyaa inraikya mwia nai mwaaqu kyaama taiva nraahuma vahiro.   
\p
\v 3 Kotira peqa okyaravanto nai mwia mwaaquqivata ntuvaahe varirama. Mwia mwaaqu okyaravantovata, mwia qora okyaravantovata, kuaa okyara nraahuma vahiro. Mwia mwaaquvanto timwa tai quaraqaatairo ekyaa nyaamwunivata, mwatanivata, vahi inraikyava qati nraahu vahiqiro vi varira. Mwaa entara mwia mwaaquvanto nraakye qora uaqia hi kyaiqara utua quara nruka nyatero uro nyaamwuni Kotira kepukyavanto vahinani mwia kyauqu kyaatutani mwatakyaa viro variro.   
\p
\v 4 Kotiva mwianra ni maaquve tirara tiro, mwia mwaaquvanto ekyaa nyaamwunyaahuavata nraatara kyero nritarero variharo mwia nrutuvantovata mwihua nyutu nraatara kyero nritarero virinima vahiro.   
\q1
\v 5 Kotiva nai mwaaqu mwianra nraahu tiqaro,  
\q1 E ni maaquvanto variaro.  
\q1 E ni maaquvanto variarana  
\q1 nte mate i nronraqama kyauqo. \rq (Ihi 2:7)\rq*  
\p Kotiva hia nyaamwunyaahuara mwi quara tiraitiro, nai mwaaquara mwi quara turave. Kotiva qaiqaa nai mwaaquara tiqaro,  
\q1 Nte mwia qova variariro mwiva ni maaquvanto variarive,  
\q1 turave. \rq (2 Samueri 7:14)\rq*  
\p Mwitaa tiqaro Kotiva hia nyaamwunyaahuara mwi quara tiraitiro, nai mwaaquara nraahu mwi quara turave.  
\v 6 Kotiva nai nraaqiara tauraanaanra mwata mwaini titarera hiro tiqaro,  
\q1 Ekyaa nyaamwunyaahua mwia nrutu nraahu  
\q1 tuaaheraqi quate, turave. \rq (Lo 32:42)\rq*   
\p
\v 7 Kotiva nyaamwunyaahua okyarara mwitaama tiro:  
\q1 Nte tuqata nyaamwunyaahua toqavanto tintema kyeta  
\q1 hianteqa nrohi variarave.  
\q1 Nte qua ti varuqata mwihua qia auruvanto itaintema  
\q1 kyeta ni kyaiqa vare variarave, turave. \rq (Ihi 104:4)\rq*   
\p
\v 8 Nyaamwunyaahuara mwitaa timwa kyero Kotiva nai mwaaquara mwaa quara tiqaro,  
\q1 Kotio, e kepukyavanto varira ntaqikyiqi viqara  
\q1 ekyaa enta qati nraahu variqira vinanrave.  
\q1 E ntapihi kyera nraahu ntaqikyiqira vinanrave.   
\q1
\v 9 Ntapihi kyera nrohina okyararama  
\q1 i mwutukyavanto vaiharo  
\q1 qora okyarara hia i mwutukya vahirave.  
\q1 E mwitaa hi variarana nte Kotiva iqaa ntaqikyi varuva  
\q1 i hena vaisi qaqira mwini kyena,  
\q1 i nraahu vita kye vate i mwutukyaqitai  
\q1 kyuqe hi varirara variante tina,  
\q1 nte i nronraqama kyaurave, tura. \rq (Ihi 45:6-7)\rq*   
\p
\v 10 Kotiva mwitaa timwa kyero qaiqaa nraahu nai mwaaquara tiqaro,  
\q1 Nronrao, e haaru toharera mwaa mwatara utu tonanrave.  
\q1 E ena kyauquqotaira nyaamwuvata utu tonanrave.   
\q1
\v 11 Nyaamwuvantovata mwatavantovata  
\q1 hia ekyaa enta vahirara  
\q1 e nraahuma ekyaa enta variqira vinanrave.  
\q1 Tuavaaqavanto nrihiqama vintema kyero  
\q1 nyaamwuvantovata mwatavantovata  
\q1 nrihiqama quananrove.   
\q1
\v 12 Tuavaaqa qaraakya utirera hiro  
\q1 haaruaara ntahuku kyero kyaintema kyera  
\q1 e nyaamwuvata mwatavata taiqa kyenanrave.  
\q1 Mwia taiqa virara e nraahu hia nyaapaiqama viraitira,  
\q1 ekyaa enta qati nraahu variqira vinanrave,  
\q1 turave. \rq (Ihi 102:25-27)\rq*   
\p
\v 13 Kotiva hia nyaamwunyaahuara tiraitiro, nai mwaaquara  
\q1 nraahu mwaa quara tiqaro,  
\q1 E nritarera nina kyauqu kyaatutani variraqe  
\q1 nte i nramwutaahua ru taiqa kyaarira  
\q1 mwihuaqaa kyuqu ntamwa tera variante, turave. \rq (Ihi 110:1)\rq*   
\p
\v 14 Nyaamwunyaahua mwihua okyara vahirero mwitaamama vahiro. Mwihua Kotira kyaiqa vaisivanto hia mwamwantavata vaihata mwanraqura nraahu vaihuama varita. Kotiva mwihua airi enta sitaihata uro Kotiva huvantu nyataani vaisihua kyaahaqa hi variara.   
\c 2  
\s1 Kotira quara qumina quave tivorave tura  
\p
\v 1 Mwia mwaaquvanto Iesusiva nyaamwunyaahua nraatara kyero vuni varirara tita, tire mwia qua riaunanra mwi quara hia qoriri hiraitita, kepukyaqama kye riemwaqi quara aanrava nraahuma vahiro.   
\p
\v 2 Haaru Kotiva nyaamwunyaahua sitovata mwihua Kotira qua Mosesira timwa mwitovaro mwi quava qutaa qua vahurara tiro, mpovanto mwi quara nteqa kyovaro Kotiva mwia hiniqama nai kyoqaa mwunrama.   
\p
\v 3 Kotiva mwi quara qovarama kyero variqiro viro nraakiara qua mpo nai nraakye qorara po timwa nyatero huvantu nyataani quara qovarama kyero. Tire mwi quarara qumina quave timwa kyeta mwi quara qaqira kyaarera, Kotiva tiri ruari entava nrinraqe po tire nataama kyetave ntuqema kye aatu hianteta quananrave? Mwi quara qovarama kyarero nai mwaaqu tiri nronra vaisi titovaro mwiva nraante mwi quara timwa nyuvata mwia qua riohua tirivata timwa timwiavata riaunanrave. Mwi quava haaru Kotiva Mosesira timwa mwu quaravata nraatara kyero nronraqama kyero vahirarama tina.   
\p
\v 4 Nraakye qoravanto Kotira quara qutaa quave qiate tiro, Kotiva nai qua timwa nyiahua kepukyaqama nyataihata mwihua nronra kyaiqa, hia taqaa kyaiqara varaqi vi variara. Kotiva nai mwanraquravata nai kyakya hiraqaa nraakye qora nyi varihata mwihua mpo kepukya mpo kepukya vareqata variara.   
\s1 Iesusiva nraahu tiri huvantu timwa taariva variho tura  
\p
\v 5 Tire qaraakya mwata nraakiara qovara hianinranrama ti varita. Kotiva hiama nyaamwunyaahuara mwi mwataraqaa ntaqikyiqita quate qiananro.   
\q1
\v 6 Kotira qua mpovanto mwitaama tiro:  
\q1 Kotio, e nronravanto variqarara tira,  
\q1 nanraqamave e qumina nraakye qora mwatani  
\q1 varurahuara nronraqama kyera riemwaqira vi variaro?  
\q1 Mwihua nraaqiaraqaavata nanraqamave  
\q1 e ntaqikyiqira vi variaro?   
\q1
\v 7 E nraakye qora utu kyera mwihuara pataqiaqaa  
\q1 tumitare nkye nyaamwunyaahua mwemwani  
\q1 kumwaanri pataqiara variqi quate qiananrave.  
\q1 Nraakiara e mwihua vara vuniqama kyera  
\q1 mwihua nyutuvata vara viriniqama kyera   
\q1
\v 8 mwihua nronraqama kyera mwihuara tiqara,  
\q1 Ekyaa inraikyaqaa ntaqikyiqita quate tinanrave,  
\q1 tura. \rq (Ihi 8:4-6)\rq*  
\p Mwi quara okyaravanto mwitaamama vahiro. Kotiva nraakye qora nronraqama kyairata mwihua ekyaa inraikyaqaa ntaqikyiqi vivara. Mwihua hiama mpo inraikyaqaa hia ntaqikyivara. Mwihua ekyaa inraikyaqaama ntaqikyiqi vivara. Nraakiara mwi quava qutaaqama kyero mwivauma vahiananro. Mate mwaa entara nraakye qoravanto hiama ekyaa inraikyaqaa ntaqikyi varita.   
\p
\v 9 Mwihua hia mwitaa hiavarovata mwaa entara tire Iesusira okyara ntapihi kyaunanra. Kotiva nraakye qora kyuqema nyatarera hiro Iesusirara pataqia tumitarera nyaamwuni variahua mwihua kyuqutarani variqara nraakye qorara rieqara qutu quante tuvaro mwiva nriqa vu inraikyara varero qutu vura. Mwiva ekyaa nraakye qorara rieqaro qutu vurara tiro, Kotiva mwia vuni vita kyero vatero mwia kepukyaqama kyero mwia nrutu vara viriniqama kyaiharo variqiro vi varira.   
\p
\v 10 Kotiva variharo Kotiraqaatairo ekyaa inraikya qovarama viro ekyaa enta qati nraahu vahiqiro vi variro. Kotiva airi nraakye qorara mwihua ni nraaqiara varivaqe nte mwihua sitaqina ntena varianinrani ntuvaahainani uro kyaankye timwa kyero, Iesusira qati kyovaro nriqa vu inraikyara varaqiro viro uro qutu vurama. Kotiva ntapihi kyero Iesusira qati kyovaro qutu vurama. Iesusiva nriqa vu inraikyara varaqiro viro qutu vurara tiro, mwiva viriniqama viro kepukyavanto variqaro qioma tiri huvantu kyero Kotiva varinani tivitaqiro uro kyaarivama variro.   
\p
\v 11 Iesusiva tiri uaqia hi kyaiqara qua vahira nruka timwa taiva varihata tire mwiva tiri uaqia hi kyaiqara qua nruka timwa taihua varunanranra tiro, Kotiva mwia qovavata tiri tiqovavatama variro. Mwitaama varunanranra tiro, Iesusiva tiriara nkye ni nunra katave qianinranra hia kyaurira.   
\p
\v 12 Iesusiva mwitaama tiro:  
\q1 Kotio, ntena nunra kata i okyara timwa nyiqi virerave.  
\q1 Mwihua ntuvaantuama vita varivaqe nte i nrutu  
\q1 tuaahereqa ihi timwaqi virerave, turama. \rq (Ihi 22:22)\rq*   
\p
\v 13 Qaiqaa mwiva tiqaro,  
\q1 Nte Kotirara qutaave timwa kyena  
\q1 mwiaqaa vuntuvina varirerave, turama. \rq (Aisaiaa 8:17)\rq*  
\p Qaiqaavata mwiva tiqaro,  
\q1 Kotiva nraaqiara ni mpihata  
\q1 mwihua nivata variavana varuvave, turama. \rq (Aisaiaa 8:18)\rq*   
\p
\v 14 Tire Kotira nraaqiara variqata mwamwanta vataahua varunanrama. Tire mwamwanta vataahua varurarora tiro, Iesusivavata vaisi tuero tiri nraakye qora nraantantero mwamwanta vataava variqiro vurave. Saataaninra kepukyavanto ekyaa nraakye qora rupa tovata mwihua ekyaara qutu vita varuvarora tiro, Iesusiva vaisi tuero Saataaninra kepukyavanto qumina inraikyaqama quarive tiro, qutu vurave.   
\p
\v 15 Nraakye qoravanto mwatani qati variqi viqata mwihua nkyiari qutirara aatu huva mwi inraikyava mwihua rupa tovata varuvaro Iesusiva mwi nraakye qorahua mwiqitairo huvantu kyarero vaisi tuero qutu vurave.   
\p
\v 16 Iesusiva hia nyaamwunyaahuara rieqaro mwatani qovarama vuravauma. Mwiva mwatanyaa nraakye qora Evarahaamunra okyarara rieqaro vaisi tuorama.   
\p
\v 17 Mwiva tiri nai nrunra qata votima kyero vaisi tuero, mwamwanta vataava variqiro vurara tiro, mwiva tiri kyaahaqa hiarivama variro. Mwiva hia mwitaa hiankye titiri, hiama tiri kyaahaqa hiariva mpovanto varitiri. Tire mwatani variavarahua tetavanto teta uaqia hi kyaiqara qua nruka kyaara aanrava hia vahuvaro Iesusiva mwi quara Kotiva nruka timwa taarive tiro, mwatani tuminro nraaqiara tuemwa vura. Iesusiva tiri nraakye qorara po kye timwaqiro viqaro mwiva Kotira kyaiqa vara mwataariva nronravanto variqaro Kotirara kepukyaqama kyero riemwaqiro viqaro Kotiva tiriara mwihua uaqia hi quara nruka nyataarive tiro, tiriara rieqaro qutu vurave.   
\p
\v 18 Iesusiva vaisi tuero variqi vi varuvaro uaqia hi kyaiqava mwia mwataaramaqi viqaro taqovaro mwiva hia uaqia hi kyaiqara utiraitiro, kepukyaqama kyero variqiro vi varurara tiro, uaqia hi kyaiqava tirivata mwataara hiraro Iesusiva tiri qioma kyaahaqa hiraqe hia uaqia hi kyaiqara utuananra.   
\c 3  
\s1 Mosesiva nronravanto variharo Iesusiva mwiavata nraatara kyero anoma nronravantoma variro  
\p
\v 1 Ni kata pakyaa, nkye rauriqata variata. Kotiva nkyi uaqia hi kyaiqara qua nruka nyataihata variara. Kotiva nkyivata nyaanrama taihata variara. Nte vaakya tu quarara rieqanama nkyiara nkye Iesusirara nronraqama kyeta riemwaqitama quatema tuqo. Iesusiva Kotiva nronraqama kyero titai vaisivama variro. Kotiva tiriqaa qua vahira nruka timwa taarive tiro, Iesusiva tiriara rieqaro Kotirani kyaiqa vara mwato vaisiva varihata tire mwia qua riemwaqi vi varunanrave.   
\p
\v 2 Kotiva Iesusira nai kyaiqaqaa vita vatovaro Iesusiva kepukyaqama kyero mwi kyaiqara varaqiro viqaro Kotira qua nraahu riemwaqiro vurama. Haaru Mosesiva ekyaa Kotira nraakye qoraqaa ntaqikyiqiro viqaro mwia qua nraahu riemwaqiro viqaro kyaiqa varontema kyero, Iesusivavata Kotira kyaiqa varaqiro vurama.   
\p
\v 3 Kotiva Iesusira nrutu vuni vara vatero Mosesira nrutu nraakiaranima vatero. Nraamwu hoqa tai vaisiva vuni variharo nraamwu mwiva mwatumwi vahintema kyero, Iesusiva vuni variharo Mosesiva nraakiaranima variro.   
\p
\v 4 Ekyaa nraamwu hia naiqama kye qovarama viro vahira. Vaisivanto hoqa taiva nraahu vahira. Qio kuaa qarama kyero Kotiva nyaamwuvata mwatavata utu taivama variro.   
\p
\v 5 Mosesiva Kotira kyaiqa vaisivanto variqaro Kotira qua nraahu riemwaqiro viqaro ekyaa Kotira nraakye qoraqaa ntaqikyiqiro vurama. Mwiva mwi kyaiqara vareqaro nraakiara qovara hiani vaisirara timwa nyiqi vurama.   
\p
\v 6 Mosesiva qati kyaiqa vaisivanto varuvaro Karaisiva Kotira mwaaqu taruvama variro. Karaisiva Kotira mwaaqu taruva variqaro Kotira qua nraahu riemwaqiro viqaro mwia nraakye qoraqaa ntaqikyiqiro vi varirama. Tire kepukyaqama kyeqata Karaisirara riemwaqi viqata, Kotiva tiri kyuqema timwa taani entara mwia vekya variqi quarera, tire qioma tiqata, Tire Kotira nraakye qorama varuro, qiananra.   
\s1 Nkye Kotira quara pupohairata qaqira kyevorave tura  
\p
\v 7 Kotira mpukuqi Kotira mwanraquravanto timwa tai quara riaata. Mwi quava mwitaama tiro:  
\q1 Mate Kotira qua riarera hita   
\q1
\v 8-9 nkye nkyi haivaqahua Kotira qua rieta qaqira kyeta  
\q1 nkyiari vu aanranraqaa qua raaquta kyeqata  
\q1 vuntema kyeta nkyevata vivorave.  
\q1 Kotiva nkyi haivaqahuara mwitaama tiro,  
\q1 Nte nkyi haivaqahuaqi 40 ihiara kyaiqa varaqina  
\q1 quavata nkyi haivaqahua qumina mwatani variqi  
\q1 viqata nte mwihuani kyaiqa varataavarara  
\q1 hia nronraqama kye riaraitita, mwihua qua  
\q1 raaquta kyeqata nianra mwia mwoqaqa  
\q1 mpo kyaiqa nraahu varaarive tiqata nina nraahu  
\q1 mwataarama kye taqarera uti varuhua varurave.   
\q1
\v 10 Mwihua mwitaamaqi vuvaro  
\q1 ni raraqa tovana mwihuara tiqana,  
\q1 Mwihua ekyaa enta api aanra mwiaqaa nraahu  
\q1 virera uti variahuave.  
\q1 Mwihua qua raaquta kyeqata  
\q1 hia ni aanraqaa virera uti variahuave, qiavarave.   
\q1
\v 11 Mwihuara ni raraqa tovana  
\q1 nte ntena kyauqu nriqiqaa vatena tiqana,  
\q1 Mwia kyaara mwihua hia uro nivatama kye tekya  
\q1 hivarave, turama. \rq (Ihi 95:7-11)\rq*   
\p
\v 12 Ni kata pakyaa tuaavo, nkye rauriqata variata. Nkyi su nyaato mwutukyavanto uaqiama virata nkye Kotira quara hia qutaa quave timwa kyeta tuqasaa vita qati variqi vi vari mwanriqara, Kotira mwoqa mwivorave.   
\p
\v 13 Mate mwaa entara nkye Kotiva hinani nrita mwia aanraqaa nrohi entavama vahiro. Uaqia hi kyaiqava nkyi vara apiqama kyairata nkye hia Kotira aanraqaa vivorave tita, mwaa entara nkye nai kepukyaqama mwate nai kepukyaqama mwatemaqi viqata Kotira aanraqaa quata.   
\p
\v 14 Haaru enta tire Karaisirara qutaave timwa kyeta mwianra kepukyaqama kye variqi quavananrave. Mwi entaraqaatai tire kepukyaqama kye Karaisirara riemwaqi viqata matevata variqi vita uro qutu quarera, tire qioma tiqata, Tire Karaisiravata variqi vurahuave, qiananra.  
\v 15 Nte qaiqaa Kotira mpukuqi tu quara tirerama. Mwitaama tiro:  
\q1 Mate Kotira qua riarera hita,  
\q1 nkye nkyi haivaqahua Kotira qua rieta qaqira kyeta  
\q1 mwihua nkyiari vu aanranraqaa nraahu  
\q1 qua raaquta kyeqata virerata uti varuntema kyeta  
\q1 vivorave, tura. \rq (Ihi 95:7-8)\rq*   
\p
\v 16 Ta vaisihua Kotira qua rieta qaqira kyeta nkyiari vu aanranraqaa nraahu nrohirera uti varurave? Mwihua tiri haivaqahuave. Mosesiva mwihua sita varero Isipisairo uro kyohua, mwihua Kotira qua rieta raaqutorama.   
\p
\v 17 Kotiva tahuara raraqa tovara 40 ihiara variqi vurave? Mwiva tiri haivaqahuara raraqa tovaro varurave. Tiri haivaqahua qumina mwatani variqata uaqia hu kyaiqara utura kyaara mwini qutu taiqa vurama.   
\p
\v 18 Kotiva nai kyauqu nriqiqaa vatero tiqaro, Mwihua hia ni mwata tekya hi mwataraqi uro tekya hivarave, tu quara, tahuara turave? Mwiva tiri haivaqahuara turave. Mwihua Kotira qua rieta qaqira kyeta nkyiari nrohu aanranraqaa nraahu virera uti varurara tiro, Kotiva mwitaa turama.   
\p
\v 19 Tire ntapihi kyaurata mwihua hia Kotira quara qutaa quave turara tita, mwihua hia qioqama kye Kotira mwata tekya hi mwataraqi tekya hirera vura.   
\c 4  
\s1 Kotira nraakye qoravanto tekya hirara tura  
\p
\v 1 Haaru Kotiva nai kyauqu nriqiqaa vatero tiqaro, Ni nraakye qoravanto nivatama kyeta uro tekya hiqata varivarave, turama. Mwianra rieqata nrivaqe tire aatu hiqata variara. Haunri nkyiqitairo mpovanto mpo aanraqaa ntuqia viro hia tekya hi mwataraqi quankyora.   
\p
\v 2 Tire mate riaurantema kyeta tiri haivaqahuavata Kotira qua riora. Mwihua Kotira qua riovaro mwi quava hia mwihua kyaahaqa hura. mwihua mwi quara rieta mwianra hia qutaa quave timwa kyeta qaqira kyorara tiro, mwi quava hia mwihua kyaahaqa hura.   
\p
\v 3 Tire Kotira qua rieta qutaave qiarahua nraahuma uro Kotiravata tekya hiananra. Kotira mpukuqi nraakye qora Kotira qua nteqa kyaahuara Kotiva mwitaama tiro:  
\q1 Ni ntaraqa taihana nte ntena kyauqu nriqiqaa vatena  
\q1 tiqana, Mwihua hia uro ni vatama kye tekya hivarave,  
\q1 turama. \rq (Ihi 95:11)\rq*  
\p Kotiva nai kyaiqa haaru taiqa kyero tekya huva viviro taiqa vuvarovata mwi quara turama.   
\q1
\v 4 Kotira mpukuqi Kotiva tekya hu entarara mwitaama tiro:  
\q1 Kotiva 6 entara kyaiqa varaqi viro uro taiqa kyero  
\q1 7 entaqaa mwiva tekya hurave, turama. \rq (Okyara 2:2)\rq*   
\p
\v 5 Kotiva mwi entaraqaa tekya hurara tita, Kotira nraakye qoravata tekya hita qati variqi vivara. Kotira qua rieta qoririma kyeqa nrohia nraakye qorahuara Kotiva mwitaama tiro:  
\q1 Mwihua hia qio nte tekya hianinrani vivarave, tura.   
\p
\v 6 Haaru tiri haivaqahua Kotira qua kyuqe qua rieta qaqira kyeta hia qutaa quave turara tita, mwihua hia Kotiravata tekya hirerata vura. Kotira quara qutaa quave ti nraakye qorahua mwihuama Kotiva qati kyairata Kotiravatama kye tekya hivara.   
\p
\v 7 Haaru tiri haivaqahua Kotira qua qaqira kyeta mwia kyaara hia Kotiravata tekya hirera vuvaro airi ihi nritarovaro Kotiva qaiqaa mpo entara mwatama tero tiqaro, Mate mwaa entaraqaa ni qua riaate, tiro. Mwiva tiri haivaqara Ntevitira nroqitairo tiri haivaqahua mponramwuanra vaakya timwa nyu quarara tiqaro mwitaama tiro:  
\q1 Mate Kotira qua rieta hia qoririma kye  
\q1 mwia qua qaqira kyaate, tura. \rq (Ihi 95:7-8)\rq*   
\p
\v 8 Haaru tiri haivaqahua qumina mwatani variqi vita qutu vuvaro Iosuaava mwihua nraaqiara sita varero uro Isareri mwatani kyorave. Kotiva ni mwatani tekya hiate tiqaro hia Isareri mwata mwianra turavauma. Mwiva Isareri mwatanianra tutiri, mwiva hiama nraakiara Ntevitira nroqitairo tiqaro, Mwaa entara ni qua riehua ni mwatani tekya hivarave, tutiri. Kotiva ni mwaatave tiqaro mwiva nai varinanianra ti varira.   
\p
\v 9 Kotiva 6 entara kyaiqa utuqi viro uro mwaa mwatara taiqa kyero 7 entaqaa tekya hurave. Kuaa qarama kye tire Kotira nraakye qoravanto kyaiqa taiqa kyeta mwiaqaatai tekya hiananrave.   
\p
\v 10 Kotiva nai kyaiqa taiqa kyero tekya huntema kye Kotira nraakye qoravanto nkyiari kyaiqa taiqa kyeta uro Kotiravata tekya hiqata variqi vivarave.   
\p
\v 11 Mwianra rieqatama nrivaqe Kotiravata variananranra hia qoriri hiraqe kepukyaqamaqi vita mwini quara. Tiri haivaqahua Kotira qua nteqa kyeta mwia kyaara mwihua hia Kotira mwaatani tekya hirera vurave. Tiriqitairo mpovanto mwihua nraantantaankyorave.   
\p
\v 12 Kotira quavanto qati nraahu vahiqi viqaro kepukya quama vahiro. Paipa hini hini vai vahira votima kyero mwia quavanto mpoqama kyero vaihaira. Paipavanto mwamwanta toqaqiro viro uro mwukyaarivata mwativata teqa kyero ntainra kyaintema kyero Kotira quavanto vaisi vu nraato mwutukyaqi vahira qovarama kyero mwi vaisira mwataarama kye taqero tiqaro, I vu nraato mwutukyaqi vahi quara qora quave, kyuqe quave, ti varira.   
\p
\v 13 Kotiva ututai inraikyaraqitairo hia mpo inraikyavanto Kotira vuqaa uqeta viro vaiho. Mpo inraikya mpo inraikya nyaamwuni vahi inraikyavave, mwatani vahi inraikyavave, ekyaa inraikyavanto qo tuananraqaa vaiharo Kotiva mwi inraikyara taqe variho. Nraakiara tire ekyaa mwitaama varira mwia vuqaa variqatama teta utuana inraikyara ekyaa timwa qovarama kyeqata timwa mwiananra.   
\s1 Iesusiva tavaaraqaanaa vaisi vunyaava tiriara rieqaro Kotirani kyaiqa varaivama variro  
\p
\v 14 Iesusiva Kotira mwaaquvanto variqaro tiri kyaahaqamaqiro viro Kotiva tiri qua nruka timwa taarive tiro, tiriara rieqaro Kotirani kyaiqa vara mwatero uro nyaamwuni Kotiva varinanima variro. Mwiva tavaaraqaanaa vaisi vunyaava mwitaama varirara tita, nrivaqe mwia qua kepukyaqama kye riemwaqita quara.   
\p
\v 15 Tire uqenraunra nraakye qorahua variqata hia qio qora kyaiqa nraatara kyaarahuama varita. Tire mwitaa hura nraakye qorahua variqata haunri tiri tavaaraqaanaa vaisi vunyaanranra mwiva hia tiriara po kye ti variho qiaravaara. Ekyaa qora kyaiqavanto tiri mwataara hirero uti vari kyaiqava, kuaa mwi kyaiqava Iesusiravata mwataara hiqaro taqovarovata Iesusiva hia qora kyaiqa mpoqiavata varora.   
\p
\v 16 Iesusiva tiri kyaahaqama timwa taiva nronravanto variqaro nyaamwuni uro varirara tita, nrivaqe hia aatu hiraitita, Kotiva varira mwia nraaqani uro variara. Kotiva tiri kyuqema timwa te varivama variro. Tire mwianra aakyara qiararo mwiva po timwa timwa taananro. Muaanra vahiani entara tire mwianra aakyara qiararo mwiva tiri kyaahaqa hiqaro tiri kyuqema timwa taananro.   
\c 5  
\s1 Qumina nraakye qorara rieqaro tavaaraqaanaa vaisivanto Kotirani kyaiqa varaaninranra tura  
\p
\v 1 Mwi vaisiva qati vaisivanto nraahu varuvata mwia hena vaisivanto mwia nronraqama kyeta tavaaraqaanaa vaisi variqara Kotirani mwi kyaiqara varaante tura. Mwi vaisiva nraakye qora uaqia hi kyaiqarara rieqaro quara vahi aasau ru kyeqaro qia quara mwateqaro mwi kyaiqara vare varura.   
\p
\v 2 Mwi vaisiva qati vaisi hia kepukya vahiva variqarora tiro, mwiva taqairaro mwia hena vaisi mpovanto hia kyuqe vu nraato vahiariva qora kyaiqa utu kyairera, mwiva nte mwi vaisira votima kyena hia kepukyaqa huvama varuqo timwa kyero mwia qihaakyama mwataananro.   
\p
\v 3 Kotira nraamwuqi vuniqama viro Kotira kyaiqa vara mwate vari vaisiva mwivavata vaisivanto variqarora tiro, mwiva hia hini nraakye qora uaqia hi kyaiqarara nraahu riaraitiro, mwiva nai uaqia hi kyaiqararavata rieqaro quara ru kyero Kotira qia quara mwate varira.   
\p
\v 4 Mwi vaisiva hia nai nronraqama viro mwi kyaiqara vare varira. Kotiva mwia haivaqara Eroninra nraanrama kyero nronraqama kyontema kyero, Kotiva mwi vaisira nraanrama kyero nronraqama kye varira.   
\p
\v 5 Mwia votima kyero Karaisiva hia nai nronraqama viro tiqaro, Kyai nte nraakye qorara rieqana Kotira kyaiqa vara mwataankye, tura. Kotiva mwia nronraqama kyero mwianra mwitaama tiro:  
\q1 E ni maaquvanto variaro.  
\q1 Mate nte i qovama varuqo.  
\q1 (Nte mate i nronraqama kyauqo.)   
\p
\v 6 Qaiqaa Kotira mpukuqi Kotiva Karaisirara mwitaama tiro:  
\q1 Vaisi mpo Merikisetekiva nraakye qora uaqia  
\q1 hi kyaiqarara rieqaro ni kyaiqa vara mate varurave.  
\q1 Evata mwia nraantantamwa kyera vareqarama ekyaa  
\q1 enta mwi kyaiqara varaqira vinanrave, tura. \rq (Ihi 110:4)\rq*   
\p
\v 7 Iesusiva mwatani varu entaraqaa mwiva ti atura ntiro vera kyero ntataqi viqaro Kotirara aakyara ntora. Mwiva Kotirara nte qutu quarira e qioma ni kyaahaqa hinanrave timwa kyero hia nai kyakya hurara riaraitiro, Kotira qua nraahu riemwaqiro vurara tiro, Kotiva mwia qua riorave.   
\p
\v 8 Iesusiva Kotira mwaaquvanto variqaro mwiva hia nte mwia mwaaquve tiraitiro, tirema variqaro nriqa vu inraikyara varaqiro viqarora tiro, mwiva kyuqema kyero Kotira qua riemwaqiro vura.   
\p
\v 9 Mwiva Kotira qua nraahu riemwaqiro viqaro nriqa vu inraikyara varaqiro viro uro qio varu vaisiva varura. Iesusiva qio vari vaisiva varirara tiro, nraakye qoravanto mwia qua riemwaqi vihua varivaro Kotiva mwihua huvantu nyatairata mwihua ekyaa entama qati variqi vivara.   
\p
\v 10 Kotiva Iesusira nronraqama kyero tiqaro, Merikisetekiva nraakye qora uaqia hu kyaiqarara rieqaro nini kyaiqa vara matontema kyero Iesusivavata nraakye qora uaqia hi kyaiqarara rieqaro nini kyaiqa vara mwataananrove, tura.   
\s1 Tire nronra tuaurahua nraaqiara taaqa nraantantamwa kye variarorave tura  
\p
\v 11 Tire mwaa quara airi qua nkyi timwa nyianre tita, taqauraro nkyi su nyaatovanto hia qioqama kye vahiro qua okyara hia ntapihiaqara ihata tire mwukyaari tu kyeta mwaa quara nkyi timwa nyi varunanra.   
\p
\v 12 Nkye airi enta mwaa quara riemwaqi viqata ntapihi kye rieta mpohuavata timwa nyiataara vaihata nkye hia Kotira qua ntapihi kye rie variavo. Mwia kyaara tire mwi quara okyaraqaatai nkyi timwa nyianrava qati vaiho. Nkye mwaa entara kepukya kyara nraataarama nraamwa nraahu nre variavo.   
\p
\v 13 Nraamwa nraahu nre variva, mwiva nraaqiara taaqa nraahuma variro. Mwiva nraaqiara taaqa variqaro hiama qio kyuqe hi aanranrave, uaqia hi aanranrave, anoma kyero ntapihiananro.   
\p
\v 14 Kepukya kyara nronra tuaahua nranra hiarave. Nronra tuaahua kepukya kyara nre variantema kye Kotira nraakye qoravanto kepukya qua qio rie varivaro mwihua su nyaatovanto qio ntapihi vihatara tita, mwihua qioma kyuqe hi aanranrave, uaqia hi aanranrave, anoma kye ntapihivara.   
\c 6  
\p
\v 1 Mwi quara rieqatama nrivaqe Karaisira qua rieqata okyaraqinaa qua mwiaqaa vateta, tavaaranavata mwutunivata vahi quara riarerata quara. Vuni nkye uaqia hu kyaiqara uti varuvaro nkye ekyaara qutu viva vahuvata nkye mwi aanranraqaatai tuqasaavi Kotirara riemwaqi vura.   
\p
\v 2 Nkye nramanri varovaro vaisi mpovanto nkyiqa nai kyauqu vatovata nkye Kotira mwanraqura vare, nkye Kotiva nraakye qora vara sivuma kyaani quara rieta, ekyaara entaqaa Kotiva ko qianinravata nkye riaarave. Hia tire okyarani toharai quara mwia nraahu riemwaqita quare.   
\p
\v 3 Kotiva qati kyairera, tire uromwi mpoqiavata viqata tavaaranavata mwutunivata vahi quara riemwaqita quara.   
\p
\v 4 Kotira aanraqaa vita mwiaqaatai qaqira kye quahua, nataama kyeve mwihua qaiqaa Kotira aanraqaa vivara? Mwihua kyokiraqi variavaro su nyaatovanto qatua vihata mwihua Kotiva kyuqema nyataaninra nyaamwunyaa inraikya vareta, mwihua Kotira mwanraqura vareta,  
\v 5 mwihua mwataarama kye taqaavaro Kotira qua kyuqe qua nraahu vaihata mwihua Kotiva nraakiara qovarama kyaani inraikyara hini okyara taqaara.   
\p
\v 6 Ekyaa mwi inraikyara taqaahua, mwihua Kotira aanra qaqira kyaivera, mwihua uaqia hi aanranraqaatai qaqira kye nrumu ntante viva hiama qio vahiananrove. Mwitaa hiahua mwihua Kotira mwaaqu qaiqaama kyatariqaa ru teqata ekyaahua suqaa mwia kyaurira inraikya vara mwita. Mwitaa hi variarara tiro, mwihua qaiqaa nrumu ntante Kotira aanraqaa viva hiama qio vahiananro.   
\p
\v 7 Kotira qua riemwaqi vi varia nraakye qorahua mwata kyuqera votima kyeta variara. Vativanto ntiro mwi mwataraqi viharo kyara tutaiharo mwata mwiqitairo qupiqe variharo Kotiva mwata mwianra kyuqe mwatavema tiro.   
\p
\v 8 Mwata mpoqaatairo kyaantamwanra uvi auquqa hiva uakukya kyapata nraahu qupiqe variharo Kotiva mwi mwatarara uaqia hi mwataravema tiro. Mwi mwataraqi qupiqaaninra qia tuta kyairaro itamwama kyaananro.   
\p
\v 9 Ni nramwunaa tuaavo, nte uaqia hi mwatararavata kyuqe mwataravata tiqana hia nkyiara uaqia hia mwatahuave tiqanavauma tina. Tire nkyiara tiqata, Mwihua kepukyaqama kyeta aanra kyuqeraqaa vi varivaro Kotiva mwihua sitaarihuama variavo, tunanra.   
\p
\v 10 Kotiva hia nkyi apiqama nyataananrove. Mwiva nkyi ntapihi nyataananrove. Nkye mwiani kyaiqa varaarara hia taunru kyaananrove. Nkye Kotirara mwutukya vaihata nkyeta hena nraakye qora Kotira nraakye qora kyaahaqama nyataararave, mate mwaa entaravata kyaahaqama nyaterarave, Kotiva hiama taunru kyaananro.   
\p
\v 11 Nkye mwia vekya variva qutaa mwivau vahiarive tita, nkye mwatani variqata Kotira aanraqaa kepukyaqama kye variqi vita uro taiqa kyaata. Nkye mwitaama varira mwianra tiri mwutukya vaihata varunanra.   
\p
\v 12 Tire nkyiara Kotira aanraqaa viqata pupohevorave turo. Kotiva nai kyauqu nriqiqaa vatero kyuqema nyatarerave tuvata mpo uhua mwi quarara qutaa quave, timwa kyeta hia pupohovata variqi vuvarora tiro, Kotira quavanto mwihuaqi qutaa mwivau vahura. Nkyevata mwihua votima kye varivaqe tire qiovema qiananra.   
\s1 Kotiva nai kyauqu nriqiqaa vateqaro tu quarara tire qio qutaavema qiananrave tura  
\p
\v 13 Kotiva tiri haivaqara Evarahaamunranra nte mwitaa mwitaa hirerave tiqaroma Kotira nraatara kye variva hia mpovanto varuvarora tiro, mwiva nai nrutu nteqaro nai kyauqu nriqiqaa vatero mwitaa turama.  
\v 14 Mwiva tiqaro, Nte ntena kyauqu nriqiqaa vateqanama nte i kyuqemaqina vireravema, tuqo. E mwatara terahua airinti varivarave, tura.   
\p
\v 15 Kotiva mwitaa tuvaro Evarahaamuva hia qoriri hiraitiro, qakyoma kyero Kotira vekya variqiro vuvaro Kotiva kyauqu nriqiqaa vateqaro tu quava qutaa mwivau vahuvaro mwiva qoraisi nraaqiara mwata tora.   
\p
\v 16 Vaisivanto nte mwitaa hirerave tirera hiro, nai kyauqu nriqiqaa vateqaro mpovanto mwiavata nraatara kyero nronraqama varira nrutu timwa kyero nai kyauqu nriqiqaa vatairave. Mpovanto mwia quara unra quave timwa kye airi qua qiankyo tiro, mwiva nronra vaisi nrutu nteqaro nai qua kepukyaqama kye varirave. Iutaa mwatanaa okyara mwitaamama vahiro.   
\p
\v 17 Kotiva Evarahaamunranravata mwiva mwatara tohuaravata rieqaro mwivavata nai kyauqu nriqiqaa vateqaro timwa to quara kepukyaqama quarive tiro, nai nrutuvata nteqaro timwa torave. Kotiva mwitaa turara tiro, mwiva timwa to quava hia tumitare vaiharo mpo quavanto nritarero vahiananro. Mwiva timwa to quava nraahuma vahiananro.   
\p
\v 18 Kotiva nai kyauqu nriqiqaa kyoraravata, nai nrutu ntoraravata, mwitaa hurara tiro, mwia quavanto hiama qio unra qua vahiananro. Kotiva timwa to quava qutaa qua vahirara tita, tire Kotirara tiriqaa ntaqikyiante turahua hia aatu hiraitita, Kotira qua rieqatama kepukyaqama kye mwia quavanto qutaa qovara hiani entara vekya varita.   
\p
\v 19 Kotiva timwa to quava qutaa qovara hiani entarara rieqatama tire hia ntuqutu vaisivi hiraitita, kepukyaqama kyeta variara. Kotira quavanto qutaa qovara hiani entarara rieqatama tire qioma tauha voti hira pati kyeta Kotiva varira turuarani uro variananra. Tire qioma mate mwaa entara Kotira nraaqani uro variananra.   
\p
\v 20 Iesusiva tiri kyaahaqama timwa teqaro mwiva nraante Kotiva varira turuarani vurama. Haaru Merikisetekiva nraakye qora uaqia hu kyaiqarara rieqaro Kotirani kyaiqa vara mwatontema kyero Iesusivavata Kotiva nraakye qora qua nruka nyataarive tiro, Kotirani kyaiqa vara mwatero ekyaa enta qati variqiro vivama variro.   
\c 7  
\s1 Merikisetekira okyarara tura  
\p
\v 1 Merikisetekiva vunyaa vaisivanto mwatukya mpo Saremiqaa ntaqikyiqiro viqaro mwiva nraakye qorara rieqaro mwiva virini varira mwanriqa, Kotira kyaiqa vare varu vaisiva varurama.  
\p Mpo enta mwiva varuvaro Evarahaamuva ntaquqi viro nronra vaisi vunyaa vaisinramwu nraatara kyero nrumu ntantero aanrani vi varuvaro Merikisetekiva Evarahaamunra uro hunta kyero nai kyauqu mwiaqaa vatero mwianra tiqaro, Kotiva i kyuqema kyero ntaqikyi mwataarive, tiro.   
\p
\v 2 Timwa kyovaro Evarahaamuva ntaqiqaro varato inraikyara ntainra kyero kyauqurutana vato inraikyaraqitairo kuaa inraikya Merikisetekira mwunrama. Merikisetekira nrutu okyara mwaa quaraqitai tirera, \it Vunyaa Vaisivanto Ntapihi Kyero Nrohi Varivavema\it* qiananra. Mwiva Saremiqaa ntaqikyi varurara tiro, mwia nrutu mpo mwaa quaraqitai tirera, \it Mwaateraqama Kyero Ntaqikyi Varivavema\it* qiananra.   
\p
\v 3 Merikisetekira nrohua qohuave, mwia okyarave, hia mpukuqi vahurara tita, hia tire mwia ntapihunanra. Mwia mwatato entarave, mwiva qutu vu entarave, hia mpukuqi qara ntumwa torara tita, hia tire mwia ntapihunanra. (Kotiva mwi vaisira nronraqama kyorara tiro, mwiva ekyaa entama Kotirani kyaiqa varaqiro quananro.) Mwi vaisira nraantantamwa kyero Kotira mwaaquvanto nraakye qorara rieqaro ekyaa enta Kotirani kyaiqa varaqiro quananro.   
\p
\v 4 Merikisetekiva nronra vaisivanto varurara rieqata variata. Evarahaamuva tiri haivaqahua vunyaa vaisivanto ntaquqiro viro nramwutaa nraatara kyero, mwihua hu inraikyara varatora kyauqurutana vatoraqitairo Merikisetekira kuaiqia mwunrave. Merikisetekiva nronra vaisi varurara tiro, Evarahaamuva mwitaama kyero mwunra.   
\p
\v 5 Rivaira okyaraqitaita Mosesira qua okyara vataqi viqatama nraakye qorara rieqata Kotira kyaiqa varaqi vihua, mwihua qumina nraakye qorara nkyeta kyauqurutana vate inraikyaraqitai kuaiqia tiri timwiate timwa kyeqata mpo inraikya mpo inraikya vare variarave. Mwihua nkyiari nramwunaa Evarahaamuva mwataratai huaqitai vare variarave.   
\p
\v 6 Merikisetekiva hia Rivaira kuaa okyaravanto variqaro Evarahaamuva nai hu inraikyara tukyama kyero vatoraqitairo kuaa inraikya varero Evarahaamunranra tiqaro, Kotiva iqaa kyuqema ntaqikyi mwataarive, tura. Kotiva nai kyauqu nriqiqaa vateqaro timwa to vaisiva, Evarahaamuva varuvaro Merikisetekiva nai kyauqu mwiaqaa qutero mwi vaisirara tiqaro, Kotiva iqaa kyuqema ntaqikyi mwataarive, turave.   
\p
\v 7 Hiama vaisi mwatumwi variariva nronra vaisiqaa kyauqu vatero mwianra tiqaro, Kotiva iqaa kyuqema ntaqikyi mwataarive, qiananrove. Nronra vaisivanto nai kyauqu mwatumwi variani vaisiraqaa vateroma mwianra tiqaro, Kotiva iqaa kyuqema ntaqikyi mwataarive, qiananro. Merikisetekiva nronra vaisivanto variqarora tiro, mwiva nai kyauqu Evarahaamunraqaa vatero tiqaro, Kotiva i kyuqema mwataarive, turave.   
\p
\v 8 Rivaira okyaravanto nronraqama vita Kotira nraamwuqi Kotira kyaiqa varaqita vi variahua, mwihua nraakye qora vataa inraikyara kyauqurutanaqa tukyama kyeqa vataaraqitai kuaiqia vare variara. Rivaira okyara mwihua variqi vita ekyaa qutu vi variahua variara. Merikisetekiva Evarahaamuva ntainra kyero vatoraqaatairo kuaiqia varora. Kotira mpukuqi Merikisetekira okyarara mwiva qati variqiro quari vaisivave turara tiro, Merikisetekira okyaravanto Rivaira okyara mwihua nraatara kyora.   
\p
\v 9-10 Nte Merikisetekira okyarara rieqana mpo quavata tirera. Rivaiva Kotira kyaiqa vare varuva varuvatara tita, nraakye qoravanto nkyiari vato inraikyara kyauqurutanaqitai kuaiqia vara kyeqata Rivaira mwi varura. Evarahaamuva mpo inraikya ntainra kyero kyauqurutanaqitairo Merikisetekira mwu entara Rivaira hia mwatatovaro Evarahaamunra nai haivaqara mwamwantaqi varura. Mwi entara Rivaiva nai haivaqara Evarahaamunra mwamwantaqi variqarora tiro, mwivavata Evarahaamunravatama kyero variqaro Merikisetekira mwi inraikyara mwuntema kyero mwunra. Rivaiva Merikisetekira mwi inraikyara mwunranra tiro, Merikisetekira okyaravanto Rivaira okyara nraatara kyora.   
\p
\v 11 Kotiva nai qua okyara Mosesira timwa mwu entara mwiva Rivaira okyara vara nronraqama kyero mwihuara tiqaro, Mwi okyararaqinaa vaisivanto nraahuma qio nini kyaiqa varaananrove, timwa kyero Rivaira kuaa okyara varu vaisira Eroninra nronraqama kyovaro Eroniva vuni variqaro mwi kyaiqara varorave. Rivaira okyara mwihua variqata nraakye qorara rieqatama Kotira kyaiqa varaqi viqata quara vahi aasau ru kyeta Kotirani qia quaraqita vuvaro mwihua kyaiqavanto hia anoma kyero kyuqe kyaiqa vahura. Mwihua kyaiqavanto qio vahutiri, vaisi mpovanto Kotirani kyaiqa varaariva Iesusiva hiama qovara hutiri. Iesusiva qovara hiro Merikisetekiva Kotira kyaiqa vara mwatontema kyero Kotira kyaiqa vara mwatora. Mwiva hia Eroniva Kotira kyaiqa varontema kyero Kotira kyaiqa vara mwatora.   
\p
\v 12 Haaru Kotiva Rivaira okyarara mwihua nraahuma ni kyaiqa varaqi quate tura. Nraakiara Kotiva mwi quara qatinani vara kyero Iesusira titovaro mwiva Kotira kyaiqa vararero tumunranra tiro, Mosesira qua okyaravantovata qatinaniqama hiananro.   
\p
\v 13 Tiri vunyaa vaisivanto Iesusiva hia Rivaira okyara kuaa okyaravanto varura. Hia Iesusira okyaraqitairo mpovanto Kotira nraamwuqi Kotira kyaiqa vara mwataariva varura.   
\p
\v 14 Tire ntapihi kyauraro Iesusira okyaravanto Iutaa okyarama vahiro. Hia Mosesiva Iutaa okyaraqinaanra vaisi mpora Kotira nraamwuqi Kotira kyaiqa varaqiro quarive tura.   
\p
\v 15 Iesusiva hia Rivaira okyaravanto kyaiqa varontema kyero Kotira kyaiqa vararaitiro, mwiva Merikisetekiva Kotira kyaiqa varontema kyero Kotira kyaiqa vararero tumunranra tita, tire ntapihi kye taqauraro Kotiva Rivaira okyara mwihua nraahu ni kyaiqa varaqi quate tu quara qaqira kyora.   
\p
\v 16 Vaisi mpovanto Rivaira okyaravanto varuvara tiro, mwiva Kotira nraamwuqi Kotira kyaiqa vara mwate varura. Iesusiva hia mwihua nraantantamwa kyero nai okyarara riemwaqiro viraitiro, mwiva kepukyavanto ekyaa enta qati nraahu variqiro vi varivara tiro, mwiva Kotira kyaiqa varaqiro vura.   
\q1
\v 17 Kotira mpukuqi Iesusira okyarara mwitaama tiro:  
\q1 Merikisetekiva Kotira kyaiqa vara mwantontema kyera  
\q1 evata Kotira kyaiqa varaqi viqara  
\q1 ekyaa enta qati variqi vinanrave, turama. \rq (Ihi 110:4)\rq*   
\p
\v 18-19 Rivaira okyaraqinaa vaisinramwuvanto Kotira kyaiqa varaqi viqata hia qio nraakye qora uaqia hu kyaiqara qua nruka nyatovaro mwihua kyaiqavanto hia kepukya vahuvaro Kotiva nai Mosesira mwu quara vara kyero qatinani nruka kyero qaraakya qua qovarama kyora. Haaruaa qua Mosesira qua okyara rieqaro nrohu vaisiva, hia kyuqema varu vaisiva varura. Qaraakya quavanto nritarero vahirara tita, tire qaraakya qua rieqatama tire qioma mwaa entara Kotira nraaqani uro variananra.   
\p
\v 20 Kotiva Iesusira vara sivuma kyarera hiro nai kyauqu nriqiqaa vateqaro qua tura. Rivaira okyaravanto Kotira kyaiqa vararera utuvaro Kotiva hia kyauqu nriqiqaa vateqaro qua tura.  
\v 21 Kotiva nai kyauqu nriqiqaa vatovaro Iesusiva nraakye qorara rieqaro Kotira kyaiqa varaqiro vura. Kotiva Iesusirara mwitaama tiro:  
\q1 Nte i nronravanto variqana  
\q1 ntena kyauqu nriqiqaa vatena tiqana,  
\q1 E ekyaa enta qati variqira viqara  
\q1 ni kyaiqa varaqira vinanrave.  
\q1 Hia nte mate timwa taani quara vara kyena  
\q1 qaqira kyaaninrave, tura. \rq (Ihi 110:4)\rq*   
\p
\v 22 Kotiva nai kyauqu nriqiqaa vateqaro Iesusirara mwitaa turara tita, tire ntapihi kyauraro qaraakya quavanto haaruaa qua nraatara kyero nritareroma vahiro.   
\p
\v 23 Rivaira okyaravanto haarua qua rieqatama Kotira kyaiqa varaqi viqata qutuqi vura. Mwi kyaiqara airi vaisivanto varaqi vura.   
\p
\v 24 Qaraakya quavanto qovarama viharo Iesusiva ekyaa enta qati variqi vi varivara tiro, mwiva Kotira kyaiqa varaqiro viqaro ekyaa entama variqiro quananrove.  
\v 25 Iesusiva ekyaa enta qati variqiro vi varirara tita, nraakye qoravanto tiri kyaahaqama timwa taante ti variavaro mwiva ekyaa enta mwihuara rieqaro Kotirara aakyara ntamwaqiro quananro. Iesusiva mwitaama varivara tiro, mwiva nraakye qora kyaahaqama nyataariva qio variharo Kotiva mwihua qioma huvantu nyataananro.   
\p
\v 26 Iesusiva vuni variqaro tiriara rieqaro Kotira kyaiqa vara mwate varivama variro. Mwiva Kotira kyaiqa nraahu vare varivama. Mwiva hia uaqia hi kyaiqaravata utiraitiro, kyuqe kyaiqa nraahu vare varivama variro. Uaqia hi kyaiqara uti variahua variavaro mwiva nanrianraama kyotatavanto variro. Kotiva mwia tuaahera kyaiharo mwiva nyaamwuni viro nraatara kyero veratoma variro. Iesusiva mwitaama vari vaisiva varivara tiro, mwiva qioqama kyero tiri kyaahaqa hiarivama variro.   
\p
\v 27 Rivaira okyaravanto mpo enta mpo enta Kotira kyaiqa varaqi viqata mwihua nkyiari uaqia hu kyaiqarara nraante rieqata quara Kotirani qiaqaa kyovaro itamwa kyovata mwia nraakiara nraakye qora uaqia hu kyaiqarara rieqata mwitaa hura.  
\p Iesusiva hia mwihua hunte hura. Hia Iesusiraqaa uaqia hi kyaiqava vahuvara tiro, hia nai vara ntapihiani kyaiqara nraante mwiva varora. Hia mwiva mpo enta mpo enta quara qiaqaa kyovaro itamwa kyovaro Kotirani mwi kyaiqara varaqiro vura. Mwiva hia airi nani mwitaa hiraitiro, mwiva kuaa nani nraakye qora uaqia hi kyaiqarara rieqaro nai mwamwanta Kotira mwinro qutu viqaro Kotira kyaiqa vara mwatora.   
\p
\v 28 Mosesira qua okyarara rieqatama nraakye qoravanto Rivaira okyaraqi vaisi nronraqama kyeta tiqata, Nkyenramwuma tiri uaqia hi kyaiqarara rieqata tiri kyaahaqa hiqata Kotira kyaiqa varaqi quate, tura. Mwitaa tuvata mwi vaisinramwuhua nronraqama vita hia kepukya vahuhuavata variqata mwi kyaiqara vare varura.  
\p Kotiva Mosesirara qua timwa to entara mwia nraakiara Kotiva nai kyauqu nriqiqaa vatero nai nrutu ntero tiqaro, Ni maaquvanto ni kyaiqa varaqiro quananrove, timwa kyero mwia nronraqama kyora. Mwia mwaaquvanto nronraqama viro Kotira kyaiqa varaqiro viqaro qioqama kyero vari vaisiva variqarora tiro, mwiva nronraqama viro ekyaa entama mwia kyaiqa varaqiro quananro.   
\c 8  
\s1 Iesusiva tavaaraqaanaa vaisi nronravanto nyaamwuni variqaro tiri kyaahaqa hiqaro Kotira kyaiqa vara mwate varivama variro  
\p
\v 1 Nte qua ti varura mwia okyara vahirero mwataamama vahiro. Iesusiva tavaaraqaanaa vaisi nronravanto nyaamwuni variqaro tiri kyaahaqa hiqaro Kotira kyaiqa vara mwate varivama variro. Nyaamwuni nronravanto Kotiva variharo mwi vaisiva mwia kyauqu kyaatutanima mwatakyaa viro variro.   
\p
\v 2 Rivaira okyaravanto Kotira kyaiqa varaqi viqata vaisivanto kyauquqo hoqa to nraamwunraqi kyaiqa vare variqata mwi nraamwunranra Kotira nraamwuve ti varura. Iesusiva nyaamwuni variqaro Kotiva hoqa taira nraamwu tuananraqi variqaro Kotira kyaiqa varaqiro vi varira. (Mwi quara ntapihi kye tirera Iesusiva nyaamwuni qutaa Kotiva varinani uro variqaro Kotira kyaiqa varaqiro vi varirave.)   
\p
\v 3 Nraakye qoravanto Rivaira okyaraqinaanra vaisi mpo nronraqama kyarera hita mwianra tiqata, E tiri kyaahaqamaqi viqara vunyaa vaisivanto variqara quara rukyeqara Kotirani kyairaro qiaqaa itaarive, qiara. Mwihua mwitaa qiavaro mwi vaisiva quara rukyeqaro Kotirani kyaiharo qiavanto itamwa kyaiharo mwi kyaiqara varaqiro vira. Qio tiri kyaahaqama timwa teqaro Kotira kyaiqa varaqiro vi vari vaisiva, Iesusiva, mwivavata Kotira kyaiqa vareqaro mpo inraikya Kotira mwinrama. (Mwiva nai nraanre Kotira mwinrama.)   
\p
\v 4 Iutaa qua mwaanra rieqata Rivaira okyaravanto Kotira kyaiqa varaqita quarara tiro, Iesusiva mwatani varitiri, mwiva hiama mwi kyaiqara varaitiri.   
\p
\v 5 Rivaira okyaravanto Kotirani varaa kyaiqava hia qutaa kyaiqa vaiharo qati mamanaanruqama kyero vaiharo nyaamwunima kyaiqa tuananravanto vahiro. Iesusiva nyaamwuni variqaro Kotirani qutaaqama kyero vahi kyaiqarama vare variro. Kuaa qarama kyero haaru Mosesiva Kotira nraamwu hoqarera uti varuvaro Kotiva tiqaro, E taaqiqaa nivatama kyera variarana nte i nraamwuteqana e mwitaama kyera nraamwu hoqaante tura mwianra rieqarama mwitaama kyera hoqaante, tura.   
\p
\v 6 Kotiva Iesusira nronraqama kyaiharo mwiva Kotira kyaiqa varaqiro viqaro Rivaira okyara mwihua kyaiqa nraatara kyaiharo mwia kyaiqavanto vunima vahiro. Rivaira okyaravanto Kotiva Mosesira timwa mwu quara nraahu rieqata Kotira kyaiqa varaqi vi variavaro Iesusiva Kotiva nai kyauqu nriqiqaa vateqaro timwa to quara rieqaro Kotira kyaiqa varaqiro vi varira. Kotiva nai kyauqu nriqiqaa vateqaro tu quava, mwi quava vuni vaiharo Iesusiva mwi quara riemwaqiro vi variharora tiro, mwia kyaiqavantovata nritareroma vahiro.   
\p
\v 7 Kotiva Mosesira mwu quava qio vahitiri, Kotiva hiama mwi quara nruka kyero qaraakya qua mpo nraakiara vataitiri.   
\p
\v 8 Kotiva taqovata nraakye qoravanto nai Mosesirara timwa to quara hia kyuqema kye riovarora tiro, mwiva mwataama tiro:  
\q1 Nraakiara mpo enta nrianinra mwi entaraqaa  
\q1 nte Isareri nraaqiara Iutaa okyaravata variqana  
\q1 qaraakya qua vataaninrave.   
\q1
\v 9 Ni qua qaraakya mwiva vahirero  
\q1 hia mwihua haivaqahuara qiava quara  
\q1 nraantantamwa kyero vahiananrove.  
\q1 Haaru nte mwi entara mwihua haivaqahua kyauquqaa  
\q1 tu vare Isipiqitai sitaqina nrumu kyena  
\q1 nte mwihuavata variqana qua timwa taavata  
\q1 mwihua ni qua riemwaqi quataara vahuvata  
\q1 mwihua qaqira kyeta hia ni qua riemwaqi vi varurara  
\q1 tina, mwia kyaara nte mwihua qaqira kyaavarave.   
\q1
\v 10 Nte nraakiara mpo enta nrianinraqaa  
\q1 Isareri nraaqiaravata variqana  
\q1 qaraakya qua timwa kyena vataaninrave.  
\q1 Hia nte mwi entara oriqaa mwi quara qara ntuaninrave.  
\q1 Nte mwi entara mwihua su nyaatoqi  
\q1 mwi quara qara ntumwa taaninrave.  
\q1 Nte ntena qua mwihua mwutukyaqi  
\q1 qara ntumwa taaninrave.  
\q1 Nte mwihua mwanriqavanto variqana  
\q1 mwihuaqaa ntaqikyiqi vi variarita  
\q1 mwihua ni nraakye qora varivarave.   
\q1
\v 11 Nraakiara mwi entara nronra vaisivata  
\q1 qumina vaisivantovata mwihua ekyaa ni okyarara  
\q1 ntapihita hia qumina ni okyarara  
\q1 uro hena nraakye qora timwa nyivarave.  
\q1 Mwi entara ekyaahua ni okyara ntapihi kyetara tita,  
\q1 hia mpovanto uro nai nrunra nrakyaa qata vakyaa  
\q1 timwa nyianriva vahiananrove.   
\q1
\v 12 Mwi entara mwihua uaqia hi kyaiqara uti varirara  
\q1 rieqana nte mwihuara po timwa nyataaninrave.  
\q1 Nte mwihua uaqia hi kyaiqara uti quara nruka nyatena  
\q1 hia mwianra riemwaqina quaninrave, tura. \rq (Ieremaiaa 31:31-34)\rq*   
\p
\v 13 Kotiva mwi quara mwitaa tiqaro qaraakya qua vataaninranra tura. Mwiva mwitaa tiqaro haaru qua vatova mwiva hia vahiananrove tiqaro turama. Haaruaa inraikyavanto nraahaqamaqiro viro uro qamwanramama taiqa quananro.   
\c 9  
\s1 Haaruaa qua rieqata Kotira nraamwuqi kyaiqa varaqi vurara tura  
\p
\v 1 Nte Kotiva vuni timwa to quara haaruaa qua okyarara tirerama. Kotiva Mosesira qua timwa mwuvaro Mosesiva nraakye qorara mwitaa mwitaama kye Kotira nrutu tuaaheraqi quate tuvata mwi quara rieqata nraamwu mpo Kotirani hoqa mwatorama. Mwi nraamwuva nai mwata mwaaqa vahu nraamwuva vahura.   
\p
\v 2 Mwi nraamwunra vahirero tavunaqo hoqato nraamwuva vahura. Nraamwu mwia hoqa kye utaqaa vaata/antuataara tavunaqo utu teta vuni vahura mwisatara kyuqe inraikya nraahu vahiarive tura. Mwiqi omwa qupi kyeqata vato taquva vahuvaro tainta mpo vahuvaro Kotirani utato mperetivavata vahura.   
\p
\v 3 Tavunaqotairo tavaarana tita tora mwia mwaatira uta mwiqiara Kotira turuaranive turama. Kotira turuarani vahurara tiro, vaisivanto mwiqi qati viqetaariva hia vahuvaro qao timwa tora.   
\p
\v 4 Kotira turuara mwiqi tainta mpo koriqotairo ututo taintara mwiaqaa kyuqema kyero mwunta vu inraikyara qia quarate varu taintava vahuvaro vokuhe mpo koriqotai taaqau kye ntumwaqu tova vahuvaro mwiqi Kotiva Mosesira mwu quara qara ntumwa to ori tanava vahuvaro, manaa kyara huto taquvavata mwiqi vahuvaro, Eroninra kyaamwu, mwia haaru aaharaqa mwanre qupiqavu kyaamwuvavata vahura.   
\p
\v 5 Mwi inraikyava mwi inraikyava mwiqi vahuvaro vokuhe viti hiniqaa hiniqaa nyaamwunyaahua ututova taaratana vahura. Mwitanahua nkyiari nraaokya iri kye aaraa vatetatana Kotiva mwaini mwaaqima variho tiqata varura. Mwitanahua hini vitiqaa hini vitiqaa varuvaro vokuhe uta mwiaqaanrama Kotiva nraakye qorara po kye timwa nyateqaro mwihua qora kyaiqa nruka nyate vari satave tura. Kotiva nraakye qoravanto uaqia hi kyaiqara uti quara nruka nyataarive tiro, mpo ihi mpo ihiqi kuaa nani nraahu Kotira nraamwuqi kyaiqa varo vaisiva vunyaava nraanre kyaqa kye varero vera ntero vokuhe mwia utaqaa uro ntukikiata kyora. Hiama qio tire mwaa qararaqi ekyaa mwi quara mpoqiavata qiarava vahiro.   
\p
\v 6 Kotira kyaiqa vara mwate varu vaisihua mwaanra qua rieqatama mpo enta mpo enta nraamwu mwiqi tavunaqo vaata utu tova vuruto vahuvata vera ntora, mwisata vera nteta kyaiqa vareqata hia turuara Kotirani vahunani vura.   
\p
\v 7 Mwihua vunyaa vaisivanto qio nai mwiva nraahuma mpo ihi mpo ihiqi kuaa nani nraahu vera ntanta hura. Mwi entaraqaa mwi vaisiva hia qati mwiqi vera ntaraitiro, mwiva nraanre kyaqaqiro mwiqi uro ntukikiatora. Mwiva nai uaqia hi kyaiqararavata qumina nraakye qora uaqia hi kyaiqararavata rieqaro Kotiva tiriqaa qua vahira nruka timwa taarive tiro, mwiva turuara Kotiva huraqi vera ntero nraanre ntukikiata tero vura.   
\p
\v 8 Mwi vaisi mwitaama kyeqaro Kotira kyaiqa varaqiro vura mwianra Kotira mwanraquravanto tiri tinraamwutaihata tire ntapihi kyauraro qumina nraakye qoravanto Kotiva hinani vi aanrava hia vahurama. Kotira nraamwuvanto mwatani vahuvaro haaruaa okyaravanto qati vahuvarora tiro, qumina nraakye qoravanto Kotiva hinani vi aanrava hia vahura.   
\p
\v 9 Mwaa entaravata haaruaa qua rieqaro quara Kotirani rukyero qiaqaa kyaiharo itaiva mwi kyaiqava hia nraakye qora kyaahaqa ihata mwihua mwutukya su nyaatovanto qati nraahu uaqiama kyero vaihata variara.   
\p
\v 10 Nraakye qoravanto haaruaa qua rieqatama kyarave nramanrive nrenranra rieqata mpo qara mpo qarama kye nkyiari mwamwanta hiqama kye kyotataqama kye variare ti variavaro mwi inraikyava hia mwutukya vu nraato kyaahaqa hira. Kotiva nai haaruaa qua Mosesirara timwa torara tiqaro, Mwi quava quaahaqa pataqiama vahiananrove. Mwi quava vahiraro ni qua qaraakya quavanto qovara hiarive, tura.   
\s1 Qaraakya quara tura  
\p
\v 11 Kotira qaraakya quavanto nritarero vahi quara Karaisiva hia mwi quara nteqaraitiro riemwaqi virero qovarama vura. Mwiva Kotira kyaiqa vare variva vunyaa vaisivantoma variro. Mwiva hia vaisivanto mwata mwaini hoqa tai nraamwunraqi Kotira kyaiqa vare varivavauma. Mwiva nai nritarero vahinani Kotiva varinani nyaamwuni variqaro Kotira kyaiqa vare variro.   
\p
\v 12 Karaisiva nyaamwuni vuva uro turuara, Kotiva hinani hia quaahaqa variariva variraitiro, mwiva ekyaara variarivama variro. Kotiva nraakye qora uaqia hi kyaiqara qua nruka nyataarive tiro, Karaisiva kuaa nani hia memenra nraanreve, hia purimakau nraanreve, kyaqa varero mwiqi viraitiro, mwiva nai nraanre varaqiro uro vataiharora tiro, Kotiva tiri uaqia hi kyaiqara qua nruka timwa taariva qio vaiharo tiri huvantu timwa taariva ekyaa enta qio vahiananro.   
\p
\v 13 Haaruaa qua okyara rieqaro Kotira nraamwuqi kyaiqa vare varu vaisiva memenra nraanrevata purimakau nraanrevata nraakye qoraqaa ntukikiata kyero purimakau nraati qia quara tova itero qaupaqama vura, mwiva qaupa mwia vaqita kyero nraakye qoraqaa qu nyatero mwihuara tiqaro, Kotiva mwianra rieqaroma nkyi hiqama nyataiho, tiro. Mwiva mwitaa tiqaro mwihua pahi nraahu hiqama nyatero, hia mwihua mwutukya su nyaato hiqama nyatora.   
\p
\v 14 Haaruaa qua okyara rieqaro mwitaama kyovaro Karaisiva mwi okyarara nraatara kyero nai nraanreqotairo tiri hiqama timwa tero. Kotira mwanraquravanto ekyaa enta qati variqi vi variva Karaisiraqi varuvaro Karaisiva hia uaqia hi kyaiqara utuva Kotira kyaiqa vareqaro qutu vurara tiro, mwia nraanrevanto qioma tiri tivu nraato mwutukya hiqama timwa tairaro tire uaqia hi kyaiqara utuqi viqata uro ekyaara qutu quarava hia vahiraqe tire Kotiva mwiva qati variqi vi vari mwanriqara mwia kyaiqa nraahu varaqi quananra.   
\p
\v 15 Karaisiva Kotira qaraakya qua qovarama kyai vaisivama variro. Kotiva nai kyauqu nriqiqaa vatero tiqaro, Nte nyaanrama taari nraakye qorahua kyuqema nyataarita ekyaa enta kyuqema kye qati variqi vivarave, turara tiro, Karaisiva mwi quava qutaa mwivau vahiarive tiro, qovarama vura. Nraakye qoravanto haaruaa qua Mosesira mwu quara rieta hia mwi quara ntapihi kye riaraitita, uaqia hu kyaiqara utuqi vi varuvaro Kotiva mwiaqaatairo mwihua uaqia hi quara nruka nyatarero qaraakya qua timwa tovaro Karaisiva nraakye qorara rieqaro qutu vura.   
\p
\v 16-17 Vaisi mpovanto qati variro tiqaro, Nte qutu quariro mwi vaisiva mwaa vaisivama nte hu inraikyara varaananrove, timwa kyero mwi quara qara ntumwa taananro. Qara ntumwa tero mwiva qati variani entaraqaa hiama vaisi mpovanto mwiva hi inraikyara varaananro. Mwiva qutu viraroma qio mwia quavanto qutaa mwivau vahiananro.   
\p
\v 18 Mwia votima kyero Kotiva haaruaa qua timwa tova, mwi quava kepukyaqama quarive tita, mwihua quara ru kyovaro mwia nraanrevanto raurura.   
\p
\v 19 Mwi entara vuni Kotiva timwa to quara ekyaa mwi quara Mosesiva nraakye qora timwa nyi taiqa kyero mwiaqaatairo purimakau nraati rutoravata, memenra nraati rutoravata, mwia nraanre kyaqa kye varero mwia qati nramanrivatama kyero tuqasaa kyero sipisipi kyaahi ventakya voti huraqi ntamwa to kyaantara vara kyero qaukyuvera mwanre voti hura vitiqaa rupa tero nraanreqi ntamwa kyero varero uro Kotira qua qara ntumwa to mpukuraqaavata nraakye qoraqaavata nraanre ntukikiatero.   
\p
\v 20 Mwiva nraanre Kotira mpukuqaavata, nraakye qoraqaavata, ntukikiata kyero tiqaro, Kotiva qua timwa kyero vatero nkyiara, Mwi quara riemwaqi quate, tihata nkye tiqata, Tire mwi quara riemwaqi virerave, qiara. Kotiva timwa tai quavavata nkye qia quavavata kepukyaqama quarive tinama, nte nraanre mwaa ntukikiata kye nkyi qu nyatauqo, tura.   
\p
\v 21 Mosesiva mwitaa timwa kyero mwitaamaqiro viqaro nraanre kyaqaqiro uro Kotira nraamwuqaa ntukikiata kyero nraamwu mwiqi vahu inraikyaraqaavata ntukikiatora.   
\p
\v 22 Haarua qua okyarara rieqaro mpo inraikyavanto uaqia huvaro nraanrevanto hiqama nyate varura. Hia mpo inraikya ru kyairaro nraanre rauru viraro qutu virera, Kotiva nraakye qora uaqia hi kyaiqara qua nruka nyataari aanrava hia vahura.   
\s1 Kotiva nraakye qora uaqia hi kyaiqara qua nruka nyataarive tiro, Karaisira nraanre rauruvaro qutu vura  
\p
\v 23 Kotira nraamwu mwatani hoqato nraamwunravata, nraamwu mwiqi vahu inraikyaravata, qumina vaisivanto hoqa kyero ututo inraikyava nraahu vahurama. Mwitaa hi inraikyava Kotirani qutaaqama kyero vahi inraikyava nyaamwunima vahiro. Vaisivanto Kotira nraamwu mwatani vahuravata, mwiqi vahu inraikyaravata, hiqama mwatarero mwiva quara nraanreqo nraahu ntukikiata kyeqaro hiqama mwate varurama. Kotiva hi inraikyara nyaamwuni vahi inraikyara hiama qio quara vahi aasau nraanreqo hiqaananro. Nritarero variari vaisira nraanrevanto nraahu mwi inraikyara hiqaarivama vahiro.   
\p
\v 24 Karaisiva hia vaisivanto nyaamwuni vahi nraamwunranra rieqaro hoqa to nraamwuva mwata mwaaqa vahura turuaraqi viqe toravauma. Karaisiva Kotira nraamwu tuananra nyaamwuni vahira mwiqima viqetero. Mwi quara vutu kye tirera, Karaisiva Kotiva varinani nyaamwuni viva uro variqaro tiri kyaahaqa hiarivama variro.   
\p
\v 25 Kotira nraamwuqi kyaiqa varai vaisiva vunyaava mpo ihi mpo ihiqi kuaa nani nraahu quara vahi aasau nraanre kyaqa kye varero Kotira nraamwu turuarani vi varira. Karaisiva hia mwitaa hira. Kotiva nraakye qora uaqia hi kyaiqara qua nruka nyataarive tiro, mwiva hia qaiqaa qutiro qaiqaa qutiro hiariva varira.   
\p
\v 26 Mwiva mwitaa hiankye titiri, mwiva mwata mwaa ututo entaraqaatairo airi nani nriqavi inraikyara varaqiro vitiri. Karaisiva hia mwitaa hirero qovara hiravauma. Mwaa entara taiqaari entava qaumaqa huvaro Karaisiva Kotiva nraakye qora uaqia hi kyaiqara qua nruka nyataarive tiro, kuaa nani nraahu mwihuara rieqaro qutu virero qovara hura.   
\p
\v 27 Mwata mwaaqa vari nraakye qorahua variqi vita kuaa nani nraahu qutu vita mwiaqaatai mwihua varivaro Kotiva mwihua quaqaa vateroma ko qiananro.   
\p
\v 28 Karaisiva Kotiva nraakye qora uaqia hi kyaiqara qua nruka nyataarive tiro, mwivavata kuaa nani nraahu qutu vura. Karaisiva mwitaama kyero qutu vurara tiro, Kotiva mwia kyaiqara rieqaro qioqama kyero nraakye qora uaqia hi kyaiqara qua nruka nyataarivama vahiro. Nraakiara Karaisiva qaiqaa mwatani tumuani entara mwi entara mwiva hia nraakye qora uaqia hi kyaiqarara rieqarovauma tumuananro. Mwiva mwi entaraqaa mwia vekya vari nraakye qorahua sitareroma tumuananro.   
\c 10  
\s1 Rivaira okyaravanto Kotira kyaiqa varaqi vuraqaatairo Kotiva nraakye qora uaqia hi kyaiqara qua nruka nyataariva hia qioqa hura  
\p
\v 1 Kotiva Mosesira mwu quava mwi quava vahirero hia qutaa inraikya vahura. Qati mamanaanruqama kyero vahura. Mwitama vahirara tita, nraakye qoravanto mwi quara riemwaqi viqata hia ntapihi kye Kotiva kyuqema nyatarera hu okyarara taqora. Nraakye qoravanto Mosesira mwu quara rieqata mpo ihi mpo ihiqi quara vahi aasau nraahu Kotirani qia quaraqita vuvaro quara vahi aasau qia quara mwato inraikyava su nyaato mwutukya hia qioqama kye hiqama nyataariva vahuvaro nraakye qora uaqia hu kyaiqava qati vahuvata mwihua hia qioqama kye varu nraakye qorahua varura.   
\p
\v 2 Kotirani qia quara mwatova quara vahi aasau mwiva nraakye qora su nyaato mwutukya qioqama kye hiqama nyataankye titiri, nraakye qoravanto tiqata, Tiri uaqia hi kyaiqara qua nruka timwa taiho, timwa kyeta hiama qaiqaavata mpo ihi mpo ihiqi quara vahi aasau Kotirani qio quara mwataatiri.   
\p
\v 3-4 Purimakau qora ru kyaira mwia nraanrevantovata, memenra nraanrevantovata, rauriraro hiama Kotiva mwianra rieqaro nraakye qoravanto uaqia hi kyaiqara uti quara nruka nyataananro. Mwitaa hurara tita, nraakye qoravanto mpo ihi mpo ihiqi quara vahi aasau ru kyeta Kotirani qia quaraqita vuvaro su nyaato ntapihi vuvata tiqata, Qikye, tire uaqia hi kyaiqara nraahu uti varurahuave, tura.   
\p
\v 5 Kotirani quara vahi aasau qia quara mwate varuva hia nraakye qora kyaahaqama nyatorara tiro, Karaisiva mwaa mwataraqaa tuminrenra hiro Kotirara mwitaama tiro:  
\q1 Quara vahi aasau ini qia quarataavave,  
\q1 ini vataa kyaravave, ekyaa mwi inraikyava  
\q1 hia i mwutukya ntihara variaro.  
\q1 Mwitaa ihara e nianra mwiva ni mutukya vahira  
\q1 varaqiro quananrove timwa kyera ni mamanta  
\q1 mwatanianra rieqara terama mataaro.   
\q1
\v 6 Quara vahi aasau ru kyeqata kyaitu qia quara  
\q1 mwataara mwianra hia e qamwateqara variaro.  
\q1 Nraakye qoravanto tiri uaqia hi kyaiqara qua  
\q1 nruka timwa taarive timwa kyeta quara vahi aasau  
\q1 varaqi ini ru kye vataararavata  
\q1 hia qamwateqara variaro.   
\q1
\v 7 Mwitaa hi variarana nte iara tiqana,  
\q1 Kotio, nte mwaa varuqo.  
\q1 Nte i kyakya hi inraikyara vararerana varuvave.  
\q1 Haaru nianra qara ntumwa to quava tuntema kyena  
\q1 nte mwitaa hiqana i kyakya hira vataqina virerave,  
\q1 tura. \rq (Ihi 40:6-8)\rq*   
\p
\v 8 Kyai nte hini qua tura qaiqaa qiari. Haaru Kotiva Mosesira qua timwa mwinro tiqaro, Nkye quara vahi aasau nini qia quaraqita quate, timwa kyero varuvaro Iesusiva Kotirara mwitaama tiro: Ini quara vahi aasau qia quara mwataava ekyaa mwi inraikyava hia i mwutukya ntihara variaro. E hia ekyaa mwi inraikyarara qamwateqara variaro, tura.   
\p
\v 9 Iesusiva mwitaa timwa kyero mwiva nte vaakya turara tiqaro, Kotio, nte mwaa varuqo. Nte i mwutukya vahira vararerana varuvave, tura. Iesusiva mwitaa tuvaro Kotiva nai Mosesira mwu quara haaruaa qua qaqira kyero mwia mwaatana mpo qua nai mwutukya vahu quara qovarama kyora.   
\p
\v 10 (Mwi quara okyara mwitaamama vahiro): Karaisiva Kotira mwutukya vahi inraikyara varaqiro viqaro uro kuaa nani nai mwamwanta mwinro qutu vurara tiro, Kotiva tiri uaqia hi kyaiqara qua nruka timwa taariva qioma vahiro.   
\p
\v 11 Mwaa entara Rivaira okyaraqitaita mpo hia vaisihua ekyaa enta haaruaa okyarara rieqata sivi variqata Kotirani kyaiqa varaqi viqata airi nani Kotirani quara vahi aasau qia quara mwate variara. Mwihua mwitaama kye Kotirani varaa kyaiqava hiama qio uaqia hi kyaiqara qua nruka timwa taananro.   
\p
\v 12 Kotiva tiriara mwihua uaqia hi kyaiqara qua nruka timwa taarive tiro, Karaisiva tiriara rieqaro kuaa nani qutu vura. Mwiva mwitaa hurara tiro, mwiva tiri kyaahaqama timwa taariva ekyaa enta qati nraahuma variqiro quananro. Karaisiva tiriara rieqaro qutu viro mwiaqaatairo mwiva nritarero uro Kotira kyauqu kyaatutani mwatakyaa viro varira.  
\v 13 Mwiva mwaa entara mwini variqiro viraro Kotiva mwia nramwutaahua nraatara mwatairaro nai kyuqu mwihuaqaa vataaninra.   
\p
\v 14 Iesusiva Kotirani kyaiqa vareqaro nraakye qorara rieqaro kuaa nani qutu vurara tiro, mwiva Kotira nraakye qora su nyaato mwutukya hiqama nyataihata mwihua ekyaa enta qio vari nraakye qorahua variqi vivara.   
\p
\v 15 Kotira mwanraquravantovata Kotira okyara ntapihi kyeroma tiri timwa timwinro. Mwiva haaru poropeti kyaahaqa huvaro mwi vaisiva tiqaro,   
\q1
\v 16 Kotiva mwitaama tiho,  
\q1 Nte nraakye qora kyapata variqana qaraakya qua  
\q1 vatarera.  
\q1 Nraakiara nriani entaraqaa  
\q1 hia nte oriqaa ntena qua qara ntumwa tarerave.  
\q1 Mwi entaraqaa nte nraakye qora su nyaatoqi  
\q1 ntena qua vatarerave.  
\q1 Nte ntena qua mwihua mwutukyaqi qara ntumwa  
\q1 tarerave, tiho, tura. \rq (Ieremaiaa 31:33)\rq*   
\p
\v 17 Qaiqaavata mwitaama tiro:  
\q1 Kotiva mwitaama tiho,  
\q1 Nraakye qoravanto uaqia hi kyaiqara uti varirave,  
\q1 ni qua raaqute varirave, nte ekyaa mwi quara  
\q1 taunru kyena hia mwi quarara riemwaqina virerave,  
\q1 tiho, tura. \rq (Ieremaiaa 31:34)\rq*   
\p
\v 18 Kotiva nraakye qorara nkye uaqia hi kyaiqara utuara ekyaa mwi quara nruka nyataurave tirara tita, nraakye qoravanto qumina qaiqaa tiqata, Tiriqaa qua vahira nruka timwa taarive tiqata Kotirani kyaiqa varaqi virerave, tivora.   
\s1 Kyai Kotira nraaqani quare, tura  
\p
\v 19 Iesusiva tiriara rieqaro mwia nraanre rauruvaro qutu vurara tiro, Kotiva tiriqaa qua vahira nruka timwa taihata tire mwia qua rie varurahua qioma Kotira nraamwu turuarani qati quananra. Tire qioma Kotiva hinani qati quananra.   
\p
\v 20 Haaru Kotiva hinani vi vari aanranra tauhaqo antua tovata tire Kotiva hinani quara aanrava hia vahuvaro Iesusiva mwamwanta vataava variqiro viro tiriara rieqaro qutu viro mwiva mwi tauhara qatinani vara kyero mwiva Kotiva hinanianra tirini qaraakya aanra utu timwa tora.   
\p
\v 21 Mate Iesusiva tiriara rieqaro vuniqama viro variqaro Kotira kyaiqa vareqaro Kotira nraamwuqaa ntaqikyi varira.   
\p
\v 22 Iesusiva mwitaamaqiro vi varihatara tita, nrivaqe Kotiva varira mwia qaumato quara. Kyai mwiva hinani tiri mwutukyaqitairo quataa hiraqe quara. Iesusiva qutaa mwi aanranra utu timwa taiho timwa kyeta quara. Tire ntapihi kyauraro tiri tivu nraato mwutukyavanto uaqiama kyero vahuvaro Iesusiva nai nraanre rauru kyero tiriara rieqaro qutu vurara tiro, tiri tivu nraato mwutukya hiqama timwa taihata varunanra.   
\p
\v 23 Kotiva qutaa qua nraahu ti variva hiama mpo qua nruka kyero mpo qua qiananro. Mwianra rieqatama nrivaqe hia ntuqutu vaisivi hiraitita, kepukyaqama kye Kotiva kyuqema timwa taani entara vekya variqi quara.   
\p
\v 24 Varaivaqe teta hena nraakye qorara nronraqama kye riemwaqi viqata nanrianra nanrianra mwutukya vahiraqeta kyuqe kyaiqa nraahu varaqita quara.   
\p
\v 25 Nrivaqe ntuvaantua hiqata Kotira qua riaananra hia qaqira kyaraitita, tuqara kyeta tutaara. Mpo hiahua hia ntuvaantua hirara nronraqama kye riaara. Haunri tirevata mwitaa hiarora. Karaisiva tumuanri entava qauma qauma hi varira mwianra rieqata nrivaqe tire teta henahua kepukyaqama nyateqata Kotira aanraqaa vi variara.   
\p
\v 26 Tire Kotira qua qutaa qua rieta mwiaqaatai Kotira mwoqa mwita teta uaqia hi aanranraqaa nraahu virerave qiarera, qaiqaa tiriara rieqaro Kotirani tiri kyaahaqa hiani kyaiqara varaariva hiama vahiananro. Kotiva qaiqaa tiri uaqia hi kyaiqara qua nruka timwa taariva hiama vahiananro.   
\p
\v 27 Tire mwitaa hiarera, tire mpoqama kye aatu hiqata Kotiva ko qiani entara vekya variarava nraahuma vahiananro. Qiavanto mpoqama kyero iteqaro Kotira nramwutaahua itamwa tatoqa kyaani qiara tire mwia vekya nraahu variaravama vahiananro.   
\p
\v 28 Haaruaa qua Kotiva Mosesira mwu quara nteqa kyo okyarava mwitaama vahura. Vaisi mpovanto mwi quara nteqa kyovata vaisi taaratanave, taarampotanavantove, tiqata, Qutaa tire taqe varuraro mwi vaisiva mwi quara nteqa kyairave, tuvaro mwiaqaatairo hia mwi vaisirara po timwa mwataraitiro, qamwanrama kyero mwia ru kyora. Haaruaa qua nteqa kyo okyarava mwitaama vahura.   
\p
\v 29 Haaruaa qua nteqa kyo vaisira rukyo okyarava mwitaama vahirara tiro, qikye, qaraakya qua rierovata mwoqa mwiani vaisira ru kyaari okyarava nataamave vahiananro? Mwi quara mwoqa mwiani vaisiva mwitaa hiqaroma Kotira mwaaquara qumina inraikyavema tiro. Karaisira nraanrevanto Kotiva qaraakya qua timwa tora kepukyaqama kyero mwi vaisira uaqia hi quara nruka mwataariva vaiharo mwi vaisiva tiqaro, Hiama qio nruka mataananrove. Qumina nraanreve, tiro. Kotira mwanraquravanto nraakye qora kyuqema nyataaninranra mwi vaisiva qaqirave tiro, qoririma mwate variro. Qikye, mwi vaisira rukyaani okyarava nataamave vahiananro?   
\p
\v 30 Tire ntapihi kyauraro mwaa quara nte qiani quara Kotivama timwa tero. Mwiva mwitaama tiro:  
\q1 Ntenavanto mwihua ru vuntuaninrave. Ntevanto  
\q1 mwihua nkyiari kyoqaa nyianinrave, tura. \rq (Lo 32:35)\rq* Kotiva mwitaa tuvaro mpo quavata vahiva mwitaama tiro:  
\q1 Kotiva naivanto nai nraakye qoraqaa qua vatero  
\q1 mwihua ko qiananrove tura. \rq (Lo 32:36)\rq*   
\p
\v 31 Qikye, Kotiva qati variqiro vi varira kyauquqi mwia qua nteqa kyaani vaisiva ntumwa quaninranra nronraqama kyena po kye tuqo. Kotiva mwi vaisira nataamave mwataananro?   
\s1 Mwianra rieqatama nkye Karaisirara kepukyaqama kyeta riemwaqita quate tura  
\p
\v 32 Haaru Kotira quavanto nkyi mwutukya su nyaatoqi viro ntuvaahama nyatovata varu entarara nraato tuata. Mwi entara nkye Kotira qua riemwaqi vi varuvata nkyi muaanra nyita nkyi uaqiamaqita vuvata nkye nriqa vu inraikyara varaqi viqata nkye kepukyaqama kyeta nraahu variqi vura.   
\p
\v 33 Mwi entara mpo hura nkye varuvata mpo uhua nraakye qora suqaa nkyi uaqia hu quara timwa nyateta nkyi uaqiama nyatora. Mpo hura mwihua nkyi hena nraakye qora uaqia hu quara timwa nyateta uaqiama nyate varuvata nkye nkyeta hena nraakye qora kyaahaqamaqi vura.   
\p
\v 34 Mwi entara Karaisira vataqi vura kyaara nkyi henahua karavuqi kyovata nkye hia aatu hiraitita, uro mwihua kyapata variqata mwihuara po kye timwa nyatora. Mwi entara nkyi mwatave, nkye hu inraikyarave, varovata nkye hia mwianra nronraqama kyeta riora. Nkye tiqata, Tire hura inraikyava nyaamwuni nritarero vahi inraikyava ekyaa enta qati nraahu vahiqiro quananrove, timwa kyeta qamwateqata nraahu varura.   
\p
\v 35 Mwi entara nkye kepukyaqama kyeqa variqi vurara rieqatama nkye mwaa entaravata kepukyaqama kyeqata nraahu variqi vivaro Kotiva mwianra rieqaro nkyi kyoqaa nyianri.   
\p
\v 36 Nkye hia pupohairata kepukyaqama kyeta variqi vivera, nkye qioma Kotira mwutukya vahianinra varaqi vivaro Kotiva nai kyauqu nriqiqaa vateqaro timwa to quava qutaa nkyiqi vahiananro.   
\p
\v 37 Kotira mpukuqi qara ntumwa to quava mwitaama tiro:  
\q1 Pataqia vari kyero  
\q1 nraakiara tuminrenra hiari vaisiva tumuananro.  
\q1 Mwiva hia vari kyero qakyoma kyero tumuananro.   
\q1
\v 38 Ntapihi kyero nrohiani vaisirara Kotiva mwitaama tiro:  
\q1 Mwi vaisiva ni quara qutaave timwa kyero  
\q1 ni qua rieqaro qati variqiro quananrove.  
\q1 Mwi vaisiva ni aanraqaatairo tuqasaaviro  
\q1 qaqira kyero virera, hia nte mwianra  
\q1 qamwata mwataaninrave, tura. \rq (Habakuk 2:3-4)\rq*   
\p
\v 39 Tire Kotira aanraqaa viqata hia mwiaqaatai tuqasaaqita raupirima quarahuama varita. Tire Kotira quara qutaave timwa kyeta mwi quara nraahu riemwaqi quararo Kotiva tiri tivitaarihuama varita.   
\c 11  
\s1 Tire Kotira quara qutaave timwa kyeta riemwaqi quana okyarara tura  
\p
\v 1 Tire Kotira quara qutaave timwa kyeta riemwaqi quara okyarava mwataamama vahiro, Tire Kotira quara qutaave tiqata hia taara vu nraato tiraitita, Kotiva kyuqema timwa tarera hiari inraikyava qutaama qovarama quananrove timwa kyeta mwia vekyama variananra. Mwaa entara mpo inraikya mpo inraikya hia vuqotai taqaura inraikyava vaihata tire Kotira quara qutaave tiqatama qutaaqama kyero ekyaa mwi inraikyava vaiho ti varunanra.   
\p
\v 2 Haaru vetato varu entara Kotira nraakye qoravanto Kotira quara qutaave tiqata kepukyaqama kye variqi vurara tiro, Kotiva mwihuara qamwateqaro varura.   
\p
\v 3 Haaru Kotiva tuvaro mwia quavanto nyaamwuvata mwatavata utu kyero vatora mwi quarara tire tiqata, Qutaa Kotiva mwitaa hurave, timwa kyeqata varunanra. Mwiva mwi entara hia qio vaisivanto taqaani inraikyara vara kyero mwiaqotairo qio vaisivanto taqaani inraikyara utu kyero vatora.   
\s1 Everira, Inokura, Noaanra, mwinramwuhuara tura  
\p
\v 4 Haaru Everiva Kotira quara qutaave timwa kyero sipisipi nraati ru kyero Kotirani qia quara mwatovaro mwiva Kotira mwu inraikyava Keniva Kotira mwu inraikyaravata nraatara kyora. Everiva Kotira quara qutaave tuvaro Kotiva mwianra, E ntapihi kyera variara vaisiva variaro, timwa kyero Everiva mwu inraikyarara qamwata mwatora. Everiva haaru qutu vuvaro mwiva Kotirara qutaave tu quara nraakye qoravanto nai timwa mwi nai timwa mwimaqita vi variavarora tiro, mwia quavanto hia taiqaraitiro, qati nraahu vahiqiro vi variro.   
\p
\v 5 Haaru Inokuva Kotira quara qutaave timwa kyero Kotirara kepukyaqama kyero riemwaqi vuvara tiro, mwiva hia qutu vura. Mwiva hia qutu vura qati varura Kotiva nyaamwuni vita varovata hia vaisivanto mwia puaama kye vitora. Kotira mpukuqi qara ntumwa to vaisiva Inokurara mwitaama tiro: Inokuva mwatani kyuqema kyero variqiro vuvarora tiro, Kotiva mwia qamwata mwateqaro mwia qati nyaamwuni vitero vurave, tura.   
\p
\v 6 Vaisivanto hia Kotira quara qutaave tiraitiro variraro Kotiva hiama mwi vaisira qamwata mwataananro. Vaisivanto tiqaro, Qutaama Kotiva variho. Qutaama nte mwianra puaamaqina quariro mwiva ni kyuqema mataananrove, qiariva mwi vaisiva nraahuma Kotira nraaqani qio quananro.   
\p
\v 7 Kotiva Noaanranra tiqaro, Mpo inraikya mpo inraikya nraakiara qora inraikyavanto mpo enta qovara hiananrove, tuvaro Noaava hia mwi inraikyara taqaraitiro, Kotira quara qutaave timwa kyero nramanriqaa quani nraamwunra hoqa kyero nai nraakye nraaqiararavata mwi nraamwunraqi kyuqema varurave. Noaava Kotira quara qutaave tuvata mwia hena nraakye qora mwatani varuhua hia Kotira quara qutaave tuvaro mwia kyaara Kotiva mwihua ntuqutu taiqa kyero Noaanranra ntapihi kyero nrohi vari vaisivave tura.   
\s1 Evarahaamunranra tura  
\p
\v 8 Haaru Kotiva Evarahaamunra nraanrama kyero tiqaro, Sivira ena mwaata mwaini kyera mpo nani uro variraqe nraakiara mwi mwatara i mwianrinro ini vahiarive, tuvaro Evarahaamuva mwi mwatara hia taqaraitiro, Kotira quara qutaa quave timwa kyero nai mwaata qaqira kyero vurama.   
\p
\v 9 Evarahaamuva Kotira quara qutaave timwa kyero Kotiva nai mwia kyaama to mwataraqaa uro variqi viro mwiva mpo mwatanaava votima kyero variqaro mwiva hia mwaakyota variani nraamwunra hoqa taraitiro, seri nraamwu nraahu hoqa kyero mwiqi mpoqi mpoqi variqiro vura. Mwitaa huvata mwia mwaaqu Aisaakivavata mwia nraisi Iaikopuvavata tiqata, Kotiva mwata mwaanra tu quava tiritanani vaiharo mwaa mwatara tiri kyaama taivama vaiho, timwa kyeqata mwi mwataraqaa seri nraamwuqi nraahu variqi vurama.   
\p
\v 10 Mwi entara Evarahaamuva seri nraamwuqi variqiro viqaro mwiva nyaamwuni vahiani mwatukyara Kotiva riemwa kyero mwaakyota variani nraamwunra hoqa tora mwia vekya varurama.   
\p
\v 11 Evarahaamunra nraatavanto Seraava kyontaqama viro nraaqiara mwataariva hia qioqa huvaro Seraava hia mwianra nronraqama kye riaraitiro, mwiva tiqaro, Kotiva nianra nraaqiara mwataananrove tiva mwiva qutaa qua nraahu ti varivave, timwa kyero variro nraakiara Seraava qutaa nraaqiara tuaqama viro nraaqiara mwata tora.   
\p
\v 12 Mwitaa huvaro Evarahaamuva nyaapaiqama viro qutuariva qaumaqa hu vaisira kuaiqiaqaatairo mwia nraaqiara airintivanto qovarama vura. Mwiaqaatai qovara hia nraaqiarahua qovora aahoqura votima kyeta airinti variara. Mwihua nramanri tokyasataa nruqa vahira votima kyeta airinti variara.   
\p
\v 13 Nte vaakya tu nraakye qorahua Kotira quara qutaave timwa kyeta Kotiva nkyiari kyaama to inraikyara mpo inraikya mpo inraikya hia vararaitita, qutu vura. Mwihua qutaa mwi inraikyava nraakiara qovara hiananrove timwa kyeta qamwateqata varura. Mwihua mwata mwaanra vutu kye tiqata, Qutaaqama kye tire mpo mwatanaavanto mwata mwaaqa quaahaqama varuro, tura.   
\p
\v 14 Mwihua nkyiari mwaata tuananra puaama kye mwini viqatara tita, mwitaa tura.   
\p
\v 15 Mwihua haaru Evarahaamuva qaqira kyero nru mwatara hia mwini nrumu ntanteta virara nraato turave. Mwihua mwini nrumu ntanteta virara nraato tutiri, qioma mwihua mwini vutiri.   
\p
\v 16 Mwihua nritarero vahi mwatara mwianra mwutukya vahuvata mwia vekya varura. Mwihua Kotirara kepukyaqama kyeta riemwaqi viqata nyaamwuni vahu mwatara mwia vekya varurara tiro, Kotiva mwihua mwata terama nyatero tiqaro, Nte hia kyauriraitina, nte mwihua mwanriqavanto variqana mwihuaqaa ntaqikyiqina virerave, tura.   
\p
\v 17-18 Evarahaamuva Kotiva timwa to quarara qutaa quave timwa kyero nai mwaaqu ru kyero Kotira mwinrenra uti varura. Kotiva nai kyauqu nriqiqaa vatero Evarahaamunranra tiqaro, I mwaaqu Aisaakiraqaatairo i nrutuvanto qati nraahu vahiqiro quananrove, timwa kyero variro mpo enta Evarahaamunra mwataara hirero mwianra tiqaro, Ena mwaaqu ni ntuqutu mpiante, tuvaro Evarahaamuva Kotira qua riero nai mwaaqu ru kyarera hiro tiqaro, Kotiva nianra nai kyauqu nriqiqaa vateqaro timwa to quava qutaa qua nraahuma vahiananrove.   
\p
\v 19 Nte ntena maaqu ru kyaariro Kotiva qioma mwia qati vara sivuma kyaananrove, timwa kyero mwia Kotira ru kyero mwinrenra uti varuvaro Kotiva hia mwia ru kyaante tuvaro Evarahaamuva nai mwaaqu qutu vuraqitairo qati sivuvaro vitontema kyero vitora.   
\s1 Aisaakira mpo, Iaikopura mpo, Iosepira mpo, mwinramwuhuara tura  
\p
\v 20 Aisaakiva Kotiva timwa to quarara qutaave tiqaro nyaapaiqama viro qutuari entava qaumaqa huvaro mwiva nai kyauqu Iaikopuraqaavata Isoraqaavata vatero kyuqema nyateqaro mwitanahuara tiqaro, Qutaama Kotiva nraakiara nkyitana mwitaa mwitaama kyero kyuqema nyataariva variho, tura.   
\p
\v 21 Iaikopuvavata Kotiva timwa to quarara qutaa quave tiqaro nyaapaiqama viro qutuari entava qaumaqa huvaro nai kyauqu Iosepira mwaaqutanaqaa vatero kyuqema nyatero mwitanahuara tiqaro, Qutaama Kotiva mwitaa mwitaama kyero nkyitana kyuqema nyataariva variho, timwa kyero nai kyauruqaa vuntuvi variqaro Kotira nrutu tuaaherora.   
\p
\v 22 Iosepivavata Kotiva timwa to quarara qutaa quave tiqaro nyaapaiqama viro nai qutuari entava qaumaqa huvaro Kotira qua mpo qovarama kyero tiqaro, Qutaama nraakiara Isareri nraakye qora Isipiqi varita nraakiara nkyiari mwaatani nrumu ntanteta vivarave. Mwi entara virera hita ni mwukyaari mwaa mwataraqitai pati kye varaqi uro tita mwatani quntaate, tura.   
\s1 Mosesirara tura  
\p
\v 23 Mosesira nrohua qohua Kotira qua riemwaqita vi varura. Mosesira nrohua qohua mwia mwata kyeta taqovaro nraaqiara kyuqeva varuvata mwitanahua Perova qoraisi nraaqiara mwata tera rukyaate tu quara nteqa kyeta hia mwianra aatu hiraitita, Kotirara qutaama mwiva tiri kyaahaqa hiariva variho timwa kyeta Mosesira taarampo torara uqetaqita vura.   
\p
\v 24 Mosesivavata Kotira qua riemwaqiro vi varura. Mwiva nronra tuemwa viro Kotira quara qutaa quave timwa kyero mwiva qaqao tiro, Hia nianra Perora nraamwunravanto viritai vaisirave qiaterave.   
\p
\v 25 Nte Isipiqinaahuavata pataqia variqana qora kyaiqa utuqi vina qamwateqana variankyorave. Nte qaqira kyena ntena nramwunaahua Kotira nraakye qora kyapata kuaaqi variqana muaanra varaqina virerave, tura.   
\p
\v 26 Isipini mpo inraikya mpo inraikya kyuqe hu inraikyava nraahu vahuvaro Mosesiva hia mwianra nronraqama kyero riaraitiro, Kotiva mwia nronraqama kyero titora mwianra nronraqama kyero riemwaqiro viro tiqaro, Ntena nraakye qora kyapata kuaaqi variarita Isipiqinaahua qioma ni uaqiamaqita vivaqe varianinrave, timwa kyero Kotiva nraakiara nyaamwuni mwia kyoqaa mwianinra mwianra riemwaqiro vura.   
\p
\v 27 Mosesiva kepukyaqama kyero Kotirara riemwaqiro viqarora tiro, mwiva nai nraakye qora sita varero Perora raraqa taaninranra hia nronraqama kyero riaraitiro, Isipi kyero vura. Vaisivanto qutaa nai vuqo Kotira taqontema kyero Mosesiva qutaave tura mwiaqo Kotira taqamwaqi viqaro Isipi kyero vurama.   
\p
\v 28 Mosesiva kepukyaqama kyero Kotirara riemwaqi viqarora tiro, mwiva Kotiva tu quara riero nyaamwunyaava Isarerivanto vunyaa nraaqiara mwata tohua ekyaa mwihua hia ru taiqa kyaraitiro, vekyahu nyataarive tiro, sipisipi nraati ru kyero nrenro mwia nraanre qesa mpoqa mpoqa qutora.   
\s1 Isareri nraakye qora airivanto Kotira quara kepukyaqama kye riemwaqi vurara tura  
\p
\v 29 Isarerivanto kepukyaqama kyeta Kotirara riemwaqi viqatara tita, mwihua aahara mwataqaa ntamwaqi vuntema kyeta nramanri \it Nraanre Nramanrive\it* tura mwia qareta vurama. Mwihua qio qareta vuvata Isipivanto mwihua rirera mwihua sataqi vuhua mwihuavata nramanri nronra mwiaqaa Isarerivanto vuntema kyeta qare quare tuvaro nramanrivanto mwihua ntumwaqu kyora.   
\p
\v 30 Isarerivanto Kotirara kepukyaqama kye riemwaqi vurara tiro, Kotiva mwihuara tiqaro, Nkye Ieriko mwia uro 7 entara vara ututu nrohi varivaro mwi mwatukyara ori vasaamwunra ututaava ntavesau quarive, tuvata mwihua Kotira quara qutaa quave timwa kyeta mwitaamaqi vuvaro ori vasaamwunravanto ntavesau vura.   
\p
\v 31 Nraakye mpovanto api nrohi varu nraakyeva Rehepiva Kotirara kepukyaqama kyero riemwaqiro viqarora tiro, mwiva nai nramwutaa Isareri vaisitana kyaahaqama nyatora. (Isareri vaisi mwitanahua uqeta kyeta uro Ieriko mwia apeqa hirerata nruvaro Rehepiva ni nramwunaahua mwi vaisitana puaama kye rukyevorave timwa kyero uqeta tovata mwia nraakiara Isarerivanto mwi mwatukyara nraatara kyeta mwiqi varuhua hia Kotira quara qutaave tuhua ruqi viqata mwi nraakyeva Isareri vaisitana kyaahaqama kyorara rieqata mwi nraakyera qati kyora.) Mwi nraakyeva Kotirara qutaave turara tiro, Kotiva mwia kyaahaqama mwatovata Isarerivanto hia mwiavata rukyora.   
\p
\v 32 Kotirara kepukyaqama kye riemwaqi vu nraakye qorahua variavana nte mpoqiavatave mwihuara timwaqina quaninra? Kitioninrave, Paraakirave, Samusoninrave, Iepitaarave, Ntevitirave, Samuerirave, nte hiama qio qara mwaaqi ekyaa mwihuara qiariva qioqa hiro.   
\p
\v 33 Mwihua Kotira quara qutaa quave tiqata mwianra kepukyaqama kyeta riemwaqi viqatara tita, ntaqiqata nronraqama varu mwatanaahua nraatara kyorave. Mwihua avuqavuma kye nrohi varuvarora tiro, Kotiva nai kyauqu nriqiqaa vateqaro timwa to quara riero mwihua nkyiari kyoqaa nyunra. Mwihua Kotirara kepukyaqama kye riemwaqi viqatara tita, mwihua mpo uhua variqata qaakyau vairi mwia nrutu raioni nro tita tovaro hia kutura.   
\p
\v 34 Mpo uhua Kotirara kepukyaqama kyeta riemwaqi vuvaro qiavanto nronraqama kyero iteqaro mwihua tatoqa kyarera huvata mwihua qia mwia qipa kyora. Mpo uhua Kotirara kepukyaqama kyeta riemwaqi vuvatara tita, mwihua nramwunaavanto mwihua rirera utuvata mwihua qio ntuqema kyeqa aatu vivi hurave. Mwihua uqenro nraakye qorahua variqata mwiaqaatai Kotirara kepukyaqama kyeta riemwaqi viqatara tita, mwihua kepukya nraakye qoraqama vita varurave. Mwihua Kotirara kepukyaqama kye riemwaqi vita ntaquqi viqata mpo mwatanaa mpo mwatanaahua ntaqu vaisihua nraatara kyora.   
\p
\v 35 Haaru Kotira nraakyenramwuvanto kepukyaqama kyeta Kotirara riemwaqita vuvarora tiro, Kotiva mwihua nraaqiaranramwu qutu vuhua sivuma kyero nyunra.  
\p Haaru Kotira nraakye qoravanto Kotirara kepukyaqama kye riemwaqi vuvata mwihua nramwutaahua mwihua ntavaaqavu kyeta tiqata, Kotira mwoqa mwita mwia qaqira kyaivaqe tire nkyi qati kyaarata variate. Nkye hia mwitaa hivaqe tire nkyi ntuqutuqi vita nkyi taiqa kyaananrave, tuvata mwihua hia nramwutaavanto tu quara riaraitita, mwihua nraakiara qutu vita mwiaqaatai Kotiravata kyuqema kye variqi virara nraahu rieqata hia Kotira mwoqa mwita hia mwia qaqira kyovata mwia kyaara nramwutaahua mwihua ntuqutuqi vita uro ru kyora.   
\p
\v 36 Kotira nraakye qora Kotirara kepukyaqama kye riemwaqi vuvata mwia kyaara mwihua mpo uhua raima nyateta mpo uhua kyaamwuqo ntuqutu nyatora. Mpo uhua rupa kyeta karavuqi uro kyora.   
\p
\v 37 Mpo uhua ori tuto kyeqa mwihua ntuqutuqi vita uro ntuqutu kyora. Mpo uhua so vara kyeta mwiaqo mwihua mwamwanta tavaaraqa teqa kyeqa kyora. Mpo uhua paipa viti mpuahaa vahuntaininraqo rakuraa kyeqata ru kyeqata kyora. Mpo uhua sataqi viqata uaqiama nyatovata hia kyuqe tuavaaqa utiraitita, sipisipi pahiqovata memenra pahiqovata tuavaaqa utu kye utu vareta uaqiama kye nrohiqata varura.   
\p
\v 38 Mwihua hia vaisivata varura qumina mwatasata nkyiariaraa variqita vurave. Mpo uhua qumina taaqiqaa varivaraa nrohurave. Mwihua ori ontamwuqive, ori mwata hakaraukaqive, vaitaqita nrohura. Qikye, mwi nraakye qorahua Kotirara kepukyaqama kyeta riemwaqi vi variqata kyuqe nraakye qora nraahu varuvata mwatani varuhua uaqia hu kyaiqara nraahu varaqi vi varuhua mwihua uaqiamaqita vurama.   
\p
\v 39 Mwi nraakye qorahua haaru Kotira quara qutaave tiqata Kotirara kepukyaqama kyeta riemwaqi vi varurara tiro, Kotiva mwihua kyuqema nyateqaro mwihuara kyuqe nraakye qorave tura. Kotiva mwitaa tiqaro mwihua qamwata nyatovatavata nai kyauqu nriqiqaa vateqaro nyinrenrave tu inraikyara hia varora.   
\p
\v 40 Haaru Kotiva tiriaravata rieqaro qua mpo vatero tiqaro, Hia haaru varu nraakye qorahua nraante kyuqema nyatarerave. Haaru varu nraakye qorahuavata nraakiara vari nraakye qorahuavata kuaaqi varivaqe nte mwinro mwaanro mwihua kyuqema nyataarita qio vari nraakye qorahua varivarave, tura.   
\c 12  
\s1 Karaisiva qioqama kyero vari vaisivama variro  
\p
\v 1 Qio haaru nraakye qora airivanto Kotira quara qutaave tiqata kepukyaqama kye mwianra variqi vi varurave. Mwaa entara mwi nraakye qorahua airivanto tiri vara ututu variqata tiri taqe variahua nraantantamwa kye variarara tita, nrivaqe mwihua suqaa variqata hia qoriri hiraitita, kyuqema kye Kotira aanraqaa viqata mpo inraikya vararera hiantaantema kye hiantaara.  
\p Mwihua suqaa variqata mpo inraikya mpo inraikyavanto tiri ntavaaqavu kyarera uti variani inraikyara qaqira kye uaqia hi kyaiqava tiri tuqara kyero tutaaninra ntavaqaa kye qaqira kyeta hia qoriri hiraitita, kepukyaqama kye hiantamwaqi quara.   
\p
\v 2 Nrivaqe hiante viqata Iesusira nraahu taqamwaqita quara. Mwiva nraante vuni viqaro Kotirara kepukyaqama kyero riemwaqiro vivara tiro, mwiva qioma tirivata kyaahaqama timwa tairaqe tire mwia votima kyeta Kotirara kepukyaqama kyeta riemwaqi viqata uro taiqa kyaananra. Iesusiva kyatariqaa qutu virera hiro, Nianra raima mateta kyaurira inraikya mpira nte hia mwianra nronraqama kyena riarerave, timwa kyero mwiva nraakiara qamwateqaro variani entarara riero tiriaravata rieqaro qutu vura. Mate mwaa entara mwiva nritarero Kotira kyauqu kyaatutanima variro.   
\p
\v 3 Karaisiva mwatani varuvata uaqia hi kyaiqara uti varu vaisihua anoma kyeta mwianra ua vu nraato vateta qoririma mwatovaro varurave. Karaisirara ua nraato vateta qoririma mwatora nkye mwianra rieqata varivata nkyivata uaqiama nyatarera utivata hia pupohairata qoriri hirata variqi viraitita, kepukyaqama kyetama variqi quata.   
\p
\v 4 Nkye variavata uaqia hi kyaiqara utuahua nkyivata ntaquqi vi hiama nkyi ru kyaavata nkye qutu quavo.   
\p
\v 5 Mpo qua qara ntumwa tora nkye taunru kyevora. Mwi quaraqi Kotiva nkyiara ni naamwunra maaquve tura. Mwitaama tiro:  
\q1 Ni maaquo, ina kyaiqa kyaara Kotiva i avuqavu hiqaro  
\q1 i mpo qarama mwatairara  
\q1 e mwianra nronraqama kyera riaante.  
\q1 I inronra hirera hia e kyaru ntuante.   
\q1
\v 6 Kotiva nai mwutukya nti vaisiva qaiqaa  
\q1 uaqia hi aanranraqaa quankyo tiro,  
\q1 mwiva nai nraaqiara ntuqutuqiro viro  
\q1 mwia ntapihiqiro virave.  
\q1 Mwiva ni maaquve qiani vaisira  
\q1 kyaamwu mwiqiro quananrove, tura. \rq (Sindaun 3:11-12)\rq*   
\p
\v 7 Kotiva nkyi qati ntuqutuqiro virera, nkye kepukyaqama kye variqata Kotiva ni nai mwaaquma ntuqutiho qiata. Ta nraaqiarara mwia qova mwia avuqavu hiqaro hia ntuqutirave? Mwia qova nai mwaaquara avuqavuma kyero nrohiarive tiro, mwia qati nraahu ntuqutuqiro virave.   
\p
\v 8 Kotivavata nai nraaqiara mwihua ntuqutuqiro vi varirave. Mwiva hia nkyivata ntuqutirera, nkye hia mwia nraaqiara tuananravanto variraitita, nkye kyapa nraatima varita.   
\p
\v 9 Mwata mwaini tiri tiqohuamwanra tiriara avuqavuma kye nrohiate tiqata tiri ntuqutuqi quavata tire hia mwihua kyaru ntumwa nyataraitita, tire mwihuara vaisi kyuqehuave nraahu tunanra. Mwia votima kyeta tire tiri tiqova Kotiva nyaamwuni varira mwia qua mpoqiavata riemwaqi viqata ekyaa enta qati variqi quara.   
\p
\v 10 Tiri tiqohua mwatani variahua quaahaqa variqata mwihua nkyiari riemwa kyeqata mwi aanranra nrohiate timwa kyeqata tiri ntuquti variara. Kotiva tiriara mwihua nivata variqata hia uaqia hi kyaiqara utiraitita, kyuqe kyaiqa nraahu varaqi quate tiro, tiri kyuqema timwa teqaro tiri ntuqutuqiro vi varira.   
\p
\v 11 Mwia qova nai nraaqiarara avuqavuma kyero nrohiarive tiro, mwia ntuqutuqiro vi variharo mwi nraaqiarava tiqaro, Qikye ni mamanta mpoqama kyero niqa viho, timwaqiro viro nraakiara mwiva nronra tuero vaisi kyuqevama variananro.   
\p
\v 12 Kotiva nkyiara avuqavuma kye variqi quate tiro, nkyi ntuquti varihatara tita, nkye hia qoriri hiraitita, nkyi kyauquve, nkyi kyuquve, uqenraaqenra hianinra tuaahera kye kepukyaqama kye kyuqe hi aanranraqaa variqi quata.  
\v 13 Nkye ntapihi kye Kotira aanraqaa quata. Nkye mwitaa hivaro hia kyuqe hiari kyuquva kyuqema virata kepukyaqama kye vivara.   
\s1 Uaqia hi kyaiqara utuaro tita rauriqata variate tura  
\p
\v 14 Nkye variqi viqata hia antua qua tiraitita, ekyaa nraakye qora mwutukya qihaakyama nyate kyaiqara varaqita quata. Nkye hia uaqia hi kyaiqara utiraitita, Kotira kyaiqa nraahu varaqita viqata variata. Hia Kotira kyaiqa vararaitiro variqiro quariva, mwi vaisiva hiama qio Kotira taqaananro.   
\p
\v 15 Kotiva nkyi kyuqema nyataihata nkye variarara tiro, haunri mpovanto nkyiqitairo Kotira qaqira kyero mwia nununrama mwataankyora. Mwitaa hirara rauriqata variata. Kyanaa mwanre uka viravata uta taira nraavaro uka vintema kyero mpora unra quavanto nkyi vara uaqiama kyaankyo tita, nkye rauriqata variata.   
\p
\v 16 Api qaraqi nrohi okyarava nkyiqi vahiankyo tita rauriqata variata. Nkyiqitairo mpovanto mwata mwaaqaanaa inraikyara nronraqama kyero riero Kotirara hia riaankyo tita, rauriqata variata. Tiri haivaqava Isova mwitaa hi varu vaisiva varurama. Mwia nraante vuni mwatato nraaqiarava variro mpo enta qoraqama kye kyara nraataa huvaro nai qatara tiqaro, Kyara mpiraqe nte iara vuni mwatatai nraaqiarava variho, iara ni kova nianra qamwatero kyuqema mataani quara ema varenanrave qiankye, timwa kyero nai qata kyara nronra.   
\p
\v 17 Nramwa kyero variro mpo enta mwiva qaqao tiro, Nte hia mwitaa qiataarave, timwa kyero nai qorara tiqaro, Ni nraante vuni mwatataaravave. E qutu virera hira kyauqu niqaa vateqara ni kyuqema matena quara tiraqena ntevata ni nraaqiaravantovatama kye kyuqema variqita quare, tuvaro mwia qova hia kyauqu mwiaqaa vateqaro mwia kyuqema mwatorave. Mwita huvaro Isova ntateqaro, Kyai haaru nai qatara tu quara nruka kyena vara kyaankye timwa kyerovata taqovaro hia qioqa hurave. \rq (Okyara 27:30-40)\rq*   
\s1 Haaruaa quaravata qaraakya quaravata tura  
\p
\v 18 Nkye Kotiva qaraakya qua vataira riaahua variarave. Hia nkye Kotiva haaruaa qua vataira riaahuavauma. Haaru Kotiva qua timwa kyero qovarama kyero nyinrenro utuvata nkyi haivaqahua Sainai taaqi mwemwa tunrenrasata uro ntuvaantuama vita variqata taqovaro qiavanto nronraqama kyero itamwaqiro vuvaro kyokira ru tovaro nrotaara aaquakyaavanto mpo uti varura.   
\p
\v 19-20 Mwitaa hi varuvata nraakye qoravanto kuaiqiaqa vita variqata riovaro ntomavanto nronraqama kyero nruqua tuvaro mwiaqaatairo quavanto nyaamwuqitairo mwitaama tiro: Vaisivantove quaravantove hiavata taaqi mwaaqaa nriate. Mpovanto mwaaqaa nrianinra mwia oriqo ntuqutu kyaate, tiro. Quavanto mwitaa tuvata nraakye qoravanto nraatuqa tovata hia qaiqaavata qua qiante tura.   
\p
\v 21 Mosesivavata ekyaa mwi inraikyara taqero tiqaro, Qikye, nivata mpoqama kyero kyuqu kyauqu ntihana aatu hiqana varuqo, tura.   
\p
\v 22 Nkyi haivaqahua ekyaa mwi inraikyara taqeqata haaruaa qua riorave. Nkye Kotira qaraakya qua riaahuara tita, nkye hiama mwi inraikyara mwi inraikyara taqevara. Nkye Kotira qaraakya qua riaahuara tita, nkye hia vuqotai taqe varia taaqira voti hiraqaa uro nteta. Taaqi mwia nrutu Saionive. (Mwi taaqira vutu kye tirera nyaamwuni Kotiva varinanive tina.)  
\p Nkye Kotira mwatukya Ierusaremi nyaamwunianra uro nteqa vi variara. Mwi mwatukyaraqima Kotiva qati variqi vi variva variro. Nyaamwunyaahua airivanto variavata qaiqaa kyaatavantovata airivanto ntuvaantuama vita variqata Kotira qamwata mwate variara, nkye mwinianra uro nte vi variara.   
\p
\v 23 Kotiva vuni nraakye qora mpo hiahua nai nraaqiaraqama taihua nyaamwuni variananianra nkye vi variara. Mwi nraakye qorahua nyutu nyaamwuni qara ntumwa taiharoma vahiro. Kotiva ekyaa nraakye qora qua avuqavu hiariva varira nkye mwiva hinani uro nteqa vi variara. Mwatani ntapihi kye nrohi varia nraakye qorahua mwihua mwanraquravanto varianani nkye mwinianra vi variara. Kotiva mwihua kyaahaqama nyataihata mwihua qio varia nraakye qorahua variara.   
\p
\v 24 Iesusiva Kotiva qaraakya qua timwa taira qovarama kyai vaisiva varira nkye mwiva varinanianra vi variara. Iesusira nraanre rauruvaro tiriara rieqaro qutu vurara tiro, Kotira qaraakya quavanto kepukyaqama viro vahiro. Keniva Everira ru kyovaro Everira nraanrevanto rauriqaro naivata ru kyera vuntu taante tura. Iesusira nraanre rauriqaro hia mwia qiataqaa nkyiarivata rukyera vuntu taante tiraitiro, nraakye qora uaqia hi kyaiqara qua nruka nyataante tirara tiro, Iesusira nraanrevanto Everira nraanre nraatara kyora.   
\p
\v 25 Mwi quara rieta rauriqata variata. Mwaa entara Kotira qaraakya qua nkyi timwa nyi vari vaisira qoririma mwatevora. Haaru Mosesiva qumina vaisivanto variqaro Kotira haaruaa qua nraakye qora timwa nyuvata mwihua hia mwi quara riovaro mwia kyaara Kotiva mwihua ruvata mwihua ntuqema kye aatu vi aanrava hia vahurama. Mwaa entara Iesusiva nyaamwunyaa vaisivanto Kotira qua tiri timwa timwi varihata tire mwia qua hia riaarera, Kotiva qoraqama kyero tiri ntuqutu timwa tairaqe tire aatu quara aanrava hiama vahiananro.   
\p
\v 26 Kotiva nai haaruaa qua qovarama kyero timwa nyu entara qua tuvaro mwatavanto qakyaa hurama. Mwaa entara Kotiva nai kyauqu nriqiqaa vatero tiqaro, Nraakiara nte qaiqaa qiariro hiama mwatavanto nraahu qakyaa hiananrove. Mwi entara nyaamwuvantovatama qakyaa hiananrove, tura.   
\p
\v 27 Kotiva qaiqaave tu quara okyaravanto mwataamama vahiro: Kotiva haaru tuvaro nyaamwuvantovata mwatavantovata qovarama vura. Nraakiara mwiva qaiqaa tiraro mwatavata nyaamwuvata taiqa quananro. Taiqa viraro Kotira mwatukya hia qio qakyaa hiarivama qati vahiananro.   
\p
\v 28-29 Tire hia qakya hiani mwatukyaraqi quarahuara tita, nrivaqe Kotirara kyuqeve tiqata variara. Kotiva tiri mwanriqavanto qiavanto tatoqa kyaintema kyero vaisi rirara tita, nrivaqe mwia nraatu aatu hiqata kyuqema kyeqa mwia nrutu tuaahereqa variara. Mwiva nronravanto varirara tita, nrivaqe mwianra nronraqama kye riemwaqi quara.   
\c 13  
\s1 Mwataama kye nrohivaro Kotira kyakya hiarive tura  
\p
\v 1 Nkye Iesusira nraaqiaraqama vi variqata nkye qata vakyaa nrunra nrakyaa variqata nanrianra nanrianra mwutukya vahirata variqi quata.   
\p
\v 2 Mponasairo nriani vaisira kyuqema kyeta vitaqi nraamwuqi kye kyara mwivaro nrenro quari. Mwi okyarara hia qaqira kyaraitita, kyuqema kye rieqata variata. Haaru nyaamwunyaahua mponramwu mwatani qovarama vita varuvata mpo uhua mwinramwuhuara qumina vaisima variavo tiqata mwihua sitaqita vateta kyara nyunra. Mwi quara rieqatama kyuqema kye mponasai nrihua kyaahaqa hiata.   
\p
\v 3 Nkye nkyeta hena nraakye qora karavuqama taahua taunru kyevora. Nkyevata karavuqi variqatara votima kyeta mwihuara po tiqata kyaahaqama nyataata. Nkyi uaqiama nyataavata variarara votima kyeta nkyi hena nraakye qora uaqiama nyataavata variahuara po timwa nyataata.   
\p
\v 4 Nraata vaati varaa okyarava kyuqe okyara vaihoma qiata. Vaativanto nraatara rieqaro variraro nraatavanto vaatiara rieqaro variari. Api qaraqita nrohihuave, mpohua nraata vaativata api nrohihuave, varivaro Kotiva mwihuaqaa qua vataananro.   
\p
\v 5 Nkye variqata hia munima vararera nraahu nronraqama kye riemwaqita quata. Nataama inraikya vatera mwianra qioma vatauro qiata. Kotiva tiriara mwitaama tiro, Nte nkyivata variqina quaninrave. Nte hia nkyi qaqira kyaaninrave, tura.   
\p
\v 6 Kotiva mwitaa turara tita, nrivaqe hia aatu hiraitita, mwutukya qihaakyama kye vahiraqe Kotirara mwataama qiara:  
\q1 Kotiva ni kyaahaqama mate varihananra tina,  
\q1 nte hia vaisivanto uaqiama materara  
\q1 aatu hirerave. \rq (Ihi 118:6-7)\rq*   
\p
\v 7 Haaru nkyi vunyaa vaisi mponramwuvanto Kotira qua nkyi timwa nyunra nkye mwi quara taunru kyevora. Mwihua Kotira quara qutaa quave timwa kyeta kepukyaqama kye Kotirara riemwaqi vita qutu vurara rieqatama nkyevata mwihua hunte hiata.   
\p
\v 8 Iesusiva haaru kuaa qarama kyero varuva, matevata kuaa qarama kyero variva, qakyovata kuaa qarama kyero nraahuma variananro.   
\p
\v 9 Nkye ntapihi kye vahi aanranraqaa viqata hia nraahumwa mpo qua mpo qua riarerata mpo aanraqaa quata. Nkye variqata kyai tire mwi kyarara nreta mwi kyarara aurama teqata kyuqema kye variqi quare tivora. Kotivama nkyi mwanraqura kyuqema nyatairata variqi vivara. Kyai mwi kyarara nre mwi kyarara hia nraanre ti vari okyarava hiama qio vaisi kyaahaqa hiraro aanra kyuqeraqaa quananro.   
\p
\v 10 Kotira nraamwuqi kyaiqa vare variahua mwihua mpo taintaqaa variqata Kotira kyaiqa vare variara. Tire mpo taintaqaa variqata Kotira kyaiqa vare varunanra. Tiri tainta vahirero Karaisira ruto kyatarivama vahiro. Mwitaa hirara tita, mwihuavata tirevata hiama qio kuaaqi variananra.   
\p
\v 11 Rivaira okyaraqinaava vunyaa vaisivanto Kotiva nraakye qora uaqia hi kyaiqara qua nruka nyataarive tiro, quara rukyero mwia nraanre Kotira nraamwuqi turuarani uro ntukikiata kyaihata quara nronra mwia varaqita uro mwatukya mwaaqani kyeta qia quara te variarave.   
\p
\v 12 Iesusiva Kotiva nraakye qora uaqia hi kyaiqara utira nruka nyataarive tiro, mwivavata uro mwatukya mwaaqani qutu viro nai nraanreqotairo nraakye qora mwutukya su nyaato hiqama nyatora.   
\p
\v 13 Mwiva mwatukya mwaaqani uro qutu vurara tita, nrivaqe tirevata Kotira haaruaa qua okyara qaqira kyeta uro mwatukya mwaaqani quarata mwia kyaurira inraikya mwuntema kyeta tirivata kyaurira inraikya vara timwivaqe mwi inraikyara varaqita quara.   
\p
\v 14 Hiama mwata mwaaqa tire mwaakyota variara mwatukyava vahiro. Tire mwatukya mpo nraakiara qovara hiani mwatukyara mwia vekya variqatama taqamwaqita vi varunanra.   
\p
\v 15 Karaisiva tiriara rieqaro qutu vurara tita, nrivaqe hia quara vahi aasau Kotira rukye mwinraitita, Karaisira kyaiqara rieqata Kotira nrutu tuaaheraqi quara. Nrivaqe tire Karaisira nraaqiarama varuro timwaqi quara.   
\p
\v 16 Mwitaamaqi viqata nkye kyuqe kyaiqa varaqi viqata nai kyaahaqa hi nai kyaahaqa hiqata variata. Mwitaa hi kyaiqara mwianra Kotira kyakya hirama.   
\p
\v 17 Nkyiqa ntaqikyi vari vaisihua qua kyuqema kye riemwaqita quata. Nkye mwitaa hivata mwihua hiama qoririma kyeqata nkyiqa ntaqikyiqita vivara. Nraakiara mwihua Kotira vuqaa uro variqata nkyiqa ntaqikyirara timwa mwivara. Nkye mwihua qua riemwaqi vivera, mwihua qamwateqata nkyiqa ntaqikyi kyaiqara varaqi vivara. Nkye mwihua qua hia riemwaqi vivera, mwihua mwutukya uaqia hianinraqitai nkyiqa ntaqikyiva hiama nkyi kyaahaqa hiananro.   
\p
\v 18 Tiriara rieqata Kotirara aakyara ntaata. Tire teta tivu nraato vikyokyaqi vahi inraikyara ntapihi kyeta tiqata, Tiri kyaiqavanto kyuqe kyaiqama vaiho, tunanra. Tire ekyaa inraikyaqi ntapihi kyeta kyaiqa varaqita virera.   
\p
\v 19 Mwi quara rieqanama nte nkyiara tiqana, Nkye Kotirara aakyara tivaro mwiva qamwanrama ni titairaqe nte nkye hinani quankye, tuqo.   
\p
\v 20-21 Kotira qaraakya quavanto ekyaa enta qati nraahu vahiqiro quarive tiro, Iesusiva tiri nai sipisipiqaa ntaqikyiva vunyaava qutu vuvaro mwia nraanrevanto mwi quara kepukyaqama kyovaro Kotiva mwia qati vara sivuma kyorara tiro, Iesusiva nronraqama viro nkye Kotira kyakya hira vataqi quate tiro, mpo inraikya mpo inraikya kyuqe inraikya nkyi nyinra. Karaisiva nkyi kepukyaqama nyatairata nkye Kotira mwutukya vahiari nraakye qorahua variata. Nrivaqe Karaisira nrutu ekyaa enta tuaaheraqi quara. Qutaave.   
\s1 Ekyaara qua tura  
\p
\v 22 Nte nkyi mwutukya qihaakyama nyatarera mwaa quara turama. Nte nkyiara po tiqana mwaa quara riemwaqita quate tuqo. Nte mwaa quara qara ntiqana hia mpuahaa qua qara ntumwa taurave.   
\p
\v 23 Nte mwakyaakya mpo nkyi timwa nyianrita riaata. Tiri tiqata vakyaa Timotiva karavuqitai taiqeroma. Mwiva qamwanrama mwaini nrinrenra, nte mwikyantirima uro nkyi taqaaninra.   
\p
\v 24 Nte nkyiqa ntaqikyi varia vaisihua qua mwantaura timwa nyiata. Ekyaa Kotira nraakye qoravata qua mwantaura timwa nyiata. Nkyi qata vakyaa Itarinyaahua nkyi qua mwantaavo.   
\p
\v 25 Kotiva nkyi ekyaa mwihua kyuqemaqi virata variqi quate, tuqo.