\id JON \h Jonah \toc1 JONAH \toc2 Jonah \mt1 JONAH \ip Anaani ana-lhaawu na-Jonah-yinyung. Na-niwiyayung na-Amittai-yinyung. Waari aniimbuḻwini-waj na-Jesus, naagi-yung ni-burri. \ip Niga na-Jonah ni-walamin-jamaa, na-God wani-gurrij-ngu-burri burru-yung-bugij a-Israel-inyung-bugij, yagu waari ambanii-ḏamarr-ngu-burri ana-lhal-aynbaj-baj-jinyung ana-lhal warra-wurru-wurruj. \c 1 \s1 Na-Jonah ani-yarramang na-God-gala. \p \v 1 Na-Yawei nu-magaa na-Jonah-wuy nubagi na-niwiyayung na-Amittai-yinyung, \v 2 Ni-yamayn “Ba-ḻaḻagiiyn, ba-yaarri Nineveh-wuy, anubani wu-runggal ana-lhal, marri bamba-magana ngamba-jadugang warruburru, yagu yamba wurraalaaladi warra-wurru-wurruj wugurru.” Dani-yung ni-yamayn na-God. \p \v 3 Yagu na-Jonah ni-yarramayn nigawi-wala na-Yawei-wala. Nga naagi-yung ni-yanggi Joppa-wuy, nga nima-lhangarrmayn barrawu, ama-yanggi yungguyung arrgaḻinyi a-Spain-guy. Marri naagi-yung nu-yayn wuṉuga nubagi-wuy nima-waṉagaa-yinyung na-waḻyinyung mana-barrawu. Wurru-wayamangi… nga naagi-yung niga ni-yarramayn na-Yawei-wala. Nga naagi-yung na-Jonah ni-yabiyn ama-mangugara-rruj ama-barrawu nga ni-yingayn niga. \p \v 4 Anubanila-wala, na-Yawei niwu-lharrgang wuwalulu runggal. Manaama mana-barrawu lhaalhag yungguyung ama-ḻaḻmaa. \p \v 5 Wugurraayung warruburru-yung wurraanggarra-yanggi-yinyung warra-waḻya-waḻya, warruburru-yung wurru-ḏirrngawiiyn-bindiyung, nga wugurru wurraaḏangi wugurri-nyinyung-guy anaarrawindi ana-god, “Nimba-maṉmang!” wurru-yamayn. Yagu waari ambanggu-maṉmangi. Marri warraawurru-yung wurraarra-yarraani anaarrawindi-lhangu wurraarra-ngu-burrangi-yinyung, mana-barrawu-wala. Nga nigaayung na-Jonah ni-yaay-wugij niga. \p \v 6 Nigaayung nubagi-yung nima-waṉagaa-yinyung mana-barrawu ni-yanggi nigawi-wuy na-Jonah-wuy, nu-nayn, nga ni-yamayn, “A-yangi yungguyung nagang aadanu nuynjara-yara-wugij? Ba-ḻaḻagiiyn marri ba-yambina nugawi-wuy ana-god, nga ngaambanggu-maṉmani yungguyung wugurru. Ari ngaambanggu-warrngayang. Baaṉiyn, ba-ḻaḻagiiyn!” ni-yamayn. \p \v 7 Nga warruburru-yung wurraanggarra-yanggi-yinyung mana-barrawu-wuy, wurru-yamayn aḏaba, “Ngaambu-wayigina, yangi-nyung warrubawi-yung wu-waṉbini anaaladi, nga anaani ana-wuwalulu wu-waṉiyn,” wurru-yamayn. \p Nga nubagi-yung nima-waṉagaa-yinyung mana-barrawu ni-yamayn, “Anaani ana-rangag wu-jarrmayarrmaj-bugij nga aynjaabugij ana-dhamun.gurrg. Anaani anaaynjaaynjaabugij-gaj ngaanggu-ngarrgiwumana ana-rangag, nga nubagi-yung-maynji aniwu-mang ana-dhamun.gurrg, bagi-yung nga ni-waṉbini-yinyung anaaladi.” Dani-yung ni-yamayn. \p \v 8 Nga anubani ana-rangag wirri-mangi, nga na-Jonah niwu-miyn anubani dhamun.gurrg. Wugurraayung wurru-yamayn, “Nugawaj danu ngunu-lhajbang, anaani ana-wuwalulu wu-waṉiyn. Ajigala-yinyung nagang ana-lhal aadanu nuynjanggi?” wurru-yamayn. \p \v 9 Nigaayung ni-yamayn “Ngaya anaani a-Hebrew-yinyung. Ngaya nganu-warraarriwana na-Yawei, na-God niwu-maṉdhangi-yinyung ana-wumala marri ana-lhal marri mana-lhagayag.” Dani-yung ni-yamayn niga. Marri wani-magaa bagu ni-yarramayn-jinyung na-Yawei-wala. \p \v 10 Wugurraayung warraawurru-yung wurraanggarra-yanggi-yinyung wurru-ḏirrngawiiyn-bindiyung, nga wurru-yamayn, “Aadanu aladi nunggaaṉbini!” wurru-yamayn. \p \v 11 Anubani ana-wuwalulu wu-lhanguyn-ngarrgiyn aḏaba wu-runggal. Warraawurru-yung wunu-yamijgayn, “Nurru wa-yaminggarrijgang, anggu-muḏaḏbang yungguyung ana-wuwalulu?” wurru-yamayn wugurru. \p \v 12 Nigaayung na-Jonah ni-yamayn, “Ngirri-barawudang ama-lhagayag-guy, marri anggu-muḏaḏbang yungguyung ana-wuwalulu. Anaani wu-waṉiyn, ngaya-waj yamba anaani ngaaṉbini aladi.” Dani-yung ni-yamayn. \p \v 13 Yagu warraawurru-yung wurru-wurrij-galadi-wiiyn. Waari ambunu-barawudangi mana-lhagayag-guy. Warraawurru-yung yamba yingga wurraan-jamaa, ambunu-barawudangi-magaa niga, ari na-God ambani-lhajbini wugurru. \p Wudani-yung-gala, angudu wurru-madhandhangi anu-ngarrg-guy, mana-barrawu-mirri. Yagu waari ambirrima-yarrijgini anu-ngarrg-guy, wurru-madhandhangi-wugij angaḏajung. Yagu ana-wuwalulu wu-ngarrgiyn-bindiyung, angudu-windiyung wugurru. Waari amburru-walangi anu-ngarrg-duj. \p \v 14 Anaani wurru-ḏirrngawini-windiyung warraawurru-yung, nga malgadhaadharri wuu-lhayn-janga-yangini, ambunu-barawudangi yungguyung na-Jonah ama-lhagayag-guy. Nga warraawurru-yung wurraaḏangi na-Yawei-wuy. Wurru-yamayn “Yawei, yagi nimba-lhajbu nurru anaani, naagi-yinyung na-mamanunggu-yung na-waḻyinyung, yagu nurru-waj nimba-ngawijgang. Nu-marrbuy anaani, nugawaj yamba nunggu-ngaynbandii.” Dani-yung wurru-yamayn. \p \v 15 Nga na-Jonah wunu-miyn, nga wunu-barawudiyn ama-lhagayag-guy. Nga mana-lhagayag ma-muḏaḏbiyn magurru, nga ana-wuwalulu, wu-muḏaḏbiyn wugurraayunggaj. \v 16 Nga warraawurru-yung wurru-ḏirrngawiiyn, wunu-yamayn na-Yawei niga. \p Anubanila-wala, warraawurru-yung wunuuni wujiigurung na-Yawei-wuy, marri wunu-warraarriwaa niga, marri wunu-lhalamayaa ambunu-warraarriwana yungguyung niga. \p \v 17 Nga na-Yawei ni-lharrgang ngujija runggal-windiyung. Marri ninggu-lharrgang na-Jonah, yagu ni-wiri-wugij niga. \p Anubanila ni-burri ana-lhirribala a-ngujija-rruj ngi-wulaynbaj ngarraaḻirr marri mana-miyn.nganga. \c 2 \s1 Na-Jonah aniiḏii na-God-guy. \p \v 1 Naagi-yung na-Jonah ni-bu-burri ana-lhirribala a-ngujija-rruj. Marri ni-yambini na-Yawei-wuy na-God. Ni-yamaa, \q1 \v 2 “Nga-wurrij-galadi-wiiyn anaani Yawei, \q2 marri ngaaḏangi nugawi-wuy. \q1 Marri nimba-yaynjangani ngaya, amaar-lhirribala-wala a-lhal wubani-rruj wu-ngawina-yinyung, ngaya ngaaḏangi ‘Nimba-maṉmang!’ \q2 marri nagang nimba-yaynjangani ngaya. \q1 \v 3 Nugawaj numba-barawudiyn amaar-lhirribala-wuy. \q2 Nga lhirribala ama-lhagayag-duj, nga mana-lhagayag ngamaambamadhiyn ngaya, \q1 nugawi-nyinyung maar-waladhaa ma-wadbarrini, \q2 marri ngamaambamadhiyn ngaya. \q1 \v 4 Ngaya yingga ngaan-jamayn, nimba-barawudiyn nugawi-wala, \q2 nga yagi ngawu-ni nugawi-nyinyung ana-maṉngulg ana-wumurrng ngijang, \q2 anubani-rruj ngayawi-nyinyung ana-lhal. \q1 \v 5 Mana-lhagayag ngamaambamadhiyn, nga ngama-yingalandi ngaya. \q2 Mana-lhagayag ngamaambamadhiyn-bindiyung, nga mana-mungulu ngama-yinag-gabaabaa. \q1 \v 6-7 Ngaya nga-dhirridiyn ama-mangujang-guy ama-ṉuga, \q2 wubani-yung a-lhal wudhawang wu-dhidina-yinyung wuguuguni. \q1 Ngaya anaani ngaaḻamin-jamaa, ana-wiri anggu-jadugini, \q2 yagu Yawei, ngayawi-nyinyung na-God, ngaya nga-yambiyn nugawi-wuy, \q1 marri nagang Yawei, nimba-yaynjangani ngaya, nugawi-wala a-maṉngulg-gala a-wumurrng. \q2 Marri nagang nimba-wiri-gayn ngaya. \q1 \v 8 Wugurraayung warruburru-yung wurru-maṉdhangi-yinyung ana-rangag marri aynba-gaynbaj-jinyung wurru-warraarriwana-yinyung, \q2 waari ambi-ngaynbandang nagang. \q1 \v 9 Yagu ngaya-waj nga-mayana warraarriwana nugawi-wuy, ngaya wiiyn wujiigurung nga ngunu-lhalamayana. \q2 Yawei, nagang nimba-wiri-gana-yinyung nurru anaani.” \m Dani-yung ni-yamaa na-Jonah, ana-lhaawu. \p \v 10 Anubanila-wala, na-Yawei ni-yamijgayn ana-ngujija, nga ninggu-lhagaliyn na-Jonah ama-madhaḻag-duj. \c 3 \s1 Na-Jonah ani-yaarri Nineveh-wuy. \p \v 1 Anubanila-wala, na-Yawei nu-yamijgayn ngijang na-Jonah. \v 2 Ni-yamayn, “Ba-ḻaḻagiiyn, ba-yaarri Nineveh-wuy, anubani wu-runggal ana-lhal, marri bamba-magana warruburru-yung warra-wurru-wurruj ngayawi-nyinyung ana-lhaawu, ngaya ngunu-yayn-jinyung.” Dani-yung ni-yamayn. \p \v 3 Nigaayung na-Jonah nu-yandhurrbang na-Yawei. Nga ni-yanggi Nineveh-wuy. \p Ana-Nineveh wu-lhal-lhabarrj yamba ana-lhal, warrubawi-yung-maynji ambu-yaarri anubani-wuy ana-lhal, ngi-wulaynbaj ngarraaḻirr ambu-walang ana-wagagala. Warruburru-yung wurru-burri warraarrawindi-rruj warra-wurru-wurruj. \p \v 4 Ana-wulhu-wulhurr, naagi-yung na-Jonah ni-yanggi ngarrubagi-rruj ngarraaḻirr aynjaabugij. Nga bagu, wani-magaa aḻagaḻa. Ni-yamayn, “Ni-wulawaa-wala na-ḻabama, nambani-jadugang aadanu na-God!” Dani-yung ni-yamayn na-Jonah, wani-magaa warruburru-yung. \p \v 5 Wugurraayung warra-wurru-wurruj ana-Nineveh-yinyung, wurru-jambarrgiiyn na-God-jinyung ana-lhaawu. Nga wurru-ramarr-yanga-yangini warraarrawindi-lhangu, waari amburru-nguni. Wurru-yabini yaaḻi-walaaladi, warraarrawindi-lhangu warra-wurru-wurruj warru-mandag, wirriij-barrngayuyn-bindiyung wugurru. Warraawurru-yung, wurraaṉbaaṉbini mirraadhu alaaladi. \p \v 6 Anubanila-wala, nubagi-yung ni-ragaani-yinyung na-runggal-yung ana-Nineveh-yinyung, niga ni-wawanggiyn ana-lhaawu. Nga ni-ḻaḻagiiyn nigawi-wala a-throne-gala nga nima-ngarrgiwayn nigawi-nyinyung mana-yaaḻi ma-mamanunggu, marri nima-miyn yaaḻi-walaaladi. Nga ni-burrangayn a-lhagabuṉuḻg-duj. \p \v 7 Anubanila-wala, naagi-yung niwu-lharrgang ana-lhaawu, warruburru-wuy ana-Nineveh wurru-ngarra-ngu-burri-yinyung. Anaani ana-lhaawu wu-yamayn, \pi1 “Anaani ana-lhaawu ngayawi-wala, nga-ragaana-yinyung marri ngayawi-nyinyung ngambii-mijgalmina-yinyung. Yagi nugurru nurru-ngi ana-marrya marri anaaynba-gaynbaj-jinyung. Yagi nurru-ngi marri yagi nurraaḻ-ngi, nugurru warra-wurru-wurruj marri ana-mun-bulal-wulal-inyung warraaynjaaynjaabugij-gaj. \v 8 Nugurru numburru-yabina yaaḻi-walaaladi-yinyung, aḏaba nugurru marri anubani wu-mun-bulal-wulal-inyung, wugurraayunggaj anggu-yabina. \pi1 “Nugurru warraarrawindi-lhangu numbunu-yambina-windiyung na-God-guy, marri nimbirriij-garruyn anubani anaaladi nurru-waṉbini-yinyung nugurru. \v 9 Ari na-God ani-ramarr-yanga-yangina, marri yagi ngarrani-wurrij-bi nga yagi ngarrani-ngawijgi niga.” \m Dani-yung wu-yamayn ana-lhaawu, nubagila-wala na-runggal-yung-gala. \p \v 10 Anubanila-wala, niga na-God wani-nayn anubani-yung wurru-waṉbini-yinyung wugurru. Wani-nayn anubani-yung anaaladi-yinyung wirriirruyn. Nga niga ni-ramarr-yanga-yangini, waari ambani-jadugaa warruburru-yung, anubani yaga ni-yambini mirraadhungu. \c 4 \s1 Na-Jonah ani-riyaldhang na-God-guy. \p \v 1 Nigaayung nubagi-yung na-Jonah ni-wurrij-galadi-wiiyn-bindiyung, marri ni-riyaldhiyn. \v 2 Niga ni-yambini na-Yawei-wuy, “Yawei, ngaya nga-marrbuy-wugij nagang barraa-ḏamarr-ngu-burraa, marri barra-man.galagana, yagu nagang barra-rangarrii marri numbuguuguni barra-man.galagana, yagu nu-man.galag yamba ngijang nuṉḏamarr-yanga-yangina, yagi barra-jadugi. Yuu, ngaya nga-marrbuy aadanu. Anubani-yunggaj, nga-burri-waj ngayawi-nyinyung-duj a-lhal, ngaya nga-marrbuy. Bani-yung marri, nagang numba-yamijgayn anubagala nga-yanggi yungguyung. Ngaya nga-wurrij-galadi-wiiyn, ngaya yamba nga-marrbuy yagi barra-jadugi warruburru-yung warra-wurru-wurruj. Yuu, ngaya nga-marrbuy anaani, marri ngunu-magaa nagang. Wudani-yung-gala, nga-yarramayn a-Spain-guy. \v 3 Nga Yawei, aḏaba nimba-lharrgang, nga-ngawang, anaani yij-mamaaḻang, nga-ngawang anaani.” Dani-yung ni-yamaa na-Jonah niga. \p \v 4 Nigaayung na-Yawei nu-yambalmayn, ni-yamayn “Nagang yagi nuṉḏiyaldhi, waari anggiij-maṉdhiiyn wugurru aadanu.” ni-yamayn. \p \v 5 Nigaayung na-Jonah ni-yangga-yanggi yuuguni ramali-waj, ramali wubani a-runggal a-lhal, nga ni-burrangayn. Nga niwu-maṉdhangi ruluj, nga ni-burrangayn bani, ni-ruluj-giyn yungguyung. Bani bagu ni-bu-burri… nga ni-warranggayn, anggu-yaminggarrini ana-Nineveh, aniwu-jadugaa yungguyung na-God. \p \v 6 Nigaayung na-Yawei na-God ni-maṉdhangi wubal, wugurru wu-warradangi, nga na-Jonah ni-burri bagu, ninggu-ruluj-gaa. Nga naagi-yung ni-wurrij-maṉdhiyn-bindiyung, wubani-yung-gala a-wubal. Anubagu ni-yaay. \p \v 7 Ngarraaynbaj-duj ngarraaḻirr, ngi-waḻirr-wadadiyn. Nga na-God nima-yamijgayn mana-ngaḏan. Manubani-yung nguni anu-bal, marri wu-ngawiiyn. \v 8 Ngarrubagi ngarraaḻirr ngi-waḻirr-adadiyn arrwar. Nga na-God niwu-lharrgang wudhanguyn, wu-lhanguyn-murrmbu-murrmbuluj, wu-lhanguyn-ḏamalila wugurru. Naagi-yung na-Jonah ni-warra-nagini. Nga niwu-ngaynbandangi ani-ngawini niga. Ni-yamayn, “Anaani wiij-maṉdhina, ngaya nga-ngawang,” ni-yamayn. \p \v 9 Yagu nigaayung na-God ni-yamayn, “Nagang yagi nuṉḏiyaldhi anaani-yung-jinyung anu-bal, waari anggiij-maṉdhiiyn wugurru,” ni-yamayn. \p Nigaayung na-Jonah ni-yamayn, “Yii, ngaya wiij-maṉdhina nga-riyaldhii, marri nga-ngawang,” ni-yamayn. \p \v 10 Nigaayung na-Yawei nu-yamijgayn, “Anaani anu-bal wu-wal-lhangaḏbiyn ngijang aynjaabugij mana-miyn.nganga ngijang amaaynbaj-duj wu-ngawiiyn. Nagang waari baanuynjungaa marri baarradijgaa, nga yigaj nagang numburrij-galadi-wiiyn anaani-yinyung. \v 11 Yagu anaani nga-wurrij-galadi-wina ngaayunggaj, warruburru-yung-jinyung warra-wurru-wurruj ana-Nineveh-yinyung, ngijang warraarrawindi-lhangu warraambaḻaman-jinyung warra-mijburrayung marri wugurraayunggaj, anaarrawindi-lhangu wu-mun-bulal-wulal-inyung. Yii, ngaya nga-wurrij-galadi-wina, anubani yungguyung ana-Nineveh.” Dani-yung ni-yamayn na-God. \mte1 Wiiya.