\id MRK  
\h MAK 
\toc1 Mak 
\toc2 Mak 
\mt1 Mak  
\mt2 Nəgkiarien Huvə yame Mak rɨmɨrai  
\imt1 Nəgkiarien kwakwə ye nəkwəkwə e Mak  
\ip \bd ?Pa rɨmɨrai nəkwəkwə e? \bd* Keinein mə pa nhagɨn rɨmɨrai nəkwəkwə e- nəmehuə kupan kape niməhuak kɨmnhani mə Jon Mak rɨmɨrai nəkwəkwə e. In, pəh nien mə yermamə twelef kɨrik kape Yesu Kristo. Mərɨg kamni kɨmə in fren huvə kɨrik kape Pita yame iriu kɨravən ikɨn mɨnə fam. Ol Wok ramni mə in apa kupən, Mak rɨmnor wok iriu Pol, kɨni ai, mɨvən mor wok iriu Banabas.  
\ip \bd ?Rɨmɨrai ramvən kɨmi pa?\bd* Kamni kɨmə Mak rɨmnamarə apa Rom ye nɨpɨg rɨmɨrai nəkwəkwə e. Kɨni tukmə ror in rɨmnamarə iriu Pita, kwasɨg ikɨn kɨshopni Pita. Mak rɨmɨrai nəkwəkwə e rɨvən kɨmi nəməhuak mɨnə apa Rom mɨne yamə mɨne pəh nien mə kwənərəus kapə nəmə Isrel. Kɨtawə kharkun mə ramvən kɨmi nəmə pəh nien mə nəmə Isrel meinai Mak ramhoprai nɨprai norien mɨnə kape nəmə Isrel, kɨni mɨrai nəgkiarien tɨksɨn ye nəgkiarien e kamni kɨmə Arameak, yame nəmə Isrel kwənharkun ta. Mərɨg Mak rukreikɨn nəgkiarien mɨnə a rɨvən ye nəgkiarien kape nəmə Gris, yame nəmə Rom kɨmnhani.  
\ip \bd ?Narəyen rɨmnhawor pən iran mɨne ye nɨpɨg rɨmɨrai?\bd* Ye nɨpɨg Mak rɨmɨrai nəkwəkwə e, nəmə Rom kɨmɨsarmaru ye tanə ehuə yame rarkurao ye tahik e kamni kɨmə Mediterenian. Kapəriə nəgkiarien kɨrikianə əmə, kɨni kasarə ye nəmərinuyen. Ror pən, rɨmar əmə tuk nɨni-ərhavyen nəgkiarien kɨrik rɨtərhav mɨvən ikɨn mɨnə fam. Ye nɨpɨg a, Nəvsaoyen Huvə kape Yesu Kristo rɨmnaiyu aihuaa əmə ye tanə pɨsɨn pɨsɨn mɨnə ye swatuk mɨnə apa Rom.  
\ip \bd ?Rɨmɨrai nəkwəkwə e tuk naha?\bd* Mak rorkeikei mə tukrɨni-ərhav atuatuk nəvsaoyen fam kape Yesu, mə in pa, kɨni rɨmnor naha, kɨni mamhajoun naha. Tukmə ror in rorkeikei mə tukrɨvəhsi-haktə nərɨgien kape nəməhuak mɨnə apa Rom, meinai narmamə khapsaah kɨmɨsor ahas pən kɨmi əriə. Mak rɨmnəvsao pɨk kɨn nɨpɨg əutən yamə mɨne tukrɨpiuə tuk narmamə kape Yesu. Kɨni mɨni-ərhav norien kape Yesu mə In mɨn rɨmnamarə ye nɨpɨg əutən mɨnə.  
\c 1  
\s1 Jon Baptaes raməmɨr ye tɨpəvsɨk mamniərhav nəgkiarien  
\r (Mat 3:1-12; Luk 3:1-18; Jon 1:19-28)  
\p
\v 1 In e Nəgkiarien Huvə kape Yesu Kristo, Ji Kughen.  
\v 2 Profet kupən kɨrik kape Kughen, nhagɨn e Aesea, rɨmnəvsao kɨn mɨni-ərhav mə, “Kughen rɨmə,  
\q1 “‘Yakamher-pre kɨn yermamə kɨrik tuk nəvsaoyen kɨn kafak nəgkiarien.  
\q2 In tukror apnəpenə ye swatuk kafam.’\f + \fr 1:2 \ft Kughen raməgkiar kɨmi Yesu ye ves e.\f*\rq (Mal 3:1)\rq*   
\q1
\v 3 ‘Yermamə kɨrik ramok-rapomh ye tɨpəvsɨk, mamni mə,  
\q2 “Taksor apnəpenə ye swatuk kape Kughen, yame in Yermaru kapətawə.” ’”\rq (Aes 40:3)\rq*   
\p
\v 4 Kɨni ai kwən kɨrik, nhagɨn e Jon, rɨmauə ye tɨpəvsɨk, kɨni mor baptaes ye narmamə mə tukror nɨmtətien mə kwəsarar ye nərɨgien kapəriə tuk təvhagə has, kɨni mɨmə, “Taksarar ye nərɨgien kapəmiə, mɨsarakikɨn təvhagə hah, kɨni mɨsor baptaes.”\x - \xo 1:4 \xt Wok 13:24; 19:4 \x*  
\v 5 Kɨni ai narmamə fam ye yerkwanu a Judia mɨne Jerusalem khavən mɨsəm in. Mamhani-ərhav-pən təvhagə has kapəriə. Kɨni Jon ror baptaes irəriə ye nu apa Jodan.  
\v 6 Jon rɨpəh nɨvəhsi-pənien neipən huvə kɨrik. Kafan kot kɨmnor kɨn tɨki narmɨragh kɨrik, kamni kɨmə kamel. Kɨni kafan kətəut kɨmnor kɨn tɨki kau.\f + \fr 1:6 \ft  Neipən a rəmhen kɨn kape profet kupən kɨrik, nhagɨn e Elaeja.\f* Kɨni nan nəvɨgɨnien kəvraiyuk əmə mɨne sukapak.\x - \xo 1:6 \xt 2 King 1:8; Mat 11:8 \x*  
\v 7 Kɨni in ramni-ərhav pən tuk narmamə mə, “Kwasɨg irak, yermamə kɨrik e tukruə In yerpɨrɨg rapita yo. Yo yakpəh nəmhenien mə to yakənɨmkur kɨni mɨrɨsɨn-ta nərəus ye kafan sandel.\x - \xo 1:7 \xt Wok 13:25 \x*  
\v 8 Mərɨg yo yɨmnor əmə baptaes irəmiə kɨn nu; kɨni mərɨg In tukror baptaes irəmiə kɨn Nanmɨn Rhakə.”   
\s1 Jon rɨmnor baptaes ye Yesu  
\r (Mat 3:13-17; Luk 3:21-22)  
\p
\v 9 Ye nɨpɨg a, Yesu rɨmasɨ-pən Nasaret, yerkwanu kɨrik ye Galili. Muə e Jon raməmɨr ikɨn. Kɨni ai Jon rɨmnor baptaes iran ye nu apa Jodan.\fig Jon Baptaes rɨmnor baptaes ye Yesu|alt="John the Baptist baptized Jesus" src="CNT5171.jpg" size="span" loc="Top of page" copy="David C. Cook" ref="MRK 1:9" \fig*  
\v 10 Nɨpɨg Yesu rɨmneiwaiyu mhekɨmter mɨn ye tame nu, In məm məknekɨn mə napuə rɨmnəkwag. In rəm Nanmɨn kape Kughen rɨsɨ-pən aikɨn meiwaiyu-pə tukun rəmhen kɨn mak ye tanə.  
\v 11 Kɨni ai, nəgkiarien kɨrik rɨmasɨ-pən ye rao ye neai mamni mɨmə, “Ik Narɨk yame yakorkeikei. Rɨkik ragien pɨk tuk Ik.”\x - \xo 1:11 \xt Sam 2:7; Aes 42:1; Mat 12:18; Mak 9:7 \x*   
\s1 Setan rɨmnarkut tuk Yesu  
\r (Mat 4:1-11; Luk 4:1-13)  
\p
\v 12 Məknekɨn, Nanmɨn kape Kughen rɨmnəkeikei kɨmi Yesu kɨni mɨkɨr mɨvən apa ye tɨpəvsɨk.  
\v 13 Aikɨn, Setan ramarkut mə tukrukrao ye nərɨgien kafan kape nɨpɨg foti. Yesu ramarə iriə nar mɨragh aparu mɨnə. Kɨni mərɨg agelo mɨnə kɨmɨsarha huvə tukun.\x - \xo 1:13 \xt Sam 91:11-13 \x*   
\s1 Yesu rɨmɨrikakun kafan wok apa Galili  
\r (Mat 4:12-17; Luk 4:14-15)  
\p
\v 14 Kɨni kɨrəhsi-pən Jon ye kalabus. Kwasɨg ikɨn, Yesu rɨpivən Galili, mamni-ərhav Nəgkiarien Huvə kape Kughen.\x - \xo 1:14 \xt Mak 6:17 \x*  
\v 15 Mɨmə, “Taktəkun ai, rɨnor atuatuk nɨpɨg. Narmaruyen kape Kughen ruauə-ta. Taksarar ye nərɨgien kapəmiə tuk təvhagə hah kapəmiə, mhani nəfrakɨsien ye Nəgkiarien Huvə kape Kughen.”\x - \xo 1:15 \xt Mat 3:2 \x*   
\s1 Yesu rɨmnokrən kɨn narmamə kuas- narmamə kape nɨviyen kəmam  
\r (Mat 4:18-22 Luk 5:1-11)  
\p
\v 16 Kɨni ai, Yesu rɨmnəriwək ye nɨkar lugun Galili, kɨni məm kwərə mir kɨraru, nhagriu e Saemon mɨne naorahini Andru. Iriu kwarukɨn net, meinai iriu yermamə kape nɨviyen kəmam.  
\v 17 Kɨni Yesu rɨni-pən tuk əriu mɨmə, “Rauə mɨrakwasɨg kɨn Yo. Pəh yakor əmiru yermamə mir kape nɨviyen narmamə.”  
\v 18 Məknekɨn krəpəh kapəriu net, mwarar, mɨrakwasɨg kɨn.   
\p
\v 19 Kɨni Yesu rəriwək mɨvən kəskəh əmə mɨn, kɨni məm kwərə mir kɨraru. Kwajikovə mir kape Sebedi. Nhagriu e Jemes mɨne Jon. Kaokwətə ye nəkwai bot kapəriu, kɨni marajir əsɨgɨn net kapəriu.  
\v 20 Məknekɨn Yesu rokrən kɨn əriu. Kɨni ai iriu kwərer mwəpəh rɨmriu Sebedi raməmɨr ye nəkwai bot iriə kafan narmamə mɨnə. Kɨni iriu mɨrakwasɨg kɨn Yesu.   
\s1 Yesu rɨmnəko ta yarmhə ye yermamə kɨrik  
\r (Luk 4:31-37)  
\p
\v 21 Yesu mɨne narmamə kafan kɨmnhavən apa yerkwanu kɨrik, nhagɨn e Kapaneam. Kɨni ye Sabat mɨn kɨrik, Yesu rɨvən apa niməhuak kape nəmə Isrel, kɨni mamhajoun narmamə.  
\v 22 Narmamə kɨmɨsərɨg kafan nəgkiarien, kɨsakur, meinai kafan nəgkiarien nanmɨn aikɨn, rɨpəh nəmhenien kɨn nəgkiarien kape nəmhajoun kape Loa kape Moses.\x - \xo 1:22 \xt Mat 7:28-29 \x* \fig Kapaneam|alt="Caperneam" src="HK021E.jpg" size="span" loc="Bottom of page" copy="Horace Knowles" ref="MRK 1:22" \fig*  
\v 23 Ye nɨpɨg a, yermamə kɨrik, nanmɨn has ramərer-pən iran. Kɨni in ruə mɨn ye nofugɨnien kapəriə. Kɨni mok-rapomh kɨn Yesu mɨmə,  
\v 24 “!Eh! !Yesu, yemə Nasaret! ?Nakamuə ikɨn e mə takhawor əmawə? Tukmə ror Ik nɨmauə mə takoriah əmawə.” Kɨni mamni mɨn mɨmə, “Yo yakwɨrkun-ta mə Ik e Ik Yemə Imərhakə kape Kughen.”\x - \xo 1:24 \xt Mak 5:7 \x*   
\p
\v 25 Mərɨg Yesu rɨmnəgkiar skai pən kɨmi nanmɨn has ai, mɨmə, “!Eh! Pim. Ǝta ye yermamə e.”  
\v 26 Məknekɨn, nanmɨn has ai ror nɨprai yermamə rətəmnɨmɨn pɨk kɨni mokrən ehuə, məta iran, mɨvən isok.\x - \xo 1:26 \xt Mak 9:26 \x*  
\v 27 Kɨni narmamə mɨnə aikɨn kɨsəm kɨsakur, mɨsaiyoh əriə mɨnə mhamə, “!Eh! ?Rhawor e? Nəgkiarien vi kɨrik e. Kwən e kafan nəgkiarien, nanmɨn aikɨn. Tukmə In rəgkiar kɨmi nanmɨn has mɨnə kasor nəkwan.”  
\v 28 Məkneikɨn, nəvsaoyen kape Yesu rɨtərhav markurao ye Galili.\x - \xo 1:28 \xt Mat 4:24 \x*   
\s1 Yesu rɨmnor huvə narmamə khapsaah  
\r (Mat 8:14-17; Luk 4:38-41)  
\p
\v 29 Məknekɨn Yesu mɨne Jemes, Saemon mɨne Andru kɨmnhatərhav ye nimə kape nofugɨnien kape nəmə Isrel mhavən atuatuk ye nəkwai nimə kape Saemon mɨne Andru,  
\v 30 mɨsəm kuhu Saemon ramokie-okie mamapɨr. Kɨni kɨrhəvsao-pən kɨn kɨmi Yesu.  
\v 31 Yesu rɨvən, mɨvəh kwermɨn, mɨvi haktə, kɨni rhekɨmter. Kɨni ai nokie-okieyen a ror infamien. Kɨni piahwaru ai rɨvən, mɨvəhsi-pən nəvɨgɨnien kɨmi əriə.   
\p
\v 32 Kɨni rɨnamenaiyu, narmamə yamə mɨne kɨmnhamhə, mɨne narmamə yamə mɨne nanmɨn has raməmɨr irəriə, iriə mɨnə tɨksɨn kɨmnhakɨr-pə əriə tuk Yesu.  
\v 33 Narmamə mɨnə fam a yerkwanu aikɨn, kasofugɨn əriə mɨnə ye kwəruə ye nimə Yesu ramarə ikɨn.  
\v 34 Kɨni Yesu ror huvə narmamə khapsaah yamə mɨne kɨmnhavəh nəmhəyen pɨsɨn pɨsɨn. In maməko ta mɨn nanmɨn hah mɨnə ye narmamə, mamni-əhu nanmɨn has mɨnə mə tukhapəh nɨsəgkiarien, meinai iriə kwənharkun-ta In.\x - \xo 1:34 \xt Mak 3:10-12 \x*   
\s1 Yesu ramniərhav kafan nəgkiarien apa Galili  
\r (Luk 4:42-44)  
\p
\v 35 Kəni rɨkwamer kɨn, yenpɨg-enpɨg əgkəp, Yesu rarar mɨvən apa ikɨn narmamə kharkək ikɨn maməhuak.\x - \xo 1:35 \xt Mat 14:23; Mak 6:46 \x*  
\v 36 Kɨni ai, Saemon mɨne in mɨnə tɨksɨn khavən masarha-kɨn In.  
\v 37 Kɨsəm In, khani-pən tukun mhamə, “Narmamə fam kasarha-kɨn Ik.”  
\v 38 Mərɨg Yesu rɨmə, “Nɨkam. Pəh khavən apa yerkwanu pɨsɨn pɨsɨn, ipakə tuk ətawə. Pəh yakni-ərhav nəgkiarien aikɨn, meinai Yo yɨmauə tukun.”  
\v 39 Kɨni ai In rəriwək markurao ye Galili, mamni-ərhav Nəgkiarien Huvə kape Kughen ye nimə kape nofugɨnien kape nəmə Isrel. Maməkota nanmɨn hah mɨnə ye narmamə.\x - \xo 1:39 \xt Mat 4:23; 9:35 \x*   
\s1 Yesu rɨmnor huvə yermamə kɨrik rɨmɨvəh nɨmhəyen əutən kɨrik ye tɨkin  
\r (Mat 8:1-4; Luk 5:12-16)  
\p
\v 40 Kɨni yermamə kɨrik yame rɨmɨvəh nɨmhəyen əutən ye tɨkin, in rɨmauə məm Yesu, kɨni mənɨmkur ye nɨmrɨn mamasək. Mamaiyoh kɨn nasituyen, mɨmə, “Tukmə nakorkeikei, nakɨrkun nor-huvəyen yo.”  
\v 41 Kɨni Yesu, rɨkin rewaiyu tukun. Mərəhu-pən kwermɨn iran, kɨni mɨmə, “Yakorkeikei mə takhuvə mɨn. !Ǝsanɨn!”  
\v 42 Məknekɨn nɨprai yermamə ai rhuvə mɨn, nəmhəyen ai rɨrkək mɨn iran.  
\v 43-44 Kɨni Yesu rəgkiar skai pən kɨmin, mɨmə, “Takpəh nəvsaoyen kɨn kɨmi narmamə. Mərɨg takvən mərer ye nɨmrɨ pris, pəh in rəm mɨn ik. Kɨni ik mɨvən, məhuak mɨvəhsi-pən narɨmnar kɨmi Kughen rəmhen kɨn yame Moses rɨmɨni mə takor, pəh narmamə kɨsəm mə naknəsanɨn.”\x - \xo 1:43-44 \xt Lev 14:1-32 \x*  
\v 45 Mərɨg yermamə ai rɨmɨtərhav məvsao kɨn kɨmi narmamə. Ror pən, Yesu rɨmə to rɨpəh mɨn nɨvənien yerkwanu mɨnə məriwək ye nɨmrɨ narmamə, meinai iriə kamhaku-pən pɨk In. Kɨni mərɨg In raməmɨr əmə apa ikɨn ruhiko ikɨn. Narmamə fam khavən masəm In aikɨn.   
\c 2  
\s1 Yesu rɨmnor huvə yermamə kɨrik yame nɨpran rɨmamhə  
\r (Mat 9:1-8; Luk 5:17-26)  
\p
\v 1 Nɨpɨg tɨksɨn ruə mɨvən, Yesu rɨrerɨg-pən mɨn yerkwanu e Kapaneam. Kɨni narmamə kwəsərɨg mə In aikɨn.  
\v 2 Kɨni ai, narmamə khapsaah khavən aikɨn, mhavən imə, kwənmhaan rɨmərkəskəh. Nimə rukwar meriaji kwəruə rɨsisəg. Kɨni ai Yesu ramni-əhrav-pən Nəgkiarien kape Kughen tuk əriə.  
\v 3 Mərɨg nɨpɨg raməgkiar hanə, narmamə kuas kharəh yermamə kɨrik. Nɨpran rɨmamhə.  
\v 4 Nimə rukwar kɨn narmamə, ror pən, iriə to khapəh nharəhyen yermamə ai mhavən ipakə tuk Yesu. Mərɨg khavən mɨshaktə apa tokrei nimə, mɨsəhipu ta nɨkar nimə kɨrik, kɨni mharəh nɨkaokao yermamə ramapɨr-pən iran, mhavi, reiwaiyu-pən.  
\v 5 Yesu rəm nhatətəyen kapəriə, mɨni-pən tuk yermamə ai nɨpran rɨmamhə, mɨmə, “Kafak kwajikovə. Yo yakwərəhsi-ta ta narpɨnien kape təvhagə has kafam.”   
\p
\v 6 Mərɨg namhajoun tɨksɨn kape Loa kape Moses kasəkwətə, mɨsəm norien a, mɨnəsaiyoh əriə mɨnə tukun,  
\v 7 mhamə, “!Ah. !Kwən e ramni hah Kughen! Nəgkiarien e rahas. Kughen pɨsɨn əmə In rɨrkun nɨrəhsitayen narpɨnien kape təvhagə hah kape narmamə. ?Pa mɨn to rɨrkun nɨvəhsi-tayen?”   
\p
\v 8 Mərɨg Yesu ruɨrkun-ta nərɨgien kapəriə. Kɨni mɨni-pən tuk əriə, mɨmə, “?Rhawor e nakasərɨg məknekɨn?  
\v 9 ?Jakni-pən naha tuk yermamə a, kɨni kɨmiə nakasəm əfrakɨs? ?Mə jakni-pən tuk yermamə a mə kafan təvhagə hah yakwərɨsɨn ta? ?Uə mə jakni mə in tukrhekɨmter mɨrəh kafan nɨkaokao məriwək mamvən?  
\v 10 Səm-ru, Yo yakorkeikei mə jakor Yo mə takharkun mə Yo, Ji Yermamə, yakavəh nehuəyen ye tokrei tanə e tuk nɨvəhsi-tayen narpɨnien kape təvhagə hah kape narmamə.” Məkneikɨn marar mɨni-pən tuk yermamə nɨpran rɨmamhə mɨmə,  
\v 11 “Yakamni-pre tuk ik mə takhekɨmter, mɨrəh kafam nɨkaokao, meriwək, mamvən apa imam yerkwanu.”  
\v 12 Yesu raməgkiar hanə, kɨni yermamə ai rhekɨmter, mɨrəh kafan nɨkaokao ye nɨmrɨriə, məriwək mamvən.  
\p Məknekɨn narmamə kɨmɨsəm kɨsakur. Mɨsəgnəgɨn Kughen, mhamə, “!Eh! Kɨtawə khapəh nɨsəm-hanə-yen nar kɨrik ror məknekɨn.”   
\s1 Yesu rɨmnokrən kɨn Livae mə tukruə mɨkwasɨg kɨn  
\r (Mat 9:9-13; Luk 5:27-32)  
\p
\v 13 Mərɨg Yesu rarə meiwaiyu-pən mɨn ye nɨkar lugun, narmamə khapsaah khauə masəm In. Kɨni In rɨmnəvhag kɨmi əriə.  
\v 14 Kɨni ai, in rɨmnəriwək mɨvən kəskəh əmə, məm Livae, kwajikovə kape Alfeas. Kwən ai rɨmnamərer tuk mane kape takis. Kɨni Yesu rɨni-pən tukun mɨmə, “Yuə, mɨkwasɨg kɨn Yo, muə ik kafak yermamə.” Məknekɨn, yermamə ai rhekɨmter kɨni mɨkwasɨg kɨn.   
\p
\v 15 Kɨni ai, Yesu ruvən apa imei Livae, masəvɨgɨn kwis iriə narmamə mɨnə kape nɨvəhyen mane kape takis, mɨne narmamə tɨksɨn mɨn kamni kɨmə “yor təvhagə has mɨnə,” mɨne kafan narmamə mɨnə- meinai narmamə khapsaah kɨmnhakwasɨg kɨn.  
\v 16 Ye nɨpɨg a, nəmhajoun mɨnə tɨksɨn kape Loa kape Moses kɨmɨsəm Yesu. Iriə tɨksɨn a Farisi mɨnə, kasəm Yesu raməvɨgɨn iriə yor təvhagə has mɨnə, kɨni kɨnɨsaiyoh-pən narmamə kape Yesu mhamə, “?Rhawor e kwən e raməvɨgɨn iriə yor təvhagə has mɨnə e?”\x - \xo 2:16 \xt Mat 11:19 \x*  
\v 17 Mərɨg Yesu rɨmnərɨg nəgkiarien kapəriə, mɨni-pən tuk əriə mɨmə, “Pəh nien mə narmamə yamə mɨne kasəsanɨn khamhavən mɨsəm dokta. Mərɨg narmamə yamə mɨne kamhamhə tukasəkeikei mhavən mɨsəm dokta. Pəh nien mə Yo yɨmauə mə jakokrən kɨn narmamə yamə mɨne kwəsatuatuk ta. Nɨkam. Yɨmauə mə jakokrən kɨn narmamə yamə mɨne kɨsaha.”   
\s1 Nhajounien kape Yesu in nar vi; nhajounien kape loa in nar əkwas  
\r (Mat 9:14-17; Luk 5:33-39)  
\p
\v 18 Kɨni, ye nɨpɨg a, narmamə mɨnə kape Jon Baptaes, mɨne Farisi mɨnə kwəsəpəh nəvɨgɨnien mɨsatuakəm tuk nəhuakien, raməri-pən loa kape Moses. Kɨni narmamə mɨnə tɨksɨn khauə mɨsaiyoh Yesu, mhamə, “Ǝm-ru. Narmamə mɨnə kape Jon, mɨne Farisi mɨnə mɨn, kharkun nɨsəpəhyen nəvɨgɨnien. ?Mərɨg rhawor e kafam narmamə mɨnə khapəh nɨsorien məknakɨn?”   
\p
\v 19 Kɨni Yesu rɨni-pən tuk əriə, mɨmə, “Tukmə yermamə yame kɨmnərkurək kafan, kɨni nagienien iran ramvən hanə, in mɨnə tɨksɨn to khapəh nɨsəpəhyen nəvɨgɨnien.  
\v 20 Mərɨg tukrɨpior nɨpɨg kape narmamə tukhauə mharəh Yermamə yame kɨmnərkurək kafan, mhavən isok tuk In mɨnə tɨksɨn. Ye nɨpɨg a in a, In mɨnə tɨksɨn kharkun nɨsəpəhyen nəvɨgɨnien iran.”\f + \fr 2:20 \ft  “Yermamə yame rɨmnarkurək pə pə,” nɨpran e Yesu. Mɨne “In mɨnə tɨksɨn” nɨpran e Kristen mɨnə. Nɨpɨg Yesu rɨmnəpəh əriə mɨmhə ye nai kamarkwao kɨn, kɨmɨsasək.\f*   
\p
\v 21 Kɨni mɨmə, “To yermamə kɨrik rɨpəh nɨvəhyen kwonmut neipən vi kɨrik kɨni mɨjir-pən ye neipən mətɨt kafan [yame rɨneikus ta]. To ror məknakɨn, kwonmut neipən yame rɨvi to reikus neipən mətɨt, kɨni reikus ehuə.  
\v 22 Kɨni to yermamə kɨrik rɨpəh nɨvəhyen waen vi kɨni mɨvi-pən ye tɨki waen mətɨt. To ramor məknakɨn, kɨni waen a ye tɨki waen mətɨt reikus, kɨni waen raiyu fam. Mərɨg yermamə a tukrɨvi-pən waen vi ye tɨki waen vi.”   
\s1 Yesu raməvhag ye nɨkarɨn kape Sabat  
\r (Mat 12:1-8; Luk 6:1-5)  
\p
\v 23 Nɨpɨg kɨrik ye Sabat, Yesu mɨne kafan narmamə mɨnə kasəriwək mamhavən mhatərhav-pən yerki wit tɨksɨn.\f + \fr 2:23 \ft  Wit in kwənkwai nai kɨrik kamor flaoa kɨn.\f* Kɨni narmamə kafan mɨnə kharhi kwənkwai wit nəriə.  
\v 24 Kɨni Farisi mɨnə khani-pən tukun mhamə, “!Eh! Sabat e towei, mərɨg iriə kasor wok masakapɨr Loa kape Moses. ?Rhawor kafam narmamə kasor məknakɨn?”\f + \fr 2:24 \ft  Loa e kape Moses yame ramni-əhu mə takpəh nəsimien ye Sabat. Eks 20:8-11.\f*   
\p
\v 25 Mərɨg Yesu rɨni-pən tuk əriə mɨmə, “Tukmə ror nakhapəh nɨsəhvekɨnien ye Nəkwəkwə kape Kughen norien yame King Deved rɨmnor kupən, yame in mɨne kafan narmamə mɨnə, nəriə nəvɨgɨnien ramrɨrkək, kɨsəmkərəv.  
\v 26 Nɨpɨg e in a, Abiata in hae pris kape Kughen. Kɨni mərɨg, Deved rɨmavən ye Nimə Ehuə kape Kughen mamən bred yame pris mɨnə kwənhavəhsi-pən ta kɨmi Kughen. Kɨni mərɨg Deved rɨmɨvəhsi-pən mɨn kɨmi kafan narmamə, kɨni kɨsən. Kɨni mərɨg bred ai, ye Loa kape Moses ramni mə narmamə apnapɨg tukhapəh nɨsənien. Mərɨg pris mɨnə əmə kharkun nɨsənien.”\f + \fr 2:26 \ft  Kwanage e kape Deved raməmɨr ye 1 Saml 21:1-6\f*   
\p
\v 27 Kɨni Yesu rɨni-pən mɨn tuk əriə mɨmə, “Səmru, Sabat rɨpəh nɨkɨrien narmamə. Mərɨg narmamə kamhakɨr Sabat.\x - \xo 2:27 \xt Dut 5:14 \x*  
\v 28 Ror pən Yo Ji Yermamə Yo yakamarmaru ye narɨmnar fam mɨne Sabat.”   
\c 3  
\s1 Yesu rɨmnor huvə kwermɨ yermamə kɨrik yame rɨmnahas  
\r (Mat 12:9-14; Luk 6:6-11)  
\p
\v 1 Yesu rɨmavən mɨn ye nimə kape nofugɨnien kape nəmə Isrel. Nɨpɨg ai, yermamə kɨrik, kwermɨn rɨmnarpəvɨn.\fig Nimə kape nofugɨnien kape nəmə Isrel|alt="Synagogue" src="HK077G.jpg" size="col" loc="Top right" copy="Horace Knowles" ref="MRK 3:1" \fig*  
\v 2 Mərɨg narmamə tɨksɨn kɨmɨsarkut mə tuksəm-ru naha nhagɨn yame tukhani hah Yesu iran, mɨsarha-əterɨk mə tuksəm-ru mə Yesu to ror huvə kwən a ye Sabat uə nɨkam.  
\v 3 Kɨni Yesu rɨni-pən tuk yermamə a yame kwermɨn rɨmnarpəvɨn mɨmə, “Yuə marer ye nɨmrɨ narmamə.”  
\v 4 Kɨni mɨni-pən tuk əriə mə, “?Loa kape Moses ramni mə nakharkun nɨsorien naha ye Sabat? ?Ramni mə takasor norien huvə uə takasor norien has? ?Mə takshopni yermamə uə takhavəh mɨragh yermamə?” Kɨni kɨsəkwətə mɨsapnapɨg əmə.\x - \xo 3:4 \xt Luk 14:3 \x*  
\v 5 Kɨni Yesu rarha mərarao irəriə. Niehmaa rhai in. Kɨni mərɨg rɨkin rarə meiwaiyu mɨn tuk əriə, meinai kapəria kapə rɨskai pɨk. Kɨni mɨni-pən tuk kwən a mɨmə, “Huatuk kɨn kwermɨm.” Kɨni ai, kwən ai rhuatuk kɨn kwermɨn, ruahuvə əgkəp.   
\p
\v 6 Mərɨg Farisi mɨnə kɨmɨsəm norien a, kɨsap, mhavən mɨsəm nukwhao kape King Herod, mharai mhun nəgkiarien tukun mə tukshopni.\x - \xo 3:6 \xt Mat 22:15-16 \x*   
\s1 Narmamə khapsaah kɨmnhakwasɨg kɨn Yesu  
\p
\v 7 Kɨni Yesu mɨne kafan narmamə mɨnə khatərhav mɨn aikɨn, mɨseiwaiyu-ərhav ye nɨkar lugun. Kɨni narmamə mɨnə Galili khapsaah kɨmnhakwasɨg kɨn əriə.  
\v 8 Narmamə mɨn aikɨn kɨmɨsərɨg nəvsaoyen kɨn Yesu, kɨni mamhauə mə tuksəm. Khatərhav iku pɨsɨn pɨsɨn mɨnə. Tɨksɨn kɨmnhasɨ-pən apa Judia. Tɨksɨn khasɨ-pən apa Jerusalem. Kɨni tɨksɨn khasɨ-pən apa Idumia, tɨksɨn khasɨ-pən ye nɨkar nu Jodan, mɨne ye kwənmhaan mɨnə yame ipakə tuk Taea mɨne Saedon.  
\v 9 Narmamə khapsaah pɨk. Yesu rɨmnamni-pən tuk kafan narmamə, mɨmə, “Taksor apnəpenə ye bot kɨrik, pəh yakat-pən aikɨn, meinai narmamə kamhakuh-pə Yo.”  
\v 10 In ramni məknakɨn meinai In rɨmnor huvə ta narmamə khapsaah yamə mɨne kɨmnhamhə. Kɨni narmamə yamə mɨne kɨmnhamhə aikɨn kɨsarkut mə tukhavən pakə tukun mharap mɨsəsanɨn.\x - \xo 3:10 \xt Mat 14:36 \x*  
\v 11 Kɨni narmamə yamə mɨne nanmɨn hah ramərer-pən irəriə, tukmə kɨsəm əmə Yesu, khamɨr ye nɨmrɨn. Kɨni masokrən ehuə kɨn, mhamə, “!Ik Ji Kughen!”\x - \xo 3:11 \xt Luk 4:41 \x*  
\v 12 Mərɨg Yesu rəgkiar skai pən kɨmi nanmɨn hah mɨnə, mətapɨg kɨn əriə mə tukhapəh nhani-əpuyen In.\x - \xo 3:12 \xt Mak 1:34 \x*   
\s1 Yesu rɨmɨrpen aposol mɨnə kafan twelef  
\r (Mat 10:1-4; Luk 6:12-16)  
\p
\v 13 Kɨni Yesu mɨne kafan narmamə kɨshaktə fiak ye tukwas kɨrik. Kɨni rokrən mɨn kɨn kafan tɨksɨn narmamə yame In rɨmnorkeikei, mə tukhauə pakə. Kɨni iriə khauə pakə.  
\v 14 Kɨni ai In rɨrpen kafan narmamə twelef. Mɨfəhsi-pən nehuəyen kɨmi əriə, kɨmə, Aposol\f + \fr 3:14 \ft  “Aposol” nɨpran ramni yermamə kɨrik yame kamher-pən kɨn.\f* mɨnə, mə iriə tukasəmɨr ipakə tukun tuk nɨni-ərhavyen Nəgkiarien Huvə kape Kughen  
\v 15 kɨni mhavəh nɨrkunien tuk nəkotayen nanmɨn hah ye narmamə.  
\v 16 Nhag namasur twelef e ror məknekɨn: Saemon (yame Yesu rhen-pən nhagɨn vi mə Pita);\x - \xo 3:16 \xt Jon 1:42 \x*  
\v 17 mɨne Jemes; mɨne piauni Jon (yame kwajikovə mir kape Sebedi. Yesu rhen-pən mɨn nhagriu mə, Boanejes. Kɨni nɨpran rɨmə, Pɨkwarien mir kape Karuəruə);\x - \xo 3:17 \xt Luk 9:54 \x*  
\v 18 mɨne Andru; mɨne Filip; mɨne Batalomiu; mɨne Matiu; mɨne Tomas; mɨne Jemes, kwajikovə kape Alfeas; mɨne Tadeas; mɨne Saemon Selot\f + \fr 3:18 \ft  “Selot” rəmhen kɨn yermamə kɨrik yame rɨkwasɨg kɨn nukwao kape nəmə Isrel tuk nherye-rhavyen kɨn gavman kape nəmə Rom.\f*  
\v 19 mɨne Judas Iskariot, yame kwasɨg ikɨn reighan-pən kɨn Yesu kɨmi nəmə hah mɨnə.   
\s1 Narmamə tɨksɨn kamhani mhamə Yesu ramor narɨmnar ye nəsanɨnien kape Setan  
\r (Mat 12:22-32; Luk 11:14-23; 12:10)  
\p
\v 20 Yesu rɨrerɨg-pə yerkwanu. Kɨni ai narmamə khapsaah khauə masəm mɨn In. Mamhauə, mhauə, kɨni kwənmhaan kape napɨsien ramrɨrkək tuk əriə. Nɨpɨg kape nəvɨgɨnien ramrɨrkək mɨn.  
\v 21 Nɨpɨg famle kafan mɨnə kɨmɨsərɨg, məknakɨn khauə mə tukhani-əhu, mhakɨr, mɨsap, meinai nəmə aikɨn kɨmnhani mhamə kapan kapə rameno-eno.  
\v 22 Mərɨg namhajoun tɨksɨn kape Loa kape Moses kɨmnhatərhav Jerusalem, mhauə, mamhani mhamə, “!Nɨkam! Rɨrkun nəko-tayen nanmɨn has mɨnə meinai Bielsebul, yemehuə kape nanmɨn has mɨnə, ramərer-pən iran.”\x - \xo 3:22 \xt Mat 9:34; 10:25 \x*   
\p
\v 23 Kɨni Yesu rokrən kɨn narmamə mɨnə ai khauə ipakə tukun. Kɨni rɨni nuhpɨkɨnien kɨrik tuk əriə, mɨmə, “Nɨkam. ?Nakharkun mə Setan rɨrkun nəkotayen Setan uə? Nɨkam.  
\v 24 Tukmə narmamə ye kantri kɨrik kasəwhai əriə mɨnə, mɨsarə kɨraru, kɨni tuksoriah kapəriə narəyen, kantri tukrɨmɨr.  
\v 25 Kɨni rəmhen mɨn kɨn yerkwanu kɨrik. Tukmə narmamə kasəwhai əriə mɨnə, mɨsarə kɨraru, rukwanu a to rɨpəh narə-huvəyen.  
\v 26 Rəmhen mɨn kɨn narmamə kape Setan mɨnə, tukmə iriə kasəwhai narəyen kapəriə ror kɨraru, kwəseikus-eikus nimə en kape Setan. Kɨni norien kape Setan to rɨpəh nərer-tɨmtɨm-ien. Tukrəsaah-əsaah mɨrkək.   
\p
\v 27 “Kɨni mamhen mɨn kɨn yame to yermamə kɨrik nagheen rehuə rɨvən mətu kafan narɨmnar, kɨni in maməmɨr, yermamə pɨsɨn kɨrik to rɨpəh nɨvənien məkrəh kɨn. Tukmə yermamə kɨrik rɨmə tukrəkrəh kɨn, tukrəkupən mɨrkwəji yermamə ai nagheen rehuə. Kɨni ai mɨrkun nɨvənien məkrəh kɨn kafan narɨmnar.  
\v 28 Ror pən, yakamni-pre əfrakɨs tuk əmiə, mə Kughen rɨrkun nɨvəhsi-tayen nahasien mɨnə fam yame nakasor, uə nɨni-hasien yame nakasor iran.  
\v 29 Mərɨg tukmə nakhani has Nanmɨn kape Kughen, to Kughen rɨpəh nɨvəhsi-tayen nɨpɨg kɨrik. Təvhagə hah a tukraməmɨr kape rerɨn.”  
\v 30 Yesu raməgkiar məknakɨn meinai in apa kupən kɨmnhani mhamə nanmɨn hah kɨrik raməmɨr iran.   
\s1 Famle əfrakɨs kape Yesu, iriə e narmamə yamə mɨne kasor nəgkiarien kafan  
\r (Mat 12:46-50; Luk 8:19-21)  
\p
\v 31 Kɨni ai, piau Yesu mɨnə, mɨne nɨsɨni khatərhav-pən mɨn. Kɨni masəmɨr iruə. Kɨni mɨsher-pən kɨn kɨrik mə tukrɨvən mokrən-pən kɨn.\x - \xo 3:31 \xt Mak 6:3; Jon 2:12; Wok 1:14 \x*  
\v 32 Narmamə khapsaah kasəkwətə imə mɨsarkurao ye Yesu. Kɨni mamhani-pən tukun, mhamə, “Yemasur, nɨsɨnɨm, mɨne piam mɨnə mɨne kafam kakə mɨnə kɨsorkeikei mə tuksəm-ru Ik apa iruə.”   
\p
\v 33 Mərɨg Yesu rɨni-pən mə, “?Pa e nɨsɨnɨk? ?Mɨne nɨpa e piak mɨnə?”  
\v 34 Kɨni In marha mərərao ye narmamə yamə mɨne kɨsəkwətə mɨsarkurao kɨn, mɨni-pən tuk əriə mə, “Kɨmiə e nɨsɨnɨk mɨnə mɨne piak mɨnə.  
\v 35 Meinai yermamə yame ramor narɨmnar yame Kughen rorkeikei, in e piak, in e nɨsɨnɨk, mɨne in e kafak kakə.”   
\c 4  
\s1 Nuhpɨkɨnien kɨn yermamə yame ramsuv kweru nai  
\r (Mat 13:1-9; Luk 8:4-8)  
\p
\v 1 Ye nɨpɨg a, Yesu rarə meiwaiyu-pə mɨn ye nɨkar nu. Narmamə khapsaah khauə masəm In. Kɨni Yesu ruvən ye bot mamkwətə aikɨn maməvhag kɨmi narmamə. Kɨni narmamə kasəkwətə i-fiak masətərɨg kɨn.\x - \xo 4:1 \xt Mak 3:7-9; Luk 5:1-3 \x* \fig Yesu rɨmɨvəhsi-ərhav nəgkiarien|alt="Sermon on the mount" src="HK065A.jpg" size="span" loc="Bottom" copy="Horace Knowles" ref="MRK 4:1" \fig*  
\v 2 In rɨmnəwhag kɨmi əriə kɨn narɨmnar khapsaah ye nuhpɨkɨnien mɨnə. Kɨni mɨmə,\x - \xo 4:2 \xt Mat 13:34; Mak 4:33-34\x*  
\v 3 “!Sərɨg-ru! Yermamə kɨrik rɨmavən mə tɨkrɨsuv kweru nai apa ye nəsimien.  
\v 4 Kɨni mərɨg in rɨmavən mə tɨkrɨsuv kweru nai, mɨpɨk mɨvitəg-ətəg fam, kɨni tɨksɨn rəsaah-əsaah-pən ye swatuk, kɨni man mɨnə khauə mɨsən fam.\f + \fr 4:4 \ft  Kwən e ramsuv kweru nai kɨrik kamni kɨmə “wit” rəri-pən norien kape nɨsuvyen wit.\f*  
\v 5 Kɨni kweru nai tɨksɨn rəsaah-pən ye tokrei kapier yame nɨmoptanə rɨkəskəh ikɨn, murə aihuaa əmə.  
\v 6 Kɨni mərɨg mɨrh rhaktə mhen əpni fam. Kɨsaukei fam meinai nuairiə rɨpəh neiwaiyu-pɨkien.  
\v 7 Kɨni kweru nai tɨksɨn rəsaah-pən yerki kwənurkəsɨk.\f + \fr 4:7 \ft  Yesu rɨpəh nɨniyen kwənurkəsɨk, mərɨg rɨmɨni nərəus kɨrik yame ror nhirɨn.\f* Kɨni mhaktə mehuə. Məknekɨn, kwənurkəsɨk rerko əsuun, kɨni kweru nai rurə mɨpəh nɨkuəyen.  
\v 8 Kɨni tɨksɨn rəsaah-pən ye nɨmoptanə huvə, kɨni mhaurə, mɨseihuə, mhakuə kɨn kwənkwairiə khapsaah. Tɨksɨn kɨmnhakuə kɨn kwənkwairiə toti, kɨni tɨksɨn kɨmnhakuə kɨn sikisti, kɨni tɨksɨn kɨmnhakuə kɨn wan handred.”   
\p
\v 9 Kɨni Yesu rɨni-pən mɨn tuk əriə, mɨmə, “Tukmə kɨmiə narmamə yame nɨmətɨrgɨmiə rarə, sərɨg huvə nəgkiarien e.”   
\s1 Narmamə tɨksɨn kɨsaiyoh Yesu kɨn nɨprai nuhpɨkɨnien  
\r (Mat 13:10-17; Luk 8:9-10)  
\p
\v 10 Kɨni Yesu rɨvən In pɨsɨn, kɨni kafan narmamə twelef, iriə narmamə tɨksɨn mɨn khavən mɨnɨsaiyoh-pən kɨn nɨprai nuhpɨkɨnien mɨnə.  
\v 11 Kɨni In rɨmni-pən tuk əriə mɨmə, “Narmaruyen kape Kughen, in nar erkwaig; mərɨg yakwəni-ərhav-pre ta tuk əmiə. Kɨni mərɨg Yo yakamni-ərhav-pən əmə nuhpɨkɨnien tuk narmamə yamə mɨne kasəmɨr iruə,  
\v 12 rəmhen kɨn yame Profet Aesea rɨmɨni mə,  
\q1 “‘Iriə tuksarhakɨn, mɨsarhakɨn pawk, mərɨg to khapəh nɨsəmien nɨpran.  
\q2 Iriə to kɨsərɨg pawk, mərɨg to khapəh nharkunien.  
\q1 Tamə iriə kɨsərɨg mharkun, kɨni mɨsarar ye nərɨgien kapəriə, pəh Kughen tukrɨvəhsita narpɨnien kape təvhagə hah kapəriə.’”\rq (Aes 6:9-10)\rq*   
\s1 Yesu ramni-ərhav nɨprai nuhpɨkɨnien kape yermamə yame rɨmɨsuv kweru nai  
\r (Mat 13:18-23; Luk 8:11-15)  
\p
\v 13 Kɨni Yesu rɨmɨni-pən tuk kafan narmamə mɨnə, mɨmə, “?Rhawor e? ?Nakaseinein hanə nɨprai nuhpɨkɨnien e? Tukmə ror məkne, ?takshawor pən iran mɨne mharkun mɨn nɨprai nuhpɨkɨnien mɨnə mɨn tɨksɨn?  
\v 14 Nuhpɨkɨnien e, nɨpran ramni məknekɨn: Yermamə yame rɨmɨsuv kweru nai, in rəmhen kɨn yermamə yame ramni-ərhav nəgkiarien kape Kughen.  
\v 15 Narmamə tɨksɨn yame kɨsərɨg nəgkiarien a, kɨsəmhen kɨn kweru nai yame rɨmnəsaah-pən ye swatuk. Rəmhen kɨn yame kɨmɨsərɨg nəgkiarien kape Kughen, taktəkun əmə Setan rɨvəhsi-ta mɨn.  
\v 16 Kɨni narmamə tɨksɨn kɨsəmhen kɨn kweru nai yame rɨmnəsaah-pən yerki kapier kɨni murə aihuaa əmə. Rəmhen kɨn yame kɨsərɨg nəgkiarien kape Kughen, rɨkiriə ragien tukun,  
\v 17 mərɨg khapəh nhavəhs-huvəyen nəgkiarien yerkiriə, masərer kape nɨpɨg kwakwə əmə. Kɨni tukmə kharəhpɨkɨn nɨpɨg əutən, uə narmamə kɨsor ahas pən kɨmi əriə tuk Nəgkiarien Huvə kape Kughen, məknekɨn kamhamɨr.  
\v 18 Kɨni narmamə tɨksɨn yame kɨsərɨg nəgkiarien kɨsəmhen kɨn kweru nai yame rɨmnəsaah-pən yerki kwənurkəsɨk. Kɨsərɨg nəgkiarien e,  
\v 19 mərɨg kasətərɨg pɨk tuk narɨmnar kape nɨmraghien kapəriə. Kɨni nautə reikuə irəriə, mɨvi əriə, ror rɨkiriə ramvən əmə tuk mane. Norien a roriah nəgkiarien kape Kughen, rɨpəh norien kwənkwan.\x - \xo 4:19 \xt Mat 19:23-24 \x*  
\v 20 Kɨni narmamə tɨksɨn kɨsəmhen kɨn kweru nai yame rɨmnəsaah-pən ye nɨmoptanə huvə. Kɨsərɨg nəgkiarien a, mharkun. Kɨni mhavəh kwənkwai nəgkiarien a ye narəyen kapəriə. Iriə tɨksɨn kamhavəh kwənkwan rəmhen kɨn toti; tɨksɨn kamhavəh sikisti; kɨni tɨksɨn kamhavəh kwənkwan wan handred ye narəyen kapəriə.”   
\s1 Nhatətəyen kapətawə rəmhen kɨn laet yame raməsiə  
\r (Luk 8:16-18)  
\p
\v 21 Kɨni əmə ai, Yesu rɨni-pən tuk əriə mɨmə, “To kɨpəh nɨvəhyen laet kɨrik kukrai-pən ye nəkwai baket, uə ye nəpag bed. Nɨkam. Tukaməkeikei kɨruk haktə.\x - \xo 4:21 \xt Mat 5:15; Luk 11:33 \x*  
\v 22 Tukmə nar erkwaig, tukaməkeikei kəm. Tukmə kuvrɨg əpɨs, kɨni mərɨg tukraməkeikei mier-pə ikɨn rhakak ikɨn.\x - \xo 4:22 \xt Mat 10:26; Luk 12:2 \x*  
\v 23 Tukmə kɨmiə narmamə yame nɨmətɨrgɨmiə rarə, sətərɨg huvə kɨn nəgkiarien e.”   
\p
\v 24 Kɨni Yesu rɨni-pən mɨn tuk əriə mɨmə, “Nəgkiarien e nakasərɨg, takasəkeikei mɨsərɨg huvə. Narmamə yame mɨne kɨsərɨg kafak nəgkiarien kɨni mhapəh nɨsəripən-huvəyen, to khapəh nharkun-huvəyen. Mərɨg narmamə yamə mɨne kɨsərɨg kafak nəgkiarien kɨni mɨsəri-pən huvə, tukhavəh nɨrkunien mɨn rhaktə haktə.\x - \xo 4:24 \xt Mat 7:2 \x*  
\v 25 Narmamə yame mɨne kɨsəri-pən kafak nəgkiarien, Kughen tukrɨvəhsi-pən mɨn nɨrkunien kɨmi əriə. Mərɨg narmamə yamə mɨne kɨsərɨg nəgkiarien e kɨni mɨsor nar apnapɨg iran, Kughen tukrɨvəhsi-ta nɨrkunien kəskəh yame rɨkiriə raməsɨk mə iriə kharkun.”\x - \xo 4:25 \xt Mat 13:12; 25:29; Luk 19:26 \x*   
\s1 Narmaruyen kape Kughen ramhaktə atuk  
\p
\v 26 Kɨni Yesu rɨni-pən mɨn tuk əriə mɨmə, “Narmaruyen kape Kughen rəmhen kɨn kweru nai yame yermamə ramsuv yerki nəsimien.  
\v 27 Tukmə yenpɨg, ramapɨr. Mə yeraan, in raməriwək mamavən. Mərɨg kweru nai in ramhaktə atuk əmə mamehuə. Mərɨg kwən a reinein mə rhawor e mamor məknekɨn.  
\v 28 Nɨmoptanə əmə ror kweru nai ramhaktə, mamor nɨmarɨn, kɨni mavus jihin, kɨni mamkuə kɨn kwənkwan.  
\v 29 Kɨni nɨpɨg tukmə kwənkwan rɨmruə, kɨni yermamə ai rɨvən mamrhi meinai neriaji nɨpɨg kafan.”\x - \xo 4:29 \xt Joel 3:13; Rev 14:15 \x*   
\s1 Narmaruyen kape Kughen ramehuə ye nəsanɨnien kafan  
\r (Mat 13:31-32; Luk 13:18-19)  
\p
\v 30 Kɨni Yesu rɨmə, “?Narmaruyen kape Kughen in rəmhen kɨn naha nhagɨn? ?Jakni naha nhagɨn rimhen?  
\v 31 In rəmhen kɨn kwənkwai nai kɨrik kamni kɨmə mastad. Kwənkwai mastad rarkwəskwə rapita kwənkwai nai mɨnə fam.  
\v 32 Mərɨg tukmə rəsaah, in murə mamehuə pɨk, mapita nai mɨnə tɨksɨn. Mamtɨkɨmkɨmɨn man yerpɨrɨg mɨnə khauə masor-pən nimairiə ye rəgrəgɨn.”   
\p
\v 33 Nɨpɨg fam, Yesu raməvhag kɨmi narmamə khapsaah kɨn nəgkiarien ye nuhpɨkɨnien, reriaji atuatuk nɨrkunien kapəriə.  
\v 34 In raməgkiar kɨmi narmamə apnapɨg ye nuhpɨkɨnien əmə. Mərɨg tukmə In mɨne kafan narmamə mɨnə, ramhoprai-pən nɨprai nəgkiarien kafan kɨmi əriə.   
\s1 Yesu rɨmɨni-əhu nɨmətag ehuə ye tame tahik  
\r (Mat 8:23-27; Luk 8:22-25)  
\p
\v 35 Kɨni ye nɨpɨg a, mɨrh rɨnameiwaiyu, Yesu rɨni-pən tuk kafan narmamə mɨnə mɨmə, “Pəh khavən apa nɨkar lugun pən.”  
\v 36 Kɨni kɨsapta ye narmamə, mɨsat-pən ye bot yame Yesu ramkwətə iran, mhavirə. Kɨni bot mɨnə tɨksɨn kɨmnhakwasɨg mɨn kɨn əriə.  
\v 37 Mhavirə, mhavirə, nɨmətag ehuə kɨrik ravən kɨni tahik rehuə pɨk, ipakə rakətənɨm kɨn bot.  
\v 38 Mərɨg Yesu ramapɨr maməsawə huvə ye nəkwai bot. Mərɨg narmamə kafan mɨnə kɨmnhasɨg In, mhamə, “Yhajoun, !Ǝmru! !Natuksəmnɨm, mərɨg Ik nakpəh nərɨgien!”   
\p
\v 39 Məkneikɨn Yesu rhekɨmter məgkiar kɨmi nɨmətag mɨne tahik mɨmə, “Rapəhrə.” Kɨni ai nɨmətag rewaiyu, tahik reiwaiyu; mamərinu mɨn.   
\p
\v 40 Kɨni Yesu rɨni-pən tuk kafan narmamə mɨnə mɨmə, “?Nakshawor mamhagɨn məknekɨn? ?Nhatətəyen kapəmiə rɨrkək hanə uə?”   
\p
\v 41 Mərɨg iriə kwənhagɨn pɨk. Mamhani-pən tuk əriə mɨnə mhamə, “?Naha e yermamə? !Nar apnapɨg mə nɨmətag mɨne tahik, mərɨg kawor nəkwan!”   
\c 5  
\s1 Yesu rɨmnəkota nanmɨn has ye yermamə kɨrik  
\r (Mat 8:28-34; Luk 8:26-39)  
\p
\v 1 Kɨni ai, iriə khatərhav-pən mɨn ye nɨkar lugun a, kɨni mhavhiak mhavən ye kwənmhaan kɨrik kape nəmə Gerasa.  
\v 2-3 Kɨmnhatərhav ye nəkwai bot, kɨni yermamə kɨrik rarə mɨsɨ-pən mɨn ikɨn kamnɨm narmamə ikɨn, mamuə mɨrəhpɨkɨn Yesu. Kwən a ramarə ikɨn kamnɨm narmamə ikɨn. Nanmɨn has raməmɨr iran, keinein narkɨs-ətərəkɨn-ien kɨn nərəus uə jen.  
\v 4 Nɨpɨg rɨpsaah kɨsarkɨs ətərəkɨn nɨhun mɨne kwermɨn kɨn jen, mərɨg in ramakapɨr-pɨr. Nagheen rehuə, narmamə kaseinein nharaptərəkɨnien.  
\v 5 Tukmə yenpɨg uə yeraan, raməmɨr apa ikɨn kamnɨm narmamə ikɨn uə apa ye tukwas kɨni mamətəpar apomh, kɨni mamərəteih-ərəteih nɨpran kɨn kapier.   
\p
\v 6 Nɨpɨg Yesu raməmɨr hanə isok, yermamə ai rəm, kɨni raiyu ətkin muə mənɨmkur ye nɨmrɨn.  
\v 7-8 Yesu rɨni-pən tukun mɨmə, “!Nanmɨn has, əta!”  
\p Kɨni nanmɨn has ai rokr-apomh mɨmə, “!Eh! Yesu, Ji Kughen yame In yerpɨrɨg pɨk. ?Nakmə takhawor yo e? Yakamaiyoh ik ye nhag Kughen mə takpəh norien nəmhəyen kɨmi yo.”\x - \xo 5:7-8 \xt Mak 1:24 \x*   
\p
\v 9 Kɨni Yesu raiyoh-pən kɨn nhagɨn. Mərɨg rɨmə, “Nhagɨk e, Nukwao Ehuə, meinai kɨmawə e khapsaah.”  
\v 10 Məknekɨn ramasək ətgɨn Yesu m-rɨpsaah mə tukrɨpəh nəkota-pənien əriə apa isok.   
\p
\v 11 Kɨni ikɨn a, pukəh mɨnə khapsaah ikɨn. Kasəruk ye nɨhu tukwas a.  
\v 12 Kɨni nanmɨn has mɨnə ai kɨsasək mhani-pən tuk Yesu mhamə, “Takəta-pən irəmawə yerki pukəh mɨnə e.”  
\v 13 Kɨni Yesu reighan kɨn əriə kamhavən. Kɨsəta ye yermamə ai, kɨni mhavən yerki pukəh mɨnə. Pukəh mɨnə ai khapsaah ipakə tuk tu taosen. Kɨsaiyu mɨseiwaiyu ye nəpatu, mhavi-ərhav mɨsəmnɨm ye tahik.   
\p
\v 14 Narmamə kape nəvɨgɨnien pukəh mɨnə kasərer aikɨn masəm pukəh mɨnə kasəmnɨm, kɨni kɨsaiyu mhavən apa iməriə ikɨn mɨnə, kɨni mɨsəvsao kɨn. Kɨni mɨsəvsao apnapɨg kɨn yerkwanu mɨnə ipakə tuk əriə. Kɨni narmamə ai khavən tukun mɨsəm.  
\v 15 Khauə mɨsəm Yesu, mɨsəm yermamə ai, nukwao ehuə kape nanmɨn has rɨmnaməmɨr iran kupən. Mɨsəm ramkwətə mɨvəhsi-pən neipən. Kɨni nɨrkunien kafan ruahuvə. Narmamə mɨnə ai kɨsəm khagɨn.  
\v 16 Kɨni nəmə mɨnə kɨmɨsəm Yesu rɨmnəkota nanmɨn has kɨsəvsao kɨn yermamə yame nanmɨn has rɨmnaməmɨr iran kupan, mɨne pukəh.  
\v 17 Kɨni nəmə aikɨn kɨsaiyoh-pən skai Yesu mə tukrɨtərhav a iməriə ikɨn.   
\p
\v 18 Kɨni ai Yesu ratpən ye bot. Yermamə yame nanmɨn has rɨmnaməmɨr iran ramaiyoh-pən In mə iriu min.  
\v 19 Mərɨg Yesu rɨməni-əhu, mɨmə, “Nɨkam. Takvən apa imam yerkwanu kɨmiə kafam narmamə mɨnə, kɨni məvsao kɨn narɨmnar yame Kughen rɨmnor kɨmik, meinai rɨkin rɨmneiwaiyu pɨk tuk ik.”   
\p
\v 20 Kɨni kwən ai rɨtərhav mɨvən kwənmhan kɨrik nhagɨn e Dikapolis, kɨni maməvsao kɨn norien yame Yesu rɨmnor iran. Kɨni narmamə fam kɨsərɨg, kɨsakur kɨn.   
\s1 Yesu rɨmnor huvə piraovɨn kɨrik yame rɨmɨvəh nəmhəyen, mor huvə mɨn piakəskəh kɨrik yame rɨmamhə ramragh mɨn  
\r (Mat 9:18-26; Luk 8:40-56)  
\p
\v 21 Kɨni Yesu rɨvəh bot məviəfugɨn ye nɨkar lugun mɨvhiak. Mɨvhiak hanə, narmamə khapsaah khauə mɨsərer kurao kɨn.  
\v 22 Yamehuə kɨrik kape niməhuak kape nəmə Isrel, nhagɨn e Jaeras, ruə məm Yesu, mənɨmkur ye nɨmrɨn  
\v 23 kɨni masək ətgɨn, mɨmə, “Yhajoun, piakəskəh kafak nɨmhəyen rɨneriaji. Yuə-ru mərəhu-pən kwermɨm iran, pəh in rəsanɨn.”  
\v 24 Kɨni Yesu rɨvən iriu min.  
\p Kɨni narmamə khapsaah kɨmnhakwasɨg kɨn əriu. Mamhasɨg-sɨg əriə mɨnə, mɨsarkurao ye Yesu.  
\v 25 Piraovɨn kɨrik aikɨn rɨmɨvəh nəmhəyen kape piraovɨn. Rɨmɨvəh nɨmhəyen ai meriaji newk twelef, nəmhəyen rapəh nɨrkəkien.  
\v 26 Nɨpɨg mɨnə fam, ramərɨg nəmhəyen. Kɨni rɨvən məm dokta mɨnə, moriah fam kafan mane ye nəmhəyen kafan. Mərɨg nəmhəyen rɨpəh neiwaiyuyen; ramor pɨk.  
\v 27-28 Nɨpɨg rɨmnərɨg nəvsaoyen kɨn Yesu, kɨni rɨkin rəsɨk mə, “To yakpirap neipən kafan, mɨpiəsanɨn.” Kɨni mɨvən mɨkwasɨg kɨn narmamə yamə mɨne kɨmnhakwasɨg kɨn Yesu, kɨni mərao-pən mɨrap neipən kape Yesu.  
\v 29 Nɨpɨg rɨmɨrap əmə neipən kafan, məsanɨn. In mɨrkun mə to rɨpəh mɨn nərɨgien nəmhəyen.   
\p
\v 30 Məknekɨn, Yesu rərɨg yerkin, mɨrkun mə nanmɨn kafan ror huvə yermamə kɨrik. Kɨni rarharha maiyoh əriə mə, “?Pa e rɨmɨrap Yo?”\x - \xo 5:30 \xt Luk 6:19 \x*   
\p
\v 31 Narmamə kafan khani-pən tukun mhamə, “!Ǝmru! Kɨtawə khahum. ?Rhawor e nakamaiyoh mə pa e rɨmɨrap Ik?”   
\p
\v 32 Mərɨg Yesu rarharha mamarhakɨn yermamə yame rɨmɨrap In.  
\v 33 Məknekɨn, piraovɨn ai rərɨg mɨrkun naha nhagɨn yame rɨmnor in, kɨni muə məm Yesu, mənɨmkur ye nɨmrɨn. Mɨgɨn pawk, mɨni fam ye nəfrakɨsien kafan.  
\v 34 Mərɨg Yesu rɨni-pən tukun mə, “Piakəskəh, nhatətəyen kafam rɨmnor ik naknəsanɨn. Takamvən ye nəmərinuyen. Kafam nəmhəyen ruɨrkək.”\x - \xo 5:34 \xt Mak 10:52; Luk 7:50; 17:19 \x*   
\p
\v 35 Yesu raməgkiar hanə, narmamə tɨksɨn khasɨ-pən apa imei Jaeras, yamehuə kɨrik kape niməhuak kape nəmə Isrel, mhatərhav-pə. Mhani-pən tuk Jaeras mhamə, “Takpəh norien narkutien kɨmi Yhajoun mɨkɨr mɨvən. Kafam piakəskəh ruamhə ta.”   
\p
\v 36 Kɨni Yesu rɨmnərɨg nəgkiarien a, mɨni-pən tuk Jaeras mə, “Takpəh nɨgɨnien. Hatətə əmə irak.”   
\p
\v 37 Kɨni Yesu rɨni-əhu narmamə mə tukhapəh nhakwasɨgien kɨn. Kɨni mɨkɨr əmə Pita, mɨne Jemes, mɨne Jon, piau Jemes irisɨr min.  
\v 38 Khatərhav-pə imei yemehuə a. Yesu rəm mə narmamə khapsaah aikɨn. Kɨsasək mamhauvrɨg-uvrɨg pɨk.  
\v 39 Rauru-pən imə mɨni-pən tuk əriə mə, “?Rhawor nakamhauvrɨg-uvrɨg pɨk a? Piakəskəh rɨpəh nɨmhəyen, mərɨg ramapɨr əmə.”  
\v 40 Kɨsərɨg, kɨsarh iakei iran.  
\p Məknekɨn Yesu rher-yerhav kɨn əriə apa iruə, mɨpəh əmə rɨm piakəskəh a, mɨne nɨsɨni mɨne kwərə misɨr ai yame karhɨkwasɨg kɨn In. Khavən mɨsəm piakəskəh a.  
\v 41 Kɨni Yesu rɨvəh kwermɨn mɨni-pən tukun mə, “Talita kum.” (Ye nəgkiarien kapəriə, nɨpran rɨmə, “Piakəskəh, yakamni-pre tuk ik mə, ‘Hekɨmter’.”)\x - \xo 5:41 \xt Luk 7:14 \x*  
\v 42 Məknekɨn, piakəskəh a rhekɨmter məriwək. (Kafan newk twelef əmə.) Kɨmɨsəm norien ai Yesu rɨmnor, kɨsakur pɨk kɨn.  
\v 43 Kɨni Yesu rɨni-pən tuk əriə mə, “Takhapəh nɨsəvsaoyen kɨn norien e kɨmi narmamə. Kɨni havəhsi-pən nəvɨgɨnien kɨrik kɨmin pəh rən.”   
\c 6  
\s1 Nəmə ime Yesu kɨmɨsəpəh In  
\r (Mat 13:53-58, Luk 4:16-30)  
\p
\v 1 Kɨni Yesu rɨtərhav mɨn aikɨn, mɨvən apa iman ikɨn. Narmamə kafan mɨnə kɨmnhakwasɨg kɨn.  
\v 2 Sabat yame ramuə, In rɨmnəvhag kɨmi narmamə apa niməhuak kape nəmə Isrel. Narmamə khapsaah aikɨn. Kɨni kɨsərɨg kafan nəgkiarien, kɨsakur pɨk kɨn. Mamhani mhamə, “Man, ?In ravəh hiə nɨrkunien e? ?Ramhawor mɨvəh nɨrkunien? ?Rhawor mor nɨmtətien mɨnə e?  
\v 3 Kɨtawə kwənharkun ta kwən e. In kwajikovə əmə kape yermamə yame ravhirəkɨn narɨmnar kɨn nai. Nɨsɨni e Meri; kɨni naorahini mɨnə e Jemes, mɨne Josef, mɨne Judas mɨne Saemon. Kɨni kafan kakə mɨnə kasarə mɨn e kɨtawə miriə.” Kɨni narmamə mɨnə a kasəməkɨn In.   
\p
\v 4 Mərɨg Yesu rɨni-pən tuk əriə mə, “Tukmə profet kɨrik kape Kughen, narmamə tukhasiai in. Kɨni mərɨg, narmamə iman ikɨn, mɨne kwənərəus kafan mɨnə, iriə pɨsɨn əmə khapəh nhasiaiyen in.”\x - \xo 6:4 \xt Jon 4:44 \x*  
\v 5 In a kwənmhaan a, rɨpəh nor-pɨkien nɨmtətien. Mərɨg In rərəhu-pən kwermɨn ye narmamə kwatɨksɨn yamə mɨne kamhamhə, kɨni mor huvə əriə.  
\v 6 Mərɨg Yesu rɨmnəm mə narmɨnə iman ikɨn kapəriə nhatətəyen rɨrkək, rakur.  
\s1 Yesu rher-yerhav kɨn kafan narmamə twelef mə tukhatərhav mɨsəvsao kɨn narmaruyen kape Kughen  
\r (Mat 10:5-15; Luk 9:1-6)  
\p Kɨni ai, Yesu rəriwək mamarkurao yerkwanu mɨnə aikɨn maməvhag kɨmi narmamə.  
\v 7 Kɨni mokrən kɨn narmamə twelef kafan mə tukhauə, kɨni mɨvəhsi-pən nehuəyen kɨmi əriə tuk nəkotayen nanmɨn has ye narmamə.  
\v 8 Kɨni mɨmə, “Tukmə nakamhavən ye swatuk, mhapəh nhavəhyen nar kɨrik. Takhapəh nhavəhyen bred, uə nɨtɨp uə mane. Takhavəh əmə kaskɨn.  
\v 9 Kɨni mhavəhsi-pən sandel, mərɨg takhapəh nhavəhyen neipən kɨraru kɨraru.”  
\v 10 Mɨni-pən mɨn tuk əriə mɨmə, “Nɨpɨg tukmə nakhavən yerkwanu kɨrik, mɨsarə ye nimə kɨrik, nimə a in a taksarə əmə ikɨn mɨseriaji mhatərhav ikɨn mamhavən.  
\v 11 Mərɨg tukmə yerkwanu kɨrik rɨpəh norkeikeiyen əmiə mə takhavən iməriə ikɨn, mhapəh nɨsətərɨgien kɨn əmiə, takhatərhav iməriə ikɨn, mɨsarpita-arpita nɨmokrur ye sandel kapəmiə. Norien e tukror nɨmtətien mə narmamə yerkwanu a kɨmɨsor nar kɨrik rapəh nəmhenien.”\x - \xo 6:11 \xt Luk 10:4-11 \x* \x - \xo 6:11 \xt Wok 13:51 \x*   
\p
\v 12 Kɨni ai iriə khatərhav, mhavən, mhani-pən tuk narmamə mə tuksarar ye nərɨgien kapəriə tuk təvhagə hah.  
\v 13 Kɨni masəkota nanmɨn hah mɨnə ye narmamə khapsaah. Kɨni masətəg-pən nehe kwənkwai olif\f + \fr 6:13 \ft  Olif in nai kɨrik kamən kwənkwan. Kamarkwəsɨs mɨn nehen kamor oel kɨn.\f* ye kapən kapə narmamə khapsaah yamə mɨne kamhamhə, kɨni khahuvə.\x - \xo 6:13 \xt Jem 5:14 \x*   
\s1 Herod rɨmə ta mə Jon Baptaes ruəmragh mɨn  
\r (Mat 14:1-2; Luk 9:7-9)  
\p
\v 14 Kɨni nəvsaoyen kɨn Yesu rɨtərhav, kɨni king kape nar aikɨn, nhagɨn e Herod, rərɨg. Narmamə tɨksɨn khamə, “Mə Jon Baptaes a. Mə rɨməmragh mɨn kɨni mamor pɨk nɨmtətien.”\x - \xo 6:14 \xt Mat 16:14; Mak 8:28; Luk 9:19-20 \x*   
\p
\v 15 Mərɨg narmamə tɨksɨn khamə, “Nɨkam. Mə Elaeja.”  
\p Kɨni mərɨg tɨksɨn khamə, “Mə profet pɨsɨn kɨrik. Rəmhen kɨn profet kupən kape Kughen.”   
\p
\v 16 Mərɨg Herod rɨmnərɨg, mɨmə, “Nɨkam. Mə Jon Baptaes e, yame yɨmnərəru ta nɨpətək nuan. Yakmə rɨmɨmragh mɨn.”   
\p
\v 17 Herod rɨkin rɨmnəsɨk məknekɨn meinai in apa kupən, rɨmɨrəhsi-pən Jon Baptaes ye kalabus meinai piauni Filip rɨnamkɨr piraovɨn kɨrik, nhagɨn en Herodias; kɨni en, Herod rɨkɨr-ta mɨn.  
\v 18 Mərɨg Jon rɨmɨni-pən tuk Herod mə, “Kamni-əhu mə takpəh nɨkɨr-tayen piraovɨn kape piam.”\f + \fr 6:18 \ft  Kughen ramni-əhu mə takpəh nɨkɨrtayen piraovɨn kape piam ye Lev 18:16, mɨne ye 20:21. Kɨni mərɨg tukmə piam rɨmhə, kafan kwajikovə rɨrkək, takaməkeikei mɨkɨr kafan piraovɨn. (Dut 25:5-6).\f*  
\v 19 Kɨni niemha rhai Herodias tukun, mə tukrhopni Jon, mərɨg rɨneinein\x - \xo 6:19 \xt Lev 18:16 \x*  
\v 20 meinai Herod rɨmɨsiai Jon, mɨrkun mə in yermamə atuatuk kape Kughen, kɨni maməm vi vi in. Nɨpɨg Jon raməgkiar mukrekɨn kapan kapə Herod, kɨni Herod rorkeikei mə tukrərɨg mɨn.   
\p
\v 21 Mərɨg nɨpɨg kɨrik, Herodias rɨmɨvəh kwənmhaan tuk nhopniyen Jon. Herod rɨmnor nəvɨgɨnien ehuə kɨrik mamor nɨpɨg kafan yame rɨmnarha iran. Kɨni mokrən kɨn gavman kafan, mɨne namehuə mɨnə kape mobael, mɨne namehuə mɨnə tɨksɨn apa Galili; khauə ye nəvɨgɨnien kafan.  
\v 22 Kɨni piakəskəh kape Herodias rɨvən mɨn aikɨn, mamor danis ye nɨmrɨriə. Nɨpɨg Herod mɨne in mɨnə tɨksɨn kɨmɨsəm, rɨkiriə ragien tukun.  
\p Kɨni Herod rɨni-pən tuk piakəskəh ai mə, “Tukmə nakorkeikei naha nhagɨn, yakɨrkun nɨvəhsi-preyen kɨmik.  
\v 23 Yakamni kwəsu əgkəp mə nar yame nakorkeikei mamaiyoh yo kɨn, yakɨrkun nɨvəhsi-preyen. Nar apnapɨg tukmə rehuə pawk, yakɨrkun nɨvəhsi-preyen kɨm ik.”   
\p
\v 24 Kɨni ai piakəskəh ai rɨtərhav maiyoh nɨsɨni mɨmə, “?Nɨsɨnɨk, jakaiyoh-pən kɨn naha nhagɨn tuk rɨmɨk?”  
\p Kɨni ai rɨni-pən tukun mə, “Takvən maiyoh kɨn kapən kapə Jon Baptaes.”   
\p
\v 25 Məknekɨn, piakəskəh ai raiyu, mɨvən məm yermaru, kɨni mɨmə, “Yakorkeikei mə taktəkun əmə takrəh kapən kapə Jon Baptaes, mukrai-pən ye tikiplet, mɨrəh muə kɨmi yo pəh yakəm.”   
\p
\v 26 Nəgkiarien ai ror King Herod rərɨg rahas pɨk, meinai rɨmnor nəgkiarien əutən ye nɨmrɨ in mɨnə tɨksɨn. To rɨpəh nəpəhyen.  
\v 27 Ror pən, rher-pən kɨn mobael kɨrik mə tukrɨvən mɨkɨsəru nɨpətək nuai Jon, mɨrəh kapan kapa muə. Kɨni mobael ai rɨvən apa kalabus, mɨkɨsəru ta nɨpətək nuai Jon,  
\v 28 mərəhu-pən kapan kapa ye tikiplet. Mɨvəhsi-pən kɨmi piakəskəh ai, mə tukrɨvəh mɨvən kɨmi nɨsɨni.  
\v 29 Mərɨg narmamə kape Jon Baptaes kɨmɨsərɨg nəvsaoyen kɨn, khavən mharəh nɨpran, mhavən mɨsərəhu-pən ye nəpəəg kapier.   
\s1 Yesu rɨmɨvəh nəvɨgɨnien rɨkəskəh, mor rɨpsaah, maməvɨgɨn narman faef taosen kɨn  
\r (Mat 14:13-21; Luk 9:11-17; Jon 6:1-14)  
\p
\v 30 Kɨni aposol mɨnə kape Yesu khasɨ-pən mɨn yerkwanu yamə mɨne Yesu rɨmnher-pən kɨn əriə ikɨn, mamhauə mɨsəvsao-pən kɨn norien kapəriə mɨne nəvhagien kapəriə kɨmin.\x - \xo 6:30 \xt Luk 10:17 \x*  
\v 31 Mərɨg narmamə khapsaah kɨmnhauə masəm In, kɨni iriə kafan narmamə mɨnə kapəriə nɨpɨg rɨrkək tuk nəvɨgɨnien. Kɨni rɨni-pən tuk kafan narmamə mɨnə mə, “Hauə, pəh khavən apa ikɨn narmamə kharkək ikɨn kɨni mɨsapɨs.”   
\p
\v 32 Kɨni ai Yesu mɨne kafan narmamə mɨnə khavən ye bot mhatərhav mhavən ikɨn narmamə kharkək ikɨn.  
\v 33 Mərɨg narmamə khapsaah kɨsəm Yesu mɨne kafan narmamə mɨnə kɨnamhavən, kɨni kharkun əriə. Kɨni khatərhav iməriə yerkwanu mɨnə, mɨsaiyu əkupən kɨn əriə.  
\v 34 Mərɨg Yesu rɨmɨvhiak məm narmamə khapsaah aikɨn, kɨni rɨkin rewaiyu tuk əriə meinai iriə kɨsəmhen kɨn sipsip mɨnə tɨksɨn yame yermamə rɨkək yame ramarha huvə tuk əriə. Kɨni In raməvhag kɨmi əriə mamni narɨmnar rɨpsaah.\x - \xo 6:34 \xt Nam 27:17; Mat 9:36 \x*   
\p
\v 35 Rɨnamenaiyu, narmamə kape Yesu khauə mɨsəm In. Mhani-pən tukun mhamə, “Kwənmhan əkwak eikɨn e, kɨni rɨnamenaiyu.  
\v 36 Takher rik rik kɨn narmamə mɨnə e, pəh khavən apa yerkwanu ipakə mɨnə mhavəh nəriə kɨrik nəvɨgɨnien.”   
\p
\v 37 Mərɨg In rɨni-pən tuk əriə mɨmə, “Rhuvə mə kɨmiə əmə taksəvɨgɨn əriə.”  
\p Mərɨg iriə khani-pən tukun mhamə, “?Jakshawor? ?Nakmə jaksoriah apnapɨg əmə tu handred taosen vatu\f + \fr 6:37 \ft Nakɨrkun mɨn nɨniyen məknekɨn, “?Nakorkeikei mə jaksoriah mane yame yermamə kɨrik tukror wok tukun makuə seven uə?”\f* ye bred, mhawəhsi-pən kɨmi əriə?”   
\p
\v 38 Mərɨg raiyoh əriə mɨmə, “?Nakhavəh bred kuvhuun? Havən-ru mɨsəm.”  
\p Khavən mɨsəm nɨpar bred kɨrkɨrɨp əmə mɨne kəmam kɨraru.   
\p
\v 39 Kɨni Yesu ruh rɨkiriə mɨmə, “Takhani-pən tuk narmamə mɨnə en khavən yerki mənvhirɨk yame rhuvə, mɨsəkwətə ye nɨmrɨn nɨmrɨn.”  
\v 40 Nɨmrɨn tɨksɨn wan handred. Kɨni nɨmrɨn tɨksɨn fifti.  
\v 41 Kɨni ai Yesu rɨvəh bred a kɨrkɨrɨp mɨne kəmam a kɨraru, mɨvaag haktə mɨni vi vi Kughen tukun, mhapu-hapu bred mɨne kəmam, mɨpɨk-pən kɨmi kafan narmamə mə tukhapɨk mɨsəvɨgɨn narmamə mɨnə a kɨn.  
\v 42 Kɨni iriə kɨsəvɨgɨn tupriə rəsiis  
\v 43 mɨsəpəh nɨpərpər bred mɨne kəmam. Kɨni kafan narmamə mɨnə kɨmnhavai-pən ye nɨtɨp twelef khakwar mɨn.  
\v 44 Narmamə ai kɨmɨsəvɨgɨn, narman əmə, kɨsəmhen kɨn faef taosen.\x - \xo 6:44 \xt Mak 8:1-9 \x*   
\s1 Yesu rameriwək haktə ye nɨmar mar tahik  
\r (Mat 14:22-33; Jon 6:15-21)  
\p
\v 45 Məknekɨn Yesu rɨni-pən tuk kafan narmamə mə tukhavəh bot kapəriə, mɨsəviəfugɨn mɨsəkupən mamhavən apa ye nɨkar lugun, mhavən yerkwanu kɨrik, nhagɨn e Betsaeda. Pəh In raməmɨr, mher rik rik kɨn narmamə pəh kamhavən iməriə mɨnə.  
\v 46 Yesu raowiə kɨn əriə, mapitan kɨn əriə, mhaktə mɨvən ye takwar kɨrik maməhuak.\x - \xo 6:46 \xt Luk 5:16 \x*   
\p
\v 47 Rɨnəpɨgnəp, bot ai raməmɨr hanə apa ye tame lugun. Mərɨg Yesu In raməmɨr pɨsɨn apa fiak.  
\v 48 In maməm əriə kasəsuə ye bot, mɨsəm rəutən meinai nɨmətag ramuh əriə. Kɨsərɨg rahah mɨsəsuə ye bot ipakə reraan, kɨni Yesu rəriwək ye nɨmar mar tahik mɨvən pakə tuk əriə. Natukrapita əriə,  
\v 49-50 mərɨg iriə kɨmɨsəm raməriwək ye nɨmar mar tahik, khamə ta yarmhə. Kɨsətəpar mhagɨn pɨk.\x - \xo 6:49-50 \xt Luk 24:37 \x*  
\p Mərɨg Yesu rɨni-pən tuk əriə mə, “Takhapəh nhagɨnien. Mə Yo əmə e.”  
\v 51 Kɨni ratpən ye bot, nɨmətag ror infamien. Kɨsəm kɨsakur rɨkiriə ragien.\x - \xo 6:51 \xt Mak 4:39 \x*  
\v 52 Mərɨg kapəria kapə rɨskai hanə. Kɨmɨsəm pawk Yesu rɨmnəvɨgɨn narmamə khapsaah kɨn bred, məpəh irəkwak ramswin, mərɨg kɨmnhapəh nharkunien mə In pa.   
\s1 Yesu rɨmnor huvə narmamə kɨmnhamhə apa Genesaret  
\r (Mat 14:34-36)  
\p
\v 53 Kɨni iriə kɨsəviəfugɨn ye lugun ai mhavhiak ye kwənmhaan kɨrik nhagɨn e Genesaret. Mhavi-tərəkɨn kapəriə bot aikɨn.  
\v 54 Kɨni mhavhiak, narmamə mɨn aikɨn kɨmɨsəm Yesu kɨni kharkun In.  
\v 55 Kɨni kɨsaiyu mhavən apa iməriə mɨnə mhapɨk narmamə yamə mɨne kɨmnhamhə ye nɨkaokao mhavən ikɨn pukaa Yesu ramvən ikɨn.  
\v 56 Ikɨn mɨnə fam Yesu ramvən ikɨn, yerkwanu ehuə, mɨne yerkwanu kwəskwəh, narmamə mɨnə khapɨk narmamə mɨnə kamhamhə, masərer əswasɨg kɨn ye swatuk pɨsiək. Kɨni mɨsasək ətgɨn mə tukreighaan kɨn narmamə kamhamhə pəh kharap əmə nɨpeihage neipən kafan. Kɨni narmamə mɨ-fam yamə mɨne kɨmnharap, kɨmɨsəsanɨn.   
\c 7  
\s1 Nəmhajoun kape loa kape Moses kamhani hah Yesu  
\r (Mat 15:1-20)  
\p
\v 1 Namhajoun tɨksɨn kape loa kape Moses iriə Farisi mɨnə khasɨ-pən Jerusalem mhauə mɨsofugɨn-pən tuk Yesu  
\v 2 kɨni mɨsəm mə narmamə tɨksɨn kape Yesu kasəvɨgɨn mamhavəh nəmkɨmɨk kɨrik meinai khapəh nɨsəravyen rəri-pən natuakəmien kape nəmə Isrel.  
\v 3 (Farisi mɨnə, mɨne nəmə Isrel mɨnə fam kamhakwasɨg kɨn narəyen kupən kapəriə. Tukmə khapəh nɨsəravyen rəri-pən norien kapəriə, to khapəh nɨsəvɨgɨnien.  
\v 4 Kɨni, tukmə khasɨ-pən apa maket, mhauə yerkwanu, kɨni mhapəh nɨsəravyen, to khapəh mɨn nɨsəvɨgɨnien. Kapəriə natuakəmien rɨpsaah ye nɨkarɨn kape nəspir-tayen nəmkɨmɨk ye pənkɨn, mɨne sospen mɨne besin kapəriə).\f + \fr 7:4 \ft  Nəmə Isrel kɨsəuji-pən mɨn loa tɨksɨn tuk loa kape Moses. Kɨni ai mharai-pən ye nəkwəkwə kɨrik kɨmə, Mishnah.\f*   
\p
\v 5 Kɨni Farisi mɨnə mɨne namhajoun kape loa kape Moses kɨnəsaiyoh Yesu mhamə, “?Rhawor kafam narmamə khapəh nɨsəri-pənien kapətawə natuakəmien yame kaha mɨnə kɨmnəsəvhag-pə kɨn kɨmi ətawə? Kafam narmamə mɨnə kasəvɨgɨn mhapəh nɨsəravyen rəri-pən natuakəmien kapətawə.”   
\p
\v 6 Kɨni Yesu rɨni-pən tuk əriə mɨmə, “Eh. Kapəmiə nɨniyen rhuvə, mərɨg kapəmiə norien in rahas. In apa kupən, profet kɨrik kape Kughen, nhagɨn e Aesea, rɨmnəfrakɨs ye nɨkarɨn kapəmiə mɨrai mamni mə,  
\q1 “‘Nəmə mɨnə a kamhani apnapɨg əmə nəfrakɨsien irak ye nheriə,  
\q2 mərɨg rɨkiriə raməmɨr isok pɨk tuk Yo.   
\q1
\v 7 Kasəhuak mərɨg kasəhuak təkun əmə.  
\q2 Kɨni kapəriə nəvhagien kamhani mhamə nəgkiarien e kape Kughen, mərɨg ror əmə nərɨgien kɨn kape yermamə.’”\rq (Aes 29:13)\rq*   
\p
\v 8 Kɨni Yesu rɨni-pən tuk əriə mə, “Kɨmiə nakwəsəpəh loa yame Kughen rɨmɨvəhsi-pre, kɨni mɨnamhakwasɨg əmə kɨn nərɨgien kape yermamə.”   
\p
\v 9 Kɨni mɨni-pən mɨn tuk əriə mə, “?Kɨmiə nakhamə nakharkun pɨk nar? !Mərɨg nakwəsəpəh loa kape Kughen mɨnamhakwasɨg əmə kɨn narəyen kape kaha mɨnə!  
\v 10 Səm-ru, Moses rɨmɨni kupən mɨmə, ‘Takhasiai nɨsɨnmiə mɨne rɨmɨmiə.’\rq (Eks 20:12; Dut 5:16)\rq* Kɨni mɨmə, ‘Yermamə yame ramni hah nɨsɨni uə rɨmni tukhopni.’\rq (Eks 21:17; Lev 20:9)\rq*  
\v 11 Mərɨg kɨmiə nakhani-əhu narmamə mə tukhapəh nɨsasituyen ye mamə mɨne tatə kapəriə, mhamə tukhani-pən tuk əriə mhamə, ‘Eh. Yakeinein nɨvəhsi-preyen nar kɨrik meinai yakvəhsi-pən ta fam kɨmi Kughen, kɨni to yakpəh nɨvəhsi-ta-mɨnien mɨvəhsi-pre kɨmik.’  
\v 12 Nakasəvhag kɨmi narmamə məknekɨn mɨsətapɨg kɨn nasituyen yame narmamə tuksor kɨmi nɨsɨnriə mɨne rɨmriə.  
\v 13 Ror pən narəyen kapəmiə yame nakasəvhag kɨn kɨmi narmamə ramor təkun nəgkiarien kape Kughen. Kɨni masor narɨmnar khapsaah ror məknekɨn.”   
\p
\v 14 Kɨni Yesu rokrən kɨn narmamə mə tukhauə mɨn. Mɨni-pən tuk əriə mə, “Taksətərɨg huvə, mɨsərɨg mharkun.  
\v 15 Nar raməmɨr iruə, tukmə rɨvən yerki yermamə, to rɨpəh norien rəmkɨmɨk ye nɨmrɨ Kughen. Nar ramtərhav yerki yermamə ramor nəmkɨmɨk ye nɨmrɨ Kughen.  
\v 16 Yermamə yame nɨmətergɨn rarə, tukrərɨg huvə nəgkiarien e.”\f + \fr 7:16 \ft Nəgkiarien ye v. 16 rɨkək ye kopi akwas tɨksɨn kape Niutestamen. Keinein mə Mak rɨmɨrai əfrakɨs uə nɨkam.\f*   
\p
\v 17 Kɨni Yesu rəta mɨn ye narmamə ai, mɨvən imə. Kɨni narmamə kafan kɨsaiyoh kɨn nɨprai nuhpɨkɨnien yame in rɨmɨni.  
\v 18 Kɨni rɨni-pən tuk əriə mɨmə, “?Rhawor? ?Kɨmiə mɨn nakseinein? Takharkun mə narɨmnar yame kamən to rapəh norien yermamə rəmkɨmɨk ye nɨmrɨ Kughen.  
\v 19 Narɨmnar yame ror məknakɨn to rɨpəh nɨvənien yerkin. Mɨvən ye tɨpeuə en mɨpitərhav hanə mɨn.” (Nəgkiarien a kape Yesu rɨni huvə fam nəvɨgɨnien mɨnə ye nɨmrɨ Kughen).   
\p
\v 20 Kɨni In mɨmə, “Mərɨg narɨmnar yame ramsɨ-pən yerki yermamə in en ramor yermamə raməmkɨmɨk ye nɨmrɨ Kughen.  
\v 21 Meinai yerki yermamə, nərɨgien hah rɨpsaah, rəmhen kɨn nəkrəhyen kɨn piraovɨn, nhopniyen yermamə, napɨr-pənien tuk piakwənahin, nəkrəhyen,  
\v 22 nəptɨgien kɨn nautə, norien has, nor-apnapɨgien nar, neikuəyen, nɨniyen nɨkar jir, nanipɨnien, nəgkiar-ausitien, mɨne nətəwaoyen.  
\v 23 Norien has mɨnə a kamhasɨ-pən yerki yermamə mor yermamə raməmkɨmɨk ye nɨmrɨ Kughen.”   
\s1 Piraovɨn kɨrik yame pəh nien mə kwənərəus kape Isrel ramni nəfrakɨsien ye Yesu  
\r (Mat 15:21-28)  
\p
\v 24 Kɨni Yesu rɨtərhav mɨn aikɨn meiwaiyu ərhav kwənmhaan ehuə kɨrik, nhagɨn e Taea. Maiyu apɨs-apɨs pawk, mɨvən imə, mərɨg narmamə a kharkun mə In eikɨn e.  
\v 25-26 Kɨni piraovɨn kɨrik, nanmɨn has rɨmnəmɨr ye kafan piakəskəh. Pian ai pəh nien mə kwənərəus kape Isrel. In rɨmnarha apa Fonisia, ye provins a Siria. Kɨni rɨmnərɨg nəvsaoyen kɨn Yesu, kɨni ruə, mənɨmkur ye nɨmrɨn masək ətgɨn mə tukrəko ta nanmɨn has ye kafan piakəskəh.   
\p
\v 27 Mərɨg Yesu rɨni-pən nuhpɨkɨnien kɨrik tukun mɨmə, “Pəh kwajikovə mɨnə əmə tuksəvɨgɨn tupriə rəsiis. Rɨpəh natuatukien mə tukvəh nəvɨgɨnien ne kwajikovə karakikɨn-pən kɨmi kuri mɨnə.”\f + \fr 7:27 \ft  Yesu raməgkiar kɨn kuri meinai nəmə Isrel iriə khamə nəmə Fonisia mɨne nəmə Siria kɨsəmhen kɨn kuri. Ror pən khamə takasitu ye kwajikovə mɨnə kape nar Isrel, mɨpəh nasituyen ye kwajikovə mɨnə kape tanə pɨsɨn.\f*   
\p
\v 28 Mərɨg piraovɨn ai rɨni-pən tukun mə, “Yemasur, nəfrakɨs. Mərɨg kuri mɨnə kharkun nɨsənien nɨmsɨmsɨ nəvɨgɨnien ne kwajikovə mɨnə yame raməsaah-pən ye nəpəəg tebol.”\f + \fr 7:28 \ft  Pian a rɨmnəgkiar kɨn nɨmsɨmsɨ nəvɨgɨnien ror nuhpɨkɨnien kɨn. Mə Yesu ramasitu ye narmɨnə Isrel, mərɨg nɨpar nasituyen kafan in aikɨn. To rapəh nəhipən-fam-ien kɨmi narmɨnə Isrel.\f*   
\p
\v 29 Kɨni Yesu rɨni-pən mɨn mə, “Nɨmnhorpɨn məknen nəgkiarien, rhuvə. Nanmɨn has ruatərhav ta ye kafam piakəskəh. Rerɨg-pən imam yerkwanu.”   
\p
\v 30 Piraovɨn ai rɨrerɨg-pən iman yerkwanu məm kafan piakəskəh ramapɨr huvə ye nɨkaokao. Nanmɨn has ruatərhav iran.   
\s1 Yesu rɨmnor huvə kəru kɨrik, mor huvə mɨn rəgkiar  
\p
\v 31 Kɨni ai, Yesu rɨtərhav mɨn provins a Taea, kɨni meiwaiyu-pə mapita provins a Saedon, muə e Galili, mɨvən kwənmhan ehuə kɨrik nhagɨn e Dikapolis.\fig Taon kape Saedon|alt="Sidon by the ocean" src="HK028A.jpg" size="span" loc="Bottom of page" copy="Horace Knowles" ref="Mak 7:31" \fig*  
\v 32 Kɨni kharəh kəru kɨrik yame rɨpəh nəgkiarien, mhauə kɨmin. Mɨsaiyoh-pən Yesu mə tukrərəhu-pən kwermɨn ye yermamə ai, pəh rhuvə.   
\p
\v 33 Kɨni Yesu rɨvəh yermamə ai, mɨravən isok tuk narmamə, mɨvəhsi-pən kwənkwai kwermɨn ye nɨmətərgɨ yermamə ai, məjai kwənkwai kwermɨn, kɨni mɨrap neramɨ yermamə ai.  
\v 34 Kɨni marha faktə ye neai, mərɨg kafan nərɨgien rɨpam, kɨni meihagh əpɨr. Kɨni mɨni-pən tuk yermamə ai mə, “!Efata!” (Nɨpran rɨmə, “!Ǝkwag!”).  
\v 35 Məknekɨn, nɨmətərgɨ yermamə ai rəkwag, kɨni neramɨn rɨhuatuk, məgkiar huvə.   
\p
\v 36 Kɨni Yesu rɨni-əhu əutən tuk narmamə mə tukhapəh nɨsəvsaoyen kɨn norien a. Mɨni-əhu əutən pawk, mərɨg iriə kɨsəvsao kɨn mamharpɨn.  
\v 37 Kɨni iriə kɨsakur pɨk kɨn nɨmtətien a, mamhani mhamə, “Man. Kwən a rapita. Rɨrkun nar əfrakɨs. Ramor huvə kəru mɨnə mɨne narmamə khapəh nɨsəgkiarien.”   
\c 8  
\s1 Yesu rɨmnor nɨmtətien kɨrik, maməvɨgən narman fo taosen  
\r (Mat 15:32-39)  
\p
\v 1 Ye nɨpɨg a, narmamə khapsaah khauə mɨn mɨsəm Yesu. Iriə, nəriə nəvɨgɨnien rɨrkək. Ror pən Yesu rɨni-pən tuk kafan narmamə mɨnə mə,  
\v 2 “Rɨkik reiwaiyu pɨk tuk narmamə mɨnə e. Kɨtawə miriə kasəmɨr nɨpɨg kɨsisər, kɨni nəriə nəvɨgɨnien rɨrkək.  
\v 3 To yakher-pən kɨn əriə yerkwanu kamhavən, kɨrik rəmkərəv ye swatuk, nɨmrɨn rapɨg, kɨni rɨmɨr, meinai tɨksɨn kɨmnhasɨ-pən isok.”   
\p
\v 4 Kɨni narmamə kafan mɨnə khani-pən tukun mhamə, “?Tukhavəh hiə nəriə nəvɨgɨnien? Ikɨn eikɨn e kwənmhan əkwak.”   
\p
\v 5 Kɨni Yesu raiyoh əriə mə, “?Mərɨg bred kuvhuun en?”  
\p Khamə, “Bred seven.”   
\p
\v 6 Kɨni Yesu rɨni-pən tuk narmamə ai mə, “Taksəkwətə.” Kɨni mɨvəh nɨpar bred ai, mɨni vi vi Kughen tukun, kɨni makapɨr-pɨr, məhi-pən kɨmi kafan narmamə mə tuksəvɨgɨn narmamə kɨn aikɨn. Kɨni ai iriə kɨsor.  
\v 7 Kwaji kəmam tɨksɨn mɨn aikɨn. Yesu rɨni vi vi Kughen tukun, mɨni mə tukhavəhsi-pən mɨn kɨmi narmamə ai.  
\v 8 Kɨni kɨsəvɨgən, tupriə rəsiis fam. Mɨsəpəh nɨpərpərɨn mhavai-pən ye kəmeiru ehuə seven.  
\v 9 Iriə kɨməsəvɨgən, narman əmə, rəmhen kɨn fo taosen. Kɨni Yesu rher rik rik kɨn əriə.\x - \xo 8:9 \xt Mak 6:35-44 \x*  
\v 10 Kɨni ai iriə kafan narmamə mɨnə, mhavən ye bot, mhavən apa kwənmhan ehuə kɨrik, nhagɨn e Dalmanuta.   
\s1 Nəmhajoun mɨnə kape loa kape Moses khamə tuksəm nɨmtətien kɨrik  
\r (Mat 16:1-4)  
\p
\v 11 Kɨni ai, Farisi tɨksɨn khauə masəni-əhu Yesu mə to rapəh norien nɨmtətien kɨrik ye nɨmrɨriə ye nəsanɨnien kape Nanmɨn kape Kughen.  
\v 12 Kɨni Yesu rɨkin rəpou, meihagh əpɨr, mɨni-pən tuk əriə mə, “?Rhawor e kɨmiə narmamə nakəsarə ye rao e, nakhamə taksəm nɨmtətien kɨrik? Yakamni-pre əfrakɨs tuk əmiə mə taktəkun ai, to nakhapəh nɨsəmien nɨmtətien kɨrik ror məknenkɨn.”\x - \xo 8:12 \xt Mat 12:39; Luk 11:29 \x*  
\v 13 Kɨni Yesu rəpəh namhajoun mɨnə a, matpən mɨn ye bot, məviəfugɨn-pən ye nɨkar lugun.   
\s1 Yesu rɨmnor kwirɨg kɨmi kafan narmamə mɨnə meinai kaparhia kapə rɨskai pɨk  
\r (Mat 16:5-12)  
\p
\v 14 Kɨni ai Yesu mɨne kafan narmamə mɨnə khavən ye bot, mɨsəru kɨn bred mhavəh əmə nɨpər bred kɨrikianə əmə.  
\v 15 Kɨni Yesu rɨmnor kwirɨg kɨmi əriə ye nuhpɨkɨnien mɨmə, “Takasərɨg əmiə tuk ‘yis’ kape Farisi mɨnə, mɨne Herod.”\f + \fr 8:15 \ft  “Yis” in nar kɨrik ror bred raməsiis. Yesu ramni yis meinai nəwhagien kape nəmhajoun kape loa kape Moses mɨne Herod rɨvən yerki narmamə, ror nərɨgien kapəriə raməsiis kɨn nahasien.\f*\x - \xo 8:15 \xt Luk 12:1 \x*   
\p
\v 16 Kɨni kɨnəsaiyoh əriə mɨnə kɨn nɨprai nuhpɨkɨnien a, mhamə, “?Tukmə ror kwən e rɨmə kɨmnhapəh nhavəhyen bred uə?”   
\p
\v 17 Mərɨg Yesu ruɨrkun ta nərɨgien kapəriə. Mɨni-pən tuk əriə mə, “?Rhawor e nakasəm əmiə mɨnə mə bred rɨkək? ?Nakshawor mhapəh nɨsəm-huvəyen? ?Mɨshawor mhapəh nɨsərɨg-huvəyen? Kapəmia kapə rɨskai pɨk.\x - \xo 8:17 \xt Mak 6:52 \x*  
\v 18 Nɨmrɨmiə pawk əmə eikɨn, mərɨg nakhapəh nɨsəmien. Nɨmətərgɨmiə pawk əmə eikɨn, mərɨg nakhapəh nɨsərɨgien. Tukmə ror nakwəsərukɨn fam narɨmnar yame kɨtawə kɨmɨsor.  
\v 19 Nɨpɨg yɨmɨvəh nɨpar bred kɨrkɨrɨp, makapɨr-pɨr, məhi-pən kɨmi narman faef taosen kɨsən, mərɨg kɨmɨsəpəh nɨpərpər nəvɨgɨnien, ?nakhavai-pən ye nɨtɨp kuvhuun?”\x - \xo 8:19 \xt Mak 6:41-44 \x*  
\p Khamə, “Twelef.”   
\p
\v 20 Kɨni rarə maiyoh mɨn əriə mə, “Nɨpɨg yɨmɨvəh nɨpər bred seven, məhi-pən kɨmi narman fo taosen kɨsən, kɨni mhapəh nɨpərpərɨn, ?nakhavai-pən ye kəmeiru kuvhuun?”  
\p Khamə, “Seven.”   
\p
\v 21 Mərɨg əmə rɨni-pən tuk əriə mə, “?Mərɨg rhawor? ?Nakaseinein hanə Yo?”   
\s1 Yesu rɨmnor huvə nɨmrɨn pɨs kɨrik rhuvə mɨn  
\p
\v 22 Kɨni ai khauə mhavhiak mɨn yerkwanu kɨrik nhagɨn e Betsaeda. Kɨni narmamə tɨksɨn kharəh nɨmrɨn pɨs kɨrik mhauə kɨmi Yesu mə tukrərəhu-pən kwermɨn iran.  
\v 23 Kɨni Yesu rɨwəh kwermɨ yermamə ai mɨkɨr mɨravən isok tuk yerkwanu. Kɨni ai, rəjai nɨmrɨn, kɨni mərəhu-pən kwermɨn iran, mɨmə, “?Nakarha maməm nar uə nɨkam?”   
\p
\v 24 Məknekɨn, yermamə ai rəm nar. Kɨni mɨmə, “Nəfrah, yakaməm narmamə kaseriwək. Mərɨg kɨsəm nəmhen əmə iriə nai mɨnə.”   
\p
\v 25 Kɨni Yesu rarə mərəhu-pən kwermɨn ye nɨmrɨn, kɨni ai yermamə ai rarha huvə. Kɨni nɨmrɨn rəmtɨr, məm huvə nar.  
\v 26 Kɨni Yesu rher-pən kɨn mamni mɨmə, “Takvən apa imam ikɨn, mərɨg takpəh nɨvənien yerkwanu e nɨmasɨ-pən ikɨn.”   
\s1 Pita in ramniərhav mə Yesu In Kristo  
\r (Mat 16:13-20; Luk 9:18-21)  
\p
\v 27 Kɨni ai Yesu mɨne kafan narmamə khatərhav mɨn mhavən yerkwanu mɨnə ipakə tuk kwənmhan ehuə kɨrik nhagɨn e Sisaria Filipae. Kɨsəriwək mamhavən ye swatuk, Yesu ramaiyoh əriə mə, “?Mərɨg narmamə kamhani mə Yo e pa?”   
\p
\v 28 Kɨni khani-pən tukun mhamə, “Tɨksɨn khamə Ik e Jon Baptaes; tɨksɨn khamə Ik e Elaeja tu; kɨni tɨksɨn khamə Ik e profet kupən kɨrik kape Kughen.”\x - \xo 8:28 \xt Mak 6:15 \x*   
\p
\v 29 Kɨni In raiyoh əriə mə, “?Mərɨg kɨmiə nakamhani mə Yo e pa?”  
\p Mərɨg əmə Pita rɨmə, “Ik e Kristo.”\x * \xo 8:29 \xt Jon 6:68-69 \x*\f + \fr 8:29 \ft  “Kristo” mɨne “Mesaea” kwəm nəmhen. Nɨpran rɨmə, “Yermamə yame Kughen rɨmɨni kupən mə tukrher-pə kɨn tuk nɨwəh-mɨraghien ətawə.”\f*   
\p
\v 30 Kɨni ai Yesu rɨni-əhu əutən pən tuk əriə mə tukhapəh nhani-pənien tuk narmamə.\x - \xo 8:30 \xt Mak 9:9 \x*   
\s1 Yesu rɨmnəkupən mɨrkun, mɨni-ərhav mə tukrɨmhə, kɨni mɨmragh mɨn  
\r (Mat 16:21-23; Luk 9:22)  
\p
\v 31 Kɨni Yesu rɨrikakun maməvhag kɨmi kafan narmamə mɨnə mɨmə, “Yo, Ji Yermamə, jakərɨg nəmhəyen ye narɨmnar khapsaah. Nəmehuə kape nəmə mɨnə Isrel, mɨne jif pris mɨnə, mɨne namhajoun kape loa kape Moses, tuksəməkɨn Yo mhani mə Yo jakmhə. Mərɨg nɨpɨg kɨsisər tukruə mɨvən, kɨni Yo jakɨmragh mɨn.”  
\v 32 Rɨni-ərhav-pən huvə tuk əriə, məknekɨn Pita rɨkɨr In, mwapta irəriə, kɨni mamniəhu-pən nəgkiarien yame Yesu rɨmɨni.   
\p
\v 33 Mərɨg Yesu rarar, məm kafan narmamə mɨnə, mɨni-pən skai tuk Pita mɨmə, “!Setan! !Ap ikɨn e! Nərɨgien kafam rɨpəh nəmhenien kɨn nərɨgien kape Kughen. Nərɨgien əmə kape yermamə.”   
\s1 Yermamə kape Yesu tukrəta ye narɨmnar yame in atuk rorkeikei  
\r (Mat 16:24-28; Luk 9:23-27)  
\p
\v 34 Yesu rokrən kɨn narmamə mɨfam aikɨn a, mɨne narmamə kafan, khauə kɨni rɨni-pən tuk əriə mɨmə, “Tukmə yermamə rɨmə tukrɨkwasɨg kɨn Yo, tukraməkeikei məta ye nərɨgien kafan, kɨni tukmə rərɨg pawk nəmhəyen rəmhen kɨn nəmhəyen ye nɨmhəyen ye nai kamarkwao kɨn, mərɨg tukrɨkwasɨg kɨn Yo.\x - \xo 8:34 \xt Mat 10:38-39; Luk 14:27 \x*  
\v 35 Yermamə yame ramgɨn tuk kafan nɨmraghien, tukraməkeikei mɨmhə. Mərɨg yermamə yame tukhopni tuk nɨkwasɨgien kɨn Yo, tukrarə ye nɨmraghien rerɨn.  
\v 36 Tukmə yermamə kɨrik kafan nautə rehuə pɨk ye tokrei tanə e, mərɨg in ramarakikɨn kafan nɨmraghien tukun, nanmɨn tukrerwei.  
\v 37 Mərɨg nar kɨrik rɨrkək mɨn tuk nɨvəhyen nɨmrɨ nɨmraghien kafan.  
\v 38 Narmamə yame kasarə ye rao e kwəsəpəh Kughen masor pɨk təvhagə has. Tukmə nakaurɨs kɨn nɨni-ərhavyen nhagɨk mɨne nəgkiarien kafak ye nɨmrɨ mɨrh, Yo mɨn jakaurɨs kɨn nɨni-ərhavyen nhagɨm nɨpɨg Yo, Ji Yermamə, jakrerɨg-pə mɨn kɨmawə agelo rhakə mɨnə ye neihuəyen kape Rɨmɨk.”\x - \xo 8:38 \xt Mat 10:33 \x*   
\c 9  
\p
\v 1 Kɨni Yesu rɨni-pən mɨn, “Yakamni-pre əfrakɨs tuk əmiə mə narmamə tɨksɨn kasarə ikɨn e to khapəh nhamhəyen mɨseriaji nɨpɨg narmamə tuksəm Kughen ravəh nehuəyen tuk narmaruyen ye narmamə.”\x - \xo 9:1 \xt Mak 13:30 \x*   
\s1 Kughen ramhajoun mə Yesu in Tɨni, nɨmrɨn rukreikɨn muə mor pɨsɨn  
\r (Mat 17:1-9; Luk 9:28-36)  
\p
\v 2 Nɨpɨg sikis ruə mɨvən, Yesu rɨkɨr Pita, Jemes mɨne Jon mɨshaktə fiak ye tukwas apomh kɨrik. Irisɨr pɨsɨn əmə kɨmɨrhkwasɨg kɨn. Kharərer mhrəm mə nɨprai Yesu rukrekɨn muə mor pɨsɨn.  
\v 3 Neipən kafan rhawən pɨk. Kɨni to yermamə kɨrik ye tokrei tanə e rɨpəh norien neipən kɨrik rhawən məsiə məknakɨn.  
\v 4 Kɨni yermamə misɨr ai kafan kɨrhəm yemasur kupən mir kape Kughen kɨraru, Elaeja mɨne Moses, kratərhav-pə mɨn, mawəgkiar irisɨr Yesu.   
\p
\v 5 Kɨni Pita rɨni-pən tuk Yesu mə, “Yhajoun, rhuvə mə kɨmasɨr jakrharə əmə ikɨn e. Pəh yakrharkwopək nimə kɨsisər: Kafam kɨrik, kape Moses kɨrik, kɨni kape Elaeja kɨrik.”  
\v 6 (Khrɨgɨn, kɨni Pita rɨmnəgkiar apnapɨg əmə).   
\p
\v 7 Məknekɨn napuə kɨrik reiwaiyu, muvrɨg əpɨs əriə. Kɨsərɨg nəgkiarien kɨrik rɨsɨ-pən ye napuə mɨmə, “In e Narɨk keikei yakorkeikei pɨk. !Taksətərɨg kɨn In!”\x - \xo 9:7 \xt Wok 3:22; 2 Pita 1:17-18 \x*   
\p
\v 8 Məknekɨn, krharhaha, mrhɨpəh mɨn nɨrhəmien əriu. Yesu pɨsɨn əmə ramərer.   
\p
\v 9 Kɨni khasɨ-faktə ye tukwas, Yesu rɨmɨni-əhu əutən pən tuk ərisɨr mɨmə, “Takrhɨpəh nɨrhəvsaoyen kɨn mɨrheriaji Yo, Ji Yermamə, jakɨmragh mɨn ye nɨmhəyen kafak.”  
\v 10 Kɨni irisɨr kɨmɨrhɨvəh tɨm tɨm nəgkiarien kape Yesu, mərɨg irisɨr atuk əmə kɨrhaiyoh ərisɨr mɨnə mɨrhɨmə, “?Nəgkiarien e ramni, tukrɨmhə mɨmragh mɨn, nɨpran ramni naha?”   
\p
\v 11 Kɨni kɨnɨrhaiyoh Yesu mɨrhɨmə, “?Rhawor nəmhajoun kape loa kape Moses khamə Elaeja tukraməkeikei muə məkupən kɨn Kristo?”\rq (Mal 3:1)\rq*\f + \fr 9:11 \ft  Ǝmru Mat 11:14, 17:12, mɨne Luk 1:17. \f*   
\p
\v 12 Kɨni Yesu rɨmə, “Nəfrakɨs. Elaeja rɨmnəkupən muə tuk nətu-huvəyen narɨmnar fam. ?Mərɨg rhawor Nəkwəkwə kape Kughen rɨmə ‘Narmamə tuksəməkɨn Ji Yermamə kɨni tukrərɨg nəmhəyen ye narɨmnar rɨpsaah?’\x - \xo 9:12 \xt Sam 22:1-18; Aes 53:3; Mal 4:5-6 \x* \f + \fr 9:12 \ft  Aes 53:3 ramni mə Mesaea tukrərɨg nəmhəyen tuk narɨmnar rɨpsaah.\f*  
\v 13 Mərɨg yakamni-pre tuk əmiə mə Elaeja ruauə ta. Kɨni narmamə kasəri-pən nərɨgien kapəriə mɨsor ahas pən tukun, rəmhen kɨn yame Nəkwəkwə kape Kughen rɨmɨni.”\x - \xo 9:13 \xt Mat 11:14 \x*   
\s1 Yesu rɨmnəkota nanmɨn has ye pɨkwarien kɨrik  
\r (Mat 17:14-21; Luk 9:37-43)  
\p
\v 14 Irisɨr krhuə iriə narmamə mɨnə kape Yesu, mɨsəm mɨn narmamə khapsaah. Namhajoun kape loa kape Moses, mɨne narmamə kape Yesu kasotgoh kɨmi əriə mɨnə.  
\v 15 Məknekɨn mɨsəm Yesu, kɨsakur, kɨni mɨsaiyu mhavən tukun mɨsətərum-pən iran.   
\p
\v 16 Kɨni Yesu raiyoh kafan narmamə mɨmə, “?Nakasotgoh kɨmi nəmə mɨnə e tuk naha?”   
\p
\v 17 Kɨni mərɨg yermamə kɨrik ruə mɨni-pən tukun mə, “Yhajoun, yo yɨmɨrəh kafak pɨkwarien muə mə jakəm Ik, meinai nanmɨn has raməmɨr iran, mamor in reinein nəgkiarien.  
\v 18 Tukmə nanmɨn has rərer-pən pɨk iran, kɨni maməsuə kɨn, ramɨmɨr-pən ye nɨmoptanə. Nehe nəkwan ramtərhav, mamoh kwəruə, kɨni nɨpran rɨkɨmkɨm pɨk. Kɨni yakaiyoh-pən kafam narmamə mə tuksəko-ta nanmɨn has, mərɨg kaseinein.”   
\p
\v 19 Kɨni Yesu rɨni-pən tuk əriə mə, “!Kəsi! Kɨmiə yamə mɨne naksarə e towei, nhatətəyen kapəmiə rɨrkək. ?Kɨtawəm kɨmiə tuksarə mɨseriaji naha nɨpɨg nakpishatətə irak? Harəh pɨkwarien en mhauə.”   
\p
\v 20 Kɨni kharəh mhauə kɨmin. Nɨpɨg nanmɨn has rɨmnəm Yesu, məkneikɨn ror pɨkwarien a rətəmnɨmɨn, maməsok-əsok ye nɨmoptanə. Kɨni nehe nəkwan ramtərhav rhawən.   
\p
\v 21 Kɨni Yesu raiyoh-pən rɨm pɨkwarien mə, “?Rɨmnor məknekɨn m-kɨvhuun ai taktəkun?”  
\p Kɨni rɨni-pən tukun mə, “Rɨmnamarkəskəh mɨrikakun.  
\v 22 Nɨpɨg rɨpsaah nanmɨn has raməsuə-pən kɨn ye nap uə ye nu, mamarkut mə tukrɨmhə. Tukmə nakɨrkun nasituyen, rɨkim reiwaiyu tuk əmawə, kɨni masitu.”   
\p
\v 23 Kɨni Yesu rɨni-pən tukun mə, “?Nakhawor mamaiyoh mə yakɨrkun nasituyen uə? Yakɨrkun norien narɨmnar fam kɨmi narmamə yamə mɨne kashatətə irak.”\x - \xo 9:23 \xt Mat 21:21; Mak 11:23 \x*   
\p
\v 24 Məknekɨn, rɨm pɨkwarien ai rok-rapomh mɨni mə, “Yakamhatətə, mərɨg kafak nhatətəyen rarkəskəh. !Takor yo mə jakhatətə pɨk mɨn iram!”   
\p
\v 25 Kɨni Yesu rəm mə narmamə kamhauə ipakə tukun, kɨni rəgkiar pən skai kɨmi nanmɨn has mɨmə, “Ik nanmɨn hah. Nɨmətərgɨm rəru. Nakeinein nəgkiarien. Yakamni-pre tuk ik mə takəta ye pɨkwarien e, mɨpəh mɨn nuəyen tukun.”   
\p
\v 26 Məknekɨn nanmɨn ai rok-rapomh mor nɨprai pɨkwarien ai rətəmnɨmɨn kɨni məta iran. Kɨni iriə kɨsəm nɨprai pɨkwarien ai mamhani mhamə, “Ruamhə əgkəp.”\x - \xo 9:26 \xt Mak 1:26 \x*  
\v 27 Mərɨg Yesu rɨvəh kwermɨn, mɨvi haktə, kɨni rhekɨmter.   
\p
\v 28 Kɨni Yesu rauru-pən mɨn imə, iriə pɨsɨn əmə kafan narmamə mɨnə kɨnh kɨsaiyoh In mhamə, “?Kɨmawə yakshawor mɨseinein nəkotayen nanmɨn has a?”   
\p
\v 29 Kɨni Yesu rɨmə, “Nanmɨn has yamə mɨne kɨsor məknekɨn, nəhuakien pɨsɨn əmə rɨrkun nəkotayen əriə.”\f + \fr 9:29 \ft  Swatuk pɨsɨn kɨrik tuk nɨniyen v. 29: “Nanmɨn has yamə mɨne kɨsor məknekɨn, nəhuakien əmə mɨne nəpəhyen nəvɨgɨnien, rɨrkun nəkotayen əriə.”\f*   
\s1 Yesu rɨmɨni-ərhav mɨn mə tukrɨmhə  
\r (Mat 17:22-23; Luk 9:43-45)  
\p
\v 30 Kɨni khatərhav-pən mɨn aikɨn mamhavən mɨsapita yerkwanu mɨnə e Galili. Mərɨg Yesu rɨpəh norkeikeiyen mə narmamə tukharkun kwənmhaan yame In ramarə ikɨn,\x - \xo 9:30 \xt Jon 7:1 \x*  
\v 31 meinai In raməwhag kɨmi kafan narmamə mɨnə mamni mə, “Yermamə kɨrik tɨkreighan-pən kɨn Yo, Ji Yermamə, ye kwermɨ tɨkmɨr mɨnə kafak. Mərɨg tukshopni pawk Yo, tukreriaji nɨpɨg kɨsisər, Kughen tukror mɨn Yo yakɨmragh.”\x - \xo 9:31 \xt Mak 8:31; 10:32-34 \x*  
\v 32 Mərɨg narmamə mɨnə kafan khapəh nharkunien nɨprai nəgkiarien a. Mhagɨn mɨn kɨn naiyohyen kɨn nɨpran.\x - \xo 9:32 \xt Luk 9:45 \x*   
\s1 ?Pa e in yermamə yame in rehuə rapita?  
\r (Mat 18:1-5; Luk 9:46-48)  
\p
\v 33 Kɨni khatərhav-pə mɨn ye yerkwanu kɨrik, nhagɨn a Kapaneam, mhavən ye nəkwai nimə. Kɨni Yesu rɨmnaiyoh kafan narmamə mɨmə, “?Naksəriwək ye swatuk, masotgoh kɨmi əmiə mɨnə tuk naha?”  
\v 34 Kɨni iriə khapəh nhaniyen nar kɨrik tukun meinai kɨmnamhauə ye swatuk masotgoh mə iriə pa nhagɨn in rehuə rapita əriə mɨnə tɨksɨn.   
\p
\v 35 Kɨni Yesu rɨtei-əhu məkwətə mokrən kɨn kafan narmamə twelef khauə, kɨni mɨni-pən tuk əriə mə, “Tukmə kɨmiə kɨrik rɨmə tukreihuə mapita narmamə, kafan nərɨgien tukraməkeikei meiwaiyu əgkəp. Kɨni mamor atuə kɨn əmə kape narmamə.”\x - \xo 9:35 \xt Mat 20:25-27; Mak 10:43-44; Luk 22:24-26 \x*   
\p
\v 36 Kɨni rɨrəh kwajikovə kɨrik mərɨp in ye kwerkwan irəriə. Mɨrəh-si haktə, mɨni-pən tuk əriə mɨmə,  
\v 37 “Yermamə yame ravəh nhagɨk, mamasitu kɨn ye kwajikovə kɨrik rəmhen kɨn yame, nasituyen e in e tukror mɨn kɨmi Yo. Kɨni pəh nien mə ramasitu əmə irak, mərɨg ramor mɨn kɨmi Yermamə yame rɨmnher-pə kɨn Yo.”\x - \xo 9:37 \xt Mat 10:40 \x*   
\s1 Yermamə yame rɨpəh nɨni-hahyen ətawə, kɨtawə kɨrik en  
\r (Mat 19:6-9; Luk 9:49-50, 17:1-2)  
\p
\v 38 Kɨni Jon rɨni-pən tuk Yesu mə, “Yhajoun. Yermamə kɨrik e yakasəm rawəh nhagɨm maməkota nanmɨn has kɨn ye narmamə. Kɨni yakhani-əhu meinai rɨpəh nien mə kɨtawə kɨrik.”   
\p
\v 39 Mərɨg Yesu rɨni-pən tukun mə, “Takhapəh nhani-əhuyen. Yermamə yame rawəh nhagɨk mamor nɨmtətien kɨn, to rɨpəh narar-mɨnien mɨni has nhagɨk.  
\v 40 Yermamə yame rɨpəh nɨni-hasien ətawə, in kɨtawə kɨrik.\x - \xo 9:40 \xt Mat 12:30; Luk 11:23 \x*  
\v 41 Nəfrakɨs, yermamə yame ravəh nu ye pənkɨn, mɨvəhsi-pre kɨmi əmiə meinai kafak e kɨmiə, kɨni Yo e Kristo, kɨni kwən en, tukrɨvəh əfrakɨs nərokien iran.”\x - \xo 9:41 \xt Mat 10:42 \x*   
\p
\v 42 Kɨni Yesu rɨni mɨn mə, “ Mərɨg tukmə yermamə kɨrik ravi-pən kwajikovə kɨrik yame rhatətə irak, mə tukror təvhagə has, kɨni yermamə a, Kughen tukror narpɨnien ehuə kɨmin. Kɨni narpɨnien a tukrɨskai rapita yame kɨruk-pən kapier kɨrik ye nɨpətək nuan, karkwərhao kɨn apa ye tame tahik mə tukrəmnɨm.  
\v 43 Kɨni tukmə kwermɨm ramor nakamor təvhagə hah, rhuvə mə takərəru ta. Rhuvə pɨk mə takpəh kwermɨm kɨrikianə mamragh kɨn kape rerɨn. Yame rhuvə pɨk rapita yame takvən ye nap ehuə kɨn kwermɨm kwis mir, yame nap to rapəh nɨpɨsien.\x - \xo 9:43 \xt Mat 5:30 \x*  
\v 44 In aikɨn, sɨrət mɨnə to khapəh nhamhəyen, kɨni nap mɨn to rapəh nɨpɨsien.\f + \fr 9:44 \ft v. 44 rɨkək ye kopi akwas tɨksɨn kape Niutestamen. Keinein mə Mak rɨmɨrai əfrakɨs uə nɨkam.\f*  
\v 45 Kɨni tukmə nɨhum ramor nakamor təvhagə hah, rhuvə mə takərəru ta. Rhuvə pɨk mə takpəh nɨhum kɨrikianə, mamragh kɨn kape rerɨn. Rapita yame takvən ye nap ehuə kɨn nɨhum kwis mir.  
\v 46 In aikɨn, sɨrət mɨnə to khapəh nhamhəyen, kɨni nap mɨn to rapəh nɨpɨsien.\f + \fr 9:46 \ft  v. 46 rɨkək ye kopi akwas tɨksɨn kape Niutestamen. Keinein mə Mak rɨmɨrai əfrakɨs uə nɨkam.\f*  
\v 47 Kɨni tukmə nɨmrɨm ramor nakamor təvhagə hah, rhuvə mə takɨkum ierɨg ta. Rhuvə pɨk mə takpəh nɨmrɨm kɨrikianə mɨvən kɨn apa ye rao ye neai. Rapita yame takvən ye nap ehuə kɨn nɨmrɨm kwis mir.\x - \xo 9:47 \xt Mat 5:29 \x*  
\v 48 In aikɨn  
\q1 “‘Sɨrət mɨnə to khapəh nhamhəyen,  
\q2 Kɨni nap mɨn to rapəh nɨpɨsien.’\rq (Aes 66:24)\rq*   
\p
\v 49 “Nap tukrəsaah-əsaah pən ye narmamə fam rəmhen kɨn yame kaməviətəg-pən nɨgar ye nəvɨgɨnien.  
\v 50 Nɨgar in nar huvə kɨrik. Kɨni mərɨg tukmə nɨgar rəhiu pɨk, ?tukhawor kor rhekɨn mɨn? Pəh narəyen kapəmiə tukrheikən, kɨni takasarə ye nəmərinuyen.”   
\c 10  
\s1 ?Rhuvə mə yerman mɨne piraovɨn tukwəpəh əriu mɨnə uə?  
\r (Mat 19:1-12; Luk 16:18)  
\p
\v 1 Kɨni Yesu rarə mɨtərhav mɨn aikɨn mɨvən provins e Judia, mɨvən maməmɨr apa nɨkar nu kɨrik nhagɨn e Jodan. Kɨni narmamə khapsaah kɨmnhauə mɨn masəm In. Kɨni In raməvhag kɨmi əriə, rəmhen kɨn yame In ramor rerɨn.   
\p
\v 2 Kɨni Farisi tɨksɨn khauə masaiyoh Yesu kɨn naiyohyen əutən kɨrik mə tuksəm-ru mə tukrɨni nəgkiarien kɨrik rapəh nəmhenien. Mhani-pən tukun mhamə, “?Rhawor tukmə yerman rəpəh kafan piraovɨn? ?Ramakapɨr loa uə nɨkam?”   
\p
\v 3 Kɨni Yesu raiyoh-pən əriə mɨmə, “?Naha e loa Moses rɨmɨvəhsi-pre kɨmi əmiə məkupən?”   
\p
\v 4 Kɨni iriə khamə, “Moses rɨmneighan kɨn mə yerman rɨrkun nɨraiyen nəkwəkwə tuk nəpəhyen kafan piraovɨn mɨvəhsi-pən kɨmin, kɨni məpəh in.”\f + \fr 10:4 \ft Nəgkiarien e raməmɨr ye Dut 24:1-4 .\f*   
\p
\v 5 Kɨni Yesu rɨni-pən tuk əriə mɨmə, “Moses rɨmɨrai loa en meinai kapəmia kapə rɨskai pɨk.  
\v 6 Mərɨg kupən, nɨpɨg Kughen rɨmnərəhu nɨmoptanə, ‘In mor mɨn yerman mɨne piraovɨn.’\rq (Jen 1:27)\rq*  
\v 7 Ror məknakɨn mə yerman tukrəta ye rɨmni mɨne nɨsɨni, kɨni iriu piraovɨn mwarə kɨrikianə.  
\v 8 ‘Tukwarə mə nɨprairiu kɨrikianə.’\x - \xo 10:8 \xt Efes 5:31-33\x*\rq (Jen 2:24)\rq* Kɨni iriu kwis tukwarə kɨrikianə.  
\v 9 Meinai Kughen rɨməviəfugɨn məknakɨn əriu, yermamə to rɨpəh nakapɨrien narəyen kapəriu.”   
\p
\v 10 Kɨni ai, Yesu mɨne kafan narmamə kharerɨg-pə yerkwanu, kɨni iriə kɨsaiyoh-pən mɨn kɨn.  
\v 11 Kɨni In rɨni-pən mɨn tuk əriə mɨmə, “Yerman yame rapəh kafan piraovɨn mamvən mamarkurək-pən mɨn ye piraovɨn pɨsɨn, ramor təvhagə hah ye kafan hanə piraovɨn.\x - \xo 10:11 \xt Mat 5:32 \x*  
\v 12 Kɨni piraovɨn yame rəpəh kafan yerman, kɨni mɨvən mamarkurək-pən mɨn ye yerman pɨsɨn, in mɨn ramor təvhagə has ye kafan hanə yerman.”   
\s1 Yesu rɨvəhsi-pən nɨhuvəyen kɨmi kwajikovə mɨnə  
\r (Mat 19:13-15; Luk 18:15-17)  
\p
\v 13 Kɨni narmamə tɨksɨn khapɨk kapəriə kwajikovə mɨnə, mhauə mɨsəm Yesu, mə In tukrərəhu-pən kwermɨn irəriə, mɨvəhsi-pən nɨhuvəyen kɨmi əriə. Mərɨg narmamə mɨnə kape Yesu kɨmnhani-əhu əriə.  
\v 14 Kɨni Yesu rəm, niemhaa rhai In, kɨni məgkiar skai pən kɨmi əriə mɨmə, “Takhapəh nhani-əhuyen kwajikovə mɨnə. Səta irəriə pəh khauə tuk Yo. Meinai Kughen tukramarmaru ye narmamə yamə mɨne kɨsəmhen kɨn kwajikovə mɨnə en.  
\v 15 Yakamni-pre əfrakɨs tuk əmiə mə yermamə yame rɨkin rɨpəh nagienien tuk nɨvəhyen kafan nərɨgien rewaiyu rəmhen kɨn kwajikovə, to rapəh nɨvənien ye Rao ye Neai.”\x - \xo 10:15 \xt Mat 18:3 \x*  
\v 16 Kɨni In mɨpɨk kwajikovə mɨnə kɨni mərəhu-pən kwermɨn irəriə, kɨni mɨvəhsi-pən nɨhuvəyen kɨmi əriə.   
\s1 Yermamə kɨrik kafan nautə rehuə, mərɨg rorkeikei mə tukrarə ye nɨmraghien rerɨn  
\r (Mat 19:16-30; Luk 18:18-30)  
\p
\v 17 Kɨni Yesu rarə, mapitan kɨn əriə, kɨni yermamə kɨrik raiyu muə məm. Kɨni mənɨmkur ye nɨmrɨn. Mɨni-pən tukun mɨmə, “Yhajoun huvə. ?Nakmə jakaməkeikei mor naha mɨne yakamarə rerɨn?”   
\p
\v 18 Kɨni Yesu rɨmə, “?Nakhawor mamni mə Yo yakhuvə? Yermamə kɨrik rapəh nɨhuvəyen. Kughen əmə In rhuvə.  
\v 19 Ik nakwɨrkun ta loa yame Moses rɨmɨni mə, ‘Takpəh nhopniyen yermamə. Kɨni mɨpəh napɨr-pənien tuk piraovɨn pɨsɨn. Kɨni mɨpəh nəkrəhyen. Kɨni mɨpəh nɨni-apnapɨgien nar meikuə kɨn ye yermamə kɨrik. Kɨni mɨpəh neikuəyen kɨn nəkrəhyen. Tuk nɨpɨg mɨnə fam takamsiai rɨmɨm mɨne nɨsɨnɨm.’”\f + \fr 10:19 \ft  Loa mɨnə e kɨmnharai ye Eks 20:12, mɨne Dut 5:16-20.\f*   
\p
\v 20 Kɨni kwən ai rɨni-pən tukun mɨmə, “Yhajoun. Loa mɨnə en, yakaməri-pən fam ye nəkəskəhyen kafak, muə meriaji-pə.”   
\p
\v 21 Kɨni Yesu rəm tɨm tɨm kwən ai, kɨni morkeikei pɨk. Mɨni-pən tukun mɨmə, “Nar kɨrikianə əmə ik nakpəh nor-hanəyen. Takvən, məvrai rik rik kafam narɨmnar, mɨvəh mane iran, kɨni mɨvəhsi-pən kɨmi yavən has mɨnə. Kɨni kafam narɨmnar tukrɨpsaah apa ye rao ye neai. Kɨni ik muə, mɨkwasɨg kɨn Yo.”   
\p
\v 22 Nɨpɨg kwən ai rɨmnərɨg nəgkiarien yame Yesu rɨmɨni, rɨkin rəpou, meinai kafan nautə rɨpsaah. Rarar map ta ye Yesu.   
\p
\v 23 Kɨni Yesu rarha-pən məm kafan narmamə kɨni mɨni-pən tuk əriə mɨmə, “!Man! Rɨskai pɨk tuk narmamə yamə mɨne kapəriə nautə rehuə tuk nɨvənien pəh Kughen rarmaru irəriə.”   
\p
\v 24 Kɨni kafan narmamə kɨsakur kɨn nəgkiarien ai. Kɨni in rarə mɨni-pən mɨn tuk əriə mɨmə, “Kwajikovə kafak mɨnə, rəutən pɨk tuk yermamə tuk nɨvənien pəh Kughen rarmaru iran.\f + \fr 10:24 \ft  Nakɨrkun nɨniyen mɨn məknekɨn, “Rɨskai pɨk tuk yermamə yame ramətɨgtə pɨk ye kafan nautə, tuk nɨvənien ye Rao ye Neai.”\f*  
\v 25 ?Nakasərɨg mə narmɨragh ehuə kɨrik, kamni kɨmə kamel, to rauru-pən ye kwəruwei nidil uə? Nɨkam, rəutən pɨk. Rəmhen əmə mɨn kɨn yermamə yame kafan nautə rehuə, rəutən pɨk tukun tuk nətayen aikɨn a pəh Kughen ramarmaru iran.”   
\p
\v 26 Kɨni narmamə kafan mɨnə kɨsakur, mɨnəsaiyoh əriə mɨnə, mhamə, “!Eh! ?Mərɨg tukmə ror məknekɨn, kɨtawə pa in tukramarə ye nɨmraghien rerɨn?”   
\p
\v 27 Mərɨg Yesu rəm tɨm tɨm əriə mɨni-pən tuk əriə mə, “Nar e, to yermamə rɨpəh norien. Kughen pɨsɨn əmə In rɨrkun norien. Meinai In rɨrkun norien narɨmnar fam.”   
\p
\v 28 Kɨni Pita rhekɨmter maiyoh mɨn mɨmə, “?Mərɨg rhawor irəmawə? Yɨməsəpəh fam kapəmawə narɨmnar, mhauə, mhakwasɨg kɨn Ik.”   
\p
\v 29 Kɨni Yesu rɨni-pən tukun mə, “Yermamə yame in ravəh əkupən Yo, kɨni maməta ye kafan narɨmnar rəmhen kɨn nimə, uə piauni, uə kafan kakə, uə rɨmni mɨne nɨsɨni, uə kafan kwajikovə, uə nəsimien kafan tuk nɨni-ərhavyen Nəgkiarien Huvə kape Kughen,  
\v 30 narɨmnar a to khapəh nharkək-mɨn-ien tukun. Yermamə ai, tukrɨvəh tain ye tokrei tanə e rəmhen kɨn wan handred, rəmhen kɨn nimə, mɨne piauni, mɨne nɨsɨni, mɨne kafan kakə, mɨne kafan kwajikovə, mɨne nəsimien kafan (mərɨg tukhauh mɨn in). Kɨni ye narəyen vi kafan, tukrarə ye nɨmraghien rerɨn.  
\v 31 Mərɨg, narmamə mɨnə e kasəkupən tukpihamakwasɨg, kɨni yamə mɨne kamhakwasɨg tukpihauə mɨpisəkupən.”\x - \xo 10:31 \xt Mat 20:16; Luk 13:30 \x*   
\s1 Yesu rɨmɨni-ərhav mɨn mə tukrɨmhə kɨni mamragh mɨn  
\r (Mat 20:17-19; Luk 18:31-34)  
\p
\v 32 Kɨni Yesu mɨne kafan narmamə kɨshaktə mhavən Jerusalem. Yesu rɨkɨr əriə mhavən. Kɨni kafan narmamə kɨsakur pɨk. Kɨni narmamə apnapɨg tɨksɨn yamə mɨne kɨmnhakwasɨg kɨn əriə, kɨmnhagɨn mɨn. Kɨni Yesu rokrən kɨn kafan narmamə twelef mə tukhauə kɨrikianə. Kɨni mɨni-ərhav narɨmnar yame tukrɨtərhav-pən tukun.  
\v 33 Kɨni mɨni-pən mɨmə, “Taksərɨg-ru. Taktəkun ai kamhavən Jerusalem. Kɨni ikɨn aikɨn a, narmamə tɨksɨn tuksərəhu-pən Yo, Ji Yermamə, ye kwermɨ Jif Pris mɨne namhajoun kape loa kape Moses. Kɨni iriə tukhauh Yo mə tukshopni Yo. Mɨseighan-pən kɨn Yo kɨmi narmamə mɨnə e pəh nien mə nəmə Isrel,  
\v 34 pəh tuksarh iakei irak, kɨni mɨsərɨg-əvhin əpəs Yo, mɨsərkɨs-ərkɨs Yo, kɨni mɨshopni Yo. Kɨni mərɨg jakamragh mɨn ye nɨpɨg yame ror kɨsisər kɨn.”\x - \xo 10:34 \xt Mak 8:31; 9:31 \x*   
\s1 Jemes mɨne Jon kwaiyoh kɨn nar kɨrik tuk Yesu  
\r (Mat 20:20-23)  
\p
\v 35 Kɨni ai, Jemes mɨne Jon, kwajikovə mir kape Sebedi, kɨrauə mwəm Yesu, mɨrəni-pən tukun mɨrəmə, “Yhajoun, yakworkeikei nar kɨrik mə takor kɨmi əmru.”   
\p
\v 36 Kɨni Yesu raiyoh mə, “?Nakworkeikei naha?”   
\p
\v 37 Kɨni krəmə, “Yakworkeikei mə kɨmru kɨrik tukrəkwətə ye nɨkarɨm matuk, kɨni kɨrik tukrəkwətə ye mawor, nɨpɨg Ik takvəh nehuəyen kape narmaruyen.”   
\p
\v 38 Mərɨg Yesu rɨni-pən tuk əriu mə, “Kɨmiru nakawaiyoh-pə kɨn nar kɨrik yame nakweinein. ?Kɨmiru nakramə nakwəmhen mə takwərɨg mɨn nəmhəyen ye nɨpraimiru rəmhen kɨn yame Yo jakərɨg uə? ?Uə nakramə kɨmiru nakwəmhen mə takwarə ye nɨpɨg əutən rəmhen kɨn yame Yo jakarə iran?”\x * \xo 10:38 \xt Mak 14:36; Luk 12:50 \x*\f + \fr 10:38 \ft  Ye v. 38, Yesu rɨmnəgkiar kɨn nuhpɨkɨnien məkneikɨn, “?Nakrarkun nɨranɨm-pən-ien ye pənkɨn yame jaknɨm-pən ikɨn uə? ?Uə nakrarkun nɨrawəhyen baptaes yame Yo jakpiwəh uə?” Mərɨg Translesen Komiti rɨmnəri-pən yame Bislama Baebol ramni mhoprai nuhpɨkɨnien mɨrai əmə nɨpran.\f*   
\p
\v 39 Kɨni iriu kramə, “Ǝhə. Kɨmru yakwəmhen.”  
\p Kɨni Yesu rɨni-pən mə, “Nəfrakɨs. Kɨmiru nakrarkun nɨwərɨgien nəmhəyen rəmhen kɨn yame Yo jakərɨg. Kɨni kɨmiru nakrarkun mɨn narəyen ye nɨpɨg əutən rəmhen kɨn yame Yo jakarə iran.\x - \xo 10:39 \xt Wok 12:2; Rev 1:9 \x*  
\v 40 Mərɨg nar yame nakwaiyoh kɨn, mə kɨrik tukrəkwətə ye nɨkarɨk matuk, kɨni kɨrik ye mawor, Yo yakeinein nɨvəhsi-preyen. Mərɨg Kughen rɨmɨvəhsi-pən kwənmhan mir e kɨmi narmamə yamə mɨne In rɨmɨni-ta mɨmə iriə tuksəkwətə ikɨn.”   
\p
\v 41 Nɨpɨg narmamə mɨnə tɨksɨn kape Yesu, iriə ten, kɨsərɨg nəvsaoyen kɨn nar yame Jemes mɨne Jon kwaiyoh kɨn, niemhaa rhai əriə tukun.  
\v 42 Kɨni Yesu rokrən kɨn əriə mə tukhauə mɨsəm. Mɨni-pən tuk əriə mə, “Kɨmiə nakwənharkun ta norien kape nəmehuə yamə mɨne pəh nien mə nəmə Isrel. Iriə kasor əutən pɨk tuk kapəriə narmamə mɨnə. Kɨni kapəriə nəmehuə mɨnə kasəviətərəkɨn-əhu pɨk əriə mhamə tukamhakwasɨg əmə kɨn əriə.\x - \xo 10:42 \xt Luk 22:25-26 \x*  
\v 43 Mərɨg rɨpəh natuatukien mə kɨmiə taksor məknakɨn. Tukmə kɨmiə kɨrik rorkeikei mə tukrɨvəh nehuəyen rapita əmiə mɨnə tɨksɨn, nərɨgien kafan tukreiwaiyu muə mə in yor atuə kɨn kɨrik kapəmiə.\x - \xo 10:43 \xt Mat 23:11; Mak 9:35 \x*  
\v 44 Kɨni tukmə kɨmiə kɨrik rorkeikei mə tukramkɨr əmiə maməkupən, in mɨn tukruə rəmhen kɨn yasitu kapəmiə fam  
\v 45 meinai Yo mɨn, Ji Yermamə, pəh nien mə yɨmauə mə narmamə tuksor atuə kɨn kafak. Mərɨg yɨmauə mə jakor atuə kɨn kapəriə, kɨni moriah kafak nɨmraghien marpɨn nɨmraghien kɨn kape narmamə fam.”\f + \fr 10:45 \ft  Mak 10:45 in rəmhen kɨn nuknei nərɨgien kape nəkwəkwə e yame Mak rɨmɨrai.\f*   
\s1 Yesu rɨmnor huvə nɨmrɨ Batimeas  
\r (Mat 20:29-34; Luk 18:35-43)  
\p
\v 46 Kɨni Yesu mɨne kafan narmamə khauə yerkwanu kɨrik nhagɨn e Jeriko. Mɨsarə, mhatərhav mɨn, narmamə khapsaah kɨmnhakwasɨg kɨn. Kɨni nɨmrɨn pɨs kɨrik ramkwətə ye nɨkar swatuk. Nhagɨn e Batimeas. (In kwajikovə kape Timeas). Nɨpɨg fam in ramawə-pən kɨn mane tuk narmamə.  
\v 47 Kɨni nɨpɨg in rɨmnərɨg mə Yesu, yemə Nasaret, ramuə, ramokrən kɨn mamni mə, “!Yesu! !Kwənərəus kape King Deved! Yakorkeikei mə rɨkim tukreihuə tuk yo.”   
\p
\v 48 Kɨni narmamə khapsaah kɨsəgkiar-pən skai kɨmin, mhamə, “!Ah! Pim.”  
\p Mərɨg in ramrɨrpɨn əmə ye nokrənien. Mamni mə, “!Kwənərəus kape King Deved! Yakorkeikei mə rɨkim tukreihuə tuk yo.”   
\p
\v 49 Kɨni Yesu rarar, mɨni-pən tuk əriə mɨmə, “Hani-pən tukun mə ruə.”  
\p Kɨni iriə khavən mɨsokrən kɨn nɨmrɨn pɨs ai, mhamə, “Eh. Agien. Yuvən. Ramokrən kɨn ik.”   
\p
\v 50 Kɨni nɨmrɨn pɨs a rarar məknekɨn məpəkiək-ta kɨn kafan kot, kɨni mɨvən məm Yesu.   
\p
\v 51 Kɨni Yesu rɨni-pən tukun mə, “?Nakmə jakor naha nhagɨn kɨmik?”  
\p Kɨni rɨni-pən tukun mə, “Yhajoun. Yakorkeikei mə nɨmrɨk tukrarha, pəh yakəm nar.”   
\p
\v 52 Kɨni Yesu rɨni-pən tukun mə, “Rhuvə əmə. Takamvən. Nhatətəyen kafam rɨmnor ik nakwahuvə mɨn.”  
\p Məknekɨn nɨmrɨn rarha. Kɨni rəm nar. Kɨni ai in mɨkwasɨg kɨn Yesu.\x - \xo 10:52 \xt Mak 5:34 \x*   
\c 11  
\s1 Yesu rɨmavən Jerusalem mor əpu mə in king  
\r (Mat 21:1-11; Luk 19:28-40; Jon 12:12-19)  
\p
\v 1 Kɨnəmhavən pakə tuk Jerusalem, mhatərhav-pən yerkwanu mir kɨraru, nhagriu e Betfas mɨne Betani, ipakə tuk tukwas kɨrik nhagɨn e Olif. Kɨni Yesu rher-pən kɨn yermamə kɨraru kafan, mɨmə  
\v 2 “Takravən yerkwanu a nakaravaag-pən ikɨn. Mwəm kwaji dongki kɨrik kɨpəh nəsuə-hanəyen iran, kɨmɨrkwəji. Nakrarsɨn, mwəsɨg mɨrauə.\fig Kɨmɨrkwəji dongki kɨrik|alt="Donkey colt" src="HK00033B.jpg" size="col" loc="Top right" copy="Horace Knowles" ref="MRK 11:2" \fig*  
\v 3 Kɨni tukmə yermamə kɨrik raiyoh-pre əmiru mɨmə, ‘?Nakwhawor mawor məknekɨn?’ Nakrani-pən tukun mɨrəmə, ‘Yermaru rɨmə tukrəsuə ye dongki e. Pəh nien mə tuk tu, rarpɨn-pre mɨn.’”   
\p
\v 4 Kɨni ai, kɨravən mwəm kwaji dongki ai ramərer ye nɨkar swatuk. Kɨmɨrkwəji ipakə tuk kwəruə ye nimə kɨrik. Kɨni kɨrarsɨn,  
\v 5 narmamə tɨksɨn kasərer aikɨn mɨnəsaiyoh əriu mhamə, “Eh. Kwərə mir. ?Nakwhawor marɨrsɨn dongki e?”  
\v 6 Kɨni iriu krəni-pən nəgkiarien yame Yesu ruɨni-pən ta tuk əriu. Kɨni nəmə mɨnə ai kɨseighan kɨn.  
\v 7 Kɨrarəh dongki ai mɨrauə mwəm Yesu. Mɨravəhsi-ta kot kapəriu mawəpeinə-pən ye nɨmetai dongki. Kɨni Yesu rəsuə iran.\f + \fr 11:7 \ft  Yesu ramkwotə-pən ye dongki, profesi ye Sek 9:9 ruauə mɨnor nəfrakɨsien kɨn.\f*  
\v 8 Narmamə khapsaah kɨsətu kot kapəriə mɨmhahuvə-pən kɨn kɨmi swatuk; kɨni mɨsərai nɨmar nai mɨsətu-pən mɨn ye swatuk.  
\v 9 Narmamə yamə mɨne kasəkupən kɨn Yesu kɨni mɨne yamə mɨne kɨmnhakwasɨg kɨn kasokrən ehuə mamhani,  
\q1 “!Səgnəgɨn Kughen!\f + \fr 11:9 \ft  Kɨmnhani mə, “Hosana.” Kɨni nɨpran rɨmə, “Vəh mɨragh əmawə,” uə, “Səgnəgɨn Kughen.”\f*  
\q1 Pəh khawəhsi-haktə Kwən e ramuə ye nhag Yermaru.   
\q1
\v 10 Narmaruyen kupən kape kapətawə kaha Deved ruauə mɨn.  
\q1 !Səgnəgɨn Kughen yerpɨrɨg!”\f + \fr 11:10 \ft  Kaməni nɨpe e ye nɨpɨg kape Pasova.\f*\rq (Sam 118:25, 26)\rq*   
\p
\v 11 Kɨni Yesu rɨtərhav-pən Jerusalem mɨvən ye nimə ehuə kape Kughen, kɨni mamətamə. Rɨnenaiyu ta, iriə kafan narmamə twelef, kharerɨg-pən mɨn yerkwanu kɨrik, nhagɨn e Betani.   
\s1 Yesu rɨmɨni hah nai e figtri, ror siə kɨn  
\r (Mat 21:18-19)  
\p
\v 12 Kəni rɨkwamer kɨn, iriə khatərhav mɨn Betani, kɨni Yesu rɨmnəmkərəv.  
\v 13 Kɨni məm nai e figtri, ramərer, nɨmarɨn rɨpsaah. Rəriwək mɨvən pakə tukun, məm nɨmarɨn in əmə e in əmə. Rɨmə-ta tukrəm kwənkwan kɨrik, mərɨg kwənkwan rɨrkək, meinai rɨpəh neriaji-hanəyen nɨpɨg tukrɨkuə iran.\x - \xo 11:13 \xt Luk 13:6 \x*  
\v 14 Kɨni Yesu rəgkiar-pən kɨmi figtri a mɨmə, “Yermamə tukrɨpəh mɨn nənien kwənkwam tuk nɨpɨg kɨrik.”\f + \fr 11:14 \ft  Yesu rəgkiar kɨn nai e rəmhen kɨn nuhpɨkɨnien kɨrik, mɨni məknekɨn, “Tukmə yermamə rapəh norien nəkwai Kughen, kafan narəyen tukrəmhen kɨn figtri; tukror siə kɨn.” Ror pən Yesu ramni hah narəyen yame ror siə kɨn.\f* Narmamə kafan mɨnə kɨsərɨg nəgkiarien ai.   
\s1 Yesu rɨmnəkota narmamə yamə mɨne kasor nar apnapɨg ye nimə ehuə kape Kughen  
\r (Mat 21:12-17; Luk 19:45-48; Jon 2:13-22)  
\p
\v 15 Nɨpɨg khatərhav-pən Jerusalem, Yesu rɨvən ye nimə ehuə kape Kughen. Kɨni mɨnaməko yerhav narmamə yamə mɨne kasor salem kɨn narɨmnar, mɨne yamə mɨne kasəvrə. Kɨni mərakita kɨn narɨmnar yame ramswin haktə ye tebol kape narmamə yamə mɨne kasor jenis ye mane; kɨni məsuə kɨn jea kape narmamə yamə mɨne kasor salem kɨn mak ye tanə.\f + \fr 11:15 \ft  Yesu rɨmnor məknekɨn, mamor fulfilem profesi kɨrik ye Sek 14:21.\f*  
\v 16 Kɨni mɨni-əhu mə narmamə tukhapəh nhapɨkien narɨmnar mhavən ye Nimə Ehuə kape Kughen.  
\v 17 Kɨni mor kwirɨg kɨmi əriə mɨmə, “Kɨmɨrai ye Nəkwəkwə kape Kughen kɨmə, ‘Nimə Ehuə kape Kughen, nimə kape nəhuakien kape narmamə mɨnə fam rarkurao ye tanɨmtanə.’\rq (Aes 56:11)\rq* Mərɨg kɨmiə naksor ruə rəmhen kɨn ‘nimə yame yəkrəh mɨnə kaserkwaig ikɨn.’”\rq (Jer 7:11)\rq*   
\p
\v 18 Yesu rɨnaməgkiar, kɨni narmamə kɨsakur kɨn, mɨsagien tukun. Ror pən, jif pris mɨnə, mɨne nəmhajoun kape loa kape Moses, kɨmnhagɨn kɨn, masarhakɨn swatuk tuk nhopniyen.\x - \xo 11:18 \xt Mak 14:1 \x*  
\v 19 Mərɨg rɨnamenaiyu, Yesu mɨne kafan narmamə mɨnə khatərhav mɨn aikɨn.   
\s1 Yesu rɨmnəvhag kɨn nuhpɨkɨnien kape nai a figtri  
\r (Mat 21:20-22)  
\p
\v 20 Kɨni rɨkwamer kɨn, yenpɨg-enpɨg, kɨsəri-pən mɨn swatuk ai, mhauə mɨsəm nai ai figtri. Rɨnaukei mɨnəriaji nuan mɨnə.  
\v 21 Kɨni Pita, rɨkin raiyu məsɨk nəgkiarien kape Yesu. Mɨni-pən tukun mə, “!Yhajoun, əmru! Nai e nɨmɨni has, rɨnaukei.”\f + \fr 11:21 \ft  Yesu ramni hah figtri ye Mak 11:14. Ǝmru futnot kafan.\f*   
\p
\v 22 Kɨni Yesu rɨni-pən tuk əriə mə, “Takshatətə ye Kughen.  
\v 23 Yakamni-pre əfrakɨs tuk əmiə, mə tukmə kɨmiə kɨrik rhatətə huvə ye Kughen, mɨni-pən tuk tukwas e mə tukraiyu məsok pirə ye tahik məmnɨm, mɨpəh nɨniyen ye rɨkin kɨraru, mhatətə əmə ye Kughen, kɨni nar en tukror əfrakɨs.\x - \xo 11:23 \xt Mat 17:20 \x*  
\v 24 Ror pən, yakamni-pre tuk əmiə mə tukmə naksəhuak, narɨmnar nakasaiyoh kɨn kɨmi Kughen, takhani nəfrakɨsien iran mə takhavəh, kɨni en mhavəh.\x - \xo 11:24 \xt Mat 7:7 \x*  
\v 25 Tukmə naksəhuak, mərɨg tukmə yermamə kɨrik rɨmnor nar kɨrik rɨpəh nəmhenien kɨmi əmiə, takhapəh nɨsarpɨnien tai kafan təvhagə. Kɨni Kughen, Rɨmɨmiə ye Neai, In tukrɨpəh mɨn narpɨnien tai təvhagə hah kapəmiə.\x - \xo 11:25 \xt Mat 6:14-15 \x*  
\v 26 Kɨni mərɨg tukmə kɨmiə nakasor tai təvhagə hah, Kughen mɨn tukrarpɨn mɨn tai təvhagə hah kapəmiə.”\f + \fr 11:26 \ft  Nəgkiarien ye v. 26 rɨkək ye kopi akwas tɨksɨn kape Niutesteman. Keinein mə Mak rɨmɨrai əfrakɨs uə nɨkam.\f*   
\s1 Namehuə mɨnə kape Isrel kɨsarkut mə tuksəm-ru nehuəyen kape Yesu mə rɨmasɨp-kaa  
\r (Mat 21:23-27; Luk 20:1-8)  
\p
\v 27 Kɨni Yesu mɨne kafan narmamə mɨnə khatərhav-pə mɨn Jerusalem. Kɨni Yesu rəriwək mɨvən ye Nimə Ehuə kape Kughen. Kɨni jif Pris mɨnə mɨne nəmhajoun kape loa kape Moses mɨne nəmehuə kape kwənərəus kape Isrel, khauə mɨsəm In. Masaiyoh In mhamə,  
\v 28 “?Nakamhawor narɨmnar mɨnə e? ?Pa nhagɨn rɨmɨvəhsi-pre nehuəyen mə takor narɨmnar məknekɨn?”   
\p
\v 29 Kɨni Yesu rɨni-pən tuk əriə mə, “Rhuvə. Jakaiyoh kɨn naiyohyen kɨrik kɨmi əmiə. Tukmə nakhani atuatuk, jakni-pre tuk əmiə mə Pa nhagɨn rɨmɨvəhsi-pə nehuəyen kɨmi Yo tuk norien narɨmnar mɨnə e.  
\v 30 ?Hani-pə ru tuk Yo mə pa rɨmɨvəhsi-pən nehuəyen kɨmi Jon mə tukror baptaes ye narmamə? ?Kughen uə yermamə?”   
\p
\v 31 Kɨni kɨnasəsiwən-əsiwən kɨmi əriə mɨnə mhamə, “?Tukshaw-ni e? Tukmə kɨtawə khani mə, Kughen rɨmɨvəhsi-pən nehuəyen kɨmi Jon, mərɨg Yesu tukrɨmə, ‘?Tukmə Kughen rɨmɨvəhsi-pən nehuəyen kɨmin, rhawor e kɨmiə nakhapəh nhaniyen nəfrakɨsien iran?’  
\v 32 Mərɨg to khapəh mɨn nhaniyen mə, yermamə əmə rɨmɨvəhsi-pən nehuəyen kɨmin, meinai narmamə mɨnə e kamhani mə Jon in profet əfrakɨs.”  
\v 33 Ror pən khani-pən tuk Yesu mhamə, “?Hei? Yakseinein.”  
\p Kɨni Yesu rɨni-pən tuk əriə mɨmə, “Ǝhə. Mərɨg Yo mɨn to yakpəh nɨnipre-mɨn-ien mə Pa nhagɨn rɨmɨvəhsi-pə nehuəyen kɨmi Yo mə jakor narɨmnar mɨnə e.”   
\c 12  
\s1 Yesu rɨmɨni nuhpɨkɨnien kɨrik kɨn plantesen kape grep  
\r (Mat 21:33-46; Luk 20:9-19)  
\p
\v 1 Yermamə kɨrik rɨmnəsim kɨn grep ye kafan plantesen, markoparɨn-pən. Kɨni mɨkɨr kwətəgtap kɨrik kape nəviəsɨs-pənien kwənkwai grep ikɨn. Mə nehen tukraiyu, kɨvəh kor waen kɨn. Kɨni in mor nimə apomh kɨrik mə tukramərer aikɨn mamarha huvə tuk kafan plantesen. Kɨni in mərəhu plantesen ai ye kwermɨ narmamə tɨksɨn, tukhapɨk nəriə tɨksɨn, mhavəh-si-pən nan kɨrik rəmhen kɨn nərokien. Marə, mɨtərhav mɨn aikɨn mɨvən ye tanə pɨsɨn.\x - \xo 12:1 \xt Aes 5:1-2\x*  
\v 2 Kɨni kwənkwai grep rɨmhiak, kɨni yemehuə kape plantesen rher-pən kɨn kafan manaja mə tukrɨvən məm narmamə yamə mɨne kɨsəsim aikɨn mə tukhavəhsi-pən grep ne yamehuə kape plantesen, rəmhen kɨn nərok kafan.  
\v 3 Mərɨg iriə kɨsarar, mharaptərəkɨn manaja ai, mɨsərkɨs-ərkɨs, mɨsher-pən kɨn mə tukrɨrerɨg, mhapəh nhavəhsi-pənien nar kɨrik kɨmin.  
\v 4 Kɨni yamehuə ai rarə mher-pən mɨn kɨn kafan kɨrik yermamə. Rɨvən, kɨni khauh kapən kapə, mɨsor ahas pən tukun.  
\v 5 Ǝmaikɨn, yamehuə kape plantesen rher-pən mɨn kɨn yermamə kɨrik mɨn. Mərɨg khauh mɨn mɨshopni. Kɨni mərɨg yemehuə ai kape plantesen rher-pən mɨn kɨn kafan tɨksɨn narmamə khavən; narmamə mɨnə ai kɨsor ahas pən mɨn tuk əriə. Tɨksɨn kasərkɨs-ərkɨs əriə; kɨni tɨksɨn kɨmuh əriə, khopni əriə.  
\v 6 Kɨsor məknaikɨn mamhavən, yamehuə kape plantesen, kafan narmamə kwənharkək. Kafan yermamə kɨrikianə əmə: Tɨni keikei. Rher-pən mɨn kɨn mə tukrɨvən. Ye nərɨgien kafan rɨmə, ‘Tukmə ror tuksəm kafak kwajikovə, khasiai.’  
\v 7 Mərɨg iriə kɨmɨsəm khamə, ‘Kwajikovə atuatuk e kape yamehuə kape plantesen. Pəh kɨshopni pəh plantesen e tukror kapətawə kɨn.’  
\v 8 Məknekɨn kharaptərəkɨn, mɨshopni, mharəh nɨpran mɨsarkwərhav kɨn ye nəkwai plantesen.”\f + \fr 12:8 \ft  Yesu ramni nuhpɨkɨnien kape plantesen mə nəmə Isrel kɨmɨshopni profet tu mɨnə tɨksɨn kape Kughen, kɨni mərɨg ruɨrkun ta mə tukshopni mɨn In.\f* \x - \xo 12:8 \xt Hib 13:12 \x*   
\p
\v 9 Yesu rɨni-pən tuk nəmehuə mɨnə ai mə, “?Yamehuə kape plantesen ehuə tukrhawor mɨn? Tukrɨvən mhopni-hopni narmamə mɨnə a, mərəhu-pən plantesen ye kwermɨ narmamə pɨsɨn.  
\v 10 Tukmə ror kɨmiə nakhapəh nɨsəvhekɨn-hanə-yen nəgkiarien yame Nəkwəkwə kape Kughen rɨmɨni mɨmə,  
\q1 “‘ ‘Səpaag e, yame narmamə kape nəvhirəkɨnien nimə kɨmɨsarakikɨn,  
\q2 mərɨg Kughen rɨmnor in ruauə Səpaag huvə yame tukrəkɨr məkupən.   
\q1
\v 11 Nar e Kughen Yermaru rɨmnor.  
\q2 Rɨkitawə ragien pɨk tukun.’”\rq (Sam 118:22,23)\rq*   
\p
\v 12 Kɨni nəmasur mɨnə ai kɨmɨsorkeikei mə tukharaptərəkɨn Yesu, meinai kharkun mə kafan nuhpɨkɨnien ramni hah əriə. Mərɨg iriə kɨmnhagɨn kɨn narmamə, mɨsap.   
\s1 Farisi mɨnə khamə tukhavəh-si əhu Yesu tuk nəgkiarien ye nɨkarɨn kape takis  
\r (Mat 22:15-22; Luk 20:20-26)  
\p
\v 13 Kɨni nəmehuə mɨnə tɨksɨn kɨsher-pən kɨn Farisi mɨnə, mɨne nukwhao kape King Herod, khauə mɨsaiyoh Yesu kɨn naiyohyen əutən kɨrik mə tuksəm-ru mə tukrɨni nəgkiarien kɨrik rɨpəh nəmhenien.\x - \xo 12:13 \xt Luk 11:53-54 \x*  
\v 14 Kɨni ai iriə khauə mɨsəm In, mhani-pən tukun mhamə, “Yhajoun. Yakharkun mə Ik yermamə atuatuk. Nakpəh nɨgɨnien kɨn yermamə mə to rɨvi kafam nərɨgien, meinai rɨkim rɨpəh nəsɨkien mə yermamə kɨrik rhaktə uə yermamə kɨrik reiwaiyu, mərɨg nakaməfrakɨs əmə, kɨni nəvhagien kafam raməri-pən əmə norien yame Kughen rorkeikei. Kɨni yaksorkeikei mə jakharkun mə, ?Ratuatuk ye loa kapətawə mə tukasərok-pən takis kɨmi Sisa, yamehuə kape Rom, uə nɨkam?  
\v 15 ?Tukasəkeikei mɨsərok takis uə nɨkam?”  
\p Mərɨg Yesu ruɨrkun mə iriə narmamə kape neikuəyen mɨnə tɨksɨn. Kɨni mɨni-pən tuk əriə mə, “?Nakshawor mɨsarkut mə taksapita Yo? Havən-ru mharəh siren kɨrik mhauə pəh yakəm.”   
\p
\v 16 Kɨni khavən, mhavəh siren, mhauə. Kɨni raiyoh-pən əriə mə, “?Nanmɨ pa e? ?Kɨni nhag pa e?”  
\p Khamə, “Nanmɨ Sisa. Mɨne nhagɨn.”   
\p
\v 17 Məknekɨn Yesu rɨni-pən tuk əriə mə, “Namhen. Nar kape Sisa, havəhsi-pən kɨmi Sisa. Mərɨg nar kape Kughen, havəhsi-pən kɨmi Kughen.” Kɨsərɨg nəgkiarien kape Yesu, kɨsakur pɨk kɨn.\x - \xo 12:17 \xt Rom 13:7 \x*   
\s1 Sadusi mɨnə khamə tukhavəh-si əhu Yesu tuk nəgkiarien ye nɨkarɨn kape nɨmraghien rerɨn  
\r (Mat 22:23-33; Luk 20:27-40)  
\p
\v 18 Kɨni Sadusi mɨnə tɨksɨn khauə mɨsəm Yesu. Sadusi mɨnə a khamə ta mə tukmə yermamə rɨmhə to rɨpəh nɨmragh-mɨnien ye rao ye neai.\x - \xo 12:18 \xt Wok 23:8 \x*  
\v 19 Kɨni kɨsaiyoh kɨn nərɨgien kɨrik kɨmi Yesu mhamə, “Yhajoun. Moses rɨmɨrai ye Loa mɨmə, ‘Tukmə yerman rɨmhə-tan kɨn piraovɨn kafan, kɨni kapəriu kwajikovə rɨrkək, piau yerman ai tukraməkeikei mɨkɨr piraovɨn ai tukreimək.’ Ye nərɨgien a, iriu kɨrɨrkun nɨraptərəkɨnien nhag piauni yame rɨmamhə.\f + \fr 12:19 \ft  Moses rɨmɨni məknekɨn ye Dut 25:5-6.\f*  
\v 20 Tukmə narmamə seven, iriə piauriə mɨnə. Nɨmrɨn nupan rarkurək kɨni mɨpəh nɨrəhyen kafan kɨrik kwajikovə, mɨmhə.  
\v 21 Kɨni tukmə yame rɨkwasɨg kɨn rɨkɨr piraovɨn kape piauni yame rɨmamhə, kɨni mɨpəh neiməkien, kɨni mɨmhə mɨn. Kɨni naorahini yame ror kɨsisər kɨn ror əmə mɨn nar kɨrikianə kɨn  
\v 22 meriaji iriə fam a seven kɨsarkurək ye piraovɨn a, kɨni mhamhə fam, mhapəh nɨseiməkien. Kɨni en piraovɨn a rɨmhə mɨn.  
\v 23 Kɨni ye nɨpɨg kape narmamə tukhamragh mɨn iran, iriə a seven iriə piauriə mɨnə, ?piraovɨn a tukror piraovɨn kɨn kape pa nhagɨn?”   
\p
\v 24 Kɨni Yesu rɨni-pən tuk əriə mɨmə, “Nakamhani-əro kɨn en meinai tukmə ror nakseinein nəgkiarien ye Nəkwəkwə kape Kughen, mɨseinein mɨn nɨrkunien kape Kughen.  
\v 25 Tukmə narmamə yamə mɨne khamhə mamragh mɨn to khapəh nɨsarkurəkien. Norien kape narkurəkien rɨmnor infamien, rəmhen kɨn narəyen kape agelo mɨnə ye rao ye neai.  
\v 26 Kɨni ye nɨkarɨn kape nɨmragh-mɨnien, tukmə ror nakhapəh nɨsəhuekɨnien nəkwəkwə yame Moses rɨmɨrai tu, mə Moses rɨmnəm nai kɨrik ramuək. Aikɨn, Kughen rɨmnamni-pən tukun mɨmə, ‘Ik Ik Kughen yame Ebraham, Aesak mɨne Jakob karhəgnəgɨn hanə Ik.’\rq (Eks 3:2,6)\rq*  
\v 27 !Kɨtawə kharkun mə irisɨr kɨrharə iriə Kughen meinai nar apnapɨg kwərhɨmhə ta tu mɨrhəkupən Moses, mərɨg Kughen ramni mə karhəgnəgɨn hanə In. !Kɨni pa rɨmə narmamə mhə mɨnə kasəgnəgɨn Kughen, mərɨg narmamə yamə mɨne kamhamragh! !Kɨmiə naksətəwao əfrakɨs!”\f + \fr 12:27 \ft  Sadusi mɨnə kɨmnhani nəfrakɨsien ye Ol Testamen, mərɨg kɨmnhapəh nhaniyen nəfrakɨsien mə narmamə yamə mɨne kwənhamhə tukhamragh mɨn. Mərɨg Yesu ramhajoun əriə mə Ol Testamen ramni mə Ebraham, Aesak mɨne Jekob kwərhamragh mɨn ye rao ye neai, ramhajoun-pən mə narmamə yamə mɨne kwənhamhə tukhamragh mɨn.\f*   
\s1 Naha loa in rehuə pɨk  
\r (Mat 22:34-40; Luk 10:25-28)  
\p
\v 28 Kɨni yhajoun kɨrik kape loa kape Moses rɨmnərɨg nəgkiarien mɨnə ai, mə Yesu ramhoprai huvə, kɨni ruə mɨnamaiyoh pən In mɨmə, “?Naha loa in rehuə pɨk rapita tɨksɨn, kɨni mɨhuvə pɨk tuk nəripənien?”\x - \xo 12:28 \xt Luk 10:25-28 \x*   
\p
\v 29 Kɨni Yesu rɨni-pən tukun mɨmə, “Loa yame rehuə pɨk rapita tɨksɨn in e ramni mɨmə,  
\q1 “‘!Kɨmiə nəmə Isrel! !Taksərɨg huvə! Kughen in Yermaru kapətawə. Kɨni In pɨsɨn əmə In Kughen.  
\v 30 Taksəkeikei mɨsorkeikei pɨk Kughen ai In Yermaru kapəmiə ye rɨkimiə fam, mɨne ye narəyen kapəmiə, mɨne ye nərɨgien kapəmiə, mɨne ye nəsanɨnien kapəmiə.’\rq (Dut 6:4-5)\rq*   
\m
\v 31 Loa yame rɨkwasɨg kɨn ramni mɨmə,  
\q1 “‘Taksorkeikei narmamə yamə mɨne kasarə ipakə tuk əmiə mɨsor huvə pən tuk əriə, rəmhen kɨn yame kɨmiə naksorkeikei atuk əmiə.’\rq (Lev 19:18) \rq*  
\m Loa kɨrik mɨn rɨrkək yame in rapita yamə mir e.”   
\p
\v 32 Kɨni yhajoun kape loa kape Moses a rɨni-pən tukun mɨmə, “Yhajoun. Nakaməfrakɨs mə Kughen pɨsɨn əmə In Yermaru.  
\v 33 Kɨni tukasəkeikei mɨsorkeikei In ye rɨkitawə fam, mɨne ye nərɨgien kapətawə, mɨne ye nəsanɨnien kapətawə. Kɨni mɨsorkeikei mɨn narmamə yamə mɨne kasarə ipakə tuk ətawə mɨnə rəmhen kɨn yame kasorkeikei atuk ətawə mɨnə. Nəri-pənien loa mir e rapita nuhyen narmɨragh mɨvaan tuk nɨvəhsi-pənien kɨmi Kughen.”\x - \xo 12:33 \xt 1 Saml 15:22; Hos 6:6 \x*   
\p
\v 34 Kɨni Yesu rəm mə nəgkiarien kape kwən a rhuvə pɨk, kɨni mɨni-pən tukun mɨmə, “Ik nakuauə pakə ta tuk narmaruyen kape Kughen.”  
\p Ǝmə aikɨn, narmamə kɨnɨsaurɨs kɨn naiyohyen Yesu kɨn nəgkiarien skai kɨrik.   
\s1 Yesu rɨmɨvəh-si əhu Farisi mɨnə kɨn naiyohyen əutən kafan  
\r (Mat 22:41-23:3; Luk 20:41-47)  
\p
\v 35 Kɨni Yesu rɨvən apa ye nimə ehuə kape Kughen, maməvhag kɨmi narmamə, mamaiyoh əriə mɨmə, “?Rhawor e nəmhajoun kape loa kape Moses kamhani mə Kristo In kwənərəus əmə kape Deved?  
\v 36 Mərɨg, səmru, Nanmɨn kape Kughen rɨmɨvəhsi-pən nɨrkunien kɨmi Deved mə tukrɨni mə,  
\q1 “‘Kughen Yermaru rɨmɨni-pən tuk Yermaru kafak mɨmə,  
\q2 “Ǝkwətə ye kwermɨk matuk  
\q2 Meriaji nɨpɨg jakor Ik takehuə ye tɨkmɨr mɨnə kafam.” ’”\f + \fr 12:36 \ft  Kughen rɨmɨni-pən nəgkiarien e tuk King Deved.\f*\rq (Sam 110:1)\rq*   
\p
\v 37 Kɨni Yesu rɨrpɨn mɨmə, “Ye nəgkiarien e, Deved rɨmnokrən kɨn Kristo mə ‘Yermaru.’ ?Mərɨg nakshawor mamhani mə Kristo in kwənərəus əmə kape Deved?”  
\p Yesu rəgkiar aikɨn, narmamə khapsaah kɨsərɨg kɨsagien.   
\p
\v 38 Kɨni Yesu rɨmnor kwirɨg kɨmi əriə, mɨmə, “Kɨmiə takasərɨg əmiə tuk nəmhajoun kape loa kape Moses. Iriə rɨkiriə ramagien tuk nɨvəhsi-pənien neipən huvə. Kɨni tukmə khavən apa ye maket, mɨsorkeikei pɨk mə narmamə mɨnə fam tuksaowiə kɨn əriə mhasiai əriə.  
\v 39 Kɨni tukmə khavən ye nimə kape nofugɨnien, mɨsorkeikei mə tukasəkwətə əkupən, kɨni tukmə khavən ye lafet, mɨsorkeikei mə tuksəkwətə ye kwənmhaan kape nɨsiaiyen.  
\v 40 Kɨni tukmə piahwaru yame kɨmnamhə-tan kɨn, kɨni iriə kasəkrəh kɨn kafan narɨmnar. Kɨni masəhuak apomh mɨn mə narmamə mɨnə tukhasiai əriə. !Ah! Narpɨnien kapəriə tukrɨskai rapita.”   
\s1 Piahwaru yame kɨmnamhə-tan kɨn rɨmɨvəhsi-pən mane kɨmi Kughen  
\r (Luk 21:1-4)  
\p
\v 41 Kɨni Yesu ramkwətə ye nəkwai nimə ehuə kape Kughen, ipakə tuk kwənmhan yame kɨvəhsi-pən mane kape Kughen ikɨn. Kɨni maməm narmamə kamhavəhsi-pən mane kapəriə. Narmamə khapsaah, kapəriə mane rehuə, kamhavəh-si-pən mane ehuə.  
\v 42 Kɨni piahwaru kɨrik kɨmnamhə-tan kɨn ruə, kafan mane rɨrkək. Kɨni in rɨvəhsi-pən əmə sɨren\f + \fr 12:42 \ft  Yesu to rapəh nɨniyen “sɨren” mərɨg rɨmə mane kape nəmə Isrel e “lepta.”\f* kɨraru.   
\p
\v 43 Kɨni Yesu rokrən kɨn narmamə kafan mɨnə khauə. Kɨni rɨni-pən tuk əriə mɨmə, “Yakamni-pre əfrakɨs tuk əmiə mə piahwaru e kɨmhə tan kɨn, kafan mane rɨrkək, mərɨg in rɨmɨvəhsi-pən mane kɨmi Kughen rapita fam mane yame narmamə mɨnə tɨksɨn kɨmnhavəhsi-pən.\x - \xo 12:43 \xt 2 Kor 8:12 \x*  
\v 44 Narmamə ai kɨmnhavəhsi-pən əmə nɨpar mane, mamhapəh nɨpərɨn. Mərɨg piahwaru e kafan mane rɨrkək pawk, mərɨg rɨmɨvəhsi-pən fam mane yame tukrɨvəh nɨmrɨ nəvɨgɨnien kɨn nan.”   
\c 13  
\s1 Yesu rɨmɨni mə nimə ehuə kape Kughen tukrɨmɨr  
\r (Mat 24:1-2; Luk 21:5-6)  
\p
\v 1 Kɨni ai, Yesu rɨmɨtərhav ye nimə ehuə kape Kughen, yermamə kɨrik kafan rɨni-pən tukun mɨmə, “Yhajoun, əmru. Nimə ehuə kape Kughen kɨmnor kɨn kapier ehuə, kɨni nimə mɨnə e khahuvə pɨk.”   
\p
\v 2 Mərɨg Yesu rɨni-pən tukun mɨmə, “Ǝmru. Nimə ehuə mɨnə e, tukoh-ətəg-ətəg kapier iran, kɨpəh nɨpəhyen kɨrik.”\x - \xo 13:2 \xt Luk 19:44 \x*   
\s1 Nahasien yame tukruə ye Nɨpɨg Kwasɨg  
\r (Mat 2:3-14; Luk 21:7-19)  
\p
\v 3 Kɨni Yesu rɨmnəkwətə ye nɨhu takwar kɨrik, nhagɨn e Olif, mɨvag-əhu kɨn nimə ehuə kape Kughen. Kɨni Pita mɨne Jemes mɨne Jon mɨne Andru khauə mɨsəm In.  
\v 4 Mɨsaiyoh-pən In mhamə, “Yaksorkeikei mə takni-pə tuk əmawə mɨmə ?narɨmnar mɨnə e tukruə ye naha nɨpɨg?”   
\p
\v 5 Kɨni rɨni-pən tuk əriə mɨmə, “Takasərɨg huvə, tamə yermamə reikuə irəmiə.  
\v 6 Narmamə khapsaah tukhavəh nhagɨk, kɨni mhauə mhani mə iriə e, Kristo. Tukseikuə ye narmamə khapsaah mhavi nərɨgien kapəriə.  
\v 7 Kɨni nɨpɨg naksərɨg mə narmamə kamhauh əriə mɨnə, uə naksərɨg nəvsaoyen kɨn nuhyen əjir mɨnə, takhapəh nɨsakur-akurien, mhapəh nhagɨnien. Narɨmnar mɨnə e tukruə məkupən, mərɨg pəh nien mə Nɨpɨg Kwasɨg a.  
\v 8 Narmamə tukhauh əriə mɨnə. Kɨni narmamə ye tanə kɨrik tukhavən apa tanə pɨsɨn mhauh əriə mɨnə. Kɨni nɨmnɨmien tukravən ye tanɨmtanə. Kɨni sweiwei tukruh narmamə. Mərɨg narɨmnar mɨnə e in nɨrikakunien əmə kape nahasien, rəmhen kɨn piraovɨn yame ramərɨg nəmhəyen ye nɨpɨg kape neiməkien.   
\p
\v 9 “Mərɨg takasərɨg əmiə. Tukeighan kɨn əmiə naksərer ye nɨmrɨ mɨrh. Kɨni tukərkɨs-ərkɨs əmiə ye nəkwai niməhuak kapəriə. Meinai kɨmiə kafak narmamə mɨnə, takasəkeikei mɨsərer ye nɨmrɨ nəmasur kape gavman mɨne ye nɨmrɨ nəmasur kapəmiə tuk nɨni-ərhavyen Nəgkiarien Huvə kape Kughen kɨmi əriə.\x - \xo 13:9 \xt Mat 10:17-20 \x*  
\v 10 Tɨkni-ərhav Nəgkiarien Huvə kape Kughen ikɨn mɨnə fam rarkurao ye tokrei tanə, kwasɨg ikɨn Nɨpɨg Kwasɨg tukrɨpiruə.  
\v 11 Mərɨg tukmə kɨvəh əmiə mə taksərer ye nɨmrɨ mɨrh, rɨkimiə tukrɨpəh nəpouyen. Mhapəh nɨsərɨgien mə, ‘?Jakhawni-pən tuk əriə?’ Takhani-ərhav nəgkiarien yame Nanmɨn kape Kughen rɨmɨvəhsi-pre kɨmi əmiə meinai pəh nien mə kɨmiə nakasəgkiar, mərɨg Nanmɨn Imərhakə tukrəgkiar ye tikinhermiə.\x - \xo 13:11 \xt Luk 12:11-12 \x*   
\p
\v 12 “Ye nɨpɨg a, piauni tukreighaan kɨn piauni kamhopni. Kɨni yerman tukreighaan kɨn kafan kwajikovə kamhopni. Kɨni kwajikovə mɨnə tukhani hah rɨmriə mɨnə mɨne nɨsɨnriə mɨnə, mɨseighan kɨn əriə kamhopni əriə.  
\v 13 Narmamə tuksəməkɨn əmiə, mɨsor ahas pən kɨmi əmiə meinai kɨmiə nakamhavəh nhagɨk. Mərɨg narmamə yamə mɨne kasərer tɨmtɨm mɨseriaji nɨpɨg kwasɨg, Kughen tukrɨvəh mɨragh əriə.”\x - \xo 13:13 \xt Mat 10:22; Jon 15:21 \x*   
\s1 Nahasien ehuə apa Jerusalem  
\r (Mat 24:15-28, 42-44; Luk 21:20-24)  
\p
\v 14 Kɨni pəh yermamə yame raməvhuekɨn nəkwəkwə e tukrɨrkun. Yesu rɨni-pən tuk əriə mɨmə, “Kɨni nɨpɨg kɨmiə naksəm nar a kamni kɨmə ‘Nar has yame roriah pɨk nar,’ ramərer ye kwənmhan yame rɨpəh nien mə tukramərer ikɨn, kɨmiə e Judia taksap mɨserkwaig ye takwar.\x - \xo 13:14 \xt Dan 9:27; 11:31; 12:11 \x*  
\v 15 Tukmə yermamə ramapɨs iruə ye nimə kafan to rɨpəh nɨvənien imə tuk nɨpɨkien narɨmnar kafan.\x - \xo 13:15 \xt Luk 17:31 \x*  
\v 16 Tukmə yermamə raməmɨr yerki nəsimien kafan, to rɨpəh nɨvənien yerkwanu tuk nɨwəhyen kafan neipən.  
\v 17 !Man! Rɨskai pɨk tuk nɨpiraovɨn yamə mɨne kɨsor tɨpriə, kɨni mɨne yamə mɨne jiriə mɨnə kasomaah hanə, meinai tuksərɨg rahas pɨk.\x - \xo 13:17 \xt Luk 23:29 \x*  
\v 18 Taksəhuak tuk nahasien e mə tukrɨpəh nuəyen mɨrəh əmiə ye nɨpɨg kape nəhig  
\v 19 meinai nahasien ehuə yame tukruə, yermamə rɨpəh nəm-hanəyen rɨrikakun ye nɨpɨg Kughen rɨmnərəhu nɨmoptanə meriaji-pə ai taktəkun mɨne. Kɨni nahasien kɨrik to rɨpəh nuə-mɨnien nɨpɨg kɨrik rəmhen kɨn nahasien a.\x - \xo 13:19 \xt Dan 12:1; Rev 7:14 \x*  
\v 20 Mərɨg Kughen rɨmnəraita nɨpɨg kape nahasien a yame tukruə iran. Tamə, narmamə to khapəh nhamraghien tukun. Mərɨg In rɨmnərai nɨpɨg a mə tukrɨvəh mɨragh narmamə yamə mɨne In rɨmɨrpen əriə mə kafan narmamə mɨnə.   
\p
\v 21 “Nɨpɨg a, tukmə kɨrik rɨmə, ‘Səmru. Kristo e,’ uə yermamə kɨrik rɨmə, ‘Səmru, Kristo en,’ mərɨg kɨmiə takhapəh nhaniyen nəfrakɨsien iran.  
\v 22 Meinai profet eikuə mɨnə khapsaah tukhauə mhasɨgəvɨn Kristo mɨsor nɨmtətien mə tukseikuə ye narmamə. Kɨni mɨsarkut tuk nɨsəmien swatuk tuk nɨvi-tayen narmamə yamə mɨne Kughen ruɨrpen əriə.\x - \xo 13:22 \xt Rev 13:13 \x*  
\v 23 Mərɨg kwasɨg ikɨn narɨmnar a ruə, yakamni-pre ta tuk əmiə mə takasərɨg əmiə. ”   
\p
\v 24 Kɨni Yesu rɨrpɨn mamni-pən tuk əriə mɨmə, “Kɨni nɨpɨg kape nahasien tukruə mor infamien,  
\q1 “‘Mɨrh tukrɨpɨs,  
\q2 Kɨni makuə to rɨpəh mɨn nəsiəyen;   
\q1
\v 25 Kɨni kəmhau mɨnə tuksəsaah,  
\q2 Kɨni mɨne narɨmnar fam ye nɨmago-ago tukhakiu-kiu.’”\x - \xo 13:25 \xt Aes 13:10; 34:4; Joel 2:10\x* \rq (Aes 13:10, 34:4)\rq*   
\p
\v 26 Kɨni Yesu rɨrpɨn mɨmə, “Kɨni en, kwasɨg ikɨn, narmamə tukpisəm Yo, Ji Yermamə, jaksɨ-pən ye napuə mɨvəh nehuəyen mɨne nɨkakien.\x - \xo 13:26 \xt Rev 1:7 \x*  
\v 27 Kɨni ai, jakher-ərhav kɨn agelo kafak mɨnə mə tukhavən mɨsarkurao ye tanɨmtanə, mɨne ikɨn pukaa ye neai mɨsofugɨn narmamə yamə mɨne yɨmɨrpen-ta əriə.\x - \xo 13:27 \xt Mat 13:41 \x*  
\v 28 Sətərɨg mɨn kɨn nuhpɨkɨnien kɨn nai a figtri. Tukmə nɨpɨg yame kwermɨn rɨnaurə kɨni nɨmarɨn rɨnəmhaier, kɨmiə nakharkun mə kwənhauə ipakə tuk nəsimien en.  
\v 29 Rəmhen əmə kɨn yame tukmə naksəm narɨmnar məknekɨn, takharkun mə Yo Ji Yermamə, yaknamuə ipakə, mɨnamərer ipakə əmə tuk kwəruə ye nimə kapəmiə.  
\v 30 Yakamni-pre əfrakɨs tuk əmiə mə narmamə yamə mɨne kasarə ye rao e to khapəh nhamhə-famien kwasɨg ikɨn narɨmnar mɨne rɨtərhav-pə.  
\v 31 Napuə mɨne nɨmoptanə tukawəkeikei mɨrarkək, mərɨg nəgkiarien kafak to rɨpəh nɨrkəkien tuk nɨpɨg kɨrik.  
\v 32 Mərɨg narmamə fam kɨseinein nɨpɨg kape narɨmnar mɨnə e tukruə iran. Agelo mɨnə ye neai, mɨne Yo Ji Kughen, kɨmawə yakseinein mɨn. Mərɨg Rɨmɨk pɨsɨn əmə In rɨrkun.   
\p
\v 33 “!Takasərɨg əmiə! !Mhapəh nɨsapɨrien! Meinai kɨmiə nakseinein nɨpɨg yame narɨmnar mɨnə e tukruə iran.  
\v 34 Tukrəmhen kɨn yermamə kɨrik yame rɨtərhav iman yerkwanu mamvən yerkwanu pɨsɨn. Kwasɨg ikɨn rɨtərhav, rəhi-pən kafan narɨmnar kɨmi narmamə pɨsɨn mɨnə mə tukasəm vi vi, kɨni mərəhu wok pɨsɨn pµsµn kɨmi əriə. Kɨni mɨni-pən tuk yermamə yame ramərer tuk kwəruə mɨmə, ‘Takamarha.’  
\v 35 Rəmhen əmə mɨn kɨn kɨmiə takasərɨg əmiə meinai nakseinein nɨpɨg yame Yamehuə kape nimə tukruə iran. Tukmə ror tukruə yenaiyu. Uə tukruə yenpɨg əru, uə tukruə yenpɨg-yenpɨg, uə tukruə yerkweiha.\x - \xo 13:35 \xt Luk 12:38 \x*  
\v 36 Tukmə In ramuə ye naha nɨpɨg, pəh In tukrɨpəh nəmien mə kɨmiə nakasapɨr.  
\v 37 Yakamni-pre tuk əmiə, mamniərhav-pən mɨn tuk narmamə mə takasərɨg əmiə nɨpɨg fam.”   
\c 14  
\s1 Namehuə kape nəmə Isrel kasarhakɨn swatuk tuk nhopniyen Yesu  
\r (Mat 26:1-5; Luk 22:1-2; Jon 11:45-53)  
\p
\v 1 Kɨni nɨpɨg a, tukharaptərəkɨn nəvɨgɨnien ehuə kɨn bred yame yis rɨrkək iran tukhani nahu kɨn. Jif pris mɨnə mɨne nəmhajoun kape loa kape Moses kɨnasarhakɨn swatuk mə tukharaptərəkɨn apɨs-apɨs Yesu mɨshopni.  
\v 2 Iriə kɨmnhani mhamə, “Pəh khapəh nharaptərəkɨnien In ye nɨpɨg kape nəvɨgɨnien ehuə, tamə narmamə [niemhaa rhai əriə kɨni] khauh apnapɨg əmə əriə mɨnə.”   
\s1 Piraovɨn kɨrik ramətəg-pən senta ye kapan kapə Yesu  
\r (Mat 26:6-13; Jon 12:1-8)  
\p
\v 3 Kɨni Yesu rɨvən Betani mɨvən ye nəkwai nimə kape Saemon. Kwən ai kupən rɨmɨvəh nɨmhəyen əutən ye tɨkin. Kɨni Yesu raməvɨgɨn hanə, piraovɨn kɨrik ruə mɨvəh botel kɨrik kɨmnor kɨn kapier kɨrik nhagɨn e alabasta. Botel ai, senta aikɨn kamni kɨmə nad: nɨmrɨn rhaktə pɨk. Kɨni piraovɨn a rəsɨkta botel, mətəg-pən senta ye kapan kapə Yesu.\x - \xo 14:3 \xt Luk 7:37-38 \x*  
\v 4 Mərɨg narmamə tɨksɨn niemhaa rhai əriə khamə, “?Rhawor pian e roriah senta e?  
\v 5 Rhuvə pɨk mə to in rəvrai əmə; mɨrkun nɨvəhyen mane rəmhen kɨn tri handred taosen vatu\f + \fr 14:5 \ft  Khapəh nhaniyen tri handred taosen vatu, mərɨg kɨmnhani mə, “Tri handred denarii.” Tri handred denarii in rəmhen kɨn mane yame yermamə kɨrik rawəh kape newk kɨrikianə.\f* kɨn tuk nɨvəhsi-pənien kɨmi yavən has mɨnə.” Kɨni kɨshek pian a.   
\p
\v 6 Mərɨg Yesu rɨni-pən tuk əriə mə, “!Ei! Hapəh pian en. ?Rhawor nakashek in? In ramor nar huvə kɨrik kɨmi Yo.  
\v 7 Yavən has mɨnə tukasəmɨr kɨmiə miriə nɨpɨg fam. Kɨni tukmə nakhamə taksasitu irəriə nakharkun nɨsasituyen irəriə nɨpɨg fam. Mərɨg Yo jakpəh narəyen kɨtawə-m kɨmiə nɨpɨg fam.\x - \xo 14:7 \xt Dut 15:11 \x*  
\v 8 Piraovɨn e rɨmnor huvə-pə kɨmi Yo ye nɨrkunien kafan. Mavi-təg-pə senta ye nɨprak mapnəpenə ye nɨprak mə tuknɨm Yo.\x - \xo 14:8 \xt Jon 19:40 \x*  
\v 9 Yakamni-pre əfrakɨs tuk əmiə mə ikɨn pukaa ye tokrei tanə yame kamni-ərhav Nəgkiarien Huvə ikɨn, tukaməvsao mɨn kɨn norien kape pian e, pəh narmamə rɨkiriə tukraməsɨk in.”   
\s1 Judas rɨmneighan-pən kɨn Yesu kɨmi tɨkmɨr mɨnə kafan  
\r (Mat 26:14-16; Luk 22:3-6)  
\p
\v 10 Kɨni Judas Iskariot, in yermamə kɨrik ye narmamə twelef kape Yesu, rɨvən məm jif pris mɨnə tuk norien swatuk tuk neighan-pənien kɨn Yesu ye kwermɨriə.  
\v 11 Rɨvən məm əriə, rɨkiriə ragien, kɨni kɨmnhani mə tukhavəhsi-pən mane kɨmin. Kɨni Judas rɨvən, mamarə, mawhin nɨpɨg tuk neighan-pənien kɨn Yesu kɨmi əriə.   
\s1 Lodsapa  
\r (Mat 26:17-19; Luk 22:7-13)  
\p
\v 12 Kɨni nɨpɨg kape nəvɨgɨnien e kamni kɨmə Bred yame Yis Rɨrkək iran ruauə ipakə, kɨni lafet a rɨrikakun ye nɨpɨg kape nəvɨgɨnien e kamni kɨmə Pasova. Kɨni narmamə tukasəkeikei mhauh kwaji sipsip kɨrik mɨsor nəvɨgɨnien ai kɨn. Kɨni narmamə kape Yesu kɨsaiyoh-pən mhamə, “?Ik nakmə jakhavən hiə mɨsor apnəpenə ye nəvɨgɨnien kape Pasova?”\x - \xo 14:12 \xt Eks 12:6 \x*   
\p
\v 13 Kɨni Yesu rher-pən kɨn kafan yermamə kɨraru mɨmə, “Tukmə nakratərhav-pən Jerusalem, mwəm kwən kɨrik ramrəh jag ehuə kɨrik kɨmɨruk-pən nu iran. Kɨni takrakwasɨg kɨn in  
\v 14 mɨrhuvən ye nimə kɨrik yame in ramvən ikɨn. Kɨni mɨrəni-pən tuk yemehuə kape nimə mɨrəmə, ‘Yhajoun rɨmher-pə kɨn əmru mə jakrauə mwaiyoh-pre ik mə ?kwənmhaan a in hiə yame in mɨne kafan mɨnə narmamə tukhavən mɨsor nəvɨgɨnien kape Pasova?’  
\v 15 Kɨni in tukrɨkɨr əmiru nakrhuvən ye kwənmhaan ehuə apa yerpɨrɨg ye nimə yame kɨmnətu huvə ta narɨmnar m-fam kape nəvɨgɨnien aikɨn. Kɨni takwor apnəpeinə ye nəvɨgɨnien aikɨn.”   
\p
\v 16 Kɨni kratərhav mɨravən Jerusalem mwəm narɨmnar rəmhen kɨn yame Yesu ruɨni ta. Kɨni iriu kwor apnəpenə fam ye nəvɨgɨnien kape Pasova.   
\s1 Yesu rɨmɨni-ərhav mə Judas tukreighan-pən kɨn In kɨmi tɨkmɨr mɨnə  
\r (Mat 26:20-30; Luk 22:14-23; Jon 13:21-30; 1 Kor 11:23-25)  
\p
\v 17 Yenpɨg, Yesu ruə iriə narmamə twelef kafan  
\v 18 mɨsofugɨn ye tebol mɨsəvɨgɨn. Kɨni Yesu rɨni-pən tuk əriə mə, “Yakamni-pre əfrakɨs tuk əmiə mə kɨmiə kɨrik tukreighan-pən kɨn Yo kɨmi tɨkmɨr mɨnə kafak. Kɨmiə kɨrik e kɨtawə kasəkwətə.”\x - \xo 14:18 \xt Sam 41:9 \x*   
\p
\v 19 Kɨni narmamə kafan mɨnə rɨkiriə reiwaiyu mɨnəsaiyoh əriə mɨnə mhamə, “?Pa? ?Yo?”   
\p
\v 20 Kɨni Yesu rɨni-pən tuk əriə mə, “Kɨmiə kɨrik ye narmamə twelef kafak yame yakaweires kwis bred ye supsup ye pənkɨn.  
\v 21 Yo Ji Yermamə jakaməkeikei mɨmhə rəmhen kɨn yame Nəkwəkwə kape Kughen rɨmɨni kupən. !Kɨni mərɨg rahas pɨk tuk yermamə yame tukreighan-pən kɨn Yo ye kwermɨriə! !Kwən a tukrɨvəh narpɨnien ehuə!”\f + \fr 14:21 \ft  Nəgkiarien kape Gris ramni mə, “!Rɨpimə kwən rɨpipəh narha-pə-yen ye tokrei tanə, rɨpihuvə!” Mərɨg nɨprai nəgkiarien ramni mə, “tukrarə ye narpɨnien ehuə.”\f*   
\p
\v 22 Kɨni kɨməsəvɨgɨn ta, Yesu rɨvəh bred məhuak mɨni vi vi Kughen tukun. Kɨni ai mhapu-hapu mɨvəhsi-pən kɨmi əriə. Mɨni-pən tuk əriə mɨmə, “Sən. In e nɨprak.”  
\v 23 Kɨni mɨvəh kap waen mɨni vi vi Kughen tukun, mɨvəhsi-pən mɨn kɨmi əriə, kɨni kɨmnhanɨm.  
\v 24 Kɨni rɨni-pən tuk əriə mɨmə, “Nɨtawɨk e. Ramor əpu nərɨgien kape Kughen tuk nɨvəh-mɨraghien narmamə tuk nuəyen məmɨr-ərhav. Tukraiyu mɨvəh mɨragh narmamə rehuə.\x - \xo 14:24 \xt Eks 24:8; Jer 31:31-34; Sek 9:11; 1 Kor 10:16; Hib 9:20 \x*  
\v 25 Yakamni-pre əfrakɨs tuk əmiə mɨmə to yakpəh nɨnɨm-mɨnien waen meriaji mɨnɨm mɨn ye rao ye neai.”   
\p
\v 26 Kɨni iriə kɨmɨsəni nɨpe kɨrik,\f + \fr 14:26 \ft  Ye Nəvɨgɨnien kape Pasova, kwasɨg ikɨn kasəvɨgɨn, nəmə Isrel kɨmɨsəni nɨpe tɨksɨn ye Ol Sam 113-114. Mɨsəvɨgɨn ta, ai, mɨsəni nɨpe tɨksɨn ye Ol Sam 115-118.\f* kwasɨg ikɨn khatərhav mhavən ye takwar kɨrik nhagɨn e Olif.   
\s1 Yesu rɨmɨni-ərhav mɨmə Pita tukrɨni-ərhav mə in reinein In  
\r (Mat 26:31-35; Luk 22:31-34; Jon 13:36-38)  
\p
\v 27 Kɨni Yesu rɨni-pən mɨn tuk əriə mə, “Nhatətəyen kapəmiə mɨfam tukrɨmɨr, meinai kɨmɨrai ye Nəkwəkwə kape Kughen kɨmə,  
\q1 “‘Jakuh yermamə yame raməm huvə sipsip mɨnə,  
\q2 kɨni sipsip kafan mɨnə tuksaiyu rik rik.’”\rq (Sek 13:7)\rq*   
\p
\v 28 Kɨni Yesu rɨrpɨn mɨmə, “Mərɨg nɨpɨg jakɨmragh mɨn, jakəkupən kɨn əmiə mɨvən apa Galili.”\x - \xo 14:28 \xt Mat 28:16; Mak 16:7 \x*   
\p
\v 29 Mərɨg Pita rɨni-pən tukun mɨmə, “Tukmə ror nhatətəyen kapəriə tɨksɨn tukrɨmɨr; mərɨg nhatətəyen kafak to rɨpəh nɨmɨrien.”   
\p
\v 30 Kɨni Yesu rɨni-pən tukun mɨmə, “Yakamni-pre əfrakɨs tuk ik mə man tukrɨpəh nəkakə-hanəyen mɨkɨraru, ik takni m-kɨsisər mə nakeinein Yo.”   
\p
\v 31 Mərɨg Pita rarə mɨni-pən skai mɨn mɨmə, “Tukmə khamə tukshopni ərau, to yakpəh nɨniyen mə yakeinein Ik.” Kɨni iriə fam khani əmə mɨn nəgkiarien kɨrikianə.\x - \xo 14:31 \xt Jon 11:16 \x*   
\s1 Yesu rɨmavən apa Getsemane maməhuak  
\r (Mat 26:36-46; Luk 22:39-46)  
\p
\v 32 Kɨni ai iriə khavən mɨn apa yerkwanu kɨrik, nhagɨn e Getsemane. Kɨni Yesu rɨni-pən tuk kafan narmamə mɨmə, “Kɨmiə taksəkwətə ikɨn e. Pəh yakvən maməhuak.”\x - \xo 14:32 \xt Jon 18:1 \x*   
\p
\v 33 Kɨni In mɨkɨr Pita mɨne Jemes mɨne Jon, irisɨr min. Rɨkin rərhakɨs pɨk.  
\v 34 Kɨni rɨni-pən tuk ərisɨr mɨmə, “Rɨkik rərhakɨs pɨk ipakə yakmhə tukun. Takarhəmɨr eikɨn e, marharha-huvə.”\x - \xo 14:34 \xt Jon 12:27 \x*   
\p
\v 35 Kɨni In rəriwək mɨvən kəskəh əmə mənɨmkur maməhuak. Mamaiyoh Kughen mɨmə, “Rɨmɨk, tukmə nakeighan kɨn, nəmhəyen en tukrɨrkək tuk Yo.”  
\v 36 Kɨni mɨmə, “Tatə, tukmə rɨkim ragien, aweh, vəhsi-ta nəmhəyen\f + \fr 14:36 \ft Nəgkiarien kape Gris ramni, “Vəh-si ta ‘kap.’ Kap ramor nuhpɨkɨnien ye nəmhəyen.”\f* yamə mɨne tukpihauə. Mərɨg takpəh norien ye nərɨgien kafak; mor əmə ye kafam nərɨgien.”\x - \xo 14:36 \xt Mak 10:38; Jon 6:38 \x*   
\p
\v 37 Kɨni ai In rɨrerɨg-pə mɨn tuk ərisɨr. Məm irisɨr krhapɨr yeru. Kɨni rɨni-pən tuk Pita mə, “Eh, Saemon, ?Rhawor nakamapɨr? ?To nakpəh narhayen kape nɨpɨg kwakwə uə?  
\v 38 Kɨmiə takasərɨg əmiə. Takasəkeikei masəhuak mə nar kɨrik tukrɨpəh norien əmiə nakhamɨr. Rɨkimiə rəsanɨn mərɨg nɨpraimiə rəpou.”   
\p
\v 39 Kɨni ai In mɨrerɨg mɨn maməhuak. Mɨni-pən əmə mɨn nəgkiarien a.  
\v 40 Kɨni ai mɨrerɨg-pə mɨn, məm irisɨr kwərhapɨr yeru mɨn, meinai napɨrien rɨmɨvəh nɨmrɨrisɨr. Mərɨg irisɨr kwərhaurɨs mɨrheinein nar yame tɨkrhɨni-pən tukun.   
\p
\v 41 Kɨni ai In rɨvən mɨn. Marə muə mɨn yame ror kɨsisər kɨn. Rɨni-pən tuk ərisɨr mə, “?Rhawor? ?Nakarhapɨs hanə? !Infamien! Nɨpɨg ruauə pakə ta yame yermamə tukreighan-pən kɨn Yo, Ji Yermamə, jakvən ye kwermɨ nəmə has mɨnə.  
\v 42 Rhekɨmter, pəh kamhavən. !Rhəmru! Yermamə yame rɨkin rɨmnagien tuk neighan-pənien kɨn Yo ye kwermɨ tɨkmɨr mɨnə kafak ruauə ipakə ta.”   
\s1 Tɨkmɨr mɨnə kape Yesu khauə mharaptərəkɨn In  
\r (Mat 26:47-56; Luk 22:47-53; Jon 18:3-12)  
\p
\v 43 Yesu raməgkiar hanə, məknekɨn Judas, yermamə kɨrik ye narmamə twelef kape Yesu, rɨtɨrhav-pə. Nukwhao ehuə kamhakwasɨg kɨn, mamhapɨk nau nisə mɨne kwətavhə kapəriə. Jif pris mɨnə mɨne nəmhajoun mɨnə kape loa kape Moses, mɨne nəmehuə kape nəmə Isrel, kɨmɨsher-pən kɨn nukwhao a.  
\v 44 Judas ruɨni-pən ta tuk əriə mɨmə, “Yermamə yame jakəturəm-pən iran, yermamə e in en. Takharaptərəkɨn, mhakɨr mhavən, mhapəh nɨsorien rap.”   
\p
\v 45 Judas ruə məm Yesu mɨni-pən tukun mɨmə, “Yhajoun,” məturəm-pən kɨmin.  
\v 46 Kɨni ai iriə khauə mharaptərəkɨn Yesu.  
\v 47 Mərɨg yermamə kɨrik ramərer ipakə tukun, rəvi kafan nau nisə mərəru ta nɨmətərgɨ yor atuə kɨn kape hae pris.\f + \fr 14:47 \ft  Jon 18:10 rɨmə Pita e rɨmnərəru nɨmətərgɨ kwən a.\f*   
\p
\v 48 Kɨni Yesu rɨni-pən tuk əriə mɨmə, “?Rhawor? ?Kɨmiə nakhamə ta yo yermamə kape nəkrəhyen uə nhopniyen yermamə? ?Rhawor nakamhapɨk nau nisə mɨne kwətavhə mamhauə mə takharaptərəkɨn Yo?  
\v 49 Nɨpɨg fam kɨtawə-m kɨmiə kasəmɨr ye nimə ehuə kape Kughen, yakaməwhag. Mərɨg nakhapəh hanə nharaptərəkɨnien Yo. Mərɨg nəmhen. Naha nhagɨn yame Nəkwəkwə kape Kughen rɨmɨni tukraməkeikei mor nəfrakɨsien kɨn.”\x - \xo 14:49 \xt Luk 19:47; 21:37; Jon 18:20 \x*   
\p
\v 50 Kɨni mərɨg narmamə kafan kɨsap ta iran.\x - \xo 14:50 \xt Sam 31:11 \x*  
\v 51 Mərɨg yermamə kɨrik yame rɨmɨkwasɨg kɨn Yesu rətəut əmə. Kɨni nɨpɨg kharaptərəkɨn kwən a,  
\v 52 rəta ye neipən kafan maiyu kopiə kopiə əmə map.\f + \fr 14:52 \ft  Narmamə tɨksɨn kamhani mə kwən a raiyu kopiə kopiə mamap, Mak en, yame rɨmɨrai nəkwəkwə e Mak.\f*   
\s1 Yesu rɨmnərer ye nɨmrɨ kaonsel  
\r (Mat 26:57-68; Luk 22:54-55, 63-71; Jon 18:13-14, 19-24)  
\p
\v 53 Kɨni khakɨr Yesu mhauə kɨmi hae pris. Jif pris mɨnə mɨne nəmehuə kape nəmə Isrel mɨnə mɨne nəmhajoun kape loa kape Moses, kwəsofugɨn ta əriə mɨnə aikɨn.  
\v 54 Kɨni Pita rɨkwasɨg kɨn əriə, mərɨg rɨpəh nɨvən-pakəyen tuk Yesu. Nɨpɨg ruə pakə tuk nimə ehuə kape hae pris, kɨni mɨvən məkwətə iriə narmamə kape hae pris mɨnə masərkəp.  
\v 55 Kɨni jif pris mɨnə mɨne narmamə kape kaonsel kɨmɨsarha kɨn narmamə tɨksɨn yame tukhauə mɨseikuə ye Yesu, ai khauh mɨshopni. Mərɨg khapəh nɨsəmien yermamə kɨraru yamə mir tɨkrani nəgkiarien kɨrikianə.\f + \fr 14:55 \ft  Nam 35:30 mɨne Dut 17:6; 19:15 khamə tukmə tukhopni yermamə hah kɨrik, yermamə kɨraru tɨkrani nəgkiarien kɨrikianə, ai khopni.\f*  
\v 56 Narmamə khapsaah kɨshekɨmter maseikuə ye Yesu, mərɨg nəgkiarien kapəriə rɨpəh nəm-nəmhenien.   
\p
\v 57 Kɨni narmamə tɨksɨn kɨshekɨmter mhani nəgkiarien eikuə ramvən tukun mhamə,  
\v 58 “Yakasərɨg ramni mə, ‘Yo jakatmətəgətəg Nimə ehuə kape Kughen yame narmamə kɨmɨsor; mərɨg kwasɨg ikɨn ye nɨpɨg yame ror kɨsisər kɨn, jakərɨp yame rɨvi yame to yermamə rɨpəh nɨvhirəkɨnien.’”\x - \xo 14:58 \xt Jon 2:19-21 \x*  
\v 59 Iriə kamhani mhani mərɨg nəgkiarien kapəriə rɨpəh nəm-nəmhenien.   
\p
\v 60 Kɨni ai, hae pris rərer ye nɨmrɨriə mɨni-pən tuk Yesu mɨmə, “?Rhawor nakpəh nəgkiarien? ?Rhawor e kamhani məkneikɨn nəgkiarien iram?”   
\p
\v 61 Mərɨg Yesu rərer əmə mamapnapɨg. Kɨni hae pris rarar maiyoh mɨn mɨmə, “?Rhawor? ?Ik e Kristo? ?Kughen yame kamni vi vi In, Ik kafan e kwajikovə uə?”   
\p
\v 62 Kɨni Yesu rɨmə, “Yo en. Takpisəm Yo, Ji Yermamə, jakəkwətə ye kwermɨ Kughen matuk yame nagheen rehuə. Kɨni takpisəm mɨn Yo jaksɨ-faktə ye napuə meiwaiyu-pə.”   
\p
\v 63 Kɨni hae pris reikus neipən kafan [meinai niemha rɨmnhai ni]. Mɨni mə, “?Rhawor kɨtawə kasarha kɨn hanə narmamə yame tukhani hah In?  
\v 64 Nakwəsərɨg ta mə rɨmɨni hah Kughen. ?Rɨkimiə ramhaw-əsɨk? ?Tukshawor In e?”  
\p Kɨni khamə tukraməkeikei mɨmhə.\f + \fr 14:64 \ft  Loa kape nəmə Isrel, ye Levitikas 24:16, rɨmə tukmə yermamə kɨrik ramni hah Kughen, tukhopni.\f*   
\p
\v 65 Kɨni tɨksɨn kɨshekɨmter masərɨg-əwhin. Tɨksɨn kɨsarkɨs-ətərəkɨn nɨmrɨn mir, mhauh mhani-pən tukun mhamə, “!Eh, profet! !Ni-ru mə pa e rɨmuh Ik!”\f + \fr 14:65 \ft  Aesea 11:3 rɨmə Mesaea, uə Kristo, nar apnapɨg mə ramapɨr, mərɨg tukrɨrkun naha nhagɨn yame narmamə kasor. Narmamə e kasarkɨs nɨmrɨ Yesu kɨni mhamə tuksəm-ru mə to Yesu rɨrkun əfrakɨs mɨn əriə uə nɨkam.\f* Kɨni narmamə mɨnə kape hae pris kɨsəsɨk In mhakɨr.   
\s1 Pita rɨmɨni mə in reinein Yesu  
\r (Mat 26:69-75; Luk 22:56-62; Jon 18:15-18; 25-27)  
\p
\v 66 Kɨni Pita raməmɨr ipakə tuk nimə ehuə kape hae pris, kɨni piraovɨn kɨrik, yasitu kape hae pris, ruə.  
\v 67 Məm Pita ramərkəp. Rəm tɨm tɨm kɨni mɨmə, “Eh, ik mɨn kɨrik. Nakamkwasɨg kɨn yemə Nasaret e Yesu.”   
\p
\v 68 Mərɨg Pita rɨmə, “Nɨkam. Yo yakeinein əfrakɨs nar en nakamni.” Mɨtərhav meiwaiyu mɨn maməmɨr ye kwəruə kape rukwanu a. Kɨni man kɨrikianə rəkakə.\f + \fr 14:68 \ft  Kopi akwas tɨksɨn kape Niutesteman khapəh nhaniyen mə man kɨrik rəkakə aikɨn. Kamhani əmə mə Pita raməmɨr ye kwəruə kape rukwanu a.\f*   
\p
\v 69 Kɨni yasitu a kape hae pris rarə muə mɨn. Mɨnamni-pən tuk narmamə mɨnə aikɨn mə, “Kwən e, in kɨrik mɨn a.”  
\v 70 Mərɨg Pita rɨmɨni neikuəyen iran.  
\p Rapəh norien tu, narmamə yamə mɨne kasəmɨr aikɨn khani-pən tuk Pita mhamə, “Nəfrakɨsien, ik əfrakɨs kɨrik mɨn a. Meinai ik mɨn yemə Galili.”   
\p
\v 71 Mərɨg Pita rɨni-pən skai tuk əriə mɨmə, “Yo yakeinein yermamə en yame nakamhani. Tukmə yakameikuə, Kughen tukror narpɨnien kɨmi yo.”   
\p
\v 72 Məknekɨn, man rəkakə mɨkɨraru. Pita, rɨkin raiyu məsɨk nəgkiarien yame Yesu rɨmɨni mɨmə, “Man tukrɨpəh hanə nɨkakəyen mɨkɨraru, takni m-kɨsisər mə ik nakeinein Yo.” Kɨni rərɨg rahas pɨk; rɨkin rərhakɨs masək.   
\c 15  
\s1 Yesu ramərer ye nɨmrɨ Paelat  
\r (Mat 27:1-2, 11-14; Luk 23:1-5; Jon 18:28-38)  
\p
\v 1 Yenpɨg-enpɨg əgkəp, jif pris, mɨne nəmehuə kape nəmə Isrel, mɨne nəmhajoun kape loa kape Moses, mɨne narmamə tɨksɨn mɨn kape kaonsel kape nəmə Isrel kaharaih mhun nəgkiarien kɨrik. Mhani-pən tuk narmamə tɨksɨn mə tuksərkɨs-ərkɨs Yesu. Kɨni mhakɨr In mhauə mhakɨr-pən kɨmi Paelat, yamehuə kɨrik kape Rom.\x - \xo 15:1 \xt Luk 22:66 \x*  
\v 2 Kɨni ai Paelat raiyoh In mɨmə, “?Ik e Ik Yermaru kape yemə Isrel uə?”  
\p Kɨni Yesu rɨni-pən tukun mɨmə, “Nəfrakɨsien e nakamni.”   
\p
\v 3 Kɨni jif pris mɨnə khani-ərhav neikuəyen rehuə yame kɨmɨsəm-pən ye Yesu.  
\v 4 Kɨni Paelat raiyoh mɨn In mə, “?Rhawor nakpəh nəgkiarien? Ǝmru. Kamhani nəgkiarien rehuə iram.”   
\p
\v 5 Kɨni Paelat rɨmnəm mə Yesu rɨpəh nɨniyen nar kɨrik, rakur.\x - \xo 15:5 \xt Aes 53:7; Mak 14:61 \x*   
\s1 Paelat rɨmə Yesu tukraməkeikei mɨmhə  
\r (Mat 27:15-26; Luk 23:13-25; Jon 18:39-19:16)  
\p
\v 6 Ye newk mɨnə fam, ye nɨpɨg kape Pasova, nəmə Isrel kharkun nhaniyen nhag yermamə kɨrik kwəvəhsi-pən ta ye kalabus, kɨni yamehuə rɨrɨsɨn kɨrik ramvən.  
\v 7 Kɨni narmamə tɨksɨn kasəmɨr ye kalabus meinai khamə tukhauh gavman, kɨni mɨshopni narmamə tɨksɨn. Iriə kɨrik, nhagɨn e Barabas.  
\v 8 Kɨni nəmə Isrel kɨmnhauə mɨsəm Paelat mamaiyoh-pən in mə tukror norien yame ramor rerɨn mɨrɨsɨn yermamə kɨrik ye kalabus.  
\v 9 Kɨni Paelat raiyoh əriə mə, “?Naksorkeikei mə jakrɨsɨn Yermaru kape nəmə Isrel uə?”  
\v 10 In ramaiyoh məknaikɨn meinai in rɨmnəm ta mə jif pris mɨnə kɨmɨsərəhu-pən Yesu ye kwermɨn meinai kasəməkɨn Yesu tuk yamai mə narmamə fam kɨsorkeikei In.   
\p
\v 11 Kɨni jif pris mɨnə kɨmnhani mhani-pən tuk kuwhen a mhamə tukhapəh nɨseighanien kɨn Yesu mə tukrɨtərhav, mərɨg mə tukseighaan kɨn Barabas.\x - \xo 15:11 \xt Wok 3:13-14 \x*  
\v 12 Kɨni Paelat raiyoh-pən mɨn əriə mɨmə, “?Mərɨg jakhawor kwən yame kɨmiə nakamhani mə In Yermaru kape nəmə Isrel?”   
\p
\v 13 Kɨni iriə kɨsokrən ehuə mhamə, “!Ǝsɨk-haktə in ye nai kamarkwao kɨn!”   
\p
\v 14 Mərɨg Paelat raiyoh-pən mɨn əriə mə, “?Tuk naha? ?Naha norien yame rɨmnor rahas?”  
\p Mərɨg iriə kɨsokrən ehuə pɨk mɨn mhamə, “!Ǝsɨk-haktə In ye nai kamarkwao kɨn!”   
\p
\v 15 Kɨni Paelat rɨmnorkeikei mə tukror rɨkiriə, meighaan kɨn Barabas rɨtərhav ye kalabus. Kɨni rɨmə tukərkɨs-ərkɨs Yesu, kɨkɨr In kavən kɨruk haktə In ye nai kamarkwao kɨn.   
\s1 Mobael mɨnə kasarh iakei ye Yesu  
\r (Mat 27:27-31; Jon 19:2-3)  
\p
\v 16 Kɨni mobael tɨksɨn khakɨr Yesu mhavən ye nimə ehuə kape Paelat kɨni mɨsokrən kɨn nukwao kape mobael mɨnə mə tukhauə.  
\v 17 Kɨni kharəh kot kɨrik rəwhao, rəmhen kɨn kot kape yermaru, mɨsarkaoh-pən kɨn kɨmin. Kɨni mharəh nərəus kɨrik ror nhirɨn, mɨsor kəvəvhao kɨn, rəmhen kɨn kəvəvhao kape yermaru, mhaukrai-pən ye kapən kapə.  
\v 18 Kɨni masokrən kɨn mamhani mhamə, “Ik e yermaru kape nəmə Isrel. !Kɨmawə yakamhasiai Ik!”  
\v 19 Kɨni mamhauh kapən kapə kɨn nai, masərɨg-əwhin, kɨni mɨsənɨmkur ye nɨmrɨn mhamə kamhasiai In.  
\v 20 Kɨni mɨsarh iakei fam iran, mharəhsi-ta mɨn kot əwhao mhavəhsi-pən kafan neipən. Mhakɨr mhatərhav, mhavən mə tukharuk haktə In ye nai kamarkwao kɨn.   
\s1 Mobael mɨnə kɨmnharuk haktə Yesu ye nai kamarkwao kɨn  
\r (Mat 27:32-44; Luk 23:26-43; Jon 19:17-27)  
\p
\v 21 Kamhauə ye swatuk, mɨsəm yemə Saerin kɨrik, nhagɨn e Saemon. In rɨm Aleksanda mɨne Rufas. In ramvən apa Jerusalem, kɨni khani-əhu mɨsarkut kɨmin mə tukrɨrəh nai kamarkwao kɨn kape Yesu.\x - \xo 15:21 \xt Rom 16:13 \x*  
\v 22 Kɨni iriə mhakɨr Yesu mhavən ikɨn kɨrik nhagɨn e Golgota (yame nɨpran rɨmə, kwənmhaan kape kerhə irə jir).\f + \fr 15:22 \ft  Nəgkiarien e “Golgota” ye nəgkiarien kape nəmə Rom ramni mə “Kalfari”, nɨpran rɨmə “kerhə irə jir.”\f* \fig Kɨmɨsəsɨk-pən Yesu ye nai kamarkwao kɨn apa Golgota|alt="Crosses on the outskirts of town" src="HK028B.jpg" size="span" loc="Bottom of page" copy="Horace Knowles" ref="MRK 15:23" \fig*  
\v 23 Kɨni ye kwənmhaan a khavəhsi-pən waen kɨmi Yesu yame kəvɨt-pən nɨmar nai kɨrik kamni kɨmə “mir”.\f + \fr 15:23 \ft Tukmə ror kaməvɨt-pən mir ye waen tuk nɨni-əhuyen nəməmhəyen.\f* Mərɨg Yesu rɨpəh nɨnɨmien.   
\p
\v 24-25 Rampɨgpɨg hanə, kɨmnharuk haktə In ye nai kamarkwao kɨn. Kɨni mɨsəwhai kafan neipən masarukɨn daes tukun, mə tukmə yame rapita, kɨni in ravəh kafan.\x - \xo 15:24-25 \xt Sam 22:18 \x*  
\v 26 Kɨni kɨrai-pən nəgkiarien kɨrik ye nai kɨrik ramni mə kɨmɨsəm-pən nar has kɨrik iran mɨmə, “In e Yermaru kape nəmə Isrel.” Kɨni mɨsarkwətərəkɨn-pən ye nai kamarkwao kɨn.  
\v 27 Kɨni mharəh yeməkrəh mir kɨraru, mharuk haktə mɨn əriu irisɨr Yesu. Kɨrik ye matuk, kɨrik ye mawor.  
\v 28 Məknekɨn, nəgkiarien ye Nəkwəkwə kape Kughen ruauə, yame rɨmə, “Kɨməsəvheikɨn In iriə nəmə has mɨnə.”\f + \fr 15:28 \ft  Nəgkiarien ye v. 28 rɨkək ye kopi akwas tɨksɨn kape Niutesteman. Keinein mə Mak rɨmɨrai əfrakɨs uə nɨkam.\f*   
\p
\v 29 Kɨni narmamə yamə mɨne kasəriwək ye swatuk kasarh iakei pən iran. Masəwhan-əwhan kapəria kapə. Kɨni mamhani mhamə, “!In en! !Ik yermamə kape natmətəg-ətəgien nimə ehuə kape Kughen mɨne nor-mɨnien ye nɨpɨg kɨsisər əmə!\x - \xo 15:29 \xt Sam 22:7; 109:25; Mak 14:58 \x*  
\v 30 Ɨntah. Ǝta-ru ye nai kamarkwao kɨn meiwaiyu, mɨvəh mɨragh atuk ik.”   
\p
\v 31 Kɨni jif pris mɨnə mɨne nəmhajoun mɨnə kasarh mɨn iran. Mamhani-pən tuk əriə mɨnə mhamə, “In rɨvəh mɨragh ta narmamə khapsaah. Mərɨg rɨpəh nəmhenien tuk nɨvəh-mɨraghien In.  
\v 32 Rhuvə mə Kristo e, In yermaru kape nəmə Isrel, tukreiwaiyu ye nai kamarkwao kɨn pəh kɨsəm, kɨni mhani nəfrakɨsien iran.” Kɨni kwərə mir yame kɨmɨruk haktə ərisɨr Yesu kwarpakwə kɨmi Yesu.   
\s1 Yesu rɨmamhə  
\r (Mat 27:45-56; Luk 23:44-49; Jon 19:28-30)  
\p
\v 33 Yerkweiha əmə, mərɨg nəpɨgnəpien ruə muvrɨg əpɨs tanɨmtanə meriaji tri klok.  
\v 34 Kɨni ye tri klok, Yesu rokrən ehuə mɨmə, “!Elae! !Elae! ?Lama sabaktani?” Nɨpran rɨmə, “!Kughen kafak! !Kughen kafak! ?Rhawor nakamapitan kɨn Yo?”\f + \fr 15:34 \ft  Yesu raməni Ol Sam 22:1 ikɨn e. Nɨmhəyen kape Yesu rɨmnor fulfilem ye profesi ye Ol Sam 22.\f*   
\p
\v 35 Kɨni narmamə tɨksɨn yamə mɨne kasərer aikɨn mɨsərɨg nəgkiarien ai mhamə, “Sərɨg-ru. In ramokrən kɨn Elaeja.”  
\v 36 Kɨni kwən kɨrik raiyu ətkin mɨvən mɨrəh nɨpərpər neipən meires ye waen əkwahir. Mərkɨs-pən ye nai apomh kɨrik kɨni mɨvəhsi-haktə pən kɨmi Yesu mə tukrɨnɨm. Kɨni mɨmə, “?Pəh kɨsəm-ru mə to Elaeja ruə masitu iran uə?”\x - \xo 15:36 \xt Sam 69:21 \x*   
\p
\v 37 Mərɨg Yesu rarə mokrən ehuə mɨn kɨni ai kafan neihagien rɨtərhav.   
\p
\v 38 Kafan neihagien rɨtərhav aikɨn, kɨni nəkwai nimə ehuə kape Kughen, kɨmɨruk haktə neipən kɨrik yame kɨmnətapɨg kɨn Kwənmhan yame Rəmərhakə Məmərhakə pɨk. Neipən a rəhipu nɨpərɨn kɨraru. Rəhipu apa yerpɨrɨg əgkəp meiwaiyu.  
\v 39 Kɨni yamehuə kape mobael yame ramərer ipakə tuk Yesu məm nɨmhəyen kape Yesu kɨni mɨmə, “Nəfrakɨsien. Kwən e In Ji Kughen.”   
\p
\v 40 Kɨni Meri, pian Magdala, mɨne Salome, mɨne Meri nɨsɨn kwajikovə mir nhagriu Jemes mɨne Joses, karharer isok, iriə nɨpiraovɨn tɨksɨn masəm In.\x - \xo 15:40 \xt Luk 8:2-3 \x*  
\v 41 Nɨpɨg Yesu rɨmavən Galili, irisɨr ai karhɨkwasɨg kɨn In, mɨrhasitu iran. Kɨni nɨpiraovɨn apnapɨg mɨnə khapsaah apaikɨn, kɨmnhatərhav-pən Jerusalem iriə min mhauə.   
\s1 Josef yemə Aramatia rɨmɨnɨm Yesu  
\r (Mat 27:57-61; Luk 23:50-56; Jon 19:38-42)  
\p
\v 42 Nɨpɨg a, kamni kɨmə napnəpenəyen meinai tɨkəni rɨkwamer kɨn nɨpɨg kape Sabat. Ipakə mɨrh rivə,  
\v 43 Josef, yemə Aramatia kɨrik, rɨtərhav-pə. In yermamə kɨrik kape kaonsel kapəriə, yame yermamə kamhasiai in. Kɨni in mɨn rawhin narmaruyen kape Kughen mə tukruə. Ramgɨn pawk, mərɨg rɨmnarar mɨvən məm Paelat, maiyoh in mə tukreighaan kɨn nɨprai Yesu.  
\v 44 Paelat rɨmnərɨg mə Yesu rɨmamhə aihuaa əmə, rakur pɨk kɨn. Kɨni mokrən kɨn yamehuə kape mobael maiyoh in mɨmə, “?Yesu ruamhə əfrakɨs uə?”   
\p
\v 45 Kɨni yamehuə ai reighan kɨn. Kɨni Paelat reighan kɨn Josef mə tukrɨvən mɨrəh nɨprai Yesu.  
\v 46 Kɨni Josef rɨvən mɨrəhsi-əhu nɨpran ye nai kamarkwao kɨn, mɨvən mɨvəh nɨmrɨ neipən huvə kɨrik muə muvrɨg nɨpran kɨn neipən a. Kɨni mɨrəh mɨvən mərəhu ye nəpag kapier kɨrik yame kɨnor huvə ta. Kɨni mətapɨg əswasɨg kɨn kapier ehuə kɨrik.  
\v 47 Ye nɨpɨg a, Meri, pian Magdala, mɨne Meri nɨsɨn Joses, iriu kɨmawəm kwənmhaan yame rɨmnərəhu-pən Yesu ikɨn.   
\c 16  
\s1 Yesu rɨmamragh mɨn ye nɨmhəyen  
\r (Mat 28:1-8; Luk 24:1-12; Jon 20:1-10)  
\p
\v 1 Rɨnamenaiyu, nɨpɨg kape Sabat rɨnamor infamien, Meri, pian Magdala, mɨne Salome, mɨne Meri, nɨsɨn Jemes, krhɨvən mɨrhɨvəh nɨmrɨ nɨmar nai tɨksɨn yame nəmiovɨn rapien huvə. Mɨrhɨvən mə tukrhor-pən ye nɨprai Yesu.  
\v 2 Kəni rɨkwamer kɨn, ye Sande, yenpɨg-enpɨg əgkəp, krhɨvən ikɨn nɨprai Yesu raməmɨr ikɨn. Mɨrh rɨrikakun mamhaktə,  
\v 3 karhɨvən hanə ye swatuk, marhɨni-pən tuk ərisɨr mɨrhɨmə, “?Pa tukrasitu irətasɨr tuk nəsoktayen kɨn kapier yame kɨmnhaukrai əswasɨg pən tuk Yesu?”  
\v 4 Irisɨr kɨrhɨni məknaikɨn meinai kapier a in rehuə pɨk, mərɨg karhɨni hanə marharha-pən, mɨrhəm mə kɨnəsok ta kɨn kapier a.   
\p
\v 5 Karhɨvən imə ye nəpag kapier ai, mɨrhəm pɨkwarien kɨrik, kafan kot rəpomh mhawən. Ramkwətə ye kwermɨrisɨr matuk. Kɨrhəm, kɨrhakur.  
\v 6 Mərɨg rɨni-pən tuk ərisɨr mɨmə, “Takrhɨpəh nɨrhɨgɨnien. Yakɨrkun mə nakarharhakɨn Yesu yemə Nasaret, yame kɨmɨruk haktə ye nai kamarkwao kɨn. Mərɨg In rɨrkək eikɨn e. Ruɨmragh ta. Rhuəru mɨrhəm. Tamhekɨn e kɨmnərəhu ikɨn.  
\v 7 Takrhɨvən mɨrhɨni-ərhav-pən tuk narmamə mɨne Pita mɨrhɨmə, ‘In rɨnəkupən ta kɨn əmiə muavən apa Galili. Nakharkun nɨsəmien In aikɨn, rəmhen kɨn yame In ruɨnɨ-pre ta tuk əmiə.’”\x - \xo 16:7 \xt Mat 26:32; Mak 14:28 \x*  
\v 8 Kɨni pia misɨr a krhɨtərhav, meinai kɨmɨrhɨgɨn pɨk, kɨni marhətəmnɨmɨn. Ror pən krhɨpəh nɨrhɨni-əsah-pənien tuk narmamə.\f + \fr 16:8 \ft  Kopi akwas tɨksɨn kape Niutesteman ye nəgkiarien kape nəmə Gris kharpɨn nəgkiarien ye ves 8 mhamə, “Mərɨg nɨpiraovɨn mɨnə ai kɨmnhauə mɨsəvsao-pən kɨn kɨmi Pita mɨne narmamə yamə mɨne kasəmɨr aikɨn. Mɨsəvsao kɨn narɨmnar yame kwən ai rɨmɨni-pən tuk əriə. Kwasɨg ikɨn ye narɨmnar mɨnə a Yesu atuk rɨtaərhav-pən tuk əriə mɨvəhsi-pən nəgkiarien kɨmi əriə mə tukhatərhav mɨsarkurao ye tanɨmtanə mɨsəvsao kɨn Nəgkiarien Huvə kape Kughen. Nəgkiarien ai ramni mə Kughen rɨrkun nɨwəh-mɨraghien narmamə mɨrkun nəmviviyen narmamə kape rerɨn.”\f*   
\s1 Yesu rɨmamragh mɨn, narmamə khapsaah kasəm In\f + \fr 16:9 \ft  Nəgkiarien ye v. 9 meriaji 20, rɨrkək ye kopi akwas tɨksɨn kape Niutesteman. Keinein mə pa nhagɨn rɨmɨrai.\f*  
\r (Mat 28:9-10; Jon 20:11-18)  
\p
\v 9 Yesu rarə mɨmragh mɨn ye Sande yenpɨg-enpɨg əgkəp. Aikɨn mɨtərhav-pə tuk Meri, pian Magdala yame Yesu rɨmnəkota nanmɨn has seven iran kupən.  
\v 10 Kɨni pian ai rɨvən məm narmamə yamə mɨne kɨmnəmhakwasɨg kɨn Yesu, yame kasərɨg rahas pɨk tukun, mɨsasək. Məvsao-pən kɨn kɨmi əriə.  
\v 11 Mərɨg nɨpɨg kɨmɨsərɨg mə Yesu rɨmɨmragh mɨn kɨni Meri mɨn rɨmnəm, iriə khapəh nhanien nəfrakɨsien iran.   
\p
\v 12 Kɨni ai, yermamə mir kɨraru kape Yesu kaweriwək ye swatuk, Yesu rɨtərhav-pən tuk əriu. Nɨpran rukrekɨn pɨsɨn.  
\v 13 Kɨni kɨrarerɨg mɨravən mwəvsao kɨn kɨmi narmamə mɨnə kafan; mərɨg khapəh nhaniyen nəfrakɨsien iran.   
\s1 Yesu rɨmatərhav-pə tuk kafan narmamə mɨnə  
\r (Mat 28:16-20; Luk 24:36-49; Jon 20:19-23; Wok 1:6-8)  
\p
\v 14 Kasarə mamhavən, narmamə leven kape Yesu kasəvɨgɨn, Yesu rɨtərhav-pən mɨn tuk əriə; kɨni məgkiar-pən skai kɨmi əriə meinai iriə khapəh nɨshatətəyen iran. Kɨni kaparhia kapə rɨskai pɨk. In rɨmnəgkiar skai pən tuk əriə meinai khapəh mɨn nhaniyen nəfrakɨsien ye nəgkiarien kape narmamə mɨnə tɨksɨn yame kɨmɨsəm In, mamhani-ərhav mə rɨmɨmragh mɨn.\x - \xo 16:14 \xt 1 Kor 15:5 \x*  
\v 15 Kɨni rɨni-pən tuk kafan narmamə mɨnə mɨmə, “Taksəkeikei mhavən mɨsarkurao ye tanɨmtanə mhani-ərhav nəgkiarien huvə kape Kughen.\x - \xo 16:15 \xt Wok 1:8 \x*  
\v 16 Yermamə yame rhatətə irak, kɨni mor baptaes, Kughen tukrɨvəhsi-pən nɨmraghien rerɨn kɨmin. Mərɨg yermamə yame rɨpəh nɨniyen nəfrakɨsien irak, Kughen tukrɨni mə tukrɨvəhsi-pən narpɨnien kɨmin mə tukrɨvən apa ye nap ehuə.\x - \xo 16:16 \xt Wok 2:38 \x*  
\v 17 Kɨni narmamə yamə mɨne kɨshatətə irak, Kughen tukror nɨmtətien tɨksɨn ye nɨmraghien kapəriə. Tukharkun nɨsəkotayen nanmɨn has ye narmamə ye nhagɨk; mharkun mɨn nɨniyen nəgkiarien pɨsɨn pɨsɨn;\x - \xo 16:17 \xt Wok 2:4; 8:7 \x*  
\v 18 mharkun nɨrəhyen snek, mərɨg snek to rɨpəh nəsien əriə; mharkun nɨnɨmien kakonə, mərɨg to khapəh nhamhəyen kɨn; mharkun nərəhu-pənien kwermɨriə ye narmamə yamə mɨne kamamhə, kɨni tuksəsanɨn.”\x - \xo 16:18 \xt Luk 10:19; Wok 28:3-6 \x*   
\p
\v 19 Yesu Yermaru raməgkiar infamien, Kughen rɨvəh In mhaktə mɨvən ye rao ye neai. Taktəkun ai, In ramkwətə ye kwermɨ Kughen matuk.\x - \xo 16:19 \xt Wok 1:9-11; 2:33-34 \x*  
\v 20 Kɨni narmamə kafan kɨmnhatərhav mɨsəvsao kɨn Nəgkiarien Huvə ikɨn mɨnə fam. Kɨni In ramasitu irəriə. Kɨni mamor nɨmtətien rɨpsaah ye nɨmraghien kapəriə mə narmamə tukhani nəfrakɨsien iran.\x - \xo 16:20 \xt Wok 14:3; Hib 2:3-4 \x*