\id LUK \toc3 Luke \toc2 Luke \toc1 WARDA-KWABBA LUKE-ANG \mt1 WARDA-KWABBA LUKE-ANG \c 1 \p \v 1 Nganyang kwabba babin, Theophilus. \p Boola moorta kwabba-don. Baal boordak karni warrinya mili-milikal, mandang noolonga edjeniny ngalany kardakor. \v 2 Baalap boordak karni noolonga mili-milikal, moodlooka moorta warranga ngalany. Nidja-nidja moorta kwadja-djinang moodlooka alikwadjakang, kidji baalap warranga Warda-Kwabba. \p \v 3 Kidji ngarl, nganyang birdiyar, ngany kardjir mardayin-kaaditj moodlooka alikwadjakang. Ngany kaaditj nidja boorda kwabba, karni bardip mili-milikal boordakiny. \v 4 Ngany boordakiny ngarl noonook boorda-kaaditj moorart karnarny, moodlooka noonook kwadja-dwangka.\fig |src="CN02060B.TIF" size="col" ref="1.4" \fig* \s1 Djin-djin-kwabba waangki, \s1 “John-Kakaloorniny boorda-koorlangweta” \p \v 5 Keny mammarap, baalang kol Zechariah, baal nyiny yakin-kooranyi birokal Herod nyiny Djelyib Judea-kang. Baal keny yakina-kooranyikang ngiyan yaka Abijah-kang. Elizabeth baalang koort-maat. Baalang moorta kardjir nyiny yakina-kooranyi. \v 6 Koodjal kwabba karra Boolanga-Yirakang miyalakal, moodlooka doniny Boolanga-Yirakang Warrinya waangki. \v 7 Koodjal koorlang-birt, narla Elizabeth yoowart kwadja-boodjari-biny. Baal wer Zechariah, koodjal karakor-djil. \p \v 8 Keny kedela, Zechariah, baal kwadja-yaka Maya-maya-Kooranyi-bwora, narla baalang kedela yakin-kooranyi yaakiny. \v 9 Yakina-kooranyi, baalap kalyakool banitja kooranyi boyara, djinanginy naatj mammarap boorda-narra manna-ngoonyang karla-kooranyal. \v 10 Ngarl Zachariah, baal bwora-koorl Boolanga-Yirakang Maya-maya-Kooranyi. Bandak, moorta boola baalap Boolanga-Yira kwadja-yanganiny narla manna-ngoonyang kwadja-narriny.\fig |src="CN01602b.tif" size="col" ref="1.10" \fig* \v 11 Boolanga-Yirakang djin-djin-kwabba, baal Zechariah-kany yoowal-koorl, kidji baal yaaka ngwoornmoorn karla-kooranyikang, kwabbarap manna-ngoonyang narrinyang. \v 12 Nginda Zechariah djinang djin-djin-kwabba, baal wayarn. \p \v 13 \fig |src="C_050.tif" size="col" ref="1.13" \fig*Yalga djin-djin-kwabba waangki baalany, “Yoowart wayarn, Zechariah! Boolanga-Yira baal noonany dwangkiny, moodlooka noonang koort-bwora. Elizabeth, noonang koort-maat, baal boorda boodjari-biny. Baal boorda yidja noonang nop. Noonook boorda-kolitj baalany ‘John’. \v 14 Noonook boorda djoorab-djoorab-biny, kidji warma moorta, baalap kardjir boorda koort-kwabba nginda baal koorlangweta! \p \v 15 “Baal boorda moorditj-biny Boolanga-Yirakang miyalakal. Baal yoowart djarnyak ngarn kepa-mardayin. Ngolanga doomboo, Kangya-Kooranyi boorda-moorartitj baalany, \v 16 kidji baal boorda karro-barrang boola moorta Israel-ang Birdiyarak, baalapang Boolanga-Yira. \p \v 17 “Baal boorda-koorl Birdiyar-koodjookat, mardayin-djil Elijah-mokiny, Boolanga-Yirakang Warda-Marridjiny. Baal boorda karro-barrang maamana wer koorlangka dandjo-dandjo. Baal boorda korang wara-wara moorta kwabba djoorootak, alidja djooroot-djin kwabba moorta yana, moorta ngiyan kaaditj karnarny. Baal boorda kakatar Boolanga-Yirakang moorta kwadjat Birdiyar yoowal-koorl.” \p \v 18 Zechariah baal waangki-djinang djin-djin-kwabba, “Yarn ngany boorda-kaaditj nginda noonang waangkiny boorda edjena? Ngany bworan, kidji nganyang koort-maat kardjir karbarli.” \p \v 19 “Ngany Gabriel,” djin-djin-kwabba waangk. “Ngany yaaka Boolanga-Yira-booram. Boolanga-Yira baal waangki-koorl nganyany noonak. Ngany djarnyak waangki noonany kidji barrang Warda-Kwabba noonak! \p \v 20 “Yalga noonook yoowart djinang-karni nganyang warrinya. Moodlooka boorda-edjena kwabba kedelakal. Narla noonook yoowart djinang-karni, noonook boorda dwangka-birt. Noonook yoowart boorda waangki kwadjat kedela nginda nganyang warrinya edjena.” \v 21 Yeyi moorta naan-yaaka Zechariah. Baalap wandaniny narla baal kwodjang Maya-maya-Kooranyi-bwora. \v 22 Nginda baal bandak-koorl, baal yoowart kayar-waangki, kidji ngarl baalap kaaditji Zechariah kwadja-djinang koondarm Maya-maya-Kooranyi bwora. Baal maar-waangki, yoowart waangkiny. \p \v 23 Ngolanga baalang kedelara yakiny Maya-maya-Kooranyi bwora, Zechariah wort-koorl baalang karlap. \v 24 Mila, baalang koort-maat, Elizabeth, boodjari-biny kidji baal naan-yaaka maya-maya-bwora maar mikara. \v 25 “Yeyi ngolanga kwodjang, Boolanga-Yira maar-yanga nganyany,” baal waangki. “Baal barnak wort-barrang nganyang karnya!” \s1 Djin-djin-kwabba warranga Mary, \s1 “Jesus boorda-koorlangweta” \p \v 26 Nginda Elizabeth boodjari maar-keny mikara, Boolanga-Yira waangki-koorl djin-djin-kwabba Gabriel Nazareth-ak, karlamaya Galilee-kal. \v 27 Baal barrang Boolanga-Yirakang warrinya mangak. Baalang ngoonoolong kwadja-yanga baalany Joseph-ang koort-maat-biny. Nidja mammarap djoowak Djelyib David-ang. Mangakang kol ‘Mary’.\fig |src="LK1V26.jpg" size="col" ref="1.28" \fig* \v 28 Djin-djin-kwabba koorl Mary kidji waangki, “Nakal noonak! Boolanga-Yira nyiny noonookyel kidji baal moorditj yanga-kwabba noonak!” \p \v 29 Mary wayarn-djil, djin-djin-kwabba dwankiny, kidji baal waangki-djinang moodlooka baalang kaat-bwora.\fig |src="LK1V34.jpg" size="col" ref="1.29" \fig* \p \v 30 Djin-djin-kwabba waangki baal, “Mary! Yoowart wayarn! Boolanga-Yira yanga-kwabba noonany. \v 31 Noonook boorda boodjari-biny kidji yidja nop, kidji noonook boorda-kolitj baalany ‘Jesus.’ \v 32 Baal boorda moorditj. Baal boorda kolitj-yan ‘Boolanga-Yirakang Nop’. Boolanga-Yira waangki nidja. Baal boorda yira-yaaka Djelyib, baalang maam-inram David-mokiny. \v 33 Kidji baal boorda nyiny Djelyib djoowakang Jacob-ang kalyakool. Baalang Boodjer boorda-yaaka kalyakool!” \p \v 34 Mary waangki djin-djin-kwabba, “Ngany koolamata. Yarn nidja boorda edjena?” \p \v 35 Djin-djin-kwabba waangki, “Kangya-Kooranyi boorda-koorl noonak kidji Boolanga-Yirakang moorditj boorda yira-malitji noonook. Nidja kooranyi koorlang boorda kolitj-yan ‘Boolanga-Yirakang Nop’. \v 36 Noonook barrang-dwangka Elizabeth, noonang ngoonoolong? Moorta waangki nidja baal yoowart koorlang-yidja, yalga yeyi, baal boodjari maar-keny mikara - kidji baal kabarli. \v 37 Yoowart noolonga nyiny naatj Boolanga-Yira yoowart kayar don.”\fig |src="LK1V38.jpg" size="col" ref="1.37" \fig* \p \v 38 “Ngany Boolanga-Yirakang yakin,” Mary waangki. “Nidja edjena-oola nganyak, moodlooka noonook waangki.” \p Djin-djin-kwabba wort-koorl baalany. \s1 Mary koorl Elizabeth-ang maya-maya \p \v 39 Ngolanga, Mary kakatar kidji baal wort-koorl karlamaya kardakal Judea-kang. \v 40 Mary bwora-koorl Zechariah-ang maya-maya, kidji baal waangki-kwabba Elizabeth.\fig |src="CN01609b.tif" size="col" ref="1.40" \fig* \v 41 Elizabeth dwangka Mary-ang maaya, kidji yilak-yilak, baalang maawit marridja baalang doomboo-bwora. \v 42 Kangya-Kooranyi moorartitj Elizabeth, kidji baal woola, “Boolanga-Yira boola-djil yanga-kwabba noonook, kardakor mandang yokaman, kidji baal yanga-kwabba koorlang, keny noonook boorda yidja! \p \v 43 “Naadjil nidja moorditj noolong edjena nganyak, yeyi nganyang Birdiyarang ngaangk yoowal-koorl, yoowal-koorl djinangak nganyany? \v 44 Narla nginda noonook waangki-kwabba nganyany, ngany dwangka noonook, kidji nganyang koorlang ngany-bwora djoorabiny bardang. \v 45 Noonook djarnyak djoorab-djoorab, kaaditjiny Boolanga-Yirakang warrinya noonak boorda-edjena!” \s1 Mary yanganan Boolanga-Yira \m \v 46 Mary waangki: \p “Nganyang koort yanganan Boolanga-Yira. \q2 \v 47 Nganyang koortoomitj djoorab narla Boolanga-Yira \q3 barrang nganyang ngandabat, \q1 \v 48 narla baal barrang-dwangka nganyany, baalang wirt yakin! \q2 Yeyi moortaman, baalap boorda-waangki ngany djoorab, \q1 \v 49 narla Boolanga-Yira baal kwadja-don moorditj noolonga nganyang. \q1 Baalang kol kooranyi.\fig |src="CN01610b.tif" size="col" ref="1.49" \fig* \q1 \v 50 Baal ngorna-kwabba moortakak ngiyan woonya baalany kidji yaka baalang, \q1 moorta djoowakang koora wer djoowakang yeyi. \q1 \v 51 Baal kwadja-yiraman baalang mardayin maar, \q2 kidji baalil yoorang-yoorang warma moorta, \q3 moortaman wambadin kaaditjiny. \q1 \v 52 Baal ngarda-barrang moorditj djelyiba yirap nyinyiny, \q2 kidji baal barrang-yira wirt moorta. \q1 \v 53 Baal kwadja-moorartitj koboorl-wirt moorta, baalapany yanginy kwabba noolonga, \q1 yalga moorta boola boya-kadak, baalil waangki-wort-koorl baalapany, \q2 baalapang maara bilyar. \q1 \v 54 Baal barrang-yalgawa baalang warrinya, moodlooka baal warranga \q2 ngalang maam-inrama, \q1 kidji baal yoowal-koorl kidji baalil \q2 maar-yanga baalang moorta Israel-ang. \q1 \v 55 Baal kwadja-barrang-dwangka ngalany, \q2 baal ngorna-kwabba Abraham-ak \q3 kidji baalang mandang djoowaka kalyakool!” \q1 \v 56 Mary naan-yaaka mo mila Elizabeth-al, kidji ngolonga, \q2 baal wort-koorl baalang karlamaya. \s1 John-Kakaloorniny koorlangweta \p \v 57 Yeyi kedela koorl Elizabeth-ang maawitang. Baal yidja nop. \v 58 Elizabeth-ang ngoonoolonga wer baalang babina, baalap dwangka nidja warda. Boolanga-Yira moorditj yanga-kwabba Elizabeth, kidji baalap mandang djoorab-abiny Elizabeth-ang. \p \v 59 Ngolanga maar-koodjal kedela, moorta koorl maawitang kardjatinyang, alimarn Warriny waangki. Baalap koordook kolitjo baalany ‘Zechariah’, baalang maaman-mokiny. \v 60 Yalga baalang ngaangk waangki, “Yoowart! Baalang kol ‘John’.” \v 61 Ngarl baalap waangki baalany, “Yoowart noonookang ngoonoolonga kolitj-yan ‘John!” \v 62 Karro baalap maar-waangki baalang maamanak. Baalap waangki-djinang baalany naatj kol baal koordook yango baalang nop.\fig |src="CN01604b.tif" size="col" ref="1.62" \fig* \p \v 63 Zechariah ngakaka mili-mili kidji baal boordak, “Baalang kol ‘John’.” “Kai!” baalap mira. \v 64 Winidjinbar, Zechariah kayar waangki karro, kidji baal malyak Boolanga-Yirany yangananiny. \v 65 Moortaman wayarn-abiny, kidji nidja warda koorl mandang kardak boodjerang Judea-ang. \v 66 Nginda moortaman dwangka nidja warda, baalap malyak kaaditjiiny kidji waangki-djinanginy, “Naatj nidja koorlang boorda-don?” Moortaman, baalap djinang Boolanga-Yirang mardayin nyiny koorlangal. \s1 Zechariah yanganan Boolanga-Yira \p \v 67 Kangya-Kooranyi yoowal-koorl Zechariah, John-ang maaman, kidji Kangya-Kooranyi moorartitj baalany. Zechariah waangki Boolanga-Yirakang Warda-Kwabba: \q1 \v 68 \fig |src="CN01612b.tif" size="col" ref="1.68" \fig* “Ngala boorda yanganan Birdiyar! \q2 Baal Israel-ang Boolanga-Yira! \q3 Baal kwadja-koorl baalang moortakak, \q1 baalapany maar-yanginy kidji baalapany yalkaraniny. \q1 \v 69 Boolanga-Yira kwadja-yanga ngalany baalang mardayin Nop. \q2 Baal boorda barrang-ngandabat ngalany. \q3 Baal David-ang djoowak, baalang yakin. \q1 \v 70 Koora, baal warrin-yanga baalang Warda Marridjiny. \q1 \v 71 Baal waangki nidja, baal boorda \q2 barrang-ngandabat ngalany, \q3 ngarl wara-wara moorta \q3 yoowart kayar-bakatj ngalany kidji yardjang ngalany. \q1 \v 72 Baal waangki nidja, baal boorda ngorna-kwabba ngalang maam-inramak, \q2 kidji baal boorda barrang-dwangka baalang kooranyi warrinya, \q3 mandang warrinya baal yanga baalapany \q1 \v 73-74 Baal ngwidam waangki Abraham-ak, ngalang maam-inram. \q1 Baal yanga baalang kooranyi warrin. Baal boorda \q3 barrang-ngandabat ngalany \q2 ngarl wara-wara moorta yoowart bakkan ngalany, \q2 kidji ngarl ngala kayar-yaka Boolanga-Yirang, wayarn-birt. \q1 \v 75 Ngarl ngala boorda nyiny kooranyi wer kwabba-djil, Boolanga-Yira-booram, \q2 mandang kedelara ngalang ngandabatang. \q1 \v 76 Nganyang koorlang, baalap boorda-kolitj noonookany, \q2 ‘Boolanga-Yirang Warda Marridjiny’. \q3 Noonook boorda-koorl Birdiyar koodjookat kidji kakatar baalang djooroot, \q1 \v 77 kidji noonook boorda-warrang baalang moorta nidja: \q2 Boolanga-Yira boorda barrang-ngandabat baalapany \q3 nginda baal nyinya-nyinya baalapang wara-doniny. \q1 \v 78 Ngalang Boolanga-Yira yanga koort-kwabba kidji baal bedik-bedik. \q2 Baal boorda barrang ngalang ngandabat, ngangk-mokiny yirabiny \q1 \v 79 nginda ngangk moonakiny Boolanga Yirang Boodjer-yen, \q2 moortamanak wininginy malitji mayartal noyitjang, \q3 kidji baal boorda-barrang-yalgawa ngalang djena djoorootal nakalang.” \p \v 80 Koorlang kwabba-djil maladja, mardayan yarlinal wer kwoyalangal. John naan-yaaka kwangkanal kwadjat kedela nginda baal barnak koorl moortakak Israel-ang. \c 2 \s1 Jesus koorlangweta \p \v 1 \fig |src="LK2V01.jpg" size="col" ref="2.1" \fig*Yeyi Djelyib Augustus koordook djinanginy ngalan moorta wininginy baalang boodjeral. \v 2 Nidja koriyat bordakiny kolang moortamanang. Nidja edjena nginda Qurinius nyiny birdiyar Syria-ang. \v 3 Moortaman koorl baalaparoo karlamaya, maam-inramang karlamaya. Bokadja, baalap boordak baalapang kola mili-milikal. \p \v 4 Joseph wandja Nazareth, Galilee-kang karlamaya, kidji koorl Bethlehem, karlamaya Judea-kal. Djelyib David kwadja-koorlangweta Bethlehem-al. Joseph koorl Bethlehem narla baal djoowak David-ang. \v 5 Baal wer baalang koort-maat Mary, koodjal koorl Bethlehem boordakak baalapang kola. Mary-yang ngoongoolonga kwadja-yanga Mary-yany Joseph koorta-barranginy. Mary boodjari. \v 6 Koodjal yoowal-koorl Bethlehem, karro dji edjena Mary-yang yidjiny baalang maawit. \v 7 Mary yidja baalang koriyat nop, baal wolang baalany bwokal kidji baal ngoming baalany mayakal booliyakang merenyang, narla yoowart ngowort koodjalang ngwoorndak karlamayakal. \s1 Kookendjeriyang-yakina wer djin-djina-kwabba \p \v 8 Alitja boodjeral, kookendjeriyang-yakina kwadja-yaka bandak kadikal, baalapang kookendjerira karrodjininy. \v 9 Kenyang Boolanga-Yirang djin-djin-kwabba yoowal-koorl baalapany-ngat, kidji Boolanga-Yirang moorditj-moorditj binari yira-birrikon baalapany. Baalap wayarn-djil. \v 10 Yalga djin-djin-kwabba waangki baalapany, “Yoowart wayarn! Ngany yoowal-koorl, kwabba warda noonookak barranginy. Nidja warda boorda barrang djoorab-djoorab-djil moortamanak!\fig |src="LK2V09.jpg" size="col" ref="2.10" \fig* \p \v 11 “Yeyi nidja kedela, David-ang karlamayakal, Keny-Barranginy-Ngandabat koorlangweta - Christ Birdiyar! \v 12 Kidji noonooka karnarny boorda-djinang: noonooka maawit boorda-djinang, bwokal wolang-yan, kidji mayakal merenyang ngwoorndiny.” \p \v 13 Yilak-yilak, boola-boola djin-djina-kwabba ngarda-koorl Boolanga-Yirakang Boodjer-yen. Baalap yaaka warma djin-djin-kwabba-ngat, warrangkiny kidji Boolanga-Yirany yanganiny. \p \v 14 “Moorditj-moorditj yanganan Boolanga-Yirak, \q1 yira-yira baalang Kooranyi Boodjeral, \q1 kidji nakal ngalang Boodjeral. \q2 Nakal kwabba moortamanak. \q1 Boolanga-Yira djoorabiny baalapyel.” \m \v 15 Nginda djin-djina-kwabba korl-koorl Boolanga-Yirang Boodjer, kookendjeriyang-yakina dandjo-waangki, “Ngala boorda-koorl Bethlehem kidji ngala djinang nidja noolong, naatj Boolanga-Yira waangki boorda-edjena.” \p \v 16 Baalap wort-kakoodjen kidji baalap yoowal-koorl Mary-any wer Joseph. Baalap djinang maawit. Baal mayakal merenyang ngwoorndiny. \v 17 Nginda kookendjeriyang-yakina djinang maawit, baalap warranga koodjalany natj djin-djin-kwabba waangki koorlangang.\fig |src="LK2V17.jpg" size="col" ref="2.17" \fig* \v 18 Koodjal kai-kai nginda koodjal dwangka nidja-nidja noolonga, moodlooka kookendjeriyang-yakina waangki. \v 19 Mary barrang-dwangka mandang nidja-nidja noolonga, kidji baal barrang-yalgawa moodlooka baalang koortal. \v 20 Kookendjeriyang-yakina korl-koorl, yedi-waangkiny kidji Boolanga-Yirany yanganiny narla moodlookang natj baalap kwadja-dwangka kidji djinang. Moodlooka kwadja-edjena, moodlooka djin-djin-kwabba waangki baalapany.\fig |src="CN01642b.tif" size="col" ref="2.20" \fig* \s1 Baalap kolitj Jesus \p \v 21 Ngolanga maar-koodjal kedelara, kedela yoowal-koorl kardjatak maawit, alimarn Warriny waangki. Koodjal kolitj baalany ‘Jesus’, narla djin-djin-kwabba yanga koodjalany alitja kol koora Mary boodjari-biny. \s1 Mary wer Joseph barrang Jesus Maya-maya-Kooranyikal \p \v 22 Kedela yoowal-koorl nginda Joseph wer Mary-yang boorda-don maawitang Kedela Barnanang alimarn Moses-ang Warriny waangki. Ngarl koodjal barrang maawit Jerusalem-ak, yangak baalany Boolanga-Yirakak, \v 23 narla boordakiny Boolanga-Yirang Warrinyal waangki, “Noonooka boorda yanga noonookang koryat nop Boolanga-Yirak.” \v 24 Koodjal kardjir djarnyak yanga-narra koodjal djert, alimarn Boolanga-Yirang Warriny waangki, mana-barangka ka nembing. \p \v 25 Alidja-alidja kedalara, Simeon nyiny Jerusalem. Baal kwabba mammarap. Baal ala Boolanga-Yira kidji baal ngayaka kedela nginda Boolanga-Yira boorda barrang-ngandabat Israel. \v 26 Kangya-Kooranyi nyiny Simeon-bwora kidji Kangya warranga baalany natj baal yoowart boorda wanni kwadjat baal djinang kedela nginda Keny boorda-yoowal-koorl, Keny Boolanga-Yira Waangki-Koorliny. \v 27 Kangya-Kooranyi barrang Simeon Maya-maya-Kooranyi-bwora. Winidjinbar, Jesus-ang maaman wer ngaangk barrang maawit Maya-maya-Kooranyi bwora, doniny natj Boolanga-Yirang Warriny waangki. \v 28 Simeon maara-barrang maawit kidji yanganan Boolanga-Yira. \q1 \v 29 “Birdiyar, noonook barrang-yalgawa noonang warrin, kidji yeyi, \q2 wort-koorl-oola noonang yakina nakalal. \q1 \v 30 Nganyang miyala kwadja-djinang noonany, yoowal-koorliny \q2 kidji ngalany barrang-ngandabatiny \q1 \v 31 Noonook kwadja-don nidja noolong moortaman booram: \q1 \v 32 Noonook waangki-koorl binari, \q2 warma moortamanal moonakiny; \q3 moorditj-moorditj-djil binari noonang moortang, Israel.” \p \v 33 \fig |src="WA03805b.tif" size="col" ref="2.33" \fig*Jesus-ang maaman wer ngaangk kai-kai dwangko nidja-nidja noolonga, moodlooka Simeon waangki Jesus-ang. \v 34 Simeon yanga-kwabba baalapany kidji baal waangki Mary, Jesus-ang ngaangkany, “Boolanga-Yira waangki-koorl nidja koorlang moortak Israel-ang. Baal boorda djakanak boola moorta kidji baal boorda barrangak-ngandabat boola moorta. Baal Boolanga-Yirang ngambany. Boola moorta boorda wara-waangki baalany. \v 35 Moorta kobin baalapang kaaditjiny, yalga moodlooka boorda-djinang-yan. Kidji winyan boorda-kardjat noonang koort djarp djillab-mokiny.” \p \v 36-37 Anna, baal nyiny karbarli yenang, kidji baal nyiny Warda Marridjiny. Baal Phanuel-ang kowart, ngoongoolong Asher-ang. Baal kwadja-koorta-barrang arda maar-koodjal biroka kidji yeyi baal kadak 84 biroka. Baal yoowart wort-koorl Maya-maya-Kooranyi. Kedela wer kadik, baal yanganan Boolanga-Yirany, yoowart ngarniny, kidji kalyakool Boolanga-Yira waangkiny. \v 38 Winidjinbar, baal yoowal-koorl kidji baal yanganan Boolanga-Yira. Baal waangki moortaman, alidja-alidja nganayaka Boolanga-Yira boorda yalkaran Jerusalem. Anna warrang baalap koorlangang. \s1 Baalap korl-koorl Nazareth \p \v 39 Ngolanga Joseph wer Mary nganitj moodlooka, mandang noolonga Boolanga-Yirang Warriny waangki, koodjalil korl-koorl koodjalang karlap, karlamaya Nazareth Galilee-kal. \v 40 Koorlang maladja kidji mardayin-biny; baal kwadja moorart-biny karnarnyang wer kaaditjinyang, kidji Boolanga-Yira yanga-kwabba baalany. \s1 Koorlang Jesus Maya-maya-Kooranyikal \p \v 41 Djilba yoowal-koorl, ngarl Jesus-ang maaman wer ngaangk kalyakool koorl Jerusalem Mandjar Djendjeriny-Yirakang. \v 42 Nginda Jesus kadak 12 biroka, baalap koorl Mandjarak, alimarn kalyakool. \v 43 Ngolanga Mandjar, koodjal malyak korl-koorliny koodjalang karlap, yalga Jesus, koodjalang nop, baal naan-yaaka Jerusalem-al. Baalang maaman wer ngaangk yoowart kaaditj.\fig |src="LK2V42.jpg" size="col" ref="2.43" \fig* \v 44 Koodjal kaaditj Jesus kwadja-koorl koodjalang ngooloongongal, ngarl koodjal koorl keny kedela kidji karro koodjal malyak koorl-djinanginy Jesus koodjalang babina wer ngoonoolonga kardakor. \v 45 Koodjal yoowart djinang Jesus, ngarl koodjal korl-koorl Jerusalem, baalany koorl-djinanginy. \v 46 Ngolanga mo kedelara, koodjalil djinang Jesus Maya-maya-Kooranyi-bwora Mammarap Warrinyang-boongal, baalapany dwangkiny kidji baalapany waangki-djinanginy. \v 47 Moortaman Jesus-any aliny, baalap kai-kai narla baalang kaaditjinyang wer baalang warrinya. \v 48 Jesus-ang maaman wer ngaangk kai-kai nginda koodjal djinang baalany, kidji Jesus-ang ngaangk waangki baalany, “Nop, nadjil noonook don nidja noolong ngalak? Noonang maaman wer ngany kwadja-wayarn kidji ngala koordook djinango noonany.” \v 49 Jesus waangki koodjalany, “Nadjil nyoodjoowal djarnyak yoowal-koorl nidjap, nganyany korl-djinanginy? Nyoodjoowal yoowart kaaditj natj ngany djarnyak nyiny nidja, nganyang Maamanang Maya-maya-bwora, wa?” \v 50 Yalga koodjal yoowart kaaditj Jesus-ang warrinya. \p \v 51 Ngarl Jesus koorl Nazareth koodjalyel. Bokadja, baal dwangka koodjalany, moodlooka doniny koodjal ngakaka. Jesus-ang ngaank kanya mandang nidja-nidja noolonga baalang koort-bwora. \v 52 Jesus maladja mardayinal wer kaadjitinyal, kidji baal kwabba maladja Boolanga-Yirang miyalakal wer moortakang miyalakal.\fig |src="LK2V49.jpg" size="col" ref="2.52" \fig* \c 3 \s1 John-Kakaloorniny warranga Warda-Kwabba \p \v 1 Nginda Djelyib Tiberius kwadja nyiny djelyib 15 biroka; Pontius Pilate nyiny birdiyar Judea-kang, Herod nyiny birdiyar Galilee-kang. Baalang ngooni Philip nyiny birdiyar boodjerang Iturea-ang wer Trachonitis-ang; Lysanias nyiny birdiyar Abilene-ang. \v 2 Annas wer Caiaphas nyiny Birdiyara Yakina-Kooranyikang.\fig |src="WA03809b.tif" size="col" ref="3.2" \fig* \p Yeyi kwangkanal, Boolanga-Yira waangki John, Zechariah-ang nop. \v 3 Ngarl John koorl yennar bangka boodjerang bilyakang Jordan, warranginy: \p “Wort-korang noonang wara-doniny kidji kakaloorni kepakal, kidji Boolanga-Yira boorda-nyinya-nyinya noonang wara-doniny. \v 4 Warda-Marridjiny Isaiah boordak nidja-nidja warrinya milikmilikal: \q1 ‘Keny mammarap kwangkanal miriny, \q2 “Kakatar Birdiyarang djooroot! \q1 Warn doorgool djooroot baalang marridjiny! \q2 \v 5 Noonooka djarnyak moorartitj mandang wedina. \q1 Noonooka djarnyak ngardak-warn \q2 mandang morda wer karda. \q1 Noonooka djarnyak doorgool-warn \q2 mandang ngalen djooroota. \q1 Noonooka djarnyak kanyak-warn \q2 mandang barr djooroota. \q1 \v 6 Moortaman boorda djinang Boolanga-Yira. \q2 Baal boorda barrang-ngandabat baalang moorta.”’” \m \v 7 Moorta boola bandak-koorl John-ak. Baal kakaloorni baalapany kepakal. \p “Noonooka wakala!” John waangki baalap, “Ngiyan waangki alidja noonooka boorda-kwibidji? Kayida, Boolanga-Yira boorda-waangki-koorl noonookang djin-baminy! \v 8 Don kwabba noolonga ngarl moorta boorda djinang noonooka kwadja wort-korang noonookang wara-doniny. Yoowart waangki kardakor noonookaal, ‘Abraham nyiny ngalang maam-inram’. Ngany noonookany waangki, Boolanga-Yira kayar warn nidja-nidja boyaka Abraham-ang djoowaka-biny. \v 9 Koyitj kakatar bam-kadongak djinnara boornang. Mandang boorna yoowart kwabba djildji yidjiny, baalap boorda bam-kadong-yan kidji kwarda-yan karla-bwora.” \p \v 10 Moorta waangki-djinang John, “Natj ngala boorda-don karro?” \p \v 11 Baal waangki, “Bayinya moorta kadak koodjal bwoka, baal djarnyak yanga keny moortak bwoka-birt, kidji moort kadak mereny wer djaatj, baal djarnyak walak-walak.” \fig |src="lb00309c.tif" size="col" ref="3.11" \fig* \p \v 12 Moorta boya-barranginy, baalap yoowal-koorl kakaloorninyang kidji baalap waangki-djinang John, “Birdiyar, natj ngala boorda don?” \p \v 13 John waangki baalap, “Yoowart kanga boya-ngatti nadjang Warriny waangki.” \p \v 14 Mammarapa-bakadjiny kardjir waangki-djinang baal, “Natj ngalang? Natj ngala djarnyak don?” \p John waangki baalap, “Yoowart bakkan moorta kidji yoowart ngakalya baalapang boya, kidji yoowart koolyoomitj moortakang. Noonooka djarnyak koota-kwabba boya-yel birdiyara yanga noonookany.” \p \v 15 Moorta kwadjin koort-kwidiny, kidji baalap kwadjin kaaditjiny, “Kabin John nyiny Keny Boolanga-Yira Waangki-Koorliny!” \v 16 Ngarl John waangki mandang baalapany, “Ngany kakaloorni noonookany kepakal yalga warma moort yoowal-koorliny. Baal moorditj-ngatti nadjang nganyany. Ngany yoowart kwabba kinyak baalang djena-bwoka bilyaniny. Baal boorda-kakaloorni noonookany Kangya-Kooranyiyal wer karlal. \v 17 Baal barranga baalang mirlkoon kidji baal boorda yoorang-yoorang kwolaka. Baal boorda bama mandang kwolaka kidji wedjang kwabba kwolaka baalang maya-maya-bwora kwolakang. Yalga baal boorda-narra yimbara karla-bwora. Alidja karla narra kalyakool.” \p \v 18 John warranga Warda-Kwabba moortakal. Baal banitja boola warma war. John karlaka baalapany, baalap djarnyak walak-yidja baalapang wara-wining. \v 19 Yalga John djaat Djelyib Herod, narla baal kwadja koorta-barrang Herodias, baalang ngooniyang koort-maat, kidji baal don boola warma wara-wara noolonga. \v 20 Karro Herod don wara-djil noolong: baalang manatja yardjan John kidji yadarn baalany maya-maya dedinyang-bwora. \s1 John kakaloorni Jesus \p \v 21 \fig |src="WA03810b.tif" size="col" ref="3.21" \fig*Ngolanga John kwadja kakaloorni moortaman kepakal, John kadjir kakaloorni Jesus-any. Korram Jesus waangki Boolanga-Yirany, Boolang Yirakang Boodjer yalgaran, \v 22 kidji Kangya-Kooranyi ngarda-koorl Jesus-al yarlin-mokiny mana-boorangkang. Kidji waangka ngarda-koorl Boolanga-Yirang Boodjer-yen, “Noonook baalang keny Nop. Nganya woonya noonany kidji ngany koort-kwabba noonal!” \s1 Jesus-ang Maam-inrama \p \v 23 Nginda Jesus kadak 30 birokaka, baal malyak baalang yakiny. \p Moorta waangki alidja baal Joseph-ang nop. Joseph nyiny Heli-kang nop, \v 24 Matthat-ang nop, Levi-kang nop, Melchi-kang nop, Jannai-kang nop, Joseph-ang nop, \v 25 Mattathias-ang nop, Amos-ang nop, Nahum-ang nop, Esli-kang nop, Nakgai-kang nop, \v 26 Maath-ang nop, Mattathias-ang nop, Semein-ang nop, Josech-ang nop, Joda-kang nop, \v 27 Joanan-ang nop, Rhesa-kang nop, Zerubbabel-ang nop, Shealtiel-ang nop, Neri-kang nop, \v 28 Melchi-kang nop, Addi-kang nop, Cosam-ang nop, Elmadam-ang nop, Er-ang nop, \v 29 Joshua-kang nop, Eliezer-ang nop, Jorim-ang nop, Mattath-ang nop, Levi-kang nop, \v 30 Simeon-ang nop, Judah-kang nop, Joseph-ang nop, Jonam-ang nop, Eliakim-ang nop, \v 31 Melea-kang nop, Menna-kang nop, Mattatha-kang nop, Nathan-ang nop, David-ang nop, \v 32 Jesse-kang nop, Obed-ang nop, Boaz-ang nop, Salmon-ang nop, Nahshon-ang nop, \v 33 Amminadab-ang nop, Admin-ang nop, Arni-kang nop, Hezron-ang nop, Perez-ang nop, Judah-kang nop, \v 34 Jacob-ang nop, Isaac-ang nop, Abraham-ang nop, Terah-kang nop, Nahor-ang nop, \v 35 Serug-ang nop, Reu-kang nop, Peleg-ang nop, Eber-ang nop, Shelah-kang nop, \v 36 Cainan-ang nop, Arphaxad-ang nop, Shem-ang nop, Noah-kang nop, Lamech-ang nop, \v 37 Methuselah-kang nop, Enoch-ang nop, Jared-ang nop, Mahalalel-ang nop, Kenan-ang nop, \v 38 Enosh-ang nop, Seth-ang nop, Adam-ang nop, Boolanga-Yirakang nop. \c 4 \s1 Djenak djona-karra Jesus \p \v 1 Jesus korl-koorl Bilya Jordan-yen, moorart Kangya-Kooranyang. Karro Kangya-Kooranyi barrang baalany kwangkanal. \v 2 Djenak djona-karra baalany kwangkanal 40 kedelara. Mandang alidja-alidja kedelara, baal yoowart ngarn mereny wer djaadj, ngarl ngolonga boola kedelara Jesus koboorl-wirt.\fig |src="WA03812b.tif" size="col" ref="4.2" \fig* \p \v 3 Djenak waangki Jesus, “Bayinya noonook Boolanga-Yirakang Nop, waangki nidja boya mereny-biny.” \p \v 4 Yalga Jesus waangki, “Boordakiny-Kooranyi waangki, ‘Moorta yoowart wining arda merenyal.’” \p \v 5 Karro Djenak yira-barrang baalany. Keny djiyal, baal djinang moodlooka, mandang boodjera mandang djelyibakang Boodjerang. \v 6 Djenak waangki baalany, “Ngany boorda yanga noonany mandang nidja-nidja noolonga, moorditj mardayin wer boola boya. Yeyi ngany kadak mandang nidja, kidji ngany kayar-yanga moodlooka moortak ngany koordook. \v 7 Noonook boorda-kadak mandang nidja-nidja noolonga, bayinya noonook boni-nanookawin nganyak.” \p \v 8 Jesus waangki, “Boordakiny-Kooranyi waangki, ‘Yanganan Birdiyar, noonang Boolanga-Yira, kidji arda yaka baalang.’” \p \v 9 Karro Djenak barrang Jesus Jerusalem-ak kidji baal yidja Jesus yira-djil Maya-maya-Kooranyikal, kidji waangki baalany, “Bayinya noonook Boolanga-Yirang Nop, karro ngarda-boordang, \v 10 narla Boordakiny-Kooranyi waangki, ‘Boolanga-Yira boorda-waangki-koorl baalang djin-djina-kwabba kidji baalap boorda-barrang-ngandabat noonany.’ \v 11 \fig |src="DN00405b.tif" size="col" ref="4.11" \fig*Boordakiny-Kooranyi kadjir waangki, ‘Baalap boorda-maara-barrang noonany, ngarl noonang djena yoowart boorda-bama boyara.’ ” \p \v 12 Yalga Jesus waangki, “Boordakiny-Kooranyi kadjir waangki, ‘Noonook yoowart djarnyak djona-karra noonang Boolanga-Yira.’ ” \v 13 Nginda Djenak nganitj Jesus-any djoniny-karriny yennar waral, baal wort-koorl. \s1 Jesus malyak yakiny Galilee-yak \p \v 14 Karro Jesus korl-koorl kidji Kangya-Kooranyiyang mardayin nyiny baalany-bwora. Warda baalang kooramba-koorl alidja boodjeral. \v 15 Jesus karni-waangki moorta Maya-mayara-Kalyara-bwora, kidji moortaman kwabba-waangki baalang. \s1 Jesus koorl Maya-maya-Kalyara Nazareth-al \p \v 16 Karro Jesus koorl Nazareth. Baal kwadja-maladja alidja karlamayal, kidji Kedela-Kooranyikal, baal koorl Maya-maya-Kalyara. Baal yiraba djinang-waangko Boordakiny-Kooranyi, \v 17 kidji baalap yanga baalany boordakiny Warda-Marridjinyang Isaiah. Baal yanganan mili-mili kidji djinbarranga bangka waangkiny: \q1 \v 18 “Boolanga-Yirang Kangya kwadja bwora-koorl nganyany, \q2 narla baal mira nganyany barranginy \q3 Warda-Kwabba winyan moortakak. \q1 Baal kwadja waangki-koorl nganyany \q2 warranginy yalkaran moortakak yatar-yan \q3 kidji yanginy miyala-djinanginy miyala-birt moortakak, \q3 kidji barranginy-yira moortany ngiyan ngarda-bilang-yan, \q1 \v 19 kidji waangkiny, ‘Kedela kwadja yoowal-koorl \q2 nginda Birdiyar boorda-barrang-ngangandabat baalang moorta.’” \p \v 20 Jesus barrang-ballar mili-mili, yanga yakinak, kidji nyiny. Maya-maya-Kalyarakal, moortaman miyalitj baalany. \v 21 Baal waangki baalapany, “Nidja bangka Boordakiny-Kooranyikang karnany edjena nidja kedela, yeyi alimarn noonooka dwangka warrinya.” \p \v 22 Moortaman kwabba-kaaditj baalang. Baalap kai-kai narla baalang kwabba-djil warrinya. Baalap waangki, “Baal Joseph-ang nop, wa?” \p \v 23 Baal waangki baalapany, “Ngany kaaditj noonooka boorda waangki nidja bardip nganyak, ‘Malka, barra-barra noonaal!’ Noonooka kadjir boorda waangki nganyany, ‘Nidja noonang karlamayal, don noolonga-djin ngala dwangka, noolonga noonook kwadja don Capernaum-al.’” \p \v 24 “Ngany warranga noonookany,” Jesus waangki, “Moorta yoowart kwabba-waangki Warda-Marridjinyang baalroo karlamayakal. \v 25 Ni nganyak! Karnayal, boola yenanga wining Israel-al kedelaral Elijah-kang. Yoowart kepa koorl mo wer bangka birokayang, kidji wara-wara kedelara yambo-koorl boodjera, kedelara mereny-birt. \v 26 Yalga Boolanga-Yira yoowart waangki-koorl Elijah keny moortak Israel-ang, yalga arda yenangak Zarephath-al boodjerakal Sidon-ang. \v 27 Boola moorta alidjap minditj, kadak wara-morba, yalga Elijah yoowart barra-barra keny baalapang, arda Naaman Syria-karlap.”\fig |src="LK4V34.jpg" size="col" ref="4.27" \fig* \p \v 28 Moortaman Maya-maya-Kalyara-bwora, baalap dwangka Jesus kidji baalap kaarang-kaarang-biny. \p \v 29 Baalap yiraba kidji baalap yardjang Jesus kidji baalap bandak-barrang Jesus. Baalapang karlamaya nyiny kardal. Baalap malyak kwardiny Jesus kard-ngarda, \v 30 yalga baal wokart-koorl didara mortakang kidji baal koorl baalang djooroot. \s1 Mammarap kadak djenak-wara \p \v 31 Karro Jesus koorl Capernaum, karlamaya Galilee-kang. Kedela-Kooranyikal, baal karni-waangki moorta. \v 32 Moortaman dwangka Jesus. Baalap kai-kai-biny narla baal mardayin-djil waangki. \v 33 Keny mammarap Maya-maya-Kalyarakal kwadja-nyinyiny. Keny djenak-wara wining baalany-bwora. Baal mardayin-djil waangki-djan: \v 34 “Naa! Natj noonook koordook ngalang, Jesus Nazareth-karlap? Noonook koorl dargango ngalany, wa? Ngany kaaditji noonany. Noonook Boolanga-Yirang Warda-Marridjiny!”\fig |src="LK4V35.jpg" size="col" ref="4.34" \fig* \p \v 35 Jesus warranga djenak-wara, “Yoowart waangkiny! Bandak-koorl mammarap!” Djenak-wara ngarda-kwarda mammarap baalapang-booram kidji baal wort-koorl kidji yoowart bakkan baalany. \p \v 36 Moortaman kardi kidji dandjo-waangki, “Natj nidja-nidja baalang warrinya? Nidja mammarap mardayin waangki kidji djenaka-wara bandak-koorl!” \v 37 Kidji warda Jesus-ang yambo-koorl mandang boodjer. \s1 Jesus barra-barra boola moorta \p \v 38 Jesus wort-koorl Maya-maya-Kalyara kidji baal koorl Simon-ang maya-maya. Ngaangk Simon-ang koort-maatang minditj-wara kidji kalarak, kidji baalap warranga Jesus baalang. \v 39 Yok ngwoordiny ngarl Jesus koorl kidji baal yaaka yok-boongal. Jesus warranga minditjak wort-koorlo yok. Baalang minditj wort-koorl, kidji baal yiraba kidji baal kwadjin baalapang mereny kakatiny. \p \v 40 Ngolanga ngangk-ngardak, moortaman barrang baalapang babina Jesus-ak, minditj-wara moorta. Baal maar-barrang baalapany kidji baal barra-barra mandang baalapany. \v 41 Djenaka-wara kardjir wandja boola moortakany, waangki-djaniny, “Noonook Boolanga-Yirang Nop!”\fig |src="lb00301c.tif" size="col" ref="4.41" \fig* \p Jesus ngwidam waangki djenaka-wara, baalapany warranginy yoowart waangko narla djenaka-wara kaaditj Jesus nyiny Keny Boolanga-Yira Waangki-Koorl. \s1 Jesus warranga Maya-maya-Kalyarakal \p \v 42 Ngangk-yira kidji Jesus wort-koorl Capernaum, kidji koorl doombart kwangkanak. Moorta malyak baalany koorl-djinanginy, kidji nginda baalap djinang baalany, baalap koordook nganitjak baalany kidji baalap ngakaka baalany yoowart wort-koorlak. \v 43 Yalga Jesus waangki baalapany, “Ngany djarnyak koorl warma karlamayaka, warrango mortakany Warda-Kwabba, baalapany warranginy Boodjerang Boolanga-Yirang Djelyibiny, narla Boolanga-Yira waangki-koorl nganyany dono nidja noolonga.” \p \v 44 Ngarl Jesus warranga mandang Maya-mayara-Kalyara-bwora boodjerang. \c 5 \s1 Jesus mira koriyat ngooldjara-kambarniny \p \v 1 Kedela koorl kidji Jesus yaaka walbaril Malar Gennesaret-ang. Moorta bilang warma moorta. Baalap yoowal-koorl ngarl baalap kayar dwangka Boolanga-Yirang warrinya.\fig |src="LK5V03.jpg" size="col" ref="5.1" \fig* \v 2 Jesus djinang koodjal wandaberira wabaril; mammarapa-djildjitiny kwadja-wandja wandaberika kidji baalapang kooda-djildjitiny kwadja kakaloorniny. \v 3 Jesus kana Simon-ang wandaberi-bwora kidji baal waangki Simon, “Wort-koorn walbar-boordak.” Jesus nyiny wandaberi-bwora kidji karni-waangki moortaman. \p \v 4 Nginda Jesus nganitj waangkiny, baal waangki Simon, “Koorl mordak kepak. Noonook wer noonang babina, ngardakwir noonookang koodaka kidji noonooka boorda barrang djildjita.” \p \v 5 “Birdiyar,” Simon waangki. “Ngala ngwidam-djil yaka mandang kadik kidji yoowart barrang djildjita. Yalga, bayinya noonook waangki, ngany boorda-ngardakwir koodaka.” \v 6 Baal ngardakwir koodaka kidji barrang boola-boola djildjita ngarl koodaka boordak djakan. \v 7 Ngarl baalap mira baalapang babina warma wandaberiyal. Baalap yoowal-koorl kidji maar-yanga baalapany. Baalap moorartitj koodjal wandaberira djildjitakal ngarl koodjal wandaberira boordak ngardal. \v 8 Nginda Simon Peter djinang natj edjena, baal boni-nanookawin Jesus-booram kidji baal waangki, “Wort-koorl nganyany, Birdiyar! Ngany wara-wara mammarap!” \p \v 9 Simon wer warma moorta kai-kai narla baalap kwadja barrang boola-boola djildjita. \v 10 Kardjir, Simon-ang babina, James wer John, Zebedee-kang nopa, baalap kai-kai.\fig |src="LK5V11.jpg" size="col" ref="5.10" \fig* \p Jesus waangki Simon, “Yoowart wayarn-abiny. Nidja kedela, noonook boorda kwadjin moorta dalanginy.” \v 11 Baalap djookoorn baalapang wandaberika walbaral, kidji wandja moodlooka, kidji kambarn Jesus. \s1 Jesus barra-barra mammarap \p \v 12 Ngolonga, Jesus koorl warma karlamaya. Keny mammarap wining karlamayal, baal kadak wara-wara morba-minditj. Nginda baal djinang Jesus, baal djabalar kidji koort-koort Jesus, “Birdiyar, bayinya noonook koordook, noonook kayar-barra-barra nganyany!” \p \v 13 Jesus baka baalany. “Kaya, ngany koordook!” Jesus waangki, “Noonook barnan!” Winidjinbar, mammarapang minditj wandja baalany. \v 14 Jesus waangki baal, “Yoowart warranga moorta, yalga noonook koorl yakin-kooranyi kidji baal djinang-oola noonany. Nidja marlanga moortakak alidja noonook barra-barra-yan. Karro noonook koorl kidji yanga-narra, waral Moses-ang Warriny waangki.” \p \v 15 Yalga warda Jesus-ang yambo-koorl mandang boodjer. Boola moorta yoowal-koorl, dwangko Jesus. Minditj moorta yoowal-koorl kidji Jesus barra-barra baalapany. \v 16 Yalga Jesus doombart wort-koorl kwangkanak, waangkak Boolanga-Yira. \s1 Jesus barra-barra maat-wara mammarap \p \v 17 Warma kedela, Jesus kwadja karni-waangkiny. Pharisees wer Mammarapa-Warrinyang, baalap kwadja nyininy bokadja. Baalap yoowal-koorl koorambayen Galilee-yal wer Judea wer Jerusalem. Boolanga-Yirakang mardayin nyiny Jesus-bwora kidji baal barra-barra minditj moorta. \p \v 18 Keny-keny mammarapa yoowal-koorl. Baal kanga minditj mammarap maya-ngwoorndinyal. Baal yoowart kayar-yana. Baalap koordook kango baalany maya-maya-bwora kidji yidja baalany Jesus-booram.\fig |src="WA03824b.tif" size="col" ref="5.18" \fig* \v 19 Yalga narla boola moorta, baalap yoowart kayar-djinang war kango baalany maya-maya-bwora. Ngarl baalap yira-kanga baalany boornookak. Baalap warn banan boornookal kidji baalang ngaraka maya-ngwoorndiny didara-bwora moortang Jesus-booram. \v 20 Nginda Jesus djinang baalapang moorditj koort-karni, baal waangki mammarap, “Nganyang babin, noonang wara-doniny nyinya-nyinya-yan.” \p \v 21 Mammarapa-Warrinyang wer Pharisee-ya, baalap kwadjin danjo-waangkiny, “Ngiyan nidja mammarap? Baal yidjan Boolanga-Yira! Boolanga-Yira arda kayar-nyinya-nyinya wara-doniny!” \v 22 Jesus kaaditj moodlooka baalap kaaditjiny kidji baal waangki-djinang baalapany, “Nadjil noonooka nidja-nidja noolonga kaaditjiny? \v 23 Natj kwabba warrinya ngany kayar-waangki? ‘Noonang wara-doniny nyinya-nyinak-yan?’ ka ‘Yiraba kidji yana?’ \v 24 Ngarl ngany boorda-marlanga noonookany, nidja Boodjeral, Mammarapang Nop kadak mardayin wara doniny nyinya-nyinyiny.” Ngarl Jesus waangki minditj mammarapany, “Ngany warranga noonany, yiraba, djabban noonang maya-ngwoorndiny, kidji koorl noonang karlap!” \p \v 25 Yeyi mammarap yiraba moortaman booram, baal djabban baalang maya-ngwoorndiny kidji koorl baalang karlap, Boolanga-Yirany yanganiny. \v 26 Moortaman dandjo-dandjo kai-kai kidji wayarn-djil. Baalap yanganan Boolanga-Yira, waangkiny, “Natj kardiny noolonga ngala djinang nidja kedela!” \s1 Levi kambarn Jesus \p \v 27 Ngolanga nidja, Jesus bandak-koorl kidji baal djinang mammarap boya-barranginy. Baalang kol Levi. Jesus waangki baalany, “Kambarn nganyany!”\fig |src="CN01691B.TIF" size="col" ref="5.27" \fig* \v 28 Levi yiraba, wandja moodlooka, kidji baal kambarn Jesus. \p \v 29 Karro Levi kakatar boola mereny wer djora baalang karlapal ngarl moorta kayar-ngarn Jesus-al. Boola moorta boya-barranginy wer warma moorta, baalap Levi-yang babina. \v 30 Levi kardjir ngakaka Pharisee-ya wer Mammarapa-Warrinyang ngarl baalap kardjir yoowal-koorlak. Baalap kaarang-biny Jesus-ang ngooldjara-kambarnang, waangki-djinanginy, “Nadjil noonooka ngarniny wer djoriny moorta-yel boya-barranginy kidji warma wara moorta?” \p \v 31 Jesus waangki baalapany, “Koortamayara-kwabba moorta, baalap yoowart ngarnala malgar, yalga arda minditj moorta. \v 32 Ngany yoowart yoowal-koorl miro kwabba moorta narla baalap kayar wort-korang wara-doniny, arda wara moorta.” \s1 Moorta waangki-djinang Jesus ngarninyang \p \v 33 Moorta waangki Jesus, “Boola kedelara, John-ang ngooldjara-kambarn yoowart ngarn ka djora, yalga waangki Boolanga-Yira, kidji kardjir Pharisee-yang ngooldjara-kambarn. Arda noonang ngooldjara-kambarna ngarn mandang kedelaka.” \p \v 34 Jesus waangki, “Natj noonooka kaaditj? Kedela koorta-barrangang, koort-maatang babina nyiny baalal. Baal kayar nganitj ngarniny, wa? Yoowart! \v 35 Yalga kedela boorda yoowal-koorl nginda moorta boorda wort-barrang koort-maat, kidji karro baalap yoowart boorda ngarn mereny.” \p \v 36 Jesus kardjir warranga baalapany nidja bardip, “Yoowart moort mingal karda milgar bwokang, kwabba warniny windang bwoka. Bayinya baalap don nidja, baalap boorda warn-wara milgar bwoka kidji karda milgar bwokang yoowart boorda windang bwoka-mokiny. \v 37 Yoowart! Kidji moorta yoowart yidja milgar kepa-mardayin windang bwokooda bwora, narla milgar kepa-mardayin boorda torotawa bwokooda. Karro kepa boorda-darang kidji bwokooda boorda-takan. \v 38 Yoowart! Noonooka djarnyak yidja milgar kepa-mardayin milgar bwokooda bwora! \v 39 Kidji moorta yoowart koordook milgar kepa-mardayin, ngolanga baalap djora windang kepa-mardayin. Baalap waangki, ‘Windang kepa kwabba-ngatti!’” \c 6 \s1 Jesus waangki Kedela-Kooranyikang \p \v 1 Kedela-Kooranyi yoowal-koorl. Jesus yana boodjeral kwolakang. Baalang ngooldjara-kambarn kwadjin kaata kwolakakang djabbaniny. Baalap yarrang-yarrang kaata baalapang maararal, kidji ngarn kwolaka. \v 2 Pharisee-ya waangki-djinang, “Nadjil noonooka noolong doniny ngalang Warriny waangki noonooka yoowart djarnyak don Kedela-Kooranyikal?”\fig |src="hk00099c.tif" size="col" ref="6.2" \fig* \p \v 3 Jesus waangki baalapany, “Noonooka kwadja djinang-waangki noolongang David don nginda baal wer baalang mammarapa kwadja koboorl-wirt, wa? \p \v 4 “Baal koorl Boolanga-Yirang Mya-mya-bwora. Baalap kwadja yanga alidja mereny Boolanga-Yirak, yalga David barrang mereny kidji baal ngarn. Kidji baal kardjir yanga mereny baalang mammarapak. Yalga ngalang Warriny waangki: yoowart moort kayar ngarn alidja mereny, yalga arda yakina-kooranyi, baalap kayar-ngarn alidja mereny.” \p \v 5 Kidji karro Jesus waangki, “Mammarapang Nop, baal nyiny Birdiyar Kedela-Kooranyikang.” \s1 Mammarap kadak maar-wara \p \v 6 Warma Kedela-Kooranyi, Jesus koorl Maya-maya-Kalyara-bwora kidji baal karni-waangki moortany. Keny mammarap alidja nyinyiny, baal yoowart kayar kalbang baalang maar-ngwoornmoorn.\fig |src="CN01695B.TIF" size="col" ref="6.6" \fig* \v 7 Mammarapa Warrinyang wer Pharisee-ya, baalap koordook djirina Jesus wara-doninyang ngarl baalap koorl-djinang war. Ngarl baalap yaaka baalany miyalitjiny, djinango bayinya Jesus boorda-barra-barra nidja mammarap Kedela-Kooranyikal. \v 8 Yalga Jesus kaaditj baalapang kaaditjiny kidji baal waangki mammarapany, “Yiraba kidji yoowal-koorl ngany-booram.” Mammarap yiraba. \v 9 Karro Jesus waangki baalapany, “Ngany waangki-djinang noonookany ngalang Warrinyang. Natj ngala kayar-don Kedela-Kooranyikal? Maar-yanga moorta ka bakkan moorta? Barrang-ngandabat morta ka dargang moortaka? Natj kwabba noolong ngala kayar don?” \v 10 Jesus miyalitj mandang baalapany, karro baal waangki mammarap, “Yanga noonang maar nganyak.” Baal don nidja, kidji noonang maar barra-barra-yan. \p \v 11 Baalap kaarang-kaarang-biny kidji kwadjin dandjo-dandjo waangki natj baalap kayar-don Jesus-ak. \s1 Jesus-ang ngooldjara-kambarn \p \v 12 Alidja kedela, Jesus koorl kard-yira, Boolanga-Yirakany waangkiny.\fig |src="cn01698B.tif" size="col" ref="6.12" \fig* Baal naan-yaaka kadikang \v 13 Ngangk yira-koorl kidji Jesus waangki-yoowal-koorl baalang ngooldjara-kambarn. Baal barrang maar-djen-koodjal baalapang kidji kolitj baalapany ‘Moorta Ngany Waangki-Koorl’: \v 14 Simon (Jesus kolitj baalany ‘Peter’) wer baalang ngooni Andrew, James wer John, Philip wer Bartholomew; \v 15 Matthew wer Thomas, James (Alphaeus-ang nop), wer Simon, kol-yan ‘Mammarap Karni Judea-kang’; \v 16 Judas (James-ang nop), wer Judas Iscariot – baal kobat-kobatan-biny. \s1 Jesus karni-waangki kidji barra-barra \p \v 17 Ngolonga Jesus wer baalang ngooldjara-kambarn ngarda-koorl kardon, Jesus yaaka niyandapal. Boola baalang ngooldjara-kambarn yaaka baalyel. Boola moorta yoowal-koorl koorambayen, Judea-yen wer Jerusalem-yen wer karlamayaka warlbaral Tyre-ang wer Sidon. \v 18 Baalap yoowal-koorl alo Jesus kidji ngarl Jesus kayar-barra-barra baalapany. \v 19 Moortaman koordook Jesus. Baalap baka baalany narla mardayin koorliny baalyen. Jesus barra-barra moortaman. \s1 Koort-kwabba wer koort-wara \p \v 20 Jesus miyalitj baalang ngooldjara-kambarn kidji baal waangki: \q1 “Boolanga-Yira kwabba boorda-don \q2 noonookak moorta winyan yeyi; \q2 Noonooka kadak Boodjer Boolanga Yira Djelyibiny \q1 \v 21 “Boolanga-Yira kwabba boorda-don noonookak \q2 moorta koboorl-wirt yeyi. \q3 Noonookang koboorla boorda-moorart! \q1 Boolanga-Yira kwabba boorda-don noonookak \q3 moorta wal-waliny yeyi. \q2 Noonooka boorda kawa!\fig |src="CN01700B.TIF" size="col" ref="6.21" \fig* \p \v 22 “Boolanga-Yira kwabba boorda don noonookak nginda moorta koort-djal noonookany, nginda moorta wort-korang noonookany, nginda baalap wara-waangki noonookany, kidji baalap kalyam noonookang, arda narla Mammarapang Nopang! \v 23 Noonooka boorda djoorab-djoorab-biny nginda nidja edjena, kidji koort-kwabba kobori, narla Boolanga-Yira boorda yanga noonookany boola moorditj ngoolonga, noolonga Boolanga-Yirang Boodjerang. Nidja-nidja moorta, baalapang maam-inrama don noolonga-djin Boolanga-Yirang Warda-Marridjinyak. \q1 \v 24 “Yalga wara-wara-djil noonookang moorta boola boya-kadak yeyi! \q2 Noonooka kwadja-wining noonookang djoorab ngandabat! \q1 \v 25 “Wara-wara-djil noonookang moorta boola mereny-kadak yeyi. \q2 Noonook boorda koboorl-wirt! \q1 Wara-wara-djil noonookang moorta kawiny yeyi! \q2 Noonook boorda-koort-wara kidji walwaliny! \p \v 26 “Wara-wara-djil nginda moortaman kwabba-waangki noonookang! Baalapang maam-inrama waangki noolonga-djin nginda baalapil waangki kalyaminy Warda-Marridjinyany.” \s1 Noonook woonya noonang boomboorman \p \v 27 “Yalga noonooka ni! Ngany warranga noonookany: bayinya moorta koordook bakkano noonany, noonook djarnyak woonya baalapany; bayinya moorta koort-djal noonany, noonook djarnyak kwabba-don baalapany; \v 28 bayinya moorta wara-waangki noonany, noonook djarnyak nyinya-nyinya baalapany, kidji bayinya moorta wara-don noonany, noonook djarnyak waangki Boolanga-Yirakany baalapang.\fig |src="DN00421b.tif" size="col" ref="6.28" \fig* \v 29 Bayinya moorta bama noonany keny kalyatal, noonook djarnyak waangki baalapany, baalap kardjir kayar-bama noonang warma kalyatal. Bayinya moorta ngakilya noonang bwoka, noonook djarnyak waangki baalapany, baalap kardjir kayar-barrang noonang warma bwoka. \v 30 Bayinya moortaman ngakaka noonany noolongang, yanga baalapany. Kidji bayinya moorta barrang noonang noolonga, yoowart ngakaka baalapany keny noolong korl-yanginy. \v 31 Noonook djarnyak don warma moortakang, noolonga noonook koordook baalapany dono noonang. \p \v 32 “Bayinya noonook woonya moortany, arda bayinya baalap woonya noonany, nadjil noonook boorda yanganan-yan? Wara moorta woonya moortany bayinya baalap woonya baalapany! \v 33 Kidji bayinya noonooka arda kwabba-don moortak bayinya baalap kwabba don noonany, nadjil noonook boorda yanganan-yan? Wara moorta alidja don! \v 34 Kidji bayinya noonook arda yanga noolonga moortak bayinya noonook kaaditj baalap boorda-korl-yanga noonak, nadjil noonook boorda-yanganan-yan? Wara moorta yanga noolonga moortak kidji korl-barrang noolonga-djin! \v 35 Yoowart! Woonya moorta ngiyan koort-djal noonany kidji kwabba-don balaapak. Yanga noolonga moortakak kidji yoowart koordook moortakany noolonga korl-yanginy. Karro noonooka boorda yanga-yan boola noolonga kidji noonooka boorda Boolanga-Yirakang koorlangka-biny. Narla Boolanga-Yira kardjir kwabba don moortakak ngiyan yoowart yanganan baalany kidji kardjir wara-wara moortakak. \v 36 Noonooka djarnyak ngorna-kwabba moortakany, noonang Maaman-mokiny, baal ngorna-kwabba mortakany.” \s1 Djirininy warma moorta \p \v 37 “Yoowart djirin warma moortany kidji Boolanga-Yira yoowart boorda djirin noonookany. Yoowart djin-bama warma moortany kidji Boolanga-Yira yoowart boorda djin-bama noonookany. Yinya-yinya warma moortany kidji Boolanga-Yira boorda yinya-yinya noonookany. \v 38 Yanga warma moortak kidji Boolanga-Yira boorda yanga noonookak. Bandodjil, noonooka boorda yanga-yan wobatiny kooda, kidji Boolanga-Yira boorda-yanga boola noolonga noonookang maara-bwora, mandang noonooka kayar-maar-barrang. War noonooka yanga warma moortak, alitja war-djin, Boolanga-Yira boorda-yanga noonookak.”\fig |src="AB02826b.tif" size="col" ref="6.38" \fig* \p \v 39 Jesus waangki baalapany nidja bardip, “Keny miyala-birt mammarap, baal yoowart kayar booram-koorl warma moort. Bayinya baal don nidja, koodjal moorta boorda-djabalar karrab-bwora. \v 40 Moort ngiyan ala baalang birdiyarang kwabba karni-waangkiny, baal yoowart yilak moorditj-ngatta-biny nadjang baalang birdiyar. Yalga moortaman ngiyan ala baalapang birdiyar, kidji kambarn baalany, nginda baalap nganitj, karro baalap boorda birdiyar-djin-abiny. \p \v 41 Nadjil noonook djinang dalba noonang ngooniyang miyal-bwora, yalga noonook yoowart djinang boorn noonroo miyal-bwora? \v 42 Yarn noonook kayar-waangki noonang ngooniyany, ‘Nganyang ngoony, ngany djabban-oola dalba noonang miyalyen,’ yalga noonook yoowart yoowal djinang boorn noonang miyal-bwora? Noonook koolyoomitj! Wort-barrang boorn noonang miyalyen. Karro noonook boorda kwabba djinang kidji kayar djabban dalba noonang ngooniyang miyalyen.” \s1 Boorna wer baalapang djildji \p \v 43 “Kwabba boorn yoowart yidja wara djildji kidji wara boorn yoowart yidja kwabba djildji. \v 44 Moorta kaaditj mandang boorna narla djildji baalap yidja. Noonooka yoowart barrang kwonding mornitjayen. Noonooka yoowart barrang kamak marlakayen. \v 45 Kwabba mammarap kadak kwabba noolonga baalang koortal ngarl baal bandak-barrang kwabba nooloonga. Wara mammarap kadak wara noolanga baalang koortal ngarl baal bandak-barrang wara nooloonga. Djaa waangki noolonga natj bandak-koorl koortany.” \s1 Moorta koodjal warn maya-maya \p \v 46 “Nadjil noonooka kolitj nganyany, ‘Birdiyar, Birdiyar,’ yalga noonooka yoowart don natj ngany warranga noonookany? \v 47 Bayinya moort yoowal-koorl nganyany kidji baal dwangka nganyang warrinya kidji baal don natj ngany waangki, ngany boorda-warranga noonookany natj baal-mokiny.\fig |src="WA03836b.tif" size="col" ref="6.47" \fig* \v 48 Baal mammarap-mokiny baalang maya-maya warniny; baal biyan karrab mordak kidji baal ngarda-yidja baalang maya-maya boyal. Bilya wobata kidja bama baalang maya-maya yalga kepa yoowart kayar-yoorang-yoorang maya-maya, narla baal kwabba warn maya-maya. \v 49 Yalga moort ngiyan dwangka nganyang warrinya yalga yoowart don natj ngany waangki, baal mammarap-mokiny ngiyan warn baalang maya-maya, yalga baal yoowart ngarda-yidja baalang maya-maya boyal. Bilya wobata kidji bama baalang maya-maya kidji maya-maya yilak-yilak djabalar. Maya-maya wara-djil djabalar!”\fig |src="WA03837b.tif" size="col" ref="6.49" \fig* \c 7 \s1 Jesus barra-barra birdiyarang Rome-ang yakin \p \v 1 Ngolanga Jesus nganitj noolonga nidja-nidja waangkiny moortakak, baal koorl Capernaum. \v 2 Birdiyar mammarapang bakadjiny Rome-ang, baal wining alidja kalamayal. Birdiyar woonya baalang yakin yalga yakin minditj-wara kidji noyitj-ngat. \v 3 Nginda birdiyar dwangka Jesus-ang, baal waangki-koorl warda-kadak mammarapa Judea-kang Jesus-ak, baalany ngakakiny bayinya baal kayar koorl kidji barra-barra baalang yakin. \v 4 Baalap yoowal-koorl Jesus-any kidji baalap koort-koort baalany, “Nidja kwabba-djil mammarap kidji noonook doora maar-yanga baalany. \v 5 Baal woonya ngalang moorta kidji baal warn ngalang Maya-maya-Kalyara.” \p \v 6 Ngarl Jesus koorl baalapyel. Nginda baal boordak-koorl maya-maya, birdiyar waangki-koorl baalang babina. Baal warranga Jesus, “Birdiyar, noonook yoowart doora koorl. Ngany yoowart kwabba-kinyak. Noonook yoowart doora bwora-koorl nganyang maya-maya, \v 7 kidji ngany kaaditj, ngany yoowart kwabba-kinyak koorlo noonook. Arda waangki, kidji nganyang mammarap boorda-barra-barra-yan. \v 8 Ngany kardjir mammarap birdiyar-boorong. Baal yira-yaaka nganyang yalga boola mammarapa-bakadjiny ngarda-nyiny nganyany. Ngany warranga nidja mammarap, ‘Wort-koorl!’ kidji baal koorl. Ngany warranga alidja mammarap, ‘Yoowal-koorl!’ kidji baal yoowal-koorl. Kidji ngany warranga nganyang yakin, ‘Don nidja!’ Kidji baal don.” \p \v 9 Jesus dwangka nidja kidji baal kai-kai. Boola moorta kambarn Jesus. Baal korang kidji waangki, “Ngany warranga noonook, ngany yoowart djinang koort-karni nidja mammarap-djin, yoowart Israel-al, yoowart!” \p \v 10 Moorta yana-waangki korl-koorl birdiyarang maya-maya kidji baalap djinang baalang yakin barra-barra-yan. \s1 Jesus yanga ngandabat yenangang nopak \p \v 11 Kayida ngolanga, Jesus koorl karlamaya, Nain. Baalang ngooldjara wer boola warma moorta kambarn baalany. \v 12 Yeyi baal koorl bida karlamayang. Moorta boola bandak-koorliny. Baal wal-waliny kidji noyitj mammarap kanginy, arda nop yokang. Baal yenang. Boola moorta karlamayang yana baalyel. \v 13 Jesus djinang yok. Baal koort-wara-djil kidji waangki baalany, “Yoowart wal-wal.” \v 14 Karro Jesus boordak-yana kidji baal baka noyitj mammarapang maya-ngwoorndiny. Mammarapa baalany kanginy, baalap nganitj. Jesus waangki, “Koolambidi! Yiraba, ngany warranga noonany!” \v 15 Noyitj mammarap yira-nyiny kidji malyak waangkiny, kidji Jesus korl-yanga nop baalang ngaangkak. \p \v 16 Baalap mandang wayarn-djil kidji yanganan Boolanga-Yira. Baalap waangki, “Keny moorditj Warda-Marridjiny kardakor-koorl ngalany! Boolanga-Yira kwadja-yoowal-koorl barrangak-ngandabat ngalany!”\fig |src="LK7V15.jpg" size="col" ref="7.16" \fig* \v 17 Nidja warda Jesus-ang kooramba-koorl alidja boodjeral wer boola boordak boodjera. \s1 Moorta yana-waangki yoowal-koorl John-yen \p \v 18 Nginda John-ang ngooldjara-kambarn warranga baalany nidja-nidja noolonga, baal mira koodjal baalapang \v 19 kidji waangki-koorl koodjal Birdiyarak, waangki-djinanginy, “Noonook alidja Keny Mammarap, Keny yoowal-koorliny. Ka ngala djarnyak nganayaka warma mammarap?” \p \v 20 Koodjal Jesus koorl, kidji koodjal waangki, “John-Kakaloorniny waangki-koorl ngalany, waangki-djinanginy bayinya noonook alidja Keny Mammarap. John waangki alidja baal yoowal-koorliny. Ka ngala djarnyak nganayaka warma mammarap?”\fig |src="cn01796B.tif" size="col" ref="7.20" \fig* \p \v 21 Nidja kedela, Jesus kwadja-barra-barra boola moorta baalapang minditji, morba-wara wer djenaka-wara, kidji yanga miyaliny boola miyal-birt moortakak. \v 22 Jesus waangki John-ang ngooldjarany, “Korl-koorl John-ak kidji warranga baalany nidja-nidja noolonga noonooka kwadja-djinang wer dwangka. Miyal-birt moorta kayar djinang, maat-wara moorta kayar-yana, moorta morba-wara-boorong barnan-biny, dwangka-birt moorta kayar dwangka, noyitj moorta yiraba-yan ngandabatal, Warda-Kwabba warranga-yan winyan moortakak. \v 23 Boolanga-Yira boorda yanga-kwabba moortany, bayinya baalap yoowart wandja nganyang karni.” \p \v 24 Ngolanga John-ang ngooldjara wort-koorl, Jesus kwadjin waangkiny baalang moortaman-ak, “Nginda noonooka bandak-koorl John-ak kwangkanal, natj noonooka koordook djinango? Djilbar ngaliny marral? \v 25 Natj noonooka koorl djinango? Mammarap bwoka kwabbalitj wandanginy? Moorta boya boola-kadak, bwoka kwabbalitj wandanginy, noonooka arda djinang baalapany moorditj maya-maya-bwora! \p \v 26 “Noonooka warranga nganyany, natj noonooka bandak-koorl djinango? Warda-Marridjiny? Kaya, karnayal, yalga noonooka djinang noolong moorditj-ngatti, yoowart arda Warda-Marridjiny. \v 27 Narla Boordakiny-Kooranyi waangki nidja mammarapang, John, ‘Boolanga-Yira waangki, “Ngany boorda-waangki-koorl nganyang moort yana-waangki noonook-kwadjat, noonang djooroot barnaniny.” ’ ” \v 28 Jesus waangki, “Ngany warranga noonookany, John moorditj-ngatti mammarap nadjang moortaman, moorta kwadja-wining kwidjang wer moorta wining nidja kedela. Yalga nyitanga moort Boodjeral Boolanga-Yira Djelyibiny, baal moorditj-ngatti nadjang John.” \p \v 29 Moortaman dwangka John; mammarapa boya-barranginy kadjir dwangka Boolanga-Yirakang karni, kidji baalap koorl John-any narla baal kayar kakaloorni baalapany.\fig |src="CN01690B.TIF" size="col" ref="7.29" \fig* \v 30 Yalga Pharisee-ya wer Mammarapa-Warrinyang, baalap wort-korang. Baalap yoowart koordook Boolanga-Yirang noolonga, noolonga Boolanga-Yira koordook baalapany doniny kidji baalap yoowart koorl John-ak kakaloorninyang. \p \v 31 Jesus karro-waangki, “Yeyi natj ngany kayar-waangki moortakang nidja kedela? Baalap natj moorta-mokiny? \v 32 Baalap koorlangka-mokiny mandjaral nyinyiny. Keny boongal mira warmak, ‘Ngala yedi-waangki koort-maatang, yalga noonooka yoowart kobori! Ngala yedi-waangki wanikang, yalga noonooka yoowart wal-wal!’ \v 33 John-Kakaloorniny koorl. Baal yoowart ngarn boola kedelara kidji baal yoowart djora kepa-moorditj, kidji noonooka waangki, ‘Djenak-wara baal-bwora!’ \v 34 Mammarapang Nop koorl, baal ngarn wer djora, kidji noonooka waangki, ‘Djinang nidja mammarap! Baal ngabatj koboorl kidji baal djora kepa-mardayin. Baal babin-biny mammarapang boya-barranginy kidji warma wara-wara moorta’ \v 35 Yalga noonooka kayar djinang Boolanga-Yirakang karni moortamanal ngiyan dwangka karni kidji maar-barrang karni.” \s1 Jesus koorl Pharisee-yang maya-maya \p \v 36 Keny Pharisee ngakaka Jesus-any ngarnak wer djorak baalyel, kidji Jesus koorl baalang maya-maya kidji nyiny ngarno wer djorno. \v 37 Alidja karlamayakal, keny karra-wara yok wining. Baal dwangka Jesus-ang ngarniny wer djoriny Pharisee-ang maya-maya-bwora. Ngarl baal barrang kooda-boya, moorart boyin-bandinang\fig |src="LK7V44.jpg" size="col" ref="7.37" \fig* \v 38 kidji baal yaaka Jesus-ngoolya, wal-waliny kidji Jesus-ang djena yalyetiny baalang mingalal. Karro baal yindjaran Jesus-ang djena baalang djoombakal, nindyan Jesus-ang djena kidji baal nabba baalang djena boyin-bandinal. \v 39 Pharisee djinang nidja noolong, kidji baal waangki baalaal, “Bayinya nidja mammarap karnayal nyiny Warda-Marridjiny, baal boorda kaaditj nidja yokany wer baalang karra-wara!” \p \v 40 Jesus waangki baalany, “Simon, ngany boorda warranga noonany keny noolong.” \p “Kaya, Birdiyar,” baal waangki, “Warranga nganyany.” \p \v 41 Jesus malyak waangkiny, “Koodjal mammarapa djarnyak wort-yanga boya birdiyarak ngiyan narla baal yanga boya baalapak kwadjat. Keny mammarap djarnyak wort-yanga 500 boyara, kidji warma mammarap 50 boyara. \v 42 Koodjal mammarapa yoowart kayar wort-yanga boya ngarl birdiyar nyina-nyina koodjal mammarapany mandang boya. Karro natj mammarap boorda woonya birdiyar moorditj-ngatti?” \p \v 43 Simon waangki, “Ngany waangki, mammarap ngiyan wort-yanga 500 boyara. Birdiyar nyinya-nyinya baalany boolanga boya.” \v 44 Karro Jesus korang yokak kidji waangki Simon, “Noonook djinang nidja yok? Ngany bwora-koorl baalang maya-maya, kidji noonook yoowart yanga nganyany kepa nganyang djena, yalga baal kwadja-kakaloorni nganyang djena baalang mingalal, kidji yindjaran nganyang djena baalang djoombakal. \v 45 Noonook yoowart kalyara nganyany nindyanal, yalga baal yoowart nganitj nganyang djena nindyaniny ngolonga ngany yoowal-koorl. \v 46 Noonook yoowart yanga nganyany boyin koorayin nganyang kaat, yalga baal nabba nganyang djena boyin-bandinal \v 47 Karro ngany warranga noonany, narla baal yanga boola woonya, ngala kayar-djinang marlanga. Baalang boola wara-doniny nyinya-nyinya-yan. Yalga moort ngiyan nyinya-nyinya-yan nyit noolonga, baal nyit woonya.” \v 48 Karro Jesus waangki yokany, “Noonang wara-doniny nyinya-nyinya-yan.” \p \v 49 Warma moorta nyinyiny ngarniny wer djoriny, baalap malyak dandjo-waangkiny, “Ngiyan nidja baal? Baal kayar-nyinya-nyinya wara-doniny, wa?” \p \v 50 Yalga Jesus waangki yokany, “Noonang koort-karni barrang-ngandabat noonany. Koorl nakalal.”\fig |src="LK7V50.jpg" size="col" ref="7.50" \fig* \c 8 \s1 Yokaman Jesus kambarniny \p \v 1 Ngolonga, Jesus koorl mandang bangka boodjerang, Warda-Kwabba warranginy, warda Boodjerang Boolanga-Yirang Djelyibiny. Maar-djen-koodjal ngooldjara-kambarn koorl baalyel, \v 2 kidji kardjir yoka ngiyan Jesus kwadja-barra-barra baalapang djenaka-wara wer menditj. Mary (kol Magdalene) – Jesus kwadja-yekan maar-koodjal djenaka-wara baal-bandak; \v 3 wer Joanna, Chuza-kang koort-maat, birdiyar Herod-ang maya-maya; wer Susanna, wer boola warma yoka. Baalap yanga baalapang boya Jesus-ak wer baalang ngooldjara, baalapany maar-yanginy. \s1 Bardip mammarapang kwolaka niraniny \p \v 4 Boola Moorta koorl Jesus-ak mandang karlamayayen. Nginda baalap dandjo-dandjo koorl, Jesus warranga baalapany nidja bardip: \p \v 5 “Keny kedela, mammarap bandak-koorl, kwolaka niraniny. Baal niran kwolaka boodjer-bwora, yalga keny-keny kwolaka djabalar djoorootal. Moorta kana kwolaka kidji djerta ngarn baalapany. \v 6 Keny-keny kwolaka djabalar boya-boodjeral. Kwolaka malatj, yalga dilbika yindjaran-biny narla yoowart kepa boodjeral. \v 7 Keny-keny kwolaka djabalar mornitja-kardakor. Mornitja wer kwolaka dandjo-malatj kidji mornitja dargang kwabba kwolakany. \v 8 Yalga keny-keny kwolaka djabalar kwabba boodjeral; kwolaka malatj kidji yanga boola-ngatti kwolaka, boola-boola kwolaka.” Kidji Jesus nganitj baalang bardip, waangkiny, “Karro ni, bayinya noonooka dwangka-kadak!”\fig |src="LK8V05.jpg" size="col" ref="8.8" \fig* \s1 Karni Jesus-ang bardipakang \p \v 9 Jesus-ang ngooldjara waangki-djinang baalany, “Natj karni bardipang?” \v 10 Jesus waangki, “Ngany kwadja yanga noonookany kaaditjiny kobinakang Boodjerang Boolanga-Yira Djelyibiny, yalga warma moorta dwangka karni bardial, ngarl baalap miyalitj-pa, yalga yoowart djinang, kidji baalap dwangka-pa, yalga yoowart kaaditj.”\fig |src="LK8V10.jpg" size="col" ref="8.10" \fig* \s1 Jesus warranga karni bardipang kwolakang \p \v 11 “Nidja karni bardip-bwora. Kwolaka Boolanga-Yirakang Warriny-mokiny. \v 12 Kwolaka djoorootal djabalariny moorta-mokiny: baal dwangka Warriny yalga ngolanga, Djenak koorl kidji baal wort-barrang karni baalapang koort-yen. Djenak nganitj baalapany djinang-karniny kidji baal nganitj baalapany barrang-ngandabat-yan. \v 13 Kwolaka boya-boodjeral djabalariny moorta-mokiny: baalap dwangka karni, kidji djoorab maar-barrang karni. Yalga karni yoowart mordak-koorl baalap-bwora; baalap maar-barrang karni arda djikang yalga nginda kedela djoniny-karrinyang koorl, baalap wort-djabalar. \v 14 Kwolaka mornitja kardakor djabalariny moorta-mokiny: baalap dwangka, yalga ngwidam noolonga yoowal-koorl ka boola boya ka noolonga baalap koort-djinang. Nidja-nidja noolonga wort-koorna kwolaka ngarl djildji yoowart boorda-malatj. \v 15 Kwolaka kwabba boodjeral djabalariny moorta-mokiny: baalap dwangka Warriny kidji maar-barrang karni baalang koorta-bwora, kwabba wer doorgool koorta, kidji baalap mardayin-biny kidji yidja djildji.” \s1 Karla-maat ballaridjiny \p \v 16 “Yoowart moort dookoon karla-maat kidji ballaridja binari. Baal yoowart yidja karla-maat kooda-ngarda ka maya-ngwoorndiny-ngarda. Yoowart, baal yira-yidja karla-maat ngarl moorta kayar-djinang binari karlang bayinya baalap koorl maya-mayak. \v 17 Moodlooka moorta ballaridja boorda barrang-djinang-yan kidji noolonga moorta dengkoor boorda barrang-yan binari-bwora.\fig |src="co01479b.TIF" size="col" ref="8.17" \fig* \p \v 18 “Karro noonooka yoowart djarnyak wallar noolongakang noonooka dwangka; narla moorta noolong-kadak, baalap boorda-yanga-yan noolonga-ngatti, yalga moorta yoowart noolong-kadak, baalapang nyit noolonga baalap kaaditj baalap kadak, moodlooka boorda-wort-barrang-yan.” \s1 Jesus-ang ngaangk wer ngooniya \p \v 19 Jesus-ang ngaangk wer baalang ngooniya koorl baalak, yalga baalap yoowart kayar-kalyara narla boola-boola moorta. \v 20 Warma moort warranga Jesus-any, “Noonang ngaangk wer ngooniya bandak-yaakiny. Baalap koordook djiningo noonany.” \v 21 Jesus warranga baalapany, “Nganyang ngaangk wer ngooniya, baalap moorta ngiyan dwangka Boolanga-Yirakang Warriny kidji don baal.” \s1 Jesus nakalitj balarany \p \v 22 Keny kedela, Jesus wer baalang ngooldjara bwora-koorl wandaberi. Jesus waangki baalapany, “Ngala yambo-koorl-oola warma boongal malakang.” Ngarl baalap malyak koorliny \v 23 Alimarn baalap koorl, Jesus ngwoornda kidji bidjar. Yeyi yirakal, balarany nooyang mala-yambo. \p Kepa kwadjin wandaberi moorartiny kidji mandang baalapang boordak mordakaniny. \v 24 Ngooldjara koorl Jesus-any kidji yikkan baalany. “Birdiyar! Birdiyar! Ngala boorda wanni!”\fig |src="CN01708B.TIF" size="col" ref="8.24" \fig* \p Jesus djerramin kidji waangki balarany wer ngayanga. Baalap nganitj kidji moodlooka nakal-biny. \v 25 Karro Jesus waangki ngooldjarakany, “Windji noonookang koort-karni?” Yalga baalap kai-kai wer wayarn, kidji dandjo-waangki, “Ngiyan nidja mammarap? Baal waangki balarany wer ngayanga kidji baalap don natj baal waangki!” \s1 Jesus barra-barra mammarap djenaka-wara-kadak \p \v 26 Jesus wer baalang ngooldjara koorl wandaberikal boodjerak Gerasa-kang, yambo Mala Galilee. \v 27 Alimarn Jesus kana walbaral, mammarap karlamayayen kalayara baalany. Boola djenaka-wara wining baal-bwora. Boola biroka, nidja mammarap koorl bwoka-birt kidji yoowart naan-yaaka maya-mayal, yalga baal naan-yaaka karraba-bwora noyitjang. \v 28 Nginda baal djinang Jesus-any, baal waangki-djan, ngarda-kwarda baalaal Jesus-ang djenakal, kidji waangki-djan, “Jesus, Boolanga-Yirakang Nop! Natj noonook koordook nganyang? Ngany koort-koort noonany, yoowart djin-bama nganyany!” \v 29 Baal waangki nidja narla Jesus kwadja-warranga djenaka-wara, ‘Bandak-koorl baalany!’ Djenaka-wara kalyakool yardjang baalany. Moorta wangarn baalany kidja yadarn baalang djena wer maara madjikal, yalga baal kayar-djakan madji kidji djenaka-wara bandak-yekan baalany kwangkanak. \p \v 30 Jesus waangki-djinang baal, “Natj noonang kol?” \p “Nganyang kol ‘Boola’,” baal waangki, “Narla boola djenaka-wara wining ngany-bwora.” \v 31 Mandang djenaka-wara koort-koort Jesus-any yoowart waangki-koorl baalapany mayart karrab-bwora. \p \v 32 Boordak alidjap, boola dwordoka ngarniny kardal. Ngarl djenaka-wara koort-koort Jesus, ‘Waangki-koorl ngalany dwordoka-bwora!’ Kidji Jesus waangki-koorl baalapany. \v 33 Baalap bandak-koorl mammarapany kidji baalap koorl dwordoka-bwora. Mandang dwordoka djakoorl dandjo-dandjo kowa-ngarda mala-bwora kidji baalap mordakan.\fig |src="WA03846b.tif" size="col" ref="8.33" \fig* \v 34 Moorta dwordoka-yel kwadja-yakiny, baalap djinang natj edjena, ngarl baalap wort-koorl maya-mayakak wer karlamayakak boodjeral kidji baalap warranga warda. \v 35 Moorta bandak-koorl djinanginy natj kwadja edjeniny. Baalap yoowal-koorl Jesus-any kidji baalap djinang mammarapany. Mandang djenaka-wara kwadja-wort-koorl. Baal nyiny Jesus-ang djena-boordak, baalang bwoka wandanginy kidji doorkool baalang kaat-bwora. Ngarl mandang baalapang wayarn. \v 36 Moorta ngiyan djinang natj edjena, baalap warranga mandang warma moortany yarn Jesus kwadja-barra-barra mammarapany. \v 37 Karro moortaman alidjap ngakaka Jesus wort-koorlo narla baalap wayarn-djin. Ngarl Jesus koorl wandaberi-bwora kidji wort-koorl. \v 38 Mammarap ngiyan kwadja-barra-barra-yan boola djenaka-warang, baal koort-koort Jesus-any, “Ngany koordook koorlo noonook-yel.” Yalga Jesus waangki-wort-koorl baalany, waangkiny, \v 39 “Korl-koorl noonang maya-maya kidji warranga moorta natj Boolanga-Yira kwadja-don noonang.” Mammarap yambo-koorl karlamaya, waangkiny natj Jesus kwadja-don baalang. \s1 Jesus barra-barra koodjal yoka \p \v 40 Nginda Jesus korl-koorl warma boongal malakang, moorta djoorab-biny baalany djinanginy, narla moortaman kwadja-kwidiny baalany. \v 41 Karro mammarap kol Jairus baal koorl; baal birdiyar Maya-maya Kalyarakang. Baal ngarda-djabalar Jesus-ang djenal kidji koort-koort Jesus-any yoowal-koorlo baalang maya-maya, \v 42 narla baalang keny kowart kwadja-wanniny. Baal maar-djen-koodjal biroka-kadak.\fig |src="DN00438b.tif" size="col" ref="8.42" \fig* \p Jesus yana djoorootal kidji boola moorta kambarn baalany. \v 43 Keny yok yana baalapany kardakor. Baal minditj-wara kidji baal kwadja-ngobiny maar-djen-koodjal biroka. Baal kwadja-banitj mandang baalang boya malkang, yalga yoowart keny kayar-barra-barra baalany. \v 44 Baal yana moorta kardakor Jesus-ngolanga kidji baal baka ngardanga baalang bwokang. Baalang ngobiny yilak-yilak nganitj. \v 45 Jesus waangki-djinang, “Ngiyan baka nganyany?” Mandang baalap waangki, “Yoowart ngany.” Yalga Peter waangki, “Birdiyar, moortaman noonany kamo-kooliny kidji noonany bilanginy.” \p \v 46 Yalga Jesus waangki, “Keny moort baka nganyany, narla ngany kaaditj nginda mardayin bandak-koorl nganyang.” \v 47 Yok djinang natj Jesus kaaditj baal kwadja-baka baalany, ngarl baal yoowal-koorl koorgonginy kidji baal ngarda-djabalar Jesus-ang djenakal. Moortaman booram baal warranga Jesus nadjil baal kwadja-baka baalany kidji yarn baal kwadja-barra-barra-yan winidjinbar. \v 48 Jesus waangki baalany, “Nganyang kowart, noonang koort-karni warn noonany koortamayara-kwabba. Koorl nakalal.” \p \v 49 Alimarn Jesus waangkiny, moort yana-waangki yoowal-koorl birdiyarang maya-maya-yen. Baal waangki Jairus-any, “Noonang kowart wanni. Nganitj Birdiyar karradjaliny yeyi.” \v 50 Yalga Jesus dwangka baalany kidji waangki Jairus-any, “Yoowart mayirak, arda djinang-karni, kidji baal boorda-barra-barra-yan.” \p \v 51 Nginda Jesus koorl maya-maya, baal warranga moortaman yoowart koorlo maya-maya-bwora baalyel, arda Peter, John wer James, wer maaman wer ngaangk koorlangang. \v 52 Moortaman kwadja-wal-waliny kidji mayirakiny koorlangang. Jesus waangki, “Yoowart wal-waliny! Koorlang yoowart noyitj, baal arda ngwoorndiny!” \p \v 53 Moortaman yidjan Jesus-any, narla baalap kaaditj baal kwadja-noyitj. \v 54 Yalga Jesus barrang baalang maar kidji mira, “Yiraba, koorlang!” \v 55 Baalang ngandabat korl-koorl, kidji baal yilak-yilak yaaka, kidji Jesus warranga baalapany yango baalany mereny wer djaatj ngarnak. \v 56 Baalang maaman wer ngaangk kwadja-kardi, yalga Jesus waangki koodjalany, koodjal yoowart djarnyak warranga moortakany natj edjena.\fig |src="DN00437b.tif" size="col" ref="8.56" \fig* \c 9 \s1 Jesus waangki-koorl baalang ngooldjara-kambarna \p \v 1 Jesus dandjo-mira baalang maar-djen-koodjal ngooldjara-kambarna kidji yanga baalapany mardayin wer moorditj bandak-yekano mandang djenaka-wara kidji barra-barro minditj moorta. \v 2 Karro Jesus waangki-koorl baalapany warrango moorta Boodjerang Boolanga-Yira Djelyibiny, kidji moorta minditj barra-barro. \v 3 Yalga koryat, Jesus waangki baalapany, “Yoowart kanga keny noolong noonookal djoorootal noonooka boorda-marridja: yoowart boorn-yaniny, yoowart kooda koort-koortiny, yoowart boya kidji yoowart warma bwoka. \v 4 Bayinya moorta ngakaka noonookany, naan-yaaka alidja maya-maya-bwora kedalak noonooka wort-koorl karlamaya. \v 5 Bayiny moorta yoowart koordook noonooka, wort-koorl alidja karlamaya kidji yoorang-yoorang dalba noonookang djena-yen, ngambing-mokiny baalapak.” \p \v 6 Jesus-ang ngooldjara koorl mandang karlamayara, Warda-Kwabba warranginy kidji moorta minditj barra-barriny kooramba. \s1 Djelyib Herod yowir-biny \p \v 7 Nginda Herod nyiny Djelyib Galilee-kang, baal dwangka mandang noolonga natja kwadja-edjena.\fig |src="CN01635b.tif" size="col" ref="9.7" \fig* Baal yowir-djil-biny narla moorta kwadja-waangkiny, ‘John Kakaloorniny kwadja korl-koorl ngandabatak’. \v 8 Warma moorta waangki baalap Elijah kwadja-djinang, kidji yalga warma moorta waangki Warda-Marridjiny koorakang kwadja-korl-koorl ngandabatak. \v 9 Herod waangki, “Ngany kardjat John-ang kaat. Yalga ngiyan nidja mammarap ngany dwangka nidja-nidja noolongang?” Ngarl baal koordook Jesus-any djinango. \s1 Jesus yanga mereny 5,000 moortal \p \v 10 Jesus-ang ngooldjara korl-koorl kidji baalap warranga Jesus-any moodlooka baalap kwadja-don. Jesus dandjo-barrang baalapany baalyel. Baalap wandja warma moortaman kidji baalap koorl karlamaya kol Bethsaida. \v 11 Boola moorta dwangka alidja, ngarl baalap yoowal-koorl Jesus koorl-djinanginy. Baal baalapany yanganan, baalapany warranganiny Boodjerang Boolanga-Yira Djelyibiny, kidji minditj moorta barra-barriny. \v 12 Nginda ngangk ngardakiny, Jesus-ang maar-djen-koodjal ngooldjara, baalap yoowal-koorl kidji waangki, “Waangki-wort-koorl moortany ngarl baalap kayar-koorl karlamayara wer maya-mayara boodjeral kidji korl-djinang djaatja ka mereny kidji korl-djinang maya-mayara ngwoorndo narla nidja woodjang boodjer.” \v 13 Yalga Jesus waangki baalapany, “Noonooka, noonookaal yanga baalapany noolong ngarno.” \p Baalap waangki, “Ngala arda barrang maar-keny mooloora mereny-ang wer koodjal djildjita. Noonook koordook ngalany koorlo kidji bangal-barrang djaatj wer mereny yango nidja-nidja moortaman, wa?” \v 14 5,000 mammarapa alidja. Jesus waangki baalang ngooldjarany, “Warranga moortaman nyinyo, 50 moorta dandjo-nyinyiny.” \p \v 15 Ngolonga ngooldjara don nidja, \v 16 Jesus maar-barrang maar-keny mooloora merenyang wer koodjal djildjita. Baal yira-djinang, yanganan Boolanga-Yira, djakan baalapany, kidji baal yanga ngooldjarany mereny ka djildjita ngarl baalap kayar yanga moodlooka moortakak. \v 17 Moortaman ngarn kidji moorart-abiny, kidji ngooldjara djabban maar-djen-koodjal koodaka merenyang wer djildjitang natj moorta yoowart ngarn. \s1 Jesus waangki-djinang Peter-any, “Ngiyan Ngany?” \p \v 18 Keny kedela, Jesus kwadja-doombart, Boolanga-Yirakany waangkiny, kidji baalang ngooldjara koorl baalak. Jesus waangki-djinang baalapany, “Ngatj moortaman waangkiny? Ngiyan ngany?” \p \v 19 Baalap yalman-waangki, “Mo moorta waangki ‘John Kakaloorni’. Warma moorta waangki, ‘Elijah’ kidji yalga warma moorta waangki, ‘Keny Warda-Marradjiny koorakang kwadja korl-koorl ngandabakak’.” \p \v 20 “Yalga noonooka,” Jesus waangki. “Ngiyan noonooka waangki ngany nyiny?” \p Peter yalman-waangki, “Noonook Keny Boolanga-Yira Waangki-Koorl.” \p \v 21 Karro Jesus waangki baalapany baalap yoowart djarnyak warranga warma moorta. \s1 Jesus warranga ngooldjarany baalang wanniny \p \v 22 Jesus kardjir warranga baalapany, “Mammarapang Nop djarnyak bakkan. Moorta warda-kadak wer birdiyara Maya-maya-Kooranyikang wer Mammarapa-Warrinyang, mandang baalapang boorda wort-korang baalany. Baalap boorda dargang baalany. Yalga ngolonga mo kedela, baal boorda-yiraba-yan ngandabatak.” \p \v 23 Kidji Jesus warranga baalapany mandang, “Bayinya keny moort koordook kambarno nganyany, baal djarnyak dwangka-anbangbat baalaal, baal djarnyak yira-bilang baalang boorn-yambo yennar kedela kidji kambarn nganyany. \v 24 Bayinya moort koordook barrango baalang ngandabat, baal boorda anbangbat baalang ngandabat, yalga moort ngiyan anbangbat baalang ngandabat narla nganyang, baal boorda barrang baalang ngandabat. \v 25 Bayinya moort barrang moodlooka Boodjeral yalga anbangbat baalang ngandabat, baal yoowart barrang keny noolong, wa? Yoowart! \v 26 Bayinya moort karnya nganyang kidji nganyang warrinya, karro Mammarapang Nop boorda karnya baalang nginda baal korl-koorl, moorditj wer bandjatiny; bandjatiny Maamanang birrikon-mokiny wer djin-djina kooranyi. \v 27 Ngany warranga noonookany, keny-keny moorta noonooka-kardakor, baalap yoowart boorda wanni koridjat baalap djinang kedela Boodjerang Boolanga-Yira Djelyibiny.” \s1 Jesus-ang yarlin bandjatiny-biny kardal \p \v 28 Maar-koodjal kedela ngolonga Jesus kwadja-waangki nidja-nidja noolonga, Jesus barrang Peter, John wer James baalyel kidji yira-koorl kard waangko Boolanga-Yirayel.\fig |src="LK9V32.jpg" size="col" ref="9.28" \fig* \v 29 Winidjinbar Jesus waangkiny, baalang moolyimarri warlak-yidja, kidji baalang bwoka dalbada-biny wer bandjatiny-biny. \v 30 Yilak-yilak, koodjal mammarapa koorl kidji waangki Jesus - Moses wer Elijah. \v 31 Koodjal koorl bandjatiny Boolanga-Yirakang dalbada-djil kidji koodjal waangki Jesus warang baal kayida boorda nganitj moodlooka Boolanga-Yira koordook nginda Jesus boorda dargang-yan Jerusalem-al. \v 32 Peter wer warma ngooldjara kwadji bidjara ngwoorndiny; yalga baalap yikkan kidji baalap djinang Jesus, bandjatiny dalbada-djil, kidji koodjal mammarapa yaakiny baalyel. \v 33 Koodjal mammarapa malyak wort-koorliny Jesus. Peter waangki, “Birdiyar, kwabba-djil ngalang yaakiny nidja! Ngala boorda warn mo maya-mayara, noonookang, Moses-ang kidji Elijah-ang.” Peter yoowart bando kaaditj noolonga baal kwadja-waangkiny. \p \v 34 Alimarn baal kwadja-waangkiny, koondart yoowal-koorl kidji balaritj baalapany, kidji ngooldjara wayarn-biny narla koondart yira-koorl baalapany. \v 35 Maay waangki yoowal-koorl koondartal, “Nidja nganyang Nop, keny nganya waangki-koorl. Dwangka baalany!” \p \v 36 Nginda waangkiny nganitj, Jesus doombart yaaka. Ngooldjara yoowart kayar-waangki narla moodlooka edjeniny. Ngolanga, baalap yoowart warranga moortany noolongang baalap kwadja-djinang. \s1 Jesus barra-barra koorlang djenak-wara kadak \p \v 37 Warning kedela, Jesus wer mo ngooldjara ngarda-koorl kard kidji boola moorta yoowal-koorl Jesus. \v 38 Boola moorta kardakor, keny mammarap mira, “Birdiyar! Ngany koort-koort noonany, miyalitj nidja nganyang nop, nganyang keny nop! \v 39 Djenak-wara yilak baladjan baalany kidji waangki-djan kidji ngarda-kwarditj baalany nanyariny, ngarl baal djaa-narridja. Djenak-wara kalyakool bakkan baalany kidji yoowart wort-koorl baalany. \v 40 Ngany koort-koort noonang ngooldjara waangki-koorlo djenak-wara wort-koorlo yalga baalap yoowart kayar-don alidja. Baal yoowart boorda wort-koorl.” \v 41 Jesus waangki, “Noonooka moortaman nyiny mingitj wer koort-karni-birt! Yarn kwodjang ngany djarnyak naan-yaaka noonooka-yel? Yarn kwodjang ngany djarnyak djinang noonookang war?” Karro Jesus waangki mammarap, “Barrang noonang nop nganyak.”\fig |src="CN01730B.TIF" size="col" ref="9.41" \fig* \p \v 42 Alimarn koorlang yoowal-koorl, djenak-wara ngarda-kwarda baalany boodjeral, nanyariny. Jesus waangki-mardayin djenak-wara wandjo. Jesus barra-barra koorlang kidji korl-yanga baalany baalang maamanak. \s1 Jesus karro waangki baalang wanniny \p \v 43 Moortaman kwadja-kardi nginda baalap djinang Boolanga-Yirakang moorditj mardayin. Alimarn moorta kwadja-wandaniny moodlookang Jesus kwadja-doniny, Jesus waangki baalang ngooldjara, \v 44 “Yoowart dwangka-anbangbat noolonga ngany boorda-waangki noonookany! Mammarapang Nop boorda-yanga-yan mammarapakang maara-bwora wer balapang mardayin.” \v 45 Yalga ngooldjara yoowart kaaditj natj Jesus waangki. \p Karni balaritj-yan baalap-yen ngarl baalap yoowart djinang karni. Baalap wayarn ngakako Jesus ngatti waangkinyang. \s1 Ngiyan moort nyiny moorditj-ngatti? \p \v 46 Ngooldjara malyak waangki-waangki baalapaal kardakor. “Natj keny ngalang nyiny moorditj-ngatti?”\fig |src="CN01733B.TIF" size="col" ref="9.46" \fig* \v 47 Jesus kaaditj baalapang kaaditjiny, ngarl baal barrang koorlang kidji baal warranga koorlangany yaako baalap-booram, \v 48 kidji waangki baalapany, “Moort yanganan nidja koorlangany nganyang kolal, kardjir yanganan nganyany; kidji moort yanganan nganyany, kardjir yanganan keny ngiyan waangki-koorl nganyany. Ngarl nyit-ngatti moort noonookany kardakor, baal moordit-ngatti nadjang noonooka mandang.” \s1 Moort yoowart ngalany bakadjiny, baal yaaka baalyel \p \v 49 John waangki, “Birdiyar, ngala djinang mammarap wort-waangki-koorl djenaka-wara noonang kolal, kidji ngala warranga baalany nganitjo, narla baal yoowart keny ngalang.” \p \v 50 “Yoowart warranga baalany nganitjo!” Jesus waangki John wer warma ngooldjara, “Bayinya baal yoowart bakadjiny noonookany, baal yaaka noonooka-yel.” \s1 Karlamaya Samaria-kang yoowart yanganan Jesus \p \v 51 Kedala kwadja yoowal-koorliny nginda Jesus boorda yira-barrang-yan Boolanga-Yirakang Boodjerak. Jesus kaatidj noolonga baal djarnyak don kidji baal malyak koorliny baalang djoorootal Jerusalem-ak. \v 52 Jesus waangki-koorl moorta baal kwadjat, baalang moorta yana-waangki, karlamayal Samaria-kang kakataro moodlooka. \p \v 53 Yalga moorta karlamayang, baalap yoowart koordook baalany naan-yaakiny narla baalap kayar-djinang Jesus kwadja-koorliny baalang djoorootal Jerusalem-ak. \v 54 Nginda ngooldjara, James wer John, djinang nidja noolong, baalap waangki, “Birdiyar, noonook koordook ngalany ngarda-miro karla Boolanga-Yirakang Boodjeral kidji dargang baalapany?” \p \v 55 Jesus korang kidji djaat baalapany. \v 56 Karro Jesus wer baalang ngooldjara, baalap koorl warmap. \s1 Moorta ngiyan korl-korang \p \v 57 Alimarn baalap koorl baalapang djoorootal, keny mammarap waangki Jesus, “Ngany boorda-kambarn noonany kooramba noonook koorl.” \v 58 Jesus waangki baalany, “Mokinya kadak karrab, kidji djerta kadak djertamaya, yalga Mammarapang Nop yoowart kadak kenyap ngwoorndo kidji bidjar.”\fig |src="WA03821b.tif" size="col" ref="9.58" \fig* \p \v 59 Jesus waangki warma mammarapany, “Kambarn nganyany!” Yalga mammarap waangki, “Birdiyar, koryat korl-koorl-oola nganyany kidji dambarritj nganyang maaman.” \v 60 Jesus waangki, “Noyitja moorta kayar-dambarritj baalapang noyitj moorta. Noonook yoowal-koorl kidji warranga Boodjerang Boolanga-Yira Djelyibiny.” \p \v 61 Warma mammarap waangki, “Birdiyar, ngany boorda kambarn noonany; yalga koryat koorl-oola nganyany kidji waangki nganyang ngoongoolong.” \v 62 Jesus waangki baalany, “Mammarap malyakiny biyano boodjer yalga karro baal korl-miyalitj, baal yoowart kwabba kinyak Boodjerang Boolanga-Yira Djelyibiny.” \c 10 \s1 Jesus waangki-koorl 72 ngooldjara-kambarn \p \v 1 Ngolanga, Birdiyar barrang warma 72 mammarapa kidji baal waangki-koorl mandang baalapang, bandak-koorliny baal-kwadjat, koodjal mammarapa dandjo-koorliny. Baalap koorl mandang karlamayara, kooramba Birdiyar warranga baalany baal boorda-koorl. \v 2 Jesus waangki baalapany, “Boola-boola kwolaka yaaka, kakatar wedjanginy yalga yoowart boola yakina kakatar kwolaka wedjanginy. Ngala boorda ngakaka moortany ngiyan kadak kwolaka ngarl baal boorda-waangki-koorl yakina baalang kwolaka wedjanginy. \p \v 3 “Koorl! Ngany noonookany waangki-koorliny, nyit kookendjeri-djin mokinya kardakor. \v 4 Yoowart barrang kooda boyang, yoowart kooda koort-koortiny, yoowart djena bwoka. Yoowart nganitj kidji waangki moortany djoorootal. \v 5 Nginda noonooka bwora-koorl maya-maya, koriyat waangki, ‘Nyiny-oola nakal karlapal nidja.’ \v 6 Bayinya keny mammarap wining alidja, baal woonya nakal, noonookang warrinya nakalang kayar nyin baalyel; bayinya yoowart, noonooka wort-barrang noonookang warranga nakalang. \v 7 Nyiny keny karlap-bwora, ngarn wer djora moodlooka baalap yanga noonookany, narla yakina doora barrang baalapang boya. Yoowart koorl karlapyen keny warma karlapak.\fig |src="lb00301c.tif" size="col" ref="10.7" \fig* \v 8 Bayinya noonooka bwora-koorl keny maya-maya kidji baalap yanganan noonookany, ngarn wer djora moodlooka baalap yanga noonookany. \v 9 Barra-barra minditj moorta maya-mayarang kidji warranga moortany, ‘Boodjer Boolanga-Yira Djelyibiny kwadja-yoowal-koorl noonooka-boordak.’ \p \v 10 “Yalga bayinya noonooka bwora-koorl karlamaya kidji baal yoowart yanganan noonookany, koorl djoorootal kidji waangki, \v 11 ‘Mandang dalba noonookang karlamaya, ngala yoorang-yoorang dalba ngalang djenakang noonookal. Yalga barrang-dwangka nidja! Boodjer Boolanga-Yira Djelyibiny kwadja-yoowal-koorl noonooka-boordak.’ \p \v 12 Ngany warranga noonookany, nginda Kedela-Djoniny-Karriny yoowal-koorl, Boolanga-Yira boorda-yanga koort-kwabba ngatti Sodom-ak nadjang baalapang karlamaya.” \s1 Karlamayara natj yoowart djinang-karni \p \v 13 “Alidja kedela boorda-darnayaniny noonang, Chorazin! Alidja kedela boorda-darnayaniny noonookang kardjir, Bethsaida! Moorditj noolonga kwadja-don-yan noonooka-bwora. Bayinya nidja-nidja noolonga kwadja-don-yan Tyre-bwora wer Sidon-bwora, koora moorta alidja karlamayarang doora kwadja-nyiny, wolang bwoka koort-warakang kidji yirrbin dalba baalapang kaatal, barrang-djinanginy baalap kwadja-wort-korang baalapang wara-doniny. \v 14 Kedelal Djoniny-Karriny, Boolanga-Yira boorda-yanga koort-kwabba ngatti Tyre-kak wer Sidon-ak nadjang noonookak. \p \v 15 “Kardjir noonook, Capernaum! Noonook koordook yira-barrango noonookaal Boolanga-Yirakang Boodjerak, wa? Noonook boorda-ngarda-kwarditj-yan Djinbaminyangap-bwora.” \v 16 Jesus waangki baalang ngooldjara, “Moort ngiyan dangka noonookak, baal kardjir dangka nganyak; kidji moort ngiyan wort-korang noonookany, baal kardjir wort-korang nganyany. Kidji moort ngiyan wort-korang nganyany, baal wort-korang Boolanga-Yira, keny ngiyan waangki-koorl nganyany.”\fig |src="hk00368c.tif" size="col" ref="10.16" \fig* \s1 Ngooldjara-kambarn 72 korl-koorl \p \v 17 Alidja-alidja 72 mammarapa korl-koorl djoorab-djil. “Birdiyar!” baalap waangki. “Ngala waangki djenaka-war noonang kolal kidji baalap don natj ngala warranga baalapany!” \v 18 Jesus waangki baalapany, “Ngany djinang Satan djabalar worl-yen babanginy-djin! \v 19 Ni! Ngany kwadja-yanga noonookany mardayin ngarl noonooka kayar-yana wagalal wer nirnt-daalanga kidji noonooka kayar-bama mandang mardayin Satan-ang. Kidji yoowart keny noolong boorda-bakkan noonooka.\fig |src="CN01735B.TIF" size="col" ref="10.19" \fig* \v 20 Yalga noonooka yoowart djarnyak djoorab narla djenaka-wara dwangka noonookany. Noonooka djarnyak arda djeroob narla noonookang kola boordak-yan Boolanga-Yirakang Boodjeral.” \p \v 21 Karro Kangya-Kooranyikang djoorabiny moorartitj Jesus-any kidji baal waangki, “Maaman, Birdiyar Boolanga-Yirakang Boodjer wer ngalang Boodjer! Ngany yanganan noonany narla noonook kwadja-yanga kaaditjiny moortakak ngiyan kaaditjiny-birt: noonook djinang-oola baalapany noolonga noonook kwadja ballaridja dwangka-boola moortayen. Kaya Maaman, noonook koordook moodlooka edjeno nidja waral. \p \v 22 “Nganyang Maaman kwadja-yanga nganyany moodlooka. Yoowart moort karnayal kaaditj Nop, arda Maaman; kidji yoowart moort karnayal kaaditj Maaman, arda Nop, kidji alidja-alidja moorta ngiyan Nop koordook baalapany djinango Maaman.” \p \v 23 Karro Jesus korang baalang ngooldjarak kidji arda waangki baalapak, “Kwabba-djil noonookang, noolonga djinanginy natj noonooka djinanginy! \v 24 Ngany warranga noonookany, boola malka wer djelyiba, koordook djinango natj noonooka djinang, yalga baalap yoowart djinang. Baalap koordook dwangko natj noonooka dwangka, yalga baalap yoowart dwangka.” \s1 Bardip kwabba mammarapang Samaria-karlap \p \v 25 Keny Mammarap-Warrinyang yoowal-koorl, kaaditjiny baal kayar manga Jesus. “Malka,” baal waangki-djinang, “Natj ngany djarnyak don barrango ngandabat kalyakool?” \p \v 26 Jesus waangki baalany, “Natj Boordakiny-Kooranyi waangki? Natj karni noonook djinang-waangki?” \p \v 27 Mammarap waangki, “Noonook djarnyak woonya Birdiyarany noonang Boolanga-Yira mandang noonang koort-yel, wer mandang noonang koordoonitj-yel, wer mandang noonang mardayin-yel, wer mandang noonang kaat-yel; kidji noonook djarnyak woonya noonang moorta-boordak war-djin noonook woonya noonaal.” \p \v 28 “Noonook karnayal waangki,” Jesus waangki. “Don nidja kidji noonook boorda-wining.” \v 29 Yalga Mammarap-Warrinyang koordook moorta djinango baal dwangka-boola kadak, ngarl baal waangki-djinang Jesus-any, “Ngiyan nganyang moorta-boordak?” \p \v 30 Jesus waangki, “Keny mammarap kwadja-ngarda-koorliny Jerusalem-yen Jericho-ak. Ngakalyanga balladja baalany, wort-barrang baalang bwoka, bama baalany kidja wandja baalany, noyitj boordak. \v 31 Alidja kedela, yakin-kooranyi kwadja-ngarda-koorliny alidja djooroot; yalga nginda baal djinang mammarapany, baal wort-yana warma naralal djoorootang.\fig |src="LK10V30.jpg" size="col" ref="10.31" \fig* \v 32 Keny mammarap, Levi-kang djoowak, kardjir ngarda-koorl alidja djooroot. Baal koorl kidji miyalitj mammarap, kidji karro wort-yana warma naralal djoorootang. \p \v 33 “Ngolanga, mammarap Samaria-karlap ngarda-koorl alidja djooroot. Baal boordak-koorl mammarapany. Nginda baal djinang baalany, ngorna-kwabba moorartitj baalang koort.\fig |src="LK10V34.jpg" size="col" ref="10.33" \fig* \v 34 Baal koorl baalany, baal nabba boyin koorayinang wer kepa-mardayin baalang boomabaraka-bwora, kidji dengkoor baalapany. Karro baal yidja mammarapany baalang dongki-kal kidji barrang baalany maya-mayak ngwoorndiny, kidji maar-yanga baalany. \v 35 Warning Kedela, baal barrang baalang boya kidji baal yanga boya birdiyarak maya-mayang. ‘Karrodjin baalany,’ mammarap Samaria-karlap waangki, ‘kidji nginda ngany korl-koorl djoorootal nidja, ngany boorda-yanga noonany boya-ngatti moodlookang noonook banitja baalang.’ ” \p \v 36 Karro Jesus waangki-djinang, “Natj noonook kaaditj? Ngiyan kardakor nidja-nidja mo mammarapa kwadja moort-boordak mammarapang ngiyan ngakalyanga balladja?” \v 37 Mammarap-Warrinyang waangki, “Mammarap ngiyan maar-yanga baalany.” Jesus waangki, “Karro noonook koorl kidji don baal-djin.” \s1 Jesus koorl Martha-kang wer Mary-kang maya-maya \p \v 38 Alimarn Jesus wer baalang ngooldjara yana baalapang djooroot, baalap yoowal-koorl karlamaya. Bokadja, keny yok kol Martha ngakaka baalapany ngwoorndo baalang maya-maya-bwora. \v 39 Mary, Martha-kang djook, nyiny Birdiyar-ang djena-boordak kidji koordook dwangko baalany. \p \v 40 Martha yoowart djoorab narla baal moodlooka doniny, ngarl baal koorl kidji waangki, “Birdiyar, noonook kayar-djinang nganyang djook, wa? Baal wort-koorl kidji nyiny kidji nganya djarnyak don mandang yakiny! Warranga Mary, baal djarnyak yoowal-koorl kidji maar-yanga nganyany!” \p \v 41 Jesus waangki baalany, “Martha, Martha! Noonook koort-ngarda narla boola noolonga. \v 42 Yalga noonook ngarnala arda keny noolong. Mary koordook kwabba-ngatti noolong. Ngala yoowart djarnyak wort-barrang alidja baalyen.”\fig |src="CN01751B.TIF" size="col" ref="10.42" \fig* \c 11 \s1 Jesus karni-yanga waangkinyang Boolanga-Yirak \p \v 1 Keny kedela warmapal, Jesus waangkiny Boolanga-Yirak. Nginda Jesus nganitj, keny baalang ngooldjar waangki baalany, “Birdiyar, warranga ngalany yarn ngala doora waangki Boolanga-Yirak, war-djin John warranga baalang ngooldjara.” \p \v 2 Jesus waangki baalapany, “Nginda noonooka waangki Boolanga-Yirak, waangki nidja: \q1 ‘Maaman, noonang kol nyiny kooranyi. \q2 Yoowal-koorl-oola kedela nginda noonook nyiny Djelyib. \q1 \v 3 Yanga ngalany mereny ngala ngarnala yennar kedela. \q2 \v 4 Nyinya-nyinya ngalang wara-doniny, war-djin ngala nyinya-nyinya wara-doniny moortaman don ngalak. \q2 Kidji yoowart barrang ngalany ngwidamap-ak djoriny karriny.’”\fig |src="cn01922B.tif" size="col" ref="11.4" \fig* \p \v 5 Kidji Jesus waangki baalang ngooldjarany, “Yeyi ni, bayinya keny noonang koorl babinang maya-mayak didara kadik, kidji waangki baalany, ‘Nganyang babin, ngany ngakaka noonany, ngany kayar bangal-yanga mo mooloor merenyang? \v 6 Nganyang warma babin marridjiny, yeyi baal yoowal-koorl nganyang maya-maya, yalga ngany mereny-birt yango baalany!’ \v 7 Kidji bayinya noonang babin mira maya-maya-yen, ‘Yoowart yikkan nganyany! Ngany kwadja-barrang-bida! Nganyang koorlangka wer ngany, ngala bidjara ngwoorndiny. Ngany yoowart kayar-yiraba kidji yanga noonany natj noonook koordook.’ \p \v 8 Yeyi natj karro? Ngany waangki noonany, bayinya baal yoowart boorda-yiraba kidji yanga noonany mereny narla noonook baalang babin, yalga baal boorda-yiraba kidji yanga noonany moodlooka noonook ngarnala narla noonook yoowart karnya ngakako ngatti-ngatti. \p \v 9 Kidji ngarl, ngany waangki noonookany: Ngakaka, kidji noonook boorda-yanga-yan; warkata, kidji noonook boorda-djinbarranga; dorl-dorl, kidji bida boorda yalgaran-yan noonookang. \v 10 Narla moortaman ngiyan ngakaka, alidja noolong boorda-yanga-yan; kidji baal ngiyan warkata, baal boorda-djinbarranga. Dorl-dorl kidji bida boorda-yalgaran-yan moortamanang ngiyan dorl-dorl.\fig |src="LK11V12.jpg" size="col" ref="11.10" \fig* \v 11 Ngany waangki-djinang noonookany, noonooka maamana: ‘Nginda noonookang nop ngakaka djildjit, noonooka boorda yanga baalany wagal, wa? \v 12 Kidji nginda baal ngakaka noorookany, noonooka boorda-yanga baalany nirnt-daalang, wa?’ \v 13 Yeyi noonooka wara moorta, yalga noonooka kaaditj yarn yango kwabba noolonga noonookang koorlangkak. Ngarl Boolanga-Yira, noonookang Maaman, baal boorda-yanga boola ngatti; baal boorda-yanga Kangya-Kooranyi moortamanak ngiyan ngakaka baalany!” \s1 Jesus wer djenaka-wara \p \v 14 Jesus kwadja-yekaniny djenak-wara. Djenak-wara waangki-birt, yalga nginda djenak-wara bandak-koorl, mammarap malyak waangkiny. Moortaman kai-kai. \v 15 Yalga mo moorta waangki, “Beelzebul, djenaka-warakang yoolindja, baal yanga Jesus mardayin bandak-yekano baalapany.”\fig |src="LK12V14.jpg" size="col" ref="11.15" \fig* \p \v 16 Warma Moorta koordook mango Jesus, ngarl baalap Jesus-any ngakaka Jesus dono ngoolong-malka ngarl baalap kayar-djinang bayinya Boolanga-Yira nyiny Jesus-yel. \v 17 Yalga Jesus djinang natj baalap kwadja-kaaditjiny, ngarl Jesus waangki baalapany, “Bayinya keny boodjer karda-dakkan-yan kidji moorta boodjerang bakatj warma moorta boodjerang, karro nidja boodjer yoowart kwodjang boorda-yaaka; bayinya moorta ngoongoolongang karda-dakkan-yan, ngoongoolong boorda-djiran-yan. \v 18 Ngarl bayinya boodjer Satan-ang karda-dakkan-yan, yarn baalang boodjer boorda-yaaka? Noonooka waangki natj ngany yekana djenaka-wara narla Beelzebul yanga nganyany mardayin. \v 19 Bayinya ngany yekana baalapany nidja war, yarn noonookang ngooldjara-kambarna yekana baalapany? Noonookaroo ngooldjara-kambarna barrang-djinang alidja noonooka karna-birt! \v 20 Yoowart! Ngany yekana djenaka-wara narla Boolanga-Yirakang moorditj mardayin! Ngarl noonooka kayar djinang Boodjer Boolanga-Yira Djelyibiny yoowal-koorliny noonookak. \p \v 21 “Nginda mardayin mammarap kakatar baalang kidja tornamako baalang maya-maya, karro mandang baalang noolonga nyiny ngabalangornda.\fig |src="CN01756B.TIF" size="col" ref="11.21" \fig* \v 22 Yalga nginda mardayin-ngatti mammarap balladja baalany kidji ngarda-kwarditj baalany, baal wort-barrang mandang kidja, moodlooka mammarap kwadja-kakatar. Karro, moodlooka baal yardjang, baal walak-walak-yanga. \p \v 23 “Bayinya moort yoowart yaaka ngany-boordak, baal yaaka ngany-boyang, kidji bayinya moort yoowart maar-yanga nganyany noolonga djabaniny, karnayal, baal noolonga wort-kwarditjiny.” \s1 Nginda djenak-wara korl-koorl \p \v 24 “Nginda djenak-wara bandak-koorl mammarapany, baal marridja kwangkanal, koorl-djinanginy nyinyap. Bayinya baal yoowart djinbarranga kenyap, baal waangki ‘Ngany boorda korl-koorl nganyang maya-maya.’ \v 25 Ngarl djenak-wara korl-koorl kidji baal djinang maya-maya, barnan-yan kidji djandarn-yan. \v 26 Karro baal bandak-koorl kidj korl-barrang maar-koodjal warma djenaka-wara. Baalap wara-ngatti kidji baalap yoowal-koorl kidj nyiny alidja. Ngarl nginda moodlooka edjena, mammarapang ngandabat minditj-ngatti-bini wer wara-ngatti nadjang baalang ngandabat kwadjat.” \s1 Karnayal djoorabiny \p \v 27 Ngolanga Jesus waangki nidja, keny yok moorta-boola kardakor waangki Jesus, “Yarn djoorab, yok ngiyan yidja noonany kidji yanga noonany bibi!” \p \v 28 Yalga Jesus waangki, “Yalga yarn djoorab, nidja-nidja moorta ngiyan dwangka Boolanga-Yira waangkiny kidji don moodlooka baal waangki!” \s1 Moorta ngakaka Jesus-any yango nambing \p \v 29 Alimarn boola moorta boordak-koorl Jesus, baal karro-waangki, “Baalap wara-wara, moorta nidja kedela! Baalap koorl-djinang ngambing, yalga yoowart ngambing boorda-yanga-yan baalapany, arda Jonah-kang ngambing. \v 30 Boolanga Yira, baal waangki-koorl Warda Marridjiny Jonah Ninevah-kak. Baal ngambing-biny moortakang. War-djin, Mammarapang Nop ngambing-biny moortakang nidja kedela.\fig |src="co01068b.TIF" size="col" ref="11.30" \fig* \v 31 Nginda Kedela-Djoniny-Karriny yoowal-koorl, Yok Djelyib Sheba-kang boorda-yaaka kidji djirin moorta nidja kedelang, narla baal marridja baalang kadjali boodjerayen dwangko Djelyib Solomon-ang kwabba-djil warrinya, kidji ngany warranga noonookany, moort yaaka nidja, baal moorditj-ngatti nadjang Solomon. \v 32 Nginda Kedela-Djoniny-Karriny yoowal-koorl, moorta Nineveh-karlap boorda yaaka kidji djirin noonookany narla baalap korang baalapang wara-wara war-yen nginda baalap dwangka Jonah-kang warranginy, kidji ngany waangki noonookany, karnayal, moort yaaka nidja, baal moorditj-ngatti nadjang Jonah!” \s1 Yarlinang binari \p \v 33 “Yoowart moort bowan karla-maat kidji ballaridja baalany ka dengkoor baalang binari. Baal yira-barrang dallar ngarl moorta kayar-djinang binari nginda baalap bwora-koorl. \v 34 Noonookang miyala yarlinang binari-mokiny. Bayinya noonookang miyala kwabba, binyari boorda-moorartitj mandang noonookang yarlin; yalga bayinya noonookang miyala wara, mandang noonookang yarlin boorda-mayart-bwora. \v 35 Noonook djarnyak wining ngarl binyari noonook-bwora yoowart mayart-bini. \v 36 Bayinya binyari moorartitj mandang noonookang yarlin, kidji yoowart bangka mayart-bwora, mandang noonookang yarlin boorda-bandjat-biny, karla-mokiny nginda baalang binyari noonookal bandjatiny.” \s1 Jesus djirin Pharisee-ya \p \v 37 Nginda Jesus nganitj waangkiny, keny Pharisee ngakaka Jesus ngarno baalyel; ngarl Jesus bwora-koorl kidji nyiny ngarno. \v 38 Pharisee kai-kai nginda baal djinang Jesus yoowart kakaloorniny kwadjat ngarniny. \v 39 Ngarl Birdiyar waangki baalany, “Yeyi, noonooka Pharisee-ya barnan mabo moodlookakang natj noonooka banitja nginda noonooka ngarn ka djora, yalga noonooka-bwora, bakadjiny wer wara-wara moorartitj noonookany. \v 40 Noonooka tatan moorta! Boolanga-Yira warn bangka-mabo. Boolanga-Yira kardjir warn bangka-bwora, wa? \v 41 Yalga barrang mereny wer djora kidji yanga winyan moorta. Karro moodlooka boorda-barnan-biny aliwar Warriny waangki.\fig |src="cn01790B.tif" size="col" ref="11.41" \fig* \p \v 42 “Darnayan-djil noonookatang Pharisee-ya! Noonooka yanga Boolanga-Yira baalang nyit walak noonookang djallamang wer kwolaka wer dilbiga, yalga noonooka yoowart don kwabba moortakak kidji noonooka yoowart woonya Boolanga-Yirany. Koriyat, noonooka djarnyak don nidja-nidja noolonga, kidji ngolonga, noonooka kardjir kayar-don warma noolonga. \p \v 43 “Darnayan-djil, noonookang Pharisee-ya! Noonooka woonya kwabba-djil nyinyap Maya-maya-Kalyarakal. Kidji mandjaral, noonooka koordook moortany waangkiny, ‘Noonooka moorditj.’ \v 44 Darnayan-djil noonookang! Noonooka bogala-mokiny kol-birt, kidja moorta kana baalapany kaaditjiny-birt.”\fig |src="cn01789B.tif" size="col" ref="11.44" \fig* \p \v 45 Keny Mammarap-Warrinyang waangki Jesus, “Birdiyar, bayinya noonook waangki nidja, noonook kardjir wara-waangki ngalany!” \v 46 Jesus waangki, “Darnavan-djil kardjir noonookang Mammarapa-Warrinyang! Noonooka yidja wondanga moortakang moorndinal, wondanga banyadak-ngatti kango yalga noonooka yoowart yiraba keny noonokang maar-biri maar-yango baalapany kango baalapang wondanga. \p \v 47 “Darnayan-djil noonookang! Noonooka warn kwabba-kwabba bogala Warda-Marridjinyang, yalga karnayal, noonookang maam-inrama, baalap dargang Warda-Marridjinya. \v 48 Nidja barrang-djinang noonooka djoorab narla noolonga noonookang maam-inrama kwadja-don. Baalap dargang Warda Marridjinya, kidji noonooka warn baalapang bogala. \v 49 Narla nidja-nidja noolongakang, Boordakiny-Kooranyi waangki, ‘Ngany boorda waangki-koorl Warda-Marridjinyany baalapak kidji kardjir warma moorta waangko baalapany; baalap boorda dargang keny-keny moorta kidji baalap boorda-bakkan warma moorta’ \v 50 Ngarl moorta nidja kedelang boorda-djin-bama-yan Warda-Marridjinyang darganginy, mandang Warda-Marridjinya ngiyan kwadja-dargang-yan, ngolanga Boodjerang alikwadja, \v 51 malyakiny darganginyel Abel-ang, kidji nganitjiny darganginyel Zechariah-kang, bama-yan kardakor karla-kooranyi wer Kooranyap. Kaya, ngany warranga noonookany, moorta nidja kedelang boorda-djin-bama-yan narla mandang nidja-nidja noolonga!” \p \v 52 “Darnayan-djil noonookang, Mammarapa-Warrinyang! Noonook barrang-yalgawa war yalgarano bida maya-mayakang kaaditjinyang. Ngany karnayal waangki, noonooka yoowart boorda bwora-koorl, kidji noonooka nganitj warma moorta ngiyan koordook bwora-koorlo!” \v 53 Nginda Jesus bandak-koorl maya-maya, mandang Mammarapa-Warrinyang wer Pharisee-ya kwadjin wara-wara-waangkiny Jesus. Baal waangki-djinang baalany boola noolonga. \v 54 Baalap koordook mango Jesus, djinanginy bayinya baal boorda-waangki karna-birt noolong. \c 12 \s1 Pharisee-kang koolyooma \p \v 1 Boola-boola moorta malyak dandjo-dandjo yoowal-koorliny, boola-ngatti baalap kana warma moortany. Yalga koriyat, Jesus waangki baalang ngooldjara, “Balayi! Yoowart barrang Pharisee-yang kwolaka. Ngany waangkiny baalapang koolyooma, nginda baalap yoowart don noolonga baalap waangki.\fig |src="CN01756B.TIF" size="col" ref="12.1" \fig* \v 2 Mandang noolonga dengkoor-yan boorda-djinang-yan, kidji moodlooka ballar-yan boorda-kaaditj-yan. \v 3 Narla noolonga noonooka waangki mayartal kadikang boorda-dwangka-yan binarikal kedelang, kidji warrinya noonooka kati-kati-waangki kobinapal boorda-mira-yan kattayen maya-mayang.” \s1 Ngiyan noonooka doora wayarn? \p \v 4 “Ngany warranga noonookany, nganyang ngooldjara, yoowart wayarn moorta, alidja-alidja moorta ngiyan kayar-dargang noonookang yarlin, yalga ngolanga, baalap yoowart kayar-don wara-ngatti noolong. \v 5 Ngany boorda-warranga noonookany keny noonooka djarnyak wayarn. Wayarn Boolanga-Yirany! Ngolanga noonookany darganginy, baal kayar-kwarda noonookany Djinbaminyap-bwora. Karnayal, noonooka djarnyak wayarn Boolanga-Yira!\fig |src="AB02823b.tif" size="col" ref="12.5" \fig*\fig |src="hk00166c.tif" size="col" ref="12.5" \fig* \p \v 6 “Moorta bangal maar nyit djert koodjal boyakang nyit, wa? Yalga Boolanga-Yira yoowart dwangka-anbangbat keny nyit djert. \v 7 Boolanga-Yira kaaditj mandang djoomba noonookang kaatal. Ngarl yoowart wayarn! Boolanga-Yira woonya noonookany boola-ngatti nadjang mandang djerta!” \s1 Naan-yaaka Jesus-yel ka wort-korang Jesus-yen \p \v 8 “Karnayal, ngany warranga noonookany, bayinya moort barnak waangki, baal nyiny nganyang, Mammarapang Nop boorda-waangki noolonga-djin baalang, Boolanga-Yirakang djin-djina-kwabba booram. \v 9 Yalga bayinya moort barnak wort-korang nganyany, Mammarapang Nop kadjir boorda-wort-korang baalany Boolanga-Yirakang djin-djina-kwabba booram. \p \v 10 “Bayinya moorta wara-waangki Mammarapang Nop, baalap kayar nyinya-nyinya-yan; yalga bayinya moorta wara-waangki Kangya-Kooranyi, baala yoowart kayar nyina-nyinya-yan. \p \v 11 “Nginda baalap barrang noonookany kidji djonany-karriny noonookany Maya-maya-Kalyaragal ka djelyiba booram ka warma birdiyara, noonooka yoowart djarnyak koort-ngarda nginda noonooka yaaka baalap-booram kidji noonooka yoowart kaaditj warrinya noonooka boorda-waangki \v 12 narla Kangya-Kooranyi boorda maar-yanga noonookany ngarl noonooka boorda-kaaditij warrinya noonooka djarnyak waangki.” \s1 Bardip tatan mammarapang boola boya-kadak \p \v 13 Boola moorta kardakor, keny mammarap Jesus-any waangki, “Birdiyar, warranga nganyang ngooni baal djarnyak walak-yanga moodlooka ngalang maaman yanga ngalany ngolanga baal wanni.” \v 14 Jesus waangki baalany, “Ngiyan yanga nganyany mardayin waangko ngiyan kwabba nyiny kidji walak-yanga moodlooka nyootjoowal kardakor?” \v 15 Karro Jesus waangki moortaman, “Balayi! Noonooka moortaman djarnyak wort-korang mandang ngarbat; narla moortang karnayal ngandabat yoowart djinang-yan noolongakal baal kadak, yoowart doora bayinya baal boya boola-boola-kadak.” \p \v 16 Karro Jesus waangki baalapany nidja bardip, “Keny mammarap boola boya-kadak. Baalang boodjer yidja kwabba kwolaka. \v 17 Baal kwadjin waangkiny, ‘Ngany yoowart kadak maya-maya ngomon kanyinyang nganyang kwolaka. Natj ngany kayar-don?’\fig |src="LK12V18.jpg" size="col" ref="12.17" \fig* \v 18 ‘Nidja ngany boorda-don,’ baal waangki baalaal, ‘Ngany boorda-barrang-djakan nganyang maya-maya kwolakang kidji warn maya-mayara ngomon-djil kanyinyang moodlooka, nganyang kwolaka kidji mandang nganyang warma noolonga. \v 19 Karro ngany kayar-waangki, “Noonook djoorab mammarap! Noonook kadak mandang kwabba noolonga, moodlooka noonang koort-bakkan boola birokang. Nyiny, ngarn wer djora, kidji ngandabat boorda-djoorab-biny!” \p \v 20 “Yalga Boolanga-Yira waangki baalany, ‘Noonook tatan mammarap! Yeyi, nidja kadik, noonook djarnyak wort-yanga noonang ngandabat. Karro, ngiyan boorda-kadak mandang nidja-nidja noolonga noonook arda kanya noonookaal?’ ” \p \v 21 Ngolonga bardip, Jesus waangki, “Nidja boorda-edjena ngandabatak moortang ngiyan kanya boola boya arda baalapaal, yalga baalap yoowart boola boya-kadak Boolanga-Yirakang miyalal.” \s1 Boolanga-Yirany koort-yanginy \p \v 22 Karro Jesus waangki baalang ngooldjar, “Kidji ngarl ngany warranga noonookany, yoowart koort-wara noonang ngandabatang, barranginyang mereny wer djora wer bwoka noonang yarlinang. \v 23 Ngandabat moorditj-ngatti nadjang ngarniny wer djoriny, kidji yarlin moorditj-ngatti nadjang bwoka. \v 24 Djinang wardanga! Baalap yoowart niran kwolaka ka wedjang kwolaka. Baalap yoowart kadak maya-maya kwolakang. Boolanga-Yira yanga baalapany mereny ngarno! Noonooka moorditj-ngatti nadjang djerta! \v 25 Ngany waangki-djinang, noonooka kayar-wining kwodjang-ngatti arda narla noonooka koordook nidja? \v 26 Bayinya noonooka yoowart kayar-don nidja nyit noolong, nadjil koort-wara warma noolongakang?\fig |src="LK12V27.jpg" size="col" ref="12.26" \fig* \v 27 Djinang mania mandakak! Baalap yoowart yaka. Baalap yoowart warn bwoka wandango. Ngany warranga noonookany, Djelyib Solomon boola-boola boya-kadak yalga baal yoowart kadak kwabbalitj-ngatti bwoka nadjang nidja-nidja mania. \p \v 28 “Boolanga-Yira wolang-bwoka djilba. Nidja djilba maladj kedela nidja kidji wort-koorl benang, narra-yan karlakal. Ngarl Boolanga-Yira boorda wolang-bwoka noonookany koodjookat djilba, wa? Noonookang koort-karni nyit-djil! \p \v 29 “Ngarl yoowart winyan, kalyakool koort-wariny noolongakang noonooka boorda-ngarn ka djora. \v 30 Narla warma moorta Boodjerang nidja, moorta ngiyan yoowart kaaditj Boolanga-Yirany, baalap kalyakool koort-wara mandang nidja-nidja noolongakang. Noonookang maaman kaaditj noonooka ngarnala nidja-nidja noolonga. \v 31 Ngarl djoorabiny nganaka kedela nginda Boolanga-Yira boorda-nyin Djelyib kidji baal boorda-yanga noonookany mandang nidja-nidja noolonga.” \s1 Boola boya Boolanga-Yirakang Boodjeral \p \v 32 “Nganyang nyit moorta, yoowart wayarn, narla noonookang Maaman djoorabiny yanga noonookany Boodjer Boolanga-Yira Djelyibiny.\fig |src="WA03905b.tif" size="col" ref="12.32" \fig* \v 33 Wort-bangal noonookang banaraka kidji yanga boya winyan moortany. Barrang kooda-boyang natj yoowart mingal kidji yidja noonookang boya Boolanga-Yirakang Boodjeral. Bokadja, noonookang boya yoowart nyit-abini, narla yoowart ngakalyang kayar barrang kooramba kidji woorla yoowart kayar ngarn kooramba. \v 34 Narla noonookang koorta kalyakool boorda-wining boodjeral windji noonookang boya wining. \s1 Yakina djarnyak kakatar \p \v 35 “Noonooka djarnyak kakatar moodlookang natj boorda-edjena, wandang-yan kidji nganakiny kidji noonookang karla-maat narriny, \v 36 yakina-djin ngiyan nganakiny baalapang birdiyar korl-koorlo ngolonga mandjar koorta-kadakiny. Nginda baal yoowal-koorl kidji dorl-dorl, baalap kwitj boorda-yalgaran bida. \v 37 Baalap djoorab-djil, nidja-nidja yakina, narla baalapang birdiyar djinbarranga baalapany djerramin kidji kakatar nginda baal korl-koorl! Ngany waangki noonookany, baal boorda-bilyan baalang kwabba bwoka, warranga baalapany nyino, kidji yanga baalapany baalapang mereny wer djora. \v 38 Baalap boorda djoorab-djil, bayinya baal djinbarranga baalapany kakatar, bayinya baal doora yoowal-koorl mayartal kadikang ka ngangk boordak yira. \v 39 Yalga noonooka yeyi kaaditj nidja karnarny: bayinya mammarap kadak baalang maya-maya kidji baal kaaditj nginda ngakalyang boorda-yoowal-koorl, baal yoowart boorda-djakan-oola ngakalyang baalang maya-maya kidji bwora-koorl. \v 40 Kidji noonooka kardjir, noonooka djarnyak kakatar, narla Mammarapang Nop boorda-yoowal-koorl winidjinbar nginda noonooka yoowart nganaka baalany.” \s1 Yakin koort-karni wer yakin yoowart koort-karni \p \v 41 Peter waangki, “Birdiyar, noonook arda warranginy nidja bardip noonookak. Yalga noonook kardjir koordook mandang warma moorta dwangko bardip, wa?” \p \v 42 Birdiyar yalman-waangki, “Karro, natj yakin koort-karni wer dwangka-boola? Yakin ngiyan birdiyar yidja baalany yira-ngatti nadjang warma yakina ngomon maya-mayal. Kwabba djikal, baal boorda-yanga mereny wer djora warma yakinarak. \v 43 Nidja yakin boorda-djoorab-djil bayinya baalang birdiyar djinang baalany doniny kwabba noolonga nginda baal karlap-koorl! \v 44 Karnany, ngany warranga noonookany, birdiyar boorda-yidja baalany karrodjiny mandang baalang banarak. \v 45 Yalga bayinya nidja yakin waangki baalaal, ‘Nganyang birdiyar kwodjang korl-koorliny,’ kidji bayinya baal kwadjin baminy warma yakina, mammarapa wer kadjir yokaman, kidji ngarniny wer djoriny wer yowir-biny, \v 46 karro baalang birdiyar boorda-korl-koorl keny kedela, djikal baal yoowart kaaditj. Nidja yakin yoowart baalany nganakiny. Birdiyar boorda-kadjat baalany mala-malak kidji yakin boorda-ngarda-koorl djooroot djinbaminyang moortaman-mokiny mingitj doniny. \v 47 Bayinya yakin kaaditj natj baalang birdiyar koordook baalany dono, yalga yoowart kakatar dono nidja, baal boorda-djinbaminy-yan boola baminyel. \v 48 Yalga bayinya yakin yoowart kaaditj natj baalang birdiyar koordook baalany dono, kidji don mingitj noolong, baalang birdiyar djarnyak djinbama baalany, yalga birdiyar boorda biyang bama baalany. Moort yanga-yan boola, baal djarnyak yanga boola; moort yanga-yan boola-ngatti, baal djarnyak yanga boola-ngatti. \s1 Jesus barrang karda-dakkaniny \p \v 49 “Ngany yoowal-koorl Boodjer narro. Karnayal, ngany koort-bakkan karla yeyi bowan-yan. \v 50 Kedela nganyang kakaloorniny djarnyak edjena, kidji nganya boorda-koort-wara-djil kwadjat kedela nginda moodlooka boorda-nganitj. \v 51 Noonooka waangki ngany yoowal-koorl barrango nakal Boodjerak? Yoowart, yoowart nakal, yalga arda karda-dakkaniny. \v 52 Yeyi keny ngoongoolongal, maar moorta boorda-karda-dakkan-yan, mo moorta boorda-bakatj koodjal moorta kidji koodjal moorta boorda-bakatj mo moorta.\fig |src="co01093b.TIF" size="col" ref="12.52" \fig* \v 53 Maamana boorda-bakatj baalapang nopa kidji nopa boorda-bakatj baalapang maamana; ngaangka boorda-bakatj baalapang kowarta, kidji kowarta boorda-bakatj baalapang ngaangka; mangata boorda-bakatj baalapang kambarta; kidji kambarta boorda-bakatj baalapang mangata.” \s1 Kaaditjiny ngambinga kedelakang \p \v 54 Jesus kardjir waangki moortany, “Bayinya noonooka djinang koondart yoowal-koorliny marawaral, noonooka kwitj waangki, ‘Kepa yoowal-koorliny,’ kidji kepa yoowal-koorl. \v 55 Kidji bayinya booyal marr nooyang, noonooka waangki, ‘Nidja kedela boorda-karlang,’ kidji kedela karlang-bini \v 56 Noonooka dal-koodjal! Noonooka kayar-djinang boodjera wer worl. Noonooka kaaditj ngambinga kepang wer marr. Ngarl, nadjil noonooka yoowart kayar-djinang ngambinga nidja-nidja kedelakang? \v 57 Nadjil noonooka yoowart kaaditji war doninyang kwabba?” \s1 Bayinya moorta kaarang-bini, bedik-bedik waangki \p \v 58 “Bayinya moort waangki-waangki kidji baal koordook barrango noonany ngomon maya-mayak djonany-karinyang, noonook djarnyak koridjat bedik-bedik waangki baalany kidji nyootjoowal djarnyak koorta-keny kwadjat noonook yoowal-koorl djonany-kariny. Bayinya noonook yoowart don nidja, baal boorda-barrang noonany birdiyar djonany-karinyang booram. Baal boorda-yanga noonany manatjakang maar-bwora, kidji baalap boorda-yidja noonany maya-mayal dedin-yan kidji baalap boorda-dedin bida.\fig |src="WA03887b.tif" size="col" ref="12.58" \fig* \p \v 59 “Ngany waangki noonany, noonook boorda-nyiny alidjap kedelak noonook boorda-yanga yadok boya, moodlooka noonook djarnyak yanga.” \c 13 \s1 Wandja noonookang wara-doniny \p \v 1 Alidja kedela, keny-keny moorta warranga Jesus moortakang Galilee-karlap. Pilate kwadja-dargang baalap winidjinbar baalap kwadja-yanga-narriny Boolanga-Yirakany. \v 2 Jesus waangki-djinang baalapany, “Natj noonooka waangki? Alidja-alidja moorta Galilee-karlap, Herod dargang baalapany bokadja. Noonooka waangki nidja edjena narla baalap kwadja-wara-doniny boola-ngatti nadjang warma moorta Galilee-karlap, wa? Noonooka kaaditj nidja, wa? \v 3 Yoowart, karnayal! Yalga ngany warranga noonookany, bayinya noonooka yoowart wort-korang, kidji wandja noonookang wara-doniny, mandang noonooka boorda-wanni, baalap-mokiny. \v 4 Kidji alidja-alidja 18 moorta Siloam-karlap. Baalap wanni narla alidja woorri maya-maya djabalar baalapal. Noonooka waangki nidja edjena narla baalap kwadja-wara-doniny boola-ngatti nadjang warma moorta Jerusalem-karlap, wa? Noonooka kaaditj nidja, wa? \v 5 Yoowart, karnayal! Yalga ngany warranga noonookany, bayinya noonooka yoowart wort-korang, kidji wandja noonookang wara-doniny, mandang noonooka boorda-wanni, baalap-mokiny.” \s1 Kolboga djildji-birt \p \v 6 Karro Jesus warranga baalapany nidja bardip. “Mammarap maladja keny kolboga boodjeral baalang maya-maya-boordak. Baal koorl-djinang djildji yalga baal yoowart djinang keny djildji. \v 7 Ngarl baal waangki baalang yakin, ‘Miyalitj! Ngany koorl-djinang djildji nidja kolbokakang, kidji ngany yoowart djinang keny djildji. Kadjat nidja boorn! Nidja kolboga yoowart djarnyak banitja boodjer.’\fig |src="AB02850b.tif" size="col" ref="13.7" \fig* \v 8 Yalga yakin waangki, ‘Birdiyar, maladj-oola boorn keny warma birok. Ngany boorda-yidja koonang boodjeral kidji dordong-biyan boorn. \v 9 Warning birok, bayinya boorn yidja djildji, alidja kwabba; bayinya yoowart, karro nyany boorda-kadjat boorn.’” \s1 Jesus barra-barra yok bogal-wara. \p \v 10 Keny Kedela-Kooranyi, Jesus kwadja-karni-waangkiny moorta Maya-Maya-Kalyaragal.\fig |src="LK13V11.jpg" size="col" ref="13.10" \fig* \v 11 Keny yok djenak-wara kadak kidji baal kwadja-minditj 18 biroka. Baal kwadja bogal-wara kidji baal yoowart kayar yiraba. \v 12 Nginda Jesus djinang yok, baal waangki, “Yok, noonook yalkaran-yan noonang minditjang!” \v 13 Jesus maar-barrang baal kidji kwitj baal yiraba kidji baal yanganan Boolanga-Yira. \p \v 14 Yeyi keny birdiyar Maya-Maya-Kalyarakang, baal kaarang-biny narla Jesus barra-barra nidja yok Kedela-Kooranyikal. Ngarl baal warranga moorta, “Noonooka kayar-yaka maar-keny kedelara; ngarl yoowal-koorl alidja-alidja kedelaka kidji barra-barra-biny; yalga yoowart yoowal-koorl Kedela-Kooranyikal!” \p \v 15 Jesus waangki baalany, “Noonook dal-koodjal! Mandang noonooka boorda-bilyan noonookang booliyak ka ngort kidji bandak-barrang baalany kidji yanga baalany kepa Kedela-Kooranyikal. \v 16 Yeyi nidja yok, baal nyiny Abraham-ang djoowak. Satan kwadja-yadarn baalany 18 biroka. Nadjil baal yoowart kayar bilyan-yan Kedela-Kooranyikal?” \v 17 Nginda Jesus yalman-waangki, birdiyar ngiyan waangki-waangki karnya-biny, kidji moortaman djoorab-biny narla moorditj noolonga Jesus kwadja-doniny.\fig |src="LK13V16.jpg" size="col" ref="13.17" \fig* \s1 Bardip nyit-nyit kwolakang \p \v 18 Jesus waangki-djinang, “Natjang Boodjer Boolanga-Yira Djelyibiny? Natj ngany kayar-waangki baal-mokiny? \v 19 Baal nidja-mokiny. Mammarap barrang keny nyit-nyit kwolak kidji niran kwolak boodjeral. Kwolak maladja kidji boorn-biny, kidji djerta kayar-warn djertamayaka maarakal!” \s1 Bardip kolyar wer mereny \p \v 20 Karro Jesus waangki-djinang, “Natjang Boodjer Boolanga-Yira Djelyibiny? Natj ngany kayar-waangk baal-mokiny? \v 21 Baal nidja-mokiny. Keny yok barrang nyamap kolyar kidji weyang kolyar wer kwonert ngomon mirlkoonal ngarl mandang mereny yiraba.” \s1 Nooloo bida \p \v 22 Jesus koorl boola karlamaya, karni-waangkiny moort kidji koorliny baalang djoorootal Jerusalem-ak. \v 23 Keny mammarap waangki-djinang baalany, “Birdiyar, keny-keny moorta arda boordabarrang-ngandabat-yan, wa?” \p Jesus yalman-waangki baalany, \v 24 “Noonooka djarnyak kalyakool don moodlooka natj noonook kayar-don bwora-koorlo nooloo bida. Ngarla karnayal, boola moorta boorda-koordook bwora-koorlo nooloo bida, yalga baalap yoowart boorda kayar bwora-koorl. \v 25 Birdiyar maya-mayakang boorda-yiraba kidji dedin bida. Karro nginda noonooka bandak-yaaka kidji kwadjin dorl-dorliny kidji miriny ‘Birdiyar, yalgaran bida ngalang!’ baal boorda-waangki noonookany, ‘Ngany yoowart kaaditj noonookany. Windjang noonooka yoowal-koorl!’\fig |src="cn01954B.tif" size="col" ref="13.25" \fig* \v 26 Karro noonooka boorda-yalman-waangki, ‘Ngala ngarn wer djora noonal; noonook karni-waangki ngalang karlamayakal!’ \v 27 Yalga karro baal boorda-waangki, ‘Ngany yoowart kaaditj noonookany kidji ngany yoowart kaaditj alidjap, windjang noonooka yoowal-koorl. Wort-koorl, mandang noonooka wara-wara moorta!’ \p \v 28 “Noonooka boorda-wal-wal kidji bakkan noonookang ngorlaka nginda noonooka djinang Abraham, Isaac wer Jacob, kidji mandang Warda-Marridjinya, nyinyiny bokadja Boodjeral Boolanga-Yira Djelyibiny yalga noonooka bandak-kwarda-yan. \v 29 Moorta boorda-yoowal-koorl koorambayel - boyalal wer marawar, djeralal wer kongal - kidji nyin ngarniny wer djoriny Boodjera Boolanga-Yira Djelyibiny. \v 30 Karro moorta ngiyan yadok nidja kedela, baalap boorda koriyat, kidji moorta ngiyan koriyat nidja kedela, baalap boorda yadok.” \s1 Jesus woonya Jerusalem \p \v 31 Yeyi alidja kedela, keny-keny Pharisee-ya yoowal-koorl Jesus kidji waangki baalany, “Noonook djarnyak wort-koorl nidjap, kidji koorl warmap narla Herod koordook dargango noonany.” \p \v 32 Jesus waangki baalapany, “Koorl kidji warranga alidja dwert, ‘Ngany djenaka-wara yekaniny moorta-bandak kidji minditj moorta barra-barriny, nidja kedela wer benang, kidji ngolonga mo kedela, ngany boorda-nganitj mandang nganyang yaka.’” \v 33 Yalga ngany djarnyak koorl nganyang djooroot, nidja kedela wer benang wer warning kedela. Baalap djarnyak dargang Warda-Marridjinya, yalga arda Jerusalem-bwora. \p \v 34 “Jerusalem, Jerusalem! Noonook dargang Warda-Marridjinya kidji noonook boya-kwarditj moorta ngiyan Boolanga-Yira waangki-koorl waangko noonak. Kalyakool, ngany kwadja-koordak koort-bamo noonang moorta, ngaangk-djert-mokiny dandjo-dandjo barranginy baalang naba baalang kaanba-yendan, yalga noonook yoowart don-oola nganyany. \v 35 Kidji ngarl noonang Maya-Maya-Kooranyi boorda-bilyar-yan. Ngany warranga noonany, noonook yoowart karro boorda-djinang nganyany koridjat kedela yoowal-koorl nginda noonook waangki, ‘Boolanga-Yira yanga-kwabba baalany ngiyan yoowal-koorl Birdiyarang kolal.’” \c 14 \s1 Jesus barra-barra minditj mammarap \p \v 1 Keny Kedela-Kooranyi, Jesus koorl ngarno Pharisee-yang maya-mayal. Baal warda-kadak kidji moorta kwadja-djinanginy Jesus. \v 2 Keny mammarap yoowak-koorl alidja. Baalang maara wer maata minditj-wara. Baal yoowal-koorl Jesus. \v 3 Ngarl Jesus waangki-djinang Mammarapa-Warrinyang wer Pharisee-ya, “Natj ngalang Warriny waangki? Ngala kayar-barra-barra moort Kedela-Kooranyikal ka yoowart?” \v 4 Yalga baalap yoowart kayar-waangki keny noolong. Jesus barrang mammarap, barra-barra baalany, kidji warranga baalany wort-koorlo. \v 5 Karro Jesus waangki, “Bayinya keny noonookang kadak nop ka booliyak, kidji keny djabalar karrab-bwora Kedela-Kooranyikal, noonooka kwitj morl-barrang baalany, doora Kedela-Kooranyikal, wa?” \v 6 Yalga baalap yoowart kayar-yalman-waangki baalany. \s1 Yoowart woomboobiny kaaditj noonaal \p \v 7 Jesus djinang keny-keny moortany kwabba-djil nyinap barranginy, ngarl baal warranga baalapany mandang nidja bardip. \v 8 “Nginda moort ngakaka noonany koorta-kadakinyak ngarnak wer djorak, noonook yoowart djarnyak barrang kwabba-djil nyinap. Kabin warma moorta, moorditj-ngatti nadjang noonany kwadja-ngakaka-yan, \v 9 kidji noonang babin ngiyan noonany ngakaka, baal boorda yoowal-koorl kidji waangki noonany, ‘Yanga baalany noonang nyinap.’ Karro noonook boorda-karnya kidji noonook djarnyak koorl ngardak-djil nyinapal. \v 10 Yalga, nginda noonang babin ngakaka noonany, koorl ngarda-djil nyinapal, ngarl noonang babin boorda-yoowal-koorl kidji waangki noonany, ‘Koorl yira-ngatti, nganyang babin, kwabba-djil nyinapal.’ Karro mandang moorta ngiyan kwadja-ngakaka-yan, baalap boorda-djinang natj noonook moorditj noonang babinang miyalakal. \v 11 Narla mandang moorta ngiyan koordook warma moorta djinango baalapany moorditj, baalap boorda yidja-yan ngarda-ngatti, kidji mandang moorta ngiyan ngarda-yidja baalapaal, baalap boorda-yidja-yan yira-ngatti.” \p \v 12 Karro Jesus waangki Pharisee-ya, “Nginda noonook ngakaka moorta ngarno wer djoro noonyel, noonook yoowart djarnyak ngakaka kwabba babina wer ngooniya wer moorta boola boya-kadak narla baalap noonany boorda-ngakaka korl-koorl baalapang maya-mayakak, kidji noonook boorda-korl-barrang natj noonook yanga baalapany. \v 13 Nginda noonook kakatar noonang kedela ngarno wer djoro, ngakaka warma moorta - winyan moorta wer bogal-wara wer maat-wara wer miyala-birt, \v 14 kidji Boolanga-Yira boorda-yanga-kwabba noonany narla baalap yoowart kayar-yanga noonany natj noonook yanga baalapany. Boolanga-Yira boorda-korl-yanga noonany kedelal nginda kwabba moorta yiraba noyitj-yen.” \s1 Moorditj kedela ngarninyang wer djorinyang \p \v 15 Keny mammarap nyininy baalap-kardakor, baal dwangka nidja kidji baal waangki, “Baalap boorda-djoorab-djil! Nidja-nidja moorta boorda-nyiny ngarniny wer djoriny Boodjeral Boolanga-Yirang Djelyibiny!” \p \v 16 Jesus waangki baalany, “Mammarap kakatar baalang ngomon kedela ngarninyang wer djorinyang. Baal boola moorta ngakaka.\fig |src="LK14V17.jpg" size="col" ref="14.16" \fig* \v 17 Kedela koorl kidji baal waangki-koorl baalang yakin warrango baalang babina, ‘Yoowal-koorl! Moodlooka kakatar-yan!’ \v 18 Yalga baalap mandang kwadjin waangkiny nadjil baalap yoowart kayar-koorl. Koriyat moort waangki yakin, ‘Ngany kwadja-bangal boodjer kidji ngany djarnyak koorl kidji djinang boodjer. Ngany koort-wara, yalga ngany yoowart kayar-koorl.’ \v 19 Warning moort waangki, ‘Ngany kwadja-bangal maar-djen booliyaka kidji yeyi ngany nganyang djoorootal koorliny yako baalapany. Ngany koort-wara yalga ngany yoowart kayar-koorl.’ \v 20 Warma moort waangki, ‘Ngany arda yeyi koort-kadak, kidji doora, ngany yoowart kayar-koorl.’ \v 21 Yakin korl-koorl karlap kidji baal waangki baalang birdiyar moodlooka.” \p “Birdiyar kaarang-kaarang-bini kidji warranga baalang yakin, ‘Kakoodjen! Koorl ngomon djoorootak wer nyit bidiya nidja karlamayang kidji boola moorta barrang, winyan moorta wer bogal-wara wer miyala-birt wer maat-wara.’ \v 22 Yakin kayada korl-koorl kidji baal waangki, ‘Birdiyar, nganya kwadja-don natj noonook waangki. Yalga noonang maya-maya yoowart moorart.’\fig |src="LK14V22.jpg" size="col" ref="14.22" \fig* \v 23 Ngarl birdiyar warranga yakin, ‘Koorl karlamaya-bandak djoorootak boodjeral wer nyit-djil bidiya kidji warranga moortaman baalap djarnyak yoowal-koorl ngarno wer djoro, ngarl nganyang maya-maya boorda moorart.’ \v 24 Ngany noonookang mandang warranga, alidja-alidja moorta ngiyan ngany kwadja ngakaka, yoowart keny baalapang boorda-bakkanan nganyang mereny!’ ” \s1 Jesus-any kambarniny \p \v 25 Keny kedela, boola moorta kwadja dandjo-dandjo-yaniny Jesus-yel. Baal korang kidji waangki baalapany, \v 26 “Moort nganyany yoowal-koorliny, baal yoowart doora nganyang ngooldjar-kambarn-abini, arda bayinya baal woonya-ngatti nganyany nadjang baalang maaman wer ngaangk, baalang koort-maat wer koorlangka, baalang ngooniya wer djooka, wer kardjir woonya-ngatti nganyany nadjang baalaal. \v 27 Bayinya moort yoowart boorda-kanga baalroo boorn-yambo kidji kambarn nganyany, baal yoowart kayar nganyang ngooldjar-kambarn-abini. \v 28 Bayinya keny noonookang kaaditjiny warno ngomom-djil woorri maya-maya, koriyat baal boorda-nyiny kidji kaaditj ngalan boya baal boorda-nganala, kidji djinang bayinya baal kadak kinyak boya warno maya-maya. \v 29 Bayinya baal yoowart kadak kinyak boya, kidji baal kwadjin maya-maya warniny, yalga ngolonga baal djarnyak nganitj, moortaman djinanginy naatj edjena, baalap boorda-yidjan baalany. \v 30 Baalap boorda-waangki. ‘Nidja mammarap malyak maya-maya warniny yalga baal yoowart kayar-don baalany!’ \p \v 31 “Djelyib keny kadak 10,000 mammarapa. Bayinya nidja djelyib bandak-koorl bakadjiny, yalga warma djelyib yoowal-koorl kidji alidja delyib kadak 20,000 mammarapa, baal boorda-nyin koriyat kidji kaaditj bayinya baal kadak kinyak mardayin bakadjo alidja warma djelyib. \v 32 Bayinya baal yoowart kadak kinyak mardayin, nginda warma djelyib nyiny kadjali, baal boorda-waangki-koorl ngakaka-marridjinya kalyaro warma djelyib kidji ngakaka baalany bayinya baal boorda waangki nakalang.” \p \v 33 Ngarl karro Jesus waangki, “Nidja war-djin, yoowart keny noonookang kayar nganyang ngooldjar-kambarn-abini, arda bayinya baal ngwidam kaaditj natj baal djarnyak wort-yanga moodlooka, moodlooka baal kadak.”\fig |src="CN01735B.TIF" size="col" ref="14.33" \fig* \s1 Wara djallam \p \v 34 “Djallam kwabba, yalga bayinya djallam yoowart bakkanan djallam-mokiny, noonook yoowart kayar warn nidja djallam kwabba-biny karro. \v 35 Nidja djallam yoowart kwabba malatjo mereny, kidji yoowart kwabba boodjerang. Noonook djarnyak wort-kwarda nidja djallam. Ni karro, bayinya noonooka dwangka kadak!” \c 15 \s1 Kookendjeri anbangbat-yan \p \v 1 Keny kedela boola mammarapa boya-barranginy, wer warma moorta ngiyan kwadja wort-korang-yan, baalap yoowal-koorl dwangko Jesus waangkiny, \v 2 Pharisee-ya wer Mammarapa-Warrinyang, baalap malyak Jesus-any wara-waangkiny, “Nidja mammarap, baal yanganan wara-doniny moorta. Baal kardjir dandjo-dandjo ngarn baalapyel!” \v 3 Ngarl Jesus warranga baalapany nidja bardip: \v 4 “Bayinya keny noonookang kadak 100 kookendjerira kidji noonook anbangbat keny baalapang, natj noonook boorda-don? Mammarap boorda-wandja warma 99 kookendjerira kidji baal boorda koorl-djinang nidja kookendjeri, keny anbangbat-yan, kidji baal yoowart boorda nganitj, arda nginda baal djinbarranga baalany.\fig |src="LK15V06.jpg" size="col" ref="15.4" \fig* \v 5 Nginda baal djinbarranga nidja kookendjeri, baal djoorab-djil, baal yidja baalang kookendjeri mangakal kidji korl-koorl karlap. \v 6 Karro baal mira baalang babina wer warma moorta baalang karlamaya, kidji baal waangki baalapany, ‘Ngany djoorab-djil narla ngany djinbarranga nganyang kookendjeri, keny angbangbat-yan. Ngala djarnyak djoorab dandjo-dandjo. Woola-koola!’ \v 7 Ngany warranga noonookany, war-djin, Boolanga-Yirakang Boodjer boorda-djoorab-djoorab narla keny moort wort-korang baalang wara-doniny, djeroob-ngatti nadjang 99 kwabba moortakang ngiyan yoowart nganala wort-korango.” \s1 Boya anbangbat-yen \p \v 8 “Yeyi bayinya keny yok kadak maar-djen birrigon boyara kidji baal anbangbat keny baalapang, natj baal boorda-don? Baal dookoon karla-maat, baal barnang baalang maya-maya kidji baal koorl-djinang mandang bangka maya-mayang kidji baal arda nganitj nginda baal djinbarranga baalang boya.\fig |src="LK15V08B.jpg" size="col" ref="15.8" \fig* \v 9 Nginda baal djinbarranga boya, baal mira baalang babina, wer warma moorta baalang karlamayang, kidji baal waangki baalapany, ‘Ngany djoorab-djil narla ngany djinbarranga nganyang boya, keny angbangbat-yan. Ngala djarnyak djeroob dandjo-dandjo. Woola-koola!’ \v 10 Ngany waangki noonookany, war-djin, Boolanga-Yirakang djin-djina-kwabba mandang woola nginda keny moort korl-korang baalang wara-doniny.” \s1 Nop anbangbat-yan \p \v 11 Karro Jesus waangki, “Keny mammarap kadak koodjal nopa. \v 12 Yinang nop waangki baalany, ‘Maaman, yanga nganyang yeyi nganyang walak banarakang!’ Ngarl baalang maaman walak-yanga baalang banarak baalang koodjal nopa kardakor. \v 13 Ngolonga mo kedelaka, yinang nop bangal baalang walak, barrang boya kidji wandja karlap. Baal koorl kadjali boodjer. Bokadja baal wort-kwarda baalang boya, wara karriny. \v 14 Baal banitja mandang boya. Karro yoowart kepa djabalar boodjeral kidji boodjer yoowart maladja mereny. Baal kayan-kadak, boya-birt wer mereny-birt. \v 15 Ngarl baal koorl kidji yaka mammarapang alidja boodjerang. Baal waangki-koorl baalany baalang boodjerak karrodjino baalang dwordoka. \v 16 Baal koordook ngarno wara mereny natj baal yanga dwordoka, yalga yoowart moort yanga baalany mereny ngarno. \v 17 Ngarl karro baal malyak darkal kaaditj. ‘Ngany tatan. Nganyang maaman yanga boya baalang mandang yakinarak. Baalap kadak boola-ngatti mereny nadjang baalap kayar-ngarn, kidji ngany nyiny nidjap koboorl-wirt. \v 18 Ngany boorda-yiraba kidji ngany boorda korl-koorl nganyang maaman kidji waangki, “Maaman, ngany kwadja-wara-don Boolanga-Yira booram wer noonany booram. \v 19 Ngany kwadja-wara-djil. Noonook yoowart djarnyak kol nganyany noonang nop. Yalga noonook djarnyak yidja nganyany noonang yakina-mokiny kidji yanga nganyany boya yakinyang.” ’ \p \v 20 “Ngarl baal yiraba kidji koorl karlap baalang maamanak. Nginda baal kwadja-kadjali, baalang maaman djinang baalany. Baalang maamanang koort moorart nomaringang, kidji baal yakoorl, baal barrang baalang nop kidji baal koort-bama baalany kidji nindjan baalany.\fig |src="LK15V21.jpg" size="col" ref="15.20" \fig* \v 21 ‘Maaman,’ nop waangki, ‘Ngany kwadja-wara-don, Boolanga-Yira booram, kidji noonook booram. Ngany kwadja-wara-djil kidji noonook yoowart djarnyak kol nganyany noonang nop.’ \v 22 Yalga baalang maaman mira yakina. ‘Kert-kert!’ baal waangki. ‘Barranga kwabba-dil bwoka kidji wolang nganyang nop. Yidja dordong baalang maaral kidji yidja djena-bwoka baalang djenal. \v 23 Karro koorl kidji barrang kwabba-djil yinang booliyak kidji dargang baalany. Ngala boorda-ngarn wer djora djoorab-djoorabiny. Woola-koola! \v 24 Narla nidja nganyang nop kwadja-noyitj, yalga yeyi baal wining; baal kwadga-anbangbat-yan yalga yeyi baal djinbarranga-yan!’ Baalap djoorab-djil kidji baalap malyak ngarniny ka djoriny. \p \v 25 “Korram mandang nidja-nidja noolonga kwadja-edjeniny, koriyat nop bandak yakiny. Baal korl-koorl. Nginda baal boordak-koorl maya-maya, baal dwangka yedi-waangkiny wer koboriny, \v 26 ngarl baal mira keny yakin kidji waangki-djinang baalany, ‘Natj edjeniny?’ \v 27 ‘Noonang ngooni kwadja-korl-koorl karlap,’ yakin waangki, ‘kidji noonang maaman dargang kwabba-djil booliyak narla baalang nop kwadja korl-koorl noyitj-yen.’ \p \v 28 “Ngooni koriyat kaarang-kaarang-biny kidji baal yoowart bwora-koorl maya-maya. Ngarl baalang maaman bandak-koorl kidji baal koort-koort baalany bwora-koorlo maya-maya. \p \v 29 “Yalga baal yalman-waangki baalang maaman, ‘Miyalitj, mandang nidja-nidja biroka ngany kwadja-yaka noonookang, keny noonang yakin-mokiny, kidji ngany kalyakool don moodlooka noonook koordook nganyany dono. Natj noonook kwadja-yanga nganyany? Yoowart keny yinang kidikot ngarl ngany wer nganyang babina kayar ngarn wer djora! \v 30 Yalga nidja noonang nop, baal wort-kwarda mandang noonang boya wara-wara yokal kidji yeyi baal yoowal-koorl karlap, kidji noonook dargang kwabba-djil yinang booliyak baalang!’ \p \v 31 “ ‘Nganyang nop,’ baalang maaman yalman-waangki, ‘Noonook kalykool ngany-boordak, kidji moodloooka ngany kadak, noonook kayar-kadak mandang. \v 32 Yalga ngala djarnyak ngarn wer djora wer djoorab-djoorab narla noonang ngooni kwadja-noyitj yalga yeyi baal wining; baal kwadja-anbangbat-yan yalga yeyi baal djinbarranga-yan.’ ”\fig |src="LK15V29.tiff" size="col" ref="15.32" \fig* \c 16 \s1 Kert-kert kaaditjiny yakin \p \v 1 Jesus waangki baalang ngooldjara-kambarn, “Keny birdiyar boola boya-kadak kidji baalang yakin karrodjin baalang banarak. Moorta warranga birdiyar baalang yakin wara-banitja baalang banarak \v 2 Ngarl birdiyar mira baalany bwora-koorlo kidji baal waangki, ‘Natj nidja ngany dwangka noonang? Boordak moodlooka nganyang banarakang ngarl ngany kayar-djinang natj kwadja-edjeniny narla yeyi noonook yoowart kayar-yaka nganyang.’ \v 3 Yakin waangki baalaal, ‘Birdiyar boorda wort-waangki-koorl nganyany. Ngany yoowart boorda-kadak keny yakinyap. Natj ngany boorda-don? Ngany yoowart mardayin kinyak biyano karraba, kidji ngany karnya bayinya ngany djarnyak koort-koort. \v 4 Yeyi ngany kaaditji natj ngany boorda-don! Yeyi nginda nganyang yakiny nganitj, ngany boorda-kadak babina. Baalap boorda-ngakaka nganyany baalapang karlap-bwora.’ \v 5 Ngarl baal mira mandang moorta baalak. Nidja-nidja moorta djarnyak wort-yanga boya ka barnak birdiyarak. Baal waangki-djinang koriyat moort, ‘Ngalan noonook djarnyak yanga birdiyar?’ \v 6 ‘100 bwokoota boyin koorayinang,’ baal waangki. Yakin warranga baalany, ‘Nidja noonang boordakiny. Nyiny kidji boordak 50.’ \v 7 Karro baal waangki-djinang warning moort, ‘Noonook kardjir – ngalan noonook djarnyak yanga birdiyar?’ ‘1000 bwokoota kwolakang,’ baal waangki. Yakin warranga baalany, ‘Nidja noonang boordakiny. Boordak 800.’ \v 8 “Karro birdiyar kwabba-waangki baalang yakin narla baal kert-kert kaaditji kidji baal kakatar nadjang boorda-edjena. Narla moorta nidja Boodjerang, baalap kaaditj noolonga nidja Boodjerang kidji baalap kaaditj war banitjo nidja-nidja noolonga. Nidja Boodjerakal, baalap dwangka-boola-ngatti nadjang moorta binariyang.” \p \v 9 Karro Jesus waangki, “Kidji ngarl ngany warranga noonookany: banitja noonookang boya ngarl moorta noonookang babin-abiny, moorta nidja Boodjerang, ngarl nginda noonooka boya-birt, noonooka kayar-bwora-koorl karlap ngatj nyiny kalyakool. \v 10 Moort koort-karni nyit noolonga banitjiny, baal boorda-koort-karni noolonga banitjiny.\fig |src="CN02149b.TIF" size="col" ref="16.10" \fig* \v 11 Ngarl bayinya noonooka yoowart koort-karni boyal nidja Boodjerang, yarn noonooka kayar-koort-karni karniyal boyal? \v 12 Kidji bayinya noonooka yoowart koort-karni noolonga warma moortakang, karro ngiyan boorda-yanga noonookany natj noonooka doora kadak? \p \v 13 “Yoowart yakin kayar-yaka koodjal birdiyarayel. Baal boorda-woonya keny birdiyar kidji yoowart woonya warma birdiyar; baal boorda koort-karni keny birdiyarak kidji yoowart koort-karni warma birdiyarak. Noonook yoowart kayar-yaka koodjal birdiyaral, Boolanga-Yira wer boya.” \s1 Noolonga Jesus waangki \p \v 14 Pharisee-ya dwangka nidja-nidja noolonga, ngarl baalap yidjan Jesus, narla baalap woonya boya. \v 15 Jesus waangki baalapany, “Noonooka koordook yidjo noonookaal kwabba warma moortakang miyalakal, yalga Boolanga-Yira kaaditj noonookang koorta. Boola noolonga moorditj moortakang miyalakal, yalga nidja-nidja noolonga kayan Boolanga-Yirakang miyalakal. \p \v 16 “Moses-ang Warriny wer Warda-Marridjinyakang boordakiny kwidjang kwadja-yakiny kidji yaka John-Kakaloorniyang kedelak. Ngolonga alidja kedela, Warda-Kwabba Boodjerang Boolanga-Yirang Djelyibiny kwadja warranga kidji boola moorta bwora-koornoo baalapang djooroot. \v 17 Yalga Boodjer wer Worl boorda-wort-koorl koridjat keny nyit-nyit bangka Moses-ang Warrinyang wort-koorl. \p \v 18 “Bayinya keny mammarap wort-waangki-koorl baalang koort-maat kidji barrang warma yok, nidja mammarap wara-doniny; kidji mammarap ngiyan koorta-barrang alidja yok, baal kardjir wara-doniny.” \s1 Mammarap boola boya-kadak wer Lazarus \p \v 19 “Keny mammarap boola boya-kadak. Baal wandanga kwabbalitj bwoka yennar kedelara, kidji baal ngarn wer djorin moodlooka baal koordook. \v 20 Lazarus, winyan mammarap, kardjir wining alidja karlamayakal, kalyakool birrba-birrba. Yennar kedelara, moorta barrang Lazarus bidak mammarapang boola boya-kadak.\fig |src="LK16V21.jpg" size="col" ref="16.20" \fig* \v 21 Lazarus koordook ngarno koolyangarra merenyang natj kwarda ngarnapal mammarapang boola boya-kadak. Dwerta kalyakool yoowal-koorl kidji djalinyan baalang birrba. \v 22 Lazarus wanni kidji djin-djin-kwabba barranga baalany nyinyo Abraham-yel, ngarniny wer djoriny Boolanga-Yirakang Boodjerak. Mammarap boola boya-kadak, baal wanni kidji baalap dambarritj baalany. \v 23 Baal koorl Djinbaminyap. Bokadja, baal kadak bakkan-djil. Baal yira-miyalitj kidji boyang, baal djinang Abraham wer Lazarus baalany boongal. \v 24 Ngarl baal mira, ‘Maaman Abraham! Nomaring nganyany! Waangki-koorl Lazarus yidjak baalang maar kepakal kidji kardjal nganyang djaalang, narla nganya kadak bakkan-djil nidjap bwora!’ \v 25 Yalga Abraham waangki, ‘Barrang-dwangka, nganyang nop, nginda noonook kwadja-wining, noonook kadak mandang kwabba noolonga, yalga Lazarus, baal kadak mandang wara noolonga. Yalga yeyi baal djoorab nyiny nidjapal, korram noonook kadak bakkan. \v 26 Yalga yoowart arda alidja, moordak karrab nyiny ngalany kardakor, ngarl moorta koordookiny wandjak nidjap koorlo noonany, baalap yoowart kayar-koorl; kidji yoowart moorta kayar-wandja alidjap kidji yoowal-koolo ngalak.’ \p \v 27 “Ngarl mammarap boola boya-kadak, baal waangki, ‘Karro ngany koort-koort noonany, Maaman Abraham, waangki-koorl Lazarus nganyang maamanang maya-mayak. \v 28 Bokadja, ngany kadak maar ngooniya. Koorl-oola Lazarus kidji warranga baalapany ngarl baalap yoowart kardjir yoowal-koorl nidjap bakkanang.’\fig |src="LK16V29.jpg" size="col" ref="16.28" \fig* \v 29 Abraham waangki, ‘Noonang ngooniya kadak Moses wer Warda Marridjinya warrango baalapany. Noonang ngooniya doora-dwangka moodlooka baalap waangki.’ \v 30 Mammarap boola boya-kadak, baal waangki, ‘Baalap yoowart kinyak, Maaman Abraham! Yalga bayinya keny mammarap yiraba noyitj-yen kidji koorl baalapany, karro baalap boorda-wort-korang baalapang wara-doniny.’ \v 31 Yalga Abraham waangki, ‘Bayinya baalap yoowart dwangka Moses-any wer Warda-Marridjinya, karro baalap yoowart boorda-dwangka, yoowart bayinya keny moort korl-koorl noyitj-yen.’ ” \c 17 \s1 Wara-doniny \p \v 1 Jesus waangki baalang ngooldjara-kambarnany, “Noolonga natj bilang moortakany wara-dono djarnyak edjena, yalga darnayan-djil moortang barranginy warma moorta wara-dono! \v 2 Kwabba-ngatti baalang, bayinya moorta yadarn keny ngomon boya baalang wordak kidji baalap kwarda baalany wardarn-bwora! Wara boola-ngatti baalang bayinya baal warn keny nidja-nidjang koorlangka wara-don! \v 3 Ngarl karro, miyalitj natj noonooka don! \p “Bayinya noonang ngooni wara-doniny, djaat baal; kidji bayinya baal korl-koorl baalang wara-doniny, noonook djarnyak nyinya-nyinya baalany. \v 4 Bayinya keny kedela baal don maar-koodjal wara noolonga noonak, kidji bayinya baal yoowal-koorl noonany ngolonga yennar keny kidji waangki, ‘Ngany wort-korang nganyang wara-doniny,’ noonook djarnyak nyinya-nyinya baalany.” \s1 Koort-karni \p \v 5 Jesus-ang ngooldjara waangki baalany, “Malatj ngalang koort-karni!” \v 6 Jesus waangki, “Bayinya noonooka kadak koort-karni nyit-nyit kwolak-djin, noonook kayar-warranga nidja boorn, ‘Marlbarrang-yidja noonaal djinaral kidji niran noonaal wardarn-bwora.’ Kidji boorn boorda-don natj noonook waangki.” \s1 Noolonga natj yakina djarnyak don \p \v 7 “Bayinya keny noonookang kadak yakin kidji baal bandak biyaniny ka kabin karrodjin kookendjerira. Nginda baal bwora-koorl, noonook warranga baalany kakoodjeno maya-maya-bwora kidji ngarn baalang mereny, wa? \v 8 Yoowart! Noonook waangki baalany, ‘Kakatar nganyang mereny, karro wolang noonang kwabba bwoka kidji yoowal-yaaka kidji yanga nganyang mereny. Karro noonook kayar-ngarn noonang mereny.’ \v 9 Noonook yoowart yanganan yakin doninyang natj noonook warranga baalany dono, wa? \v 10 War-djin, nidja boorda-edjena noonookak. Nginda noonooka kwadja-don moodlooka, mandang noolonga noonooka kwadja warranga-yan dono, noonooka doora waangki, ‘Ngala arda yakina; ngala arda don alidja-alidja noolonga natj ngala djarnyak don.’ ” \s1 Jesus barra-barra maar-djen mammarapa \p \v 11 Nginda Jesus Jerusalem koorliny, baal yana djoorootal kardakor Samaria wer Galilee. \v 12 Jesus karlamaya kwadja-koorliny. Maar-djen mammarapa yoowal-koorl baalany. Baalap kadak wara morba menditj kidji boyang-yaaka \v 13 kidji baalap mira, “Jesus! Birdiyar! Nomaring ngalany!” \v 14 Jesus djinang baalapany kidji baal waangki, “Koorl yakina-kooranyikak ngarl baal kayar djinang noonookany.” Djoorootal, baalap kwadja-barra-barra-yan. \v 15 Nginda keny baalapang djinang baal kwadja-kwabba-bini, baal wort-koorl, Boolanga-Yira moorditj yangananiny.\fig |src="LK17V16.tiff" size="col" ref="17.15" \fig* \v 16 Baal kwarda boodjerak Jesus-ang djena-boordak kidji yanganan baalany. Baal Samaria-karlap. \v 17 Jesus waangki, “Maar-djen mammarapa kwadja-barra-barra-yan; windji warma maar-koodjal-koodjal mammarapa? \v 18 Nadjil arda nidja keny mokang korl-koorl yangananak Boolanga-Yirany?” \v 19 Kidji Jesus waangki baalany, “Yiraba kidji koorl! Noonang koort-karni kwadja-barra-barra-yan noonany.” \s1 Boodjer Boolanga-Yira Djelyibiny \p \v 20 Mo Pharisee-ya waangki-djinang Jesus nginda Boodjer Boolanga-Yira Djelyibiny boorda-yoowal-koorl. Jesus waangki, “Boodjer Boolanga-Yira Djelyibiny yoowart yoowal-koorl waral natj miyala kayar-djinang. \v 21 Yoowart moort kayar-waangki, ‘Miyalitj! Nidja baal!’ ka ‘Alidja baal!’ narla Boodjer Boolanga-Yira Djelyibiny wining noonooka-bwora.” \p \v 22 Karro Jesus waangki ngooldjara, “Kedela boorda-yoowal-koorl nginda noonooka boorda-koordook djinango kedela Mammarapang Nopang yalga noonooka yoowart boorda-djinang baalany. \v 23 Moorta boorda-warranga noonooka, ‘Miyalitj alidja’ ka ‘Miyalitj nidja!’ Yalga yoowart bandak-koorl kidji korl-djinang baalany. \v 24 Alidja kedela, Mammarapang Nop boorda-koorl babanginy-mokiny, worl-yambo boordanginy, ngarrak-ngarrak bandjatiny. \v 25 Yalga koryat baal djarnyak bakkan-djil kidji moorta nidja kedelakang boorda wort-korang baalany. \p \v 26 “Kedelara Mammarapang Nopang boorda-koorl Noah-kang kedelara-mokiny. \v 27 Moorta kalyakool ngarn wer djor, kidji mammarapa wer yoka kalyakool koorta-barrang, kedelakak nginda Noah bwora-koorl wandaberi kidji boola kepa yoowal-koorl kidji mordakan mandang baalapany. \v 28 Alidja kedela boorda-koorl Lot-ang kedela-mokiny. Moorta kalyakool ngarn wer djora. Baalap bangal wer niran wer warn maya-mayara. \v 29 Kedelakal Lot wort-koorl Sodom, karla wer narriny dalba djabalar worlyen kidji dargang mandang baalapany. \v 30 Kedela nginda moorta djinang Mammarapang Nop, baalang kedela boorda-koorl alidja-mokiny. \v 31 Alidja kedela, keny mammarap nyinyiny yirakaatal baalang maya-maya, baal yoowart djarnyak ngarda-koorl maya-maya-bwora barrangak baalang noolonga. Kardjir, mammarap yaakiny baalang maya-maya-bandak, baal yoowart djarnyak korl-koorl maya-maya-bwora. \v 32 Barrang-dwangka Lot-ang koort-maat! \v 33 Moort koordookiny kanyo baalang ngandabat, baal boorda-anbangbat baalany. Moort anbangbatiny baalang ngandabat, baal boorda-kanya baalany. \v 34 Ngany warranga noonookany, alidja kadik, koodjal moorta boorda-bidjiny keny maya-ngwoorndinyal; keny moort boorda-wort-barrang-yan kidji warma moort boorda-nyiny.” \v 35 Koodjal yoka boorda booma-boyakiny kwolaka dandjo-dandjo. Keny yok boorda-wort-barrang-yan kidji warma moort boorda-nyiny. \v 36 Koodjal mammarapa boorda-nyiny mandakal. Keny mammarap boorda-wort-barrang-yan kidji warma mammarap boorda-nyiny. \v 37 Jesus-ang ngooldjara waangki-djinang baalany, “Windji, Birdiyar?” Jesus waangki, “Windji noyitj moorta ngwoornda, woldjara boorda-koorl dandjo-dandjo.” \c 18 \s1 Yenang wer birdiyar djonany-karinyang \p \v 1 Karro Jesus waangki baalang ngooldjara nidja bardip, karni-waangk baalapany war baalap kalyakool doora waangki Boolanga-Yira, kidji yoowart wayarniny narla baalapang ngandabat. \v 2 “Keny birdiyar djonany-karinyang, baal kwadja-wining karlamayal. Baal yoowart wayarn Boolanga-Yira wer baal yoowart wayarn moorta.\fig |src="LK18V03.jpg" size="col" ref="18.2" \fig* \v 3 Keny yenang kardjir kwadja-wining alidjapal. Baal kalyakool koorl birdiyar. Baal koort-koort birdiyarany maara-yango baalany barrangak natj baal doora barrang, waangkiny, ‘Noonook maar-yanga nganyany bakadjo nidja wara mammarap!’ \v 4 Yennar kedela, birdiyar yoowart kayar-don noolong, yalga baal waangki baalaal, ‘Karnayal, ngany yoowart wayarn Boolanga-Yira ka wayarn moorta, \v 5 yalga narla nidja yenang kalyakool karradjal-djin, ngany boorda-maar-yanga baalany barrango moodlooka, mandang noolonga baal koordook. ‘Bayinya ngany yoowart don nidja, baal boorda-yoowal-koorl yennar kedela kidji ngany boorda-bidibaba-biny narla baalang.’ ” \v 6 Kidji Jesus waangki, “Noonooka dwangka wara birdiyarang waangka! \v 7 Yeyi, noonook kaaditj Boolanga-Yira yoowart boorda-djonany-karinya baalang moorta kidji kwabba don baalapak ngiyan mira baalany kedela wer kadik maar-yangak baalapany, wa? Noonooka waangkiny Boolanga-Yira boorda-dabakarn maar-yanginy baalapany, wa? \v 8 Ngany warranga noonookany, Boolanga-Yira boorda-donany-karinya baalang moorta kwabba waral kidji don nidja kert-kert. Yalga nginda Mammarapang Nop yoowal-koorl, baal boorda-djinbarranga koort-karni Boodjeral, wa?” \s1 Pharisee wer moorta boya-barranginy \p \v 9 Jesus kardjir warranga nidja bardip moortakak ngiyan yira-kaaditj baalapaal kidji wambadin narla baalap kwabba-ngatti nadjang warma moorta. \v 10 “Keny kedela, koodjal mammarapa yira-koorl Maya-maya-Kooranyikak waangko Boolanga-Yira, keny Pharisee wer keny mammarap boya-barranginy.\fig |src="LK18V13.jpg" size="col" ref="18.10" \fig* \v 11 Nidja Pharisee dombart yaaka kidji waangki, ‘Boolanga Yira, ngany yanganan noonany narla ngany yoowart ngabatj, ngany yoowart koolyoomitj wer ngany yoowart barrang warma yoka. Ngany yanganan noonookany narla ngany yoowart alidja moort-mokiny, moort boya-barranginy bokadja. \v 12 Yennar maar-koodjal kedela, ngany yoowart ngarn kenyang kedela, kidji ngany yanga noonookany kwabba walak mandang nganyang boya.’ \v 13 Yalga mammarap boya-barranginy yaaka boyang kidji yoowart yiraba baalang moolyimarri Boolanga Yirakang Boodjerak, yalga bama baalang ngoornt kidji waangki, ‘Boolanga-Yira, nomaring nganyany, narla ngany nyiny wara-wara mammarap.’ \v 14 Ngany warranga noonookany,” Jesus waangki, “nginda koodjal mammarapa korl-koorl karlap, nidja mammarap boya-barranginy kwabba nyiny Boolanga-Yirakang miyalakal kidji yoowart nidja Pharisee. Moortaman baalapaal yira-yidjiny, baalap boorda-ngarda-yidja-yan, kidji moortaman baalapaal ngarda-yidjiny, baalap boorda-yira-yidja-yan.” \s1 Jesus yanga-kwabba koorlangka \p \v 15 Moorta kanga baalapang koorlangka Jesus-ak maar-barrang baalapany. Jesus-ang ngooldjara djinang baalapany kidji djaat baalapany narla baalap don alidja,\fig |src="WA03880b.tif" size="col" ref="18.15" \fig* \v 16 yalga Jesus mira koorlangka baalak kidji waangki, “Yoowal-koorl-oola koorlangkany nganyak kidji yoowart nganitj baalapany, narla moorta nidja-nidja koorlangka-mokiny, baalap kadak Boodjer Boolanga-Yira Djelyibiny. \v 17 Barrang-dwangka! Moort ngiyan yoowart barrang Boodjer Boolanga-Yira Djelyibiny koorlang-mokiny, baal yoowart boorda-bwora-koorl.” \s1 Mammarap boola boya-kadak \p \v 18 Keny mammarap warda kadak Judea-karlap, baal waangki-djinang Jesus, “Moorditj Birdiyar, natj ngany djarnyak don barrango kalyakool ngandabat?” \v 19 Jesus waangki-djinang baalany, “Nadjil noonook waangki ngany ‘moorditj’? Yoowart moort nyiny moorditj, arda Boolanga-Yira. \v 20 Noonook kaaditj noonang Warriny. Yoowart mooyang, yoowart dargang, yoowart ngakalya, yoowart koolyoomitj warma moortakang; dwangka-don noonang maaman wer ngaangk.”\fig |src="CN01774B.TIF" size="col" ref="18.20" \fig* \v 21 Mammarap yalman-waangki, “Ngolonga ngany kwadja-yinang, ngany kalyakool kwadja-don moodlooka Warriny waangki.” \v 22 Nginda baal dwangka nidja, Jesus waangki baalany, “Keny warma noolong noonook djarnyak don. Bangal-yanga mandang noonang banaraka kidji wort-yanga moodlooka winyan moortak. Kidji noonook boorda-kadak boola banaraka Boolanga-Yirang Boodjeral; karro yoowal-koorl, kidji kambarn nganyany.” \v 23 Yalga nidja mammarap, nginda baal dwangka alidja, baal koort-wara-wara-biny, narla baal kadak boola banaraka. \p \v 24 Jesus djinang mammarap koort-wara kidji Jesus waangki, “Djadam-djil mammarpang boola boya-kadak bwora-koorlo Boodjer Boolanga-Yira Djelyibiny! \v 25 Bayinya mammarap boola boya-kadak, bwora-koorliny Boodjer Boolanga-Yira Djelyibiny djadam-ngatti baalang nadjang yongkang wokart-koorliny djit djangang.” \v 26 Moortaman Jesus-any dwangkiny, baalap waangki-djinang, “Karro ngiyan kayar-barrang baalang ngandabat?” \v 27 Jesus yalman-waangki, “Noolong moorta yoowart kayar-don, Boolanga-Yira kayar-don!” \v 28 Karro Peter waangki, “Djinang! Ngala kwadja-wandja ngalang karlap kambarno noonookany.” \p \v 29 “Kaya,” Jesus waangki baalapany, “kidji karnayal, ngany warranga noonookany, bayinya moort wandja baalang karlap ka baalang koort-maat ka ngooniya ka maaman ka ngaangk ka koorlangka, narla Boodjer Boolanga-Yira Djeleyibiny, \v 30 baal boorda-barrang boola-ngatti nidja-nidja kedelakal, kidji ngolonga, baal boorda-barrang kalyakool ngandabat.” \s1 Jesus karro-waangki baalang noyitj \p \v 31 Jesus kordja-barrang baalang maar-djen-koodjal ngooljdara kidji waangki baalapany, “Ni! Ngala Jerusalem kooliny. Bokadja, moodlooka boorda-edjena natj Warda-Marridjinya kwadja-boordak Mammarapang Nopang. \v 32 Moorta boorda-yidja baalany mokangang maaral. Baalap boorda-yidjan baalany kidji baalap boorda wara-waangki baalany kidji narridja-kwarda baalal. \v 33 Baalap boorda-bama baalany kidji dargang baalany. Yalga ngolanga mo kedela, baal boorda-yiraba ngandabatak.” \v 34 Yalga ngooldjara yoowart kaaditji nidja-nidja noolonga; karnany warrinyang kwadja-ballaridja-yan baalapang, kidji baalap yoowart kaaditji natj Jesus kwadja-waangkiny. \s1 Jesus barra-barra mammarap miyala-birt \p \v 35 Jesus kwadja-koorliny Jericho-ngat. Mammarap miyala-birt kwadja-nyinyiny, djooroot boordak koort-koortiny. \v 36 Baal dwangka boola moorta, boordak-djendjereniny, ngarl baal waangki-djinang, “Natj edjeniny?” \v 37 Baalap waangki baalany, “Jesus Nazareth-karlap yoowal-koorliny.” \v 38 Baal mira, “Jesus! David-ang Nop! Nomaring nganyany!” \v 39 Moorta Jesus-booram, baalap djaat baalany kidji waangki, “Dja-dediny.” Yalga baal waangka-djan, “David-ang Nop! Nomaring ngany!”\fig |src="WA03882c One Blind Man.tif" size="col" ref="18.39" \fig* \p \v 40 Ngarl Jesus nganitj kidji ngakaka moortany barrango mammarap miyala-birt baalak. \v 41 “Natj noonook koodook? Natj ngany kayar don noonang?” \p “Birdiyar,” baal waangki, “Ngany koordook karro-djinango.” \v 42 Jesus waangki baalany, “Karro djinang! Noonang koort-karni kwadja-barra-barra noonany.” \v 43 Winidjinbar, baal kayar-djinang, kidji baal kambarn Jesus, Boolanga-Yirany yangananiny. Moortaman miyalitjiny, baalap kardjir yanganan Boolanga-Yira. \c 19 \s1 Jesus wer Zacchaeus \p \v 1 Jesus koorl Jericho, karlamaya-wokart djendjeriny. Birdiyar mammarapang boya-barranginy wining Jericho-kal. \v 2 Baalang kol Zacchaeus, kidji baal boola boya-kadak. \v 3 Baal koordook djinango Jesus, yalga baal korad mammarap kidji baal yoowart djinang Jesus narla moortaman. \v 4 Jesus kwadja-koorliny djoorootal ngarl baal yakoorl moorta-yinadjat kidji balingar boorn djinango Jesus. \v 5 Nginda Jesus yoowal-koorl, baal yira-djinang kidji waangki Zacchaeus, “Kakoodjen ngarda, Zacchaeus, narla ngany djarnyak naan-yaaka noonang maya-maya-bwora nidja kedela.”\fig |src="LK19V05.jpg" size="col" ref="19.5" \fig* \p \v 6 Zacchaeus kakoodjen ngarda kidji baal koort-kwabba yanganan Jesus. \v 7 Moortaman miyalitjiny, baalap malyak kaaranga-waangkiny, “Nidja baal Jesus koorliny nyinyo wer djoro wara mammarapang maya-mayal!” \v 8 Zacchaeus yiraba kidji waangki Jesus, “Birdiyar! Ni! Ngany boorda-yanga bangka nganyang banaraka moortakak winyan, kidji bayinya ngany kwadja-yardjang keny moort, ngany boorda-yanga baalany koodjal-koodjal boola-ngatti.” \v 9 Jesus waangki Zacchaeus, “Nidja kedela, nidja karlap wer nidja-nidja moorta barrang-ngandabat-yan, narla nidja mammarap, baal kardjir nyiny Abraham-ang djoowak. \v 10 Mammarapang Nop yoowal-koorl moorta koorl-djinango moorta anbangbat-yan, kidji barrang-ngandabat baalapany.” \s1 Bardip yando boyara \p \v 11 Moorta dwangka Jesus, ngarl Jesus karro waangki, waangkiny baalapany warma bardip. Yeyi Jesus yoowal-koorliny Jerusalem-boordak, moorta waangki kabin Boodjer Boolanga-Yira Djelyibiny kayida yoowal-koorlpa. \v 12 Ngarl Jesus waangki, “Keny kedela, keny mammarap warda-kadak kwadja-koorliny boyang boodjerak. Bokadja, moorta boorda-yidja baalany Djelyib-biny, kidji ngolanga, baal koordook koort-koorlo karlap. \v 13 Kwadjat wort-koorliny, baal mira baalang maar-djen yakina kidji baal yanga yennar moorta keny yando boya. Baal waangki baalapany, ‘Djinang natj noonooka kayar-don boyal korram ngany wort-koorliny.’ \v 14 Yeyi, mammarapa baalang boodjerang, baalap yoowart woonya baalany, ngarl baalap waangki-koorl ngakaka-marridjinya kambarniny baalany, waangkiny, ‘Ngala yoowart koordook nidja baal ngalang Djelyib-biny.’ \v 15 Yalga moorta boyang boodjerang, baalap yidja nidja mammarap djelyib-biny. Baal koort-koorl. Yilak-yilak, baal mira baalang yakina yaako baal-booram djinango ngalan boya baalap kwadja-warn. \v 16 Koryat yakin yoowal-koorl kidji waangki, ‘Nganyang Djelyib, noonook yanga nganyany keny yando boya, kidji yeyi, ngany kadak maar-djen boyara.’ Djelyib waangki, \v 17 ‘Kwabba! Noonook kwabba yakin! Noonook kwadja-koort-karni nyit noolongal, ngarl ngany boorda-yidja noonany birdiyar-biny maar-djen ngomon karlamaya.’ \v 18 Warning yakin yoowal-koorl kidji waangki, ‘Nganyang Djelyib, noonook yanga nganyany keny yando boya, kidji yeyi, ngany kadak maar boyara.’ \v 19 Djelyib waangki, ‘Ngany boorda-yidja noonany birdiyar-biny maar ngomon karlamaya.’ \v 20 Warma yakin yoowal-koorl kidji waangk, ‘Nganyang Djelyib, nidja, noonang keny yando boya, kanga baalany. Ngany kanya noonang boya kidji ballaridja boya bwoka-bwora. \v 21 Ngany wayarn noonany. Noonook djadam mammarap. Noonook kanga natj noonook yoowart kadak kidji noonook wedjang natj noonook yoowart niran.’ \v 22 Djelyib waangki, ‘Noonook wara yakin! Noonook kaaditj ngany djadam mammarap. Ngany boorda-banidja noonroo warrinya djin-bamo noonany! Ngany kanga natj ngany yoowart kadak kidji ngany wedjang natj ngany yoowart niran. \v 23 Ngarl karro, nadjil noonook yoowart yidja nganyang yando boya maya-maya-bwora boyang? Karro ngany boorda-barrang boya-ngatti ngolonga ngany kort-koorl karlap.’ \v 24 Karro Djelyib warranga baalapany yaakiny bokadja, ‘Kanga baalang boya kidji yanga yakinak kadak maar-djen boyara.’ \v 25 Yalga baalap waangki, ‘Ngalang Djelyib, baal kadak maar-djen boya yeyi, wa?’ \v 26 Djelyib waangki, ‘Moort kadak noolong, baal boorda-barrang boola-ngatti. Yalga moort kayan-kadak, baalang nyit-djil noolong boorda wort-kanga-yan. \v 27 Yeyi, alidja-alidja wara moorta, baalap yoowart koordook nganyany baalapang Djelyib-biny, barrang baalapany kidji dargang baalapany ngany-booram.’” \s1 Jesus Jerusalem bwora-koorl \p \v 28 Ngolonga Jesus waangki nidja, baal Jerusalem koorl baal-yinadjat. \v 29 Jesus boordak-koorl Bethphage wer Bethany, Kard-Koorayinangal. Baal waangki-koorl koodjal ngooldjara yinadjat-koorlo. \v 30 Baal warranga koodjalany, “Koorl karlamaya nyootjoowal-yinadjat. Nginda nyootjoowal bwora-koorl, nyootjoowal boorda-djinang yinang dongki yadarn-yan natj yoowart moort kwadja-dendang. Yalkaranan dongki kidji barrang baalany nganyak. \v 31 Bayinya moorta waangki-djinang nadjil nyootjoowal dongki yalkaraniny, warranga baalany, ‘Birdiyar koordook baalany.’ ” \v 32 Koodjal koorl karlamaya kidji djinang moodlooka natj Jesus kwadja-waangki. \v 33 Koodjal malyak dongki yalkaraniny. Moorta kadak dongki, baalap waangki-djinang, “Nadjil nyootjoowal dongki yalkaraniny?” \v 34 “Birdiyar koordook baalany,” koodjal waangki.\fig |src="LK19V35.jpg" size="col" ref="19.34" \fig* \v 35 Kidji koodjal barrang dongki Jesus-ak. \p Karro baalap kwarda baalapang bwoka dongkikal, kidji baalap maar-yanga Jesus dendang. \v 36 Alimarn Jesus nyinyiny dongkikal, moorta yidja baalapang bwoka djoorootal Jesus-booram. \v 37 Nginda Jesus boordak-koorliny Jerusalem djoorootal ngarda-koorliny Kard-Koorayinang, boola-boola Jesus-ang ngooljdara-kambarn, baalap malyak woola-wooliny kidji Boolanga-Yira yangananiny narla moodlookang baalap kwadja-djinang Jesus doniny. \q1 \v 38 “Boolanga-Yirayil, baal yanga-kwabba Djelyib. \q2 Djelyib yoowal-koorl Birdiyarang kolal! \q1 Nyiny-oola nakal Boolanga-Yirakang Boodjeral! \q2 Bokadja, Boolanga-Yira nyiny, yira-yira wer mardayin!”\fig |src="LK19V37.jpg" size="col" ref="19.38" \fig* \p \v 39 Kardakor boola moorta, keny-keny Pharisee-ya waangki Jesus, “Birdiyar, warranga nganyang ngooljdara waangki-yonadji.” \v 40 Jesus waangki, “Ngany warranga noonookany, bayinya baalap waangki-yonadji, nidja-nidja boyara boorda malyak miriny.” \s1 Jesus waliny Jerusalem-ang \p \v 41 Jesus boordak-koorliny Jerusalem. Nginda baal kayar-djinang moorditj karlamaya, Jesus malyak waliny Jerusalem-ang. \v 42 Baal waangki, “Bayinya noonook arda kaaditji nidja kedela natj noonook ngarnala ngarl noonook kayar kadak nakal! Yalga yeyi noonook yoowart kayar-djinang baalany! \v 43 Kedela boorda-yoowal-koorl nginda boomboorman boorda-yengalang noonany. Baalap boorda-dedin noonang djooroota kidji noonook yoowart boorda-kayar-bandak-koorl. \v 44 Baalap boorda-koolyarn noonany wer kardjir moortaman noonook-bwora. Baalap yoowart boorda wandja keny boya yaakiny, narla noonook yoowart djinang-kaaditj kedela nginda Boolanga-Yira yoowal-koorl barrango noonang ngandabat!” \s1 Jesus koorl Maya-maya-Kooranyi \p \v 45 Karro Jesus bwora-koorl Maya-maya-Kooranyi kidji malyak bandak-yekaniny moorta bangaliny boya, \v 46 kidji waangkiny baalapany, “Boordakiny-Kooranyi waangki nidja: Boolanga-Yira waangki, ‘Nganyang maya-maya boorda-kol-yan maya-maya waangkinyang Boolang-Yirany.’ Yalga noonooka kwadja-warn baalany karraba-biny windji ngakalyang ballaridja!”\fig |src="WA03896b.tif" size="col" ref="19.46" \fig* \v 47 Yennar kedela Jesus bwora-koorl Maya-maya-Kooranyi kidji baal karni-waangki moortany. Birdiyar Yakina-Kooranyi wer Mammarapa-Warrinyang wer bworana, baalap mandang koordook dargango Jesus, \v 48 yalga baalap yoowart djinang war dargango baalany, narla moortaman kalyakool Jesus alayiny, kidji baalap yoowart koordook anbangbat keny warriny. \c 20 \s1 Moorta wangki-djinang Jesus \p \v 1 Nginda Jesus bwora-koorl Maya-maya-Kooranyi, moorta karni-waangkiny kidji baalapany warranginy Warda-Kwabba, Birdiyar Yakina Kooranyi wer Mammarapa-Warrinyang wer bworana, baalap yoowal-koorl dandjo-dandjo \v 2 kidji waangki-djinang Jesus, “Warranga ngalany, yarn noonook kadak mardayin dono nidja-nidja noolonga? Ngiyan yanga noonany nidja mardayin?” \v 3 Jesus yalman-waangki, “Yeyi, koriyat ngany koordook waangki-djinango noonookany noolong. \v 4 John kwadja-kadak mardayin kakaloorno moorta, wa? Warranga nganyany, ngiyan yanga John nidja mardayin? Boolanga-Yira ka moorta?” \v 5 Baalap malyak waangki-waangki dandjo, “Natj ngala kayar waangki? Bayinya ngala waangki, ‘Boolanga-Yira,’ Jesus boorda-waangki, ‘Karro nadjil noonookany yoowart ala John?’ \v 6 Yalga bayinya ngala waangki, ‘moorta,’ nidja-nidja moortaman boorda boya-karditj ngalany, narla baalap waangki, ‘John kwadja nyiny Warda-Marridjiny.’”\fig |src="CN01690B.TIF" size="col" ref="20.6" \fig* \v 7 Ngarl baalap waangki, “Ngala yoowart kaaditj ngiyan yanga John baalang mardayin.” \v 8 Ngarl Jesus waangki baalapany, “Ngarl ngany yoowart boorda-warranga noonookany ngiyan yanga nganyany mardayin dono nidja-nidja noolonga.” \s1 Bardip moorta-banitjiny boodjer-djildjiyang \p \v 9 Karro Jesus warranga moorta nidja bardip. “Mammarap niran djildji baalang boodjeral. Warma moorta yanga baalany boya banitjo boodjer kidji nidja mammarap boyang wort-koorl. \v 10 Boornoora yoowal-koorl kidji djildji kakatar, ngarl baal waangki-koorl yakin moortak banitjiny baalang boodjer barrango baalang walak djildjiyang. Yalga moorta bama baalang yakin kidji waangki-koorl baalany kayan-kadak. \v 11 Ngarl mammarap waangki-koorl warma yakin; yalga moorta bama baalany kidji wara-bakkan baalany, kidji waangki-koorl baalany kayan-kadak. \v 12 Karro mammarap waangki-koorl warma yakin; yalga moorta kardjir bama baalany kidji bandak-kwarda baalany. \p \v 13 “Karro birdiyar boodjer-djildjiyang waangki, ‘Natj ngany boorda-don? Ngany kadak arda keny nop. Ngany woonya baalany. Ngany boorda-waangki-koorl baalany. Doora, baalap boorda ala baalany!’ \v 14 Yalga nginda moorta djinang nopany, baalap waangki, ‘Nidja baal birdiyarang nop! Ngala boorda-dargang baalany, kidji baalang boodjer boorda ngalang boodjer-biny!’ \v 15 Ngarl baalap bandak-kwarda nopany boodjer-djildjiyang kidji dargang baalany.” Jesus waangki-djinang, “Yeyi, natj birdiyar boodjer-djildjiyang boorda-don nidja-nidja moortak? \v 16 Baal boorda-yoowal-koorl kidji dargang nidja-nidja moortany kidji baal boorda-yanga boodjer-djildjiyang warma moortak banitjo.” Nginda moorta dwangka nidja bardip, baalap waangki, “Doora, nidja yoowart kayar-edjena!” \v 17 Jesus miyalitj baalapany kidji baal waangki-djinang, “Natj nidja Boordakiny-Kooranyi waangki? \q1 ‘Yakina maya-maya warniny, \q2 baal wort-kwarda nidja banitja-birt boya, \q1 yalga yeyi nidja boya kwabba-djil boya-biny.’ \m \v 18 Mandang moorta ngiyan kwarda nidja boyal, baalap boorda-wara-bakkan-yan; kidji bayinya nidja boya kwarda moortal, boya boorda-koolyarn baalany dalbakak.” \s1 Yanginy Boya Djelyibak \p \v 19 Mammarapa-Warrinyang wer Birdiyara Yakina-Kooranyi, baalap kaaditj natj Jesus warranga nidja bardip djirino baalany, ngarl baala koordook yoordjango Jesus yeyi, yalga baalap wayarn moorta. \v 20 Ngarl baalap nganayaka baalapang kannar. Baalap yanga boya wara mammarapak kino baalap karnany waangki kidji baal waangki-koorl baalapany waangki-djinangak Jesus kidji mango baalany, ngarl baalap kayar yoordjang Jesus kidji yidja baalany maara-bwora Rome-kang Birdiyar. \v 21 Nidja-nidja wara mammarapa waangki Jesus “Birdiyar, ngala kaaditj noonookany. Nginda noonook waangki moorta, noonook karnayal waangki. Ngala kaaditj noonook yoowart miyalitj moortang mardayin yalga karni-waangki moorta natj Boolanga-Yira koordook baalapany dono.\fig |src="CN01744B.TIF" size="col" ref="20.21" \fig* \v 22 Warranga ngala, bayinya ngalang warriny waangki ngala djarnyak yanga boya Rome-kang Djelyibak, ka yoowart?”\fig |src="hk00166c.tif" size="col" ref="20.22" \fig* \v 23 Yalga Jesus djinang baalang barrit kidji baal waangki, \v 24 “Yanga nganyany keny boya. Ngiyanang moolyimarri nyiny boyal wer ngiyanang kol?” “Djelyib,” baalap waangki. \v 25 Ngarl Jesus waangki, “Karro, yanga Djelyibany noolonga Djelyib kadak, kidji yanga Boolanga-Yira noolonga Boolanga-Yira kadak.”\fig |src="cn01790B.tif" size="col" ref="20.25" \fig* \v 26 Bokadja, moorta-booram, baalap yoowart Jesus-any kayar manga, yoowart noolong keny, ngarl baalap waangki-yonadji, kidji baalap kai-kai narla moodlooka Jesus-any waangki. \s1 Yiraba noyitj-yen \p \v 27 Sadducee-ya, baalap waangki nidja: moorta yoowart boorda-yiraba noyitj-yen, ngarl keny-keny Sadducee-ya koorl Jesus kidji waangki, \v 28 “Birdiyar, Moses boordak nidja Warriny ngalang: ‘Bayinya keny mammarap wanni kwadjat baalang koort-maat yidja koorlangka, baalang ngooni djarnyak koorta-barrang baalang yenang, ngarl baal kayar-yidja koorlangka noyitj mammarapang.’ \v 29 Keny kedela, maar-koodjal ngooniya kwadja-wining. Koriyat ngooni koorta-barrang, yalga baal wanni koorlangka-birt. \v 30 Karro warning ngooni koorta-barrang baalang yenang, kidji baal wanni. \v 31 Ngolonga, warning ngooni kardjir koorta-barrang yenang, kidji baal wanni. Noolong-djin edjena mandang maar-koodjal ngooniyak. Baalap mandang wanni koorlangka-birt, \v 32 kidji yadok, nidja yok kardjir wanni. \v 33 Ngarl, nginda moorta yiraba noyitj-yen, natj ngooni boorda nyiny yokang koort-maat? Mandang maar-koodjal ngooniya kwadja-koorta-barrang alidja yok.”, \v 34 Jesus yalman-waangki, “Nidja kedela, mammarapa wer yoka koorta-barrang, \v 35 yalga mammarapa wer yoka kwabba kinyak, baalap boorda yiraba noyitj-yen, baalap boorda-wining kedelakal yoowal-koorliny kidji karro baalap yoowart boorda-koorta-barrang. \v 36 Baalap boorda djin-djina-kooranyi-mokiny kidji yoowart kayar-wanni. Baalap boorda Boolanga-Yirang koorlangka-biny narla baalap kwadja-yiraba noyitj-yen. \v 37 Kidji karnayal, Moses barrang-djinang ngalak, noyitj moorta boorda-yiraba ngandabatak. Ngalang Boordakiny-Kooranyi warranga ngalany Moses-ang wer narriny koorilkar. Bokadja, Moses waangki, ‘Abraham-ang Boolanga-Yira, Isaac-ang Boolanga-Yira wer Jacob-ang Boolanga-Yira.’ \v 38 Baal nyiny Boolanga-Yira wining moortakang, yoowart noyitj moorta. Boolanga-Yirakak, mandang moorta wining.” \v 39 Keny-keny Mammarapa-Warrinyang waangki, “Noonook kwabba yalman-waangki, Birdiyar!” \v 40 Baalap wayarn-biny waangki-djinango Jesus warma noolong. \s1 Keny Boolanga-Yira Waangki-Koorl \p \v 41 Jesus waangki-djinang baalapany, “Boordakiny-Kooranyi waangki ‘Keny Boolanga-Yira Waangki-Koorl,’ baal boorda-nyiny David-ang djoowak. Yarn nidja kayar edjena? \v 42 David baalaal boordak Yedika, kidji baal waangki, \q1 ‘Birdiyar waangki nganyang Birdiyar, \q2 “Nyin nidja, nganyang maar ngoornmoorn-ngat, \q1 \v 43 kedelakak nginda ngany boorda-yidja noonang boomboorman \q1 ngwoorndinyap-mokiny noonang djena-ngarda.” ’ \m \v 44 David kwadja-waangkiny Kenyang Boolanga-Yira Waangki-Koorl, kidji baal kolitj baalany ‘Birdiyar’. Yarn nidja baal nyin Davidang djoowak?” \s1 Balayi Mammarapa-Warrinyang! \p \v 45 Moortaman kwadja-alayiny Jesus, yalga baal waangki baalang ngooljdarany, \v 46 “Balayi Mammarapa-Warrinyang. Baalap kalyakool marridja baalapang bwoka woori wandanginy kidji baalap koordook moortany mandjaral waangkiny baalap moorditj. Baalap koordook barrango kwabba-djil nyinap Maya-maya-Kalyaral kidji kwabba-djil nyinap kedelal ngarniny wer djoriny. \v 47 Baalap barrit yenanga kidji baalap yoordjang baalapang maya-maya, yalga ngolonga, baalap koordook moorta djinango baalapany Boolanga-Yira waangkiny kwodjang! Baalapang djin-baminy boorda wara-ngatti!” \c 21 \s1 Yenang wer baalang yanginy \p \v 1 Jesus miyalitj moodlooka, kidji baal djinang mammarapa boola boya-kadak. Baalap baalapang boya barranginy kidji boya yidjiny koodakal boyang Maya-maya-Kooranyikal, \v 2 Jesus kardjir djinang keny winyan yenang, koodjal nyit djedari boyara koodakal yidjiny.\fig |src="WA03903b.tif" size="col" ref="21.2" \fig* \v 3 Jesus waangki, “Ngany warranga noonookany, nidja winyan yenang, baal kwadja yanga boya-ngatti nadjang warma moortaman, \v 4 narla moorta warma yanga noolonga baalapang moorditj banaraka; yalga nidja winyan-djil yenang, baal yanga moodlooka, boya mandang baal kadak.” \s1 Maya-maya-Kooranyi boorda-djakan-yan \p \v 5 Jesus-ang ngooldjara-kambarn kwadja-waangkiny Maya-maya-Kooranyiyang, yarn kwabbalitj baalany yaaka. Baalap miyalitjiny kwabba-djil boya wer boola warma noolonga moorta kwadja-yanga Boolanga-Yirakak. Jesus waangki,\fig |src="lb00247c.tif" size="col" ref="21.5" \fig* \v 6 “Noonooka djinang mandang nidja-nidja noolonga. Kedela boorda yoowal-koorl nginda yoowart keny boya boorda-yaaka baalang nyinapal; mandang boyara boorda bamakanrin-yan.” \s1 Karradjal wer bakkan boorda-edjena \p \v 7 Baalap waangki-djinang, “Birdiyar, nginda nidja-nidja noolonga boorda-yoowal-koorl? Kidji natj boorda-edjena koriyat ngarl ngala kayar-djinang nginda moodlooka malyakiny edjeno?” \v 8 Jesus waangki, “Balayi! Yoowart ala koolyooma. Boola mammarapa boorda-yoowal-koorl barrito, kin-kininy baalap waangki nganyang, kidji baalap boorda-waangki, ‘Ngany Keny!’ wer ‘Kedela yoowal-koorl!’ Yoowart kambarn baalapany! \v 9 Noonooka yoowart djarnyak wayarn nginda noonooka dwangka bakadjinyang wer dornamakariny. Nidja-nidja noolonga djarnyak koriyat edjena; yalga nidja-nidja noolonga yoowart barrang-djinang yadok kedelara yoowal-koorliny.” \v 10 Jesus ngatti-waangki. “Boola boodjera boorda bakadj warma boodjera. Djelyiba wer baalang moorta boorda-baladjan warma djelyiba wer baalang moorta. \v 11 Karda boorda-yoorang-yoorang, moorta boorda mereny-birt wer djora-birt, kidji wara-wara minditj boorda-wokart-koorl mandang boodjera. Mogong noolonga wer darnayaniny noolonga boorda-djabalar worlyen. \v 12 Yalga kwadjat mandang nidja-nidja noolonga edjena, baalap boorda-yardjang noonookany kidji bakkan noonookany; baalap boorda-marlbarrang noonookany djin-baminyang Maya-maya-Kalyarakal kidj baalap boorda-yidja noonookany maya-maya-dedinyang bwora. Baalap boorda-yalbarrang noonookany djelyiba-booram wer birdiyara-booram ngarl nganyang. \v 13 Nidja boorda barrang noonookang kannar, ngarl noonooka kayar warranga Warda-Kwabba. \v 14 Kwadjat alidja kedela, noonooka djarnyak kakatar noonookaal, noonooka yoowart djarnyak wayarn yarn noonooka boorda yalman-waangki baalapany, \v 15 narla ngany boorda yanga noonookany kwabba warrinya wer dwangka-boola, ngarl yoowart keny nidja-nidja wara moortang boorda kayar yalman-waangko noonookany kidji waangki noonooka yoowart karnany warranginy. \v 16 Noonookang maamana wer ngaangka, noonookang ngooniya wer babina, baalap boorda wort-yanga noonookany kidji moorta boorda-dargang keny-keny noonookang. \v 17 Moortaman boorda koort-djal noonookany narla nganyang. \v 18 Yalga yoowart keny djoomba noonookang kaata boorda-anbangbat-yan. \v 19 Kwitjar yiraba, kidji noonooka boorda-barrang-ngandabat noonookaal.” \s1 Jerusalem boorda djakan-yan \p \v 20 “Nginda noonooka djinang mammarapa-bakadjiny Jerusalem yengalanginy, karro noonooka boorda-kaaditj nidjap kayida boorda-djakan-yan. \v 21 Karro alidja-alidja moorta wining Judea-kal, baalap djarnyak boordang kardakak; alidja-alidja moorta wining Jerusalem-al, baalap djarnyak yilak-yilak wort-koorl, kidji alidja-alidja moorta bandak mandakal, baalap yoowart djarnyak korl-koorl Jerusalem.\fig |src="CN01775B.TIF" size="col" ref="21.21" \fig* \v 22 Nidja-nidja kedelara boorda ‘Kedelaka Djin-baminyang’-abiny, narla moodlooka natj Boordakiny-Kooranyi waangki doora boorda edjena. \v 23 Nidja-nidja Kedelara boorda darnayan-djil alidja-alidja yokang boodjari wer ngaangka kadak kooninya! Wara-wara kedelara wer darnayan kedelara boorda yoowal-koorl nidja boodjerak, kidji Boolanga-Yira boorda djin-bama nidja-nidja moorta. \v 24 Boola moorta boorda dargang-yan djarpal; warma moorta boorda yardjang-yan kidji baalap boorda yadarn-yan kidji wort-kool-yan boyang boodjerak. Mokang moorta ngiyan yoowart kaaditj Boolanga-Yira, baalap boorda-kana-kana Jerusalem djiyak baalapang kedela boorda-nganitj. \s1 Mammarapang Nop boorda yoowal-koorl \p \v 25 “Mokang noolonga boorda edjena ngangkal, mikakal wer djindakal. Nidja boodjeral, boola moorditjap boorda-koort-wara-wara, wayarniny koordor ngiyangang kidji kaarang wardarn. \v 26 Moorta boorda yowi-kwarda wayarnang, nganayakiny noolonga koorliny dengkooro mandang Boodjer. Mardayina kadjitang boorda-yekan-yan baalapang djoorootayen. \v 27 Karro mandang moorta boorda djinang Mammarapang Nop, moorditj wer bandjatiny, koorliny koondartal. \v 28 Nginda nidja malyak edjeniny, yiraba kidji billan noonookang kaata. Noonookang barrang-ngandabatiny yoowal-koorl.” \s1 Bardip kolboga wer baalang djilbika \p \v 29 Karro Jesus waangki baalapany nidja bardip, “Barrang-dwangka kolboga kidji warma boorna.\fig |src="hk00088c.tif" size="col" ref="21.29" \fig* \v 30 Nginda noonooka djinang djilbika malyakiny maladjiny, noonooka kaaditj birok yoowal-koorliny. \v 31 War-djin, nginda noonooka djinang nidja-nidja noolonga edjeniny, noonooka boorda-kaaditj Boodjer Boolanga-Yira Djelyibiny boordak yoowal-koorliny. \p \v 32 “Barrang-dwangka, mandang nidja-nidja noolonga boorda edjena kwadjat yennar moorta yeyi wining boorda-wanni. \v 33 Worl wer Boodjara boorda wort-koorl, yalga nganyang Warriny yoowart boorda wort-koorl.” \s1 Noonooka djarnyak balayi! \p \v 34 “Balayi! Yoowart kaaditj arda ngarninyang wer djorinyang wer moodlooka nidja Boodjerang. Alidja kedela yilak-yilak kayar yoowal-koorl kidji manga noonookany! \v 35 Narla alidja kedela boorda yoowal-koorl mandang moortakak yennar bankang Boodjerang. \v 36 Kalyakool balayi kidji kalyakool ngakaka Boolanga-Yira yango noonookany kinyak mardayin ngarl noonooka kayar ngabalangornda wokart-koorl mandang nidja-nidja noolonga natj boorda edjena, kidji karro, noonooka boorda yira-yaaka Mammarapang Nop booram.”\fig |src="CN01678B.TIF" size="col" ref="21.36" \fig* \p \v 37 Yennar kedelara, Jesus bwora-koorl Maya-maya-Kooranyi, moorta karni-waangkiny. Nginda ngangk ngarda-koorl, Jesus bandak-koorl Kard-Koorayinang kidji baal naan-yaaka bokadja mandang kadik. \v 38 Nginda ngangk yira, mandang moorta koorl Maya-maya-Kooranyi dwangka Jesus. \c 22 \s1 Judas kakatar kobatano Jesus-any \p \v 1 Yeyi ‘Mandjar Merenyang-Bargar’ kayida edjeniny. Moorta kardjir kol nidja mandjar ‘Yira-Djendjeriny’. \v 2 Birdiyara Yakina-Kooranyi wer Mammarapa-Warrinyang wayarn moortany, ngarl baalap koordook war dargango Jesus ballar. \v 3 Karro Satan bwora-koorl Judas. Moorta kardjir kol baalany ‘Iscariot’, keny Jesus-ang maar-djen-koodjal ngooldjara. \v 4 Ngarl Judas wort-koorl Birdiyara Yakina-Kooranyi, wer manatja Maya-maya-Kooranyiyang, kidji baal warranga baalapany war baal kayar-kobatan Jesus. \v 5 Baalap koorta-keny kidji baalap waangki Judas baalap boorda-yanga baalany boya. \v 6 Judas waangki, “Kaya,” kidji malyak korl-djinanginy kwabba dji kobatano Jesus nginda moorta yoowart miyalitjiny. \s1 Kakatariny Mereny Yira-Djenjerinyang \p \v 7 Mandjar Merenyang-Bargar yoowal-koorl kidji kedela nginda moorta dargang yinang kookendjeri ngarno kedelal Yira-Djenjerinyang. \v 8 Jesus waangki-koorl Peter wer John, waangkiny, “Koorl kidji kakatar mereny Yira-Djenjerinyang ngalang ngarn.” \v 9 “Windji noonook koordook ngalany kakataro mereny?” baalap waangki-djinang.\fig |src="LK22V10.jpg" size="col" ref="22.9" \fig* \v 10 Jesus waangki, “Bwora-koorl ngomon karlamaya. Keny mammarap dinanginy bwokooda kepang, baal boorda yoowal-koorl noonookak. Nginda baal bwora-koorl maya-maya, kambarn baalany, \v 11 kidji noonooka warranga mammarapany kadak maya-maya: ‘Birdiyar ngakaka noonook, “Natj bangka maya-mayang kakatar-yan ngarl ngany wer nganyang ngooldjara kayar ngarn mereny Yira-Djenjeriny?” ’ \v 12 Baal boorda yira-barrang noonookany djinango bangka maya-mayang windji moodlooka nyiny alidja ngalang. Kakatar mereny bokadja.” \v 13 Baalap koorl kidji baalap djinang moodlooka waral Jesus warranga baalapany. \s1 Birdiyarang mereny \p \v 14 Nginda dji koorl, Jesus wer baalang ngooldjara koorl ngarnyapal kidji nyiny. \v 15 Jesus warranga baalapany, “Karnayal, ngany koordook ngalany ngarno-dandjo nidja mereny Yira-Djenjerinyang kwadjat ngany wara bakkan!\fig |src="LK22V19.jpg" size="col" ref="22.15" \fig* \v 16 Ngarl ngany warranga noonookany, ngany yoowart boorda ngarn karro noonooka-dandjo, arda nginda karnarny mandang nidja-nidja noolongakang kaaditj-biny Boodjeral Boolanga-Yirang Djelyibiny.” \p \v 17 Karro Jesus barrang keny yoodjil, yanganan Boolanga-Yirany, kidji waangki “Kanga nidja yoodjil kidji walak-yanga baalany noonookaal kardakor. \v 18 Ngany warranga noonookany, yeyi ngany yoowart karro boorda djora nidja kepa-mardayin kwadjat Boodjer Boolanga-Yira Djeyibiny yoowal-koorl.” \v 19 Karro Jesus barrang mooloor merenyang, yanganan Boolanga-Yirany, djakarn mereny, kidji baal yanga mereny baalapany, waangkiny, “Nidja nganyang yarlin. Baal yanga-yan noonookang. Don nidja barrang-dwangkak nganyany.” \v 20 War-djin, ngolonga mereny, Jesus yanga baalapany yoodjil kepakang, waangkiny, “Nidja yoodjil milgar koorta-kenyiny, boordak-yan nganyang ngopal. Baal darang-yan noonookang. \v 21 Yalga djinang! Keny ngiyan kobatan nganyany, baal nyiny ngarniny ngalany kardakor! \v 22 Mammarapang Nop boorda-wanni, waral Boolanga-Yira kwadja-waangki, yalga darnayan-djil mammarapang kobataniny baalany.”\fig |src="LK22V23.jpg" size="col" ref="22.22" \fig* \p \v 23 Karro baalap kwadjin waangki-djinanginy baalapaal kardakor, “Natj keny ngalang kayar-don nidja noolong?” \s1 Ngiyan moorditj-ngatti? \p \v 24 Mandang ngooldjara kwadjin waangki-waangkiny, natj keny baalapang moorditj-ngatti nyiny baalapany mandang kardakor. \v 25 Jesus waangki baalapany, “Djelyiba moortakang ngiyan yoowart kaaditj Boolanga-Yira, baalap kadak boola mardayin, warranginy moortany dono moodlooka baalap koordook. Nidja-nidja djelyiba kol baalapaal ‘Moortang Babina.’ \v 26 Yalga noonooka yoowart djarnyak karra war-djin. Yoowart! Moort moorditj-ngatti noonookany kardakor, baal djarnyak ngarda-bini, ngarda-ngatti moort-mokiny, kidji birdiyar djarnyak yakin-bini. \v 27 Ngiyan moorditj-ngatti? Moort nyininy ngarniny? Ka moort baalany yanginy baalang mereny? Karnayal, keny nyininy. Yalga ngany nyiny noonookany kardakor moorta-mokiny yakiny noonookang.” \p \v 28 “Noonooka kwadja-yaaka nganyang boongalak mandang wara noolongakal edjeniny nganyak. \v 29 Kidji yeyi, nganyang Maaman yanga nganyany mardayin Djelyib-biny, ngarl ngany yanga noonookany mardayin-djin. \v 30 Noonooka boorda-ngarn wer djora ngany-boongal Boodjeral nginda ngany nyiny Djelyib kidji noonooka boorda-nyiny djelyibang nyinapal kidji noonooka boorda birdiyaritj maar-djen-koodjal ngoongoolonga Israel-ang.” \s1 Jesus waangki natj Peter boorda koolyoomitj baalang \p \v 31 “Simon, Simon! Ni! Boolanga-Yira kaaditj Satan-ang, baal boorda-djonany-kariny mandang noonookany, walak-walakiny kwabba wer wara, yakina-mokiny boodjerang walak-walakiny kwolaka wer dalba.\fig |src="cn01880B.tif" size="col" ref="22.31" \fig* \v 32 Yalga ngany ngakaka Boolanga-Yirany maar-yango noonany, Simon, ngarl noonang koort-karni yoowart boorda-wanni. Kidji nginda noonook korl-koorl nganyany, noonook djarnyak yanga mardayin noonookang ngooniyak.” \v 33 Peter waangki, “Birdiyar, ngany kakatar yardjango-yan noonook-boongal kidji wanni noonook-boongal!” Jesus waangki, \v 34 “Ngany warranga noonook, Peter, nidja kadik, kwadjat djert mira, noonook boorda warranga mo koolyooma, waangkiny noonook yoowart kaaditj nganyany.” \s1 Kooda-boya, bwokooda wer djena-bwoka \p \v 35 Karro Jesus waangki-djinang baalang ngooldjarany, “Alidja kedela, nginda ngany waangki-koorl noonookany bandak-koorlo, kooda-boya-birt, bwokooda-birt wer djena-bwoka-birt, noonooka nganala noolong, wa?” “Yoowart keny noolong,” baalap waangki. \v 36 “Yalga yeyi,” Jesus waangki, “moorta kadak kooda-boya ka bwokooda, baal djarnyak barrang baalany; kidji moorta yoowart kadak kitji, baal djarnyak bangal-yanga baalang bwoka kidji bangal-barrang kitj. \v 37 Narla ngany warranga noonookany, Boordakiny-Kooranyi waangki, ‘Baal boorda-djin-baminy-yan wara-wara moort-mokiny’! Nidja djarnyak edjena nganyak narla moodlooka boordak-yan nganyang, yeyi djarnyak mandang edjena.” \v 38 Ngooldjara waangki, “Djinang! Nidja koodjal kitj, Birdiyar!” “Alidja kinyak!” Jesus waangki. \s1 Jesus waangki Boolanga-Yirany Kardal Koorayinang \p \v 39 Jesus wort-koorl ngomon karlamaya kidji baal yira-koorl Kard-Koorayinang, alidjap baal kalyakool koorl. Baalang ngooldjara kambarn baalany. \v 40 Nginda Jesus yoowal-koorl alidjap, baal waangki baalapany, “Noonookany djarnyak ngakaka Boolanga-Yirany natj noonooka yoowart djabalar djooroot-bwora doniny-karrinyang.” \v 41 Karro Jesus wort-koorl baalapany, yoowart kadjali, boya-kwardiny-mokiny. Jesus boni-nanookawin kidji baal waangki Boolanga-Yirany. \v 42 “Maaman,” baal waangki, “Bayinya noonook koordook, noonook kayar wort-kanga nidja yoodjil, nidja yoodjil wara bakkanang. Yalga noonook yoowart djarnyak don natj ngany koordook: noonook djarnyak don natj noonook koordook dono.” \v 43 Djin-djin-kwabba yoowal-koorl Boolanga Yirakang Boodjer-yen kidji maar-yanga Jesus mardayin-ngatti-biny.\fig |src="WA03913b.tif" size="col" ref="22.43" \fig* \v 44 Jesus malyak bakkano wara-ngatti kidji baal waangki Boolanga-Yirany ngwidam-ngatti. Nganyang banya djabalar, yirribininy boodjerak ngop-mokiny. \v 45 Ngolonga Jesus nganitj waangkiny Boolanga-Yirany, baal yiraba kidji baal korl-koorl baalang ngooldjarany. Baal djinang baalapany ngwoordiny bidjar, mordibang-yan narla baalapang koort-wara-wara. \v 46 Baal waangki baalapany, “Nadjil noonooka ngwoorndiny bidjar? Yiraba kidji ngakaka Boolanga-Yirany natj noonooka yoowart djabalar djooroot-bwora doniny-karrinyang.” \s1 Baala yardjang Jesus \p \v 47 Jesus yoowart nganitj waangkiny nginda Judas, keny maar-djen-koodjal ngooldjarang, baal yoowal-koorl yalbarranginy boola moorta. Judas koorl nindjano Jesus. \v 48 Yalga Jesus waangki, “Judas, noonook kobatan Mammarapang Nop nindjanyel, wa?” \v 49 Nginda ngooldjara Jesus-any kambarniny baalap djinang nidja edjeniny, baalap ngakaka, “Birdiyar, ngala boorda-banitja ngalang kitja, wa?”\fig |src="WA03915b.tif" size="col" ref="22.49" \fig* \v 50 Kidji keny baalapang bama keny mammarapany, Birdiyar-Yira Yakina-Kooranyiyang yakin, kidji kadjat baalang dwangka ngoornmoorn. \v 51 Yalga Jesus waangki, “Kaa alidjang!” Baal baka mammarapang dwangka kidji barra-barra baalany. \v 52 Karro Jesus waangki mandang baalapany, Birdiyara Yakina-Kooranyiyang wer manatja Maya-Maya-Kooranyiyang wer bworana, alidja-alidja moorta yoowal-koorliny yardjangak baalany, “Noonooka yoowal-koorl kitjo wer koondiya, war-djin noonooka yardjang ngakalyang, wa? \v 53 Ngany kwadja-nyinyiny noonooka-boongal Maya-Maya-Kooranyi-bwora yennar kedela. Noonooka yoowart kayar-barrang nganyany bokadja, wa? Yalga nidja noonookang dji, yoowal-koorliny nginda mardayin mayartang birdiyariny.” \s1 Peter koolyoomitj Jesus-ang \p \v 54 Baalap yardjang Jesus kidji wort-barrang baalany Birdiyar-Yira Yakina Kooranyikang maya-maya-bwora, kidji Peter kambarn baalapany. \v 55 Moorta kwadja bowan karla didarakal, maya-maya bandak, kidji Peter boordak-koorl moortakak nyinyiny karla boordak. \v 56 Keny yok yakin djinang Peter nyinyiny karla boordak, ngarl baal miyalitj darkal baalak kidji baal waangki, “Nidja mammarap kardjir kambarn Jesus!” \v 57 Yalga Peter koolyoomitj, “Yok, ngany yoowart kaaditj Jesus!” \v 58 Kayida keny, mammarap djinang Peter kidji baal waangki, “Noonook kardjir keny baalapang!” Yalga Peter waangki, “Mammarap, ngany yoowart!” \v 59 Ngolonga, warma mammarap waangki ngatti-ngatti “Ngany karnayal kaaditj. Mammarap nidja Jesus-any kambarn, narla baal kardjir Galilee-karlap!” \v 60 Yalga Peter waangki, “Mammarap, ngany yoowart kaaditj naatj noonook waangkiny!” Winidjinbar, nginda Peter kwadja-waangkiny, keny djert mira. \v 61 Jesus korang kidji miyalitj darkal Peter-ak, kidji Peter barrang-dwangka natj Jesus kwadja-waangki baalany, “Nidja kadik, kwadjat djert mira, noonook boorda warranga mo koolyooma, waangkiny noonook yoowart kaaditj nganyany.” \v 62 Peter wort-koorl, koort-wara waliny. \s1 Moorta yidjan Jesus kidji baalany bama-bama \p \v 63 Mammarapa ngiyan kwadja-yardjang Jesus, baalap yidjan Jesus-any kidji bama-bama baalany. \v 64 Baalang dengkoor Jesus-ang miyala kidji waangki-djinang, “Ngiyan bama noonany? Kambarng!” \v 65 Kidji baalap wara-waangki Jesus ngatti-ngatti.\fig |src="cn01827B.tif" size="col" ref="22.65" \fig* \s1 Baala barrang Jesus Yoolina-booram \p \v 66 Nginda ngank yira, bworana wer Birdiyara Yakina-Kooranyiyang wer Mammarapa-Warrinyang, baalap yoowal-koorl dandjo-dandjo, kidji baalap yalbarrang Jesus Yoolina-booram. \v 67 “Warranga ngalany,” baalap waangki, “Noonook nyiny Keny Boolanga Yira Waangki-Koorl, wa?” Jesus yalman-waangki, “Bayinya ngany warranga noonany, noonooka yoowart djinang-karni. \v 68 Kidji bayinya ngany waangki-djinang noonany noolong, noonooka yoowart boorda-yalman-waangki nganyany. \v 69 Yalga yeyi, Mammarapang Nop boorda-nyiny Boolanga-Yirang ngoornmoornal, moorditj wer mardayin.” \v 70 Baalap bandang waangki, “Karro noonook Boolanga-Yirang Nop, wa?” Jesus baalapany waangki, “Noonooka waangki nidja nganyang.” \v 71 Kidji baalap waangki, “Ngala yoowart marlangaka ngarnala! Ngalaal dwangka baalang warranga!” \c 23 \s1 Baalap yalbarrang Jesus Pilate-booram \p \v 1 Moortaman yiraba kidji barrang Jesus Pilate-booram. \v 2 Bokadja, baalap malyak djiriny Jesus, “Ngala kwadja-dwangka nidja mammarap barritiny ngalang moorta. Baal warranga baalapany yoowart yango boya Rome-ang Djelyibak kidji waangki natj baal nyiny Keny Boolanga Yira Waangki-Koorl, kidji baal nyiny keny djelyib baalaal.” \v 3 Pilate waangki-djinang baal, “Noonook Djelyib moortakang Judea-kang, wa?” “Ngarl noonook waangki,” Jesus yalman-waangki. \v 4 Karro Pilate waangki Birdiyara Yakina-Kooranyiyang wer mandang moortany, “Ngany yoowart kayar-djinang mingitj noolong nidja mammarapal djin-bamo baalany.” \v 5 Yalga baalap mardayin-ngatti waangki, “Narla nidja mammarap waangki nidja-nidja noolonga, moorta kwadjininy waangki-waangko kidji bakadjiny kooramba Judea-kal. Baal malyak Galilee-kal kidji yeyi baal yoowal-koorl nidjap.”\fig |src="LK23V05.jpg" size="col" ref="23.5" \fig* \s1 Baalap waangki-koorl Jesus Herod-ak \p \v 6 Nidja dwangkiny, Herod waangki-djinang, “Nidja baal Galilee-karlap, wa?” \v 7 Nginda baal dwangka naatj Jesus Galilee-karlap, boodjer windji Herod nyiny djelyib, Pilate waangki-koorl Jesus Herod-ak, narla Herod kardjir Jerusalem-ak. \v 8 Herod djoorab-djil djinango Jesus, narla baal kwadja-dwangka baalang kidji baal kalyakool kwadja-koordook kannar djinango Jesus. Herod koordook djinango Jesus doniny malgar noolonga. \v 9 Ngarl Herod waangki-djinang Jesus boola noolonga, yalga Jesus yoowart yalman-waangki. \v 10 Birdiyara Yakina-Kooranyiyang wer Mammarapa-Warrinyang, baalap booram-kanna kidji baalap mardayin djirina Jesus. \v 11 Herod wer baalang mammarapa-bakadjiny, baalap yidjan Jesus kidji wara-waangki baalany. Karro baalap wolang Jesus kwabba-djil bwokakal kidji baalap waangki-koorl Jesus Pilate-ak. \v 12 Aldja kedela, Herod wer Pilate babina-biny. Kwadjat, koodjal kwadja boomboorman. \s1 Pilate djin-bama Jesus wanniyo \p \v 13 Pilate dandjo-barrang Birdiyara Yakina-Kooranyiyang, mammarapa warda-kadak wer moortaman, \v 14 kidji waangki baalapany, “Noonooka barrang nidja mammarap nganya-booram kidji noonooka waangki baal kwadja-koolyoomitjiny moortakak. Yeyi ngany kwadja-waangki-djinang baalany moodlooka noonooka-booram kidji ngany yoowart kayar djinbarranga baalany walgar-kadak kenyang alidja-alidja mingitj noolonga noonooka djirin baalang.\fig |src="LK23V14.jpg" size="col" ref="23.14" \fig* \v 15 Herod kardjir yoowart djinbarranga baalany walgar-kadak, narla baal waangki-koorl baalany ngalak. \v 16-17 Nidja mammarap kwadja-don kayan nadjang baal djarnyak wanni. Ngarl ngany boorda-warranga baalapany bama-bamo baalany, kidji karro yalgaran baalany.” \v 18 Moortaman waangka-djan, “Dargang baal boornil! Yalgaran Barabbas ngalak!” \v 19 (Barabbas kwadja yadarn-yan maya-mayakal dedinyang narla baal kwadja-malyak bakadjiny kardakor moorta Jerusalem-al, kidji baal kwadja-dargang moortany.) \p \v 20 Pilate koordook yalgarano Jesus, ngarl karro baal ngakaka mandang moorta. \v 21 Yalga baalap kaarang-mira, “Dargang baalany boornil! Dargang baalany boornil!” \v 22 Karro Pilate mo-waangki, waangki-djinanginy “Yalga natj wara noolong baalany kwadja-don? Ngany yoowart kayar-djinbarranga keny noolong baal kwadja-don nadjang baal doora-wanni. Ngarl ngany boorda-warranga baalapany bama-bamo baalany kidji karro yalgaran baalany.” \v 23 Yalga boola moorta yoowart nganitj waangka-djaniny natj baalap doora-katj Jesus boornak wanniyo. Yadok, ngolonga kwodjang, Pilate dwangka baalapang kaarang-mira kidji yanga baalapany natj baalap ngakaka. \v 24 Ngarl Pilate waangki warrinya noyitjang Jesus-ang, noolong baal koordook. \v 25 Baal yalkaranan Barabbas, mammarap ngiyan baalap koordook, keny baalap yidja maya-maya-bwora dedinyang narla bakadjinyang wer darganginy, kidji Pilate yanga Jesus baalapak dono natj baalap koordook. \s1 Baalap katj Jesus boorn-yambokak \p \v 26 Mammarapa-bakadjiny wort-barrang Jesus. Baalap kayalar Simon Cyrene-karlap, keny mammarap bwora-koorliny ngomon karlamaya boodjeryen. Baalap yardjan Simon, baalap yidja Jesus-ang boorn-yambo baalal, kidji baalap warranga baalany kango boorn-yambo Jesus-ngolanga.\fig |src="LK23V28.jpg" size="col" ref="23.26" \fig* \v 27 Boola moorta kambarn Jesus; mo yoka baalapany kardakor, welweliny wer mariny baalang. \v 28 Jesus korang baalapak kidji waangki, “Yoka Jerusalem-ang! Yoowart weli nganyang, yalga arda weli noonookaal wer noonookang koorlangka. \v 29 Narla kedelara koorliny nginda moorta boorda-waangki. ‘Baalap djoorab-djil, alidja-alidja yoka koorlangka-birt, ngiyan yoowart yanga bibi baalapak!’ \v 30 Nidja-nidja kedelara, moorta boorda-waangki kardakak, ‘Djabalar ngalal!’ Kidji moorta boorda-waangki mordakak, ‘Dengkoor ngalany!’ \v 31 Ngarl bayinya baalap don noolonga nidja-mokiny nginda boorn won-kin, natj boorda-edjena nginda boorn bitj?” \p \v 32 Baalap kardjir bandak-barrang koodjal warma mammarapa, koodjal ngakalyanga, dargango boornal Jesus-boongal. \v 33 Nginda baalap yoowal-koorl mord, kol-yan ‘Kaat Kwetj’, baalap katj Jesus boorn-yambokal, kidji koodjal ngakalyanga, keny Jesus-ang ngoornmoornal wer keny warma baalang djoowoorlal.\fig |src="LK23V34.jpg" size="col" ref="23.33" \fig* \v 34 Jesus waangki, “Maaman, nyinya-nyinya baalapany! Baalap yoowart kaaditj naatj baalap doniny.” Baalap kwarda boyara walak-yango Jesus-ang bwoka kardakor baalapaal. \v 35 Moorta yaaka bokadja, miyalitjiny. Karro birdiyara Judea-kang yidjan Jesus, “Baal barrang-ngandabat warma moorta, barrang-oola baalany baalroo ngandabat bayinya baal Keny Boolanga-Yira Waangki-Koorl.” \v 36 Mammarapa-bakadjiny, baalap kardjir yidjan Jesus. Baalap yoowal-koorl Jesus kidji baalap yanga baalany wara kepa-mardayin, \v 37 kidji waangki baal, “Barrang-ngandabat noonookaal bayinya noonook djelyib moortagang Judea-kang!” \v 38 Baalap boordak nidja-nidja warrinya Jesus-yira: ‘Djelyib moortakang Judea-kang.’ \v 39 Keny ngakalyang waraniny bokadja, baal wara-waangki Jesus, “Noonook Keny Boolanga-Yira Waangki-Koorl, wa? Barrang-ngandabat noonookaal wer ngalany!” \v 40 Yalga warma ngagalyang djaat baalany, waangkiny, “Nadjil noonook yoowart wayarn Boolanga-Yira? Baalap Jesus djin-baminy ngalang-djin. \v 41 Yalga ngalang djin-baminy darkal, narla ngala barranginy naatj ngala doora-barrang nadjang ngala don; yalga baal don yoowart mingitj.” \v 42 Kidji baal waangki Jesus, “Jesus, barrang-dwangka nganyany, nginda noonook korl-koorl nyiny Djelib!” \v 43 Jesus waangki baalany, “Karnayal, ngany noonook warranga nidja kedela, noonook boorda nyiny ngany-yel Boolanga-Yirakang Boodjer-bwora.”\fig |src="LK23V42.jpg" size="col" ref="23.43" \fig* \s1 Jesus wanni \p \v 44 Boordak malyarak, ngangk nganitj bandjatiny kidji mayart dengkoor mandang boodjer karbalakak; \v 45 kidji ngomon bwoka, waraniny Maya-maya-Kooranyi-bwora, baal djeran-yan koodjal bangkakal. \v 46 Jesus mardayin mira, “Maaman! Ngany yidja nganyang kangya noonang maara-bwora!” Baal waangki nidja kidji baal wanni. \v 47 Birdiyar mammarapang bakadjiny djinang natj edjena, kidji baal yanganan Boolanga-Yira, waangkiny, “Karnayal, nidja baal kwabba mammarap!” \v 48 Moorta dandjo-koorliny bokadja, miyalitjiny djin-baminy, baalap djinang natj edjena, mandang baalapang korl-koorl koort-wara baalapang karlapak, baminy baalapang ngornda. \v 49 Mandang moorta ngiyan kwadja-kaaditj Jesus kidji woonya baalany, wer kardjir yokaman kambarniny baalany Galilee-yen, baalap yaaka boyang kidji baalap miyalitj. \s1 Baala danbarritj Jesus \p \v 50-51 Keny mammarap yaaka bokadja, Joseph Arimathea-karlap, karlamaya Judea-kang. Baal kwadja keny kwabbadjil, ngwidam mammarap. Baal keny Yoolinakang wer kardjir keny Pharisee-yang, yalga baal yoowart koort-keny baalapang kaaditjiny kidji natj baalap kwadja-don. Baal koort-karni nganaka Boolanga Yirang Boodjer Djelyibiny yoowal-koorlo. \v 52 Baal koorl Pilate-booram kidji ngakaka Jesus-ang yarlin. \v 53 Karro baal ngarda-barrang Jesus-ang yarlin, dengkoor baalany bwoka-bwora, kidji yidja baalany yalya-bwora natj kwadja-biyan-yan djadam boyal kidji yoowart yalga banitja-yan. \v 54 Nidja kedela maar-keny kidji Kedela-Kooranyi boordak alikwadjiny. \v 55 Yoka kambarniny Jesus Galilee-yen, baalap koorl Joseph-yel kidji baalap djinang Joseph yidja Jesus-ang yarlin yalya-bwora.\fig |src="LK23V55.jpg" size="col" ref="23.55" \fig* \v 56 Karro baalap korl-koorl karlap kidji kakatar djilbika wer boyin-bandin yidjo Jesus-ang yarlinal. Kedela-Kooranyikal, baalap bedik-bedik, aliwar Warriny waangki. \c 24 \s1 Jesus yiraba noyitj-yen \p \v 1 Nginda ngank yira koriyat kedelakal, yoka koorl yalyak, kanginy boyin-bandin natj baalap kwadja kakatar. \v 2 Baalap djinang ngomon boya, wort-bilang-yan boonanyen yalyang \v 3 ngarl baalap bwora-koorl; yalga baalap yoowart djinang Birdiyar Jesus-ang yarlin. \v 4 Baalap yaaka bokadja narla nidja dwangka-birgi baalapany. Yilak-yilak koodjal mammarapa yaaka bokadja baalapany-boordak, koodjalang bwoka bandatjiny. \v 5 Yoka wayarn-djil. Baalap boni-nanookawin boodjerak. Mammarapa waangki-djinang, “Nadjil noonooka korl-djinang wininy moort kardakor noyitj moorta?\fig |src="LK24V06.jpg" size="col" ref="24.5" \fig* \v 6 Baal yoowart nidja! Baal kwadja yiraba-yan! Barrang-dwangka natj baal waangki noonookany Galilee-kal: \v 7 ‘Mammarapang Nop djarnyak yidja-yan maara-bwora wara-wara mammarapa, dargang-yan, kidji ngolonga mo kedela, yiraba ngandabatak.’ ” \v 8 Karro yoka barrang-dwangka Jesus-ang warrinya. \v 9 Baalap korl-koorl yalyayen maar-djen-keny ngooldjarak wer warma moorta ngiyan kambarn Jesus, kidji baalap warranga baalapany mandang nidja-nidja noolonga. \v 10 Alidja-alidja yoka, Mary Magdalene, Joanna, wer Mary James-ang ngaangk, wer yoka warma baalapyel, baalap warranga mandang nidja-nidja noolonga ngooldjarak. \v 11 Yalga ngooldjarang miyalakal, moodlooka yoka waangki arda balbayit-waangkiny, kidji baalap yoowart djinang karnany. \v 12 Yalga Peter yiraba kidji yakoorl yalyak; baal darba kidji djinang bwoka noyitjang yalga yoowart warma noolong. Karro baal korl-koorl, kardi narla moodlookang natj kwadja-edjena. \s1 Djooroot Emmaus-ak \p \v 13 Kedela-djin, koodjal mammarap ngiyan kambarn Jesus-any, baal korl-koorliny karlap Emmaus-al, marridja keny karbalang Jerusalem-yen. \v 14 Koodjal dandjo-waangkiny mandang noolongang natj kwadja-edjena. \v 15 Alimarn baalap dandjo-waangkiny, Jesus baalaal boordak-koorl kidji yana koodjalyel. \v 16 Koodjal djinang baalany, yalga koodjal yoowart kaaditj nidja baal Jesus. \v 17 Jesus waangki koodjalany, “Nadjang nyootjoowal waangkinyang, dandjo-yaniny?” Koodjal nganitj yaniny kidji koodjalang moolyimari koort-wara. \v 18 Keny koodjalang, Cleopas, waangki-djinang Jesus, “Noonook arda keny moort Jerusalem-al ngiyan yoowart kaaditj noolonga natj kwadja-edjena Jerusalem-bwora nidja-nidja keny-keny kedelara, wa?” \v 19 “Natj noolonga?” baal waangki-djinang. “Moodlooka natj edjena Jesus-ak Nazareth-karlap,” koodjal waangki. “Nidja mammarap nyiny Warda-Marridjiny. Moodlooka baal don wer waangki kwadja-moorditj wer mardayin moortakang miyalal wer Boolanga-Yirang miyalal. \v 20 Ngalang Birdiyara Yakina-Koorany wer warma birdiyara waangki-koorl baalany barrango warrinya noyitjang, kidji baal kwadja-dargang-yan boorn-yambokal. \v 21 Kidji ngala kaaditj ngalang koortal baal nyiny Keny ngiyan boorda yalkaranan Israel! \p “Yoowart arda alidja, yeyi mo kedelara ngolonga nidja edjena, \v 22 keny-keny yoka kardakor ngalang moorta, baalap kardi ngalany. Nginda ngank yira, baalap koorl yalya,\fig |src="LK24V09.jpg" size="col" ref="24.22" \fig* \v 23 yalga baalap yoowart djinang Jesus-ang yarlin. Baalap korl-koorl ngalak, waangkiny baalap djinang djin-djina-kooranyi ngiyan warranga baalapany alidja Jesus wininy! \v 24 Keny-keny ngalang moorta koorl yalya kidji baalap djinang moodlooka, war-djin yokaman waangki, yalga baalap yoowart djinang Jesus.” \v 25 Karro Jesus waangki baalapany, “Balbayit-djil noonookang! Noonookang dabak-djil djinango-karni moodlooka, noolonga Warda-Marridjinya waangki! \v 26 Koriyat, Keny Boolanga-Yira Waangki-Koorl, baal djarnyak bakkan-wara nidja-nidja noolonga, wa? Arda karro, baal kayar-kadak ngandabat, baalang moorditj wer banditjiny ngandabat.” \v 27 Kidji Jesus warranga baalapany moodlooka natj Boordakiny-Kooranyi waangki baalang, koriyat Moses kidji karro mandang Warda-Marridjinya. \v 28 Baalap boordak-koorl baalapang karlap, yalga Jesus malyak wort-yaniny. \v 29 Koodjal nganitj baalany, waangkiny, “Naan-yaaka ngalyel! Ngangk ngardiny kidji kadik-bini.” Ngarl Jesus bwora-koorl, naan-yaakiny koodjalyel. \v 30 Jesus nyiny ngarno koodjalyel. Baal barrang mereny, kidji yanganan Boolang-Yirany, karro baal djakarn mereny kidji yanga mereny koodjalak. \v 31 Karro koodjalang miyala yalgaran-yan kidji koodjal djinang nidja baal Jesus. Yalga yilak-yilak, baal wort-koorl koodjalang miyalayen. \v 32 Koodjal danjo-waangki, “Nginda Jesus waangki ngalany djoorootal kidji yalgaran Boordakiny-Kooranyi ngalak, baalang warrinya karla-mokiny, narriny ngalany-bwora.” \p \v 33 Koodjal yilak-yilak yiraba kidji korl-koorl Jerusalem. Koodjal djinang maar-djen-keny ngooljdara, wer mandang warma moorta. \v 34 Baalap waangkiny, “Birdiyar doora kwadja-yiraba! Jesus barrang-djinang baalaal Simon-ak!” \v 35 Karro koodjal mammarapa warranga baalapany moodlooka natj kwadja-edjena djoorootal, kidji yarn koodjal doora djinang Birdiyarany nginda baal djakarn mereny. \s1 Jesus barrang-djinang baalaal ngooldjarakak \p \v 36 Alimarn koodjal mammarap warranga baalapany nidja, Jesus yaaka baalapany kardakor, kidji baal waangki, “Nakal noonookayel!”\fig |src="LK24V37.jpg" size="col" ref="24.36" \fig* \v 37 Baalap darnayan-djil, kaaditjiny baalap djinanginy keny djang. \v 38 Yalga Jesus waangki baalapany, “Naadjil noonooka wayarn? Nadjil noonooka yoowart djinang-karni noonookang koortal? \v 39 Djinang nganyang maara wer djena. Miyalitj! Nidja nganyany, nganyaal! Baka nganyany, kidji noonooka boorda-kaaditj, narla djanga yoowart kadak yarlin wer kwetja, yalga noonook kayar-djinang nganyang yarlin!” \v 40 Jesus waangki nidja kidji baal barrang-djinang baalapany baalapang maara wer djena. \v 41 Yalga baalap yoowart kayar-djinang-karni. Baalap koort-kwabba-djil wer kai-kai-djil; ngarl Jesus ngakaka baalapany, “Noonooka kadak mereny ka djaadj ngarno, wa?” \v 42 Baalap yanga Jesus bangka djildjitang dookarn-yan.\fig |src="LK24V43.jpg" size="col" ref="24.42" \fig* \v 43 Baal kanga djildjit kidji ngarn baalap-booram. \v 44 Karro baal waangki baalapany, “Karnayal, ngany warranga noonookany nidja-nidja noolonga nginda ngany yalga kwadja-nyiny noonookayel: moodlooka boordak-yan nganyang Moses-ang Warriny-bwora, boordakiny Warda-Marridjinyang, wer Yediga-bwora; moodlooka natj djarnyak edjena.” \p \v 45 Karro Jesus yalkaran baalapang kaaditjiny djinango moodlooka, mandang noolonga Boordakiny-Kooranyi waangki. \v 46 Karro Jesus warranga baalapany, “Nidja kwadja-boordak-yan: ‘Keny Boolanga-Yira Waangki-Koorl, baal djarnyak bakkan-wara kidji ngolanga mo kedela, baal djarnyak yiraba noyitjyen.’ \v 47 Kolal Jesus-ang, Warda-Kwabba djarnyak warranga-yan, Warda-Kwabba nyinya-nyinyinyang nginda moorta wort-korang baalapang wara-doniny. Nidja djarnyak warranga-yan, kooramba Boodjaral, malyakiny Jerusalem-bwora. \v 48 Noonooka kwadja-marlanga-bini mandang nidja-nidja noolongang. \v 49 Kidji karnayal, ngany nganyaal boorda-waangki-koorl noonookak moodlooka, mandang noolonga nganyang Maaman kwadja-waangki. Yalga noonooka djarnyak nganaka Jerusalem-bwora, kedalak nginda moorditj mardayin yirayen boorda ngarda-koorl noonookal.” \s1 Jesus yira-koorl-yan Boolanga-Yirang Boodjerak \p \v 50 Karro Jesus barrang baalapany Jerusalem-bandak, Bethany-boordak. Bokadja, baal yira-barrang baalang maara kidji baal yanga-kwabba baalapany.\fig |src="LK24V50.jpg" size="col" ref="24.50" \fig* \p \v 51 Alimarn Jesus yanga-kwabbiny baalapany, baal wort-koorl baalapyen kidji baal yira-barrang-yan Boolanga-Yirang Boodjerak. \v 52 Baalap yanga moorditj yanganan Jesus-any, kidji korl-koorl Jerusalem-bwora, kidji koort-kwabba-djil moorartitj baalapany. \v 53 Yennar kedelara, baalap koorl Maya-maya-Kooranyi-bwora, yanganiny Boolanga-Yira.