\id GAL - South Tairora (Omwunra Toqura) NT -Papua New Guinea 2001 (DBL 2014) \h Karesia \toc1 Poruva Karesiaqinaahuani qara vara kyora \toc2 Karesia \toc3 Kar \mt1 KARESIA \mt2 Poruva Karesiaqinaahuani qara vara kyora \ip Iesusira qati vara sivuma kyovaro nyaamwuni uro varuvaro 25 ihive nritarovata Karesia mponramwuvanto Karaisira quara qutaave timwa kye varuvata vaisi mponramwuvanto uronte mwihuara tiqata, Nkye Karaisira qua nraahu riemwaqita vivorave. Nkye Karaisira qua rieqata Iutaa mwaanra qua Kotiva Mosesira mwu quara mwi quaravata riemwaqita quate, ti varura. Mwihua api mwitaa ti varuvaro Poruva mwia kyaara mwaa quara qara ntumwa teqaro Karesiaqinaahua ntapihi kyero timwa nyinro kepukyaqama kyero tiqaro, Karaisira qua nraahu riemwaqita quate, tura. \c 1 \p \v 1 Nte Poruva qara mwaa nkyini vara kyauqo. Hia qumina vaisivanto ni nronraqama kyero ni titaihana nte variqana Karaisira qua nkyi timwa nyiqi vi varura. Qaqao, Iesusi Karaisivavata, tiri tiqova Kotiva Karaisira qutu vuraqitairo qati vara sivuma kyova mwivavata, mwitanahua ni nronraqama kyeta ni titaavana nte Karaisira qua nraakye qora timwa nyiqi vi varuvama varina. \p \v 2 Ntevata, Kotira nraaqiara mponramwu mwaini nivatamakye variahuavata, tire nkyiara Kotira nraakye qora Karesiani variahua nkyi qua mwanteqa mwitaama tita, \v 3 Kotiva tiri tiqovavata, tiri vunyaa vaisivanto Iesusi Karaisivavata, mwitanahua nkyi kyuqema nyataivaro nkyi mwutukyaqitairo qihaakya hi varirata variate, turo. \p \v 4 Tire mwata mwaaqa variqata qora kyaiqa nraahu utuqita vi variavararo Karaisiva tiri kyaahaqa hirero tiri qora kyaiqavanto mwihua ntumwaqu kyaankyo tiro, mwiva tiriara rieqaro tire qora kyaiqa utuna quava nruka quarive tiro qutu vura. Tiri tiqova Kotiva Karaisira titovaro Karaisiva Kotira qua riemwaqi viro qutu vura. \p \v 5 Qio Kotiva Karaisirara tiri kyaahaqa hiarive tiro Karaisira titairara tita, nrivaqe tire ekyaa enta Kotira nrutu tuaaheraqi vi variare. Qutaave. \s1 Hia mpo qua mwaanra riaraitita, Karaisira qua nraahu riemwaqita quate, tura \p \v 6 Kotiva Karaisira kyaiqara rieqaro nkyi kyuqema nyatarero nkyi nyaanrama taihata nkye Karaisira qua riemwaqi vita mwiaqaatai nkye qamwanrama kye Karaisira qua qaqira kyeta tiqata, Kyai mpo qua Kotiva varinanianra vi quara riemwaqi quare, timwa kyeqata variara. Nkye mwitaa hiavana nte mwianra nronraqama kye rieqana aatu hina tiqana, Qikye, mwihua qutaave mwitaa ti variavo? tura. \p \v 7 Hia nraahumwa mpo qua kyuqe qua vahira mwi quara rieqata nkye Kotira aanraqaa vivarave. Hiave. Vaisi mpo hiahua Karaisira qua hia ntapihi kyeta tiraitita, apiqama kyeqata mpo qua nkyi timwa nyinrenra uti variavaro nkyi su nyaato apiqa ihata taara su nyaato vaihata variarara tina, nte nkyiara tiqana, Karaisira qua nraahu vaiharo hia nraahumwa mpo qua vahirave. Nkye Karaisira qua mwia nraahu rieqata Kotira aanraqaa vivarave, tuqo. \p \v 8 Tireve iho, nyaamwunyaahuave iho, tauraa tire nkyi timwa nyuna quaraqaatai nraahumwa mpo qua nkyi timwa nyianrenra, Kotiva mwiaqaa qua vatairaro mwiva uaqiahia nraakye qorahua uaqiahi mwataraqi rupavita varinani viraqe nte huviqarave qianinrave. \p \v 9 Mwi quara tire haaru nkyi timwa nyiavana quara nte qaiqaavata nkyi timwa nyinrenrama. Tire Karaisira qua nkyi timwa nyunrata nkye mwi quarara qutaa quave qiara. Nkye mwitaa qiarara tiro, vaisi mpovanto nkyiara mwi quara qaqira kyeta mpo qua riemwaqita quate tirera, Kotiva mwiaqaa qua vatairaro mwiva uaqiahi mwataraqi uaqiahia nraakye qorahua rupavita varianani viraqe nte mwianra huviqaravema qianinra. \p \v 10 Hia qumina vaisivanto ni qamwata mataate tinavauma, mwi quara tina. Qaqao, Kotiva ni qamwata mataarive tina nte variqina vura. Hia nte nraakye qoravanto ni qamwata mataate tina, Karaisira kyaiqa vare varura. Nte mwitaama rieqana kyaiqa varautiri, nte hiama Karaisira kyaiqa vaisi varutiri. \s1 Iesusi Karaisiva Porura nraanrama kyero nronraqama kyorara tura \p \v 11-12 Ni kata pakyaa tuaavo, nte kyuqe mwakyaakya Karaisira qua nkyi timwa nyunra mwi quara hia vaisi mpovanto nai riemwa kyero timwa mpi quaravauma nkyi timwa nyina. Hia vaisi mpovanto nai riemwa kyero mwi quara okyara ni naamutaihana nte nkyi timwa nyunra. Qaqao, Iesusi Karaisiva naivanto mwi quara qovarama kyaihana nte mwia qua rieqana nkyi timwa nyunra. \p \v 13 Nte Iutaa vaisivanto variqana nte haaru Iutaa mwaanra okyara Kotiva Mosesira timwa mwu quara, mwi quara nraahu kepukyaqama kyena riemwaqi viqana nrohiavara nkye mwia ntapihi kyaara. Nte mwi entara Iesusira qua rio nraakye qorahuara api qua riaahuave timwa kyena hia mwihuara po tiraitina, mwihua ntuqutu kyena raupirima kyarera uti variavara. \p \v 14 Nte Iutaavanto variqana mwi entara nte Iutaa mwaanra okyara riemwaqi viqana nte ntena henahuavata nyaatara kyena vuni variavara. Nte mwihua vuni variqana nte mpoqama kye teta haivaqahua tu quara, mwi quara nraahu pu naatoqi vatena riemwaqina vi variavara. \p \v 15 Qio haaru hia ni mwato entara Kotiva kyuqema mateqaro ni nai kyaama tero nianra Poruva ni kyaiqa vaisima variananrove timwa kyero ni naanrama kyero ni pita vatora. \p \v 16 Mwiaqaatairo mpo enta nai mwatamato entaraqaa nianra Poruva ni maaqu mwakyaakya mpo mwatanaa mpo mwatanaa, hia Iutaa mwatanaahua mwi quara timwa nyianrive tiro, Kotiva nai mwaaqu qovarama kyovana nte mwia taqaavara. \p Nte Kotira mwaaqu taqena mwiaqaatai hia mpohua mpohua Iesusira okyarara kyapara hirerana quavara. \p \v 17 Hia nte Ierusaremini nraante vaisi mponramwu nronraqama kyohua taqarerana quavara. Nte hia mwini viraitina, mwi entara toharena nyianra Arepiaani uro varina mwisai uro ntantena Ntamaasikaasini nrumu variavara. \v 18 Nte mwini variavaro taarampo ihi nritarovana nte Pitaara taqarera Ierusaremini quavava uro mwiavata taarampo uiki variavara. \v 19 Mwi entara hia nte Iesusiva nronraqama kyo vaisihuaqitai vaisi mpovata taqaraitina, nte Iesusira qata Iemisira nraahu taqaavarave. \p \v 20 Nte Kotira vuqaa variqana kyauqu nriqiqaa vateqanama nkyiara tina, Qara mwaa ntumwa tau quava hia unra quavauma vaiho. Qutaa quama vaiho, tuqo. \p \v 21 Nte Ierusaremini vari kyena mwiaqaatai nte Siriaanivata Sirisiaanivata uro variavara. \v 22 Mwi entara Iesusira nraaqiara Iutiaani varuhua hia ni ntapihi kyohua varura. \v 23 Mwihua mpo uhua nianra tu quara mwia nraahu riora. Mpo uhua nianra tiqata, Mwi vaisiva haaru Iesusirara qutaave tivorave timwa kyero tiri Iesusira nraaqiaranramwu uaqiama timwa tarero uti varurave. Mwiva mate mwaa entara Iesusirara qutaave qiate tiqaro nraakye qora timwa nyi varirave, tura. \p \v 24 Mwihua mwitaa timwa kye nianra rieqata Kotiva kepukyavanto variho timwa kyeta Kotira nrutu tuaahere varura. \c 2 \s1 Poruva Iesusiva nronraqama kyo vaisihua uro taqora \p \v 1 Ihi 14 nramwu nritarovana nte Vanavaasikyantiri nrumu ntante qaiqaa Ierusaremini quavara. Nte mwini virera hina Taitaasira, hia Iutaa mwatanaa mpo mwatanaa vaisivata vitena quavara. \p \v 2 Kotiva qovarama kyero nianra Ierusaremini quante tu quara nte ntapihi kyena nte mwi quara vataqi vina nte mwini quavara. Nte mwini uro variqana nronra vaisinramwuve qiahuavata nraahu variqana nte Karaisira qua mwitaa mwitaa timwa kyeqana mpo mwatanaahua timwa nyu okyarara mwihuavata timwa nyiavara. Nronra vaisi mwinramwuhua nianra api qua qumina quama mpo mwatanaahua timwa nyiho timwa kyeta ni ntavaaqavivo tina, nte mwinramwuhua mwi quara ntapihi kye timwa nyiavara. \p \v 3 Mwi entara nivatama kyero nru vaisira Taitaasiva Kiriki mpo mwatanaavanto varuvata mwihua hia Iutaa mwaanra okyarara rieqata mwia mwamwanta toqa mwataate turave. \p \v 4 Vaisi mponramwuvanto nraahu unra qua tiqata, Tirevata Iesusira nraaqiarave, tuhua, mwihua nraahu nianra tiqata, Qaqao, e Taitaasira mwamwanta toqa kyaataarave, tura. Mwi vaisihua tiri kyaiqa okyara apeqama kye taqarerata nru vaisihua varura. Iutaa mwaanra quavanto tiri rupa taihata varuraro Iesusi Karaisiva tiri huvantu kyaihata tire qatinani nritare varurata mwihua taqeta qaqao tita, Nkye Iutaa mwaanra qua nraahu riemwaqi quataarave, tiqata mwihua qaiqaa mwi quaraqotai tiri ruparera uti varura. \p \v 5 Mwihua mwitaa hirerata uti varuvata tire hia mwihua qua pataqiavata riaraitita, mwihua quara qoririma kyeta Karaisira qua mwi quava nraahu qutaa qua vaihata nkye mwi quara nraahu riemwaqi quate tita, tire hia mwihua api qua riaavananra. \p \v 6 Mwi entara nte Ierusaremini uro variavata nronra vaisinramwuve tuhua nanra quave ni timwa mpita? Hia nte nronra vaisi nronraqama quaninranra riena. Kotiva hia vaisi nrutuara rieqaro mwi vaisiva kyuqe vaisive mwi vaisiva qora vaisive tira. Qio mwi entara nronra vaisi mwihua nianra nanra quave tita? Mwihua hia nianra e mpo quavata qiataarave tiraitita, mwihua ni quara qio vaiho, tura. \p \v 7 Mwihua mwitaa timwa kyeta taqovaro Pitaava nronraqama viro Iutaa mwihua Karaisira qua timwa nyi varuntema kyero Kotiva ni nronraqama kyovana nte mpo mwatanaa Karaisira qua timwa nyi variavara. \p \v 8 Iutaa timwa nyianrive tiro Pitaara nronraqama kyaiva Kotiva, mwivama nivata nronraqama kyero mpo mwatanaahua timwa nyiante, tiro. Kotiva kuaa mwiva nivata Pitaaravata nronraqama kyaivama variro. \p \v 9 Nronra vaisinramwuve ti variahua Iemisivavata, Pitaavavata, Ionivavata, mwinramwuhua nianra tiqata, Qutaaqama kyero Kotiva i nronraqama kyaihara e mwi kyaiqara varaqira vi variaro, timwa kyeta mwihua ni kyauqu mpita Vanavaasiravata kyauqu mwunrama. Mwihua tiritana kyauqu timwiqata Vanavaasikya tiritananra tiqata, Nkyetana mpo mwatanaahuaqi kyaiqa varaqi vivaqe tire teta nramwunaa Iutaaqi kyaiqa varaqi quare, tura. \p \v 10 Mwihua qua kuaiqia nraahu tiritana timwa timwita tiqata, Nkyetana vehi nraakye qorara taunru kyevorave. Nkyetana mwihuama kyaahaqama nyataate, tuvana nte tiqana, Eo, nte mwihuara mwutukya vaihana vaakya mwitaa hi varuvara tina, nte mwitaa hianinrave, qiavara. \s1 Poruva Pitaara inronra hiqaro mwia avuqavu hura \p \v 11 Mwitaa timwa kye nte variqi quavaro mpo enta Pitaava nte hiavara Antiokini nrintero mwini variqaro mpo inraikya apiqama kyovana mwia kyaara nte ekyaahua suqaa variqana Pitaara inronra hiavara. (Mwi quara okyaraqaataina nkyi timwa nyinrenra.) \p \v 12 Mwi entara vuni Pitaava Iesusira nraaqiara mpo mwatanaavatama kyero kyara nre varuvata mwiaqaatai Iemisiva Ierusaremisairo sito vaisihua nri ntora. Mwihua Iutaavanto nruvaro Pitaava mpo mwatanaa mwihua kyero tiqaro, Mpo mwatanaahua hia Iutaa mwaanra qua riaraitita, hia nkyiari nyamwanta toqaahuave. Mwia kyaara nte mwihua kyapata kyara nre variarita Iutaa mwaanra qua rieqata nriahua nianra tivorave, tiro. Pitaava mwitaa timwa kyero mwiva hia mpo mwatanaa kyapata variraitiro, mwihua kyero nanrianraa variqaro kyara nre varura. \p \v 13 Pitaava mwitaa huvata Iutaa mponramwuvanto Iesusira nraaqiaraqama vita varuhua, mwihuavata Pitaava tuntema kye tiriara tivorave timwa kyeta hia mpo mwatanaavata kyara nronra. Mwihua mwitaama kyeta kumwaanriqama kyeqata kyuqe kyaiqa varovaro Vanavaasivavata mwihua hunte kuaa qarama kyero hia mpo mwatanaa mwihuavata kyara nronra. \p \v 14 Mwinramwuhua mwitaa huvana nte taqaavata mwihua hia ntapihi kyeqa Karaisira qua riemwaqi viqata nrohi varuvana nte ekyaa mwihua suqaa sivina Pitaarara mwitaama tina, Qaqao, e Iutaavanto Iesusira qua riaarava variararovata Iutaa mwaanra okyaravanto hia i tutaihara variaro. E ena mwitaama variqara nanraqamave mpo mwatanaa mwihuara nkye Iutaa mwaanra okyara riemwaqita quate ti variaro? E hia mwitaa qiataarave, tina. (Nte Pitaarara mwitaa timwa kye mwiaqaatai teta Iutaa mwatanaavanto varuna okyarara mwihua ntapihi kye timwa nyiavara.) \s1 Iesusirara qutaa mwivave tihua mwihua nraahuma Kotiva avuqavuma nyataananro \p \v 15 Tiri tinrohua qohua tiri mwatataavata tire Iutaavanto variqata tire tauraaqama kye mpo mwatanaahuara tiqata, Mwihua mpo mwatanaavanto variarara tiro, Kotiva tiri haivaqara Mosesira mwu quava, Iutaa mwaanra okyaravanto hiama qio mwihua kyaahaqa hiraro uaqia hi kyaiqara vare quava qatima mwihuaqaa vahiananrove, ti variavananra. \p \v 16 Tire mwitaa ti variavarahua variqata mwiaqaatai tiri tivu nraato ntapihi vuvata riaavararo tiriqitairovata vaisivanto Kotiva Mosesira haaru mwu quara riemwaqiro viraro Kotiva hiama mwianra rieqaro mwi vaisira qua taiqa kyairaro mwi vaisiva uaqia hi kyaiqara utuani quava mwiaqaa qatima vahiananro. Vaisivanto Iesusi Karaisirara qutaave timwa kyero mwianra riemwaqiro viraro Kotiva mwi vaisira qua nraahuma taiqa kyaananro. \p Tire Kotirara mwiva tiri qua taiqa kyaarive tita, tire Iesusi Karaisirara qutaave tunanra. Tire haaru Mosesiva Iutaa mwaanra qua timwa tora riemwaqi quavararo Kotiva hia mwianra rieqaro tiri qua taiqa kyora. Tire Karaisirara mwiva tiri kyaahaqa hiarivama variho turaro Kotiva mwianra rieqaro tiri qua taiqa kyero tiri avuqavuma timwa taira. Vaisi mpovanto Iutaa mwaanra okyara riemwaqiro viraro Kotiva hiama mwi vaisirara qamwateqaro e ntapihi kyera nrohi variaravave qiananro. \p \v 17 Kotiva tiri avuqavuma timwa taarive tita, tire Karaisirara qutaave tunanra. Tire Karaisirara qutaave turaro mwiaqaatairo tiri tivu nraato ntapihi vihata tire taqauraro mpo mwatanaavanto uaqia hi kyaiqara utuqita quantema kyetama tire Iutaavantovata uaqia hi kyaiqara utuqi vurahuama varita. Iesusiva tirini kyaiqa vara tairaqaatairove tiriqi uaqia hi kyaiqava qovarama viro? Qaqao, mpovanto mwitaa tirera, mwiva api quama qiananro. \p \v 18 Haaru nte Iutaa mwaanra okyara riemwaqi quankye timwa kyena, qora aanraqaa nraahu quavara. Nte Iutaa mwaanra okyara qaqira kyaura, mwi quara qaiqaa riemwaqi quankye qiankyera, nte qaiqaa nraahuma uaqia hi aanranraqaa viqana uaqia hi kyaiqara varaqi quaninra. \p \v 19 Mate Iutaa mwaanra okyaravanto hiama niqaa ntaqikyi variro. Karaisiravata ni ru kyorave. Nte qutu vi vaisira votima kye varuqarora tiro, mwi quava hia qio niqaa ntaqikyiariva vaihana nte Karaisirara nraahu riemwaqi viqana variqi virera. \p \v 20 Mate hia nte ntena variqi vi varuvave, Karaisiva ni utaqi variqiro vi varihana nte variqi vuqo. Mwaa entara nte Karaisirara qutaa mwiva Kotira mwaaquve timwa kye mwianra riemwaqi viqananra tinama, nte variqi vina. \p Karaisiva nianra mwutukya vahuvaro nianra rieqaro qutu vura. \p \v 21 Karaisiva mwitaama kyero kyuqema matairara tina, hia nte mwiva mwitaama mataira mwia qaqira kyarerave. Kotiva Mosesira mwu quava Iutaa mwaanra okyaravanto tiri kyaahaqama timwa taitiri, Kotiva mwianra rieqaro tiri avuqavumama timwa taitiri. Mwitaa hiankye titiri, Karaisiva hia tiri kyaahaqa hiraitiro, quminama qutu vitiri. \c 3 \s1 Nkye Karaisirara qutaave timwa kyeqata Kotira mwanraqura varaarave tura \p \v 1 Qaqao, Karesiaa tuaavo, hia nkyi su nyaato vaihata variarave. Tava nkyi su nyaato vara apiqama kyaihatave nkye api qua rieqata nrohi variavo? Nte ntapihi kye Karaisira kyatariqaa ruto quara nkyi timwa nyuqata nkye hiave ntapihi riaavo? \p \v 2 Nkye kuaa qua mwaiqiara ni timwa mpivaqe riaari. Nkye Iutaa mwaanra qua riemwaqi viqatave Kotira mwanraqura varaavo? Nkye Iesusi Karaisirara qutaave timwa kyeqatave Kotira mwanraqura varaavo? Timwa mpivaqe riaari. Nte mwianrama nkyi kyapara huqo. \p \v 3 Nkyi su nyaatovanto apiqamave viro? Nkye Iesusi Karaisirara qutaave timwa kyeqata Kotira mwanraqura varaarave. Tohare nkye nkyetavanto hia nkyeta kyaahaqa hiraitita varuvaro Kotira mwanraquravanto nkyi kyaahaqa huvata nkye Iesusira nraaqiaraqama vita variqi vurave. Mwiaqaatai nkye nanraqamave api vu nraato rieqata Kotira mwanraqura qaqira kyeta nkyetavanto nkyeta qaiqaa kyaahaqa hirerata uti varita? \p \v 4 Haaru nkye Iesusira nraaqiara variqi vuvata mwia kyaara nkyi uaqiamaqita vuvata nkye mwi entara hia qoriri hiraitita, kepukyaqama kye variqi vura. Haaru mwi entara nkye kepukyaqama kye variqi vurara mate mwaa entara taunru kyeta haunri api mpo qua riemwaqi vivora. \p \v 5 Nkye hia Iutaa mwaanra okyara riemwaqi viraitita, nkye Karaisira quara qutaa quave qiavarora tiro, Kotiva nai mwanraqura nkyi nyihanro mwiva nkyi utaqi varihata nkye nronra kyaiqa nraahumwa kyaiqa vare variara. \p \v 6 Evarahaamunranra tu quara rieqata variata. Kotira mpukuqi Evarahaamunranra mwitaama tiro, Evarahaamuva Kotirara e qutaa mwitaa hinanrave tuvaro Kotiva mwianra rieqaro mwia qua taiqa kyero iara avuqavuma nrohi variara vaisivavema qianinrave, tura. \p \v 7 Evarahaamuva tuntema kye Kotirara qutaave ti varia nraakye qorahua, mwihua qutaama Evarahaamunra nraaqiara variarama. (Evarahaamuva mwatatai vaisihua mpo hiahua Kotirara hia qutaave tiraitita variahua, mwi nraakye qorahua hia Evarahaamunra nraaqiara variarama.) \p \v 8 Karaisiva nraakiara nraakye qora kyaahaqa hianinranra rieqaro Kotiva haaru Evarahaamunranra qua turama. Mwi quara Kotira mpukuqi qara ntumwa tova mwitaama tiro: \q1 E mwatatera huaqitairo vaisi mpovanto ekyaa \q1 mpo mwatanaa mpo mwatanaa kyaahaqa hi varirata \q1 mwihua kyuqema kye varivarave, tura. \rq (Okyara 12:3)\rq* \p Mpo mwatanaa mpo mwatanaa Karaisirara qutaa mwivave tivaqe nte mwihua avuqavuma nyataankye qianinranra rieqaro Kotiva Evarahaamunranra mwitaa tura. \p \v 9 Evarahaamuva Kotirara qutaave timwa kyero mwianra kepukyaqama kyero riemwaqiro vurara tiro, Kotiva mwianra rieqaro mwia kyuqema mwatora. Mwia votima kyeta ekyaa nraakye qora Kotirara kepukyaqama kye riemwaqita quahua, mwihua variavaro Kotiva Evarahaamunra kyuqema mwataintema kyero mwihuavata kyuqema nyate varira. \p \v 10 Kotira mpukuqi mwitaama tiro: \q1 Mosesiva ekyaa mwaanra okyara qara ntumwa to quava \q1 vaiharo vaisivanto hia ekyaa mwi quara nraisairo \q1 riemwaqiro viraitiro, hini qua qaqira kyairera, \q1 Kotiva mwia uaqiama mwataananrove, tura. \rq (Lo 27:26)\rq* \p Kotira mpukuqi mwitaa tirara tiro, mpovanto tiqaro, Kyai nte Mosesira qua riemwaqi quankye, qiariva uro uaqiamama quananro. \p \v 11 Vaisivanto Mosesira mwaanra okyara riemwaqiro virera, Kotiva hiama mwianra rieqaro mwia qua nruka mwataananro. Kotira mpukuqi mwitaama tiro: \q1 Kotirara kepukyaqama kyero riemwaqiro vi variari \q1 vaisiva variraro Kotiva mwia qua taiqa kyairaro \q1 mwi vaisiva qatima variqiro quananrove, tura. \rq (Habakuk 2:4)\rq* \p \v 12 Mosesira mwaanra okyara riemwaqiro quari aanrava mpo aanra vaiharo Karaisirara riemwaqiro quari aanrava mpo aanra vahirama. Hia aanra mwitanava kuaa qarama kyero vahira. Kotira mpukuqi mwitaama tiro: \q1 Mosesira mwaanra okyara hia mpoqia qaqira kyaraitiro, \q1 ekyaa mwi quara vataqiro quariva, \q1 mwi vaisivama qati variqiro quananrove, tura. \rq (Wok Pris 18:5)\rq* \p \v 13 Tire Mosesira mwaanra okyara hia ekyaa mwi quara vataqi vunanra mwia kyaara uaqiama quataara vahuvaro Karaisiva qovara hiro tiri mwaata varovaro Kotiva mwia uaqiama mwatora. Kotira mpukuqi mwitaama tiro: \q1 Kyatariqaa rutaari vaisiva variraro \q1 Kotiva mwia uaqiama mwataananrove, tura. \rq (Lo 21:23)\rq* \p \v 14 Kotiva haaru nai kyauqu nriqiqaa vateqaro Evarahaamunranra kyuqema kyero tu quara ekyaa mpo mwatanaa mpo mwatanaahuaqi mwi quava vahiarive tiro, Iesusi Karaisiva mwianra rieqaro uaqiama vura. Karaisiva uaqiama vurara tita, tire Karaisirara qutaa mwiva tiri kyaahaqa hiarivama variho turaro Kotiva nai mwanraqura tiriara mwihua nyinrenrave timwa kyero mwiva mate tiri nai mwanraqura timwihata vareta. \s1 Kotiva nriqiqaa kyauqu vato quara tura \p \v 15 Ni kata pakyaa tuaavo, nkye nte tu quara ntapihi kye riaate tina, nte qumina quaqaa ntumwa kyena nkyi timwa nyinrenra. Vaisivanto nai qutuaninranra rieqaro qara vara kyero qara ntiqaro, Nte qutu quariro ni onta mwi vaisirarama tiraro varaarive, timwa kyero nai nrutuvata qara mwiqi vatero variro qutu viharo mwia quavanto qio mwitaama vahiraro hiama qio mpovanto mwi quara hini qua qaqira vara kyero kyaananro. Hiama mpovanto mpo quavata mwia quaqa mwaati tomaqa taananro. \p \v 16 Mwia votima kyero Kotiva nai kyauqu nriqiqaa vatero Evarahaamunranra tiqaro, Nte iaravata e mwataterahuaravata rieqanama mwaa quara tuqo, tura. Kotiva hia tiqaro e mwataterahuave turave. Kotiva e mwatateravave tiqaro vaisi kuaiqiarama tiro. Karaisiva hia mwatani tumu entara Kotiva Evarahaamunranra e mwatateravave tiqaro Karaisirara tura. \p \v 17 Nte tu quara mwia okyaravanto mwataamama vahiro: Kotiva Evarahaamunranra qua timwa tero kyauqu nriqiqaa vateqaro nte qutaa mwitaa hirerave tura. Kotiva mwi quara tuvaro 430 ihi airi ihi nritarovaro mwiaqaatairo Kotiva nai mwaanra okyara Mosesira timwa mwunra. Nraakiara Mosesirara mwaanra okyara timwa to quava hiama qio hoqarero Evarahaamunranra tu quara nruka kyaananrove. Hoqarero Kotiva Evarahaamunranra tu quava qatima vahiananro. \p \v 18 Kotiva hia nai Mosesira timwa mwiqanro mwaanra okyara timwa to quarara rieqaro nraakye qora kyuqema nyatarero uti varirave. Mwiva mwitaa hiankye titiri, haaru Evarahaamunranra tu quava qumina quama vahitiri. Kotiva hoqarero Evarahaamunranra tu quara mwi quarara rieqarora tiroma, nraakye qora kyuqema nyatarero uti variro. \p \v 19-20 Kotiva Mosesira timwa mwiqanro mwaanra okyara timwa to quara mpo? Nanraqama Kotiva nai mwaanra okyara Mosesira timwa mwunrave? Nraakye qoravanto nkyiari qora kyaiqa okyara ntapihi kye taqaate tiro, Kotiva nai mwaanra okyaravata tomaqa kyero vatora. Nraakye qoravanto mwi okyarara riemwaqi vi varivaro nte tu vaisiva Evarahaamuva mwatarataariva qovarama quarive tiro, Kotiva ni mwaanra okyara nraahu riemwaqita quate tiro, tura. \p Kotiva nraakye qora nai mwaanra okyara timwa nyinrenro mwataama kyero timwa nyinro. Kotiva mwi quara nyaamwunyaahua nraante timwa nyuvata mwiaqaatai mwihua Mosesira tumu timwa mwuvaro mwiaqaatairo Mosesiva mwi quara uto timwa nyunra. Kotiva Evarahaamunra qua timwa mwinrenra hiro hia vaisi mpo timwa mwinro tiqaro e uto Evarahaamunra timwa mwiante tiraitiro, Kotiva nai Evarahaamunra timwa mwunra. \s1 Kotiva mwitaa mwitaama rieqaro Mosesira timwa mwiqanro nai mwaanra okyara timwa tora \p \v 21 Qutaa Kotiva nai vuni Evarahaamunranra tu quara nruka kyarero Mosesira nai mwaanra okyara timwa mwunrave? Qaqao, hia mwitaa hurave. Kotiva Mosesira mwaanra okyara timwa mwunra hiama qio vaisi mpovanto mwi quara kyuqema kyero riemwaqiro quananro. Vaisi mpovanto Kotiva Mosesirara mwaanra okyara tu quara qio riemwaqiro quankye titiri, Kotiva mwi vaisirara, E avuqavu nrohi variara vaisivave. E hia ekyaara qutu viraitira, e ekyaa enta qatima variqira vinanravema, titiri. \q1 \v 22 Kotira mpukuqi hia mwitaa tiraitiro, mwataama tiro: \q1 Qora kyaiqavanto ekyaa mpo mwatanaa \q1 mpo mwatanaahua ntumwaqu kyaihatara tita, \q1 mwihua ekyaa qora kyaiqa varaqi vi variarave, tura. \p Nraakye qora ekyaa mwihua qora kyaiqa utuqi vi variarara tita, Iesusi Karaisirara qutaa mwivave qiariva, mwiva nraahuma qio variananro. Vaisivanto Karaisirara riemwaqiro quariva variraro Kotiva Evarahaamunranra nai nriqiqaa kyauqu kyo quava, mwi quava mwianima vahiananro. Kotiva mwi vaisirama kyuqema mwataananro. \p \v 23 Vuni hia Karaisiva qovarama vu entara Mosesira mwaanra okyaravanto tiri rupa tovata variavananrama. Tire mwi quara nraahu riemwaqi viqata variavararo mwiaqaatairo Karaisiva qovarama vurama. \p \v 24 Tire Karaisirara qutaa mwivave tiqata mwianra riemwaqi quararo Kotiva tiriqaa qua vahira taiqa kyero avuqavuma timwa taarive tiro, Kotiva Mosesira mwu quava tiriqaa ntaqikyiqiro vi varura. \p \v 25 Karaisiva qovarama vihata tire mwianra kepukyaqama kye riemwaqi vi varunanranra tiro, mate Kotiva Mosesira mwu quava hiama tiriqaa ntaqikyi variro. \p \v 26 Nkye Iesusi Karaisirara qutaa mwivave timwa kyeta mwianra riemwaqi vi variarara tita, nkye Iesusi Karaisiravata kuaaqi variqata Kotira nraaqiaraqama vita variavo. \v 27 Nkye nramanri vareta mwiaqaatai Karaisiravata kuaaqi variavo. Nkye mwitaa hi variarara tiro, nkyi su nyaatovanto Karaisira vu nraato votima kyero vahira. \p \v 28 Nkye Karaisirara qutaave qiahua hiama mpo qarama mpo qarama varita. Iutaavantove mpo mwatanaavantove, kyaiqa vaisivantove qumina vaisivantove, nraakyevantove vaisivantove, nkye Karaisiravata variqatara tita, nkye kuaa qarama nraahuma varita. \p \v 29 Nkye Karaisiraniqama quarara tita, nkye Evarahaamunra nraaqiara variara. Kotiva nai kyauqu nriqiqaa vateqaro Evarahaamunranra e mwataterahua kyuqema nyataaninrave tu quara nkyiqi mwi quava vahirata nkye kyuqema kye varivara. \c 4 \s1 Kotira mwaaqu varunanranra tura \p \v 1 Mwi quara okyaravanto mwataamama vahiro. Nraaqiaravanto nraakiara ekyaa nai qova hiani inraikyara varaarivama variro. Qakyo mwi inraikyara vararero mwiva mate nraaqiararu variqaro nai qora kyaiqa vaisi nraantantamwa kyero qumina vaisima variro. \p \v 2 Mwiva nraaqiara varirata mpo vaisinramwuvanto mwiaqaa ntaqikyiqi viqatama mwataama kyera kyaiqa varaante timwaqi viqatama nraamwutamaqita vivaro nai qova qio mwiva varaananrove qiari entava nrintairaro mwi inraikyara varaananro. \p \v 3 Mwia votima kyeta tirevata variavararo mwatanyaa qua okyaravanto tiri rupa tero tiriqaa ntaqikyiqiro vura. \p \v 4 Mwitaamaqiro vuvaro Kotiva timwa to entava nri ntovaro Kotiva nai mwaaqu titovaro nraakyevanto mwia mwata tovaro mwivavata Mosesira mwaanra okyara riemwaqiro vura. \p \v 5 Tiriara Mosesira mwaanra okyaravanto hia mwihua tutairata mwihua Kotira nraaqiara tuananra variate tiro, Iesusiva tiriara rieqaro qutu viro tiri huvantu kyora. \p \v 6 Tire qutaaqama kye Kotira nraaqiara varurarora tiro, Kotiva nai mwaaqu mwanraqura tiri timwihanro mwiva tiri mwutukyaqi varihata varunanrama. Mwi mwanraqurava nai qorara, Ko, ni ko, qio ti varira. \p \v 7 Kotira mwanraquravanto i mwutukyaqi variharara tira, e mwaa entara hia rupa tai vaisira votima kyera variaro. E Kotira mwaaquvanto variaro. E Kotira mwaaqu variananranra tiro, Kotiva nai mwaaqu mwi inraikyara ivatama mwiananro. \s1 Poruva Karesiani varuhuara nronraqama kyero riora \p \v 8 Haaru nkye Kotirara hia rio entara unra mwanriqavanto nkyi rupa tero nkyiqa ntaqikyi varuvata nkye mwia kyaiqa vare varura. \v 9 Mwaa entara nkye Kotirara ntapihi kye rieta. Qio kyai nte mwi quara ntapihikye qiari: Mwaa entara Kotiva nkyiara ntapihi kyero rie variro. Mwaa entara Kotiva nkyiara kyuqema kyero rie varihata nanraqamave nkye mwia qaqira kyeta haaruaa okyara uqenrenro hia nkyi kyaahaqa hiani okyarara riemwaqi viqata mwi okyarava qaiqaa tiriqaa ntaqikyiqi vi variraqe mwia kyaiqa varaare ti variavo? \p \v 10 Kotiva nkyi qamwata nyataarive tita nkye tiqata, Mwi entaraqaa nronra enta vahiraqe mwitaa mwitaa hirerave. Mwi toraraqaa mwitaa mwitaa hirerave. Mwi ihiraqi mwitaa mwitaa hirerave, ti variavo. (Nkye mwi quara mwi quara riarera hivaro mwi quava nkyi ntavaaqavu kyero nkyi rupama taananro.) \p \v 11 Nkye mwitaa mwitaa hiare tita uti variara mwianra rieqana nte aatu huqo. Nte tauraa nkyiqi kyaiqa utu tauva quminave quananro? \p \v 12 Ni kata pakyaa tuaavo, nte nkyiara nronraqama kye riena po tiqana nkye nte hunte hiatema tina. Nte Iutaa vaisivanto variqana Iutaa mwaanra okyara qaqira kyena nkyi mpo mwatanaa votima kyena varura. Nkyevata ni nraantantamwa kyeta Iutaa mwaanra okyara hia riaata. Nkye hia haaru ni uaqiama matarera uti varura. \p \v 13 Haaru ni nronraqama kyero niqapuvana nkyivata variqananra tina, nte Karaisira qua timwa nyiavata nkye rieta variara. \p \v 14 Mwi entara ni nronraqama kyero niqavuvana variavata nkye hia mwianra nronraqama kye riaraitita, niqaa kepukyaqama kye ntaqikyiqi vi varurama. Nkye mwi entara nyaamwunyaa vaisi vitontema kyeta ni pitora. Nkye Iesusi Karaisira vitontema kyeta ni pitora. \p \v 15 Mwi entara nkye nronraqama kye qamwateqata varura. Nataama kyaihatave nkye mwaa entara hia mwitaa hi varita? Qikye, nkye mwi entara ni kyaahaqa hirerata nkyeta vu vauru kye ni mpirerata utunte hi varura. Nte qutaaqama kyena qioma mwi quara nkyiara qianinra. \v 16 Mate nte qutaa qua nkyi timwa nyuqata nkye mwia rieta nkye ni nramwutaaqamave vita? \p \v 17 Mpo hia vaisihua nrumu nkyiari mwaanra quara rieqata nkyiara mwi quarara eo qiate tita, nkyiara nronraqama kye riemwaqi quahua nraantantamwa kye variqata mwihua unraqama kye mwitaa hiqata hia nkyi kyuqema nyatarera uti variara. Nkye ni qua qaqira kyeta mwihua quara nraahu nronraqama kye riemwaqi quate tita, mwihua nkyi timwa nyi variara. \v 18 Vaisi mpo ihua qutaaqama kye nkyi kyaahaqa hi varivera, mwihua qioma nkyiara nronraqama kye rievara. Nte nkyivata variani entarave, hia nkyivata variani entarave, mwihua qioma mwitaa hivara. \p \v 19 Ni nraaqiaranramwu tuaavo, nkye nte mwatatauhua votima kyetama variavo. Nkye kepukyaqama vita Karaisira nraaqiara variate tina, nte qaiqaa nkyi mwata kyarera atura ntuarintema kyenama niqapihana varina. \p \v 20 Po, mate nte nkyivata variqana mwianra qiove qiataara. Nte nkyivata variqanavauma mpo qua qio qianinra. Nte mwaini variqana nkyiara nte mwihua nataamakyenave kyaahaqa hianinrave timwa kyeqana nronraqama kyena rie varura. \s1 Poruva Evarahaamunra nraatatanaqaa ntumwa kyero tura \p \v 21 Nkye Mosesira qua okyara riemwaqita viqata mwia mwemwani varirera uti variahua nte nkyi kyapara hirera. Nkye mwi quara okyara qio ntapihi kyeta riaarave? \p \v 22 Mwitaama tiro, Evarahaamunra mwaaqu taaratana varura. Mwia nraata mpovanto rupa to nraakyeva mwia mwaaqu mpo mwata mwuvaro mwia nraata mpo qati varu nraakyeva mwaaqu mpo mwata mwunra. \p \v 23 Rupato nraakyeva nraakye qora nraaqiara mwataa okyarara mwiaqaa mwata tovaro qati varu nraakyeva mpo qarama mwatora. Kotiva Evarahaamunranra kyauqu nriqiqaa vatero tiqaro, E qoraisi nraaqiara mwata tenanrave, turaqaatairo mwi nraakyeva qoraisi nraaqiara mwata tora. \p \v 24 Nte mwi nraakyerara rieqana mpo quaqaa ntumwa kyena tirerave. Haaru Kotiva qua taaratana timwa torama. Rupato nraakyera mwia nrutu Hekaarira mwiaqaa ntumwa kyena qua tirera. Mwi nraakyeva varirero Kotiva qua mpo Sainai taaqiqaa variqaro Mosesira mwu quavama vahiro. Mwi nraakyeva mwi quavama variro. Hekaariva rupa to nraakyeva varurara tita, ekyaa mwia nraisi mwihuavata rupa tohua varura. \p \v 25 Nte Sainai taaqi Arepia mwatani vahiraqaa qaiqaa mpo qua ntumwa kyena tirera. Taaqi mwia Hekaarivama. Ierusaremi mwatukyaqaa qua ntumwa kyena tirera. Ierusaremi mwatukyavanto Hekaarira nraisima variro. Ierusaremi mwatukyani variahua variavaro Mosesira qua okyaravanto mwihua rupa taihata variarama. Mwihua Hekaarira nraisi votima kyeta rupa taihua variara. \p \v 26 Ierusaremi mwatukya mpovanto nyaamwunima vahiro. Mwi mwatukyaraqaa ntumwa kyena qua tirerama. Mwi mwatukyava vahirero mwiva qati vari nraakyeva Seraavama variro. Mwi mwatukyava tiri tinrovama variro. \q1 \v 27 Kotira mpukuqi mwianra mwitaama tiro: \q1 Hia qioqama kyera nraaqiara mwataara nraakyeva \q1 eraataqa variara nraakyeva qamwateqara variante. \q1 E hia atura ntiqara nraaqiara mwataarava \q1 qamwateqara ihi timwaqira quante. \q1 Vaati vataa nraakyevanto hia airi mwatairara \q1 e mwia nraatara kyera i qaqira kyai nraakyeva \q1 variqara airi nraaqiara mwatenanrave, tura. \rq (Aisaiaa 54:1)\rq* \p \v 28 Ni kata pakyaa tuaavo, Kotiva kyauqu nriqiqaa vatero Evarahaamunranra e nraaqiara mwatenanrave turaqaatairo Aisaakira mwata tora. Nkyevata Kotiva nai kyauqu nriqiqaa vatero turaqaatai Evarahaamunra nraaqiara variara. \p \v 29 Mwi entara mwaaqu mpo qati mwata tova, Isamairiva variqaro Kotira mwanraquravanto kyaahaqa huvaro mwata tora Aisaakira uaqiama mwate varura. Mwaa entaravata tire Kotira mwanraqura varaurahua varurata Mosesira mwaanra okyara riaahua tiri uaqiama timwa tarerata uti variara. \v 30 Qio Kotira mpukuqi nanra quave mwianra tiro? Mwitaama tiro: \q1 Rupatai nraakyera titairaro nai nraaqiarantiri quarive. \q1 Mwia nraaqiara mwiva hia nai qova hi inraikyara \q1 varaariva variho. \q1 Qati vari nraakyera mwia mwaaquvantoma \q1 nai qova hi inraikyara varaananrove, tura. \rq (Okyara 21:10)\rq* \p \v 31 Ni kata pakyaa tuaavo, mwia nraantantamwa kye hia tire rupa tai nraakyera nraaqiara varunanrave. Tire qati vari nraakyera nraaqiara nraahu varurahuama varuro. (Mosesira mwaanra okyaravanto hia tiri rupa taiho. Karaisira quavanto tiriqaa ntaqikyi variho.) \c 5 \s1 Nkye qaiqaavata rupa vivorave tura \p \v 1 Tiriara hia rupavita variraitita, qati variqata nrohiate tiro, Karaisiva tiri huvantu timwa taira. Nkye qatinani varia nraakye qorahua variqatama hiama kyaivaro mpovanto nkyi qaiqaa rupa taarive. \p \v 2 Nte Poruva nkyi timwa nyianinra riaata. Nkye tiqata, Iutaa mwaanra okyara rie variarata tiri mwamwanta toqa kyaivaqe tire qio variare tivorave. Nkye mwitaa tivera, Karaisiva hiama qio nkyi kyaahaqa hiariva variananro. \p \v 3 Nte qaiqaa kepukyaqama kye nkyi timwa nyinrenrave. Vaisivanto tiqaro, Kyai nte Iutaa mwaanra okyara hini nraahu tutena ni mamanta toqa kyaani okyarara tuqina quankye, tirera mwi vaisiva hia hini mwi quara nraahu tutairaro ekyaa Mosesira mwaanra okyaravantovata mwia ntumwaqu kyairaro mwiva ekyaa mwi quara tutaariva nraahuma variananro. \p \v 4 Nkye tiqata, Kotiva avuqavuma timwa taarive tiqata Mosesira mwaanra okyarave Iutaa mwaanra okyarave riemwaqi virerave, tivera, nkye Karaisiraqaatai ntuvaihaa vita nkyetaraama varivara. Nkye mwitaama varivaro hiama Kotiva nkyiara po timwa nyatero nkyi kyuqema nyataananro. \p \v 5 Kotira mwanraquravanto tiri kyaahaqa ihata tire Karaisirara riemwaqi vi varurahuama. Tire mwitaamaqi viqata Kotiva tiri avuqavuma timwa taani entara vekyama varita. \p \v 6 Tire Iesusi Karaisiravata varunanranra ti, tiri mwamwanta toqa kyaarivave, hia toqa kyaarivave, mwi okyarava hiama tiri mpo qarama timwa taananro. Tire Karaisirara riemwaqi viqata mpohua mpohuara mwutukya vahiraqe variarava, mwi okyaravama tiri kyaahaqa hiananro. \p \v 7 Tauraa nkye kyuqema kye nrohi variavaro tava nkyi antua kyaihatave nkye uaqiama vita qutaa qua qaqira kyeta nrohi variavo? \p \v 8 Kotiva nkyi nyaanramataiva hia mwitaa tihata nkyetavanto api nrohi variara. \p \v 9 Qua mpovanto mwitaama tiro: Taupataariva uapaiqiavanto qamaa vitiqaa vahirera, qamwanramama qamaa ekyaa mwiva ntenra quananrove, tura. \p \v 10 Qio nkyevata ntevata Karaisiraqi kuaa mwihua varurahuama. Mwianra rieqanama nte nkyiara mwutukya qihaakyama kye mwitaama kye nkyiara riaaninra. Nkye nte qiani quarara qutaa quave timwa kyeta mpo qua hiama qio riemwaqi vivaravema, qianinra. Nai ta vaisivave nkyi api qua timwa nyi vari vaisira, mwia Kotiva nai quaqaara mwiaqaa qua vataananrove. \p \v 11 Ni kata pakyaa tuaavo, nte Karaisira qua mpohua mpohua timwa nyiqana nte hia vaisi mwamwanta toqa kyaatera turavauma iho. Nte mwi quara qiankye tutiri, hiama vaisi mpo hiahua ni uaqiama mataatiri. Hia nte mwi quara tura kyaaravauma Iutaa vaisivanto ni uaqiama mateta. Nte mwamwanta toqe okyararavata nraakye qora timwa nyianritavauma Iutaavanto nianra qamwateqata hia ni uaqiama matevara. \p \v 12 Qikye, nkyiara api qua tiqata nkyeta mwamwanta toqa kyaate ti variahua, mwi vaisihua nkyiari tamwa ekyaara iti kye qaqira kyaivaqe nte huviarave qiataara. \p \v 13 Ni kata pakyaa tuaavo, nkye hia rupa viraitita, qatinani nrohiate tiro, Kotiva nkyi nyaanrama taira. Nkye hia rupa vi variraitita, qatinani nrohiqa varia nraakye qorahua nkye haunri tiqata, Kyai tire haaru qora kyaiqa varaataa hi mwutukyaraqo uaqia hi kyaiqara utuqita quare, tivora. Nkye qatinani nrohiqata varia nraakye qorahua variqata nkye nanrianra nanrianra mwutukya vahirata naini naini kyuqe kyaiqa nraahu varaqita quata. \p \v 14 Nte Kotiva Mosesira mwu quara, ekyaa mwi quara varakye kuaiqiaqa vataariro mwia okyaravanto mwitaama qiananro: \q1 Nkye nkyetara mwutukya vaihata variantema kyeta \q1 nkye nkyeta henahuaravata \q1 mwutukya vahirata variatema, qiananro. \rq (Wok Pris 19:18)\rq* \p \v 15 Nkye hia mwitaa hiraitita, nkye quara vairi votima kyeta variqata inronra hita ntaqua ntari hiqata varivora. Nkye mwitaamaqi viqata nkye nkyeta taiqa vivora. \s1 Aanra kyuqeraqaa nrohirara tura \p \v 16 Nte nkyiara mwitaama tina: Nkye aanra kyuqeraqaa nrohiqata nkye Kotira mwanraqurara aanra tinraamwutairaqe nrohiare qiate. Nkye mwitaamaqi vivera, hia nkyeta haaru qora kyaiqa varaataa hi mwutukyava qora kyaiqa vare varira varevarave, tuqo. \p \v 17 Tita haaru qora kyaiqa varaataa hi mwutukyava vare vari kyaiqava mpo kyaiqa vaiharo Kotira mwanraquravanto vare vari kyaiqava nai nraahumwa mpo kyaiqama vahiro. Mwitanahua nramwutaa variarara tita, tire hiama qio teta kyuqe kyaiqa varaataa hianinra varaananra. \p \v 18 Kotira mwanraquravanto nkyi sitaqiro nkyi aanra nyaamwutairera, nkye qioma Kotira kyaiqa varaqi vi varivaro hiama Mosesira qua okyaravanto nkyiqa ntaqikyiqiro quananro. \p \v 19 Nkye haaru qora kyaiqa varaataa hi mwutukyava vare vari kyaiqara mwia ntapihi kyaara. Mwataamama vahiro. Api qaraqita nrohirave, nraakye qora nanrianra nanrianra ua vu nraato tiqata api nte tutiqe hirave, nkyiari mwamwanta hia kyotataqama kye vate okyararave, \v 20 unra mwanriqa nrutu tuaahererave, haaqa quaakyaravata tuhi quaativata utirave, nramwutaaqa hirave, ntaqirave, mpohua nunu naanunrama nyateta kyaruntumwa nyaterave, raraqa taaninrave, nkyiari nyutu nraahu tuaahererave, inronra hita tukyama vita nkyiariara nkyiariara varivave, \v 21 mpova hi inrakyarara mwutukya ntirave, uera nramanri nramwa kyeta ueraqa hirave, ntuvaantua hiaraqaatai ueraqama vita qua aakyara nteta api qua api qua ti variarave, ekyaa mwi kyaiqara haaru qora kyaiqa varaataa hi mwutukyava uti vari kyaiqarama vahiro. Nte tauraa nkyi timwa nyuntema kyena qaiqaavata nkyi timwa nyinrenra: Mwi kyaiqara mwi kyaiqara utihua hiama Kotira mwatukyaqi vivarave, tuqo. \p \v 22 Qio Kotira mwanraquravanto hia mwitaama kyero kyaiqa varaqiro virave. Kotira mwanraquravanto nraakye qoraqaa ntaqikyiqiro vi variraro mwaa kyaiqava mwaa kyaiqavama qovara hiananro. Mpohuara mwutukya vahiarivave, mwutukyaqitairo qamwataarivave, mwutukyaqitairo qihaakya hiarivave, hia qamwanrama kyero raraqa tairaro qihaakyamaqiro quarivave, mpora kyaahaqa hiarivave, ntapihi kyero nrohiarivave, nai vaative nai nraatarave mwianra nraahu riemwaqiro quarivave, \v 23 hia nai nrutu tuaaheraarivave, uaqia hi kyaiqara utuankyo tiro nai mwamwantaqa kyuqema kyero ntaqikyiarivave, ekyaa mwi kyaiqava Kotira mwanraquraqaatairo qovara hirama. Vaisivanto mwi kyaiqara nraahu varaqiro virera, hiama mpo quavanto mwia antuataananro. \p \v 24 Tire Karaisiraniqama vurahuama. Haaru tiri qora kyaiqa varaataa hi mwutukyava kepukyaqama kyero qora kyaiqa vararero uti varuvaro qora kyaiqa mwianra nraahu mwia mwutukya vahura. Tire mwi mwutukyara vara kyeta Iesusira ruto kyatariraqaa ekyaara ru taiqa kyaunanrama. \p \v 25 Tire ekyaara qutu vurahua votima kyeta varuraro Kotira mwanraquravanto tiri qaiqaa qati vara sivima kyaihata qati variqi vunanranra tiro, Kotira mwanraqura mwiva nraahu tiriqaa ntaqikyiqi vi variqe tire mwia kyaiqa nraahu varaqi quananra. \p \v 26 Tire tetara vaisi nronra varuro qiarora. Nkyeta nanrianra nanrianra raraqa taani quara tivora. Tire mpovanto kyuqema kyero kyaiqa varaaninrave, mpo inraikya vataaninranra rieqata hia mwia kyaruntumwa mwataara. \c 6 \s1 Tire nai kyaahaqa hi nai kyaahaqa hiqata muaanra varaqi quare tura \p \v 1 Ni kata pakyaa tuaavo, nkyiqitairo vaisi mpovanto aanra kyuqeraqaa quariva uaqia hi kyaiqara utu kyairata hia mwi vaisira qaqira kyaata. Nkye kyuqema kyeta Kotira kyaiqa vare vaisihua variqata nkye qihaakyama kye mwi vaisira kyaahaqa hivaro mwiva uro ntantero Kotira aanraqaa ntapihi kyero quari. Saataaniva nkyiara qora kyaiqa utuate tiro nkyi kuaiqia kuaiqia sataqiro quankyora, nkyevata rauriqata variata. \p \v 2 Muaanravanto vahirera, nkye nai kyaahaqa hi nai kyaahaqa hiqata mwi muaanranra varaqi quata. Nkye mwitaamaqi vivera, nkye Karaisiva vatai quara qutaaqama kyetama riemwaqi vivara. \p \v 3 Vaisi mpovanto nanrianra tiqaro, Nte nronra vaisima varuqo, tirera, mwi vaisiva nai unrama qiananro. \p \v 4 Nkye kuaiqia kuaiqiavanto nkyeta kyaiqa kyuqe kyaiqave qora kyaiqa vahianinra tukyama kye taqaata. Vaisivanto nai kyaiqa tukyama kye taqairaro kyuqe kyaiqa vahirera, qioma mwiva nanrianra tiqaro, Nte kyuqe kyaiqa vare varuqo, qiananro. Mwiva haunri mpora kyaiqa tukyama kye taqero mwia kyaiqavanto uaqia iharo ni kyaiqavanto kyuqe iho qiankyora. \p \v 5 Hia mpora kyaiqara nronraqama kye riaata. Nkyeta kyaiqa vareqata mwia muaanra nkyeta varaqi quata. \p \v 6 Nkye Kotira qua ntapihi kyeta riaate tiro, vaisi mpovanto mwi quara nkyi timwa nyiani vaisira nkye mwia kyaahaqa hiqata nkyeta kyuqe inraikya vatera mwi vaisiravata ntainra kye mwiata. \p \v 7 Nkye Kotirara api qua tivora. Nkye unra qua tivera, Kotiva hiama nkyi unra quara qutaa quave qiananro. Vaisivanto nanra kyarave vara tutaaninra nraakiara nai mwi kyararama vantu kyero nraananro. \v 8 Mwia votima kyero vaisivanto nai mwutukyavanto api varaani kyaiqara varaqiro virera, mwiva nraakiara qutuani inraikyarama varaananro. Vaisivanto Kotira mwanraquravanto varaani kyaiqara nraahu varaqiro virera, nraakiara Kotira mwanraquravanto mwia kyaahaqa hiraro ekyaa enta qati variqiro quananro. \p \v 9 Nkye mwi quara rieqatama haunri nkye kyuqe kyaiqa varaqi vivaro nkyi pupohaarivaara. Hiama vaisivanto kyara vara tutero mateqa mwia vantuqiro nraananro. Mwiva kyara vara tutero variqiro viraro kyaravanto keko tiraroma varaqiro nraananro. Mwia votima kye tire mate hia qoriri hiraitita kyuqe kyaiqa varaqi vivita nraakiara mpo enta tire kyuqema kye Kotiravata variqi quananra. \p \v 10 Mwianra rieqatama tire taqaararo vaisi mpo kyaahaqa hiara aanrava vahirera, varaivaqe mwi vaisira kyaahaqa hiara. Tire ekyaa nraakye qora mwihua kyaahaqa hiarahua variqatavata Iesusira nraaqiara variahua, mwihua mpoqiavata kyaahaqa hiara. \s1 Poruva ekyaara qua tura \p \v 11 Nkye mwaa taqaata. Nte nkyiara rieqana ntena kyauquqo nronraqama kyenama qara ntumwa tena. \v 12 Nanraqamave vaisi mponramwuvanto nkyi mwamwanta toqarerata kepukyaqa hi varita? Mwihua tiqata, Mpo hihua tiri qamwata timwa taate, tiqata nkyi mwamwanta toqarera uti variara. Mwihua tiqata, Tire kyatariqaa rutova Karaisiva, tiri kyaahaqa hiarivave qiarata Iutaavanto mwi quara kyaara tiri uaqiama timwa tevorave, ti variara. \p \v 13 Mwitaa ti variqata mwihua mwamwanta toqa kye okyarara nraahu nronraqama kye riemwaqi viqata Mosesira mwaanra okyara mpo qua mpo qua qaqira kyeta hia mwi quaravata riemwaqi vi variara. Mwihua nkyiari mwahuta tiqata nkyiara mwitaama tivara. Tiri qua rietama nkye nkyeta mwamwanta toqa kyaahuave, tivara. \p \v 14 Mwihua nkyiari nyutu tuaaherarera utuavanavata nte hiama ntena nutu tuaahere varina. Nte kyatariqaa ruto vaisira Iesusi Karaisira tiriqaa ntaqikyi vari vaisira nrutu nraahuma tuaahereqana varina. Karaisira kyatariqaa rutovaro qutu vurara tina, nte mwia vatama kye qutu vuvama varina. Nte qutu vuva votima kyena varuqarora tiro, mwatani vahi inraikyava hiama qio ni tu varaananro. Hia nte mwatani vahi inraikyarara ni mutukya ntihana varuqo. \p \v 15 Mwamwanta toqa kye okyaravave, hia mwamwanta toqa kye okyaravave, mwi inraikyava qumina inraikyama vahiro. Tiri vu nraato mwutukyavanto qaraakyaqama quani okyarava, mwi inraikyavama qutaa inraikya vahiro. \p \v 16 Vu nraato mwutukyavanto qaraakyaqama quarihua varivaro Kotiva ekyaa mwihuara po tiro kyuqema nyatairata mwihua mwutukyaqitairo qihaakya hi varirata varivara. Mwi nraakye qorahua qutaa Kotira nraakye qora Isareri nraakye qoravantoma varivara. \p \v 17 Nte ntena qua taiqa kyarera hina mwitaama tina. Nte Iesusira kyaiqa vare varuqata mwia kyaara ni ntuqutiqata teqataava nrumwaanravanto ni mamantaqa qati vahirara tita, nkye nivata inronra hivora. \p \v 18 Ni kata pakyaa tuaavo, tiri vunyaa vaisi Iesusi Karaisiva nkyi ekyaa mwihua kyuqema nyataarive. Qutaave.