\id EPH - Obo Manobo Ephesians - Ena Vandermolen - 24-APR-03 / edited MRB 21-MAR-11 \rem Post RC review/edit March 15-19, 201, and f.u. questions March 23. Reflects Vera's input Sept, 9-10, 2010; BT updated 9/17-18/10. Reflects edits made after Donna's check 11/11/10. Reflects edits made after Round 3 12/8/10. Reflects edits made after Final Read Thru 1/1/11. \h EFESO \toc1 Dos Sulat ni Pablo Atag to mgo Toho EFESO \toc2 Efeso \toc3 Efeso \mt2 Dos Sulat ni Pablo Atag to mgo Toho \mt1 EFESO \is1 Unna nod Bosan \ip Inis bonuwa to Efeso, sakup to prubinsya to Asia no no-iraom to guberno to Roma. Iddot unnon timpu, mo-uraan minuvu no id oubpa riyot Efeso, woy oray'n novantug inin lugaa pomon to od koruwonnan sikandan woy pomon taddot konna bonnaan monama ran no si Diana. \ip Na si Pablo, mid oubpa taddon bonuwa daom to mgo otollun lahun amoy'd ponudtuu to Moppiyon Dinoggan moka-atag ki Disas Krays (Pinuungan 19:1-41; 20:17-38). Iddot timpu nid sulat ni Pablo ini, noprisu sikandin diyot Roma pomon da en to kodponudtuu rin moka-atag tadda. \ip Dos dakkoon dontulon no id sulat din ini, su amoy od paabbotlabbot moka-atag to puhawang to Monama “no od podsokaddon iddos diyot datas to langit woy dos ka-ay to ampow't ingod amoy id po-iraom to kodponguu ni Disas Krays” (1:10). De-en id nonaw mandad ni Pablo riyon tod pompomakoy, no ko-ilangan nod loppa iddos kodbovotasan dan taddot kod-aam to Monama kandan (4:1). \ip Mo-uraa kos ponunggelengan no id gamit ni Pablo amoy id pokita iddos kodposokaddoy tod pompomakoy no nosokkad diyot ki Disas Krays. Dos od pompomakoy, noko-iling to sokkad no lawa woy si Disas Krays kos timbang uu tadda (4:16). Id ikahi mandad si Pablo no iddos od pompomakoy, noko-iling to baoy (2:20-21) woy si Disas Krays kos timbang batu no po-unsaran tadda. Woy id ponunggelengan mandad ni Pablo iddos koroniyan to toosawa riyot ki Disas Krays woy riyon tod pompomakoy (5:32). \ip Duwon mandad od kopohinonawwan ta ka-ay moka-atag to ollog no kodbovotasan to mgo anak, amoy woy inoy, mgo uripon woy dos kandan no amu (6:1-9). Diyon to kotompusan ka-ay'n sulat, duwon mandad od kopohinonawwan ta moka-atag taddot id boggoy to Monama timbang goggot no pongallang to mgo kod-aakaa ni Moivuyan (6:10-20). \is1 Dos mgo Nokota-aw: \io1 Kodpokilaa (1:1-2) \io1 Dos koroniyan tod pompomakoy riyot ki Disas Krays (1:3 taman to 3:21) \io1 Dos kodposokaddoy woy ollog nod kodbovotasan tod pompomakoy (4:1 taman to 6:9) \io1 Dos timbang goggot woy kaasag no id boggoy to Monama (6:10-20) \io1 Kotompusan no mgo pomandu (6:21-24) \c 1 \s1 Kodpokilaa \p \v 1 Siyak si Pablo, novovallan a no apostoles ni Disas Krays ukit to id kopi-it Monama. Id sulat a koniyu no mgo minuvu to Monama ruwot bonuwa to Efeso no od pompomakoy no nosokkad diyot ki Disas Krays. \p \v 2 Muopa nod kotanggap dow kos kopiyannoy woy kosunayan no id pomon to Monamon Amoy ta woy tod Longaggon no si Disas Krays. \s1 Dos Kopiyannan no id Pomon to Ispiritu to Monama \p \v 3 Od doongon ta iddos Monama no Amoy woy Monama mandad tod Longaggon ta no si Disas Krays, oyyos id boggoy rin keta kos langun no ispirituhanun no kopiyannan no id pomon diyot datas to langit. Id puungan ini to Monama pomon to nosokkad kid diyot ki Disas Krays. \v 4 To waa pa novovalli inis ingod, id aam kid tapoy to Monama amoy'd kosokkad kid diyot ki Disas Krays. Id puungan din ini, su amoy waa id pokosawoy keta woy molinis ki riyot kod-ontong to Monama. \v 5 Pomon to ginawa to Monama keta, tapoy rin don id puhawang nod bovallan ki no mgo anak din ukit ki Disas Krays, su ini en kos kandin nid kopi-i woy id kahaa-i. \v 6 De-en od doongon ta kos Monama taddot waa toppong no kopiyannoy rin no id pokita rin keta no nosokkad diyot Anak din no id dokollan din to ginawa. \p \v 7 Na ukit to longossa ni Disas Krays no id tihis diyon to krus, notobbus ki woy noposinsyan don kos mgo saa ta ukit to waa toppong no kopiyannoy to Monama. \v 8 Id busbus din iddon kopiyannoy rinit keta duma to moraom no koovottan woy sinorollan, \v 9 su amoy od koovottan ta iddos puhawang din no waa rin id posaddoo dangan no iyon dontulon din no od kotuman idda ukit ki Disas Krays. \v 10 Su iyon puhawang din, no otid inguma ron kos ollog no timpu, od podsokaddon din iddos langun no riyot datas to langit woy dos ka-ay to ampow't ingod amoy id po-iraom to kodponguu ni Disas Krays. \p \v 11 Na, id puungan to Monama kos langun ukit taddot puhawang woy id kopi-i rin. De-en id aam koyd nikandin tapoy amoy'd kovovallan no mgo minuvu rin ukit to kodsokkad ta ki Disas Krays. \v 12 Id puungan din ini, su amoy ukit konami no mgo Judio no unnon mid salig ki Disas Krays, od koposivontuhan kos Monama. \v 13 Woy sikiyu mandad, to norinog dow iddos bonnaan kahi no idda en so Moppiyon Dinoggan moka-atag to kodtobbus, id pomakoy kow ki Disas Krays. De-en id boggoy to Monama koniyu iddos Uhis no Ispiritu no id tandu rin dangan, timbang id patow no mgo minuvu kowd nikandin. \v 14 Dos Uhis no Ispiritu, idda en kos od posivonnaa nod kotanggap ta iddos id tandu to Monama keta no mgo minuvu rin. Oyyos od inguma kos timpu no od ipongngan din iddos kodtobbus keta. Id puungan din ini amoy od doongon woy'd posivontuhan ta sikandin. \s1 Dos Dosalon ni Pablo \p \v 15 Na, norinog ku iddos moka-atag to koniyun kopomakoy riyot ki Disas nod Longaggon woy dos koniyun kodginawa atag to langun no minuvu to Monama. \v 16 De-en inaayun a od posolamat diyon to Monama atag koniyu, woy inaayun ku sikiyu od opilon diyot koddin dosalon. \v 17 Id dasaa a riyot od posivontuhon no Monama no Amoy ta woy Monama mandad tod Longaggon ta no si Disas Krays, no od tovangan kow to Uhis no Ispiritu. Sikandin kos od boggoy koniyu to moraom no koovottan moka-atag to Monama amoy'd kokilaa row pe-en sikandin. \v 18 Id dasaa a mandad no od kopokes kos koniyun poomdom, su amoy od koovottan dow kos ko-immanan no idda en kos unayan no id aam kow to Monama amoy'd kovovallan no mgo anak din. Id kopi-i ku nod koovottan dow mandad iddos lampas no kopiyannan no id tandu rin atag keta no mgo minuvu rin. \v 19 Woy id dasaa a nod koovottan dow iddos waa toppong no kotuusan to Monama no od tavang dinit keta nod pompomakoy. Ini en no kotuusan kos \v 20 id badnow ki Disas Krays pomon diyot kopotayan woy id po-unsad kandin lomig to kowanan din diyot datas to langit. \v 21 Dutun, si Disas Krays kos lampas to langun no hari, taddot duwon mgo kotungud woy taddot duwon kotuusan, ahad iddos diid kokita no duwon mgo kotungud. Waa en od pokolampas kandin, konna ra ko-ungkay'n mgo timpu, ko konna, ahad init od inguma pa. \v 22 Id po-iraom to Monama kos langun diyot kotungud ni Disas Krays, woy id aam sikandin no timbang uu to langun nod pompomakoy. \v 23 Na iddos langun nid pomakoy kandin kos timbang lawa rin. Diyot kandan, nosokkad iddos langun no botasanon woy koovottan ni Disas Krays. Woy ahad ingkon ka-ay to ampow't ingod woy riyot datas to langit, diyon en sikandin. \c 2 \s1 Dos Lammin Umuu riyot ki Disas Krays \p \v 1 Dangan to waa kow pa mid pomakoy, timbang id patoy kowd diyot kod-ontong to Monama pomon to mgo saa row. \v 2 Iyon dow id ikuu, iddos morat no kodbovotasan to mgo minuvu ka-ay to ampow't ingod. Id dumoruma kow ki Moivuyan no ponguu to mgo busow woy sikandin mandad kos id ponguu taddot mgo minuvu no id supak to Monama. \v 3 Siketa langun, noko-iling kandan dangan, su iyon id duurumannan ta, iddos morat no mgo ingowollon to lawa woy poomdom ta. De-en waa ko-ossan ta taddot mgo minuvu no ollog nod silutan pomon to langot to Monama. \p \v 4 Piru ahad iling tadda, oray'n eeruwon kos Monama woy id dokollan ki nikandin to ginawa. \v 5 Su ahad timbang id patoy kid diyot kod-ontong din pomon to mgo saa ta, id uyag ki nikandin duma ki Disas Krays. Ukit da en to kopiyannoy to Monama, notobbus ki. \v 6 Woy pomon to nosokkad kid diyot ki Disas Krays, timbang id badnow ki duma kandin woy id hari ki duma kandin diyot datas to langit. \v 7 Id puungan idda to Monama, su amoy riyot od inguma pon mgo allow, id pokita rin keta iddos waa toppong no kopiyannoy woy eru rin ukit ki Disas Krays. \v 8 Na pomon to waa toppong no kopiyannoy to Monama, notobbus ki ukit to kopomakoy ta. Konna ini pomon to keton pinuungan, ko konna, gasa to Monama keta. \v 9 Purisu waa en od pokopobporoong no od kotobbus sikandin ukit to moppiyon pinuungan. \v 10 Su iddos Monama ra en kos id lammi keta ukit to kodsokkad ta ki Disas Krays, amoy od puungan ta iddos moppiya no tapoy rin id puhawang nid popuungan keta. \s1 Nosokkad iddos mgo Judio woy dos Konna mgo Judio ukit ki Disas Krays \p \v 11 Na sikiyu no konna mgo Judio, poomdomma row ko ondan kow dangan to waa kow pa mid pomakoy ki Disas Krays. Id poddisokkan kow to kod-ontong to mgo Judio, su konna kow od potupu. Sikandan kun kos bonnaan mgo minuvu to Monama, su mid ikuu ran to botasanon to kodpotupu. Piru iddon botasanon, pinuungan to minuvu riyon da to lawa.\f * \fr 2:11 \ft Dos kodpotupu no id kopi-it Monama, idda en so kodlammi to Uhis no Ispiritu to pusung to minuvu, konna iddos ampow ra. Od kovasa ini riyot Roma 2:28-29.\f* \v 12 Poomdomma row mandad no dangan, waa en koroniyan dow ki Disas Krays woy waa kow na-apii to koubbaran ni Israel no id aam to Monama no mgo minuvu rin. Waa kow mandad na-apii taddot tandu to Monama duma kandan. De-en id oubpa kow ka-ay to ampow't ingod no waa od ko-ongatan woy waa kow id kilaa to Monama. \v 13 Piru pomon to nosokkad kowd diyot ki Disas Krays, ahad moriyu kow dangan to Monama, ko-ungkay, morani ron ukit to longossa rin no id tihis diyon to krus. \v 14 Dangan, sikami no mgo Judio woy sikiyu no konna mgo Judio, oraroy ki nod pokodsupak. Piru ko-ungkay, si Disas Krays kos id pod-uli to koroniyan ta woy id podsokkad kid nikandin. Oyya su ukit to kopotayan din diyon to krus, id gobba rin iddos morat no ginawa no idda en kos allang no nokopoddiyu keta. \v 15 Dos allang no id gobba rin, idda en so kodtuman to mgo Suhu ni Moises, apii iddos mgo suhu moka-atag to botasanon to mgo Judio. Id puungan idda ni Disas Krays, su amoy sikami no mgo Judio woy sikiyu no konna mgo Judio, od kosokkad ukit to kodsokkad ta riyot kandin timbang sokkad no lawa. Woy ukit tadda, nokod-uli ron kos keton koroniyan. \v 16 Woy pomon to kopotayan ni Disas Krays diyon to krus, id pod-uli rin kos koroniyan to mgo Judio woy konna mgo Judio riyon to Monama timbang sokkad no lawa. Ukit tadda, id gobba rin don iddos morat no ginawa ta. \v 17 Mid undini si Disas Krays amoy od ponudtuu to Moppiyon Dinoggan no od pod-uli to koroniyan ta riyon to Monama. Id ponudtuu rin idda koniyu no konna mgo Judio no moriyu dangan to Monama, woy riyon mandad to konami no mgo Judio no morani kandin. \v 18 Na siketa langun, mgo Judio woy konna mgo Judio, notovangan ki to sokkad da en no Uhis no Ispiritu, su amoy od pokoporani ki to Monamon Amoy ukit taddot id puungan ni Disas Krays. \p \v 19 De-en sikiyu no konna mgo Judio, konna kowd mgo moholiyug, ko konna, mohingod kowd no duma to mgo minuvu to Monama no id aam din tapoy woy na-apii kowd diyot mgo anak to Monama. \v 20 Siketa nod pompomakoy, noko-iling ki to baoy. Na, iddos mgo apostoles woy dos mgo propeta kos mgo tuddok, woy dos batu no po-unsaran ka-ay'n baoy, idda en si Disas Krays. \v 21 Ukit kandin, novagkos iddos langun no sakup diyot baoy amoy od mosalig taman tod kopoohinat don no templo atag tod Longaggon. \v 22 Woy pomon to nosokkad kowd diyot ki Disas Krays, na-apii kowd mandad taddot langun nod pompomakoy no timbang id pod-ubpu-ubpu amoy od kopoohinat no baoy nod ubpan to Monama ukit to Ispiritu rin. \c 3 \s1 Dos Puhawang to Monama atag to Konna mgo Judio \p \v 1 Na, ini en kos unayan no id apii ku sikiyu to koddin dosalon. Siyak si Pablo, noprisu pomon to kodponudtuu moka-atag ki Disas Krays atag koniyu no konna mgo Judio. \v 2 Nokorinog kowd man no ukit to waa toppong no kopiyannoy to Monama, id salig din koddi inis pinuungan to kodponudtuu to Moppiyon Dinoggan, woy inin pinuungan, atag en to kopiyannan dow. \v 3 Su inin puhawang to Monama no waa rin pa id posaddoo dangan, id posaddoo rin don koddi ko-ungkay. Nokosulat ad to moobbava moka-atag ka-ay. \v 4 Woy otid bosan dow ini, od kosorollan dow iddos koddin noovottan taddon puhawang to Monama moka-atag ki Disas Krays. \v 5 Dangan, waa id posaddoo to Monama riyot mgo minuvu iddon puhawang din. Piru ko-ungkay, id posaddoo ron idda to Ispiritu to Monama riyot id aam din no mgo apostoles woy mgo propeta. \v 6 Iyon puhawang to Monama no id posaddoo rin konami, no ukit to Moppiyon Dinoggan moka-atag ki Disas Krays, sikiyu no konna mgo Judio, od kolonug kow taddot kopiyannoy to Monama no id pokita rin konami no mgo Judio. De-en mgo sakup kowd taddot lawa ni Disas Krays no idda en so od pompomakoy. Woy od kolonug kowd mandad taddot tandu to Monama no id boggoy rin to langun no nosokkad diyot ki Disas Krays. \p \v 7 Pomon to waa toppong no kopiyannoy to Monama rinit koddi woy ukit to kandin no kotuusan, id solihan a nikandin to pinuungan no idda en so kodponudtuu taddon Moppiyon Dinoggan. \v 8 Siyak, moobbava a to langun diyot mgo minuvu to Monama, piru ahad iling tadda, id pokita rin iddos kandin no kopiyannoy ukit to kodboggoy rin koddi to pinuungan no od ponudtuu to Moppiyon Dinoggan diyot konna mgo Judio moka-atag taddot waa toppong no kopiyannoy ni Disas Krays. \v 9 Woy id popiyod a nikandin, su amoy id paabbotlabbot ku riyot langun no minuvu iddos kodtuman to Monama taddot puhawang din. Oyya su iddos Monama no mid bovaa to langun, waa rin ini id posaddoo pomon poron to tigkonayan, \v 10 su amoy id posaddoo ini ukit keta no id lolivuung nod pompomakoy. Su otik iddos duwon mgo kotuusan woy duwon mgo kotungud no id pon-ubpa riyot ko-oowayan woy ka-ay to ampow't ingod, od kokita iddos kodtuman to puhawang din, od kosorollan dan iddos moraom no koovottan to Monama riyot nokod-osso-osson po-ukit. \v 11 Tapoy ron ini nopuhawang to Monama pomon poron to tigkonayan, woy notuman ini ukit to kodpopiyod din ki Disas Krays nod Longaggon ta. \v 12 Na, pomon to nosokkad kid diyot ki Disas Krays woy pomon to id pomakoy kid kandin, konna kid od ka-aang-aang nod porani to Monama, oyyos duwon don kodsalig ta no od pominoggon din kos keton dosalon. \v 13 Purisu od buyuwon ku koniyu, no yo kow'd kotompoddi to puhawang pomot koosayan no no-ukitan ku pomon to kodponudtuu ku koniyu to Moppiyon Dinoggan, diyot koniyu, oyyos atag idda to kopiyannan dow. \s1 Dos Dosalon ni Pablo atag tod Pompomakoy riyot Efeso \p \v 14 Na otid popoomdom a taddot puhawang to Monama, od lingko-od a riyot isowwan to Monamon Amoy ta. \v 15 Id ngoranan sikandin no Amoy, oyyos sikandin kos id pomonnan to nokod-osso-osson tribu ka-ay to ampow't ingod woy taddot mgo ponolihan diyot datas to langit. \v 16 Od dasaa a no pomon taddot waa toppong no kopiyannoy woy kotuusan din, od ponokkalon din kos ginawa row ukit to Ispiritu rin. \v 17 Woy od dasaa a no od oubpa si Disas Krays duwot koniyun ginawa ukit to kopomakoy row kandin, woy od doralig pe-en kos kodginawa row atag to Monama woy riyot duma. \v 18 Od dasaa a mandad no sikiyu, duma taddot langun no minuvu to Monama, od kosorollan dow iddos lampas woy waa toppong no kodginawa ni Disas Krays atag keta. \v 19 Ahad konna row oray'd koovottan iddos kodginawa ni Disas Krays, piru od dasaa a nod koponnu kow to koovottan, amoy od pokoloppa kos koniyun kodbovotasan to langun no botasanon to Monama. \p \v 20 Od doongon ta iddos Monamon motuus to langun, su od pokopuung sikandin dinit keta to lampas pe-en taddot od buyuwon woy'd kopoomdomman ta. \v 21 Langun ta no od lolivuung nod pompomakoy, od doongon ta iddos Monama pomon to nosokkad kid diyot ki Disas Krays. Od doongon ta en sikandin taman to waad tomanon. Oyya, od kotuman en ini! \c 4 \s1 Dos Kodposokaddoy tod Pompomakoy \r (1 Corinto 12:1-31) \p \v 1 De-en siyak no noprisu pomon to kodponudtuu moka-atag tod Longaggon, od buyuwon ku koniyu no iddos kodbovotasan dow, od loppa to id kopi-it Monama, oyya su id aam kow nikandin no od kovovallan no mgo anak din. \v 2 Ko-ilangan nod poobbava kow inaayun, id pokita row no mosunay kow woy poowetta row kos koniyun posinsya. Ko-ilangan mandad no duwon kodti-is dow riyon to ipat sokkad pomon to koniyun kodpohinowannoy. \v 3 Noonokkali row nod ponayun kos koniyun kodposokaddoy no id boggoy to Uhis no Ispiritu ukit to moppiyon koroniyan dow. \v 4 Oyya su langun ta nod pompomakoy, timbang sokkad ki ra no lawa, sokkad da no Ispiritu to Monama kos mid ubpa rinit keta woy sokkad da kos ko-immanan ta pomon to id aam ki to Monama. \v 5 Sokkad da kos od Longaggon, sokkad da no kopomakoy woy sokkad da kos boutismu. \v 6 Duwon sokkad da en no Monama woy sikandin kos Amoy ta. Sikandin kos od hari keta langun, woy id puung ukit keta langun amoy'd kotuman kos id kopi-i rin woy mid ubpa sikandin dinit keta langun. \p \v 7 Piru ahad sokkad ki ra no lawa, duwon nokod-osso-osson kogahan no id boggoy ni Disas Krays diyon to ipat sokkad keta ukit to kandin nid kopi-i. \v 8 Su iling taddot no-ikahi riyot Nosulat no Kahit Monama no, \q1 “To id batun sikandin diyot datas to langit, \q2 id piyod din iddos mo-uraan notalu rin woy \q2 duwon id pomboggoy rin diyot mgo minuvu rin.”\f * \fr 4:8 \ft Od kovasa ini riyot Salmo 68:18.\f* \m \v 9 Na, ondan man kos kohulugan taddot osengan no, “Id batun sikandin?” Iyon kohulugan tadda, no unna pa sikandin od ponog ka-ay to ampow't ingod. \v 10 Woy sikandin no mid ponog ka-ay't ingod, id batun mandad diyot datas to langit, su amoy ahad ingkon ka-ay to ampow't ingod woy riyot datas to langit, sikandin kos od ponguu to langun. \v 11 Duwon mandad mgo kogahan no id boggoy rin diyot mgo minuvu rin. Dos duma id bovallan din no mgo apostoles, dos duma mgo propeta, dos duma tohodposo-ob to Moppiyon Dinoggan, dos duma mgo pastor woy mgo tohodnonaw tod pompomakoy. \v 12 Id puungan din ini amoy iddos langun no minuvu to Monama, od kononawwan woy od kopanoy nod puung atag kandin woy atag to duma, su amoy siketa langun no timbang lawa ni Disas Krays, od mosalig pe-en diyon to kopomakoy. \v 13 Ukit ka-ay, od pokodsokkad ki riyot kopomakoy woy sinorollan moka-atag ki Disas Krays no Anak to Monama taman tod buyyag kid diyot kopomakoy, woy dos kodbovotasan ta, od poko-iling don to langun no kodbovotasan ni Disas Krays. \p \v 14 Na, ko ungketen, dii kid od poko-iling to anak no moomok nod kopiyod kos poomdom, su konna kid od kopiyod to ahad ondan no nonaw to mgo minuvu no mopandoy nod aakaa. Oyya su iddos minuvu no konna mosalig kos kopomakoy, noko-iling to bollangay no od kopiyodpiyod ahad ingkon od po-isau iddos mgo baud woy kaamag. \v 15 Piru siketa, diyot ahad ondan nod osgenon woy'd puungan ta, ko-ilangan nod ikulon ta kos bonnaan nonaw duma to kodginawa. Otid puungan ta ini, od mosalig pe-en kos keton kopomakoy su iddos langun no kodbovotasan woy kodpopoomdom ta, od poko-iling don ki Disas Krays no timbang uu ta. \v 16 Pomon tadda, sikandin en kos od pomandu keta no timbang lawa rin. Otid ponunggelengan ta kos lawa to minuvu, nokod-ubpu-ubpu kos langun no sakup tadda. Woy otid puung dos ipat sakup to lawa taddot id popuungan kandan, od mosalig en iddon lawa. Na iling mandad tadda, otik iddos ipat sokkad keta no timbang sakup to lawa ni Disas Krays, od puung taddot id popuungan din keta, od monokkaa woy'd mosalig kos kopomakoy ta ukit to keton kodpohinowannoy. \s1 Dos Lammin Kodbovotasan no Ollog nod Ikulon \p \v 17 De-en duwon suhu ku koniyu no id po-ikahi tod Longaggon koddi. Yo kow'd ikuu to kodbovotasan to mgo minuvu no waa Monama, oyyos waa koru-anon taddot kodpopoomdom dan. \v 18 Noko-iling to mosukirom kos poomdom dan woy nokoporiyu ran taddot umuu nid boggoy to Monama, oyyos waa en sinorollan dan pomon to motoggas kos uu ran. \v 19 Pomon to dii ron sikandan od geddam to ilow, iyon dan da en od puungan, iddos morat no ingowollon to lawa woy dii ran od kotoholan dos kodpuung to ahad ondan no molibmit no pinuungan. \p \v 20 Piru sikiyu, konna iling tadda kos nopohinonawwan dow moka-atag ki Disas Krays. \v 21 Oyya su iyon norinog dow iddot lammi kow pa mid pomakoy, idda en so bonnaan nonaw moka-atag kandin. \v 22 Id nonawwan kowd no od owan dow iddos tapoy'n kodbovotasan iling taddot kodlusut to molibmit no umpak. Su iddos kodpuung to morat no mgo ingowollon to lawa row, idda en kos od poko-aakaa woy'd pokodora-at koniyu. \v 23 Ko-ilangan nod buyuwon dow riyon to Monama no od kolammi kos koniyun ginawa woy poomdom. \v 24 Sukub dow kos lammin kodbovotasan no id boggoy to Monama koniyu. Na ukit ka-ay, od poko-iling kow kandin, oyyos motallong kowd en woy molinis diyot kod-ontong to Monama. \p \v 25 De-en yo kowd ouhus, ko konna, iyon dow osenga riyot duma iddos bonnaa, oyya su iddos ipat sokkad keta no timbang sakup to lawa ni Disas Krays, nosokkad kid langun diyot kandin. \v 26 Otid langot kow, bantoy kow no dii kow'd pokopuung to saa pomon tadda, woy ko-ilangan no dii row idda od posooppan to allow. \v 27 Yo row boggayit daan si Moivuyan no ukit to koniyun kodlangot, od kolonuhan kow nikandin taman tod pokopuung kowd to morat. \v 28 Iddos minuvu nod pomurut to konna kandin, ko-ilangan nod soroan din idda woy od potallong baling nod oiluggat nod puung, su amoy duwon id pokotavang din diyot mgo worowora. \v 29 Ko-ilangan no konna kow'd ooseng to morat, ko konna, idda ra en so moppiya woy'd pokotavang to duma, su amoy iddos langun nod osengon dow, od poko-inniyat taddot od pominog koniyu. \v 30 Yo row boggayi to lanu iddos Uhis no Ispiritu, oyyos sikandin man kos id boggoy to Monama timbang id patow no sikiyu en kos mgo minuvu rin. Woy ukit kandin, od kosorollan dow no init morin allow, od kotobbus kow. \v 31 De-en owa-a rowd iddos kodtota-aw to langun no mosakit no ginawa, lingasa woy langot. Yo kow'd popehesoy woy'd ooseng to od pokodora-at to duma. Yo kow mandad od puung to morat diyot duma. \v 32 Iyon dow puungi, pokita kow to kopiyannoy woy eru riyon to ipat sokkad. Poposinsyay kow iling to kodposinsya to Monama koniyu ukit ki Disas Krays. \c 5 \s1 Dos Monama kos Ollog nod Ikulon \p \v 1 Na, pomon to mgo anak kowd man to Monama no id dokollan din to ginawa, ko-ilangan nod ikulon dow iddos kandin no kodbovotasan. \v 2 Ko-ilangan no id pokita row inaayun iddos koniyun kodginawa riyot duma iling taddot kodginawa ni Disas Krays keta, su id boggoy rin kos kandin no umuu timbang mammut no buwis no oray'd pokopahaa to Monama. \p \v 3 Pomon to mgo minuvu kowd man to Monama, yo kowd od aalig, od po-uu-unnay, od puung to molibmit no pinuungan woy yo kow'd looggod, ahad od oituu ra en moka-atag tadda. \v 4 Konna mandad ollog koniyu iddos waa koru-anon no mgo osengan woy molibmit no mgo kowoliyan. Iyon moppiya, gomita row kos bivig dow riyot kodposolamat to Monama. \v 5 Pomotawi row, konna en od kolonug diyon to kodharit Monama woy riyot ki Disas Krays iddos minuvu nod aalig, dos od po-uu-unnay, dos od puung to molibmit no pinuungan woy dos od akon-akon, oyya su iddos kod-akon-akon, nokod-iling da en idda to kodsimba to konna bonnaan monama. \v 6 Yo kow'd pa-akaa taddot mgo minuvu nod pon-ikahi no iddon pinuungan, konna morat. Oyyos pomon taddon pinuungan, id po-uma en to Monama iddos silut din pomon to langot din taddot diid dumoruma kandin. \v 7 Purisu yo kow'd lonug to pinuungan to iling ka-ay'n mgo minuvu. \v 8 Su dangan, diyon kow pa to mosukirom, piru ko-ungkay, diyon kowd to ma-awang pomon to nosokkad kowd diyon tod Longaggon. De-en ko-ilangan no iddos koniyun kodbovotasan, od loppa taddot mgo minuvu no riyot ko-owangan. \v 9 Oyya su otik iddos minuvu no riyon don to ko-owangan, iddos kodbovotasan din, moppiya, motallong woy od ikuu to kovonnaan. \v 10 Noonokkali row to kodpohinonaw ko ondan kos od pokopahaa tod Longaggon woy puungi row ini. \v 11 Yo kow'd lonug taddot waa koru-anon no pinuungan to mgo minuvu no riyot mosukirom, ko konna, pokita row no morat iddos id puungan dan. \v 12 Su iddos id ollos dan no pinuungan, od poko-ilow-ilow ahad iddos kod-oituu ra en tadda. \v 13 Piru pomon to moppiyon pinuungan dow, oray'd kokita no morat bos iddos pinuungan dan. Oyya su iddos moppiyon pinuungan, iling to suu nod pokotaddow kandan. \v 14 Su otid kotorawwan iddos diyot mosukirom, od ma-awang en kos langun. Idda en mandad kos kohulugan taddot osengon no mid ungketen to, \q1 “Sikkow no id tinuhon, gimata kad. \q2 Sikkow nid patoy, onnow kad \q1 su od torawwan ka ni Disas Krays.” \p \v 15 De-en oupiya kow to koniyun kodbovotasan. Yo kow od ikuu taddot mgo minuvu no movavow kos koovottan, ko konna, iyon dow ikula iddos mgo minuvu no moraom kos koovottan. \v 16 Polimakut kow to kodpuung to moppiya laggun to duwon pa timpu, su inis ingod, noponnu ron to kororattan. \v 17 Purisu yo kowd povovangog, ko konna, ooyyari row tod labbotlabbot ko ondan kos id kopi-i tod Longaggon nod puungan dow. \p \v 18 Yo kow'd po-iraom taddot od pokohubug no inommon nod pokodora-at to koniyun ko-ubpa, ko konna, po-iraom kow to kotuusan to Uhis no Ispiritu. \v 19 Su otik sikandin kos od potuntuu to koniyun poomdom, na iling en ka-ay kos od puungan dow. Diyot kodpolivuungoy row, po-inniyatoy kow ukit to kodkanta to mgo kanta atag to koddoong to Monama woy duma pon mgo kanta nod pokomosalig to koniyun kopomakoy,\f * \fr 5:19 \ft Ini en kos mgo kanta no id sulat dangan ni David woy dumon mgo minuvu nod ngoranan no Salmo.\f* woy kanta kow no od pomon diyot pusung dow. \v 20 Woy riyot ahad ondan nod kotomanan dow, inaayun kow posolamat diyon to Monamon Amoy pomon to nosokkad kowd diyon tod Longaggon ta no si Disas Krays. \v 21 Ko-ilangan mandad nod poobbava kow riyon to ipat sokkad koniyu pomon to duwon allak dow ki Disas Krays. \s1 Dos Pomandu atag to Toosawa \r (Colosas 3:18-19; 1 Pedro 3:1-7) \p \v 22 Sikiyu no mgo molitan, po-iraom kow to kodponguu to koniyun sawa iling taddot kodpo-iraom dow to kodponguu ni Disas Krays. \v 23 Su iddos mama kos timbang uu to kandin no sawa, iling to si Disas Krays kos timbang uu to langun nod pompomakoy. Woy sikandin kos id tobbus keta nod pompomakoy no timbang lawa rin. \v 24 De-en iling keta nod pompomakoy no id po-iraom to kodponguu ni Disas Krays, ko-ilangan mandad no iddos mgo molitan, od po-iraom inaayun to kodponguu to kandan no sawa. \p \v 25 Na sikiyu no mgo mama, ko-ilangan nod ginowannan dow kos koniyun sawa, iling to kodginawa ni Disas Krays to langun no id lolivuung nod pompomakoy. Oyyos pomon to kodginawa rin, id boggoy rin kos kandin no umuu atag keta, \v 26 su amoy od kovovallan ki no mgo minuvu rin. Timbang id unavan ki nikandin, woy id awa rin kos mgo saa ta amoy'd molinis ki riyot kod-ontong to Monama ukit to kandin no kahi. \v 27 Id puungan din ini, su amoy siketa nod pompomakoy, od kotanggap ki nikandin no timbang od osowan din no oray'n molihonnoy riyot kod-ontong din, iling taddot od osawa no oray'd kahaa nod nod tanggap taddot od osowan din no waa ahad ondan no molibmit. Oyya su id kopi-i ni Disas Krays no molinis ki riyot kod-ontong to Monama woy waa id pokosawoy keta. \v 28 Na iling mandad tadda, sikiyu no mgo mama, ko-ilangan nod ginowannan dow kos koniyun sawa, iling to kodginawa row to koniyun lawa. Su iddos mama nod ginawa to kandin no sawa, id ginawa mandad to kandin no lawa, oyya su iddos toosawa, nosokkad don man sikandan. \v 29 Waa minuvu no konnod ginawa to kandin no lawa, ko konna, od tuhonulon din ini. Iling en mandad ka-ay kos kodtuhanuu ni Disas Krays keta no id lolivuung nod pompomakoy, \v 30 su timbang mgo sakup kid man to lawa rin. \v 31 Oyyos no-ikahi riyot Nosulat no Kahit Monama no, \q1 “Iddos mama, od tanan to amoy woy inoy rin woy'd poroomoy ron sikandan to sawa rin, su amoy iddos oruwa, od pokodsokkad don.”\f * \fr 5:31 \ft Od kovasa ini riyot Genesis 2:24.\f* \m \v 32 Na, duwon dakkoon koru-anon woy moraom no nonaw nod koovottan ta ka-ay. Woy riyot kodlabbotlabbot ku, iyon id ponunggelengan ku ka-ay, no iddos langun no id lolivuung nod pompomakoy woy si Disas Krays, od pokodsokkad don. \v 33 Piru iddos movavow no kodlabbotlabbot ka-ay, idda en so moka-atag koniyun toosawa. De-en sikiyu no mgo mama, ginowanni row kos koniyun sawa, iling to kodginawa row to koniyun lawa. Woy sikiyu mandad no mgo molitan, rispitu-i row kos koniyun sawa. \c 6 \s1 Dos Pomandu atag to mgo Anak woy atag to mgo Amoy woy mgo Inoy \r (Colosas 3:20-21) \p \v 1 Na sikiyu no mgo anak, ko-ilangan no morumoruma kow to koniyun amoy woy inoy, su ini en kos ollog nod puungan to mgo minuvu no nosokkad diyon tod Longaggon. \v 2 Oyyos duwon suhu to Monama no mid ungketen to, \q1 “Rispitu-iyu ka to amoy woy inoy ru.” \m Ini en kos unnon suhu rin no duwon tandu. \q1 \v 3 “Na otid tumanon du ini, od moppiya kos ko-ubpa ru woy \q2 od lowwet kos kikow'n umuu ka-ay to ampow't ingod.”\f * \fr 6:3 \ft Od kovasa ini riyot Exodo 20:12; Deuteronomio 5:16.\f* \p \v 4 Sikiyu mandad no mgo amoy, yo row bosuliya kos koniyun mgo anak, su amoy diid mosakit kos songnga ran koniyu. Iyon moppiya no od nonawwan woy'd pomonduwan dow sikandan to ollog no kodbovotasan no id pomon diyon tod Longaggon. \s1 Dos Pomandu atag to mgo Uripon woy mgo Amu \r (Colosas 3:22-4:1; Tito 2:9-10; 1 Pedro 2:18-20) \p \v 5 Na sikiyu no mgo uripon, dumoruma kow to osengan to koniyun amu, woy rispitu-i row sikandan no id pomon diyot pusung dow timbang si Disas Krays kos koniyun amu. \v 6 Konna no gali kow ra od pa-ayyad-ayyad nod puung, otid tongtong sikandan amoy'd koroong kow, ko konna, puung kow no timbang uripon ni Disas Krays woy puungi row iddos id kopi-it Monama pomon diyot tivuk no ginawa row. \v 7 De-en puung kow no mahan diyot ginawa row, su iling to id puungan dow ini atag tod Longaggon, konna atag to minuvu. \v 8 Su nosorollan dow no duwon en ganti no id boggoy tod Longaggon diyon to ipat sokkad pomon to moppiyon pinuungan din, uripon man sikandin o konna. \p \v 9 Sikiyu mandad no mgo amu, ooyyari row kos koniyun mgo uripon. Yo kow'd oivuut nod pokovoggoy to allak kandan, oyya nosorollan dow no sikiyu woy dos koniyun mgo uripon, nokod-iling da en diyot isowwan taddot Amu row no riyot datas to langit, woy waa en od podmusingon din. \s1 Dos Timbang Goggot woy Kaasag no id Boggoy to Monama \p \v 10 Na mgo suwod, ini robbo kos od osengon ku koniyu. Ko-ilangan nod mosalig kos koniyun kopomakoy riyon tod Longaggon ukit taddot waa toppong no kotuusan din no od pokoponokkaa koniyu. \v 11 Gomita row kos langun no timbang goggot woy kaasag no id boggoy to Monama koniyu, su amoy dii kow od kotalu to mgo kod-aakaa ni Moivuyan. \v 12 Oyya su iddos pongkuntra keta, konna iling keta, ko konna, iddos morat no mgo ispiritu, dos mgo ponguu ran no duwon mgo kotungud woy mgo kotuusan no mid ubpa riyot ko-oowayan woy ka-ay to ampow't ingod. Sikandan kos od ponguu to mgo minuvu no riyon poron to mosukirom. \v 13 De-en gomita row kos langun no timbang goggot woy kaasag no id boggoy to Monama koniyu, su amoy dii kow od komonnu, woy od poko-atu kow taddot od pongkuntra koniyu ahad kannu sikandan od inguma. Na ahad od monnuwon kow ni Moivuyan, konna en sikandin od pokotalu koniyu. \v 14 De-en timbang mgo sundau, panoypanoy kow. Dos timbang ollon dow, idda en so oggot no kod-ikuu row to bonnaan nonaw, woy dos umpak no putow no timbang pongallang to kabpa row, idda en so motallong no kodbovotasan no id pomon to Monama. \v 15 Na iddos timbang sopatus dow no oray'd kabbang to livuta, idda en so moppiyon dinoggan moka-atag to kodpod-uli to koroniyan to minuvu riyot Monama. \v 16 Piipiyodda row inaayun iddos timbang kaasag no idda en so kopomakoy row ki Disas Krays. Gomita row idda, amoy diid poko-uddok kos kod-aakaa ni Moivuyan no iling to golid loglog no id pana rin koniyu. \v 17 Id sukub dow iddos timbang somboriru no putow no pongallang to uu no idda en so dakkoon kodsalig nod kotobbus kow. Woy ponlipi row mandad iddos timbang polihuma, no idda en so kahit Monama no id boggoy rin koniyu ukit to Uhis no Ispiritu.\f * \fr 6:17 \ft Od kovasa ini riyot Hebreo 4:12.\f* \v 18 Na riyot kodgamit dow langun ka-ay, dasaa kow inaayun moka-atag taddot id posampot to Uhis no Ispiritu koniyu riyot ahad ondan no kotomanan. Diyot koddasaa row, yo kow'd popopogguu, ko konna, ponayun kow dasaa atag to langun no minuvu to Monama. \fig Ini en kos mgo sundau to Roma Efeso 6:11-20|src=" HK075B.tif " size="span" ref="Efeso 6:18" \fig* \v 19 Woy opila a nikiyu riyot dosalon dow no od boggayan a to Monama to kotuihan no id pokopaabbotlabbot ku to waa kod-aang-aang iddos Moppiyon Dinoggan no waa rin pa id posaddoo dangan. \v 20 Su iyon unayan no novovallan a no uripon ni Disas Krays, amoy id pokoponudtuu ku iddos Moppiyon Dinoggan. Woy pomon to kodponudtuu ku ka-ay, noprisu a ko-ungkay. De-en tovangi a nikiyu tod dasaa amoy waa kod-aang-aang ku to kodponudtuu to kahi rin, su ini en kos ko-ilangan nod puungan ku. \s1 Kotompusan no mgo Pomandu \p \v 21 Na, si Tiquico no id ginowannan ta no suwod diyon to kopomakoy woy morumorumon uripon tod Longaggon, sikandin kos od posaddoo koniyu moka-atag to langun no kotomanan woy pinuungan ku ka-ay. \v 22 Od po-unduwonnon ku sikandin to koniyu, su amoy od kosorollan dow ko momonnu koyd dini woy amoy od inniyat kow nikandin. \p \v 23 Mgo suwod, muopa no iddos Monamon Amoy woy si Disas Krays nod Longaggon, od boggoy koniyu to kosunayan. Woy muopa mandad no od monit pe-en kos kodpohinowannoy row woy'd mosalig kos koniyun kopomakoy. \v 24 Muopa no sikiyu langun nod ginawa tod Longaggon ta no si Disas Krays duma to kodginawa no od taman to waad tomanon, od pokotanggap to kopiyannoy to Monama. \p Na, ka-ay ra en taman.