\id EPH Wubuy New Testament \h Ephesians \toc1 EPHESIANS Ana-wubiba na-Paul-inyung \toc2 Ephesians \mt1 EPHESIANS \mt2 Ana-wubiba na-Paul-inyung \ip Na-Paul naagi-yung ni-yanggi Ephesus-guy wu-mal-bulawaa-wala. Ni-yanggi bagu nga ni-burri aḏaba. Warraawurru-yung bagu wurru-burri warra-Jew, wurru-jambarrgini naagi-yung na-Jesus. Wugurraayunggaj bagu warra-Gentile wurru-burri. Warraawurru-yung warra-Jew anubanila-wala waari waadurru-yung amburru-ji-jiibugaynjini, wurraaga-gadharrgaynjiynjini wugurru. Ari wudani-yung-gala ni-yandharrgini naagi-yung niga na-Paul. Ni-yambini yamba wu-waḏa-waḏaḏ anaani ana-lhaawu wurru-jambarrgini-wuy wugurri-wuy, ni-yamaa niga, “Ngaambu-burraa anaani ngaambaaynjaabu aḏaba ngagurru,” ni-yamayn. \c 1 \s1 Na-Paul anaani-yung ni-yandharrgina ana-lhaawu. \p \v 1 Ngaya-waj nga, yaani Paul. Ngaya anaani ngawu-lhaawu-yarrijgina-yinyung na-Christ-inyung na-Jesus. Niga-waj yamba God ni-wijangani aadanu. \p Ngaya anaani nga-warrarrii nugurri-wuy, ana-Ephesus-jinyung warra-wurru-wurruj. Nugurru nurru-maṉngulg na-God-guy, marri nurru-jambarrgina na-Christ Jesus, nga nugurru aadanu nigawi-nyinyung. \p \v 2 Ngaya nga-jambarrgiiyn na-God na-Baba, marri ngagurri-nyinyung na-Buunggawa na-Jesus Christ, naawiṉi-yung nambambi-walgaṉmana, marri nambambi-lhamaamura-gang nugurru. \s1 Ngagurru anaani ngaanu-warraarriwana na-God. \p \v 3 Ngagurru anaani ngaanu-warraarriwana na-God na-Ninyarra-yung na-Buunggawa-yinyung na-Jesus Christ-jinyung, niga yamba ngarrani-warriini anaarraambaḻaman-jinyung anaarrawindi-lhangu anaarrwar-wala, ngagurru yamba ngurru-burraa na-Christ-jinyung anaani. \p \v 4 Anaani ngana-magana nugurri-wuy, anubani-yung-jinyung anaarraambaḻaman-jinyung. Anu…bani-yunggaj waari-waj ana-lhal, na-God ngagurru ni-wajbarini anaani. Ni-wajbarini nigawi yungguyung, niga yamba ni-wijangani, “Na-Jesus Christ ani-ngawiiyn wugurraa yungguyung yadhu,” ni-yamaa na-God. Ngagurru ngarrani-ngaynbandii ngaambani-nayii ngaambu-maṉngulg marri ngaambu-maaḻamburrg ngagurru anaani. Anaani ni-waṉbini ngarranii-ḏamarr-ngu-burri yamba ngagurru. \p \v 5 Anaani anu…bani-yunggaj ni-wijangani, ana-lhal-waj waari-waj anggu-maṉdhini wugurru, nguynju ngaambani-waṉagana anaani nigawi-nyinyung warra-mijburrayung. Nga aḏaba ni-wijangani nigaajbaj-mirri, “Jesus Christ nga, ambanii-ngawiiyn wugurru. Anaani wiij-maṉdhina.” Dani-yung ni-yamayn. \p \v 6 Niga ngarrani-walgaṉmaa-windiyung ngagurri-wuy anaani. Marri wudani-yung-gala, ngaanu-warraarriwana niga ngagurru. Niga nubagi-yung yamba nigawi-nyinyung na-Niwiyayung nu-lharrgang, nubagi naa-ḏamarr-ngu-burri-yinyung niga. \v 7 Na-Christ ni-ngawiiyn marri nimaadbarrwini nigawi-nyinyung mana-wulang, ngarrani-wiri-gaa yungguyung ngagurraa. Aḏaba na-God ngarrani-warrbidi-wayn aniij-galaaladi-wala niga. \p Yigaj! Na-God ngarrani-man.galagana windiyung niga, \v 8 ngarrani-walgaṉmana-windiyung anaani. Nga niga na-God ni-waḻamin-ngaynbaj, marri ni-waḻamin-garrawindi niga. \v 9 Ni-wijangani anu…bani-yunggaj, ana-lhaawu wu-midaarrg wu-burri. Niwu-wandhurrg-gaa niga-waj, anubani ana-lhaawu Christ-mirri. Aḏaba ngarrani-marrbuy-waa anubani ana-lhaawu niga. \p \v 10 Yaani-yung nga, anaani ana-lhaawu. Na-God ni-yamayn, “Ngarraaḻirr marri ana-miyn.ngu anaani ngaya nganggarra-ngu-jadugang maaḻamburrg. Na-Christ niga ani-raga-ragij ani-ragaana. Nga niga ani-ragaana anaarrawindi-lhangu ngaarra-maṉdhangi-yinyung, anaarrawindi-lhangu ana-wumala-waj marri ana-lhal-waj.” Dani-yung ni-yamayn. Na-God anaani ngarrani-yiyini ngagurru. \p \v 11 Na-God-jinyung ni-wijangayii-yinyung wu-waḏa-waḏaḏ. Niga ni-wij-maṉdhii wu-maaḻamburrg wu-waṉbina-yinyung anaarrawindi-lhangu. Ni-wijangani, marri na-Christ ngarranii-ngawiiyn ngagurru. Wudani-yung-gala, na-God ngagurru ni-wajbarini nigawi-nyinyung warra-mijburrayung anaani. Wu…bani-yunggaj ni-wij-maṉdhangi, anubani-yung ngaambani-wiri-gang-jinyung ngagurru. Nga ana-yimbaj, ngarrani-yayn anubani-yung ngagurri-wuy aḏaba. \p \v 12 Nurru-waj nga Jew, nurru-jambarrgini ana-raga-ragij-gaj anaani. Wudani-yung-gala nga, nuunu-warraarriwana na-God, niga yamba ni-runggal-windiyung. \p \v 13 Marri nugurraayunggaj warra-Gentile aadanu, nugurru nurru-burraa na-God-jinyung aḏaba, nurraawanggini yamba yijgubulu-yinyung wugurru ana-lhaawu na-God-jinyung. Anubani ana-mamanunggu wugurru ana-lhaawu nanggu-magaa anubani-yung-jinyung nambani-wiri-gana-yinyung nugurru. \p Nga nugurru nurru-jambarrgini na-God-guy aḏaba. Nga niga niwu-burriyn ana-Maṉngulg Mawurr nugurri-wuy aḏaba. Nguynju yaga nugurru nani-mariyn.ngaa aadanu nugurri-rruj, wu-yamana, nguynju yadhu numburru-marrbuy nugurru nigawi-nyinyung aḏaba. Anaani ana-Mawurr, na-God ngagurru ngarrani-lhalamayaa niga. \v 14 Marri ngarrani-yayn ngagurru aḏaba. Niga anubani ana-Maṉngulg Mawurr niwu-burriyn ngagurri-wuy aḏaba. \p Wudani-yung-gala nga, ngurru-marrbuy aḏaba anaani, anubani ngarranii-baṉagana arrawindi anubani anaarrwar-rruj wu-warra-ngu-burraa. Marri ngurru-marrbuy ngambaniiyii wurrugu ngijang, marri ngambani-wiri-gana, ngagurru yamba ngurru-burraa nigawi-nyinyung anaani. \p Wudani-yung yamba ngaanu-warraarriwana marri ngaambu-yambina ni-runggal-windiyung marri ni-mamanunggu niga. \s1 Na-Paul nu-yambina na-God-guy. \p \v 15-16 Wudani-yung nga, ngaya-maynji nganu-yambina-maynji na-God-guy nugurraa yungguyung wudanu, nga-wurrij-gaḻaaḻarrii anaani ngaya. Nurru-marrbuy na-Jesus ni-waṉbini nugurraa yungguyung wudanu. Nugurru nuu-jambarrgina marri narraa-ḏamarr-ngu-burraa warraarrawindi-lhangu na-God-jinyung warra-wurru-wurruj aḏaba. Aadanu ngaya nganggu-waḻaaḻarrijgana anaani, nga nganu-yambina-maynji na-God, ngaya nganaa-jambina nugurri-wuy. \p \v 17 Na-God na-Jesus Christ-jinyung, ngagurri-nyinyung na-Buunggawa, niga-waj na-Baba na-Runggal-yung, marri ni-mamanunggu niga. Ngaya nganu-yandhawiwana nigawi-wuy, anubani ana-Maṉngulg Mawurr nambanggu-maṉmani aadanu nugurru, marri nambanggu-marrbuy-wana, nguynju yadhu numburru-marrbuy-windiyung niga. \p \v 18 Ngaya anaani nganu-yandhawiwana na-God-guy, nguynju yadhu nugurru nambani-marrbuy-wana-wugij marri numburru-jambarrgina-wugij anaarraambaḻaman-jinyung nambani-warriiyii-yinyung wugurru. Niga nanii-gaḏii nugurru, nani-ngaynbandii yamba nambani-warriiyii nugurri-wuy. Marri numburru-wurrij-dhaḻagina aḏaba aadanu. Nurru anaani warra-Jew, nigawi-nyinyung warra-wurru-wurruj, nambani-warriiyii, marri nugurraayunggaj aadanu, ngurraaynjaabu, ngagurru anaani. \p \v 19-20 Nga nugurru nambani-yiyina aadanu nigawi-nyinyung ana-waḏa-waḏaḏ ana-lhuḏ. Na-God niga ni-waṉbini nigawi-nyinyung a-lhuḏ, anubani nu-ḻaḻagayn na-Jesus Christ ana-ngawij-gala, nga naagijgiyn anaarrwar-wuy niga. Nga aḏaba ana-yimbaj ni-buunggawa-mana anaarrwar na-God-duj. Anaani wiij-nguynju, niga na-God, ngarrani-maṉmani ngagurru anaani ngurru-jambarrgina-yinyung niga. Ngarraniiyii ana-lhuḏ, ngarranggu-maṉmani-yinyung ngagurru anaani. \p \v 21 Na-Jesus Christ niga na-Runggal-yung na-Buunggawa. Arraarrawindi wugurru wurru-buunggawa-mana-yinyung marri wurru-ragaana-yinyung marri wirri-waṉagana-yinyung ana-lhuḏ, anaani anaaban-duj marri anaarrwar. Yagu Jesus nigaaj-bugij ni-buunggawa-mana anaarrawindi-lhangu wugurru. Niga-waj ni-buunggawa-mana anaani-rruj ana-lhal, marri ngijang wurrugu ani-buunggawa-mana anubani anu-gadhuwa-rruj ana-lhal na-God-jinyung, anggu-wuguuguni. \p \v 22 Na-God niga nu-runggal-waa, naagi-yung na-Jesus Christ, marri ni-buunggawa-mana anaarrawindi-lhangu. God yamba nuuni nigawi-wuy a-lhuḏ. \p Marri niga na-God ngarrani-yayn ngagurru-wuy ngurru-jambarrgina-yinyung, na-Christ ngarrani-narrii ngagurru anaani, ni-runggal yamba niga. \v 23 Ngagurru ngurru-jambarrgina-yinyung ngurru-yamana nguynju yaga nigawi-nyinyung-jii ana-ngun.gu, ngurru-yamana anaani. Niga ngarrani-wiri-gaa, marri ni-waṉbini maaḻamburrg-galawaj niga. Marri niga niwu-maaḻamburrg-gana anaarrawindi-lhangu, anaarrwar marri ana-lhirribala. \c 2 \s1 Na-God ngarrani-wiri-gaa ngagurru. \p \v 1-2 Nugurru aadanu, God nani-wiri-gayn niga. Warrubawi-yung-maynji warra-wurruj wugurru waari na-God-jinyung-magaa, waari ambunu-yandhurrbang niga wugurru. Anubani-yunggaj, nugurru nurru-yamaa aadanu, waari numbunu-yandhurrbangaa niga, marri nurru-waṉbini-wugij anaalaaladi wugurru. Wudani-yung, nugurru nurru-burri nguynju yaga nurru-ngawiiyn yaga. Nugurru nurraawanggini-wugij aani-yung-jinyung a-lhal. Marri nuunu-yandhurrbangaa nubagi-yung na-baḏirrnya-yung niga, nubagi ni-buunggawa-mana-yinyung a-man.gurrg-jinyung wugurru niga. Warrubawi-yung-maynji yagi wunu-yandhurrbi na-God, anubani-yung wunu-yaynjangayii nubagi na-baḏirrnya-yung-bugij, marri wunu-yandhurrbangana niga. \p \v 3 Yijgubulu, anubani-yunggaj ngagurru warraarrawindi-lhangu ngurru-yamaa wubanila-yung-galawaj wugurru. Anubani ngurru-waṉbini ngagurru ngirri-ngaynbandangi-yinyung. Ngagurri-nyinyung ana-ngun.gu marri ngurraawanggini-yinyung marri ngurriijangani-yinyung, wugurru aladi-windiyung-bugij. Ngirri-ngaynbandangi yij-galaaladi-yinyung, marri bani-yung-bugij ngurru-waṉbini wugurru. Ngagurru ngurru-yamaa nguynju warra-mulung-aynbaj-jii anaani. Niga na-God wanii-ḏiyaldhii aḏaba, wurraalaaladi yamba. Marri ngagurraayunggaj ngarranii-ḏiyaldhangi niga anaani. \p \v 4 Yagu niga ngarrani-man.galagana windiyung, marri ngarrani-ngaynbandii, ngarranii-ḏamarr-ngu-burraa windiyung niga. Niga ngarrani-wiri-gayn, nguynju yaga niga na-Christ nu-wiri-gayn niga. \v 5 Ngagurru marri na-Christ, anaani nigaayung na-God ngarrani-wiri-gayn, ngurraaynjaabu aḏaba. \p Yigaj! Ngagurru nguynju yaga ngurru-ngawiiyn, anubani-yunggaj, ngurru-waṉbini yamba aniij-galaaladi. Yagu ngarrani-wiri-gayn marri ngarrani-walgaṉmana yamba niga. \p \v 6 Ngagurru marri na-Christ Jesus, ngurraaynjaabu aḏaba. Nigaayung na-God ngarrani-ḻaḻagayn, na-Christ marri ngagurru anaani. Niga na-Christ niwu-narrii anaarrwar-yinyung, marri anubagu ngaambu-burraa-maynji ngagurru, nigawi-rruj. \v 7 Na-God-jinyung ngarrani-walgaṉmana-yinyung wu-runggal-windiyung wugurru. Niga nu-lharrgang na-Christ Jesus ngagurri-wuy, nguynju yadhu ambani-bajiyina warraarrawindi-lhangu, niga ngarranii-ḏamarr-ngu-burraa windiyung, marri ngarrani-man.galagana ngagurru, anggu-wuguuguni wugurru. \p \v 8-9 Nugurru aadanu nuu-jambarrgiiyn na-God, nga aḏaba nani-wiri-gayn nugurru, nani-walgaṉmaa yamba niga. Nugurru waari numburru-waṉbini ana-maaḻamburrg, nguynju numburru-wiri-gini yungguyung nugurru. Aadanu na-God-gala ngarrani-warriini ngagurru anaani, nguynju yungguyung yagi ngurru-lhama-lhami ngagurru. \p \v 10 Na-God ngagurru ngarrani-majgaa anaani. Anu…bani-yunggaj, niga ni-wijangani, ngaambu-waṉbina maaḻamburrg-galawaj, ngaambu-wandha-wuguuguni ngaambu-waṉbina ngagurru. Wudani-yung yamba ngagurru ngarrani-maṉdhangi, marri ngarrani-wiri-gayn na-Christ-gala, ngaambu-waṉbina yungguyung maaḻamburrg-waj ngagurru. \s1 Ngagurru ngurraaynjaabu aḏaba. \p \v 11 Nugurru aadanu, nurru-mayina Gentile, warru-mu-muwaj, anaani-rruj ana-lhal. Nga warruburru-yung warra-Jew nambiiladi-yamawana nugurru, wugurru yamba wurru-wulmurr-gini, nugurru waari yamba numburru-wulmurr-gini aadanu. Yagu warruburru-yung wurru-wulmurr-gini-yinyung, ana-ngun.gu-rruj, warra-wurru-wurruj wurru-waṉbini wugurru. \p \v 12 Nugurru numburru-marrbuy anaani aḏaba. Anubani-yunggaj nugurru nurraaḻgaaḻgaḻ na-Christ-gala, waari yamba numburru-Jew-magaa. Nurru anaani nurru-Jew, yagu na-God ni-wajbarini niga, yagu nugurraayung aadanu nurru-lhalmarr. Anubani-yung naniini nurri-wuy nigawi-nyinyung ana-lhaawu, marri nani-lhalamayaa, nurru anaani warra-Jew, yagu waari ana-lhaawu nambanggu-maṉmangi nugurru aadanu. Nurru-burri aani-rruj a-lhal aaladi, nga waari nugurru numburru-wurri-dhaḻagini aadanu wurrugu, nga waari numburru-marrbuy-maa na-God. \v 13 Nugurru nurru-burri juju…j na-God-gala aadanu. \p Yagu na-Christ niga ni-ngawiiyn, nimaadbarrwini mana-wulang nugurraa yungguyung wudanu. Nga ana-yimbaj nurru-warubaj nugurru na-God-duj, nugurru yamba nigawi-nyinyung na-Christ Jesus-inyung aadanu. \p \v 14 Nugurru yuga nurru-marrbuy aadanu? Nurru warra-Jew marri nugurru warra-Gentile, na-Christ niga ngarraniiynjaabu-wayn ngagurru aḏaba, nga ngarrani-lhamaamura-gayn anaani. Nugurru aadanu marri nurru anaani, ngagurru ngurraabalguyungaynjini anubani-yunggaj, ngurraaḻgaaḻgaḻ, nguynju yaga wu-waḏa-waḏaḏ yaga wu-waḻadhaa yaga ama-ṉuga-yii, wu-yamaa wugurru. Yagu anaani-yung aḏaba, na-Christ niwu-wagiwayn anubani-yung wu-waḻadhaa-yinyung nigawi-nyinyung-mirri ngun.gu, anubani-yumbaa ni-ngawiiyn wuḏangag-duj niga. \p \v 15 Na-God niga niwu-warra-yarini anubani warra-Jew-yinyung ana-lhaawu-runggal marri wurru-waṉbini-yinyung wugurru. Wudani-yung-gala, ngarraniiynjaabu-wayn nurru warra-Jew marri nugurru aadanu warra-Gentile. Ngarrani-gadhuwa-wayn ngagurru anaani, marri ngarraniiynjaabu-wayn nigawi-rruj aḏaba, ngurraaynjaabu-mayn, ngarrani-lhamaamura-gayn niga. \v 16 Nigaayung na-Jesus Christ ni-warra-ngu-jadugayn anubani-yung anaalaaladi-yinyung ngurru-waṉbini-yinyung ngagurru, ni-warra-ngu-jadugayn anubani-yumbaa ni-ngawiiyn anu-ḏangag-duj niga. Ngagurru ngarraniiynjaabu-wayn, nguynju yaga a-ngun.gu aynjaabugij-jii aḏaba. Nga ngagurru ngarrani-warubaj-gaa na-God-guy, marri ngurraaliynjiyn aḏaba nigawi-rruj. \p \v 17 Naagi-yung na-Christ ni-waṉiyn marri ngarrani-lhamaamura-gayn ngagurru. Nani-magaa nugurru warra-Gentile, nugurru nurru-burri-yinyung juju…j aadanu, marri nurraayunggaj anaani warra-Jew nani-magaa, nurru nuunu-warubaj-gaa-yinyung anaani na-God. \p \v 18 Ngagurru warraarrawindi-lhangu anaani, ngurru-warubaj-gina na-Baba-wuy, niga yamba na-Christ ngarranii-ngawiiyn, marri anubani anaaynjaabugij ana-Maṉngulg Mawurr ngambanggu-maṉmani ngagurru. \p \v 19 Nugurru yuga nurru-marrbuy aadanu? Nugurru warra-Gentile waari aḏaba numburru-lhalmarr-magaa nugurru aadanu. Nugurru aḏaba na-God-jinyung ana-lhal nurru-burraa aadanu. Ngagurru ngurraaynjaabu aḏaba, nigawi-nyinyung warra-wurru-wurruj ngagurru anaani, nigawi-nyinyung warru-mandag aḏaba. \p \v 20-22 Nguynju yaga na-Jesus Christ niwu-rayii yaga wumurrng, nga warra-Jew marri warra-Gentile nguynju yaga a-wumurrng-jii, wurru-yamana. Nubagi-yung na-Christ Jesus niwu-waṉagana anaaynjaabugij ana-wumurrng, marri nubagi-yung niwu-maṉdhii wu-maṉngulg ana-wumurrng wugurru. Warruburru-yung wirri-lhaawu-yarrijgini-yinyung marri warruburru-yung wunaa-ja-jambini-yinyung, marri wurru-ragaani-yinyung warruburru-yung a-wumurrng-jii wurru-yamaa. Na-Christ niga ama-ṉuga-yii, ni-yamana, nguynju wu-jamarr-yii. Nga nubagi-yung niga niwu-nguynju-nguynjijgana ana-wumurrng. Nga nugurraayunggaj warra-Gentile nga warra-Jew ngijang, ngagurru ngurru-yamana nguynju a-wumurrng-jii. God ni-burraa wubani-rruj a-wumurrng, nga nigawi-nyinyung Maṉngulg Mawurr wu-burraa ngagurri-rruj yaaji. \c 3 \s1 Na-Paul naa-mijgalmina na-God. \p \v 1 Wudani-yung yamba ngaya nganu-yambina na-God-guy. Ngaya anaani Paul. Nga-dhidina ngaya yamba anaani ngana-magana na-Christ na-Jesus-inyung, nugurru warra-Gentile-wuy wudanu. \p \v 2 Nugurru nurru-marrbuy anaani, ngaya ngani-yayn, anaani nganaa-mijgalmina, niga yamba ngani-walgaṉmaa ngaya anaani. \v 3 Na-God-jinyung anubani-yung ni-wijangani-yinyung wu-midaarrg wugurru, yagu ngani-marrbuy-waa ngaya anaani. \p Yaani anaani nganaa-garrarrii nugurri-wuy a-wubiba-rruj aḏaba. Waari anaani nganggarrarrang wugurru anaarrawindi-lhangu. \v 4 Yagu nimbirri-nayii-maynji anaani waarrarrina, anubani-yung numburru-marrbuy anaani, ngaya nga-marrbuy ni-yaminggarrina-yinyung ana-lhaawu wu-miḏaamimi, anubani ana-lhaawu na-Christ-jinyung. \p \v 5 Waari anaani anu…bani-yunggaj ambani-magaa anaani ana-lhaawu, warra-wurru-wurruj-guy wugurru. Yagu anaani ana-yimbaj, wani-magaa aḏaba nigawi-nyinyung-guy warra-maṉnga-maṉngulg-guy wirri-lhaawu-yarrijgina-yinyung marri warruburru wunaa-ja-jambina-yinyung wugurraayunggaj wani-magaa, ni-wij-garrarra-gaa aḏaba, Maṉngulg-mirri Mawurr. \p \v 6 Yaani anaani ana-lhaawu wu-midaarrg wugurru. Anubani-yunggaj, wani-lhalamayaa wugurraa-wugij warra-Jew. Yagu anaani ana-yimbaj aḏaba, warra-Jew marri warra-Gentile ngagurraa anaani. Yagu yamba ana-mamanunggu ana-lhaawu ngarranggu-marrbuy-wana ngagurri-wuy, ngagurru warraarrawindi-lhangu ngurraaynjaabu, nguynju yaga aynjaabugij-jii a-ngun.gu yaga, nguu-yamana. Ngagurru ngurraa-garra-ḻibi-ḻibawaynjina anubani-yung ngarrani-lhalamayaa-yinyung na-God, na-Jesus Christ-jinyung niga. \p \v 7 Ngaayung anaani, na-God niga ni-wajbarini, marri ngani-walgaṉmaa niga, nigawi-nyinyung-mirri lhuḏ. Nguynju yadhu nganaa-mijgalmina, ngaya ngamba-magana ana-mamanunggu ana-lhaawu wugurri-wuy. \v 8 Ngaya anaani waari ngaṉḏunggal-magaa, yagu ngaya anaani ngaaladi-windiyung, waari ngaynjamang nguynju warruburru-yung-jii warraarrawindi na-God-jinyung warra-wurru-wurruj. Yagu na-God niga ngaya ngani-walgaṉmaa. Ngani-lharrgang ngamba-magana-yinyung warruburru-wuy warra-Gentile-wuy, anaani ana-lhaawu na-Jesus Christ-inyung. Nigawi-nyinyung yamba anubani anaambalal anaarrawindi-lhangu, waari ngaambu-marrbuy-mang-bindiyung, wu-runggal yamba wugurru. \p \v 9 Yigaj! Na-God, naagi-yung ni-warra-maṉdhangi-yinyung anaarrawindi-lhangu wugurru. Ana-wulhu-wulhurr waari ambani-magaa anubani-yung-jinyung ni-wijangani-yinyung niga, wu-midaarrg wugurru. Yagu niga ngani-waḻamin-dharrgang ngamba-magana warraarrawindi-lhangu warra-wurru-wurruj-guy, anubani-yung-jinyung ni-wijangani-yinyung marri anubani-yung ni-warraalgaalgurmani-yinyung niga wugurru. \p \v 10 Wudani-yung yamba ngagurru ngurru-jambarrgina-yinyung ngarrani-maṉdhangi, nguynju yadhu anaarrwar marri ana-lhirribala, warraarrawindi-lhangu ngaambambi-nayii ngagurru anaani. Marri amburru-marrbuy, na-God niga ni-waḻamin-ngaynbaj, ni-waḻamin-garrawindi anaarrawindi-lhangu niga. \v 11 Anu…bani-yunggaj niga ni-wijangani, nguynju yadhu nigaayung ngagurri-nyinyung na-Buunggawa na-Jesus Christ ni-wij-maṉdhangi, anubani anaarrawindi-lhangu nigaayung na-God ni-wijangani-yinyung anubani-yunggaj wugurru. \p \v 12 Wudani-yung-gala, ngagurru-maynji ngaambu-jambarrgina na-Christ, yagi ngurraambuli anaani, marri ngaambu-warubaj-gina na-God-guy ngagurru. \v 13 Wudani-yung-gala, ngaya ngana-magana, yagi nurru-wurrij-galadi-wi aadanu, yagu yamba ngaya anaani ngaarragayii, ngambi-radbumana yamba nugurraa yungguyung wudanu. Yagu numburru-wurrij-gaḻaaḻarrii nugurru aadanu. \s1 Na-Jesus Christ ngarranii-ḏamarr-ngu-burraa-windiyung ngagurru anaani. \p \v 14 Wudani-yung-gala nga, ngaya nga-yambina malgarrawindi na-Baba-wuy. \v 15 Ngarrani-maṉdhangi ngagurru warraarrawindi-lhangu warru-mandag, anaarrwar-yinyung marri ana-lhirribala-yinyung ngagurru, marri ngagurru nigawi-nyinyung warra-mijburrayung anaani. \p \v 16 Niga na-God ni-mamanunggu windiyung, ni-milhiynjina. Marri niwu-waṉagana niga runggal lhuḏ. Ngaya nganu-yandhawiwanjii, nambanii-dharrganjii danu-wuy nugurri-wuy lhuḏ, nigawi-nyinyung-mirri Maṉngulg Mawurr, nguynju yadhu numburru-burraa numburru-waḏa-waḏaḏ ana-lhirribala nugurri-rruj. \v 17 Ngijang, nganu-yandhawiwanjii na-God, nigaayung na-Christ ani-burraa nugurri-rruj, nugurru yamba nurru-jambarrgina niga. Nguynju yadhu numburraa-ḏamarr-ngu-burrangijgaynjina aadanu. Numburraandha-wuguuguni-wugij numburraa-ḏamarr-ngu-burrangijgaynjina, yagi nurru-muḏaḏbi nugurru. \p \v 18 Marri nganu-yandhawiwanjii na-Baba, nguynju yadhu nambani-yiyina niga, nugurru marri nigawi-nyinyung warra-wurru-wurruj, warraarrawindi-lhangu, nambani-yiyina anubani-yung ngarranii-ḏamarr-ngu-burraa-yinyung niga na-Christ ngagurri-wuy. Anubani wu-walbalg-bindiyung, nga wu-jarrmayarrmaj-bindiyung, anaarrwar-wala, nga lhirribala-wuy juju…j-bindiyung wugurru. \v 19 Yii, numburru-marrbuy-mana nugurru na-Christ-jinyung anubani-yung ngarranii-ḏamarr-ngu-burraa-yinyung niga, numburru-marrbuy yungguyung nugurru. Yagi nurru-marrbuy-mi-windiyung nugurru. Yagu wiiya aadanu, nugurru numburru-marrbuy aḏaba. Nguynju yadhu numburru-marrbuy niga na-God, maaḻamburrg-galawaj, marri anaaynbaj-maynji anggu-waṉbina, nugurru numburru-yamana nguynju nigawi-yii aadanu. \p \v 20 Ngagurru anaani ngaanu-warraarriwana niga, nigawi-nyinyung yamba ana-lhuḏ wu-burraa ngagurri-rruj yaani aḏaba. Niga ani-waṉbina runggal-windiyung wugurru. Anubani ngaanu-yandhawiwanjii-yinyung marri ngaambu-marrbuy-yinyung ngagurru, anaarrawindi-lhangu, dani-yung ani-waṉbina niga. Yagu ani-waṉbina aynba-gaynbaj-jinyung arrawindi ngijang. \v 21 Ngagurru ngurru-jambarrgina-yinyung, ngaanu-warraarriwana, niga yamba ni-mamanunggu, ni-milhiynjina, marri nigaayung yamba na-Christ Jesus, ana-yimbaj marri anggu-wuguuguni. Yijgubulu. \c 4 \s1 Ngagurru anaani ngurraaynjaabu aḏaba. \p \v 1 Ngaya anaani Paul, nga-dhi-dhidina, marri ngaya yamba nganaa-mijgalmina-yinyung na-Buunggawa niga. Wudani-yung-gala nga, anaani ngana-magana nugurri-wuy aḏaba. Na-God ni-wajbarini nugurru, nguynju yadhu numburru-waṉbina maaḻamburrg-galawaj wugurru. Numburraaṉbina, numburru-maaḻamburrg-gina nugurru. \v 2 Numburru-yaal-murramurra, marri numburru-yaal-mamaaḻang, marri numburru-lhambaamburrg nugurru. Wiiya warrubawi-yung warraaynbaj ambu-waṉbina anaaladi nugurri-wuy, yagu nugurru nambarraa-ḏamarr-ngu-burraa-wugij, numburru-lhambaamburrg numburru-burraa nugurru aadanu. \p \v 3 Ana-Maṉngulg Mawurr nugurru nanggaaynjaabu-waa aadanu warraarrawindi-lhangu, aḏaba nugurru numburraaynjaabu. Numburraandha-wuguuguni numburraaṉbina-wugij nugurru, yagi nurru-muḏaḏbi. Numburru-burraa numburru-lhamaamura aadanu nugurru. \p \v 4 Yigaj! Ngagurru ngurraaynjaabu, anaani warraarrawindi-lhangu. Aynjaabugij ana-Maṉngulg Mawurr wu-burraa ngagurri-rruj aḏaba. Ngagurru warraarrawindi-lhangu na-God ni-wajbarini anaani, marri ngagurru ngurru-wurri-dhaḻagina aḏaba, ngaambu-yaarri wubani aaynjaabugij-guy a-lhal aarrwar. \v 5 Ngagurru ngunu-waṉagana aynjaabu-nyung-bugij na-Buunggawa niga. Ngagurru nguu-jambarrgina ngurru-nguynju anaani. Wudani-yung yamba aḏaba, waaynjaabugij yamba wugurru, ngagurru ngurraambara-ngambini anaani aḏaba. \v 6 Aynjaabu-nyung na-God, niga na-Baba ngagurri-nyinyung warraarrawindi-lhangu. Niga na-Buunggawa ngagurri-nyinyung warraarrawindi-yinyung, niga ni-mijgalmina warraarrawindi-waj ngagurri-wuy, nga ni-burraa ngagurri-rruj warraarrawindi-rruj anaani. \p \v 7 Nigaayung na-Christ ngagurru warraarrawindi-lhangu warraaynjaaynjaabugij-jinyung ngarrani-bayarra-gayn niga, marri ngarraniini lhuḏ, aynba-gaynbaj-jinyung. \p \v 8 Anaani wiijamana, ana-wubiba waarrarrina ngarranggu-magana, \q1 “Niga niidadiyn wubani a-lhal-wuy arrwiyaj-bindiyung. \q2 Arrawindi wani-waṉagaa wurru-wurruj, nga niga wani-waṉagaa wuu-radbidhi-yinyung wugurru bagu. \q1 Nga niga waniini bayarra warra-wurru-wurruj wugurri-wuy.”\x + \xo 4:8 \xt Psalms 68:18.\x* \m Dani-yung wu-yamana ana-wubiba anaani. \p \v 9 Nga anaani nganamba-magana nugurru. Ana-lhaawu wiijamana wugurru “Niidadiyn,” dani-yung ngarranggu-magana, ana-wulhu-wulhurr ni-dhirridiyn anaarrwar-wala niga. \p \v 10 Nugurru yuga nurru-marrbuy aadanu? Nubagi ni-dhirridiyn-jinyung marri ni-yanggi-yinyung anaarrwiyaj bagi-yung nga. Niga ni-ragaana-yinyung nubagi, nga ni-runggal. Nga niidadiyn arrwiyaj-bindiyung, nguynju yadhu ani-burraa yungguyung ana-lhal-lhangu-yinyung. \p \v 11 Naadagi-yung niga ngarraniini, ngagurri-wuy warra-Christian. Yaani-yung wu-yamana wugurru. Ngarraniini ngagurru, warra-mulung-arrgi-yung wirri-lhaawu-yarrijgina-yinyung. Marri warra-mulung-arrgi-yung wunaa-ja-jambina-yinyung na-God. Marri warra-mulung-arrgi-yung wurru-yaarri-yinyung a-lharug-aynbaj-guy a-lhal, warra-magana-yinyung na-God-jinyung a-lhaawu. Marri mulung-arrgi-yung, ngagurru-maynji ngaambu-wurrij-galadi-wina, warruburru-yung ngambambi-maṉmani ngagurru. Nga mulung-arrgi-yung, nguynju yungguyung ngambambi-marrbuy-wana ngagurri-wuy. \p \v 12 Warraawurru-yung ngambambi-maṉmani ngagurri-wuy, ngagurru na-God-jinyung warra-wurru-wurruj anaani. Nguynju ngaambu-marrbuy yadhu ngagurru nganaa-mijgalmina yadhu na-Christ, nguynju yadhu ngagurru ngaambu-burraa ngaambu-waḏa-waḏaḏ, ngagurru nigawi-nyinyung warra-wurru-wurruj anaani. \v 13 Nguynju yadhu, ngaambu-marrbuy-mana marri ngaambu-jambarrgina, ngaambaaynjaabu, nubagi-yung-jinyung na-Niwiyayung na-God-jinyung. Nguynju yadhu ngagurru ngaambu-burraa ngaambu-waḏa-waḏaḏ, marri ngaambu-yamana nigawi-yii na-Jesus Christ-jii. \p \v 14 Nugurru yuga nurru-marrbuy aadanu? Ngagurru yagi ngurru-waḻaḻij-mi anaani, nguynju warra-mijburrayung-jii. Warrubawi-yung wurru-wawaḻii-yinyung ngambambi-magana-maynji alaaladi-yinyung, yagi ngagurru ngurraawanggi anubani-yung. Yagi ngurru-yami ngagurru anaani nguynju yaga manubami mana-lhagayag, maar-ngarra-ngarralhii, yuuguni marri yaanuwuy juri ma-wadbarrwina. Wugurru warraawurru wurru-yambina-yinyung anaani ana-lhaawu, warra-magana yijanggaḻij-jinyung, warra-dhaayurrii warra-mulung-aynbaj-guy wugurru. \p \v 15 Yagu ngagurru ngaambu-yambina yijgubulu-yinyung anaani, ngagurru yamba ngarraa-ḏamarr-ngu-burraa warra-mulung-aynbaj-guy anaani. Nga yingga ngaambu-warradang, marri ngaambu-ngambara aḏaba, nguynju na-Christ-jii. Ngagurru ngurraaynjaabu, nguynju a-ngun.gu-yii, nguu-yamana. Niga ni-buunggawa ngagurri-nyinyung, aani ngagurri-yii yaga a-yinag-jii. \v 16 Anubani ana-yinag yaga wu-buunggawa-mana ana-ngun.gu yaga. Niga-waj yamba, ngagurru anaani warraarrawindi-lhangu ngurraaynjaabu nguynju yaga a-ngun.gu-yii. Wu-warra-ngu-jadugiiyn anubani ana-ngun.gu, wu-warra-ngu-dhabiḏbijgaynjina yaga. Anubani wurraa-garra-yadina-yinyung anggu-waṉbina maaḻamburrg-galawaj wugurru, marri anaarrawindi-lhangu ana-ngun.gu anggu-warradii maaḻamburrg-galawaj, anggu-runggal-wina aḏaba. \p Nugurru nurru-marrbuy anaani nga-yambina-yinyung? Anaani wiijamana, ngaambaa-ḏamarr-ngu-burrangijgaynjina warraarrawindi-lhangu ngagurru, marri ngaambu-yamana nguynju nigawi-yii na-Christ-jii, ngaambu-wandha-wuguuguni ngagurru. \s1 Ngagurru anaani ngaambu-warra-ngu-barawudii anubani-yung anaalaaladi-yinyung wugurru. \p \v 17 Anaani ngana-magana nugurri-wuy, niga yamba na-Buunggawa. Yagi nurru-burrangi aadanu, warruburru-yung-jii waari-yinyung ambunu-garrindharrmang na-God. Wugurru yamba warruburru-yung arrbidi-yinyung wurru-wijangayii. \v 18 Wugurri-nyinyung manaamburumburung, ma-yamana nguynju yaga ma-dumana. Na-God niga ngarraniini ngagurru ana-wiri aniijgubulu-yinyung niga, yagu wugurraayung waari ambirri-mang, marri waari ambirri-waṉagang. Wurru-maḻaḻadi-wugij yamba na-God, waadawu wugurru. Waari yamba amburraawanggang na-God-jinyung ana-lhaawu wugurru, wurru-ḻamumundhina. \v 19 Warraawurru wurraaṉbina-wugij aaladi-yinyung yagu waari amburraambulang wugurru. Wirri-ngaynbandii wugurru amburraaladi-wugij, ambuu-yamana. Wugurru wurraaynjaaynji-yara arrbidi, nga wuu-ḻamumundhina, wirri-waṉmarrdii aadanu wugurru. \p \v 20 Yagu nugurru aadanu waari nurru-yami aadani-yung-jii. Nugurru yamba nurru-marrbuy na-Jesus Christ-jinyung, marri nurru-burraa nigawi-yii aadanu aḏaba. \v 21 Yijgubulu nugurru nambi-yiyini aadanu nigawi-nyinyung. Nambi-yiyini anubani aniijgubulu na-Jesus-inyung, nugurru yamba nuunu-garrindharrmangi niga. \p \v 22 Nugurru numburru-muḏaḏbang, yagi nurraaṉbaaṉbi anaalaaladi-yinyung. Anubani-yunggaj nurru-waṉbini anubani-yung, nirriij-ngaynbandangi nugurru. Yagu nugurru aadanu numburraarra-ngu-barawudii anubani-yung anaalaaladi-yinyung aḏaba. Anubani wu-nungguḏaaba aadanu, wu-burri ana-lhirribala nugurri-rruj, anubani-yunggaj. Anubani anaaladi-yinyung nanggaaladi-waa nugurru, marri nanggu-dhaayurrii aadanu. Numburraarra-ngu-barawudii aḏaba wudani-waj. \v 23 Nugurri-nyinyung ana-waḻamin marri nurru-wijangayii-yinyung, nimbirri-gadhuwa-wana aḏaba. \v 24 Nguynju yaga nurru-yabina ama-yaaḻi-yii, ama-gadhuwa yaga, numburru-yamana aadanu numburru-yabina. Wiijamana, nguynju yaga na-God nani-maṉdhii nugurru nurru-gadhuwa, nguynju yadhu nugurru numburru-yamana nguynju nigawi-yii aḏaba. Nugurru numburru-mamanunggu-windiyung, aadanu numburru-maṉngulg aḏaba. \p \v 25 Ngagurru anaani yagi ngurraawaḻi aḏaba. Ngagurru ngurru-yamana nguynju yaga na-Christ-jinyung ana-ngun.gu aḏaba anaani ngagurru. Wudani-yung-gala, ngaambu-magina maaḻamburrg-galawaj ana-lhaawu, yijgubulu-wugij.\x + \xo 4:25 \xt Zechariah 8:16, Psalms 4:4.\x* \q1 \v 26 “Nugurru numburru-riyaldhii-maynji aadanu, numburru-dhi-maṉdhina nugurru, yagi aḏaba nurru-waṉbi-wugij anaalaaladi.” \m Dani-yung wu-yamana ana-wubiba. Yagi nurru-burrangi nugurru aadanu nurru-riyaldhi murrubu ana-miyn.ngu, numburru-muḏaḏbang aadanu. \v 27 Nguynju yagi yungguyung na-baḏirrnya-yung nani-dhaayurri nugurru. \p \v 28 Nugurru nurraamaamaji-yinyung anu…bani-yunggaj nugurru, yagi nurraamajangi aḏaba ana-malg-jimbaj anaani. Nga numburru-mijgalmina marri numburru-mani nugurru aadanu ana-malg-jimbaj aḏaba. Nga nambarriiyii, warruburru-yung wugurru waari-yinyung ambirri-waṉagang. \p \v 29 Yagi nurru-yambi anaaladi ana-lhaawu aadanu. Numburru-yambina nguynju yadhu nambarra-maṉmani-windiyung warra-wurru-wurruj-guy, amburru-lhara yungguyung wugurraayung andhurrg. Nugurri-nyinyung-maynji anaarrawindi-lhangu ana-lhaawu numburru-yambina, ambanggu-maṉmani warrubawi-yung wugurru. \p \v 30 Anubani ana-Maṉngulg Mawurr na-God-jinyung, yagi nirri-wurrij-galadi-wi wugurru. Niga na-God nani-yayn, marri bani-yung nga nani-lhalamayaa, ngarrubagi-rruj ngarraaḻirr, na-Jesus aniigiyn-maynji, niga nambani-wiri-gana nugurru aadanu. \p \v 31 Nugurru aadanu numburraarra-ngu-barawudii anaalaaladi-yinyung nugurri-rruj. Numburru-yaal-yiwuj, yagi nurru-riyaldhi, yagi narra-rrawi, yagi narraaladi-yamawi, yagi narra-wungarri-dhijgi warra-wurru-wurruj aadanu. \v 32 Yagu nugurru numburru-man.galag, numburru-warrngayungaynjina nugurru. Marri numburraagajij-garruynjina aadanu. Nugurru yamba nurru-marrbuy, na-God naniigajij-garruyn nugurru aadanu, yagu yamba niga-waj yamba Christ. \c 5 \s1 Ngaambu-yamana ngagurru nguynju na-God-jii. \p \v 1 Nugurru aadanu na-God-jinyung warra-mijburrayung. Nugurru nanii-ḏamarr-ngu-burraa aadanu. Wudani-yung-gala nga, nugurru numburru-yamana nguynju nigawi-yii na-God-jii. \v 2 Marri nugurru nambaa-ḏamarr-ngu-burraa warra-mulung-aynbaj-guy aadanu. Numburru-yamana nguynju nigawi-yii na-Christ-jii, niga yamba na-Christ ngarranii-ḏamarr-ngu-burraa ngagurru anaani, marri ngarranii-ngawiiyn ngagurru. Nigaayung na-God niga ni-wurrij-gaḻaaḻarrii-windiyung wudani-yung yamba nu-yayn bayarra niga. \p \v 3 Nugurru na-God-jinyung aadanu. Wudani-yung-gala nga, yagi nurru-waṉbi ana-nguniyn anaarrbidi nugurru aadanu. Yagi ngijang nurru-murruwi nugurru. Yagi nurru-yambiynji aadanu anubujung-jinyung. \v 4 Nugurru yagi nurru-yambi anaaladi ana-lhaawu. Yagi nurru-yambi nuu-lhaawu-yilg-balii ana-lhaawu. Yagu nugurru numbunu-warraarriwana-wugij na-God-guy. \p \v 5 Numburru-marrbuy nugurru, warrubawi-yung waaṉbaaṉbina-yinyung ana-nguniyn anaarrbidi, warrubawi-yung warra-wurruj, yagu wu-murruwanjii, yagi wugurru warrubawi-yung warru-mandag na-Christ-jinyung marri na-God-jinyung wugurru. Warrubawi-yung-maynji ambu-murruwanjii, anubani wirriij-ngaynbandii-yinyung, wugurri-nyinyung ana-god anubani-yung aḏaba. \p \v 6 Ari warruburru-yung warra-mulung-arrgi-yung nambambi-magana, anubujujung waari anggaaladi-magaa. Yagu warraawurru-yung amburraawaḻii. Yagi narra-yaynjangi nugurru, yagi nambi-dhaayurri aadanu. Warruburru-yung wugurru wurraaṉbaaṉbina anubani anaaladi, marri waari ambunu-yandhurrbang niga na-God. Naagi-yung ambanii-ḏiyaldhii wugurru. \v 7 Wudani-yung-gala, yagi nugurru narra-guwaj-gi warruburru-yung warraalaaladi-wuy warra-wurru-wurruj. \p \v 8 Anubani-yunggaj yaga nurru-yamaa nugurru, nguynju yaga waangamudangi-rruj nugurru nurru-burri aadanu, nurru-yamaa. Yagu ana-malg-jimbaj aḏaba nugurru, wu-lhalmbaarrii-rruj nurru-burraa aadanu, nugurru na-Buunggawa-yinyung yamba aḏaba aadanu. Nugurru numburru-waṉbina maaḻamburrg-galawaj, nugurru yamba aadanu wu-lhalmbaarrii-yinyung yamba aḏaba nugurru. \p \v 9 Nugurru yuga nurru-marrbuy aadanu? Nugurru numburru-yamana wudani-yung-jii, numburru-waṉbina yij-mamaaḻang-galawaj, marri numburru-burraa maaḻamburrg-galawaj, marri numburru-yambina aniijgubulu ana-lhaawu nugurru. \v 10 Nugurru numburru-wijangayii aniga-yung na-Buunggawa aninggu-waḻaaḻarrijgana niga, marri bani-yung numburru-waṉbina aadanu. \p \v 11 Warra-mulung-arrgi wurru-waṉbina aladi, waari-yinyung ambanggu-maṉmang-jinyung warraaynbaj-guy. Aadanu anaarrawindi-lhangu wugurru waangamudi-yinyung aadanu. Yagi nurru-waṉbi nugurru aḏaba. Anubani-yung aḏaba nimbirriij-garrarra-gana nugurru aadanu. \v 12 Anubani wurraaṉbina-yinyung wugurru ana-midaarrgaj, ngagurru-magi anaani ngurru-yambingun-magi anubani-yung, aadanu yij-gambaambul wugurru. \p \v 13 Yagu wugurraayung anaaynbaj-maynji aniij-garrarra-yinyung, ngagurru ngaanggu-nayii anubani-yung, \v 14 marri anaani wu-yamana nguynju wu-lhalmbaarrii-yii wugurru. \p Anaani wiijamana nguynju wugurru, anaani ana-lhaawu wu-yamana wugurru, \q1 “Ba-ḻaḻagiiyn nagang, nuynjara-yara-yinyung mana-miyn.nganga, \q2 yagi nu-ngawi ngijang aadanu, \q1 yagu na-Christ ani-lhalmbaarrii aadanu nugawi-rruj.” \m Dani-yung wu-yamana ana-lhaawu wugurru. \p \v 15 Wudani-yung yamba, numburru-dhi-maṉdhina, numburru-burraa maaḻamburrg-galawaj nugurru. Yagi nurru-yilg-bali, nugurru numburru-marrbuy-windiyung aniijgubulu aadanu. \v 16 Nugurru numburru-waṉbina-wugij maaḻamburrg-galawaj, yagi nurru-muḏaḏbi aadanu. Wugurru yamba warra-wurru-wurruj wurru-waṉbina aaladi-yinyung. \v 17 Yagi nurru-yilg-bali aadanu. Numburru-marrbuy-mana-wugij, anubani-yung na-God nani-ngaynbandii-yinyung nugurru numburru-waṉbina-yinyung aadanu. \v 18 Yagi nurru-bungurru-dhi nugurru, nanggu-jadugi-magi aadanu. Yagu nambanggaandharwumana Maṉngulg-mirri Mawurr nugurru. \v 19 Nugurru numburru-muṉḏugana-maynji aadanu, nimbirri-rawumana-maynji na-God-guy, anaaynba-gaynbaj-jinyung anu-ngubal wugurru. Marri numburru-lhaal-maaḻang nugurru aadanu, numbunu-warraarriwana na-God niga. \v 20 Na-God na-Baba naniiyii nugurru arrawindi aadanu. Nigaayung na-Buunggawa na-Jesus Christ nani-waṉagana nugurru niga. Wudani-yung yamba, numbunu-warraarriwana-wugij na-God, numburraandha-wuguuguni nugurru. \s1 Nugurru aadanu warra-miḏangarrina-yung marri warra-miḏaṉngina-yung. \p \v 21 Niga na-Christ na-Buunggawa warraarrawindi-lhangu nugurru anadanu. Wudani-yung-gala nga, numburru-yandhurrbangaynjina nugurru aadanu. \p \v 22 Anaani wiijamana. Nugurru aadanu warra-miḏangarrina-yung, nambaa-yandhurrbangana nugurri-nyinyung warra-miḏaṉnginaaj, nguynju nuunu-yandhurrbangana na-Buunggawa niga. \v 23 Ngagurru anaani ngurru-jambarrgina-yinyung, ngagurru nguynju yaga na-Christ-jii ana-ngun.gu anaani wu-yamana. Nga ngarrani-wiri-gana ngagurru anaani. Ngarranii-ḏagaana ngagurru anaani niga. Nguynju wudani-yung-jii, nubagi naaṉnginaaj ninii-ḏagaana nagang aadanu nga-rangarrina-yung. \v 24 Ngagurru anaani, nguunu-yandhurrbangana na-Christ. Miḏangarrina-yung nambaa-yandhurrbangana nugurri-nyinyung warra-miḏaṉnginaaj, wiijamana anaani. \p \v 25 Na-Christ ngarranii-ḏamarr-ngu-burraa niga ngagurru ngurru-jambarrgina-yinyung. Ngarranii-ngawiiyn ngagurraa yungguyung. Wudani-yung-jii, miḏaṉngina-yung, nambarraa-ḏamarr-ngu-burraa nugurru warra-miḏangarrinaaj. \v 26 Na-Christ ngarranii-ngawiiyn ngagurru, nguynju yadhu ngagurru ngaambu-burraa na-God-jinyung, anaani ngaambu-maṉngulg. Niga na-Christ ngarrani-yarrbini nigawi-nyinyung-mirri lhaawu. Anaani nguynju wiijamana aa-gugu-yii, ngarranggu-yarrbumana yaga, ngarranggu-mamarriynjijgana ngagurru, aa-gugu yaga, nguynju a-lhaawu-yii wiijamana. \v 27 Nguynju yaga ngarrubagi ngi-lhalamayina ngarra-maṉinyung nubagi-yung na-waḻyinyung-guy. Anaani wiijamana, ngagurru ngaambu-lhara raga-ragij na-Christ-duj, ngagurru nigawi-nyinyung warra-wurru-wurruj. Ngagurru ngaambu-mamanunggu ngaambu-burraa, yagi anaalaaladi-yinyung wu-burrangi ngagurri-rruj. \p \v 28 Anaani wiij-nguynju, nugurru warra-waḻya-waḻya aadanu nambarraa-ḏamarr-ngu-burraa nugurru warra-miḏangarrinaaj. Nugurru nirri-rangarrii aadanu nugurri-nyinyung ana-ngun.gu, nugurru yamba nurraa-ḏamarr-ngu-burrangijgaynjina nugurraa-mirri. Nguynju wiijamana, nambarra-rangarrii nugurru warra-miḏangarrinaaj aadanu, marri nambarraa-ḏamarr-ngu-burraa wugurru. \p \v 29 Nugurru yuga nurru-marrbuy aadanu? Ngagurru waari ngirri-wurrij-bi ngagurri-nyinyung ana-ngun.gu anaani, yagu ngagurru ngirri-maṉalmaṉalwana, marri ngirri-rangarrii ngagurri-nyinyung ana-ngun.gu. Nguynju yaga na-Christ-jii ngarrani-rangarrii ngagurru ngurru-jambarrgina-yinyung. \v 30 Ngagurru yamba nigawi-nyinyung-jinyung yamba anaani, nigawi-yii ngurru-yamana anubani-yung-jinyung nigawi-nyinyung ana-ngun.gu. \p \v 31 Anaani wiijamana, ana-wubiba wu-magina, \pi1 “Wudani-yung-gala, warra-waḻya-waḻya warraarruna warra-mi-ninyarra-yung marri warra-mijbiibiyung. Marri niga marri nigawi-nyinyung nga-rangarrina-yung, winiiynjaabu wini-yagaynjina, nguynju aynjaabugij ngun.gu.”\x + \xo 5:31 \xt Genesis 2:24.\x* \m Dani-yung ana-wubiba wu-magina. \p \v 32 Anaani wiij-miḏaamimi ana-lhaawu, marri wu-midaarrg. Nga anaani ngana-magana nugurri-wuy, anaani wiijamana, na-Christ marri ngagurru ngurru-jambarrgina-yinyung anaani. \p \v 33 Ngijang anaani wu-magina, nubagi naaṉngina-yung niga angaa-ḏamarr-ngu-burraa nga-rangarrina-yung nguynju niga ni-ngaynbandiina nigaajbaj-mirri. Marri ngarrubagi nga-rangarrina-yung angu-yandhurrbangana niga. \c 6 \s1 Warra-mijburrayung marri warra-mininyarra-yung marri warra-mijbiibiyung. \p \v 1 Mijburrayung, nugurru aadanu nambaa-yandhurrbangana nugurri-nyinyung warra-mijbiibi marri warra-mininyarra. Anaani wiij-maṉdhina, nugurru yamba nigawi-nyinyung na-Buunggawa-yinyung aadanu. \v 2 Ana-wubiba yamba anaani wu-magina, \it (Deuteronomy 5:16) “Bamba-yandhurrbangana nagang na-ninyarra marri nga-rriibi.” \it* Anaani wu-yamana ana-lhaawu. Arrawindi ana-lhaawu-runggal, yagu wudanu-rruj aaynjaabugij-duj, na-God ngarrani-lhalamayaa ngagurru ngijang. \v 3 Niga yamba ni-yamaa, \it “Nguynju yadhu numburru-waḻaaḻarrii, marri baḏag yadhu numburru-bu-burraa anubani-rruj ana-lhal.”\it* Dani-yung wu-magina ana-lhaawu. \p \v 4 Yiibiyung marri ninyarra-yung, yagi narra-riyaldhijgi nugurri-nyinyung warra-mijburrayung. Nambarra-marrbuy-wana na-God-jinyung wani-ngaynbandii-yinyung wugurru. Nambarra-dhi-maṉdhii, marri nambarra-magana, nguynju amburru-waṉbina maaḻamburrg-galawaj wugurru. \s1 Warra-bu-buunggawa marri warruburru warra-yandhurrbangana-yinyung. \p \v 5 Nugurru aadanu narra-yandhurrbangana-yinyung warruburru-yung nambi-waṉagana-yinyung, aani-rruj a-lhal. Numburru-wuguuguni nambaa-yandhurrbangana, marri numburru-lhaal-maaḻang nugurru, nambarraa-mijgalmina angaḏajung, nguynju yaga nugurru nuunaa-mijgalmina na-Jesus Christ-jii yaga. \v 6 Warra-mulung-aynbaj warra-yandhurrbangana yagu winyig-bugij, anubani-yung-maynji warra-bu-buunggawa warra-nayii, bani-yung-bugij, ambarraaḻaaḻarrijgana yungguyung wugurru. Nugurru yagi nurru-waṉbi aniijiijung. Numburru-mijgalmina angaḏajung, marri nugurru numburru-yaal-mamaaḻang aadanu. Nugurru numburru-marrbuy, niga-waj na-Christ nuunaa-mijgalmina aadanu. Numburru-waṉbina anubani-yung na-God nani-ngaynbandii-yinyung, numburru-lhaal-maaḻang nugurru. \v 7 Niga-waj nga, na-Christ nugurri-nyinyung na-Buunggawa, waari-magaa warra-waḻya-waḻya. Wudani-yung yamba, nugurru numburru-lhaal-maaḻang, numburru-mijgalmina-maynji. \v 8 Nugurru-maynji narra-yandhurrbangana-yinyung warrubawi-yung yagu nugurru nurru-muḻugu aadanu, numburru-marrbuy nugurru, na-God nambanii-gaagijgii arraambaḻaman-jinyung, anubani nurraaṉbina-yinyung aniij-mamaaḻang, niga. \p \v 9 Bu-buunggawa, nugurru aadanu nambarra-maṉalmaṉalwana wugurru aani-yung-jii. Numburru-waṉbina maaḻamburrg, wugurri-wuy, yagi narra-ḏirrngawijgi wugurru. Numburru-marrbuy, nugurru marri nugurri-nyinyung nambi-yandhurrbangana-yinyung, aynjaabu-nyung-bugij niga na-Buunggawa-yung, ni-burraa anaarrwar. Niga ngarrani-nguynju-nguynjijgana ngagurru, ngurraaynjaabu anaani. \s1 Na-God niga ngarraniiyii ngagurru, nguynju yaga wurru-wiynji-wiynjina-yinyung wubani wurraarra-yabina-yii yaga. \p \v 10 Anaani aḏaba wu-dhaag-mana ana-lhaawu, ngana-magana-yinyung nugurri-wuy. Niga na-Buunggawa ni-waḏa-waḏaḏ-bindiyung. Nugurru aadanu aḏaba nigawi-nyinyung yamba, numburru-waḏa-waḏaḏ, nambani-maṉdhii niga. \v 11 Nugurru aadanu numburraarra-yabina anaarrawindi-lhangu nguynju anubani-yung niga nani-warriiyii na-God, numburraarra-yabina yadhu. Nguynju yadhu yagi na-baḏirrnya-yung nani-dhaayurri nugurru aadanu. \v 12 Waari yamba ngagurru ngaambu-wiynjang warra-mulung-aynbaj-guy. Ngagurru anaani ngurru-wiynjina wubani a-man.gurrg. Wu-waḏa-waḏaḏ yagu ana-man.gurrg, yagu wu-buunggawa-mana anaani-rruj ana-lhal wugurru. Anaani arrawindi, aynba-gaynbaj-jinyung aḏaba, wu-waḏa-waḏaḏ anaani ana-yimbaj. Nga wanggu-magana anubani ana-man.gurrg wugurru arrawindi wurru-waṉbina waangamudi-wuy aḏaba, warruburru warra-wurru-wurruj wirri-yandhurrbangana anubani-yung ana-lhaawu wugurri-nyinyung. Anaani ngurru-wiynji-wiynjina yaga aaladi-yinyung a-man.gurrg, ngagurru. \p \v 13 Wudani-waj aḏaba, numburraarra-yabina nugurru, na-God yamba nani-warriiyii amubami-yung-jii yaga ama-yaaḻi-yii, na-God nani-warriiyii-yinyung niga, numburraarra-yabina aḏaba. Nguynju yadhu, niga-maynji na-baḏirrnya-yung ani-waṉina-maynji niga nugurri-wuy, anubani-yung numburru-lhuḏ-jaarri nugurru aadanu, yagi nurru-rabi aḏaba. Angudu nga, numburru-lhuḏ-jaarri numburru-wiynjina na-Satan niga, nga anubani wu-dhaag-mana-rruj aḏaba numburru-lhara numburru-waḏa-waḏaḏ nugurru. \p \v 14 Numburru-lhara andhurrg, nguynju yadhu numburru-wiynjina na-Satan-guy. Warrubawi-yung wuu-wiynji-wiynjina-yinyung yaga, nga wurru-ngudaabina nguynju yaga yii-lharibirrg-jii yaga wu-yamana, wuu-ngudaabina yaajila-yung a-lhumu-waj. Anubani aniijgubulu-yinyung, wu-yamana nguynju yi-lharibirrg-jii yaga. Nugurru aadanu numburru-ngudaabina aḏaba. \p Warruburru wurru-wiynji-wiynjina-yinyung wurru-yabina wurru-wurrij-gambamadhina wugurru nguynju yadhu wurru-wiri-gina warruburru-yung. Nugurru aadanu numburru-waṉbina maaḻamburrg-waj, nguynju yaga wubani nurru-wurrij-gambamadhina-yii yaga, anggu-yamana. \p \v 15 Warruburru-yung wurru-wiynji-wiynjina-yinyung wurru-mun-jabina waḏa-waḏaḏ-jii yaga, nguynju yadhu amburru-wiynjina warruburru-yung. Anaani wiij-nguynju, nugurru aadanu nambarra-magana warra-wurru-wurruj ana-mamanunggu ana-lhaawu, nguynju yungguyung niga ambani-lhamaamura-gang wugurru. \p \v 16 Warruburru-yung wurru-wiynji-wiynjina-yinyung warruburru-yung yaga wirri-waṉagana wubani wurru-waṉngarrayina-yinyung, a-shield-yii yaga wu-yamana, nguynju yadhu warruburru-yung wurru-warrganjii mana-ḻarrda, wugurri-wuy, nguynju wugurraayung wurru-waṉngarrayina yadhu. Nugurru aadanu aḏaba, nurru-jambarrgina, nguynju wubani yaga wurru-waṉngarrayina-yii yaga. Nguynju nubagi-yung na-baḏirrnya-yung ni-warrganjii yaga nugurri-wuy, manubami-yung mana-ḻarrda. Yagu nugurru numburru-jambarrgina-wugij aadanu. Wudani-yung-gala nga, numburru-waṉngarrayina-wugij nugurru aadanu. \p \v 17 Numburru-marrbuy aadanu aḏaba na-God nani-wiri-gana nugurru. Anaani wiijamana nguynju yaga warruburru-yung wurraambaḻ-yabina marri wurru-waṉngarrayina yaga, nguynju yadhu wugurru yagi yungguyung ana-ḻaama wu-yabi, wurru-yinag-jiwandangi wugurru, wiijamana anaani ana-lhaawu. \p Marri anubani ana-lhaawu na-God-jinyung, wugurru wu-yamana nguynju a-galiwanga-yii yaga wu-yamana wugurru, anubani-yung yamba ana-Maṉngulg Mawurr ngambangguuyii anaani ana-lhaawu wugurru ngagurri-wuy. \p \v 18 Nugurru numburru-yambina na-God-guy anaarrawindi-lhangu aḏaba. Numbunu-yandhawiwana na-God, nambani-maṉmani yungguyung nugurru. Nigawi-nyinyung ana-Maṉngulg Mawurr nambanggu-maṉmani nugurru aadanu. Numburru-dhi-maṉdhina-wugij nugurru, yagi nurru-muḏaḏbi, numburru-yambina-wugij na-God-guy. Nambarraa-jambina warra-wurru-wurruj na-God-jinyung, warraarrawindi-lhangu aḏaba. \p \v 19 Marri ngirrii-jambina anaani ngaya-waj Paul, nguynju yadhu ngaayung na-God ngambani-yiyina yungguyung maaḻamburrg-galawaj, nganaa-jambina yadhu nigawi-nyinyung ana-lhaawu. Nguynju yadhu ngamburrij-baabara anaani, nguynju ngamba-magana yungguyung warruburru-yung aniiyn-miḏaamimi yungguyung ana-lhaawu wugurri-wuy yadhu warra-wurru-wurruj-guy. \v 20 Ngaya anaani aḏaba nga-dhidina anaani aḏaba ana-yimbaj, ngaya yamba anaani ngarra-maga-magaa warra-wurru-wurruj ana-lhaawu na-God-jinyung. Yagu nugurru numbunu-yandhawiwana na-God-guy, nguynju yadhu yagi nga-ḏirrngawi, marri ngamba-magana-wugij ana-lhaawu wugurri-wuy, anaani yamba wiij-maṉdhiyn. \s1 Naagi na-Paul ani-yambina wiiyaw. \p \v 21 Naagi na-Tychicus, nganu-lharrganjii nugurri-wuy. Niga nambani-yambina nugurri-wuy nguynju yadhu numburru-marrbuy aadanu yangi ngaaṉbina ngaya anaani, marri nga-yaminggarrina ngaya. Nguynju yaga naa-murruyung-jii naagi, niga yamba ni-jambarrgina na-Jesus-guy. Ngaya nganaa-ḏamarr-ngu-burraa niga naagi. Niga ni-mijgalmina maaḻamburrg-waj na-Buunggawa-yinyung. \v 22 Ngaya nganu-lharrganjii nugurri-wuy, nguynju yadhu nambani-magana aadanu nugurru, anaani nurru-burraa-yinyung ana-lhal-uj aadaju. Nguynju yadhu numburru-wurrij-gaḻaaḻarrii nugurru, anaani nigawi-nyinyung yamba ana-lhaawu. \p \v 23 Niga na-God na-Baba marri ngagurri-nyinyung na-Buunggawa na-Jesus Christ nambambi-warriiyii nugurru aadanu murruyung-gaang wuguṉi, numburraa-ḏamarr-ngu-burrangijgaynjina-yinyung, marri nurru-jambarrgina-yinyung, marri numburru-lhamaamura-yinyung. \v 24 Nugurru warraarrawindi-lhangu nuunaa-ḏamarr-ngu-burraa-yinyung na-Buunggawa na-Jesus Christ numburru-wuguuguni aadanu, nigaayung na-God yadhu nambani-walgaṉmana nugurru aadanu. \mte1 Wiiya.