\id RUT stc-08RUT-Nat.sfm, Ruth, Natqgu (Santa Cruz) STC, Daniel Boerger, 11/07/2007 \ide UTF-8 \h Rut \toc3 Rut \toc1 Rut \toc2 Rut \mt1 Buk Ngr Rut \imt1 Natq Ngr Nzaplxtqngr Mz Buk Ngr Rut \ip Trkrlzkuu neke yrle buk lc, a' nzyr mzli kc Devet tqngini-ngrde king kc tqaclvele Israel, mwx mz yiz 1000 BC x Kraes kc mzte tzmc ate. A' da kcng tzyapwxti mz be lc, nzprtzting mzli kc tqngi trgalr king mrkc Israel. Rut nide lxe Obed. Obed nide trte Jesi, x Jesi nide trte King Devet kc tqngi king krali ngr Israel. Opxm kx mz Obed nzmc mz mzlir yiz 1110—1080 BC. \ip Drtc' ngr Moab yc mz nqlvi r Prla Kxtrlu-ngru Da me prkilzm nepi. Lr Moab nidr leplz kxnzmnc-mrbrng x nzota-zvzng badr lr Israel. A' mz mzli r be lc, nzmncng mz nrwx murde Moab yclzpebz mz zmatq ngr Israel. \ip Mzli lcde tao kc dzbi mrkc Israel, murde trpnzngr tewa. Mz nzmu-krde lcde, kzdq kc ncblo ngr Israel, drtqde Elimelek nidr mz olvz rde, drtqde Naomi, x mrlxde nzling, drtqdr Malon x Kilion nzvzng Moab mz nzmnc-krpwzlr elr. Zbz Malon yrlztile Rut, x Kilion yrlztile Opa, olvz lr Moab. A' mz nibr kzdung mzli, ncblo ngr Naomi x mrlxde kcng nzling sc tzbzpeng Moab. \ip Mz nibrde Naomi xlrle kx tewa dcpe mrkc Israel, x sc tqaotipe drtwrde kx nayzlu-mop mrnyzde. Rut sc tqyrnipebz bade kx navzng rlilrdr, murde mrlztile lvxbqde Naomi. Rut lxngitile Yawe mz nzngini-kz-krde Gct rde, x sc tzvzpeng. \ip Mz drtwr Naomi, nzmncpe-krdr kc Israel narblx, murde trpengr ncblo ngrdrng, x trnzrlr-ngrpwzu mz olvz nzrnginyz-krdr drtc' o da kx na-atatr-ngrmle. Mwx kzdung lr Israel narpilr na-atrkatilr Rut mz nzngini-krde lr mrkzble kc tqangiole drka' mzli kc. X mz drtwrde kz, narblxbz mz Rut nzrmcti-mou-krde ncblo kx nayrlztile nide. \ip A' kzdq kc ncblo drtqde Boas sc tqyrlztipele Rut, mz nzvz-nqblq-krde nqmq kr lr Jiu mzli lc. Ncblo lc kzdq kxngini Naomi kx takitrde nzxpepx-krbzle drtc' nyzde x nzaopx-krbzle nqvi lr ncblo ngrdr mz Rut. \x + \xo 1:0 \xt Livae 25:25-34, 47-55\x* Zbz Rut rmika nedr doa ncblo, drtqde Obed. Obed nide kc nalolvzle drtc' nyz Malon murde nqvi lrde bzkq mztr. \x + \xo 1:0 \xt Nou 38:8-10; Lou Kcpwz 25:5-10; Matiu 22:23-28\x* \ip Be ngr Boas nzokatr-krde Rut ngi kz nzycmne-ebzpxngr mz nzwzkr Kraes, mz nzngini-krde kx-xpepx kxnginideng. \ili 1) Kx-xpepx kxnginide navzpxm mz nqvi kcpwz tzvzpx-ngrmqng leplz kcng tqxpepxle. Dekc Mrlx Gct, Mevalu Kxnzmcpx, nangini-kzde leplz, da kc tqwaiku. \x + \xo 1:0 \xt Lou Kcpwz 25:5, 7-10; Jon 1:14; Rom 1:3; Filipae 2:5-8; Hibru 2:14-15\x* \ili 2) Kx-xpepx kxnginide nakrlzle nzxpe-krde da kx takitrde nzxpepx-krdeleng. Kxnzmcpx xpepxle nigu mz nzbz-krde esz'-krde, murde ma tqbz-aloku. \x + \xo 1:0 \xt Rut 2:1; 1 Pita 1:18-19\x* \ili 3) Kx-xpepx kxnginide narlrpx-lzbqbz mz nzxpepxngr lc. Mz nzrlrpx-lzbqkr Kxnzmcpx, ka-lzbq-nrbalq mz nzxpepx-krde nigu, murde ma tzayrplapx alo nigu mz alwx ngrgung. \x + \xo 1:0 \xt Rut 3:11; Matiu 20:28; Jon 10:15, 18; Hibru 10:7\x* \ili 4) Kx-xpepx kxnginide trtakitrdeu nide nzngini-krde kxnzawz-nrbalq kc tqmnclzbz mz zmatq ngr kzdq kz ncblo. Kxnzmcpx lc trmnclzpwzu mz zmatq ngr alwx murde trpnzngr alwx ngrde. Mz nzmu-krde lcde, krlzle nzxpepx-krde nigu mz alwx ngrgung. \x + \xo 1:0 \xt 2 Korint 5:21; Hibru 4:15; 7:26; 1 Pita 2:22; 1 Jon 3:5\x* \ip Lr Israel, mz nzngini-krdr leplz kcng tqmcpxng Gct, mz drtwrdr trtakitrdeu lr mrkzbleng kcng trnzangiolru Gct angidr nzprtr-krdr mz nqvi lrdrng, myapxbz mz nqvi lr Mevalu kc tzaenzlilr. A' be lc aelwapx-kz-ngrmle bagu kx kxmule-esz' Rut trngiu lr Israel, a' prtr kz mz nqvi lr Jiszs Kxnzmcpx. Mz nzmu-krde lcde, opx angidr kx Kxnzmcpx trarlapxpwzleu lr Israel esz'-krdr, a' vz-kzp mz nzarlapx-krde leplz amrlx mz nrlc kcng tzlxngitilr nide. \c 1 \s1 Kzdung Lr Israel Nzmncng Mz Drtc' Ngr Moab \p \v 1-2 Mzli kc tqngi trgalr king r Israel, kzdq kc ncblo drtqde Elimelek, nide nqvi lr Efrata, x mnc Betleem mz nrlarnrlc kc Judz, nidr mz olvz rde, drtqde Naomi, x mrlxdr nzling, drtqdr Malon x Kilion. Mzli lcde tao kc dzbi mrkc Israel, murde trpnzngr tewa. Mz nzmu-krde lcde, nzvzng mz kandre kc Moab mz nzmnc-krpwzlr elr. \p \v 3 Kx nzmncng kc Moab, Elimelek sc tqbzszpele Naomi x mrlxde kcng nzling. \v 4 Zbz mrlxdeng nzyrlzng rlilrdrng Moab. Kilion yrlztile Opa x Malon yrlztile Rut. Nzmnctilr Moab yiz nzpnu-esz'. \v 5 Zbz mzle-lzbq lcng, Malon x Kilion nzbz-kzng elr. Mzli lc Naomi trpengr ncblo ngrde x trpe-kzngr mrlxde. \fig Zbz mzle-lzbq lcng nzbz-kzng elr.|alt="000 death" src="000-CO00955b.tif" size="COL" loc="RUT 1:5" copy="David C. Cook" ref="1:5" \fig* \s1 Naomi Rlr-ngrbzle Mz Lvxbqde Rut Nzvz-krdr Ncdr Israel \p \v 6-7 Mz nibr kzdung mzli, Naomi xlrle kx Yawe okatr-moule lr Israel mz nzrka-kr-mopwzle nzkqlukr dakxnzng. Kx xlr Naomi nrpa lc, sc tzoliqpeng badr lvxbqde kcng nzling, nzvz-krdr badr Israel. X sc tzrkalzpemqng. \p \v 8 A' mzli lcde, Naomi tekqtr-moule drtwrde, x sc tqrpipebzle mz Opa x Rut kx, “Yzlutx-mouamu mz ma nyzmu badr lxemung. X krka'-ngrne kx Yawe namrlztile nimu da kc tqwaisr-ngrnamu ncblo ngrmung x ninge. \v 9 X naokatrle nimu mz nzmnc-zpwx-krmu badr ncblo kx nangi mou ncblo ngrmung.” Zbz sc tqtcngitipeng Naomi x sc tzyrni-katopeng badr. \v 10 X nzrpibzlr bade kx, “Trtingr, navzbzku mz lr mrnyzmqng.” \p \v 11 A' rpibz Naomi kx, “Bzkq vz-nqblqmamu ninge, kx inyxngeng. ?Murde nike naokatr-ngrne nimu? ?Ninge la narmika-moux doa ncblo kx nangi ncblo ngrmung? \v 12 Yzlutxpeamu mrnyzmung. Murde nipenge blang mz nzryrlzti-moungr kzdq ncblo. X kxmule-esz' yrlzti-moux dq ncblo kcma mz nrlckxbq x rnginegr doa ncblo, \v 13 a' rblxbz bamu nzaenzli-krmu nidr, vz vz mzli kx nznginidr ncblo x sc tqyrlzti-ateamu nidr. Da amrlx rblxm bange myaszlzle nzrblx-krbz da bamu. Murde Yawe atrkatile ninge mz zmatq ngrde. Bzkq vz-nqblqmamu ninge, murde da amrlx ma tqrblx-kzpz bamu.” \v 14 Mz nzycmne-krbzle lc, sc tzyrnipe-moung. Zbz Opa tcngitxde lvxbqde x sc tqarlrpele. A' Rut lolvz-amqngile Naomi, x tr-rlaszleu nide. \v 15 Rpibz Naomi bade kx, “Obqbz, ilem yzlupebz mz kxnginideng x mz gct ngrdrng. Yzluamu rlirmu.” \fig Opa tcngitxde lvxbqde x sc tqarlrpele.|alt="001 Orpah lv" src="001-CO00956b.tif" size="COL" loc="RUT 1:15" copy="David C. Cook" ref="1:15" \fig* \p \v 16 A' rpibz Rut kx, “Bzkq rtulrtr-ngrme nzaki-lzbq-krgi o nzrlasz-krnge nim. Murde drlve ke navzkiq, navzki. X drlve ke namnc-ngrn, namncki. X lr mrnyzm, nangi kz lr mrnyznge. X Gct rm, nangi kz Gct rnge. \v 17 Drlve ke nabz-ngrn, nabz-kzx elr x nayrtzmq-kznge elr. Nzmu kx tqrlaszx nim, Yawe na-ayrplapx-zlwzle ninge. Nzbzngr txpwz kx na-aki-lzbq-ngrgi.” \v 18 Naomi kx krlztr-zpwxpebzle kc mz Rut nzsuti-zlwzkr drtwrde nzvz-krdr ncdr, sc tqmetxpebz x trycmnepepwzu bade. \s1 Naomi X Rut Nzkrlzbzlr Mztea Betleem \p \v 19 Olvz lcng nzling nzvzng nzvzng mzli kx nzkrlz-ngrbzlr mztea Betleem. Kx nzkaputrpzlr kc Betleem, lr mztea kc sc tzabrtzlvzpelr nidr x tzyrlwrlvzpelr nidr. Olvz lr mrkc sc tzrpipelr kx, “Doa lcng, Naomi yzlupem!” \fig Doa lcng, Naomi yzlupem!|alt="001b" src="001b-CO00958b.tif" size="SPAN" loc="RUT 1:19" copy="David C. Cook" ref="1:19" \fig* \v 20 A' rpibz Naomi badr kx, “Bzkq rpimamu ninge Naomi, murde drtwr ngr Naomi ‘mrlzvxi.’ A' kqle-ngrmamu ninge Mara, drtwr ngrde ‘rblx.’ Murde Gct kc Tqaclvele da amrlx batrple nzrblxkr da amrlx bange. \v 21 Murde mz nzvz-krgr kc kqlukr, a' mz nzvzmi-mou-krpqng Yawe lc ninge, vz-nrbalqpemc. Delc bzkq rpi-ngrmamu ninge Naomi kxmrlzvxi. Murde Yawe kc Tqaclvele da amrlx aetqpemle drtqnge, mz nzrpi-krde kx vz-rbrx.” \p \v 22 Krlc be angidr ngr Naomi mz nzyzlu-krmle Moab nidr mz lvxbqde Rut, kc tqngi olvz lr Moab. Nzkaputrpqng Betleem mz zbq kc kai tzrkqngr nra nabr kc tqngi bali mz nzbrpe-krde. Nra bali nzkqti-txpwzle zbq tq o pwx. \c 2 \s1 Rut Rmikatine Drpwr Nra Bali Kxyrlwrtxo \p \v 1 Mzli lcde, kzdq kc ncblo drtqde Boas mnc Betleem. Nide bcnyr x Naomi krlzle nide murde ngi kxngini ncblo ngrde. \v 2 Mz zbq kzble mz nourla, Rut rpibzle mz Naomi kx, “Rlr-ngrm bange nzvz-krnge mz lclr bali. Mwx kzdq ncblo kxmrlz sa na-abrtzlvzle nzrmikatine-krnge drpwr nra bali kxyrlwrtxo mrnyzde.” Rpibz Naomi bade kx, “Vz inyxnge, sa tqmrlz ye.” \f + \fr 2:2 \ft Mz lou sc Mosis, kxrnginyz lclr da, narlr-ngrbzlr mz doa kx trnzrngiscung nzrmikatine-krdr nra da kx yrlwrtxo mz lclr da nyzdr. [Livae 19:9-10; 23:22] \f* \p \v 3 Zbz Rut kc tqvzpe tqrmikatipe drpwr nra bali kx nzrlasztipe leplz kxnzawzng. Mz lclr bali lc, kzdung leplz nzrpakilzmqng bali, x kzdu-kzng leplz nzvz-nqblqlr nidr mz nztalvz-krdrleng. X mz nibr nzrtwz-krdr rtalvz kcng, nzkrlz leplz nzrmikatingr nra bali kxyrlwrtxo. Mz zbq lcdepwz, sc tqkrlztipele kx lclr bali kc nyz Boas. \s1 Rut Rmctile Boas Mz Lclr Bali Nyzde \p \v 4 Mz nourla lcdepwz, Boas rkalzm Betleem x kaputrpz mz lclr bali nyzde. X sc tqrpipebzle mz kxnzawz nedeng amrlx kx, “Nimu la.” X nzayzlu-ngrbzlr natqde kx, “Nim la.” X rpi-mopwzle kx, “Rlxtibo mz Yawe kx naokatrle nimu.” X nzrpi-kzpzlr kx, “X nim kz!” \v 5 Boas kc tqveapebz mz ncblo kc tqaclvele kxnzawzng, rpibzle kx, “?Doa olvz lcmonr ne neke?” \v 6 Rpibz ncblo kc kx, “Krla doa olvz lr Moab, kx nzvzmqng mz Naomi, mz nzyzlu-krmle kc Moab. \fig “?Neke doa lc tqrmikatipe nra bali?”|alt="002 Boaz on horse" src="002-CO00964b.tif" size="SPAN" loc="RUT 2:6" copy="David C. Cook" ref="2:6" \fig* \v 7 Rpimle bange kx, ‘?Nzmu rlr-ngrme bange nzrmikatine-krbo nra bali mz nibrdr kxnzawzng?’ X sa tqbrngzti-zpwxle nzrmikatingr nra bali abzo-pnzle kcma mz nourla, x sa tqvzbe. A' amapx-ngrmle matelq mzli kx mrbcne.” \p \v 8 Zbz sc tqrpibz Boas mz Rut kx, “Lalztqm bange, kx inyxnge. Rpix naokatrpo nim. Bzkq rmikatiq nra bali mz nrlc nyz ncblo kzble x bzkq rlaszq mrka. A' mncamu badr olvi kxnzawz nengeng. \v 9 Mcpwz mrkc tzrpakingr ncblo lcng bali, x nim kc tqrmikanebzme mz nibr olvi kcng tzrtalvzng. Pipebo badr ncblo lcng kx bzkq nzesotrpzng bam. X drtwrm kx tqbrlxkzle, vz, x rmnqtr mz belue kcng tzangqbatipe ncblo kcng.” \v 10 Zbz, Rut yrngzobz bade mz drtc' mz nzamrluengr. X sc tqrpipebzle kx, “?Memule tqmrlzti-zlwz-ngrn ninge x tqamrlue-ngrn ninge? Murde ninge olvz lr narnrlc.” \p \v 11 Ayzlu-ngrbz Boas natqde kx, “Da amrlx kcng tqalebzme mz lxem Naomi, mz nibr nzbzkr mrlxde kc tqngi ncblo ngrm, nzyapwxtipem bange bq mz nibr nzkaputr-krmamu. X kxmu nzrlasz-krme trtem x lxem x mrnyzm, x vzme mz nzmnc-krmu badr leplz kx nqmq krdr blepx. \v 12 Rlxtibo mz Yawe, Gct rgr, kx na-ayzlubzle bamu nike aletiqng, mz nzamrlz-zlwz-krde nim. Nide ka tqmnclzpebzme bade mz nzvz-krme lc, x nide me rlakitrq, mz nzapu-krm nei kio kx mnclzbz mz nabx lxede.” \v 13 Rpibz Rut kx, “Trtenge, yc zlwz mz drtwrm ninge. X awxopeme nabznge mz nzycmne-nivzlrpe-krme lc bange, kxmule-esz' trmatqnewxu myaszlzle olvi nem kcng tzwztrpzng bam.” \p \v 14 Mzli kc namupengr bea, rpibz Boas mz Rut kx, “Vzm namupeku. X leo kz bret nam mz waen lc pipz.” Mzli kc Rut tqwxbutr-ngrbzle mz olvi kcng, Boas kabzle bade kcng bali kx nztqngq, mz nzapusr-krde nide kxmnctrpz bade. Rut mu x nelzde krlc. X nade kcng ycpwz. \p \v 15 Mzli kc Rut tqvz-ngrde mz nzrmika-mou-krde nra bali, rpibz Boas badr ncblo nedeng kx, “Nzmu kx tqrmika-abeanetrpzle me yrlwr ngr rtalvz ngr bali, bzkq amyabzmu drtqde, murde rlr-ngrbo bade. \v 16 A' vecpxbzmu du bali mz rtalvz ngrde kx namikatile x bzkq lclvzbzmu.” \s1 Naomi X Rut Nzycmnetr-ngrdr Boas Nzngini-krde Kxnginidr Kx Takitrde Nzokatr-krde Nidr \p \v 17 Rut rmika bali mz lclr bali lc vz-krlzbzle milzpq. Zbz sc tqtalqtipele drpwr bali kcng tqmikatile. Nulvzole mz bxli x yrbulzm. X bxli lc takitr kilo kx nzpnu-esz'-nrade-tq. \v 18 Zbz sc tqglqpele bali kc mz mztea, x Naomi mcle bxli r bali kc etu tqglqmle. X ka-kzpz Rut dakxnzng kcng tqmutr-ngrde mzli kc bea. \fig Naomi mcle bxli r bali kc etu tqglqmle.|alt="003 basket grain Naomi & Ruth" src="003-CO00968b.tif" size="COL" loc="RUT 2:18" copy="David C. Cook" ref="2:18" \fig* \v 19 Naomi rveabz kx, “?Mzbq ka drlve kc tqrmika-ngrn bali? Krka'-ngrne kx Gct na-amrlzle ncblo kc tqokatrle nim.” Zbz sc tqpipebz Rut mz lxede kx, “Drtq ncblo kc tqngi nyzde lclr bali kc tqwz-ngrne kcma, Boas.” \p \v 20 Rpibz Naomi bade kx, “Eu, rlxtibo mz Yawe kx na-amrlzle nide. Murde tresakiu nzbatr-krbzle nzrmrlznr-krde leplz kxnzlubeng x kxnzbzpeng. Ncblo la tqngi Boas, ngi kzdq kxnginigu kx takitrde nzxpepx-krde drtc' nyzgu x nzaopx-krde nqvi lr ncblo ngrgu.” \v 21 Zbz rpi-mopwz Rut kx, “Boas rpi-kzple bange kx, ‘Mncamu badr kxnzawz nengeng nakrlz-zpwxbzle nzyrkrpxkr nzrkqngr bali x wit.’” \p \v 22 Naomi rpibzle kx, “Inyxnge, mrlzvxitx nzvzne-krmu badr olvi nedeng, murde ma tzatrkam mz nrlc nyz ncblo kzble, mz nzngini-krm lr narnrlc kx esz'trpz badr.” \v 23 Mz zbq kang kqlu, Rut sc tqmnctr-zvzbz badr olvi kxnzawz ne Boas, mz nzrmikati-krde, vz vz mzli kx yrkrpxngr nzrkqngr bali x wit. X nzmncpwzng mz lvxbqde Naomi. \c 3 \s1 Naomi Yrlqle Drtwr Kx Rut Nayrlztile Boas \p \v 1 Mzli lcde, rpibz Naomi mz lvxbqde kx, “Inyxnge, mzli ka namcpo dq ncblo kx nayrlztiq. Kx na-amncle nim brma x na-aclvele nim. \v 2 Rmikatiq bali vz-nqblqq olvi kcng tzwztrpzng mz Boas. X krlzq nzngini-krde kxnginigu. Koma mz nrlckxbq sa na-akipxle be bali mrkc tzrtaklrpxngr nra bali. \v 3 Kipotx x aeluti-lzbq tolo kx ngi pzpium. X pxingr lrpzm kxmrlz, x vz mrkc tzrtaklrpxngr nra bali. A' bzkq krlztile nzmnc-krm mrlcde, mzli kc tryrkrpxkangr nzmu-krde x nzrmnq-krde waen. \v 4 Aokztipwz mrkc navzkile mz nzmwi-krde. X mzli kc tqmwipe-ngrde, vz-kzpz x kalvxlzbz lrpz kc tqkq-ngrde, x ayrbq-lxlr-ngrbz nanycde x sc tqmnztrpebzme mz nanycde. X mzli kc nabaongr nanycde, sa nadwalzm x napibzle da kx na-aleq.” \v 5 Rpibz Rut kx, “Sa na-alex nikeng pitime.” \s1 Rut Vz-nqblqle Me Pnz Drtwr Naomi \p \v 6 Zbz Rut kc tqvzope mrkc tzrtaklrpxngr nra bali, tqalepele da amrlx kcng tqpibz lxede. \v 7 Mz nibr nzmukr Boas x nzrmnq-krde, drtqde otxpx. Sc tqvzkiopebzle mz nrlarde kc tzayrlwrngr nra bali, tqmnzope mz nzmwipengr. Mzli trboiu Rut kc tqprngeipebz mrkc tqmwingr Boas. Kalvxlzbzle lrpz mrkc tqobqkio nanycde x sc tqmnzlzpebz elr. \p \v 8 Mzli kcpe mz aurnrlc Boas dwalzm sc tqyzplrpe, x tqmcpele kzdq olvz nzmnzlz-krbzle mrkc tqobqkio nanycde. \v 9 Boas kc tqveapebz kx, “?Nim neke?” Rpibzle kx, “Ninge kxnzawz nem Rut. Kawxpx lrpz la x akq-bubz ninge, nangi rkx kx suti drtwrm nzyrlzti-krm ninge. Murde nim kx kxnginigr kx takitrde nzxpepxngr drtc' nyzgr x nzaopx-krbzle nqvi lr ncblo rnge.” \fig “Kawxpx lrpz la x akq-bubz ninge, nangi rkx ngr nzyrlzti-krm ninge.”|alt="004 threshing floor" src="004-CO00970b.tif" size="COL" loc="RUT 3:9" copy="David C. Cook" ref="3:9" \fig* \s1 Boas Pibzle Mz Rut Kx Sa Nayrlztile \p \v 10 Rpibz Boas kx, “Krka'-ngrne kx Yawe na-amrlzle nim, kx inyxnge. Murde nzaodu-krm lc mz nzsutikr drtwrm nzaopxngr nqvi lr Malon mz nzyrlzngr lc, myaszlzle nzaodu-krm kc kai, mz nzvz-krmamu mz lvxbqm. X tr-rtangrwq nrpr kztem, nzmu kxrngisc o kxtr-rngiscu, a' mcpxpeq ninge. \v 11 Mzli ka, kx inyxnge, bzkq drtwrm li. Sa na-alebo da kcng amrlx tqrlxtiq. Leplz amrlx mz mztea ka nzkrlzlr kx nim olvz angidr kxmrlzvxi. \v 12 Da zpwxtx, ninge kxnginim kx takitrde nzale-krnge da lc. A' kzdq kc ncblo kx ngi kxnginigu kx esotr-zlwzbz bam myaszpxle ninge. X nide kx na-alele da lc, nzmu kx tqaolvzlele. \v 13 A' mwi txpwz mrka mz nrlckxbq ka. X sa naycmne-krlzpwzkr bade mz nourla. Nzmu kx tqrpile nayrlztile nim, mrlz. A' nzmu kx tqpx-ngrdele, esalz-ngrbo bam mz drtq Yawe kx tqlu, kx nayrlztipex nim. Mnzpwz mrlc nakrlzbzle mzli kc tqprtz-ngrm paglxnrlc.” \p \v 14 Rut mwilzbz mz nanycde krlzbzle mzli lcde, mzli lc trnzrglxkangr leplz. X Boas rpile mz nide esz'-krde kx, “Bzkq kx rkrlzti nzmnckr olvz lc mrka.” \p \v 15 X rpi-kzpzle bade kx. “Aolz nzkq scm kc tqrmnrtr-ngrbz x prlxo mrlc.” Prlxtxole x yrngiobz Boas elr bali nzkqlu-krde esolzbz mz kilo kx nzpnu-tq (30). Petxbz Boas x sc tqglqlzpebzle mz nabx Rut, x sc tqvzpe mz mztea. \p \v 16 Mzli kc Rut tqkrlz-ngrbzle brma, Naomi sc tqveapebz kx, “?Myx kxmu mz nzvz-krm kc, kx inyxnge?” Zbz sc tqpipebzle da kcng amrlx tqalebz Boas bade. \v 17 X rpi-kzpzle kx, “Boas ka-kzple bali lc tqtwzmc, x rpimle bange kx, ‘Bzkq vz-nrbalqbzme mz lxem, a' twzbz bali lc bade.’” \v 18 Zbz sc tqrpipebz Naomi kx, “Inyxnge, aenzlipwz. Bzkq nabzm talvzo. Murde Boas nzmu trmnc-nrwx-ngru mzbq ka kx tqmnc-nrwxpe-ngrde da tubqpe.” \fig Bzkq nabzm talvzo.|alt="004b" src="004b-CO00977b.tif" size="COL" loc="RUT 3:18" copy="David C. Cook" ref="3:18" \fig* \c 4 \s1 Boas Yrlztile Rut \p \v 1 Mz nourla lcde, Boas vz mz naobz ngr taon lc x sc tqwxbupe elr, murde krlc me nzatubqtingr lrtzlvz ngrdr da. X kxnginide kc tqesotr-zlwzbz, krkc tqpibzle mz Rut, sc tqmcpele nzvz-krde. X sc tqkqlepxpele nzrpi-krbzle kx, “Vz-kaip mrka, kx mzlenge, x wxbu kai mrlc.” Ncblo kc vzbz, sc tqwxbupe. \v 2 Zbz Boas kapxmle lrtzlvz nzpnu-esz' kx nzmncng mrlcde. X rpibzle badr kx, “Nawxbuku ena x okatrpa'mu nigr.” \v 3 Zbz Boas sc tqrpipebzle mz mzlede lc kx, “Naomi kc tqyzlupem Moab, sc tqamwale drtc' nyz mzlegu Elimelek. \v 4 Vzdzm mz drtwrnge nzpi-krbole bam. Kx tqsuti drtwrm nzxpengr drtc' lc, e xpe mzli ka tzmncngr lrtzlvz ngrgu lcng, badr mrlx lcng. Kx tqsuti drtwrm naxpepxqle murde nayzlu-mop mz nqvi lrgu, ale. A' nzmu kx trtingrde, pim bange, murde trpnzngr kx takitrde nzxpepxngr drtc' lc, a' nim txpwz, x krali ninge.” X ayzlubzle natqde kx, “Sa naxpepxbo.” \p \v 5 Rpi-mopwz Boas kx, “Mzli kc naxpepx-ngrbzme drtc' lc mz Naomi, yrlzti kz Rut kc Moab, olvz r mzlegu kc tqbz. Murde mrlxmu ncdr Rut kalr nalolvzle drtc' nyz Malon kc tqbz x nqvi lrde bzkq mztr.” \f + \fr 4:5 \ft Kxmule-esz' naxpepxle drtc' lc, a' trpnzngr nzvztr-krdele o nzaprc-krbzlele mz mrlxdeng mz olvz rde kc kai. \f* \m \v 6 Rpibz mzlede lc kx, “Mz nzmu-krde lcde, trpengr nzxpepx-krnge drtc' lc, murde ma tqamnctxpxle ninge x trpnzngr da kx na-aprcbo mz mrlxngeng. A' xpepxpe, murde trtakitrpepleu ninge.” \p \v 7-8 X sc tqkapxpele sadol scde tqkapebzle mz Boas. Murde mzli kc tqprtzngr da lc, nqmq kr lr Israel mz nzxpepxngr x nzaprcngr dztu, kxmule sele. Kzdq ncblo nzmu kapxle sadol scde x kabzle mz mrlx kztede, aelwapx-ngrde kx drtwrdr rlilrdr esz'ti mz nike nzaolvzlr. \fig Boas vz mz naobz ngr taon murde mrlc ngi me nzatubqtingr lrtzlvz ngrdr da.|alt="005 Boaz at gate" src="005-CO00971b.tif" size="COL" loc="RUT 4:7-8" copy="David C. Cook" ref="4:7-8" \fig* \p \v 9 Boas sc tqycmnepebz mz lrtzlvz x leplz kcng mrkc, mz nzrpi-krbzle kx, “Mzbq ka mcpeamu x xlrpeamu kx sa naxpepxbo mz Naomi drtc' nyz Elimelek kc tqbzszbzle mz mrlxdeng Kilion x Malon, kcng tzbzpe-kzng. \v 10 X nayrlzti-kzx Rut kc Moab tqbzsz Malon, nangi olvz rnge. Murde mrlxgr kc kai ncdr Rut kalr nalolvzle drtc' nyz Malon x nqvi lrde bzkq mztr, a' drtqde nadcpxpwz mz mztea nyzgu. Mzbq ka sc tqmc-lxblrpeamu.” \x + \xo 4:10 \xt Lou Kcpwz 25:5-10; Nou 38:8-10; Matiu 22:23-28\x* \p \v 11 Zbz lrtzlvz x leplz amrlx kcng tzmncng mz naobz nzrpibzlr kx, “Eu, sc tqmc-lxblrpekr. X krka'-ngrgr kx Yawe nangi-batrpzle mz olvz kc nayrlztiq nzrngine-krde doa kxkqlu mz nzapu-krde Resel x Lea kcng tzakqlunepxlr lr Israel. X nanginim bcnyr x namatq-esz'-ngrn Betleem. \v 12 X krka'-kz-ngrgr kx doa kx nakabz Yawe bam, navzpxmqng mz olvz lc, nakqlu-zlwzng na-apule doa neng melrmqgu Peres, mrlx Judz badr Tama, lr mrkzble.” \s1 Boas X Rut Nzrngineng Doa Ncblo \p \v 13 Zbz Boas sc tqyrlztipele Rut. Nzmwi-lxblrng x okatr Yawe nidr mz nzyrkr Rut. X rmika nede doa ncblo. \v 14 Nzrpibz olvz kcng tzmncng mrkc mz blrkq mrlx Rut kx, “Naomi, takitrde nzrglqlzngr Yawe, murde rkabz nem doa ncblo mzbq ka. Krka'-ngrgr kx doa lc nakrlzti lr Israel nide. \fig Takitrde nzrglqlzngr Yawe, murde rkabz nemu doa ncblo mzbq ka.|alt="006 Ruth, Naomi, Obed" src="006-CO00975b.tif" size="COL" loc="RUT 4:14" copy="David C. Cook" ref="4:14" \fig* \v 15 X rlxtibzkr mz Yawe kx doa ncblo lc na-aelalzmle drtwrm x naokatrle nim mzli ka nzngini-krm blang. Murde lvxbqm, kc tqmrlzti-zlwzle nim mikale nide. X kxmule-esz' narnginem doa ncblo kxnzkqlung, a' nzokatr-krdr nim trmyaszpxleu nzokatrkr Rut lc nim.” \p \v 16 Naomi brlcle doa kc. Zbz sc tqokatrpele Rut nzabutingr. \v 17 Olvz lr Betleem nzrpilr kx, “Naomi nepede kc doa ncblo.” X nzyrlqbzlr drtqde Obed. Obed lc nide kc tqngi trte Jesi kc tqngi trte King Devet. \s1 Nqvi Lr Boas \p \v 18 Krlc nqvi lr ncblo kx vzpxm mz Peres. Peres mrlxde Hesron. \v 19 Hesron mrlxde Ram, Ram mrlxde Aminadab. \v 20 Aminadab mrlxde Nason, Nason mrlxde Salmon. \v 21 Salmon mrlxde Boas, Boas mrlxde Obed. \v 22 Obed mrlxde Jesi x Jesi mrlxde Devet. \f + \fr 4:22 \ft Mz nzvz-nqblq-krdr nqmq kr lr Israel, doa ncblo kx vzpxm mz nzyrlzngr kxmule lc, trtede li. Nide mrlx ncblo kc tqbzsz lxede, x ni-kzde mrlx ncblo kc tqyrlzti-atele. Murde mz Rut 4:11-12 rpile kx doa ncblo lc nanginide mrlx Boas. A' mz 4:18-22, prtr mz nqvi lr Malon nide mz Elimelek. Mc kz Nou dckrlzde kc 38, 46:12 x Matiu 1:2 kc tzycmnetr-ngrdr doa ncblo ne Tama kcng tzlipxmqng nzngini-krdr mrlx Judz. \f*