\id 1CO \h 1 Corinthians \toc1 1 CORINTHIANS Ana-wubiba na-Paul-inyung \toc2 1 Corinthians \mt1 1 CORINTHIANS \mt2 Ana-wubiba na-Paul-inyung \ip Nubagi-yung na-Paul ni-yandharrgini anaani ana-lhaawu warruburru-wuy wurru-jambarrgini-yinyung anubani-rruj ana-lhal wu-mayini Corinth. Warruburru-yung wurru-wundangi, marri aynba-gaynbaj-jinyung aladi wirri-waṉagaa. Na-Paul ni-yandharrgini, nguynju yadhu ambani-dhi-maṉdhangi wugurru, marri amburru-burri amburraaynjaabu wugurru. \c 1 \s1 Na-Paul anaani-yung ni-yandharrgina ana-lhaawu. \p \v 1-2 Ngaya anaani Paul. Ngaya anaani ngawu-lhaawu-yarrijgina-yinyung na-Christ-inyung na-Jesus. Niga-waj yamba God ni-wijangani aadanu, marri nganii-gaḏangi ngaya. \p Anaani ana-wubiba nugurri-wuy nuu-jambarrgina-yinyung, anubani-rruj-jinyung nurru-burraa ana-lhal-uj ana-Corinth-duj. Marri ngagurri-nyinyung naa-murruyung naagi na-Sosthenes, yaagi aḏaba niini-yagaynjina ngayawi-rruj niga. \p Nugurru aadanu nigawi-nyinyung na-God-jinyung warra-wurru-wurruj, niga yamba na-Jesus Christ nanii-ngawiiyn nugurraa yadhu, marri na-God yamba nanii-gaḏangi nugurru, nguynju yadhu nugurru nurru-burraa nigawi-nyinyung aadanu. Marri warruburru-yung warraarrawindi-lhangu wunaa-gaḏii-yinyung na-Buunggawa-wuy na-Jesus Christ-guy, ana-lhal-lhangu-waj, wugurraayunggaj wurru-burraa nigawi-nyinyung warra-wurru-wurruj. Niga wugurri-nyinyung na-Buunggawa, marri ngagurri-nyinyung anaani. \p \v 3 Ngagurri-nyinyung na-God na-Baba marri na-Jesus Christ na-Buunggawa, nubiṉi nambambi-walgaṉmana nugurri-wuy, marri nambambi-lhamaamura-gang nugurru. \s1 Na-God ngarraniiyii arrawindi. \p \v 4 Ngaya anaani ngaandha-wuguuguni nganu-warraarriwana na-God-guy, nugurru yamba aadanu. Naagi yamba nani-walgaṉmana nugurri-wuy, yagu yamba niga-waj yamba Jesus Christ. \p \v 5 Na-God naniiyn arrawindi yij-mamaaḻang-jinyung, yagu yamba niga-waj yamba Jesus yamba. Yigaj! Nugurru aadanu nurru-jambarrgiiyn aḏaba, anubani ana-lhaawu na-God-jinyung. Marri nurru-marrbuy-maa-windiyung aḏaba anubani ana-lhaawu, marri nugurru nirriij-burryuwina anubani ana-lhaawu wugurru. \p \v 6 Anubani-yumbaa ngaya ngana-magaa ana-lhaawu na-Jesus-inyung, anubani-yung nugurru nuu-jambarrgiiyn anaani ana-lhaawu. Anaani ana-lhaawu, anubani wu-wandhurrg nugurri-rruj aadanu. \p \v 7 Anubanila-wala, nirri-mangi aḏaba yij-mamaaḻang-bindiyung. Maṉngulg Mawurr nangguuni nugurri-wuy. Nguynju yadhu numburru-waṉbina-wugij maaḻamburrg, marri numburraambu-narrina ani-dhirridang-jinyung nubagi na-Buunggawa na-Jesus Christ, ani-rabalang. \v 8 Niga-waj nga bagi nani-waḏa-waḏaḏ-gana nugurru. Nubagi-yung ani-waṉbina-wugij ani-wuguuguni. Bani-yung marri nubagi na-Buunggawa-yinyung ngarrubagi ngarraaḻirr, marri numburraandhurrg-gina aḏaba. Anubani yagi nirri-waṉagi anaaladi anubagu. \p \v 9 Niga-waj God nanii-gaḏangi nugurru. Nguynju yungguyung nugurru numburraaynjaabu aḏaba. Nugurru marri ngagurri-nyinyung na-Buunggawa na-Jesus Christ. Marri ngagurru ngurru-marrbuy, niga na-God ni-jambarrg-bugij, marri ani-waṉbina anubani-yung ngarrani-lhalamayaa-yinyung wugurru. \s1 Warruburru-yung wurru-wundu-wundaa-wugij. \p \v 10 Ngaya-waj anaani nganiiyii wu-waḏa-waḏaḏ-bindiyung anaani ana-lhaawu nugurri-wuy. Na-Buunggawa na-Jesus Christ ngaya ngani-lharrgang, marri ngaya nganaa-jambina niga. Nugurru yagi nurru-wundangi aḏaba, numburru-muḏaḏbang, nugurru numburru-burraa numburraaynjaabu. Yagi nurraaḻgaaḻgaḻ-mi. Nugurru numburraaḻamin-nguynju-wugij aadanu. \p \v 11 Murruyung-gaang, ngaya ngana-magana aniijiijung, mulung-arrgi-yung yamba yaawurru wurru-yanggi, ngigawi-nyinyung-gala ngarra-Chloe-wala wubani aanga-wala. Nga anaani ngambi-magaa yaani-yung ana-lhaawu. Nugurru yingga nurru-wundu-wundaa-wugij. \p \v 12 Yaani yigaj ngaya nga-magina. Mulung-arrgi-yung nugurri-wala, waadurru-yung wurru-yamana, “Anaani nurru nuunu-garrindharrmani na-Paul.” Wugurraayung warra-mulung-arrgi-yung wurru-yamana, “Nurru anaani nuunu-garrindharrmani nubagi na-Apollos.” Wugurraayung warruburru-yung warra-mulung-arrgi-yung wurru-yamana, “Nurru nuunu-garrindharrmani na-Peter.” Warra-mulung-arrgi-yung wurru-yamana, “Nurru nuunu-garrindharrmani na-Jesus Christ.” Dani-yung nugurru nurru-yamana, nurru-wundu-wundaa aadanu. \p \v 13 Yagu yagi nugurru nurru-yambi aniijiijung, nurru-yami. Na-Jesus yuga nani-magaa aynba-gaynbaj-jinyung lhaawu? Waari! Ngaya-waj yaani Paul, nga-ngawiiyn ngaya nugurraa yadhu? Waari! Anubani-yumbaa nugurru nurraambara-ngambini, yangi yuga anubani ana-muwaj warruburru-yung wuu-yambini? Yuga ngayawi-nyinyung-mirri a-muwaj? Waari! \v 14 Marri waari ngaya nganambaambara-ngambijgaa nugurru. Anaani aḏaba yij-mamaaḻang. Ngaya nganu-warraarriwana aadanu aḏaba na-Buunggawa-wuy. Naawiṉi wini-wulawaa-wugij Crispus marri Gaius, diṉi-yumbaa ngaya ngarraambara-ngambijgaa. \v 15 Yigaj! Nugurru waari numburraambara-ngambini ngayawi-nyinyung-duj a-muwaj, yagi nurru-yambi aadanu nugurru. \p \v 16 Ngaya nga-warandhalabiyn, anaani ngarraambara-ngambijgaa nubagi-yung na-Stephanas marri nigawi-nyinyung warruburru-yung warra-mijgalgur-yung. Yii, nga-maḻaḻadi, waari ngaya ngambaambara-ngambijgaa warra-mulung-aynbaj anaa-gugu-rruj. \p \v 17 Anubani-yumbaa na-Jesus ngaya ngani-lharrgang, waari ngambaambara-ngambijgang-jinyung. Niga ngani-lharrgang, ngarra-magana yungguyung ana-lhaawu-mamanunggu-yinyung. Anaani waari ngamba-magang warra-wurru-wurruj-jinyung ana-lhaawu, yagi-magi wurraan-jami yingga ngaya anaani nga-yina-mamaaḻang. Waari. Ngaya nga-yambina-wugij anubani-yung-jinyung anu-ḏangag-jinyung na-Buunggawa-yinyung, dani-yung-bugij, anaani yamba ana-lhaawu waṉagana lhuḏ-bindiyung na-God-gala. \s1 Niga na-Jesus Christ ngarrani-bajiyina anubani ana-lhuḏ na-God-jinyung. \p \v 18 Nugurru yuga nurru-marrbuy anaani nga-yambina-yinyung? Anubani-yung ana-lhaawu ngana-magaa ana-rangag-jinyung, arraarrawindi wurru-wurruj wurru-wijangayii yijanggaḻij. Burru-yung nga, wurru-yaarri-yinyung wubani-wuy a-ngura-wuy wugurru. Yagu ngagurraayung anaani, God ngarrani-wiri-gana. Ngurru-marrbuy anubani ana-lhaawu waṉagana lhuḏ-bindiyung na-God-gala. \v 19 Anaani wiijamana, waarrarrina a-wubiba-rruj. Na-God ni-yambini anaani, \q1 “Warruburru-yung wurraan-jamana-yinyung yingga wurru-marrbuy aniijgubulu-walawaj, anubani ana-lhaawu wugurru nganggu-jadugang. \q2 Warruburru-yung yingga wurru-marrbuy-windiyung, wugurri-nyinyung ana-lhaawu ngaya nganggu-warra-yarina.”\x + \xo 1:19 \xt Isaiah 29:14.\x* \m Dani-yung ni-yambini na-God, anaani-rruj waarrarrina ana-wubiba-rruj. \p \v 20 Yagu wugurraayung warruburru-yung wurru-yina-mamaaḻang-jinyung, wuu-yaminggarrina wugurru? Yagu wugurraayung wurru-marrbuy-mana-yinyung anubani anaarrawindi-lhangu? Ngubindi, warruburru-yung wuu-nunggarrbidi wurru-burraa. Yagu anaani anaarrawindi-lhangu ana-lhaawu wurru-yambina-yinyung anaani-rruj ana-lhal-uj, ngubindi anaani arrbidi wu-burraa. God yamba anaani ni-waṉbini. \v 21 Naagi-yung ni-yina-mamaaḻang-bindiyung, marri ni-wijangani, warraarrawindi-lhangu anaani-rruj-jinyung ana-lhal waari amburru-marrbuy-mang naagi-yung na-God, wugurri-nyinyung-jinyung-mirri ana-lhaawu. Yagu ngagurru anaani ngarra-maga-magana anubani ana-mamanunggu ana-lhaawu. Wugurraayung warruburru-yung warra-mulung-arrgi-yung wurru-yamana ngagurru ngurru-yilg. Yagu niga na-God aadanu ni-waḻaaḻarrii niga. Warruburru-yung-maynji amburru-jambarrgina-maynji anubani ana-lhaawu, naagi-yung niga ambani-wiri-gana wugurru. \p \v 22 Yuga nurru-marrbuy anaani ngaya nga-yamba-yambina? Warruburru warra-Jew, warraawurru-yung wirri-ngaynbandii amburraarra-nayii wubani yij-mamaaḻang-gala. Wugurraayung warruburru-yung warra-mulung-arrgi-yung warra-Greek, warruburru-yung wirri-ngaynbandii amburraawanggina wubani arrawindi ana-lhaawu, warruburrala-wala warra-yini-yina-mamaaḻang-gala. \v 23 Yagu ngagurru anaani yagi ngurru-yambi ngurru-yami. Anaani ngurru-yambina na-Jesus-inyung, ni-ngawiiyn wubani wuḏangag-duj. Warra-Jew warruburru-yung waari ambirri-ngaynbandang anubani ana-lhaawu. Wugurru yamba wurraaḻamin-jamijgina yingga nubagi-yung na-Runggal-yung waari ani-ngawini anu-ḏangag-duj. Wugurraayunggaj warra-Greek waari amburru-jambarrgang, warruburru-yung yamba wurraaḻamin-jamijgina anubani-yung ana-lhaawu wu-yilg wugurru. \p \v 24 Yagu ngagurru anaani na-God-jinyung niga ngarranii-gaḏangi-yinyung, niga na-Jesus Christ ngarrani-bajiyina anubani ana-lhuḏ na-God-jinyung, marri ngarrani-bajiyina nubagi na-God ni-yina-mamaaḻang-bindiyung niga. Wiiya yagu ngurru-Jew yagu ngurru-Greek anaani. \p \v 25 Yigaj! Warraarrawindi-lhangu warra-wurru-wurruj wurraaḻamin-jamijgini yingga na-God-jinyung ni-wijangani-yinyung, anubani-yung yij-galadi. Yagu niga ni-yina-mamaaḻang-bindiyung, ni-marrbuy anaarrawindi-lhangu niga. Marri wurraaḻamin-jamijgina yingga ana-lhuḏ nigawi-nyinyung, anubani-yung arrbidi. Yagu anubani ana-lhuḏ wu-runggal-windiyung wugurru. \p \v 26 Murruyung-gaang, anu…bani-yunggaj nugurru nanii-gaḏangi na-God, numburru-wijangayii. Ari nurraadharra nugurru aadanu waa-yina-mamaaḻang-jinyung. Waari warraarraarrawindi. Nugurru waari numburru-yamaa nguynju warruburru-yung waa-yina-mamaaḻang-jii, anaani-rruj ana-lhal. Nurraadharra nugurru nurru-buunggawa-maa. Nurraadharra nurru-runggal-maa. \v 27 Nugurru aadanu nurru-nunggarrbidi, yagu niga-waj God ni-wajbarini aadanu. Waari ani-wajbarini warruburru-yung waa-yina-mamaaḻang yagu warruburru-yung warra-waḏa-waḏaḏ-jinyung wugurru. Ni-wajbarini nugurru-waj aadanu nguynju yadhu warruburru-yung amburraambulii wugurru. \p \v 28 Nugurru yuga nurru-marrbuy aḏaba? Yaani yigaj ni-waṉbina ni-wuguuguni. Warruburru-yung niga-waj ni-wajbarina waari-yinyung warruburru-yung ambuu-runggal-wiiyn. Warra-mulung-arrgi-yung warruburru-yung warra-wurrij-bangana. Warra-mulung-arrgi-yung wurraaḻamin-jamana wugurru wuu-nunggarrbidi. God niga-waj ni-wajbarina warrubujujung niga-waj. Nguynju yadhu, warruburru-yung waa-runggu-runggal anaani-rruj-jinyung ana-lhal, warruburru ambuu-nunggarrbidi. \v 29 Nguynju yadhu warraaynbaj waari wu-lhama-lhami nigawi-wuy na-God-guy. \v 30 Niga yamba na-God, nugurru nurraaynjaabu nigawi-rruj na-Jesus Christ-duj. Marri niga na-Jesus Christ ngarrani-yiyina ngagurru, anubani aniijgubulu ana-lhaawu na-God-jinyung. Marri ngarrani-maaḻamburrg-gaa ngagurru, nguynju yadhu ngurru-burraa na-God-jinyung warra-wurru-wurruj anaani. Marri niga ngarrani-wiri-gaa ngagurru anaani. \p \v 31 Anaani wiij-nguynju wu-yamana ana-wubiba-rruj. \q1 “Nugurru-maynji numburru-lhama-lhamina, nugurru numbunu-lhama-lhamani nubagi na-Buunggawa.”\x + \xo 1:31 \xt Jeremiah 9:24.\x* \m Dani-yung anaani ana-wubiba wu-yambina, wu-yamana. \c 2 \s1 Anubani-yung ana-Maṉngulg Mawurr ngarranggu-marrbuy-wana ngagurru. \p \v 1 Murruyung-gaang, numburru-wijangayii lhal-ngargu yuga anaani ngaya nga-yanggi nugurri-wuy. Waari ngaya ngaynjambini warruburru-yung-jii waa-yina-mamaaḻang-jii, wurru-yambina-yinyung aniij-mamaaḻang ana-lhaawu. Ngaya ngana-yambini anubani andhurrg ana-lhaawu, anubani aniijgubulu ana-lhaawu na-God-jinyung. \p \v 2 Ngaya nga-wijangani aynjaa…bugij-bugij ana-lhaawu. Anubani-yung yaga ana-lhaawu na-Jesus-inyung marri yaga ni-ngawiiyn-jinyung anubani-rruj anu-ḏangag-duj. Bani-yung-bugij ngaya ngana-magaa ana-lhaawu. \v 3 Anubani-yung ngaya ngaarra-wilwilangi, marri nga-ḏirrngawini, marri ngaarra-galalangi. \v 4 Anaani ana-lhaawu ngana-magaa-yinyung waari warruburru-yung-jii warra-yina-mamaaḻang-jii, anggu-yamaa. Yagu ngaya anaani ngana-yiyini nga-wij-garrarra-gayn ana-lhaawu, marri ana-Maṉngulg Mawurr nanggu-yiyini nugurru, anubani ana-lhaawu yijgubulu-windiyung. \v 5 Yaani-yung yigaj ngaaṉbini ngaya, nguynju yadhu numburru-jambarrgiiyn anubanila ana-lhuḏ na-God-jinyung. Yigaj! Warraaynbaj-maynji warra-wurruj nambarra-maga-magana warra-yina-mamaaḻang-jii amburru-yamana, ari yagi anubani-yung nuu-jambarrgi na-God-guy ana-maaḻamburrg. \p \v 6 Yagu ngaya nga-magina ana-lhaawu na-God-jinyung, nugurri-wuy nurru-waḏbirr-inyung, nga-magina yij-mamaaḻang na-God-gala. Warra-mulung-arrgi-yung wurraan-jamana yingga wurru-yina-mamaaḻang wugurru, wurru-yambina ana-lhaawu anaani-rruj-jinyung ana-lhal, marri warruburru-yung warra-bu-buunggawa wurru-yambina wudani-yung-jii wugurraayunggaj. Wugurru wurru-yambina nguynju warra-yina-mamaaḻang-jii, yagu wugurri-nyinyung ana-lhaawu waari na-God-gala. Warruburru-yung amburru-jadugiiyn wugurru. Ngaya anaani waari ngaynjambang wugurri-yii warruburru-yung-jii. \v 7 Nigaaj-bugij God, bagi-yung-bugij na-yina-mamaaḻang-jung. Anaani yaga anu…bani-yunggaj, waari-waj anaani ana-lhal, God niga-waj ni-wijangani anaani ana-lhaawu, yagu waari ambani-magaa wugurru. Niga niwu-waṉagaa, wu-burri wu-miḏaamimi ana-lhaawu. Niga yamba niwu-ngaynbandangi, ngarrani-magaa ngagurri-wuy, anaani ana-lhaawu, marri ngarrani-yayn anaani yij-mamaaḻang-jinyung anaanila-wala ana-lhaawu-wala. \p \v 8 Warruburru-yung wurru-buunggawa-mana-yinyung anaani-rruj-jinyung ana-lhal, wurru-maḻaḻadi wugurru aadanu. Wudani-yung-gala, wunu-burriyn anubani anu-ḏangag-duj, niga na-Jesus. nubagi niga yamba na-Buunggawa na-Runggal-yung. \p \v 9 Yigaj! Nugurru numburraawanggina wu-yaminggarrina anubani ana-wubiba ngagurru ngarranggu-magana. \q1 “God niga-waj niwu-maṉdhangi anaani ana-lhaawu wu-miḏaamimi. \q2 Warraaynbaj warra-wurruj waari amburraarranggaa wugurri-nyinyung-mirri mana-munbarrg. \q1 Waari amburraawanggini wugurri-nyinyung-mirri mana-warang. \q2 Warraaynbaj waari ambu-wijangani wugurru-nyinyung-mirri manaamburumburung-duj. \q1 Yagu God niga-waj ngarrani-yayn anaani ana-lhaawu, ngagurru anaani nguunaa-ḏamarr-ngu-burraa-yinyung.”\x + \xo 2:9 \xt Isaiah 64:4, 65:17.\x* \m Yaani-yung wu-magina wu-yamana ana-wubiba. \p \v 10 God niga-waj ngarrani-bajiyini anaani, nigawi-nyinyung-gala wubanila a-Maṉngulg-gala Mawurr. Anubani ana-Maṉngulg Mawurr wu-marrbuy anaarrawindi-lhangu wugurru. Marri anubani wu-marrbuy anaani ana-miḏaamimi-yinyung, anubani ana-lhaawu na-God-jinyung. \p \v 11 Yuga nugurru nurru-marrbuy anaani ngaya nga-yambina? Waari warraaynbaj wu-marrbuy-mi anaani ngagurru ngurru-wijangayii-yinyung ana-lhirribala. Yagu ngagurri-nyinyung ana-wiri anaani ana-lhirribala wu-marrbuy. Wugurraayung wu-nguynju anubani ana-Maṉngulg Mawurr na-God-jinyung, wu-marrbuy anubani ni-wijangayii-yinyung niga na-God. \p \v 12 God niga-waj ngarrani-yayn anaani ana-Maṉngulg Mawurr. Waari ngaambanggu-mangi anaaynbaj ana-mawurr anaani-rruj-jinyung ana-lhal-wala. Niga na-God ngarrani-yayn, nigawi-nyinyung wubani a-Maṉngulg Mawurr. Nguynju yadhu ngaambu-marrbuy-mana na-God-jinyung ngarraniini-yinyung anubani-yung ngagurri-wuy, ngarrani-walgaṉmana yamba niga. \p \v 13 Yaani-yung yigaj ngaya nga-yamba-yambina-yinyung anaani, ngana-maga-magana. Anaani ana-lhaawu waari warra-wurru-wurruj-gala-magaa. Anaani anubanila ana-Maṉngulg ana-Mawurr-wala wugurru. Marri ngaya nga-magina nugurri-wuy, nugurru yamba nirri-waṉagana ana-Maṉngulg Mawurr. \p \v 14 Warra-wurru-wurruj waari-yinyung ambirri-waṉagang anaani ana-Maṉngulg Mawurr, wugurru waari ambirri-ngaynbandang anubani anaaynba-gaynbaj-jinyung ana-Maṉngulg Mawurr-yinyung. Anubani-yung yamba wugurru wurru-waḻamin-jamana, wiij-gawaḻi. Marri waari wurru-wijangi anubani ana-maaḻamburrg windiyung, anubani-yung yamba ana-lhaawu na-God-gala-yinyung, anubani ana-Maṉngulg Mawurr ngarranggu-yiyina ngagurru. Dani-yung-bugij-gala ngagurru ngaambu-marrbuy-mana. \p \v 15 Yigaj! Ngagurru ngurru-wijangayii andhurrg-bindiyung, ngirri-waṉagana yamba ana-Maṉngulg Mawurr. Warra-mulung-aynbaj waari-yinyung ambirri-waṉagang-jinyung, yagi ngarrambi-magi aniijiijung. \p \v 16 Anaani yamba ana-wubiba-wala ngarranggu-magana-yinyung, \q1 “Yuga wu-marrbuy wurruj ni-yaminggarrina na-God ni-wijangayii? \q2 Yuga wurruj dawu ambunu-nguynju-nguynjijgana niga? Waari!”\x + \xo 2:16 \xt Isaiah 40:13.\x* \m Yaani-yung wu-yamana anaani-rruj ana-wubiba, wu-magina. \p Yagu ngagurru anaani ngurru-wijangayii maaḻamburrg-bindiyung, ngurru-nguynju-nguynju niga na-Jesus ni-wijangayii, dani-yung. \c 3 \s1 Na-Paul marri na-Apollos wuunaa-mijgalmina na-God. \p \v 1 Murruyung-gaang, yuga nugurru nirri-waṉagana aadanu aḏaba ana-Maṉngulg Mawurr? Yagu waari nimbirri-waṉagang yuga? Anubani-yumbaa nga-burri nugurri-rruj, nugurru nurru-wijangani warruburru-yung-jii warra-mulung-aynbaj-jii anaani-rruj-jinyung ana-lhal. Nugurru nurru-yamaa nguynju warra-mijburrayung-jii. \v 2 Anaani wiijamaa nguynju ngaya nganiini mimi, ngana-wuynjigaa, yagu waari anu-gubulu-yinyung ana-marrya, nugurru yamba waari numburru-ngambara-maa aadanu. Marri anaani ana-yimbaj, nugurru waari-wugij numburru-ngambara-magaa. \v 3 Nugurru yamba nurraandha-wuguuguni nurru-wijangayii-wugij warruburru-yung-jii warra-mulung-aynbaj-jii anaani-rruj-jinyung ana-lhal. Nugurru nurru-wuguuguni nurru-margiriynjina-wugij, marri nurru-wundaa-wugij! Yuga nugurru nurru-wijangayii warruburru-yung-jii warra-mulung-aynbaj-jii? Nugurru yuga nurru-yamana nguynju warruburru-yung-jii waari-yinyung wugurru amburru-jambarrgiyn-jinyung? \v 4 Aynjaabu-nyung yamba ni-yamana, “Ngaya nganu-garrindharrmani na-Paul,” nigaayung nubagi-yung naaynbajung ni-yamana “Ngaya nganu-garrindharrmani na-Apollos.” Dani-yung-gala yigaj ngana-magana, nugurru nurru-yamana nguynju warra-mulung-aynbaj-jii, waari-yinyung wugurru amburru-jambarrgiyn-jinyung. \p \v 5 Nugurru ngirri-magana ngayawi-wuy. Yuga ngaya nga-runggal? Waari! Yuga na-Apollos ni-runggal niga? Waari! Niiṉi anaani nuunu-yandhurrbangana na-God. Yuu! Anaani niini-magina nugurri-wuy warra-wurru-wurruj-guy, nguynju yadhu nugurraa yadhu numburru-jambarrgiyn. Yagu niga-waj nga na-Runggal-yung nani-yayn niiṉi-wuy, marri warruburru-yung warra-mulung-aynbaj wirri-lhaawu-yarrijgina-yinyung. Nurru anaani nuunu-yandhurrbangana niga. \p \v 6 Anaani aḏaba numburru-wijangayii nugurru. Nguynju yaga ngaya ngaanuynjungaa anu-ḏal, nigaayung nubagi-yung na-Apollos nigaayunggaj ni-waḻ-wuryangi. Yagu God yamba anubani-yung ni-warradijgana anubani anu-ḏal. \v 7 Yigaj! Ngaya marri na-Apollos nubagi, niini-wanuynjungaa aaban-guy, niini-waḻ-wuryangi. Niiṉi anaani waari naani-runggal-magaa. Nigaaj-bugij God aynjaabu-nyung-bugij na-Runggal-yung, niga-waj ni-warradijgaa anu-ḏal wugurru. \p \v 8 Niiṉi anaani, niini-wanuynjungaa marri niini-waḻ-wuryangi, niini-mijgalmina niiniiynjaabu. Marri God niga-waj naani-bayarra-gana niiṉi anaani. \v 9 Yigaj! God niga-waj, niiniinggarra-mijgalmina nigawi-rruj. Nugurru aadanu nurru-yamana nguynju aabaḻa-yii, niiṉi-rruj niini-mijgalmina-rruj, niini-wanuynjungana nigawi-nyinyung na-God-jinyung. \s1 Ngagurru ngurru-yamana nguynju a-wumurrng-jii. \p Ngijang, nurru-yamana nguynju a-wumurrng-jii, niiniwu-rayii-yinyung nigawi-nyinyung na-God-jinyung. \v 10 Nubagi niga na-God ngani-walgaṉmaa ngayawi-wuy, anubani-yunggaj yigaj ngaya ngana-magaa ana-lhaawu, anaani wu-yamaa nguynju yaga ngama-burrangi ṉuga, lhirribala-windiyung wubani a-wumurrng-duj. Warrubawa-yung anuwagala wu-yanggi warraaynbaj, nga warraawa-yung wirri-raani, wirri-runggal-waa anubani ana-wumurrng. Anaani yijgubulu-windiyung, ngagurru ngaambu-nina, anubani-yung-jinyung ana-wumurrng, anubani-yung ngirri-rayii-maynji. \v 11 Manubama-yinyung mana-lhirribala mana-ṉuga, ma-burraa, danu nga anaani wiijamana na-Jesus-jii na-Christ. Dani-yung nga niga na-God ni-wijangani, warraaynbaj yagi wirriij-gaynbijgi wugurru. \p Ngijang, numburru-wijangayii, amubama lhirribala-windiyung mana-ṉuga. \v 12 Manubama-yung amaaynba-gaynbaj-jinyung ama-ṉuga ambirrima-muṉḏugana anaarrwa-garrwar ama-yamana, yagu gold anubagu anggu-burraa, yagu ṉuga-mamaaḻang-jinyung, yagu rangag, yagu maḏa anubagu ambirri-maḏa-ngu-burrii. \p \v 13 Anubani ari anaaynba-gaynbaj-jinyung anubagu anggu-warra-ngu-burraa, anubani anggaarrarra-mana wurrugu. Nugurru yuga nurru-marrbuy? Ngarrubagi-rruj ngarraaḻirr-maynji na-Jesus aniigiyn-maynji, anubani-yung yaga ngaambani-nguynju-nguynjijgana ngagurru. Wiijamana, aniwu-lharrgang anuwagala ngura. Anubani-yung ana-ngura, anubani anggu-nagina ana-rangag, yagu yagi wu-nagi ana-gold. Anaani wiijamana, wugurru anubani-yung ngurraaṉbini-yinyung anubani-yunggaj. Anubani-yung ari wiij-mamaaḻang-bindiyung, yagu ari waaladi-windiyung. \v 14 Anubani-yung-maynji ngagurri-nyinyung ana-wumurrng yagi-maynji wu-nagi-maynji, anggu-burraa-maynji, nigaayung na-God ngaambani-bayarra-gang ngagurri-wuy anaani. \v 15 Yagu anubani-yung-maynji anggu-nagina-maynji, ngagurru ngaambu-marang-balayidii, anubani anaarrawindi-lhangu, nguynju yaga wubani a-ngura-yii yaga wu-nagina-yii anggu-yamang. Wiiya anubani anggu-warra-nagina, ngagurraaj-bugij ngambani-maṉmang niga. \p \v 16 Nugurru-waj, yaani yigaj numburraawanggina. Nugurru nurru-yamana nguynju wubani a-wumurrng-jii na-God-jinyung. Nigawi-nyinyung na-ni-Mawurr-yung ni-burraa nugurri-rruj lhirribala. \v 17 Warraaynbaj-maynji warrubawa-yung nambambiiladi-wana nugurru, nigaayung na-God ambani-jadugang warrubawa-yung wugurru. Nigawi-nyinyung yamba anubani ana-wumurrng wu-maṉngulg na-God-jinyung. Yangi anubani ana-wumurrng? Anaani wiijamana nugurru aadanu. \p \v 18 Nugurru-waj, numburru-wijangayii maaḻamburrg-bindiyung. Yagi nurru-dhaayurrijgi nugurraaj-baj. Yagi nurru-yami, “Ngaya anaani nga-yina-mamaaḻang.” Nugurru aadanu numburru-burraa nguynju yaga nugurru yagi nurru-marrbuy, marri numbunaa-gawanggina na-God-guy. Ngubindi-windiyung numburru-yina-mamaaḻang na-God-jinyung nugurru. \p \v 19 Yigaj! Warraarrawindi wurru-wurruj wurru-wijangayii anaani-rruj-jinyung ana-lhal-uj, marri wurraaḻamin-jamana yingga wugurru wurru-marrbuy-windiyung anaani anaarrawindi-lhangu. Yagu nigaayung na-God ni-yamana, wugurru wurru-maḻaḻadi-windiyung. \p Anaani wiijamana ana-wubiba wu-magina aḏaba, \q1 “Warruburru-yung wurraan-jamana-yinyung yingga wurru-marrbuy-windiyung, \q2 God niga-waj ambani-lhangarrmana, marri ambani-lhambiyn wugurru.”\x + \xo 3:19 \xt Job 5:13.\x* \p \v 20 Marri anaaynbaj ana-wubiba wu-magina, \q1 “Warruburru-yung wurru-marrbuy-mana-yinyung, na-Buunggawa niga ni-marrbuy anaarrawindi-lhangu warruburru-yung-jinyung wurru-wijangayii-yinyung, \q2 anaani waarrbidi wugurru.”\x + \xo 3:20 \xt Psalms 94:11.\x* \m Dani-yung wu-magina anaani ana-wubiba. \p \v 21 Yuga aḏaba nurru-marrbuy? Numburru-muḏaḏbang aḏaba, yagi nurru-lhama-lhami warruburrala-wala warra-yiyina-wala. Nugurru yamba nurraarra-waṉagana anaarrawindi-lhangu! \v 22 Ngaya-waj marri na-Apollos marri na-Peter marri anaani-rruj-jinyung anaarrawindi-lhangu anaani nugurraa yungguyung. Marri ana-wiri marri ana-ngawij, marri anaani anaarrawindi-lhangu ana-yimbaj marri wurrugu, nugurru-waj aadanu nurraarra-waṉagana anaarrawindi-lhangu. \v 23 Marri nugurru aadanu nigawi-nyinyung na-Jesus Christ-inyung, marri nigaayung na-Christ, na-God-jinyung, niga. \c 4 \s1 Yagi nugurru narra-runggal-wi warra-mulung-arrgi-yung-guy. \p \v 1 Nugurru aadanu numburru-wijangayii nurri-nyinyung, nirri-lhaawu-yarrijgina-yinyung. Yagi nugurru ngirri-runggal-wi nurru anaani. Nurru anaani nunaa-mijgalmina na-Jesus-bugij. Nurru anaani nirri-narrii wubani a-miḏaamimi a-lhaawu na-God-jinyung. \v 2 Wudani-yung-gala, anaani nurru nuunu-yandhurrbangana, nurru-jambarrg anaani. \v 3-4 Ari nugurru nurraaḻamin-jamana, ngaya waari nga-ngu-jambarrg-magaa. Yagu wiiya aadanu. Runggal-yung yamba, niga-waj ngaya ngambani-nguynju-nguynjijgana. Ari warraarrawindi amburraaḻamin-jamana, ngaya waari nga-ngu-jambarrg-magaa, nga-mijgalmina-yinyung na-God-jinyung. Yagu wiiya aadanu. Yijgubulu, ngaya nga-maḻaḻadi, ngaya nga-jambarrg yagu waari. Ngaya nga-maḻaḻadi anubani nga-waṉbini-yinyung anaaladi, yagu wiiya aadanu. Ari ngaya nga-waṉbini aladi, yagu ngaya nga-maḻaḻadi. Niga-waj nga, na-Runggal-yung, ngambani-nguynju-nguynjijgana, marri ani-yambina, ngaya nga-jambarrg yagu waari. \p \v 5 Anaanila-wala, nugurru yagi narra-nguynju-nguynjijgi warraaynbaj-guy. Wurrugu marri, ngaambaambu-narrina na-Runggal-yung, ani-dhirridang-maynji. Niga-waj marri anubani ani-warrarra-gana anaarrawindi-lhangu. Anubani-yung wu-miḏaamimi-yinyung ana-yimbaj, ngurru-maḻaḻadi ngagurru ngurru-wijangayii-yinyung ana-lhirribala ana-yimbaj. Yagu wurrugu marri, na-Jesus-maynji aniigiyn-maynji, bani-yung marri ngaambu-marrbuy-mang. Bani-yung marri ani-wij-gandhurrg-gana ngagurru warraaynjaaynjaabugij-gaj, ngurru-waṉbini-yinyung ana-mamanunggu. \p \v 6 Murruyung-gaang, ngana-maga-magaa niiṉi na-Apollos marri ngaya, nguynju yadhu nugurru numburru-wijangayii maaḻamburrg-bindiyung, marri nugurru numburraawanggina anaani ana-lhaawu, “Numburraaṉbina wiij-nguynju na-God ni-yambina-yii, yagi nurru-waṉbi anaaynbaj.” \p Nugurru yuga nurru-marrbuy? Yagi nugurru narra-runggal-wi warra-mulung-arrgi-yung-guy, marri yagi narraagaminij-gaandirri warraaynbaj-guy. \p \v 7 Marri yagi nugurru nurru-lhama-lhami, nugurru yamba anaarrawindi-lhangu nurraarra-waṉagana-yinyung, God nigaaj-bugij naaniini nugurri-wuy. Nugurru a-yangi yadhu nurru-runggal-wina, marri nurru-lhama-lhamina? \v 8 Yuga nugurru aadanu nurraambalal? Yagu nugurru nurru-yamana nguynju waa-runggu-runggal-yii? Ngaya anaani ngana-ngaynbandii, nugurru nuu-runggu-runggal-windiyung, marri ngaya anaani ngaaḻamin-jamana ngaynjamana nguynju nugurri-yii, ngaṉḏunggal, ngaambaaynjaabu anaani! \p \v 9 Anaani ngaya nga-wijangayii. Nurru anaani nirri-lhaawu-yarrijgina-yinyung a-lhaawu, ngaya ngaan-jamana nurru waa-nunggarrbidi-yinyung, na-God yamba ni-wijangani. Ngaan-jamana, nurru anaani nurru-yamana nguynju nambi-radbumana-yii, nguynju wurraamaamajaa-yii, marri nguynju nambi-ngawijgana-yinyung-jii, marri warraawurru warraarrawindi-lhangu nambi-nayii nurri-wuy, warra-wurru-wurruj marri anaarrawindi ana-angel wugurraayunggaj. \p \v 10 Dani-yung nga nga-wijangayii anaani. Nurru anaani nirri-lhaawu-yarrijgina-yinyung, nuunaa-mijgalmina na-Jesus na-Christ. Anaanila-wala, nugurru nurraan-jamana, nurru-yilg-balii! Yuga nugurru aadanu yamba nurru-marrbuy-windiyung, na-Christ-jinyung ana-lhaawu? Yuga nurru anaani nurru-bilwilwiluj? Yuga nugurru nurru-waḏa-waḏaḏ? Yuga warra-mulung-arrgi-yung wurraan-jamana nugurru aadanu nurru-runggal-windiyung? Yuga nurru anaani nurraalaaladi, dani-yung wugurru wurru-wijangayii, yuga? \p \v 11 Anaani aḏaba ana-yimbaj nurru nurru-marryaadi marri nurru-wurrij-guldhii. Nurru-yabina yaaḻi-waladi. Warra-mulung-arrgi-yung wugurru nambi-warragayijgana nurru anaani, nurru waari naanggu-waṉagang anaanga nurru-yingi-yinyung. \v 12 Nurru anaani nurru-mijgalmina angaḏajung-bindiyung anaani ana-marang-mirri. Warra-mulung-arrgi-yung wugurru nambiiladi-yamawana nurru, nurru yagu narra-magana ambaḻaman-bindiyung ana-lhaawu wugurri-wuy. Warra-mulung-arrgi-yung nurru nambi-wungarri-dhijgana, yagu nurru nurru-lhara-wugij andhurrg-bindiyung. \v 13 Wiiya warra-mulung-arrgi-yung wugurru nambiiladi-yamawana, yagu nurru narra-yambalmana yaynjaalul-mirri, narra-yambina. Warra-wurru-wurruj wurraan-jamana, nurru nurru-yamana nguynju a-lhagabuṉulg-jii marri ama-mangarag-jii. Dani-yung wugurru wurraan-jamana anaani nurri-nyinyung nirri-lhaawu-yarrijgina-yinyung anaani. \p \v 14 Anaani aḏaba ngaya nga-yambina a-wubiba-rruj, yagu yagi ngaya anaani nganaambulijgi nugurri-wuy. Ngaya ngana-ngaynbandii numburru-burraa numburru-dhi-maṉdhina. Nugurru nurru-yamana nguynju ngayawi-yii warra-mijburrayung-jii, ngaya yamba anaani nganaa-ḏamarr-ngu-burraa nugurru. \p \v 15 Nugurru aadanu, warruburru-yung nambi-yiyina-yinyung a…rrawindi-windiyung. Yagu aynjaabu-nyung-bugij na-ninyarra, yaani nga ngaya-waj. Anubani-yung yamba ana-wulhu-wulhurr ngaya ngana-magaa nugurru ana-mamanunggu ana-lhaawu na-Jesus Christ-inyung marri nugurru nurru-jambarrgiyn. Anaanila-wala aḏaba nugurri-nyinyung anaani ngaya na-ninyarra. \p \v 16 Anaanila-wala aḏaba ngaya ngana-yandhawiwanjii nugurri-wuy, ngayawi-wuy ngirriindharrmang aḏaba ngayawi-yii. \v 17 Yagu yamba anaanila-wala aḏaba nganu-lharrganjii Timothy nugurri-wuy. Naagi ni-yamana nguynju ngayawi-nyinyung na-nigi, ngaya nganu-ngaynbandii-yinyung, marri niga ni-jambarrg-bindiyung ngayawi yadhu. Naagi ani-yaarri-maynji, nambani-marrbuy-wana nugurru, ngaya nga-jambarrgiiyn na-Jesus-guy ana-baḏag, marri nga-burri nga-jambarrg-bindiyung nigawi yadhu. Marri wudani-yung-gala, ngaya ngarra-marrbuy-wana maaḻamburrg-galawaj, warruburru-yung wurru-jambarrgina-yinyung anaarrawindi-waj ana-lhal-waj wugurru. \p \v 18 Mulung-arrgi-yung nugurri-nyinyung wurru-lhama-lhamina, warra-wurru-wurruj. Wugurru wurraaḻamin-jamana, ari yagi nga-rumi nugurri-wuy. \v 19 Yijgubulu! Ngaya ngaynjaarri nugurri-wuy, anaani wiij-barubaj aḏaba, na-Runggal-yung-maynji ngambani-waḻamin-dharrgang-maynji. Marri anubani anambaa-gawanggiyn warruburru-yung wuu-lhama-lhamina-yinyung warra-wurru-wurruj. Ngamba-nayii ari ambirri-waṉagana warruburru-yung lhuḏ. \v 20 Anubani-yung na-God-jinyung ni-buunggawa-mana-yinyung, waari anubani ana-lhaawu-wugij-magaa. Wubani a-lhuḏ nigawi-wala na-God-gala. \p \v 21 Yangi yuga nugurru nimba-ngaynbandii ngaya nganggaṉbina-yinyung, ngaya-maynji ngaynjaarri nugurri-wuy? Yuga ngaya ngaṉḏiyaldhang wungarri nugurri-wuy? Yagu ari ngaya anaani ngaynjaarri nganambaa-ḏamarr-ngu-burraa nugurri-wuy, marri anaani ngaynjambina yaynjaalul-mirri? \c 5 \s1 Warruburru-yung wurru-lhama-lhamina anubani-yung-jinyung anaaladi-windiyung. \p \v 1 Ngaya anaani nga-wawanggiyn aladi-windiyung ana-lhaawu nugurri-nyinyung aadanu nuu-jambarrgina-yinyung nurru-burraa-yinyung aadani-rruj ana-Corinth. Warruburru-yung waari-yinyung amburru-jambarrgiyn-jinyung, durru wugurru waari ambuu-waṉbang anaani-yung-jii. Ngaya ngaawanggiyn, daju aynjaabu-nyung wurrujung, nigawi-nyinyung-jinyung na-ninyarra-yung-jinyung nga-rangarrina-yung, niga ngu-miyn, niiynji-yara. \p \v 2 Marri nugurru aadanu nurru-yambina nurru-lhama-lhamina! Aadanu anaaladi-windiyung, nambanggu-wurrij-galadi-waa-magaa! Naadagu nugurru numbunu-yarramijgang nubagi na-wurrujung, nugurri-wala nurru-muṉḏugana-wala. \p \v 3-4 Waari aadaju ngaya nga-ngu-burrangang na-ni-gubulu-nyung nugurri-rruj. Yagu ngayawi-nyinyung ana-wiri danu wu-burraa nugurri-rruj. Ngaya nga-wijangani aḏaba, nubagi na-waḻyinyung-jinyung. Marri nubagi nganu-lhajbiyn niga. Aadanu wiijamana nguynju daju nga-burraa nugurri-rruj, wiijamana. Nugurru numburru-muṉḏugana numburru-waliynjina, marri ngayawi-nyinyung ana-wiri anggu-burraa nugurri-rruj, bani-yung, na-Jesus-mirri na-Runggal-yung-mirri na-nimuwaj-jung, marri nigawi-nyinyung-mirri ana-lhuḏ, \v 5 nubagi numbunu-marangiiyn na-wurrujung, na-baḏirrnya-yung-guy na-Satan-guy. Ari na-baḏirrnya-yung nubagi anu-warragayijgana niga, nguynju yadhu ani-wiri-mang wurrugu, ngarrubagi-rruj ngarraaḻirr na-Runggal-yung-jinyung. \p \v 6 Anaani ngaya ngana-magana nugurru, anaani wiij-galadi-wina nugurru nurru-yamba-yambina nurru-lhama-lhamina aadanu. Numburru-wijangayii wubani nurru-majgana a-wuḏayn-jii. Anubani winyig wu-burraa, yagu anubani wu-ḻuḻḏuḻwanjii-windiyung anubani ana-marrya. Anaani wiij-nguynju, nubagi-yung na-waḻyinyung ni-waṉbina-yinyung anaaladi, waarradii, wu-ḻuḻḏuḻwanjii. \v 7 Aadanu nimbirri-barawudang anaaladi, nguynju yadhu nugurru numburru-burraa maaḻamburrg. Anaani ngurru-marrbuy, niga na-God nanii-jarini aḏaba, nugurri-nyinyung anaaladi, niga yamba na-Christ ni-ngawiiyn ngagurraa yadhu. \v 8 Wudani-yung-gala, ngagurru yagi ngurru-burrangi ngarra-margiri warra-mulung-aynbaj-guy, ngagurru ngaambu-waṉbina yij-mamaaḻang-galawaj, marri anaani ngaambu-yambina yijgubulu-windiyung anaani. \p \v 9 Anaani anubani-yunggaj, ngaya nga-warrarrangi ana-wubiba nugurri-wuy, anaani ngana-magaa warruburru-yung-jinyung warraalaaladi, wurru-waṉbini-yinyung ana-nguniyn anaarrbidi marri wurru-waṉbini-yinyung aniijiijung. Ngaya ngana-magaa, numburru-yaarri warruburrala-wala, yagi nurru-waliynji wugurri-wuy. \v 10 Anaani nga-magini-yinyung warraalaaladi-yinyung, ari nugurru nurraaḻamin-jamaa, nga-magini warruburru-yung-jinyung warraarrawindi-lhangu-yinyung. Yagu waari. Ngaya nga-yambini warruburru-yung-jinyung wuu-jambarrgini-yinyung, burru-yung-bugij. Warruburru-yung yaga wurraaynjaaynji-yara-yinyung marri wurru-burraa anubagu wurru-murruwanjii-windiyung, marri wurraamaamajaa-yinyung a-ngurrji, marri wurru-yandhurrbangana-yinyung aaynbaj-guy a-lhawadhawarra-wuy. Yagu waari anaani ngaya ngaynjambini warruburru-yung-jinyung warra-wurru-wurruj-jinyung. Anubani-yung-magaa ngaya-magaa ngaynjambini, ari numburru-yaarri anaanila-wala ana-lhal-lhangu. \p \v 11 Yigaj! ngaya anaani nga-yambini warruburru-yinyung wuu-jambarrgina-yinyung, burru-yung-bugij. \p Nubagi-yung ni-jambarrgina-yinyung na-wurrujung, yagu nubagi-yung ni-waṉbina-yinyung ana-nguniyn anaarbidi, marri nubagi ni-murruwanjii-windiyung, marri niwu-yandhurrbangana wubani aaynbaj-guy a-lhawadhawarra-wuy, marri waniiladi-yamawana warruburru-wuy warra-mulung-aynbaj-guy, marri ni-wamajaa anaarrawindi-lhangu, yagu ani-yamana “Ngaya nga-jambarrgiyn,” nugurru malanganyanay numburru-burraa nubagila-wala na-waḻyinyung-gala. Yagi nurru-rumi nurru-ngi anubagu ana-marrya nigawi-rruj na-waḻyinyung-duj. \p \v 12 Yuga nugurru nurru-marrbuy? Ngaya waari ngarra-nguynju-nguynjijgi warruburru-yung warra-mulung-aynbaj-guy. Yagu wugurraayung warruburru wuu-jambarrgina-yinyung, wiiya wulguy, durru ngamba-nguynju-nguynjijgana. \v 13 Yagu wugurraayung warra-mulung-arrgi-yung, God niga-waj ambani-nguynju-nguynjijgana wugurru. Yagu anaani ana-wubiba wu-magina wu-yamana, \q1 “Warruburru nambarra-man-jarramijgang, warraalaaladi wuu-jambarrgina-yinyung nugurri-wala.”\x + \xo 5:13 \xt Deuteronomy 13:5, 17:7, 19:19, 22:21,24, 24:7.\x* \m Dani-yung wu-yamana ana-wubiba. \c 6 \s1 Warruburru-yung wurru-yaarri nubagi-wuy wani-nguynju-nguynjijgana-yinyung na-waḻyinyung. \p \v 1 Aḏaba ngirri-magana ngayawi-wuy. Nugurru nuu-jambarrgina-yinyung, nurru-wundaa-maynji, a-yangi yungguyung nugurru nurru-yaarri warruburru-wuy waari-yinyung amburru-jambarrgiiyn, ambirriij-gandhurrg-gana yadhu ana-lhaawu? Burru-yung wuu-jambarrgina-yinyung anubani ambirriij-maṉdhiiyn. \p \v 2 Ari waari nugurru aadanu numburru-marrbuy-magaa, anubani anggu-yaminggarrang anggu-dhaag-mana-rruj-jinyung. Ngagurru anaani nguu-jambarrgina-yinyung, ngaamba-nguynju-nguynjijgana anaani-rruj-jinyung ana-lhal-uj warraarrawindi-lhangu. Yagu a-yangi yungguyung nugurru aadanu waari nimbirriij-gandhurrg-gang ana-lhaawu, anaani ana-yimbaj? \p \v 3 Ari nugurru nurru-maḻaḻadi, ngagurru ngaambu-nguynju-nguynjijgana ana-angel anaarrawindi-lhangu. Ngubindi-windiyung, nugurru numburru-nguynju-nguynjijgaynjina warra-mulung-arrgi-yung-guy, anaani-rruj-jinyung ana-lhal ana-yimbaj. \v 4 Yagu nugurru aadanu, numburru-wundaa-maynji, nurru-yaarri nubagi-yung-guy na-wurrujung-guy, wani-nguynju-nguynjijgana-yinyung na-waḻyinyung, yagu nubagi waari ani-jambarrgiyn niga. Waari nubagi ani-runggal-magaa, nugurri-nyinyung nuu-jambarrgina-yinyung. \p \v 5 Ngaya anaani ngana-magana anaani ana-lhaawu, nguynju yadhu nugurru numburraambulang. Yuga waari aadaju ambu-burraa warrubawa-yung ambu-yina-mamaaḻang nugurri-rruj, nguynju yungguyung bawa-yung ambu-wijangayii marri bawa-yung ambu-yambina? \v 6 Nugurru aadanu nurru-yaminggarrina? Nugurru aadanu warra-minilharri, naa-yarrijgina warruburru-yung-guy waari-yinyung amburru-jambarrgiyn-jinyung wugurru. \p \v 7 Yigaj! Nugurru nurru-wundaa, marri anaani wiijamana aḏaba, nurraaladi-wina nugurraajbaj! Yagu anaani aniij-gandhurrg. Warraaynbaj-maynji ambu-waṉbina anaaladi nugurri-wuy, yagu nambambi-dhaayurrijgana, anubani wiiya, nimbirriij-garruyn aḏaba. \v 8 Yagu nugurru nurru-yaminggarrina aadanu? Nugurru aadanu nurru-waṉbina anaaladi nurraaynjaabu, marri nuu-dhaayurrijgaynjina, yagu nurru-murruyunggaynjina aadanu! \p \v 9 Ari nugurru nurru-maḻaḻadi. Warruburru warraalaaladi-yinyung warra-wurru-wurruj yagi anubuguni wurru-rumi nigawi-wuy na-God-guy anubani anaanga-wuy. Waari warra-wurruj nambi-dhaayurrijgi nugurru. Warruburru wurru-waṉbina-yinyung anaalaaladi yagi wurru-rumi anubuguni wugurru. Warrubawa-yung wu-waṉbina-yinyung ana-nguniyn anaarrbidi, warrubawa-yung wii-yandhurrbangana-yinyung anaaynbaj ana-lhawadhawarra, wurraa-gamajaa ngarrubagi-yung nga-rangarrina-yung yagu nubagi-yung naaṉngina-yung, marri warruburru waḻya-waḻya-walij wurraaynji-yara. \v 10 Warraawurru wurraamaamajaa, marri wurru-murruwanjii-windiyung, marri wurru-bungurru-dhina, marri wurru-yang-gamiḏ-gamiḏ-balii-yinyung marri warra-dhaayurrii-yinyung wugurru. Warraawurru-yung yagi wurru-rumi anubuguni na-God-guy anaanga-wuy. \p \v 11 Yii, nugurraayunggaj nurru-yamaa anaani anubani-yunggaj. Yagu God niga-waj nani-yarrbini anubani anaaladi-wala. Anubani nurru-burraa nurru-maṉngulg. Nugurru nurru-burraa maaḻamburrg-galawaj na-God-guy, yagu yamba ana-lhuḏ na-Runggal-yung-jinyung na-Jesus Christ, marri ana-lhuḏ wugurri-nyinyung ana-Maṉngulg Mawurr ngagurri-nyinyung-jinyung na-God niga. \s1 Ngaambu-waṉbina ana-mamanunggu, ngagurri-nyinyung-mirri ana-ngun.gu. \p \v 12 Nugurru aadanu nuu-yambiynjina, “Na-Jesus niga ngagurru anaani ngarrani-warrbidi-wayn aḏaba, ngurru-burraa. Wudanila-wala marri ngaambu-waṉbina anaarrawindi-lhangu.” Danu nga yuga nurru-yambina nurru-yamaa? Ngubindi, ngaambu-waṉbina anaarrawindi-lhangu. Yagu anaarrawindi-lhangu waari ngagurru ngambanggu-maṉmang. “Ngagurru anaani ngaambu-waṉbina anaarrawindi-lhangu,”, nurru-yamana, yagu anubani anaarrawindi-lhangu waari wu-buunggawa-mi ngagurri-wuy. \p \v 13 Yigaj! Nugurru nuu-yambiynjina, “Anubani ana-marrya ngurru-nguyii-maynji, anubani wu-yabina lhirribala ama-gulmung-guy, marri niga na-God ngarrani-yayn mana-gulmung wubani yadhu a-marrya.” Danu nugurru nurru-yamana nurru-yambina. Anaani ngubindi, yagu anubani ana-marrya anggu-jadugiiyn, marri ngagurri-nyinyung ana-ngun.gu anggu-jadugiiyn anggiijamana wugurraayunggaj. \p Nugurru nurru-marrbuy anaani ngaya nga-yamba-yambina? Nugurru nurraan-jamana yingga numburru-waṉbina aynba-gaynbaj-jinyung, nugurri-nyinyung-mirri ana-ngun.gu. Yagu waari anaani anggiij-maṉdhiyn. Yagi nugurru nurraaynjaaynji-yingi. Ngagurri-nyinyung yamba ana-ngun.gu wu-burraa nigawi-wuy na-Runggal-yung-guy, marri niga-waj niwu-waṉagana ngagurri-nyinyung ana-ngun.gu. \p \v 14 Yigaj! Nigaayung na-God nu-ḻaḻagayn na-Runggal-yung na-Jesus ana-ngawij-gala, nigawi-nyinyung-mirri anubani ana-lhuḏ. Anaani wiij-nguynju, ngagurraayunggaj ngaambu-ḻaḻagiiyn. \p \v 15 Nugurru aadanu yuga nurru-marrbuy? Aadanu ana-ngun.gu nigawi-nyinyung na-Runggal-yung na-Christ. Yagu ngagurru ngaambu-yaminggarrang anaani ana-ngun.gu ngagurri-nyinyung? Anaani yamba nigawi na-Christ. Yuga ngagurru anubani ngaambarriiyii warruburru-wuy warraalaaladi warra-maṉaṉung, a-wuṉuga-yinyung, ngaambaaynji-yara-yinyung? Yagi ngurru-yami! \p \v 16 Yuga ngaambu-yama-yamana ngaambu-yara warra-maṉaṉung-guy? Yagi. Yuga nugurru ari waari numburru-marrbuy-magaa aadanu? Nugurru-maynji numburraaynjaaynji-yara-maynji warrubujujung warra-maṉaṉung, nugurru warruburru-yung-duj numburru-yagaynjina, numburraaynjaabu. Yagu na-God-jinyung ana-wubiba wu-yamana aynbaj lhaawu, \mi “Winiiynjaabu wini-yagaynjina, nguynju aynjaabugij ngun.gu.”\x + \xo 6:16 \xt Genesis 2:24.\x* \m Anaani wu-yamana ana-wubiba wu-magina. \p \v 17 Yagu anaani aḏaba ngurru-waliynji ngagurru nigawi-wuy na-Runggal-yung-guy, anubani nigawi-rruj ngurraaynjaabu, ngagurri-nyinyung-mirri ana-wiri. \p \v 18 Nugurru yuga nurru-marrbuy? Numburru-dhi-maṉdhina, yagi nurraaynji-yingi arrbidi. Nugurru aadanu nurru-yamana, “Ngaambu-waṉbina-maynji anaalaaladi-yinyung, waari anaani-yung-jinyung ngagurri-nyinyung ana-ngun.gu.” Dani-yung nurru-yamana. Yagu ngagurru-maynji ngaambaaynjaaynji-yara anaarrbidi, ngagurru ngirriiladi-wana ngagurri-nyinyung anubani ana-ngun.gu. \p \v 19 Ari waari nugurru numburru-marrbuy-maa. Ana-ngun.gu nugurri-nyinyung wu-maṉngulg, wugurru yamba ana-Maṉngulg Mawurr wu-burraa lhirribala nugurri-rruj. God niga-waj nani-yayn anubani ana-Maṉngulg Mawurr. Waari numburru-waṉijgiyn nugurraajbaj. \v 20 Nigaayung na-Jesus Christ anaani nani-wiri-gayn nugurru, nigawi-nyinyung-mirri mana-wulang. Anaanila-wala, aḏaba numbunu-warraarriwana nigawi-wuy na-God-guy, nugurri-nyinyung-mirri wudanu a-ngun.gu. \c 7 \s1 Anubani-yung-jinyung wurraaynji-yara-yinyung. \p \v 1 Nugurru ngirrii-dharrgang ana-wubiba ngayawi-wuy anubani-yunggaj, ngaayung anamba-yambiḻibiḻingaana lhaawu nugurri-wuy. Nugurru nurru-yamayn anubani-rruj ana-wubiba-rruj, yuga wiij-maṉdhina na-waḻyinyung nubagi-yung yagi niiynji-yingi warra-maṉung? \p Wiiya yagu aadanu. \v 2 Yagu warra-wurruj waari wu-burrangi wu-yami, wurru-waṉbi-magi anaaladi. Yagu warruburru warra-waḻya-waḻya warraaynjaaynjaabugij ambarraarra-waṉagana maṉung. Wugurraayung warruburru-yung warra-maṉaṉung ambarraarra-waṉagana waḻya-waḻya. \p \v 3 Naaṉngina-yung nubagi-yung maaḻamburrg-galawaj ngarrubagi-yung angu-narri, ngarra-maṉinyung, ngarrubagi-yung aniiynji-yara maaḻamburrg-galawaj. Ngigaayung ngarra-maṉinyung ngarrubagi angiiynji-yara nubagi naaṉngina-yung maaḻamburrg-galawaj. \v 4 Ngigawi-nyinyung anubani-yung ana-ngun.gu, waari anubani ngigawi-nyinyung-mirri-wugij-magaa, nigaayunggaj naaṉngina-yung niwu-waṉagana wugurru. Nigaayung naaṉngina-yung yunggaj, waari-wugij-magaa nigawi-wugij-magaa, ngigaayunggaj nga-rangarrina-yung ngiwu-waṉagana wugurru. \p \v 5 Yagi nuguṉi niiniindirriynji nuguṉiijbaj, nimbini-yara-wugij. Yagu anubani-yung-maynji anggu-dhamun.gurrg yuga nimbini-ngaynbandiynjina, nguynju yadhu numbunu-yambina nigawi-wuy na-God-guy, wiiya, nimbini-muḏaḏbang, yagu anggu-mal-dhamun.gurrg-bugij. Ngijang anubanila-wala, nimbiniiynjaabu-mang, nubagi-yung naaṉngina-yung marri ngarrubagi nga-rangarrina-yung. Nguynju yadhu nubagi na-baḏirrnya-yung yagi yadhu nanii-dhangu-jujuri, ari yamba waari nurru-narri nugurraajbaj-balij aadanu. \p \v 6 Anaani-yung ngana-magaa, nimbini-muḏaḏbang, nguynju anaani ngaya ngana-maṉmani nuguṉi-wuy. Yagu wiiya, anaani ana-lhaawu waari anggu-runggal-magaa wugurru. Ari nuguṉi nimbini-yara-wugij, wiiya. \v 7 Yagu ari wiij-maṉdhina, nugurru numburru-burraa nguynju ngayawi-yii, waari yamba ngaya ngangu-waṉagang ngarra-guḻgu. Yagu na-God ngarrani-maṉmani ngagurru aynba-gaynbaj-jinyung. Niga ngarrani-ngaynbandii, warra-mulung-arrgi-yung amburraaynji-yara, warra-mulung-arrgi-yung yagi wugurru wurraaynji-yingi. \p \v 8 Anaani aḏaba ngaynjambina nugurri-wuy warra-ngaya-ngayi-wuy, marri warra-ma-mamar-yinyung. Yii, aḏaba wiij-maṉdhina, numburru-burraa numburru-mamar, nguynju ngayawi-yii. \v 9 Yagu yagi-maynji nurru-narri nugurraajbaj-balij, anubani-yung nimbirri-ngaynbandang-maynji, yii, anubani wiiya, numburraaynji-yara. Nguynju yagi yungguyung nurru-wijangi-wugij nurraandha-wuguuguni-mi. Wiiya aḏaba, numburraaynji-yara. \p \v 10 Ngaya anaani aḏaba ngana-yambina nugurri-wuy nurraaynji-yara-wuy. Ngarrubagi-yung ngarra-maṉinyung yagi anuguni ngi-ḻibawi ngi-ḻimi naaṉngina-yung-gala yagi ngunaarru. Nubagi na-Jesus na-Runggal-yung anaani ngani-yayn aḏaba ana-lhaawu. \v 11 Yagu ngarra-maṉinyung-maynji ngarrubagi angunaarruyn nubagi naaṉngina-yung, yagi ngarrubagi wangi-mi warra-waḻya nga ngiiynji-yingi. Bagi-yung-bugij nubagi naaṉngina-yung angiiynji-yara-yinyung. Marri wugurraayung warra-miḏaṉngina-yung, yagi warraarru warrubawi-yung warru-ḏangarrina-yung. \p \v 12 Anaani aḏaba ngana-magana nugurri-wuy warra-mulung-arrgi-yung-guy. Waari anaani-yung ngambaniini na-Runggal-yung ana-lhaawu, anaani ngayawi-nyinyung wugurru, anamba-magang. Nubagi-yung ni-jambarrgina-yinyung ngu-waṉagana-maynji ngarrubagi-yung ngarra-maṉinyung nga yagi-maynji ngi-jambarrgi, yagu ngarrubagi-yung-maynji angi-burraa-wugij nigawi-rruj, yagi ngarrubagi-yung ngaarru nga-rangarrina-yung. \v 13 Ngarrubagi-yung ngarra-maṉinyung-maynji ngi-jambarrgina-yinyung, angunu-waṉagana naaṉngina-yung, yagu nubagi yagi-maynji ni-jambarrgi niga, yagu niga-maynji ani-burraa-maynji ngigawi-rruj-bugij, yagi ngiga ngunaarru niga naaṉngina-yung. \v 14 Wiiya yagu waari ani-jambarrgiyn, yagu ngiga angi-burraa angi-wandhurrg na-God-jinyung, marri anubanila-wala nubagi-yung ani-wandhurrg-gina nigaayunggaj. Marri wiij-nguynju, niga-maynji ni-jambarrgiyn yagu ngiga-maynji waari angi-jambarrgiyn, ngarrubagi-yung angi-wandhurrg-gina ngiga. \p Anubanila-wala warruburru-yung wuguṉi-nyinyung warra-mijburrayung, amburru-burraa amburru-wandhurrg, yagu ambiniirruynjang-maynji, warruburru-yung ari amburraaladi-mana. \p \v 15 Anaani anamba-magana. Naaṉngina-yung-maynji yagi-maynji ni-jambarrgi, ngarrubagi-yung-maynji angaarruyn-maynji, ngi-jambarrgina-yinyung naagila-wuy ngiga, wiiya, ngarrubagi-yung angunu-lharrgang. Ngarrubagi-yung-maynji ngigaayung nga-rangarrina-yung-maynji yagi-maynji ngi-jambarrgi, nubagi-yung-maynji angunaarruyn-maynji nubagi-yung ani-jambarrgiyn-jinyung niga, nigaayung nubagi-yung angu-lharrgang wiiya, ngarrubagi-yung angunaarruyn. Na-God yamba niga ngarrani-ngaynbandii ngaambu-burraa ngaambu-lhamaamura ngagurru. \p \v 16 Ngurru-maḻaḻadi yangi anubani anggu-waṉbina. Ngarrubagi-yung angi-jambarrgina-yinyung, nubagi-yung naaṉngina-yung angunu-maṉmani ngiga. Nigaayung naaynbajung ani-jambarrgiyn-jinyung, niga angu-maṉmani ngarrubagi-yung nga-rangarrina-yung, nigawi-wuy na-Runggal-yung-guy. \s1 Yagi ngurraaynbijgi anaarrbidi. \p \v 17 Ngaya anaani ngana-yanguyii anaani ana-lhaawu nugurri-wuy nuu-jambarrgina-wuy, ana-lhal-lhangu-yinyung. Anubani-yumbaa niga na-God nanii-gaḏangi, anubani anaarrawindi-lhangu nugurri-wuy, yagi nurraaynbijgi anaarrbidi. \p \v 18 Yigaj! Nubagi-yung-maynji na-waḻyinyung-maynji ani-Jew, ani-wulmurr-gina, anubanila-wala ani-jambarrgiyn na-Jesus-guy, yagi ni-yami nguynju warruburru-yung-jii waari-yinyung amburru-wulmurr-giiyn. Yagu naaynbajung waari-yinyung ani-wulmurr-gini na-wurrujung, nga ani-jambarrgiyn na-Jesus-guy, yagi anubani ngijang ni-wulmurr-gi, ani-yamana-wugij. \v 19 Anaani ana-wulmurrgij-jinyung waari aniij-ḏunggal-magaa. Marri nugurru-maynji yagi-maynji nurru-wulmurr-gi, waari aniij-ḏunggal-magaa wugurru. Yaani aniij-ḏunggal. Nugurru numbunu-yandhurrbangana na-God. \p \v 20 Yuga nugurru nurru-marrbuy? Nugurru nuu-yaminggarrini anubani niga na-God nanii-gaḏiyn, anaani-rruj ana-lhal? Nugurru numburru-bu-burraa-wugij numburru-yamana. \v 21 Nugurru yuga narra-yandhurrbangana-yinyung, warruburru-yung nambi-waṉagana-yinyung? Yagi anubani nurru-ramarr-ruwi-ruwi. Nugurri-nyinyung nubagi ni-buunggawa-mana-yinyung nambani-lharrgang-maynji, wiiya, nambani-lharrgang anubani numburru-yaarri. \v 22 Anaani ngana-magana yaani-yung nga-yambina, wiiya nugurru nurru-mijgalmina-wugij warra-bu-buunggawa-wuy, yagu nugurru nurraarrgarrga na-Jesus Christ-guy. Nugurru-maynji nurraarrgarrga warra-bu-buunggawa-wala, anubani-yumbaa nanii-gaḏiyn nugurru, yagu nugurru-wugij nunaa-mijgalmina na-Jesus Christ-guy. \v 23 Nigaayung na-Jesus Christ anaani nani-warrbidi-wayn, nigawi-nyinyung-mirri mana-wulang. Yagi warra-mulung-aynbaj wu-burrangi wu-buunggawa-mi nugurri-wuy, anaani-rruj-jinyung ana-lhal. \p \v 24 Murruyung-gaang, yuga anaani nurru-marrbuy? Nuu-yaminggarrini nurru-burri wubani-yunggaj na-God nugurru nanii-gaḏangi? Numbuu-yamana-wugij numburru-burraa, marri na-God ani-burraa nugurri-rruj. \s1 Warruburru-yung-jinyung waari-yinyung amburraaynji-yingang. \p \v 25 Nugurru nirriirrarrangi aadanu ana-wubiba ngayawi-wuy, warra-wurru-wurruj-jinyung waari-yinyung amburraaynji-yingang. Na-Runggal-yung waari ngambaniini ana-lhaawu, anaani ngayaajbaj nga-wijangani. Na-Runggal-yung yamba ngani-maṉmani, ngani-yiyini, nguynju yungguyung nugurru ngirri-yaynjangayii ngaya. \p \v 26 Nga-marrbuy nugurru nirrima-waṉagana magarrangaynji, runggal-windiyung. Ngaya ngana-yamijgana, numburru-yamana-wugij, numburru-burraa aani-yung-jii ana-yimbaj. \v 27 Bangu-waṉagana-maynji nga-rangarrinaaj, yagi ngarrubagi nungaarru. Yagu yagi-maynji nungu-waṉagi nugawi-nyinyung nga-rangarrinaaj, angiiri-maynji, yagi barraagalhaga-lharrmi barra-mi warrubawa-yung warra-maṉung nundaaynji-yingi. \v 28 Yagu baaynji-yara-maynji warra-maṉung, wiiya aadanu. Waari aadanu nunggaṉbi anaaladi. Ngarra-maṉinyung-maynji ngarrubagi-yung angiiynji-yara na-waḻyinyung, wiiya, anubani wiij-maṉdhina. Yagu warruburru-yung wurraaynji-yara-yinyung, ama-waṉina runggal-windiyung magarrangaynji, anaani-rruj ana-lhal, marri ngaya waari ngama-ngaynbandang, yagi ma-waṉi nugurri-wuy. \p \v 29 Ngayawi-nyinyung murruyung-gaang, nugurru yuga nurru-marrbuy nga-yaminggarrina ngaya nga-yambina? Anaani wu-mal-dhamun.gurrg aḏaba. Anaanila-wala, warruburru warra-waḻya-waḻya ambarra-waṉagana-maynji warra-miḏangarrina-yung, warruburru-yung amburru-wijangayii ngagurri-nyinyung na-Runggal-yung, ambunu-yangayii nguynju wugurri-yung-jii warruburru-yung waari-yinyung amburraaynji-yingang yaga ambunaa-gawanggina nigawi-wuy. \v 30 Warruburru-yung warra-mulung-arrgi-yung wugurraayung wurru-rugu-ruguna-yinyung marri wugurraayung wurru-ngarrma-ngarrmana-yinyung warruburru-yung, yagi aadanu wurru-wijangi anubani-yung. Marri warruburru-yinyung wurraarra-mani-yinyung anaaynba-gaynbaj-jinyung yagi wurru-wijangi anubani-yung. \v 31 Marri warruburru-yung wurraarra-mani-yinyung wurraarra-waṉagana-yinyung anaani-rruj-jinyung ana-lhal-uj, yagi wurru-wijangi anubani-yung. Yagu yamba anaani-rruj-jinyung ana-lhal waari wu-burrangi wugurru ana-baḏag. \p \v 32 Yuga nurru-marrbuy anaani nugurru? Ngana-ngaynbandii nugurru numburru-lhamaamura, yagi nurru-wijanga-yangi. Warruburru warra-waḻya-waḻya waari-yinyung ambarra-waṉagang-jinyung warra-maṉung, warruburru-yung wurru-wijangayii na-Runggal-yung-guy, nigaaj-bugij. Wunu-ngaynbandii ambunu-waḻaaḻarrijgana nigawi-wuy. \p \v 33 Yagu nubagi-yung na-waḻyinyung niga niiynji-yara-yinyung ngarra-maṉinyung, yagu nubagi-yung ani-wijangayii anaani-rruj-jinyung ana-lhal, niga yamba angunu-yanga-yangayii nga-rangarrina-yung. \v 34 Niga nubagi ani-wijangayii wu-lhaawu-wulawaa-wala. \p Ngigaayung ngarrubagi-yung ngarra-maṉinyung yagu ngarrubagi ngarra-ngaḻaynjinyung, waari-yinyung angiiynji-yingang, ngarrubagi angi-wijangayii na-Runggal-yung-guy-wugij, nigawi-wuy, nguynju yadhu angi-burraa nigawi-nyinyung, ngigawi-nyinyung-mirri anubani ana-ngun.gu marri ana-wiri. Yagu ngarrubagi ngarra-maṉinyung angiiynji-yara-yinyung naaṉngina-yung, ngarrubagi-yung ngiga angi-wijangayii anaani-rruj-jinyung ana-lhal, ngiga yamba angi-wijangayii naaṉngina-yung-guy, aniga-yung angunu-waḻaaḻarrijgana niga. \p \v 35 Anaani ngaya nga-yambina nga-yamana, yagi anaani nganaa-baḏa-waḏaḏ-gi nugurru. Ngana-ngaynbandii nugurru numburru-burraa maaḻamburrg-bindiyung. Yagi nugurru nurru-wijangi ana-lhaawu-wulawaa-wala-mi. Nugurru numbunu-ngaynbandii na-Runggal-yung-guy. \p \v 36 Anaani aḏaba ngaynjambina ngaya, warruburru-yung wuu-lhalamayina-yinyung warruburru-yung warra-maṉaṉung, ari ngijang malgadhaadharri amburru-yambiynjina yagi warraawurru wurraaynji-yingi. Yagi nubagi na-waḻyinyung yingga angu-ngaynbandii-windiyung ngarra-maṉinyung, nubagi yingga aniin-jamana aniiynji-yara ngarrubagi ngarra-maṉinyung, yii, wiiya, dani-yung anggiij-maṉdhiyn. Waari anubagu anaaladi. \v 37 Yagu na-waḻyinyung-maynji ani-wijangayii nga yagi-maynji niiynji-yingi, nubagi-maynji aniwu-waṉagana-maynji ani-wijangayii-maynji ana-maaḻamburrg, ani-yamana-wugij ani-wulmurr, anubani anggiij-maṉdhiyn wiiya. \v 38 Yigaj! Nubagi-yung-maynji aniiynji-yara-maynji, wiiya, aadanu wiij-maṉdhina, yagu nubagi-yung-maynji yagi-maynji niiynji-yingi, anubani anggiij-maṉdhina windiyung wugurru. \p \v 39 Anaani aḏaba ngaynjambina nugurri-wuy warra-maṉaṉung-guy, nurraaynji-yara-yinyung warra-waḻya-wuy. Nuguṉi nimbini-burraa naaṉnginaaj, nimbini-maṉmaynjina, nimbini-yamana… nga murrubu ani-ngawang naaṉnginaaj. Wurrugu marri, anubani aḏaba ba-ngayi, ngijang banu-mang naaynbajung baaynji-yara-yinyung. Yagu yagi warra-mulung-arrgi-yung-guy waari-yinyung amburru-jambarrgiyn-jinyung, nubagi-yung ani-jambarrgina-yinyung, bagi-yung-bugij banu-mang. \v 40 Ngaya ari ngaaḻamin-jamana nugurru warra-ngaya-ngayii, numburru-waḻaaḻarrii, numburru-burraa-maynji numburru-yamana numburru-ngayi-wugij-maynji. Ngaya nga-yambina nga-yamana anaani, yaani yamba ngaya ngawu-waṉagana Maṉngulg Mawurr, nganggu-yiyina ngaya, nugurri-yii nirri-waṉagana. \c 8 \s1 Anubani-yung-jinyung ana-lhanggu wurru-wini-yinyung a-lhawadhawarra-wuy. \p \v 1 Anubani-yung ana-wubiba ngaya ngirrii-garrarrangi, nugurru anubani-yung ngirri-yandhawiwaa anubani-yung-jinyung ana-lhanggu, warruburru-yung yaga warra-mulung-arrgi-yung wurru-wini anu-mun-bulal-wulal-inyung anubani-wuy a-lhawadhawarra-wuy. \p Nugurru aadanu nurru-yamana, nurru-marrbuy-windiyung anaarrawindi-lhangu anubujujung-jinyung. Yagu ngagurru-maynji ngaambaan-jamana, ngurru-marrbuy-windiyung, ngagurru ngaambu-runggal-wina ngagurraajbaj-balij. Yagu ngagurru-maynji ngaambu-ngaynbandiynjina, ngaambu-maṉmaynjina ngagurru marri ngagurru ngaambu-lhara anaani andhurrg. \p \v 2 Nurru-marrbuy yuga? Nugurru-maynji nurru-yamana nurru-marrbuy-windiyung nugurru anaarrawindi-lhangu, nugurru waari-windiyung numburru-wijangang ana-maaḻamburrg. \v 3 Yagu nugurru-maynji numbunaa-ḏamarr-ngu-burraa na-God, God niga-waj ni-marrbuy nugurru aadanu. \p \v 4 Yagu anubani-yung-jinyung ana-lhanggu, ana-lhawadhawarra-yinyung, ngagurru ngurru-marrbuy anaani, waari anaaynbaj ana-lhawadhawarra, anaani-rruj ana-lhal, aniijgubulu-windiyung naaynjaabu-nyung-bugij God niga-waj. \v 5 Warra-wurru-wurruj wurru-yamana arrawindi ana-lhawadhawarra, anaarrwar marri anaani-rruj ana-lhal-uj, marri arraarrawindi warra-bu-buunggawa. \v 6 Yagu ngagurru anaani, naaynjaabu-nyung-bugij na-God, ngagurri-nyinyung na-Baba, anubani anaarrawindi-lhangu ni-warra-maṉdhangi. Ngagurru anaani ngurru-wiri nigawi yungguyung. Marri aynjaabu-nyung-bugij na-Buunggawa, Jesus Christ, na-God nu-lharrgang marri ni-warra-mangi anaarrawindi-lhangu marri ngagurru ngurru-wiri anaani nigawi-wala, ni-waṉbini yamba niga-waj. \p \v 7 Yagu dani-yung, waari warraarrawindi wu-marrbuy-mi windiyung, warra-mulung-arrgi-yung wurru-wijangayii wubani a-lhawadhawarra-wuy. Marri wurru-wijangayii wubani a-lhanggu-wuy, anubani ana-lhanggu wugurri-nyinyung wubani a-lhawadhawarra-wuy. Anubani wurru-wijangayii-yinyung wu-yaal-wilwilii, marri wurru-maḻaḻadi wurru-nguyii-yinyung. \v 8 Yagu anubani ana-lhanggu waari ngaambanggu-yarrijgiyn ngaambanggu-warubaj-gayn nigawi-wuy na-God-guy. Wiiya yagu anubani ngaambu-nguyii ana-lhanggu yagu ngaambaarruyn. \p \v 9 Nugurru yuga nurru-marrbuy? Nugurru aadanu aḏaba nurraarrgarrga windiyung, yagu numburru-dhi-maṉdhina windiyung, aadanu maaḻamburrg, durru yamba nambi-ru-nayii nugurri-wuy. Durru-magi nambiindharrmangun, marri warruburru amburru-wiḻibiḻingi aladi-wuy. \v 10 Nugurru aadanu nurru-marrbuy windiyung, numburru-nguyii anubani ana-lhanggu. Yagu wugurraayung warra-bilwilwiluj-jinyung wurraan-jamana, waari amburru-ngang, aadanu aladi. Warraawurru-yung ari nambambi-nayii nugurri-wuy, anubani numburru-nguyii ana-lhanggu, warraawurru-yung amburraan-jamana, “Wiiya, ngaambu-nguyii”, amburru-yamana. Nga ari amburru-nguyii, yagu amburru-wijangayii-wugij, aadanu aladi. \p \v 11 Nugurru yuga nurru-marrbuy? Nugurru numburru-wijangayii nubagi na-bilwilwiluj-jung. Nubagi-yung na-nilharri. Nigaayung nubagi Jesus Christ niga-waj naa-ngawiiyn. Yagu ari nugurru numbunaaladi-wang, nugurru yamba nurru-marrbuy, waari-windiyung ana-lhawadhawarra. \v 12 Ari nugurru numbunaadhangu-jujurii, nguynju yadhu ani-waṉbina aynbaj, niin-jamana-yinyung yingga waaladi. Dani-yung nga, numbunaagajij-galadi-wana niga. Yagi nurru-waṉbi aadanu. Nugurru-maynji numburru-waṉbina-maynji anaani anaaladi nubagi-wuy na-nilharri-wuy, anubani numburru-waṉbina anaaladi na-Jesus Christ-guy. \p \v 13 Ngaya anaani ngana-magana nugurri-wuy. Ngaya ngaynjaminggarrang? Ngaya-maynji anubani nga-nguyii-maynji ana-lhanggu, anubani nganaaladi-wang ngayawi-nyinyung-guy naa-murruyung-guy, marri ari niga ani-waṉbina anaaladi. Yagi aadanu ngaya nga-yami. Yagi ngaya nga-ngi anubani ana-lhanggu. \c 9 \s1 Warruburru-yung wirri-lhaawu-yarrijgina-yinyung, warra-mulung-aynbaj warra-bayarra-gana. \p \v 1 Nugurru nurru-marrbuy, ngaya anaani nga-burraa nga-warrgarrga. Nurru-marrbuy, ngaya anaani ngawu-lhaawu-yarrijgina-yinyung. Ngaya yamba nganu-nani na-Jesus, na-Buunggawa ngagurri-nyinyung. Anaani nganaa-mijgalmina nigawi yungguyung. Nguynju nugurraa yadhu numbuu-jambarrgiyn. \v 2 Warra-mulung-arrgi-yung wurraan-jamana, ngaya waari nganggu-lhaawu-yarrijgiyn-jinyung. Yagu nugurru nurru-marrbuy, ngaya anaani ngawu-lhaawu-yarrijgina-yinyung a-lhaawu. Nugurru nuu-jambarrgiyn na-Buunggawa-wuy, ngaya yamba ngana-magaa ana-lhaawu anubani-yunggaj. Wudani-yung-gala nga, nugurru nurru-marrbuy anaani ngaya ngawu-lhaawu-yarrijgina-yinyung. \p \v 3 Warra-mulung-arrgi-yung-maynji ngaya ngambambi-lhajbiyn, marri amburru-yambina ngaya waari nganggu-lhaawu-yarrijgiyn-jinyung, ngaya anaani ngarra-magana anaani, \v 4-5 ngaya anaani nga-yambina, na-Peter marri warra-minilharri-yung na-Jesus-inyung marri warruburru-yung warra-mulung-arrgi-yung wii-lhaawu-yarrijgini-yinyung, wugurru anaani maaḻamburrg, nguynju yadhu warruburru-yung warra-bayarra-gana, anubani ana-marrya marri anaa-gugu, anaani-yinyung wurru-mijgalmina-yinyung anubani-yung. Warruburru wugurru warra-waṉagana warruburru wuu-jambarrgina-yinyung warra-miḏangarrina-yung, waa-yarrijgina anuguni-maynji wurru-yaarri buguni wurraamamaynjina, warra-waṉagana, anubani-yung-maynji wurru-mijgalmina wurru-yaarri. Ngaayunggaj anaani andhurrg nga-burraa, ngambambiiyii ana-marrya marri anaa-gugu, anaani nga-mijgalmina-yinyung. Ngaya ari ngangu-waṉagaa-magaa ngarra-guḻgu, ngaayunggaj anggiij-maṉdhini-magaa ngaya ngangu-waṉagaa-magaa anuuguni-magaa ngaynjanggi anubuguni. \p \v 6 Yaani nga ngaya nga-magina wugurri-wuy warraarrawindi-wuy. Warruburru-yung yamba warra-mulung-arrgi-yung wugurru wurraan-jamana, ngaya marri na-Barnabas anubani-yung waari-magaa anggiij-maṉdhini. Niiṉi anaani naani-mijgalmina anubani-yung, wurru-yamana wugurru, naani-warra-mani niiṉi-nyinyung-mirri, niiṉiijbaj. \p Niiṉi anaani niini-waḻgaḻ warruburru warra-mulung-arrgi-yung-gala wii-lhaawu-yarrijgina-yinyung yuga? Waari niiṉi naani-waḻgaḻ-magaa. Anaani nurraaynjaabu nurru. \p \v 7 Nugurru ngirri-magana aḏaba. Warruburru-yung wurru-wiynji-wiynjina-yinyung, yuga wugurraajbaj wurraarra-mani? Waari. Yuwaagala aaynbaj-gala warriiyii anubani-yung anu-ṉuga. Marri warrubawa-yung warraaynbaj-maynji ambu-wanuynjungana, yuga warrubawa-yung ambu-nguyii ana-marrya? Yii. Marri warruburru-yung-maynji amburru-narri anubani ana-naniguḏ, yuga warruburru-yung ambuu-waḻ-nguyii anubani ana-mimi? Yii, aadanu ambuu-waḻ-nguyii. \p \v 8 Anaani nga-yambina, waari-magaa warra-wurru-wurruj-jinyung-bugij-magaa ngaynjambang. Anaani yamba ana-lhaawu-runggal nu-yayn na-God na-Moses-guy, anaani wiij-nguynju wu-yambina. \v 9 Anaani-rruj wu-magina ana-wubiba-rruj, \mi “Anubani-yung-maynji ana-bulugi-maynji anggaa-mijgalmina nugawi-nyinyung-duj aabaḻa-rruj, ana-bulugi yagi nundhamunu-radbu, nguynju yadhu wugurru anubani ḏuguj-bangana, nguyii ana-maḏa,”\x + \xo 9:9 \xt Deuteronomy 25:4, 1 Timothy 5:18.\x* \m wu-yamana anaani ana-wubiba. \p Anaani numburraawanggina. Na-God ni-yambini ni-yamaa, yagu waari ani-yambini ana-bulugi-yinyung ani-magini. \v 10 Anaani ni-yambini ngagurri-wuy. Anubani-yung waarrarrini ngagurraa yungguyung. Warra-mulung-arrgi-yung-maynji amburru-wanuynjungana, marri wugurraayung warra-mulung-aynbaj amburru-mana-mani anu-ngugulmung, wugurru wurru-wijangayii bagala amburru-mani yungguyung ana-marrya, waadurru wurru-mijgalmini yamba. \p \v 11 Yigaj! Niiṉi ngaya marri na-Barnabas anaani ngana-magaa anaambaḻaman ana-lhaawu. Anaani wiijamana nguynju wurru-wanuynjungana-yii warra-wurru-wurruj-jii, marri yaga wurrugu amburru-mani ana-marrya. \p Aḏaba ngaya ngirri-magana. Niiṉi anaani nganuuni ana-lhaawu, wu-yamana nguynju ana-marrya-yii na-God-gala. Yuga anaani wiij-maṉdhina niiṉi naani-mani anaaynba-gaynbaj-jinyung anaani-yinyung ana-lhal nugurri-wala?\x + \xo 9:11 \xt Romans 15:27.\x* \p \v 12 Yii, anaani wiij-maṉdhina naani-mani nugurri-wala anaarrawindi-lhangu, ngirriiyii. Warruburru wii-lhaawu-yarrijgina-yinyung anubani wiij-maṉdhina. Niiṉiiyunggaj muga aadanu naaniwu-mani. \p Yagu waari anaani nambani-yandhawiwaa anu-ṉuga-yinyung marri anaaynba-gaynbaj-jinyung, niiṉi yamba ngana-ngaynbandangi, nurru-jambarrgini-yinyung nugurru, anaani ana-mamanunggu ana-lhaawu na-Christ-jinyung. Niiṉi-magaa nganamba-yandhawiwaa-magaa anu-ṉuga, yagi-magaa ngirri-yaynjangani niiṉi. \p \v 13 Nugurru nurru-marrbuy warruburru wurru-mijgalmina-yinyung anubani-rruj ana-wumurrng-duj na-God-jinyung, marri wurru-nangana-yinyung anubani ana-bulugi na-God-guy. Anaani wurru-mani bagala ana-lhanggu. \p \v 14 Anaani wiij-nguynju, ni-yamaa na-Runggal-yung anubani-yunggaj, nurru anaani ngana-magana-yinyung ana-mamanunggu ana-lhaawu, anaani wiij-maṉdhina, nurru nanggu-mani wuṉuga marri ana-marrya, nurru yamba nurru-magina ana-lhaawu. \p \v 15 Wiiya, danu wiij-maṉdhina aḏaba, yagu waari ngaya nganggaṉbini. Waari ngaya nga-yambi, ngirri-yu anu-ṉuga. Yagi ngaya ngawu-mi anu-ṉuga nugurri-wala. Yagi warraaynbaj ngaya ngambiidhangu-jujuri ngawu-mi anubani anu-ṉuga. Wiiya nga-ngawang, yagu yagi ngawu-mi wugurru! Anaani ngaya nga-lhama-lhamina anaani-yinyung. \p \v 16 Yagu waari-windiyung nga-lhama-lhami ngaya, anubani-yung nga-magina-maynji anaani ana-mamanunggu ana-lhaawu, God niga-waj ngani-yayn anaani ana-lhaawu. Yagi-maynji nga-magi-maynji anubani ana-lhaawu, aladi-windiyung anggu-waṉiyn anggu-burraa ngayawi-rruj. \p \v 17 Yigaj! Ngaya-magaa nganggu-ngaynbandangi-magaa, nga-yambini-yinyung, warruburru-yung warra-mulung-arrgi-yung ngambambiini-magaa ngayawi-wuy anu-ṉuga, anaani anggiij-maṉdhini-magaa. Yagu waari anggu-waṉbini. God niga-waj ngani-lharrgang. Anaani nganu-yandhurrbangana niga. Warra-wurru-wurruj waari warruburru-yung ngambambiini anaani anaambaḻaman ana-lhaawu, God-bugij ngani-yayn ngaya. \p \v 18 Yangi yuga anaani ana-bayarra ngaya nganggu-mang? Yaani-yung nga, anaani nga-magina-maynji anaambaḻaman ana-lhaawu, yagi ngaya ngarra-lhangayaayi anu-ṉuga. Wiiya, anubani ngaya ngamba-yandhawiwanjii, yagu yagi nga-waṉbi. Anaani ngaya ngaaḻaaḻarrii. Danu nga, ngayawi-nyinyung ana-bayarra. \p \v 19 Nugurru yuga nurru-marrbuy aḏaba? Ngaya yagi wu-buunggawa-mi warrubawa-yung warra-wurruj, marri yagi nga-buunggawa-mi wugurri-wuy. Yagu ngaya nga-mijgalmina warraarrawindi-lhangu-wuy, nguynju yadhu arraarrawindi wurru-wurruj amburru-jambarrgiyn, anubani-yung. \p \v 20 Yigaj! Ngaya-maynji nurraanggarra-ngu-burraa warruburru warra-Jew warra-wurru-wurruj, ngaya nga-yamana nga-burraa nguynju wugurri-yii warra-Jew-yii nga-yamana, nuu-yagaynjina, nguynju yadhu warruburru-yung amburru-jambarrgiyn yungguyung. Wiiya anubani wugurri-nyinyung ana-lhaawu-runggal waari anggu-buunggawa-mang ngayawi-wuy, yagu ngaya ngawu-yandhurrbangana, ngarra-ngaynbandii yamba warruburru ngaya ambambii-gawanggina, nguynju yadhu ambunaa-ngu-jambarrgina na-Jesus Christ-guy. \p \v 21 Ngaya-maynji nuu-yagaynjina warruburru warra-Gentile warra-wurru-wurruj, ngaya nga-yamana nguynju warruburru-yung-jii warra-Gentile-yii nga-yamana nga-burraa. Ngarra-ngaynbandii yamba warruburru warra-Gentile ambuu-jambarrgiyn yungguyung. Anubani-yung warra-Jew-yinyung ana-lhaawu-runggal, waari wugurri-nyinyung-magaa warruburru-yung warra-Gentile, marri ngaayunggaj waari ngambanggu-yandhurrbang wugurru, nguynju yadhu ambuu-jambarrgina warruburru-yung. Yagu anubani ana-lhaawu-runggal na-God-jinyung, anubanila-wala nganggarrgarrga-mang waari, ngaya yamba ngawu-yandhurrbangana na-Christ-jinyung ni-magini-yinyung ana-lhaawu-runggal. \p \v 22 Yuga nugurru aḏaba nurru-marrbuy aadanu? Mulung-arrgi-yung wurru-burraa wurru-bilwilii, ngaayunggaj nga-yamana anaani nga-bilwilii nga-burraa, nguynju yadhu ambuu-jambarrgina wugurru. Ngaya nga-yamana nga-burraa warraarrawindi-yii warra-wurru-wurruj-jii, nga-yamana, nguynju yadhu warruburru warraarrawindi wugurraayung ambuu-jambarrgiyn yadhu, marri na-God ambani-wiri-gana wugurru. \v 23 Yii, yaani nga ngaya nga-waṉbina ana-yimbaj, anubani yamba anaambaḻaman ana-lhaawu na-God-jinyung, nguynju yadhu na-God ambaniiyii ana-mamanunggu wugurri-wuy, marri ngayawi-wuy anaani, ngaayunggaj. \p \v 24 Gurruwaj aḏaba numburraawanggina. Warra-wurru-wurruj-maynji amburraagulhaynjina, warra-mandagarrawindi amburraagulhaynjang aldha-windiyung, yagu aynjaabu-nyung-bugij nubagi-yung ani-lhuḏ-jaarri, ani-walang niga. Nugurru numburraagulhaynjaa angaḏajung-bindiyung, nguynju yadhu numburru-walang yungguyung anubagu, nguynju yadhu nimbirri-mang anubani ana-bayarra. \p \v 25 Warraaynbaj-maynji warrubawa-yung amburraagulhaynjina na-aldha, wurrugu amburru-rawina angaḏajung anubani ana-wulhu-wulhurr-waj. Warruburru-yung wurru-waṉbina nguynju yadhu ari amburru-lhuḏ-jaarri, marri anubani ambirri-maṉdhii ambirri-dhawawarumana ambunaambaḻ-yabang, anggu-wiḻibiḻingina-yinyung anubani ana-manjarr. Yagu anaani ana-manjarr anggu-jadugiiyn wurrugu lhaalhag. Yagu ngagurraayung anaani, ngirri-mani bayarra na-God-gala, bani-yung marri anggu-burraa anggu-wuguuguni wugurru. Wudani-yung-gala, ngagurru ngurru-mijgalmina angaḏajung, ngagurraayunggaj. \p \v 26 Marri ngaayung anaani ngawu-ngaynbandii anggu-wuguuguni-yinyung ana-bayarra. Wudani-yung yungguyung, ngaya anaani nga-mijgalmina wu-waḏa-waḏaḏ-bindiyung, nguynju yaga warruburru yigaj wu-yarbani maaḻamburrg-galawaj, andhurrg, waari anaarrbidi wugurru. Ngaayung anaani nga-mijgalmina angudu-windiyung. Nguynju yaga warruburru-yung wurru-wiynji-wiynjina, waari anaarrbidi. \p \v 27 Yigaj! Ngaya anaani nga-mijgalmina angudu-windiyung, ngayawi-nyinyung anaani ana-ngun.gu wu-mijgalmina angaḏajung, nguynju yadhu ngaya ngamba-maga-magana warruburru-wuy warra-mulung-arrgi-yung-guy, ana-lhaawu. Nguynju yadhu, wurrugu marri, yagi na-God ni-yami ngayawi-wuy, “Yagi nagang nunggu-mi ana-bayarra,” yagi ni-yami. \c 10 \s1 Ngagurru yagi nirri-yandhurrbi ana-lhawadhawarra. \p \v 1 Murruyung-gaang, numburru-marrbuy anaani. Anubani-yung yaga anu…bani-yunggaj, nurru-marrbuy yigaj, warra-miyn-ngambara wurru-yanggi Egypt-gala, nubagi-yung na-Moses naagi-yung wani-narrangi. Marri wanii-ḏagaani ni-yanggi. Ana-ngubunung bagu arrwar wu-burri. Anubani ana-ngubunung wanggu-narrangi warruburru-yung. Anubani-yumbaa wurru-yanggi ama-lhagayag-baj, ana-lhirri-lhirribala. \v 2 Anubani-yumbaa yaga wunu-ga-garri-yurangi naagi-yung na-Moses, anaani wiijamaa, wurru-waliynjini aynjaabugij warru-mandag na-Moses-jinyung, nguynju yaga na-God waniimbara-ngambijgaa, ngubunung-mirri marri lhagayag-mirri, wiijamaa. \p \v 3 Nurru-marrbuy yaga anubani wurru-nguni ana-marrya anu-muwaj ana-manna, anubani-yung-gala ana-lhuḏ na-God-gala. \v 4 Anubani-yung anu-gadhuwa anaa-gugu wurraaḻ-nguni, anubani-yung yaga wu-rabaliyn anuwagala mana-ṉuga-wala, ana-lhuḏ-gala na-God-gala wugurraayunggaj. Wiijamaa, manaama-yung mana-ṉuga wama-garrindharrmangi wugurri-wuy, anaani-yung wiijamaa naagi-yung Jesus Christ niga-waj ni-yanggi anubuguni wugurri-wuy, wurru-yagaynjini. \p \v 5 Wiiya yagu anubani na-God ni-waṉbini ambaḻaman-galawaj wugurri-wuy, yagu warraawurru-yung waari ambunaa-gurrij-gaḻaaḻarrangi-windiyung wugurru, nga warraawurru-yung wuu-lhagarra-ngawini, warruburru-yung ana-ngagara wu-muynmulhi anubani ana-lhal-aṉḏarrg-baj. \p \v 6 Aadani-yumbaa wu-waṉbini nguynju yadhu ngagurru ngaambu-marrbuy marri ngaambu-dhi-maṉdhina. Yagi warruburru ngagurru ngarraandharrmi. Ngagurru yagi ngirri-ngaynbandi anaalaaladi, warruburru-yung-jii wurru-waṉbini-yii.\x + \xo 10:6 \xt Numbers 11:4.\x* \p \v 7 Yagi ngagurru ngirri-yandhurrbi anaaynba-gaynbaj-jinyung ana-lhawadhawarra. Mulung-arrgi-yung wurru-yamaa wugurru. Anaani ngurru-marrbuy, anubani wu-yamana ana-lhaawu, \p “Warra-wurru-wurruj wurraambargalangi wurru-nguni marri wurru-waḻ-nguni, wurru-ḻaḻagini marri wurru-wan.ngaa.”\x + \xo 10:7 \xt Exodus 32:6.\x* \m Dani-yung anaani wu-magina wu-yamana ana-wubiba. \p \v 8 Ngagurru yagi ngurru-waṉbi ana-nguniyn anaarrbidi, warruburru-yung-jii yaga wurru-waṉbini wugurru arrbidi, warraawurru warraarrawindi wuu-lhagarra-ngawini wuu-jadugiiyn, 23,000, aynjaabugij ngarrubagi-rruj ngarraaḻirr.\x + \xo 10:8 \xt Numbers 25:1-18.\x* \p \v 9 Yagi ngagurru nguunu-rawu na-Buunggawa-wuy. Warruburru-yung wugurru wurru-yamaa, nigawi-wuy, anubani ana-marryn wanggu-wangaa, warra-wurru-wurruj, arraarrawindi wuu-lhagarra-ngawini.\x + \xo 10:9 \xt Numbers 21:5-6.\x* \p \v 10 Yagi ngagurru ngurru-ngulu-ngulu-yambi. Nguynju yaga warruburru-yung wugurru wurru-yamaa, wurru-ngulu-ngulu-yambini, anubani ana-maragarrij wugurru ana-angel anuwaagala wu-yanggi wanggu-wini, wanggu-jadugayn arraarrawindi wurru-wurruj.\x + \xo 10:10 \xt Numbers 16:41-49.\x* \p \v 11 Anubani-yung yaga anaarrawindi-lhangu wu-waṉbini, nguynju yadhu ngagurru ngaambu-dhi-maṉdhina. Anaani-rruj ana-lhaawu waarrarrina anaani ana-wubiba nguynju yadhu ngaambu-marrbuy yadhu. Anaani yamba mal-dhamurrug, aḏaba, anaani ana-lhal anggu-jadugiiyn. \v 12 Yuga nugurru nurraan-jamana, nurru-lhara andhurrg? Nugurru aadanu numburru-dhi-maṉdhina. Ari numburru-rabina nugurru. \p \v 13 Anaarrawindi ari nambanggu-rawumana nugurri-wuy, yagu anaani wu-yamana wu-nguynju, ngagurri-wuy warraarrawindi-lhangu-wuy. God niga-waj ni-jambarrg-bindiyung. Niga ngaambani-maṉmani ngagurru, nguynju yadhu yagi ngarranggu-rawu anaangaḏajung-bindiyung. Marri niga ngarraniiyii lhuḏ, nguynju yadhu ngaambu-lhara ngagurru andhurrg-bindiyung. \p \v 14 Wudani-yung-gala nga anaani murruyung-gaang, wugurru warruburru-yung warra-mulung-arrgi-yung yaga wirri-yandhurrbangana aynba-gaynbaj-jinyung ana-lhawadhawarra, anubuguni yagi nurru-rumi, numburru-burraa malanganyanay. \p \v 15 Anaani ngaya nga-yambina nugurri-wuy nugurru aadanu aḏaba warra-ngamba-ngambara-wuy. Numburru-wijangayii aḏaba, anaani nga-yaminggarrina nga-yamba-yambina. \v 16 Anubani-yung-maynji ngurru-nguyii anubani-yung ana-maṉngulg ana-marrya, ngagurru ngunu-yambina na-God-guy “Yuu nga” ngurru-yamana, anubani-yung-jinyung anu-gargayag, ngurraaḻ-nguyii. Anaani wiijamana, nguynju yaga ama-wulang na-Jesus Christ-jinyung. Marri ngagurru anaani ngurraaynjaabu na-Christ-duj. Marri anubani anu-ḏayn ngurru-wagiwana-yinyung, anaani wiijamana a-ngun.gu-yinyung na-Christ-jinyung, marri ngurraaynjaabu nigawi-rruj anaani. \v 17 Marri aynjaabugij anu-ḏayn anaani ngurru-wagiwana-yinyung. Wiiya ngagurru anaani ngurraarrawindi, yagu ngagurru ngurraaynjaabu, ngagurru yamba anaani ngurru-nguyii aynjaabugij anubani ana-marrya. \p \v 18 Nugurru numburru-wijangayii warruburru-yung-jinyung warra-wurru-wurruj warra-Israel. Anubani-yung-maynji wurru-nangaa ana-lhanggu na-God-guy, wurraaynjaabu warruburru-yung na-God-guy, anubani-rruj a-maṉngulg-duj a-lhal na-God-jinyung. \p \v 19 Ari nugurru nurraan-jamana, yingga nga-yambina anaani, anubani ana-lhanggu yaga wurru-nguyii-yinyung ana-lhawadhawarra-wuy, ari anubani-yung wu-miḏaamimi, marri ari anubani ana-lhawadhawarra ngubindi-windiyung. \v 20 Yagu waari. Anubani anaarrawindi-lhangu wurriiyii anubani ana-lhawadhawarra-wuy, waari ambunuuyn nubagi na-God-guy aniijgubulu-yinyung. Anubani wurriiyii wubani a-baḏirrnya-wuy. Ngaya waari anamba-ngaynbandang yagi anubuguni nurru-rumi nuu-yagaynji wubani a-baḏirrnya-wuy. \p \v 21 Yuga nurru-marrbuy nugurru? Nugurru-maynji numburraaḻ-nguyii manubama-yung manu-gadhuwa mana-lhambag na-Jesus Christ-jinyung, yagi nugurru nurraaḻ-ngi, manubami mana-lhambag ana-baḏirrnya-yinyung. Nugurru numburru-nguyii ana-maṉngulg-duj ana-table, nubagi-yung-jinyung na-Buunggawa-yinyung, yagi anubuguni nuu-rumi nga anubagu nurru-ngi anubani-rruj anaaynbaj-duj wubani a-baḏirrnya-yinyung wugurru. \v 22 Ngagurru-maynji ngaambu-waṉbina, ari na-God ngambanii-ḏiyaldhang. Yuga ngagurru ngurru-runggal-windiyung, ngurru-yamana nguynju na-God-jii? Waari. \p \v 23 Nugurru nurru-yambina, “Na-God ni-yamaa ‘Wiiya’, ngagurru ngaambu-waṉbina anaarrawindi-lhangu.” Dani-yung nurru-yambina. Yii, aadanu yijgubulu yagu. Yagu waari anaarrawindi-lhangu anubani anaambaḻaman-magaa. Waari anaarrawindi ngagurru ngarranggu-maṉmi. \p \v 24 Nugurru yuga nurru-marrbuy? Yagi ngagurru ngurru-wijangi ngagurri-nyinyung ana-wiri. Ngagurru ngaambaagajij-jangayii warruburru warra-mulung-arrgi-yung-guy warra-wurru-wurruj-guy, ngaamba-maṉmani yungguyung. \p \v 25 Wiiya, anubani numburru-nguyii ana-lhanggu, anubani numburru-mani-maynji anuwaagala ana-shop-gala. Yagi nurru-yandhawiwaynji “Ajigala anaani ana-lhanggu wu-yanggi?” yagi nurru-wijangi. \v 26 Anaani yamba ana-wubiba wu-magina, \q1 “Anaani anaarrawindi-lhangu ana-lhal, nigawi-nyinyung na-Buunggawa-yinyung, \q2 marri anaani-rruj-jinyung wu-warra-ngu-burraa-yinyung anaarrawindi-lhangu.”\x + \xo 10:26 \xt Psalms 24:1.\x* \m Dani-yung wu-yamana ana-wubiba. \p \v 27 Warraaynbaj-maynji yagi-maynji wu-jambarrgi, nambambii-gaḏang-maynji “Numburraaṉina numburru-nguyii ana-lhanggu” nga nimbirri-ngaynbandi-maynji nugurru numburru-yaarri, wiiya aadanu, numburru-yaarri anubuguni. Nambambiiyii-maynji ana-lhanggu, wiiya, anubani numburru-nguyii. Yagi anubagu narra-yambiḻibiḻingayi. Marri anubani yagi nurru-wijanga-yangi. \p \v 28 Yagu nubagi-yung-maynji na-wurrujung-maynji anubani nambani-yambina-maynji, “Anaani ana-lhanggu, wurru-nangaa anubani ana-lhawadhawarra-wuy.” Yagi aadanu nurru-ngi ana-lhanggu nugurru. Nubagi-yung na-wurrujung ni-wijangi-magi aynbaj niga. Nugurru numburru-wijangayii anubani-yung ni-wijangayii-yinyung. \v 29 Waari-yinyung-magaa nugurru nurru-wijangayii-yinyung, wiiya aadanu. Nugurru aadanu nurru-burraa nurru-warrgarrga. Nubagi-yung na-wurrujung yagi nani-magi, aniga-yung nurru-jambarrgina-yinyung. \v 30 Ngaya-maynji ngaynjamana “Yuu, nga” nigawi-wuy na-God-guy, marri anubani nga-mang marri nga-nguyii ana-lhanggu, warruburru-yung warra-mulung-arrgi-yung yagi ngaya ngambi-lhajbu, anubani-yung-jinyung ana-lhanggu, anubani-yung yamba nga-yambini “Yuu, nga” nga-yamaa aḏaba ana-lhanggu-yinyung. \p \v 31 Wudani-yung-gala nga, anubani-yung-maynji nurru-nguyii yagu nurru-waḻ-nguyii, marri anaarrawindi-lhangu nurru-waṉbina-yinyung, nugurru numbunu-warraarriwana nigawi-wuy na-God-guy. \p \v 32 Yagi nugurru narra-wurrij-galadi-wi, warrubawa-yung warra-wurruj. Warra-Jew yagu warra-Gentile yagu warruburru-yung warra-mulung-arrgi-yung-guy wuu-jambarrgina-yinyung. \v 33 Anaani wiij-nguynju, ngaya nga-waṉbina. Ngaya ngarraaḻaaḻarrijgana warraarrawindi-lhangu warra-wurru-wurruj-guy wuguuguni. Waari ngaya nganggarra-ngaynbandang anaambaḻaman-jinyung ngayaajbaj, ngaya ngarra-ngaynbandii warruburru-yung ngamba-maṉmani warra-mulung-arrgi-yung-guy. Nguynju yadhu God yungguyung niga-waj ambani-wiri-gana wugurru. \c 11 \p \v 1 Nugurru aadanu ngirriindharrmana ngayawi-wuy, nguynju yaga ngaya nganaandharrmana nigawi-wuy na-Jesus Christ-guy. \s1 Ngaambu-yaminggarrina ngaambu-muṉḏugana-maynji? \p \v 2 Ngaya anaani ngana-warraarriwana, nugurru yamba ngaya ngirrii-gawanggina ngayawi-wuy. Nugurru nii-lhaawu-lharrmani wubanila-yung-galawaj nganiini-yinyung nugurru. \p \v 3 Nugurru ngayawi-wuy ngirri-yaynjangayii. Nugurru numburru-marrbuy maaḻamburrg-bindiyung, na-waḻyinyung ni-buunggawa-mana nigawi-nyinyung nga-rangarrina-yung, nigaayung na-Jesus Christ ni-buunggawa-mana warruburru warra-waḻya-waḻya, marri nigaayung na-God niga ni-buunggawa-mana nubagi na-Jesus Christ-guy. \p \v 4 Nubagi-yung-maynji na-waḻyinyung-maynji ani-yambina nigawi-wuy na-God-guy, anubani ana-jabij, yagu ambani-yanguuyii ambani-yambina, yagu nubagi-yung-maynji aniimbaḻ-yabina anu-baḻmana, nubagi waari anu-yandhurrbang na-Jesus Christ-guy. \p \v 5-6 Ngarrubagi ngarra-maṉinyung-maynji angi-yambina na-God-guy yagu ambangii-magana ana-lhaawu na-God-jinyung, anubani-rruj ana-jabij, yagi-maynji ngarrubagi ngiimbaḻ-yabi anu-baḻmana, ngarrubagi waari angunu-yandhurrbang ngigawi-nyinyung naaṉngina-yung. Anaani anggiiyn-nguynju, ngarrubagi-maynji angi-mung-guldhina-maynji mana-mung, marri ngigaajbaj angiimbulang. \p Yigaj! Ngarrubagi-yung angiimbaḻ-yabina anubani anu-baḻmana, angi-dhi-maṉdhina nubagi-yung-guy naaṉngina-yung-guy. \p \v 7 Yagu warruburru warra-waḻya-waḻya yagi wurraambaḻ-yabi anubani-rruj ana-jabij, yagu yamba na-God nu-maṉdhangi nubagi-yung na-waḻyinyung na-nimuwaj-jung Adam, ni-yamaa nguynju nigawi-yii na-God-jii. Anubanila-wala, niga na-God ngu-maṉdhangi ngarra-Eve, ngi-yamaa nguynju na-Adam-jii. \v 8 Na-God yamba nu-maṉdhangi naagi-yung na-Adam, marri ngarrubagi ngarra-Eve. Nubagi nu-maṉdhangi-maynji, waari ani-rabalangi anubagala ngarra-maṉinyung-gala naagi-yung. Niga ngu-maṉdhangi ngarra-maṉinyung, ngarraagi-yung ngi-rabaliyn nubagi-yung na-waḻyinyung-gala. \v 9 Nubagi-yung na-waḻyinyung nu-maṉdhangi, waari ngarrubagi-yung yungguyung ngarra-maṉinyung-bugij. Niga nubagi-yung ngu-maṉdhangi ngarrubagi-yung ngarra-maṉinyung nubagi-yung na-waḻyinyung yungguyung. \v 10 Wudanila-wala, warra-maṉaṉung amburraambaḻ-yabina, amburru-dhi-maṉdhina wugurri-nyinyung-guy warra-miḏaṉngina-yung. Wugurraayunggaj ana-angel wanggu-nayii anuwagala anaarrwar-wala, waadurru. \p \v 11 Ngaya anaani ngana-magana nugurri-wuy. Ngagurru anaani nguu-jambarrgina-yinyung, yagi ngurru-burrangi ngurraaḻgaaḻgaḻ-wi. Warra-waḻya-waḻya marri warra-maṉaṉung, ngagurru ngaambu-maṉmaynjina. \v 12 Anaani wiijamana, ngarrubagi-yung ngarra-maṉinyung ngarra-raga-ragijung ngarra-ngarrimuwaj-jung Eve, ngi-rabalangi bagala nubagi na-waḻyinyung-gala na-Adam-gala. Anubani-yung, warra-waḻya-waḻya wurraambuḻwini warra-maṉaṉung-gala. Anaani wiijamana, na-God niwu-maṉdhangi anaani anaarrawindi-lhangu. \p \v 13 Nugurru nurru-yaminggarrina nurru-wijangayii? Anaani wiij-maṉdhina, ngarra-maṉinyung-maynji ngarrubagi angi-yambina na-God-guy, anubagu anggaari ngigawi-rruj ana-yinag-duj? Waari aadanu anggiij-maṉdhiiyn. \v 14 Ngagurru warraarrawindi-lhangu, aadanu ngurru-marrbuy, na-waḻyinyung-maynji mana-mung manubama-yung mana-jarrmayarrmaj anima-waṉagana, nubagi-yung aniimbulang, nubagi na-waḻyinyung. \v 15 Yagu ngarrubagi-yung ngarra-maṉinyung-maynji angima-waṉagana mana-jarrmayarrmaj mana-mung, manubama-yung angima-mamarriynjijgana. Yagu God yamba ngarrubagi-yung ngu-yayn manubama-yung mana-mung, nguynju yadhu manubama-yung angimaambamadhii, nguynju yaga wubani wubaḻmana-yii angima-yamijgana. \p \v 16 Warruburru-yung warraarrgi-yung-maynji anubagala ngayawi-wuy naambu-wundangang-maynji, yagi ngaya anubagu nurru-wundangi warrubawi-yung, waari yamba anaaynbaj ana-lhaawu ngawu-lhangarrmi. Marri warruburru-yung wuu-jambarrgina-yinyung anaaynba-gaynbaj-jinyung ana-lhal, waari aniij-gaynbaj ambirri-waṉagang, wirri-waṉagana yij-gaynjaabugij-bugij. \s1 Anaani ana-maṉngulg ana-jabij. \r Matthew 26:26-29, Mark 14:22-25, Luke 22:14-20 \p \v 17 Ngaya anaani ngana-warraarriwana nugurru, yagu waari anaani-yung-jinyung. Yagu yamba nugurru-waj waari naambu-waṉbang ana-maaḻamburrg-bindiyung. Nugurru yamba nurru-muṉḏugana-maynji nuu-yambiynjina-maynji anubani-yung, nugurru nirriiladi-wana, waari numburru-maṉmaynjang nugurru. \v 18 Anubani ana-wulhu-wulhurr-waj, anubani nga-wawanggini lhaawu, anubani-yung-maynji nurru-muṉḏugana nuu-yambiynjina, nugurru nurru-wundaa, nurru-ḻibawaynjina nugurru. Ngaya anaani nga-jambarrgiyn aadanu ana-lhaawu. \v 19 Ngaya nga-marrbuy anaani, malgaynbaaynbiyaj wuu-jambarrgina-yinyung amburru-wundaa, marri amburru-ḻibawaynjina, ngaambu-marrbuy yadhu yangi-nyung wu-waṉbina ana-maaḻamburrg-bindiyung. \p Yagu nugurru-waj waari naambu-waṉbang ana-maaḻamburrg-bindiyung. \v 20 Nugurru-maynji numburru-mulung-muṉḏugana wudani-yung yungguyung a-maṉngulg-jinyung a-marrya na-Buunggawa-yinyung, nugurru waari numburru-wijangang aadanu ana-maaḻamburrg. \v 21 Nugurru-maynji anubani numburru-nguyii-maynji ana-marrya, nugurru waari nurraambu-narri warraaynbaj-guy warraarrawindi-lhangu-wuy. Wugurru warra-mulung-arrgi-yung warruburru wurru-burraa wurru-marryaadiyn wugurru, wugurraayung warruburru-yung warra-mulung-arrgi-yung wurru-burraa wurru-bungurru-dhina. \p \v 22 Yigaj! Aadanu numburru-nguyii marrya nugurri-rruj anubagu nurru-burraa-rruj anaanga-rruj, aadanu wiij-maṉdhiiyn. Yagu yagi-maynji nurru-waṉbi, anubanila nurru-muṉḏugana-rruj, narra-margirii warra-mulung-aynbaj wuu-jambarrgina-yinyung, marri nugurru narraambulijgana warruburru-wuy warraambaambalalari-wuy wugurru. Yuga ngaya anamba-warraarriwana nugurru? Girrjag! \v 23 Ngaya yamba ngana-yanguni aadani ana-lhaawu nugurri-wuy, na-Jesus Christ-inyung anubani ngani-yayn ngayawi-wuy yaga. Anubani-yunggaj yaga ana-miyn.ngu, naagi-yung na-Judas nu-minbini, anubani-yung ana-wulhu-wulhurr-waj yaga, anubani na-Jesus ni-miyn anu-ḏayn, \v 24 marri ni-yambini na-God-guy, marri ni-rayn-bagiwayn aḏaba. Marri ni-yamayn, “Anaani ngayawi-nyinyung a-ngun.gu, wu-yamana. Anaani nugurraa yadhu. Nugurru numburraaṉbina-wugij, marri numburru-wijangayii yungguyung ngaya.” Dani-yung ni-yamayn. \p \v 25 Anubanila wurru-nguni-wala, niga nima-miyn nima-miyn mana-gaṉdharra, wubani wugargayag wu-burri. Nga ni-yamayn “Anaani anu-gargayag wiijamana niga na-God nani-lhalamayaa anaani wu-gadhuwa, ngayawi-nyinyung-jinyung amaami ama-wulang. Anaani numburru-waṉbina numburru-wuguuguni, numburru-waḻ-nguyii anaani anu-gargayag, nguynju yadhu ngaya ngirri-yangayii.” Yaani-yung na-Jesus ni-yambini. \p \v 26 Yigaj! Anubani malgarrawindi-maynji ngurru-nguyii-maynji anu-ḏayn, marri ngurraaḻ-nguyii anubani anu-gargayag, anubani ngarra-yiyina warra-mulung-arrgi-yung-guy warra-wurru-wurruj-guy, na-Jesus ni-ngawiiyn ngagurraa yadhu. Ngagurru ngaambu-wuguuguni ngaambu-waṉbina ngaambu-yamana, murrubu aniigiyn marri anuwaagala. \p \v 27 Yuga nugurru aadanu nurru-marrbuy aḏaba? Warraaynbaj-maynji warrubawa-yung ambu-nguyii anubani anu-ḏayn, marri ambu-waḻ-nguyii-maynji anu-gargayag, anaaladi-wuy-maynji, anubani ambirriiladi-yamawana wugurri-nyinyung na-Buunggawa-yinyung ana-ngun.gu marri manubama-yung mana-wulang. \p \v 28 Ngaya anaani ngana-magana nugurri-wuy. Nugurru numburru-nina nugurraajbaj, ana-raga-ragij, marri anubanila-wala nugurru numburru-nguyii anubani anu-ḏayn marri numburraaḻ-nguyii anubani anu-gargayag. \v 29 Nugurru-maynji numburru-nguyii-maynji anaarrbidi, marri nugurru-maynji yagi-maynji nurru-wijangi anubani ana-ngun.gu na-Buunggawa-yinyung, ari God nugurru aadanu nambani-lhajbiyn nugurri-wuy. \p \v 30 Anaanila-wala nga, nugurru nurru-lhangurrnganjii marri nurraarra-wilwilii yaga, marri mulung-arrgi-yung yaga wurru-ngawiiyn aḏaba. \p \v 31 Anaani ngana-magana nugurri-wuy. Ngagurru ngaambu-nina ngagurraajbaj wurrugu ana-wulhu-wulhurr-waj, yagi-magi na-God ngagurru ngarrani-jadugi-magi. \v 32 Yijgubulu, wurrugu na-God anaani ngaambani-nguynju-nguynjijgana, anaani ngarrani-yiyina maaḻamburrg-galawaj. Anubani-yung-maynji wu-dhaag-mana-rruj, ambani-lhajbiyn-maynji warruburru-wuy warraarrawindi-wuy, ngagurraayung yagi ngarrani-lhajbu anaani. \p \v 33 Gurruwaj murruyung-gaang, yuga nugurru nurru-marrbuy anaani aḏaba? Nugurru-maynji numburru-muṉḏugana anubani ana-marrya yungguyung, numburru-narriynjina wurrugu. \v 34 Nugurru-maynji numburru-marryaadii, wurrugu numburru-nguyii marrya nugurri-nyinyung-jinyung anubani anaanga-rruj a-wulhu-wulhurr. Anubani-yung yamba numburru-muṉḏugana, nguynju yagi yadhu niga na-God narrani-lhajbu nugurru. \p Wurrugu marri anubani ngaynjaarri-maynji nugurri-wuy, nganamba-magana ngijang lhaawu wudani-yung-jinyung. \c 12 \s1 Ana-lhuḏ wubanila a-Maṉngulg-gala a-Mawurr-wala. \p \v 1 Nugurru aadanu murruyung-gaang, anubani-yung yaga ana-wubiba nirri-yurangi ngayawi-wuy nirri-lharrgang, nugurru ngirri-yandhawiwandi, wubani-yung wugadhuwa a-lhuḏ wubani-yung a-Maṉngulg-jinyung Mawurr ngarrangguuyii-yinyung ngagurri-wuy. \p Anaani ngana-ngaynbandii numburru-marrbuy nugurru aadanu, maaḻamburrg-bindiyung. \p \v 2 Nugurru numburru-wijangayii, anubani-yunggaj waari-waj numburru-jambarrgini. Anubani anaaynba-gaynbaj-jinyung ana-lhawadhawarra, waari anggu-yambini nugurri-wuy, yagu wugurru wu-buunggawa-maa nugurri-wuy, marri nugurru nirri-yandhurrbangaa wugurru. \p \v 3 Yagu anaani aḏaba, wugurraayung ana-Maṉngulg Mawurr ngarranggaa-ḏagaana ngagurru. Marri ngagurru yagi nguunaaladi-yamawi nigawi-wuy na-Jesus Christ-guy. Ana-Maṉngulg-maynji Mawurr yagi wu-buunggawa-mi warra-mulung-arrgi-yung-guy, yagi wurru-yami anubani aniijgubulu Jesus niga na-Buunggawa-yung. \p \v 4 Anaani ngana-magana nugurri-wuy. Wiiya anubani ana-Maṉngulg Mawurr ngarrangguuyi anaaynba-gaynbaj-jinyung ana-lhuḏ, yagu aynjaabugij-bugij wu-burraa ana-Maṉngulg Mawurr anubani. \v 5 Wiiya yagu ngurru-waṉbina anaaynba-gaynbaj-jinyung aadanu ngurru-mijgalmina ngagurru, yagu aynjaabu-nyung-bugij na-Buunggawa-yung ni-burraa. \v 6 Ngagurru nguunaa-mijgalmina na-God, aaynba-gaynbaj-gala-waj, yagu aynjaabu-nyung-bugij na-God ngagurru ngarrani-maṉmani-yinyung. \p \v 7 Anaani ana-Maṉngulg Mawurr wu-burraa ngagurri-rruj ana-lhirribala, ngagurru warraaynjaaynjaabugij-gaj yagu waarrarra-gina bani wu-burraa, nguynju yadhu ngagurru ngamba-maṉmani warruburru-yung warra-mulung-arrgi-yung warra-wurru-wurruj. \p \v 8 Yuga nurru-marrbuy nugurru? Warra-mulung-arrgi-yung Maṉngulg Mawurr wanggu-maṉmani nguynju yadhu amburru-marrbuy-windiyung, marri amburru-magina aniijgubulu-walawaj. Mulung-arrgi-yung wurru-wurruj wirriij-garrarra-gana anubani aniij-miḏaamimi-yinyung. \v 9 Wugurraayung warra-mulung-aynbaj, anubani ana-Maṉngulg Mawurr wanggu-maṉmani nguynju yadhu anubani-yung runggal-windiyung wuu-jambarrgina. Wugurraayung warra-mulung-arrgi-yung warra-maji-wana warra-wurru-wurruj. \p \v 10 Wugurraayung warra-mulung-arrgi-yung wurru-waṉbina lhuḏ-mirri. Wugurraayung warra-mulung-arrgi-yung wanggu-yanguuyii lhaawu na-God-gala. Wugurraayung warra-mulung-arrgi-yung wurru-marrbuy yaani anaaladi ana-mawurr marri anaambaḻaman ana-mawurr. Wugurraayung warra-mulung-arrgi-yung wurru-yambina ana-lhaagi, warruburru-yung wurru-maḻaḻadi-yinyung. Wugurraayung warra-mulung-arrgi-yung wirriij-jurrurrugana anubani ana-lhaagi. \p \v 11 Yigaj! Anubani anaaynba-gaynbaj-jinyung ana-lhuḏ, yagu anubani anaaynjaabugij ana-Maṉngulg Mawurr wu-wijangayii marri wangguuyii warruburru warraaynjaaynjaabugij-gaj, wugurri-wuy. \s1 Ngagurru ngurraaynjaabu. \p \v 12 Nugurru aadanu numburru-wijangayii aḏaba. Ngagurri-nyinyung anaani ana-ngun.gu, anaani waṉagana aaynba-gaynbaj-jinyung. Wiiya yagu anaani wu-warra-yadina anaaynba-gaynbaj-jinyung, yagu aynjaabugij-bugij ana-ngun.gu. Wu-yamana nigawi-rruj na-Jesus Christ-duj. \v 13 Wiiya yagu ngagurru anaani ngurraarrawindi, yagu ngagurru anaani ngurraaynjaabu na-Jesus Christ-jinyung. Anubani-yung yaga ngurraambara-ngambini anubani ana-Maṉngulg Mawurr ngarranggaaynjaabu-wayn anaani, nguynju yaga aynjaabugij ana-ngun.gu. Wiiya yagu ngurru-Jew yagu ngurru-Gentile, yagu ngurru-runggu-runggal yagu ngarra-yandhurrbangana-yinyung, yagu anaani ngurraaynjaabu ngagurru. Marri ngagurru anaani warraarrawindi, ngirri-waṉagana anubani ana-Maṉngulg Mawurr. \p \v 14 Nugurru nurru-marrbuy? Ngagurri-nyinyung anaani ana-ngun.gu, anubani waaṉagana aynba-gaynbaj-jinyung, waari anggaaynjaabugij-magaa. \p \v 15 Numburraawanggina anaani ana-lhaawu aḏaba. Ari ngagurri-nyinyung anubani ana-mun, waan-jamana wugurru, “Ngawu-ngaynbandii a-marang-jii, ari waari nga-ngu-burrang ana-ngun.gu-rruj,” waan-jamana wugurru. Wiiya, anubani ana-mun ngagurri-nyinyung a-ngun.gu-yinyung, wu-yadina. \v 16 Marri manubama mana-warang, ari maan-jamana, “Ngawu-ngaynbandii ama-bagaḻang-jii, ari waari nga-ngu-burrang ana-ngun.gu-rruj,” waan-jamana wugurru. Yagu wiiya, yaama ma-yadina ngagurri-rruj a-ngun.gu-rruj. \p \v 17 Ngagurri-nyinyung-magaa ana-ngun.gu, mana-bagaḻang-bugij-magaa waṉagaa, yagi-magaa ngaambu-wawanggini. Ana-ngun.gu-magaa waṉagaa-magaa mana-warang-bugij-magaa, yagi-magaa ngaambu-yarraandi-magaa ngagurru. \p \v 18 Yigaj! Na-God ngarrani-maṉdhangi ngagurru aaynba-gaynbaj-jinyung ni-warra-ngu-burrangi anaani-rruj ana-ngun.gu, dani-yung yamba niwu-ngaynbandangi niga. \v 19 Niga-magaa ngaambani-maṉdhangi anggaaynjaabugij-magaa, yagi-magaa ngaanggu-waṉagaa ngagurru anaani ana-ngun.gu. \v 20 Yagu niga ni-warra-maṉdhangi aaynba-gaynbaj-jinyung anaani ni-warra-yadangi ana-ngun.gu-rruj ngagurri-rruj, yagu aynjaabugij-bugij ana-ngun.gu wu-burraa. \p \v 21 Nugurru numburraawanggina-wugij anaani. Manaami ngagurri-nyinyung mana-bagaḻang yagi magi ana-marang-guy, “Waari wa-ngaynbandang nagang.” Yagu anaani ngagurri-nyinyung ana-yinag, yagi magi anubuguni ana-mun-guy, “Waari wa-ngaynbandang nagang.” \p \v 22 Anaani ana-mulung-arrgi-yung ngagurri-rruj wu-yadina wu-bilwilwiluj, yagu wiiya, anaani ngurraarra-ngaynbandii-windiyung. \v 23 Marri anaani-rruj ana-ngun.gu-rruj wu-warra-ngu-burraa, ana-mulung-arrgi-yung ngagurru ngurraan-jamana wu-warraalaaladi, yagu wiiya, anaani maaḻamburrg-galawaj ngagurru ngirri-rangarrii. Marri anaani-rruj wu-warra-ngu-burraa-yinyung ngirri-ngarrayii-yinyung, wiiya, anaani ngirri-rangarrii maaḻamburrg-galawaj. \p \v 24 Anubani anaarrawindi-lhangu anaani wu-warra-ngu-burraa-yinyung ana-ngun.gu-rruj, warraarrawindi-yinyung anubani wurraarra-nayii, waari ngagurru ngaanggu-yangang. \p Yigaj! Na-God anaani ngarrani-yadangi aaynba-gaynbaj-jinyung anaani-rruj ana-ngun.gu, marri anaani-rruj ngirri-ngarrayii-yinyung, waari-yinyung ngaanggu-runggal-mang-jinyung, niga-waj niwu-runggal-wana-windiyung wugurru. \v 25 Anaani wu-warra-yadina-yinyung, anubani wu-maṉmaynjina maaḻamburrg-galawaj, wu-nguynju, anaani-rruj ana-ngun.gu-rruj. \v 26 Anaaynjaabugij-maynji anggu-warragayii, anubani anaarrawindi-lhangu anggu-warragayii. Yagu anaaynjaabugij-maynji anggu-maṉdhina, anubani anaarrawindi-lhangu anggu-warra-maṉdhiyn aḏaba. \p \v 27 Yuga nurru-marrbuy aḏaba? Nugurru aadanu nuu-jambarrgina-yinyung, nurru-yamana nguynju na-Christ-jii a-ngun.gu-yii, anaani nugurru nuu-ngarra-ngu-burraa-yinyung nigawi-rruj. \p \v 28 Yigaj! Na-God ni-wajbarini nigaaj-baj, yanga-yangi-walawaj amburru-burraa-yinyung ambii-lhaawu-yarrijgina-yinyung warruburru-wuy warra-wurru-wurruj. Marri wugurraayung warra-mulung-arrgi-yung ambunaa-ja-jambina-yinyung nigawi yungguyung na-God. Marri wugurraayung warra-mulung-arrgi-yung ambarra-yiyina warra-mulung-aynbaj-guy. Marri wugurraayung warra-mulung-arrgi-yung amburru-waṉbina aynba-gaynbaj-jinyung lhuḏ-mirri. Marri wugurraayung warra-mulung-arrgi-yung ambarra-maji-wana warra-wurru-wurruj-guy. Marri wugurraayung warra-mulung-arrgi-yung ambarra-maṉmani-yinyung. Marri wugurraayung warra-mulung-arrgi-yung amburru-ragaana-yinyung. Marri wugurraayung warra-mulung-arrgi-yung amburru-yambina aynba-gaynbaj-jinyung ana-lhaagi. \p \v 29 Gurruwaj, ngirri-magana aḏaba ngayawi-wuy. Yuga warraarrawindi-lhangu wirri-lhaawu-yarrijgina-yinyung? Waari, mulung-arrgi-wugij. Marri mulung-arrgi-wugij wunaa-ja-jambina-yinyung na-God. Marri mulung-arrgi-wugij warra-yiyina-yinyung. Marri mulung-arrgi-wugij wurru-waṉbina lhuḏ-mirri. \p \v 30 Marri mulung-arrgi-wugij warra-maji-wana warruburru-wuy warra-wurru-wurruj-guy. Marri mulung-arrgi-wugij wurru-yambina aynba-gaynbaj-jinyung ana-lhaagi warruburru-yung. Marri mulung-arrgi-wugij wirriij-jurrurrugana anubani ana-lhaagi. \p \v 31 Anubani ana-lhuḏ wu-mamanunggu, yagu nugurru nirri-ngaynbandii anaarrawindi ana-runggal wugurru. \s1 Ngagurru ngaambaa-ḏamarr-ngu-burraa warra-mulung-arrgi-yung. \p Yagu anaani aḏaba ngaya nganamba-bajiyina yij-mamaaḻang-galawaj. \c 13 \p \v 1 Ngaya-maynji anaani yagi-maynji ngarraa-ḏamarr-ngu-burrangi warra-wurru-wurruj, wiiya ngaya nga-yambina arrawindi ana-lhaagi, yagu ana-angel-yii wu-yambina-yii, waari aadanu wu-maṉdhiiyn ana-lhaawu aadanu, nga-yambina-yinyung. Ngaya ngaynjamana nguynju a-ḏuḻḏuḻ-yii yagu a-runggal a-lhaawu-yii. \p \v 2 Ari niga na-God ngambani-maṉmani, nguynju ngamba-magana yadhu warra-mulung-arrgi-yung, nigawi-nyinyung ana-lhaawu. Yagu yagi-maynji ngarraa-ḏamarr-ngu-burrangi, ngaya ngaynjambina arrbidi. Ngaya-maynji nga-marrbuy-maynji anaarrawindi-lhangu ana-lhaawu, marri nga-marrbuy-maynji anubani wu-julubina-yinyung, marri nga-jambarrgina-windiyung, nguynju ama-ṉuga-yii ngama-wirbirijgana, yagu yagi-maynji ngarraa-ḏamarr-ngu-burrangi, ngaya anaani nga-nunggarrbidi. \v 3 Ari ngaya ngambarriiyii-maynji anaarra, yagu ngaya ngambambi-ngawijgang-maynji nigawi yungguyung na-Jesus Christ, yagu yagi-maynji ngarraa-ḏamarr-ngu-burrangi warra-wurru-wurruj, aadanu waari ana-mamanunggu, anaani ngaaṉbina-yinyung. \p \v 4 Nugurru yuga nurru-marrbuy ngaya nga-yambina-yinyung? Ngagurru anaani ngaambaa-ḏamarr-ngu-burraa warra-mulung-arrgi-yung maaḻamburrg-galawaj. Anaani aniij-mamaaḻang-bindiyung. Ngagurru-maynji ngaambaa-ḏamarr-ngu-burraa, ngagurru ngaambu-lhambaamburrg, marri ngaamba-man.galagana. Marri yagi ngarra-margiri, yagu waari ngurraambaḻaman-gi, yagu waari ngurru-lhama-lhami. \v 5 Ngagurru-maynji ngaambaa-ḏamarr-ngu-burraa-maynji, yagi ngagurru ngarraaladi-yamawi, marri yagi ngurru-ḻamamung-mi, marri yagi ngurru-riyaldhi ana-ngalbaḻang ngagurru. Marri anaani waari ngarraagajijanga-yangi anubani wurru-waṉbini-yinyung anaalaaladi. \p \v 6 Ngagurru-maynji ngaambaa-ḏamarr-ngu-burraa warra-mulung-aynbaj-guy, marri anubani-yung amburru-waṉbina-maynji anaaladi, ngagurru ngaambu-wurrij-galadi-wina. Yagu wugurru-maynji amburru-waṉbina maaḻamburrg, ngagurru ngaambu-wurrij-maaḻang-bindiyung anaani. \p \v 7 Ngagurru-maynji ngaambaa-ḏamarr-ngu-burraa, ngagurru ngaambu-wandha-wuguuguni-wugij, yagi ngurraaji. Ngambaa-gurrij-ngu-burraa-wugij, yagi ngurru-lhuṉdhi. Wiiya warrubawi-yung amburraaṉbina aladi, ngagurru ngaambaa-ḏamarr-ngu-burraa-wugij. \p \v 8 Yigaj! Anubani-yung a-ḏamarr-ngu-burrangij wugurru anggu-burraa anggu-wuguuguni. Yagu wugurraayung anubani anaaynbaj na-God ngambaniiyii-yinyung ana-lhuḏ, wugurru anggu-jadugiiyn. \v 9 Nugurru yuga nurru-marrbuy? Niga ari ngaambaniiyii ana-lhuḏ nguynju yadhu ngaanaa-jambina ana-lhaawu, yagu ngaambu-yambina aaynba-gaynbaj-jinyung ana-lhaagi, yagu ngaambu-marrbuy anaarrawindi. Yagu wurrugu marri, anaani ana-lhuḏ anggu-jadugiiyn. Anaani yamba ana-yimbaj, ngagurru ngurru-marrbuy winyig-bugij, marri ngurru-yambina nigawi-nyinyung ana-lhaawu, winyig-bugij, wugurraayunggaj. \v 10 Yagu wurrugu marri, na-Jesus aniigiyn-maynji, aadanu ana-winyig anggu-jadugiiyn wugurru. \p \v 11 Nugurru aadanu numburraawanggina anaani. Warrubawi-yung warra-wirrig waaḻamin-ngaynbaj wugurru. Waari ambu-yambang ngagurri-yii, marri waari ambu-wijangang ngagurri-yii, wugurru yamba waari ambu-marrbuy-magaa. Yagu wurrugu marri, warrubawi-yung ambu-ngambara-mana, waari ambu-yamang-bugij warra-mijburrayung-jii. \p \v 12 Yigaj! Ngagurru nguunu-nayii niga na-God, yagu winyig-bugij, anaani ana-yimbaj. Marri ngurru-marrbuy niga, yagu winyig-bugij anaani. Yagu wurrugu marri, anaani ngagurru ngaanu-nayii niga ama-muṉbarrg-gala, marri ngaambu-marrbuy niga maaḻamburrg, nguynju na-God-jii ni-marrbuy ngagurru anaani. \p \v 13 Nugurru yuga nurru-marrbuy aḏaba? Anaani ana-wulaynbaj anggu-burraa-wugij anggu-wuguuguni. Ngurru-jambarrgina-wugij, marri ngurru-wurrij-dhaḻagina-wugij na-God-guy, marri ngurraa-ḏamarr-ngu-burrangijgaynjina-wugij. Yagu yaani wiij-ḏunggal wugurru. Ngagurru ngurraa-ḏamarr-ngu-burrangijgaynjina-wugij anaani. \c 14 \s1 Wubani-yung wugadhuwa a-lhuḏ a-Maṉngulg-jinyung Mawurr. \p \v 1 Nugurru numburraa-ḏamarr-ngu-burrangijgaynjina-windiyung. Marri nugurru nimbirri-ngaynbandii wubani-yung wugadhuwa a-lhuḏ wubani-yung a-Maṉngulg-jinyung Mawurr ngarrangguuyii-yinyung ngagurri-wuy. Yagu nugurru nimbirri-ngaynbandii-windiyung, numbunaa-jambina-wugij na-God. \p \v 2 Nugurru-maynji numburru-yamba-yambina aynba-gaynbaj-jinyung ana-lhaagi, warra-mulung-arrgi-yung amburru-maḻaḻadi-wina nurru-yambina-yinyung nugurru. Nugurru yamba nurru-yambina nigawi-wuy na-God-guy, warruburru-yung warra-wurru-wurruj waari wirri-yangi ana-lhaawu. Anaani yamba nurru-yambina wiij-miḏaamimi, Maṉngulg-mirri Mawurr. \p \v 3 Yagu nugurru-maynji numbunaa-jambina niga, nugurru numburru-yambina warra-wurru-wurruj-guy, nguynju yadhu amburru-lhara andhurrg, marri amburru-wurrij-baabara-mana, marri amburru-wurrij-maṉdhina wugurru. Dani-yung nga aadanu wiij-maṉdhina yagu. \p \v 4 Yigaj! Nugurru-maynji numburru-yambina anubani anaaynbaj ana-lhaagi, nugurru numburru-maṉmina nugurraajbaj-balij. Yagu nugurru-maynji numbunaa-jambina, nugurru aadanu nambarra-maṉmani warruburru wurru-jambarrgina-yinyung. \p \v 5 Aadanu wiij-maṉdhina, nuu-yambina warraarrawindi-lhangu aynba-gaynbaj-jinyung ana-lhaagi. Yagu yaani-yung wiij-maṉdhina-windiyung, nugurru aadanu numbunaa-jambina niga. Warruburru-yung yamba wunaa-jambina-yinyung niga, wugurru wurru-runggal-wiiyn-bindiyung, yagu wugurraayung wurru-yamba-yambina-yinyung anaaynbaj-jinyung ana-lhaagi waari amburru-runggal-magaa, wugurru yamba waari ambarra-maṉmang warrubawa-yung wuu-jambarrgina-yinyung. Yagu warruburru-yung-maynji ambaa-yurrurrugana anubani ana-lhaagi, wiiya, aadanu wiij-maṉdhina-windiyung, wugurru yamba warra-maṉmani warruburru-yung wuu-jambarrgina-yinyung. \p \v 6 Murruyung-gaang, yuga nugurru nurru-marrbuy aḏaba? Anubani-yung-maynji ngaya ngaynjaarri nugurri-wuy, ngaya-maynji ngaynjamba-yambina aynba-gaynbaj-jinyung lhaagi, yuga ngaya anamba-maṉmani nurraan-jamana? Waari. Yagu yaani-yung ngaya anamba-maṉmani nugurru, anambiiyn-maynji anu-gadhuwa-maynji ana-lhaawu, yagu nganggiij-garrarra-gana anubani aniij-miḏaamimi-yinyung, yagu nganaa-jambina-maynji niga, yagu anamba-yiyina-maynji nugurru. Wugurru yamba bani yamba nambanggu-maṉmani-yinyung. \p \v 7 Nugurru numburru-wijangayii anubani wu-riji-yinyung marri wubani a-gita. Warrubawa-yung-maynji wu-wayigina anubani ana-gita anaaladi-waj, warraaynbaj waari wu-marrbuy-mi anubani. \p \v 8 Nubagi na-lhambiḻbiḻg-maynji ambu-lhamurri nga ni-yaṉḏaḻdhii warruburru-yung ngagurri-nyinyung wurru-wiynji-wiynjina-yinyung, amburraambu-narrina yungguyung, yagu nubagi-yung-maynji ambu-lhamurri aniiynbijgiyn, ari waari warruburru-yung wurraambu-narri. \p \v 9 Yigaj! Anaani wiij-nguynju nugurri-wuy. Nugurru-maynji numburru-yamba-yambina-maynji anaaynba-gaynbaj-jinyung ana-lhaagi, marri warra-wurru-wurruj-maynji waari wurru-marrbuy-mi, warruburru-yung amburru-yaminggarrina amburru-marrbuy-mana? Aadanu nurru-yambina nugurru arrbidi. \p \v 10 Ngagurru ngurru-marrbuy, arrawindi-windiyung ana-lhaagi. Anubani ana-lhaagi wu-yambina wu-yaminggarrina. \v 11 Yagu warraaynbaj-maynji ngaya-maynji ngambambi-yambina ngayawi-wuy aaynbaj-gala a-lhaagi, waari-yinyung ngaya ngarraajangi, anubani wu-nunggajigala ana-lhaagi. \p \v 12 Yigaj! Anaani wu-nguynju nugurri-wuy. Nugurru nirri-ngaynbandii ana-lhuḏ, anubanila ana-Maṉngulg Mawurr-wala. Wiiya, yagu yaani yigaj nimbirri-ngaynbandii, anubani ana-lhuḏ nguynju yadhu numburru-maṉmaynjina numburru-jambarrgina yungguyung, runggal-windiyung. \p \v 13 Nugurru yuga nurru-marrbuy? Nubagi-yung-maynji na-wurrujung ani-yambina anubani ana-lhaagi anaaynbaj, niga anu-yambina na-God-guy, anaani anggiij-maṉdhiiyn, nguynju yadhu ambani-yurrurrugana wu-yaminggarrina anubani ana-lhaagi wu-yambina, ambani-magana. \p \v 14 Nugurru aḏaba numburru-wijangayii. Anubani-yung-maynji ngagurru ngaanu-yambina nigawi-wuy na-God-guy, ngaambu-yambina-maynji anubani anaaynbaj ana-lhaagi, anubani ana-wiri ana-lhirribala aninggu-yambina nigawi-wuy, yagu ngagurri-nyinyung ngurru-wijangayii-yinyung, waari wanggu-maṉmi warra-mulung-aynbaj-guy. \v 15 Ngaambu-yaminggarrang marri anaani? Ngaambu-yambina ngagurri-nyinyung-mirri aani a-wiri, ngijang, ngagurri-nyinyung-mirri amaami amaamburumburung-mirri ngaambu-yambina. Ngijang, ngaanggu-rawana ngagurri-nyinyung-mirri a-wiri, ngijang marri ngagurri-nyinyung-mirri amaamburumburung-mirri. \p \v 16 Gurruwaj, nurru-marrbuy nugurru anaani wu-yaminggarrina? Warrubawa-yung-maynji warra-wurruj yagi-maynji wu-jambarrgi, nga anubuguni ambu-yaarri nugurri-wuy numburru-muṉḏugana-wuy, nugurru-maynji numbunu-warraarriwana na-God-guy aynbaj-gala lhaagi, warrubawa-yung ambu-maḻaḻadi nurru-yaminggarrina nurru-yamba-yambina. Marri ambu-yaminggarrina warrubawa-yung ambu-yamana “yijgubulu,” nugurri-nyinyung nurru-yambina nigawi-wuy na-God-guy? Wugurru yamba wu-maḻaḻadi anubani ana-lhaagi nurru-yamba-yambina-yinyung. \v 17 Wiiya yagu numbunu-yambina na-God-guy maaḻamburrg-galawaj, yagu warrubawa-yung waari narra-maṉmi. \p \v 18 Ngaya anaani nganu-warraarriwana na-God, yagu yamba ngaya nga-yambina aaynba-gaynbaj-jinyung ana-lhaagi runggal-windiyung, waari nugurru nguynju aadanu ana-Corinth-duj. \v 19 Yagu aadanu-maynji ngaynjaarri-maynji nugurru-wuy nurru-muṉḏugana-wuy, ngana-ngaynbandii nugurru numburru-marrbuy-windiyung, ngayawi-nyinyung ana-lhaawu. Wudanila-wala, yagi nga-yamba-yambi anaarrawindi ana-lhaawu anaaynbaj-gala ana-lhaagi. Anaani wiij-maṉdhina-windiyung, nga-yambina waadharra ana-lhaawu, anubani-yung-jinyung nugurru nurru-marrbuy-yinyung aadanu. \p \v 20 Ngayawi-nyinyung murruyung-gaang, yagi anubani nugurru nurru-wijangi nguynju warrubawa-yung-jii warra-gujuju-yii. Nugurru numburraarradii numburru-ngambara-mana, nimbirrima-waṉagana maaḻamburrg-galawaj manaamburumburung, yagu anubani anaalaaladi-yinyung, nugurru numburru-burraa warrubawa-yung-jii warra-gujuju-yii, anubani-yung numburru-maḻaḻadi wurru-waṉbaaṉbina-yinyung anubani anaalaaladi-yinyung, numburru-yamana. \p \v 21 Aḏaba numburraawanggina aadanu. Anaani ana-lhaawu-runggal waarrarrina, na-God ni-yamaa, \q1 “Anaani ngamba-waṉagana lhalmarr wurruj, nguynju yadhu ambu-yamba-yambina ngayawi-nyinyung warruburru warra-wurru-wurruj-guy, \q2 ambu-yambina warrubawa, aynba-gaynbaj-jinyung lhaagi. \q1 Nguynju yadhu ngayawi-nyinyung warra-wurru-wurruj, ngayawi-wuy ngambambii-gawanggina. \q2 Wiiya, yagu warruburru yagi-wugij ngambii-gawanggi ngaya.”\x + \xo 14:21 \xt Isaiah 28:11-12.\x* \m Wu-yamana yaani-yung ana-lhaawu. \p \v 22 Yigaj! Warruburru-yung-maynji warra-wurru-wurruj waari amburru-jambarrgiyn, marri nugurru-maynji numburru-yamba-yambina anaaynba-gaynbaj-jinyung ana-lhaagi, anubani-yung ambanggu-yiyina warruburru-yung, anubani-yung na-God ambani-lhajbiyn wugurru. Yagu waari wugurri-wuy wurru-jambarrgina-wuy. Yagu nugurru-maynji numbunaa-jambina niga, dani-yung nga ambanggu-yiyina warruburru wuu-jambarrgina-wuy. \p \v 23 Nugurru nurru-jambarrgina-yinyung, anubani numburru-muṉḏugana-maynji, warraarrawindi-maynji numburru-yambina anaaynba-gaynbaj-jinyung ana-lhaagi, anuwagala warraaynbaj-maynji anubuguni ambu-yaarri-maynji, warrubawa-yung waari-yinyung ambu-jambarrgiyn yagu waari-yinyung ambu-marrbuy-maa, warrubawa-yung ambu-yaminggarrang? Warrubawa-yung ambaan-jamang, nugurru aadanu nurru-wan-gaagidhina! \v 24 Yagu nugurru-maynji numbunaa-jambina niga, marri anubuguni ambu-yaarri-maynji, marri ambii-yaynjangayii ana-lhaawu, marri ambu-marrbuy, marri ambu-yamang ambu-waḻamin-jamijgina, “Yijgubulu ngaya ngaaṉbini anaani anaaladi.” \v 25 Anubani-yung ana-lhirribala-yinyung aniij-miḏaamimi-yinyung anubani anggiij-garrarra-gina aḏaba. Marri warraawi-yung ambu-rabina, nga aḏaba ambunu-warraarriwana nigawi-wuy na-God-guy. Ambu-yamang, “Yijgubulu na-God yaagi ni-burraa nugurri-rruj,” ambu-yamang. \s1 Ngagurru-maynji ngaambu-muṉḏugana, anubani-yung maaḻamburrg-galawaj ngaambu-waṉbina. \p \v 26 Gurruwaj murruyung-gaang, yuga nurru-marrbuy aḏaba? Nugurru-maynji numburru-muṉḏugana, nugurru warraaynjaaynjaabugij-gaj nimbirri-waṉagana anubani wugadhuwa wungubal, marri nambarra-yiyina, marri lhaawu nigawi-wala na-God-gala, marri anubagu ana-lhaagi anaaynba-gaynbaj-jinyung, marri nimbirriij-jurrurrugana ana-lhaagi. \p Nugurru aadanu numburraaṉbaaṉbina, nguynju numburru-burraa yungguyung numburru-waḏa-waḏaḏ-mana, nugurru nurru-jambarrgina-yinyung aadanu. \p \v 27 Warrubawa-yung warra-mulung-arrgi-yung-maynji ambu-yambina anubani anaaynba-gaynbaj-jinyung ana-lhaagi, amburru-wulawaa yagu amburru-wulaynbaj amburru-yambina. Yagi warraarrawindi. Wurrugu, ambuu-narriynjina. Marri naaynbajung nubagi-yung ani-wij-jurrurrugana ana-lhaawu. \v 28 Yagi-maynji naagi-yung ni-burrangi anubagu, wugurraayung warruburru-yung yagi wurru-yambi anubani anaaynba-gaynbaj-jinyung ana-lhaagi. Wurrugu amburru-muḏaḏbang, ambunu-yambina wiiya wulguy na-God-guy. \p \v 29 Wugurraayung warruburru-yung wunaa-jambina-yinyung na-God, ari ambini-wulawaa yagu amburru-wulaynbaj amburru-yambina. Wugurraayung warra-wurru-wurruj amburraawanggina maaḻamburrg-bindiyung, anubani ana-lhaawu anggu-yaminggarrina-yinyung yijgubulu-windiyung. \p \v 30 Nubagi-yung-maynji naaynbajung aniwu-mani anubani ana-lhaawu na-God-gala, nigaayung ana-wulhu-wulhurr-yinyung aniindhadhangang wurrugu maaḻamburrg, marri nigaayung nubagi-yung ani-lhamarrii-yinyung ani-yambina. \v 31 Nugurru numbunaa-jambina niga warraaynjaaynjaabugij-gaj nguynju yadhu numburru-yiyiynjina marri numburru-maṉmaynjina, numburru-wurrij-ngu-burraa maaḻamburrg. \v 32 Yigaj! Nugurru numbunaa-jambina-yinyung niga, numburraa-gawanggina-wugij nugurru, maaḻamburrg-galawaj, numburru-dhi-maṉdhina, numburru-yambina maaḻamburrg-galawaj. \v 33 Na-God yamba waari ngaambani-ngaynbandang ngagurru, waari ngurraarra-babanjii, yagu ngaambu-lhamaamura ngaambu-burraa. \p Wiijamana wiij-nguynju, ngagurru nguu-jambarrgina-yinyung ngurru-muṉḏugana ana-lhal-lhangu-waj, ngurru-yamana anaani ana-yimbaj aḏaba. \p \v 34 Nugurru-maynji nurru-muṉḏugana-maynji, warra-maṉaṉung warruburru-yung amburru-muḏaḏbang maaḻamburrg-bindiyung, yagi wurru-yamba-yambi. Yagi wurru-burrangi wurru-runggal-mi wurru-buunggawa-mi. Wu-yamana wu-yambina anubani-yung ana-lhaawu-runggal. \p \v 35 Anubani-yung-maynji ambaa-yambiḻibiḻingaana, ambaa-yandhawiwana wugurri-nyinyung warra-miḏaṉngina-yung-guy, anubani-yung-maynji amburraagiyn anubuguni anaanga-wuy. Warra-maṉaṉung-maynji amburru-ḻaḻagiiyn-maynji nga amburru-yambina anubagu numburru-muṉḏugana-rruj, nugurru nambambiimbulijgang aadanu. \p \v 36 Nugurru ari waari nimbirri-ngaynbandang anaani. Aḏaba ngaayung ngirri-magana. Aadanu ana-lhaawu na-God-jinyung wu-rabalangi nugurri-wala? Waari. Yagu ari nurraan-jamana, waari warraarrawindi ambirri-waṉagang ana-lhaawu na-God-jinyung, yagu nugurraaj-bugij nirri-waṉagana? Waari. \p \v 37 Nugurru yuga nurru-marrbuy? Na-Buunggawa ngaya anaani ngani-yayn anaani ana-lhaawu ngayawi-wuy, marri anaani nga-warrarrii nugurri-wuy. Nugurru-maynji nurraaḻamin-jamijgina yingga nurru-magina nigawi-nyinyung-gala na-God-gala, yagu nirri-waṉagana ana-lhuḏ na-God-gala, yijgubulu nugurru numburraaṉḏarrmana. \p \v 38 Yagu warraaynbaj-maynji ambirriij-gaandirrii ana-lhaawu, nugurru aadanu nambarraagaminij-gaandirrii wugurru! \p \v 39 Ngayawi murruyung-gaang, yuga aḏaba nurru-marrbuy anaani? Nugurru nimbirri-ngaynbandii anubani anu-gadhuwa ana-lhuḏ, anaani wiij-maṉdhina, nguynju yadhu numbunaa-jambina niga na-God. Yagu nugurru-maynji numburru-yamba-yambina anaaynba-gaynbaj-jinyung ana-lhaagi, wiiya, numburru-yamana-wugij. \v 40 Yagu nugurru-maynji numburru-muṉḏugana, anubani-yung maaḻamburrg-galawaj numburru-waṉbina, andhurrg. \c 15 \s1 Na-Jesus ni-ḻaḻagiiyn ana-ngawij-gala. \p \v 1 Gurruwaj murruyung-gaang, ngana-ngaynbandi nugurru, numburru-marrbuy-windiyung, anaani ngana-maga-magaa-yinyung anubani ana-mamanunggu ana-lhaawu wubani-yunggaj. Anubani nirri-yaynjangani ana-lhaawu, anubani nuu-jambarrgiyn nugurru. \v 2 Anubanila-wala na-God niga nani-wiri-gana nugurru. Nugurru-maynji numburraandha-wuguuguni numburru-jambarrgina-wugij-maynji, God niga-waj nambani-wiri-gana. Yagu yagi-maynji nugurru nurru-jambarrgi nurraandha-wuguuguni-mi, na-God waari nani-maṉmi nugurru. \p \v 3 Anaani ana-lhaawu, God niga-waj ngani-magaa ngaya anubani-yunggaj, marri anaani ngana-magaa nugurri-wuy. Anaani wu-runggal ana-lhaawu. Jesus Christ ni-ngawiiyn, ngagurraa yungguyung aladi. Wu-nguynju wu-yambina anaani ana-wubiba wu-yamana. \v 4 Marri anaani ngana-magaa nugurru, anubani-yung wunu-wurrdhangi niga. Muulawaa-wala mana-miyn.nganga, na-God anubani-yung nu-ḻaḻagayn anubani ana-ngawij-gala. Wu-nguynju wu-yambina anaani ana-wubiba wu-yamana. \p \v 5 Anubanila-wala, ni-yiyijgiiyn aḏaba nigaajbaj, na-Peter-rruj ni-rabaliyn. Marri warruburru-yung-duj wii-lhaawu-yarrijgini-yinyung, niga ni-rabaliyn. Dani-yunggaj ngaya ngana-magaa-yinyung anubani-yung. \v 6 Ngijang, anubani ana-malgadhaadharri, ni-rabaliyn warruburru-yung-guy 500 wuu-jambarrgina-yinyung-guy. Anaani ana-yimbaj arrawindi warraawurru-yung wurru-wiri, wurraadharra aḏaba wurru-ngawini. \p \v 7 Yagu anubanila-wala niga ni-rabaliyn nubagi-yung-guy na-nilharri-yung-guy na-James-guy. Marri warruburru warraarrawindi wii-lhaawu-yarrijgina-yinyung, ni-yiyijgiyn. \p \v 8 Wurrugu marri, ngijang anubani-yung malgadha…dharri-windiyung, ni-yiyijgiyn aḏaba anaani ngayawi-wuy. Nguynju yaga ngaya anaani-yung arrbidi ngaambuḻwiyn yaga. \v 9 Ngaya anaani nga-wirrig, warruburru-yung wugurru wii-lhaawu-yarrijgina-yinyung wurru-runggal. Ngaya ngaan-jamana, waari-magaa ngaya nganggu-lhaawu-yarrijgini-windiyung-magaa, ngaya yamba anaani warruburru-yung ngarra-wungarri-dhijgaa warruburru-yung wuu-jambarrgini-yinyung. \p \v 10 Yagu God niga-waj ngani-walgaṉmaa, marri anaani ngaya nga-burraa ana-yimbaj. Ngaya anaani ngani-walgaṉmana-wugij ngayawi-wuy, waari anaarrbidi-magaa. Ngaya anaani nga-mijgalmina angaḏajung-bindiyung, waari ngaynjamang warruburru-yung-jii wii-lhaawu-yarrijgina-yii, warra-mulung-arrgi-yung. Yagu ngaya-magaa waari, yagu God niga-waj ni-mijgalmina, ngani-walgaṉmana yamba ngayawi-wuy. \p \v 11 Wiiya yagu ngaya marri warruburru warra-mulung-arrgi-yung wii-lhaawu-yarrijgina-yinyung warra-wurru-wurruj, nurru ngana-magana nugurri-wuy ana-mamanunggu anaani ana-lhaawu, yagu nurru anaani ngana-magana wubani-yung-bugij aynjaabugij a-lhaawu. Danu nga nuu-jambarrgiyn nugurru. \s1 Ngagurru ngaambu-ḻaḻagina ana-ngawij-gala. \p \v 12 Nurru anaani ngana-magana ana-lhaawu, na-Christ ni-ḻaḻagiiyn ni-wiri-mayn ana-ngawij-gala. Yagu mulung-arrgi-yung nuu-yambina nugurru, waari warraaynbaj wu-ḻaḻagi marri wu-wiri-mi ngijang. \p \v 13 Ngirri-yaynjangayii ngayawi-wuy wurrugu bagalu. Warraaynbaj-maynji yagi-maynji wu-ḻaḻagi, anaani wiijamana, na-Christ waari ani-ḻaḻagini. \v 14 Na-Jesus Christ yagi-magaa ani-ḻaḻagini, anubani-yung nurru waari-magaa naanggu-waṉagaa anaani ana-lhaawu ana-mamanunggu, marri wiiya nugurru nurru-jambarrgina, yagu waari-wugij nambanggu-maṉmang nugurru. \p \v 15 Waari anaani-yung-bugij-magaa. Ari nugurru nurraan-jamana, ari ngaya nga-maga-magina yanggaḻij lhaawu nigawi-nyinyung na-God-jinyung, ngaya yamba anaani ngana-magaa anaani ana-lhaawu, God nu-ḻaḻagayn niga-waj ana-ngawij-gala. Ari nugurru nurraan-jamana yingga waari warrubawa-yung ambu-ḻaḻagi yuga ana-ngawij-gala? Yuga nurraaḻamin-jamana, nigaayung na-Christ waari ani-ḻaḻagini nigaayunggaj? \v 16 Yuga nugurru nurraan-jamana yingga warraaynbaj waari ambu-ḻaḻagi? Yuga nurraan-jamana, na-Christ waari ani-ḻaḻagini nigaayunggaj? \v 17 Yuga nugurru nurraan-jamana, yingga niga waari ani-ḻaḻagini ana-ngawij-gala? Yuga nugurru nurru-jambarrgina arrbidi? Yuga nugurru nirri-waṉagana-wugij nugurri-nyinyung aadanu anaaladi? \v 18 Ari nurraan-jamana, yingga wurru-jambarrgini-yinyung wurru-ngawini-yinyung anubani-yunggaj, wuu-jadugiiyn aḏaba wiiya. \v 19 Yuga aliyung nugurru nurraan-jamana aḏaba? Ngagurru warra-wurru-wurruj ngurru-wurri-dhaḻagina-yinyung na-Christ-guy, yuga aani-wugij a-lhal-uj? Ari warra-wurru-wurruj yagu anaani ngambambi-warrngayungana-windiyung! \p Danu nga nugurru nurru-wijangayii nurraaḻamin-jamana yuga? \p \v 20 Yagu ngaya ngana-magana nugurri-wuy. Yijgubulu-windiyung na-Jesus niga ni-ḻaḻagiiyn anubani ana-ngawij-gala. Anaanila-wala aḏaba ngurru-marrbuy, yijgubulu-windiyung, na-God niga ngaambani-ḻaḻagang ngagurru ana-ngawij-gala anubani. \p \v 21-22 Yigaj! Anubani-yunggaj aynjaabu-nyung nubagi na-wurrujung na-nimuwaj-jung Adam, ni-waṉbini anubani aladi-windiyung, nga ni-ngawiiyn naagi aḏaba. Ngagurru anaani nguu-rabalangi nigawi-wala, marri anaani ngurru-ngawina. Anaani wiijamana, na-Jesus Christ, nigawaj ni-waṉbini yij-mamaaḻang-bindiyung. Warraarrawindi-maynji ngagurru ngaanu-dhabiḏbumana nigawi-wuy, ngaambu-ḻaḻagiiyn ngagurraayunggaj anubani ana-ngawij-gala. \p \v 23 Anaani anaarrawindi-lhangu anggu-waṉbina wubani-rruj nga wulhu-wulhurr. Anaani na-Jesus Christ ni-ḻaḻagiiyn anubani ana-ngawij-gala ana-wulhu-wulhurr-waj. Wurrugu marri, aniigiyn ngijang, anaani nigawi-nyinyung ngagurru warra-wurru-wurruj ngaambu-wiri-mang ngaambu-ḻaḻagiiyn anubani ana-ngawij-gala. \v 24 Anubanila-wala, anaani ana-lhal anggu-jadugiiyn aḏaba. Na-Jesus Christ niga ani-lhuḏ-jaarri anubanila-wala ana-man.gurrg-gala anaalaaladi-yinyung, marri anubani ana-lhuḏ marri anubani wu-buunggawa-mana-yinyung anaani-rruj-jinyung ana-lhal. Wurrugu marri, anubani anu-marangiiyn anaarrawindi-lhangu nigawi-nyinyung-guy na-ninyarra-yung-guy na-God-guy. \p \v 25 Yigaj! Na-Jesus Christ niga ani-buunggawa-mana anaani anaarrawindi-lhangu, yingga na-God ani-lhuḏ-jaarri warruburru-wala wurru-wurrij-marrdiynjina-wala, wurrugu ambani-burrang nigawi-rruj na-Christ-duj a-mun-duj, ambani-mun-ban.ngang.\x + \xo 15:25 \xt Psalms 110:1.\x* \v 26 Anubanila-wala na-God niga ani-lhuḏ-jaarri, aynjaabugij aḏaba, anubani ana-ngawij. \p \v 27 Anaani nga yigaj anggu-yamana, anaani-rruj anaarrawindi-lhangu, yagu yamba anaani wu-magini yamba anaani a-wubiba-rruj, \q1 “Na-God niga nu-waḻamin-dharrgang na-niwiyayung, ni-buunggawa-mana anubani anaarrawindi-lhangu.”\x + \xo 15:27 \xt Psalms 8:6.\x* \m Wu-yamana anaani ana-wubiba. Anubani ana-lhaawu anaani wu-magina, Jesus niga-waj ani-buunggawa-mana anubani anaarrawindi-lhangu, yagu waari niga ni-buunggawa-wi na-God-guy. Wurrugu God-bugij nigaaj-bugij anu-burrang, bani-yung marri ani-buunggawa-mana na-Jesus anaarrawindi-lhangu-wuy marri warraarrawindi-lhangu-wuy. \p \v 28 Anubanila-wala, nubagi na-niwiyayung na-Jesus anu-yandhurrbangana na-ninyarra-yung-guy na-God-guy. Yagu God yungguyung ani-buunggawa-mana anubani anaarrawindi-lhangu-wuy, anubani ana-maaḻamburrg-bindiyung. \p \v 29 Yangi yuga nugurru nuu-yamana? Yuga nugurru nurraan-jamana yagi anubani nguu-ḻaḻagi? Nugurru numburraawanggina aḏaba. Mulung-arrgi-yung wurru-ngawini aḏaba, marri warra-mulung-aynbaj wurraambara-ngambini, nguynju wugurraayung amburru-wiri-mang. A-yangi yadhu wugurru wurru-waṉbina, yagi-maynji ngagurru nguu-ḻaḻagi anaani? \p \v 30 Yagu nurru anaani nirri-lhaawu-yarrijgina-yinyung, a-yangi yungguyung nurru-burraa mana-magarrangaynji-rruj malgarrawindi, nurru anubani-yung-maynji nurru-maga-magina anaani ana-lhaawu? \v 31 Ngaya-waj anaani ngama-waṉagana mana-magarrangaynji malgarrawindi, marri lhaalhag nga-ngawang yungguyung. Ngayawi-nyinyung murruyung-gaang, anaani ngana-magana yijgubulu, ngaya yamba nga-wurrij-gaḻaaḻarrii nugurri-wuy, yagu yamba na-Christ na-Jesus ngagurri-nyinyung na-Buunggawa. \p \v 32 Yuga nurru-marrbuy nga-yaminggarrina nga-yambina? Anaani runggal-windiyung ngama-waṉagaa mana-magarrangaynji anaani-rruj ana-lhal ana-Ephesus. Nga-yamaa nguynju yaga nuu-warra-wiynjini wubani-yung a-ngirri-ngirri. Yagu a-yangi yungguyung? Yagi-maynji anubani ngurru-ḻaḻagi anubani ana-ngawij-gala, yuga arrbidi mana-magarrangaynji maadamu ma-waṉiyn? \p Yigaj! Aniijgubulu-maynji yagi ngurru-ḻaḻagi, yuga anubani ngaanggu-garrindharrmani anaani ana-lhaawu, \q1 “Ngagurru ngaambu-nguyii marri ngaambu-waḻ-nguyii marri ngaambu-burraa yij-mamaaḻang-waj, \q2 yagu yamba anaagaray ngagurru aḏaba ngaambu-lhagarra-ngawina.”\x + \xo 15:32 \xt Isaiah 22:13.\x* \m Warruburru-yung warra-mulung-arrgi-yung wuu-yamana wuu-yambina. Yagu ngagurru anaani yagi ngurru-yami ngurru-yambi. \p \v 33 Warraaynbaj waari nambi-dhaayurri nugurru. Nugurru-maynji numburru-burraa warruburru-rruj warraalaaladi-rruj, ari anubagu anggu-burraa ana-lhirribala nugurri-rruj aladi-windiyung. \p \v 34 Nugurru aadanu aḏaba numburru-dhi-maṉdhina. Aadanu aḏaba nimbirriirruyn anaaladi-windiyung nugurru. Mulung-arrgi-yung daju wurru-burraa nugurri-rruj, waari amburru-marrbuy-maa na-God-guy. Ngaya ngana-magana nugurri-wuy andhurrg-bindiyung, ngaya nganaambulijgana nugurru. \s1 Ngagurru-nyinyung anu-gadhuwa ana-ngun.gu. \p \v 35 Ari nugurru numburru-yambina, “Warruburru wurru-ngawina-yinyung, amburru-yaminggarrina amburru-ḻaḻagiiyn? Anggu-yaminggarrina ana-ngun.gu ana-maguḻag ambirri-waṉagana warruburru?” \v 36 Yagu yagi nurru-yilg-bali. Numburru-wijangayii wubani a-wuḏal. Anubani-maynji numburraanuynjungana anuuguni anaaban-guy numburru-ral-wurrdhii, anubani anubagu anu-ḏal ana-lhirribala anggu-ngawang. Wurrugu marri, ngijang, wu-wanuynjungina. Ana-wulhu-wulhurr wurrugu anubani anggu-ngawang. \v 37 Anubani-yung-maynji numburraanuynjungana anu-ḏal, anubani yagi nirri-wurrdhi ana-rangag anaaban-guy. Wuḏal-wugij nimbirri-wurrdhii, ari wheat yagu arrgi-yung. \v 38 Wurrugu marri, God niga-waj aniiyn anubani ana-rangag. Wu-nguynju anaani, ni-wijangayii anubani-yung. Anubani-yung anaaynba-gaynbaj-jinyung anu-ḏal, marri waṉagana aynba-gaynbaj-jinyung ana-rangag, wu-waḻgaḻ-wina. \p \v 39 Ngagurraayunggaj anaani, anggiijamang. Ngagurru warra-wurru-wurruj aynjaabugij-bugij anaani ana-ngun.gu, wugurraayung ana-mun-bulal-wulal-inyung, wu-lhar-aynbaj ana-ngun.gu, wugurraayunggaj aadanu ana-ngurudhu waṉagana aynbaj ana-ngun.gu, wugurraayunggaj ana-ngujija wugurraayung waaynbaj waṉagana ana-ngun.gu wu-warraaynbijgina-yinyung. \p \v 40 Wugurraayunggaj wiijamana anubani anaarrwar, wu-yamana. Anubani aynba-gaynbaj-jinyung anu-gudhar, arra-waṉagana. Ngagurru anaani-rruj ana-lhal, waḻgaḻ anaani ana-ngun.gu, ngirri-waṉagana warru-gu-gudhar. Wugurru anaani anaarrwar ana-wumala-rruj, anubani lhar-mamaaḻang-jinyung, anu-gudhar arra-waṉagana. Anaani-rruj ana-lhirribala ngagurru nguu-lhar-mamaaḻang yagu waaynbaj anu-gudhar ngirri-waṉagana. \v 41 Ngarrubagi ngarraaḻirr anuwagala ngi-ḻambalii, marri nubagi na-ḻabama nigaayung ni-ḻambalii niiynbijgina yaga. Yigaj ngarrubagi ngarraaynbaj-jinyung ngarra-miyiri ngi-arra-barra-milhii ngiiynbijgina. \p \v 42 Yuga nurru-marrbuy aḏaba anaani? Anaani wiijamana warrubawa-yung wu-ngawina-yinyung aḏaba wu-ḻaḻagina. \p Yigaj! Warruburru-yung wurru-ngawina-yinyung, wugurru wurru-wurrdhina, yijgubulu wu-ngawina ana-ngun.gu. Yagu anubani-yung na-God-maynji ambani-ḻaḻagang-maynji, anubani ana-ngun.gu anggu-wiri-mang anggu-wuguuguni. \v 43 Anubani ana-ngun.gu anubani wirri-wurrdhii-maynji anubuguni anaaban-guy, anubani wu-wuril-mana. Yagu anggu-ḻaḻagiiyn-maynji, anubani anggu-mamanunggu-mang aḏaba. Anubani-yung-maynji ana-ngun.gu wu-wurrdhina-maynji, wu-birrnyalga wugurru. Yagu anggu-ḻaḻagiiyn-maynji, anubani ana-ngun.gu anggu-waḏa-waḏaḏ-bindiyung. \p \v 44 Anubani-yung-maynji ana-ngun.gu wu-wurrdhina-maynji, anubani wu-warrbidi wugurru. Yagu anggu-ḻaḻagiiyn-maynji, anubani ana-ngun.gu aḏaba anggaaynbijgiiyn, anggu-gadhuwa anggu-burraa, anggu-waṉagana yamba ana-lhuḏ. Anaani ngurru-marrbuy wu-lhaawu-wulawaa-wala, anubani ana-ngun.gu anaarrbidi, marri ana-ngun.gu anu-gadhuwa. \p \v 45 Anaani ngurru-marrbuy, anaani yamba wu-magina a-wubiba-rruj, \q1 “Na-God nu-maṉdhangi waḻyinyung, naagi-yung na-nimuwaj-jung Adam, nga niga ni-wiri-mayn.”\x + \xo 15:45 \xt Genesis 2:7.\x* \m Anubanila-wala, na-God nu-burriyn na-Jesus Christ, marri nigaayung ngarraniiyii wiri ngagurri-wuy, nigawi-nyinyung-mirri na-nimawurr-yung marri ana-lhuḏ. \p \v 46 Yuga anaani nurru-marrbuy aḏaba? Anaani anu-gadhuwa ana-ngun.gu, waari anggu-yanggi ana-wulhu-wulhurr-waj. Wurrugu anubani ana-ngun.gu anaarrbidi-yinyung wu-yanggi a-raga-ragij-gaj. Wugurraayung anubani anu-gadhuwa ana-ngun.gu, wu-yanggi wu-mal-gadhaadharri-windiyung. \v 47 Anubani-yung yaga nu-maṉdhangi na-God na-Adam wurrugu ana-wulhu-wulhurr-waj, wubani nu-maṉdhangi aaban-gala, nigaayung na-Jesus nubagi anaadhaadharri-yinyung yuwaagala aarrwar-wala ni-dhirridangi anaanu-wuy. \p \v 48 Yigaj! Ngagurru anaani warra-wurru-wurruj ngurru-burraa-yinyung anaani-rruj, ngurru-yamana nguynju na-Adam-jii, ngurru-rabalii ngagurru anaani anaaban-gala. Marri ngagurru anaani nguu-jambarrgina-yinyung, ngagurri-nyinyung ana-lhal wu-burraa anaarrwar, ngagurru ngurru-yamana ngurru-burraa nguynju na-Jesus Christ-jii, niga ni-dhirridangi-yinyung anaarrwar-wala. \p \v 49 Nurru-marrbuy yuga anaani? Ngagurru anaani ngurru-burri ngurru-yamaa nguynju na-Adam-jii, wurrugu marri ngagurru ngaambu-yamana ngaambu-burraa nguynju na-Jesus Christ-jii, anuwaagala-yinyung ni-dhirridangi-yinyung anubani anaarrwar-wala. \p \v 50 Ngayawi-nyinyung murruyung-gaang, anaani andhurrg-bindiyung nganamba-magana aḏaba. Anaani ngagurri-nyinyung ana-ngun.gu, marri ana-ngagara marri ana-maguḻag, wurrugu anaani anggu-wuril-mang, anggaaladi-wiiyn. Yagi wu-rumi anubani na-God-guy anaanga-wuy, anubani yamba anggu-burraa anggu-wuguuguni. \p \v 51-52 Aḏaba ngana-magana nugurri-wuy, anaani-yung wu-miḏaamimi anubani-yunggaj. Yagi anaani ngurru-lhagarra-ngawi, anubani-yung-maynji na-lhambiḻbiḻg-maynji ani-lhamurrang, anubani-yung na-God ngambaniiynbijgang warru-gu-gudhar, lhugaajgiyalawaj, nguynju yaga nuu-ngu-bagumana nga nunggarranggana lhugaajgiyalawaj. Marri warruburru-yung wuu-jambarrgini-yinyung wuu-lhagarra-ngawini-yinyung, warruburru-yung ambani-ḻaḻagang, na-God niga, marri amburru-wiri anggu-wuguuguni.\x + \xo 15:51-52 \xt 1 Thessalonians 4:15-17.\x* \p \v 53 Ngagurru anaani ngaambaniiynbijgang warraarrawindi-lhangu, nguynju yagi yungguyung ngagurru ngurru-ngawi ngurru-malgaagijgi. Anubani ana-nungguḏaaba-yinyung wu-jadugini-yinyung, ngurru-ngawini-yinyung, anubani anggaaynbijgiiyn, anubani anggu-gadhuwa-wiiyn, ana-ngun.gu, yagi-yinyung ngurru-ngawi. \p \v 54 Anaani ngagurru-nyinyung ana-nungguḏaaba ana-ngun.gu anubani ngaambu-ngawang wulguy, anubani anggaaynbijgiiyn ana-ngun.gu, anggu-gadhuwa-wiiyn, yagi-yinyung ngurru-ngawi, ngaambu-burraa anggu-wuguuguni, ngaambu-wiri. Anaani ana-lhaawu waarrarrina anaani, anubani anggu-wandhurrg-bindiyung.\x + \xo 15:54 \xt Isaiah 25:8.\x* \q1 “Anubani ana-ngawij aḏaba anggu-jadugiiyn, anggaaṉibiyn aḏaba, God yamba niga-waj ani-lhuḏ-jaarri.”\x + \xo 15:54 \xt Hosea 13:14.\x* \q1 \v 55 “Anubani ana-ngawij waari waṉagi ana-lhuḏ, yagi wu-lhuḏ-ḏumi ngagurri-wuy. \q1 Anubani ana-ngawij yagi nganggu-ngawijgi ngagurru anaani.” \m Anaani wu-magina yaani-yung ana-wubiba. \p \v 56 Yigaj! Anubani ana-ngawij miyn-bindiyung ana-lhuḏ ngarranggu-wini ngagurru, wubanila nga aaladi-wala ngurru-waṉbaaṉbini-yinyung ngagurru. Marri anubani anaaladi, anubani miyn-bindiyung ana-lhuḏ wubani a-lhaawu-runggal-wala. \p \v 57 Yagu ngagurru anaani ngaanu-warraarriwana na-God-guy, niga yamba na-Jesus Christ na-Buunggawa. Niga-waj ngarraniini anaani ana-lhuḏ, marri anaani ngaambu-lhuḏ-jaarri anubanila-wala ana-ngawij-gala. \p \v 58 Gurruwaj, murruyung-gaang, wudanila-wala nga, numburru-lhara numburraandhurrg-bindiyung, yagi nurru-rabi. Numburru-wuguuguni numburru-mijgalmina na-Buunggawa-yinyung. Nugurru yamba nurru-marrbuy, aadanu nurru-mijgalmina-yinyung nigawi-nyinyung, waari aadanu anaarrbidi-magaa wugurru. \c 16 \s1 Wubani-yung a-wuṉuga warra-maṉmani-yinyung warra-wurru-wurruj anubani-rruj-jinyung ana-Jerusalem. \p \v 1 Anaani ngana-magana nugurru, wubani-yinyung a-wuṉuga, nugurri-nyinyung nirri-burri, warruburru-yinyung nambarra-maṉmani-yinyung wuu-jambarrgina-yinyung warra-wurru-wurruj anubani-rruj-jinyung ana-Jerusalem. Ngaya ngarra-yambini warruburru wuu-jambarrgina-yinyung ana-Galatia-rruj, wubani-yinyung a-wuṉuga, nugurraayung numburru-yamana warruburru-yung-jii ana-Galatia-rruj. \p \v 2 Ngarraarrawindi-lhangu ngarrubagi-rruj ngarraaḻirr Sunday, nugurru warraaynjaaynjaabugij-gaj nimbirri-burri nugurri-nyinyung-gala anu-ṉuga. Warruburru-yinyung wirri-mani-yinyung ana-runggal anu-ṉuga, nimbirri-burri runggal. Wugurraayung waari-yinyung ambirri-mang ana-runggal, wurraayung ambirri-burri. Anubani nimbirri-mani nimbirri-muṉḏugana. Anubani-yung-maynji ngaya ngaynjaarri nugurri-wuy, anubani ngirriiyn ngayawi-wuy, anubani-yung yagi nirri-munduwi wugurru. \p \v 3 Nugurru nambarra-mani mulung-arrgi waḻya-waḻya. Aadanu-maynji ngaynjaarri, daju ngambarriiyii wubiba ngayawi-wala. Nguynju yungguyung ambirri-waṉagana nugurraa yungguyung aadanu anu-ṉuga. Nga ambirri-mang ambirri-yarrijgina Jerusalem-guy. \v 4 Ari ngaayung ngaynjaarri naambaanggarra-yaarri warraawurru warra-waḻya-waḻya-wuy, ari anggiij-maṉdhiiyn. \s1 Na-Paul marri na-Timothy marri na-Apollos. \p \v 5 Ngaya anaani ngaynjaarri wubani-wuy a-lhal-wuy a-Macedonia-wuy. Wurrugu marri, ngaynjaarri danu-wuy ngijang nugurri-wuy. \v 6-7 Yagi nga-rumi aadanu-wuy ana-lhugaajgiyalawaj nugurri-wuy, daju yamba nga-ngu-burraa baḏag nugurri-wuy, ngaambaanggarra-ngu-burraa, na-Buunggawa-maynji anubani aniiṉḏarrmang. Aadaju ngaya nga-ngu-burraa anaani agalhal-aṉbana-waj. Anubanila-wala, nugurru marri ngirri-maṉmani ngaya, nguynju yadhu ngaynjaarri aḏaba aaynbaj-guy a-lhal. Ngaya ngaynjaarri nugurri-wuy, na-Buunggawa-maynji aniiṉḏarrmang. \v 8 Wurrugu yaaji nga-ngu-burraa Ephesus, wurrugu marri anubani yaga ana-Pentecost. \v 9 God yamba niga-waj anaani ngani-maṉmani runggal-windiyung, anaani nga-mijgalmina-yinyung wurrugu. Wiiya warraawurru waari ngambambi-ngaynbandangi ngaya, yagu warraarrawindi wurru-wurruj ngaya ngambi-yaynjangayii. \p \v 10 Niga na-Timothy aadaju ani-walang-maynji, daju numbunu-maṉmani, nguynju yagi yungguyung ni-ḏirrngawi niga. Naagi yamba ni-mijgalmina na-Buunggawa-yinyung, wu-nguynju ngayawi-yii ngaaṉbina-yii. \v 11 Yagi nuunaandirri naadagu. Anubanila-wala, ani-yaarri-maynji, nugurru numbunu-maṉmani naagi, nguynju yadhu aniigiyn yungguyung maaḻamburrg-galawaj marri ani-lhamaamura yungguyung. Ngaya yamba naadagu nganu-ngaynbandii aniigiyn anubagala ngayawi-wuy yaanu-wuy, marri waadurru-yung naa-murruyung-gaang, amburraagiyn anubagala wugurraayunggaj. \p \v 12 Ngaya anaani ngana-magana aḏaba na-Apollos-inyung, naadagu ngagurri-nyinyung naa-murruyung. Nganu-magaa ngaya naadagu maaḻamburrg-galawaj, ani-yanggi nugurri-wuy warraawurru yaga warra-mulung-arrgi-yung naa-murruyung-gaang, yagu waari aniwu-ngaynbandangi niga ani-yanggi aadanu-wuy. Wurrugu marri, ari ani-yaarri, ari anggiij-maṉdhiyn. \s1 Anaani na-Paul ani-yambina aḏaba “wiiyaw” ani-yamana. \p \v 13 Anaani aḏaba ngirri-yaynjangayii ngaya. Gurruwaj, nugurru aḏaba numburru-dhi-maṉdhina. Numburru-wuguuguni numbuu-jambarrgina-wugij. Marri numburru-wurrij-baabara-mana nugurraaj-baj, numburru-waḏa-waḏaḏ-mana. \p \v 14 Aadanu numburru-waṉbina-wugij maaḻamburrg-galawaj, nugurru yamba nuunu-ngaynbandii na-God, marri narra-ngaynbandii waadurru warra-wurru-wurruj-guy. \p \v 15 Nugurru nurru-marrbuy nubagi na-Stephanas marri nigawi-nyinyung warruburru-yung warra-mijgalgur-yung. Waadurru-yung anu…bani-yunggaj wuu-jambarrgiyn wugurru ana-wulhu-wulhurr nugurri-rruj ana-lhal ana-Achaia. Anubani-yung yaga wurru-yiynjiiyn wugurraajbaj, warra-maṉmangi-wugij warruburru-yung wuu-jambarrgina-yinyung. \v 16 Ngayawi-nyinyung murruyung-gaang, nugurraayung nambarra-maṉmani wugurri-wuy, nambarra-yaynjangayii wugurru, marri warra-mulung-arrgi-yung wurru-yamana-yinyung waadurru-yung-jii wurru-mijgalmina-yii wugurru. \p \v 17 Ngaya anaani nga-wurrij-gaḻaaḻarriyn, nubagi na-Stephanas marri na-Fortunatus marri na-Achaicus, anaani wurru-yanggi anubagala, wurru-waliyn. Waadurru-yung yamba ngambiini ngaya, wubanila ngarra-ngaynbandii-yinyung, nugurri-wala. Waari yamba anaaji nugurru numburru-burri. \v 18 Nga warraawurru-yung ngambi-waḻaaḻarrijgaa ngaya, wugurru. Nguynju yaga nugurri-yii, nambi-waḻaaḻarrijgayn-jii nugurru. Anaani wiij-maṉdhina, nugurru nambarra-yaynjangayii warruburru-yung, wurru-yamana-yinyung warraawurru-yung-jii. \p \v 19 Warraawurru-yung wuu-jambarrgina-yinyung anaani-rruj ana-Asia wuu-yandharrgina nugurri-wuy lhaawu. Marri nubagi na-Aquila marri ngarra-Priscilla wini-yandharrgina naawiṉi lhaawu, wuguṉi yamba wini-jambarrgiiyn na-Buunggawa-yinyung, marri warruburru-yung wurru-muṉḏugana-yinyung wuguṉi-rruj anaanga, wugurru wurru-yandharrgina lhaawu. \v 20 Nga warraawurru wuu-jambarrgina-yinyung wuu-yandharrgini nugurri-wuy lhaawu anaani. \p Nugurru-waj numburru-yambiynjina ana-lhaawu, marri numburru-bilhargaynjina, ana-maṉngulg-mirri. \p \v 21 Ngaya-waj anaani Paul, nga-warrarrii ngayawi-nyinyung-mirri ana-marang. \p \v 22 Ngaya anaani ngana-magana nugurri-wuy. Warraaynbaj-maynji aadanu yagi-maynji wunu-ngaynbandi na-Buunggawa, na-God niga-waj ambanii-gaagijgiyn warrubawa-yung. \p Yii, Buunggawa, baaṉina aḏaba! \p \v 23 Na-Buunggawa na-Jesus nambani-walgaṉmana nugurri-wuy nigawi-wala. \p \v 24 Ngaya anaani nganaa-ḏamarr-ngu-burraa nugurru, niga yamba na-Buunggawa na-Jesus. \mte1 Wiiya.