\id RUT  
\h Ruth 
\toc1 RUTH 
\toc2 Ruth 
\mt1 RUTH  
\ip Anaani ana-lhaawu wurru-magina wugurru, anu…bani-yunggaj, waari-yinyung na-David ani-king-maa-waj ana-Israel.  
\ip Ngarra-Naomi ngi-burri Israel, ngigawi-nyinyung nga-rangan.ngarri-yung ngarra-Ruth ngiimbuḻwiyn a-Moab-duj. Yagu ngi-yanggi ngiga Israel-wuy, ngiinggarra-ngu-burri yungguyung nga-rangan.ngarri-yung, ngarra-Naomi. Ngaadirrngi wani-marrbuy-waa niga na-God, marri wani-maṉmani-wugij wugurrngi.  
\c 1  
\p
\v 1-2 Anaani ana-lhaawu wu-magina anu…bani-yunggaj ana-Israel-inyung. Anubani-yumbaa warruburru-yung warra-runggu-runggal warra-mayaa “wurru-ragaana-yinyung”.  
\p Bagu waḻyinyung ni-burri, Elimelech na-nimuwaj-jung. Nigawi-nyinyung warru-mandag Ephrath. Ni-burri a-Bethlehem-duj a-Judea-rruj. Nga-rangarrina-yung Naomi, marri na-niwiyayung-biiyung Mahlon marri Chilion, na-nimuwaj-baa.  
\p Waari ngarraaṉbana angi-warra-rabini nguynju waari ana-marrya amburru-nguni yungguyung, maarmag-galadi. Wudani-yung yamba, wurraanggarra-yanggi Moab, nga wurru-burri bagu.   
\p
\v 3 Anubanila-wala ni-ngawiiyn, nga Naomi waari angunu-waṉagaa naaṉngina-yung. Waangi-waṉagaa ni-marayung-biiyung-bugij.  
\v 4 Marri naawiṉi-yung winiiynji-yaay wani-mangi maṉumbaa, wubani-yinyung a-lhal, ngarra-ngarrimuwaj-baa Orpah marri Ruth wugurrngi.   
\p
\v 5 Anubanila-wala, ari marang-aynjaabugij marri marang-aynjaabugij manaarmag, wini-ngawiiyn, wugurraayunggaj. Nga ngarra-Naomi aḏaba, ngi-wiri-wiri ngi-burri, wuu-lhagarra-ngawini aḏaba na-nimarayung-biiyung marri naaṉngina-yung.   
\s1 Ngarra-Naomi angiigiyn a-lhal-wuy a-Bethlehem-guy, marri ngarra-Ruth wugurrngi ambingiinggarra-yaarri.  
\p
\v 6 Ngarra-Naomi ngi-burri wubani-rruj a-lhal. Nga anubanila lhaawu ngi-wawanggiyn, ninggu-lhangarrmayn. Na-Yawei wani-warubaj-gayn aḏaba warraawurru warra-wurru-wurruj nigawi-nyinyung, nga wani-yayn ngarraaṉbana. Marri ana-marrya anubani wani-yayn waanuynjungini aḏaba, wurru-nguni yadhu. Nga wudani-yung yamba ngarra-Naomi marri ngarrubirrngi nga-rangan.ngarri-yung-biiyung, wurraalgaalgurmangi amburru-yanggi yungguyung.   
\p
\v 7 Wurraanggarra-yanggi aḏaba. Wurru-yangga-yanggi… nga aḻagaḻa aḏaba.   
\p
\v 8 Wangi-yamijgayn, “Nimbingi-ngarra-gaagiyn nga-rriibi-waa-wuy. Ngaaḻamin-jamana na-Yawei, nambani-maṉmani nugurrngi, nguynju ngaya ngirri-maṉmangi nga nubiṉi na-waḻya-waa.  
\v 9 Nambani-lharrgang, nambaangiiynji-yara waḻya, nambaangi-waṉagana.” Dani-yung ngi-yamayn. Ngarraagi-yung ngarra-Naomi wangi-bilhargayn ngarrubirrngi nga-rangan.ngarri-yung-biiyung nga ngi-yamayn, “Wiiyaw,” ngi-yamayn.  
\p Yagu wugurrngiiyung wingi-ruguni.   
\p
\v 10 Wingi-yamayn, “Yangi ngunaarru! Ngambaanggarra-yaarri nugawi-wuy warra-wurru-wurruj,” wingi-yamayn.   
\p
\v 11 Nga ngarra-Naomi ngi-yamayn nga-rangan.ngarri-yung-biiyung-guy, “Nimbingiigiyn nugurrngi-wuy aanga. A-yangi yungguyung ngirri-ga-garri-yuri?” wangi-yamijgayn. “Nimbingiigiyn,” ngi-yamayn, “waari yamba ngarra-lhangarrmi warra-waḻya. Aḏaba anaani nga-ngajiwanggu,” wangi-yamijgayn.  
\v 12 Nga ngi-yamayn, “Nimbingiigiyn, marri nambaangi-mani waḻya,” ngi-yamayn. “Ngamba-mang-maynji warra-waḻya, warrubawi-yung warra-wirrig nambaangi-rangarrii baḏag, ambu-warradii-yinyung,” ngi-yamayn. “Nimbingiigiyn.”  
\v 13 Marri wangi-yamijgayn, “Naangi-rangarrangan-magi, baḏag warrubawi-yung wu-warradangan, nubiṉi-yung na-wirrig-baa,” ngi-yamayn ngarra-Naomi. “Nimbingi-yaarri. Nambangi-mani aḏaba aynbaj. Ari naangi-narrangan-magi nubiṉi-yung, baḏag-magi wini-warradangan,” wangi-yamijgayn. “Na-Yawei niiynbijgiyn niga, ni-wiḻibiḻingiyn ngayawi-wala, marri ngaya anaani nga-wurrij-galadi-wina nugurrngi-wala.” Dani-yung ngi-yamayn, ngarra-Naomi ngiga.   
\p
\v 14 Ngijang wingi-ruguni, wugurrngiiyung, angaḏajung wingi-ruguni yanggarrwar. Nga ngarra-Orpah ngu-bilhargayn marri ngi-yamayn, “Wiiyaw,” ngi-yamayn, “nga-yaarri,” ngu-yamijgayn ngarrubagi-yung. Ngiigiyn aḏaba a-lhal-wuy. Yagu ngigaayung ngarra-Ruth waari angi-yanggi, ngu-maṉdhiyn wingiinggarra-ngu-burri bagu, ngarrubagi-rruj.   
\p
\v 15 Nga ngigaayung ngarra-Naomi ngi-yamayn ngigawi-wuy, “Nugawi-nyinyung ngarra-nganilharri aḏaba ngi-yanggi, ngiigiyn ngigawi warra-wurru-wurruj-guy marri ngigawi na-god. Nugaayung baagiyn nugawi-nyinyung-guy warra-wurru-wurruj marri nugawi-nyinyung-guy na-god. Baagiyn aḏaba a-lhal-wuy.” Dani-yung ngi-yamayn.   
\p
\v 16 Yagu ngigaayung ngarra-Ruth ngi-yamayn, “A-yangi yungguyung nimba-yandhawiwanjii ngaya, waarruyn? Yagi nimba-lhambu ngaya ngaynjaarri nugawi-waj. Nagang-maynji ba-yaarri, ngaya ngaynjaarri nugawi-wuy. Yagu nagang-maynji ba-burraa, ngaya nga-ngu-burraa nugawi-rruj. Nugawi-nyinyung warra-wurru-wurruj, ngaayunggaj ngayawi-nyinyung warra-wurru-wurruj warruburru. Nga-nugawi-nyinyung na-God, ngaayung ngayawi na-God.  
\v 17 Anubani-rruj ana-lhal nagang ba-ngawang-maynji, ngaya bani-rruj a-lhal nga-ngawang, nga bagu ngambambi-wurrdhii. Nagang-maynji ba-ngawang yagu ngaya-maynji nga-ngawang, waarruyn, yagu nambiri-waj-maynji waarruyn, nganu-ngaynbandii na-Yawei ngambaniigajij-galadi-wana ngaya.” Dani-yung ngi-yamayn ngarra-Ruth.   
\p
\v 18 Ngarra-Naomi ngarrubagi ngi-marrbuy ngarra-Ruth waari angi-yanggi. Waari ngijang anggu-yambini ngijang ngigawi-wuy aḏaba.   
\p
\v 19 Wingi-yanggi a-Bethlehem-guy, nga wingi-waliyn. Nga warruburru-yung warra-maṉaṉung wirringa-nayn. Nga wurru-yambiynjini, “Yuga ngaadagu Naomi yuga?” wurru-yandhawiwaynjini waadurru-yung.   
\p
\v 20 Marri ngigaayung ngi-yamayn, “Yagi anaani ngirri-mayi Naomi, ana-muwaj, nga-ḏinggina-yinyung. Yagu ngirri-mayana ngaya ‘Mara’, nga-wurrij-galadi-wina-yinyung, yagu na-Yawei yamba ngaya ngani-wurrij-galadi-wayn-bindiyung.  
\v 21 Ngaya nga-yanggi, ngaarra-waṉagaa arrawindi, yagu ngaya na-Yawei nganiigijgiyn nga-mara-mamar ngaya. Waari nganggaarra-waṉagaa anaaji,” ngi-yamayn ngarra-Naomi. “Yagi nirri-mayi nga-ḏinggina-yinyung, yagu na-Yawei yamba anii-dharrgang magarrangaynji ngayawi-wuy.” Dani-yung ngi-yamayn.   
\p
\v 22 Anubani-yumbaa wingi-waliyn anubagu, ngarra-Naomi ngi-waliyn ana-Moab-gala marri bagu ngu-waṉagaa ngarra-Ruth, ngarraagi a-Moab-jinyung, nga-rangan.ngarri-yung. Wingi-waliyn a-Bethlehem-duj. Aḏaba bagu wurru-wulguldhangi ana-maḏa, ana-barley. Wurru-wulguldhangi marri wurraarraaṉbini, wingi-wurrij-balu ngarrubirrngi. Marri warraa-bardhangi bagu warra-wurru-wurruj bagu wurru-wulguldhangi.   
\c 2  
\s1 Ngarra-Ruth angi-wardhii wubani a-wanuynjungini-rruj na-Boaz-jinyung.  
\p
\v 1 Boaz, na-nimuwaj-jung. Ngarra-Naomi naalgur-nyung nubagi-yung. Nimbalal marri ni-runggal, ni-yiwanggu. Marri nubagi-yung ni-ngawiiyn-jinyung naaṉngina-yung, nubagi na-waḻyinyung naalgur-nyung.  
\p Marri warruburru-yung wurru-wardhangi-yinyung nigawi-nyinyung, warruburru-yung wurru-maḏa-wulguldhangi a-maḏa a-barley a-marrya-yinyung.   
\p
\v 2 Ngarra-Ruth ngi-yamayn, ngarra-Naomi ngu-magayn, “Warruburru aḏaba wirri-wulguldhii ana-maḏa, ana-barley, marri wurraalgaalgurmani. Yagu ngaya nimba-lharrgang ngaynjaarri, nganggarra-muṉḏugana ana-barley warruburru wurru-wardhii-rruj warra-waḻya-waḻya? Warruburru-yung wurraarra-garraarruna-yinyung anaarrgi aaban-baj nganggarra-mani yuga? Ngaynjaarri, marri warruburru-yung warra-waṉagana-yinyung, warra-wardhijgana-yinyung, warra-bu-buunggawa, ngamba-magana, ‘Ngambardhii,’ ngaynjamang, marri wugurraayung, ambu-yambang-maynji ‘Yii, yaagi ngagurru ngurru-wardhii,’ ambu-yambang-maynji, ngambardhii.” Dani-yung ngi-yamayn. “Yii,” ngigaayung ngi-yamayn ngarra-Naomi, “Yii, ngan.ngalhaa, ba-yaarri,” ngu-yamijgayn.   
\p
\v 3 Nga ngi-yanggi aḏaba ngarra-Ruth wubani wurraanaanuynjungaa-wuy, ngi-yanggi. Bagu, warruburru-yung warra-waḻya-waḻya wurru-wulguldhangi ana-barley, marri adhaadharri warra-mulung-aynbaj wurru-miyn-gabaa. Warruburru-yung wurraarra-garraarru, marri ngigaayung ngi-mangi.  
\p Nga anubanila ngi-yanggi nubagi na-Boaz-guy wurraanaanuynjungaa-wuy. Yagu ngi-maḻaḻadi na-Boaz niga-waj niwu-waṉagaa-yinyung anaani waanaanuynjungaa-rruj.  
\v 4 Ngi-waḻirr-lhaay arrwar aḏaba ngarraagi-yung ngarraaḻirr, ngamugijgaj.  
\p Nga anubanila, nigaayung ni-yanggi Bethlehem-gala na-Boaz, nga ni-yanggi wubani wurraanuynjungaa-wuy. Nga warruburru wani-nayn nigawi-nyinyung wurru-wardhangi-yinyung. Wani-waradangi. “Na-Yawei ani-burraa nugurri-rruj,” ni-yamayn.  
\p Wugurraayung anaaḻagaḻa wunu-yambalmayn, “Nugaayung nubagi na-Yawei aniigajij-majgana,” wunu-yamijgayn wugurru.   
\p
\v 5 Nga anubanila ngu-nayn ngarrubagi ngarra-maṉinyung. Nga nu-yandhawiwayn nubagi naa-mijgalmini-yinyung-guy, nubagi ni-ragaani-yinyung-guy, “Yangi-nyung ngarruwaagi ngarra-maṉinyung? Yanga-yangi ngiga warra-mijgalgur-yung?” ni-yamayn.   
\p
\v 6 Nigaayung ni-yamayn, “Ngarraagi ngarra-maṉinyung a-Moab-jinyung. Ngaadagu wingiinggarra-yanggi ngarra-Naomi, a-Moab-gala.  
\v 7 Nga ngaadagu ngangi-yamijgayn, ngangi-yandhawiwandi nurru, ‘Ngaambaanggarra-mani ngandhamarrii ngaayung adhaadharri,’ ngi-yamayn. Nga anubanila, ngiimbari-waj ngi-wardhangi, waari-waj angi-ḻan.gaḏangi. Ngi-wardhangi… yingga anaaji anaarrwar ngi-ḻan.gaḏii. Ngi-ruluj-gini a-ruluj-duj, ngi-burri a-ruluj-duj.” Dani-yung ni-yamayn.   
\p
\v 8 Nigaayung na-Boaz ni-yanggi aḏaba ngigawi-wuy ngarra-Ruth-guy, nga ngu-yamijgayn, ni-yamayn “Ngana-magana ambaḻaman lhaawu. Baawanggina-wugij. Yagi barraarru warraawurru warra-miyn.ngaḻaynji. Bamba-garrindharrmani, waari anaanila-wala yagi nuṉḏumi anuuguni, yaaju-wugij ba-wardhii. Marri anaani ngunu-yamijgana nugawi-wuy, yagi naaynbajung nuṉḏumi anubani anaaban-guy. Yaaju-wugij ba-wardhii.  
\v 9 Bamba-nayii warraawurru warra-waḻya-waḻya wurru-wulguldhii-yinyung. Ba-yaarri yuuguni, marri ba-warubaj-gana warra-miyn.ngaḻaynji, warruburru wurru-mani-yinyung, marri bamba-garrindharrmani. Ngarra-yamijgayn ngayawi-nyinyung warra-waḻya-waḻya, yagi nimbi-warragayijgi. Anubani anaa-gugu wirri-warryangi mana-gaṉdharra-wuy. Anubani-yung-maynji ba-wurrij-guldhii, ba-yaarri marri baaḻ-nguyii anubanila anaa-gugu.” Dani-yung ni-yamayn na-Boaz.   
\p
\v 10 Marri ngarra-Ruth ngarrubagi-yung ngi-burrdi aaban-duj, ngi-waban-jarrdangi. Ngi-yamayn, “Ngaya waari ana-Israel-inyung, yagu nagang aadanu nimba-maṉmangi marri nimba-man.galagaa ngaya, aadanu nagang yiwanggu-nyung,” ngi-yamayn.   
\p
\v 11 Nigaayung na-Boaz ni-yamayn, “Ngaya anaani ngaawanggini nagang nga-rangan.ngarraaj, nungu-maṉmangi arrawindi nungu-waṉagaa, anubani-yumbaa naaṉnginaaj ni-ngawiiyn. Nga-marrbuy nagang aadanu anubani-yung na-ninyarra marri nga-rriibi marri nugawi-nyinyung ana-lhal nunggaarru. Yagu warraawurru nu-maḻaḻadi nagang warra-wurru-wurruj, yagu wiiya, nagang nu-ngu-burraa nurri-rruj.  
\v 12 Nagang nunu-warriini arrawindi na-Yawei-wuy, na-God ana-Israel-inyung. Marri nuynjanggi na-Yawei-wuy ani-rangarrii yungguyung. Ngaya ngaaḻamin-jamana niga ari niniiyii anubani-yung nunggaarra-ngaynbandii-yinyung.” Dani-yung ni-yamayn na-Boaz.   
\p
\v 13 Ngarra-Ruth ngunu-yambalmayn, “Nagang aadanu nu-man.galag-bindiyung ngayawi-wuy. Nagang nimbaa-jarini nga-ḏirrngawini-yinyung marri ngaambulangi-yinyung. Yagu nagang aadanu ana-lhaawu nagang wu-man.galag yamba. Nagang marri nugawi-nyinyung nimbii-ba-bardhii-yinyung, nurru-runggal-windiyung, yagu ngaya nga-winyig.” Dani-yung ngi-yamayn.   
\p
\v 14 Ngarrubagi anaarrwar yingga ngarraaḻirr ngi-waḻirr-lhangayn, nga wurru-nguni ana-marrya. Nga ngi-burrangayn yuwaagu ngi-waḻgaḻ. Nga na-Boaz ngaa-gaḏiyn, “Baaṉiyn, ba-nguyii anaani ana-marrya. Ba-mang marri ba-lhalwulhii wugargayag-guy.” Bani-yung ni-yamayn.  
\p Nga ngi-jarrarriyn marri ngi-burrangayn warra-waḻya-waḻya-rruj, warruburru wurru-nguni-rruj. Nga anubani anu-ḏal wurru-nanga, wu-lharamaa a-ngura-rruj. Ni-miyn, ngu-yayn, nga ngi-nguni. Waari ana-baḏag aḏaba anubani ngi-waḻarrang. Anubani ngi-waḻarrang ngi-warra-garraarruyn, bagu wu-warra-muynmulhi arrawindi. Nga anubagu mulung-arrgi ngijang bagu wu-burri. Nga ngi-yanggi ngarraagi-yung ngarra-Ruth, aḏaba ngijang ngi-mangi a-marrya a-barley.   
\p
\v 15 Nga nigaayung nubagi-yung wani-magayn warruburru-yung warra-waḻya-waḻya, “Ngarraagi yagi nirringa-lhambu angi-muṉḏugana-maynji aadanu wu-warra-muynmulhaa-waj anubani wurraarraabayii-yinyung wudanu ana-barley. Yagi nirringa-yamijgi ‘Yagi nunggaṉbi!’ yagi nirringa-yamijgi ngaadagu.  
\v 16 Numburraarra-ngarrgiwana anubani wurraarraabaa-wala, numburraarra-ngu-burrii yaajijila, nguynju yadhu wubani angi-warra-lhangarrmana, ngijang angi-mani. Yagi ana-wungarri-mirri nirringa-yambi.” Dani-yung ni-yamayn.   
\p
\v 17 Nga ngarra-Ruth ngi-muṉḏugaa-wugij ngijang, murrubu ngarraaḻirr aḏaba ngi-yabini. anu-ḏal wu-warra-yadangi-wugij bagu anubani anu-bal-uj, anubani ana-marrya, ana-barley. Anubani ngi-waḏangi rangag-mirri. Nga ngiwu-mangi anu-ḏal, ngiwu-yabaa. Anubani wu-mundurr-mayn, marang-aynjaabugij marri marang-aynjaabugij ana-kilogram.  
\v 18 Anubani ngi-warraagijgiyn ngarrubagi-yung nga-rangan.ngarri-yung-guy, nga ngu-bajiyini. “Yaani ngaya nga-manga-mangi,” ngu-yamijgiiyn ngarrubagi-yung nga-rangan.ngarri-yung. “Yaani nga-muṉḏugaa ana-yimbaj,” ngi-yamayn. Nga ngu-yayn anubani ana-marrya, anubani-yung ngiirruyn-jinyung, anubani ngi-nguni-yinyung nga ngiirruyn. Ngijang ngu-warra-yayn, ngarrubagi nga-rangan.ngarri-yung, marri ngi-warra-burrangi-yinyung angi-nguni yungguyung yingga.   
\p
\v 19 “Ajiga aadanu nu-manga-mangi anu-ḏal?” ngu-yamijgayn. “Waa-yangi-nyung-duj nagang wurraanuynjungaa-rruj, waa-yangi-nyung-duj nagang numba-wardhangi nagang aadanu, nunggaarra-muṉḏugaa,” ngu-yamijgayn. “Ngaya nganu-yandhawiwana na-God anu-maṉmani, nubagi na-waḻyinyung nini-rangarrangi-yinyung nagang.” Dani-yung ngi-yamayn.  
\p Nga ngigaayung ngi-yamayn ngarra-Ruth, “Nubagi niwu-waṉagana-yinyung anubani anaaban, Boaz na-nimuwaj-jung,” ngi-yamayn.   
\p
\v 20 Ngigaayung ngarra-Naomi ngi-yamayn, “Na-Yawei anaagajij-majgana niga! Nubagi na-Yawei, ngarrani-man.galagana-wugij, ngagurru ngurru-wiri-yinyung marri warrubawi wu-ngawina-yinyung,” ngi-yamayn. Nga ngu-yamijgayn ngarra-Ruth, “Naadagu na-waḻyinyung naalgur-nyung nubagi ngayawi-nyinyung na-guḻgu. Niga-waj nambani-rangarrii nagawaa.” Dani-yung ngi-yamayn.   
\p
\v 21 Ngigaayung ngarra-Ruth ngi-yamayn, “Dagi-yung ngani-yamijgaa na-yiwanggu-nyung, ‘Ba-burraa-wugij ngayawi-rruj ngambii-ba-bardhii-yinyung warubaj. Ba-yama-yamana ba-wardhii… nga anggu-warra-ngu-jadugiiyn ana-barley… marri ana-wheat, ngayawi-rruj waanuynjungina-rruj.’” Dani-yung ngu-yamijgaa ngarra-Ruth.   
\p
\v 22 Ngigaayung ngarra-Naomi ngu-yamijgaa ngarra-Ruth, “Yii, ba-wardhii-wugij nubagi na-yiwanggu-nyung-duj, warruburru-rruj warra-miyn-ngaḻaynji nigawi-nyinyung. ba-yaarri-maynji anaaynbaj-guy, ari warraaynbaj nagang ambiimana, ba-yaarri-maynji anaaynbaj-guy.” Dani-yung ngi-yamayn.   
\p
\v 23 Nga anubagala aḏaba ngarra-Ruth ngi-wardhangi-wugij bagu, warruburru-rruj warra-miyn.ngaḻaynji na-Boaz-jinyung. Barley ngi-muṉḏugaa… marri wheat anu-bal. Ngi-warra-muṉḏugaa, a-barley-yinyung marri a-wheat-jinyung ngi-warra-muṉḏugaa, murrubu wu-warra-ngu-jadugiiyn bagu. Marri ngarrubagi-yung ngarra-Ruth ngi-burri-wugij nga-rangan.ngarri-yung-duj anubani-yumbaa wurru-wardhangi anubani-rruj.   
\c 3  
\s1 Ngarra-Naomi angu-lharrgang ngarra-Ruth angunu-yandhawiwana na-Boaz.  
\p
\v 1 Anubani-wala, ngu-yamijgaa nga-Naomi ngarra-Ruth-guy, “Banu-waṉagana nagang naaṉnginaaj marri mijburrayung. Ba-wurrij-maaḻang. Aniiyn-mamaaḻang ngaya nganu-lhangarrmang, wa-dhangarrmang naaṉnginaaj.  
\v 2 Nagang numbardhangi warruburru warra-miyn.ngaḻaynji-rruj yigaj, na-Boaz-duj nigawi-nyinyung waanaanuynjungina-rruj. Naalgur-nyung ngayawi-nyinyung na-guḻgu naadagu. Baawanggina aḏaba,” nu-yamijgayn. “Nga yimbaj ana-miyn.ngu anudanu, anggu-lhanguyn-bayamani-maynji ana-wirrig, bagu warruburru warra-waḻya-waḻya wunaa-ba-bardhii-yinyung amburru-burraa wubani waanuynjungina-rruj. Amburru-buyana wudhanguyn-mirri, amburru-waṉbina. Arra-wuyana amburru-warrganjii anu-ḏal. Anggu-warra-wuyana yuuguni anu-dhabag. Na-Boaz bagu nigaayunggaj ani-burraa.   
\p
\v 3 “Nagang aadanu ba-ngambina marri bawu-burrang arrawuyn-mamaaḻang-jinyung, marri yaaḻi-mamaaḻang mana-yaaḻi ba-yabiyn. Ba-yaarri buguni, yagu yagi nuṉḏumi ana-warubaj. Yagi ni-marrbuy-mi nagang anubagu. Banu-lhaṉḏii na-Boaz ani-nguyii a-marrya, marri ani-waḻ-nguyii.  
\v 4 Banu-nayii ajiga-rruj anubani ani-murrgulhangang. Banu-nayii-wugij ani-yingang. Marri bani-yung, ba-yaarri nigawi-wuy. Niga ani-mun-gambamadhina yaaḻi-mirri, ni-mawuraadi yamba. Ba-yaarri nga bagu banu-mun-garrayang, bamaarrayang mana-yaaḻi nigawi-wala ana-mun, nga ba-murrgulhang bagu nigawi-rruj a-mun-duj. Niga ani-magang anubani-yung yangi baaṉbina.” Dani-yung ngi-yamayn.   
\p
\v 5 Nga ngu-yambalmayn ngarra-Ruth, “Yii, danila-yung-galawaj nganggaṉbini, anubani nimba-magaa-yinyung,” ngi-yamayn.   
\p
\v 6 Ngi-yanggi ngarra-Ruth wubani wurraarra-ngu-burraa-wuy ana-barley. Nga bagu wubanila-yung-galawaj ngu-yamijgaa ngarrubagi nga-rangan.ngarri-yung, wubanila-yung-galawaj ngi-waṉbini.  
\v 7 Na-Boaz aḏaba ni-ngunu-nguni marri ni-waḻ-nguni, nga ni-waḻarrang, ni-wurrij-gaḻaaḻarrangi naagi-yung. Anubani wu-muṉḏugini-rruj a-barley, nga bagu ni-yingayn aḏaba. Ngarra-Ruth aḏaba ngi-yanggi midaarrgaj. Nga ngunu-mun-garrayang, nga ngi-murrgulhi a-mun-baj.   
\p
\v 8 Miyn.giyn.gurarra ni-marayanggiyn, nga ni-wiḻibiḻingiyn, nga bagu ngu-nayn, ngi-murrgulhi maṉinyung a-mun-duj!  
\v 9 “Yangi-nyung nagang aadanu?” ngu-yandhawiwayn. “Ngaya anaani ngaya-waj Ruth, yiwanggu-nyung,” ngi-yamayn. “Numbaambamadhang, bama-jarrmayarrmijgang mana-mangudhig ama-yaaḻi. Nimba-rangarrii ngaya. Nagang yamba naalgurmaynji, nimba-rangarrii-yinyung.” Dani-yung ngi-yamayn.   
\p
\v 10 Nigaayung ni-yamayn, “Maṉinyung, niga na-Yawei aniigajij-majgana nagang. Maaḻamburrg nagang nunggaṉbini ngarrubagi-wuy nga-rangan.ngarraaj-guy. Yagu nundaambaḻaman-bindiyung aḏaba, waari yamba banu-lhangarrmang wulmurrinyung, niimbalal yagu niimbalalari, naaṉnginaaj.   
\p
\v 11 “Nga yagi nu-ngu-ḏirrngawi. Warraarrawindi-lhangu wurru-marrbuy anaani ana-lhal, nundaambaḻaman nagang. Anubani nimba-yandhawiwaa-yinyung, ngaya nganggaṉbina, ngunu-rangarrii nagang.  
\v 12 Ngubindi, ngaya naalgurmaynji yagu naalgur-yung nubagi naaynbajung nubagi ni-ragaana-yinyung. Nganu-yandhawiwana wurrugu ana-wulhu-wulhurr.  
\v 13 Ba-burraa yaaji murrubu anggu-ḻaḻmang ana-ngamugijgaj. Ani-rangarrii-maynji, anubani ambaḻaman. Yagi-maynji nini-rangarri, ngaya anaani ngunu-lhalamayana, na-Yawei-maynji ani-wiri, ngaya wa-rangarrii nga waa-gaṉbina aniijiijung, anaarrawindi-lhangu. Ba-murrgulhaa-wugij, murrubu anggaa-ḻaḻmang ngamugijgaj.” Dani-yung ni-yamayn na-Boaz.   
\p
\v 14 Bagu ngi-murrgulhi-wugij a-mun-duj, murrubu waa-ḻaḻmayn. Waari-waj ngarraaḻirr angi-waḻirr-ḻaḻagini, waangamudangi-waj, na-Boaz ni-ḻaḻagiiyn. Nga ni-yamayn, “Ba-yaarri, yagi yamba anaaji warra-wurruj yagi wurru-marrbuy-mi.  
\v 15 Bama-yarrijgiyn maadamu nuynjabina-yinyung marri bama-waṉagang yaaji.” Dani-yung ni-yamayn.  
\p Nga ngima-waṉagaa marri ngu-yayn, ngaa-ḏarrjangi 20 ana-kilogram, ngaa-ḏarrjangi-yinyung ana-barley. Ngi-warraabaabaa ama-yaaḻi-wuy. Ngu-maṉmangi, wini-ḻaḻagaa-yinyung nga ngi-waj-barrgaay aḏaba ngi-yanggi.   
\p
\v 16 Ngi-yanggi nga-rangan.ngarri-yung-guy. “Nuynjaminggarrina, ngan.ngalhaa,” ngi-yamayn.  
\p Nga ngarrubagi ngarra-Ruth ngu-magaa yangi anubani ni-waṉbini na-Boaz ngigawi-wuy.  
\v 17 Nga ngi-yamayn, “Ngani-warriini anaani ana-barley marri ngani-yamijgayn, ‘Yagi nu-mara-mamar-mi ngaadagi nga-rangan.ngarraj-guy. Anaani ana-barley ngunuuyii ba-waṉagana.’” Dani-yung ngi-yamayn.   
\p
\v 18 Nga ngigaayung ngarra-Naomi ngi-yamayn, “Yagi wurrugu numbaaḻwaḻ-gi wurrugurrij-bugij. Wurrugu nu-marrbuy-mang anggiijaminggarrina. Yagi ni-yanga-yangi. Ambani-yambina, warruburru-wuy warra-waḻya-waḻya-wuy. Ambuu-yambiynjina wurrugu, ambirri-maṉdhii ana-lhaawu, anaani ana-yimbaj.” Dani-yung ngi-yamayn.   
\c 4  
\s1 Na-Boaz aniiynji-yara ngarra-Ruth.  
\p
\v 1 Na-Boaz ni-yanggi wubani wurru-muṉḏu-muṉḏugaa-rruj, wubani wurru-yanggi-yinyung wurru-yabini… wurru-rabalangi wurru-yaḻdhangi, nga niindhadhangayn bagu. Nga nubagi na-waḻyinyung ni-yanggi buguni, nubagi-yung ni-magini-yinyung ngarra-Ruth. Nga na-Boaz niiḏiyn, “Guwaj, baaṉiyn yaaji, baandhadhangang.” Nga ni-yanggi na-Boaz-duj nga-niindhadhangayn.   
\p
\v 2 Nga wani-yandhawiwaa warruburru-yung na-Boaz marang-aynjaabugij, marang-aynjaabugij warruburru warra-mijiwanggu amburru-yambiynjini yungguyung bagu amburraambargalangi. Nga wurraambargaliyn aḏaba.   
\p
\v 3 Nga nu-yamijgayn nubagi naalgur-nyung-guy, “Nagang nu-marrbuy ngarra-ngajiwanggu-nyung ngarra-Naomi ngiigiyn aḏaba anubani ana-lhal-wala ana-Moab. Nubagi yaga ngigawi-nyinyung naaṉngina-yung, nagawi-nyinyung na-murruyung, wubani-yunggaj-jinyung, niga niwu-waṉagaa anubani anaabaḻa. Ngiga ngarra-Naomi ambangiiyn anubani-yung, ambi-lhal-rangarrii yungguyung.  
\v 4 Ngaya anaani nga-wijangani, nagawaa naynjambina anaani-yung-jinyung. Bawu-ngaynbandang-maynji, bawu-mani anubani anaabaḻa. Warraawurru warra-mijiwanggu amburraawanggina, marri warraawurru warra-mulung-aynbaj wurraambargalii-yinyung amburraawanggina. Yagu yagi-maynji nunggu-ngaynbandi, nimba-yamijgang, marri warruburru amburraawanggina. Yagu ngaya-waj nganggu-mang, nagang wubani-yunggaj yamba nagang nuṉḏaga-ragij. Nagang-maynji ba-yamang, yagi ngawu-mi. Yagu yagi-maynji nunggu-ngaynbandi, ngaya-waj nganggu-mang.” Dani-yung ni-yamayn na-Boaz.  
\p Nigaayung na-waḻyinyung ni-yamayn, “Ngaya-waj ari nganggu-mani.”   
\p
\v 5 Nigaayung na-Boaz ni-yamayn, “Bawu-mani-maynji nagang, yagu ngarra-Ruth a-Moab-jinyung, ngarrubagi-yung ngarra-ngayi-nyung, nugawi ngarrubagi, bangu-mang. Nguynju yadhu ambangi-yabana warra-mijburrayung nubagi-yung-jinyung ni-ngawiiyn-jinyung-jinyung, marri anubani anaabaḻa, ambirri-waṉagana warruburru warra-mijburrayung.” Dani-yung ni-yamayn, wiijamaa yamba anubani ana-lhaawu-runggal, anaani-rruj ana-Israel.   
\p
\v 6 Nigaayung na-waḻyinyung nu-yambalmayn, “Yagi anubani ngaaṉbi, yijgubulu! Yagu ngaya-maynji nganggu-mang aadanu, ngayawi-nyinyung warra-mijburrayung yagi ambirri-mi aadanu anaabaḻa. Ngaya anaani ngunuuyii, nugawaj bawu-mani.” Dani-yung ni-yamayn.   
\p
\v 7 Anu…bani-yunggaj wiijamaa ana-Israel-uj, warrubawi-yung wu-yiynjini-yinyung abaḻa yagu anaaynba-gaynbaj-jinyung, nigawi-nyinyung ni-mun-jabini-yinyung nima-lhalharijgaa. Nga nubagi niwu-mangi-yinyung nuuni manubami-yung. Nga anubani yijgubulu-windiyung, nuuni anubani anaabaḻa.   
\p
\v 8 Wudani-yung-gala, niga naagi-yung na-waḻyinyung na-yamijgaa na-Boaz, “Ngaya anaani ngunuuyii. Bawu-mani anubani anaaban,” ni-yamayn. Marri nima-lha-lharijgaa nigawi-nyinyung ni-munju-mun-jabini-yinyung, marri nu-yayn nubagi na-yiwanggu-nyung.   
\p
\v 9 Nigaayung na-Boaz wani-yamijgaa, warruburru warra-mijiwanggu marri warraarrawindi warra-wurru-wurruj, “Nugurru-waj aadanu aḏaba, nurru-marrbuy, anaani nirri-nani-wala. Ngaarra-mangi ngarra-Naomi-wala naaṉnginaaj-jinyung, nga nigaayung-gala na-niwiyayung-biiyung. Ngarra-mangi aḏaba ngaya-waj anaani. Nugurru-waj nirri-nani-wala.  
\v 10 Marri ngarra-Ruth ana-Moab-jinyung, ngarra-ngayi-nyung na-Mahlon-jinyung, aḏaba ngiga ngayawi-nyinyung ngarra-guḻgu. Wudani-yung-gala nga, aani-yung-gala aḏaba, nigawi-nyinyung ana-muwaj anaanila-wala anggu-wandha-wuguuguni aani-rruj anggu-burraa a-lhal-uj, marri aani-rruj a-wumurrng. Nugurru-waj yamba nirri-nayii-wala, anaani ana-yimbaj.” Dani-yung ni-yamayn na-Boaz.   
\p
\v 11 Nga warruburru warra-mijiwanggu marri warra-mulung-aynbaj wurru-yamayn, “Yii, nurru-waj anaani yamba ngunu-nani-wala. Nuunu-yandhawiwana na-Yawei, anggu-maṉmani ngiga, angi-yaarri-yinyung nugawi-wuy anaanga. Ngarra-Rachel marri ngarra-Leah, arrawindi mijburrayung waangi-yabaa, na-Jacob-jinyung. Yagu nurru nuunu-yandhawiwana na-Yawei, anguuyii ngigawi-wuy, ngarra-Ruth-guy, warra-mijburrayung ambuu-yamana. Nga wudani-yung yamba, ambi-runggal-wana yadhu warru-mandag-jinyung ana-Ephrath-jinyung. Nguynju yadhu warruburru-yung ana-Bethlehem-jinyung, amburru-yamana, ‘Warruburru warru-mandag nigawi-nyinyung na-Boaz-jinyung wurru-runggal.’  
\v 12 Na-Yawei nambaniiyii arrawindi warra-mijburrayung, marri ngarraagi-yung ngarra-maṉinyung anguuyii. Nga anaani nuunu-yandhawiwana, nambarra-waṉagana warra-mijburrayung, marri amburru-runggal-mana. Nguynju warruburru-yung-jii warra-mijburrayung na-Perez-jinyung. Niga na-niwiyayung na-Judah-yinyung marri ngarra-Tamar-yinyung.” Dani-yung wurru-yamayn, warruburru-yung warra-mijiwanggu.   
\p
\v 13 Anubanila-wala, ngu-yarrijgiyn ngarra-Ruth nigawi-wuy aanga, nigawi-nyinyung anubani nga-rangarrina-yung ngaadangi-yung. Nga-wini-yaay aḏaba. Niga na-Yawei ngu-yayn aḏaba ngi-dhulmumbudi. Nga wurrugu ngunu-yabayn wirrinyung.   
\p
\v 14 Warruburru-yung warra-maṉaṉung wurru-yamayn ngarra-Naomi-wuy, “Nuunu-warraarriwana na-Yawei. Nagang yamba nini-yayn na-ranggambinyiyn ana-yimbaj, ani-rangarrii yungguyung. Anaani ana-yimbaj nuunu-yandhawiwana na-Yawei, warraarrawindi ana-Israel-inyung amburru-marrbuy naadagi-yung na-winyinyung, ani-runggal yamba.  
\v 15 Wurrugu marri, ba-ngajiwanggu-mang, yijbanu ani-maṉmani, ani-rangarrii, ba-waḏa-waḏaḏ. Nugawi-nyinyung nga-rangan.ngarraaj ningii-ḏamarr-ngu-burraa, nga nagang ningii-jabayn nugawi-nyinyung na-ranggambinyiyn. Nagang-magaa bamba-waṉagaa warra-marang-aynjaabugij marri na-wulawaa warra-miniwiyayung, yagi-magaa ambi-rangarrangi nagang nguynju ngarraagi nga-rangan.ngarraaj.” Dani-yung wurru-yamayn.   
\p
\v 16 Ngarra-Naomi ngarrubagi ngunu-miyn nubagi-yung na-ranggambinyinga-yung, nga yaaji ngunu-waṉagaa warubaj ngigawi-rruj, nga ngunu-rangarrangi niga, ngunu-magaani.   
\p
\v 17 Warruburru-yung warra-maṉaṉung wurru-burri-yinyung wirringa-warubaj-gaa-yinyung, wunu-mijgayn nubagi Obed, na-nimuwaj-jung. Nga wurru-yamaa, “Ngarra-Naomi yigaj ngunu-waṉagana ranggambinyinga-yung, nga nigawi-yii na-nimarayung-jii ni-yamana,” wurru-yamayn.  
\p Nubagi na-Obed, na-niwiyayung Jesse, nga nigaayung anubagala na-Jesse-wala niga, na-niwiyayung aḏaba David na-king.   
\p
\v 18-22 Nga anaani warrubawi-yung warru-mandag na-Perez-gala nga na-David-guy.  
\p Perez, Hezron Ram, Amminadab, Nahshon, Salmon, Boaz, Obed, Jesse marri David.   
\mte1 Wiiya.