\id COL - SW Tanna 
\h KOLOSI 
\toc1 Kolosi 
\toc2 Kol 
\mt1 Kolosi  
\mt2 Nəkwəkwə yame Pol rɨmɨrai ramvən kɨmi niməhuak apa Kolosi  
\imt1 Nəgkiarien kwakwə kape Nəkwəkwə e Kolosi  
\ip \bd ?Pa rɨmɨrai nəkwəkwə e?\bd* Aposol Pol rɨmɨrai nəkwəkwə e.  
\ip \bd ?Rɨmɨrai ramvən kɨmi nɨpa?\bd* Rɨmɨrai ramvən kɨmi niməhuak apa Kolosi, taon ehuə kɨrik apa tanə ehuə e Tarki.  
\ip \bd ?Nɨmraghien rɨmnhawor pən iran mɨnə ye nɨpɨg rɨmɨrai? \bd* Pol rapəh nɨvən-hanəyen ye niməhuak apa Kolosi; in rɨmnərɨg əmə nəvsaoyen kɨn. Ye nɨpɨg a, nəmhajoun eikuə tɨksɨn kɨmnhavən apa niməhuak, mamhani mhamə kwənhavəh nɨrkunien kɨrik yame ramerkwaig tuk yermamə. Mamhani mhamə tukaməkeikei kəri-pən swatuk kape nəvɨgɨnien mɨne nɨnɨmien, kɨni tukaməkeikei kəhuak kɨmi agelo mɨnə, meinai pəh nien mə Yesu in yerpɨrɨg pɨk. Mhamə nɨrkunien kape yermamə in nar ehuə.  
\ip \bd ?Rɨmɨrai nəkwəkwə e tuk naha?\bd* Pol rɨmɨrai nəkwəkwə e mə tukruh nhajounien eikuə yamə mɨne kasarə iran ye niməhuak apa Kolosi. Morkeikei mə tukrɨni-ərhav mə Kristo In yerpɨrɨg rapita narɨmnar mɨfam, kɨni pəh nəməhuak mɨnə tukhapəh nɨsətərɨgien kɨn nhajounien eikuə mɨnə a, meinai kaseikuə.  
\c 1  
\s1 Pol rɨmɨrikakun kafan nəgkiarien  
\pi1
\v 1 Yo Pol, Kughen rɨmɨrpen-ta yo mə yo aposol kɨrik kape Yesu Kristo. Kɨmru piautawə Timoti  
\v 2 kɨmru yakarərai mwher-pre kɨn kɨmi əmiə narmamə kape Kughen apa Kolosi. Kɨmiə e piak mɨnə mɨne nowinɨk mɨnə ye Kristo yame nakshatətə tɨmtɨm iran. Kɨmru yakawəhuak mə nɨhuvəyen mɨne nəmərinuyen kape Rɨmtawə Kughen In tukraməkeikei marə yerkimiə.   
\s1 Pol ramni vi vi Kughen tuk nəmə Kolosi  
\p
\v 3 Nɨpɨg yakasəhuak tuk əmiə kɨmi Kughen e rɨm Yesu Kristo Yermaru kapətawə, nɨpɨg mɨfam yakamhani vi vi In tuk kafan wok ye nɨmraghien kapəmiə,  
\v 4 meinai yɨməsərɨg mə kapəmiə nhatətəyen ramskai tuk Yesu Kristo, mɨne norkeikeiyen kapəmiə ramvən tuk narmamə kape Kughen mɨnə.\x - \xo 1:4 \xt Efes 1:15-16 \x*  
\v 5 Nhatətəyen mɨne norkeikeiyen kapəmiə ror məkneikɨn meinai nakharkun huvə mə Kughen tukrɨvəhsi-pre naha nhagɨn kɨmi əmiə yame In rɨmnor apnəpeinə-ta iran apa ye rao ye neai. Nakwəsərɨg ta narɨmnar mɨnə e ye nəgkiarien əfrakɨs, in e nəvsaoyen huvə kape Yesu Kristo.  
\v 6 Ikɨn mɨnə ye tanɨmtanə mɨ-fam, nəvsaoyen huvə e ramuə mamor kwənkwan mamor vi nɨmraghien kape narmamə.\x - \xo 1:6 \xt Efes 1:13; 1 Pita 1:4 \x* Kɨni nəvsaoyen huvə e rɨnor məknakɨn ye nɨmraghien kapəmiə rɨrikakun ye nɨpɨg yame kɨmiə nɨmɨsərɨg nəgkiarien əfrakɨs kape nɨhuvəyen kape Kughen mharkun.  
\v 7 In e kwən e Epafras ruɨni ta nəgkiarien e tuk əmiə. In yermamə huvə kɨrik yame ravəh nəgkiarien kapəmru, mamərer tɨmtɨm tuk norien wok kape Kristo kɨni mamasitu mɨn irəmiə.  
\v 8 In məvsao-pə kɨmi əmru kɨn norkeikeiyen kapəmiə yame Nanmɨn kape Kughen rɨvəhsi-pre kɨmi əmiə.\x - \xo 1:8 \xt Kol 4:12; Flm 23 \x*   
\p
\v 9 Ror məkneikɨn mə rɨrikakun ye nɨpɨg kɨmawə yɨmɨsərɨg nəvsaoyen kɨn əmiə, yaksəhuak ye nɨpɨg mɨfam tuk əmiə. Mɨsaiyoh Kughen mə Nanmɨn kafan tukrɨkwar irəmiə, nakharkun rɨkin, mɨvəhsi-pre mɨn nɨrkunien ehuə kɨmi əmiə.\x - \xo 1:9 \xt Efes 1:16-17 \x*  
\v 10 Yakasəhuak məkneikɨn mə kɨmiə takharkun nɨsiaiyen Yermaru kapətawə ye nɨmraghien kapəmiə, pəh rɨkin tukragien tukun. Mə nɨmraghien kapəmiə tukraurə mamor kwənkwan rhuvə tuk wok m-fam kape Kughen yamə mɨne nakasor. Kɨni pəh Kughen tukrasitu irəmiə mə takharkun huvə mɨn In.  
\v 11 Yakasəhuak mə nəsanɨnien ehuə kape Kughen tukror əmiə naksəusɨk-əusɨk ye nɨpɨg nahasien ramuə tuk əmiə. Pəh taksərer tɨm tɨm, kɨni nərɨgien kapəmiə tukrəpomh, kɨni pəh rɨkimiə tukramagien əmə,\x - \xo 1:11 \xt Efes 1:19; 3:16 \x*  
\v 12 kɨni pəh takamhani vi vi Kughen Rɨmtawə meinai In rɨmnor əmiə naksatuatuk mə takharkun nɨsarəyen ye rao ye neai, aikɨn ramraan ghan əmə ikɨn, kɨmiə mɨne kwajikovə mɨnə fam kape Kughen, iriə e narmamə kape Kughen mɨnə.\x - \xo 1:12 \xt Efes 1:11,18 \x*  
\v 13 Kughen rɨmnor məknakɨn ye nɨpɨg rɨmɨrəhsi-ta ətawə ye narmaruyen kape Setan yame ramarə ye nəpɨgnapien mɨvəhsi-pə ətawə ye narmaruyen kape Tɨni keikei\x - \xo 1:13 \xt Luk 22:53; Efes 2:2 \x*  
\v 14 yame rɨmnarpɨn nɨmraghien kapətawə, kɨni mɨrɨsɨn ətawə ye narpɨnien kape təvhagə hah.\x - \xo 1:14 \xt Efes 1:7 \x*   
\s1 Yesu Kristo In yerpɨrɨg rapita narɨmnar m-fam  
\q1
\v 15 Ji Kughen yame narmamə kɨmɨsəm, In rəmhen əmə kɨn Rɨmni yame kɨtawə khapəh nɨsəmien.  
\q2 Kupən kupən əgkəp, nɨpɨg nɨmoptanə mɨne neai mɨne narɨmnar fam kɨmnamharkək hanə, mərɨg Tɨni, In rɨnarə rerɨn ta. Ror məkneikɨn mə In nɨrmɨn nupan ye narɨmnar mɨnə fam.\x - \xo 1:15 \xt Jon 1:18; 2 Kor 4:4 \x*   
\q1
\v 16 In yerpɨrɨg meinai In rɨmnor narɨmnar m-fam ye tanɨmtanə, mɨne neai, narɨmnar yame kaməm əriə mɨne yamə mɨne kɨpəh nəmien əriə, iriə e agelo mɨnə, mɨne yarmhə mɨnə, mɨne nanmɨn has mɨnə, mɨne yermaru mɨnə fam.  
\q2 In rɨmnor narɨmnar fam; kɨni narɨmnar fam, kafan əmə.   
\q1
\v 17 Kwasɨg ikɨn narɨmnar m-fam ramswin, kɨni In rɨnarə rerɨn ta.\x - \xo 1:17 \xt Jon 1:1; 8:58 \x*  
\q2 Narɨmnar mɨfam ramswin meinai In raməpkəfugɨn əriə.   
\q1
\v 18 Kɨni In əmə ramərer əkupən ye niməhuak. In kapən kapə niməhuak. Kɨni nəməhuak mɨnə, iriə nɨpran.  
\q2 In nuknei niməhuak. In e, In yermamə yame rɨmnəkupən mɨmragh mɨn ye nɨmhəyen kafan mamarə rerɨn.  
\q1 Ror məkneikɨn mə In yerpɨrɨg ye narɨmnar m-fam.\x - \xo 1:18 \xt Wok 26:23; Efes 1:22-23; Rev 1:5 \x*   
\q1
\v 19 Meinai Kughen rɨkin ragien pɨk mə nɨmraghien mɨne nəsanɨnien m-fam kafan ramswin mɨn ye Kristo,\x - \xo 1:19 \xt Kol 2:9 \x*   
\q1
\v 20 mə tukrərəhu-pə nəmərinuyen ye nɨpɨg nɨtaw Kristo rɨmnaiyu ye nai kamarkwao kɨn. Kɨni narmamə, mɨne nar mɨragh mɨnə, mɨne agelo mɨnə, mɨne narɨmnar fam kwənharerɨg-pə fam mɨn ye kwermɨn.\x - \xo 1:20 \xt Efes 1:10 \x* \fig Kɨmɨsəsɨk-pən Yesu ye nai kamarkwao kɨn|alt="Nail pierced hands" src="HK026A.jpg" size="col" copy="Horace Knowles" ref="Kol 1:20" \fig*   
\p
\v 21 In apa kupən, kɨmiə nɨmɨsərer isok tuk Kughen. Nərɨgien mɨne norien kapəmiə rahas pɨk, naksor tɨkmɨr kɨmiə Kughen.\x - \xo 1:21 \xt Rom 5:10; Efes 2:12 \x*  
\v 22 Mərɨg taktəkun ai, Kughen rɨmnor əmiə nakwənhauə mɨsor kɨrikianə kɨmiə min ye nɨmhəyen kape Kristo yame nɨpran rɨmnəker ye nai kamarkwao kɨn. Kughen rɨmnor məkneikɨn mə tukrɨvəh əmiə nakhauə ipakə tukun, naksatuatuk ye nɨmrɨn, norien has kapəmiə rɨrkək, kɨni nar has kɨrik rɨrkək irəmiə yame to Kughen rɨni-hah əmiə tukun.\x - \xo 1:22 \xt Rom 5:10; Efes 5:27 \x*  
\v 23 Narɨmnar mɨnə e tukror məkneikɨn tukmə naksarer tɨm tɨm ye kapəmiə nhatətəyen ye Yesu. Nɨmɨsərɨg nəvsaoyen huvə yame ramhajoun narɨmnar yame Kughen tukror kɨmi əmiə apa ye rao ye neai, kɨni kapəmiə nətərɨgien tukraməkeikei marer tɨmtɨm ye narɨmnar mɨnə e. Nəvsaoyen huvə e, yame nakwəsərɨg ta, kamhani-ərhav ikɨn mɨnə ye tanɨmtanə. Kɨni Kughen rɨmnokrən kɨn yo, Pol, mə jakni-ərhav mɨn.   
\s1 Pol in ramasitu ye niməhuak  
\p
\v 24 Rɨkik ragien mə yakərɨg nəmhəyen ye nɨprak tuk nasituyen irəmiə. Kristo rɨmnərɨg nəmhəyen ye nɨpran mə niməhuak tukrurə. Kɨni ye swatuk kɨrikianə əmə mɨn, yo mɨn yakərɨg nəmhəyen ye nɨprak tuk Kristo, in e niməhuak, mə tukrurə mɨskai.  
\v 25 Kughen əmə rɨvəhsi-haktə yo mə jakor wok ye niməhuak kafan. Kɨni taktəkun ai, yakɨrkun nasituyen irəmiə tuk wok yame Kughen rɨmnərəhu-pə ye kwermɨk. Kafak e wok mə jakamni-ərhav nəgkiarien m-fam kape Kughen pəh nakharkun huvə  
\v 26 nərɨg-məniwən-ien kape Kughen yame rɨnamerkwaig tuk kaha mɨnə mɨne rao mɨnə kupən. Mərɨg taktəkun ai In rɨmnhoprai nɨpran kɨmi kafan narmamə mɨnə.\x - \xo 1:26 \xt Rom 16:25-26; Efes 3:2-9 \x*  
\v 27 Kughen rɨmə tukrhajoun narmamə mɨfam mə nəgkiarien kafan ramni mə In tukrɨvəhsi-pən nɨhuvəyen rɨpsaah kɨmi əmiə narmamə yamə mɨne pəh nien mə kwənərəus kape Isrel. Nəgkiarien kafan ramni mə Kristo ramarə yerkimiə, in e nakharkun nɨniyen nəfrakɨsien mə takhavəh nɨmraghien rerɨn.   
\p
\v 28 Kɨni kɨtawə kamhani-ərhav Kristo kɨmi narmamə m-fam. Masəvhag kɨmi əriə, mamhasɨg ihaktə rɨkiriə ye nɨrkunien fam kapətawə, mə narmamə mɨnə fam tukhauə ye nɨmrɨ Kughen, masofugɨn-pən ye Kristo, mhaurə mɨsehuə ye nhatətəyen kapəriə.  
\v 29 Yakamarkut pɨk tuk nar e, kɨni nɨpɨg m-fam yakamor wok ye nəsanɨnien ehuə kape Kristo yame ravəhsi-pə kɨmi yo.\x - \xo 1:29 \xt Efes 3:7,20; Fil 4:13 \x*   
\c 2  
\s1 Tukasəkeikei mɨshatətə tɨm tɨm ye Yesu  
\p
\v 1 Yakorkeikei mə takharkun mə yakaməmnhawk pɨk tuk əmiə nəmə Kolosi, mɨne nəmə Laodisia, mɨnə nəməhuak mɨnə tɨksɨn yamə mɨne yakpəh hanə nəmien əriə.  
\v 2 Yakor məkneikɨn wok tuk nɨvəhsi-haktəyen nərɨgien kapəmiə m-fam, nɨpɨg kɨmiə nakamharpɨn huvə rɨkimiə mə rɨkimiə tukror kɨrikianə əmə, kɨni narɨmnar mɨnə e in ramuə nɨpɨg naksorkeikei əmiə mɨnə. Kɨni yakamarkut mə kɨmiə m-fam takhavəh nɨrkunien huvə yame tukror rɨkimiə rəsanɨn, kɨni mor mɨn mə nakharkun huvə nəgkiarien əfrakɨs kape Kughen yame rɨmnerkwaig kupən, mərɨg taktəkun ai, ruatərhav. Kɨni nətərɨg-məniwən-ien e, in e Kristo  
\v 3 yame Kughen rɨmnəwhai kəji nɨrkunien m-fam kasəmɨr iran.\x - \xo 2:3 \xt 1 Kor 1:24,30 \x*  
\v 4 Yakaməgkiar məkneikɨn mə yermamə kɨrik rɨrkək mə to rɨ-vita nərɨgien kapəmiə kɨn nəgkiarien heikən kafan.\x - \xo 2:4 \xt Rom 16:18 \x*   
\p
\v 5 Ror mə yakamarə pawk isok tuk əmiə, mərɨg rɨkik raməsɨk pɨk əmiə. Kɨni rɨkik ragien pɨk meinai yɨmnərɨg mə kapəmiə nətərɨgien kɨrikianə əmə, kɨni kɨmiə nakashatətə tɨm tɨm əmə ye Kristo.\x - \xo 2:5 \xt 1 Kor 5:3 \x*   
\s1 Kapətawə nɨmraghien tukraməkeikei maməmɨr tɨm tɨm əmə ye Yesu Kristo  
\p
\v 6 Mərɨg in ai kɨmiə nakwənhavəh Yesu Kristo mə In Yermaru kapəmiə, takasəkeikei masofugɨn-pən iran nɨpɨg mɨfam.  
\v 7 Takharəh tɨm tɨm Kristo rəmhen kɨn nuai nai yame rameiwaiyu mamrəh kapier. Kɨni pəh nɨmraghien kapəmiə rurə məusɨk-əusɨk pən iran ramhen əmə kɨn yame kɨnhajoun ta əmiə kɨn. Kɨni pəh nagienien tukrɨkwar yerkimiə marh-yerhav tuk naha nhagɨn yame Kughen rɨmnor irəmiə.\x - \xo 2:7 \xt Efes 3:17 \x*   
\p
\v 8 Taksərɨg əmiə mə narmamə tukhapəh nhavi-ta-yen əmiə kɨn nhajoun-ətəwaoyen kapəriə, yame nɨpran rɨrkək. Nhajoun eikuəyen e kamhasɨ-pən əmə tuk nərɨgien kape kaha mɨnə, mɨne kape tokrei tanə əmə, mhapəh nɨsəri-pənien nərɨgien kape Kristo.   
\p
\v 9 Kughen raməmɨr piəpiə ye nɨprai kwən e Yesu Kristo.\x - \xo 2:9 \xt Jon 1:14,16 \x*  
\v 10 Kɨni Kughen In rɨvəhsi-pre nɨhuvəyen kape Kristo rukwar ye nɨmraghien kapəmiə. Kristo e In e ramarmaru ye agelo mɨnə, mɨne yarmhə mɨnə, mɨne nanmɨn has mɨnə, mɨne yermaru mɨnə fam.\x - \xo 2:10 \xt Efes 1:21-22 \x* \f + \fr 2:10 \ft  Ǝmru Kol 1:16. Ye nəgkiarien kape nəmə Gris, rapəh nɨniyen nhagriə, mamni əmə “Kristo ramarmaru ye narɨmnar fam yamə mɨne kamhawəh neihuəyen,” mərɨg nɨpran e agelo mɨnə, mɨne yarmhə mɨnə, mɨnə nanmɨn has mɨnə, mɨne yermaru mɨnə fam.\f*  
\v 11 In rɨmnəsɨg-pən əmiə. Mərɨg pəh nien mə rɨmɨvəh nao kɨmi əmiə, mərɨg rɨmɨvəhsi-ta rɨkimiə yame ramor təvhagə hah, məspir-pən yame rhuvə.\x - \xo 2:11 \xt Rom 2:29 \x*  
\v 12 Kɨni ye nɨpɨg yame kɨmnakatənɨm kɨn əmiə ye nu, ramor nɨmtətien mə nɨmraghien akwas kape təvhagə hah kapəmiə rɨmamhə, kɨni kɨmɨnɨm əmiə rəmhen kɨn in ai kɨmɨnɨm Yesu, kɨni Kughen rɨmnor əmiə nakhamragh mɨn ye nɨmraghien wi. In e nhatətəyen kapəmiə ye nəsanɨnien ehuə kape Kughen yame rɨmnor Yesu rɨmɨmragh mɨn ye nɨmhəyen kafan.\x - \xo 2:12 \xt Rom 6:4 \x*  
\v 13 Apa kupən, nɨpɨg Kughen rɨpəh hanə nɨvəhsi-tayen norien hah mɨnə yerkimiə, rəmhen kɨn nakwənhamhə ta tuk norien has mɨnə kapəmiə. Mərɨg nɨpɨg nɨmnhauə kɨsor kɨrikianə kɨtawə Yesu, kɨni Kughen rɨmɨvəh mɨragh ətawə. Mɨrɨsɨn ətawə tuk narpɨnien kape norien has mɨnə fam kapətawə.\x - \xo 2:13 \xt Efes 2:1,4-5 \x*  
\v 14 In rɨmnor loa kupən kafan ruə mə in nar apnapɨg, mɨne natuakəmien mɨnə iran, yamə mɨne kamhauh ətawə mamharuk-pən nəgkiarien has irətawə tuk nəsɨkien natuakəmien mɨnə kafan. Loa kupən kafan nəsanɨnien rɨrkək rəmhen kɨn in ai rɨmnəsɨk pən ye nai kamarkwao kɨn iriu Yesu.\x - \xo 2:14 \xt Efes 2:14-16; 1 Pita 2:24 \x*  
\v 15 Kɨmnəsɨk-pən Yesu ye nai kamarkwao kɨn, In rɨnapita nəsanɨnien kape yarmhə mɨnə, mɨne nanmɨn has mɨnə, mɨne yermaru mɨnə fam. Kristo rɨnapita ta əriə, mamor-pən kɨmi əriə rəmhen kɨn yame king ramor-pən kɨmi tɨkmɨr mɨnə kafan yame rɨnapita əriə, mofugɨn əriə ye nɨmrɨ jir, markɨs-arkɨs əriə.\x - \xo 2:15 \xt 2 Cor 2:14\x*   
\s1 Yesu ramarmaru irəmiə  
\p
\v 16 Ror məkneikɨn mə takhapəh nɨsətərɨgien kɨn narmamə yamə mɨne kasərəhu natuakəmien mɨnə mamhani-əhu əmiə mə takhasiai nəvɨgɨnien kɨrik, uə nɨnɨmien kɨrik, uə nɨpɨg rhakə kɨrik, uə makuə rhakə kɨrik, uə Sabat.\x - \xo 2:16 \xt Rom 14:1-13 \x*  
\v 17 Natuakəmien mɨnə a kashajoun pən nar kɨrik yame tukrɨpiuə, mərɨg nɨpran e Yesu Kristo.\x - \xo 2:17 \xt Hib 8:5 \x*  
\v 18 Narmamə tɨksɨn kasausit pɨk mhamə kasəmrərhav masəm nɨprai nar. Mərɨg nərɨgien kapəriə in kape yermamə əmə, nɨpran rɨrkək. Iriə kamhasɨgəvɨn əmə mə nərɨgien kapəriə rameiwaiyu atuk əmə tuk əriə. Mərɨg nəfrakɨsien mə kasausit pɨk. Kɨni mɨshajoun mə tukaməkeikei kəhuak kɨmi agelo mɨnə. Mərɨg takhapəh nɨsəri-pənien norien kapəriə, tamə naksəpkərhav ye nɨmraghien kapəmiə.  
\v 19 Narmamə mɨnə a khapəh nharaptərəkɨn-tɨm-tɨmien Yesu. Mərɨg Yesu ramhen əmə kɨn kapən kapə niməhuak, kɨni niməhuak in nɨprai Yesu. Rəmhen kɨn nɨprai yermamə yame rɨrpɨn ikɨn ye kwənərəus mɨnə ramvən ye nɨkəkrin, kɨni Yesu tukror məkneikɨn ye niməhuak kafan mə niməhuak tukrɨskai, kɨni murə mamehuə ye nɨmraghien huvə yame Kughen ramor raurə.\x - \xo 2:19 \xt Efes 2:21; 4:16 \x*   
\s1 Kɨtawə kɨmnhavəh nɨmraghien vi meinai kɨmɨsor kɨrikianə ye Yesu  
\p
\v 20 Nɨpɨg nɨmɨshatətə ye Yesu, rəmhen mə kɨmiə min nɨmnhamhə. Kɨni natuakəmien to rɨpəh nɨvənien tuk narmamə yamə mɨnə kwənhamhə. Kɨni nuknei loa yamə mɨne kasəgkiar kɨn narɨmnar kape tokrei tanə əmə, nəsanɨnien kapəriə rɨrkək, to khapəh nɨsarmaruyen irəmiə. Ror məkneikɨn yakamaiyoh əmiə mə, ?Rhawor e nakasəri-pən hanə natuakəmien mɨne kape tokrei tanə? In e nəgkiarien yamə mɨne kamhani mhamə,  
\v 21 “Takhapəh nɨ-rapien nar e,” uə, “Takhapəh nɨsənien nar e,” uə, “Takhapəh nharəhyen nar e.”\x - \xo 2:21 \xt Gal 4:3,9; 1 Tim 4:3\x*  
\v 22 Mərɨg natuakəmien mɨnə e kamhasɨ-pən əmə tuk nəgkiarien kape yermamə. Kasəgkiar əmə kɨn narɨmnar kape tokrei tanə. Mərɨg narɨmnar yamə mɨne kasatuakəm tukun to khapəh nɨsoriahyen rɨkimiə, meinai tukmə nakvəh, mən, kɨni rɨrkək mɨn.\x - \xo 2:22 \xt Mat 15:9 \x*  
\v 23 Yakɨrkun mə nɨpɨg nakwəsərɨg nhajounien kapəriə, nakhamə-ta mə nəgkiarien ehuə e; mhamə ta mə taksor nəkwairiə. Mərɨg kamhasɨgəvɨn mə kasorkeikei pɨk Kughen, mamhasɨgovɨn mɨn mə nərɨgien kapəriə rameiwaiyu atuk əmə tuk əriə, mhamə kasarha huvə tuk nɨmraghien kapəriə. Mərɨg nəfrakɨsien mə natuakəmien mɨnə kapəriə khapəh nɨsasitu-əkgəp-ien irətawə mə nɨmraghien kapətawə tukratuatuk.   
\c 3  
\s1 Narəyen atuatuk  
\p
\v 1 Mərɨg in ai Kughen rɨmɨvəh mɨragh əmiə min Kristo, kɨni ror məkneikɨn mə taktəkun ai, kɨmiə takasəkeikei mɨsor rɨkimiə tukrɨvən əmə tuk narɨmnar kape rao ye neai, ikɨn Yesu ramkwətə ikɨn ye nɨkar Kughen matuk.\x - \xo 3:1 \xt Mak 12:36; 16:19; Efes 1:20 \x*  
\v 2 Takasəkeikei mɨsor rɨkimiə tukraməsɨk əmə narɨmnar kape rao ye neai, pəh rɨkimiə tukrɨpəh nəsɨkien narɨmnar kape tokrei tanə.  
\v 3 Meinai kɨmiə Kristo nakwənhamhə, kɨni nɨmraghien əfrakɨs kapəmiə ramerkwaig-pən tuk Kristo yame ramarə ye rao ye neai iriu Kughen.\x - \xo 3:3 \xt Mat 6:33 \x*  
\v 4 Nɨmraghien əfrakɨs kapəmiə, in əmə e Kristo əmə. Kɨni nɨpɨg Kristo tukrɨpirerɨg-pə mɨn, kɨni Kughen tukrhajoun ətawə Kristo kɨmi narmamə m-fam. Iriə tuksəm nɨkhakien kafan.   
\p
\v 5 Ror məkneikɨn mə takasəkeikei mɨsəpəh əgkəp norien has mɨnə kape tokrei tanə rəmhen kɨn: nɨpiraovɨn mɨne narman mɨnə kamhakɨr apɨs apɨs əriə mɨnə; uə kasor norien rahas ror naurɨsien tuk nɨniyen; uə kasorkeikei pɨk əriə mɨnə tuk norien has; uə təvhagə has rehuə pɨk ye nətərɨgien kapəriə; uə kasəptɨg kɨn nar. Narmamə yamə mɨne kasəptɨg kɨn nar kɨsəmhen kɨn narmamə yamə mɨne kasəhuak kɨmi nanmɨ nar mɨnə. Kapəriə kughen e nautə kapəriə.\x - \xo 3:5 \xt Eph 5:5\x*  
\v 6 Kasor norien has mɨnə e, niemhaa rhai Kughen tukun, In tukror narpɨnien ehuə kɨmi narmamə yamə mɨne kasor narɨmnar mɨnə a.\x - \xo 3:6 \xt Rom 6:6,11; Efes 4:19; 5:3-6 \x*  
\v 7 In apa kupən, ye nɨmraghien kapəmiə, nɨmseriwək əmə ye narɨmnar mɨnə a.  
\v 8 Mərɨg taktəkun ai, takasəkeikei mhavəhsi-ta narɨmnar mɨne ye nɨmraghien kapəmiə, mhapəh nɨsorien narɨmnar mɨnə e: takhapəh nɨsorien niemhaa, tikinhermiə tukrɨpəh nhopsɨr-hopsɨrien rəmhen kɨn karuəruə ramahirəg-rəg; mhapəh nhaniyen nɨkar jir; mhapəh nɨsarpakwaiyen; mhapəh nɨsor-has-pən-ien kɨmi narmamə.\x - \xo 3:8 \xt Efes 4:25-29; 5:4 \x*  
\v 9 Taksəpəh nɨseikuəyen irəmiə mɨnə, mərɨg in ai kɨmiə nɨmɨsəpəkiək-ta kɨn nərɨgien əkwas kapəmiə, mɨsəpəh kafan norien mɨnə,\x - \xo 3:9 \xt Efes 4:22,25 \x*  
\v 10 mɨsarar mɨseriwək ye nətərɨgien vi. Kughen rɨmɨvəh-sipre nɨmraghien wi kɨmi əmiə, mor əmiə mə takhauə masor əmə rəmhen kɨn In, mor əmiə nakharkun huvə In.\x - \xo 3:10 \xt Efes 4:24 \x*  
\v 11 Kughen rɨmɨvəh-si-pre nɨmraghien vi kɨmi əmiə, in nar apnapɨg mə ik yemə Isrel kɨrik, uə pəh nien mə ik yemə Isrel, uə kɨnəsɨg-pən ta ik, uə kɨpəh nəsɨg-pənien ik, uə nɨmnor skul, uə nakpəh nor-huvəyen skul, uə ik yorwok əmə kɨrik, uə ik yermaru kɨrik. Mərɨg nar ehuə e in e Kristo, kɨni In ramarə mɨn ye nɨmraghien kapətawə m-fam.\x - \xo 3:11 \xt Gal 3:28\x*   
\p
\v 12 Kɨmiə narmamə kape Kughen mɨnə, In rorkeikei əmiə, mərəhu karɨn əmiə mə kafan. Kɨni ror məkneikɨn, taksarkaoh kɨn neipən huvə kape Kughen, in e: rɨkimiə tukraməkeikei mehuə tuk narmamə; masor huvə pən kɨmi narmamə; nətərɨgien kapəmiə tukreiwaiyu yetanə; kɨmiə nəmə mar mɨnə; kɨni nətərɨgien kapəmiə tukrapomh.\x - \xo 3:12 \xt 1 Pita 2:9 \x*  
\v 13 Nɨpɨg yermamə kɨrik ramor nar kɨrik rapəh nəmhenien ye nɨmrɨmiə, kɨni rɨkimiə tukrɨpəh nəmhə-aihuaa-yen tukun. Kɨni tukmə yermamə kɨrik ramor ahas pən kɨmi kɨmiə kɨrik, pəh in tukrɨvəh əmə rɨmhə pən yerkin. Mərɨg in tukraməkeikei məru-kɨn, kɨni in mor huvə pən kɨmi yermamə a. Takhapəh nharaptərəkɨn-tɨm-tɨm-ien norien hah yame yermamə ramor kɨmi əmiə yerkimiə, mərɨg sor huvə-pən kɨmin, rəmhen əmə kɨn yame Yermaru kapətawə rapəh nɨraptərəkɨn-tɨm-tɨmien norien has kapətawə yerkin, kɨni mor huvə-pə əmə kɨmi ətawə.\x - \xo 3:13 \xt Efes 4:2,32 \x*  
\v 14 Nar keikei yame takasəkeikei masor, taksarkaoh kɨn neipən huvə e kape Kughen, in e norkeikeiyen. Naksorkeikei əmiə mɨnə mamhavən, ror əmiə nakamhauə kɨrikianə.\x - \xo 3:14 \xt Rom 13:8-10 \x*  
\v 15 Havəh nəmərinuyen kape Kristo pəh In tukramarmaru yerkimiə, meinai Kughen rɨmnokrən kɨn əmiə mə takhauə mɨsor kɨrikianə, naksarə əmə ye nəmərinuyen. Kɨni nɨpɨg m-fam, takamhani vi vi Kughen tuk narɨmnar yame In ramor kɨmi əmiə.\x - \xo 3:15 \xt 1 Kor 12:27; Efes 4:4; Fil 4:7 \x*   
\p
\v 16 Shajoun əmiə mɨnə kɨn nəgkiarien kape Kristo, kɨni takhavəh-si haktə nərɨgien mɨnə kapəmiə. Takasəkeikei mɨsəni nɨpe mɨnə ye Nəkwəkwə e kamni kɨmə “Ol Sam,” mɨne nɨpe əhuak mɨnə, mɨne nɨpe yamə mɨne kamhasɨ-pən tuk Nanmɨn kape Kughen. Taksəni fam əgkəp əriə mamhani vi vi Kughen yerkimiə. Kɨni ye norien kɨrikianə əmə mɨn, pəh nəgkiarien kape Kristo tukraməmɨr mamragh maurə huvə yerkimiə ye nɨpɨg mɨfam.\x - \xo 3:16 \xt Efes 5:19 \x*  
\v 17 Narɨmnar yame nakasor, mɨne nəgkiarien m-fam yamə mɨne nakamhani, taksor əmə ye nhag Yermaru Yesu. Kɨni nɨpɨg mɨfam taksəhuak kɨmi Yesu mhani vi vi Kughen Rɨmtawə.\x - \xo 3:17 \xt 1 Kor 10:31; Efes 5:20 \x*   
\s1 Norien vi kape tatə, mɨne mamə, mɨne kwajikovə mɨnə, mɨne slef mɨnə  
\p
\v 18 Nɨpiraovɨn, taksor nəkwai narman mɨnə kapəmiə. Norien e ratuatuk tuk nɨpian əhuak mɨnə mə tuksor.\x - \xo 3:18 \xt Efes 5:22 \x*   
\p
\v 19 Narman, takasorkeikei nɨpiraovɨn mɨnə kapəmiə, mhapəh nɨsərɨk-mɨtə-yen əriə.\x - \xo 3:19 \xt Efes 5:25 \x*   
\p
\v 20 Kwajikovə mɨnə, taksor nəkwai rɨmɨmiə mɨne nɨsɨnmiə, meinai Yermaru kapətawə, rɨkin tukragien tukun.\x - \xo 3:20 \xt Efes 6:1 \x*   
\p
\v 21 Kɨmiə tatə mɨnə, takhapəh nɨsorien narpɨnien yame rapita nərɨgien yame kwajikovə mɨnə kasor mə rɨkiriə tukrəmhə tukun. Tamə naksor-pən məknakɨn kɨmi əriə, nərɨgien kapəriə rɨmɨr.\x - \xo 3:21 \xt Efes 6:4 \x*   
\p
\v 22 Slef mɨnə, kapəmiə aikɨn namehuə mɨnə kape tokrei tanə e, kɨni ye nɨpɨg mɨnə fam, takasəkeikei mɨsor nəkwairiə. Pəh nien mə nɨpɨg əmə kasarha tuk əmiə mə rɨkiriə tukragien tuk əmiə. Mərɨg in ai kɨmiə nakhasiai Yermaru kapətawə, takasəkeikei mɨsor wok əfrakɨs yerkimiə.\x - \xo 3:22 \xt Efes 6:5-8 \x*  
\v 23 Naha nhagɨn wok yame nakasor, taksor yerkimiə m-fam. Pəh nien mə yermamə əmə yame ramehuə irəmiə mərɨg Yermaru kapətawə In ramehuə irəmiə.  
\v 24 Mərɨg takasəkeikei mharkun mə Yermaru kapətawə In tukrarpɨn tai wok kapəmiə. In ai nərokien yame Kughen rɨmɨrpen ta mə tukrɨvəhsi-pən kɨmi tɨni mɨnə.  
\p Nakharkun mə yermamə e yame naksor atuə kɨn kafan, in e Kristo Yermaru.  
\v 25 Kɨni mərɨg narmamə yamə mɨne kasor norien hah, Kughen tukrarpɨn tai norien hah kapəriə. In ramor raməm nəmhen kɨmi narmamə mɨfam.\x - \xo 3:25 \xt Rom 2:11 \x*   
\c 4  
\nb
\v 1 Nəmehuə yamə mɨne kapəmiə aikɨn slef mɨnə, takasəkeikei mɨsor rhuvə matuatuk pən tuk əriə. Taksor rəm-nəmhen pən tuk əriə. Takasəkeikei mharkun mɨn mə kapəmiə mɨn kɨrik aikɨn Yemasur, In ramarə apa ye rao ye neai.\x - \xo 4:1 \xt Efes 6:9 \x*   
\s1 Pol raməvhag kɨmi əriə  
\p
\v 2 Pəh takhapəh nɨsəpəhyen nəhuakien kɨmi Kughen, mɨsərɨg əmiə, mhani vi vi In.\x - \xo 4:2 \xt Efes 6:18; Fil 4:6 \x*  
\v 3 Kɨni yakorkeikei mə kɨmiə taksəhuak mɨn tuk əmawə, mə Kughen tukrəhitə ye swatuk mə jakhani-ərhav nərɨg-məniwənien kape Kughen. In e Kristo. Yakamni-ərhav nəgkiarien e, kɨmɨvəhsi-pən yo ye kalabus, kɨrkwəji yo kɨn jen tukun.\x - \xo 4:3 \xt Rom 15:30; Efes 6:19 \x*  
\v 4 Taksəhuak mə jakamni-ərhav nəgkiarien e tukratuatuk mɨhuvə rəmhen əmə kɨn yame jakaməkeikei mamor.   
\p
\v 5 Kɨmiə nəməhuak mɨnə, pəh narmamə yamə mɨne khapəh nɨsəhuakien kɨsəm-pən Yesu ye norien mɨnə kapəmiə. Kɨni ye nɨpɨg mɨfam, takasəkeikei masərɨg əmiə mə nɨmraghien kapəmiə tukrɨvi narmamə iruə khauə tuk Yesu.\x - \xo 4:5 \xt Efes 5:15-16 \x*  
\v 6 Kɨmiə takasəkeikei masəgkiar huvə kɨmi əriə ye nəgkiarien e yame rhuvə mheikɨn, pəh iriə tuksərɨg nəgkiarien mɨnə e mə khahuvə. Kɨni tukmə narmamə kasaiyoh əmiə kɨn nhatətəyen kapəmiə, rhuvə mə takharkun nhoprai-pənien kɨmi əriə m-fam.\x - \xo 4:6 \xt Efes 4:29; 1 Pita 3:15 \x*   
\s1 Pol rher-pən kɨn yermamə mir kɨraru kɨravən apa Kolosi  
\p
\v 7-8 Yakamher-pən kɨn piautawə keikei Tikikas. Nɨpɨg mɨfam in ramərer matuk tuk nasituyen irak tuk wok kape Yermaru. In raurə tuk əmiə tuk nərɨgien kɨraru əmə. Mə in tukrəvsao kɨmi əmiə kɨn norien yame yakasarə iran ai taktəkun. Kɨni mə tukror rɨkimiə ramragh.\x - \xo 4:7-8 \xt Efes 6:21-22 \x*  
\v 9 In raurə iriu piautawə keikei Onesimas. Nɨpɨg mɨfam in ramhatətə tɨm tɨm ye Yesu. In kɨmiə kɨrik. Iriu tukwəvsao kɨn narɨmnar fam ye narəyen eikɨn e.\x - \xo 4:9 \xt Flm 10-12 \x*   
\s1 Nəgkiarien infamien  
\p
\v 10 Kɨvəhsi-pən kwən e Aristakas ye kalabus kɨmru min. In ramni-pre huvə tuk əmiə. Kɨni Mak, naorahi Banabas, in mɨn ramher-pre kɨn nəgkiarien huvə kafan kɨmi əmiə. Kɨni kɨmiə nakwənhavəh ta nəgkiarien tukun. Tukmə rurə en kɨmiə ikɨn, nakhakɨr mhavən mɨsarha huvə tukun.\x - \xo 4:10 \xt Wok 12:12; 13:13; 15:37-39; 2 Tim 4:11 \x*  
\v 11 Kɨni Josua Jastas, in mɨn ramher-pre kɨn nəgkiarien huvə kafan kɨmi əmiə. Ye kwənərəus kape nəmə Isrel, yamə mɨne kashatətə ye Yesu, kwərə misɨr a, irisɨr kɨrhasitu irak tuk wok kape rao ye neai. Kɨni kwərə misɨr a, irisɨr kɨrhasitu pɨk irak ye nɨpɨg əutən yame ramuə ye nɨmraghien kafak.   
\p
\v 12 Kwən e Epafras in kɨmiə mɨn kɨrik. In rher-pre mɨn kɨn nəgkiarien huvə kɨmi əmiə. In yermamə kɨrik yame nɨpɨg m-fam ramor wok kape Yesu Kristo, kɨni ye nɨpɨg mɨfam, in raməhuak tɨm tɨm tuk əmiə. Kɨni in raiyoh Kughen mə kɨmiə taksərer tɨmtɨm kɨni mhauə mharkun huvə narɨmnar fam yame Kughen rorkeikei.  
\v 13 Yakɨrkun nɨni-pre-yen kɨmi əmiə mə kwən e in ramarkut pɨk tuk nasituyen irəmiə, mɨne ye narmamə yamə mɨne kɨsarə apa taon mir e Laodisia mɨne Hierapolis.  
\v 14 Kwən e Demas, mɨne Dokta Luk, yame in kɨtawə keikei kɨrik, iriu mɨn kawher-pre kɨn nəgkiarien huvə kɨmi əmiə.\x - \xo 4:14 \xt Kol 1:7; Flm 23-24 \x*   
\p
\v 15 Yakamher-pre mɨn kɨn kafak nəgkiarien huvə kɨmi piautawə mɨne nowintawə apa kwənmhaan e Laodisia, mɨne pian a Nimfa, mɨne nəməhuak mɨfam yamə mɨne kasofugɨn aikɨn.   
\p
\v 16 Taksəvheikɨn ta nəkwəkwə e yakamrai-pən mher-pre kɨn kɨmi əmiə, mɨsher-pən kɨn kɨmi niməhuak apa Laodisia mə iriə mɨn tuksəvheikɨn. Kɨni ye norien kɨrikianə mɨn, kɨmiə takasəkeikei mɨsəvheikɨn nəkwəkwə kape nəmə Laodisia.   
\p
\v 17 Kɨni takasəkeikei mhani-pən tuk Akipas mə in tukraməkeikei mor fam wok a yame Yermaru kapətawə rɨmɨvəhsi-pən kɨmin mə tukror.\x - \xo 4:17 \xt Flm 2 \x*   
\p
\v 18 Yo Pol, yakvəh pen mamrai nəgkiarien e kɨn kwermɨk, mamni-pre rhuvə kɨmi əmiə. Pəh rɨkimiə tukraməsɨk mə kɨvəhsi-pən yo ye kalabus, kɨrkwəji yo kɨn jen. Pəh Kughen tukrasitu irəmiə kɨni mautə-pre kɨn kafan nɨhuvəyen raməmɨr tuk əmiə.\x - \xo 4:18 \xt 1 Kor 16:21 \x*