\id 1JN \h 1 JON \toc1 1 Jon \toc2 1 Jon \mt1 1 Jon \mt2 Nəkwəkwə yame Jon rɨmɨrai məkupən \imt1 Nəgkiarien kupən ye nəkwəkwə e Fas Jon \ip \bd ?Pa rɨmɨrai nəkwəkwə e? \bd* Aposol Jon rɨmɨrai nəkwəkwə e. In piau Jemes, kɨni iriu ji Sebedi mir. In aposol kɨrik kape aposol 12 kape Yesu. Kɨni in yermamə e yame Yesu rorkeikei pɨk. In rɨmɨrai nəkwəkwə mɨnə e: Nəvsaoyen Huvə yame Jon Rɨmɨrai, 1 Jon, 2 Jon, 3 Jon, mɨne Revelesen. \ip \bd ?Rɨmɨrai ramvən kɨmi nɨpa?\bd* Rɨmɨrai nəkwəkwə e ramvən kɨmi nəməhuak mɨnə ikɨn mɨnə fam. In rorkeikei mə narmamə kɨrikianə kɨrikianə tuksəvhekɨn, mɨsher-pən kɨn nəkwəkwə e rɨvən ye niməhuak pɨsɨn pɨsɨn aikɨn mɨnə fam. \ip \bd ?Narəyen rɨmnhawor pən iran mɨne nɨpɨg rɨmɨrai?\bd* Ye nɨpɨg a, narmamə tɨksɨn khamə Yesu in yermamə apnapɨg əmə, kɨni Nanmɨn kape Kughen rɨmauə əmə ye nɨpran nɨpɨg Jon Baptaes rɨmnor baptaes iran, kɨni məta iran nɨpɨg rɨmamhə ye nai kamarkwao kɨn. Mərɨg nhajounien a in neikuəyen. Yesu in Kughen, In rɨmauə mor nɨprai yermamə kɨn. Kɨni iriə mɨshajoun mɨn mə norien has in rɨrkək. Mhamə rhuvə əmə mə narmamə tuksor apnapɨg əmə norien has mərɨg in ai ye kapəriə nhajounien, nɨprai yermamə in nar apnapɨg əmə. Nhag nhajounien mɨnə a, ye nəgkiarien kape nəmə Gris, kamni kɨmə, “Nostisism.” \ip \bd ?Rɨmɨrai nəkwəkwə e tuk naha?\bd* Jon rɨmɨrai nəkwəkwə e mə tukrhajoun mɨn nəgkiarien yame ratuatuk, kɨni mə tukrɨni-ərhav neikuəyen mɨnə e kape nəmhajoun eikuə mɨnə. Kɨni ramhajoun mə norkeikeiyen in nar ehuə. Kɨni morkeikei mə tukrasitu, mor nhatətəyen kape nəməhuak mɨnə ruə mɨskai kɨni mharkun huvə mɨn mə Kughen rɨmɨvəh mɨragh əfrakɨs əriə, iriə mhavəh nɨmraghien rerɨn. \c 1 \s1 Nəgkiarien Mragh \pi1 \v 1 Yakamhani-ərhav Nəgkiarien kape Nɨmraghien.\x - \xo 1:1 \xt Jon 14:6\x* Kwasɨg ikɨn Kughen rɨmnor narɨmnar fam, Nəgkiarien e rɨmnəkupən marə.\x - \xo 1:1 \xt Jon 1:1,3\x* Kɨmawə yɨmɨsərɨg, kɨni mɨsəm kɨn nɨmrɨmawə,\x - \xo 1:1 \xt Luk 24:48; Jon 1:14; 19:35; 2 Pita 1:16; 1 Jon 4:14\x* kɨni mharap kɨn kwermɨmawə. \v 2 Kɨni Nəgkiarien ai rɨtərhav-pə;\x - \xo 1:2 \xt Jon 1:1-4; 11:25; 14:6\x* yɨmɨsəm, masarer-ərhav mamhani-ərhav,\x - \xo 1:2 \xt Jon 15:27\x* kɨni mamhani-pre mɨn tuk əmiə mə In e In nɨmraghien rerɨn. Iriu Rɨmtawə Kughen, kɨmwəkupən mwarə, kɨni rɨmnajiərhav-pə tuk əmawə.\x - \xo 1:2 \xt Jon 1:1-4\x* \v 3 Yakamhani-ərhav-pre tuk əmiə narɨmnar yamə mɨne yakməsəm kɨni mwəsərɨg-ta, mə kɨmiə mɨn takhauə kɨsor kɨrikianə kɨtawə-m kɨmiə. Kɨtawə Rɨmtawə Kughen mɨne Tɨni Yesu Kristo tukhauə kɨrikianə.\x - \xo 1:3 \xt 1 Kor 1:9\x* \v 4 Yakamharai narɨmnar mɨnə e mə tukror rɨkitawə ramagien pɨk əmə. \s1 Nəriwəkien ye nɨkhakien \p \v 5 Nəgkiarien e in e yɨmɨsərɨg tukun kɨni mhani-ərhav-pre tuk əmiə, mə Kughen, In nɨkhakien,\x - \xo 1:5 \xt 1 Tim 6:16\x* kɨni nəpɨgnapien rɨrkək əfrakɨs iran. \v 6 Tukmə kɨtawə kamhani mə kwənhauə kɨrikianə kɨtawə min, mərɨg kɨtawə kaseriwək əmə ye nəpɨgnapien,\x - \xo 1:6 \xt Jon 3:19-21; 8:12; Efes 5:8; 1 Jon 2:11\x* kɨtawə kaseikuə, kɨni mhapəh nɨsarəyen ye nəfrakɨsien.\x - \xo 1:6 \xt 1 Jon 2:4; 4:20\x* \v 7 Mərɨg tukmə kaseriwək ye nɨkhakien, rəmhen kɨn yame Kughen ramarə ye nɨkhakien,\x - \xo 1:7 \xt Aes 2:5\x* kɨtawə kwəsor kɨrikianə kɨtawə min; kɨni nɨtaw Yesu, Ji Kughen, rɨmnəspir rɨkitawə tuk nahasien m-fam, mor kɨtawə kɨsatuatuk ye nɨmrɨ Kughen. \p \v 8 Mərɨg tukmə kɨtawə khamə khapəh nɨsorien təvhagə hah,\x - \xo 1:8 \xt Jer 2:35; Rom 3:9,19; Jem 3:2\x* kɨni mɨseikuə atuk əmə irətawə, kɨni nəfrakɨsien rɨrkək irətawə.\x - \xo 1:8 \xt 1 Jon 2:4\x* \v 9 Kughen In ratuatuk, to rapəh nakapɨrien nəgkiarien kafan. Kɨni tukmə kɨtawə khani-ərhav təvhagə hah kapətawə,\x - \xo 1:9 \xt Sam 32:3-5; 51:2; Prov 28:13\x* In tukrəspir ətawə, məru-kɨn norien has mɨfam kapətawə, mə tuksatuatuk ye nɨmrɨn.\x - \xo 1:9 \xt Jer 31:34; Maeka 7:18-20; Hib 10:22\x* \v 10 Mərɨg tukmə kɨtawə khamə khapəh nɨsorien təvhagə hah, kɨtawə kasor mə Kughen In yeikuə, kɨni nəgkiarien kafan rapəh nəmɨrien ye nɨmraghien kapətawə.\x - \xo 1:10 \xt Jon 5:38\x* \c 2 \s1 Yesu Kristo in yermamə kape nasituyen irətawə \p \v 1 Kwajikovə mɨnə kafak,\x - \xo 2:1 \xt 1 Tes 2:11\x* yakamrai nəgkiarien e kɨmi əmiə mamni-əhu əmiə mə takhapəh nɨsorien təvhagə has. Mərɨg tukmə kasor təvhagə hah, yermamə kɨrik kapətawə tukrəgkiar atuə kɨn kapətawə kɨmi Kughen.\x - \xo 2:1 \xt Rom 8:34; 1 Tim 2:5; Hib 7:25\x* Yermamə e In e Yesu Kristo, yemə atuatuk. \v 2 Yesu e, Kughen rɨmɨvəhsi-pən narpɨnien kape təvhagə has kapətawə kɨmin, nɨtawɨn rɨmnaiyu.\x - \xo 2:2 \xt Rom 3:25; 1 Jon 4:10\x* Nɨtawɨn rɨmnaiyu, pəh nien mə kapətawə pɨsɨn əmə, mərɨg kape narmamə m-fam ye tokrei tanə.\x - \xo 2:2 \xt Jon 3:17\x* \v 3 Mərɨg tukmə kɨtawə kasəri-pən nəgkiarien kape Kughen,\x - \xo 2:3 \xt 1 Jon 4:13; 5:2\x* ramhajoun mə kɨtawə kharkun huvə mə kwənhauə mɨnharkun Kughen.\x - \xo 2:3 \xt Jon 14:15\x* \v 4 Tukmə yermamə rɨmə rɨrkun Kughen\x - \xo 2:4 \xt Taet 1:16; 1 Jon 3:6; 4:7,8\x* mərɨg rapəh nəri-pən-huvəyen nəgkiarien kafan, in rameikuə əmə; nəfrakɨsien rɨrkək iran.\x - \xo 2:4 \xt 1 Jon 1:6,8\x* \v 5-6 Mərɨg yermamə yame rəri-pən huvə nəgkiarien kafan,\x - \xo 2:5-6 \xt Jon 14:15\x* norkeikeiyen kape Kughen ramkuə əfrakɨs kɨn norkeikeiyen yerkin.\f + \fr 2:5-6 \ft Swatuk pɨsɨn kɨrik kape nukreikɨnien v 5: “Mərɨg yermamə yame rəri-pən huvə nəgkiarien kafan, in rorkeikei pɨk Kughen.”\f*\x - \xo 2:5-6 \xt 1 Jon 4:12\x* Yermamə yame ramni mə in ravəh Yesu yerkin, tukraməkeikei məri-pən swatuk kɨrikianə əmə yame Yesu rɨmnəri-pən.\x - \xo 2:5-6 \xt Mat 11:29\x* Norien a tukramhajoun\x - \xo 2:5-6 \xt 1 Jon 2:3\x* mə kɨtawə kamhavəh Yesu yerkitawə.\x - \xo 2:5-6 \xt Jon 15\x* \s1 Kɨtawə tukasəkeikei masorkeikei ətawə mɨnə \p \v 7 Yo mɨnə tɨksɨn, pəh nien nəgkiarien vi kɨrik yame yakamrai kɨmi əmiə mə taksəri-pən;\x - \xo 2:7 \xt Dut 6:5; Lev 19:18\x* mərɨg nəgkiarien akwas kɨrik yame nakwəsərɨg-ta kupən.\x - \xo 2:7 \xt 1 Jon 2:24; 3:11,23; 4:21; 2 Jon 5,6\x* Nəgkiarien akwas e nəgkiarien yame nakwənharkun-ta. \v 8 Mərɨg, nəfrakɨs, ramor mə nəgkiarien vi kɨrik tuk əmiə.\x - \xo 2:8 \xt Jon 13:34\x* Kɨni, nɨmraghien kape Yesu mɨne kapəmiə kawor əpu kaməm mə nəgkiarien e rəfrakɨs, meinai taktəkun ai, nəpɨgnapien rɨnamrɨkək,\x - \xo 2:8 \xt Rom 13:12\x* kɨni nɨkhakien əfrakɨs\x - \xo 2:8 \xt Jon 1:9\x* rɨnakhak-pə.\x - \xo 2:8 \xt Efes 5:8; 1 Tes 5:5\x* \p \v 9 Kɨni yeməhuak kɨrik yame ramni mə in ramərer ye nɨkhakien, mərɨg raməməkɨn nəməhuak mɨnə tɨksɨn,\x - \xo 2:9 \xt 1 Jon 3:10,15,16; 4:20,21\x* yermamə en ramarə hanə ye nəpɨgnapien.\x - \xo 2:9 \xt 1 Jon 1:5\x* \v 10 Mərɨg yeməhuak yame rorkeikei nəməhuak mɨnə, in ramarə ye nɨkhakien.\x - \xo 2:10 \xt 1 Jon 3:14\x* Kɨni nar kɨrik to rapəh norien rɨmɨr.\x - \xo 2:10 \xt Sam 119:165\x* \v 11 Mərɨg tukmə raməməkɨn in kɨrik, ramarə hanə ye nəpɨgnapien,\x - \xo 2:11 \xt 1 Jon 1:6\x* rɨmuvrɨg əpɨs in, raməriwək əmə ye nəpɨgnəpien.\x - \xo 2:11 \xt Jon 11:9; 12:35\x* \q1 \v 12 Kwajikovə mɨnə kafak, yakamrai nəkwəkwə e raurə kɨmi əmiə, \q2 Meinai Kughen rɨnəspir-ta təvhagə has kapəmiə kɨn norien yame Yesu rɨmnor. \q1 \v 13 Tatə mɨnə, yakamrai nəkwəkwə e raurə kɨmi əmiə, \q2 meinai kɨmiə nakwənharkun-ta In yame rɨmnəkupən mamarə kwasɨg ikɨn Kughen ror narɨmnar.\x - \xo 2:13 \xt Jon 1:1\x* \q1 Nɨtamaruə, yakamrai nəkwəkwə e raurə kɨmi əmiə, \q2 meinai nakwəsəpita\x - \xo 2:13 \xt Jon 16:33\x* yemə has ai Setan. \q1 \v 14 Kwajikovə mɨnə, yakamrai nəkwəkwə e raurə kɨmi əmiə, \q2 meinai nakwənharkun-ta Rɨmtawə Kughen. \q1 Tatə mɨnə, yakamrai nəkwəkwə e raurə kɨmi əmiə, \q2 meinai kɨmiə nakwənharkun-ta In yame rɨmnəkupən mamarə kwasɨg ikɨn Kughen ror narɨmnar.\x - \xo 2:14 \xt Jon 1:1\x* \q1 Nɨtamaruə, yakamrai nəkwəkwə e raurə kɨmi əmiə, \q2 meinai nakwənhaskai,\x - \xo 2:14 \xt Efes 6:10\x* nəgkiarien kape Kughen raməmɨr irəmiə, kɨni nakwəsəpita yemə has ai Setan.\x - \xo 2:14 \xt 1 Jon 2:13; Sam 119:9-11; Jon 5:38; Hib 4:12; 1 Jon 1:10\x* \p \v 15 Takhapəh nɨsorkeikei-pɨk-ien norien kape tokrei tanə mɨne narɨmnar fam kape tokrei tanə.\x - \xo 2:15 \xt Rom 12:2\x* Yermamə yame rorkeikei pɨk narɨmnar kape tokrei tanə, norkeikeiyen kape Rɨmtawə Kughen rɨrkək yerkin.\x - \xo 2:15 \xt Jem 4:4\x* \v 16 Meinai norien m-fam kape tokrei tanə khapəh nhasɨ-pənien ye Rɨmtawə Kughen, mərɨg kape tokrei tanə əmə. Norien m-fam kape tokrei tanə, irisɨr e: Rɨki jir raməkrəh,\x - \xo 2:16 \xt Jen 3:6; Rom 13:14; Efes 2:3\x* kamanipɨn tuk narɨmnar kape nɨprai jir əmə,\x - \xo 2:16 \xt Prov 27:20\x* kɨvəhsi-haktə jir tuk nautə mɨne norien kafan. \v 17 Mərɨg tokrei tanə e tɨkrɨpirkək, mɨne narɨmnar m-fam yame ramswin iran mavi nərɨgien.\x - \xo 2:17 \xt Hib 12:27\x* Mərɨg narmamə yamə mɨne kasor nəkwai Kughen,\x - \xo 2:17 \xt Mat 12:50\x* tuksarə kape rerɨn. \s1 Tɨkmɨr mɨnə kape Kristo kwənhauə ta \p \v 18 Kwajikovə mɨnə kafak, kɨtawə kwənhauə ye Nɨpɨg Kwasɨg.\x - \xo 2:18 \xt Rom 13:11\x* Nakwəsərɨg mə tɨkmɨr kɨrik kape Kristo tukruə.\x - \xo 2:18 \xt 1 Jon 2:22; 4:3; 2 Jon 1:7\x* Kɨni taktəkun ai, tɨkmɨr mɨnə khapsaah kape Kristo kwənhauə ta.\x - \xo 2:18 \xt 1 Jon 4:1\x* Kwənhauə, kɨtawə kharkun mə kwənhauə ta ye Nɨpɨg Kwasɨg. \v 19 Iriə kwəsəpəh kapətawə niməhuak mɨnə,\x - \xo 2:19 \xt Wok 20:30\x* meinai iriə, pəh nien mə kɨtawə əgkəp mɨnə tɨksɨn əfrakɨs a. Rɨpi mə kɨtawə əfrakɨs əgkəp mɨnə tɨksɨn a, to kɨpihapəh nɨsəpəhyen ətawə. Mərɨg iriə kɨmɨsap-ta irətawə, ramhajoun mə iriə pəh nien mə kɨtawə mɨnə tɨksɨn. \p \v 20 Mərɨg kɨmiə, Kristo, Yemə Imərhakə, rɨnəvrai-pre-ta Nanmɨn Rhakə\x - \xo 2:20 \xt 1 Jon 2:27; 2 Kor 1:21-22\x* kɨmi əmiə mor kɨmiə nakharkun nəfrakɨsien. \v 21 Yakamrai nəkwəkwə e kɨmiə əmiə, pəh nien mə nakseinein nəfrakɨsien, mərɨg kɨmiə nakwənharkun ta nəfrakɨsien, kɨni mɨnharkun mə nəfrakɨsien rɨpəh nɨkuəyen kɨn neikuəyen.\x - \xo 2:21 \xt 2 Pita 1:12\x* \v 22 ?Pa e in yeikuə kɨrik? Yermamə yame ramni mə Yesu pəh nien mə Kristo yame Kughen rɨmɨrpen. Yermamə e in e, in tɨkmɨr kape Kristo. In rukreikɨn-pən nɨmeitaan kɨmi Rɨmtawə Kughen mɨne Tɨni, Yesu.\x - \xo 2:22 \xt 1 Jon 4:3; 2 Jon 1:7\x* \v 23 Yermamə yame rukreikɨn-pən nɨmeitaan kɨmi Tɨni, Yesu, reinein nofugɨnien ye Rɨmtawə Kughen. Mərɨg yermamə yame ramni nəfrakɨsien ye Tɨni Yesu, rofugɨn ye Rɨmtawə Kughen.\x - \xo 2:23 \xt Jon 8:19; 14:7; 1 Jon 4:15; 5:1; 2 Jon 1:9\x* \p \v 24 Rɨkimiə tukraməsɨk mɨpəh nɨsəru-kɨnien nəgkiarien yame nakwəsərɨg-ta kupən. Nəgkiarien a raməmɨr hanə irəmiə, mor əmiə naksofugɨn ye Rɨmtawə Kughen mɨne Tɨni, Yesu.\x - \xo 2:24 \xt Jon 14:23; 15:4; 1 Jon 1:3; 2 Jon 9\x* \v 25 Kɨni nar a in a, nɨmraghien rerɨn, Kughen ruɨni-ta mə tukrɨvəhsi-pə kɨmi ətawə. \p \v 26 Yakamrai nəgkiarien mɨnə e kɨmi əmiə mamni-ərhav narmamə yamə mɨne kasarkut tuk nɨvi-tayen əmiə.\x - \xo 2:26 \xt 1 Jon 3:7\x* \v 27 Mərɨg kɨmiə, Kristo rɨnəvrai-pre-ta Nanmɨn Rhakə kɨmi əmiə, raməmɨr təvɨr hanə irəmiə.\x - \xo 2:27 \xt 1 Jon 2:20\x* ?Ror pən, pa mɨn rɨrkun nhajounien nar vi kɨrik kɨmi əmiə? Yermamə rɨrkək. Nanmɨn Rhakə, yame Kristo rɨnəvrai-pre-ta kɨmi əmiə\x - \xo 2:27 \xt 1 Kor 2:12\x* ramhajoun narɨmnar fam kɨmi əmiə. Nhajounien a raməfrakɨs, mɨpəh neikuəyen nɨpɨg kɨrik. Nanmɨn Rhakə ramhajoun əmiə\x - \xo 2:27 \xt Jon 15:4\x* mə takasofugɨn ye Kristo mamharpɨn. \p \v 28 Kɨni taktəkun ai, kwajikovə mɨnə kafak, takasofugɨn-pən ye Kristo pəh nɨpɨg tukruə,\x - \xo 2:28 \xt 1 Jon 3:2; Kol 3:4\x* məm kɨtawə khapəh nhagɨnien, mhapəh nɨsaurɨsien tuk nɨsərerien ye nɨmrɨn.\x - \xo 2:28 \xt Efes 3:12\x* \p \v 29 Tukmə nakharkun mə Yesu In ratuatuk,\x - \xo 2:29 \xt 1 Jon 3:7\x* takharkun mə narmamə m-fam yamə mɨne kasor norien atuatuk, iriə a kwajikovə mɨnə kape Kughen.\x - \xo 2:29 \xt Jon 1:13\x* \c 3 \s1 Kɨmiə e kwajikovə mɨnə kape Kughen \p \v 1 !Səmru! Norkeikeiyen yame Rɨmtawə Kughen raməvrai-pə kɨmi ətawə rehuə mapita,\x - \xo 3:1 \xt Jon 3:16\x* in e Kughen ramhen ətawə mə kafan kwajikovə mɨnə.\x - \xo 3:1 \xt Jon 1:12\x* Kɨni nəfrakɨsien mə kɨtawə e. Narmamə ye tokrei tanə kaseinein ətawə meinai iriə kɨmɨseinein Kughen.\x - \xo 3:1 \xt Jon 15:21; 16:2,3\x* \v 2 Yo mɨnə tɨksɨn. Kɨtawə kwajikovə kape Kughen mɨnə ai taktəkun. Kɨtawə khapəh nharkunien mə nɨpraitawə tukrhawor pən iran mɨne nɨpɨg Kristo tukrɨrerɨg-pə mɨn. Mərɨg kɨtawə kharkun mə nɨpɨg tukrɨrerɨg-pə mɨn,\x - \xo 3:2 \xt Kol 3:4; 1 Jon 2:28\x* kɨtawə tuksəmhen kɨn In,\x - \xo 3:2 \xt Rom 8:29; 2 Pita 1:4\x* meinai ye nɨpɨg a, tuksəm əfra mə In ror məkna.\x - \xo 3:2 \xt Jon 17:24; 2 Kor 3:18\x* \v 3 Narmamə m-fam yamə mɨne kasərəhu-pən nərɨgien kapəriə ye Kristo məkna, kasəspir-ta norien kapəriə,\x - \xo 3:3 \xt 2 Kor 7:1; 1 Jon 1:7; 2 Pita 3:13,14\x* meinai Kristo mɨn In ratuatuk. \v 4 Narmamə yamə mɨne kasor təvhagə has, masakapɨr mɨn loa kape Kughen, meinai nɨprai nəgkiarien e “təvhagə has” nɨpran rɨmə “nakapɨrien loa kape Kughen.” \v 5 Kɨni kɨmiə nakharkun mə Kristo rɨmauə mə tukrɨrɨsɨn ətawə ye təvhagə has.\x - \xo 3:5 \xt 1 Jon 3:8\x* Təvhagə has rɨrkək iran.\x - \xo 3:5 \xt 2 Kor 5:21\x* \v 6 Yermamə yame ramofugɨn-pən ye Kristo to rapəh mɨn nɨrpɨnien ye təvhagə has. Yermamə yame ramɨrpɨn-pən ye təvhagə has, ramhajoun mə in rɨpəh nəmien Kristo, mɨpəh nɨrkunien In.\x - \xo 3:6 \xt 1 Jon 3:9; 2:4; 5:18; 3 Jon 1:11\x* \p \v 7 Kafak kwajikovə mɨnə, takhapəh nɨseighanien kɨn yermamə kɨrik mə tukrɨvi nərɨgien kapəmiə naksətəwao. Yermamə yame ramor norien yame ratuatuk, in en yemə atuatuk, rəmhen kɨn Kristo in ratuatuk. \v 8 Mərɨg yermamə yame ramɨrpɨn əmə ye təvhagə has, ramhajoun mə in kape Setan, meinai Setan a in a rɨmnəkupən mor təvhagə has, kɨni mamor təvhagə has mamrɨpɨn.\x - \xo 3:8 \xt Jon 8:44\x* Mərɨg Ji Kughen rɨmauə mə tukrəsur-əsur wok a kape Setan.\x - \xo 3:8 \xt Hib 2:14\x* \v 9 Mərɨg yermamə yame rɨmnarha vi mɨn muə kwajikovə kape Kughen,\x - \xo 3:9 \xt Jon 1:13\x* to rɨpəh nɨrpɨnien ye təvhagə has,\x - \xo 3:9 \xt 1 Jon 5:18\x* meinai In ramofugɨn-pən ye Kughen. Meinein norien təvhagə has mamɨrpɨn, meinai rɨmnarha vi mɨn muə kwajikovə kape Kughen. \v 10 In e swatuk tuk nɨrkunien mə pa nhagɨn in kwajikovə kape Kughen,\x - \xo 3:10 \xt 1 Jon 3:1,2; Jon 1:12\x* mɨne pa nhagɨn in kwajikovə kape Setan\x - \xo 3:10 \xt 1 Jon 3:8\x*: Narmamə yamə mɨne khapəh nɨsorien nar atuatuk, kɨni mhapəh nɨsorkeikeiyen nəməhuak mɨnə tɨksɨn,\x - \xo 3:10 \xt 1 Jon 2:9; 4:8\x* iriə a pəh nien mə kwajikovə kape Kughen mɨnə. \s1 Tukasəkeikei mɨsorkeikei ətawə mɨnə \p \v 11 Nəgkiarien e in e, nakwəsərɨg-ta kupən,\x - \xo 3:11 \xt 1 Jon 2:7\x* mə kɨtawə tukasəkeikei mɨsorkeikei ətawə mɨnə.\x - \xo 3:11 \xt Jon 13:34-35; 15:12; 1 Jon 4:7,11,21; 2 Jon 1:5\x* \v 12 Rahas mə taksəri-pən norien kape kwən e Ken kupən, yame in yermamə kape Setan, in rɨmnhopni naorahini.\x - \xo 3:12 \xt Jen 4:8\x* ?Kɨni rɨmnhopni naorahini tuk naha? Meinai naorahini, kafan norien in ratuatuk, mərɨg Ken, kafan norien rahas.\x - \xo 3:12 \xt Prov 29:10\x* \v 13 Ror pən kɨn, yo mɨnə tɨksɨn, takhapəh nɨsakurien nɨpɨg narmamə ye tokrei tanə kasəməkɨn əmiə.\x - \xo 3:13 \xt Jon 15:18,19; 17:14\x* \v 14 Mərɨg kɨtawə kasorkeikei nəməhuak mɨnə tɨksɨn, ramhajoun mə kwənhatərhav ta ye kwənmhan kape nɨmhəyen, mhauə imei nɨmraghien.\x - \xo 3:14 \xt Jon 5:24\x* Mərɨg yermamə yame raməmək əmə, ramarə hanə ye kwənmhan kape nɨmhəyen.\x - \xo 3:14 \xt 1 Jon 2:9\x* \v 15 Kɨni yermamə yame raməməkɨn narmamə,\x - \xo 3:15 \xt 1 Jon 2:9\x* in rəmhen kɨn yermamə yame ramhopni yermamə.\x - \xo 3:15 \xt Mat 5:21,22; Jon 8:44\x* Nakharkun mə yermamə yame ramhopni yermamə, rɨpəh nɨvəhyen nɨmraghien rerɨn.\x - \xo 3:15 \xt Gal 5:20,21\x* \p \v 16 Yesu rɨmnarakikɨn nɨmraghien kafan tuk ətawə,\x - \xo 3:16 \xt Jon 10:11\x* mhajoun ətawə kɨn norien kape norkeikeiyen narmamə. Kɨni ye norien kɨrikianə əmə mɨn, rhuvə mə kɨtawə tuksarakikɨn nɨmraghien kapətawə tuk nəməhuak mɨnə tɨksɨn.\x - \xo 3:16 \xt Jon 15:13; 1 Tes 2:8\x* \v 17 Tukmə yermamə kɨrik, kafan nautə rɨpsaah, kɨni məm mə nəməhuak mɨnə tɨksɨn kasəkwakwə kɨn nar kɨrik, mərɨg raməptɨg kɨn nautə kafan,\x - \xo 3:17 \xt Dut 15:7,8; Jem 2:15,16\x* ?norkeikeiyen kape Kughen raməmɨr iran uə? !Nɨkam, rɨrkək!\x - \xo 3:17 \xt 1 Jon 4:20\x* \v 18 Kwajikovə mɨnə, pəh kɨtawə tukhapəh nhani-əməyen norkeikeiyen ye nhertawə, mərɨg pəh kɨsorkeikei əfrakɨs narmamə ye norien mɨnə kapətawə.\x - \xo 3:18 \xt Esik 33:31; Rom 12:9\x* \v 19-20 Kasor norien mɨnə a, mamharkun mə kasarə ye nəfrakɨsien. Nar apnapɨg mə kasərɨg yerkitawə mə khapəh nɨsəmhenien, mərɨg khauə ye nɨmrɨ Kughen, rɨkitawə ramərinu əmə. Meinai Kughen rɨrkun rɨkitawə rapita ətawə. In rɨrkun narɨmnar fam. \p \v 21 Yo mɨnə tɨksɨn, pəh khapəh nɨsərɨgien yerkitawə mə khapəh nɨsəmhenien, mhauə ye nɨmrɨ Kughen, rɨkitawə ramərinu əmə,\x - \xo 3:21 \xt Efes 3:12; 1 Jon 5:14\x* \v 22 mɨpihavəh naha nhagɨn yame kɨmɨsaiyoh In kɨn,\x - \xo 3:22 \xt Mat 7:7\x* meinai kasor nəkwan,\x - \xo 3:22 \xt Jon 14:15\x* mɨne norien yame In rorkeikei.\x - \xo 3:22 \xt Hib 13:21\x* \v 23 Nəgkiarien yame Kughen rɨmɨvəhsi-pə ramni mə tukasəkeikei mhani nəfrakɨsien ye Tɨni,\x - \xo 3:23 \xt Jon 6:29\x* Yesu Kristo,\x - \xo 3:23 \xt Jon 1:12; 3:18; 20:31\x* mɨsorkeikei ətawə mɨnə rəmhen kɨn yame in rɨmɨni ta.\x - \xo 3:23 \xt Jon 13:34\x* \v 24 Yermamə yame raməri-pən nəgkiarien e yame Kughen rɨmɨwəhsi-pə,\x - \xo 3:24 \xt 1 Jon 2:3\x* ramofugɨn iriu Kughen,\x - \xo 3:24 \xt 1 Jon 2:6; 4:15\x* kɨni Kughen ramofugɨn iriu min. Kɨni kharkun mə Kughen ramofugɨn kɨtawə min, meinai rɨnəvrai-pə ta Nanmɨn Kafan kɨmi ətawə.\x - \xo 3:24 \xt 1 Jon 4:13\x* \c 4 \s1 Pəh kɨsəkir huvə nanmɨn mɨnə \p \v 1 Yo mɨnə tɨksɨn, profet rɨpsaah kamhani mhamə Nanmɨn kape Kughen raməmɨr irəriə, mərɨg takhapəh nhani-nəfakɨsien irəriə m-fam.\x - \xo 4:1 \xt Jer 29:8\x* Taksokupən mɨsəkir əmhen əriə, mə nanmɨn a raməmɨr irəriə, kape Kughen əfrakɨs, uə nɨkam. Meinai profet eikuə khapsaah kwənhauə-ta ye tokrei tanə.\x - \xo 4:1 \xt Mat 7:15; 1 Jon 2:18\x* \v 2 In e swatuk tuk nɨrkunien mə Nanmɨn əfrakɨs kape Kughen raməmɨr irəriə uə nɨkam: Tukmə yermamə rɨmə Yesu Kristo rɨmauə nɨpran ror nɨprai yermamə kɨn,\x - \xo 4:2 \xt Jon 1:14; 1 Jon 2:23\x* yermamə a, Nanmɨn kape Kughen raməmɨr əfrakɨs iran.\x - \xo 4:2 \xt 1 Kor 12:3\x* \v 3 Mərɨg yermamə yame rapəh nɨni-ərhavyen Yesu, pəh nien mə Nanmɨn kape Kughen raməmɨr iran. In e in tɨkmɨr kape Kristo.\x - \xo 4:3 \xt 1 Jon 2:22; 2 Jon 1:7\x* Kɨmiə nɨmnharkun mə tɨkmɨr e tukruə ye tokrei tanə; kɨni ruauə ta.\x - \xo 4:3 \xt 1 Jon 2:18\x* \p \v 4 Kwajikovə mɨnə kafak, kɨmiə narmamə kape Kughen mɨnə, nakwənhakurao-ta ye profet eikuə mɨnə,\x - \xo 4:4 \xt Jon 16:33\x* meinai Nanmɨn yame raməmɨr yerkimiə in rapita nanmɨn yame raməmɨr ye tokrei tanə.\x - \xo 4:4 \xt 2 King 6:16; Rom 8:31\x* \v 5 Iriə, narmamə kape tokrei tanə,\x - \xo 4:5 \xt Jon 15:19; 17:14,16\x* ror məkneikɨn mə nəgkiarien kapəriə, kape tokrei tanə əmə; kɨni narmamə yamə mɨne kasətərɨg kɨn əriə, iriə mɨn narmamə kape tokrei tanə. \v 6 Mərɨg kɨtawə narmamə kape Kughen mɨnə. Ror məkneikɨn, narmamə yamə mɨne kharkun Kughen, iriə kasətərɨg kɨn ətawə. Mərɨg narmamə yamə mɨne kaseinein Kughen, iriə khapəh nɨsətərɨgien kɨn ətawə.\x - \xo 4:6 \xt Jon 8:47\x* In e swatuk tuk nɨrkunien Nanmɨn əfrakɨs\x - \xo 4:6 \xt Jon 14:17\x* kape Kughen mɨne nanmɨn eikuə.\x - \xo 4:6 \xt Mak 13:5\x* \s1 Norkeikeiyen kape Kughen \p \v 7 Yo mɨnə tɨksɨn, pəh kɨtawə kɨsorkeikei ətawə mɨnə,\x - \xo 4:7 \xt 1 Jon 3:11\x* mhawor norkeikeiyen ramsɨ-pən tuk Kughen. Kɨni narmamə yamə mɨne kwəsarha vi mɨn mhauə kwajikovə kape Kughen mɨnə,\x - \xo 4:7 \xt Jon 1:15\x* kɨni mɨnharkun-ta Kughen, iriə kasor norkeikeiyen.\x - \xo 4:7 \xt 1 Jon 2:4\x* \v 8 Kughen, In nuknei norkeikeiyen. Ror məkneikɨn mə narmamə yamə mɨne kaseinein Kughen, kapəriə norkeikeiyen rɨrkək. \v 9 Kughen rɨmnor əpu kafan norkeikeiyen kɨmi ətawə məkneikɨn: In mher-pə kɨn Tɨni kwənkwan kɨrikianə əmə,\x - \xo 4:9 \xt Jon 1:18\x* ruə ye tokrei tanə, mə kɨtawə tukhavəh nɨmraghien tukun.\x - \xo 4:9 \xt Jon 3:16,17; 1 Jon 5:11\x* \v 10 Norkeikeiyen əfrakɨs ramni məknekɨn mə, “Pəh nien mə kɨtawə kɨmɨsorkeikei Kughen, mərɨg In rɨmnorkeikei ətawə\x - \xo 4:10 \xt Rom 5:8,10\x* mher-pə kɨn Tɨni ruə, kɨni mɨvəhsi-pən narpɨnien kape təvhagə has kapətawə kɨmin, nɨtawɨn rɨmnaiyu.”\x - \xo 4:10 \xt Rom 3:25\x* \v 11 Yo mɨnə tɨksɨn, Kughen rorkeikei ətawə ror məkneikɨn,\x - \xo 4:11 \xt Jon 3:16\x* kɨtawə mɨn tukasəkeikei mɨsorkeikei ətawə mɨnə.\x - \xo 4:11 \xt Jon 15:12; 1 Jon 3:11\x* \v 12 Kɨpəh nəmien Kughen nɨpɨg kɨrik.\x - \xo 4:12 \xt Jon 1:18\x* Mərɨg tukmə kɨtawə kasorkeikei ətawə mɨnə, ramhajoun mə Kughen ramarə yerkitawə, norkeikeiyen kafan ramkuə kɨn norkeikeiyen yerkitawə.\x - \xo 4:12 \xt 1 Jon 4:17; 2:5\x* \p \v 13 Kughen rɨmnəvrai-pə Nanmɨn kafan kɨmi ətawə kɨni kwənharkun mə kasofugɨn-pən tuk Kughen,\x - \xo 4:13 \xt 1 Jon 2:3\x* kɨni In ramofugɨn-pə tuk ətawə.\x - \xo 4:13 \xt 1 Jon 3:24\x* \v 14 Kɨni kɨmawə yakwəsəm ta kɨni mamhani-ərhav\x - \xo 4:14 \xt Jon 15:27\x* mə Rɨmtawə Kughen rɨmnherpə-kɨn Tɨni mə tukrɨvəh mɨragh narmamə m-fam.\x - \xo 4:14 \xt Luk 2:11; Jon 3:17\x* \v 15 Narmamə yamə mɨne kamhani-ərhav mə Yesu in Ji Kughen, ramhajoun mə Kughen ramarə irəriə, kɨni iriə kasarə mɨn iran.\x - \xo 4:15 \xt 1 Jon 3:24\x* \v 16 Ror məkneikɨn mə kɨtawə kwənharkun-ta mə Kughen rorkeikei ətawə, kɨni kɨtawə kasətɨgtə mɨn ye norkeikeiyen kafan. \p Kughen in norkeikeiyen.\x - \xo 4:16 \xt 1 Jon 4:8\x* Narmamə yamə mɨne kasor norkeikeiyen, ramhajoun mə kasofugɨn-pən tuk Kughen, kɨni Kughen ramofugɨn-pən tuk əriə.\x - \xo 4:16 \xt 1 Jon 3:24\x* \v 17 Kɨtawə tuksarə məknekɨn, norkeikeiyen tukrɨkuə kɨn norkeikeiyen yerkitawə,\x - \xo 4:17 \xt 1 Jon 4:12; 2:5\x* mə kɨtawə tukhapəh nhagɨnien\x - \xo 4:17 \xt Efes 3:12\x* ye nɨpɨg yame Kughen tukrəkir narmamə iran, meinai tukəm mə kapətawə norien ye tokrei tanə rəmhen əmə kɨn norien kape Yesu. \v 18 Mərɨg norkeikeiyen mɨne nɨgɨnien to krapəh nɨwəmɨr-kwis-ien. Norkeikeiyen əfrakɨs ramsɨg-yerhav nɨgɨnien.\x - \xo 4:18 \xt Rom 8:15\x* Tukmə rɨkitawə raməsɨk mə tukhavəh narpɨnien kɨrik, ramhajoun mə norkeikeiyen rɨpəh hanə nɨkuəyen kɨn norkeikeiyen yerkitawə. \p \v 19 Kɨtawə kasorkeikei ətawə mɨnə meinai Kughen rɨmnorkeikei ətawə məkupən. \v 20 Mərɨg yermamə yame ramni mə rorkeikei Kughen, marar maməməkɨn in mɨnə tɨksɨn,\x - \xo 4:20 \xt 1 Jon 2:9\x* rameikuə.\x - \xo 4:20 \xt 1 Jon 1:6; 2:4\x* Meinai tukmə yermamə kɨrik raməməkɨn in mɨnə tɨksɨn yamə mɨne raməm əriə,\x - \xo 4:20 \xt 1 Jon 3:17\x* ?tukrhawor morkeikei Kughen yame rapəh nəmien In nɨpɨg kɨrik? To rapəh norien.\x - \xo 4:20 \xt 1 Jon 4:12; Jon 1:18\x* \v 21 Kɨni Yesu rɨmɨvəhsi-pə nəgkiarien kɨrik mə tuksor: Tukmə nakorkeikei Kughen, takaməkeikei morkeikei mɨn ik mɨnə tɨksɨn.\x - \xo 4:21 \xt 1 Jon 2:7,9\x* \c 5 \s1 Kwəsapita norien kape tokrei tanə \p \v 1 Narmamə yamə mɨne kamhani nəfrakɨsien\x - \xo 5:1 \xt Jon 3:15\x* mə Yesu in Kristo yame Kughen rɨmɨrpen, iriə en kwəsarha vi mhauə kwajikovə mɨnə kape Kughen.\x - \xo 5:1 \xt Jon 1:13; 1 Jon 2:22; 1 Jon 2:23\x* Kɨni narmamə m-fam yamə mɨne kasorkeikei Rɨmtawə Kughen, iriə kasorkeikei mɨn kwajikovə kape Kughen mɨnə.\x - \xo 5:1 \xt 1 Jon 2:23\x* \v 2 Kɨtawə kwənharkun ta mə tukmə kɨtawə kɨsorkeikei Kughen, masor nəkwan,\x - \xo 5:2 \xt 1 Jon 2:3\x* tukasəkeikei mɨsorkeikei mɨn kwajikovə kape Kughen mɨnə.\x - \xo 5:2 \xt 1 Jon 3:14\x* \p \v 3 Tukmə kasor nəkwai Kughen,\x - \xo 5:3 \xt Jon 14:15\x* ramhajoun mə kasorkeikei Kughen. Kɨni kafan loa rəmhen kɨn kajipə yame rəruvəruvə əmə,\x - \xo 5:3 \xt Mat 11:30\x* \v 4 meinai narmamə yamə mɨne kɨmɨsarha vi mhauə kwajikovə mɨnə kape Kughen,\x - \xo 5:4 \xt Jon 1:13\x* iriə kwəsapita norien mɨnə kape tokrei tanə. Kɨni nhatətəyen kapətawə ravəhsi-pə nəsanɨnien tuk napitayen norien kape tokrei tanə. \v 5 ?Nɨ-pa mɨnə e kwəsapita norien kape tokrei tanə? Iriə e yamə mɨne kamhani nəfrakɨsien mə Yesu in Ji Kughen. \s1 Kɨnor əpu Yesu \p \v 6 Yesu Kristo rɨtərhav-pə ye nu mɨne nɨtə. Pəh nien mə ye nu əmə, mərɨg rɨmauə ye nu mɨne nɨtə.\x - \xo 5:6 \xt Jon 19:34,35\x* Kɨni Nanmɨn kape kughen ramni-ərhav mə nəfrakɨsien, meinai Nanmɨn kape Kughen in nuknei nəfrakɨsien. \v 7 Nar misɨr e in e kɨsisər karhor əpu Yesu:\x - \xo 5:7 \xt Jon 14:17\x* \v 8 Irisɨr e: Nanmɨn Imərhakə, mɨne nu, mɨne nɨtə\f + \fr 5:8 \ft Nɨpɨg Jon ramni “nu” nɨpran ramni “baptaes,” kɨni nɨprai “nɨtə” nɨpran ramni “nɨmhəyen kape Yesu.” Nar misɨr e baptaes, mɨne nɨmhəyen kape Yesu, mɨne Nanmɨn Rhakə, karhaor əpu Yesu.\f*. Nar misɨr e kɨsisər karhajoun Yesu. \v 9 Nɨpɨg kɨrik, kɨtawə kɨsərɨg nəgkiarien yamə mɨne narmamə kamhani-ərhav, kɨni kɨtawə kamhani nəfrakɨsien irəriə.\x - \xo 5:9 \xt Jon 5:33,34\x* Mərɨg nəgkiarien yame Kughen ramni-əhrav ye nɨkarɨn kape kafan Kwajikovə, in rehuə pɨk mapita, meinai Kughen\x - \xo 5:9 \xt Mat 3:16,17; Jon 5:32,37; 8:17,18\x* a in a ramni-ərhav. \v 10 Narmamə yamə mɨne kamhani nəfrakɨsien ye Ji Kughen, ramhajoun mə nəgkiarien yame Kughen ramni-ərhav rɨnəmɨr ta yerkiriə. Mərɨg narmamə yamə mɨne khapəh nhaniyen nəfrakɨsien ye Kughen, rəmhen kɨn iriə khamə Kughen In yeikuə kɨrik.\x - \xo 5:10 \xt Jon 3:33; 1 Jon 1:10\x* Meinai khapəh nhaniyen nəfrakɨsien ye nəgkiarien yame Kughen ramni-ərhav ye nɨkarɨn kape kafan Kwajikovə. \p \v 11 In e nəgkiarien yame Kughen ramni-ərhav, mə Kughen rɨvəhsi-pə nɨmraghien rerɨn\x - \xo 5:11 \xt Mat 25:46\x* kɨmi ətawə, kɨni nɨmraghien e, kɨvəh tuk Tɨni.\x - \xo 5:11 \xt Jon 1:4\x* \v 12 Narmamə yamə mɨne kamhavəh Ji Kughen yerkiriə, iriə kamhavəh nɨmraghien. Mərɨg narmamə yamə mɨne khapəh nhavəhyen Ji Kughen yerkiriə, khapəh nhavəhyen nɨmraghien.\x - \xo 5:12 \xt Jon 3:15,16,36\x* \s1 Nəgkiarien infamien \p \v 13 Yakamrai nəgkiarien mɨnə e kɨmi əmiə yamə mɨne nakshatətə ye nhag Ji Kughen, mə kɨmiə takharkun huvə mə nakwənhavəh ta nɨmraghien rerɨn.\x - \xo 5:13 \xt 1 Jon 5:11\x* \v 14 Kɨni tukmə kɨtawə khauə ye nɨmrɨ Kughen, rɨkitawə ramərinu,\x - \xo 5:14 \xt Efes 3:12; 1 Jon 3:21\x* meinai kɨtawə kharkun mə tukmə kɨsaiyoh kɨn naha nhagɨn ratuatuk ye nərɨgien kape Kughen, In tukrərɨg nəhuakien kapətawə.\x - \xo 5:14 \xt Mat 7:7\x* \v 15 Kharkun mə In ramərɨg ətawə, mharkun mɨn mə tukpihavəh naha nhagɨn yamə mɨne kɨtawə kɨsaiyoh In kɨn.\x - \xo 5:15 \xt 1 King 3:12\x* \p \v 16 Tukmə kɨtawə kasəm yeməhuak kɨrik ramor təvhagə has, mərɨg pəh nien mə təvhagə has yame rɨrkun nɨkɨr-pənien ye nɨmhəyen, pəh kɨsəhuak tukun, kɨni Kughen tukrɨvəhsi-pən nɨmraghien kɨmin.\x - \xo 5:16 \xt Jem 5:15\x* Mərɨg təvhagə hah kɨrik aikɨn yame ramkɨr-pən narmamə ye nɨmhəyen,\x - \xo 5:16 \xt Hib 6:4-6; 10:26\x* kɨni yakpəh nɨniyen mə tuksəhuak tuk narmamə yamə mɨne kasor təvhagə hah ai yame ramkɨr-pən narmamə ye nɨmhəyen.\f + \fr 5:16 \ft Tukmə ror “təvhagə hah yame ramkɨr-pən narmamə ye nɨmhəyen” nɨpran ramni “kamni hah Nanmɨn Rhakə.” Yesu rɨmɨni ye Mak 3:28-29 mə, “Ror pən, yakamni-pre əfrakɨs tuk əmiə, mə Kughen rɨrkun nɨwəhsi-tayen nahasien mɨnə fam yame nakasor, uə nɨni-hasien yame nakasor iran. Mərɨg tukmə nakhani has Nanmɨn Imərhakə, to Kughen rɨpəh nɨwəhsi-tayen nɨpɨg kɨrik. Təvhagə hah a tukraməmɨr kape rerɨn.”\f* \v 17 Norien has mɨnə fam e, in təvhagə has,\x - \xo 5:17 \xt 1 Jon 3:4\x* kɨni mərɨg təvhagə has mɨnə tɨksɨn aikɨn khapəh nhakɨr-pənien narmamə ye nɨmhəyen.\x - \xo 5:17 \xt 1 Jon 5:16; 1 Jon 2:1\x* \p \v 18 Kɨtawə kharkun mə narmamə yamə mɨne kwəsarha vi mhauə kwajikovə mɨnə kape Kughen\x - \xo 5:18 \xt Jon 1:13\x* khapəh nharpɨnien ye təvhagə hah, meinai Ji Kughen rampɨk ətərəkɨn əriə, kɨni yemə has e Setan reinein nɨrap-rapien əriə.\x - \xo 5:18 \xt Jon 14:30\x* \v 19 Kɨni kharkun mə kɨtawə e kwajikovə kape Kughen mɨnə,\x - \xo 5:19 \xt 1 Jon 4:6\x* mərɨg narmamə m-fam kape tokrei tanə, iriə kasəmɨr ye kwermɨ Setan.\x - \xo 5:19 \xt Jon 12:31; 14:30; 17:15\x* \v 20 Kɨtawə kharkun mɨn mə Ji Kughen rɨmauə kɨni mɨvəhsi-pə nɨrkunien kɨmi ətawə,\x - \xo 5:20 \xt Luk 24:45\x* mə tukharkun Yermamə e yame In nəfrakɨsien.\x - \xo 5:20 \xt Jon 17:3\x* Kɨni kɨtawə kasofugɨn-pən tuk Kughen yame In nəfrakɨsien, mɨsofugɨn-pən mɨn tuk Tɨni, Yesu Kristo, yame In Kughen əfrakɨs, mɨne nuknei nɨmraghien rerɨn.\x - \xo 5:20 \xt 1 Jon 5:11\x* \p \v 21 Kwajikovə mɨnə kafak, səmɨr isok tuk nanmɨ nar yamə mɨne kamhavəh tamhek Kughen yerkimiə.\x - \xo 5:21 \xt 1 Kor 10:14; 1 Tes 1:9\x*