\id JAS  
\h JEMES 
\toc1 Jemes 
\toc2 Jem 
\mt1 Jemes  
\mt2 Nəkwəkwə yame Jemes rɨmɨrai  
\imt1 Nəgkiarien kwakwə kape nəkwəkwə e Jemes  
\ip \bd ?Pa rɨmɨrai nəkwəkwə e?\bd* Jemes e, in naurahi Yesu, in rɨmɨrai nəkwəkwə e. In elda kape niməhuak apa Jerusalem.  
\ip \bd ?Rɨmɨrai ramvən kɨmi nɨpa?\bd* Jemes rɨmɨrai nəkwəkwə e ramvən kɨmi nəmə Isrel yamə mɨne kashatətə ye Yesu Kristo mɨsarə ye kantri pɨsɨn pɨsɨn mɨnə.  
\ip \bd ?Nɨmraghien rɨmnhawor pən iran mɨne ye nɨpɨg rɨmɨrai nəkwəkwə e?\bd* Ye nɨpɨg a, nəmehuə mɨnə kape nəmə Isrel kɨmɨsarkwhopni Steven; kwasɨg ikɨn, masor rahas-pən kɨmi nəməhuak mɨnə apa Jerusalem. Ror pən, nəməhuak mɨnə khapsaah kɨmɨsap Jerusalem mɨsarə kantri pɨsɨn pɨsɨn mɨnə. Mərɨg kɨmnharəh-pɨkən nɨpɨg əutən mɨnə.  
\ip \bd ?Rɨmɨrai nəkwəkwə e tuk naha?\bd* Jemes rɨmɨrai nəkwəkwə e mə tukrɨvəhsi-haktə nərɨgien kapəriə meinai kɨsarə ye nɨpɨg əutən mɨnə. Kɨni morkeikei mə tukrhajoun əriə ye nuknei nhatətəyen yame ratuatuk. Nɨpɨg yermamə kɨrik rhatətə əfrakɨs ye Yesu Kristo, kɨni kafan norien ruə mɨhuvə, kɨni maməpəh norien has mɨnə.  
\c 1  
\s1 Jemes ramokrən huvə ye nəmə Isrel mɨnə  
\pi1
\v 1 Yo Jemes, yo yorwok kɨrik kape Kughen mɨne Yesu Kristo, Yermaru kapətawə.\x - \xo 1:1 \xt Mat 13:55; Wok 15:13; Gal 1:19; 1 Pita 1:1 \x*  
\pi1 Yakamher-pre kɨn nəkwəkwə e raurə tuk əmiə, kwənərəus twelef kape nəmə Isrel yamə mɨne nɨmnhavən mɨsarə kɨrikianə kɨrikianə ye tanɨmtanə. Yakamni-pre rhuvə tuk əmiə.   
\s1 Nhatətəyen mɨne nɨrkunien  
\p
\v 2 Piak mɨnə mɨne nowinɨk mɨnə, narɨmnar pɨsɨn pɨsɨn tukhauə masor nəmhəyen kɨmi əmiə. Nɨpɨg takasəm, rɨkimiə tukraməkeikei mamagien\x - \xo 1:2 \xt Rom 5:3-5 \x*  
\v 3 meinai nakwənharkun ta mə nɨpɨg əutən mɨnə tukhauə, mə tukəm-ru nhatətəyen kapəmiə. Nɨpɨg əutən mɨnə a tuksor əmiə nakhaskai huvə ye nhatətəyen kapəmiə.\x - \xo 1:3 \xt 1 Pita 1:7 \x*  
\v 4 Kɨni takasəkeikei masərer tɨmtɨm ye nhatətəyen kapəmiə mɨseriaji-pən nɨpɨg yame takhauə rɨkimiə rɨmruə, nar has kɨrik rɨkək irəmiə.  
\v 5 Mərɨg tukmə kɨmiə kɨrik, kafan nɨrkunien rɨpəh nəmhenien, rhuvə mə in tukraiyoh Kughen, pəh In tukrasitu iran mor nɨrkunien kafan ruə mehuə məpomh mɨn, meinai In ravəhsi-pən apnapɨg əmə narɨmnar kɨmi narmamə mɨnə fam, mɨpəh nhekien narmamə tuk nar yame kɨsaiyoh kɨn.\x - \xo 1:5 \xt Prov 2:3-6 \x*  
\v 6 Mərɨg tukmə yermamə a raiyoh kɨn, pəh tukramhatətə əmə ye Kughen, kɨni pəh kafan nərɨgien tukrɨpəh norien kɨraru; meinai yermamə yame kafan nərɨgien ramor kɨraru, in rəmhen kɨn peao peao ye tame tahik, yame nɨmətag ramher-əpu, ravi apnapɨg.  
\v 7 Tukmə ror rɨkin raməsɨk mə Kughen Yermaru tukrɨfəhsi-pən narɨmnar kɨmin, mərɨg, nɨkam, to rɨpəh nɨvəhsi-pənien,  
\v 8 meinai nərɨgien kafan ramor kɨraru. To rɨpəh narer-skaiyen tuk nar kɨrik yame rɨkin raməsɨk mə tukror.   
\s1 Yavən has mɨne yermamə yame nautə kafan rɨpsaah  
\p
\v 9 Tukmə yavən has kɨrik irəmiə, pəh rɨkin tukragien meinai Kughen ravəhsi-haktə in.  
\v 10 ?Mərɨg yermamə yame nautə kafan rehuə, tukragien tuk nar kɨrik uə? Rɨrkək, meinai Kughen tukrɨvəh-si-əhu in.\f + \fr 1:10 \ft  Swatuk pɨsɨn kape nukreikɨnien nəgkiarien ye v. 10: “Mərɨg yermamə irəmiə yame kafan nautə rehuə, pəh in tukragien mɨn, meinai Kughen tukrɨwəh-si-əhu in.”\f* Yakamni məkneikɨn meinai nəmə nautə kapəriə rɨpsaah tukharkək rəmhen kɨn jihi nai yamə mɨne kɨsaukei mɨsəsaah.  
\v 11 Nɨpɨg mɨrh rhaktə, məpan-əpan pɨk, mhen mənvhirɨk tukrɨmsiə. Jihi nai mɨnə tukasəkeikei mɨsaukei tuk nɨpɨg kɨrik, mɨsəsaah-əsaah. Nɨhuvəyen kapəriə tukrɨrkək.\x - \xo 1:11 \xt Aes 40:6-8\x* Rəmhen əmə kɨn nəmə kapəriə nautə rɨpsaah. Kasor wok rɨpsaah mhavəh mane iran, mərɨg tukpiasəkeikei mhamhə tuk nɨpɨg kɨrik.   
\s1 Kughen to rɨpəh norien yermamə kɨrik rɨmɨr ye nahasien  
\p
\v 12 Yermamə yame ramərer skai ye nɨpɨg əutən ramuə tukun mə tukəm-ru nhatətəyen kafan, in tukrarə ye nɨhuvəyen əfrakɨs, meinai nɨpɨg rɨmɨkurao ye nɨpɨg əutən mɨnə a, kɨni Kughen tukrɨvəh-sipən kafan nərok, in e nɨmraghien rerɨn. Kughen ruɨrpen ta mə nɨmraghien rerɨn e, in kape narmamə yamə mɨne kasorkeikei In.   
\p
\v 13 Mərɨg tukmə təvhagə hah ravi nərɨgien kape yermamə kɨrik, pəh tukrɨpəh nɨniyen mə, “Kughen e ravəh-sipə-vəhsi-pə kɨmi yo.” Pəh tukrɨpəh nɨniyen nəgkiarien məknakɨn meinai to nar kɨrik rɨpəh nɨviyen nətərɨgien kape Kughen mə tukror təvhagə has; kɨni Kughen to rɨpəh nɨvəhsi-pən-vəhsi-pənien kɨmi narmamə.  
\v 14 Mərɨg nətərɨgien has kape yermamə in ravəh-si-pən-vəhsi-pən atuk kɨmin, kɨni mavi-pən in mə tukrətərɨg kɨn təvhagə has.  
\v 15 Nətərɨgien has ramkuə kɨn təvhagə has. Kɨni nɨpɨg təvhagə has rurə mehuə, kɨni ramuə kɨn nɨmhəyen.   
\p
\v 16 Piak mɨnə mɨne nowinɨk mɨnə, takhapəh nɨseighanien kɨn yermamə kɨrik mə tukreikuə irəmiə ye nɨkarɨn kape narɨmnar mɨnə e.  
\v 17 Narɨmnar huvə mɨnə fam mɨne narɨmnar m-fam yamə mɨne kɨsatuatuk, kamhasɨ-pən əmə tuk Kughen apa yerpɨrɨg, yame In rɨmnor mɨrh mɨne makuə mɨne kəmhau mɨnə. Norien kafan to rɨpəh nukreikɨnien rəmhen kɨn yame mɨrh rhaktə mhen narɨmnar kɨni nanmɨriə raukreikɨn-kreikɨn. Mərɨg In raməmɨr rerɨn, kɨni to rɨpəh nukreikɨnien.  
\v 18 Kɨni ye kafan əmə nərɨgien, Kughen rɨmnor ətawə kwənhauə kwajikovə əfrakɨs mɨnə kafan ye nɨpɨg yame nəgkiarien əfrakɨs kafan ruauə tuk ətawə kɨni kɨmɨshatətə iran. Kughen ramni mə kɨtawə khahuvə pɨk ye nɨmrɨn mɨpɨk ətawə, rəmhen kɨn yame yermamə yame ravəh nəsimien vi ye nəsimien kafan.\x - \xo 1:18 \xt Jon 1:13 \x*   
\s1 Sətərɨg kɨn nəgkiarien kape Kughen masor  
\p
\v 19 Piak mɨnə mɨne nowinɨk mɨnə yamə mɨne yakorkeikei pɨk əmiə. Rɨkimiə tukraməsɨk nəgkiarien e: kɨmiə m-fam takasəkeikei mɨsərer matuk tuk nətərɨgien kɨn nəgkiarien, mhapəh nɨshai-mrenien nar tuk nəgkiarien, pəh niemhaa tukrɨpəh nhai-aihuayen əmiə,  
\v 20 meinai niemhaa kape yermamə to rɨpəh nɨkuəyen kɨn kwənkwan yame ratuatuk yame Kughen rorkeikei.\x - \xo 1:20 \xt Pri 7:9 \x*  
\v 21 Ror pən, takasəkeikei mɨsəpəkiək-ta kɨn norien əmkɨmɨk mɨnə, mɨne norien has pɨsɨn pɨsɨn yamə mɨne khapsaah ye tokrei tanə. Mɨseiwaiyu, mhavəh nəgkiarien yame Kughen rɨvəhsi-pre yerkimiə, meinai nəgkiarien e rɨrkun nɨvəh-mɨraghien əmiə.\x - \xo 1:21 \xt Kol 3:8; 1 Pita 2:1 \x*  
\v 22 Mərɨg takasəkeikei mɨsor naha nhagɨn yame nəgkiarien a ramni. Tukmə nakasətərɨg əmə kɨn mhapəh nɨsorien, ramhajoun mə nakseikuə atuk əmə irəmiə,\x - \xo 1:22 \xt Mat 7:24-26; Rom 2:13 \x*  
\v 23 meinai yermamə yame ramərɨg nəgkiarien kape Kughen mɨpəh norien naha nhagɨn yame ramni, in rəmhen əmə kɨn yermamə yame raməm nɨmrɨn ye glas,  
\v 24 tukmə rəm ta nɨmrɨn, marar, mɨvən isok tukun, taktəkun əmə reinein mə nɨmrɨn rhawor pən iran mɨne.  
\v 25 Mərɨg yermamə yame raməm huvə loa yame ratuatuk yame ramrɨsɨn narmamə, mamor nɨpɨg mɨfam, mɨpəh nəru-kɨnien nar yame ramərɨg, kɨni in mamor, in tukrarə ye nɨhuvəyen əfrakɨs ye narɨmnar fam yame in ramor.\x - \xo 1:25  \xt Sam 119:45;Rom 8:2, 13:10; Gal 5:1; Jem 2:12\x*   
\p
\v 26 Mərɨg yermamə yame rɨmətamə in yeməhuak kɨrik, mərɨg rɨpəh narha-huvəyen tuk naha nhagɨn yame neramɨn ramni, ramhajoun mə in rameikuə atuk əmə iran, kafan norien kape nəhuakien in nar apnapɨg əmə.  
\v 27 Norien mɨnə kape nəhuakien yame Rɨmtawə Kughen raməm mə in ratuatuk məmtɨr, iriə e: Nəməhuak mɨnə tukasəkeikei mɨsasitu ye nɨpiraovɨn mɨne kwajikovə yamə mɨne kɨmhə tan kɨn əriə tukmə kɨsarə ye nɨpɨg əutən.\x - \xo 1:27 \xt  Sam 68:5, 146:9\x* Kɨni masəkeikei masəm huvə nɨmraghien kapəriə mə norien has mɨnə kape tokrei tanə tukhapəh nɨsorien mə iriə kasəmkɨmɨk.   
\c 2  
\s1 Tuksor rəm nəmhen əmə ye kɨtawə mɨnə tɨksɨn  
\p
\v 1 Piak mɨnə mɨne nowinɨk mɨnə, nakwəshatətə ta ye Yesu Kristo Yermaru kapətawə yame In yerpɨrɨg pɨk. Ror pən, takhapəh nɨsəmien mə narmamə tɨksɨn yerpɨrɨg, tɨksɨn ye tanə; mərɨg taksəm əmə əriə mə kɨsəm nəmhen.\x - \xo 2:1 \xt Wok 10:34-35; Jem 2:9 \x*  
\v 2 Kɨni tukmə nakasofugɨn əmiə, kɨni yermamə kɨraru kɨrauə ye nəkwai nimə kape nofugɨnien, kɨrik kafan neipən rhuvə, rɨvəhsi-pən ring kɨmnor kɨn gol, kɨni kɨrik kafan nautə rɨrkək, kafan neipən reikus-eikus,  
\v 3 rɨpəh nəmhenien mə takhasiai əmə yermamə yame kafan neipən rhuvə, mhani-pən tukun mhamə, “Yuə, məkwətə-pə ye kwənmhaan yame rhuvə,” mɨsarar mhani-pən tuk kwən a yame kafan nautə rɨrkək mhamə, “Ǝrer-pən isok,” uə, “Ǝkwətə-əhu ye nɨmoptanə.”  
\v 4 Nɨpɨg tukmə nakasor norien mɨnə məknakɨn, ramhajoun mə nakasəm mə kɨmiə tɨksɨn nakhahuvə mɨsapita kɨmiə tɨksɨn, kɨni masəkir əmhen narmamə ye nətərɨgien has kapəmiə.   
\p
\v 5 Ror məkneikɨn, piak mɨnə mɨne nowinɨk mɨnə yame yakorkeikei əmiə, yakmə jakaiyoh əmiə mə, ?Nakwənharkun ta uə nɨkam mə Kughen ruɨrpen ta narmamə nautə kapəriə rɨrkək ye tokrei tanə e, mə nhatətəyen kapəriə tukrɨskai, kɨni muɨrpen ta əriə mə iriə tukhauə kwajikovə mɨnə kafan, mɨsarə ye narmaruyen kafan? Kwənmhaan e, In ruɨni-pən ta mə kape narmamə m-fam yamə mɨne kɨsorkeikei In.\x - \xo 2:5 \xt 1 Kor 1:26-28 \x*  
\v 6 Mərɨg kɨmiə nakasəm oror narmamə yamə mɨne kapəriə nautə rɨrkək. ?Mərɨg nɨ-pa mɨne kasor nəmhəyen kɨmi əmiə? ?Nɨ-pa mɨne kasərɨp-ərhav əmiə ye nɨmrɨ mɨrh? Mə narmamə yamə mɨne kapəriə nautə rehuə kasor məknakɨn.  
\v 7 Kɨni iriə kamhani hah nhag Yesu, yame nhagɨn rehuə. Yame kafan e kɨmiə.   
\p
\v 8 Ye natuakəmien ehuə kape Yermaru kapətawə ramni ye Nəkwəkwə kape Kughen mə, “Takaməkeikei morkeikei piam rəmhen kɨn yame nakorkeikei atuk ik.”\rq (Lev 19:18)\rq* Tukmə nakasəri-pən əfrakɨs nəgkiarien mɨnə a, kɨmiə nakasor norien huvə mɨnə en.\x - \xo 2:8 \xt Mat 19:19; Gal 5:14 \x*  
\v 9 Mərɨg tukmə kɨmiə nakamhasiai narmamə tɨksɨn, mhapəh nhasiaiyen tɨksɨn, in e kɨmiə nakasor təvhagə has. Kɨni natuakəmien a tukror əpu əmiə, mɨni mɨmə kɨmiə narmamə kape nakapɨrien Loa.  
\v 10 Ror məkneikɨn meinai yermamə kɨrik yame ramakapɨr nəgkiarien kɨrikianə əmə ye Loa, ye nəmien kape Kughen, in yor təvhagə has rəmhen əmə kɨn yame in ramakapɨr nəgkiarien mɨnə fam ye Loa.  
\v 11 Ror məkneikɨn meinai Kughen e yame ramni mə, “Takhapəh nɨsəkrəhyen kɨn piraovɨn”\rq (Eks 20:14)\rq* in Kughen kɨrikianə əmə mɨn yame ramni mə, “Takhapəh nɨshopniyen yermamə.”\rq (Eks 20:13)\rq* Kɨni tukmə nɨmnəpəh nəkrəh-pawk-əyen kɨn piraovɨn, mərɨg nɨmnhopni yermamə, ik yermamə kape nakəpɨr-əməyen Loa.\x - \xo 2:11 \xt Eks 20:13-14; Rom 13:9 \x*   
\p
\v 12 Mərɨg Kughen rɨmɨni loa kɨrik yame ramrɨsɨn narmamə\f + \fr 2:12 \ft  Ǝm-ru nəgkiarien ye nɨkarɨn kape “loa yame ramrɨsɨn narmamə” ye Jem 1:25.\f*, kɨni In tukrəkir əmhen narmamə məmru mə kɨmɨsəri-pən loa e uə nɨkam. Ror məkneikɨn, ye nəgkiarien mɨnə mɨne norien mɨnə fam kapəmiə, taksəri-pən loa e.\x - \xo 2:12 \xt 1 Pita 2:16 \x*  
\v 13 Meinai tukmə yermamə kɨrik, rɨkin rapəh nehuəyen tuk narmamə, Kughen, rɨkin tukrɨpəh neihuəyen tukun, mɨvəhsi-pən narpɨnien kɨmin. Norkeikeiyen narmamə in rhuvə rapita nɨvəhsi-pənien tai təvhagə has kape narmamə.\x - \xo 2:13 \xt Mat 5:7; 18:21-35 \x*   
\s1 Nhatətəyen in nuknen, kɨni norien huvə kwənkwan  
\p
\v 14 Piak mɨnə mɨne nowinɨk mɨnə. ?Rhawor? ?Tukmə yermamə kɨrik ramni mə in ramhatətə ye Yesu Kristo, mərɨg rɨpəh norien norien huvə mɨnə, to nhatətəyen məknakɨn rɨwəh mɨragh in uə nɨkam? Nɨkam, in ror nar apnapɨg əmə kɨn.  
\v 15 Kɨni tukmə piautawə kɨrik uə nowintawə kɨrik, kafan neipən rəmətɨt, uə nəvɨgɨnien nan rɨpəh nəmhenien,\x - \xo 2:15 \xt 1 Jon 3:17 \x*  
\v 16 kɨni tukmə kɨmiə kɨrik rɨpəh nɨvəhsi-pənien neipən uə nəvɨgɨnien kɨmin, marar mɨni-pən əmə tukun mɨmə, “Amvən. Pəh nəmərinuyen tukraməmɨr tuk ik. Arkaoh, mamvən məvɨgɨn huvə.” ?Mərɨg rɨkimiə raməsɨk mə in rɨmnasitu iran uə? Nɨkam, nəgkiarien kafan ror nar apnapɨg əmə kɨn.  
\v 17 Ye norien kɨrikianə əmə mɨn, tukmə nhatətəyen kape yermamə raməmɨr pɨsɨn əmə tuk in, norien huvə mɨnə kharkək iran, ramhajoun mə nhatətəyen kafan nagheen rɨrkək, rəmhen kɨn yame rɨmamhə.   
\p
\v 18 Mərɨg narmamə tɨksɨn tukhani mhamə, “Nɨkam. Narmamə tɨksɨn kamhawəh nhatətəyen, kɨni tɨksɨn kasor wok huvə mɨnə.” Mərɨg yakamni-pre tuk ik mə, “Tukmə yakpəh nəmien norien huvə mɨnə kafam, yakeinein mə nhatətəyen kafam in nəfrakɨsien uə nɨkam. Mərɨg nɨpɨg tukmə nakaməm norien huvə mɨnə kafak, ramhajoun pən mə nhatətəyen kafak in nəfrakɨsien.”\x - \xo 2:18 \xt Gal 5:6\x*  
\v 19 Ik nakamni mɨmə, “Yakamni nəfrakɨsien ye Kughen yame kɨrikianə əmə.” !Rhuvə əmə tuk ik! Mərɨg yarmhə mɨnə mɨn kamhani pakw mə Kughen kɨrikianə əmə, mərɨg kɨsakur mhagɨn pɨk kɨn.   
\p
\v 20 Ah. Ik nakətəwao. ?Rhawor? ?Nakɨrkun uə nɨkam mə yermamə yame ramhatətə, mərɨg rɨpəh norien norien huvə mɨnə, kafan nhatətəyen, nɨpran rɨrkək? Tukmə nakeinein, yakhajoun ik.  
\v 21 Rɨkim tukraməsɨk rɨprau e Ebraham. Kughen rɨmɨni mə in ratuatuk ye nɨmrɨn tuk norien yame rɨmnor, meinai rɨmɨkɨr tɨni a Aesak, mɨvən, mərəhu haktə ye kapier yame rɨmɨrɨg rhaktə.\x - \xo 2:21 \xt Jen 22:9-12 \x*  
\v 22 Ramhajoun-pən mə kafan nhatətəyen mɨne norien kawor nar kɨrikianə. Kafan nhatətəyen rɨmɨkuə kɨn kwənkwan, in e norien yame rɨmnor.  
\v 23 Ror pən, nəgkiarien e kape Nəkwəkwə kape Kughen rɨmauə mor nəfrakɨsien kɨn, yame rɨmɨni mə, “Ebraham rɨmnhatətə ye Kughen, Kughen rɨmɨni mə Ebraham in ratuatuk ye nɨmrɨn.”\rq (Jen 15:6)\rq* Kɨni kamni kɨmə Kughen, in kɨrik e Ebraham.  
\v 24 Kɨni taktəkun ai, nakɨrkun nəmien mə pəh nien mə nhatətəyen əmə ramor Kughen tukrɨni mə narmamə kɨsatuatuk ye nɨmrɨn, mərɨg nhatətəyen mɨne norien huvə mɨnə ramor Kughen tukrɨni mə narmamə kɨsatuatuk ye nɨmrɨn.   
\p
\v 25 Ye norien kɨrikianə əmə, in apa kupan, piraovɨn kɨrik aikɨn, nhagɨn e Rehab. In piraovɨn kape swatuk, mərɨg Kughen rɨmɨni mə in pian atuatuk tuk norien huvə yame in rɨmnor. Kɨni wok e in e yame rɨmnor:\x - \xo 2:25 \xt Hib 11:31\x* nɨpɨg kɨmnher-pən kɨn yemə Isrel mir kɨraru mə tukwəm-əsaah apɨs-apɨs ye Jeriko, Rehab rɨmnəhitə ye kafan nimə tuk əriu, mher-pən kɨn əriu kwaiyu karɨn mɨrarerɨg.\f + \fr 2:25 \ft  Ǝmru stori kape Rehab ye Jos 2.\f*   
\p
\v 26 Nɨprai yermamə, tukmə nanmɨn rəta iran, rɨmamhə. Kɨni ye norien kɨrikianə əmə mɨn, nhatətəyen yame rɨpəh nɨkuəyen kɨn norien huvə mɨnə, nagheen rɨrkək rəmhen kɨn yame rɨmamhə.   
\c 3  
\s1 Nəgkiarien kape yermamə mɨne kafan norien  
\p
\v 1 Piak mɨnə mɨne nowinɨk mɨnə. Rɨpəh nɨhuvəyen mə kɨmiə khapsaah takhauə nəmhajoun mɨnə kape niməhuak, meinai nakharkun mə Kughen In tukrəm huvə məkir nɨmraghien mɨne nəgkiarien kape nəmhajoun mɨnə rapita yame tukrəkir nɨmraghien mɨne nəgkiarien kape narmamə apnapɨg,  
\v 2 meinai kɨtawə mɨfam tukhamɨr ye nɨmraghien kapətawə nɨpɨg rɨpsaah. Mərɨg tukmə yermamə kɨrik ramehuə ye neramɨn, ramhajoun pən mə in yermamə atuatuk kɨrik, kɨni rɨrkun nehuəyen ye nɨpran mɨnə fam əgkəp.  
\v 3 Ye norien kɨrikianə əmə mɨn, kamruk-pən braedel ye nəkwai hos mə in tukror nərɨgien kape yermamə. Kaməkəkin kapən kapə hos, kɨni raukreikɨn nɨpran mɨnə fam.  
\v 4 Kɨni bot, in nar ehuə kɨrik. Kɨni nɨmətag ehuə ramrəh, mərɨg stia in nar kəskəh kɨrik yame nɨpɨg kapten ramarar-arar iran, kɨni nɨprai bot mɨnə fam ramiko-pən a kapten rorkeikei mə tukrɨvən pən ikɨn.  
\v 5 Ye norien kɨrikianə əmə mɨn, neramɨ jir in nar kəskəh kɨrik, mərɨg rɨrkun nɨvi-pənien nar ehuə mɨnə. Rɨkimiə tukrəsɨk mɨn ru kwənəmtarh ye nap in nar kəskəh kɨrik mərɨg rɨrkun nuək-pənien məs nai rɨpsaah.  
\v 6 Kɨni nəfrakɨsien, neramɨ jir in rəmhen kɨn nap yame Setan ramhitgɨn-pən nap iran. Neramɨ jir in norɨ yermamə yame ramor norien has mɨnə fam kape tokrei tanə. Kɨni nahasien mɨnə fam kafan kasoriah narmamə, masoriah swatuk mɨnə fam ye nɨmraghien fam kape narmamə.  
\v 7-8 Nehuəyen ye neramɨ jir in rəmhen kɨn norien yepou ye nar aparu pɨsɨn pɨsɨn mɨnə mə tuksəpou. In e nar mɨragh mɨnə, mɨne man mɨnə, mɨne nar mɨragh yamə mɨne kaserko, mɨne yamə mɨne kɨsarə ye tahik. Kɨmɨrkwəji əriə kasəpou. Mərɨg keinein norien yepou ye neramɨ jir. In nar aparu. In rukwar kɨn nahasien mɨne kakonə kape nɨmhəyen.\x - \xo 3:7-8 \xt Rom 3:13 \x*   
\p
\v 9 !Aweh! Neramtawə, nɨpɨg kɨrik kɨtawə kamhani vi vi Kughen Rɨmtawə kɨn, mɨsarar, mamhani hah narmamə yame Kughen rɨmnor əriə kamhavəh nanmɨn.  
\v 10 Nherɨ yermamə kɨrikianə əmə ramni kwis nɨni-vivi-yen mɨne nahasien. Piak mɨnə mɨne nowinɨk mɨnə, nar e rɨpəh nəmhenien.  
\v 11 ?Nakɨrkun mə nu heikən mɨne nu oukəh to krəsɨ-pən ye nɨmrɨ nu kɨrikianə uə? Nɨkam.  
\v 12 Piak mɨnə mɨne nowinɨk mɨnə. ?Nai e figtri to rɨkuə kɨn kwənwai nai e olif uə? Nɨkam. ?Kɨni grep to rɨkuə kɨn kwənkwai nai e fig uə? Nɨkam. Kɨni nɨmrɨ nu oukəh rɨpəh nɨkwar-kwarien kɨn nu heikən.   
\s1 Nɨrkunien yame ramsɨ-pən tuk Kughen  
\p
\v 13 ?Kwən kɨrik ye kwerkwan irəmiə yame rɨkin raməsɨk mə rɨrkun pɨk nar uə? Rhuvə. Pəh nɨmraghien huvə kafan tukramhajoun mə rɨrkun əfrakɨs nar. Pəh in tukror narɨmnar ye nɨrkunien, kɨni pəh nərɨgien kafan tukreiwaiyu.  
\v 14 Mərɨg tukmə rɨkimiə ramor pɨk jalus, uə naksərɨg atuk əmə əmiə, to nakhapəh nɨsausitien mhamə nakharkun pɨk nar, tamə nakaseikuə atuk əmə irəmiə.  
\v 15 Nərɨgien has mɨnə a khapəh nhasɨ-pənien ye rao ye neai; mərɨg kape tokrei tanə əmə, mɨne nərɨgien kape yermamə, mɨne kape Setan.  
\v 16 Meinai nɨpɨg narmamə kasor jalus, masorkeikei mə tukamhavəhsi-haktə atuk əriə, məkneikɨn masəri-pən əmə kapəriə atuk nərɨgien, masor nahasien, kɨni norien has mɨnə fam kamhatərhav-pə.   
\p
\v 17 Mərɨg yermamə yame ravəh nɨrkunien yame ramsɨ-pən ye rao ye neai, kafan norien tukror məkneikɨn: Nar yame raməkupən, kafan nɨmraghien tukratuatuk. Kɨni morkeikei pɨk nəmərinuyen. In yemə mar kɨrik. In ramsiai narmamə. Kɨni in norkeikeiyen kafan tukreihuə. Kɨni nɨmraghien kafan tukrɨkuə kɨn kwənkwan rɨpsaah. In tukrəm narmamə mə kɨsəm nəmhen əmə. Tukrɨpəh nɨniyen nar kɨrik mɨpəh mamor nar pɨsɨn.  
\v 18 Narmamə kape nərəhuyen nəmərinuyen kɨsəmhen kɨn narmamə yame kamhasuv kweru nai ye nəsimien, kɨni rhaktə mamor kwənkwan. Tukmə kɨsasitu ye narmamə mɨsərəhu nəmərinuyen, norien kapəriə tukrɨkuə kɨn nɨmraghien yame in ratuatuk.\x - \xo 3:18 \xt Mat 5:9 \x*   
\c 4  
\s1 Yermamə yame rorkeikei pɨk norien kape tokrei tanə  
\p
\v 1 ?Naha e nhagɨn nuknei tɨgoh mɨne nəmhokien ye nɨmraghien kapəmiə? Narɨmnar mɨnə e kamhauə meinai kɨmiə naksorkeikei mə taksərɨg huvə ye nɨpraimiə. Kɨni nətərɨgien mɨnə a kape nərɨgien huvə ye nɨpraimiə, iriə kasoriah rɨkimiə kɨrikianə kɨrikianə.\x - \xo 4:1 \xt Rom 7:23 \x*  
\v 2 Rɨkimiə ramvən tuk narɨmnar kape nəmə pɨsɨn mɨnə, mərɨg nakhapəh nhavəhyen, kɨni masotgoh mamhauh əmiə mɨnə tuk nhavəhyen narɨmnar. Naksorkeikei narɨmnar tɨksɨn, mərɨg nakhapəh nhavəhyen, mashopni narmamə tukun. Mərɨg nakhapəh nhavəhyen narɨmnar meinai nakhapəh nɨsaiyohyen Kughen tukun.  
\v 3 Kɨni nɨpɨg tukmə naksaiyoh kɨn, mhapəh nhavəhyen, meinai nɨmɨsaiyoh kɨn ye nərɨgien yame rahas, mhamə takhavəh əmə narɨmnar kape nərɨg-huvəyen ye nɨpraimiə.   
\p
\v 4 !Aweh! Nɨmɨsəpəh Kughen mhavən masəri-pən norien kape tokrei tanə rəmhen kɨn yame piraovɨn rɨpəh nɨsiaiyen kafan yerman, məpəh, maməri-pən yerman pɨsɨn. ?Nakharkun uə nɨkam, mə, yermamə yame rorkeikei narɨmnar kape tokrei tanə in raməməkɨn Kughen? Yermamə a tukramorkeikei narɨmnar kape tokrei tanə, in tɨkmɨr kape Kughen.\x - \xo 4:4 \xt Rom 8:7; 1 Jon 2:15 \x*  
\v 5 Naksor məknakɨn, masor təkun nəgkiarien kape Kughen\f + \fr 4:5 \ft  Jemes raməgkiar ye Ol Testamen, mərɨg keinein mə raməgkiar atuatuk ye naha japta uə ves.\f* yame ramni mə Nanmɨn kape Kughen yame ramarə yerkitawə rorkeikei mə kɨtawə kafan mɨnə əmə.  
\v 6 Mərɨg Kughen ramautə-pə kɨn kafan nɨhuvəyen rehuə pɨk. Ror pən Nəkwəkwə kape Kughen ramni mə,  
\q1 “Kughen tukrətapɨg kɨn narmamə yamə mɨne kɨsausit,  
\q2 mərɨg tukrautə-pən kɨn kafan nɨhuvəyen kɨmi narmamə yamə mɨne kamhawəh-si-əhu kapəriə nərɨgien.”\rq (Prov 3:34) \rq*\x - \xo 4:6 \xt 1 Pita 5:5\x*   
\p
\v 7 Ror məkneikɨn, mə takasəkeikei mhavəh-si-əhu əmiə mɨsor nəkwai Kughen. Nɨpɨg Setan tukramuə mɨvəhsi-pre vəhsi-pre kɨmi əmiə, taksərer tɨm tɨm, pəh in tukrap mɨvən isok tuk əmiə.\x - \xo 4:7 \xt Efes 6:12 \x*  
\v 8 Havən ipakə tuk Kughen kɨni In tukruə ipakə tuk əmiə. Kɨmiə yor təvhagə has mɨnə, səraov. Kɨni kɨmiə yamə mɨne nətərɨgien kapəmiə ramor kɨraru, sor nərɨgien kapəmiə ratuatuk.\x - \xo 4:8 \xt Aes 1:16; Sek 1:3; Mal 3:7 \x*  
\v 9 Rhuvə mə rɨkimiə tukrəmhə kɨni məpou, mɨsasək apomh tuk kapəmiə təvhagə has. Hapəh nɨsarhien, mɨsasək əmə. Pəh kapəmiə nagienien tukrɨrkək, rɨkimiə tukrəpəu.  
\v 10 Havəhsi-əhu əmiə mhauə tuk Kughen Yermaru, kɨni In tukrɨvəh-si haktə əmiə.\x - \xo 4:10 \xt Job 5:11; 1 Pita 5:6 \x*   
\p
\v 11 Piak mɨnə mɨne nowinɨk mɨnə. Takhapəh nhani-oror-ien nhagmiə mɨnə. Tukmə yermamə kɨrik ramni-has nhag piauni, uə mamruk-pən nəgkiarien has kɨrik iran, kwən a in ramni hah loa kape Kughen,\f + \fr 4:11 \ft  Ǝmru loa e ye Jem 1:15.\f* mamni mə loa e in nar apnapɨg, rɨpəh nəmhenien. Mərɨg yermamə yame ramni mə loa e rɨpəh nəmhenien, to rɨpəh norien nəkwan, mamor əmə mə in ramehuə ye loa.  
\v 12 Mərɨg Kughen pɨsɨn əmə In rɨmnərəhu loa e. In pɨsɨn əmə tukrəkir narmamə. In pɨsɨn əmə rɨrkun nɨvəh-mɨraghien narmamə, mɨne noriahyen. ?Mərɨg ik pa? ?Rhawor e nakmə takəkir norien kape piam mɨnə?\x - \xo 4:12 \xt Rom 2:1; 14:4 \x*   
\s1 Taksətɨgtə ye Kughen  
\p
\v 13 Sətərɨg-ru. Kɨmiə nakamhani mhamə, “Towei uə tianəkwamer, khavən apa ye taon kɨrik, mɨsarə aikɨn kape newk kɨrikianə, mɨsor bisnes aikɨn, mhavəh mane aikɨn.”  
\v 14 Naksəgkiar məknakɨn, mərɨg nakseinein naha nhagɨn yame tukrɨtərhav tianəkwamer. ?Kɨni nɨmraghien kapəmiə in rəmhen kɨn naha nhagɨn? In rəmhen əmə kɨn nehenap yame ramənah, mɨrkək mɨn.\x - \xo 4:14 \xt Sam 39:5,11; Prov 27:1 \x*  
\v 15 Mərɨg rhuvə mə tukmə naksəgkiar, takhani məkneikɨn mhamə, “Tukmə ye nərɨgien əfrakɨs kape Kughen, kɨtawə tuksor narɨmnar mɨnə a.”  
\v 16 Mərɨg taktəkun ai, naksəgkiar ausit mhavəhsi-haktə atuk əmiə. Nəgkiar-ausitien mɨnə məknakɨn kɨsahas pɨk.  
\v 17 Ror məkneikɨn mə yermamə yame rɨrkun norien nar yame ratuatuk, mɨpəh norien, ramor təvhagə has en.\x - \xo 4:17 \xt Luk 12:47 \x*   
\c 5  
\s1 Nəgkiarien ramvən kɨmi narmamə kapəriə nautə rehuə  
\p
\v 1 Kɨmiə narmamə kapəmiə nautə rehuə. Sətərɨg huvə kɨn nəgkiarien e. Rhuvə mə taksərɨg rahas mɨsasək apomh tuk nahasien yame tukruə tuk əmiə.  
\v 2 Kapəmiə nautə ruəmətɨt ta, kɨni ɨvn mɨnə kwəsəkwəteih-əkwəteih kapəmiə neipən.\x - \xo 5:2 \xt Mat 6:19 \x*  
\v 3 Nəmtəyen rɨmnəs narɨmnar kapəmiə yame kɨmnor kɨn gol mɨne silva. Nəmtəyen e tukrhajoun-pən mə kɨmiə nɨmɨsor təvhagə has, kɨni tukrəs mɨn nɨpraimiə rəmhen kɨn yame nap raməkwəru nar kɨrik. Nar apnapɨg mə Nɨpɨg Kwasɨg ruauə ipakə, mərɨg kɨmiə naksəptɨg kɨn nautə rɨpsaah kapəmiə.  
\v 4 !Səm-ru! Yorwok mɨnə kapəmiə kɨmɨsor pawk wok ye nəsimien kapəmiə mərɨg nɨmnhapəh nɨsərokien əriə rəmhen. Iriə kɨmɨsasək ətgɨn Kughen Yermaru tuk nərokien yame nɨmnhapəh nhavəhsi-pənien kɨmi əriə, kɨni Kughen yame Rəsanɨn Pɨk rɨmnərɨg nasəkien kapəriə.\x - \xo 5:4 \xt Dut 24:14-15 \x*  
\v 5 Naksəmhen kɨn nar mɨragh yamə mɨne kaməvɨgɨn əriə kɨsəsis-əsis, tuk nhopniyen əriə kamən, meinai kɨmiə nɨmnɨsarə ye tokrei tanə e ye nɨmraghien yame rɨmar. Masor rɨkimiə ragien tuk kapəmiə nautə, mərɨg pəh nien mə tuk tu Kughen rəkir norien kape narmamə mɨvəhsi-pre narpɨnien kɨmi əmiə.\x - \xo 5:5 \xt Luk 16:25 \x*  
\v 6 Nɨmɨsərɨp-ərhav narmamə atuatuk mɨnə ye nɨmrɨ mɨrh, mharuk-pən nəgkiarien əutən irəriə, mɨshopni əriə, nar apnapɨg mə iriə kɨmnhapəh nhani-hahyen əmiə.   
\s1 Nərɨgien kapətawə tukrapomh ye nɨpɨg kape nəmhəyen  
\p
\v 7-8 Ror pən, piak mɨnə mɨne nowinɨk mɨnə, yakamni-pre tuk əmiə mə taksor nərɨgien kapəmiə rəpomh kɨni mamhawhin nɨpɨg yame Yesu Yermaru tukrɨrerɨg-pə mɨn iran. Pəh nien mə tuktu Yesu Yermaru tukrɨrerɨg-pə mɨn, ror pən takasəkeikei mɨsor nətərɨgien kapəmiə rəpomh, masərer tɨm tɨm, rəmhen kɨn yame yəsim kɨrik rawhin nɨpɨg kape nəvɨgɨnien meriaji tukrɨmruə kɨni rɨvəh nan nəvɨgɨnien.\x - \xo 5:7-8 \xt Dut 11:14; Jer 5:24 \x*   
\p
\v 9 Piak mɨnə mɨne nowinɨk mɨnə. Takhapəh nhani-hahyen əmiə mɨnə, tamə Yermaru rarpɨn tai norien has mɨnə kapəmiə. !Taktəkun ai Yermaru ramərer matuk mə tukrəkir norien kape narmamə!   
\p
\v 10 Piak mɨnə mɨne nowinɨk mɨnə. Rɨkimiə tukrəsɨk-ru profet kupən yamə mɨne kɨmnhani-ərhav nəgkiarien ye nhag Kughen Yermaru. Kapəriə nɨmraghien ramhajoun ətawə mə nətərɨgien kapətawə tukraməkeikei məpomh ye nɨpɨg nəmhəyen ramuə tuk ətawə.  
\v 11 Kɨni nakharkun məkneikɨn mə kamni kɨmə narmamə yamə mɨne kasərer tɨm tɨm məknakɨn ye nɨpɨg nəmhəyen ramuə, iriə kasarə ye nɨhuvəyen əfrakɨs. Nɨməsərɨg nəvsaoyen kape kwən a Job kupən, yame rɨmnərer tɨm tɨm ye nɨpɨg əutən mɨnə, kɨni mharkun mə Kughen Yermaru rɨmnamarha huvə tuk Job. Narɨmnar ahas mɨnə rɨpsaah rɨmavən tukun; kɨni ai, Kughen rɨmnor huvə pɨk pən kɨmin. Kɨni ror məkneikɨn, takhapəh nɨsəru-kɨnien mə rɨki Kughen rehuə rehuə pɨk tuk ətawə, kɨni In rorkeikei ətawə.\x - \xo 5:11 \xt Eks 34:6; Job 1:21-22; 2:10; Sam 103:8 \x*   
\s1 Takamni əmə nəfrakɨsien ye nɨpɨg m-fam  
\p
\v 12 Piak mɨnə mɨne nowinɨk mɨnə. Nar rhuvə pɨk mə rɨkimiə tukraməsɨk, mə takhapəh nhavəhyen kwəsu ye nhag rao ye neai uə ye nhag tokrei tanə uə ye nhag nar kɨrik mɨn. Nɨpɨg mɨfam takhani əmə nəfrakɨsien. Nɨpɨg tukmə nakhani mhamə, “Ǝwəh,” kɨni pəh kapəmiə nəgkiarien tukruə mor nəfrakɨsien kɨn. Kɨni nɨpɨg tukmə nakhani mhamə, “Nɨkam,” kɨni pəh kapəmiə nəgkiarien tukruə mor nəfrakɨsien kɨn. Tamə Kughen rɨvəhsi-pre narpɨnien kɨmi əmiə.\x - \xo 5:12 \xt Mat 5:34-37 \x*   
\s1 Nəhuakien yame ramor nɨpran  
\p
\v 13 Tukmə kɨmiə kɨrik ramarə ye nɨpɨg əutən, rhuvə mə tukrəhuak kɨmi Kughen. Tukmə kɨmiə kɨrik rɨkin ragien, rhuvə mə tukrəni nɨpei kape nəgnəgɨnien.  
\v 14 Tukmə kɨmiə kɨrik ramhə, rhuvə mə tukrokrən kɨn elda mɨnə kape niməhuak pəh khauə mɨsəhuak-pən iran, mɨsətəg-pən oel ye kapən kapə ye nhag Yesu Yermaru.\x - \xo 5:14 \xt Mak 6:13 \x*  
\v 15 Kɨni iriə kashatətə mə Yermaru tukror huvə kwən a, masəhuak-pən iran, tukrəsanɨn. Kɨni Yermaru rɨvəhsi-haktə in. Kɨni tukmə rɨmnor təvhagə has, Yermaru tukrɨvəh-si ta.\x - \xo 5:15 \xt Mat 17:18-20 \x*  
\v 16 Ror məkneikɨn, mə takhani-ərav-pre norien has mɨnə kapəmiə tuk əmiə mɨnə, masəhuak-pən irəmiə mɨnə mə taksəsanɨn. Nəhuakien kape yemə atuatuk nagheen rehuə, kɨni mor nɨpran,  
\v 17 rəmhen kɨn kwən a Elaeja kupən. In nɨprai yermamə rəmhen kɨn ətawə. Mərɨg in rɨmnaməhuak maməhuak mə nəhig tukrɨpəh nɨpien, kɨni nəhig rɨpəh nɨpien meriaji newk kɨsisər mɨne makuə sikis.\f + \fr 5:17 \ft Ǝm-ru stori kape Elaeja ye 1 King 17:1; 18:1.\f*  
\v 18 Kɨni maməhuak mɨn mə nəhig tukrɨp, kɨni Kughen rher-pə kɨn nəhig, kɨni nəsimien mɨnə fam kɨmɨsor kwənkwairiə.\x - \xo 5:18 \xt 1 King 18:42-45 \x*   
\s1 Vi-pə mɨn narmamə yamə mɨne kapəriə nərɨgien rɨmamɨr  
\p
\v 19-20 Piak mɨnə mɨne nowinɨk mɨnə. Takasəkeikei mharkun mə tukmə kɨmiə kɨrik ramiko maməpəh swatuk kape nəfrakɨsien, kɨni kɨmiə kɨrik rɨvi-pə mɨn,\x - \xo 5:19-20 \xt Gal 6:1\x* yermamə yame rɨvi-pə yor təvhagə has ramrerɨg-pə mɨn ye swatuk kape nəfrakɨsien, in ravəh-mɨragh kwən a ye nɨmhəyen kafan, kɨni mamor swatuk kɨmin mə Kughen tukrəspir ta təvhagə has ehuə mɨnə kafan.