\id 1TI stc-551TI-Nat.sfm, 1 Timothy, Natqgu (Santa Cruz) STC, Daniel Boerger, 11/07/2007 \ide UTF-8 \h 1 Timoti \toc3 1 Timoti \toc1 Nzryr-krbz Pol Kx Ayrnrngr Mz Timoti \toc2 1 Timoti \mt1 Nzryr-krbz Pol Kx Ayrnrngr Mz Timoti \imt1 Natq Ngr Nzaplxtqngr Mz Nzryr-krbz Pol Kx Ayrnrngr Mz Timoti \ip Aposol Pol yrbzle letz lc mz Timoti, x apusr-ngrde nide mrlxde. Mz kzdung nzvzpxkr Pol nzvzng badr. \x + \xo 1:0 \xt Aposol 16:1-3; 17:14-15; 18:5; 19:22; 20:4-5; Rom 16:21; 1 Korint 4:17; 16:10; 2 Korint 1:1, 19; Filipae 1:1; 2:19-23; Kolosia 1:1; 1 Tesalonika 1:1; 3:1, 6; 2 Tesalonika 1:1; Filimon 1:1; Hibru 13:23\x* Mz nzwz-krde, Timoti tu mz mzlirdr Pol badr dzbe lrmakxtr mrkc Efiszs x mz provins kc Esia, mz nzmnclz-krbzle mz zmatq ngr Pol. Kxmule-esz' trnzyrlqu nide nzngini-krde ‘kxaclve’ o ‘aposol,’ a' nzaclve-krde myaszlzle ncblo kxaclvele dzbe makxtr kc esz', murde mcpxle leplz kxnzaclvelr lrmakxtr. \ip Mz Aposol 28, Pol sc tqmncpxm mz presin mrkc Rom. A' mz drtwr kzdung kxnzalvztr-ngrdr mz Nzryrngrkxtr, mwx nzaopx mou drtq Pol mz presin, x sc tqvzpx mou mz nzyapwxtipx-krde Nrpakxmrlz. Murde kzdq letz kx trnzyrou mz Nzryrngrkxtr rpile kx Pol krlzbzle Spen. Yrle letz 1 Timoti mz mzlir yiz 62—63 AD mz nibr nzrmcngr mz Jiszs. Mz nibrde, mz yiz 64 AD kzdq nyr kxetu odatile kzdq nctq Rom. King Kc Etu Niro abetitr-ngrde lrmakxtr kc Rom x kapxle natq kx bzkq nzlxngiti Jiszs. Krkcng tzrlxngiting nalolvzng x nanibqng. Mz yiz 67 AD Pol nzamncpx-mop mz presin nzwrde krali. Letz ayrnrngr lc tqyrbzle mz Timoti, yrle mz mzlir nzwrde kcng li tqmncpx-ngrmle mz presin. \ip Mz letz kcng tqyrbz Pol mz Timoti x Taetus alvztr-ngrde kxmu nqmq kr leplz kxnzaclvelr dzbe lrmakxtr. \iot Mrkcng Mz Letz Lc \io1 Timoti na-atubqtibzle kzdung nzalvztr-rbr-ngrng. \ior [1:1-20]\ior* \io1 Kxnamu kxnzrlxngiting nzangio-lxblr-krdr Gct. \ior [dckrlzde 2]\ior* \io1 Leplz kcng tztakitrdr nzaclve-krdr dzbe lrmakxtr. \ior [dckrlzde 3]\ior* \io1 Pol pibzle mz Timoti kxnamu nzale-krde nzwz-krde. \ior [dckrlzde 4]\ior* \io1 Pol alvztr-ngrde da kx nartrngztibzng mz nzvz-rbrkr lrmakxtr. \ior [dckrlzde 5]\ior* \io1 Pol alvztr-ngrde Timoti x lrmakxtr mz da kxkqlu. \ior [dckrlzde 6]\ior* \c 1 \p \v 1-2 Nim la Timoti, ninge Pol, aposol kc tqmcpx Mevalu Jiszs, mz nzvz-nqblq-krde natq Gct kc tqarlapxle nigu, ncdr Mevalu Jiszs kc tqbrti drtwrgu. Nzatwzlr-ngrdr ninge mz nzwztr-krbo badr. \p Apubo bam trtem angidr mz nzrlxngiti-krgi. X krka'-ngrne kx Gct Trtegu x Kxetu rgu Mevalu Jiszs nayc mz drtwrdr nim x naokatrlr nim mz zmrlz ngrdr kxmyalz x namnc-zpwxq. \s1 Nzalvztrngr Kx Nzvz-rbrng \p \v 3 Mzli kc tqmncbe-ngrgi mz taon Efiszs, pibo bam kx namncme elr, x ninge kc tqvzpex mz provins kc Masedonia. X mzli ka suti drtwrnge kx namncbeq elr, murde na-atubqtibzme nzalvztrkr leplz kcng tzalvztr-rbrng. \v 4 Pibz badr kx bzkq nzamatqlr be kc bqnc tzpokiangr x pepz kc tqyrlwrlz-ngrm drtq melrmqdrng. Da lcng tqrkatrpz nzakipx-lzbqkr leplz, a' trnzokatrlru nzwzkr Gct kc tqvzpxm mz nzrlxngitingr. \p \v 5 Timoti, suti drtwrnge kx nivz navzpxm mz nzalvztr-krgi, murde nabz leplz neging natubq, nqmq nr drtwrdr trnavz-rbru, x nzrlxngiti-krdr natu-amqngi mz nzmrlzti-lzbq-krdr. \v 6 Murde kzdung leplz nzesablqtipelr da lcng tqmrlz, murde naprtrng mz nzycmnengr kx trokatrleu leplz. \v 7 Nzrpilr nanginidr kxnzalvztr mz Lou sc Mosis, a' trtakitrdeu. Murde kxmule-esz' natqdr tubq mz drtwrdr esz'-krdr, a' trnzkrlzlru da kcng tzycmnetr-ngrdr x drtwr ngrde. \p \v 8-11 Krlzku kx Loukxtr okatrle leplz mzli kc tzvz-nqblq-ngrdr drtwr ngrde angidr. X drtwr ngr Loukxtr naesz'ting mz drtwr ngr Nrpakxmrlz kc tqaprcm Gct kc tqmyalz bange. Murde yrlq-ngrbzle Loukxtr trngiu dalr nzatubqtingr leplz kxnztubqng, a' mz nzatubqti-krde leplz kxnzvz-rbrng murde nzrpwa'-ngrdr Loukxtr x nzpxtxpx-ngrdr nzvz-nqblq-krdrle. Nidr leplz kxnzatrkatilr Gct, kxnzaleng alwx, kxnzpxtxpx-ngrdr Gct x kxnzpxtxpx-ngrdr da kxtrng amrlx. X nidr leplz kxnznibqlr trtedr x lxedr, x leplz kc-kzng, x kxnzrmwiming badr doa kx trngiu krnalzdr, x ncblo badr ncblo, x olvz badr olvz. Nidr kxnzpnang doa kx na-amwalrng, kxnzpokiang, x kxnzpokiang mz mz kxnzetung mz kot, x kxnzaleng da kx rpwa'-ngrde Nrpakxmrlz. \s1 Nzawikr Pol Mz Nzyckqkr Drtwr Gct \p \v 12 Awibo mz Kxetu rgu Mevalu Jiszs, murde abr drtwrde ninge mz nzwztr-krbo bade, x axplrle ninge mz nzale-krnge nzwzngr lc. \v 13 A' mzli kc pnz pibqtix Kraes, x alex da kxkqlu kx aetq-ngrbo drtqde, x atrkati-zlwz-kzx doa nedeng. Kxmule-esz', a' Gct yckqti drtwrde ninge. Murde trkrlzwxu kx alex da kx vz-rbr, x rtrngzti-ngrbole mz nzvz-nqblq-krde trnzrlxngiti-krngeu. \v 14 A' zmrlz ngr Kxetu rgu sc tqmyatxlz-esz'ngr mz nzipq-krde ninge. X nzrka-krmle bange nzbrkr drtwr x nivz mz nzaxvctr-lzbq-krbo mz Mevalu Jiszs. \v 15 Da zpwxtx, x takitrde nzrlxngitingr mz nabz atwrnrngr kx Mevalu Jiszs vzm mz nrlc mz nzarlapx-krde kxnzaleng alwx. X ninge kx myapxbz mz alwx kcng tqale-zvzx mzli kc. \v 16 X Jiszs Kxnzmcpx trngyati-aniu drtwrde ninge mzli lc, kxmule-esz' myapxbo mz alwx rngeng. A' mcpxle ninge mz nzaelwapx-krde nzetukr zmrlz ngrde, mz nzarlapx-krde ninge mz alwx lcng. X nzarlapx-krde ninge lc tqaelwapx-kz-ngrde nzvqtikr drtqde nzarlapx-kz-krde leplz amrlx. Murde nalxngiti-kzlr nide x narmcti-kzlr nzlungr kxboi. \q1 \v 17 Mz nzngini-krde King, \q1 Kx lu zvz, trnzmcu, \q1 Nide txpwz Gct, \q1 Naglqlz-zvzku, \q1 X na-angio-zvzku nide. Eu! \q1 Naglqlzku nide, \q1 Na-angioku nide. Eu! \f + \fr 1:17 \ft Krlc nabz #9 mz Buk Ngr Nzangiongr. \f* \p \v 18 Mrlxnge Timoti, natqnge lcng nakabo bam nzvz-nqblqlr natq kcng tzpipx-pnzlr profet ngr lrmakxtr mz nzwzngr lc tqrtrngztipebzme. X na-aoti angidr drtwrm natq lcng, murde naxplrq mz nzota-krm mz nrlarde nyz Kxetu. \v 19 X nalolvz-amqngi-zvzq nzrlxngiti-krm, x nabzm nalqngi. Murde krkcng tzpxtxpx-ngrdrng nzrlxngiti-krdr yrkrpxpebz. \v 20 Kzdung nidr nzling drtqdr Haemznezs ncdr Aleksada. Aprcpebo nidr mz mq Setzn, murde drtwrdr naopx x nayrtqpx-lzbqng mz nzycmne-atrkati-krdr Gct. \c 2 \s1 Nzmncngr Kx Takitrde Nzyrlwr-lxblrkr Lrmakxtr \p \v 1-2 Na-alvztrpzme mz lrmakxtr nem kx nakrka'-ngrgu leplz kcng tzaclveng drtc' amrlx x kxnzrmailz rgung amrlx. Murde na-aclve-angidrlr nigu x namnc-zpwxku mz nzamatq-krgu Gct, x mz nzvz-nqblq-krgu natqde. X nakrka'-ngrgu leplz amrlx, mz nzrlxti-krbzku mz Gct nzokatr-krde nidr. X na-awibzku bade mz nzayzlu-krde nzkrka'ngr lcng. \v 3 Gct kc tqarlapxle nigu abrtzlvzle nzkrka'-krgu leplz amrlx. \v 4 Murde suti drtwrde kx leplz amrlx narlapxng mz alwx ngrdrng x nakrlzlr nzalvztrngr angidr. \v 5-6 Murde nzalvztrngr angidr nide sele. \pm Gct esz'txu. X Mevalu Jiszs ngi ncblo esz'txu Kc tqtu mz mzlir Gct x leplz. Murde rlrpx-lzbq mz nzbzo-krmle mz kros, mz nzxpe-krde alwx ngr leplz amrlx, mz nzvz-nqblq-krde mzli kc tqyrlq Gct. \m \v 7 Delc tqmcpxngr Gct ninge, mz nzyapwxtipx-krnge Nrpakxmrlz. Zpwxtx! Trpokiawxu! Mcpxle ninge mz nzngini-krnge aposol. X atwzlr-ngrde ninge mz nzalvztr-krnge krkcng trngiulrJiu, murde nalxngiti-kzlr nzalvztrngr angidr. \p \v 8 X suti zlwz drtwrnge kx ncblo neng Kraes ngr mrlcng amrlx nakrka'ng. Murde nzkrka'ngr atubxlzle nzwzkr Nrpakxmrlz. Bzkq ncblo nzbubzlr mqdr mz enqmi rdr, a' naglalzbzlr mqdr mz Gct mz nzkrka'ngr kxtr. \v 9 Suti kz drtwrnge kx olvz nakrka'-kzng mz nzavzo-lzbq-krbzlr mz Gct. X nakqng lrpz kx takitrde nzkrka'ngr. A' bzkq nzalulilr nrlardr kxyz mz nzkcmnzkr leplz nidr. X bzkq nzalqtilr da kxlqlwx mz nqnginardr, x nzrlung gol, x nzkqng lrpz kx trau rde kqlu zlwz, murde da kxnzmulr lcng nzatrkatilr leplz mz nzmnctr-krbzlr mz Kraes. \v 10 Murde takitrde olvz neng Kraes kx na-aelwapx-ngrdr nzamatq-krdr Gct nzalqngiti-krdr nabzdr mz nzrtrngz-krbzlr da kxmrlz. \p \v 11-14 Olvz kxnzlxngiting namnc-lrping mzli kc tzryapwxngr mz nzyrlwr-lxblrkr lr makxtr. X navz-nqblqlr nzalvztrngr lcng. Murde mzli kc Gct tqwz-ngrde nrlc, wz-ayrnr-ngrde Adzm, x Iv kc ate. Delc mz nzaclvengr lrmakxtr, tr-rlr-ngrpwc'u mz olvz nzalvztr-krdr ncblo mz dalr nzmncngr mz Kraes x bzkq zmatq ngrdr nzmyaszpx-krdr ncblo, a' ncblo namyapxpwz. X tr-rlr-ngrpwc'u mz olvz nzaclve-krdr ncblo mz nzka-krbzlr natq badr. Murde trngiu Adzm kc tqmailzle Iv mz alwx, a' Iv kc tqtao kai mz alwx, mz nzesabrtikr Setzn nide. \v 15 Kxmule-esz', a' tqngi olvz kc tqrmikapx Mevalu Kxnzmcpx, kc tqaovxiole Setzn. X mz nzrmikangr lc, olvz amrlx narlapx-kzng, mz nzlxngiti-zvz-krdr nide. Nzmnc-krdr natr x namrlzti-zvzlr leplz, x na-alelr da kxtubq. \f + \fr 2:15 \ft \+em 2:11-14\+em* Kzdung leplz nzrpilr kx natq Pol lcng takitrde olvz amrlx kxnzrlxngiting. A' kzdung nzrpilr kx trtingr, a' ngi txpwz natq kc tqkapxbzle mz lr Efiszs murde olvz lcng trnzkrlz-zwpxkalr nzalvztrngr angidr. \+em 2:15\+em* Kzdung leplz drtwrdr tresz'tiu mz da kc tztekqtr mz ngalrde 15. A' nzrpilr kx drtwr ngrde nide sele. ‘Kxmule-esz' alwx vz-ngrmle mz nrlc olvz, a' olvz narlapxng mz nzatutr-krdr nzwzkr olvz mz nzrmikangr doa x nzasu-krdr dakxnzng x kzdung kz da kxnzmulr lcng, nzmu navz zvz nzlxngiti-krdr Mevalu Kxnzmcpx mz nztrkr nzmnc-krdr, x nzmrlzti-krdr leplz, x nzale-krdr da kxtubq. A' bzkq nzvecpx-lzbqng mrkc tqamncngr Gct nidr, da kc tqwai Iv.’ \f* \c 3 \s1 Ncblo Kx Takitrde Nzwzngr Mz Nzaclve-krde Dzbe Lrmakxtr \r Taetus 1:6-9 \p \v 1 Da angidr lc tqpibo. Mrlx kc tqpq zlwz mz drtwrde nzwzngr mz nzaclve-krde dzbe lrmakxtr, suti drtwrde nzwzngr kxmrlz-esz'ngr. \v 2 Kxacvle lc nangi ncblo kxtubq, kx trnzpibqtiu leplz. Nayrlzti-txpwzle olvz naesz', mz mzli kxesz' bzkq aoti drtwrde nzvz-krbzle mz olvz kzbleng. Na-aclve-lzbq, nayrplapx, x na-amrlue leplz. X naokatrle lr narnrlc mz nzadwatr-krde nidr mz ma nyzde. X nzalvztr-krde natq Gct natubq. \v 3 Bzkq rmnq zlwz. Bzkq drtwrde ngya, a' nalolvzo-lzbq. X bzkq otablr, a' nangi ncblo ngr nrwx. X bzkq mrlz zlwz bade trau. \v 4 Namailz-angidrlr lr manyzdeng, x naokatrle doa nedeng mz nzvz-nqblq-krdr natqdeng mz nzamatqngr. \v 5 Murde ncblo kx trmailz-angidrleu lr manyzdeng, trtakitrdeu nide nzaclve-krde dzbe lrmakxtr neng Gct. \v 6 Kxaclve lc nangi kz ncblo kx nzrlxngiti-krde brpe. A' bzkq mcpxq ncblo kx nzrlxngiti-krde pobe, murde ma tqani txpwz nzglqpx-lzbq-krde, da kc tqwai Setzn. X mz nzglqpx-lzbq-krde lc, tqaxvctr-lzbq-kzpz mz nzayrplapxkr Gct Setzn. \v 7 X kxaclve lc nangi ncblo kx nzamatq kz leplz kcng trngiu lrmakxtr, murde ma tzpibqtilr nide x tqatrkati Setzn nzwz-krde mz Nrpakxmrlz. \f + \fr 3:7 \ft Mz nzrtekqtrngr ‘kxnzaclvelr dzbe lr makxtr,’ leplz nzyro natq lcde seleng: kxaclve, pasto, bisop, presbitz, x lrtzlvz. A' nzalelr nzwzngr kcpwz. Mrkc mz trmctu nyzgu, nzkqle-ngrbzng nidr pris (o mama) x pasto. X dikon ngr COM nzprtr-kzng mz kxnzaclveng. A' nakrlz-kzku kx pris mz makxtr nyz Kristin mzli ka nzblepxbzng mz pris r lr Jiu mz Nzryrngrkxtr. Mc ‘kxnzaclvelr dzbe lrmakxtr’ mrkc mz Nzalvztr-ngrng Kxmyapxbz. \f* \s1 Ncblo Kx Takitrde Nzwzngr Mz Nzaclve-krde Dalr Makxtr \p \v 8 Mz nqmq lcpwz, ncblo kx nzyrlq mz nzaclve-krde dalr makxtr nangi kz ncblo kx nzamrlue leplz. Bzkq kx natqde tresz'tiu. Bzkq rmnq zlwz. X bzkq mrlz zlwz bade nzrngiscngr trau kxkqlu. \v 9 A' nalolvz-angidrle nzrlxngitingr kc tqaelwapx-ngrm Gct bagu. \v 10 Timoti, obqtr kai mz leplz lcng na-aclvelr dalr makxtr. Nzmu kx trpnzngr da kx vz-rbrtrpz badr, sc tzngi ate kxnzaclveng dalr makxtr. \v 11 Mz nqmq lcpwz, olvz kx aclvele dalr makxtr o olvz r ncblo kxaclvele dalr makxtr nangi olvz kx nzamatqng leplz amrlx. Bzkq nznginidr olvz kx narpikiting. A' na-aclve-lzbqng x nangini nidr olvz kx nzabrkitr drtwr mz da amrlx. \v 12 Ncblo kxaclvele dalr makxtr nalzde olvz naesz'txu x bzkq aoti drtwrde nzvz-krbzle mz olvz kzbleng. A' namailz-angidrle doa nedeng x lrmanyzdeng amrlx murde navz-nqblq-kzlr nzrlxngitingr angidr. \v 13 X kxacvlele dalr makxtr kc tqwz angidr sa narmctile kx leplz nzamatqlr nide. Mz nzmu-krde lcde, nelzde nabr mz nzyapwxtipx-krbzle nzlxngiti-krde Mevalu Jiszs. \f + \fr 3:13 \ft Mz nzrtekqtrngr ‘ncblo kxnzaclveng dalr makxtr,’ leplz nzyro natq lcde ‘dikon.’ A' dikon lc, blepxbz mz dikon ngr COM. Murde krlc mz Nzryrngrkxtr nzwz-krde nzaclve-krde dalr makxtr. Mz makxtr nyzgu nidr ‘srs kipa,’ ‘srs kcmiti,’ ‘kxaclvele trau,’ kxnzokatrng mz nzmailz-krdr dzbedeng mz makxtr, x leplz kx nzaleng nzwzngr kxnzmulr lcng. Mc ‘kxnzaclveng dalr makxtr’ mz Nzalvztr-ngrng Kxmyapxbz. \f* \s1 Nzalvztrngr Angidr \p \v 14-15 Mwx mzli trnaboiu ninge kc tqvzpebo bam. A' mzli ka nayr-kaipo da lcng bam, murde ma trvz-anipwc'u. Da lcng tzalvztr-ngrdr nimu da kx takitrde leplz neng Gct kc tqlu, mz nzprtr-krdr mz dzbe leplz kcng tzrlxngiting amrlx. Murde nqmq kr kxnzrlxngiting na-aelwapx-zvz-ngrde kx Nrpa ngr Kraes da angidrtx, mz nzvz-nqblq-zpwx-krdrle. X namc-zpwxlr kx leplz nzyapwxtipxlr nzalvztrngr angidr, murde Nrpa ngr Gct na-angidati-zpwxle me pnz drtwrde. \v 16 X Gct aelwapxpe-ngrde nzalvztrngr angidr ngr Mevalu Kxnzmcpx. X drtwrgu esz'ti mz nzplzpx-lxblr-krgule. Delc tqrpi-zvz-ngrgu kx, “Lxngitiku \pm Jiszs Kxnzmcpx kc tqaelwapx-lzbqpe mz nrkrdrtq leplz, x tqaelwapxngr Mqngrkxtr nzngini-angidr-krde Mrlx Gct, mz nzatulz-mou-krdele mz nzbz-krde. X lxngitiku nzmckr enjrl neng Gct nide mz nibr nztulz-krmle, nzvzmilzkr Gct nide me matq-esz'ngr Heven, nzyapwxtipx-ngrbz Nrpa ngrde mz lr nrlc, x nzlxngitikr leplz nide mz nrlc tulvzo.” \c 4 \s1 Lou Ngr Nzyrlzngr X Dakxnzng \p \v 1 Mqngrkxtr pipx-angidrle kx mzli lcng navztrp, kzdu leplz sa na-axtxbzlr nzrlxngitingr angidr. X sa navz-nqblqlr nzalvztrkr drka' kxnzpokiang. \v 2 Kxnzalvztr lcng nzpokiang x narpi-ngrbz kx nidr leplz kxnzmrlzng. A' trnzkrlzlru nike mrlz x nike trka, murde nzpxtxpx-zvz-ngrdr da kxtubq. X mz nzalengr da lc nzamqngilr nabzdr, x rblxbz mz nabzdr nzxngitr-krdr da lcng tqvz-rbrng. \v 3-5 Trnzrlrpx-ngrdru nzyrlzngr x nzmungr kzdung dakxnzng, mz nzrpi-krdr kx Gct trabrtzlvzleu da lcng. A' nqmq nr drtwrdr lc trvz-nqblqleu me pnz drtwrde. Murde mzli kc tqwz-ngrde nrlc, rpile kx doa x da amrlx kcng tqwz-ngrdeng mrlz. Delc trpnzngr da kxtrka mz da kcng tqwz-ngrde. Kamle dakxnzng bagu, nigu kcng tzlxngitilr nzalvztrngr angidr, mz nzamrlz-krde nigu. X na-awi-ngrbzku bade da lcng x sc tqngq-ateku. Mz nzmu-krde lcde, mz nzvz-nqblq-krde natqde, dakxnzng amrlx mrlz x takitrde nzngq-krguleng, mz nzawi-kai-ngrbz bade. \s1 Nim Kxnzawz Kxmrlz Ne Kraes \p \v 6 Timoti, xplrpeq murde vz-nqblqq natq ngr nzrlxngitingr x nzalvztrngr angidr. Pibz da lcng mz lrmakxtr mz nzaelwapx-krm kx nim kxnzawz kxmrlz ne Mevalu Jiszs. \v 7 Bzkq lalztqbzme mz be kx angqngu leplz, x nzalvztr-krdr blepxngr mz Nrpakxmrlz. A' alvztr-lzbq mz nzmncngr kxtubq. \v 8 Murde nzvz-nqblqngr nzmncngr lc tqtubq mz nzobqkr Gct, okatrle leplz mz nrlc ka x mz nrlc kc navzm. A' nzvz-nqblqngr nzalvztr-lzbqkr nrkrdrtq, okatr-txpwzle leplz kxpipz mz nrlc ka. \v 9 Da lc tqpibo da zpwxtx x takitrde nzrlxngiti-zpwxngr. \v 10 Delc tqwz-kato-ngrgi mz nzvz-nqblq-krgi nzmncngr kxtubq. Murde abrtrpzku drtwrgu mz Gct kc tqlu, tqngi Kxarlapx ngr leplz amrlx, myapxbz kxnzrlxngiting. \f + \fr 4:10 \ft Murde mz nzbzkr Jiszs, Gct rkabz lrpzki r nzarlapx-krde leplz amrlx. A' kx arlapx-txpwzleng krkcng tzlxngitilr Jiszs. \f* \m \v 11 Rkabz badr natq x alvztrng mz da lcng. \v 12 Bzkq leplz nzobqszolr nim mz nzngini-krm obla. A' nanginibzme lrpzki r kxnzrlxngiting, mz nzvz-nqblq-krdr nzycmne-krm, nqmq krm, nivz lrm, nzrlxngiti-krm, x nztubq-krm. \v 13 Mzli ka tqaenzli-ngrn nzvz-krmc, navz zvz nzrlwx-krbzme Nzryrngrkxtr mz leplz, x nzryapwx-krbzme badr, x nzalvztr-krm nidr. \v 14 Nadcpx mz drtwrm mzli kc kxnzaclveng tzyrlqo-ngrbzlr mqdr bam. Mzli lcde aycmneng Mqngrkxtr nidr, nzycmnepx-ngrdr nim. X Mqngrkxtr vzom bam ngi dalr nzwztr-krbzme mz Kraes. Delc navz zvz nzwz-nqblq-krm nike kabz Mqngrkxtr bam. \v 15 Navz zvz nzale-krm da lcng amrlx. Rlrpxngr nzlu-krm mz nzale-krmleng, murde namc leplz amrlx nzetunepxkr nzlxngiti-krm Kraes. \v 16 Aclve angidr nzmnc-krm x nzalvztr-krm, murde ma tqvz-rbrq. X tu-amqngi zvz mz nzale-krm da lcng, murde krlzq kx Gct sa na-arlapxle nim badr leplz kcng tzlalztqbzng bam mz nzlxngiti-zvz-krmu nide. \c 5 \s1 Nzmncngr Kx Takitrde Kxaclve Badr Lrmakxtr Nedeng \p \v 1 Mzli kc tqatubqti-ngrn lrtzlvzng, bzkq ycmnebzme badr mz zngya. A' nzatubqti-krm nidr, na-apule kx ycmnebzme mz trtem, mz nzokatr-krm nidr. X nzaodu-krmqng obla na-apusr-ngrn nidr mzlemqng. \v 2 Aodu blang, apusr-ngrdr lxemqng, x olving apusr-ngrdr inwemqng mz nzmncngr kxlqngi. \s1 Dzbe Olvz Kxnzabzong Kx Nzwztrpzng Mz Kraes \p \v 3 Lrmakxtr naokatrlr olvz kxnzabzong kcng trpnzngr kxnginidr kx naokatrlr nidr. X narlr-ngrbzlr badr nzprtr-krdr mz dzbe olvz kxnzwztrpzng mz Kraes. \v 4 A' nzmu olvz kxabzo kx rngine doa o doa ne doa nedeng, o kzdq kz kxnginide, doa lcng naokatrlr lxedr, murde na-ayzlu-mopwzlr nzaclvekr lxedr x trtedr nidr, mzli kc tztopwz-ngrdr. X mz nzvz-nqblq-krdr nzmncngr kxmrlz mz nzobqkr Gct, naokatr-ayrnr-ngrdr lr mrnyzdr, mz nzwztr-krbzlr badr. \v 5 Olvz kxnzabzong kcng trpnzngr kxnginidr nzabrtr-txpwzlr drtwrdr mz Gct. X vz zvz nzrlxti-krbzlr nzokatr-krde nidr, x mz nzkrka'-krdr leplz. \v 6 A' olvz kxabzo kx vz zvz nzmrlzkr bade me pnz drtwrde esz'-krde, mqngrde bzpe kxmule-esz' nrkrdrtqde lube. \p \v 7 Pibz mz kxnzrlxngiting amrlx kx navz-nqblqlr natq lcng tqkabo bamu, murde natubqbzng mz nzobqkr leplz. \v 8 Murde leplz amrlx naokatr-angidrlr nqvi lrdr, myapxbz lr manyzdr. A' nzmu kx trpnzngr le, pokia-ngrde nzlxngiti-krde Jiszs. X mrlx kxmule lcde, nqmq krde trka zlwz, myaszpxle kxnzmnc-mrbrng. \v 9 Olvz kxnzabzong kcng naokatrng lrmakxtr nakrlzbzlr yiz kx nzpnu-esz'mz (60). X mz nzyrlzngr, mzli kc ncblo ngrdr tzlube-ngrdr, bzkq nzaoti drtwrdr nzvz-krbzlr mz ncblo kzbleng. A' nzmnc-krdr badr natubq zvz. \v 10 X nakrlzq kx nqmq krdr kcng mzli kc nzmrlz-zvzng, mz nzaodu-krdr leplz, nzaclve-angidr-krdr doa nedrng, nzadwatr-krdr lr narnrlc mz ma nyzdr, nzavzo-lzbq-krdr mz nzwztr-krbzlr mz leplz neng Gct, nzokatr-krdr leplz kcng trnzmnc-zpwxu, x mz nzvqtikr drtqdr nzalengr da kxmrlz. \p \v 11 Olvz lcng naesalz-ngrbzlr mz Kraes kx trpengr nzyrlz-mou-krdr mz nzwztr-krbzlr bade. Mz nzmu-krde lcde, bzkq rlr-ngrbzme mz olvz kcng nrkrdrtqdr trbrka nzprtr-krdr mz dzbede lc. Murde mzli kc drtwr ngr nzyrlzngr mou navzdz-ngrmle mz nabzdr, trna-aotipeu drtwrdr Kraes, a' sa na-aotitxpepwz drtwrdr nidr esz'-krdr. \v 12 X Gct sa na-ayrplapxle nidr, murde trnzyrlq-angidrlru da kx tqesalz-ngrbzlr mz Kraes. \v 13 X kzdq mou da, bzkq lrmakxtr nzrkabzng trau kxkqlu mz olvz kxnzabzong kxtrnznginidru blang. Murde ma tqkatxpxbzle nzsutikr drtwrdr nzwzngr. Delc, sa nasapengr drtqdr x navznepe-ngrdr mz ma amrlx. X mz nzvzne-krdr kz, sa napikitipelr kztedr, x napnztxpepwz drtwrdr nqmq kr leplz kxtrka. A' trnakrlzpelru kx nqmq krdr trka. X sa napipxlr da kx trtakitrdeu nzrpingr. \v 14 Mz nzmu-krde lcde, suti drtwrnge olvz kx nzabzong kcng trnznginidru blang nayrlz-moung, narmikang doa, x na-aclvelr ma nyzdr. Nzmu nartrngztibzlr da lcng, trpnzngr da kx narmctitrpz Setzn, enqmi rdr, kx nzvz-rbr-ngrdr. \v 15 Murde kzdung olvz kxnzabzong kxnzmulr lcng trnzyrlzpeung, tzesablqtipelr Kraes, mz nzvz-nqblq-krdr Setzn. \v 16 Kxnzrlxngiting amrlx naokatrlr nqvi lrdrng, myapxbz olvz kxrlxngiti, Mz nzokatr-krde olvz kxnzabzopeng mz neidu lrdr mz ncblo ngrde. A' dzbe lrmakxtr naokatr-txpwzlr krkcng trpnzngr kxnginidr kx nzmnc-esotrpzng badr mz nzokatr-krdr nidr. \s1 Kzdu-kzng Da Mz Kxnzaclvelr Dzbe Lrmakxtr \p \v 17 Kxnzaclveng kcng tzmailz-angidrlr lrmakxtr, takitrde nzrka-ngrbz badr da lcde seng li, nzamatqngr nidr x nzxpengr nidr mz trau, myapxbz krkcng tzwz-katong mz nzryapwxngr x nzalvztrngr. \v 18 Murde Nzryrngrkxtr alvztr-ngrde da lcng li. Kzdq rpile kx, \qt “Mzli kc tqawz-ngrnamu kzu mz nzrnzglupx-krde be nra wit, bzkq pebzmu naode, a' rlr-ngrbzmu nzngq-krde kzdung nra wit lcng.”\qt* \x + \xo 5:18 \xt Lou Kcpwz 25:4\x* X kzdq rpile kx, \qt “Takitrde nzxpengr ncblo kx wz.”\qt* \x + \xo 5:18 \xt Livae 19:13; Lou Kcpwz 24:15; Matiu 10:10; Luk 10:7\x* \p \v 19 Nzmu ncblo kxesz' kx rpile kxaclve vz-rbrpe, bzkq lalztqbzme bade. A' navz-nqblqq Nzryrngrkxtr kc tqrpile kx, “Bzkq rpiq kx doa vz-rbrpe, a' mz nzycmne-krbzme natubz du mz nibrm leplz naesz' o nali kx nzmc-kzlr nzvz-rbr-krde.” A' nzmu leplz nzling o nztqng kx nzrpilr kx vz-rbrpe, natqm naxplrbz mz kxaclve lc mz alwx ngrde, murde natekqtrle nqmq nr drtwrde. \x + \xo 5:19 \xt Lou Kcpwz 19:15; Matiu 18:15-17; 2 Korint 13:1\x* \v 20 A' nzmu kxaclve lc sc tqvz zvz nzale-krde alwx, natqm naxplrbz bade mz nzyrlwrngr lrmakxtr amrlx, murde leplz amrlx namwxlrtilr nzale-krdr alwx. \v 21 Pibo bam nayrlq-angidrq natqnge lcng, mz nzkrlz-krm kx Gct ncdr Mevalu Jiszs x enjrl nedrng sa tzmclr nim. X bzkq mrlztiq kzdq kxnzaclve lcng nzmyaszpx-krde kztedeng, a' nike waisz-ngrn nidr narsakrlrngr mz da amrlx. \p \v 22 Timoti, drtwrm ao angidr, bzkq rnekitiq nzyrlqo-krbzme mqm mz kxacvle mz nzwzkr Kxetu. Murde nzmu kx tqyrlqobzme mqm mz kxacvle kx ale zvz alwx, opxm kx drtwrmu esz'ti kz badr mz alwx ngrde. A' natubq-zvzq. \v 23 X mz nztubqngr lc, bzkq rpiq kx narmnq-txpwzme lue. Murde mrlz nzrmnq-kz-krm waen kxpipz, mz nzokatr-krde zyagox ngr nelzm. \f + \fr 5:23 \ft Nzryrngrkxtr rpile kx bzkq nzrmnq-zlwzngr. A' tr-rpwa'-ngrdeu nzrmnqngr kxpipz. \f* \m \v 24 X mz nzmcpx-krm kxaclve, tr-rblxu nzrkrlzngr kx kzdung ncblo trnztakitrdru kxnzacvleng, murde alwx ngrdrng trnzyc-kapqung. A' kzdung ncblo alwx ngrdr nzyc-kapqng, x naobq-angidr-kaiq murde ma tqrmcpxq ncblo kxmule lc. \v 25 Mz nqmq kcpwz, kzdu mzli da kxmrlz nzkrlztr-anibz x kzdu mzli yc-kapq. A' da kxmrlz amrlx sa na-aelwapxngr kz kalr. \c 6 \s1 Kxnzawzng Badr Kxetu Rdrng \p \v 1 Kxnzawzng amrlx kcng tzrlxngiting na-amatq-zvzlr kxetu rdrng, murde ma tzpibqti drtq Gct rgu x nzalvztr-krdeng. \v 2a X nzmu kxetu rdrng nzrlxngiti-kzng, nzamatq-krdr nidr namyatxlz. X nawztr-angidrbzng badr, murde leplz kcng tzokatrlr ni-kzdr mzledrng mz Kraes kcng tzmrlztilr. \s1 Natq Kx Rngidrlvz-ngrbz Pol Mz Timoti \p \v 2b Timoti, alvztrngr x yapwxtipxbz da lcng amrlx mz lrmakxtr. \v 3 Murde kzdung ncblo nzalvztr-krdr blepxngr mz nzalvztr-angidrkr Kxetu rgu Jiszs Kxnzmcpx. X trnzlxngitilru Nrpakxmrlz kx leplz nalxngitilr Gct x navz-nqblqlr natqde. \v 4-5 Ncblo kxnzmulr lcng, nzglqpx-lzbqng x trtakitrdeu nidr nzalvztr-krdr. Murde nzaokr drtwrdr trkape. X nzryapwxtr-zvzng mz nzalvztrngr kcng tqbatrpzle nzaki-lzbqngr x nzotablr-zvz-krdr mz kzdung natq. X nzapqtrlr nzdobungr, nzotablrngr, nzrpikitingr, x nztrkakr drtwr. Ncblo lcng trnzesz'ti-zvz-kru drtwrdr, murde nardr lukurnrngr x rblx da angidr nzvztr-krde mz nabzdr. X mz drtwrdr nzvz-nqblq-krdr Gct ngi dalr nzrngisc-krdr da kxkqlu, murde na-abrtzng mz nzngini-krdr bcnyrng. \p \v 6 A' mzli kc na-abrtzlvzku nzvz-nqblq-krgu Gct, rngisc-kzgu da kxkqlu, mz nzrtwz-krgu nivz, nrwx, nzrkrlzngr, nzmnc-zpwxngr, x kzdung kz da kxnzmulr lcng. \v 7 Mzli kc tzmika-ngrgu mz nrlc, trpnzngr da kx nzmcmi mzku. X mzli kc nabz-ngrgu trpnzngr da kx natwzku. \v 8 Mz nzmu-krde lcde, nzmu kx tqrnginagu dakxnzng x tqrngiscgu lrpz, x tqrnginyzgu ma, drtwrgu naesapx mz da lcng. \v 9 A' krkcng nasuti drtwrdr nzngini-krdr bcnyr, ani txpwz nztao-krdr mz da kx vz-rbr, mz nzatatr-krmlr trau. X nqmq nr nabzdr lc, alukurnr-ngrde nidr mz nzesabrti-lzbq-krdr. X nzmu navz zvz mz nzalengr da lcdeng, sa naodati-alopengr nidr mz nzayrplapxngr. \v 10 Murde nzmrlz-krbz trau mz leplz ngi nou da kxtrka x alwx kxkqlu. X kzdung leplz, mz nzsutikr drtwrdr trau, nzesablqtipelr nzrlxngitingr angidr, x batrpzle nztalvzokr nabzdr x nzyrpz'kr drtwrdr. \fig Nzmrlz-krbz trau mz leplz ngi nou alwx kxkqlu.|alt="117 love of money root of much evil, tax payer and collector" src="117-LB00309b.tif" size="COL" loc="1TI 6:10" copy="Louise Bass" ref="6:10" \fig* \p \v 11 Timoti, nim ncblo ne Gct. Kapx-lzbqm mz da kxtrka lcng amrlx. X lolvz-amqngipwz da kxmrlz lcde seng, nztubqngr, nqmq kr Gct, nzrlxngitingr, nivz, nztu-amqngingr, x nzaodungr. \v 12 Mnc-aepztrpz mz Gct x tu amqngi mz nzrlxngiti-krgu. Murde kqlepele nim mz nzmnc-alo-krmu ncdr x rlrpx-lzbqpebzme bade mz mz lrmakxtr. \p \v 13 X mzli ka, kabo bam natq mz mz Gct kc tqngi nou nzlungr, x Mevalu Jiszs kc tqrpipxbz da angidr mzli kc tqtutr-ngrbzle mz mz Pcntizs Paelzt. \v 14 Yrlq angidr natq Gct mz nzmncngr kxlqngi x tubq, nakrlzbzle mzli kc nayzlu-ngrm Kxetu rgu Jiszs Kxnzmcpx. \v 15-16 Murde mz mzli kc tqyrlq, Gct sa na-aelwapx-ngrmle da lcng. \q1 Leplz amrlx nzmnclzbzng mz Gct, \q1 Mz nzngini-krde King r king amrlx, \q1 X Kxetu r kxnzetung amrlx. \q1 X nide txpwz nou nzlungr kxboi. \b \q1 Nilz r nzpnaprkr zyzlr ngrde \q1 Xplr-esz'ngr mz zmatq ngrde. \q1 X rblx nzesotr-ngrbz bade. \q1 Trnzmcu x trnamcu leplz nide. \b \q1 X nide kx naglqlz-zvzku, \q1 X na-angio-zvz-kzku. \q1 Murde amnclz-zvzbzle nigu \q1 Amrlx mz zmatq ngrde. Eu. \f + \fr 6:15-16 \ft Krlc nabz #99 mz Buk Ngr Nzangiongr. \f* \s1 Kxnzrlxngiting Kcng Tzngi Bcnyr Ngrdr \p \v 17 Rkabz natq mz kxnzrlxngiting kcng tzngi bcnyr ngrdr dalr nrlc ka. Pibz badr bzkq nzglqpx-lzbqng mz nzrngisc-krdr. X bzkq nzabrtrpzlr drtwrdr mz trau, murde trau ngi da kx namrbr. A' na-abrtrpzlr drtwrdr mz Gct, kc tqrkam bagu da amrlx kcng tqabrtz-ngrgu. \v 18 X na-avz-angidrlr trau scdr, murde nzkqlukr nzale-krdr da kxmrlz na-apule nzrngisc-krdr trau kxkqlu. X navqti drtqdr nzrka-nrbalq-krbzlr da mz leplz kx trnzrngiscung. \v 19 Murde mz nzale-krdr da lcng, nzaprclr da scdrng mz nrlc ka mz nzyc-alo-krdr Heven. X mzli lcpwz, nzprtrng mz da kxmrlzting kcng tzvzpxmqng mz nzlungr kxboi, kxmule-esz' nzmncbeng mz nrlc. \s1 Natq Ngr Nzarlr-lzbqngr \p \v 20 Timoti, aclve angidr da kcng tzaprcbz bam. Yrlqpx-lzbq mz krkcng nzycmne-krdr trokatrleu leplz, murde sc tqapqtrle nzalvztrngr kx vz-rbr. Kzdung leplz nzyapwxtipxlr da lc, apule kx ngi da angidr. A' nzrpwa'-ngrdr nzalvztrngr angidr. \v 21 X mz nzlxngiti-krdr da lc, sc tzvzszpxpelr nzalvztrngr angidr. \p Krka'-ngrne kx zmrlzkxmyalz nayc-zvzbz bamu. \cls Delape. Ninge \sig Pol. \sig*