\id 1CO - South Tairora (Omwunra Toqura) NT -Papua New Guinea 2001 (DBL 2014) 
\h 1 Korinti 
\toc1 Poruva Korintiqinaahuani hoqarenaa qara vara kyora 
\toc2 1 Korinti 
\toc3 1Kor 
\mt1 1 KORINTI  
\mt2 Poruva Korintiqinaahuani hoqarenaa qara vara kyora  
\ip Iesusira vara sivuma kyovaro nyaamwuni uro varuvaro 25 ihive 30 ihive nritarovaro Poruva mwaa quara qara ntumwa tora. Mwi entara Korinti mwatukya nronra vahuvaro Poruva nraante mwi mwatukyaraqinaahua Karaisira qua timwa nyuvata mwihuaqitai mponramwuvanto Iesusira nraaqiaraqama vita varura. Mwihua Iesusira nraaqiaraqama vita variqi viqa inronra hita nkyiariara nkyiariara ntainra vita variqata hia kyuqema kyeta Karaisira qua riemwaqi vi varuvarora tiro, Poruva mwaa quara qara ntumwa tora.  
\c 1  
\p
\v 1-2 Nte Poruva, Kotiva nai kyakya hiraqa ni naanrama kyero ni nronraqama kyaihana nte Iesusi Karaisira qua nraakye qora timwa nyi varuvama varina. Nkye Kotira nraakye qora Korintiqinaahua variavata tiretana tiri tiqata vakyaa Sositenisikyantirima mwaa quara qara ntumwa teta.  
\p Nkye hia uaqia hi kyaiqara utiraitita Kotira nraakye qora kyuqehua variate tiro, Kotiva nkyi nyaanrama taiharo Iesusi Karaisiva nkyi kyuqema nyataihata nkye Kotiranivanto variara. Ekyaa Kotira nraakye qora Iesusi Karaisira nrutu nte variahua mpoqi mpoqi variavaro Iesusi Karaisiva mwihuaqaavata nkyiqaavata ntaqikyiqiro vi varira.   
\p
\v 3 Tiri tiqova Kotivavata, tiri vunyaa vaisi Iesusi Karaisivavata, nkyi kyuqema nyatairaro nkyi mwutukyaqitairo qihaakya hirata variata.   
\s1 Poruva Kotirara kyuqeve tu quara  
\p
\v 4 Kotiva Iesusi Karaisira kyaiqara rieqaro nkyiara po tiro nkyi kyuqema nyataira mwianra rieqanama nte Kotirara kyuqeve tina.   
\p
\v 5-6 Tire Karaisira qua nkyi timwa nyunrata nkye kepukyaqama kyeqata mwi quara riemwaqi viqata Karaisiravata variarara tiro, Kotiva nkyi kyaahaqa ihata nkye kyuqe qua, mpo qua mpo qua okyara qio ntapihita nkye Karaisira qua vutukye timwa nyihua variara.  
\v 7 Nkye mwitaa hia nraakye qorahua variahuara tita, nkye tiri vunyaa vaisi Iesusi Karaisira vekya variqata nkye qamwateqa mwiva qovara hianinranra taqeqata variara. Nkye mwia vekya variavaro Kotiva nkyiara kyuqe kyaiqa nraahu varaate tiro, Kotiva nai kepukya mpo kepukya mpo kepukya hia mpoqia eqaraitiro, ekyaa kepukya nkyi nyinra.   
\p
\v 8 Tiri vunyaa vaisivanto Iesusi Karaisiva qovara hiani entaraqaa hia nkyiqa qua vahirata nkye mwi entaraqaa kyuqema kye variate tiro, Karaisiva nkyi kyaahaqa hi varirata nkyi hia pupohairata aanra kyuqeraqaa variqi vita uro taiqa kyevara.   
\p
\v 9 Tiriara mwihua Kotira mwaaqu Iesusi Karaisira tiri vunyaa vaisivata kuaaqi taaqauvi variate tiro, Kotiva tiri tinraanrainrama. Kotiva tiri tinraanrama taihata tire qioma Kotirara mwutukya qihaakya hiraqe variqi quananra.   
\s1 Nkye ntainra vita variqata mpo qua mpo qua tivorave tura  
\p
\v 10 Ni kata pakyaa tuaavo, tiri vunyaa vaisi Iesusi Karaisiva ni nronraqama kyaivara tina, nte nkyiara poma tuqo. Nkye ntainra vivorave nkye kuaa qua nraahu timwaqi viqata kuaa qua mwianra nraahu eo qiata. Nkye kuaaqi variqata kuaa qua riemwaqi viqata Kotira kyaiqa kuaana variqata varaqi quata.   
\p
\v 11 Ni kata pakyaa tuaavo, nraakye mpovanto mwia nrutu Koroiva varihata mwia nraamwuqi variahua ni timwa mpiqata nkyiara inronra hiqata variavo qiavana riaura.   
\p
\v 12 Mwihua nkyiara mwitaama tita. Nkye mpo hiahua tiqata, Tire Porura vataqita vurahuave, qiavata mpo hiahua tiqata, Tire Aporosira vataqi vurahuave, qiavata mpo hiahua, Pitaara vataqi vurahuave, qiavata mpo hiahua, Karaisira vataqita vurahuave, ti variavo qiavana riaurave.   
\p
\v 13 Qikye, nkye mwitaa tiqata qiove Karaisira utaqaa tukyama kye hini hini varevara? Qaqao, nkye hiama qio mwitaa hivara. Nkyiara rieqata ni Porura kyatariqaa ru kye hiritorave iho? Nkye nramanri vareqata ni Porura nrutuara rieqata nramanri varaarave iho? Qaqao, hia nkye mwitaa hiarave.   
\p
\v 14 Nte nkyiqitaina vaisi taaratana nraahu nramanri nyunrave. Nte Kirisipaasiravata Kaiasiravata nraahu nramanri nyunrave. Nte hia airi vaisi nramanri nyinraitina, vaisi taaratana nraahu nramanri nyunranra rieqana Kotirara kyuqeve tuqo.   
\p
\v 15 Nte vaisi taaratana nraahu nramanri nyunranra tita, nkye hiama qio tiqata, Tire Porura nraaqiara nraahuma varuro, tivara.   
\p
\v 16 Nte mpoqiavata nramanri mwunranra taunru kyauqo. Mwia Sitepanaasiravata, mwia nraamwuqi variahuavata, nramanri nyunrave. Nkyi utaqitaina mpoqianivata nramanri nyianinra mwia hia ni pu naatoqi ntiho.   
\p
\v 17 Karaisiva hia nraakye qora nramanri nyianrive tiro ni titairave. Karaisiva nai mwakyaakya kyuqera nraakye qora timwa nyianrive tiro ni titaira. Mwataqaanaa qua okyaravanto vaihata qumina nraakye qoravanto mwi quarara kyuqe quave ti variavana qio nte hia mwi quara nkyi timwa nyinraitina, nte Karaisira qua nkyi timwa nyi varura. Nte mwataqaanaa qua okyara nkyi timwa nyianrita nkye Karaisira kyatariqaa hirito quarara qumina quave tivara. Mwianra rieqanama nte Karaisira qua ntapihi kyena nkyi timwa nyunra.   
\s1 Karaisiva Kotira kepukyavantove tura  
\p
\v 18 Mpo hia nraakye qorahua vita ekyaara raupiri ihua variqatara tita, mwihua Karaisira kyatariqaa rutovaro qutu vu quarara qumina qua hia quaqa hirave ti variara. Tire hia mwitaa tiraitita, tiri Kotiva huvantu kyero tivitaarihua variqatara tita, tire Karaisira kyatariqaa ru tovaro qutu vu quarara Kotira kepukya qua vaiho tunanra.   
\q1
\v 19 Kotira mpukuqi haaru Kotiva mwitaama tiro:  
\q1 Nraakiara mpo okyara mpo okyara rie taqe ihua  
\q1 varivaqe nte mwihua qua nraatara kyaariro  
\q1 mwihua quavanto qumina qua nraahu vahiananrove.  
\q1 Airi inraikya okyara mpoqiavata ntapihi paahi hiahua  
\q1 su nyaatoqi vahiani quara vara raupirima kyaaninrave,  
\q1 tura. \rq (Aisaiaa 29:14)\rq*   
\p
\v 20 Airi okyara rie varia vaisihuave, mpo sikuru mpo sikuruqi vita mpo kyaiqa mpo kyaiqa taqaa vaisihuave, mpohua qua nraatara kyeqa ti varia vaisihuave, mwihua mpo? Mwi vaisihua varivaqe nte mwihuara nanra quave qianinra? Ekyaa mwihua variqata mwatanyaa okyara qua nraahu ti variarara tiro, Kotira quavanto mwihua qua nraatara kyaiharo mwihua quavanto qumina qua hia quaqa hiva nraahuma vahiro.   
\p
\v 21 Kotiva ekyaa okyara ntapihi kyaiva, mwiva qua okyara mwaa qovarama kyaiharo mwi quava mwitaamama vahiro: Vaisivanto hia mwatanyaa okyara mpo okyara mpo okyarara riairaqaatairo Kotira okyara qio ntapihiananrove. Tire Karaisirara nkyi timwa nyunrata qumina quave qiara, mwi quarara nraakye qoravanto qutaave tivera, Kotiva mwihua sitairata mwihua hia ekyaara qutu vivara.   
\p
\v 22 Iutaavanto tiqata, Vaisivanto nronra kyaiqa varairaqe tire mwia kyaiqa taqe mwi vaisirara Kotiva titai vaisirave tiqata mwia vataqi quare, ti variavata, Kirikivanto tiqata, Vaisivanto mpo kyaiqa mpo kyaiqa okyara tinraamwutairaqe mwia taqeta mwiaqaatai mwi vaisira vataqi quare, ti variara.   
\p
\v 23 Tire mpo? Tire variqata Karaisira kyatariqaa rukye hiritaa quara, mwi quara nraahu timwaqi virera. Tire mwi quara Iutaa timwa nyinrenra hurata mwihua mwi quarara tiqata, Uaqia hia vaisihua nraahu kyatariqaa ruarave. Nkyi qua mwia uaqia hi quarave, ti variara. Mwihua mwitaa qiavata tire mwi quara Kiriki timwa nyinrenra hurata mwihua mwi quarara, Qumina qua hia quaqa hirave, ti variara.  
\v 24 Mwitaa qiavatavata tiri mpo hurahua Iutaave, Kirikive, mpo mwatanaave, Kotiva nraanrama taihata tire variqata ntapihi kyauraro Karaisiva Kotira kepukyavanto tiri kyaahaqa hiarivama variro. Karaisiva ekyaa Kotira okyara qua, kepukya qua tiri timwa timwianrivama variro.   
\p
\v 25 Nraakye qora mpo hiahua Karaisira quara qumina quave ti variavaro mwi quava Kotira quavanto vahiqaro ekyaa mwatanyaa okyara vaisivanto ti varia quara nraatara kyaira. Kotira quara uqenrai quarave qiava, mwi quava vaisi kepukya qua nraatara kyaira.   
\p
\v 26 Eo, ni kata pakyaa tuaavo, nkye haaru nataa nataa hu nraakye qorahua varuvaro Kotiva nkyi nyaanronra mwianra nraato tuate. Mwi entara nkyi utaqi hia mpo okyara mpo okyara ntapihi riohua varurave. Mwi entara hia nkyi utaqi nrutu nronra vataahua airivanto varurave. (Mwi entara Kotiva hia nkyi nyutu nronraqama vahura mwianra rieqaro nkyi nyaanronra.)   
\p
\v 27 Mwatanyaa qua okyarara ti varia vaisihua kyaurira inraikya varaate tiro, Kotiva qumina quave ti varia quara, Karaisira rukyaa quara vara kyero qumina nraakye qoravanto mwi quara riaate tiro. Kepukya nraakye qoravanto kyauruate tiro, Kotiva qumina nraakye qora nyaanrama kyero mwihuara ni nraakye qorama varivarave tiro.   
\p
\v 28 Mwatani variahua mpo hia nraakye qorahua, mwihuara hia tiri mwutukya vaiho qiahuave, hia kyuqe nraakye qora qumina nraakye qorave ti variahuave, Kotiva mwi nraakye qorahua vara kyero mwihuaqotairo tire nronravantove ti varia nraakye qorahua vara qumina inraikyaqama kyairave.  
\v 29 Kotiva nai mwitaa hirara tiro, hiama qio mpovanto nai mwahuta qiananro.   
\p
\v 30 Nkye Karaisiravata variate tiro, Kotiva naivanto nkyi sitaqiro uro kyaihata nkye Karaisiravata variara. Kotiva Karaisira titovaro Karaisiva Kotiva tiri kyaahaqa hiani okyarara qovarama kyero. Karaisiva tiri kyaahaqa iharora tiro, Kotiva tiri uaqia hi quara nruka kyero tiri vara avuqavuma kyero. Karaisiva tiri kyaahaqa hirara tita, tire qioma Kotira kyaiqa vareqata aanra kyuqeraqaa quananra. Karaisiva tiri kyaahaqa ihata tire huvantu vita qatinani varunanra.   
\p
\v 31 Teta kyaahaqa hiarava hia vahuvaro Karaisiva mwitaama kyero tiri kyaahaqa hurara tita, tire Kotira mpukuqi qara ntumwa to quara ntapihunanra. Mwi quava mwitaama tiro:  
\q1 Vaisivanto nai kyaiqara rieqaro hia nai mwahuta qiarive.  
\q1 Tiri vunyaa vaisivanto tiri kyaahaqa hirara rieqaro  
\q1 mwi vaisiva mwia mwahuta qiarive, tura. \rq (Aisaiaa 40:13)\rq*   
\c 2  
\s1 Karaisira kyatariqaa ruto quara  
\p
\v 1 Haaru nte nkye hunani nrintena nte Kotiva uqeta tai quara nkyi qoqaa timwa nyinrenrana nte hia qiakyaa hu quara nkyi timwa nyiavarave. Hia nte mwatanyaa qua okyara rieqana nkyi timwa nyiavarave.   
\p
\v 2 Mwi entara nte nkyi utaqaa variqana kuaa qua nraahu timwaqi virerave timwa kyena hia mpo qua mpo qua nkyi timwa nyiavarama. Nte Iesusi Karaisira qua nraahu nkyi timwa nyiavarama. Nte mwi entara Iesusi Karaisira kyatariqaa ruto quara nraahu nkyi timwa nyiavarama.   
\p
\v 3 Haaru nte nkyi utaqaa nrumu variavaro ni kepukya hia vahuvaro ni kyuqu kyauqu ntuvana nte aatu hiqana variavara.  
\v 4 Nte mwakyaakya nkyi timwa nyiqana hia qiakyaa hi quara nkyi timwa nyinraitina, nte qua nkyi timwa nyiavata nkye taqovaro Kotira mwanraquravanto ni kyaahaqa huvana nte kepukyaqama kyena qiavara.   
\p
\v 5 Nkye hia mwatanyaa okyara riemwaqi viraitita, Kotiva kepukya kyaiqa varaira mwia okyarara riemwaqi viqata Karaisirara qutaa mwivave qiate tina, nte Karaisira kyatariqaa ruto quara nraahu nkyi timwa nyiavara.   
\s1 Qua nronra kyuqeva Kotiraqaatairo qovara hi varirara tura  
\p
\v 6 Kotira aanraqaa kepukyaqama vari nraakye qorahua varivaqe tire qioma mwihua nronraqama vahiani quara timwa nyiananra. Tire nronraqama vahi quara tiqata hia qumina mwatanyaa qua okyara tunanrave. Mwaa mwataraqaa ntaqikyi varia vaisihua mwatanyaa qua okyara ti variahua, mwihua variqi vita taiqa vivaro mwihua quavata taiqa quananrove.   
\p
\v 7 Hia tire mwihua qia quara tiraitita, tire nronra qua Kotiva uqeta tai quara kyuqe qua, mwi quara nkyi timwa nyunanra. Haaru hia mwaa mwatara utu entara Kotiva mwi quara riemwa tero uqeta tero tiriara mwihua nraakiara mwi quara qovarama kyaivaro mwi quava nraakye qora kyaahaqa hirata mwihua nivata nyaamwuni kyuqema kye varivarave tura.   
\p
\v 8 Mwaa mwataraqaa ntaqikyi varia vaisihuaqitairo hia mpoqiavantovata mwi quara okyara ntapihi kyero. Mwihua Kotira qua nronraqama vahi quara riaatirio, mwihua hiama Kotiva kyuqe inraikya vatairaqaa ntaqikyi vaisira kyatariqaa ru kyaatiri.   
\q1
\v 9 Kotira mpukuqi mwitaama tiro:  
\q1 Hia vaisivanto vuqotairo taqai inraikyara,  
\q1 hia vaisivanto nraatoqitairo riai inraikyara,  
\q1 hia vaisivanto nai nraatoqitairo riemwa kyero tiqaro,  
\q1 Mwi inraikyava qio vahiananrove, ti inraikyara  
\q1 vara kyero Kotiva mwianra mwutukya vataa nraakye  
\q1 qorahuani terama kyero vatairave, tura. \rq (Aisaiaa 64:4)\rq*   
\p
\v 10 Kotiva nai mwanraqura titaiharo mwia mwanraquravanto Kotiva nai uqeta tai quara hia mwaa mwataraqaa ntaqikyi variahua timwa nyinraitiro, mwiva tiri nraahu timwa timwi varira. Kotira mwanraquravanto ekyaa inraikya ntapihi kyero ekyaa okyara inraikya Kotiva uqeta tai okyararavata taqaivama variro.   
\p
\v 11 Ta vaisivave mpora vu nraatoqi vahiani inraikyara ntapihi kyaananro? Hiama vaisi mpovanto mpora vu nraatoqi vahianinra ntapihiananro. Nai mwia mwanraquravanto mwia utaqi vahiva mwivama mwia vu nraato ntapihiro. Mwia votima kyero Kotira mwanraquravanto nraahu Kotira okyara ntapihi kyero riaira.   
\p
\v 12 Tire hia mwata mwaaqaatai qovara hi mwanraqurara mwia varaunanrave. Kotiva tiriara mwihua nte kyuqema nyatau okyarara ntapihi kyeta riaate tiro, mwiva nai mwanraqura timwihata varaunanra.   
\p
\v 13 Tire Kotira mwanraqura varaurahuara tita, tire hia vaisivanto mwatanyaa okyara timwa timwianravauma nkyi timwa nyi varita. Tire Kotira mwanraquravanto timwa timwi vari quarama nkye Kotira mwanraqura varaahua nkyi timwa nyi varita.   
\p
\v 14 Vaisi mpoqi hia Kotira mwanraqura variariva hiama qio Kotira mwanraquravanto qiani quara ntapihiananro. Mwiva mwi quarara qumina qua hia quaqa hiravema qiananro. Kotira mwanraqura mwiaqi variari vaisiva, mwiva nraahuma Kotira mwanraquravanto qiani quara qio ntapihi kyero riaananro.   
\p
\v 15 Kotira mwanraquravanto mwiaqi variari vaisiva variqaro mwiva ekyaa okyara taqero tukyama kyero kyuqe okyarave, uaqia hi okyararave, qiananro. Mwiva qio mwitaa tiraro qumina vaisi mpovanto hiama qio nai mwi vaisira okyara tukyama kyero taqaananro.   
\q1
\v 16 Kuaa qarama kyero Kotira mpukuqi mwitaama tiro:  
\q1 Vaisivanto Kotira vu nraatoqi vahi inraikyara  
\q1 hia ntapihirara tiro,  
\q1 mwiva hiama qio Kotirara e mwitaa mwitaa hiante  
\q1 qiananrove, tura. \rq (Aisaiaa 40:13)\rq*  
\p Mwitaa iharovata Kotira mwanraquravanto tiriqi variharora tiro, Karaisira vu nraatovantovata tiriqi vahira.   
\c 3  
\s1 Korintivanto ntainra vita varura kyaara Poruva mwihua inronra hura  
\p
\v 1 Ni kata pakyaa tuaavo, nte Kotira mwanraqura vataa vaisivata qua tuntema kye nkyivata qua qiankye qiavata nkye hia qioqa hura. Nte mwatanyaa inraikyara nraahu riaa vaisihua qihaakya hi quara timwa nyuntema kyena nkyivata qihaakya hi quara nraahu timwa nyiqana taqaavata nkye mwi entara Iesusirara qutaave turaqi nraaqiara votima kyeta varurave.   
\p
\v 2-3 Nronra tuai vaisira kepukya kyara mwintema kye nte nronra qua nkyi timwa nyiankye tina, taqaavata nkye nraaqiara votima kyeta varuvananra tina, nte nkyi nraamwa nraahu nyiavara. Qumina nraakye qora mwata mwaaqa variahua hia kyuqema kye nrohi variantema kye nkyevata nrohi variarara tita, mate mwaa entaravata nkye nraamwa nraahuma nrevara. Nkye qumina nraakye qora votima kyeta variqata nkye mpohuara ua qua tiqata inronra hi variara. Nkye mwitaamaqi viqata nkye qumina nraakye qoravanto mwatanyaa okyarara nraahu riaahua votima kye nrohi variara.   
\p
\v 4 Qikye, nkye inronra hiqata ntainra quavaro nkyiqitairo mpovanto tiqaro, Nte Porura vataqina vuvave, tiharo mpovanto tiqaro, Nte Aporosira vataqi vi varuvave, ti variro. Nkye mwitaamaqi viqata nkye mwatanyaa okyara riaahua votima kyeta uaqiama kyetama nrohi variavo.   
\p
\v 5 Aporosiva mwiva tavave variho? Nte Poruva mwiva nte tavave varuqo? Tiretana Kotira kyaiqa vare varuratanahua nraahuma varita. Nkye tiritanaqaataita Iesusirara qutaave qiara. Aporosivavata ntevata Kotiva tiri timwi kyaiqarama vareta.   
\p
\v 6 Nte Poruva kyara humwu vara tutauqaro Aporosiva nramanri mwihanro Kotiva mwi kyarara qupiqaante tiharoma qupiqero.   
\p
\v 7 Kyara humwu vara tivavata, nramanri nyivavata, qumina vaisitanama varita. Kotiva tiharo kyara mwiva qupiqairara tiro, Kotivama nronravanto variro.   
\p
\v 8 Kyara humwu vara tivavata, nramanri nyivavata, kuaa kyaiqa mwianra rieqatama vareta. Nraakiara Kotiva mwihua nkyiari kyaiqa varerara rieqaro kyoqaa nyiananroma.  
\v 9 Tiretana kuaana variqata Kotira kyaiqa vare varurata nkye aakyo votima kyeta variqata, Kotira nraamwu votima kyetavatama varita.   
\p
\v 10 Kotiva ni kyuqema mataihana nte nraamwu hoqaahua qiata vaisi votima kyena variqana nte nraante nraamwu tura ratauntema kye nte nraante Karaisirara nkyi timwa nyi varura. Nkye Kotira nraakye qora kyuqehua Kotira nraamwu kyuqera votima kyeta variate tina, nte nraante puha ratauqata mwiaqaatai mpohua mpohua mwi nraamwunra hoqe varita. Mwi nraamwunra hoqehua taqeqata hoqaata.   
\p
\v 11 Nte puha rataura mpovanto ntaku kyero mpo kyatari rataankyora. Nte puha rataurara tura mwia Iesusi Karaisivama.   
\p
\v 12 Nte puha rataura mwiaqaa vaisi mpovanto Kotira nraamwu hoqarera hiro kyuqe inraikyaqo mwi nraamwunra hoqaananro. Mwiva kori orive, munima orive, mpo ori kyuqerave, vara kyero kyuqema kyero mwi nraamwunra hoqa taananrove. Mwiva mwitaama kyero hoqairaro mpovanto kyatarive, nramwuhive, taquve, mwi inraikyara vara kyero hoqaananrove.   
\p
\v 13 Vaisi mpohua mpohua mwitaamaqi vivaro nraakiara ekyaara entaqaa Kotiva mwihua hoqa tera qovarama kyairaro qoqaama vahiananro. Mwi entara qiavanto itaintema kyero Kotiva mpohua mpohua kyaiqa varatera qovarama kyero mwataara hiqaro taqaananrove.   
\p
\v 14 Qiavanto vaisi mwiva nraamwu hoqa taaninra mwataara hiqaro taqairaro hia itamwa kyairera, mwi vaisiva nai kyoqaa qioma varaananro.   
\p
\v 15 Qiavanto vaisi mwiva nraamwu hoqa taaninra mwataara hiraro itamwa kyairera, mwi vaisira nraamwu ekyaa itamwa kyaananro. Mwiva nraamwu hoqa taaninra ekyaa itamwa kyairaro vaisi mwiva nraahu qati variraro mwiva qiaqitairo qatinani nritarero varintema kyero variqaro hia kyoqaa varaananro.   
\p
\v 16 Nkye hiave ntapihiavo? Nkye Kotira nraakye qora variqata Kotira nraamwu kyotata nraamwu votima kyeta variavaro Kotira mwanraquravanto nkyi utaqi varihata variara.   
\p
\v 17 Nkye Kotira nraamwu kyuqehua variarara tiro, mpovanto nkyiqitairo mwi nraamwunra vara uaqiama kyairera, Kotiva nai mwi vaisiravata vara uaqiamama mwataananro. Nkye Kotira nraamwu mwihua variqatara tita, nkye ntainra vita varivorave.   
\p
\v 18 Nkye nkyeta riemwa kyeta api qua riemwaqita vivora. Nkyiqitairo vaisi mpovanto nanrianra tiqaro, Nte mwatanyaa okyara mpo okyara mpo okyara ntapihi kyauvave, tirera, nte mwi vaisirara tiqana, E mwi quara qaqira kyera Kotira qua nraahu riemwaqira quante. E mwitaa hirata qumina nraakye qoravanto iara hia vu nraato vataavave tivaro Kotiva iara qua okyara ntapihiva vu nraato vataavave qiarive, qianinra.  
\v 19 Mwi quara okyara mwataamama vahiro. Mwatanyaa okyarara Kotiva tiqaro, Mwi okyarava qumina qua hia quaqa hirave, tiro. Kotira mpukuqi mwianra mwataama tiro:  
\q1 Mwatanyaa okyara ntapihiahua  
\q1 ntaqaaverura kyaiqa vare variavaro  
\q1 Kotiva nkyiari utua kyaiqara mwiaqotairo  
\q1 tuqasaa kyeqaro nkyiari tu vare varira. \rq (Iopu 5:13)\rq*   
\q1
\v 20 Mwi quava vaiharo mpo quavata vahiva mwitaama tiro:  
\q1 Nronravanto Kotiva mwatanyaa okyara ntapihiahua  
\q1 su nyaatoqi vahi quara taqaiharo ekyaa mwi quava  
\q1 qumina vehi quama vahirove, tura. \rq (Ihi 94:11)\rq*   
\p
\v 21 Nkye mwi quara rieqatama hia vaisivanto varaani kyaiqarara nronraqama kye rieqata vaisi nrutu tuaaheraata. Hiavata mwitaa hiata. (Hia mwatanyaa inraikyavanto nkyiqa ntaqikyi varirave. Nkye mwiaqaa ntaqikyi variarave.) Ekyaa mwi inraikyava nkye hia inraikyava nraahuma vahiro.  
\v 22 Nte Poruvave, Aporosivave, Pitaavave, mwaa mwatavave, qati variqi vi okyaravave, qutuvi okyaravave, mate vahi inraikyavave, nraakiara vahiani inraikyavave, ekyaa mwi inraikyava nkyi kyaahaqa hiari inraikyava nraahu vahirara tiro, ekyaa mwi inraikyava nkye hia inraikyava nraahuma vahiro.  
\v 23 Mwitaa ihata nkyeta mwihua Karaisiranivanto variavaro Karaisiva mwiva Kotiranivantoma variro.   
\c 4  
\s1 Poruva nte Karaisira kyaiqa vaisi varuvave tura  
\p
\v 1 Nkye tiri kyaiqara rieqata mwataama qiata. Tiriara nkyenramwu Karaisira kyaiqa vaisinramwu Kotiva uqeta tai quara timwa qovara hi varia vaisihua variavo qiata. Kotiva mwi kyaiqaraqaa ntaqikyiate tiro, tiri nronraqama kyaira.   
\p
\v 2 Mpora kyaiqaqaa ntaqikyiari vaisiva nataama kyerove kyaiqa varaananro? Mwi vaisiva hia qoriri hiraitiro, ntapihi kyero nai nronra vaisi kyaiqaqaa ntaqikyiqiro quananro. Mwi quara rieqanama nte ntapihi kyena Karaisira kyaiqa vareqana nkyiqa ntaqikyi varura.   
\p
\v 3 Nte Kotira kyaiqa vaisi variqana nkyi Kotira nraakye qoraqaa ntaqikyi variarita nkyeve, vaisi mpovantove, ni tukya hiqata ni kyaiqara uaqia hi kyaiqarave, kyuqe kyaiqave, tivaqe nte hia mwianra nronraqama kyena riaaninra. Ntevata hia ntena kyaiqara rieqana tukyama kye mwi kyaiqara kyuqerave, mwi kyaiqara uaqia hirave, qianinra.   
\p
\v 4 Nte ntena kyaiqara rieqana ni kyaiqavanto qio vaihoma tina. Nte mwitaa qiariro qutaave ni kyaiqavanto qio vahiananro? Niqaa ntaqikyi variva, mwiva nraahuma ni kyaiqa tukyama kye taqero kyuqe hirave hia kyuqe hirave qiananro.   
\p
\v 5 Mwianra rieqatama haunri nkye paparuqa hiqata mpora kyaiqara kyuqe kyaiqave, uaqia hi kyaiqarave, tivora. Nkye qaqira kyeta tiri vunyaa vaisivanto qaiqaa tumuani entara vekya variata. Mwiva mwi entaraqaa vaisivanto entaqi variqaro uqeta taani kyaiqara qovarama kyaananro. Mwiva vaisivanto nai vu nraatoqi riemwa taani inraikyara qovarama kyaananro. Mwiva mwitaamaqiro viraro mwiaqaatairo Kotiva nraakye qoravanto kyaiqa varera taqeqaro kyuqe kyaiqave, uaqia hi kyaiqarave, qiananro.   
\s1 Korintivanto nkyiari nyutu tuaaherora kyaara Poruva mwihuara tura  
\p
\v 6 Ni kata pakyaa tuaavo, nte nkyiara rieqana nte teta Aporosikyaqaa ntumwa kye turave. Nkye mwi quara rieqatama Kotira mpukuqi qara ntumwa to quara mwia hia nraatara kyeta ntainra vita variqata hia vaisi mpo nrutu tuaahereta mpo nrutu vara mwataniqa hiata.   
\p
\v 7 Ni katao, Tavave iara e vaisi nronravanto variaro tiho? Hia mpovanto iara mwitaa tiho. Qio qutaave ekyaa e vataana inraikyara Kotiva i mwiho? Nanraqamave ekyaa e vataana inraikyara Kotiva i mwihanra e ntena kyauquqo vara taurave timwa kyera e ena mwahuta tira hiaro?   
\p
\v 8 Qikye, nkye Korintiqinaahua mwamwaahuave, qutaave nkye Kotiva hi inraikyara ekyaa vataahua variavo? Qutaave nkye airi inraikya vataahua variavo? Tire hia nkyi kyaahaqa hurata nkye nkyetaraa variqata qutaave nkye nritare vunyaa nraakye qora variavo? Nkye qutaaqama kye nronraqama vivaqe nte nkyiara qamwateqana tire nkyi kyapata nronraqama vita ntaqikyiqata variataarave.   
\p
\v 9 Nte ntena riemwa kye mwitaama tina, Tire Karaisira qua nkyi timwa nyunrahua varuraro Kotiva tiri vara ekyaara tokyaqaama vatero. Nramwutaa sitaqi ru kyarera utuavata ekyaahua mwihua nraahu taqaantema kyetama mwata mwaaqaanaa nraakye qoravantovata nyaamwunyaahuavata tiri taqeta.   
\p
\v 10 Tire Karaisirara rieqata Karaisira qua nkyi timwa nyi varurata qumina nraakye qoravanto tiriara nkye hia vu nraato vaihua variavo ti variara. Mwihua tiriara mwitaa ti variavata nkye ekyaa qua riaahua votima kyeta Karaisira qua rie variara. Tire Karaisirara rieqata tire uqenraunra vaisihua varurata nkye kepukya vaisi votima kyeta variara. Tire Karaisirara rieqata tire varuraro tiri nrutuvanto mpiato vaihata nkyi nyutuvanto virito vahintema kyeta nkye variara.   
\p
\v 11 Tire Karaisirara rieqata haaruvata, mate mwaa entaravata, hia kyara vaiharo tiri mpoqama kye nraataa ihata varunanra. Tiri tuavaaqa nrahitiro uaqia aaqia ihata varunanra. Tiri ntuqutu kyeqa vataavata varunanra. Tire hia kyuqema kye mwatukya kuaaqi variraitita, tire mpoqi mpoqi nrohi varunanra.   
\p
\v 12 Tire munima kyeqa kyara varaare tita, teta kyauquqo toqaamwu tukyeqa kyaiqa vare varunanra. Mpovanto tiriara mwaaquqa hi quara tihata tire hia nanrianra mwaaquqa hi quara tiraitita, tire Kotirara mwi vaisira kyuqema mwataante tunanra. Tiri uaqiama timwa taavata tire hia Kotira kyaiqa qaqira kyaraitita, tire kepukyaqama kye mwia kyaiqa varaqita vunanra.   
\p
\v 13 Mpovanto tiri nrutu vara mwataniqa hiqaro unra tihata tire hia nanrianra mwitaa tiraitita, tire mwianra kyuqe qua nraahu tunanra. Tire mwitaamaqi viqata Karaisirara rieqata varurata kyara viti qaqira kyaantema kye qumina nraakye qoravanto tiri qaqira kyaarave. Mwaa entaravata mwihua tiriara vehi vaisi qumina inraikyavantove ti variara.   
\p
\v 14 Hia nte nkyi kyauruariveravauma mwaa quara qara ntina. Nkye ni nraaqiara kyuqehua votima kye varivaro nkyi su nyaatovanto ntapihirata variate tinama, mwaa quara qara ntina.   
\p
\v 15 Vaisi 10,000 vanto nkyiara tiqata, Tire nkyiqa ntaqikyi varurahuave. Nkye mwataama kye Karaisira qua riemwaqita quate, tivera, nkye mwaa quara riaata. Mwihua mwitaama varivaqevata nte nkyi sova kuaikuvanto nraahuma varianinra. Nte nraante Karaisira qua kyuqe mwakyaakya nkyi timwa nyiavata nkye Karaisira aanraqaa vurara tina, nte nkyi sovaqama vurama.   
\p
\v 16 Nte nkyi sova varuvara tina, nte nkyi su nyaato nyianrita nkye nte nrohuntema kye nrohiata.   
\p
\v 17 Nkye mwitaama kye nrohiate tina, nte Timotira titaariro nkye hinani quananro. Nte Timotirara ni maaquve tuqaro ni mutukyavanto mwianra mpoqiavata vahira. Mwiva tiri vunyaa vaisi mwianra nraahu rieqaro mwia kyaiqa vare vari vaisivama variro. Nte Timotira titaariro mwiva uro nte mpoqi mpoqi nrohiqana Karaisirara nraakye qora timwa nyuntema kyena ntenavata mwi quara riemwaqi viqana Karaisira aanraqaa nrohurara ntapihi kyero nkyi timwa nyianri.   
\p
\v 18 Nkye mpo hiahua tiqata, Nianra mwiva hiama qio mwaini tiri taqarero nriananrove, timwa kye qamwateqata nkyeta nrutu tuaahere variara.   
\p
\v 19 Tiri vunyaa vaisivanto qiove tiraqe nte qioma nkyi taqarera qamwanrama uro ntaaninra. Nte quariva uro variqana nkyiari nyutu tuaahere variahua taqarera. Hia nte mwihua qua nraahu riarera. Nte mwihua kepukyavata taqarera.  
\v 20 Kotiva ntaqikyi vaisiva, mwiva hia qua nraahu timwaqiro quananro. Mwiva Kotira kepukyara variqaro Kotira aanraqaa quananro.   
\p
\v 21 Nkye hia ntapihi kye nrohi varira kyaara nte kyapipivata vare quaninranrave nkyi mwutukya vahiro? Nkye ntapihi kye nrohiarara rieqana nte uro nkyiara po tina nkyi kyuqema nyataaninranrave nkyi mutukya vahiro? Nkyetavanto tivaqe riaari.   
\c 5  
\s1 Quara vairiqa hirikye nkyiqitairo vaisi mpovanto api nrohi variho tura  
\p
\v 1 Quavanto viro nrinro ihana nte riauqaro nkyi utaqitairo quara vairivanto nrohia okyarava qovarama viho. Qikye, Kotira qua hia riaa nraakye qorahua mwitaa hiarara uaqia hi kyaiqarave timwa kye hia mwitaa hiarave. Mpovanto qua ni timwa mpihana nte riauqaro vaisi mpovanto nai qora nraata varatero nrohi variho, qiara.   
\p
\v 2 Mwiva nkyi utaqi variqaro mwitaamaqiro nrohi varihata nkye nanra inraikyara rieqatave nkyeta mwahuta ti variavo? Nkye hia nkyeta mwahuta tiraitita, nkye ntataataarave. Nkye ntateqata mwi vaisira titaivaro nkyiqitairo quataarave.   
\p
\v 3 Mate nte nyianrani variqana hiama qio mwi quara nkyi kyapata variqana avuqavu hiarava aanra vahiro. Nte nyianrani varura, mwianra nte hiama nronraqama kye riena. Tiri vunyaa vaisivanto ni nronraqama kyaihananra tina, nte qioma nyianrani variqanavata mwi quara avuqavu hianinra. Nte nkyi kyapata variqana mwi quara avuqavu huntema kyena vaakyama mwi vaisira ko timwa kyena mwiaqaa qua vatauqo.   
\p
\v 4 Mwianra rieqanama nte nkyiara mwitaama tina. Nianra mwiva tirivata variho timwa kyetama nkye mwi vaisira qua riarerata ntuvaantua hiata. Nkye ntuvaantuama vita varivaro tiri vunyaa vaisivanto nkyi nronraqama kyairata nkye ntuvaantuama vita variqatama  
\v 5 mwi vaisira nkyetaqitai titaivaro mwiva nanrinraa variqaroma Saataaninra kyaiqa varaqiro quananro. Nkye mwitaa hivaro mwi vaisiva nai mwamwantaqo Saataaninra kyaiqa varaqiro viraro vu nraato ntapihi viraro uaqia hi kyaiqara qaqira kyairaro ekyaara entaqaa mwia mwanraquravanto qio variraro Kotiva mwia nyaamwuni vitaari.   
\p
\v 6 Nkye qumina nkyeta mwahuta tivora. Nkye mwaa quara ti variara riaarave. Qamaa pataqia taupa tairaro ntenraanriva ekyaa hini qamaa mwiavata ntenra kyaananrove.   
\p
\v 7 Vaisi mwiva taupataira votima kyero varira nkye qamwanrama kye mwia titaivaro mwiva uaqia hi kyaiqara varaiva hia nkyi utaqi varirata nkye qio variqi quata. Nkye qio varivaro mwia uaqia hi kyaiqava nkyivata uaqiama nyataankyora. Vekyahu nyato kyarara omwata nraani entaraqaa sipisipi nraati ru kyaintema kyero tiriara rieqaro Karaisira ru kyora.   
\p
\v 8 Karaisira tiriara ru kyorara tita, nrivaqe vekyahu nyato kyarara votima kye nreqata taupataira vatama kye mpereti uta taira qaqira kye, mpo mpereti hia taupataira vata uta taira nramwaqi quara. (Mwi quara okyara tirera nrivaqe Kotira aanraqaa nrohiqatama uaqia hi kyaiqara qaqira kye kyuqe kyaiqa qutaa kyaiqa nraahu varaqi quara.)   
\p
\v 9 Tauraa nte nkyini qara mpo vara kye nkyi timwa nyiavaraqi mwitaama tina, Nraakye qora api qaraqita nrohihuavata hia kuaaqi variate, qiavarave.   
\p
\v 10 Nte mwi quara tiqana hia nte quminahua hia Iesusira nraaqiaraqa hiahuara turave. Hia nte qumina nraakye qora airi inraikyara mwutukya ntihata variahuarave, mpuara vare variahuarave, unra mwanriqa nrutu tuaahere variahuave, hia nte mwihuara turave. Nkye mwi nraakye qorahua qaqira kye nkyetaraa varirera hivera, mwia nkye mwaa mwatara qaqira kyetama nkyetaraa varivarave.   
\p
\v 11 Nte tohare hia nte qumina nraakye qora mwihuara turave. Nte vaisi mpovanto tiqaro nte Iesusira nraaqiarama varuqo timwa kyero uaqia hi kyaiqara varaaninra mwianrama tuqo. Ni qua okyaravanto mwitaamama vahiro. Vaisi mpovanto tiqaro, Nte Iesusira nraaqiara nkyi sata sakyaama varuqo, timwa kyero mwiaqaatairo mwiva mpo nraakyevata nrohiarivave, airi inraikyara mwutukya vahiarivave, airi inraikya vare variarivave, unra mwanriqa nrutu tuaahere variarivave, mwiva mpora nrutu vara mwataniqa hiqaro unra qua qiarivave, mwiva uera nramanri nreqaro uera ntaarivave, mwiva mpuara uti variarivave, mwiva mwitaa hi variariva nkyiara nte nkyi sata sakyaave tirata nkye mwia qaqira kye mwia nraatu aatu hita hia mwiavata variqata kyara nraatema tuqo. Ni qua okyara vaakya tuva mwitaamama vahiro.   
\p
\v 12-13 Hia Kotira nraakye qora qumina nraakye qora mwaaqani variahua hia nte mwihua qua avuqavu hirerave. Mwihua kyaiqa tukya hianinra mwia hia ni kyaiqavauma, mwia nai Kotivama mwia avuqavu hiananro. Qio nkye hia qumina nraakye qora variavo. Nkye Iesusira nraakye qoravantoma varita. Haunri nkyiqitairo mpovanto uaqia hi kyaiqara utu kyairata nkye tiqata, Kyai qaqira kye hia avuqavu hiare, tivora. Nkye qamwanrama kye mwi quara avuqavu hiata. Kotira mpukuqi qara ntumwa to quara rieqanama nte nkyiara mwitaama tina. Mwi quava mwataama tiro:  
\q1 Vaisi mpovanto nkyi utaqi variqaro uaqia hi kyaiqara  
\q1 varaaninra nkye titaivaro quarive, tuqo. \rq (Lo 13:5)\rq*   
\c 6  
\s1 Qua vahirera, nkyetavanto mwi quara avuqavu hiate tura  
\p
\v 1 Nkyiqitairo mpovanto nai qata vakyaaqa qua vatarera hiqaro haunri mwiva uro hia Kotira qua riehua mwi quara avuqavu hiate qiankyora. Mwiva nkye Kotira qua riehuara ni qua avuqavu hiate qiari.   
\p
\v 2 Nkye hia ntapihiarave? Nraakiara Kotira nraakye qoravanto variqata mwihua mwaa mwataraqaa varihua qua avuqavuma hivara. Nkye nraakiara mwaa mwataraqaa varihua qua avuqavu ihua variahuara tita, nkye nanraqamave mate mwaa entara pata qua mwiqianinra hia avuqavu hita?  
\v 3 Nkye hia ntapihiarave? Nraakiara tire nyaamwunyaahua mwihua quavatama avuqavu hiananra. Tire nyaamwunyaahua quavata avuqavu hiarahuara tita, tire qioma mwata mwaaqaanaa quavata avuqavu hiananra.   
\p
\v 4 Nkyiqitairo ko ti quava qovara hirata nkye mwi quara avuqavu hirerata nkye qumina mwaaqanyaa vaisi, hia Iesusira nrutu tuaahere huara mwi quara avuqavu hiate tivora.   
\p
\v 5 Nkye mwitaa hiqata kyauruataarave. Nkyi sata sakyaa taaratanavanto inronra hivera, hiave nkyi utaqa vaisi mpo kyuqe vu nraato vahiva, mwi quara avuqavu hiariva variro?  
\v 6 Nkyiqitairo kyuqe vu nraato vahiva mpovanto mwi quara avuqavu hiataara hia mwitaa hiavatama nkyi qata vakyaa mwihua mwi quara vareqata qumina vaisi hia Kotira qua riaahua hianani vi varita.   
\p
\v 7 Nkye nai ko ti nai ko ti hiqatama nte taqauqata nkye Kotira qua qaqira kyeta mwia aanraqaavata hia kyuqema kye nrohi variara. Nkyi qata vakyaa mpovanto nkyi uaqiama nyatairata nkye qaqira kye qiove qiataara. Nkyi qata vakyaa mpovanto nkyini mpo inraikya mpuara varairata nkye hia mwiaqaa qua vataraitita, qiove qiataara.   
\p
\v 8 Mwitaa hiataara nkye uro nai uaqiama mwate nai uaqiama mwate hiqata naini naini mpuara vare variavo. Qikye, mwihua nkyi sata sakyaa variavata nkye mwitaa hiqata mwihua uaqiama nyate variavo.   
\p
\v 9 Nkye hia mwaa quara riaarave iho? Qora kyaiqa vare varihua hia Kotiva ntaqikyi mwatukyaraqi qio vivarave. Vaisi mpovanto nkyiara mpo qua unra qua qiankyora. Api qaraqita nrohihuave, unra mwanriqa nrutu tuaaherehuave, nraata vaati ntuqeqaama kye api nrohihuave, nkyiari hena vaisive nkyiari hena nraakyevata api nrohihuave,  
\v 10 mpuara uti varihuave, airi inraikyara mwutukya ntirata vare varihuave, uera nramanri nreqata uera nte varihuave, mpora nrutu vara mwataniqa hiqata unra qua ti varihuave, mpova hi inraikyara unraqanraama kyeqa vare varihuave, ekyaa mwi kyaiqara mwi kyaiqara vare varihua hiama qio Kotiva ntaqikyi mwatukyaraqi vivara.   
\p
\v 11 Nkye hini uhua haaru mwi kyaiqara mwi kyaiqara vare varura. Nkye mwitaama varuvaro nkyiara Kotira kyaiqa nraahu varaqita quate tiro, Kotiva nkyi mwutukya vu nraato hiqama nyatero. Kotiva tiri vunyaa vaisi Iesusi Karaisira kyaiqara riero nai mwanraquraravata rieqaro Kotiva nkyi avuqavuma nyataira.   
\s1 Karaisiva tiri huvantu kyairaqaatai tire uaqia hi kyaiqara varaqi quarorave tura  
\p
\v 12 Mpovanto tiqaro, Karaisiva ni huvantu kyaihana nte qati varuvara tina, nte ekyaa mpo kyaiqa mpo kyaiqa qioma vare variariro Kotiva hiama nianra qao qiananrove, qianinra nte nai mwia mwataama kye timwa mwinrenra. E ekyaa kyaiqa qio varairarovata hia ekyaa mwi kyaiqava i qio kyaahaqa hiananrove, qianinra. Nte ekyaa kyaiqa qio varaariva variqanavata nte hia ekyaa kyaiqa varaqina virerave. Nte ekyaa kyaiqa vare variariro kyaiqa mpovanto niqaa ntavaaqavu kyero ni ntaqikyiqiro quankyorave.   
\p
\v 13 Mpovanto tiqaro, Kyaravanto vaisi vikyokyaqi quariva vaiharo vikyokyavanto kyara nraanriva vahirave qiananro. Qio mwi inraikyava quaahaqa vahi inraikyarara tiro, nraakiara Kotiva kyaravata vikyokya mwiavata taiqama kyaananro. Mwi inraikyava quaahaqa vaiharo vaisivanto quaahaqa variara. Mwitaa hirara tiro, vaisivanto api mpo nraakye mpo vaisivata nrohiqaro nai mwamwanta Kotira vuqaa vara uaqiama kyaananro. Vaisivanto nai mwamwantaqo Karaisira kyaiqa varaqiro viraro Karaisiva mwia mwamwantaqaa ntaqikyiananro.   
\p
\v 14 Kotiva tiri vunyaa vaisi qati vara sivuma kyovara tiro, mwiva nai kepukya mwiaqo tirivata qioma qati vara sivuma kyaananro.   
\p
\v 15 Nkye hia ntapihiarave? Nkyi mwamwanta mpoqiani mpoqianivanto Karaisira mwamwantama vahiro. Qiove Karaisira mwamwantaqaatairo mpo mwamwanta vara kyero api qaraqiro nrohi variani nraakyera mwamwantaqaa taaqau tairaro vahiananro? Hia qio mwitaa hiananrove.   
\p
\v 16 Nkye hia ntapihiarave? Vaisivanto api qaraqiro nrohiani nraakyeravata nrohi variraro mwitanahua nyamwantavanto kuaa mwamwantama vahiananrove. Kotira mpukuqi mwianra mwataama tiro:  
\q1 Mwitanahua nyamwantavanto  
\q1 kuaa mwamwantama vahiananrove, tura. \rq (Okyara 2:24)\rq*   
\p
\v 17 Iesusira nraaqiaravanto hia mwitaama kyero variananro. Tiri vunyaa vaisivata taaqau viro variariva variraro mwitanahua mwanraquravanto kuaa mwanraqurama vahiananro.   
\p
\v 18 Api qaraqi nrohiraqaatai nkye ntuvaihaaqita qatiraqaa variata. Mpovanto uaqia hi kyaiqara hini hira utiva hia mwia mwamwanta uaqiama kyaira. Mwiva api qaraqiro nrohiqaroma nai mwamwantavata vara uaqiama kyaira.   
\p
\v 19 Nkye hia ntapihiarave? Nkyi mwamwanta mwiva Kotira mwanraquravanto variqiro vi vari nraamwuvama vahiro. Kotiva nai mwanraqura nkyi nyihanro mwia mwanraquravanto nkyi mwutukyaqi variqiro vira. Nkye hia nkyetavanto nkyetaqaa ntaqikyiahuavauma. Nkye Kotiranivantoma varita.   
\p
\v 20 Kotiva nai mwaaqu nkyi nyinro nkyi kyoqaa utu tairara tita, nkye Kotiranivanto variqata nkyeta mwamwantaqo Kotira nrutu tuaaheraata.   
\c 7  
\s1 Poruva nraata vaati vare okyarara tura  
\p
\v 1 Nkye ni kyapara hiqata qara ntumwa taa quara nte nkyita timwa nyinrenra. Qioma vaisivanto hia nraakye vararaitiro, qati variqiro quananro.   
\p
\v 2 Nte mwi quara tiqanama taqauqata vaisivanto nraakyevanto mpo nraakyevata mpo vaisivatama kye api nrohi variava tuqara vihana nkyevata mwi kyaiqara utivo tina, mpo qua mwitaama tina: Kyaivata ekyaa nraakye qoravanto nraata vaati vareta variate, tuqo.   
\p
\v 3 Vaisivanto nai nraata kuaa mwamwantavanto variqaro mwiva nraakye kyakya hianinranra hia qao tiraitiro, mwia kyuqema mwataari. Nraatavantovata kuaa qara hiari. Mwitanahua mpovanto mpora kyuqema mwatairaro mpovanto mpora kyuqema mwateqatatana variata.   
\p
\v 4 Nraakyevanto hia nai mwamwantaqaa ntaqikyi variharo mwia vaativanto mwia mwamwantaqaa ntaqikyi varira. Kuaa qarama kyero vaativanto hia nai mwamwantaqaa ntaqikyiharo mwia nraatavanto mwia mwamwantaqaa ntaqikyira.   
\p
\v 5 Vaatiaravata nraataravata nte mwaa quara tirera. Nkyetana mwamwanta ntuvaantua hi okyarara hia mpovanto qao qiari. Nkyetana qua taaqaute tiqata, Nriqetana Kotiravata mwi iherara qua qiare ti, qioma nkyetana qati variqi vivara. Nkyetana mwitaamaqi viqata Kotiravata qua tira taiqa kyeta mwiaqaataita qaiqaa mwamwanta ntuvaantua hiata. Haunri nkyetana nraahumwa nraahumwa varivaro Saataaniva nkyitana mwataara hirata nkye mpo nraakyeve mpo vaisivata nrohi kyevora.   
\p
\v 6 Nkye mwi quara ni kyapara hiqata qara ntumwa taarara tinama, nte nkyita timwa nyina. Nte hia mwi quara kepukyaqama kye vateqana nkye mwi quara nraahu vataqita quatevauma tina. Nte qati mwi quava nkyita kyaahaqa hiarive tinama mwitaa tina.   
\p
\v 7 Nte nkyiara mwataavatama tina, Ekyaa nraakye qora ni votima kye varivaqe nte mwianra qiove qianinra. Qio nte ntapihi kyauqaro Kotiva mpo vu nraato vaisi mpo mwihanro mwi vaisiva nraakye varatero variharo, Kotiva vaisi mpove nraakye mpove mpo vu nraato mwihanro mwiva ehaara variqi vi varira.   
\p
\v 8 Mwanraataravata, qumwanraanravata, saati qutu quavata, tetoqa varia nraakyehuaravata, nte tirera. Nkye ni votima kye nkye qati varivaqe nte nkyiara qiove qianinra.   
\p
\v 9 Vaisivantove nraakyevantove hia qio qati variaqara hirata qioma nraata vaati varevara. Haunri qati varivaro vaisiarave, nraakyerave, mpoqama kyero mwutukya ntirata mwia rirante qati variqi vivora.   
\p
\v 10 Nraata vaati varaahua nte mwaa quara timwa nyinrenra. Mwaa mwi quara hia ntena riemwa kye tuqo. Tiri vunyaa vaisivanto timwa tairama. Mwiva nraakyera mwitaama tiro: Nraakyevanto hiama qio nai vaati ekyaara kyero quananrove.  
\v 11 Mwiva nai vaati qaqira kyairera, mwiva hiama uro mpo qoraisi vararaitiro, qatima variarive. Mwiva nai vaati qaqira kyero uro nanrianraa vari taqero kyai nte ntena paativanto hinani nrumu ntante quankye timwa kyero mwiva qioma nai vaatintiriro uro variananrove, tiro. Mwitaa timwa kyero tiri vunyaa vaisivanto mwia vaatiaravata mwitaama tiro:  
\q1 Vaisivantovata hia nai nraata qaqira kyaananrove, tiro.   
\p
\v 12 Nte hini mwihuara mwaa quara tirera. Mwaa mwi quara hia tiri vunyaa vaisivanto timwa tairavauma. Nte ntena mwi quara tirera. Iesusira nraaqiara mpovanto variraro mwia nraatavanto hia Iesusirara qutaave qiari nraakyeva variqaro nai vaatiara tiqaro, Hia i qaqira kyaraiti, nte i vatama kye variqi virerave, tirera, hia mwia vaativanto mwia qaqira kyaari.   
\p
\v 13 Iesusira nraaqiaraqa hiariva nraakye mpovanto variraro mwia vaativanto hia Iesusirara qutaave qiariva variqaro nai nraatara tiqaro, Hia i qaqira kyaraiti, i vatama kye variqi virerave, tirera, hia mwia nraatavanto mwia qaqira kyaari.   
\p
\v 14 Vaativanto hia Iesusirara qutaave qiariva nai nraatantiri variqi viraro Kotiva mwia nraatara rieqaroma mwi vaisirara qutaama mwiva mwia vaativanto variho qiananro. Nraakye mpovanto hia Iesusirara qutaave qiariva nai vaati Iesusirara qutaave qiani vaisiravata variqi viraro Kotiva mwia vaatiara rieqaroma mwi nraakyerara qutaama mwiva mwia nraatavanto variho qiananro. Kotiva hia mwitaa qianinravauma mwitanahua nraaqiara mwata tehua qumina nraakye qoravanto apiqama kye mwata taa nraaqiarahua votima kyeta varivara. Mwitana nraaqiaravanto Iesusirara qutaave qia nraakye qorahua nraaqiara votima kyetama varivara.   
\p
\v 15 Hia Iesusirara qutaave qiariva nai nraatave, nai vaative, qaqira kyarera hirera, kyairaro mwitaa hiari. Mwiva qaqira kyero virera hiraro qioma vaativantove, nraatavantove, Iesusirara qutaave qiariva mwia tuta kyairaro quananro. (Mwia hia tuta kyairaro virera, mwitanahua inronra hiqatama varivara.) Mpora qihaakyama mwatairaro mwiva ina qihaakyama mwatero mwitaamaqita quate tiro, Kotiva tiri nraanrama taira.   
\p
\v 16 Mwianra rieqanama nte mpo hiahua mwihua nyaatavantove saativantove hia Iesusira qua riaahuara mwitaa tirera. Nkyi saativantove, nkyi nyaatavantove, nkyiara rieqata Iesusira nraaqiaraqama vivarave iho, hiave Iesusira nraaqiaraqama vivarave iho? Nkye mwihua kyaahaqa hi okyarara hia ntapihiavo.   
\s1 Iesusira nraaqiaraqama quavaro nkyi mpo kyaiqa mpo kyaiqa nyinra qaqira kyevorave tura  
\p
\v 17 Haaru nkye varuvaro Kotiva nkyi nyaanro entara mwi entaraqaa tiri vunyaa vaisivanto kyaiqa tukyama kyero nkyi kuaiqia kuaiqia nyunranra rieqanama nte nkyiara tiqana, Nkye variqata nkyeta nanra kyaiqave tutera mwianra nraahu riemwaqita quate, tuqo. Nte mpo mwatukya mpo mwatukya nrohiqana Iesusira nraaqiara variahua mwi quara nraahu timwa nyiqina nrohurave.   
\p
\v 18 Iutaa vaisivanto Kotira qua riero Iesusira nraaqiaraqama viva, mwiva haaru nai mwamwanta toqakyaarara hia kyauruari. Mpo mwatanaa vaisivanto Kotira qua riero Iesusira nraaqiaraqama viva, mwiva hia nai mwamanta toqa kyaari.   
\p
\v 19 Mwamwanta toqe okyaravave, hia toqe okyaravave, hiama mwi okyarava vaisi kyaahaqa hiananro. Nkye mwi okyarara hia nronraqama kye riaata. Kotira qua kyuqema kye riemwaqi vira, mwianra nronraqama kye riemwaqi quata.   
\p
\v 20 Nkye mpo kyaiqa vare varivaro Kotiva nkyi nyaanraanrihua nkye mwi kyaiqara vareqata variata.   
\p
\v 21 Mwi entara vaisi mpovanto nai kyaiqara rieqaro i rupa tovara e mwia kyaiqave vare varurarove Kotiva i nraanronra? Qio mate i rupa taira hia mwianra nronraqama kyera riaana. I huvantu kyaari aanrava qio vahirera, e qioma qati vinanra.  
\v 22 Tiri vunyaa vaisi Karaisiva vaisi mpo rupa taaninra nraanrainranro mwi vaisiva nai rupa taaninranra hiama nronraqama kyero riaananro.  
\p Nte mwi vaisirara mwitaa qiante tirera: E tiqara, Karaisiva Saataaninraqaatairo ni huvantu kyaihana nte qatinani varuqo, tiqara variqira quana. Mwia votima kyero hia rupa taari vaisiva qumina vaisivanto variraro Karaisiva mwia nraanrainranro mwi vaisiva Karaisiva rupa tai vaisivama variananro.   
\p
\v 23 Kotiva nronra kyoqaa Karaisiraqo nkyi huvantu kyairara tita, nkye qumina vaisivanto nkyi rupa tairata mwia kyaiqa vareqata Kotira kyaiqa hia varevora.   
\p
\v 24 Ni kata pakyaa tuaavo, Kotiva nkyi nyaanro entara mwi entaraqaa nkye mpo kyaiqa vare varura, mwi kyaiqara nraahu matevata varaqi viqata Kotiravata variqata kyuqema kyeta nrohiate.   
\s1 Poruva qaraahahua hia nraata vaati varaahuaravata tetoqaravata tura  
\p
\v 25 Nte nkyi qaraakya nraakye qora hia nraata vaati varaahuara tirerama. Nkyiara hia ni vunyaa vaisivanto qua mpo timwa mpihana riaura. Ni vunyaa vaisivanto nianra po timwa matero ni nronraqama kyaihana nte mwia kyaiqa vaisi varuvara tina, nte nkyiara ntena riemwa kye qua timwa nyianinranra nkyi mwutukyavanto qihaakya hirata qutaave qiata.   
\p
\v 26 Mwaa entara uaqia hi entara muaanra vahi entarara tina, nte mwianra rieqana nkyi vaisiara mwitaama tina, Nkye mate nataama kye varira qio mwivau variqita quate, tuqo.   
\p
\v 27 E nraakye vaakya varaterava hia mwia qaqira kyenanranra riaante. E ehaara varirava hia uro nraakye varenanranra riaante.   
\p
\v 28 E uro nraakye varenanra mwia hiama e Kotira qua nteqa kyenanra. Qioma mwitaa hinanra. Mwanraatavantovata uro qoraisi varairera, mwiva mwitaa hiqaro hiama Kotira qua nteqa kyaananro. Qioma mwitaa hiananro. Mwaa entara nraata vaati varehua nronraqama kye muaanra ntaani inraikyara varaqi vivara. Nkyevata mwi muaanranra varevo tina, mwianra rieqanama nkye hia nraata vaati varaate, tuqo.   
\p
\v 29 Ni kata pakyaa tuaavo, nte nkyiara qua tuva mwia okyara mwataamama vahiro. Tire mwata mwaaqaa variara entava pataqiama vahiro. Mwianra rieqatama nkyiqitai nraakye varehua hia nraakye varehua nraantantamwa kye variqi viqata Kotira kyaiqara nronraqama kye riemwaqi quata.   
\p
\v 30 Nkye hia mwatani airi enta qati variqi virara rieqatama nkyiqitai ntatehua mwihua hia ntatehuara nraantantamwa kye variqi viqata Kotirara nronraqama kye riemwaqita quata. Kuaa qarama kye nkyiqitai raihi varihua, mwihua hia raihihuara nraantantamwa kye variqi viqatama Kotira kyaiqara nronraqama kye riemwaqi vivata nkyiqitai mpo inraikya mpo inraikya kyoqaa hi varihua hia mpo inraikya vatehua nraantantamwa kye varaqi quata.   
\p
\v 31 Nkye munima kyaiqave, kyoqaa kyaiqave, varehua hia mwi kyaiqarara nronraqama kye riemwaqita quata. Mwaa mwatara mwia kyaiqa okyaravata taiqe variharo mwiva taiqaani entava qaumato vahirara tita, nkye mwianra rieqatama Kotira kyaiqara nraahu nronraqama kye riemwaqi viqata variqi quata.   
\p
\v 32 Ni kyakya hiva mwitaamama vahiro: Hia nkyi mwutukyavanto mwata mwaaqaanaa inraikyara mpoqama kyero vahiari. Hia nraakye varaari vaisiva variqaro mwiva tiri vunyaa vaisi qamwata mwatarero mwianra nronraqama kyero rieqaro mwia kyaiqa nraahu varaqiro quananro.   
\p
\v 33 Nraakye varate variari vaisiva nai nraata qamwata mwatarera uti variqarora tiro, mwiva mwata mwaaqaanaa inraikyara nronraqama kyero riemwaqiro quananro.   
\p
\v 34 Mwiva mwitaa hiqaro hia Kotira kyaiqara nraahu riemwaqiro quananro. Mwiva Kotira kyaiqaravata, nai nraata kyaiqaravata, riemwaqiro quananro.  
\p Mwanraatavantove, hia vaati varaari nraakyevave, variqaro mwiva tiri vunyaa vaisi kyaiqara nraahu riemwaqiro quananro. Mwiva nai mwanraquraqotairovata nai mwamwantaqotairovata mwia kyaiqa nraahu varaqiro quananro. Vaati vataa nraakyevanto variqaro mwiva nai vaati qamwata mwatarera uti variqarora tiro, mwiva mwaa mwataraqaa vahi inraikyarara nronraqama kyero riemwaqiro quananro.   
\p
\v 35 Nte mwaa quara tiqana nte hia nkyi antuareqanavauma tina, nte nkyi kyaahaqa hiqanama tina. Nkye aanra kyuqe hiraqaa nrohiqata Kotira kyaiqara nraahu riemwaqi viqata hia mpo kyaiqa mpo kyaiqara riemwaqita quate tinama, mwitaa tura.   
\p
\v 36 Vaisi mpovanto tiqaro, Nte hia nraata vararaitina variariva mpo nraakyevata nrohiankyorave, qiariva mwi vaisiva qioma nraata varaananrove. Mwiva mwitaa hiqaro hiama Kotira qua nteqa kyaananrove.   
\p
\v 37 Vaisi mpovanto tiqaro, Nte hia nraakye vararerave. Nte qioma ehaara variqana qati variqina quaninrave, timwa kyero mwitaamaqiro viqaro kepukyaqama kyero variqiro quariva, qioma mwi vaisiva mwitaa hiqaro ehaara variqiro quananro.   
\p
\v 38 Nraakye varaariva, mwiva qio kyuqema hiananro. Hia nraakye vararaitiro ehaara variariva, mwiva mpoqiavatama kyuqe hiananro.   
\p
\v 39 Vaativanto qati varirera, mwia nraatavanto mwikyantiri nraahuma variqiro quananro. Vaativanto qutu viraro mwi nraakyeva qioma nai kyakya hiani vaisira varaananro. Mwiva mpo qoraisi vararera hiro Iesusirara qutaave qianinra nraahuma qio varaananro.   
\p
\v 40 Nte ntena riemwa kye mwi nraakyerara tiqana, Mwi nraakyeva hia qaiqaa qoraisi varairera, mwiva qamwateqaroma variqiro quananrovema, tina. Nte mwitaa tiqanama Kotira mwanraquravantovata nte tu quara kuaa qua mwia nraahu qiananrovema tina.   
\c 8  
\s1 Unra mwanriqani vate kyarara qiove nraananrave hiave qio nraananrave? tura  
\p
\v 1 Nkye ni kyapara hiqata qiove tire maaketiqitai unra mwanriqani vate kyarara munima kye vara kye nraananrave qia quara nkyita timwa nyinrenra. Haunri nkye paparuqa hita tiqata, Tire mwi quara okyara ntapihi kyaurahua qioma mwitaa mwitaa hiananrave, tivora. Nkye mwi okyarara ntapihi kyaurahuave tiqata nkyeta nrutu nraahu tuaaherevora. Hia mwitaa ti quara mwiaqo mwi quara avuqavu hiata. Nkye nanrianra nanrianra mwutukya vateqatama mwi quara avuqavu hiata.   
\p
\v 2 Vaisivanto hini qua okyara nraahu ntapihi kyero haunri mwiva tiqaro, Nte ekyaa qua okyara ntapihi kyauqo, qiankyorave.   
\p
\v 3 Kotirara mwutukya vahiari vaisiva variraro Kotiva mwi vaisira ntapihi kyero taqero ni nraaqiarave timwa kyeroma mwia kyaahaqa hiananro.   
\p
\v 4 Mwi quara rieqana nte unra mwanriqani vate kyarara tirera. Tire ekyaahua ntapihi kyauraro unra mwanriqavanto qumina inraikya nraahuma vahiro. Tire ntapihi kyauraro qutaa mwanriqa kuaikuvanto Kotiva nraahuma variro.  
\v 5 Mpo hiahua tiqata, Nyaamwunivata mwata mwaaqaavata mwanriqa airivanto variqata tiriqaa ntaqikyi variavata tiri vunyaa vaisi airivantovata variqata tiriqaa ntaqikyi variarave, qiarave.   
\p
\v 6 Mwihua mwitaa qiavata tire tiqata, Mwanriqa kuaikuvanto Kotiva nraahuma variho, ti varunanra. Kotiva tiri tiqovama variro. Mwiva ekyaa inraikya utu taiva varihata tire mwia nraaqiaravanto qati variqi quarahuama varita. Tiri vunyaa vaisi kuaikuvanto Iesusiva nraahuma variro. Kotiva Karaisira nronraqama kyaiharo mwiva ekyaa inraikya utu taira. Karaisiva varihatara titama, tirevata varita. Tire mwi quara rieqatama unra mwanriqanra qumina inraikyave tunanra.   
\p
\v 7 Tire mwi quara ntapihi kyaurahua varurata hia ekyaa nraakye qora mwi quara ntapihiara. Mpo hiahua tauraa unra mwanriqanra riohua, mwihua Iesusira nraaqiaraqama vita mwihua mwaa entaravata unra mwanriqani vataa kyarara nreta tiqata, Qae, mwaa unra mwanriqani vataa kyarava tiri uaqiama timwa taarivaare, ti variarave. Mwihua mwutukya vu nraatovanto hia ntapihihata mwihua airi nraato tiqata mwi kyarara nramwa kyeta mwihua tiqata, Qae, ni kyauriroma iho. Hia mwi kyarara nraataara vaihana nramwa kyaurave, ti variara.   
\p
\v 8 Mwihua mwitaa ti variavata tire ntapihi kyauraro Kotiva tire kyara nraananra mwianra mwiva hia nronraqama kyero riero. Hia Kotiva tire kyara nraananra mwianra rieqaro tiri qamwata timwa taananro. Tire mpo kyara aurama te mpo kyara qati nre hiarava hiama tiri vara mpo qarama kyairaqe tire kyuqema kye Kotira nraaqiara variananra.   
\p
\v 9 Mwi quava mwitaama vahirara tita, nkye hia kyauriraitita, qioma mpo kyara mpo kyara nrevara. Nkye mpo kyara mpo kyara nrehuavata rauriqata variata. Nkye mpo kyara mpo kyara qio nraahu nrehua variavata nkyi henahua Iesusira nraaqiara hini mwihua nronraqama kye nraato tita tiqata, Tire mpo kyara nraanranro tiri kyauruankyorave, ti variahua suqaa nkye ekyaa kyara nraivata mwihua mwia taqeta mwihua uaqia hi kyaiqaraqi tumu ntivorave.   
\p
\v 10 Ni qua okyara mwitaamama vahiro. E mpovanto tiqara, Nte qioma ekyaa kyara nraanrinro hia ni toqaamwu ruananrove, tirava uro unra mwanriqa mwaanra nraamwuqi kyara nre variraro i qata mpovanto Iesusira nraaqiara hia kepukyaqa hiariva i taqero mwiaqaatairo mwivavata hia nraani kyarara mwia nrainranro mwia kyauriraro hia nraataara nrauqoma qiananro. Nramwa kyero mwia kyaara mwi vaisiva Kotira qua nteqa kyaananro.   
\p
\v 11 Mwi vaisiva mwitaa ihara mwia e tiqara, Nte ekyaa kyara qioma nraaninrave, qiananra, mwia okyaraqaarama mwi vaisiva tumu ntiro. Karaisiva hia iara nraahu qutu vurave, Karaisiva i qata vakyaa mwianravata qutu vurave.   
\p
\v 12 E mwi kyarara nrainranro i qata mpovanto hia kepukyaqa hiariva apiqama rieqaro kyara vara kyero nrainrenra, e hia mwia nraahu uaqiamamwatenanra. E Karaisiravata uaqiama mwatera mwia quavatama nteqa kyenanra.   
\p
\v 13 Mwianra rieqanama nte mwi kyarara nreqana taqaariro mwi kyararaqaara ni kata pakyaa mpovanto tumu ntirera, nte mwiva tumu ntuankyo tina, nte hiama mwi kyarara qaiqaavata nramwaqina quaninra.   
\c 9  
\s1 Poruva Iesusira kyaiqa vareqaro hia kyoqaa varora mwianra qamwatora  
\p
\v 1 Qio qutaa hia mpovanto ni rupataihana nte qatima varuqo. Qutaa nianra Karaisiva qua timwa nyianrive tiro, ni nronraqama kyaihana varuvama varina. Iesusiva nronraqama kyai vaisihua nraantante qutaama nte tiri vunyaa vaisi Iesusira taqauvama varina. Qutaa nte tiri vunyaa vaisi mwia kyaiqa vare varuqata nkye ni kyaiqa mwiaqaatai Iesusira nraaqiaraqama vita variara.   
\p
\v 2 Mpo ihua nianra hia Iesusiva nronraqama kyai vaisiva variaro tivata nkye hia mwitaa tiraiti, nkye qutaama nianra Iesusiva i nronraqama kyai vaisiva variaro tivara. Nkye mwi quara nraahuma tivara. Nkye Kotira vataqita aanra kyuqeraqaa vivaro mpovanto mwia taqero nianra qutaama Iesusiva mwia nronraqama kyairave qiananro.   
\p
\v 3 Vaisi mpo ihua niqaa qua vataivera, nte nkyiari mwitaama kyena timwa nyianinra,  
\v 4 Nte Kotira kyaiqa vare variariro tavave nianra qao tiraqe nte kyaravata nramanrivata hia nraaninra? Hiama mpovanto nianra qao qiariva variro.   
\p
\v 5 Iesusiva nronraqama kyaihua mponramwuvata, Iesusira qatanramwuvata, Pitaavavata, mwihua nraakye varate variqi vi variarara tiro, tavave nianra qao tiraqe nte hia mwihua hiante ntevata Iesusira vataqi quani nraakyera mpo varena mpo mwatukya mpo mwatukyaqi nrohianinra?   
\p
\v 6 Tire Vanavaasikya Kotira kyaiqa vareqata hiama nraakye qorara kyara timwiate tiraitita, tetatana kyauquqo kyaiqa vara kyeqa tetatana ntaqikyi varunanra. Iesusiva nronraqama kyo vaisinramwuhuaqitaita tiretana nraahu mwitaa hi varunanra.   
\p
\v 7 Qikye, qaami vaisivanto qaami kyaiqa vareqaro nai munima kyeqarove mwi kyaiqara vare variro? Qaqao, hia mwiva nai munima kyaira. Mwiaqaa ntaqikyiva mwia munima mwinra. Vaisivanto uaini vara tutairaro tamwa riemwa tairaro mwiva hiave nai tutaaninraqaatairo tamwa hiqu kyero nraananro? Qaqao, mwia qioma mwitaa hiananro. Sipisipiqaa ntaqikyi variva, mwiva hiave qio nai sipisipi nraamwa nraananro? Hiama mpovanto mwianra qao qiananro. Mwiva qioma naivata nraananro.   
\p
\v 8 Mwaa quara tiqana nte hia vaisivanto ti varia quara nraahu rieqana tirera. Kotira mpukuqivata mwi quara okyara vahiro.   
\p
\v 9 Kotiva Mosesira mwu quava mwitaama tiro:  
\q1 Uiti uru ntakakaru hiarive tiro, purimakauvanto kyuquqo  
\q1 mwivau ntamwaqiro viro nrinro hianinra  
\q1 hia mwia nro rupa taante. Mwia qati kyairaro  
\q1 mwivavata uiti uru mpo hira nraanrive, tura. \rq (Lo 25:4)\rq* Kotiva mwi quara purimakaura nraahu rieqaro turave iho?   
\p
\v 10 Kotiva mwi quaraqaa ntumwa kyero tirivata kyaahaqa hirero turave iho? Eo, mwiva tirivata kyaahaqa hirero mwi quara timwa torave. Mwi quara okyara mwataamama vahiro: Kyara vara tirero mwata quvuarivavata, kyara vantu varero nrianrivavata, mwitanahua nraakiara mwaa kyarara qioma tetatanavata nraananrave tivara. Qua mwia okyaravanto mwitaama vahirara tita, mwitanahua qioma nrevara.   
\p
\v 11 Vaisivanto kyara humwu mwataqi vara tintema kye tire nraante Kotira qua nkyi vu nraato mwutukyaqi vataunanra. Vaisivanto kyara vara tutaira vantintema kye hiave tire uro nkyiqitai kyarave tuavaaqave varaananra?   
\p
\v 12 Vaisi mpo ihua nkyiqitai mwitaa inraikya vareva vahirera, tire nkyiqitai varaarava mpoqiavatama vahianaro. Tire mwi inraikyara mwi inraikyara nkyiqitai varaataama vahivevata hia uro nyaanru timwa kye varaunanra. Tire qaqira kye nkyi mpo inraikyavanto antua kyairata nkye Karaisira qua hia riemwaqi vivorave timwa kye mwiaqaatai tire hia nkyiara mwi inraikya timwiate tiraiti, tire tetavanto tetaqa ntaqikyiqi viqata muaanra nto inraikyara varaqi viqa Karaisira qua nkyi timwa nyiavananra.   
\p
\v 13 Nkye hia ntapihiarave? Ierusaremini Kotira nraamwuqi Kotira kyaiqa vare variahua, mwihua mwi nraamwunraqitai nkyiari kyara vara kyeqata nre variara. Mwini Kotirani quara vahi aasau rukyeta qia quara mwate variahua quara vahi aasau hini nkyiarivata nraanra. Mwihua mwi kyarara hini nkyiarivata nraavaro Kotiva hia mwihuara tirave.   
\p
\v 14 Kuaa qarama kyero tiri vunyaa vaisivanto qua vatero tiqaro, Ni qua timwa nyiqi vi varihua varivata mwia hiniqama mwihua qua rie nraakye qorahua, mwihuama mwihuaqaa kyuqema kye ntaqikyiqi vivata qio variqi quate, tura.   
\p
\v 15 Mwi quava vaihana nte hia mwitaa hurave. Nte haaru nkyivata variqana Karaisira qua nkyi timwa nyiavara mwia hiniqama hia nte nkyiara kyarave mpo inraikyave mpivaqe nte qio variankye qiavara. Nte nkyiqitai mwi inraikyara mwi inraikyara qio varaariva vahuvanavata qaqira kyaavara. Nte qara mwaa ntiqana nte hia nkye niqaa kyuqema kye ntaqikyiateravauma qara ntina. Hia nte nkyiara mwitaa tirera. Nte qutu vina hia nkyi kyapata variani entara mwi quara qiataarave. Nkyiqitai mpo inraikyave kyarave munimave hia nyaanruma kye varaurara riena nte qamwateqana ntena mwahuta ti varuqo. Nkyiqitairo hiama mpovanto tiqaro, Nte mwia mpo inraikya mwunraqa mwiva mwitaa tiharo mwia quavanto unra quama vahiananrove, qiananro.   
\p
\v 16 Nte nraakye qora Karaisira qua timwa nyiqi viqana nte hia ntena mwahuta tirera. Nianra mwi quara timwa nyiante tirara tina, nte mwi quara nraakye qora timwa nyianriva nraahuma vahiro. Qikye, nte mwi quara hia qiariro Kotiva niqaa qua vatairaqe nte uaqiama kyena varianinra. Mwianra rieqana nte hia ntena mwahuta tirera.   
\p
\v 17 Hia nte ntena riemwa kye tiqana, Kyai nte Karaisira qua timwa nyiqi quankye, turave. Nte mwitaa timwa kye ntena kyakya hiraqa varaaninra mwia nte qioma mwia qiata kyoqaavata varaaninra. Hia nte mwitaa hirerama. Kotiva ni kyauquqi mwi kyaiqara vatero nianra mwi quara timwa nyiante tirara tina, nte mwi quara timwa nyiqi vura.   
\p
\v 18 Nte mwitaamaqi viqana nte mwia qiata nanra kyoqaa varaurave? Hia nte kyoqaa varaura. Ni kyoqaa nraahumwa mpo qara hi kyoqaava mwataama kyeroma vahiro: Nte Karaisira qua nraakye qora timwa nyiqanama hia munimave mpo inraikyave mpiate timwaqina vuva, mwivama ni kyoqaa vahiro. Nte Karaisira qua nkyi timwa nyiqana qio nkyiqitaina munimave mpo inraikya varaariva vaihanavata nte qaqira kye hia nkyiqitai vare varuva, mwiva mwia ni kyoqaama vahiro.   
\p
\v 19 Hia vaisi mpovanto ni rupa taihana nte mwia kyaiqa vaisi varurave. Nte qati varuvama varuqo. Nte qati vaisi varura mwianra nte hia nronraqama kye riaraitina, kyai ekyaa nraakye qora Iesusira aanraqaa sita vare quankye tina, nte rupa taahua nraantantamwa kye variqana mwihua kyaiqa vaisi nraahu varirerana varura.   
\p
\v 20 Nte Iutaa nraakye qoravata variqana mwihua Iesusira aanraqaa quate tina, Iutaa nraakye qora Mosesira qua okyarara rieqata variqi quantema kye ntevata variqi vura. Nte hia Mosesira qua mwemwaniqa huva variqanavata mwihua Karaisira qua riaate tina, nte Mosesira qua okyara mwemwaniqa hina nrohi varina.   
\p
\v 21 Kuaa qarama kye nte mpo mwatanaahuavata variqana mwihua hia Mosesira qua okyarara riemwaqi quantema kye ntevata mwihua Iesusira aanraqaa quate tina, mwihua nraantantamwa kye variqi vura. Nte mwitaama kye variqi viqana hia nte Kotiva timwa tai quara qaqira kyaraitina, nte Karaisira qua mwemwanima varina.   
\p
\v 22 Hia kepukyaqa hia nraakye qorahua variavana nte mwihuavata variqana mwihuavata Iesusira aanraqaa quate tina, ntevata vina mwihua nraantante hia kepukya vahivara votima kyena varura. Ekyaa mpo qara mpo qarama kye vari nraakye qorahua Iesusira aanraqaa quate tina, nte ekyaa mwihua variantema kyena ntevata variqina viqana mwihuaqi kyaiqa utura.   
\p
\v 23 Nte Karaisira qua kyuqe qua rieqana nte mwitaamaqina vura. Nte mwitaamaqi vi variariro Kotiva nivata mpo ihuavata kyuqema timwa taarive tina, nte mwitaamaqi viqana Karaisira qua timwa nyiqi vi varura.   
\s1 Kyoqaa vararera tire kepukyaqama kye hiantaara  
\p
\v 24 Nkye hia ntapihiarave? Mpo inraikya vataara vararerata nai ntutaa kye nai ntutaa kye hiante varia nraakye qorahua airivanto hiantaavaro kuaiqiavanto mwihuaqitairo nraatara kyero kyoqaa varairave. Nkyevata Iesusira aanraqaa viqata kyoqaa varehua hianteta quata.   
\p
\v 25 Nai ntutaa kye nai ntutaa kye hianteqata kyoqaa vararera hiahua tauraaqama kye kyuqu kyauquvanto huvantu vaantu hiro mwamwantavanto qio vahiarive tita, ekyaa nkyiari mwamwanta kyakya hira qaqira kyeta uro mwataara hiara.  
\p Mwihua mwitaa hiqata kyoqaa vararera kyatari mwanre qiataqaa qu nyataara mwia nraahu varaara. Mwihua mwanrevanto tamusa quaninranra tera hiqata kepukyaqama kye hiantaara. Tire hia mwihua nraantante qumina kyoqaa taiqa quaninranra riaraitita, tire teta ekyaa enta qati variqi quana kyoqaarara rieqata tire teramate kyuqema kye Kotira aanraqaa vi varunanra.   
\p
\v 26 Mwianra rieqana nte hia tuqasaaqasa hina viti viri hiqana Kotira aanraqaa virera. Nte nriqi vataaninraqaa viqana avuqavuma kye virera. Hia nte vaisi mpovanto ntaqiqaro quminanraqi kyauqu tuto kyaintema kye ntevata kyauqu tutokyaqi virera.   
\p
\v 27 Nte Karaisira qua mpohua timwa nyiqi vina mwiaqaatai ntena raupiri hiankyorave tina, nte ntenaqa kyuqema kye ntaqikyiqi vi varura. Nraaqiaravanto nai qora qua vataqiro quarive tiro, mwia qova mwia ntuqutira. Mwia nraantantamwa kye nte ntena mwamwantavanto tumusa quarive tina, nte ntena mwamwanta ntuqutuqi vi varura.   
\c 10  
\s1 Nkyevata Iutaa haivaqahua hia Kotira aanraqaa nrohuntema kye nrohivorave tura  
\p
\v 1 Ni kata pakyaa tuaavo, tiri Iutaa haivaqahua qumina mwataqaa nrohita uro taiqa vu quarara nkyevata nraato tuata. Mwi entara Kotiva mwihua kyaahaqama nyatovaro tonamwuvanto ekyaa mwihuaqaa ntaqikyiqiro viqaro aanra nyaamwute varuvata ekyaa mwihua nramanri nronra qio qareta vura.  
\v 2 Mwihua ekyaa tonamwuqivata nramanriqivata Mosesira vataqita vurara tita, mwihua ekyaa mwi entara Mosesira nramanri varohua votima kye varura.   
\p
\v 3 Mwihua ekyaa qumina mwataqaa hia kyaravata nramanrivata vahuraqa Kotiva nyu kyarara nraahumwa mpo qara hu kyarara nramwaqi vi varura.  
\v 4 Ekyaa mwihua Kotiva nai nyu nramanrinra nramwaqi vi varura. Mwihua mwi mwataraqaa nrohiqata Kotiva nyu nramanrinra oriqitai nre varuvaro Karaisiva mwi nramanrinra nyinro mwi orira votima kyero mwiva mwihua kyapata variqiro vura.   
\p
\v 5 Kotiva tiri haivaqahuaqaa kyuqema kyero ntaqikyuvata ekyaa mwihua mwia qua riaataara vahuvata airivanto qaqira kyeta mwia qua nteqa kyovaro mwia kyaara Kotiva hia mwihua qamwata nyatovata mwihua qutu vuvaro mwihua nyamwantavanto qumina mwata mwiaqaa mpona mpona vahura.   
\p
\v 6 Haaru Iutaa haivaqahua hia Kotira qua rieqata variqi vura, tire mwi quara rieta tirevata mwitaama kye variqi quarora. Mwihua mwutukyavanto qora kyaiqara vahuntema kyero tiri mwutukyavantovata mwitaa hiankyora.   
\p
\v 7 Mwihua hinivanto unra mwanriqa nrutu tuaaherontema kye tirevata mwitaa hiarora. Kotira mpukuqi qara ntumwa tova mwihuara mwitaama tiro:  
\q1 Nraakye qoravanto mwatakyaa vi variqata  
\q1 kyaravata nramanrivata nreta  
\q1 mwiaqaataita api ntetutiqeqata varurave, tura. \rq (Kyatura 32:6)\rq*   
\p
\v 8 Mwi entara mwihuaqitaita mponramwuvanto api qaraqita vura kyaara Kotiva mwihua saihovata kuaa enta airi 23,000 nraakye qoravanto qutu vura. Tirevata mwihua nrohuntema kyeta nrohiarora.   
\p
\v 9 Tire mwihuaqitai mpo uhua Kotira mwataara huntema kye tirevata Kotira mwataara hiarora. Mwihuaqitaita mponramwuvanto Kotirara hia tiriqaa kyuqema kyero ntaqikyiho timwa kye Kotira mwataara huvaro mwia kyaara Kotiva quaiha vara kyovata mwihua airinramwu kutu taiqa kyora.   
\p
\v 10 Mwihuaqitaita mponramwuvanto Kotirara nrutu nraunru/nrunru nraanru timwaqi vuvaro mwia kyaara nyaamwusairo Kotiva titova vaisi ru kye varuva mpovanto tumu mwihua ru taiqa kyora. Mwianra rieqatama tire mwihua hunte hiarora.   
\p
\v 11 Mate mwaa vari nraakye qorahua Kotira okyara ntapihi kyeta taqaate tiro, tiri haivaqahua mwitaama kye api nrohi varuvaro Kotiva mwihua ntuqutuqiro vura. Tiriara mwihua mwi quara taunru kyeta mwihuavata mwitaa hivorave tiro, mwi quara Kotira mpukuqi qara ntumwa tora. Ekyaara enta nri ntaariva qaumato vaihata tire varurahuara tita, tiri haivaqahua qua qara ntumwa tora tire taunru kye mwihua votima kye api nrohiarora.   
\p
\v 12 Mwi quara rieqatama tahuave tire Kotira aanraqaa kepukyaqama kye varuro tihua rauriqata variata. Nkyevata uaqia hi kyaiqaraqi tumu ntita qora aanraqaa vivora.   
\p
\v 13 Nkyiara uaqia hi aanranraqaa quate tiro, airi inraikyavanto nkyi mwataara hirero uti varira. Mwi inraikyava hia nkyi nraahu mwataara hirero uti varira. Mwi inraikyava ekyaa nraakye qora mwataara hirero uti varira. Mwitaa hi variharo Kotiva nkyiara nronraqama kyero riemwaqiro vi variva uaqia hi kyaiqava nkyi nraatara kyaankyorave tiro, Kotiva nkyi kepukyaqama nyatairata nkye uaqia hi aanranraqaataita ntuqema kye kyuqe aanraqaa viva qioma vahiananro.   
\s1 Kotira vataqi viqata kuaa vakya uaqia hi tove vaananravata vataqi quarora  
\p
\v 14 Ni nramwunaa tuaavo, mwi quara rieqatama unra mwanriqa nrutu tuaahere okyarara nkye mwoqa mwiata.  
\v 15 Nkye kyuqe vu nraato vataahua variqara tita, nkye nkyetavanto ni qua tukyama kye kyuqe quave, uaqia hi quarave, qiata.   
\p
\v 16 Tire Karaisira nraanrevanto tumunra mwianra rieqata ntuvaantuama vi variqata uaini vara kye Kotirara kyuqeve timwa kye kaapu kuaaqitai mwi nramanrinra vara kye nreqata tire hiave Karaisiva tiriara rieqaro nai nraanre raurura mwianra rieta? Mperetivata nteqakye nreqata hiave tire Karaisiva nai mwamwanta tiri timwunranra rieta?   
\p
\v 17 Mpereti kuaiku vaihata tire airivanto mpereti kuaa mwikuraqaatai nteqa kyeqa nre varunanranra tita, tire nraakye qora airi mwihua kuaa mwamwantama varuro.   
\p
\v 18 Nkye Isareri vaisiara riaata. Mwihua Kotirani quara aasau rukyeta vateqata mwihua nkyiarivata mwi kyarara nreta mwihua Kotiravata kuaaqi varirerata mwitaa hura.   
\p
\v 19 Ni qua okyaravanto nataamave vahiro? Mwataamave vahiro? Unra mwanriqa qutaa varirani vaisivanto kyara mwia mwinranro qiove mwia kyaahaqa hiananro? Qaqao, hia ni qua okyaravanto mwitaama vahiro.   
\p
\v 20 Hia Kotira qua riaahua unra mwanriqani quara rukye variara mwia mwihua vaananima quara rita. Mwihua hia Kotiranivauma mwi quarara rita. Nkye hia Kotira qua riaahua mwihuavata variqata mwihua nkyiari vaanani vate kyarara nreqata nkyevata vaana mwihua kyapata kuaaqi varivorave.   
\p
\v 21 Nkye tiri vunyaa vaisi mwia kaapuqitai mwia nramanri nramwa kyeta mwiaqaatai uro vaanavanto hiani kaapuraqi nrevora. Nkye hiama qio tiri vunyaa vaisi kyapata taintaqaatai kyara nramwa kye mwiaqaatai uro vaanavanto hiani taintaraqaatai nrevara.  
\v 22 Tiri vunyaa vaisi raraqa taankyo tita, tire hiama uro vaana kyapata kuaaqi variara. Hia tire teta vunyaa vaisi nraatara kyaurahuave. Haunri tire teta vunyaa vaisi nraatara kye kepukyavanto varuro qiarora.   
\s1 Vaisivanto hia nai nraahu kyuqema kyero variqiro quaninranra riaari  
\p
\v 23 Hia tiriara qao tihata tire ekyaa inraikya qio nraahu utuarahuama varita. Mwitaa hiararovata hiama ekyaa inraikya mwiva tiri kyuqema timwataananro. Hia tiriara qao tihata tire ekyaa inraikya qio nraahu utuarahuama varita. Mwitaa hiararovata hia ekyaa inraikyavanto tiri kyaahaqa hiananro.   
\p
\v 24 Vaisivanto hia nai nraahu kyuqema kyero variqiro quaninranra riaari. Mwiva variqaro nai hena vaisi kyaahaqa hianinranravata riaari.   
\p
\v 25-26 Kotira mpukuqi mwitaama tiro:  
\q1 Mwatavata, mwatanyaa kyaravata,  
\q1 Kotiva hi inraikyava nraahu vahirave, tura. \rq (Ihi 24:1)\rq* Ekyaa kyara Kotiva hi inraikyava vahirara tita, nkye ekyaa kyaara nreva nraahuma vahiro. Mwianra rieqatama nkye quara kyara maaketiqi vatera qioma kyoqaama kye nrevara. Nkye mwia kyoqaa hiqata hiama kyapanaapara hita taisairo varaqiro vatairave tiraitita, qati mwia nraahu kyoqaamaqita uro nraata.   
\p
\v 27 Mpovanto hia Kotira qua riaari vaisiva nrita nivata kyara nraate tirata nkye mwini uro mwiavata kyara nraivera, hia uro kyapanaapara hita taisairo mwi kyarara varaqiro vatairave tiraitita, qati nraata.  
\v 28 Nkye nranrenra hivaro mpovavanto nkyiara tiqaro, Qaqao mwi kyarara unra mwanriqani vataarama iho, tirera, nkye hia mwi kyarara nraata. Toqaamwu ruankyo tita, hia mwi kyarara nraata.   
\p
\v 29 Hia nte nkyi toqaamwu ruaninra mwianravauma tuqo. Nte nkyi timwa nyi vaisira mwia toqaamwu ruankyo tinama tuqo. Mwiva nkyiara mwi kyarara unra mwanriqani vataa kyaravama vaiho tirata nkye mwi kyarara nraivaro mwi vaisiva tiqaro, Mwihua mwi kyarara hia nraataara nraavaro ni toqaamwu riho, qiankyorave. Nte nkyiara mwitaa qiariro mpovanto qao tiqaro mwitaama qiananro,  
\v 30 Nte ekyaa kyarara Kotirara kyuqeve timwa kye nraanrinro tavave nianra e uaqia hiaro timwa kyero niqaa qua vataananro?  
\p Nte Kotirara kyuqeve qiani kyarara mpovanto hia qao qiarivema, qiananro.   
\p
\v 31 Mpovanto mwitaa tiraqe nte nai mwitaama timwa mwianinra. E kyarave nramanrive nrenra mpo kyaiqa mpo kyaiqa vareqarama Kotira nrutu nraahu tuaaherarera hiqara mwitaamaqira quante, qianinrave. Nkye mwianra rieqatama nkyi hena vaisi toqaamwu ruankyo tita, rauriqata variata.   
\p
\v 32 Iutaave, Kirikive, mpo mwatanaave, Iesusira nraaqiara hini ihuave, nkye mwihuara rieqata variqi viqa mwi mwatanaahua tire utuananraqaatai mwihua uaqiahiraqi tumu ntivorave timwa kye rauriqata variqi quata.  
\v 33 Nkyevata nte hunte hiata. Nte mpo kyaiqa mpo kyaiqa vareqana nraakye qora qamwata nyataankye tina, vare varura. Kotiva ekyaa mwihua sitaarive tina, nte hia ntena kyuqema mataaninranra riaraitina, nte mwihua kyuqema varirara nronraqama kye rieqana variqi vi varura.   
\c 11  
\p
\v 1 Nte Karaisiva nrohuntema kye nrohurara tita, nkyevata nte hunte hiata.   
\s1 Nraakyevanto nkyiari qiata nraamwu hirara tura  
\p
\v 2 Nkye nianra rieqata nte qua okyara nkyi timwa nyunranra riemwaqi vi variarara tina, nte nkyiara qamwateqana varuqo.   
\p
\v 3 Nkye mwaa quara ntapihi kye riaate tina, nte nkyi timwa nyinrenra. Ekyaa vaisiqaa ntaqikyi variva Karaisivama variro. Nraakyevanto variharo mwia vaativanto mwiaqaa ntaqikyi varivama variro. Karaisiva variharo Kotiva mwiaqaa ntaqikyi varivama variro.   
\p
\v 4 Karaisiva vaisiqaa ntaqikyi varira, mwianra rieqaroma nkye ntuvaantuama vita varivaro nkyiqitairo vaisivanto Kotirara aakyara tirera hirove, Kotira qua tirera hirove, mwiva sivirera, mwi vaisiva hia nai qiata ntumwaquari. Mwi vaisiva nkyi suqaa siviro variqaro nai qiata ntumwaqu tairera, mwiva Karaisira kyauru mwataananro.   
\p
\v 5 Qaiqaa tirera. Vaativanto nraataqaa ntaqikyi varirara tiro, nkye ntuvaantuamavi varivaro nkyiqitairo nraakyevanto Kotirara aakyara tirera hirove, Kotira qua nkyi timwa nyinrenra hirove, mwiva siviro mwitaa hirera, mwiva nai qiataqaa ntumwaqu taarive. Nraakyevanto hia nai qiataqaa ntumwaqiraitiro, nkyi suqaa siviro qua tirera, mwi nraakyeva nai vaati kyauru mwataananro. Mwitaa hiari nraakyeva qora hi nraakyeva nai qiata kyaahi ekyaa toqa kyaivara votima kyeroma variananro.   
\p
\v 6 Qikye, nraakyevanto nai qiata hia nraamwuma tairera, mwiva nai qiata toqa kyaarive. Mwiva tiqaro, Qiata toqa kyenave, ekyaa humutu kyenave, mwitaa hiariro ni kyauruarivaare, tirera, mwiva nai qiata nraamwuma taarive.   
\p
\v 7 Kotiva vaisi utirero nai nraantantamwa kyero ututovaro Kotira kepukyavanto vaisiqaatairo vara rairara tiro, vaisivanto siviro nraakye qora suqaa qua tirera hiro hiama nai qiata ntumwaqu taananro. Nraakyevanto qati vaisi kepukyavanto mwiaqaatairo vara rairara tiro, mwiva nai qiata ntumwaqu taananro.   
\p
\v 8 Kotiva vaisi utirero hia nraakyeqaatairo vaisi utu tora. Kotiva vaisiqaatairo nraakye utu tora.  
\v 9 Kotiva hia nraakyera rieqaro vaisi utu tora. Kotiva vaisiara rieqaro nraakye utu tora.   
\p
\v 10 Kotiva vaisiara rieqaro nraakye utu torara tiro, mwianra rieqaro nraakyevanto ni paativanto niqaa ntaqikyi varivave tiqaro nai qiataqaa ntumwaqu taananro. Mwiva nai qiataqaa ntumwaqu tairata nyaamwunyaahuavata mwia taqeta mwianra nai vaati qua riemwaqiro vi vari nraakyevave tivara.   
\p
\v 11 Nraakyevanto hia vaisi kyaahaqa hiraro hiama qio vaisivanto variqiro quananro. Vaisivanto hia nraakye kyaahaqa hiraro hiama qio nraakyevanto variqiro quananro. Vaisivanto nraakye kyaahaqa hiraro nraakyevanto vaisi kyaahaqa hiarive tiro, Kotiva vaisivata nraakyevata utu tora.   
\p
\v 12 Haaru Kotiva vaisiqaatairo nraakye utu tovaro nraakyevanto qovarama vura. Mate mwaa entara nraakyevanto qoraisi nraaqiara mwataqiro viharo mwiaqaatairo vaisivanto qovara hi varira. Mwitaa iharovata qio ekyaa inraikyavanto Kotiraqaatairo qovara hi varira.   
\p
\v 13 Kyai nte mwaa quara qiarita nkyetavanto tukyama kye qiove hiave qiove qiata. Nraakyevanto hia nai qiata ntumwaqu tero qiove mwiva nraakye qora suqaa siviro Kotirara aakyara qiananro? Qaqao, nraakyevanto hiama qio mwitaa hiananro.   
\p
\v 14 Nkyevata nraakye qora okyarara rieta tiqata, Vaisi qiata mpuahaa vahirera, mwiva kyauruananrove, ti variara.  
\v 15 Nraakye qiata mpuahaa vahianinra mwia qiove. Nai qiata kyaahi mpuahaa mwiva mwia qiata ntumwaqu kyaiharoma nraakyevanto qio variro.   
\p
\v 16 Mwi quarara airi qua tiqaro ni qua nraatara kyarera utuani vaisirara nte mwitaama qianinra. Nraakyevanto nraakye qora suqaa Kotira qua timwa nyinrenra hiro nai qiata ntumwaqu taarive, tura. Nte mwi quara nraahu timwa nyuqata Iesusira nraaqiara mpoqi mpoqi variahua ntapihi kyaara. Hia tire mwi quara qaqira kye mpo qua riarera. Mwi quara nraahu riemwaqi virera.   
\s1 Tiri vunyaa vaisi kyara mperetivata uainivata apiqama kye nre varurara tura  
\p
\v 17 Nte nkyiara mwi kyaiqara mwi kyaiqara mwataama kye varaate tiqana nkye mpo inraikyaqia utuarara rieqana nte hiama nkyiara qamwatauqo. Nte riauqata nkye mwaanra tirera ntuvaantuama vita kyuqema kye variataara uaqiama kyeta variara.   
\p
\v 18 Tohare nte mwaa quara nraante nkyi timwa nyinrenra. Mwitaa tihana riaura: Nkye mwaanra tirera ntuvaantuama vita variqata nkye inronra hiqata ntainra vita variara. Nkyiara mwi quara tihana nte mwi quara rieqanama mwi quava hini qua qutaa qua vahiananrove tura.   
\p
\v 19 Nkye mponramwuvanto tiqata, Tiri quavanto nraahuma avuqavu iho, timwa kyeqata mwia kyaara ntainra viqata variara. Mwia qio qutaama nkye ntainra vita varivata mwiaqaatai avuqavuma vari nraakye qorahua qovarama vivara.   
\p
\v 20 Nkye ntuvaantuama vi variqata tiri vunyaa vaisi kyara naitarama kye nraataara vaihata nkye apiqama kye nre variara.   
\p
\v 21 Nkye ntuvaantuama vita variqata nkyeta kyakya hiraqa kyara vara kye nramwaquavata mpo hiahua nraataa ihata variavata mpo hiahua nronraqama kye uera nramanri nreta uera ntaara.   
\p
\v 22 Qikye, nkye hia nraamwuqi variahuave? Nkye nkyeta nraamwuqi variqata mwini kyaravata nramanrivata nramwa vareta, mwiaqaatai uro mwaanra tirerata ntuvaantua hiataara vaihata nkye hia mwitaa hi variara. Nkye variavata vehi nraakye qoravata mwiqi variavata nkye nkyeta nraahu kyara nraavata mwihua kyaurihata variara. Qikye mwihuavata Kotira nraakye qora variavata nkye mwihua kyaurira inraikya vara nyinrenrata uti variara. Nte nkyi kyaiqa mwianra riena nte nkyiara nanreve qianinra? Nte nkyi qamwatave nyataaninra? Qaqao, nte hiama nkyi qamwata nyataaninra.   
\s1 Iesusiva mperetiaravata uainianravata tu quara  
\r (Matiu 26:26-29; Maaki 14:22-25; Ruku 22:14-20)  
\p
\v 23 (Kyai nte qaiqaa tiri vunyaa vaisivanto tu quara nkyi timwa nyianri.) Tiri vunyaa vaisivanto mwi quara ni timwa mpuvana nte mwi quara nkyivata timwa nyiavara. Mwi quava mwataamama vahiro: Iutaasiva mwia qovarama kyarero veva ntero vu entara enta mwiqi tiri vunyaa vaisivanto Iesusi Karaisiva nai nraaqiaranramwuvata kyara nreqanro mpereti vara kyero  
\v 24 Kotirara kyuqeve timwa kyero nteqa kyero nai nraaqiaranramwu nyinro tiqaro, Mwaa ni mamantave. Nkyiara rieqanama nkyi nyuqo. Nkye nianra rieqatama mwi kyarara nramwaqita quate, tiro.   
\p
\v 25 Mwitaa tuvata mwia nraaqiaranramwuvanto mwi kyarara nramwa kyovaro kuaa qarama kyero mwiva uaini kaapu vara kyero tiqaro, Mwaa nramanriva ni nraanreve. Kotiva nraakye qora kyapata kuaaqi taaqau viro varirero qaraakya qua vataariva, mwi quava kyaakueqama quarive tiro, ni nraanrevanto mwi quara kyaakueqama kyaananrove. Nianra rieqama mwi nramanrinra nramwaqi quate, tura.   
\p
\v 26 Iesusiva mwitaa turara tita, nkye ntuvaantuama vi variqata mpereti mwiavata, nramanri mwiavata, nramwaqi viqata nkye tiri vunyaa vaisivanto tiriara rieqaro qutu vurara nkye nraakye qora timwa nyi variara. Nkye mwitaamaqi vivaro tiri vunyaa vaisivanto uro ntantero tumuanri.   
\s1 Hia paparuqama kyeqata mwaa kyarara nraata  
\p
\v 27 Mwi quava mwitaama vahirara tiro, mpovanto uaqia hi kyaiqara utuqi viqaro tiri vunyaa vaisi mwia mperetivata mwia nramanrivata nrainrenra, mwiva tiri vunyaa vaisi mwia mwamwantavata mwia nraanrevata uaqiama mwatairaro mwia kyaara mwiaqaa quama vahiananro.   
\p
\v 28 Mwitaa hiankyorave tiro, vaisivantove nraakyevantove nai mwutukya vu nraatoqi uaqia hi kyaiqava vahiankyo tiro, nai tukyama kye taqero mwiaqaatairo mpereti mwiavata, nramanri mwiavata, qio nraananro.   
\p
\v 29 Mpovanto paparuqama kyero nreqanro hia Karaisira mwamwantara ntapihi kyero riaraitiro, qumina mperetivata nramanrivata nraanriva, naivantoma naiqaa qua vataananro.   
\p
\v 30 Nkye ntuvaantuama vita apiqama kyeta mwi kyarara nre variara mwiaqaa nrama nkye mponramwuvanto hia kepukya nraakye qora variavata mponramwuvanto nriqa vi inraikyara vare variavata mponramwuvanto qutu quavo.   
\p
\v 31 Tire mwi kyarara nranrenra hita vuni teta uaqia hi inraikyara utuarava qati vahiankyo tita, teta mwutukya vu nraato tukyama kye taqeta, mwiaqaatai qioma mwi kyarara mwi nramwanrinra nraanranro hia tiriqaa qua vahiananro.   
\p
\v 32 Tiriara mwaa mwataraqaa varihuavata variqata nronraqama kye qua varevorave tiro, tiri vunyaa vaisivanto tiri kyaiqa mwataarama kyero taqamwaqiro viqaroma tiriara avuqavuma vahi aanranraqaa quate tiro, tiri ntuquti varira.   
\p
\v 33 Ni kata pakyaa tuaavo, mwi quara rieqatama tiri vunyaa vaisi kyara nranrenrata ntuvaantuama vita variqa nkye qakyoma kye mpohua sekya variqata kuaa vakya kuaaqi mwi kyarara nraata.   
\p
\v 34 Mpovanto kyara nraataa hiraro nai nraamwuqi nrenro ntuvaantua hiraqi nrianri. Nkye mwitaama kye uro ntuvaantuama vita varivaro Kotiva hia nkyiqa qua vataananro.  
\p Qio nte nraakiara nkye hinani uro ntena mpo quavata nkyi ntapihi kye timwa nyinrenra.   
\c 12  
\s1 Kotira mwanraquravanto mpo qara mpo qarama kyero nraakye qoraqi kyaiqa utuaninranra tura.  
\p
\v 1 Ni kata pakyaa tuaavo, Kotira mwanraquravanto mpo kepukya mpo kepukya nkyi tukyama nyiani okyarara nkye api riemwaqita vivora.  
\v 2 Nkye nkyeta haaru nrohi varu okyarara nkye ntapihiara. Haaru nkye hia Kotirara rio entara qora kyaiqavanto nkyi vara apiqama kyovata nkye uro unra mwanriqa hia qua tu inraikyara qamwata mwate varura.   
\p
\v 3 Nkye mwi entara hia Kotira mwanraqurara riaraitita, api nrohurara rieqana nte mwaa quara nkyi timwa nyinrenra. Kotira mwanraquravanto vaisi kyaahaqa hi varirera, mwi vaisiva hiama qio tiqaro, Kyai Iesusiva uaqiama quarive, qiananro. Hiama qio mwitaa qiananro. Kotira mwanraquravanto hia vaisi mpo kyaahaqa hirera, mwi vaisiva hiama qio tiqaro, Iesusiva vunyaa vaisivanto variho, qiananro. Kotira mwanraquravanto kyaahaqa hiari vaisiva, mwiva nraahuma qio mwitaa qiananro.   
\p
\v 4 Nraakye qoravanto Kotira kyaiqa mpo kyaiqa mpo kyaiqa varaate tiro, Kotira mwanraqura kuaa mwiva nraahu mwi kepukyara ntainra kyero nyi varira.   
\p
\v 5 Nraakye qoravanto Kotira kyaiqa mpo kyaiqa mpo kyaiqa vare variavaro tiri vunyaa vaisi kuaa mwikuva nraahu mwihuaqaa ntaqikyi varira.  
\v 6 Nraakye qoravanto mpo kyaiqa mpo kyaiqa mpohua vara nyate variavaro Kotiva kuaikuvanto mwihua su nyaato kyuqema nyataihata mwihua mwitaa hi variara.   
\p
\v 7 Ekyaa Kotira nraakye qoravanto kyuqema kye variqi quate tiro, Kotira mwanraquravanto mpo qara mpo qara hi kyaiqara nraakye qora nyaamwute varira.   
\p
\v 8 Kotira mwanraquravanto mpo kepukya vaisi mpo mwihanro mwi vaisira kyuqe vu nraato vaiharo mwiva kyuqe qua timwa nyiqiro vi varira. Kotira mwanraqura kuaa mwiva nraahu vaisi mpo nraahumwa mpo kepukya mwihanro mwiva Kotira qua okyara timwa nyiqiro vi varira.   
\p
\v 9 Kotira mwanraqura kuaa mwiva mpo kepukya vaisi mpo mwihanro mwiva mpoqama kyero Kotirara riemwaqiro viqaro qutaama Kotiva mwi kyaiqara mwi kyaiqara qio varaananrove ti varira. Kuaa mwanraqura mwiva mpo kepukya mwihanro mwi vaisivave, mwi nraakyevave, nriqa qua nraakye qorahua kyuqema nyate varira.   
\p
\v 10 Mpo kepukya mwihanro mpovanto nronra kyaiqa nraahumwa mpo qara hi kyaiqara vare varira. Kotira mwanraquravanto mpo kepukya mpora mwihanro mwiva Kotira qua qovarama kyeqaro vutu kyero timwa nyi varira. Mpora mpo kepukya mwihanro mwiva variqaro mpovanto timwa tai quara riemwaqiro viqaro tukyama kyero taqero tiqaro, Mwaa quara Kotiva timwa tai quarave, mwi quara tovevaanavanto timwa tai quarave, ti varira. Kuaa mwiva mpora mpo kepukya mwihanro mwi nraakyevave mwi vaisivave nraahumwa mpo quaqitairo ti varira. Kuaa mwiva mpora mpo kepukya mwihanro mwiva nraahumwa mpo qua ti vari vaisira qua qio tuqasaa kyero riero mwiaqaatairo nraakye qora ntapihi kyero timwa nyi varira.   
\p
\v 11 Mwitaamaqiro viqaro kuaa mwanraqura mwiva nraahu mpo kepukya mpo kepukya ntainra kyero nyi variro. Mwiva nai kyakya hiraqa kepukya ntainra kyero nyiqiro vi varira.   
\s1 Tire Karaisira mwamwanta kuaa mwamwanta varurahuave tura  
\p
\v 12 Vaisi mwamwantavanto kuaiku vaiharo mwamwanta mwiaqaa mpo mwamwanta mpo mwamwanta airiqianima vahiro. Mwitaama kyero airi mwamwanta vaiharovata mwamwanta kuaikuma vahiro. Mwia votima kyero Karaisira mwamwanta kuaiqia nraahu vaihata tire mwia mwamwanta hini mpoqia mpoqia airivantoma varuro.   
\p
\v 13 Kuaa qarama kye tire Iutaavantove, mpo mwatanaavantove, rupa tai nraakye qorahuave, qati nraakye qoravantove, variqata tire nramanri varaintema kyeta Kotira mwanraqura varaunanrave. Kotiva nai mwanraqura titaihata tire mwia mwanraquravata variqata Karaisira kuaa mwamwantavantoma varita.   
\p
\v 14 Vaisi mwamwanta vahirero hia mwamwanta kuaiqia nraahuvauma vahiro. Mwamwanta mwiaqaa nai mpo mwamwanta mpo mwamwanta airiqianivantoma vahiro.   
\p
\v 15 Vaisi kyuquvanto tiqaro, Nte hia kyauqu vahuvara tina, nte hia vaisi mwamwantave, tirera, mwia quavanto hia quaqa hiananro. Kyuqu mwiva mwamwantaqaanaavama vahiro.   
\p
\v 16 Vaisi nraatovanto tiqaro, Nte hia vu vahuvara tina, nte hia vaisi mwamwantave, tirera, mwia quavantovata hia quaqa hiananrove. Nraatovantovata mwamwantaqaanaavama vahiro.   
\p
\v 17 Ekyaa vaisi mwamwanta mwiva vuku nraahu vahirera, nataama kyerove vaisi tira riaananro? Vaisi mwamwanta mwiva nraatoku nraahu vahirera, nataama kyerove mwunta huaananro?   
\p
\v 18 Tiri mwamwantavanto hia mwitaama kyero vaihata varunanra. Kotiva tiri vaisi mwamwanta utiqaro mwi mwamwantava mwi kyaiqara varaarive, mwi mwamwantava mwi kyaiqara varaarive, timwa kyeqaro utu tora.  
\v 19 Mwamwanta pata kuaiqiaru nraahu vahirera, ekyaa hini mwamwanta mwiva tanave vahiananro?   
\p
\v 20 Qio vaisi mwamwantavanto vahirero mwamwanta mpoqia mpoqia vahira tomaqa kyaiharo mwamwanta kuaiku vahira.   
\p
\v 21 Vaisi mwamwantavanto mwitaama vahirara tiro, vuvanto hiama qio kyauquara tiqaro, E hia variraqe nte qioma varianinrave, qiananro. Qiatavantovata hiama qio kyuquara, E hia variraqe nte qioma varianinrave, qiananro. Hiama qio mwitaa qiananro.   
\p
\v 22 Tiri vaisi mwamwantavanto hia mwitaama vaihata varunanra. Teta mwamwanta mpoqiara uqenrai mwamwantarave turava, mwiqiava hia vahirera, tire hiama kyuqema variananra.   
\p
\v 23 Tire mwamwanta mpoqiara qumina mwamwanta hia kyuqe hirave tunanra mwiaqa kyuqema kyeta ntaqikyi varunanra. Mpo mwamwanta qoqaa vahiankyo tunanra, mwia kyuqema kye tuavaaqaqo ntumwaqu mwataunanra.   
\p
\v 24 Mpo mwamwantara tire kyuqe hi mwamwantarave timwa kye qati kyaunanra. Kotiva vaisi mwamwanta kyuqema kyero taaqau tairara tiro, vaisivanto nai mwamwantaqaa ntaqikyiqaro nai mwamwanta mpoqiara qumina mwamwanta hia kyuqe hivave tira, mwiqiaraqaa kyuqema kyero ntaqikyiqiro vira.   
\p
\v 25 Vaisi mwamwantavanto mwitaama vahirara tiro, vaisi mwamwanta mpoqia mpoqia vahiva hia tukyama viro nanrianraa variqaro nai kyaiqa vare varira. Ekyaa mwamwanta mwiva ntuvaaqua hiro nai kyaahaqa nai kyaahaqa hi varira.   
\p
\v 26 Mwia mwamwantaqaatairo mwamwanta kuaiqiavanto nriqa viraro ekyaa mwia mwamwantavanto nriqa quananro. Mwia mwamwantaqaatairo mwamwanta mpoqiavanto kyakya hiraro ekyaa mwamwanta mwiva kyakya hiro qamwataananro.   
\p
\v 27 Vaisi mwamwantaqa ntumwa kyena tuva mwia okyaravanto mwitaamama vahiro. Nkye Karaisira mwamwanta kuaa mwamwantama variavo. Nkye mwia hini mwamwanta mpoqia mpoqia vahira mwihuama variavo.   
\p
\v 28 Kotiva nai nraakye qora nyaanrama kyero kyaiqa tukyama kyero mpo kepukya mpo kepukya nyinro.  
\p Toharero mwiva vaisi mponramwu nronraqama kyero, Nkyenramwu vuni variqata Karaisira qua mwakyaakya nraakye qora timwa nyiqi quate, tiro.  
\p Mwia nraakiara mponramwu nronraqama kyero tiqaro, Nkye vuni varia vaisihua nraakiara variqata nte qovarama kyaani quara nraakye qora timwa nyiqi quate, tiro.  
\p Mwitaa timwa kyero mwiva vaisi mponramwu nronraqama kyero tiqaro, Nkye mwihua nraakiara variqata ni nraakye qora ni kyaiqa okyara nyaamwutaivata mwihua kyuqema kye ni aanraqaa quate, tiro.  
\p Mwitaa timwa kyero mwiva mponramwu nronraqama kyero mwihuara tiqaro, Nkye nronra kyaiqa hia nraakye qora taqe kyaiqara varaqi quate, tiro.  
\p Mwitaa timwa kyero mwiva mponramwu nronraqama kyero mwihua, Nkye nriqa vi nraakye qorahua qioqama kyeqata vara mwaamwianrama kyaate, tiro.  
\p Mwitaa timwa kyero mwiva mponramwu nronraqama kyero, Nkye nraakye qora kyaahaqamaqita quate, tiro.  
\p Mwitaa timwa kyero mwiva mponramwu nronraqama kyero, Nkye mpo kyaiqaqaa mpo kyaiqaqaa ntaqikyiqi quate, tiro. Mwitaa timwa kyero mponramwu nronraqama kyero, Nkye nraahumwa mpo quaqitaita timwaqi quate, tiro.   
\p
\v 29 Kotiva hia nai nraakye qora ekyaa mwihua kuaa qarama kyero kuaa kepukya mwia nraahu nyinrave. Hia nkye ekyaa mwihua Kotiva nronraqama kyaari vaisihua vuni variqata Kotira nraakye qoraqaa ntaqikyitave, Kotira qua qovarama kyehua varitave, ni kyaiqa okyara nyaamwutehua varitave, nronra kyaiqa hia nraakye qora taqe kyaiqara qovarama kyetave,  
\v 30 nriqa vihua vara mwaamwianra kyetave, nraahumwa mpo quaqitai titave, mwi quara vara ntapihi kye timwa nyitave, mwitaa hiate tirave. Qaqao, Kotiva tukyama kyero mpo qara mpo qara hi kyaiqara mpohua mpohua nyinrave.   
\p
\v 31 Nkye Kotira kyaiqa vararerata nkye vuni nronraqama kyero vahiani kepukyara mwianra nraante nkyi mwutukya vahiari.   
\c 13  
\s1 Mpohuara mwutukya vahiani okyarara tura Qio kyai nte mpoqiavata aanra kyuqeraqaa nrohi okyarara mpo nkyi timwa nyianri.  
\p
\v 1 Nte mpohuara mwutukya vahiani okyarara nkyi timwa nyinrenra. Mwi okyarava vuni vahi okyaravama vahiro.  
\q1 Nte mwaa mwataraqaa varihua qua mpo qua mpo qua  
\q1 qio tiqana nyaamwunyaahua quavata qio qiariro ni  
\q1 mutukyavanto hia mpohuara vahirera, nte mpo qua  
\q1 mpo qua qiariva, mwiva qumina vahi nyaamwa  
\q1 nruquave, taaqa nruqua votima kyeroma vahiananro.   
\q1
\v 2 Nte Kotiva qovarama kyaani quara mpo qua mpo qua  
\q1 timwa nyi variqanave, nte ekyaa qua okyara rieqana  
\q1 ekyaa uqeta taani quara rienave, nte tiqana, nte Kotira  
\q1 kepukyara kepukyaqama kyena riemwaqina quariva  
\q1 qioma taaqi mpo rataa kyaananrove, qiarivavata  
\q1 variariro mpohuara mwutukya vahiariva hia niqi  
\q1 vahirera, nte qumina inraikyavanto varianinrave.   
\q1
\v 3 Nte Kotirara rieqana ekyaa ntena vataani inraikyara  
\q1 vehi nraakye qora nyinave, nte kyaariro ni mamanta  
\q1 qiavanto itamwa kyairarovata mpohuara mwutukya  
\q1 vahiariva hia niqi vahirera, mwi inraikyava hiama ni  
\q1 kyaahaqa hiraqe nte quminama mwitaa hianinra.   
\q1
\v 4 Mpohuara mwutukya vate okyarava mwataamama  
\q1 vahiro. Mwia mwutukyavanto mpohuara vahiari  
\q1 vaisiva hia qamwanrama kyero nkyiari uaqiama  
\q1 nyataraitiro, mwiva kyuqema kyeqaro mpohuavata  
\q1 kyaahaqa hiananro.  
\q1 Mwia mwutukyavanto mporara vahiariva hiama vaisi  
\q1 mpovanto airi inraikya vataaninranra ua hiananro.  
\q1 Mwiva hiama nai mwahuta qiananro. Mwiva hiama  
\q1 nai nrutu tuaheraananro.   
\q1
\v 5 Mpohuara mwutukya vahiariva hiama mpohua  
\q1 mwutukya uaqia hiarintema kyero qua tirove,  
\q1 nanrianra nraahu rierove, mwia utaqitairo  
\q1 qamwanrama kyero raraqa taariva nriananro.  
\q1 Mpohuara mwutukya vahiariva mpohua mwia  
\q1 uaqiama mwaterara hiama qati nraahu riemwatero  
\q1 kyaara ntumwaqiro quananro.   
\q1
\v 6 Mpohuara mwutukya vahiariva hiama uaqia hi  
\q1 kyaiqara varaaninranra qamwateqaro variananro.  
\q1 Mwiva Kotira kyaiqa qutaa kyaiqara qamwateqaro  
\q1 variananro.   
\q1
\v 7 Mpohuara mwutukya vahiariva hia qoriri hiraro  
\q1 mpohua kyaahaqamaqiro quananro. Mwiva Kotirara  
\q1 kepukyaqama kyero riemwaqiro quananro. Mwiva  
\q1 Kotira vekya variqaro Kotira aanraqaa  
\q1 kepukyaqamaqiro viqaro muaanra vahiani entara  
\q1 hiama Kotira qaqira kyaananro.   
\q1
\v 8 Mpohuara mwutukya vahiani okyarava hiama taiqa  
\q1 quananro. Mwi okyarava qati nraahu vahiqiro  
\q1 quananro. Vaisivanto Kotira qua timwa nyiqiro quari  
\q1 okyarava, mwiva taiqa quananro. Vaisivanto Kotira  
\q1 qua nraahumwa mpo qua qiari okyarava, mwivavata  
\q1 taiqa quananro. Vaisivanto mpo okyara mpo  
\q1 okyarara timwa nyiqiro quariva, mwi okyaravavata  
\q1 taiqa quananro.   
\q1
\v 9 Tire mwaa entara Kotira okyara hia ekyaa mwia  
\q1 ntapihiraitita, pata mpoqiatana nraahuma ntapihita.  
\q1 Mate mwaa entara Kotiva nai qua mpoqiatana  
\q1 nraahu timwa timwihata tire mwiqiatana nraahu  
\q1 nraakye qora timwa nyi varunanra.  
\v 10 Nraakiara tire  
\q1 ekyaa inraikyaqi qioqa hiana entava nri ntairaqe tire  
\q1 hia hini vitiqia nraahu ntapihiarava vahiananrove.  
\q1 Tire ekyaa inraikya ntapihiananrave.   
\q1
\v 11 Nte nraaqiara variqana nte nraaqiara taaqa qua  
\q1 timwaqina quavaro ni pu naatovanto nraaqiara taaqa  
\q1 vu nraato vahuvana variqina quavara. Nte mate  
\q1 nronra tuemwa vina nraaqiara taaqa okyara qaqira  
\q1 kyena varura.   
\q1
\v 12 Tire mate Kotira nraakye qoravanto nraaqiara taaqa  
\q1 votima kye variqata Kotira okyara hia anoma kye  
\q1 taqe varunanra. Vaisivanto kyinumiqi hia kyuqema  
\q1 kyero nai mwanraqura taqaintema kye tire Kotira  
\q1 okyara taqeqatavata hia ntapihi kye taqaunanra.  
\q1 Nraakiara tire nai viri nai viri taqeqata ntapihi kye  
\q1 taqaananra. Nte mate mwaa entara hini qua nraahu  
\q1 riaariva nraakiara ekyaa qua ntapihi kyena  
\q1 riaaninra. Kotiva ni okyara ekyaa ntapihi kyero  
\q1 taqaintema kyena nte ntena okyara ntapihi kyena  
\q1 taqaaninra.   
\q1
\v 13 Taarampo okyaranramwuvantoma qati nraahu  
\q1 vahiqiro quananro. Kotirara riemwaqiro quari  
\q1 okyarava vaiharo, Kotira vekya variqata qamwate  
\q1 okyarava vaiharo, mpohuara mwutukya vahiari  
\q1 okyarava vahiro.  
\q1 Mwinramwuhuaqitairo mpohuara mwutukya vahiani  
\q1 okyarava vunyaa okyarama vahiro.   
\c 14  
\s1 Kotira mwanraquravanto nraakye qora kepukya nyianinranra mpoqiavata tura  
\p
\v 1 Mwianra rieqatama nkye mpohuara mwutukya vahianinra mwia nraante vara vuniqama taata. Nkye mwia vara vuni vateta Kotira mwanraquravanto mpo kepukya mpo kepukya nyianinranra nronraqama kye rieqata qati nraahu varaataa hirata variata. Kotira qua mwakyaakya nraakye qora timwa nyi kepukyara, mwi kepukyara nkyi varaataa hirata variata. (Hia nraahumwa mpo qara hiani quaraqitai ti kepukyara nkyi varaataa hirata variata.)   
\p
\v 2 Kotira mwanraquravanto mpo kepukya vaisi mpo mwihanro mwiva mwiaqaatairo nraahumwa mpo qua timwaqiro quariva, mwi vaisiva mwi quara tirata nraakye qoravanto mwia qua hia riaivaro Kotiva nraahuma mwia qua riaananro. Kotira mwanraquravanto mwia kyaahaqa hiraro mwiva uqeta taani quara nraahu timwaqiro quananro.   
\p
\v 3 Vaisi mpovanto hia mpo quaqitairo tiraitiro, vutu kyero Kotira qua mwakyaakya timwa nyianri vaisiva, mwiva timwa nyinrata nraakye qoravanto mwia qua kyuqema kyeta rierara tiro, mwi vaisiva qioma mwihua kyaahaqama nyatero, mwihua kepukyaqama nyatero, mwiva qioma mwihua mwutukya qihaakyama nyataananro.   
\p
\v 4 Nkye ntuvaantuama vita varivaro vaisi mpovanto Kotira qua nraahumwa mpo quaqitairo tirera, mwi quava nai mwi vaisira nraahuma kyaahaqa hiananro. Hia mpo quaqitairo tiraitiro, vutu kyero Kotira qua timwa nyianriva ekyaa Kotira nraakye qorama kyaahaqama nyataananro.   
\p
\v 5 Kotira mwanraquravanto mpo kepukya nkyi nyinrata nkye nraahumwa mpo qua mpo quaqitai tivera, nte pataqiama nkyiara qamwataaninra. Kotira mwanraquravanto mpo kepukya nkyi nyinrata nkye Kotira qua qio tivera, nte mpoqama kyena nkyiara qamwataaninra. Nkye ntuvaantuama vita varivaro Kotira qua mpo quaqitairo qiariva timwaqiro viraro hia mpovanto mwia qua qio tuqasaa kyero nraakye qora timwa nyinrenra, mwia quavanto hiama qio nkyi kyaahaqa hiananro. Mwitaa hiraro Kotira qua vutu kyero tirata ekyaahua mwia qua rie vaisiva, mwiva mwia quavata nraatarama kyaananro.   
\p
\v 6 Ni kata pakyaa tuaavo, nte nkye hinani uro ntena nte nkyivata nraahumwa mpo quaqitaina qiarita nkye hiama qio ni qua riaivaro hiama qio ni quavanto nkyi kyaahaqa hiananro. Nte nkye hinani uro ntena vutu kyena Kotira qua qoqaa nkyi timwa nyinrenrave, Kotira okyara uqeta tai quara nkyi timwa nyinrenrave, nkye mwitaa mwataama kyeta Kotira aanraqaa nrohiate tina, nkyi timwa nyinrenrave, nte mwitaama kye vutu kyeqa nkyi timwa nyianrita nkye ni qua ntapihi kyeta riaivaro mwi quava qioma nkyi kyaahaqa hiananro.   
\p
\v 7 Nkye riaivaqe nte hia qakyaa hira qumina inraikya ntomavaarave, kitaarave, mwiaqa ntumwakye tirera. Ntomavaara api vuatairaro hiama kyuqema kyero nruqua qiananro. Kitaavata api ntiraro hiama kyuqema kyero nruqua qiananro.   
\p
\v 8 Ntaqi ntomanra apiqama kyero rirata hiama qio ntaqi vaisihua veva huru kyaamwu tera taara hivara.   
\p
\v 9 Mwia votima kyeta nkye nraahumwa mpo quaqitai tiqata hia vutu kye tivera, tavave nkyi qua qio riaananro? Nkye hia qua vutu kye tivaro nkyi quavanto qumina inraikyaqama hiananro.   
\p
\v 10 Mwaa mwataraqaa mpo mwatanaa mpo mwatanaa qua airi vaiharo hia mpo qua qumina quavata vahira. Ekyaa mwia okyara vahi quava nraahu vahira.   
\p
\v 11 Vaisivanto nianra mpo quaqitairo tiraqe nte hia mwia qua riaankyera, nte mwi vaisirara mpo mwatanaa vaisivema qianinra. Mwivavata nianra mpo mwatanaa vaisivema qiananro.   
\p
\v 12 Nkyevata ntuvaantuama vita variqata nraahumwa mpo quaqitai timwaqi vivera, nkyi quavanto mpo mwatanaahua qua votima kyero nraahuma vahiananro. Kotira mwanraquravanto nyiani kepukyara nkyi mpoqama kyero mwutukya ntihata variahuara tita, nkye Kotira mwanraqurara tiqata, Mpo kepukya timwinraqe vutu kyeqata ntapihi kye tiqata nai kyaahaqa hi nai kyaahaqa hi hiare, qiata. Mwi kepukyara varerara nkyi mwutukya vahirata variata.   
\p
\v 13 Kotira mwanraquravanto vaisi mpo kepukya mwinranro nraahumwa mpo quaqitairo qiariva mwi quara okyara hia ntapihiraitiro, nkye ntuvaaquama vita variraqi mwi quara qiankyora. Mwi vaisiva Kotira kyapara hiraro Kotiva mwia kyaahaqa hiraro mwi quara okyara tuqasaa kyero ntapihi kye nraakye qora timwa nyianri.  
\v 14 Kotira mwanraquravanto ni kyaahaqa hiraqe nte nraahumwa mpo quaqitaina Kotirara aakyara ntaariro ni mutukya manraquravanto qio rie varivaro ni pu naatovantoma hia qio riaananro.   
\p
\v 15 Mwitaa hiraqe nte nataave hianinra? Nte mwutukya mwanraquraqotai nraahumwa mpo quaqitai Kotirara aakyara nteqana nte vu nraatoqitainavata riemwa kyena Kotirara vutu kye aakyara ntarera. Nte mwutukya mwanraquraqotai Kotirara ihi tiqana nte vu nraatoqitainavata riemwa kye vutu kye ihi tirera.   
\p
\v 16 Nkye Kotira qamwata mwatarera uti variqata mwianra nraahumwa mpo quaqitai kyuqeve ti varivaro nkyi mwutukya mwanraquravanto nraahu mwi quara qio riaananro. Nkye mwitaa timwaqita vivaro mpovanto nkyivata nrumu variariva nkyi qua hia riaraitiro, nataama kyerove nkyi quara qutaave qiananro?   
\p
\v 17 Nkye nraahumwa mpo quaqitai timwaqi viqata Kotirara kyuqeve tivaro nkyi quavanto kyuqe qua vahiqaro nkyita nraahu kyaahaqa hiqaro hiama qio nkyi henanra mwia kyaahaqa hiananro.   
\p
\v 18 Nte nkyi nraatara kyena nraahumwa mpo quaqitaina airiqama kyena ti varuvama. Nte mwianra rieqana Kotirara kyuqeve ti varura.   
\p
\v 19 Kotira nraakye qora ntuvaantuama vita varivaqena nte mwihua utaqaa variqana nraahumwa mpo quaqitaina qumina airi quantikara qiarita hia rievo tina, nte mwihua rie quaraqitaina pataqia toqa kyena qiariro mwihua qio kyaahaqa hiananro.   
\p
\v 20 Ni kata pakyaa tuaavo, nraaqiara akirivanto hia uaqia hi kyaiqara utiraitiro kyuqema kyero varintema kye, nkyevata variate. Mwitaama variqatavata hia nraaqiaravanto vu nraato tintema kye vu nraato tuate. Nkye nronra tuaahua vu nraatoqa hirata variata.  
\v 21 Kotira mpukuqi Kotiva mwitaama tiro:  
\q1 Mpo qua ti vaisihua nroqitai  
\q1 nte mwaa mwatanaahua ntena qua timwa nyinrenrave.  
\q1 Nte mpo mwatanaa mwihua nyoqitaina qiaritavata hia  
\q1 mwaa mwatanaahua ni qua rievarave, tura. \rq (Aisaiaa 28:11-12)\rq*   
\p
\v 22 Hia qumina nraakye qorara riaraitiro, Kotira nraakye qoravanto Kotira kepukya taqaate tiro, Kotira mwanraquravanto mpo hiahua kyaahaqa hiqaro mwihua kepukya mpo nyihata mwihua nraahumwa mpo quaqitai ti variara.  
\p (Mwi quava vaiharo mpo quavatama vahiro. Mwataamama vahiro): Hia Kotira nraakye qorara riaraitiro, qumina nraakye qoravanto Kotira kepukya taqaate tiro, Kotira mwanraquravanto vaisi mponramwu kyaahaqa hiqaro mpo kepukya nyihata mwihua qumina nraakye qora Kotira qua timwa nyi variara.   
\p
\v 23 Nkye ntuvaantuama vita variqata nkye ekyaa mwihua nraahumwa mpo quaqitaita timwaqi vivata mpo ihua qumina nraakye qorave, hia Kotira qua riehuave, mwihuavata nrumu variqata mwihua nkyi qua rietama nkyiara vu nraato apiqama vihata ueraqama quavoma tivara.   
\p
\v 24 Nkye ntuvaantuama vita variqata Kotira qua ntapihi kye timwa nyiqi vivaro mpovanto qumina vaisivantove, hia Kotira qua anoma kyero riaari vaisivave, nkyi qua riero tiqaro, Qutaa nte uaqia hi kyaiqara uti varuvama varuqo, qiananro. Mwiva mwitaa tiraro nkyi quavanto mwia kyaahaqa hiraro mwia vu nraato ntapihi viraro mwiva tiqaro, Qikye, nte uaqia hi aanranraqaa nrohi varuvama varuqo, qiananro.   
\p
\v 25 Mwitaa timwa kyero mwiva nai uqeta taani quara timwa qovarama kyero mwiva tumu ntiro variqaro Kotira nrutu tuaaherero tiqaro, Qutaaqama kyeroma Kotiva nkyi utaqaa variho, qiananro.   
\s1 Poruva mwataama kye variqi viqata Kotira qua mwaanra qiate tura  
\p
\v 26 Ni kata pakyaa tuaavo, ni qua okyaravanto mwataamama vahiro. Nkye mwaanra tirerata ntuvaantua hita variqata nai kyaahaqa hi nai kyaahaqa hirara rieqata variata. Nkyiqitairo mpovanto tiqaro, Nrivaqe mwi ihira qiare, tirata nkye mwia qua rieta mwi ihira tivaro mwiaqaatairo mpovanto tiqaro, Tire mwataama kye Kotira aanraqaa nrohirerave, tirata nkye mwia qua rieta varivaro mwiaqaatairo mpovanto tiqaro, Kotiva mwitaa tihana riaurave, tirata nkye mwia qua rie varivaro mwiaqaatairo nraahumwa mpo quaqitairo nkyi timwa nyi variraro mpovanto mwi quara tuqasaa kyero nkyita quaqitairo timwa nyi varirata mwia qua riaata. Mwitaama kyeqata mwaanra timwaqi quata. Nkye nai kyaahaqa hi nai kyaahaqa hirara rieqata variata.   
\p
\v 27 Nkyiqitai airivanto nraahumwa mpo quaqitai nkyetara nkyetara timwaqita vivora. Kuaikuvantove, taarakuvantove, taaramponramwuvantove, qioma nraahumwa mpo quaqitaita tivara. Mwinramwuhua nraahumwa mpo quaqitai tirerata kuaiqia kuaiqiavanto timwaqi vivaro mpovanto mwihua qua tuqasaa kyero nkyi timwa nyinrata nkye ntapihi kye rievara.   
\p
\v 28 Mwihua qua tuqasaa quariva hia varirata nraahumwa mpo qua tihua mwihua tirema variata. Mwihua variqata nkyiariaraqama kye Kotiravata qua tiqata variata.   
\p
\v 29 Vaisi taaratanave taarampotanavantove Kotira qua tirera hivera, nkye qati kyaivata mwinramwuhua qiata. Mwinramwuhua qua nkyi timwa nyivata nkye mwihua qua tukyama kye rieqata variata.   
\p
\v 30 Mpovanto siviro Kotira qua timwa nyi variraro mwiaqaatairo mpovanto mwatakyaa quariva tiqaro, Kyai ntevata Kotiva ni mpi quara timwa nyiankye, tirera, vaakya siviro qua qiariva eo timwa kyero mwatakyaa viraro mwivavata nkyi qua timwa nyianri.   
\p
\v 31 Nkye mwitaama kye kuaiqia kuaiqiavanto siviqata Kotira qua timwaqi viqatama ekyaa nai kyaahaqa hi nai kyaahaqa hiqata ekyaahua kepukyaqama nyatevara.   
\p
\v 32 Vaisi mpo Kotiva nai qua qiarive tiro nai kepukya mwianriva, mwi vaisiva nai quaqaa ntaqikyiqaro nai tukyaqaama qiananro.   
\p
\v 33 Kotiva hia kyirikyairi hi kyaiqara vararaitiro, Kotiva kyuqema kyero kyaiqa vare varirara tita, nkyevata hia kyirikyairima kyeqa mwaanra tiraitita, vivinrama kyeta qiata.  
\p Kotira nraakye qoravanto mwatukya mpoqi mpoqi ntuvaantua hiantema kye  
\v 34 nkyevata mwaanra tirera ntuvaantua hita variqata nraakyera nkye hia uro sivita Kotira qua qiate, nkye tirema variate qiata. Kotira mpukuqi nraakyevanto hiama vuni variananrove tura.   
\p
\v 35 Nraakyevanto mpo qua okyara kyaparama kyero ntapihirero nai nraamwuqi variqaro nai vaati ntumwahiamwa hiari. Nkye ntuvaantua hiraqi nraakye mpovanto siviro qua tirera, kyaantaaqaqa hiro hiama kyuqe hiananro.   
\p
\v 36 Qikye, Kotira quavanto nkyi Korintiqitairove qovara hiro? Mwi quava nkyi nraahu kyaahaqa hirero qovarama virave iho? Hiave.   
\p
\v 37 Mpovanto nanrianra tiqaro, Nte Kotira qua ti varuvave. Kotira mwanraquravanto mpo kepukya mpihana varuvave, tirera, mwi vaisiva ni quara qutaavema qiananro. Mwiva nte tu quara mwianra, Tiri vunyaa vaisivanto vatai quaravema, qiananro.   
\p
\v 38 Mwi vaisiva ni quara hia nronraqama kyero riairera, nkye mwi vaisira qua hia riaata.   
\p
\v 39 Qio ni kata pakyaa tuaavo, Kotira qua mwakyaakya nraakye qora timwa nyi kepukyara mwi kepukyara nkyi varaataa hirata variata. Nkyiqitairo mpovanto nraahumwa mpo quaqitairo nkyi timwa nyinrenro utirata hia mwianra qao tiraitita, qioma tinanrave qiata.   
\p
\v 40 Nkye ntuvaantuama vita variqata hia apiqama kye Kotira qua mwaanra tiraitita, ntapihi kyeqata Kotira qua mwaanra tira mwivau timwaqi quata.   
\c 15  
\s1 Karaisiva qutu vuraqitairo qaiqaa qati sivurara Poruva tura  
\p
\v 1 Ni kata pakyaa tuaavo, nte Karaisira mwakyaakya nkyi timwa nyiava quara qaiqaa nkyi timwa nyianrita nkye mwi quara rieqata variata. Nte tauraa mwi quara nkyi timwa nyiavata nkye mwi quarara qutaa quave timwa kyeta mwiaqaatai nkye mwi quara kepukyaqama kye riemwaqita vura.   
\p
\v 2 Karaisira qua nkyi timwa nyiavara nkye hia mwi quara qaqira kyaraitita, kyuqema kye tutaivera, mwi quava nkyi kyaahaqa hiraro Kotiva hia nkyi qaqira kyaraitiro nkyi sitaananro. Nkye mwi quara hia kyuqema kye tutaivaro mwi quava hia nkyi kyaahaqa hiankyora.   
\p
\v 3 Mwi quara ni timwa mpuvana nte mwi quarara vunyaa quama vaiho timwa kye mwi quara nkyi timwa nyiavara. Nte nkyiara mwitaama tina. Tire uaqia hi kyaiqara uturava nruka quarive tiro, Karaisiva tiriara rieqaro qutu vura. Kotira mpukuqi mwitaama kyero qutu quananrove turaqa mwiva qutu vura. \rq (Aisaiaa 53:5-12)\rq*   
\p
\v 4 Karaisiva qutu vuvata mwataqi quntamwa tovaro taarampo enta vaitero mwiaqaatairo qaiqaa qati sivura. Kotira mpukuqi mwitaama siquananrove turaqa mwiva sivura.   
\p
\v 5 Karaisiva qutu vuraqitairo qati siviro uro Pitaara vuqaa qovarama viro mwiaqaatairo mwiva nai nronraqama kyo vaisihua 12 nramwu suqaa qovarama viro  
\v 6 mwiaqaatairo nai nraaqiara airi 500 nramwu suqaavata qovarama vuvata mwihua mwia taqora. Mate mwi nraakye qorahua hininramwu qutu quavata hini airivanto qati variara.  
\v 7 Iesusiva nai nraaqiara mwihua suqaa qovarama viro, mwiaqaatairo Iesusiva Iemisira vuqaavata qovarama viro, mwiaqaatairo ekyaa nai nronraqama kyo vaisinramwuhua suqaa qovarama vuvata mwia taqora.   
\p
\v 8 Karaisiva mwitaamaqiro viro ekyaara ni puqaavata qovarama vuvana taqaavara. Nraaqiara mpo mwatai iherava nritaraiharo nraakiara mwataintema kyena nte nraakiarani Karaisira nraaqiaraqama vura.   
\p
\v 9 Nte Iesusiva nronraqama kyai vaisihuaqitaina uapaa vaisi hia kyuqe huva varuva. Tauraa Karaisira vataqi nrohi varu nraakye qorahua nte anoma kye uaqiamaqina quavarara tiro, Karaisiva hia nianra nronra vaisive qiataara.   
\p
\v 10 Kotiva mwiva nraahu nianra po kye tiqaro kyuqema mataihananra tina, nte mwataama kye vaisi nronra varura. Kotiva ni kyuqema mataihana hia nte qaqira kyena qati varura. Nte kepukyaqama kye mpoqiavata mwia kyaiqa varaqi viqana mwiva nronraqama kyai vaisinramwuhua kyaiqavata nraatara kyaura. Qio hia nte ntena kepukyara mwi kyaiqara varaura. Kotiva ni kyuqema matero kepukya mpihana nte mwia kyaiqa varaqi vi varura.   
\p
\v 11 Nteve mwihuave Karaisira qua nkyi timwa nyunanra mwianra nte hiama nronraqama kye riena. Tire mwinro mwaanro mwihua nkyi timwa nyunrata nkye mwi quarara qutaave timwa kye variara, mwianrama nte nronraqama kye riena.   
\s1 Poruva tire qutu quananraqitai qati siquananranra tura  
\p
\v 12 Tire mwakyaakya nkyi timwa nyiqata Karaisiva qutu vuraqitairo qati sivurave tunanra. Tire mwitaa turata nanraqamave nkye mponramwuvanto qutu vihua hiama sivivarave ti varita?   
\p
\v 13 Qutaa qutu vihua hia sivira hitiri, Kotiva hiama Karaisira sivuma kyotiri.   
\p
\v 14 Kotiva hia Karaisira sivuma kyotiri, tire qua turava qumina qua vaiharo nkyi timwa nyunrata nkye qutaave qiava, mwivavata qumina inraikyaqama hitiri.   
\p
\v 15 Qikye, tire nkyi timwa nyiqata qutaaqama kyero Kotiva Karaisira qati vara sivuma kyorave tuna quava, mwi quava unra qua vahitiri, mpovanto tiriara tiqaro, Kotiva hia Karaisira qati vara sivuma kyorave. Nkye mwitaama kye Kotirara qia quava unra quama vaiho, titiri.   
\p
\v 16 Kotiva hia qutu quahua qati vara sivuma kyaiva varitiri, mwiva hiama qio Karaisiravata qati vara sivuma kyotiri.  
\v 17 Kotiva hia Karaisira qati vara sivuma kyaitiri, nkye quminama Karaisirara qutaave qiavaro nkyiqa qua vahiva hia taiqaraitiro, qatima vahitiri.   
\p
\v 18 Kotiva hia Karaisira qati vara sivuma kyaitiri, Karaisirara qutaave timwa kye qutu quahuavata hia qaiqaa qati siviraiti, uro quminama raupirima quatiri.   
\p
\v 19 Tire Karaisira vekya variqata mwaa mwataraqaa mwianra riemwaqi vita uro qutu vita hia qati siquarahua variaratavauma mwaa mwataraqaa varihua tiriara raima timwa teta po kye tivara.   
\p
\v 20 Mwihua hiama qio mwia kyaara tiriara raima timwa tevara. Karaisiva qutu vuvaro qutaaqama kyero Kotiva mwia qati vara sivuma kyora. Kyara vara tutaiharo tohare riemwa taiva, mwiva nraante keko tintema kyero Karaisiva nraante qutu vuraqitairo qati sivurara tita, Karaisirara qutaave timwa kye qutu quahua qatima sivivara.   
\p
\v 21 Haaru vaisi mpoqaatairo qutu vi okyarava qovarama vurama. Qaiqaa kuaa qarama kye vaisi mpoqaatairo qati sivi okyarava qovarama vira.  
\v 22 Tire Ataamunraqaatai qovara hurahua ekyaa qutu vi varunanra. Kuaa qarama kye tire Karaisira nraaqiaraqamavi variarahua nraakiara tire ekyaa mwihua sivita qati variqi quananra.   
\p
\v 23 Nraakiara hia tire apiqama kyeta siquananra. Tire naitarama kyeta kuaiqia kuaiqiavanto siquananra. Karaisiva nraante quturaqitairo qati sivurara tita, Karaisiva qaiqaa mwatani tumuani entaraqaa Karaisiva hiari nraakye qorahua qaiqaa qati sivivara.   
\p
\v 24 Mwihua sivivaro mwiaqaatairoma taiqaani entava nriananro. Mwi entaraqaa Karaisiva kepukyaqa hiqaro mpo mwatanaa mpo mwatanaahua kamaninra nraatara kyero, vaisi kepukyave ekyaa mpo inraikya mpo inraikya kepukyavata nraatara kyero, uro nai qora Kotira kyauquqi kyero tiqaro, Nte ekyaa inraikya nraatarama kyauqo. E ekyaa inraikyaqaa ntaqikyiqira quante, qiananro.   
\p
\v 25-26 Karaisiva kepukyaqa hiqaro nai nramwutaahua nraataraqi viro uro ekyaararaqaama qutuqi vi vari okyarara nraatara kyairaro mwi okyarava ekyaarama taiqaananro.   
\p
\v 27 Kotira mpukuqi mwitaama tiro:  
\q1 Kotiva Karaisira nronraqama kyaiharo  
\q1 Karaisiva ekyaa inraikya nraatara kyero  
\q1 mwiaqaa ntaqikyiqiro quananrove, tura. \rq (Ihi 8:6)\rq* [Karaisiva ekyaa mwi inraikyaraqa ntaqikyiqaro hiama Kotiraqaavata ntaqikyiananro.]   
\p
\v 28 Nraakiara Karaisiva ekyaa inraikya nraatara kyero mwiaqaa ntaqikyiqiro viro mwiva nai qora mwemwani variro tiqaro, E niqaa ntaqikyiqira vi variaravama e niqaa ntaqikyiqira quante, qiananro. Karaisiva mwitaa tiraro mwiaqaatairo Kotiva Karaisiraqaavata ekyaa inraikyaqaavata ntaqikyiqiro quananro.   
\p
\v 29 Karaisiva hia qutu viraqitairo qaiqaa qati sivira hitiri, nanraqamave mpo hiahua qutu quahuara rieqata nramanri vare varita? Qutu quahua ekyaara qutu quavo qiatiri, hiama qumina mpo hiahua mwihua kyaahaqa hiqata nramanri vare variatiri. Mwihua tiqata, Qutaama qutu quari vaisiva qaiqaa siquananrove, timwa kyetama nramanri vare varita.   
\p
\v 30 Karaisira qua kyaara tiri ekyaa enta ru kyarera uti variara. Tire hia qutu quananraqitai qaiqaa siquarahuavauma, tiri qumina mwitaa hivara.   
\p
\v 31 Ni kata pakyaa tuaavo, Iesusi Karaisiva nkyiqaavata niqaavata ntaqikyi varihananra tina, nte nkyiara qamwate variqana ntena kyauqu nriqiqaa vatena qutaaqama kyena tirera. Ekyaa enta ni ru kyaivaqe qutu quariva nte variqina vi varurave, tuqo.   
\p
\v 32 Nte Karaisirara rieqana Epesaasiqi uro variavata mwi mwatanaahua qaakyau vairi votima kye variqata ni naatara kyarera uti varuvana variavarave. Nte qumina vaisi taiqa quariva hutiri, nte quminama mwini varutiri. Kotiva hia qutu vihua sivuma kyaari quava qutaa vahiraqevauma nte mate mwaa entarara rieqana mwataa qianinra: Nrivaqe kyuqe aanra qaqira kye hura qutuananranra hia nronraqama kye riaraiti, mate kyaravata nramanrivata nramwaqi quare, qianinra.   
\p
\v 33 Haunri mpo ihua unra qua tivata nkye mwihua sataqita vivora. Quavanto mwitaama tiro.  
\q1 Vaisivanto uaqia hi vaisihuavata variqi viro  
\q1 mwi vaisivavata uaqiama quananrove, tura. \rq (Aisaiaa 22:13)\rq*   
\p
\v 34 Mwianra rieqatama nkyi su nyaatovanto ntapihi virata uaqia hi kyaiqara qaqira kyaata. Qikye, nkyi utaqitai nraakye qora mpo hiahua hia Kotirara riaraitita, api qua ti variara. Mwitaa qiahua mwihua kyauruate tinama, nte mwitaa tina.   
\s1 Mwamwantavanto qati siquani okyarara tura  
\p
\v 35 Mpovanto mwitaama qiananro. Nataama kyerove Kotiva qutu vihua qati vara sivuma kyaananrove? Nataama vahiani mwamwantara varetave sivivarave? qiananro. Mpovanto mwitaa tirera, nte nai timwa mwinrenra:   
\p
\v 36 I vu nraato apiqamave viho? E hiave ntapihiaro? E kyara humwu mwataqi vara tutairaro uru mwiva ntuko hiraro nruhi mwiva hia tapitairera, kyaravanto hiama qupiqaananrove.   
\p
\v 37 E kyara humwu vara tirera hira, e humwu nraahu kyakuma humwuve, mpo humwuve, vara tuananrave. E hia uro nronra mwia rirante ntaruqira tuananrave, qianinra.  
\v 38 Kotiva tiharo uru mwiaqaatairo mwi kyarava qupiqaiharo mpo humwuqaatairo mpo kyaravanto qupiqaiharo hia kuaa mwamwanta vahirave. (Mwia votima kyero tire qutu quananraqitai qaiqaa siquararo tiri mwamwanta nraahumwa mpo mwamwantama vahiananro.)   
\p
\v 39 Vaisi mwamwantavata, vahi aasau mwamwantavata, hia kuaa qarama kyero vahirave. Vaisi mwamwanta mpo mwamwanta vaiharo, vahi aasau mpo mwamwanta vaiharo, nyaamwa mpo mwamwanta vaiharo, tavukya vaanti mpo mwamwanta vahirama.   
\p
\v 40 Nyaamwuni nraahumwa mpo inraikya vaiharo mwatani mpo inraikya vahirama. Nyaamwuni itai inraikyava mwitaama kyero iteqaro ntuvaahe variharo mwatani vahi inraikyava nraahumwa mpo qarama kyero ntuvaahe varira.   
\p
\v 41 Huarivanto iteqaro mpo qarama kyero ntuvaahaiharo, toravanto iteqaro mpo qarama kyero ntuvaahaiharo, qovora kuaiqia kuaiqiavanto mpo qara mpo qarama kyero ntuvaahe varira.   
\p
\v 42 Mwi inraikyara mwi inraikyara mwunruqa hi okyarava nraahumwa vahira. Mwia votima kyero nraakiara tiri mwamwantavanto qutu quaninraqitairo qaiqaa qati siviraro nraahumwa mpo mwamwantama vahiananro. Tiri mwamwanta mwataqi quntamwa taavaro ntenrai mwamwantavama vahiro. Nraakiara sivuma kyaani mwamwantara qaraakya mwamwanta hia ntenraani mwamwantavama vahiananro.   
\p
\v 43 Tiri mwamwanta mwataqi quntamwa taava uqenrenro hia kyuqe mwamwanta vahira. Nraakiara tiri sivuma kyaani mwamwantava kepukya mwamwantavanto kyuqe mwamwantama vahiananro.   
\p
\v 44 Tiri mwamwantavanto mwaa mwataraqaa nrohiarive tiro utu tairara tita, mwaa mwataraqaa qunte variara. Nraakiara tiriara nyaamwuni nrohiate tiro, nyaamwuni nrohiana mwamwantara vara sivuma kyaananro. Mwaa mwataraqaa nrohiara mwamwantava vaiharo nyaamwuni nrohiara mwamwantavavata vahira.   
\p
\v 45 Mwi quara Kotira mpukuqi mwitaama tiro:  
\q1 Kotiva utu kyovaro toharenaa vaisi Ataamuva siviro  
\q1 qati variqiro vi varurave, tura. \rq (Okyara 2:7)\rq* Mwi vaisiva mwitaama varuvaro mwia nraakiara vaisi mpo Karaisiva qovarama viro ekyaa nraakye qora qati variqi quate tiro, qati nraahu varura.   
\p
\v 46 Hia nraakye qoravanto nyaamwuni nrohira nraante qovarama kyora. Nraakye qoravanto mwatani nrohira nraante qovarama kyero mwiaqaatairo nraakiara nyaamwuni nrohira qovarama kyora.   
\p
\v 47 Hoqarenaa vaisi Ataamunra mwataqotairo utu tovaro mwaa mwataraqaa qovarama viro varura. Nraakiara vaisi mpovanto Karaisiva nyaamwusairo mwatani tumu qovarama viro varura.   
\p
\v 48 Mwaa mwataraqaa variahua mwihua mwataqotairo utu to vaisira votima kyeta variara. Nyaamwuni varirera hiahua mwihua nyaamwusairo tumu vaisira votima kyeta varivara.   
\p
\v 49 Mwaa entara tire mwataqotairo utu tai vaisira Ataamunra votima kyeta nrohi varunanra. Nraakiara tire nyaamwunyaa vaisi Karaisira nraantantamwa kyeta variananra.   
\p
\v 50 Ni kata pakyaa tuaavo, nte nkyi timwa nyinrenra. Nraakye qora mwaa mwamwantara vataahua hiama qio Kotira mwatukyaqi vivara. Ntenra quari vaisiva hia ntenraani mwatukyaraqi hiama qio quananro.   
\p
\v 51 Kyai nte Kotiva uqeta tai quara nkyi timwa nyianri. Hiama tire ekyaa qutu quananra. Tire Iesusira nraaqiara mpo hiarahua hia qutu viraitita, qati variqi vita qamwanrama kye kyuqu quananra.   
\p
\v 52 Tire mponramwuvanto variararo nraakiara ekyaara entaqaa ntoma riraro Kotiva qutu vihua qaiqaa qati sivuma kyairata mwihua mwiaqaatai hia qaiqaavata tapitaraitita, qati variqi vivara. Tire ekyaa mwi entaraqaa kyuqu vita variananra.   
\p
\v 53 Tire ntenrai mwamwantara vataahua mwi entara kyuqu vita hia ntenraani mwamwantara vareta qati variqi quananra. Tire quti mwamwantara vataahua mwi entara kyuqu vita hia qutuani mwamwantara vareta qati variqi quananra.   
\p
\v 54 Tire ntenrai mwamwantara vataahua kyuqu vita hia ntenraani mwamwantara vareta qati variqi quananra. Tire quti mwamwantara vataahua kyuqu vita hia qutuani mwamwantara vareta qati variqi quararo mwi entara haaru qara ntumwa to quava qutaa mwivauma vahiananro. Mwi entara mwi quara tuntema kye tire mwitaama qiananra:  
\q1 Qutu vi inraikyara vara mwataniqama kyero  
\q1 Kotiva mwia ekyaara nraatara kyairave.   
\q1
\v 55 Quti okyarava e riaante. E vaisi ru kyera nraatara  
\q1 kyera kepukyava tanave vaiho?  
\q1 I aanraivanto vaisi kutu kyaariva tanave vaiho? \rq (Hosaiaa 13:14)\rq*   
\p
\v 56 Qutira inraikya mwia qora kyaiqavanto ru vatero nai qora kyaiqa mwiva Kotiva timwa to quaraqaatairo kepukya varaira.   
\p
\v 57 Qio tiri vunyaa vaisivanto Iesusi Karaisiva quti okyarara nraatara kyero qati sivirara tiro, Kotiva tirivata kepukya timwihata tire qioma qutuani okyarara nraatara kye qaiqaa qati sivi variananra. Mwianra rieqatama tire Kotira nrutu tuaahereta mwianra kyuqeve ti varita.   
\p
\v 58 Ni kata pakyaa tuaavo, mwi quara rieqatama kepukyaqama kye sivita variata. Tiri vunyaa vaisi kyaiqa kepukyaqama kye varaqi quata. Nkye ntapihiarave. Nkye kyaiqa vareva hia quminavau quaninranra tita, nkye kepukyaqama kye mwia kyaiqa varaqita quata.   
\c 16  
\s1 Iutiaani munima vara kyaivaro quaninranra tura  
\p
\v 1 Kotira nraakye qora Iutiaani hia kyuqema kye variahuara rieqata nkye mwihua kyaahaqa hirerata munima ntuvaantua hirara tirera. Nte Karesiaani variqana Kotira nraakye qora mwini variahua timwa nyuntema kyena nkyivata timwa nyianrita nkyevata mwitaa hiata.   
\p
\v 2 Mpo Saante mpo Saante nkye kuaiqia kuaiqiavanto nkyeta munima vareraqitai munima mpoqiani qati vataqi vivaro qio vahiari. Nkye mwitaamaqi vi varivaqe nte nkye hinani iro ntaarita nkye hia nanra munimave mwunro tita uro munimanra puaa hiata.   
\p
\v 3 Nraakiara nte nkye hinani uro variarita nkyetavanto vaisi mponramwu mwatama kyaivaqe nte mwinramwuhua qara nyina sitaarita mwihua mwi munimanra varetama Ierusaremini uro nyiata.  
\v 4 Mwi entara nte Ierusaremini mpo kyaiqa varaariva vahiraqe ntevata quankyera mwihua nivata qioma vivara.   
\s1 Poruva nai nrohianinranra vu nraato tutora tura  
\p
\v 5 Nte Masentoniaani mpo mwatukya mpo mwatukya nrohiarivara tina, mwini nrohivaraama uro nkyi taqaaninra.   
\p
\v 6 Nkyivata uro variqana nte mpuahaamave, toqa vaururu tuani entara vari kyena qaiqaa taini tainive virera hiarita nkye ni kyaahaqa hivaqe nte quari.  
\v 7 Hia nte aanraqaa viqana nkyivata pataqia totiqama kye varirerave. Tiri vunyaa vaisi Karaisiva qiove tirera, nte nkyivata mpuahaama varirerave.   
\p
\v 8 Qio nte mwate Epesaasini variqi quariro Pentikosi omwata nre entava nrianrive.  
\v 9 Mwaini nte airi mwataqi nraakye qora Kotira aanra nyaamwutaariva vaihananra tina, nte mwaini variqina virera. Nte mwaini mwi kyaiqara vare varuqata airivanto ni nramwutaaqa hiavanavata nte Karaisira nraakye qorara rieqana mwaini varirera.   
\p
\v 10 Timotiva nte varauntema kyero tiri vunyaa vaisi kyaiqa vare varivara tiro, mwiva nkye hinani uro ntairera, nkye mwia qamwata mwateta mwia vitaata.   
\p
\v 11 Mwianra rieqatama nkyiqitairo mpovanto Timotirara qumina vaisive timwa kyero mwoqa mwiankyora. Nkye Timotirara mwiva Karaisira kyaiqa vaisi variho timwa kyetama mwia kyaahaqa hiqata huntaqita aanraqaa uro kyaivaro mwiva kyuqema kyero variro qaiqaa nte hunani nrianri. Nte mwiavata tiri tiqata vakyaa mponramwuvata mwihua sekyama varuqo.   
\p
\v 12 Nte tiri tiqata vakyaa Aporosirara tirera. Nte mpo enta mpo enta nkyiara rieqana mwianra mwitaama tina, Qata vakyaa mponramwuvanto Korintini virera hiahuavata e quante timwa kyena vuaviraavira tuqaro hia quataa iharoma mate hia viro. Nraakiara aanra qio vahirera, mwiva nkye hinani quananro.   
\s1 Poruva ekyaara qua tura  
\p
\v 13 Nkye rauriqa taqe variata. Nkye Karaisirara qutaave tiraqa kepukyaqama kye variata. Vaisima variata. Kepukyaqamavi variata.   
\p
\v 14 Nanrianra nanrianra mwutukya vahianinraqitai ekyaa kyaiqa varaqi quata.   
\p
\v 15 Nkye Sitipanasiravata mwia nraamwuqi variahuavata ntapihi kyaarave. Nte haaru Akaiaani variqana Karaisira qua mwi mwatanaahua timwa nyiavata mwihua nraante qutaave tura. Mwihua mwitaa timwa kyeta mwiaqaatai mpoqama kye Kotira nraakye qora kyaahaqa hirera uti variara. Ni kata pakyaa tuaavo, nte nkyiara qati mwataa hiatema tuqo,  
\v 16 Nkye mwi vaisinramwuhua mwemwani variqata mwihua hiante hiate, tuqo. Mwihua kyapata kyaiqa varaahua mwihuavata mwemwani variqata mwihua hiante hiata.   
\p
\v 17 Nkyiqitai Sitipanaasivavata, Potunataasivavata, Akaikaasivavata, nte hunani nriavana nte qamwateqanama varuqo. Nte hia nkyi taqaaninranra ni mutukyavanto uaqia ihana varuqata mwihua nte hunani nri nteta nkyiara qiavana riena, nte qamwateqana varuqo.   
\p
\v 18 Mwihua nkyi mwutukya kyuqema nyataavaro qihaakyama vahintema kyeta nrumu mwaini ni mutukyavata kyuqema kye qihaakyama mataavana varuqo. Nkye mwitaa hi vaisihua nyutu tuaaheraata.   
\p
\v 19 Kotira nraakye qora Esiaani mpoqi mpoqi variahua nkyiara rieqata nkyi qua mwantaavo. Akuiraava mwia nraata Pirisiraavavata, mwitanahua nraamwuqi ntuvaantua hiahuavata, tiri vunyaa vaisi nrutuara rieqatama nkyi qua mwantaavo.   
\p
\v 20 Tiri tiqata vakyaa mwaini variahua, mwihuavata nkyi qua mwantaavo. Nkye nai qua mwante nai qua mwante nai kyauqu mwi nai kyauqu mwi hiqata variate.   
\p
\v 21 Qio nte ntena kyauquqo mwaa quara qara ntina:  
\q1 NTE PORUVA NKYI QUA MWANTAUQO.   
\p
\v 22 Tiri vunyaa vaisi Karaisirara hia mwutukya vahiani vaisira kyaivaro viro ekyaara vehiqama quarive. Marana ta. Po, nronrao, qamwanrama uro ntantera tumuana.   
\p
\v 23 Tiri vunyaa vaisivanto Iesusiva nkyi kyuqema nyataari.   
\p
\v 24 Nkyevata ntevata Iesusi Karaisiraniqamavi varunanranra tina, nte nkyiara mwutukya ntihana varura.