\id LUK - Nali Translation 
\ide 65001 - Unicode (UTF-8)
\h LUK 
\toc1 Luk 
\toc2 Luk 
\toc3 Lk 
\mt1 Luk  
\mt1 Nongan Hiyan Luk Iratuluwiy  
\mt2 English: Luke  
\mt2 Tok Pisin: Luk  
\imt1 Nongan Imu  
\ip Iripo nondriya puk iye—\bk Nongan Hiyan Luk Iratuluwiy\bk*—ara itiyani titiye tehe Yesu, ara yiy ndramat para kisopwat hu ndramira Yisrayel, pe hu ndraye ndramat para kol pwan masih i. Iro mwonen Yesu pakirandroiyi mbulyan, yiy ipwai iya kili hu ndramat tehe Mwoiwan Haiyan irakelehani yiy, pe iyki pwoke iya kili yiy, para kipohowe nongan hiyan ata Ngindrai kiya kili hu ndramat hundroisiy. (Anime 4:18.) Pe ndrokonan masih, puk ata Luk aro, ara itiyani hu titiye soyon tehe Yesu koyun ngara kisikirani hu ndramat mepo huro nondriya hu nopwaran handra-handra, pe imbusi hiyan iya kili hu.  
\ip Pe hu melit mepo Yesu imbusiy, ara huiki pwesai namandran iya, iya kili yowen hu pe hupwes iyatan. Pe tandrohonga Mariya imwalahiy iyatan, ara hu ndramat masih hupwes. (Anime 1:42-48 pe 2:10.) Pe iya hapwen para puk iye, iro mwonen Yesu iya kol paingan yang, ara hupwes namandran iya. (Anime 24:52.)  
\ip Hu titiye soyon ata Yesu pe hu melit mepo imbusiy, ara Luk hamou opu itiyaniy. Titiye hayah, ara kinto puk sih pwi yi—hu topo puk aripo ko. Luk opu, ara itiyani hu melit soyon mepo irayah tandrohonga Yesu isarayah iro kol pwan. Pe Luk opu iratuluwi nongan pwandritiye mepo Yesu ipohowei iyata ndramat para Samariya, isopwat ndramat mepo hu ndramat mwomwan hurayi yiy iho sai. Pe Luk opu iratuluwi titiye ta wihou itali taman pe iho mbui opu, pe iyasura hu nongan pwandritiye ta Yesu hayah i. Luk opu itiyani hu melit irayah kili Sakiyus, ndramat para poya takis.  
\ip Pe hu melit soyon, ara Luk itiyani titiye para aliy, tehe kultuw para kapwokeyani totohun, pe mbulya Mwoiwan Haiyan, pe kultuw para Ngindrai kitali hu pakut mwomwan tahu ndramat. Pe Luk ara itiyani titiye soyon, iya hu melit mepo hu pihin hu kanmbusiy.  
\ip Pe nongna Luk, ara mapu kinhipwen puk aripo. Luk iratuluwi puk sih i, mepo worou ngara kapwohowei \bk Titiye para Mbulya Hu Aposel\bk*. Puk ara, ara itiyani hu melit mepo hu aposel humbusiy iyamulan para Yesu kinnau kinna kol paingan yang.  
\c 1  
\s1 Luk iratuluwi titiye aro para kiya kili Teyopilus  
\p
\v 1 Wuloh, Teyopilus; wou ndramat hamou namandran pe mangalam.  
\p Yihu ndramat soyon huro ratuluwi hu melit mepo hu kantayah pwen mwalinga yowu.  
\v 2 Yihu ratuluwi titiye para melit mepo hu hiyeh kannimei mamu kinna, kinna marahu. Yihu ara, ara hurayah ndramat para poya mbulen para nongna Ngindrai, pe huratiyaniy isa kili yowu.  
\v 3 Pwen pe yo mbukeno ukahi nokulani titiye masih iye iro ndroiyin pe isa, pwen unimei tehe hiyan para kuratuluwiy, pe kuramwaniyaniy kiro mwonen o, pe kisarayah kisa kili wou, Teyopilus.  
\v 4 Pwen pe wou alahiy para apahasaniy tehe hu melit mepo hu kanhinuwani wou kinna aliy, ara ndrokonan.   
\s1 Angelou hamou iranonoye tehe Yohanes Ndramat para Paptais andre kisarayah  
\p
\v 5 Iro mwonen Herot iro king tahu para kol namandran iya Yutiya, Sekarayah ara yiy pris hamou, pe yiy ara pris iyau ndrokoyirayi Apiyah. Pe nambuyun Elisapet ara iyau ndraye Aaron i.  
\v 6 Pe kultuwayi hilu malmou kene ara imwonen o iya mbulmara Ngindrai, pe ngara hilu koho ndruwa nongan para pwahanou ta Yapan, pe hilu konoho mbusi kultuw handra mwomwan para kultuwayi totohun ta Ngindrai, ara pwi.  
\v 7 Hapeko hilu kanpo noru hilu pwi, paratesah, Elisapet ara ihikamai. Pe hayou ata hilu malmou kene, ara kintamwaitini lenge hilu para hilu kapo mbunah.   
\p
\v 8 Pwen irahihini lenge hu pris para ndrokoyirayi Apiyah mepo Sekarayah ngara kiropo mbulen kiyasura hu, ara isarayah. Pwen Sekarayah ara nakiya po mbulen kiya mbulmara Ngindrai.  
\v 9 Pe kultuwayi hu pris, ara ngara hu karakau para kiyingani sehe pris andre kiya nondriya yumwa totohun namandran ta Yapan, para kiya timwi yukyuk mepo ngonohon layin. Pe kau, ara ipwaingani Sekarayah.  
\v 10 Pwen irahihini paramwandrai para nakitimwi yukyuk mepo ngonohon layin, ara yihu ndramat soyon iya husa rawure hu huro ngawan pe huro tohun.   
\p
\v 11 Pwen pe angelou hamou ta Yapan isarayah isa kili Sekarayah, pe iro tine iyapwen te mot para kamwan para tuntun para kosumwan ngonohon layin ara.  
\v 12 Iro mwonen Sekarayah inime yiy, mwoiwan ara ihin pe inoh turuwe yiy.  
\v 13 Hapeko angelou ipwai iya kili yiy, ipa, “Sekarayah, mbuna anoh; Ngindrai ara kinhilingi totohun tam pwen. Pe nambuyum Elisapet, ara andre kipo norum kamai hamou, pe andre apohowe ngalan Yohanes.  
\v 14 Pe mbunah ara andre kiyki pwesai kisa kili wou, pe ndriyam andre kimbuluhi yiy. Pe kiro mwonen lang para nakisarayah, ara andre hu ndramat soyon iya hu kapwes,  
\v 15 paratesah, yiy andre kirayah ndramat hamou mangalan kiya mbulmara Yapan. Pe mbuna kiyin wain\f + \fr 1:15 \ft Eng: wine\f* ndre ndran tunguyan. Pe mapu tinan kinmwalahiy tan, Mwoiwan Haiyan, ara andre kipep kiro kili yiy.  
\v 16 Pe yiy andre kiwiri hu ndramira Yisrayel soyon iya hu kamui kasa pe koho ndruwa Yapan, Ngindrai tahu.  
\v 17 Pe yiy andre kiho mu kili Yapan kiya pwoke pe mwoiwa Eliyah. Pe yiy andre kirapaiwani ndriya tama hu mbunah para kimbuluhi noruhu. Pe andre kirapaiwani hu ndramat para ndraingapwi, para hu kawiri lohongai waison tehe tahu ndramat imwonen. Pe yiy andre kimwaniyani hu ndramat para hu koro hinehes para kalonge Yapan nakisa.”  
\p \fig Angelou hamou ta Yapan isarayah isa kili Sekarayah.|alt="Angel appears to Zechariah" src="MN02239.jpg" size="col" loc="1:16-20" copy="MuseTshilombo" ref="Luk 1:11-20" \fig*  
\v 18 Pwen Sekarayah isok angelou, ipa, “Yo andre kusapahasani melit aro tapeh? Yo kunna parangoloh pwen, pe nambuyu ara yiy kinhi pihi parangoloh i.”   
\p
\v 19 Pwen angelou isomwi yiy, ipa, “Yo ngolo Kapriyel. Yo ngara kuro tine mbulmara Ngindrai, pe ipwandrisa yo para kusa nese ndraingam kiya nongan hiyan iye.  
\v 20 Pwen pe kiro mahapo kiya, andre amun o pe anlahiy para awong pwi, kipoo lenge melit aro kirayah. Paratesah, lohongam ara kinpwotisingi nongno pwi, mepo nakisa rahihini lengen para kirayah mannan.”   
\p
\v 21 Lang ara, ara hu ndramat masih huye ngawan huro longe Sekarayah, pe huro lohonge soyon, hupa paratapeh pe yiy ita manau nondriya yumwa totohun namandran ndrangan niwen iya.  
\v 22 Iro mwonen isa ngawan, ara kinlahiy para kiwong kiya kili hu pwi. Pe yihu ara huyirowei tehe yiy ara kinnime taltan handra iro nondriya yumwa totohun. Pe iro mbusi hu kaipisa melit masih iya kili hu, ara iya niman opu. Hapeko imun iro tehen tora ko.   
\p
\v 23 Pe lengen para kiropo mbulen, ara isahapwen, pwen imui iya kolon.  
\v 24 Iyamulan para aliy, nambuyun Elisapet ara mapundriyan imin, pe iho nondriya walah mayimah ara iro kohon o.  
\v 25 Pe Elisapet ipa, “Yapan imbusi melit aro isa kili yo, nondriya hu lang aro, para kirapiyani masiro kiya mawen mbulmara hu ndramat masih.”   
\s1 Angelou iranonoye tehe Yesu andre kisarayah  
\p
\v 26 Elisapet ara walahen iho manonoh, pe Ngindrai ipwandrisa angelou Kapriyel iya Nasaret, kol hakol ngawan ita nondriya kol namandran hape Kaliliyy.  
\v 27 Pe angelou ara iyarayah iya kili pihindrahin hamou mepo kinnapolo kamai hamou mapu. Pe hu kansokomburani yiy para kiyesou kiya kili ndramat hamou ngalan Yosep; yiy ara iyau ndraye Tepit. Pe pihindrahin ara, ara ngalan Mariya.  
\v 28 Pwen angelou ara iya kili yiy pe irawulohani yiy, ipa, “Yapan ita sura wou, pe koyun iti wou namandran iya.”   
\p
\v 29 Pe Mariya ara ndriyan ipworu namandran iya, iya sehe nongan angelou kinpwai kinna kili yiy; pe iro lohonge soyon iya sehe ndroiyi nongan isa polohori yiy iya aliy.  
\v 30 Hapeko angelou ipwai iya kili yiy, ipa, “Mariya, mbuna anoh. Pahas ta Ngindrai ita kili wou.  
\v 31 Kamulan mapundriyam, pe andre amwalahiy kiyata mbunah kamai hamou, pe andre apohowe ngalan, ara Yesu.  
\v 32 Yiy andre kirayah ndramat hamou namandran pe mangalan, pe andre hu kapohowe yiy Noru Yiy Hiyeh Iyera Paingan Masih. Pe Yapan Ngindrai andre kiyki yiy kirayah King, pe andre kiwiri ndrohonoku tumbun Tepit.  
\v 33 Pe yiy andre kiro King kili hu ndraye Yakop kinto-kinto, pe ndrohonoku pwanpwan ta King mepo andre kinhipwen pwi.”   
\p
\v 34 Pwen Mariya isok angelou, ipa, “Melit aro andre kirayah tapeh? Paratesah, yo kunna polo hamou kamai mapu.”   
\p
\v 35 Pe angelou isomwi yiy, ipa, “Pwoke ta Ngindrai Iyera Paingan Masih ara andre kiramburihi wou, pe Mwoiwan Haiyan andre kisa ndritam. Pwen pe yiy haiyan mepo namwalahiy kiyatan ara, ara andre kapohowe yiy Noru Ngindrai Kamai.  
\v 36 Animei, nayim Elisapet ara kinhi pihi parangoloh pwen, hapeko yiy mapundriyan, pe andre kipo norun kamai hamou. Pe yiy mepo hupa kinhopo norun pwi ara, ara walehen manonoh pwen imira.  
\v 37 Sehe melit pwokeyan mepo Ngindrai kinlahiy para kimbusiy pwi yeh?”   
\p
\v 38 Pwen Mariya isomwi yiy, ipa, “Yo pihin para poya mbulya Yapan. Nongan mepo anpwai, ara hiyan para kirayah mannan kisa kili yo.” Pwen angelou itali yiy pe iyau.   
\s1 Mariya iya saisai iya kili Elisapet  
\p
\v 39 Iro mwonen ara, Mariya ihikule yiy, pe ileheleh iya kol hakol ngawan ita nondriya hu ngondron para kol namandran hape Yutiya.  
\v 40 Pe iyarayah iya pe isong iya nondriya suwe Sekarayah, pe irawulohani Elisapet.  
\v 41 Iro mwonen Elisapet ihilingi yohola Mariya, pwen mbunah iro ndriyan ara ilohori yiy. Pe Elisapet ara ipep iyata Mwoiwan Haiyan.  
\v 42 Pe iwayeh namandran iya, ipa, “Ngindrai ara kintoholi wou pwen mwalinga hu pihin masih. Pe norum mepo namwalahiy kiyatan, ara kintoholi yiy.  
\v 43 Yo po hiyeh, pwen pe tina Yapan to isarayah isa kili yo?  
\v 44 Pe iro mwonen ndraingo ihilingi yoholam, pwen mbunah iro ndriyo ara ilohori yiy iyapolo pwesai.  
\v 45 Yapan kitoholi yiy mepo kinpwotisingi lohongan tehe sehe melit mepo Yapan kinpwai kinna kili yiy, ara andre kirayah mannan.”   
\s1 Waliya Mariya  
\p
\v 46 Pwen Mariya ipa,  
\q1 “Lohongo ihiri ngala Yapan,   
\q2
\v 47 pe mwoiwo ipwesani Ngindrai, Yiy Ngara Kisopwat Yo.   
\q1
\v 48 Yo pihin mwaihei para poya mbulyan,  
\q2 pe lohongan ngara kiti yiy mepo iyki yiy iya pwan.  
\q1 Pe kiro matne mahapo kiya, hasap kiyau hasap, ara andre hu kapa tehe Yapan kiniyki lomwes kinsa kili yo.   
\q2
\v 49 Yiy Hiyeh Mepo Pwokeyan Masih ara, ara kinmbusi melit namandran iya kinsa kili yo—  
\q2 pe ngalan ara haiyan.   
\q1
\v 50 Pe koisirai tan ara andre kisalti hu mepo huro pahandra nohowai tan,  
\q2 hu hasap kiyau hasap.   
\q1
\v 51 Pe yiy imbusi hu mbulen pwokeyan iya,  
\q2 pe irasumbuwani hu mepo ngara hu kasikiye hu koro nondriya lohongahu.   
\q1
\v 52 Pe irapiyani hu king pwokeyan iya husa pwan husa mawen ndrohonokuhu,  
\q2 pe ihiri hu ndramat mepo ngalahu pwi.   
\q1
\v 53 Pe hu ndramat mepo hu mundrui, ara iyki hu melit hiyan iya kili hu, pe isihi hu.  
\q2 Hapeko irasses hu ndramat mameltahu soyon iya, ara huyau o mwaihei.   
\q1
\v 54 Pe kinsopwat ndramiran hu para Yisrayel,  
\q2 pe koyun kintut koisirai tan pwi,  
\q1 pe andre kinto-kinto kiya kili   
\q1
\v 55 Apraham pe ndrayen hu,  
\q2 tehe kinpwai pwen kinna kili tamarou hu.”   
\p
\v 56 Pe Mariya ara iyepolo Elisapet iho pakeh tehe walah maroyoh. Pwen iyamulan imui iya kolon.   
\s1 Elisapet imwalahiy iyata Yohanes Ndramat para Paptais  
\p
\v 57 Pwen irahihini lenge Elisapet para nakimwalahiy ta mbunah, pwen imwalahiy ta norun kamai.  
\v 58 Pe yowen hu pe hu mepo huro pakeh kili Elisapet, ara huhilingiy tehe Yapan kiniyki koisirai tan namandran kinna kili yiy. Pwen yihu masih ara, ara hupwes iyasura yiy.   
\p
\v 59 Pe iro mwonen lang mandrolwoh para yihu nakasondriti kapilo mbunah, ara yihu pakayoh ngalan kiya pihisali taman Sekarayah.  
\v 60 Hapeko tinan ipwai iya hu, ipa, “Pwi yoh! Andre kayoh ngalan Yohanes.”   
\p
\v 61 Pwen hupwai iya kili yiy, hupa, “Hamou kinho mwalinga yowem hu, ara ngalan tehen tora pwi.”   
\p
\v 62 Pwen huwong kaipisa nongan iya nima hu iya kili taman, para hu pakayirowei tehe inamili ngala mbunah kiya hiyeh.  
\v 63 Pe ipwai iya kili hu para hu kawiri melit handra kisa para kiratuluwi nongan kaliy, pe mwoiwahu masih ara ihin tehe iratuluwiy, ipa toro: “Ngalan ara Yohanes.”  
\v 64 Pwen hape pwi ko, poho Sekarayah ite pe kalamen imemeyeu pe iwong imwonen, pe ihari ngala Ngindrai.  
\v 65 Pe hu ndramat masih mepo huro pakeh kili yiy, ara nohowai iwiri hu. Pe tiyeya hu melit masih ara, ara ingau pe isalti ngondron para kol namandran hape Yutiya, pe hu ndramira kol ara huye pwahaltaniy.  
\v 66 Hu ndramat masih ara huhulong pe huro lohonge soyon pe huro sok, hupa, “Mbunah aro ara andre kirayah hiyeh ndrokonan?” Huro sok tehen tora, paratesah, pwoke ata Yapan ara iro kili yiy.   
\s1 Waliya Sekarayah  
\p
\v 67 Pe Sekarayah, tama Yohanes, ara ipep iya Mwoiwan Haiyan, pe iwong tehe poropet hamou, ipa toro:   
\q1
\v 68 “Kahari ngala Yapan Ngindrai para Yisrayel,  
\q2 paratesah, yiy ara kinsa pwen pe kinsopwat worou ndramiran.   
\q1
\v 69 Yiy ara kiniyki pwoke kinna kili ndramat hamou para kisopwat tou  
\q2 iripo nondriya kamaye Tepit, ndramat para poya mbulyan,   
\q1
\v 70 tehe kinpwai pwen kinna kili hu poropet haiyan tan para koluw kinna,   
\q1
\v 71 tehe andre kisopwat rou kasa mawen kili hu hiyeh humwisnani rou,  
\q2 pe kasa mawen nima hu mepo huhingasi rou.   
\q1
\v 72 Ilohongani koisirai tan kiniykiy pwen kinna kili tumburou hu,  
\q2 pe ilohongani tapaniu tan haiyan,   
\q1
\v 73 pe nongan kintandrangan kinna kili tamarou Apraham,   
\q1
\v 74 para kisa sopwat tou kasa mawen kili hu hiyeh humwisnani rou,  
\q2 pe kirakelehani rou para tukambusi mbulyan, pe andre tukannoh pwi.   
\q1
\v 75 Pwen pe nondriya hu lenge rou masih, andre tukambusi mbulen kiyapolo kultuw imwonen pe haiyan kiya mbulmaran.   
\q1
\v 76 Pe noru, wou ara andre hu kapohowe wou poropet hamou ta Ngindrai Iyera Paingan Masih;  
\q2 pe wou andre oho mu kili Yapan, pe aramwaniyani meresayan.   
\q1
\v 77 Pwen pe ndramiran hu masih andre Yapan kitali hu kultuw mwomwan tahu kayau,  
\q2 pe tehen tora ko andre hu kasa yirowe sopwat ta Yapan.   
\q1
\v 78 Nondriya koisirai para namiliwa Ngindrai,  
\q2 pwen andre mwandrai kiyat kiyau kol paingan yang kisa pwan kiltou,   
\q1
\v 79 para kilengani hu mepo hutora nondriya lokuhan,  
\q2 pe hu tora nondriya nohowai para kimat.  
\q1 Pe andre kiponokulani tokuya rou kiro meresai para ndriya wayis.”   
\p
\v 80 Pwen mbunah ara imandra pe ipwoke iya mwoiwan, pe iye kol ndrohoyin ipoo lengen para kisa pwaingani yiy kisa ngawan mbulmara hu Yisrayel.   
\c 2  
\s1 Mariya imwalahiy iyata Yesu  
\p
\v 1 Tandrohongan ara, Sisar Aukustus ipwandrandrahani nongan iya kili hu ndramat masih huro pahandra kol namandran masih kene Rom, para hu kaya yuk ngalahu.  
\v 2 (Aro ara irandroiyi yukuya ngala hu ndramat tandrohonga Kwiriniyus iro pohon para kol namandran iya Siriya.)  
\v 3 Pwen pe hu ndramat masih kene, ara humui huya ndroho kolohu hamou-hamou, para hu kaya yuk ngalahu.   
\p
\v 4 Yosep ara iyau wum ta ndraye King Tepit, pwen pe itali kol ngawan Nasaret ita nondriya kol namandran hape Kaliliyy, pe iya paingan iya kol namandran hape Yutiya, pe iya kol ngawan ata Tepit ngalan Petlehem.  
\v 5 Pe Yosep iya kol ara iyapolo Mariya para hilkaya yuk ngala hilu. Mariya ara hu kansokomburani yiy pwen para kiwiri Yosep, pe Mariya ara mapundriyan imin.  
\v 6 Iro mwonen hilto ndron aliy, pwen lenge Mariya para nakimwalahiy ta mbunah isarayah,  
\v 7 pe imwalahiy ta norun ndrihou kamai. Pwen isumwa yiy iya ndrihiyap, pe iyki yiy iye matin pwelekeya mbulmwakau, paratesah, hu noku matiliu masih para nondriya seu, ara hu kanpep topwei kinna tahu ndramat.\fig Mariya imwalahiy ta norun ndrihou kamai.|alt="Mary bore a son" src="IB04102.jpg" size="span" loc="2:7" copy="Farid Faadil" ref="Luk 2:7" \fig*   
\s1 Angelou isarayah pe iwong iya kili hu ndramat para pwokereya hu sipsip  
\p
\v 8 Pe iro mwonen ping ara, ara yihu ndramat hayah para pwokereya hu sipsip, ara huro pakeh kol ngawan Petlehem, pe huro memerani hu sipsip tahu.\fig Pe iro mwonen ping ara, ara yihu ndramat hayah para pwokereya hu sipsip, ara huro pakeh kol ngawan Petlehem, pe huro memerani hu sipsip tahu. Pe angelou hamou ta Yapan iyarayah iya kili hu ...|alt="Shepherds" src="IB04103.jpg" size="span" loc="2:8-12" copy="Farid Faadil" ref="Luk 2:8-9" \fig*  
\v 9 Pe angelou hamou ta Yapan iyarayah iya kili hu, pe nonowa nganngana Yapan isarahakowahu pe ilengani hu, pe hunoh mimiri hu.  
\v 10 Hapeko angelou ipwai iya kili hu, ipa, “Wawu mbuna akanoh. Yo usaiki nongan hiyan para pwesai namandran iya, isa kili wawu ndramat masih kene.  
\v 11 Lang nepo ita nondriya kol ngawan ta Tepit, pihin hamou kinmwalahiy kinna ta Ndramat Hamou Para Sopwat; yiy ara Yapan Kristus.  
\v 12 Pe wawu andre kanime kaipisan tehe toro: Wawu andre kanime mbunah hamou hu kansumwa yiy iya hu ndrihiyap, pe iyera matin nondriya pwelekeya mbulmwakau.”   
\p
\v 13 Indrou pwi ko, yihu angelou para pahun soyon iya para kol paingan yang, ara husarayah husa polo hamou para mamu, pe huhuri ngala Ngindrai huro pa,   
\q1
\v 14 “Kahari ngala Ngindrai iyera paingan masih,  
\q2 pe kiro kol pwan, ndriya wayis kiro mwalinga hu ndramat mepo namiliwai tan itapolo hu.”   
\p
\v 15 Pwen hu angelou masih hutali hu, pe humui kannau kanna kol paingan yang, pe hu ndramat para pwokereya hu sipsip, ara hamou iro pwai iya kili hamou, huro pa, “Kiya, tukaya Petlehem pe tukaya nime melit mepo kintayah aro, tehe Yapan kinnese ndraingarou pwen kinna aliy.”   
\p
\v 16 Pwen huhumbuh huya pe huya nime Mariya hilu Yosep pe mbunah ara iye matin nondriya pwelekeya mbulmwakau.  
\v 17 Iro mwonen huya koyum yiy ihipwen, pwen huya tiyani nongan mepo hu kanhilingiy iyata mbunah ara.  
\v 18 Pe hu ndramat masih huhilingiy, ara huro lohonge ndrit iya sehe melit mepo hu ndramat para pwokereya hu sipsip hu kantiyaniy kinna kili hu.  
\v 19 Hapeko Mariya iyki hu nongan masih kene ara, ara iro ndriyan pe ngara kiro lohonge kiya aliy.  
\v 20 Pwen hu ndramat para pwokereya hu sipsip ara humui huyau, pe huro hari ngala Ngindrai pe huro pwesani yiy iya hu melit masih mepo hu kanhilingiy, pe hu kannimei; ara hu kantayah imwonen o tehe hu angelou kannese ndraingahu pwen.   
\p
\v 21 Iro mwonen lang mandrolwoh para nakasondriti kapilon, hupohowe ngalan iya Yesu, ngalan mepo angelou kinpohowei pwen ma kintayah ndriya tinan mapu.   
\p
\v 22 Iro mwonen lang kinsa pwen para kambusi kultuw para karayah howen kiya mbulmara Ngindrai, iho ndruwa Nongan para Pwahanou ta Mose, pwen Yosep hilu Mariya hilu wiri mbunah iya Yerusalem para kayaiki yiy kiya kili Yapan.  
\v 23 Hilu ho ndruwa Nongan para Pwahanou ata Yapan, ipa toro: “Hu mbunah ndrihou kamai masih kene, ara kayaiki hu tehe yukyuk haiyan kiya kili Yapan.”\f + \fr 2:23 \ft Anime puk Rakuhuye (Exodus) 13:2,12\f*  
\v 24 Pwen hilu wiri pai malmou, para hilu kambusi yukyuk tehe pwayan kinpwai pwen ita Nongan para Pwahanou ata Yapan, ipa toro: “pai malmou ndre noru ngai malmou.”\f + \fr 2:24 \ft Mbulya Hu Pris (Leviticus) 12:8\f*   
\p
\v 25 Pwen ndramat hamou iye Yerusalem, ngalan, ara Simeyon. Yiy ara ndramat imwonen, pe ngara kiho ndruwa nongan para pwahanou masih ata Yapan. Yiy ara iro longe ndramat mepo Yapan kintakiniman para kisa pe kisopwat hu Yisrayel. Pe Mwoiwan Haiyan ara iro kili yiy.  
\v 26 Mwoiwan Haiyan ara kinpwainganiy pwen kinna kili yiy, tehe yiy andre kinmat kileh pwi, kipoo kinime Yapan Kristus.\f + \fr 2:26 \ft Eng: Christ, Messiah; TP: dispela man Bikpela i bin promis long salim i kam bilong kisim bek ol manmeri bilong en\f*  
\v 27 Pwen pe Mwoiwan Haiyan iluwani Simeyon iya nondriya yumwa totohun namandran. Pwen iro mwonen ara, Mariya hilu Yosep hilu wiri noru hilu malaman Yesu, para koro ndruwa kowase hu, tehe nongan para pwahanou kinpwai,  
\v 28 pwen Simeyon iwiri mbunah pe isap yiy iho niman. Pe irawuloh iya kili Ngindrai, ipa:   
\q1
\v 29 “O Yapane, yo ndramat para poya mbulyam;  
\q2 mahapo nimam kihitan to kiyapolo ndriya wayis, tehe antandrangan pwen kinna.   
\q1
\v 30 Paratesah, moro ara kinnime sopwat tam pwen.   
\q2
\v 31 Wou antamwaniyani melit ariya pwen iro mbulmara hu ndramat para kol pwan masih.   
\q1
\v 32 Pe ngannganan andre kilengani hu Ndramira Lah,  
\q2 pe andre kihari ngala ndramiram hu para Yisrayel.”   
\p
\v 33 Pwen pe tama mbunah pe tinan, ara hilhilingiy pe hilu lohonge soyon iya, iya sehe melit Simeyon kinpwai pwen iyata mbunah ara.  
\v 34 Pwen Simeyon iyki lomwes iya kili hu, pe ipwai iya kili tina mbunah, Mariya, ipa, “Ahilingiy; mbunah iye, ara Ngindrai kintakiniman pwen para kimbusi hu soyon iya koro nondriya Yisrayel hu kayos, pe hu soyon iya hu katine. Yiy andre kirayah tehe kaipisa melit handra mepo andre hu karasisingat anan.  
\v 35 Pwen pe lohongai kokohon tahu ndramat soyon iya ita ndriyahu, ara andre kisa kiro yelan ngawan. Pe andre ahangoruwei tehe semela pahun niwen hapai kissi nerem i.”   
\p
\v 36 Iro mwonen lang ara, poropet hamou pihin i iro, ngalan ara Ana SuPanuwel. Pe yiy ara iyau wum ta Aser. Pe yiy kinna pihi parangoloh masih, pe mamu iyesou pe iro polo nambuyun ara hayou manandrtoyoh o.  
\v 37 Pwen iya pihinau pe iho tehen tora ko, ipoo hayou tan iya androlungui pe haahiu (84). Pe kinho tali yumwa totohun namandran pwi. Ping pe lang masih ngara kiro po mbulya Ngindrai, pe ngara kiyuh anandrinai pe kiro tohun.  
\v 38 Pwen iro mwonen paramwandrai ara, ara yiy isa kili hu, pe irawuloh iya kili Ngindrai. Pe inese titiye ta mbunah ara, iya kili hu ndramat mepo huro longe hiyeh andre kisopwat hu para Yerusalem.   
\p
\v 39 Pwen Yosep hilu Mariya hilu kanmbusi melit masih iho ndruwa Nongan para Pwahanou ata Yapan kinhipwen, pwen hilmui hilya kolo hilu imwonen—kol ngawan Nasaret, hira nondriya kol namandran hape Kaliliyy.  
\v 40 Pe mbunah ara imandra pe mandran ipwoke; pe ipep iya lohongai waison, pe koisirai ta Ngindrai, ara iro ndritan.   
\s1 Wihou Yesu iro yumwa totohun namandran  
\p
\v 41 Hayou sih iyau sih taman hilu tinan ngara hilu kaya Yerusalem, para kaya Kowase Yon para Pasopa.\f + \fr 2:41 \ft Eng: Passover; TP: Bikpela De Bilong Tingim De God I Larim Ol Israel I Stap Gut\f*  
\v 42 Iro mwonen Yesu hayou tan iho songui pe luwoh (12), pwen huya paingan Yerusalem, para hu kaya Kowase Yon para Pasopa, tehe ngara hu koro mbusiy.  
\v 43 Iyamulan para kowase yon ilon, iro mwonen taman hilu tinan hilro mui nakaya kolohu, hilu kowu tehe wihou Yesu ara kinto ndron Yerusalem.  
\v 44 Pe hilu pa ndre yiy ara iro polo hu masih mepo huyau ara. Pe yihu ye rokai ipoo iya lang sih sesek mwanye. Pwen hiluro seyeh yiy mwalinga yowe hilu pe kowase hilu hu.  
\v 45 Pe iro mwonen hilu seyeh yiy ndrit, pwen hilu mui paiwe, para kaya ten yiy kaya Yerusalem.  
\v 46 Pwen lang maroyoh para hilro seyeh yiy isayau, pwen hilya kahi yiy iro nondriya yumwa totohun namandran. Pe hilu nime yiy imimpwan mwalinga hu ndramat para hinonou, pe iro tahilong hu pe iro sok hu iya hu soksok hayah. \fig Yesu imimpwan mwalinga hu ndramat para hinonou, pe iro tahilong hu pe iro sok hu iya hu soksok hayah.|alt="Jesus in the temple" src="IB04106gr.tif" size="span" loc="2:46-51" copy="Farid Faadil" ref="Luk 2:46" \fig*  
\v 47 Pe yihu masih mepo huro hilingi yiy, ara huro lohonge ndrit, paratesah, lohongan ileu pe ipahas iya nongan mepo iro somwi hu iya aliy.  
\v 48 Iro mwonen taman hilu tinan hilu nime yiy, ara lohonga hilu indrap. Pe tinan ipwai iya kili yiy, ipa, “Noru, paratesah pe arakultuwani youlu tamam tehen tora? Ambusiy pe youlu ngandrah para teleyam.”   
\p
\v 49 Pe yiy ipa, “Walu tora ten yo paratesah? Walu kowu tehe usa para kuro suwe Tomo?”  
\v 50 Hapeko hilu kanyirowe sehe nongan mepo iro pwai iya kili hilu iya aliy, ara pwi.   
\p
\v 51 Pwen pe Yesu iyau iyapolo hilu pe huya pwan kol Nasaret, pe iho ndruwa nongna hilu masih. Hapeko tinan, ara iyki nongan masih ara iro manau lohongan.  
\v 52 Pe Yesu iro mandra, pe lohongai waison pe namiliwa Ngindrai pe namiliwa hu ndramat kene, ara huro has kili yiy.   
\c 3  
\s1 Yohanes Ndramat para Paptais, iramwaniyani meresaya Yapan  
\p
\v 1 Iro mwonen hayou songui pe yimah ta Sisar Tiperiyus, iro king tahu kol masih hutora pahandra kol namandran masih kene Rom, ara Pontiyus Pailat iro pohon para kol namandran hape Yutiya, pe Herot iro pohon para kol namandran hape Kaliliyy, pe nalin Pilip, ara iro pohon para kol namandran hape Yituraya pe Trakonitis, pe Lisaniyas, ara iro pohon para kol namandran hape Apilene.  
\v 2 Annas hilu Kayapas ara hilu pris hilhohin ta hu pris masih kene. Pe tandrohongan ara, nongna Ngindrai, ara isa kili Yohanes noru Sekarayah iro kol ndrohoyin.  
\v 3 Pe Yohanes irikai irakayani hu kol masih huro pakeh Ndran Yortan, pe iro pohowe nongan para hu ndramat karapaiwani ndriyahu pe kawiri paptais para Ngindrai kitali hu pakut mwomwan tahu.  
\v 4 Tehe pwayan kinpwai pwen ita puk ta poropet Yisayah, ipa toro:  
\q1 “Ngasa mbulukoyu hamou ita yoh iyau kol ndrohoyin, ita pa,  
\q1 ‘Karamwaniyani saya Yapan,  
\q2 pe kasani meresayan kiro mwonen.   
\q1
\v 5 Pe karatulungi hu pwenten masih, pe kataluwe hu ngondron pe pahayi masih ara hu kasapwan.  
\q1 Pe hu sai mepo humakaiye, ara karamwaniyani hu pe hu koro mwonen,  
\q2 pe hu sai mepo humasusuwat, ara karalohori hu pe hu kameh.   
\q1
\v 6 Pe hu ndramat para kol pwan masih, andre hu kanime mbulya Ngindrai para kisopwat worou.’ ”   
\p
\v 7 Pwen Yohanes ipwai iya kili hu ndramat soyon mepo husa kili yiy para kisumuluwani hu ara, ara ipa, “Wawu ndraye hu mwat mapairahu! Hiyeh kinpomwanye kinsa kili wawu pe apakawop kaya mawen ndrinalokuh ta Yapan mepo itapo isa?  
\v 8 Pe kapa wawu kantapaiwani ndriya wawu ndrokonan, pwen kultuwayi wawu kipwaingani kaipisa wawu tehen aliy i. Pe wawu mbuna akahaterena wawu, pe akapa, ‘Apraham ara tumbu yowu.’ Yo upwai isa kili wawu tehe, iyau kili hu pat aripo, Ngindrai ilahiy para kimbusi hu karayah hu tumbu Apraham.  
\v 9 Pe semen kapereu, ara kinna pwen ita ndroiyi kei yi, pe hu kei masih mepo hu konhoppwai hiyan pwi, ara andre katihihu kaya pwan pe kapiyani hu kaya nondriya mwan.”   
\p
\v 10 Pe hu ndramat soyon huro ara, husok yiy, hupa, “Pwen pe yowu po andre kambus tehen tapeh ara?”   
\p
\v 11 Pwen Yohanes isomwi hu, ipa, “Yiy mepo suluyan malmou, ara kiyki hamou kiyata hiyeh mepo suluyan pwi, pe hiyeh mepo anandrinan soyon, ara kimbusiy tehen aliy i.”   
\p
\v 12 Pe yihu ndramat hayah para poya takis, ara husa yi para kawiri paptais. Pe husok yiy, hupa, “Ndramat para hinonou, yowu andre kambus tehen tapeh?”   
\p
\v 13 Pwen Yohanes ipwai iya kili hu, ipa, “Wawu kambulte sombule pat kiya weneyan o, pe mbuna kiramwaitiniy tehe wawu ngara koropo.”  
\v 14 Pwen hu ndram hayah husike yiy, hupa, “Pe yowu andre kambus tehen tapeh?” Pe isomwi hu, ipa, “Wawu mbuna akarakekeyani hu ndramat pe kawiri sombule pat tahu. Pe wawu mbuna akaiki hu ndramat kiya nongan o mwaihei, para akawiri sombule pat kiyau kili hu. Akalohonganiy tehe kenne wawu mepo wawu tora wiriy, ara ilahi wawu.”   
\p
\v 15 Pe hu ndramat masih huro longe pe huro sohe, ara huro lohonge soyon iro ndriyahu, pe huro pa, “Matisan Yohanes ara Kristus, ndre?”   
\p
\v 16 Pwen Yohanes isomwi hu masih, ipa, “Yo urupo sumuluwani wawu iya ndran. Hapeko ndramat hamou pwoke tan pwokeyan pe iho hin kili yo, ara andre kisa, pe yo ara kunlahiy para kulombuli malkeye hatna pwelekan pwi. Yiy andre kisumuluwani wawu kiya Mwoiwan Haiyan pe kiya mwan.  
\v 17 Pe yiy iya ndrohonoku ponokuleya wit pe imbultuwe suweleya pwan tan ita niman para kisuwali pwisi wit kiya mawen, pe andre kimbultani sangi wit, kiya nondriya kaisowan. Hapeko pwisi wit, ara andre kitimwiy kiya mwan mepo kinoho mat pwi masih.”  
\v 18 Pe Yohanes ara ipohowe nongan soyon handra-handra yi, para kirakelehani ndriya hu ndramat. Pe ipohowe nongan hiyan, iya kili hu yi.   
\p
\v 19 Yohanes ara ngara kipomate Herot, pohon para kol namandran hape Kaliliyy, kiya hu melit mwomwan ngara kimbusiy. Pwen ipomate Herot paiwe, iya mwomwan mepo imbusi iya kili Herotiyas, paratesah, Herot iwiri Herotiyas iya nambuyun, hapeko Herotiyas ara yiy nambuyu nalin.  
\v 20 Pwen pe Herot iposura hu mwomwan mepo kinmbusiy pwen kinna, ara iyki Yohanes iya nondriya kou i.   
\s1 Titiye ta Yohanes isumuluwani Yesu, pe titiye tahu ndraye tumbu Yesu  
\p
\v 21 Iro mwonen hu ndramat masih huro wiri paptais,\f + \fr 3:21 \ft Titiye iye ita v. 21 iya, ara irayah ma Yohanes kinna kou mapu.\f* Yohanes isumuluwani Yesu yi. Pe Yesu iro tohun manau, pwen kol paingan yang ara ite,  
\v 22 pe Mwoiwan Haiyan isa pwan mwensen tehe nombuwe pai hamou, pe iya ndrita Yesu. Pe ngasa mbulukoyu hamou iyau kol paingan yang isa, ara ipa, “Wou ara Noru, pe ndriyo imbuluhi wou. Yo upwes satam namandran iya.”   
\p
\v 23 Pwen Yesu hayou tan ara iho tehe matingui, pe irandroiyi mbulyan. Pe yihu pa ndre yiy ara noru Yosep,  
\q1 pe Yosep ara noru Heli,   
\q1
\v 24 pe Heli ara noru Mattat,  
\q1 pe Mattat ara noru Lepi,  
\q1 pe Lepi ara noru Melki,  
\q1 pe Melki ara noru Yannai,  
\q1 pe Yannai ara noru Yosep,   
\q1
\v 25 pe Yosep ara noru Mattatiyas,  
\q1 pe Mattatiyas ara noru Amos,  
\q1 pe Amos ara noru Nahum,  
\q1 pe Nahum ara noru Esli,  
\q1 pe Esli ara noru Nangai,   
\q1
\v 26 pe Nangai ara noru Maat,  
\q1 pe Maat ara noru Mattatiyas,  
\q1 pe Mattatiyas ara noru Semeyin,  
\q1 pe Semeyin ara noru Yosek,  
\q1 pe Yosek ara noru Yota,   
\q1
\v 27 pe Yota ara noru Yowanan,  
\q1 pe Yowanan ara noru Resa,  
\q1 pe Resa ara noru Seruppapel,  
\q1 pe Seruppapel ara noru Seyaltiyel,  
\q1 pe Seyaltiyel ara noru Neri,   
\q1
\v 28 pe Neri ara noru Melki,  
\q1 pe Melki ara noru Atti,  
\q1 pe Atti ara noru Kosam,  
\q1 pe Kosam ara noru Elmatam,  
\q1 pe Elmatam ara noru Er,   
\q1
\v 29 pe Er ara noru Yosuwa,  
\q1 pe Yosuwa ara noru Eliyeser,  
\q1 pe Eliyeser ara noru Yorim,  
\q1 pe Yorim ara noru Mattat,  
\q1 pe Mattat ara noru Lepi,   
\q1
\v 30 pe Lepi ara noru Simeyon,  
\q1 pe Simeyon ara noru Yutah,  
\q1 pe Yutah ara noru Yosep,  
\q1 pe Yosep ara noru Yonam,  
\q1 pe Yonam ara noru Eliyakim,   
\q1
\v 31 pe Eliyakim ara noru Meleya,  
\q1 pe Meleya ara noru Menna,  
\q1 pe Menna ara noru Mattata,  
\q1 pe Mattata ara noru Natan,  
\q1 pe Natan ara noru Tepit,   
\q1
\v 32 pe Tepit ara noru Yessi,  
\q1 pe Yessi ara noru Opet,  
\q1 pe Opet ara noru Powas,  
\q1 pe Powas ara noru Salmon,  
\q1 pe Salmon ara noru Nahson,   
\q1
\v 33 pe Nahson ara noru Amminatap,  
\q1 pe Amminatap ara noru (Atmin)\f + \fr 3:33 \ft Hu nongan mepo hu kantatuluwiy koluw kinna ara nongan kinhisoule pwi. (Eng: Some old manuscripts have different names here, like Ram; TP: Sampela olpela pepa ol i bin raitim longpela taim igo pinis i gat toktok i no wankain olsem ol narapela.)\f*,  
\q1 (pe Atmin ara noru Arni,)  
\q1 pe (Arni) ara noru Hesron,  
\q1 pe Hesron ara noru Peres,  
\q1 pe Peres ara noru Yutah,   
\q1
\v 34 pe Yutah ara noru Yakop,  
\q1 pe Yakop ara noru Yisak,  
\q1 pe Yisak ara noru Apraham,  
\q1 pe Apraham ara noru Terah,  
\q1 pe Terah ara noru Nahor,   
\q1
\v 35 pe Nahor ara noru Seruk,  
\q1 pe Seruk ara noru Reu,  
\q1 pe Reu ara noru Pelek,  
\q1 pe Pelek ara noru Eper,  
\q1 pe Eper ara noru Selah,   
\q1
\v 36 pe Selah ara noru Kayinan,  
\q1 pe Kayinan ara noru Arpaksat,  
\q1 pe Arpaksat ara noru Sem,  
\q1 pe Sem ara noru Nowah,  
\q1 pe Nowah ara noru Lamek,   
\q1
\v 37 pe Lamek ara noru Metuselah,  
\q1 pe Metuselah ara noru Enok,  
\q1 pe Enok ara noru Yaret,  
\q1 pe Yaret ara noru Mahalalel,  
\q1 pe Mahalalel ara noru Kenan,   
\q1
\v 38 pe Kenan ara noru Enos,  
\q1 pe Enos ara noru Set,  
\q1 pe Set ara noru Atam,  
\q1 pe Atam ara noru Ngindrai.   
\c 4  
\s1 Sinai pakipakarawani Yesu  
\p
\v 1 Yesu ipep iya Mwoiwan Haiyan, pe itali ndran Yortan pe imui iya. Pe Mwoiwan Haiyan ara iluwani yiy iya kol ndrohoyin.  
\v 2 Pe iya iro kol ndrohoyin lang mahaangui, pe Sinai inohonou yiy. Nondriya hu lang ara, ara kinyan hapesah pwi; pe hu lang ara isahapwen, pwen imundrui.   
\p
\v 3 Pwen pe Sinai ipwai iya kili yiy, ipa, “Kapa wou Noru Ngindrai Kamai ndrokonan, apwandrandrahani pat ita, pe kipaiwaniy kirayah ndrinanohun.”\f + \fr 4:3 \ft Eng: bread; TP: bret\f*   
\p
\v 4 Pe Yesu isomwi yiy, ipa, “Pwayan kinpwai pwen kinna, ara ipa toro: ‘Taleh ta ndramat andre kinyau anandrinai o, ara pwi.’ ”   
\p
\v 5 Pwen Sinai iluwani Yesu iya paingan, pe indrou pwi ko, iyingani hu kol namandran iya, tahu king masih kene para kol pwan masih, iya kili yiy.  
\v 6 Pe ipwai iya kili yiy, ipa, “Andre kuiki pwoke nopwaran tahu kol namandran masih ara, kiyasura nonowahu, kisa kili wou. Pe hu melit masih kene ara, ara kaniykiy pwen kinsa kili yo, pe andre kuikiy kiya kili hiyeh unamiliy para kuikiy kiyatan.  
\v 7 Pwen pe kapa atukuruhu pe atohun kisa kili yo, melit masih kene iye, ara andre kuikiy kisatam.”   
\p
\v 8 Pwen pe Yesu isomwi yiy, ipa, “Pwayan kinpwai pwen toro: ‘Atohun kiya kili Yapan Ngindrai atam pe aro pahandra yiy hamou opu.’ ”\f + \fr 4:8 \ft Nongan Para Pwahanou Luhin (Deuteronomy/Diuteronomi) 6:13\f*   
\p
\v 9 Pe Sinai iluwani Yesu iya Yerusalem pe iyki yiy iya iro tine payandroha yumwa totohun namandran pe paingan masih. Pwen ipwai iya kili yiy, ipa, “Kapa wou noru Ngindrai ndrokonan, pwen aro iye pe apiyani wou aya pwan.  
\v 10 Paratesah, pwayan kinpwai pwen toro:  
\q1 ‘Yiy andre kipwandrandrahani hu angelou tan, para hu kapenani wou pe kasopwat wou;   
\q1
\v 11 pe andre hu kasopwari wou kiho nima hu,  
\q2 pwen pe andre antuwani ndrikam kinna pat sih pwi yoh.’ ”\f + \fr 4:11 \ft Puk Waliy (Psalm) 91:11,12\f*   
\p
\v 12 Yesu isomwi yiy, ipa, “Pwayan kinpwai toro: ‘Wou mbuna anohonou Yapan, Ngindrai atam.’ ”\f + \fr 4:12 \ft Nongan Para Pwahanou Luhin (Deuteronomy/Diuteronomi) 6:16\f*   
\p
\v 13 Pe sinai ara inohonou yiy iya hu melit masih ara kene ihipwen, pwen itali yiy pe iyau, kipoo kiyarahihini lang sih hiyan hira ndron.   
\s1 Yihu para Nasaret hurasisingat ana Yesu  
\p
\v 14 Pe Yesu imui iya Kaliliyy iro nondriya pwoke ta Mwoiwan Haiyan, pe nolan ara ingau pe isilihi kol namandran hape ara kene.  
\v 15 Pe iro hinuwani hu ndramat nondriya hu yumwa mbultere tahu Yuta, pe hu masih ara huro hari ngalan.   
\p
\v 16 Pe Yesu ara imui iya Nasaret, kol mepo imandra iro aliy. Pe iro mwonen lang Sapat, yiy iya nondriya yumwa totohun, tehe ngara kiro mbusiy. Pwen itine para kipohowe nongan.\fig Iro mwonen lang Sapat, Yesu iya nondriya yumwa totohun, tehe ngara kiro mbusiy. Pwen itine para kipohowe nongan.|alt="Jesus reads Isaiah" src="IB04109gr.tif" size="col" loc="4:16-22" copy="Biblica - Farid Faadil" ref="Luk 4:16" \fig*  
\v 17 Pe huiki puk maiye ata poropet Yisayah iya kili yiy. Pwen ilombuliy, pe ikahi nongan sahin mepo Yisayah kinratuluwiy pwen ita, ara ipa toro:   
\q1
\v 18 “Mwoiwa Yapan ara iripo ndrito,  
\q2 paratesah, kintakinimo pwen para kupohowe nongan hiyan kiya kili hu mepo hundroisiy.  
\q1 Yiy ipwandrisa yo usa, para kupwahara nongan kiya kili hu ndramat hu tora nondriya kou, para hu kasa ngawan,  
\q1 pe hu ndramat marahu iyoh ara hu kanimnim paiwe, pe hu hiyeh hutora nondriya nopwaran ara hu koro mwoimwoi.   
\q2
\v 19 Pe para kupwahara nongan tehe hayou iye ara lenge Yapan para kipwaingani pahas tan kiya kili ndramiran hu.”   
\p
\v 20 Pwen imaiyani puk ara, pe iykiy imui iya kili ndramat para ponokule hu puk, pe yiy impwan. Pe marahu ndramat masih huro nondriya yumwa mbultere tahu Yuta , ara itis tan.  
\v 21 Pe Yesu ipwai iya kili hu, ipa, “Mahapo nongan haiyan iye ara kintayah mannan kinsa tahilong tawawu.”   
\p
\v 22 Pwen hu masih husikiye yiy, pe huro lohonge soyon iya nongan para koisirai mepo iyau pohon. Pe huro sok, hupa; “Aripo noru Yosep, ndre?”   
\p
\v 23 Pwen Yesu ipwai iya kili hu, ipa, “Matisan wawu pakatiyani paya nongan sahin iye kisa kili yo: ‘Ndrokta, asopwoyani wou mbukenam!’ Tesah mepo anmbusiy pwen iro Kapernawum, ara ambusiy tehen aliy opu kiro kolom imwonen iye.   
\p
\v 24 Upwai ndrokonan isa kili wawu toro: poropet hamou kiro ndrohokolon imwonen, ara ndramiran hu andre kanhilingi nongnan pwi.  
\v 25 Yo upwai ndrokonan isa kili wawu, tehe hu pihinau soyon iya huro nondriya Yisrayel, iro mwonen lenge Eliyah. Pe iro tandrohongan ara, karam para kol paingan yang ara Yapan iwariy, pe mbulou ara kindrut hayou royoh pe sahin pwi, pe mundruwai namandran iya, ara isilihi kol masih.  
\v 26 Hapeko Ngindrai kinpwandrisa Eliyah kinna kili pihinau hamou para Yisrayel pwi; ipwandrisa yiy iya kili pihinau hamou iro kol ngawan Sarepat ita nondriya kol namandran hape Siton.  
\v 27 Pe tandrohonga Elisa ara iro poropet, hu ndramat soyon iya huro Yisrayel, ara mwamwa kawa ilopwa hu. Hapeko iho mwalinga hu masih ara, Naaman ndramira Siriya kopu, ara mwamwa kawa iro kili yiy ihiwin.”   
\p
\v 28 Hu ndramat masih huro yumwa mbultere tahu Yuta ara, ara huhilingi nongnan aro, pe ndriyahu isin.  
\v 29 Pwen hutine pe hurasses yiy iya ngawan kol ara. Pe huwiri yiy iya mbusupahayi mepo kol ngawan iro aliy, para hu pakatinihi yiy kiya pwan.  
\v 30 Hapeko irasisinge yiy mwalingahu ko, pe iyau.   
\s1 Yesu irapiyani payit hamou iya mawen  
\p
\v 31 Pwen Yesu iyau iya kol ngawan Kapernawum ita nondriya kol namandran hape Kaliliyy. Pwen lang Sapat isarayah pe yiy iya pe iro hinuwani hu ndramat.  
\v 32 Pe yihu ara huro lohonge ndrit iya nongnan mepo iro hinuwani hu iya aliy, paratesah, nongnan ara nopwaran.   
\p
\v 33 Pe ndramat hamou iro yumwa mbultere tahu Yuta ariya, ara payit mwomwan iro ndritan, pe iwayeh namandran iya ipa,  
\v 34 “Yah! Yesu para Nasaret! Wou nasahaye yowu? Wou asa para apwalngani yowu, ndre? Yo ara upahasani wou hiyeh—wou ara Ndramat Haiyan ata Ngindrai!”   
\p
\v 35 Pe Yesu ipalngai ana payit, ipa, “Amun opu! Pe atali yiy asa ngawan!” Pwen payit ara ipiyani ndramat ara iro pwan mbulmara hu masih, pe isa ngawan kili yiy pe kinpotisi ndramat ara pwi.   
\p
\v 36 Pwen hu ndramat masih huro lohonge ndrit, pe hamou iro pwai iya kili hamou, huro pa, “Aripo sehe nongan, eh? Ipwandrandrahani hu payit iyapolo nongan nopwaran pe pwokeyan, pwen husa mawen!”  
\v 37 Pwen pe nola Yesu ara ingau pe isilihi kol namandran hape ara.   
\s1 Yesu isopwoyani hu ndramat soyon  
\p
\v 38 Yesu itali yumwa mbultere tahu Yuta mepo iro aliy, pe isong iya nondriya seu ta Simon. Pe nossu Simon, ara iro nondriya ngandran pe mandran ingandrah iya. Pwen pe husike Yesu para kisopwat yiy.  
\v 39 Pwen Yesu iya pe iro tine ngilsen, pe ipomate mandran ngandrahan ara, pe itali yiy. Pwen pihin ara itine porosih o, pe ipo mbulyan.   
\p
\v 40 Iro mwonen paramwandrai nakiya lai, pwen hu ndramat huwiri hu mepo mwamwa handra-handra iro kili hu, ara husa kili Yesu. Pe iyki niman iya ndrita hamou-hamou tahu, pe isopwoyani hu pe hungoh.  
\v 41 Pe hu payit husa mawen kili hu ndramat soyon iya, pe hu payit huro wayeh, huro pa, “Wou ara Noru Ngindrai Kamai!” Hapeko ipomate hu, pe isiyi pohohu para hu mbuna kawong, paratesah, tanahu tehe yiy ara Kristus.   
\p
\v 42 Pe lang imbungahiy o, Yesu yiy opu iyau iya pe iro kol hape imanun. Pe hu ndramat huro ten yiy, pe iro mwonen husa hape aleheh mepo iro aliy, pwen hu pakakaituwe yiy para mbuna kitali hu.  
\v 43 Hapeko ipwai iya kili hu, ipa, “Nongan hiyan para kolo King Ngindrai iye, ara andre kuya pohowei kiya hu kol ngawan hayah i, paratesah, Ngindrai ipwandrisa yo usa, ara para kumbulyani mbulen iye.”  
\v 44 Pe yiy iro pohowe nongan manau, iya nondriya hu yumwa mbultere tahu Yuta para kol namandran hape Yutiya.   
\c 5  
\s1 Yesu iyoh ndramiran hu hayah  
\p
\v 1 Lang sih aro, Yesu iya iro tine ngilse Ndran Makaiye Kennesaret. Pe hu ndramat soyo-soyon iya, ara husa huro tandrapndrap pe hurahakowan, para hu kahilingi nongna Ngindrai.  
\v 2 Pwen inime ndroi malkou iro pwaki leng, hapeko hu ndramat para poya ni para ndroi malkou ara, ara hu kanna mawen ndroye hu, pe huro sungani hu kahu tahu.  
\v 3 Pwen iya pe ihis iya nondriya ndroi hakou, pe ndroi mepo ihis iya aliy ara, ara ndroye Simon. Pe Yesu isok Simon para kisuwani ndroi kiya mawen hape pwaki leng. Pwen yiy impwan aliy, pe iro hinuwani hu ndramat.   
\p
\v 4 Pe iro mwonen Yesu iwong ihipwen, ipwai iya kili Simon, ipa, “Asuwani ndroi kiya ngawan pupura mwekeu, pe akapiyani hu kahu kaya pwan para akapo ni.”   
\p
\v 5 Pwen Simon isomwi yiy, ipa, “Namandran, yowu po ping sih sesek mwanye iya pe ingandrah o, pe yowu po ndrit. Hapeko anpwai, pwen pe andre kuho ndruwa nongnam pe kutali hu kahu kaya pwan.”   
\p
\v 6 Pe iro mwonen humbusiy tehen aliy, pwen hupo hu ni ara soyon iya, pe hu kahu tahu ara hu pakamut.  
\v 7 Pwen pe hurakamiri susuyahu huro ndroi hakou i, para hu kasa pe hu kasopwat hu. Pwen husa pe hulokihi hu ni iya nondriya ndroi malkou kene ara, pe ndroi malkou kene ara, ara ipep, pe pakayuh.   
\p
\v 8 Pe iro mwonen Simon Pita inime sehe melit kintayah, pwen itukuruhu iya ngondro ndrika Yesu, pe ipa, “Yapan, aya mawen kili yo. Yo ara ndramat hamou mepo pakut to mwomwan!”  
\v 9 Paratesah, Pita iyapolo susuyan hu mepo huro ndroyen, ara lohongahu masih kene indrap, iya hu ni mepo hu kanpo ara.  
\v 10 Pe hilu NdraSepetiy malmou para susura Pita, Yamis hilu Yohanes, ara lohonga hilu indrap i. Pwen Yesu ipwai iya kili Simon, ipa, “Mbuna anoh; kiro mahapo kiya, ara andre apopo hu ndramat.”   
\p
\v 11 Pwen huluwi ndroyehu malkou iya paingan pwaki leng, pe hutali memelit masih konto, pe huho ndruwa Yesu.   
\s1 Ndramat hamou mwamwa kawa iro kili yiy  
\p
\v 12 Iro mwonen Yesu iya iro kol hakol ngawan, pe ndramat hamou iro aliy, ara mandrakuyun masih mwamwa kawa ilopwai. Iro mwonen inime Yesu, itukuruhu iya pwan mbulmaran pe irakamam iya kili yiy, ipa, “Yapan, kapa welem kiso, alahiy para ambusi yo kurayah howen kiya mbulmara Ngindrai.”   
\p
\v 13 Pwen Yesu niman iyah iya, pe iyahatek iyatan, pe ipa, “Wele iso. Arayah howen!” Pwen hape pwi ko, mwamwa kawa mepo iro kili ndramat ara, ara itali yiy.   
\p
\v 14 Pwen Yesu ipwatisingiy iya kili yiy, ipa, “Mbuna aya nese ndrainga hamou, hapeko aya yingani wou aya kili pris, para kitimwi yukyuk mepo Mose kinpwandrandrahaniy para arayah howen kiya mbulmara Ngindrai. Pe andre kirayah tehe tiyeyam kiya kili hu pris.”   
\p
\v 15 Hapeko titiye ta ndramat ara, ara iro ngau iropo iya. Pwen pe hu ndramat soyon iya husa mbultere hu para kasa halong Yesu, pe para kisopwoyani hu mwamwa tahu pe hu kaya hiyan.  
\v 16 Hapeko Yesu ngara kimandrite kili hu pe kiyau kiya hape mawen pe kiya kitohun.   
\s1 Yesu isopwoyani ndramat hamou mandran imat  
\p
\v 17 Lang sih aro Yesu iro hinuwani hu ndramat. Pwen yihu Parisiy pe hu ndramat para hinuwani nongan para pwahanou, mepo huyau hu kol mendreheh masih para Kaliliyy pe Yutiya pe Yerusalem, ara husa pe hurompwan ara. Pe pwoke ta Yapan ara iro kili Yesu para kisopwoyani hu ndramat humwa.  
\v 18 Pe hu ndramat hayah husap ndramat hamou iro pasup, ara mandran imat. Pe hu pakanohonou para kawiri yiy kiya nondriya seu, pe kaiki yiy kiya kiye pwan mbulmara Yesu.  
\v 19 Yihu ten sai ndrit para kambusiy tehen tora, paratesah, hu ndramat soyon iya huro tandrapndrap. Pwen pe hungas huya payandroha seu, pe hurambuskehei. Pwen hundruyani ndramat ara, mayokun, isong iyau ndrindroh iya pwan mwalinga hu ndramat masih, pe iya mwonen iya mbulmara Yesu.   
\p
\v 20 Yesu inime lohongahu ndrisiyon, pwen pe ipa, “Kowase, hu pakut mwomwan atam, ara kuntali hu kannau.”   
\p
\v 21 Hu Parisiy pe hu ndramat para hinuwani nongan para pwahanou, ara huro lohonge pe huro panguluwaniy mwalingahu, huro pa, “Aro sehe ndramat mepo ita pwasisiman ana Ngindrai aro? Kinlahi ndramat hamou kitali hu pakut mwomwan ata ndramat hamou ara pwi; Ngindrai opu ilahiy.” \fig Yesu isopwoyani ndramat hamou mandran imat|alt="Paralytical through the roof" src="PD-131.jpg" size="col" loc="5:17-26" copy="Public Domain" ref="Luk 5:17-26" \fig*   
\p
\v 22 Yesu ara tanan tesah ita lohongahu; pe isok hu, ipa, “Paratapeh pe wawu tora lohongani hu melit aro kene ita ndriya wawu?  
\v 23 Tesah waison eh, para kupa, ‘Kuntali hu pakut mwomwan tam,’ ndre kupa, ‘Atine pe arakai’?  
\v 24 Hapeko yo unamiliy para wawu kapahasaniy tehe Noru Ndramat Kamai, ara pwoke nopwaran iripo kili yiy iripo kol pwan, para kitali hu pakut mwomwan ...” Pwen ipwai iya kili ndramat mandran imat ara, ipa, “Yo upwai isa kili wou: atine, awiri nokum, pe arakai aya suwem.”  
\v 25 Hape pwi ko, itine iro mbulmara hu, pe iwiri nokun mepo iro matin aliy ara, pe iro hiri ngala Ngindrai, pe iyau iya suwen.  
\v 26 Yihu ndramat masih ara lohongahu indrap, pe huhuri ngala Ngindrai. Pe nohowai iwiri hu, pe hupa, “Lang nepo, lohonga rou ikairut, paratesah, worou kannime hu melit handra masih.”   
\s1 Yesu iyoh Lepi  
\p
\v 27 Iyamulan, Yesu irikai iya pe inime ndramat hamou para poya takis\f + \fr 5:27 \ft Eng: tax collector\f* ngalan ara Lepi,\f + \fr 5:27 \ft Inimnim tehe Lepi, ara ngalan handra Mattiu. Anime Mattiu 9:9\f* iro mipwan ndrohonoku poya takis. Pe Yesu ipwai iya kili yiy, ipa, “Asa, oho ndruwo.”  
\v 28 Pwen Lepi itine, itali melit masih kene konto, pe iho ndruwa Yesu.   
\p
\v 29 Pwen Lepi ipo yon namandran ana Yesu, iro suwen. Pe hu ndramat para poya takis soyon iya, iyapolo hu ndramat hayah i, husa huro namnam sura hilu.  
\v 30 Pwen hu Parisiy para ndrokoyirayi sih tahu, pe hu ndramat para hinuwani nongan para pwahanou mepo hu para susura hu Parisiy ara, ara hu kokou ana hu ndramira Yesu, hupa, “Paratapeh pe wawu tora namnam pe wawu tora yin ndran iyasura hu ndramat para poya takis, pe hu ndramat pakut tahu mwomwan?”   
\p
\v 31 Pwen Yesu isomwi hu, ipa, “Yihu ndramat mepo mwamwa kili hu pwi, ara andre hu kanna nime ndrokta pwi, hapeko hu hiyeh humwa, hu ara kopu andre hu kaya nime ndrokta.  
\v 32 Yo kunsa para kuyoh hu ndramat hu mwonen pwi, hapeko usa, ara para kuyoh hu ndramat mepo pakut tahu mwomwan, para hu karapaiwani ndriyahu.”   
\s1 Husok Yesu iya kultuw para kayuh anandrinai  
\p
\v 33 Pe yihu pwai iya kili Yesu, hupa, “Yihu ndramira Yohanes ara lang hayah ngara hu kayuh anandrinai pe katohun, pe hu ndramira hu Parisiy, ara tehen aliy i. Hapeko yihu ndramiram, ara hutora namnam pe hutora yin ndran tehen tora kopu.”   
\p
\v 34 Pwen Yesu isomwi hu, ipa, “Kapa ndramat hamou nakipo kowase yesou atan, ara tehen tapeh? Ilahiy para wawu kapwai kiya kili yowen hu para hu kayuh anandrinai, ma iro ndron kili hu? Pwi yoh!  
\v 35 Hapeko lang itapo isa, andre hu kawiri mbukena kowase yesou ara kiya mawen kili yowen hu. Pwen kiho nondriya hu lang ariya, ara andre hu kayuh anandrinai.”   
\p
\v 36 Pwen pe Yesu itiyani nongan pwandritiye sahin iya kili hu ipa toro: “Ndramat hamou kinohole koyau hasai howen, pe kisorowe ndrihiyap hasai para aliy kiyasura koyau saken, ara pwi. Kapa hamou kimbusiy tehen tora, pwen koyau howen ara, ara kinilen pwen. Pe ndrihiyap hasai howen mepo isoruwei iyasura koyau saken ara, ara andre ndrihiyap hasai ara, kinhisoule tehe koyau saken pwi.  
\v 37 Pe ndramat hamou kinho songorani wain howen kiya nondriya hu pwisi wain saken ara pwi. Kapa hamou kimbusiy tehen tora, andre wain howen kimbusi hu pwisi wain saken ara hu karahis, pe andre wain kimuw pe hu pwisi wain ara, ara andre hu kaya mwaihei opu.  
\v 38 Pwi yoh! Wain howen ara para kasongoraniy kiya nondriya hu pwisi wain howen opu.  
\v 39 Pe hiyeh mepo kinimwi wain para mamu, ara kinoho namili wain howen pwi. Andre kipa, ‘Wain para mamu ara hiyan, pe iramwaitini wain howen.’ ”   
\c 6  
\s1 Noru Ndramat, ara yiy Yapane lang Sapat  
\p
\v 1 Lang sih Sapat aro, Yesu iro tokai mwalinga hu ndraipinge wit. Pe ndramiran hu, ara huro rih hu mbuwa wit, pe huro sisiyani pwisihu iya nimahu, pe huro yan pekehu. \fig Lang sih Sapat aro, Yesu iro tokai mwalinga hu ndraipinge wit. Pe ndramiran hu, ara huro rih hu mbuwa wit, pe huro sisiyani pwisihu iya nimahu, pe huro yan pekehu.|alt="Disciples pick wheat on Sabbath" src="BA03021.BW.tif" size="span" loc="6:2-5" copy="BFBS Louisa Bass" ref="Luk 6:1" \fig*  
\v 2 Pwen yihu Parisiy hayah, hupa, “Paratapeh pe wawu tora mbusi tesah mepo nonombun para kambusiy kiho nondriya lang Sapat?”   
\p
\v 3 Pe Yesu isomwi hu, ipa, “Wawu matisan kannime titiye para sehe melit mepo Tepit kinmbusiy, ndre pwi? Yiy iyapolo susuyan hu humundrui,  
\v 4 pe yiy isong iya nondriya yumwa Ngindrai. Pwen iya wiri ndrinanohun nonombun, mepo hu pris opu hulahiy para hu kayan, pe iyniy. Pe iya hang hayah iya kili susuyan hu yi.”  
\v 5 Pwen Yesu ipwai iya kili hu, ipa, “Noru Ndramat, ara yiy Yapane lang Sapat.”   
\p
\v 6 Lang Sapat sih i, Yesu iya nondriya yumwa mbultere tahu Yuta hawum, pe iro hinuwani hu ndramat. Pe ndramat hamou iro aliy, ara niman mot imat.  
\v 7 Pwen yihu Parisiy pe hu ndramat para hinuwani nongan para pwahanou, ara huro ten sai para hu kaiki Yesu kiya nongan. Pe huro memerani yiy tehe lang Sapat ara, ara andre kisopwoyani hu ndramat kaya hiyan, ndre pwi?  
\v 8 Hapeko Yesu ara tanan lohongahu pwen, pe ipwai iya kili ndramat mepo niman imat ara, ipa, “Atine, pe asa oro tine iye mbulmara hu ndramat masih.” Pwen iya mu pe iro tine.   
\p
\v 9 Pwen Yesu ipwai iya kili hu, ipa, “Nakusok wawu na, tesah nonombun iya lang Sapat: kambusi kultuw hiyan, ndre kambusi kultuw mwomwan; kasopwat mwoiwa ndramat, ndre kapwalnganiy?”   
\p
\v 10 Pe Yesu maran isalti topwe hu ihipwen, pe ipwai iya kili ndramat ara, ipa, “Amwaniyani nimam.” Ndramat aro imbusiy tehen aliy, pe niman ara irayah hiyan masih.  
\v 11 Hapeko yihu ndramira Parisiy pe hu ndramat para hinuwani nongan para pwahanou, ara ndriyahu isin, pe huro panguluwaniy mwalingahu sehe melit yihu nakambusiy kiya kili Yesu.   
\s1 Hu aposel songui pe lumou  
\p
\v 12 Lang sih iro mwalinga hu lang ara, Yesu iyau iya ngondron sih para kiya tohun. Pe ping sih sesek mwanye ara, ara iro tohun iya kili Ngindrai.  
\v 13 Pe isamasan ndroulang para aliy, iyoh ndramiran hu husa kili yiy, pe ipirani hu songui pe lumou tahu, pe irakinimahu pe iyoh hu ara, hu aposel.  
\v 14 Pe hamou tahu ngalan Simon, mepo Yesu ipohowe ngala handra yi, ara Pita; pe iyapolo nalin Antruw, pe Yamis,\f + \fr 6:14 \ft Eng: James; TP: Jems\f* pe Yohanes, pe Pilip, pe Partolomeu,  
\v 15 pe Mattiu, pe Tomas, pe Yamis NdraAlpeyus, pe Simon ndramat hamou para ndrokoyirayi hu Selot,\f + \fr 6:15 \ft Eng: Simon the Zealot;\fq Selot (Zealot)\ft —iya lang ara, hu Selot ara ndrokoyirayi sih mepo huiki hu masih iya nongan para pwahanou\f*  
\v 16 pe Yutas NdraYamis, pe Yutas Yiskariyot, ndramat mepo iyamulan irasaya Yesu para kiya nima hu ndram.   
\s1 Nongna lomwes pe nongna nopwaran  
\p
\v 17 Pwen Yesu iyapolo ndramiran hu, hulai huya pwan, pe iro tine pwenten hape. Pe ndramiran hu soyon iya huro ara, iyapolo hu ndramat soyo-soyon iya para kol namandran hape Yutiya masih, pe para kol namandran Yerusalem, pe para poholeng para kol ngawan malkol Tayar pe Siton.  
\v 18 Pe hu ndramat masih ara husa para kahalong yiy, pe para kisopwoyani hu mwamwa tahu handra-handra para hu kangoh. Pe hu mepo hu payit huro ndritahu, ara huya hiyan i.  
\v 19 Pe hu ndramat pakanohonou para nimahu kahatek kiyatan, paratesah, pwoke ara iro yau kili yiy pe iro sopwoyani hu ndramat masih huya hiyan.   
\p
\v 20 Pe Yesu maran iya kili ndramiran hu, pe ipa,  
\q1 “Wawu ndramat mepo menmena wawu pwi, ara lomwes ita kili wawu,  
\q2 paratesah, kolo King Ngindrai ara ata wawu.   
\q1
\v 21 Pe wawu mepo wawu tora mundrui mahapo, ara lomwes ita kili wawu,  
\q2 paratesah, wawu andre kahamosu wawu.  
\q1 Pe wawu hiyeh mahapo wawu tora rang, ara lomwes ita kili wawu,  
\q2 paratesah, wawu andre kahai.   
\q1
\v 22 Pe wawu mepo wawu topo kili Noru Ndramat, ara kiho nondriya hu lang para hu ndramat kamwisnani wawu,  
\q2 pe karasses wawu, pe kapwasimiri wawu,  
\q2 pe welehu kaya mai ta wawu tehe ngala wawu kiya pwalngengei, ara lomwes ita kili wawu.   
\p
\v 23 Pe wawu kapwes kiho nondriya lang ara, pe akakohis kiyapolo pwesai. Paratesah, kenne wawu namandran iya, ara ita kol paingan yang. Paratesah, tehen tora ko tumbuhu hu, koluw kinna, ara hurandroyani hu poropet tehen aliy i.   
\q1
\v 24 Hapeko wawu mepo menmena wawu soyon iya, ara toimwa wawu; nopwaran ita ndrita wawu,  
\q2 paratesah, wawu kanwiri pwesai pwen.   
\q1
\v 25 Pe wawu hiyeh mahapo wawu tora wiri anandrinai hiyan, ara toimwa wawu; nopwaran ita ndrita wawu,  
\q2 paratesah, kamulan andre wawu kamundrui.  
\q1 Pe wawu hiyeh tora hai mahapo, ara toimwa wawu; nopwaran ita ndrita wawu,  
\q2 paratesah, andre wawu karang pe ndruimara wawu kilon.   
\q1
\v 26 Pe wawu mepo hu ndramat ngara kasikiye wawu, ara toimwa wawu; nopwaran ita ndrita wawu,  
\q2 paratesah, tehen tora ko tumbuhu hu, koluw kinna, ara husikiye hu poropet pwasoyou tehen aliy i.   
\s1 Ndriya wawu kimbuluhi hu mepo humwisnani wawu  
\p
\v 27 Hapeko, nakupwai kisa kili wawu mepo wawu tora hilingi yo: ndriya wawu kimbuluhi hu ndramat para mwisnani wawu; pe akambusi hiyan kiya kili hu mepo huhungasi wawu;  
\v 28 pe akatoholi hu mepo huten ana wawu; pe akatohun kiya kili Ngindrai para kiyki koisirai kiya kili hu mepo hurandroyani wawu.  
\v 29 Pe kapa hamou kihisuli kaipam haroh, arapaiwani haroh i kiya kili yiy; pe kapa hamou kisa pe kilohi ndroham, ara mbuna ahambusani koiwem i.  
\v 30 Pe hiyeh kisok wou kiya melit handra, ara aikiy. Pe kapa hamou kiwiri meltam handra, ara mbuna arakekei para kimui.  
\v 31 Pe sehe kultuw wawu namiliy para hu ndramat kambusiy kisa kili wawu, ara wawu kambusi kultuw ara ko kiya kili hu.   
\p
\v 32 Kapa ndriya wawu kimbuluhi hu mepo ndriyahu imbuluhi wawu kopu, tesah hiyan andre wawu kawiriy kiyau aliy, yeh? Yihu ndramat pakut tahu mwomwan, ara ndriyahu ngara kimbuluhi hu mepo ndriyahu imbuluhi hu yi.  
\v 33 Pe kapa wawu koro mbusi hiyan kiya kili hu mepo hu ngara kambusi hiyan kisa kili wawu, tesah hiyan andre akawiriy kiyau aliy, yeh? Yihu ndramat pakut tahu mwomwan, ara ngara hu kambusiy tehen aliy i.  
\v 34 Pe kapa hu ndramat kasa nahanah kasa kili wawu, pe wawu namiliy para hu kapo soiwin kimui, ara andre akapo tesah hiyan kiyau aliy, yeh? Hu ndramat pakut tahu mwomwan, ara ngara hu kanahanah kaya kili hu ndramat pakut tahu mwomwan i, paratesah, hupahasaniy tehe andre hu kapo soiwin kimui.  
\v 35 Hapeko ndriya wawu kimbuluhi hu mepo hu mwisnani wawu, pe akambusi hiyan o kiya kili hu. Pe wawu kapa hiyan kiya kili hu hiyeh pakanahanah kili wawu, pe wawu mbuna akalohonganiy para wawu kapo soiwin kimui. Pwen kenne wawu, ara andre kihin kiya namandran iya, pe andre wawu karayah hu noru Ngindrai Iyera Paingan, paratesah, koyun ngara kisikirani hu hiyeh hu konho rawuloh kinna kili yiy pwi, pe hu mepo kultuwayihu pwassin.  
\v 36 Pe koyu wawu kisikirani hu ndramat tehe Tama wawu ngara koyun kisikirani hu.   
\s1 Mbuna akarasusut nongan kiya kili hu ndramat  
\p
\v 37 Wawu mbuna akarasusut nongan kiya kili hu ndramat, pe Ngindrai andre kintasusut nongan kimui tehen aliy opu kisa kili wawu pwi. Pe wawu mbuna akaiki konoha hu ndramat kiya kili hu, pe Ngindrai andre kiniyki konoha wawu kimui tehen aliy opu kisa kili wawu pwi. Akatali pakut mwomwan tahu ndramat, pwen andre Ngindrai kitali pakut mwomwan ta wawu.  
\v 38 Wawu kayuk kiya kili hu ndramat, pwen andre Ngindrai kiyuk kisa kili wawu. Pe yiy andre kiyki ndrohongan hiyan o, pe andre kindrokomatnaniy, kilohoyaniy kiya-kisa, pe andre kisapep pe kisalon, pe andre kirahun kisa kili wawu. Pwen sehe ndrohongan wawu kaikiy kiya, ara andre Ngindrai kiyki ndrohongan kihisoule ko yi, kimui kisa kili wawu.”   
\p
\v 39 Pe Yesu iwong nongan pwandritiye yi, iya kili hu tehe toro: “Ilahi ndramat hamou maran iyoh kiluwani ndramat hamou maran iyoh i? Pwi yoh! Andre hilu malmou kene hilkaya yos kaya nondriya ngat, ndre?  
\v 40 Pe ndramat mepo iro wiri hinonou, ara kinhohin kili ndramat mepo ita hinuwani yiy pwi. Hapeko yiy mepo kinwiri hinonou hiyan pwen, ara andre kirayah tehe ndramat mepo iro hinuwani yiy.   
\p
\v 41 Paratesah, pe ngara aro nime konu kei hape ita mara nalim hamou, pe akowu tehe kei hamwat ita maram mbukenam?  
\v 42 Kapa anlahiy para anime kei hamwat hira maram mbukenam pwi, pwen tehen tapeh pe alahiy para apwai kiya kili nalim, apa, ‘Nakute konu kei ita maram.’ Wou ndramat para pwandrandraman! Wou ate kei hamwat ita maram kiyau kimu na, kihipwen, pwen andre alahiy para atuluwani nokulaniy ata nalim pe atei.   
\s1 Ngara kayirowe kei hakou-hakou kiyau sangihu  
\p
\v 43 Kei hiyan ara kinohoppwai pe sangin mwomwan pwi; pe kei mwomwan ara kinohoppwai pe sangin hiyan pwi.  
\v 44 Hu ndramat ngara kayirowe kei hakou-hakou pe kapahasani hu, ara kiyau sangihu. Yihu ndramat konoho rih mbuwa pik kiho porokulun, ndre konoho rih sakei kiho poropalan, ara pwi.\f + \fr 6:44 \ft Eng (NIV): People do not pick figs from thornbushes, or grapes from briers. TP (Buk Baibel): Ol man i no save go long rop i gat nil bilong kisim pikinini bilong diwai fik. Na ol i no save kisim pikinini bilong wain long liklik rabis diwai i gat nil.\f*  
\v 45 Pe ndramat hiyan, ngara kipwaingani hu melit hiyan mepo ita ndriyan, hu kasa ngawan. Pe ndramat mwomwan, ngara kipwaingani hu melit mwomwan mepo ita ndriyan, hu kasa ngawan. Tesah ipep ita ndriyan, ara andre pohon kipwai.   
\s1 Kultuw malndra para puliya seu  
\p
\v 46 Paratapeh pe wawu ngara kayoh yo, ‘Yapan, Yapan,’ hapeko wawu konho ndruwa nongno pwi?  
\v 47 Mahapo, yo nakupwaingani kaipisa hiyeh mepo isa kili yo pe ihilingi nongno pe itokuyaniy.  
\v 48 Yiy ara tehe ndramat hamou ipun seu, pe isoye ngara ndruw tan iya mbulun iya, pe iye ndrita pat. Pe iro mwonen non irah isa, pe iyahawan iya seu, ara imariu o iro, paratesah, puliyan ara hiyan pe pwokeyan masih.  
\v 49 Hapeko ndramat ihilingi nongno pe kintokuyaniy pwi, ara tehe ndramat ipun seu iro ndrita kolkolai o mwaihei. Pe iro mwonen non irah isa, pe iyahawan iya seu, seu ara iyos pe imaloiwe iya mwomwan masih.”   
\c 7  
\s1 Namandran tahu ndram masangat ipwotisingi lohongan  
\p
\v 1 Yesu ipohowe nongnan masih aro iya tahilong tahu ndramat ihipwen, pwen iya nondriya kol ngawan Kapernawum.  
\v 2 Pe ndram hamou mepo ihohin ta hu ndram masangat,\f + \fr 7:2 \ft Eng: centurion; TP: kepten bilong 100 soldia\f* ara iro aliy, pe ndramiran hamou para poya mbulyan, ara imwa pe pakeh nakimat.  
\v 3 Pe ndramat mepo ihohin ta hu ndram masangat ara ihilong nola Yesu. Pwen ipwandrisa hu yapane kol hayah ta hu Yutah huya kili Yesu, para kaya sok yiy para kisa pe kisopwoyani ndramiran para poya mbulyan.  
\v 4 Iro mwonen husarayah husa kili Yesu, yihu rakamsi yiy tisingiy para kiya kili yiy, hupa, “Ndramat ihohin iya kili hu ndram ara, ara yiy hiyan iya, pe ilahiy para aya sopwat yiy.  
\v 5 Paratesah, yiy ara inamili worou Yutah, pe ipuli yumwa mbultere tahu Yuta towu.”  
\v 6 Pwen pe Yesu iyau iyapolo hu. Pe yiy iya pakeh suwe ndramat mepo ihohin ta hu ndram masangat ara, pwen ndramat ara ipwandrisa kowasen hu huya kili Yesu, pe hupa, “O Yapan, toimwam. Mbuna ambusi wou angandrah. Yo kunna hiyan para alahi asa nondriya suwe pwi.   
\p
\v 7 Tehen tora ko, kolso kintewihiy para kusa nime wou pwi yi. Hapeko hiyan para apwatisingi nongan opu, pe ndramat para poya mbulyo, andre kirayah hiyan.  
\v 8 Upwai tehen toro, paratesah, yo, ara ndramat hamou mepo huiki yo uta pahandra namandran hamou ihohin isato, pe hu ndram hayah topo pahandro yi. Kapa kupwai kiya kili hamou, kupa, ‘Aya,’ pwen andre kiya; pe kapa kupwai kiya kili hamou yoro, kupa, “Asa,” pwen andre kisa. Pe kapa kupwai kiya kili ndramat para poya mbulyo, kupa, “Ambusiy iye,” pwen andre kimbusiy.”   
\p
\v 9 Pwen iro mwonen Yesu ihilingi nongan aro, pe ilohonge soyon. Pe ipaiwani yiy iya kili hu ndramat huho ndruwan pe ipwai iya kili hu, ipa, “Upwai isa kili wawu, kunnime ndramat hamou iripo Yisrayel kinpwotisingi lohongan ndrisiyon tehe ndramat aro, ara pwi.”  
\v 10 Pwen yihu ndramat mepo ndramat ihohin iyata hu ndram ipwandrisa hu ara, ara humui huya seu pe huya nimei tehe ndramat para poya mbulen ara, ara kintayah hiyan.   
\s1 Pihinau hamou mepo norun kamai imat, ara Yesu ihingini yiy isa tine  
\p
\v 11 Pwen iyamulan hape, Yesu iyau iya kol ngawan hakol ngalan Nain. Pe ndramiran hu iyapolo hu ndramat soyon iya ara huyapolo yiy.  
\v 12 Yesu iropo isa mwonen pohomara karam namandran para kol ngawan ara, pwen huro sap nombuwe ndramat hamou huropo husa ngawan. Pe ndramat imat ara, ara noru pihinau hamou, pe yiy norun kamai hamou opu ara. Pe hu ndramira kol ara, ara soyo-soyon iya huro sura pihinau ara.  
\v 13 Iro mwonen Yapan inime pihinau ara, koyun iti yiy, pe ipwai iya kili yiy, ipa, “Mbuna arang.”   
\p
\v 14 Pwen Yesu irikai iya ngilse pasup, pe niman iyahatek iya aliy, pe hu mepo huro sap, ara hunim o huro. Pe ipa, “Wihou, upwai isa kili wou, atine!” \fig Ndramat imat ara, ara noru pihinau hamou ... Iro mwonen Yapan inime pihinau ara, koyun iti yiy, pe ipwai iya kili yiy, ipa, “Mbuna arang.”|alt="Jesus raises the widow’s son" src="IB04131gr.tif" size="span" loc="7:14-17" copy="Biblica Farid Faadil" ref="Luk 7:12-13" \fig*  
\v 15 Pwen ndramat kinmat ara, isa tine pe impwan pe iwong, pe Yesu iwiri yiy pe iyaiki yiy imui iya kili tinan.   
\p
\v 16 Pe hu masih lohongahu ikairut, pe huro hari ngala Ngindrai, huro pa, “Poropet hamou namandran iya ara kinsarayah iripo mwalingarou. Ngindrai kinsa para kisopwat ndramiran hu.”  
\v 17 Pe nola Yesu ara ingau pe isilihi topwe kol namandran hape Yutiya, pe iyasura hu kol masih hu hora pakeh aliy.   
\s1 Yesu isomwi Yohanes Ndramat para Paptais  
\p
\v 18 Pe hu melit masih kene ara, ara yihu ndramira Yohanes huya nese ndraingan iya aliy. Pwen iyoh hilu ndramiran malmou hilsa kili yiy,  
\v 19 pe ipwandrisa hilu, hilya kili Yapan para kaya sok yiy, kapa, “Wou ndramat mepo Ngindrai kintandrangan para kisa ara, ndre yowu koro sohoni hamou hira ndron i?”   
\p
\v 20 Pwen hilu ndramat ara hilsa kili Yesu, pe hilpa, “Yohanes Ndramat para Paptais, ipwandrisa youlu para kasa kili wou para kasok wou tehe toro: ‘Wou ara ndramat mepo Ngindrai kinpwatisingiy para andre kisa ara, ndre yowu koro sohoni hamou hira ndron i?’ ”   
\p
\v 21 Iro mwonen lang ara, Yesu isopwoyani hu ndramat mepo neken handra-handra ilopwa hu, pe mwamwa handra-handra iro kili hu, pe irapiyani hu payit soyon iya huro ndritahu huya mawen. Pe isopwi hu ndramat soyon marahu iyoh, ara hunimnim.  
\v 22 Pwen pe ipwai imui iya kili hilu ndramat para sapiya nongan ta Yohanes malmou ara, ipa, “Walu kamui pe kaya nese ndrainga Yohanes kiya sehe melit walu kannimei pe kanhilingiy. Yihu mepo marahu iyoh, ara hunimnim; pe yihu mepo ndrikahu mwomwan, ara huropo tokai; pe yihu mepo mwamwa kawa iro kili hu, ara huya howen; pe yihu mepo ndraingahu iyui, ara ndraingahu ileu; pe yihu mepo humat, ara hutine paiwe; pe yihu mepo hundroisiy, ara huhilingi nongan hiyan.  
\v 23 Pe ndramat mepo ipwotisingi lohongan isa kili yo pe kinhindrundru pwi, ara lomwes kiro kili yiy.”   
\p
\v 24 Iyamulan para hilu ndramat para sapiya nongan ta Yohanes, ara hilu kanmui, pwen o Yesu iwong iya kili hu ndramat soyon huro ara, iya titiye ta Yohanes toro: “Wawu yau iya kol ndrohoyin para kaya nime tesah? Parah hakou mepo nohai ita mbuiwaniy?  
\v 25 Kapa pwi, pwen wawu ya para kaya nime tesah? Ndramat hamou mepo isuluye yiy iya koyau lahayan? Pwi! Yihu mepo ngara hu kasuluye hu kaya hu koyau mepo kennehu namandran, pe ngara hu kapwes kiya melit mwayih tahu, ara ngara hu koro nondriya hu seu nonowan ata hu king.  
\v 26 Pwen wawu ya ndra para kaya nime tesah? Para kaya nime poropet hamou, ndre? Ehe! Pe yo upwai isa kili wawu tehe yiy poropet hamou, pe mbulyan ara ihou i.  
\v 27 Pwayan hu kantatuluwiy mepo itiyani yiy ara iye:  
\q1 ‘Animei, yo andre kupwandrisa ndramat para sapiya nongan to kiho mu kili wou, pe andre kiho mu kili wou, pe andre kiramwaniyani meresayam.’   
\m
\v 28 Yo upwai isa kili wawu, mwalinga hu ndramat mepo hu pihin hu kanmwalahiy kinna tahu, ara hamou kinhohin kili Yohanes pwi. Hapeko sehe ndramat mepo ngalan pwi kiro kolo King Ngindrai, ara yiy ihohin iyata Yohanes.”   
\p
\v 29 (Hu ndramat masih, pe hu ndramat para poya takis i, ara iro mwonen huhilingi nongna Yesu, ara husa pahasaniy tehe kultuwayi Ngindrai ara imwonen masih, paratesah, yihu ara, Yohanes kinsumuluwani hu.  
\v 30 Hapeko yihu Parisiy pe yihu mepo hupahas iya nongan para pwahanou, ara huiki ndruwahu iya sai hiyan mepo Ngindrai ipwainganiy iya kili hu, paratesah, Yohanes kinsumuluwani hu pwi.)   
\p
\v 31 Pwen Yesu iro wong manau, ipa, “Yo andre kuranonoye hu ndramat hasap para mahapo ara kiya tesah? Mwensehu tehe hiyeh?  
\v 32 Yihu tehe hu mbunah ngara hu kampwan ndroho pehei pe hutora yoh iya kili hu hamou-hamou toro:  
\q1 ‘Yowu, yowu ra ndramiya wawu,  
\q2 hapeko wawu mbuwali wawu ndraniyai;  
\q1 yowu pwandreundreu,  
\q2 hapeko mbuwali wawu para karang mali wawu.’   
\m
\v 33 Yohanes Ndramat Para Paptais, ara isarayah pe kinho yan ndrinanohun pwi, pe kinho yin wain pwi. Pwen pe wawu pa, ‘Payit ita ndritan.’  
\v 34 Pe Noru Ndramat isa pe iro namnam pe iro yin wain, pe wawu pa, ‘Yiy ara komkom—ndramat para namnam, pe ndramat para kuimwa wain.\f + \fr 7:34 \ft Eng: a glutton and a drunkard; TP: em i man bilong kaikai planti tumas, na em i man bilong dring planti wain tumas\f* Yiy ara kowase hu ndramat para poya takis, pe hu ndramat pakut tahu mwomwan.’  
\v 35 Hapeko yihu hiyeh huwiri lohongai waison ta Ngindrai, ara hupwainganiy tehe lohongan, ara ndrokonan masih.”   
\s1 Pihin hamou pakut tan mwomwan itumwi ndraikei iya ndrika Yesu  
\p
\v 36 Pwen Parisiy hamou ipwanos Yesu para kisa namnam kisasura yiy kipiyah. Pwen pe iya seu ta Parisiy ara, pe iroh iye ngilse keyau para kinamnam.  
\v 37 Lang ara, pihin hamou para kol ngawan ara, mepo ngara kimbusi pakut mwomwan handra-handra, ara ihilong tehe Yesu iro namnam nondriya seu ata Parisiy aro. Pe isap ndraikei mangonohon layin isa, mepo iro pwisin mwayih iya, pe kennen ara namandran iya.  
\v 38 Pe isa pe iro tine ndruwa Yesu, pakeh ngondrokan, pe iro rang memesun. Pe ndruimaran ara itun iya ngondroka Yesu, pe iwiri kompayan pe iro kuwei ndruimaran iya aliy. Pe iro rahunghung iya ndrika Yesu pe itumwi ndraikei mangonohon layin ara iya aliy.   
\p
\v 39 Pwen Parisiy mepo ipwanos Yesu isa kili yiy ara inimei. Pwen yiy imipanguluwaniy, ipa, “Kapa ndramat aro ara poropet hamou, pwen andre kipahasani kultuwayi pihin mepo niman itapo iya kili yiy ara, tehe yiy pihin hamou mepo pakut tan ara mwomwan.”   
\p
\v 40 Pwen pe Yesu isomwi lohongan, ipa, “Simon, nongnam handra iripo kili yo, nakupwai kisa kili wou.”  
\p Pe Simon ipa, “Kiya, ndramat para hinonou, apwai kisa kili yo.”   
\p
\v 41 Pwen pe Yesu ipwai, ipa, “Ndramat malmou hilu nahi sombule pat ta ndramat hamou. Hamou inahi mayipou, pe hamou inahi mayimingat.\f + \fr 7:41 \ft Eng(NIV): One owed him five hundred denarii, and the other fifty. (A denarius was a coin worth about a day’s wages.); TP(Buk Baibel): Narapela i gat dinau long 100 kina, na narapela i gat dinau long 10 kina tasol.\f*  
\v 42 Hilu malmou kene ariya, ara kanlahiy para kapo soiwi nahanah ta hilu kimui pwi. Pwen ndramat ara itali nahanah ta hilu malmou kene. Kiya, hiyeh tahilu andre ndriyan kimbuluhi yiy pwokeyan?”   
\p
\v 43 Pe Simon isomwi yiy, ipa, “Yo upa ndre yiy mepo itali nahanah tan ihohin ara.”  
\p Pwen Yesu ipa, “Wou aharani lohongai ara, ara imwonen.”   
\p
\v 44 Pwen pe Yesu ipaiwani yiy iya kili pihin ara, pe ipwai iya kili Simon, ipa, “Anime pihin iye? Yo usa nondriya suwem, pe wou anpo ndran para sungeya ndriko pwi. Hapeko pihin iye, ara isungani ndriko iya ndruimaran pe ikuwei iya kompayan.  
\v 45 Wou antahunghung kinsa kili yo pwi. Hapeko pihin aro, iro mwonen usa suwem, ara iripo waiyani tahunghung isa ngondroko.  
\v 46 Wou antumwi ndraikei kinsa poyo pwi, hapeko pihin aro, ara itilingi ndraikei mangonohon isa ngondroko.  
\v 47 Pwen pe upwai sa kili wou tehe, pihin aro, ara ndriyan imbuluhi yo namandran iya, pwen pe hu pakut mwomwan soyon atan, ara Ngindrai kintaliy. Pe hiyeh mepo Ngindrai kintali hu pakut mwomwan tan hape ko, ara andre ndriyan kimbuluhi yiy hape ko yi.”   
\p
\v 48 Pwen Yesu ipwai iya kili pihin ara, ipa, “Kuntali hu pakut mwomwan tam.”   
\p
\v 49 Pwen pe yihu ndramat mepo huye roh pe huyewule ngilse keyau ara, ara huro panguluwaniy mwalingahu, hupa, “Yiy hiyeh, mepo ita tali hu pakut mwomwan?”   
\p
\v 50 Pwen Yesu ipwai iya kili pihin ara, ipa, “Lohongam ndrisiyon kinmbusi wou antayah hiyan kinna mbulmara Ngindrai. Ayau, ayasura ndriya wayis.”   
\c 8  
\s1 Nongan pwandritiye ta ndramat para piyeya peke wit  
\p
\v 1 Iyamulan hape, Yesu irikai iro hu kol ngawan pe hu kol mendreheh hakol iya hakol, pe iro pohowe nongan hiyan para kolo King Ngindrai. Pe hu Songui pe Lumou ara, ara huro polo yiy.  
\v 2 Pe yihu pihin hayah, ara huyapolo Yesu yi. Yihu pihin ara, Yesu kintapiyani hu payit iro ndrita hu kanna mawen, pe kinsopwoyani hu mwamwa tahu. Hamou tahu ngalan Mariya (yiy para kol Maktala pe hupohowe ngalan handra ara Mariya Maktalena). Yiy ara hu payit manandrtimou huro ndritan, pe Yesu kintapiyani hu kanna mawen.  
\v 3 Pe hamou tahu yi, ara ngalan Yohana nambuyu Susa. Susa ara ndramat hamou mepo ngara kiro nimnim kiya suwe Herot. Pe pihin hamou i ngalan Susana, pe hu pihin hayah i huro polo hu. Yihu pihin aro kene, ara iyau menmenahu mbukenan, ngara hu kasopwat Yesu pe ndramiran hu kaliy.   
\s1 Yesu itiyani nongan pwandritiye para ndramat hamou ipiye mbuwa wit iya piyang  
\p
\v 4 Hu ndramat soyon iya huyau kol hakol-hakol husa mbultere husa kili Yesu, pe itiyani nongan pwandritiye iye iya kili hu, ipa toro:  
\v 5 “Ndramat hamou para mbulya piyang iya para kiya piye hu peke wit tan. Pe iro mwonen iro piye hu peke wit, hu tiken para aliy ara hulon huro sai, pe hu ndramat hurahatuwehu pe hu norukan para wohowoh huiniy. \fig Ndramat hamou para mbulya piyang iya para kiya piye hu peke wit tan. Pe iro mwonen iro piye hu peke wit, hu tiken para aliy ara hulon huro sai, pe hu ndramat hurahatuwehu pe hu norukan para wohowoh huiniy.|alt="Sowing the wheat" src="IB-035gr.jpg" size="span" loc="8:5-10" copy="Biblica - Farid Faadil" ref="Luk 8:5" \fig*  
\v 6 Pe hu peke wit tiken, ara hulon huya ndrita pat perembun, pe husahambunet o pe humang, paratesah, pwan ara ndran kinto aliy pwi.  
\v 7 Pe hu peke wit tiken, ara hulon huya mwalinga hu malkei maporon, pwen hu malkei maporon, ara hulek iyasura hu peke wit ara, pe huraimwani hu.  
\v 8 Pe hu peke wit tiken i, ara hulon huya ndrita pwan hiyan, pe hulek pe huppwai, pe sangin ihon iya soyon iya, tehe peke wit sih iyki peken masangat.”  
\p Itiyani nongan pwandritiye ara ihipwen, pwen iwayeh, ipa, “Hiyeh mandraingan, ara kihilingi nongan iye.”   
\p
\v 9 Pwen ndramiran hu ara husike yiy tehe ndroiyi nongan pwandritiye ara, ipa tesah.  
\v 10 Pe Yesu ipwai iya kili hu, ipa, “Lohongai kokohon para kolo King Ngindrai, ara kisa leu kisa kili wawu. Hapeko kiya kili hu hayah, ara kutiyaniy kiya nongan pwandritiye opu; pwen  
\q1 ‘ngara hu koro nimei, hapeko tehe hu kanyirowei pwi;  
\q2 pe ngara hu koro hilingiy, hapeko tehe lohongahu kanileu pwi.’\f + \fr 8:10 \ft Yisayah (Isaiah) 6:9\f*   
\p
\v 11 Pe ndroiyi nongan pwandritiye aro, ara iye: Hu peke wit ara tehe nongna Ngindrai.  
\v 12 Hu peke wit hulon huro sai, ara tehe hu mepo huhilingi nongna Ngindrai, hapeko Sinai isa pe iwiri nongna Ngindrai iya mawen ndriyahu. Pwen pe andre hu kanpwotisingi lohongahu pwi, pe Ngindrai andre kinsopwat hu pwi.  
\v 13 Pe tiken hulon huro ndrita pat perembun, ara tehe hu mepo huhilingi nongna Ngindrai pe huwiriy pe hupwesaniy. Hapeko yihu ara tehe hu peke wit mepo ngondrohu kansin pwi. Yihu pwotisingi lohongahu hape ko, pe kapa nohonou kisa, ara andre hu kayos.  
\v 14 Pe hu peke wit tiken mepo hulon huya mwalinga hu malkei maporon, ara tehe yihu mepo huhilingi nongna Ngindrai, hapeko huro tokai o, pe lohongai para mipwan hiyan, pe nonowa kol pwan, pe pwesai para menmena kol pwan, ara iraimwanihu. Pwen pe yihu kanilek hiyan pwi.  
\v 15 Hapeko hu peke wit mepo hulon iya ndrita pwan hiyan, ara tehe hu hiyeh ndriyahu hiyan pe imwonen, pe huhilingi nongna Ngindrai pe hupwotisingiy, ara ngara hu koro tine pwokeyan pe ngara hu koroppwai hiyan.   
\s1 Paisui sih iro tine iya kakan  
\p
\v 16 Ndramat hamou kinoho tolmwani paisui pe kikulaniy kiya pahandra pwelekei, ndre kiykiy kiya pahandra yokyok, ara pwi. Hiyan para kiykiy kiro tine, ndre kiye ndrita keyau, pwen pe yihu hiyeh hu kasa nondriya seu, ara andre hu kanime nganan.  
\v 17 Pe sehe melit mepo ita kohon, ara andre kisa ngawan, pe sehe melit ita kohon pe kanpahasaniy pwi, ara andre kisa yelan ngawan.  
\v 18 Pwen pe akahalong nokulani nongan. Hiyeh mepo tesah iro kili yiy, ara andre kipo suran; pe hiyeh mepo hapesah kili yiy pwi, hape mendreheh ilohongani ipa ndre imira kili yiy, ara andre kawiriy topwei kiya mawen kili yiy.”   
\s1 Tina Yesu pe nalin hu  
\p
\v 19 Pe tina Yesu pe nalin hu ara husa para kasa nime yiy, hapeko yihu kanlahiy para kaya pakeh kili yiy pwi, paratesah, hu ndramat soyon iya huro rahakowan.  
\v 20 Pwen hamou ipwai iya kili Yesu, ipa, “Tinam pe nalim hu hutora tine ngawan para hu nakasa nime wou.”   
\p
\v 21 Pwen Yesu isomwiy, ipa, “Tino pe nali hu ara hu mepo huhilingi nongna Ngindrai pe hu tokuyaniy.”   
\s1 Yesu ipomate nohai namandran imaito  
\p
\v 22 Lang sih aro, Yesu ipwai iya kili ndramiran hu, ipa, “Tuka his ndroi pe kasingondriti ndran makaiye pe tukaya haroh.” Pwen huhis huya nondriya ndroi hakou pe huyau.  
\v 23 Pe iro mwonen huro ngap huya, ara Yesu iye matin. Pwen nohai namandran imum iya ndrita ndran makaiye, pwen pe isumbuiwani ndroi pe ndroi pakiyuh.   
\p
\v 24 Pwen ndramiran hu huya kili yiy pe huhungini yiy, pe hupa, “Namandran, Namandran, worou nakayuh ara!” Pwen Yesu itine pe ipomate nohai iro mum pe nowei iro talon, pe nohai imaito pe ndras imat. \fig Yesu itine pe ipomate nohai iro mum pe nowei iro talon ...|alt="Jesus calms the storm" src="IB-022gr.jpg" size="span" loc="8:22-25" copy="Biblica-Farid Faadil" ref="Luk 8:24" \fig*   
\p
\v 25 Pe ipwai iya kili ndramiran hu, ipa, “Lohonga wawu ndrisiyon, ara italeheh?”  
\p Pwen hunoh pe huro lohonge ndrit. Pe hamou isike hamou, huro pa, “Aripo sehe ndramat? Mepo ipwandrandrahani nohai pe ndras, pe hilu hilingi nongnan i.”   
\s1 Yesu irasses hu payit mepo huro ndrita ndramat hamou huya mawen  
\p
\v 26 Pwen Yesu iyapolo ndramiran hu huyarayah huya kol namandran hape ngalan Kerasa, ita haroh para Ndran Makaiye Kaliliyy.  
\v 27 Iro mwonen Yesu ihoiki ndrikan iya ndrita leng o, ipohonani ndramat hamou para kol ngawan ara mepo hu payit huro ndritan. Ndramat ara, ara iro mwaheh opu ndrangan niwen iya, pe kinoho ye nondriya seu pwi, hapeko ngara kiye nondriya hu ngare hu ndramat kanmat.  
\v 28 Iro mwonen inime Yesu, pwen ipalngai, pe iyos iya ngondro ndrika Yesu, pe iwayeh namandran masih, ipa, “Yesu, Noru Ngindrai Kamai Iyera Paingan Iya, wou nasa sahaye yo yeh? Yo urakamam isa kili wou tehe mbuna aiki ngandran kisa kili yo!”  
\v 29 Paratesah, Yesu ara kinpwandrandrahani payit ara para kisa ngawan kili ndramat ara. Lang soyon iya ngara hu kawasi nima ndramat ara pe ndrikan kiya kondrei humbusiy iyau hayen, pe ngara hu koro memerani yiy; hapeko yiy ngara kindrohomwiri hu kondrei ara topwei. Pe payit ara ngara kiluwani yiy kiya hu kol ndrohoyin.   
\p
\v 30 Pwen Yesu isike yiy, ipa, “Ngalam hiyeh?” Pwen ipa, “Ngolo, ara Hundram,” paratesah, hu payit soyon iya ara huro ndritan.   
\p
\v 31 Pwen yihu payit ara, ara hurakamam iya kili Yesu ken iho ken para mbuna kipwandrandrahani hu para hu kaya ngat mepo mbulun pwi.   
\p
\v 32 Pe hu puw hayoi soyon iya, ara huro susuwan iya sese pahayi haroh kili hu. Pwen hu payit ara hurakamam iya kili Yesu para kipa hiyan para hu kaya ndrita hu puw ara; pwen ipa hiyan para hu kaya.  
\v 33 Pe hu payit hutali ndramat ara, pe huya kili hu puw. Pe hu puw ara, ara hurapak mbusupahayi huya pwan, pe huya song huya nondriya ndran makaiye, pe huya mut topwei.   
\p
\v 34 Pwen hu ndramat para hangna puw ara hunimei pe huwop huya nondriya kol ngawan ara, iyapolo hu kol mendreheh i, pe huya tiyaniy.  
\v 35 Pwen yihu ndramat huyau huya para kaya nime tesah kintayah. Yihu yarayah iya kili Yesu pe hunimei tehe ndramat mepo hu payit huro ndritan mamu ara, ara hu kantali yiy. Pe impwan pakeh ngondroka Yesu, pe kinsuluye yiy kinna koyau, pe lohongan kinileu pe kiningoh. Pwen pe hu ndramat para kol ara hunimei pe hunoh.  
\v 36 Pe yihu ndramat mepo hu kannime tesah kintayah, ara huro tiyani titiye para payit itali ndramat ara pe ingoh tapeh.  
\v 37 Pwen pe yihu ndramat masih para kol namandran hape Kerasa, ara husike Yesu para kitali hu, paratesah, hunoh turut. Pwen pe Yesu ihis iya nondriya ndroi para kiyau.   
\p
\v 38 Pwen ndramat mepo hu payit kantali yiy ara, ara irakamam para kiho ndruwa Yesu, hapeko Yesu ipwandrisa yiy iyau, pe ipa,  
\v 39 “Amui aya kolom, pe aya tiyani melit masih mepo Ngindrai kinmbusiy pwen kinsa kili wou.” Pwen ndramat ara iyau iya, pe iya tiyani melit masih mepo Yesu kinmbusiy, pe kinsopwat yiy kinna aliy.   
\s1 Mbunah pihin imat pe pihin hamou imwa  
\p
\v 40 Pwen Yesu imui iya haroh, pe hu ndramat soyon iya ara hurawulohani yiy, paratesah, huro aliy pe huro sohoni yiy.  
\v 41 Pwen pe ndramat hamou ngalan Yairus, yiy pohon para yumwa mbultere tahu Yuta hawum, ara isa pe iyos iya ngondro ndrika Yesu, pe irakamam para Yesu kisa suwen.  
\v 42 Paratesah, yiy manorun hamou opu, pe hayou ta pihindrahin ara, ara kiho pakeh tehe songui pe luwoh, pe pakeh nakimat. Pwen Yesu, ara iro tokai iropo iya, pe hu ndramat soyon iya ara huro tandrapndrap ngilsen.   
\p
\v 43 Pe pihin hamou iro ara, ara mwamwa ndrai iro manau kili yiy iho nondriya hayou songui pe luwoh, pe hamou kinlahiy para kisopwoyani yiy pwi.  
\v 44 Pe iyau ndruwa Yesu isa, pe niman iyahatek iya payango koiwen, pe hape pwi ko, mwamwa ndrai ara itali yiy pe ingoh.  
\v 45 Pwen Yesu isok, ipa, “Hiyeh niman kinsahatek kinsa kili yo ye?”  
\p Pwen hu masih hupa pwi iya aliy. Pe Pita ipa, “Namandran, hu ndramat soyon hutopo rahakowam pe hutopo tandrapndrap husa kili wou.”   
\p
\v 46 Hapeko Yesu ipa, “Nima hamou kinsahatek kinsa kili yo. Tono tehe pwoke ara kintan kili yo pe kinna mawen.”   
\p
\v 47 Pwen pihin ara, ara inimei tehe yiy ara kinlahiy para kikulaniy pwi, pe inoh turuwe yiy, pe isa pe ihikuwani ngundrun isa mbulmara Yesu. Pe iro mbulmara hu ndramat masih, pe itiyani ndroiyin tesah iyki niman iyahatek iya kili Yesu. Pe itiyaniy tehe indrou pwi ko, pe mwamwa tan kintali yiy pe kiningoh.  
\v 48 Pwen pe Yesu ipwai iya kili yiy, ipa, “Noru, lohongam ndrisiyon, ara imbusi wou antayah hiyan. Ayau ayapolo ndriya wayis.”   
\p
\v 49 Pwen Yesu iro wong manau, ndramat hamou iyau seu ta Yairus, pohon para yumwa mbultere tahu Yuta , ara isa pe ipwai, ipa, “Norum pihin, ara kinimat. Konan. Mbuna arakekeyani ndramat para hinonou ara para kisa manau.”   
\p
\v 50 Pwen Yesu ihilingiy pe ipwai iya kili Yairus, ipa, “Mbuna anoh; apwotisingi lohongam opu, pwen yiy andre kingoh.”   
\p
\v 51 Pe Yesu iyarayah iya seu ata Yairus, pe ipa pwi para hamou kiya nondriya seu. Pwen iwiri Pita, Yohanes pe Yamis, pe tama mbunah pe tinan opu huyapolo yiy huya nondriyan.  
\v 52 Iro lang ara, yihu ndramat masih ara huro rang turut pe huro mangalye iya kili mbunah pihin ara. Pe Yesu ipa, “Wawu kahatih; yiy kinimat pwi yoh. Yiy iyera matin o.”   
\p
\v 53 Pwen yihu ndramat ara, huhaisani Yesu, paratesah, hupahasaniy tehe mbunah pihin ara, ara kinimat.  
\v 54 Hapeko Yesu niman iya mbultuwe nima mbunah ara, pe ipa, “Noru, atine!”  
\v 55 Pwen mwoiwan imui iya kili yiy, pe indrou pwi ko, isa tine. Pwen Yesu ipwai iya kili hu para hu kahang yiy hapesah para kiyan.  
\v 56 Pe taman hilu tinan, ara lohonga hilu indrap. Hapeko Yesu ipwandrandrahani hilu para hilu mbuna kanese ndrainga hamou iya tesah kintayah.   
\c 9  
\s1 Yesu ipwandrisa hu Songui pe Lumou  
\p
\v 1 Yesu iyoh hu Songui pe Lumou husa wule pe iyki pwoke pwokeyan pe nopwaran iya kili hu para hu karasses hu payit, pe kasopwoyani hu mwamwa handra-handra ata hu ndramat.  
\v 2 Pe ipwandrisa hu huyau para hu kaya pohowe nongan para kolo King Ngindrai, pe kasopwoyani hu ndramat humwa.  
\v 3 Pe ipwai iya kili hu, ipa, “Wawu mbuna akasap melit handra kiyasura wawu, tehe nes, ndre ndrop, ndre ndrinanohun, ndre sombule pat, ndre susura koyau.  
\v 4 Pe sehe seu wawu nakasong kaya koro aliy, ara wawu koro aliy kipoo akatali kol ngawan ara.  
\v 5 Pe kapa hu ndramat kantawulohani wawu pwi, pwen lang mepo wawu nakatali kol ngawan ara, ara akaratolohani kohu pweleka wawu kiyau, pe andre kirayah tehe tiyeya wawu para kiyingani mwomwan tahu.”  
\v 6 Pwen huyau huya hu kol mendreheh hakol iya hakol, pe huro pohowe nongan hiyan pe huro sopwoyani mwamwa tahu ndramat huro kol masih kene.   
\p
\v 7 Pwen Herot, pohon para kol Kaliliyy, ara ihilong hu titiye para hu melit masih huro tayah. Pwen lohongan imapaiwe, paratesah, hu hayah huro pa tehe Yohanes mepo kinmat ara, ara kinsa tine paiwe.  
\v 8 Pe hu hayah ara huro pa ndre Eliyah kinsarayah, pe yihu hayah i, ara huro pa ndre hamou poropet para koluw kinna kinsa mwalen.  
\v 9 Hapeko Herot ipa, “Yo kunsondriti koyu Yohanes pwen. Pe aripo sehe ndramat ndrokonan, urupo hilingi hu melit iripo mbusiy aro yeh?” Pe iro hinonou para pakinime Yesu.   
\s1 Yesu iyki anandrinai iya kili hu ndramat mayipou (5,000)  
\p
\v 10 Pwen hu aposel humui, pe huya tiyaniy iya kili Yesu iya tesah mepo hu kanmbusiy. Pwen iwiri hu ko huya sura yiy, pe huya kol ngawan mepo hupohowe ngalan Petsaita.  
\v 11 Hapeko yihu ndramat soyon iya, ara husa pahasani tokuya hu; pwen huho ndruwan. Pe irawulohani hu, pe iwong iya kili hu iya titiye para kolo King Ngindrai, pe isopwoyani hu mepo hunamiliy para hu kangoh kiya hu mwamwa tahu.   
\p
\v 12 Paramwandrai kinpiyah, pwen yihu Songui pe Lumou ara, ara husa kili Yesu, pe hupa, “Apwandrisa hu ndramat soyon aro kene hu kayau, pwen pe andre hu kaya hu kol mendreheh pe hu kol para parangondron, para hu kaya ten anandrinahu pe hu kayan. Paratesah, worou ara turopo kol mwanan mepo hu ndramat konto aliy pwi.”   
\p
\v 13 Pe Yesu ipwai iya kili hu, ipa, “Wawu kahang hu hapesah para hu kayan.”  
\p Pwen husomwi yiy, hupa, “Ndrinanohun mayimah pe ni malmou opu iripo. Wou apa ndre yowu kaya sousou ana hu ndramat soyon masih aripo?”   
\p
\v 14 Pe hu kamai huro ara, ara ndromwoyahu iho tehe mayipou (5,000). Hapeko ipwai iya kili ndramiran hu, ipa, “Akaiki hu korompwan tehe mayimingui koro ndrokoyirayi sih-sih.” \fig Yesu iyki anandrinai iya kili hu ndramat mayipou (5,000)|alt="Feeding of 5,000" src="BA03022BW.tif" size="span" loc="9:12-17" copy="Louisa Bass" ref="Luk 9:10-17" \fig*   
\p
\v 15 Pwen ndramiran hu humbusiy tehen aliy, pe hu ndramat masih ara humpwan.  
\v 16 Pe Yesu iwiri ndrinanohun mayimah pe ni malmou ara, pe maran itandras iya kol paingan yang, pe itoholiy. Pwen iramburingiy pe iykiy iya kili ndramiran hu para hu katainganiy kiya ana hu ndramat.  
\v 17 Pwen hu ndramat masih kene ara hunamnam pe isihi hu. Pe hu ndramira Yesu huwiri keyeh mandropwa songui pe luhat pe hunihi ndritike hu iya aliy.   
\s1 Pita iwong ngawan tehe Yesu, ara yiy Kristus  
\p
\v 18 Lang sih aro, Yesu iya kol lohowayin pe iro tohun. Pe ndramiran hu ara huro polo yiy, pe isok hu, ipa, “Yihu ndramat masih ara hu tora pa ndre yo hiyeh?”   
\p
\v 19 Pe husomwi yiy, hupa, “Hayah tahu ara hupa ndre wou Yohanes Ndramat para Paptais. Pe hayah tahu ara hupa ndre wou Eliyah. Pe hu hayah i, ara hupa matisan wou ara hamou tahu poropet para koluw kinna, mepo kinsa tine paiwe.”   
\p
\v 20 Pe isok hu, ipa, “Kiya, pe wawu, ara wawu pa ndre yo hiyeh?” Pe Pita isomwiy, ipa, “Wou ara Kristus ata Ngindrai.”   
\p
\v 21 Pe Yesu ipa mwanye tisingi iya kili hu para hu mbuna katiyaniy kiya kili hamou tehe yiy ara hiyeh.  
\v 22 Pe ipwai, ipa, “Noru Ndramat andre kiya nondriya hu nopwaran soyon iya, pe andre hu yapane kol, pe hu pris huhohin ta hu pris masih pe hu ndramat para hinuwani nongan para pwahanou, ara andre hu kamwisnani yiy. Pe andre katingundrun kimat, pe kiro mwonen lang maroyoh, andre kisatine paiwe.”   
\p
\v 23 Pwen ipwai iya kili hu ndramat masih, ipa, “Kapa hiyeh pakiho ndruwo, ara kipa pwi kiya namiliwan mbukenan, pe kisap kei tondrih tan, pe kiho ndruwo lang sih tehe sih.  
\v 24 Pe hiyeh pakihimbusani mwoiwan mbukenan, andre mwoiwan kitali yiy. Pe hiyeh kilohongani yo, pe kitali mwoiwan kisa kili yo, pwen andre kisopwat mwoiwan mbukenan.  
\v 25 Kapa ndramat hamou kiwiri hu memelit para kol pwan masih kiya mbukenan yiy, pe kiyamulan kimat pe kitali mwoiwan, pwen andre memelit masih kene ara, andre kisopwat yiy tehen tapeh?  
\v 26 Pe kapa hiyeh kimasi to pe kimasi kiya nongno, pwen Noru Ndramat andre kimasi tan, kiro mwonen lang mepo nakisa kiyapolo nonowa nganan, pe nonowa ngana Taman, pe nonowa ngana hu angelou haiyan.  
\v 27 Upwai ndrokonan isa kili wawu, tehe hayah mepo hutopo tine iye, ara andre hu kanhingorowe kimat kileh pwi, kipoo hu kanime kolo King Ngindrai.”   
\s1 Nombuwe Yesu ipiy  
\p
\v 28 Yesu iwong tehen tora ihipwen, pwen tehe lang mandrolwoh iyamulan para aliy, Yesu iwiri Pita, Yohanes pe Yamis, hu matimou ara huyapolo yiy pe huya paingan ngondron sih para hu kaya tohun.  
\v 29 Pe Yesu iro tohun, pe kombuyen ipiy iya handra masih, pe koyau tan, ara irayah palpalen pe ngannganan iya.  
\v 30-31 Pwen ndramat malmou, Mose pe Eliyah, ara hilsarayah iyasura nonowa ngana hilu, pe hilro wong iyasura Yesu. Pe hilro wong iya sehe melit mepo andre kimbusiy kirayah mannan kiro Yerusalem, pe hilro wong i, iya lengen para kitali kol pwan pe kiyau.  
\v 32 Pe Pita iyapolo susuyan hilu ara marahu inun pe humatin turut. Hapeko iro mwonen husa poyoi, hunime nonowa nganngana Yesu pe hilu ndramat malmou hilro tine sura yiy.  
\v 33 Pwen iro mwonen hilu pakatali Yesu, Pita ipwai iya kili Yesu, ipa, “Namandran, hiyan para yowu koro iye. Pwen yowu kapuli yopai matiwum: hawum atam, hawum ata Mose, pe hawum ata Eliyah.” Pita ara iwong, hapeko ikowu iya sehe nongan iro pwai.   
\p
\v 34 Pita iro wong manau, pwen o kokom hasai isa pe iramburuhi hu, pe huro nondriya kokom ara, pe hunoh.  
\v 35 Pwen ngasa mbulukoyu hamou iyau kokom isa, pe ipa, “Iye ara Noru, yiy mepo kuntakiniman para kipo mbulyo. Akahilingi yiy.”  
\v 36 Pe ngasa mbulukoyun ara ihipwen, pwen husa yirowei tehe Yesu hamou opu iro. Pe ndramiran hu, ara hukaituwe sehe melit hu kannimei, pe hu kantiyaniy pwi.   
\s1 Yesu isopwoyani wihou hamou mepo payit iro ndritan  
\p
\v 37 Pwen iya lang sih i, huro ngondron pe hulai huya pwan, pe hu ndramat soyon iya huya pohonani Yesu.  
\v 38 Pe ndramat hamou iro mwalinga hu ndramat soyon ara, ara iwayeh pwokeyan, ipa, “Ndramat Para Hinonou, urakamam para asanime noru kamai. Paratesah, noru ara hamou opu.  
\v 39 Pe payit hamou ngara kikohis kiya ndritan, pe indrou pwi ko, ngara kilomei. Pe ngara kipiyani yiy kiya pwan pe kileleyani yiy, pe mbusas ngara kirowet pohon. Pe ngara kipokasiyani yiy, pe mbuwalin para kitali yiy kileh.  
\v 40 Yo urakamam iya kili ndramiram hu para hu karasses payit ara kiya mawen, hapeko hu kanlahiy pwi.”   
\p
\v 41 Pwen Yesu isomwiy, ipa, “O wawu hasap para mahapo, ara wawu kanpwotisingi lohonga wawu pwi, pe lohonga wawu imwakaikai. Mwalaiheh pe andre kuro sura wawu ko yeh? Pe maporosahayeh andre kuro kuni nopwaran tawawu ko yeh? Wawu kawiri mbunah kamai ara, kisa aripo.”   
\p
\v 42 Pe iro mwonen mbunah ara, iro tokai manau iya kili Yesu, payit ara, ipiyani yiy iya ndrita pwan, pe ileleyani yiy. Hapeko Yesu ipomate payit ara, pe isopwoyani wihou ara, pe iyki yiy imui iya kili taman.  
\v 43 Pe yihu ndramat masih hu nime pwoke namandran ta Ngindrai, pwen lohongahu indrap.  
\p Pwen hu ndramat masih ara huro lohonge manau iya hu melit mepo Yesu kinmbusiy, pe ipwai iya kili ndramiran hu ipa,  
\v 44 “Akahilingiy nokulani sehe melit nakupwai kisa kili wawu: Noru Ndramat, ara andre hu karatuni yiy pe kaiki yiy kiya nima hu ndramat.”  
\v 45 Hapeko lohongahu, ara kinileu kinna ndroiyi nongan aro pwi. Ndroiyi nongan ara, ara ikohon kili hu, para hu kanlahiy para kapwotisingiy pwi. Pe hunoh para hu kasok yiy kiya nongan ara.   
\s1 Hiyeh ara ihohin masih  
\p
\v 46 Porosih aro, takokowai irayah iro mwalinga ndramiran hu, tehe hiyeh tahu ndrokonan, ara iho hin.  
\v 47 Pe Yesu kinyirowe lohongahu pwen, pe iwiri mbunah hamou mendreheh isa pe iyki yiy iro tine ngilsen.  
\v 48 Pe ipwai iya kili hu, ipa, “Sehe ndramat kirawulohani mbunah iye kiya ngolo, ara irawulohani yo. Pe hiyeh irawulohani yo, ara irawulohani hiyeh mepo ipwandrisa yo usa. Paratesah, yiy hiyeh ita mamwore mwalinga wawu, ara yiy iho hin.”   
\p
\v 49 Pwen Yohanes, ipa, “Namandran, yowu nime ndramat hamou iro rasses hu payit huyau, iya ngalam; pe yowu pwayi yiy para kihitohai, paratesah, yiy ara para sura tou pwi.”   
\p
\v 50 Pe Yesu ipa, “Wawu mbuna akasingori yiy. Hiyeh mepo kintasisingat ana wawu pwi, ara yiy para susura wawu.”   
\s1 Hu para Samariya hurasisingat ana Yesu  
\p
\v 51 Pwen lenge Yesu iropo isa pakeh para nakiya kol paingan yang, pwen lohongan itiy pwokeyan para kiya Yerusalem.  
\v 52 Pwen ipwandrisa hu ndramat para sapiya nongan huro mu kili yiy, pe huya nondriya kol hakol mendreheh ita nondriya kol Samariya, para hu kaya ramwaniyani hu melit koro mwoimwoi para yiy kiya aliy.  
\v 53 Hapeko yihu ndramat huro kol ara, ara hu kantawulohani yiy pwi, paratesah, yiy ara nakiya mwonen kiya Yerusalem.  
\v 54 Iro mwonen ndramiran hilu, Yamis pe Yohanes hilnime kultuwayi hu Samariya, pwen hilsok yiy, hilpa, “Yapan, wou anamiliy para yowu kayoh mwan kiyau kol paingan yang kisa pwan, pe kitimwi hu, ndre?”  
\v 55 Hapeko Yesu ipaiwani yiy iya kili hilu, pe ipomate hilu.  
\v 56 Pwen huyau huya kol hakol mendreheh i.   
\s1 Tesah nakirayah kapa ndramat hamou pakiho ndruwa Yesu  
\p
\v 57 Iro mwonen huro tokai sai huropo huya, ndramat hamou ipwai iya kili yiy, ipa, “Hape aleheh naya aliy, ara andre kuho ndruwam.”   
\p
\v 58 Pe Yesu ipwai iya kili yiy, ipa, “Yihu mwiy puyap, ara mangarehu, pe hu norukan para wohowoh, ara mayumwahu. Hapeko Noru Ndramat, ndrohonokun para matiliu, ara pwi.”   
\p
\v 59 Pwen Yesu ipwai iya kili ndramat hamou i, ipa, “Asa pe oho ndruwo.”  
\p Hapeko ndramat ara isomwi yiy, ipa, “Yapan, atali yo kuya roni tomo na.”   
\p
\v 60 Pe Yesu ipwai iya kili yiy, ipa, “Hu ndramat para kimat, ara hu koro roni ndramirahu mbukenahu mepo humat. Hapeko wou aya, pe aya pohowe nongna kolo King Ngindrai.”   
\p
\v 61 Pe hamou i ipwai, ipa, “Yapan, yo andre kuho ndruwam, hapeko kumui pe kuya pomwanye kiya kili hu ndraisih ato na.”   
\p
\v 62 Pe Yesu isomwi yiy, ipa, “Ndramat mepo imbultuwe nes para taluweya pwan, pe inimnim imui iya ndruwan, ara kinlahiy para kipo mbulen kiro nondriya kolo King Ngindrai, ara pwi yoh.”   
\c 10  
\s1 Yesu ipwandrisa hu ndramat manandrtingui pe lumou  
\p
\v 1 Iyamulan Yapan irakinima hu ndramat andrtingui pe lumou i, pe ipwandrisa hu malmou-malmou huho mu kili yiy huya kene hu kol ngawan pe hu kol hakol-hakol mepo andre kamulan kiya aliy.  
\v 2 Pe ipwai iya kili hu, ipa, “Anandrinai soyon iya, ara hu kaniman pwen hutora piyang, hapeko hu ndramat para poya mbulen, ara noye ko. Pwen pe akatohun kiya kili Yapan mepo mbukena piyang, para kipwandrisa hu ndramat para poya mbulen para hu kayapo mbulen kaya nondriya pingen.  
\v 3 Akaya! Yo nakupwandrisa wawu tehe hu noru sipsip, para akaya mwalinga hu mwiy puyap.  
\v 4 Pe wawu mbuna akasap ndropwa sombule pat, ndre ndrop, ndre hu hatna pwelekai. Pe wawu mbuna akarawulohani hamou kiho sai.   
\p
\v 5 Pe kapa wawu kasong kaya nondriya seu hawum, pwen wawu kapwai kimu, akapa, ‘Ndriya wayis, ara kiro polo wawu topo seu iye.’  
\v 6 Pe kapa ndramat para ndriya wayis kiro seu ara, ara andre ndriya wayis kiro polo yiy, pe kapa pwi, andre nongna wawu kimui kisa kili wawu.  
\v 7 Akoro ndron seu ara ko, pe akayan sehe anandrinai, ndre akayin sehe ndran mepo hu nakahang wawu, paratesah, ndramat ngara kipo mbulen, ara andre kiwiri kennen. Pe wawu mbuna akangas seu hawum kiya hawum.   
\p
\v 8 Pe kapa wawu kaya nondriya kol hakol ngawan, pe hu karawulohani wawu, pwen sehe anandrinai hu kasaikiy kisa kili wawu, ara akayan opu.  
\v 9 Pe akasopwoyani mwamwa tahu ndramat humwa hutora ara, pe akapwai kiya kili hu, akapa, ‘Kolo King Ngindrai, ara kinsa pakeh kili wawu.’  
\v 10 Hapeko kapa wawu kaya kol hakol ngawan pe hu kantawulohani wawu pwi, ara akaya kene payango sai tahu pe akapa,  
\v 11 ‘Kohu pwan para kolo wawu mepo ipai iripo polndrika yowu, ara yowu topo tolohaniy pe wawu andre kawiri koran. Hapeko akalohonganiy kiya hiyan: kolo King Ngindrai ara kinsa pakeh kili wawu.’  
\v 12 Yo upwai isa kili wawu, kiro mwonen lang para tamwanye, kora kol ara, ara andre kiramwaitini koran nopwaran para kol Sotom.   
\s1 Hu ndramat mepo hu kantapaiwani ndriyahu pwi, ara huiki koisariy  
\p
\v 13 O wawu para Korasin! O wawu para Petsaita! Toimwa wawu. Nopwaran namandran ita ndrita wawu. Kapa ndramat hamou kinna kol malkol Tayar pe Siton, pe kinmbusi hu ndraikiya pwoke kiro aliy, tehe kintayah kinsa kili wawu pwen, ara andre hu kantapaiwani ndriyahu pwen ndrukoluw kinna, pe andre hu kansuluye hu kanna koyau para koisirai, pe andre hu kantumwi hu kanna palam i.  
\v 14 Hapeko kiro mwonen lang para tamwanye, koran nopwaran wawu nakakuniy, ara andre kiramwaitini kora nopwaran tahu para Tayar pe Siton.  
\v 15 Pe wawu para Kapernawum, wawu pakasikiye wawu kaya paingan yang, ndre? Pwi yoh! Wawu andre kaya pwan masih ndrohonoku hu ndramat kanmat.   
\p
\v 16 Sehe ndramat kihilingi wawu ara ihilingi yo yi, pe sehe ndramat mbuwalin ta wawu, ara mbuwalin to yi; pe hiyeh mbuwalin to, ara mbuwalin ta hiyeh ipwandrisa yo usa iyapolo pwoke nopwaran.”   
\s1 Yihu ndramat andrtingui pe lumou humui husa  
\p
\v 17 Yihu ndramat andrtingui pe lumou ara humui huyapolo pwesai, pe hupa, “Yapan, yowu pohowe ngalam, pe hu payit ara huhilingiy pe huho ndruwa nongna yowu.”   
\p
\v 18 Pwen pe Yesu isomwi hu, ipa, “Yo unime Sinai iyos iro kol paingan yang isa pwan tehe kamit.  
\v 19 Yo ara kunuiki pwoke nopwaran iya, kinsa kili wawu pwen, para wawu andre kangastoro pe karahatuwe hu mwat pe hu supwalngai, pe andre wawu karamwaitini pwoke masih ata Sinai; pe andre hapesah mwomwan kintayah kili wawu pwi yoh.  
\v 20 Pwen wawu mbuna akapwes kata hu payit huhilingi wawu, hapeko wawu kapwes tehe ngala wawu, ara Ngindrai kinratuluwiy pwen ita kol paingan yang.”   
\p
\v 21 Iro mwonen lang ara Mwoiwan Haiyan iyki pwesai namandran ipep ndriya Yesu, pe Yesu ipa, “Tomo, Yapane kol pwan pe kol paingan yang, yo uhuri ngalam, paratesah, wou ankulani hu melit aro kinna kili hu ndramat mepo lohongahu iman pe hupahas iya lohongai, hapeko aniyki hu melit kansa yelan ngawan kinna kili hu mbunah mendreheh. Ehe, Tomo, anmbusiy tehen tora, ara iho ndruwa namiliwam opu.   
\p
\v 22 Melit masih, Tomo kiniyki hu topwei kansa kili yo. Pe hamou tanan ta Norun pwi, Taman opu tanan ta norun. Pe hamou tanan ta Taman pwi, Norun opu tanan ta Taman. Pe hu mepo Norun inamiliy para kiyingani Taman kiya yelan kili hu, ara yihu ara ko, hupahasani yiy.”   
\p
\v 23 Pwen Yesu ipaiwani yiy iya kili ndramiran hu, pe iwong nokule ko, ipa, “Yihu mepo hunime tesah wawu topo nimei, ara lomwes ita kili hu.  
\v 24 Yo upwai isa kili wawu tehe hu poropet soyon pe hu king para koluw, ara hunamiliy para hu kanime tesah mepo wawu topo nimei, hapeko hu kannimei pwi. Pe yihu pakahilingi tesah mepo wawu topo hilingiy, hapeko yihu kanhilingiy pwi.”   
\s1 Nongan pwandritiye ta yapa Samariya hamou hiyan  
\p
\v 25 Porosih aro, ndramat hamou ipahas iya nongan para pwahanou ara itine para pakinohonou lohonga Yesu, pe isok yiy, ipa, “Ndramat para hinonou, yo andre kumbusi tesah para kuwiri taleh mepo andre kinto-kinto?”   
\p
\v 26 Pe Yesu isomwi yiy, ipa, “Pwayan kinpwai pwen ita nongan para pwahanou, ara ipa tesah? Pe wou animei tehen tapeh?”   
\p
\v 27 Pe ndramat ara isomwi yiy, ipa, “ ‘Ambuluhi Yapan Ngindrai atam kiyau ndriyam masih kene, pe kiya mwoiwam masih kene, pe kiya pwoke tam masih kene, pe kiya lohongam masih kene’; pe ‘ndriyam kimbuluhi hiyeh para pakeh kili wou tehe ndriyam ngara kimbuluhi wou mbukenam.’ ”   
\p
\v 28 Pe Yesu ipwai iya kili yiy, ipa, “Wou ansomwiy imwonen masih. Pwen, ambusiy tehen tora, pe andre awiri taleh.”   
\p
\v 29 Hapeko ndramat ara, ara pakimbusi yiy mbukenan tehe kultuwayin imwonen, pwen pe isok Yesu, ipa, “Pe ndramat para pakeh kili yo, ara hiyeh imwonen?”   
\p
\v 30 Pe Yesu isomwi yiy, ipa, “Lang sih aro, ndramat hamou itali Yerusalem para pakilai kiya kol ngawan Yeriko. Pe yihu ndramat para pahana hu kohon huho sai pe hurayi yiy, pe huwiri topwe meltan masih iyapolo koiwen. Pwen hutali yiy kinto pwan tehe pakeh nakimat, pe hu kantan.  
\v 31 Pe pris hamou ara ilai sai ara ko isa pwan, pe inime ndramat ara. Pwen pe iyayau te sai haroh, pe kinnau.  
\v 32 Pwen hamou tahu Lepi yi, ara isa mwonen isa ara, pe inime yiy. Pwen pe indrihisani yiy iyapwen te sai haroh i, pe kinnau.  
\v 33 Hapeko ndramat hamou para Samariya iro tokai sai, pe isarayah isa mwonen isa hape aleheh mepo ndramat ara iro aliy. Pe inime yiy, pe koyun isikirani yiy. \fig Ndramat hamou para Samariya iro tokai sai, pe isarayah isa mwonen isa hape aleheh mepo ndramat ara iro aliy. Pe inime yiy, pe koyun isikirani yiy.|alt="Good Samaritan" src="IB04143gr.tif" size="span" loc="10:33-37" copy="Biblica - Farid Faadil" ref="Luk 10:33" \fig*  
\v 34 Pwen iya ngilsen, pe itilingi ndraikei pe wain iya hu neken tan pe iwasi hu. Pwen iyki ndramat ara iya ndrita tongkiy tan mbukenan, pe iwiri yiy iya seu para pwokereya hu ndramat, pe iponokulani yiy.  
\v 35 Pe iya lang sih i, iwiri sombule silwa malmbut, pe iykiy iya kili ndramat iro nimnim iya seu para pwokereya hu ndramat ara. Pe ipwai iya kili yiy, ipa, ‘Apwokarani yiy kipoo kumui kusa, pwen andre kupo sura soiwi sombule pat tam mepo anpiyaniy pwen para asopwat yiy.’ ”   
\p
\v 36 Pwen Yesu isok ndramat ara, ipa, “Kiya, alohonganiy na; hiyeh tahu matimou ara, ara irayah tehe ndramat para pakeh kili ndramat aro, mepo iyos iya nima hu ndramat para pahana pe hurayi yiy?”   
\p
\v 37 Pwen ndramat ipahas iya nongan para pwahanou ara isomwi Yesu, ipa, “Ndramat mepo koyun iti yiy pe isopwat yiy ara.”  
\p Pwen pe Yesu ipwai iya kili yiy, ipa, “Ayau aya, pe ambusiy tehen aliy yi.”   
\s1 Yesu iro seu ta Marta hilu Mariya  
\p
\v 38 Yesu iyapolo ndramiran hu huro tokai huya, pe husa kol hakol mendreheh mepo pihin hamou ngalan Marta iro aliy. Pe pihin ara iwiri Yesu iya suwen.  
\v 39 Pe Marta ma nalin hamou ngalan Mariya, pe Mariya iya pe irompwan pakeh ngondroka Yesu, pe iro hilingi sehe nongan Yesu iro wong iya aliy.  
\v 40 Hapeko Marta ara lohongan kinikuw pwi, iya sehe melit mepo iro mwanye hu ara—tehe pwokeikei pe melit handra-handra yi. Pwen pe isa kili Yesu, pe ipwai, ipa, “Yapan, alohonganiy tapeh? Nali ara itali yo, pe yo kopu urupo pet iya mbulen iye. Apwai kiya kili yiy para kisa sopwat yo!”   
\p
\v 41 Pe Yapan isomwi yiy, ipa, “Marta, Marta; wou ara ata lohonge soyon, pe ndriyam ipworu iya hu melit soyon iya.  
\v 42 Hapeko melit handra kopu, ara ihohin para aro lohonganiy. Pe Mariya ara inamiliy para kiwiri melit handra hiyan masih aro. Pe kinlahi hamou kiwiriy kiya mawen kili yiy, ara pwi.”   
\c 11  
\s1 Yesu ihinuwani ndramiran hu iya totohun  
\p
\v 1 Lang sih aro, Yesu iya kol hape pe iro tohun. Itohun ihipwen, iyamulan ndramiran hamou ipwai iya kili yiy, ipa, “Yapan, ahanuwani yowu kiya totohun tehe Yohanes kinhinuwani ndramiran hu kinna aliy.”   
\p
\v 2 Pwen ipwai iya kili hu, ipa, “Kapa wawu nakatohun, ara wawu kapa:  
\q1 ‘Tomo,  
\q1 ngalam ara haiyan.  
\q1 Kultuwayi kolo king tam kisa.   
\q1
\v 3 Ahang yowu anandrinai para lang sih tehe sih.   
\q1
\v 4 Pe atali hu pakut mwomwan towu,  
\q2 tehe yowu ngara katali hu pakut mwomwan tahu ndramat masih, mepo hu ngara kambusi pakut mwomwan kisa kili yowu.  
\q1 Pe mbuna aluwani yowu kiya nondriya nohonou.’ ”   
\p
\v 5 Pwen ipwai iya kili hu, ipa, “Kapa hamou tawawu ara makowasen, pe kiho ndrokolo put kiya kili hamou, pe kipa, ‘Kowase, aiki ndrinanohun matipai kisa kili yo;  
\v 6 paratesah, kowase hamou iyeyau sai o, pe isarayah isa kili yo, pe hapesah para kuhang yiy pwi.’   
\p
\v 7 Pwen ndramat mepo iro nondriya seu ara isomwi yiy, ipa, ‘Mbuna asa tandroyani yo. Papaye yowu, ara kanwariy, pe yowu noru ara yowu kanmatin pwen topo yokyok towu. Pe kunlahiy para kutine pe kuhang wou hapesah pwi.’ Pwen tehen tapeh?  
\v 8 Upwai isa kili wawu, welen imai para kitine pe kiyki ndrinanohun kiyatan, konan yiy ara kowasen, hapeko iya pwoke ata ndramat mepo iro rakekeyaniy manau ara, pwen andre kitine pe kiyki weneyan o tehe inamiliy.   
\p
\v 9 Pwen tehen tora ko, upwai isa kili wawu: Akasok pe andre kaikiy kisata wawu, akaten pe andre akaya kahiy, akaralikiri papai pe andre papai kite kisa kili wawu.  
\v 10 Paratesah, hiyeh mepo kisok, ara andre kiwiriy, pe hiyeh mepo kiten ara andre kiya kahiy, pe hiyeh mepo kiralikiri papai, ara andre papai kite kiya kili yiy.   
\p
\v 11 Kapa noru wawu hamou kisok taman kiya ni hamou, pwen andre kihang yiy mwat hamou? Pwi yoh!  
\v 12 Pe kapa kisok kiya nairu norukan sih, pwen andre taman kihang supwalngai hamou kiya anan? Pwi yi!\fig Supwalngai|alt="scorpian" src="BK00058B.TIF" size="col" loc="11:12-13" copy="BFBS-Bass" ref="Luk 11:12" \fig*  
\v 13 Pe kapa wawu tana wawu topwei para wawu kaiki hu yukyuk mwayih kiya kili noru wawu hu, konan wawu ndramat ngara kambusi kultuw mwomwan, pwen tehen tora ko, Tama wawu iyera kol paingan yang, ara andre kiyki Mwoiwan Haiyan kiya kili hu mepo hu ngara kasok yiy!”   
\s1 Yesu pe Peelsepul  
\p
\v 14 Yesu iro rapiyani payit hamou para pohomum iyau iya mawen kili ndramat hamou, pe payit ara itali yiy kinnau. Pwen o, ndramat mepo pohon imum ara, ara iwong, pe hu ndramat masih, ara huro lohonge soyon.  
\v 15 Hapeko hu hayah tahu hupa, “Ita rasses hu payit, ara iyau pwoke ta Peelsepul, payit mepo yapane hu payit masih.”  
\v 16 Pe hayah tahu ara hu pakanohonou yiy, pe huro sok yiy para kipwaingani kaipisa pwoke handra kiyau kol paingan yang.   
\p
\v 17 Yesu kinpahasani lohongahu pwen, pe ipwai iya kili hu, ipa, “Kapa hu ndramira king para kol hakol, hu kamasilpat kaya malpat pe hu kahangas mwalingahu, pwen andre kolo king ara kiya pwalngengei o mwaihei. Pe kapa yihu ndraisih hu kahangas anahu mbukenahu, hu ndraisih ara, ara andre hu kalon.  
\v 18 Pe kapa yihu yowe Sinai hu kamasilpat kaya malpat, pwen andre kolo king tan kiro tine pwokeyan tapeh? Yo upwai tehen toro, paratesah, wawu pa ndre yo urasses hu payit huyau, ara iyau pwoke ta Peelsepul.  
\v 19 Hapeko kapa kurasses hu payit kiyau pwoke ta Peelsepul, pwen yowe wawu hu ngara karasses hu payit kiyau pwoke ta hiyeh? Pwen pe hu yowe wawu mbukena wawu, andre hu kapwainganiy tehe nongna wawu ara, ara kinmwonen pwi.  
\v 20 Hapeko kapa Ngindrai kiniyki pwoke nopwaran tan kinsa kili yo, pe ngara kurasses hu payit hu kayau kaliy, pwen pwoke para kolo King Ngindrai, ara kinsa kili wawu pwen.   
\p
\v 21 Pe kapa ndramat hamou pwokeyan kimbultuwe memelit para pahun kiro kili yiy, pe kiro penani suwen mbukenan, pwen memelit tan masih andre kiro hiyan.  
\v 22 Hapeko kapa ndramat hamou pwokeyan iya pe ihohin iyatan kisa, pe kipo pahun kiyasura yiy pe kiramwaitini yiy, pwen ndramat pwokeyan ara, andre kiwiri hu melit para pahun ata ndramira seu ara, mepo lohongan ipa ndre hu koro penani yiy. Pwen ndramat pwokeyan ara, andre kiya pe kirahihiri melit masih para seu ara.   
\p
\v 23 Pe hiyeh mepo kinto sura yo pwi, ara andre kirasisingat ano. Pe hiyeh mepo kinho mbultani hu ndramat pwi, ara ngara kirasumbuwani hu.   
\p
\v 24 Kapa payit hamou kisa mawen kili ndramat hamou, ara andre kiya kol ndrohoyin para kiya ten noku ngohongoh. Hapeko kapa kinlahiy kikahi noku ngohongoh pwi, pwen andre kipa, ‘Andre kumui kuya seu kuntaliy mamu ara.’  
\v 25 Pwen iyarayah iya, pe iya nimei tehe seu ara, ara yihu kanpwasiliy kinna hiyan pe iro mwoimwoi.  
\v 26 Pwen imui iya pe iya wiri hu payit manandrtimou i, mepo kultuwayihu pwassin masih pe iramwaitini yiy, pe husong huya nondriyan pe huyen aliy. Pe iyamulan para aliy, ara mipwan ata ndramat ara, ara kintewihiy pwi masih, pe iramwaitini mipwan tan para mamu.”   
\p
\v 27 Pwen Yesu iro tiyani hu melit aro ndron, pe pihin hamou iro mwalinga hu ndramat soyon ara, iwayeh, ipa, “Pihin mepo imwalahiy tam pe ipwokere wou, ara lomwes ita kili yiy.”   
\p
\v 28 Hapeko Yesu isomwi yiy, ipa “Hiyan para tukapwai toro: yihu mepo huhilingi nongna Ngindrai pe huho ndruwan, ara lomwes ita kili hu.”   
\s1 Kaipisa poropet Yonah  
\p
\v 29 Pe yihu ndramat ara hurohon huropo huya soyon, pe Yesu ipa, “Yihu ndramat hasap para mahapo, kultuwayihu ara pwassin. Yihu sok kaipisa pwoke handra, hapeko andre hu kannimei pwi; kaipisa poropet Yonah kopu andre hu kanimei.  
\v 30 Paratesah, Yonah ara kintayah tehe kaipisa melit iya kili hu ndramira Ninipe; pwen pe Noru Ndramat andre kirayah tehen aliy opu, kiya kili hu ndramat hasap para mahapo.  
\v 31 Pe kiro lang para tamwanye, Kwin para Tolau andre kisa pe andre kitiyani titiye mwomwan ta hu ndramat hasap para mahapo, paratesah, yiy iyau mbusungo kol pwan isa para kisa hilong lohongai waison ta Solomon. Hapeko hamou iripo mahapo, ara ihohin iya, iya kili Solomon.  
\v 32 Pe kirahihini lang para tamwanye, yihu ndramira kol Ninipe andre hu kasa koro tine, pe kasopwat nongan para tamwanye, pe katiyani titiye mwomwan tahu hasap para mahapo, pe andre hu karasusut nongan kiya kili hu. Paratesah, yihu kanhilingi nongna Yonah pe hu kantapaiwani ndriyahu, hapeko hamou iripo mahapo, ara ihohin iya, iya kili Yonah.   
\s1 Maram ara tehe paisui para nombuwem  
\p
\v 33 Ndramat hamou kinoho tolmwani paisui pe kikulaniy kiro hape, ndre kiykiy kiye pahandra pwelekei sih, ara pwi. Andre kiykiy kiro tine ndrita keyau, pwen hu ndramat masih hu kasa nondriyan, andre hu kanime nganan. \fig Ndramat hamou kinoho tolmwani paisui pe kikulaniy kiro hape, ndre kiykiy kiye pahandra pwelekei sih, ara pwi.|alt="lamp" src="HK00151B.TIF" size="col" loc="11:33-36" copy="BFBS Knowles" ref="Luk 11:33" \fig*  
\v 34 Mara ndramat ara tehe paisui para nombuwe ndramat. Kapa maram kiro hiyan, ara nombuwem masih andre kipep kiya nganan. Hapeko kapa maram kiro mwomwan, pwen andre nombuwem masih kilokuh topwei.  
\v 35 Maram kiro tam kiya hiyan, matisan ngana maram ita nondriyam ara kilokuh.  
\v 36 Pwen tehen tora ko, kapa nombuwem masih kipep kiya nganan, pe hape para aliy kinilokuh pwi, pwen nombuwem masih andre ngannganan kiyat topwei, tehe ngana paisui kiho yat ndritam.”   
\s1 Nongan nopwaran mannohin  
\p
\v 37 Yesu iwong ihipwen, pwen Parisiy hamou ipwanos yiy para kiya namnam kiyapolo yiy. Pwen Yesu iya nondriya suwen, pe iyeroh ngilse keyau.  
\v 38 Hapeko Parisiy ara, ara inimei tehe Yesu kinsungani niman kimu pwi, pe inamnam; pwen ilohonge soyon.   
\p
\v 39 Pwen pe Yapan ipwai iya kili yiy, ipa, “Wawu Parisiy ara ngara wawu kasungani ngawan para pweniu pe para pirou, hapeko nondriya wawu ara ipep iya mwolou pe hu kultuw pwassin masih.  
\v 40 Lohonga wawu pwi! Yiy mepo imangsani ngawan para hu melit, ara imangsani nondriya hu melit tehen aliy yi, ndre?  
\v 41 Hapeko aiki sehe melit mepo ita nondriya pwelekei kiya kili hu mepo hundroisiy, pwen pe meltam masih andre kiro howen.   
\p
\v 42 Wawu Parisiy, ara toimwa wawu; nopwaran ita ndrita wawu, paratesah, wawu taingani melit tehe koyo pe parahiy pe hu kaimbuwe kei para piyang handra-handra mendreheh tehen tora\f + \fr 11:42 \ft Eng: your mint, rue and all other kinds of garden herbs; TP: olgeta liklik sayor na kumu samting bilong gaden\f* kiya masongui, pe ngara akaiki hape para aliy kiya kili Ngindrai tehe yukyuk tawawu. Hapeko wawu ngara katali kultuw imwonen, pe kultuw para kambuluhi Ngindrai. Hiyan para wawu koro ndruwa hu kultuw hiyan namandran tehen tora, pe koyu wawu mbuna kirut hu melit mendre-mendreheh ara yi.   
\p
\v 43 Wawu Parisiy, ara toimwa wawu; nopwaran ita ndrita wawu, paratesah, wawu namiliy para korompwan pwapwai hiyan hu ndramat ngara hu kahaiyaniy nondriya hu yumwa mbultere tahu Yuta , pe wawu namiliy para hu ndramat karawulohani wawu koro hu ndroho pehei.   
\p
\v 44 Toimwa wawu; nopwaran ita ndrita wawu. Wawu ara tehe hu ndrohonoku tona ndramat mepo yihu ndramat kanyirowe ndraikiya hu pwi, pe ngara hu karakai ndritahu.”   
\p
\v 45 Pwen ndramat hamou ipahas iya nongan para pwahanou isomwi Yesu, ipa, “Ndramat para Hinonou, nongan masih mepo atapwai iya kili hu Parisiy, ara ipwasimiri yowu yi.”   
\p
\v 46 Pwen Yesu isomwi yiy, ipa, “Wawu ndramat hiyeh wawu pahas iya nongan para pwahanou, ara toimwa wawu; nopwaran ita ndrita wawu, paratesah, ngara wawu kaiki nopwaran kiya ndrita hu ndramat pe ipworu hu, pe hu tora ngandrah para kuniyan. Pe wawu mbukena wawu, ara wele wawu kinho so para wawu kaiki ndrakopwenima wawu hakip para kasopwat hu, ara pwi.   
\p
\v 47 Toimwa wawu; nopwaran ita ndrita wawu, paratesah, wawu sondritiyani ngarehu hu poropet, pe tumbu wawu hu, ara hu kanitingundruhu.  
\v 48 Pwen wawu yinganiy tehe kultuwayi tumbu wawu hu mepo hu kanmbusiy, ara wawu pa ndre hiyan, tehe hutingundru hu poropet, pe wawu tora sondritiyani ngarehu.  
\v 49 Pwen tehen tora ko, nondriya lohongai waison ta Ngindrai, yiy kinpwai toro: ‘Yo andre kupwandrisa yihu poropet pe yihu aposel para hu kaya kili hu, pe hayah tahu andre hu katingundruhu, pe hayah tahu andre hu karandroyani hu.’  
\v 50 Pwen pe yihu ndramira hasap para mahapo, ara andre hu kakuni kora ndreye hu poropet masih kene mepo hu kanitingundruhu, iro tandrohonga kol pwan irayah, ipoo isa matnen mahapo.  
\v 51 Pe iro kili ndreye Apel imuw, ipoo isa matne ndreye Sekarayah imuw, mepo hu kanitingundrun iho mwalinga pere tuntun pe yumwa totohun ara—yo upwai isa kili wawu tehe hu ndramira hasap para mahapo, andre hu kakuni kora melit masih kene ara.   
\p
\v 52 Wawu ndramat hiyeh wawu pahas iya nongan para pwahanou, ara toimwa wawu; nopwaran ita ndrita wawu, paratesah, wawu kanwiri kiy\f + \fr 11:52 \ft Eng: key; TP: ki bilong dua\f* para papai para kaya nondriya lohongai hiyan, ara kinna mawen. Wawu mbukena wawu, ara mbuwali wawu para akaya nondriyan, hapeko yihu mepo hunamiliy para hu kasong kaya nondriyan, ara wawu tora singori hu yi.”   
\p
\v 53 Pwen Yesu itali seu ara, pe yihu Parisiy pe yihu ndramat hupahas iya nongan para pwahanou, ara hurasisingat anan pwokeyan iya, pe huro sok yiy iya hu soksok handra-handra iyapolo ndrangsai,  
\v 54 para hu pakaratuni yiy para kipa hapesah, pwen pe hu kalahiy para hu kaiki yiy kiya nongan.   
\c 12  
\s1 Akoro rapapahan pe kapwokeyani lohonga wawu  
\p
\v 1 Pwen iro lang ara ko, hu ndramat sopou-sopou husa tawurehu pe huro tandrapndrap, pe huro rahatuwe pwelekahu hamou-hamou. Pwen Yesu iwong imu iya kili ndramiran hu, ipa, “Akoro rapapahan kiya yis\f + \fr 12:1 \ft Eng: yeast; TP: yis\f* tahu Parisiy. Yis ara, ara iyingani pwandrandraman tahu.  
\v 2 Pe sehe melit mepo hu ndramat kantamburuhiy ita, ara andre Ngindrai kirehei. Pe sehe melit ita kohon pe kanpahasaniy pwi, ara andre kisa yelan ngawan.  
\v 3 Pwen pe sehe nongan wawu kapwai kiro lokuhan, ara akapohowei kiro ngana lang. Pe sehe nongan wawu kanpahulhun kinna aliy, kinna ndrainga hamou kiro mbulkura hu seu, ara andre kapwaharai kiho payandroha hu seu.   
\p
\v 4 Wawu kowase, upwai isa kili wawu, tehe wawu mbuna akanoh tahu mepo hulahiy para katingundru nombuwe wawu, pe kiyamulan, andre yihu kanlahiy para hu kapo suran pwi yi.  
\v 5 Hapeko nakupwainganiy kisa kili wawu sehe ndramat para akoro nohowani yiy. Kapa hu katingundru nombuwe wawu, ara konan. Hapeko akanohowani Ngindrai, yiy mepo kamulan para kimat ta wawu, ara pwoke nopwaran hira kili yiy para kipiyani wawu kaya nondriya ngat mepo mwan itayat aliy. Ndrokonan, upwai isa kili wawu tehe akoro nohowani yiy ara ko.  
\v 6 Wawu pahasaniy tehe hu norupep mayimou, ara andre hu ndramat kapo pehei kiya tahu, kiya sombule pat malmbut, ndre? Hapeko Ngindrai ara koyun kinoho mayit kinnata hamou tahu pwi.  
\v 7 Pe tehen aliy i, hu kompai hutora paya wawu, ara Ngindrai kindromwahu topwei. Pwen wawu mbuna akanoh, wawu ho hin iya, iyata hu norupep soyon.   
\s1 Worou mbuna akamasi para kapwohowei tehe worou ara yowe Yesu  
\p
\v 8 Yo upwai isa kili wawu tehe, sehe ndramat ngara kiwong ngawan kiro mbulmara hu ndramat tehe yiy ndramiro, ara andre Noru Ndramat kiwong ngawan kiro mbulmara hu angelou ta Ngindrai, tehe yiy ara ndramiran.  
\v 9 Pe kapa hiyeh ngara kipwai tehe ikowu to kiro mbulmara hu ndramat, ara andre kupwai tehe ukowu tan, kiro mbulmara hu angelou ata Ngindrai.   
\p
\v 10 Pe kapa hiyeh kipwasisiman ana Noru Ndramat, ara andre Ngindrai kitali pakut mwomwan atan; hapeko kapa hiyeh kipwasisiman ana Mwoiwan Haiyan, ara andre Ngindrai kintali mwomwan tan pwi.   
\p
\v 11 Pe kapa hu nakaiki wawu kaya nongan koro nondriya hu yumwa multere, pe kaya mbulmara hu pohon para kol pe hu yapane kol, ara mbuna akalohonge soyon kiya sehe nongan para wawu nakapenani wawu kaliy,  
\v 12 paratesah, kiro mwonen paramwandrai ara, Mwoiwan Haiyan andre kihinuwani wawu, kiya sehe nongan imwonen para wawu nakapwai.”   
\s1 Nongan pwandritiye ta ndramat menmenan soyon payan imbui  
\p
\v 13 Pwen ndramat hamou iro mwalinga hu ndramat soyon ara ipwai iya kili Yesu, ipa, “Ndramat para Hinonou, apwai kiya kili nali para kirahihiri hu memelit ta tama youlu kiho mwalinga youlu.”   
\p
\v 14 Pwen Yesu isomwi yiy, ipa, “Tehen tapeh? Sehe ndramat irakinimo para kurayah ndramat para tanonoye ndre ndramat para tamwanye ndrokolo walu?”  
\v 15 Pwen ipwai iya kili hu, ipa, “Mara wawu kiro! Pe akoro hinehes. Matisan wou ahamwolou kiya hu melit soyon handra-handra. Ndramat hamou mepo menmenan soyon, ara kinlahiy para kiwiri taleh kiyau kili hu meltan, ara pwi.”   
\p
\v 16 Pwen itiyani nongan pwandritiye iya kili hu, ipa toro: “Pinge ndramat hamou menmenan soyon, ara hu anandrinai para aliy ara hurayah soyon iya.  
\v 17 Pwen yiy mbukenan iro lohonge, ipa, ‘Andre kumbusi tapeh? Hape kaisowa anandrinai to para kuratto hu koro aliy, ara pwi.’   
\p
\v 18 Pwen ipa, ‘Yo andre kumbusiy tehe toro: andre kuloiwani hu kaisowa anandrinai ato, pe kupulihu kaya namandran, pwen andre kuratto hu mbuwa wit to pe hu memelit to hiyan hu koro aliy.  
\v 19 Pe andre kupwai kisato mbukeno, kupa, “Menmeno ara hu kanna soyon iya hutopo, pe ilahiy para kiwiri yo hayou hitun iya hu tora po husa. Pwen andre kuro mwoimwoi o, pe kuro namnam pe kuro yin ndran pe kuro pwes.” ’   
\p
\v 20 Hapeko Ngindrai ipwai iya kili yiy, ipa, ‘Payam kinmbui! Kiro mahapo kiping o, andre mwoiwam kitali wou. Pwen hiyeh ndrokonan andre kiwiri memelit masih kene atam, mepo anmwaniyani hu pwen tora.’   
\p
\v 21 Aro ara iyingani tesah nakirayah kiya kili hiyeh iratto memelit soyon atan mbukenan, hapeko iya mbulmara Ngindrai, ara yiy ndramat menmenan soyon pwi.”   
\s1 Lohonga wawu mbuna kimwa  
\p
\v 22 Yesu ipwai iya kili ndramiran hu, ipa, “Upwai isa kili wawu, lohonga wawu mbuna kimwa kiya mipwan tawawu, kiya tesah wawu andre kayan, ndre kiya tesah wawu nakasuluye wawu kiya aliy.  
\v 23 Mwoiwa wawu ara iramwaitini anandrinai, pe nombuwe wawu ara iramwaitini koyau.  
\v 24 Akayirowe hu pihinan:\f + \fr 12:24 \ft Eng: raven; TP: kotkot\f* yihu konhohas, pe hu konhopo anandrinai pwi. Pe kaisowa anandrinahu ara pwi yi. Hapeko Ngindrai ngara kihang hu anandrinai manau. Pe wawu ndramat, ara wawu ho hin iyata hu norukan.  
\v 25 Hiyeh tawawu, kapa lohongan kimwa, ara ilahiy para kiposura lenge mwoiwan kiya niwen hape?  
\v 26 Pe kapa wawu kanlahiy para kambusi melit mbuskau aro pwi, pwen tehen tapeh pe lohonga wawu imwa iya hu memelit masih ara.   
\p
\v 27 Akayirowe hu nonou hu tora lek tapeh. Yihu konhopo mbulen pwi, pe hu konho mangse koiwehu pwi. Hapeko upwai isa kili wawu tehe nowiya nosa Solomon masih lahayan iya, ara kintamwatini lahaya hu nonou iye pwi yoh.  
\v 28 Akanimei; Ngindrai ngara kinowi hu ndromwindriu para piyang tehen tora, mepo topo lang nepo ko, pe kiya moh, ara andre kapiyani hu kaya nondriya mwan. Pwen wawu pahasaniy ndrokonan tehe Ngindrai andre kinowi wawu kiramwaitini nowiya hu nonou ara, ndre? Wawu tana wawu tehe ara ndrokonan, konan kapa lohonga wawu ndrisiyon, ara mulai opu.  
\v 29 Pe lohonga wawu mbuna kimwa kiya sehe anandrinai para wawu nakayan, ndre sehe ndran para wawu nakayin; ara wawu mbuna akanimanga hu melit ara.  
\v 30 Yihu ndramat para kol pwan masih, ara yihu ngara hu kanimanga hu melit tora. Hapeko namiliwa wawu iya hu melit tehe ndran pe anandrinai, ara Tama wawu kinpahasaniy pwen.  
\v 31 Hapeko wawu katele kolo king Ngindrai kimu, pwen hu melit aro, ara andre kihang wawu yi.   
\p
\v 32 Wawu ndrokoyirayi sipsip hapat mendreheh, wawu mbuna akanoh. Tama wawu, ara kinlohonganiy pwen tehe andre kipwes para kiyki kolo King Ngindrai kisata wawu.  
\v 33 Akapo pehei kiya hu menmena wawu, pe akaiki sombule pat para aliy, ara kiyata hu ndramat mepo hundroisiy. Pe akapo hu ndropwa sombule pat para kol paingan yang, mepo andre kinimut pwi. Pe akaratto hu melit lahayan para kol paingan yang, mepo andre kinwenei para kihipwen pwi, pe hu ndramat para pahana kanwenei para kapahanowei pwi, pe hu selei kanwenei para kaseleyani hu pwi.  
\v 34 Paratesah, hape aleheh mepo menmena wawu lahayan ita aliy, ara ndriya wawu andre kiro aliy yi.   
\s1 Akoro hinehes  
\p
\v 35 Akasuluye wawu pe kawasi tisingi kundrayi wawu, pe hu suya wawu ara hu koro yat, pe akoro hinehes para mbulen.  
\v 36 Pe akoro tehe hu ndramat hutora longe namandran tahu ita kowase yon para yesou sih, pe andre kimui kisa. Pwen kapa kimui pe kiralikiri papai, kindrou pwi ko, andre hu katipe papai kiya kili yiy.  
\v 37 Pe kapa namandran tahu kimui kisa pe kinimei tehe hu ndramat para poya mbulyan hu koro hinehes, ara andre hu koro hiyan. Yo upwai ndrokonan isa kili wawu, tehe namandran mbukenan andre kisuluye yiy pe andre kipwai kiya kili hu para hu karoh keye ngilse keyau, pe andre kisa pe kihang hu anandrinai.  
\v 38 Pe hu ndramat para poya mbulen mepo namandran tahu isa pe iyirowei tehe huro hinehes, konan kisa kiho ndrokolo put ndre pakeh lang, ara andre hu koro hiyan.  
\v 39 Hapeko lohonga wawu kileu kiya nongan aro: Kapa mbukena seu kinpahasaniy pwen kimu iya sehe paramwandrai ndramat para pahana nakisa, pwen suwen ara andre kinlahiy para hamou kitumbuwei pe kiya nondriyan pwi.  
\v 40 Pwen wawu yi, ara akoro hinehes, paratesah, Noru Ndramat nakisa, ara andre kiho nondriya paramwandrai mepo wawu kowu para nakisa kaliy.”   
\p
\v 41 Pwen Pita isok Yesu, ipa, “Yapan, nongan pwandritiye atatiyaniy ara, ara isa kili yowu ko, ndre iya kili yihu ndramat masih i?”   
\p
\v 42 Pwen Yapan isomwiy, ipa, “Hiyeh ara pohon para mbulen, mepo maran pahalan pe lohongan waison? Namandran ata ndramat tehen tora, andre kiyki yiy para kiro nimnim kiyata hu ndramat para poya mbulen, pe para kiro hang hu anandrinai kiho mwonen paramwandrai para yukuya anandrinai.  
\v 43 Hiyan masih kapa ndramat para poya mbulen ara, ara namandran tan kimui kisa, pe kinimei tehe yiy iropo mbulyan.  
\v 44 Upwai ndrokonan isa kili wawu, tehe namandran tan andre kiyki yiy kiro nimnim kiya hu menmenan masih kene.  
\v 45 Hapeko, kapa ndramat para poho mbulen ara kipanguluwaniy kiyatan mbukenan, kipa, ‘Namandran to, ara ita mawen ndrangan niwen iya pe kinsa mapu,’ pe kapa kirandroyani hu kamai pe hu pihin para poya mbulen, pe kiro namnam pe kiro yin ndran tunguyan pe maran kimbui,  
\v 46 pwen namandran ta ndramat para poya mbulen ara, ara andre kisa kiho nondriya lang mepo ikowu iya aliy, pe kiho nondriya paramwandrai mepo kinpahas kinna aliy pwi. Pe andre namandran tan kiringi yiy kiya mendre-mendreheh, pe kiyaiki yiy kiya polo hu mepo hu kanpwotisingi lohongahu pwi.   
\p
\v 47 Ndramat para poya mbulen mepo kinpahasani namiliwa namandran tan, hapeko kinto hinehes pe kinmbusi namiliwa namandran tan pwi, ara andre namandran tan kimwahi tisingi yiy.  
\v 48 Hapeko ndramat mepo kinpahasani namiliwa namandran tan pwi, pe imbusi melit mepo ilahiy kiwiri koran kaliy, pwen namandran tan, ara andre kimwahi yiy kiho mwak o. Pe kapa ndramat kiwiri melit soyon, ara andre kiyuk melit soyon tehen aliy yi. Pe kapa hu ndramat kaiki melit soyon kiya nima hamou, pwen soiwin hu nakasok para kimui, ara andre kiho hin pe kiramwaitiniy.   
\s1 Usa para kuiki ndriya wayis pwi, hapeko usa para kumbusi hu ndramat kamasilpat  
\p
\v 49 Yo usa, ara para kusa piyani mwan kisa kol pwan; pe kapa mwan kinsayat pwen, ara hiyan.  
\v 50 Pe yo andre kuya nondriya paptais sih, mepo mapu kunna nondriyan, hapeko nopwaran para aliy, ara iripo poruwi yo, kipoo kuya pwosomwiliy.  
\v 51 Upwai isa kili wawu, wawu pa ndre yo usarayah usa kol pwan, ara para kusaiki ndriya wayis, ndre? Pwi! Usa, ara para kumbusi wawu kamasilpat.  
\v 52 Kiro mahapo kiya, andre hu mayimou para nondriya ndraisih andre hu kamasilpat kaya malpat. Hu matimou andre kahangas ana hilu malmou, pe hilu malmou andre kahangas ana hu matimou.  
\v 53 Andre hu kamasilpat; taman andre kihingas ana norun kamai, pe norun kamai andre kihingas ana taman. Pe tinan andre kihingas ana norun pihin, pe norun pihin andre kihingas ana tinan. Pe mbuyungundran andre kihingas ana mbuyunorun. Pe mbuyunorun andre kihingas ana mbuyungundran.”   
\s1 Hu ndramat hukowu tanonoye para hu lang  
\p
\v 54 Pwen Yesu ipwai iya kili hu ndramat soyon, ipa, “Kapa wawu kanime mburah kingas te rai kisa, hape pwi ko, wawu pa, ‘Andre mbulou kindrut.’ Pwen o ngara kindrut.  
\v 55 Pe kapa nohai kimum kiyau te tolau kisa, wawu ngara kapa, ‘Andre mwandrai kising.’ Pwen o ngara kising.  
\v 56 Wawu ndramat para pwandrandraman! Wawu ya hiyan para karanonoye kaipisa melit para kol pwan pe para yang. Pe paratapeh pe wawu kanpahasaniy para karanonoye ndroiyi hu melit, hutopo rayah lang mahapo pwi?   
\s1 Aramwanye wou kiyapolo hiyeh mepo nakiyki wou kiya nongan  
\p
\v 57 Paratapeh pe wawu mbukena wawu kanpahasaniy para kaharani kultuw hiyan pwi?  
\v 58 Kapa wou pe ndramat mepo irakokowai isapolo wou, ara walu nakaya kili ndramat para tamwanye, ara walu koho ndron sai pe ahanonou pwokeyan para aramwanye kiyapolo yiy. Kapa pwi, andre kiluwi tarahani wou kiya mbulmara ndramat para tamwanye, pe ndramat para tamwanye ara andre kiyki wou aya nima makundrayin, pe makundrayin kipiyani wou aya nondriya kou.  
\v 59 Upwai isa kili wou, tehe wou andre ansa ngawan nondriya kou pwi, kipoo aiki sombule pat masih mepo hu kanpwai kinsa kili wou para aikiy.”   
\c 13  
\s1 Akarapaiwani ndriya wawu; kapa pwi, andre wawu kamat  
\p
\v 1 Yesu ipohowe nongan ihipwen, pwen yihu ndramat hayah huro ara, ara hunese ndraingan iya kili hu ndramat hayah para Kaliliyy mepo Pailat kinitingundruhu. Pailat kinpwai kinna kili hu ndram tan para hu katingundru hu ndramat ara, iro mwonen huro mbusi yukyuk iya kili Ngindrai. Pwen ndreyehu, ara imuw iya ndrita ndreye hu kan para yukyuk.  
\v 2 Pe Yesu isomwi hu, ipa, “Wawu, wawu pa ndre hu ndramira Kaliliyy mepo hukuni nopwaran ara, pakut tahu mwomwan iramwaitiniy tahu para Kaliliyy masih, pwen tunan ara ko, pe hukuni koran, ndre?  
\v 3 Yo upwai isa kili wawu: pwi yoh! Pe kapa akantapaiwani ndriya wawu pwi, pwen andre wawu masih kamat tehen aliy o.  
\v 4 Pe yihu ndramat songui pe androlmou ara, mepo huro seu sohokan niwen iro Silowam, pe iput pe irahatuwe hu pe humat, ara wawu pa ndre kultuw mwomwan tahu ara iramwaitini kultuw mwomwan tahu masih hiyeh hutora Yerusalem?  
\v 5 Pwi yoh! Upwai isa kili wawu tehe kapa akantapaiwani ndriya wawu pwi, pwen andre wawu masih kamat tehen aliy o.”   
\p
\v 6 Pwen Yesu itiyani nongan pwandritiye sahin i, ipa, “Ndramat hamou ihisi kei pik hakou iro pingen, pe iyamulan iya aliy para kiyaten mbuwan, hapeko iya pe kinnime mbuwan sih pwi. \fig Kei pik|alt="figs" src="Figs-gray.jpg" size="col" loc="13:6-9" copy="Frank Mecklenburg" ref="Luk 13:6" \fig*  
\v 7 Pwen pe ipwai iya kili ndramat mepo iro pwokere pingen ara, ipa, ‘Yo kunsa hayou maroyoh pwen, pe usa nimei tehe pik iye, ara kinippwai pwi ko. Katihiy kiyau! Paratesah ita pe ita wiri pwoke para pwan?’   
\p
\v 8 Pwen ndramat ara isomwi yiy, ipa, ‘Namandran, aikiy kihou hayou sih na, pe andre kuro talon pwan kurakayani ndroiyin, pe kurorahun ndre tutut kiya aliy.  
\v 9 Pwen kapa kippwai hayou mulan, konan, kihou! Pe kapa pwi, pwen atihiy kiya pwan.’ ”   
\s1 Yesu isopwoyani pihin hamou iya hiyan, iho nondriya lang Sapat  
\p
\v 10 Iho nondriya lang Sapat sih, Yesu iro hinuwani hu ndramat iro nondriya yumwa multere hawum.  
\v 11 Pe pihin hamou iro ara, ara payit iro ndritan hayou songui pe androlwoh, pe payit ara ihikuwani ndruwin pe kinlahiy para kintandras pwi masih.  
\v 12 Pwen Yesu inime yiy, pe iyoh pihin ara isa kili yiy, pe ipa, “Nam, nopwaran tam kinnau, pe aningoh.”  
\v 13 Pwen Yesu iyki niman iya ndritan, pe hape pwi ko, pihin ara itandras pe itine imwonen pe ihiri ngala Ngindrai.   
\p
\v 14 Pwen pohon para yumwa mbultere tahu Yuta, ara ndrinan ilokuh, paratesah, Yesu isopwoyani pihin ara iro mwonen lang Sapat. Pwen ipwai iya kili hu ndramat, ipa, “Lang manonoh ara lenge mbulen, pwen wawu kasa pe kisopwoyani wawu kiho nondriya hu lang ara, hapeko kiro mwonen lang Sapat, ara pwi.”   
\p
\v 15 Pe Yapan isomwi yiy, ipa, “Wawu ndramat para pwandrandraman! Wawu ngara katali hu mbulmwakau ndre hu tongkiy tawawu kiho nondriya lang Sapat, pe kasa mawen yumwahu, pe kaluwani hu kaya para kahang hu ndran, ndre pwi?  
\v 16 Pe tapeh, pihin aro ara yiy noru Apraham hamou. Pe Sinai, ara iro ndritan hayou songui pe androlwoh. Pwen, ilahiy para kutali melit mepo iwasi yiy, kiyau kiya mawen kili yiy kiho nondriya lang Sapat, ndre pwi?”   
\p
\v 17 Yesu iwong tehen tora ihipwen, pwen hu ndramat mepo hurasisingat anan, ara humasi turuwehu. Hapeko hu ndramat masih, ara hupwes iya hu melit hiyan masih iro mbusiy.   
\s1 Nongan pwandritiye para peke mbuwa mastet, pe para yis  
\p
\v 18 Pwen Yesu isok, ipa “Kultuwayi kolo King Ngindrai ara tehen tapeh? Pe andre kuranonoye kaliy kiya tesah?  
\v 19 Ara tehe peke mbuwa mastet sih, mepo ndramat hamou iwiriy pe ipiyaniy iya pingen. Pwen ilek pe irayah kei hakou namandran, pe hu norukan para wohowoh hupun yumwahu huho ndrandran.”   
\p
\v 20 Pwen Yesu isok paiwe, ipa, “Sehe melit ndrokonan andre kuranonoye kaliy kiya kultuwayi kolo King Ngindrai?  
\v 21 Ara tehe yis mepo pihin hamou isuluyaniy iya palawa soyon iya, kipoo yis ara kisilihi palawa masih.”   
\s1 Karam indrupep  
\p
\v 22 Pwen Yesu iro tokai nakiya Yerusalem, pe iho nondriya tokuyan ara, ara iya nondriya hu kol ngawan pe hu kol mendreheh, hakol iya hakol, pe iro hinuwani hu ndramat.  
\v 23 Pwen ndramat hamou isok yiy, ipa, “Yapan, Ngindrai andre kisopwat hu ndramat hayah opu, ndre?”  
\p Pe Yesu ipwai iya kili hu ipa,  
\v 24 “Wawu karapwopwoke, para akaya nondriya karam mendreheh. Yo upwai isa kili wawu tehen toro, paratesah, andre hu ndramat soyon pakanohonou para kaya nondriyan, hapeko andre hu kanlahiy pwi.  
\v 25 Kapa mbukena seu kitine pe kiwari papai, pwen andre wawu koro tine ngawan pe akaralikiri papai, pe andre arakamam pe andre akapa, ‘Namandran, atipe papai kili yowu.’  
\p Hapeko andre kisomwi wawu, kipa, ‘Yo ukowu tawawu, pe tono hapeleheh wawu yau aliy wawu sa pwi.’   
\p
\v 26 Pwen andre wawu kapwai, kapa, ‘Yowu kannamnam pe yowu kanyin ndran kinnasura wou, pe anhinuwani yowu iho mwalinga hu payango sai towu.’   
\p
\v 27 Hapeko andre kisomwi wawu, kipa, ‘Yo ukowu tawawu, pe tono hapeleheh wawu yau aliy wawu sa pwi. Wawu ndramat para tandroindroi, akaya mawen kili yo!’   
\p
\v 28 Pwen wawu andre kanime Apraham, Yisak, pe Yakop pe yihu poropet masih kene koro nondriya kolo King Ngindrai; hapeko wawu, ara andre hu kapiyani wawu kaya ngawan, pe andre akarang memesun pe andre akayan ndrisingi kolta wawu.  
\v 29 Yihu ndramat andre hu kapwen te kup pe rai pe hai pe tolau hu kasa, pe andre hu kampwan ndrohonokuhu, koro nondriya yon namandran, koro nondriya kolo King Ngindrai.  
\v 30 Akahilingiy, hu hiyeh hutora mulan, ara andre hu kaya mu, pe hu hiyeh hutora mu, ara andre hu kaya mulan.”   
\s1 Yesu koyun isikirani kol Yerusalem  
\p
\v 31 Iro nondriya hu lang ara, hu Parisiy hayah husa kili Yesu pe hupwai iya kili yiy, hupa, “Atali kol iye pe ayau aya hape mawen, paratesah, Herot pakitingundrum.”   
\p
\v 32 Pwen isomwiy ipa, “Akaya pe akapwai kiya kili mwiy puyap ara toro: ‘Nepo pe moh andre kurapiyani hu payit pe kusopwoyani hu ndramat, pe kiho mwonen lang maroyoh, andre kumbusi mbulyo kisahapwen.’  
\v 33 Yo andre kuro wayaniy manau, lang nepo pe moh pe liping, paratesah, andre poropet hamou kinho mat kinna ngawan para Yerusalem pwi.   
\p
\v 34 O Yerusalem, Yerusalem! Wawu mepo wawu ngara katingundru hu poropet, pe hu ndramat mepo Ngindrai ipwandrisa hu husa kili wawu, ara ngara akasolpwa hu kaya pat. Lang hitun ara ndriyo inamiliy para kurawurani noru wawu hu kasawule, tehe tutut pihin hamou ngara kipwokarani norun hu, koro pahandra kapenen. Hapeko wawu ngara kahambuwali wawu.  
\v 35 Akahilingiy, kolo wawu kinna mwomwan pe kinna marakah. Yo upwai isa kili wawu tehe andre akannime yo paiwe pwi, kipoo akapa, ‘Lomwes ita kili yiy mepo isa iya ngala Yapan.’ ”\f + \fr 13:35 \ft Puk Waliy (Psalm) 118:26\f*   
\c 14  
\s1 Yesu iro suwe Parisiy hamou  
\p
\v 1 Lang Sapat sih, Yesu iya namnam iya suwe namandran hamou tahu Parisiy, pe hu ndramat huro ara, ara marahu iro nime sayani yiy.  
\v 2 Pe ndramat hamou iro pakeh mbulmara Yesu, ara mandran isama.  
\v 3 Pwen Yesu isike yihu ndramat lohongahu ipahas iya nongan para pwahanou pe yihu Parisiy, ara ipa, “Nongan para pwahanou ipa hiyan para tukasopwoyani hu ndramat kaya hiyan kiho nondriya lang Sapat, ndre pwi?”  
\v 4 Hapeko huhun o huro. Pwen Yesu imbultuwe ndramat ara, pe isopwoyani yiy iya hiyan, pe ipwandrisa yiy iyau.   
\p
\v 5 Pwen isok hu, ipa, “Kapa hamou tawawu, norun kamai ndre mbulmwakau tan hamou kiyos kiya nondriya ndrikou soso hangai kiho mwonen lang Sapat, pwen andre kindrou pwi ko wou aya pe ayaluwi yiy kisa ngawan, ndre pwi?”  
\v 6 Pe yihu kanlahiy para kapa nongan sahin pwi.   
\p
\v 7 Pe Yesu iyirowei tehe hu ndramat mepo ndramat ara kinpwanos hu para hu kasa namnam, ara hupire ndrohonokuhu para mipwan ndrahasa keyau, iro mu iyata hu hayah. Pwen Yesu iwong nongan pwandritiye toro:  
\v 8 “Kapa ndramat hamou kinpwanos wou para aya kowase yesou tan, ara mbuna aya mipwan ndrohonoku mipwan hira mu, matisan kinpwanos pwen kinnata ndramat hamou mepo mangalan pe ihohin isatam.  
\v 9 Pwen ndramat mepo ipwanos wou iyapolo ndramat mepo mangalan ara, para walu malmou kene kasa, ara andre kisa pe kipwai kisa kili wou, kipa, ‘Aiki ndrohonoku pwanpwan mepo amirampwan aliy iripo mu iye, kiya kili yiy.’ Pwen andre arakai ayau, ayapolo masirai, pe aya mipwan ndruwan masih.  
\v 10 Hapeko kapa hu kanpwanos wou para asa namnam, ara aya pire ndrohonokum aya ndruwan masih. Pwen kapa mbukena kowase yesou kisa, ara andre kipwai kisa kili wou, kipa, ‘Kowase, atali ndrohonoku mipwan tam ara, pe asa pe aya wiri ndrohonoku mipwan tam hiyan hira mu.’ Pwen andre kihaiyani wou kiro mbulmara hu ndramat masih ipwanos hu, pe husa ara.  
\v 11 Pe hiyeh pakisap ngalan mbukenan, ara andre ngalan kiya pwi. Pe hiyeh kiyki yiy kiya pwan, ara andre Ngindrai kihiri ngalan kiya paingan.”   
\p
\v 12 Pwen Yesu ipwai iya kili ndramat mepo ipwanos yiy, ara ipa, “Kapa namangse yon, ara mbuna apwanos kowasem hu, pe nalim hu, pe yowem hu, pe hu ndramat menmenahu soyon mepo hutora pakeh kili wou. Kapa ambusiy tehen tora, pwen matisan hu kapwanos wou pe hu kapo soiwin kimui kisa kili wou.  
\v 13 Konan. Kapa namangse yon, ara apwanos hu ndramat menmenahu pwi, pe hu ndramat mandrahu imat, pe hu ndramat ndrikahu mwomwan, pe hu ndramat marahu iyoh,  
\v 14 pwen andre awiri lomwes kiyau aliy. Yihu ndramat tora kene, ara hu kanlahiy para kapo soiwin pwi. Konan. Andre Ngindrai kipo soiwin kiro lang mepo hu ndramat imwonen, hu kasa tine paiwe.”   
\s1 Nongan pwandritiye para yon namandran  
\p
\v 15 Pwen ndramat hamou imi ndrahasa keyau iyapolo Yesu, ara ihilingiy, pwen ipwai iya kili Yesu, ipa, “Ndramat mepo andre kinamnam kiro yon namandran kiro kolo King Ngindrai, ara andre kipwes.”   
\p
\v 16 Hapeko Yesu itiyani nongan pwandritiye, ipa, “Ndramat hamou nakipo yon namandran. Pwen iro mwaniyaniy, pe ipwanos hu ndramat soyon para hu kasa.  
\v 17 Pwen isa rahihini lang para yon, pwen ipwandrisa ndramat para poya mbulyan, para kiya pwai kiya kili hu ndramat mepo kinpwanos hu pwen para hu kasa ara, ara kipa, ‘Akasa, melit masih kinmwoimwoi pwen iripo.’   
\p
\v 18 Hapeko yihu ndramat masih ara, ara hamou-hamou tahu hupa husoltere. Ndramat hamou ipa, ‘Yo kunsowani piyang hambut, pe andre kuya nimei na. Pwen pe usok wou, kapa apa hiyan sato para andre kunto pwi.’   
\p
\v 19 Pe ndramat hamou i ipa, ‘Yo kunsowani mbulmwakau to masongui, ma ndrokomwayit mayimwat; pwen andre kuya pe kunohonou hu kiya mbulen na. Pwen pe usok wou, kapa apa hiyan sato para andre kunto pwi.’   
\p
\v 20 Pe hamou i ipa, ‘Yo ara mahapo ko uyesou uwiri pihin hamou, pwen tunan ara ko, pe kunlahiy para kusa pwi.’   
\p
\v 21 Pwen ndramat para poya mbulyan, ara imui iya pe iya tiyaniy iya kili namandran tan. Pwen mbukena seu ara ndrinan ilokuh, pe ipwandrandrahani yiy, ipa, ‘Ahaleh aya hu sai masih, pe hu meresai mendreheh para kol ngawan. Pwen awiri hu ndramat menmenahu pwi, pe hu ndramat mandrahu imat, pe hu ndramat ndrikahu mwomwan, pe hu ndramat marahu iyoh, ara hu kasa.’   
\p
\v 22 Pwen ndramat para poya mbulyan ipa, ‘Namandran, tesah anpwandrandrahani yo kinna aliy, ara kunmbusiy, hapeko honga nondriya seu, ara iripo ndron.’   
\p
\v 23 Pwen namandran tan ipwai iya kili yiy, ipa, ‘Amui aya hu sai masih, pe aya hu meresai mendre-mendreheh para hu kol hakol-hakol, pe arandrokomarahu para hu kasa; pwen andre nondriya suwe kipep.  
\v 24 Upwai isa kili wawu, andre hamou tahu ndramat mepo kunpwanos hu mamu para hu kasa ara, ara andre hu kanyan hape ndritike yon to pwi.’ ”   
\s1 Kapa narayah ndramira Yesu, ara alohongani kahiyan kimu  
\p
\v 25 Hu ndramat soyo-soyon iya huro tokai iyapolo Yesu. Pwen ipaiwani yiy iya kili hu, pe ipa:  
\v 26 “Kapa ndramat hamou pakisa kili yo, hapeko kinmwisnani taman hilu tinan pwi, pe kinmwisnani nambuyun pe norun pwi, pe kinmwisnani nalin pe pisun pwi, pe kinmwisnani mwoiwan mbukenan pwi, ara andre kinlahiy para kirayah ndramiro pwi.  
\v 27 Pe kapa ndramat hamou kinkun kei tondrih tan pe kinho ndruwo pwi, ara kinlahiy para kirayah ndramiro pwi.   
\p
\v 28 Kapa hamou tawawu pakipun seu hawum sohun niwen para memere, ara andre kimpwan na, pe kindring lohongai para kinimei tehe sombule pat tan, ara ilahiy para kipun suwen kiya hapwen, ndre pwi?  
\v 29 Pe kapa kimwaniyani ndrohonoku seu, pe kinsoyei hape, hapeko kinlahiy para kipuliy kiyahapwen pwi, pwen hu ndramat masih andre hu kanimei pe hu kapwasimiri yiy.  
\v 30 Pwen andre hu kapa, ‘Ndramat aro, ara isoye suwen hape, hapeko kinlahiy para kipuliy kiyahapwen pwi.’   
\p
\v 31 Pe kapa king hamou pakiyapo pahun kiya kili king hamou, ara andre kimpwan pe kindring lohongai na, tehe ndramiran hu mapusongui (10,000) hulahiy para kayapo pahun kaya kili hu ndram mapulungui (20,000) ata king hamou ara, ndre pwi?  
\v 32 Pe kapa lohongan kipa tehe hu kanlahiy pwi, pwen andre kipwanos nongan kiya kili king hamou ara, para kikaituwe yiy, ma ndramiran hu huyera ndron mwanan, pe kisok king ara para hilu karapaniu pe kona pahun.  
\v 33 Pwen tehen tora ko, kapa hamou tawawu kiniyki ndruwan kinna melit tan masih pwi, ara andre kinlahiy para kirayah ndramiro pwi.   
\p
\v 34 Ndras para kanyai ara hiyan, hapeko kapa kankanan kiya pwi, pwen andre tukambusi kanan kimui tapeh?  
\v 35 Pwen ndras tora, ara kinlahiy para kasuluyaniy kiya polo lohulohu pwan, ara pwi. Pe kinlahiy para kasuluyaniy kiya polo ndre tutut para kaikiy kiya piyang, ara pwi yi. Ndras tora, ara andre karahaliy kiyau o mwaihei. Hiyeh mandraingan, ara kihilingi nongan iye.”   
\c 15  
\s1 Nongan pwandritiye para noru sipsip hamou isongsin  
\p
\v 1 Hu ndramat para poya takis, pe hu ndramat mepo pakut tahu mwomwan, ara hu masih husa mbultere hu, pe hurahakowa Yesu para hu kahalong nongnan.  
\v 2 Hapeko yihu Parisiy pe hu ndramat para hinuwani nongan para pwahanou, ara ndriyahu isin, pe huro panguluwaniy mwalingahu, huro pa, “Ndramat aro irawulohani hu ndramat pakut tahu mwomwan, pe ngara kinamnam kiyasura hu.”   
\p
\v 3 Pwen Yesu itiyani nongan pwandritiye iya kili hu toro:  
\v 4 “Kapa hamou tawawu, ma sipsip tan masangat, pe hamou kiyasongsin, ara tehe tapeh? Andre kitali hu androsongui pe androsomou ara hu koro kol hape mwaihei, pe kiya ten sipsip mepo kinnasongsin ara, kipoo kiya kahi yiy, ndre?  
\v 5 Pe iro mwonen ikahi yiy, ara andre kipwes namandran iya, pe kisap yiy kiye ngundrun.  
\v 6 Pwen kimui kiya wum, pe andre kiyoh kowasen hu kiyapolo hu ndramat para pakeh kili yiy, ara hu kasa wule, pe andre kipa, ‘Akapwes kiyasura yo; yo kunkahi sipsip to mepo isongsin ara!’  
\v 7 Yo upwai isa kili wawu, tehen aliy o, pwesai namandran iya andre kiro kol paingan yang, kapa ndramat hamou mepo pakut tan mwomwan kirapaiwani ndriyan. Ara ndrokonan—yihu para kol paingan yang ngara hu kapwes kata hu ndramat hu mwonen androsongui pe androsomou, pe kinlahiy para hu karapaiwani ndriyahu pwi. Hapeko kapa ndramat hamou pakut tan mwomwan kirapaiwani ndriyan, ara pwesai para aliy iramwaitini pwesai masih.   
\s1 Nongan pwandritiye para sombule silwa iyos  
\p
\v 8 Pe kapa pihin hamou ma sombule silwa tan masongui pe hambut para aliy kiyos, pwen andre tapeh? Ara andre kitolmwani paisui sahin pe kipwasili seu pe kiten nokulaniy, kipoo kiya kahiy, ndre?  
\v 9 Pe kiro mwonen kikahiy, andre kiyoh kowasenhu pe hu ndramat para pakeh kili yiy, ara hu kasawule, pe kipa, ‘Akapwes kiyasura yo; yo kunkahi sombule pat to mepo iyos ara.’  
\v 10 Pwen pe upwai isa kili wawu, tehen tora ko, kapa ndramat hamou pakut tan mwomwan kirapaiwani ndriyan, andre pwesai namandran iya kirayah kiro mbulmara hu angelou ata Ngindrai.”   
\s1 Nongan pwandritiye ta mbunah kamai hamou isongsin  
\p
\v 11 Pe Yesu iposura nongnan ipa, “Ndramat hamou ma norun kamai malmou.  
\v 12 Pwen norun kopwan, ara ipwai iya kili taman, ipa, ‘Tomo, ataingani menmenam, pe ato haroh, ara unamiliy para aikiy kisa kili yo.’ Pwen pe itainganiy mwalinga hilu.   
\p
\v 13 Pwen iyamulan hape, norun kopwan ara ihikule menmenan masih, pe iyau iya kol namandran masih mawen hape. Pwen iya iro ara, pe irakultuw handra-handra, pe irasumbuwani topwe menmenan masih kene, ihisolou o mwaihei.  
\v 14 Pe iro ara, pe menmenan masih iyahasolou topwei, pe iro mwonen lang ara mundruwai namandran irayah iro kol namandran masih ara, pe iho mamwore ko mwaihei.  
\v 15 Pwen pe iya ten mbulen, pe iyki yiy iya kili ndramat hamou para kol namandran masih ara, para kirayah ndramat para poya mbulyan. Pe ndramat ara, ipwandrisa yiy iya kowa hu puw tan para kiro hang anandrina hu puw.  
\v 16 Pe inime hu puw huro yan hu pwisi mbuwah,\f + \fr 15:16 \ft Eng: pods; TP: skin bilong bin\f* pe ndriyan ingah para kiyanuh puran kiya hu pwisi mbuwah ara. Hapeko, ndramat hamou kinhang yiy hapesah pwi.   
\p
\v 17 Pe iro mwonen lohongan imui isa kili yiy, pwen ipa, ‘Yihu ndramat para poya mbulya tomo, ara ma anandrinahu ipep pe ndromwan ita, pe yo urupo aripo pe kunumat ndriyo.  
\v 18 Konan ara! Yo andre kutine pe kuyau kumui kuya kili tomo pe andre kupwai kiya kili yiy, kupa toro: Tomo, yo ara umbusi pakut mwomwan iya kili Ngindrai pe isa kili wou i.  
\v 19 Pwen kinna hiyan para apohowe yo tehe norum pwi. Ambusi yo kurayah tehe ndramat hamou para poya mbulyam o mwaihei.’  
\v 20 Pwen pe itine pe imui iya kili taman.  
\p Hapeko iho ndron mwanan iya, pwen taman ara inime yiy iro tokai iropo isa. Pe koyun isikirani yiy, pe ingap iya kili norun pe indrohosi yiy, pe irahunghung iyatan. \fig Hapeko iho ndron mwanan iya, pwen taman ara inime yiy iro tokai iropo isa. Pe koyun isikirani yiy, pe ingap iya kili norun pe indrohosi yiy, pe irahunghung iyatan.|alt="Prodigal son returns" src="IB-046gr.jpg" size="col" loc="15:20-24" copy="Blibica - Farid Faadil" ref="Luk 15:20" \fig*   
\p
\v 21 Pe norun kamai ipwai iya kili yiy, ipa, ‘Tomo, yo ara umbusi pakut mwomwan iya kili Ngindrai pe isa kili wou i. Pwen kinna hiyan para apohowe yo tehe norum pwi.’   
\p
\v 22 Hapeko taman ipwai iya kili hu ndramat para poya mbulyan, ipa, ‘Akahaleh! Akawiri koyau hamou niwen mepo mwayih iya, pe iramwaitini hu koyau masih, pe akasuluye yiy kiya aliy. Pe akaiki pwenah sih kiya ndrakopweniman, pe akaiki hatna pwelekai malpai kiya pwelekan.  
\v 23 Akaya wiri noru mbulmwakau mepo imuh kisa, pe katingundrun. Pe tukanamnam pe tukapwes.  
\v 24 Paratesah, noru kamai iye, ara kinnamat pwen, pe mahapo kinimui kinsa mwalen paiwe. Pe isongsin, pe kankahi yiy.’ Pwen pe hupiye hu iya pwesai.   
\p
\v 25 Iro mwonen lang ara, nalin ndrohan ara iro ndrai piyang. Pwen imui isa pakeh ngilse seu, pe ihilingi ngasa ndramiy pe ndraniyai iropo iya.  
\v 26 Pwen pe iyoh ndramat hamou para poya mbulen iya kili yiy, pe isok tehe hu tora po tesah.  
\v 27 Pe ndramat para poya mbulen ara, ipa, ‘Nalim ara kinsa pe tamam itingundru noru mbulmwakau imuh, paratesah, yiy ara iro hiyan o pe imui.’   
\p
\v 28 Pwen nalin ndrohan ihilingi nongan aro, pe ndrinan ilokuh, pe welen imai para kiya nondriyan. Pwen pe taman iya ngawan pe iya rambunmbuni yiy.  
\v 29 Hapeko isomwi taman, ipa, ‘Animei na! Hayou soyon iya kinna, ara urayah tehe ndramat para pwandrendres tam. Pe kunoho ndrihisani hape nongnam ngara apwatisingiy kisa kili yo, ara pwi. Hapeko anpo hamou noru meme mendreheh para ahang yo para kupwes kiyasura kowase hu, ara pwi.  
\v 30 Hapeko norum kamai mepo kinna solpwarani hu memelit tam masih, kinna kultuw para pilah ara isa, pwen mahapo atingundru noru mbulmwakau imuh iya anan!’   
\p
\v 31 Pe taman ipa, ‘Noru, wou ara aripo sura yo lang masih, pe hu melto masih kene, ara atam!  
\v 32 Hapeko ndriya worou ara kiro hiyan pe tukapwes, paratesah, nalim aro, ara kinnamat, pe mahapo kinimui kinsa mwalen paiwe; iyasongsin, pe kankahi yiy.’ ”   
\c 16  
\s1 Nongan pwandritiye ta ndramat iro nimnim iya pohomara mbulen, pe isalpwarani hu melit  
\p
\v 1 Yesu itiyani nongan pwandritiye iya kili ndramiran hu, ipa, “Ndramat hamou namandran mamenmenan soyo-soyon iya, ara iyki ndramat hamou iro mu para kiro ponokulani hu menmenan. Pe hu ndramat hayah husa kili namandran ara, pe hurasusut nongan iya kili yiy, tehe ndramat iro mu ara, ara kinsalpwarani hu menmenan.  
\v 2 Pwen pe namandran ara iyoh yiy iya nondriyan pe isok yiy, ipa, ‘Wou apo tesah, mepo uhulong titiye tam? Wou aro mu iya pohombulen, pe atiyaniy kisa kili yo na; aro ngaplaniy tapeh? Paratesah, wou ara anlahiy para aye ndron pohombulen iye pwi.’   
\p
\v 3 Pwen ndramat iro mu iya pohombulen ara, ara ipwai iya kili yiy mbukenan, ipa, ‘Yo mahapo andre kupo tesah ara? Namandran to nakiwiri mbulyo kiya mawen kili yo. Yo ara pwokeyo pwi para kutalon pwan, pe umasi para kuro rasosoying i.  
\v 4 Yo ara upahasani sehe lohongai para kumbusiy mahapo, pwen andre hu ndramat karawulohani yo kuya nondriya suwe hu, kiro mwonen lang mepo namandran to kiwiri yo kuya mawen mbulyo.’   
\p
\v 5 Pwen pe iyoh hu mepo nahanah ata namandran tan iro kili hu, ara husa kili yiy. Pe isok yiy isa mu tahu ara, ipa, ‘Wou nahanah tam ita kili namandran to, ara masahayeh?’   
\p
\v 6 Pe yiy isa mu ara, ipa, ‘Nopwaran para nahanah to, ara tehe ndraikei holip iho kohoyongan masangat.’\f + \fr 16:6 \ft Eng: Eight hundred gallons of olive oil; TP: 100 dram wel; Greek: 100 batous\f*  
\p Pwen ndramat iro mu iya pohombulen ara, ipa, ‘Ahaleh pe ayampwan, pe awiri pepa mepo hu kanratuluwi nongan para nahanah tam ita aliy, pe aratuluwi nahanah tam kiya mayimingui opu.’   
\p
\v 7 Pwen isok yiy mepo iho ndruwan ara, ipa, ‘Wou, nahanah tam masahayeh?’ Pe ipa, ‘Nopwaran para nahanah to, ara tehe wit mandropwa sangat.’\f + \fr 16:7 \ft Eng: a thousand bushels of wheat; TP: 100 bek wit; Greek: 100 korous\f*  
\p Pe ipwai iya kili yiy, ipa, ‘Ahaleh pe ayampwan, pe awiri pepa mepo hu kanratuluwi nongan para nahanah tam ita aliy, pe aratuluwi nahanah tam kiya mandrolngui opu.’   
\p
\v 8 Pe iyamulan, namandran tan iya yirowe sehe melit kintayah ara, pwen isomwani ndramat mwomwan para pohombulen ara, paratesah, yiy imbusi kultuw ara tehe ndramat lohongan ileu. Akanimei, yihu ndramat para kol pwan, ara lohongahu ileu iya kultuw handra-handra, para hu kasusuye kiya kili hu hasap para mahapo. Pe huramwaitini hu mepo ngara hu koro ndruwa kultuwayi kolo King Ngindrai.  
\v 9 Yo upwai isa kili wawu, akataingani hu sombule pat pe hu melit handra-handra pwassin para kol pwan, para akapo kowase wawu hu kayau aliy. Pwen kapa hu melit pwassin ara kene hu kahapwen, andre Ngindrai kirawulohani wawu koro nondriya hu seu mepo andre kinto-kinto.   
\p
\v 10 Kapa hiyeh maran kiwayis para kiponokulani hu melit mendreheh, ara andre maran kiwayis para kiponokulani hu melit namandran i. Pe hiyeh ngara kimbusi kultuw kinmwonen pwi kiya hu melit mendreheh, ara andre kimbusiy tehen aliy o kiya hu melit namandran i.  
\v 11 Pwen pe kapa mara wawu kinwayis para akaponokulani hu melit pwassin para kol pwan pwi, pwen hiyeh andre kipa ndre mara wawu kiwayis para akaponokulani hu memelit ndrokonan.  
\v 12 Pe kapa mara wawu kinwayis para akaponokulani menmena hamou pwi, pwen hiyeh andre kiyki melit kisata wawu para akarayah mbukenan?   
\p
\v 13 Kinlahi ndramat hamou para poya mbulen kiro pahandra hilu namandran malmou, ara pwi. Yiy andre kihimwisnani hamou pe kinamili hamou, ndre andre welen kiso kiyata hamou pe welen kimai kiyata hamou. Wawu kanlahiy para karayah pwandrendres ta Ngindrai, pe pwandrendres para menmena kol pwan kene, ara pwi.”   
\s1 Yesu iwong iya nongan para pwahanou pe iya nongan para kolo King Ngindrai  
\p
\v 14 Pe yihu Parisiy mepo hu ngara kanamili singayai, ara huhilingi hu nongan masih aro kene, pe hu patumbuye Yesu.  
\v 15 Pwen Yesu ipwai iya kili hu, ipa, “Wawu ndramat ariya ko mepo wawu pakasomwani wawu koro mbulmara hu ndramat, hapeko Ngindrai ara tanan ndriya wawu pwen. Tesah mepo haiyan iya mbulmara hu ndramat, ara melit mwomwan masih iya mbulmara Ngindrai.   
\s1 Hu Susura Hinonou ta Yesu  
\p
\v 16 Nongan para pwahanou pe nongan tahu Poropet ara huro pohowei, ipoo isa matne lenge Yohanes. Hapeko iro mwonen lenge Yohanes isa, nongan hiyan para kolo King Ngindrai, ara huro pohowei iya kol masih. Pe hu ndramat masih hurasisinge hu para hu kaya nondriyan.  
\v 17 Kol pwan pe yang, ara iya waison para kimun o mwaihei, hapeko kinlahiy para nongan para pwahanou sahin ata Ngindrai kitan, ara pwi.   
\p
\v 18 Pe kapa ndramat hamou kitali nambuyun, pe kiyesou kiya kili pihin hamou paiwe, ara ipo pilah. Pe kapa ndramat kiyesou kiya kili pihin mepo kintali nambuyun, ara ipo pilah.   
\s1 Titiye ata ndramat menmenan soyon pe Lasarus  
\p
\v 19 Ndramat hamou iyen, mamenmenan soyon, pe ngara kisuluye yiy kiya hu ndrohan anandritan pe koyau lahayan iya, pe lang masih ngara kimpwan ndrita hu melit mwayih pe lahayan handra-handra.  
\v 20 Pe ndramat hamou ngalan Lasarus ngara kiyempwan pohomara karam namandran ta ndramat menmenan soyon ara, pe ngara kiro rakamam. Mandrakuyun masih ara neken iniy topwei.  
\v 21 Pe Lasarus ndriyan ngara kingah para kiyan hu konkonu anandrinai mepo ngara kilon kiro keyau ata ndramat mepo menmenan soyon ara. Hapeko hu mwiy, ngara hu koro ndramani hu neken tan.   
\p
\v 22 Pwen irahihini lenge Lasarus, ndramat para rakamam ara, imat. Pe hu angelou husap yiy iya pe imi ndrahasa Apraham. Pe ndramat menmenan soyon iya ara, ara imat i, pe huroni yiy.  
\v 23 Pe iya pe iro kolo hu ndramat kanmat pe iro nondriya ngandran namandran. Pwen maran itandras iya paingan pe inime Apraham iro mwanan iya, iyasura Lasarus iro ndrahasan.  
\v 24 Pwen pe iyoh iya kili Apraham, ipa, ‘Tomo Apraham, koyum kisikirani yo, pe apwandrisa Lasarus pe kiyki ndrakopweniman kiya ndran, pe kisa kalame pe kimbusiy kiwou. Paratesah, mwan urupo aliy iye, ara iripo iyki ngandran namandran iya, isa kili yo.’ \fig Ndramat menmenan soyon iya ara, ... iro kolo hu ndramat kanmat pe iro nondriya ngandran namandran ... pe inime Apraham iro mwanan iya, iyasura Lasarus iro ndrahasan. Pwen pe iyoh iya kili Apraham, ...|alt="Rich man calls to Abraham" src="C079psgr.tif" size="span" loc="16:24-29" copy="NTM" ref="Luk 16:22-24" \fig*   
\p
\v 25 Hapeko Apraham ipwai iya kili yiy, ipa, ‘Noru, alohongani mipwan tam kinna, ma aro ndron mwalen, ara awiri hu melit tam hiyan opu; hapeko Lasarus, ara iwiri hu melit tan mwomwan opu. Hapeko mahapo, yiy ara iripo mwoimwoi iye, pe wou ata nondriya ngandran namandran.  
\v 26 Pe melit handra yi, ara toro: mwalinga yowu pe wawu, ara Ngindrai kiniyki ngat sih mbulun pwi ita pwen. Pwen pe kinlahiy para ndramat hamou kiro iye pe kihis ndrokomatne ngat iye kiya haroh kili wawu, ara pwi; pe kinlahiy para hamou kisingondritiy kiro ara pe kisa kili yowu, ara pwi yi.’   
\p
\v 27 Pwen ndramat menmenan soyon ara isomwiy, ipa, ‘Tomo Apraham, urakamam satam, apwandrisa Lasarus kiya suwe tomo,  
\v 28 paratesah, yo ma nali hu mayimou. Pwen hiyan para kiya pe kipwandrandrahani hu. Matisan yihu yi kasa kol aripo, mepo ngandran namandran iya iripo aliy.’   
\p
\v 29 Pwen pe Apraham ipwai paiwe iya kili yiy, ipa, ‘Nongan ata Mose iyasura hu Poropet, ara ita sura nalim hu. Hu koroiki ndrainga hu kaliy.’   
\p
\v 30 Hapeko ipa, ‘Pwi! Tomo Apraham; kapa ndramat hamou kitine kimat pe kiya kili hu, pwen andre hu karapwaiwani ndriyahu.’   
\p
\v 31 Hapeko Apraham ipwai iya kili yiy, ipa, ‘Kapa yihu kanhilingi nongna Mose pe hu Poropet pwi, pwen andre hu kanlahiy para hu kapwotisingi lohongahu pwi, konan kapa ndramat hamou kimat pe kisa tine.’ ”   
\c 17  
\s1 Yesu iwong iya pakut mwomwan, pe kultuw para kapwotisingi lohongai, pe kultuw para kapo mbulen  
\p
\v 1 Yesu ipwai iya kili ndramiran hu, ipa, “Hu melit mepo andre kimbusi hu ndramat kayos kaya pakut mwomwan, ara andre karayah. Hapeko toimwa sehe ndramat mepo imbusiy, pe hu melit tehen tora hu karayah. Nopwaran, ara ita ndritan.  
\v 2 Hiyan para kandruyani pat kiya koyun pe kapiyani yiy kiya mbulu ndras pe kimat. Pwen andre kinlahiy para kirandroyani hamou tahu mbunah mendreheh aripo, pe kiyos kiya pakut mwomwan pwi.  
\v 3 Pwen pe akoro hinehes.  
\p Kapa nalim kimbusi pakut mwomwan, pwen apomate yiy; pe kapa kirapaiwani ndriyan, pwen atali mwomwan tan.   
\p
\v 4 Pe kapa kimbusi pakut mwomwan kisa kili wou maporoandrtisap kiho nondriya lang sih, pe maporoandrtisap kimui kisa kili wou, pe kipa, ‘Nakusa pohopoh; pe nakurapaiwani ndriyo,’ pwen atali mwomwan tan.”   
\p
\v 5 Pwen hu aposel hupwai iya kili Yapan, hupa, “Ambusi lohonga yowu ndrisiyon, ara kiya namandran!”   
\p
\v 6 Pe Yapan isomwi hu, ipa, “Kapa lohongam ndrisiyon mendreheh pwen tehe peke mbuwa mastet sih, ara andre alahiy para apwai kiya kili kei namandran, para ngondron kiret pe kiyahasi yiy kiya ndras, pe andre kihilingi wou.   
\p
\v 7 Kapa hamou tawawu ma ndramiran hamou para poya mbulyan, pe kipwai kiya kili yiy para kiya talon pwan kiya piyang, ndre kiya pwokere hu sipsip, pwen kiro mwonen ndramat para poya mbulyan ara kimui kisa, andre namandran tan kipwai kiya kili yiy, kipa, ‘Asampwan kileh pe anamnam’? Andre kiwong tehen toro, ndre pwi?  
\v 8 Pwi! Andre kipa, ‘Amwaniyani anandrino na, pe ahakule wou pe aro longe yo para kuyin ndran pe kunamnam. Pwen kiyamulan andre anamnam pe ayin ndran.’  
\v 9 Pwen sehe melit ipwandrandrahani ndramat para poya mbulyan para kimbusiy ara, ara andre namandran tan kirawulohani yiy, ndre pwi? Pwi!  
\v 10 Pwen pe wawu tehen aliy i; kapa wawu kanmbusi hu melit masih mepo Ngindrai kinpwandrandrahani wawu para akambusiy kihipwen, ara wawu kapa, ‘Yowu ara ndramat o mwaihei para poya mbulyam. Mbulen yowu mbusiy, ara mbulya yowu ara ko.’ ”   
\s1 Yesu isopwoyani hu ndramat masongui mepo mwamwa kawa iro kili hu, ara huya hiyan  
\p
\v 11 Pwen Yesu iro tokai nakiya Yerusalem, pe iya yau ngilse ndrokomatnet para mwalinga kol malkol namandran hape, Samariya pe Kaliliyy.  
\v 12 Iro mwonen nakiya nondriya kol hakol mendreheh, yihu ndramat masongui mepo mwamwa kawa ilopwa hu, ara husa pohonani yiy, pe huro tine mwanan hape.  
\v 13 Pe huyoh namandran iya, hupa, “Yesu! Namandran! Koyum kisikirani yowu!”   
\p
\v 14 Pwen iro mwonen Yesu inime hu, ipwai iya kili hu, ipa, “Akaya pwaingani wawu kaya kili hu pris.” Pe iro mwonen huropo huya, ara mandrakuyuhu masih kene irayah howen.   
\p
\v 15 Pe hamou tahu inimei tehe mandrakuyun kinna howen, pwen imui isa, pe iro wayeh namandran pe iro hari ngala Ngindrai.  
\v 16 Pe isa piyani yiy iya ngondro ndrika Yesu, pe irawuloh iyatan. Pe yiy ara ndramira Samariya hamou.   
\p
\v 17 Pe Yesu isok, ipa, “Upa ndre wawu masongui wawu kanna howen; pe hu manandrosomou hu kontora aleheh?  
\v 18 Tehen tapeh? Ndramat hamou hira ndron para kimui kisa pe kisahari ngala Ngindrai, ndre pwi? Ndre ndramat para mawen iye kopu?”  
\v 19 Pwen Yesu ipwai iya kili yiy, ipa, “Atine pe ayau; lohongam ndrisiyon kinmbusi wou anna hiyan.”   
\s1 Kolo King Ngindrai andre kisa tapeh?  
\p
\v 20 Hu Parisiy hayah husok Yesu tehe sehe lang imwonen andre kolo King Ngindrai kisa. Pwen Yesu isomwi hu, ipa, “Kolo King Ngindrai nakisa, ara wawu andre kanyirowe kaipisan pwi.  
\v 21 Pe yihu ndramat kanlahiy para kapa: ‘Akanimei! Iripo iye,’ ndre ‘Ita yoro,’ ara pwi. Hapeko akahilingiy! Kolo King Ngindrai, ara ita mwalinga wawu.”   
\p
\v 22 Pwen ipwai iya kili ndramiran hu, ipa, “Lang itapo isa, ara andre wawu karakamsiy para wawu pakanime lang sih, para nondriya lenge Noru Ndramat, hapeko wawu andre kannimei pwi yoh.  
\v 23 Pe hu ndramat andre hu kapwai kisa kili wawu, hu kapa, ‘Akanimei! Yiy ita yoro!’ ndre ‘Yiy iripo iye!’ Wawu mbuna akangap koho ndruwa hu kaya.  
\v 24 Lenge Noru Ndramat ara mwensen tehe kamit; kikamiriy, pe kilengani yang kiro mbusungon haroh kiyandrek kiya haroh.  
\v 25 Hapeko Noru Ndramat andre kiya nondriya hu nopwaran namandran soyon kimu, pe hu hasap para mahapo, andre hu kamwisnani yiy.   
\p
\v 26 Hu kultuw mepo kantayah kinna iro lenge Nowah, ara andre kihisoule ko, kiho nondriya lenge Noru Ndramat.  
\v 27 Iro tandrohonga lenge Nowah, ara yihu ndramat huro namnam, pe huro yin ndran, pe huro yesou, pe huro sokombut yesou, ipoo iya lang mepo Nowah isong iya nondriya ndroi. Pwen pe non namandran irah pe ipwalngani hu masih.   
\p
\v 28 Pe andre kihisoule ko tehe lenge Lot i. Hu ndramat huro namnam pe huro yin ndran, pe huropo pehei pe huro sousou, pe huro has anandrinai pe huro pun seu.  
\v 29 Hapeko iro mwonen lang mepo Lot itali Sotom, mwan ilon tehe mbulou indrut iyau yang isa pwan, pe ipwalngani hu masih kene.   
\p
\v 30 Pwen kiho mwonen lang mepo Noru Ndramat nakisa yelan ngawan, ara andre kihisoule ko.  
\v 31 Kiro mwonen lang ara, ndramat hiyeh kiro payandroha suwen, ara mbuna kilai kiya pwan, pe kiya nondriya suwen para kiya wiri hu menmenan. Tehen tora ko, sehe ndramat mepo kiro pingen lang ara, ara mbuna kipaiwani yiy kimui.  
\v 32 Wawu kalohongani nambuyu Lot!  
\v 33 Hiyeh pakisopwat mwoiwan, ara andre mwoiwan kitali yiy; pe kapa hiyeh kitali mwoiwan, ara andre mwoiwan kiye ndron.  
\v 34 Yo upwai isa kili wawu, tehe ndramat malmou andre hilu keye matin yokyok hayok kiro mwonen ping ara. Pwen Ngindrai andre kiwiri hamou, pe hamou andre kiye ndron.  
\v 35-36 Pe pihin malmou andre hilkorowule pe hilkoro puluw palawa. Pwen andre Ngindrai kiwiri hamou, pe hamou andre kiye ndron.”\f + \fr 17:35-36 \ft Hu ndramat hayah hupahas iya nongna Ngindrai, hupa ndre nongan hape yi ita suran, pe ipa toro: “Ndramat malmou andre hilkoro piyang. Pwen andre Ngindrai kiwiri hamou, pe andre hamou kiye ndron.” Animei ita Mattiu 24:40\f*   
\p
\v 37 Pwen ndramiran hu husok yiy, hupa, “Yapan, hu melit aro kene andre hu karayah koro aleheh?” Pwen Yesu isomwi hu, ipa, “Hape aleheh mepo nombuwe tesah imat iro aliy, ara andre hu pihinan kahalun kaya aliy.\f + \fr 17:37 \ft Eng: Where there is a dead body, there the vultures will gather.\f*”   
\c 18  
\s1 Nongan pwandritiye ta pihinau hamou ngara kiwaiyani ndramat para tamwanye  
\p
\v 1 Pwen Yesu itiyani nongan pwandritiye sahin iya kili ndramiran hu, para kihinuwani hu para hu koro tohun lang masih, pe welehu mbuna kimai.  
\v 2 Yesu ipa toro: “Ndramat hamou para tamwanye, ara iye kol hakol ngawan. Pe yiy ara kinho noh ata Ngindrai pwi, pe kinoho lohonge kinnata hu ndramat pwi yi.  
\v 3 Pe pihinau hamou iro kol ngawan ara, ngara kisa kili yiy ken iho ken, pe kipa, ‘Asopwat yo, pe aramwaniyani mwalingo pe mwalinga yiy mepo pakiyki yo kuya nongan.’   
\p
\v 4 Ndramat para tamwanye ara, ara mamu ipa pwi iya kili yiy. Hapeko iyen pe ilohonge, ipa, ‘Yo ara kunho noh ata Ngindrai pwi, pe kunoho lohonge kinnata hu ndramat pwi yi.  
\v 5 Hapeko pihinau aro, ngara kiro waiyani yo manau. Pwen hiyan para kuramwanye yiy kileh. Matisan kiropo kisa ken iho ken pe kipwonomwili yo topwei!’ ”   
\p
\v 6 Pe Yapan ipwai, ipa, “Akahilingi nongan mepo ndramat kinho tamwanye hiyan pwi ara, kinpwai.  
\v 7 Pwen tehen tapeh? Hu ndramat mepo Ngindrai kintakinimahu pwen atan, pe kapa hu koro rang kiya kili yiy para kisopwat hu ping pe lang, ara andre kihilingi hu, ndre pwi? Pe andre kiyindronge hu koro longe para kisopwat hu kiya ndrangan niwen? Pwi yoh!  
\v 8 Yo upwai isa kili wawu tehe andre kinkose para kiramwanye hu kileh pwi. Hapeko, kapa Noru Ndramat kisa, andre kinimei tehe hu ndramat hutopo kol pwan, ara lohongahu ndrisiyon, ndre pwi?”   
\s1 Nongan pwandritiye ta Parisiy hamou pe ndramat para poya takis hamou  
\p
\v 9 Yihu ndramat hayah ara husikiye hu tehe kultuwayihu ara imwonen iya, iyata hu hayah i mepo hunime hu tehe hu mwaihei opu. Pwen Yesu itiyani nongan pwandritiye iya kili hu ndramat ara, toro:  
\v 10 “Hilu ndramat malmou, hilya yumwa totohun namandran para hilkaya tohun. Yiy hamou, ara hamou tahu Parisiy, pe yiy hamou i, ara ndramat hamou para poya takis.  
\v 11 Parisiy aro, itine pe iro tohun iyatan mbukenan, ipa toro: ‘Ngindrai, yo urawuloh tehe yo ara tehe hu ndramat hayah pwi. Yihu ngara kapahana, pe karandroindroi, pe kapo pilah. Hapeko yo, ara pwi! Pe yo tehe ndramat para poya takis aro pwi yi.  
\v 12 Yo ngara kuyuh anandrinai maporoluwoh kiho nondriya sandre sih. Pe melit masih ngara kuwiriy, ara ngara kuwiri hambut para nondriya masongui ara, pe ngara kuikiy kisatam.’   
\p
\v 13 Hapeko ndramat para poya takis ara iro tine mwanan hape. Yiy mbuwalin para maran kitandras kiya kol paingan yang. Hapeko iti wiyineren, pe ipa, ‘Ngindrai, koyum kisikirani yo. Yo ndramat pakut to mwomwan.’   
\p
\v 14 Yo upwai isa kili wawu tehe ndramat para poya takis aro, ara imui iya suwen, pe yiy opu ara irayah ndramat imwonen iya mbulmara Ngindrai. Hapeko Parisiy aro, ara pwi. Paratesah, hiyeh pakisap ngalan mbukenan, ara andre ngalan kiya pwi. Pe hiyeh kiyki yiy kiya pwan, ara andre Ngindrai kihiri ngalan kiya paingan.”   
\s1 Yesu pe hu mbunah mendreheh  
\p
\v 15 Pe yihu ndramat ara huro wiri hu mbunah mendreheh iyapolo hu mbunah malaman i, ara huya kili Yesu para niman kiya ndrita hu. Pe iro mwonen ndramiran hu hunimei, pwen hupomate hu ndramat ara.  
\v 16 Hapeko Yesu iyoh hu mbunah husa kili yiy, pe ipa, “Akatali hu mbunah kasa kili yo, pe mbuna akakaituwe hu, paratesah, kolo King Ngindrai, ara atahu tehen aro kene.  
\v 17 Yo upwai ndrokonan isa kili wawu, kapa ndramat hamou kinwiri kultuwayi kolo King Ngindrai tehe mbunah hamou tehen iye pwi, ara kinlahiy para kiya nondriyan pwi.”   
\s1 Pohon hamou menmenan soyon  
\p
\v 18 Pwen pohon hamou para kol isok Yesu, ipa, “Ndramat Hiyan para Hinonou, yo andre kumbusi tapeh, pwen pe andre kuwiri taleh mepo andre kinto-kinto?”   
\p
\v 19 Pe Yesu isomwi yiy, ipa, “Paratapeh wou apohowe yo hiyan? Hamou hiyan pwi. Ngindrai hamou opu, ara yiy hiyan.  
\v 20 Wou tanam hu nongan para pwahanou: ‘Mbuna apo pilah, mbuna atingundru ndramat kimat, mbuna apahana, mbuna apakarawani ndramat hamou kiya nongan, pe ahaiyani tamam hilu tinam.’ ”   
\p
\v 21 Pwen pohon para kol ara, ara ipa, “Nongan para pwahanou masih kene ara, ara mawihou to ko, pe ngara kuhaiyaniy.”   
\p
\v 22 Iro mwonen Yesu ihilingi nongan aro, pwen ipwai iya kili yiy, ipa, “Melit handra ko hira ndron, ara anmbusiy mapu. Ayapo pehei kiya hu melit tam masih, pe awiri singayai para aliy, pe atainganiy kiyata hu ndramat mepo hundroisiy, pe andre awiri hu melit lahayan kennen namandran ita kol paingan yang. Pwen asa, oho ndruwo.”   
\p
\v 23 Iro mwonen ihilingi nongan aro, ndriyan ara ipworu masih, paratesah, yiy ndramat hamou menmenan soyon iya.  
\v 24 Yesu maran iya kili yiy, pe ipa, “Yihu ndramat mepo menmenahu soyon, ara ingandrah iyatahu para hu kaya nondriya kolo King Ngindrai!  
\v 25 Kamel hamou, ingandrah para kisong kiya ngara kannih; hapeko ndramat hamou menmenan soyon iya, ara ngandrahan iya para kisong kiya nondriya kolo King Ngindrai.”   
\p
\v 26 Pwen hu hiyeh huro hilingiy, ara husok, hupa, “Kapa tehen tora, pwen andre hiyeh ndrokonan kilahiy para kiwiri taleh mepo andre kinto-kinto?”   
\p
\v 27 Pe Yesu ipa, “Sehe melit hu ndramat kanwenei para kambusiy pwi, ara Ngindrai iwenei para kimbusiy.”   
\p
\v 28 Pwen Pita ipwai iya kili Yesu, ipa, “Yowu ara kantali hu melit towu masih kene para koho ndruwam!”   
\p
\v 29 Pe Yesu ipa, “Yo upwai ndrokonan isa kili wawu, kapa sehe ndramat kitali kolon ndre nambuyun, ndre kitali taman hilu tinan, ndre kitali nalin hu, ndre kitali norun hu, para nakiya nondriya kolo King Ngindrai,  
\v 30 ara andre kiwiri hu melit soyo-soyon iya kiro lang mahapo, pe kiya lang itapo isa kamulan, ara andre kiwiri taleh mepo andre kinto-kinto.”   
\s1 Yesu iranonoye paiwe iya kimat tan  
\p
\v 31 Pwen Yesu iwiri hu Songui pe Lumou huya pwakin hape, pe ipwai iya kili hu, ipa, “Andre worou tukaya paingan Yerusalem, pe melit masih mepo hu poropet kantatuluwiy pwen kinna ta Noru Ndramat, ara andre kirayah mannan.  
\v 32 Tehe andre hu kaiki yiy kiya nima hu Ndramira Lah. Pe andre yihu kapwasisiman anan, pe kapatumbuye yiy, pe kasokombunuhi yiy, pe kamwiri yiy, pe andre hu katingundrun kimat.  
\v 33 Pe kiro mwonen lang toyoh, ara andre kisatine paiwe.”   
\p
\v 34 Pe ndramiran hu, ara lohongahu kanileu kinna nongan masih aro, ara pwi yoh. Mbulndroiyi lohongai ara, ara ikohon kili hu, pe yihu kanpahasani sehe melit mepo iro wong iya aliy pwi.   
\s1 Yesu isopwoyani ndramat hamou maran iyoh  
\p
\v 35 Pwen Yesu iropo nakiya kol ngawan Yeriko, pe ndramat hamou maran iyoh, ara iyempwan ngilse sai, pe iro rakamam.  
\v 36 Pe iro mwonen ihilingi hu ndramat soyon iya husoroyau, pwen isok tehe tesah ndrokonan iripo tayah.  
\v 37 Pe hupwai iya kili yiy, hupa, “Yesu, ndramira Nasaret, ara nakisayau aripo.”   
\p
\v 38 Pwen ndramat ara iyoh, ipa, “Yesu, Noru Tepit, koyum kisikirani yo!”   
\p
\v 39 Pe yihu ndramat mepo huro luwani Yesu, ara hupomate yiy pe hupwai iya kili yiy para kihun o, hapeko iyoh, ipa, “Noru Tepit, koyum kisikirani yo!”   
\p
\v 40 Pwen Yesu iro tine, pe ipwandrandrahaniy para hu kawiri ndramat maran iyoh ara, kisa kili yiy. Pe iro mwonen isa pakeh, pwen Yesu isok yiy ipa,  
\v 41 “Anamiliy para kumbusi tesah kisa kili wou?”  
\p Pe ipa, “Yapan, yo unamiliy para kunimnim paiwe.”   
\p
\v 42 Pe Yesu ipwai iya kili yiy, ipa, “Kiya, animnim! Lohongam ndrisiyon, ara kinsopwat wou.”  
\v 43 Hape pwi ko, maran inimnim paiwe, pe iho ndruwa Yesu pe iro hari ngala Ngindrai. Iro mwonen yihu ndramat masih kene hunimei, pwen yihu masih huhuri ngala Ngindrai yi.   
\c 19  
\s1 Sakiyus ndramat para poya takis  
\p
\v 1 Yesu iya nondriya kol ngawan Yeriko, para pakiya yau tusuye.  
\v 2 Pe ndramat hamou iro kol ara, ara ngalan Sakiyus. Yiy ara ndramat hamou ihohin iyata hu ndramat para poya takis, pe mameltan soyon iya.  
\v 3 Yiy inamiliy para kinime Yesu ara hiyeh, hapeko yiy, ara mulai sahin opu, pe kinlahiy para kinime Yesu pwi, paratesah, hu ndramat soyon iya, ara huro tandrapndrap.  
\v 4 Pwen pe ingap iya mu pe ingas kei sikamor\f + \fr 19:4 \ft Eng: sycamore-fig tree; TP: wanpela diwai fik\f* hakou, pe iye parasangan para kinime Yesu, paratesah, Yesu andre kisayau sai ara.   
\p
\v 5 Iro mwonen Yesu isarayah iro hape ara, maran itandras iya paingan pe inime Sakiyus, pe ipwai iya kili yiy, ipa, “Ahaleh o, asa pwan. Mahapo ko andre kuya kuro suwem.” \fig Yesu inime Sakiyus, pe ipwai iya kili yiy, ipa, “Ahaleh o, asa pwan. Mahapo ko andre kuya kuro suwem.”|alt="Zacchias" src="IB04120gr.tif" size="col" loc="19:5-10" copy="Biblica - Farid Faadil" ref="Luk 19:5" \fig*  
\v 6 Pwen Sakiyus ihimbuh o, pe ituh isa pwan. Pwen irawulohani Yesu iyapolo pwesai.   
\p
\v 7 Yihu ndramat masih hunimei, pe huro panguluwani Yesu, huro pa, “Yiy kinna kintora suwe ndramat hamou mepo pakut tan mwomwan.”   
\p
\v 8 Hapeko Sakiyus itine pe ipwai iya kili Yapan, ipa, “Yapan! Animei na! Yo mahapo andre kutaingani hu memelit to haroh mwanye kiya kili hu ndramat mepo hu ndroisiy, pe kapa kunpwasike hamou pe kunpahanowe hu meltan, ara andre kupo soiwin kiya maporohaasap.”   
\p
\v 9 Pwen pe Yesu ipwai iya kili yiy, ipa, “Lang nepo, sopwat ta Ngindrai ara kinsarayah kinsa seu iye, paratesah, ndramat aripo, ara yiy noru Apraham hamou i.  
\v 10 Noru Ndramat isa, ara tunan iye: para kiten pe kisopwat hu ndramat mepo husongsin.”   
\s1 Nongan pwandritiye tahu ndramat masongui para poya mbulen  
\p
\v 11 Hu ndramat huroholong Yesu manau, pe itiyani nongan pwandritiye sahin, paratesah, yiy iropo iya pakeh Yerusalem, pe hu ndramat ara, huro pa ndre kindrou pwi ko, kolo King Ngindrai nakisarayah.  
\v 12 Pe Yesu ipa toro: “Ndramat hamou mangalan, ara iyau iya kol hakol namandran masih hira mwanan, para hu karakiniman pe kirayah king. Pwen kiyamulan, andre kimui kisa kolon paiwe.  
\v 13 Pwen pe iyoh hu ndramat para poya mbulyan masongui husa kili yiy, pe iyki sombule pat tasongui-tasongui\f + \fr 19:13 \ft Eng: ten minas (one mina was about three months wages.) TP: 20 kina 20 kina [Hapeko, 20 kina ndre 200 kina ara mendreheh opu, pe kinlahi walah maroyoh, ara pwi!]\f* iya kili hamou-hamou tahu. Pe ipa, ‘Akawiri singayai iye pe akapo mbulen kiya aliy, kipoo kumui kusa.’   
\p
\v 14 Hapeko yihu ndramat para kolon imwonen, ara humwisnani yiy. Pwen hupwanos hu ndramat hayah para sapiya nongan huro ndruwan huya, pe huya pa, ‘Yowu mbuwali yowu para ndramat aro kirayah king towu.’   
\p
\v 15 Hapeko yiy ara irayah king manau, pwen pe imui iya kolon i. Pe ipwanos nongan iya kili hu ndramat mepo kiniyki singayai kinna kili hu ara, para nakinimei hiyeh tahu ndrokonan kinpo sura singayai kinyau aliy.   
\p
\v 16 Pwen ndramat hamou imu isa, pe ipa, ‘Yapane, yo uwiri sombule pat masongui, pwen kunpo suran pe kintayah tehe masongui yi.’   
\p
\v 17 Pe king ipwai iya kili yiy, ipa, ‘Ndramat para poya mbulyo, anmbusiy hiyan masih! Wou ara anpwokarani melit mendreheh, pwen pe hu kol namandran masongui, ara andre aro nimnim kiya tahu.’   
\p
\v 18 Pe hamou i iro mulan isa, pe ipa, ‘Yapane, yo uwiri sombule pat masongui, pe kunpo suran pe kintayah tehe mayimbut i.’   
\p
\v 19 Pwen king ipwai iya kili yiy, ipa, ‘Wou andre aro nimnim kiya hu kol namandran hape mayimikol.’   
\p
\v 20 Pwen pe ndramat hamou i para poya mbulyan isa, pe ipa, ‘Yapane, singayai tam iye; kunkulaniy kinna koyau hasai pe iripo mwonen.  
\v 21 Paratesah, yo unoh tam; wou ara ndramat hamou ngandrahan. Pe ngara aniyi tesah mepo anhohas pwi, pe ngara arihi tesah mepo anhopiye pwi.’   
\p
\v 22 Pe king ipwai iya kili yiy, ipa, ‘Wou ndramiro hamou mepo kultuwayim pwassin! Yo andre kuiki wou kiya nongan ara kiho ndruwa nongnam opu! Wou anpahasaniy pwen tehe yo ara ndramat hamou ngandrahan; pe ngara kuniyi tesah mepo kunho has pwi, pe ngara kurihi tesah mepo kunho piye pwi.  
\v 23 Pwen pe paratapeh pe wou aniyki sombule pat to kinna yumwa singayai pwi? Pwen kapa kumui, andre kusa pe kuwiri suran kiyapolon i.’   
\p
\v 24 Pwen pe king ipwai iya kili hu ndramat mepo huro tine ngilsen ara, ipa, ‘Akawiri sombule pat masongui ara kisa mawen kili yiy, pe akaikiy kiya kili yiy mepo atan malungui.’   
\p
\v 25 Hapeko yihu pwai, hupa, ‘Yapan, yiy ara, atan malungui pwen!’   
\p
\v 26 Pwen king isomwi hu, ipa, ‘Yo upwai ndrokonan isa kili wawu, tehe yihu masih mepo mamenmenahu, ara andre Ngindrai kipo sura menmenahu; hapeko yiy mepo menmenan pwi, konan hape sohoyan kimin, ara andre kawiriy topwei kiya mawen kili yiy.  
\v 27 Hapeko yihu hiyeh hu kanmwisnani yo, pe mbuwalihu para yo kurayah tehe king tahu, ara akawiri hu kasa mbulmoro pe akatingundru hu!’ ”   
\p
\v 28 Yesu itiyani nongan pwandritiye ara ihipwen, pwen irikai iye mu iya paingan Yerusalem.   
\s1 Yesu iya nondriya Yerusalem tehe king  
\p
\v 29 Iro mwonen Yesu iropo isa pakeh kol malkol Petpake pe Petaniy, isa parangondron sih mepo hupohowei Ngondron para hu Holip. Pwen ipwandrisa ndramiran malmou, pe ipwai iya kili hilu ipa,  
\v 30 “Alkaya kol mendreheh yoho mu kili walu. Pe kiro mwonen walu nakaya nondriyan, ara andre walu kanime noru tongkiy hamou hu kanwasiy pwen ita, mepo ndramat hamou kinihis aliy mapu. Pwen alkatali yiy pe kawiriy kisa iye.  
\v 31 Pe kapa hamou kisok walu, kipa, ‘Paratesah pe walu tora tali tongkiy ara?’ Pwen alkapwai kiya kili yiy, alkapa, ‘Yapan inamiliy.’ ”   
\p
\v 32 Pe hilu ndramat malmou mepo ipwandrisa hilu hilto mu ara, ara hilya nimei tehe sehe melit kinpwai kinnata kili hilu, ara iro mwonen tehe kinpwai.  
\v 33 Pwen hiluro tali malkeye tongkiy, pe ndramira tongkiy isok hilu, ipa, “Paratesah pe walu tora tali tongkiy ara?”   
\p
\v 34 Pe hilsomwi yiy, hilpa, “Yapan inamiliy.”   
\p
\v 35 Pwen hilu luwi tongkiy isa kili Yesu, pe hupwalani koiwe hu iya ndrita tongkiy ara, pe huiki Yesu impwan ndritan.  
\v 36 Pe iropo iya, pe hu ndramat hupwalani hu koyau tahu huya ndrita sai.\fig Hu ndramat hupwalani hu koyau tahu huya ndrita sai.|alt="Riding donkey" src="IB-053gr.jpg" size="col" loc="19:36-40" copy="Biblica - Farid Faadil" ref="Luk 19:36" \fig*   
\p
\v 37 Pe isa pakeh kol hape mepo sai para Ngondron para hu Holip ilai iya pwan, pe hu ndramiran soyo-soyon iya huhuri ngala Ngindrai iyapolo pwesai namandran, paratesah, hulohongani hu ndraikiya pwoke masih mepo hu kannimei pwen.   
\p
\v 38 Pe huwayeh hupa toro:  
\q1 “Lomwes ita kili King mepo isa iya ngala Yapan!  
\q2 Ndriya wayis ita kol paingan yang, pe Yapan ma ngannganan, iyera paingan masih!”   
\p
\v 39 Pwen yihu Parisiy hayah huro mwalinga hu ndramat soyon iya ara, ara hupwai iya kili Yesu, hupa, “Ndramat para Hinonou, apomate ndramiram hu para hu kahun o!”   
\p
\v 40 Pe Yesu isomwi hu, ipa, “Upwai isa kili wawu tehe, kapa hu kahun o, pwen andre hu pat kawayeh.”   
\p
\v 41 Pwen Yesu iropo iya pakeh Yerusalem, pe inime kol namandran iya ara, pe irangsiy.  
\v 42 Pe ipa, “Lang nepo, kapa wawu kapahasani tesah ilahiy para kiyki ndriya wayis kisa kili wawu—hapeko mahapo ara kinkohon mbulmara wawu.  
\v 43 Lang itapo isa andre hu mepo hu ngara kamwisnani wawu, ara hu ndram tahu andre hu kambultani pwan pe karahakowa kou namandran para kol tawawu, pe andre hu karakayani wawu kiro sese wawu haroh-haroh.  
\v 44 Pe andre yihu kasoyau kiyata wawu kaya pwan, wawu kiyapolo noru wawu hu koro nondriya kowa kol. Pe yihu andre kantali pat sih kiro ndrita sih pwi, paratesah, wawu kanyirowe lenge Ngindrai kinsa kili wawu pwi.”   
\s1 Yesu irasses hu ndramat huropo pehei nondriya yumwa totohun namandran huya mawen  
\p
\v 45 Pwen Yesu isong iya nondriya yumwa totohun namandran pe iro rasses hu ndramat mepo huropo pehei iya aliy.  
\v 46 Pe ipwai iya kili hu, ipa, “Pwayan kinpwai pwen, kinpa, ‘Suwe, ara yumwa totohun.’ Hapeko wawu kanmbusiy kintayah ndrohona kokohon tahu ndramat para pahana.”   
\p
\v 47 Pe lang masih ngara kiro hinuwani nongan kiro yumwa totohun namandran. Hapeko hu pris huhohin ta hu pris masih, pe hu ndramat para hinuwani nongan para pwahanou, pe yihu pohon tahu, ara huro hinonou para pakatingundru Yesu.  
\v 48 Yihu pakambusiy, hapeko hukah sai ndrit, paratesah, yihu ndramat masih ara huro pwahatini tisingi hu nongnan.   
\c 20  
\s1 Husok Yesu tehe hiyeh iyki pwoke nopwaran iya kili yiy  
\p
\v 1 Lang sih, Yesu iro hinuwani hu ndramat iro nondriya kowa yumwa totohun namandran, pe iro pohowe nongan hiyan ta Yapan. Pwen pe hu pris huhohin ta hu pris masih, pe hu ndramat para hinuwani nongan para pwahanou, iyapolo hu yapane kol, ara husa kili yiy.  
\v 2 Pe hupwai iya kili yiy, hupa, “Wou awiri pwoke nopwaran ara, iyau aleheh? Pe hiyeh iyki pwoke nopwaran ara, isa kili wou?”   
\p
\v 3 Pe Yesu isomwi hu, ipa, “Yo nakusike wawu kiya soksok sahin i; akapwai kisa kili yo,  
\v 4 Yohanes ngara kisumuluwani hu ndramat, pe wawu pa ndre kultuw para paptais ta Yohanes ara, ara iyau kol paingan yang, ndre iyau kili ndramat opu?”   
\p
\v 5 Pe huro panguluwaniy mwalingahu ko, huro pa, “Kapa tukapa, ‘Iyau kol paingan yang,’ pwen andre kisok, kipa, ‘Pwen tehen tapeh pe lohonga wawu kinpwotisingi nongnan pwi?’  
\v 6 Hapeko kapa tukapa, ‘Iyau kili ndramat,’ yihu ndramat masih, ara andre hu kasolpwa rou kiya pat, paratesah, lohongahu ara kinpwoke tehe Yohanes ara yiy poropet hamou.”   
\p
\v 7 Pwen pe husomwi yiy, hupa, “Yowu tana yowu pwi, iyau tapeh isa.”   
\p
\v 8 Pe Yesu ipa, “Pwen pe yo andre kunpwai kinsa kili wawu pwi yi, iyau hape aleheh uwiri pwoke nopwaran pe urupo mbusi hu melit aro.”   
\s1 Nongan pwandritiye tahu ndramat mwomwan para poya mbulen iya pinge wain  
\p
\v 9 Pwen itiyani nongan pwandritiye aro, iya kili hu ndramat, ipa toro: “Ndramat hamou ihisi pinge wain hambut, pe iykiy iya kili hu ndramat hayah para poya mbulya piyang, pe yiy iyau iya hape mwanan, ndrangan niwen iya.  
\v 10 Pwen iya lang para rihiya mbuwa wain, yiy ipwandrisa ndramat hamou para poya mbulen iya kili hu ndramat huropo mbulen iya piyang ara, para hu kawiri mbuwa wain hayah kiyau pinge wain ara kisa kili yiy. Hapeko yihu ndramat para poya mbulen ara, ara humwiri yiy, pe hupwandrisa yiy imui iyau o mwaihei.  
\v 11 Pwen ipwandrisa ndramat hamou i para poya mbulen iya, hapeko yihu rayi yiy pe hupwasimiri yiy, pe hupwandrisa yiy ara iyau o mwaihei.  
\v 12 Pwen ipwandrisa hamou porosih i, pe hupotisi yiy pe hupiyani yiy iya ngawan.   
\p
\v 13 Pwen pe mbukena pinge wain ara, ara ipa, ‘Yo andre kumbusiy tehe tapeh? Yo andre kupwandrisa noru mbukenan, mepo ndriyo imbuluhi yiy; matisan kiya pe yihu karanuhuyani yiy.’   
\p
\v 14 Hapeko yihu ndramat mepo huropo mbulen iya piyang ara, ara hunime yiy pe huro panguluwaniy mwalingahu, huro pa, ‘Iye ara norun, soiwi taman; pe yiy andre kiwiri hu meltan masih. Kiya, tukatingundrun, pe tukawiri menmena taman masih kiya mbukenan worou.’  
\v 15 Pwen pe huwiri yiy pe husoyau iyatan iya ngawan piyang, pe hutingundrun imat.”  
\p Pe Yesu isike hu, ipa, “Kiya, pwen andre mbukena piyang kimbusiy tapeh kiya tahu?   
\p
\v 16 Mbukena piyang andre kisa pe kitingundru hu ndramat huropo mbulen iya piyang ara pe hu kamat. Pe andre kiwiri pingen pe kiykiy kiyata hu ndramat hayah para hu koro nimnim kaliy.” Yihu ndramat huhilingi Yesu iwong tehen toro, pe hupa, “Melit aro, mbuna kirayah!”   
\p
\v 17 Pwen pe Yesu maran iya mwonen iya kili hu, pe isok, ipa, “Pwayan kinpwai, tehe  
\q1 Pat mepo yihu ndramat para puliya seu hulowaniy,  
\q2 ara kintayah pat para sotuna seu.  
\p Pe mbulndroiyi nongan mepo hu kantatuluwiy aro, ara tesah?   
\m
\v 18 Kapa sehe ndramat kiyos kiya ndrita pat aro, ara andre kimwalulut. Pe kapa pat ara kiyos kiya ndrita ndramat hamou, ara andre kirapisa yiy.”   
\p
\v 19 Yihu ndramat para hinuwani nongan para pwahanou, pe hu pris huhohin ta hu pris masih, ara huro ten sai para hu kambultuwe yiy kileh. Paratesah, yihu kanyirowei tehe nongan pwandritiye kinpwai ara, ara iyingani hu imwonen. Hapeko hunoh iyata hu ndramat.   
\s1 Andre kayuk takis kiya kili Sisar, ndre pwi?  
\p
\v 20 Pwen pe hu pris huhohin ta hu pris masih, pe yihu ndramat para hinuwani nongan para pwahanou, ara huro memerani Yesu. Pe hu pwandrisa hu ndramat para tandrihindrih huya, pe hurapihiye hu tehe kultuwayihu imwonen. Hapeko, huro longe para Yesu kipa nongan sahin, mepo ilahiy para hu karatuni yiy kaliy. Pwen pe andre hu kambultuwe tahatini yiy, pe hu kaiki yiy kiya pahandra pwoke nopwaran ata pohon para kol, para kiyki yiy kiya nongan.  
\v 21 Pwen yihu ndramat para tandrihindrih ara, ara husok Yesu, hupa, “Ndramat para Hinonou, yowu pahasaniy tehe nongan ngara apwai pe tesah ngara ahanuwaniy, ara imwonen opu. Pe tesah ngara ambusiy, ara masih ihisoule ko iya kili hu ndramat masih. Pe ngara ahanuwani hu ndramat kiya nongan para kultuwayi Ngindrai iho ndruwa nongan ndrokonan masih.”  
\v 22 Pwen husok, hupa, “Hiyan para yowu kayuk takis kiya kili Sisar, ndre pwi?”   
\p
\v 23 Hapeko Yesu kinyirowe pwakekeriu tahu pwen, pe ipwai iya kili hu ipa,  
\v 24 “Akapwaingani sombule pat hambut kisa kili yo na. Sombule pat aro, ara sumwoiwa hiyeh pe ngala hiyeh iripo aliy?”   
\p
\v 25 Pe husomwi yiy, hupa, “Ata Sisar.”  
\p Pwen ipwai iya kili hu, ipa, “Akaiki tesah ata Sisar kiya kili Sisar, pe tesah ata Ngindrai, ara kiya kili Ngindrai.”   
\p
\v 26 Pe yihu ara kanlahiy para yihu karatuni yiy kiya nongan sahin ipwai iro mbulmara hu ndramat, ara pwi. Pe lohongahu indrap iya nongan isomwi hu iya aliy, pe hu kanpalat o huro.   
\s1 Hu Satyusiy pakapwainganiy tehe hu ndramat humat, ara andre kantine paiwe pwi  
\p
\v 27 Yihu Satyusiy hayah husa kili Yesu para hu kasok yiy kiya soksok sahin. Yihu Satyusiy masih, ara hupa ndre hu ndramat humat andre hu kansa tine paiwe pwi.  
\v 28 Pwen husok yiy, hupa, “Ndramat para Hinonou, Mose kintatuluwi nongan sahin kinsa kili worou, ipa toro: kapa ndramat hamou nalin kimat pe nambuyun kihou, pe norun pwi, ndramat ara, kiwiri pihinau ata nalin pe kipo mbunah kiya soiwi ngala nalin.”  
\v 29 Pwen ipwai, ipa, “Hu ndramat manandrtimou hu nalihu huyen. Yiy ndrohan, ara iwiri pihin hamou iya nambuyun, pe norun pwi, pe imat.  
\v 30 Pwen parahara ndrohan iwiri nambuyu nalin pe norun pwi yi.  
\v 31 Pwen yiy iho ndruwa parahara ndrohan, ara iwiri nambuyu nalin i. Pwen tehen tora ko, yihu manandrtimou kene huwiri pihin ara ko, pe hu masih kene noruhu pwi, pe humat topwei.  
\v 32 Pe iyamulan masih pihin ara, ara imat i.  
\v 33 Kapa yihu manandrtimou kene yihu wiri yiy tehe nambuyuhu, pwen kiro mwonen lang para hu ndramat kasa tine paiwe, pwen pihin ara, andre kirayah nambuyu hiyeh ndrokonan?”   
\p
\v 34 Pwen Yesu ipwai, ipa, “Yihu ndramat hasap hu topo mahapo, ara ngara yihu kasokombut yesowai pe kayesou.  
\v 35 Hapeko lang itapo isa, yihu mepo Ngindrai kintakinimahu, para hu kasa tine kimat paiwe, kiya lang mulan, ara yihu andre kanyesou pwi, pe andre hu kansokombut yesou pwi yi.  
\v 36 Pe yihu kanlahiy para hu kanmat pwi, paratesah, yihu, andre hu koro ko tehe hu angelou. Pe yihu, ara tehe noru Ngindrai, paratesah, yihu kantali kimat pe kansa tine paiwe.  
\v 37 Hapeko Mose kinyinganiy tehe yihu ndramat kanmat, ara ngara yihu kasatine paiwe. Pe ipwainganiy iya kei mendreheh ara, mepo mwan iyat aliy, pe iratuluwi nongna Yapan, ipa, ‘Yo urupo Ngindrai ta Apraham, pe urupo Ngindrai ta Yisak, pe urupo Ngindrai ta Yakop.’\f + \fr 20:37 \ft Rakuhuye (Exodus) 3:6\f*  
\v 38 Akanimei! Yiy ara Ngindrai tahu ndramat mepo hu kanmat, ara pwi. Hapeko yiy ara Ngindrai tahu ndramat hutopo mwalen, tehe Apraham, Yisak pe Yakop. Iya mbulmara Ngindrai, hu ndramat masih ara hu topo mwalen.”   
\p
\v 39 Pwen yihu ndramat hayah para hinuwani nongan para pwahanou, ara husomwi yiy, hupa, “Ndramat para hinonou, nongnam, ara imwonen!”  
\v 40 Pe yihu ndramat masih ara, yihu hindrundru para hu kasok yiy kiya nongan handra paiwe.   
\s1 Kristus, ara yiy noru Tepit?  
\p
\v 41 Pwen Yesu ipwai iya kili hu, ipa, “Paratesah, pe hu ndramat ngara hu kapa tehe Kristus, ara noru Tepit?  
\v 42 Pe Tepit mbukenan, ara kinpwai pwen ita Puk Waliy, ipa toro:  
\q1 ‘Yapan ipwai iya kili Yapan to, ipa,  
\q2 “Asampwan kapwen te nimo mot,   
\q1
\v 43 kipoo, kuiki hu hiyeh huhingasi wou,  
\q2 ara hu kaya pahandra ndrikam.” ’   
\m
\v 44 Pwen pe kapa Tepit iyoh yiy ‘Yapan,’ pwen tehen tapeh ilahiy para kiya norun?”   
\p
\v 45 Yihu ndramat huro tahilong manau, pwen Yesu iwong iya kili ndramiran hu ipa,  
\v 46 “Mara wawu kiro tahu ndramat para hinuwani nongan para pwahanou. Yihu namiliy para hu koho rokai kiyapolo koyau niwen kiro koliuliu pwan, pe hunamiliy para hu ndramat karawulohani hu koro hu ndroho pehei Pe ngara hu kanamiliy para hu kampwan koro hu pwapwai hiyan hu ndramat ngara hu kahaiyaniy, para nondriya hu yumwa totohun . Pe yihu ngara kapirani hu ndrohonoku mipwan hiyan tora mu, koro nondriya hu yon.  
\v 47 Wawu ngara kapakaiwani hu menmena hu pihinau topwei. Pe ngara wawu kawaiyani totohun kiro mbulmara hu ndramat. Pwen pe wawu andre kawiri koran namandran iya.”   
\c 21  
\s1 Pihinau hamou iyaiki yukyuk tan  
\p
\v 1 Yesu maran iya pe inime hu ndramat menmenahu soyon, ara huroiki hu yukyuk tahu iya nondriya kokou para sombule pat, iro nondriya yumwa totohun namandran.  
\v 2 Pe yiy inime pihinau hamou menmenan pwi, ara iyaiki sombule pat malmbut mbuskau.\f + \fr 21:2 \ft Eng: two very small copper coins; Greek: two lepta; TP: tupela liklik mani\f*  
\v 3 Pwen Yesu ipa, “Yo upwai ndrokonan isa kili wawu, tehe pihinau menmenan pwi aro, yukyuk tan ara, ara iho hin iya, iya kili hu ndramat masih.  
\v 4 Hu ndramat masih, ara huiki tahape-tahape iyau menmena hu soyon pe husaikiy tehe yukyuk iya nondriya kokou para sombule pat. Hapeko pihinau aro, konan menmenan pwi masih, sohoyan hape imin, ara iykiy topwei.”   
\s1 Hu kaipisa melit andre karayah para kapwainganiy tehe lang para kol pwan nakiyahapwen  
\p
\v 5 Yihu ndramira Yesu hayah, ara huro tiyani nonowa yumwa totohun namandran, mepo hunowiy iya hu pat mepo lahayan iya, pe iyapolo hu yukyuk kanhaiyaniy pwen kinnata Ngindrai. Hapeko Yesu ipa,  
\v 6 “Sehe melit mepo wawu tora nimei mahapo ara, ara lang itapo isa, andre pat sih kinye ndron ndrita sih pwi. Andre hu pat masih kene ara, andre katipiyani hu topwei kaya pwan.”   
\p
\v 7 Pwen pe husok yiy, hupa, “Ndramat para hinonou, hu melit aro kene, andre hu karayah kahaleh? Pe sehe kaipisa melit nakisa kimu, para kipwainganiy tehe pakeh hu nakarayah?”   
\p
\v 8 Pwen isomwi hu, ipa, “Mara wawu kiro; matisan hu kapakarawani wawu. Yihu ndramat soyon andre hu kasa kiya ngolo, pe andre hu koro pa, ‘Ara Yo!’ Pe andre hu koro pa, ‘Lang ara, kinsa pakeh!’ Hapeko wawu mbuna akoro ndruwa hu.  
\v 9 Kapa wawu kahilingiy tehe hu pahun koro tayah, pe hu koro rapiyani hu pohon para hu kol namandran masih, ara wawu mbuna akanoh. Hu melit aro kene, ara andre hu karayah kimu; hapeko lang para hu melit masih kene kisahapwen, ara andre kinsa kileh pwi.”   
\p
\v 10 Pwen ipwai iya kili hu, ipa, “Kol hakol namandran masih, andre kipo pahun kiya kili kol hakol namandran masih, pe king para kol hakol andre kipo pahun kiya kili king para kol hakol.  
\v 11 Pe hu nunuw namandran iya andre karayah, pe hu mundruwai namandran pe hu mwamwa handra-handra andre karayah kiro nondriya hu kol hayah. Pe andre wawu kanime hu melit namandran handra-handra para kipanohowani wawu, pe andre wawu kanime hu kaipisa melit hayah namandran hu karayah koho yang.   
\p
\v 12 Hapeko hu melit masih aro kantayah mapu, pwen andre hu ndramat hu kapwalngani wawu, pe karandroyani wawu. Andre hu kaiki wawu kaya nongan koro nondriya hu yumwa totohun, pe kaiki wawu kaya nondriya hu kou. Pe andre hu kawiri wawu koro tine mbulmara hu king pe hu pohon para kol. Iya ngolo kopu, andre wawu kawiri hu nopwaran masih aro.  
\v 13 Melit masih ara andre karasaya wawu, para wawu katiyani tiyeyo kiya kili hu.  
\v 14 Hapeko wawu hamou-hamou kasarayah kiya lohongai sahin, para wawu mbuna akalohonge soyon pe akamwanye wawu kimu, kiya sehe nongan para wawu nakapenani wawu kaliy.  
\v 15 Paratesah, andre kuiki hu nongan pe lohongai waison, pwen yihu hiyeh nakaiki wawu kaya nongan, ara andre hu kanlahiy para kakaituwe nongna wawu, pe karapaiwani nongna wawu pwi.  
\v 16 Pe tama wawu hu pe tina wawu hu, iyapolo nali wawu hu, pe yowe wawu hu, pe kowase wawu hu, ara andre hu kaiki wawu kiya nima hu ndramat hiyeh hu hingasi wawu, pe andre hu katingundru hayah tawawu kamat.  
\v 17 Tunan yo kopu, pwen andre hu ndramat masih kahangasi wawu.  
\v 18 Hapeko kompai hamou ita paya wawu, ara andre kinmut pwi.  
\v 19 Pe kapa wawu koro tine pwokeyan, pwen andre wawu kawiri taleh.   
\p
\v 20 Kiro mwonen wawu kanime hu ndramira pahun hu karakayani Yerusalem, pwen andre wawu kapahasaniy tehe lengen para hu kapwalngani kol namandran ara, ara kinsa pakeh.  
\v 21 Pwen wawu hiyeh tora kol Yutiya lang ara, ara wawu kawop kileh kaya hu ngondron, pe hu mepo hutora nondriya kol namandran Yerusalem, ara hu kawop kaya mawen. Pe hu mepo hutora hu kol para parangondron ngawan, ara hu mbuna kaya nondriya kol namandran.  
\v 22 Kiro mwonen ara, ara lang para Ngindrai kiyki koran; pwen pe nongan masih mepo hu kantatuluwiy mamu kinna, ara andre kirayah mannan.  
\v 23 Toimwa hu pihin mepo mapundriyahu, pe hu hiyeh huhusuwe noruhu malaman, ara andre hu kaiki koisariy kiho nondriyahu lang ara. Paratesah, nopwaran namandran andre kirayah kiro kol pwan, pe ndrinalokuh ta Ngindrai, ara andre kiro ndrita hu ndramat hasap aripo.  
\v 24 Pe andre hu karut ngundruhu kiya semela pahun niwen, pe andre hu kambultuwe tahatini hu pe kaluwani hu kaya kene hu kol namandran masih para kol pwan. Yihu Ndramira Lah, andre yihu kangastoro kaya Yerusalem tehen tora ko, kipoo Ngindrai kipwai tehe lenge hu Ndramira Lah hu koro Yerusalem, ara kiyahapwen.   
\p
\v 25 Pe kaipisa melit hayah andre karayah koho paramwandrai, walah, pe hu piriy. Pe kiro kol pwan, ara hu ndraye ndramat para hapat-hapat masih, andre hu kahilingi ngasangasa nowei kiro rambumbusau ndrita ndras pe kiro talon; pwen andre lohongahu kamwakaikai kiya nopwaran mepo nakisa raporuwi hu.  
\v 26 Andre koyu hu ndramat kimwa, kiya hu melit mepo nakarayah kiro kol pwan. Pe hu ndramat andre kanoh turuwehu, pe andre kimbusi hu pe marahu kawuh. Pe hu pwoke para yang, ara andre hu kamemeyeu.  
\v 27 Kiro mwonen lang ara, andre hu kanime Noru Ndramat kiyau kokom kisa pwan, kiyapolo pwoke pe nonowa nganan namandran.  
\v 28 Pwen kiro lang mepo hu melit ara hu koro tayah, akatine pe paya wawu kitandras, paratesah, lang para Ngindrai nakiwiri wawu kamui, ara kinsa pakeh.”   
\p
\v 29 Pwen Yesu itiyani nongan pwandritiye iya kili hu toro: “Mara wawu kiya kei pik pe hu kei masih.  
\v 30 Pe kapa kaimbuwehu kasasunet, wawu masih andre kayirowei tehe lang para mwandrai nakising ara kinsa pakeh.  
\v 31 Tehen tora ko, kapa akanime hu melit aro koro tayah, ara akapahasaniy tehe lenge kolo King Ngindrai, ara kinsa pakeh.   
\p
\v 32 Upwai ndrokonan isa kili wawu, hu ndraye hasap para mahapo aro, ara andre hu masih kanmat pwi, kipoo hu melit masih aro karayah topwei.  
\v 33 Kol paingan yang pe kol pwan, ara andre kihipwen, hapeko hu nongno ara andre kanhipwen pwi.   
\p
\v 34 Wawu koro hinehes; namiliwai para nombuwe wawu, pe kultuw para kuimwa ndran ngahan para kiringi wawu, pe koyu wawu kisosoyo kiya mipwan ta wawu, ara matisan melit masih tehen tora, andre kaporuwi wawu. Pwen kindrou pwi ko, andre mwoiwa wawu kihin para lenge Yapan kisa, pe kikami wawu porosih o.  
\v 35 Paratesah, lang ara andre kisarayah kisa kili hu ndramat masih kene hutopo kol pwan masih.  
\v 36 Wawu koro hinehes lang masih, pe akoro tohun tehe wawu andre kalahiy para akoro mawen hu nopwaran masih nakarayah. Pwen pe andre wawu kalahiy para akoro tine mbulmara Noru Ndramat.”   
\p
\v 37 Lang sih iyau sih Yesu ngara kiro hinuwani hu ndramat koro yumwa totohun namandran, pe ping sih iyau sih ngara kiyau pe kiya matin kiya ngondron mepo hupohowei Ngondron para hu Holip.  
\v 38 Pe makohun opu, yihu ndramat masih ngara hu kasa yumwa totohun namandran para kahalong yiy.   
\c 22  
\s1 Yutas irandrangan para kiyki Yesu kiya nima hu pris huhohin ta hu pris masih  
\p
\v 1 Pwen lenge Yon Para Ndrinanohun Mepo Yis Aliy Pwi, mepo ngara hu kapohowei Pasopa,\f + \fr 22:1 \ft Eng: Passover; TP: De Bilong Tingim De God i Larim Ol Israel I Stap Gut\f* ara iropo isa pakeh.  
\v 2 Pe hu pris huhohin ta hu pris masih, pe hu ndramat para hinuwani nongan para pwahanou, ara huro ten sai para katingundru Yesu, hapeko hunoh tahu ndramat.  
\v 3 Pwen Sinai isong iya nondriya Yutas, mepo ngalan handra Yiskariyot; yiy hamou tahu Songui pe Lumou.  
\v 4 Pwen pe Yutas, ara iya kili hu pris huhohin ta hu pris masih, pe hu namandran ta hu makundrayin para yumwa totohun namandran; pwen huro ten sai para Yutas kilahiy para kiratuni Yesu kiya nimahu tapeh.  
\v 5 Pwen hupwes, pe humburi lohongai para hu kahang yiy sombule pat hayah.  
\v 6 Pwen pe Yutas isomwi nongnahu, pe iya iro ten sehe sai hiyan para kiratuni Yesu kiya nimahu, kiro mwonen hu ndramat soyon konto pwi.   
\s1 Yesu inamnam iyapolo ndramiran hu iya lang para Pasopa  
\p
\v 7 Pwen pe Lang Para Ndrinanohun Mepo Yis Aliy Pwi irayah; lang ara, ara andre hu katingundru noru sipsip para Pasopa.  
\v 8 Pwen pe Yesu ipwandrisa Pita hilu Yohanes pe ipwai iya kili hilu, ipa, “Alkaya pe alkamwaniyani anandrinarou para tukayan kiro lenge Pasopa.”   
\p
\v 9 Pwen hilsok yiy, hilpa, “Wou anamiliy para youlu kaya pe karamwaniyaniy kiro hape aleheh?”   
\p
\v 10 Pwen isomwi hilu, ipa, “Kapa walu kaya nondriya kol namandran ara, andre ndramat hamou kiro sap kohoyonga ndran kipohonani walu. Pwen alkoho ndruwan pe alkaya nondriya sehe seu nakisong kaliy.  
\v 11 Pwen alkapwai kiya kili mbukena seu, alkapa, ‘Ndramat para Hinonou isok toro: “Ndrohonoku mbultere ara ita hape aleheh, mepo andre kunamnam kiyapolo ndramiro hu, kiro mwonen Lang para Pasopa?” ’  
\v 12 Pwen yiy andre kiyingani nondriya seu sahin, hongan namandran, hira nondriya seu paingan. Hu kanmwaniyani melit masih tehe keyau pe pwapwai pwen ita mwoimwoi. Pwen alkamwaniyani menmena Pasopa kiro ariya.”   
\p
\v 13 Pwen hiltali Yesu pe hilyau, pe hilya nime melit masih iro mwonen tehe kinpwai pwen kinna kili hilu. Pwen pe hilu mwaniyani hu melit para Pasopa.   
\p
\v 14 Iro mwonen paramwandrai para hu nakanamnam irayah, Yesu iyapolo hu aposel tan huroh huye ngilse keyau.  
\v 15 Pwen pe ipwai iya kili hu, ipa, “Yo ara, hingorowo pwokeyan iya para kunamnam anandrina Pasopa aro kiyasura wawu kimu; kihipwen, kuya nondriya nopwaran.  
\v 16 Yo upwai isa kili wawu, tehe yo andre kunyan anandrinai para Pasopa paiwe pwi yi, kipoo kirayah mannan kiro kolo King Ngindrai.”   
\p
\v 17 Iyamulan Yesu iwiri pweniu pe irawuloh, pe ipa, “Akawiriy pe akatainganiy kiho mwalinga wawu.  
\v 18 Yo upwai isa kili wawu tehe andre kunuyin ndrunu mbuwa wain paiwe pwi yi, kipoo lenge kolo King Ngindrai kisarayah.”   
\p
\v 19 Pwen iwiri ndrinanohun hayah pe irawuloh iya aliy, pe iramburingiy, pe iykiy iya kili hu, pe ipwai iya kili hu, ipa, “Iye ara nombuwe, uikiy isa kili wawu; akambusiy tehen aliy, para akorolohongani yo.”   
\p
\v 20 Tehen aliy opu, hunamnam ihipwen, iyamulan iwiri pweniu pe ipwai iya kili hu, ipa, “Pweniu iye, ara pweniu para tapaniu howen, mepo iyau ndreye, pe utilingiy imuw para kisopwat wawu.  
\v 21 Hapeko akanimei, nima hiyeh mepo nakiratuni yo kiya nima hu hiyeh humwisnani yo, ara iripo ndrahaso kili keyau.  
\v 22 Noru Ndramat, ara andre kiho ndruwa lohongai tehe Ngindrai kinpwai, Hapeko toimwa sehe ndramat mepo andre kiratuni yiy; yiy ara andre kikuni koran.”  
\v 23 Pwen ndramiran hu huro sok mwalinga hu mbukenahu, tehe hiyeh tahu andre kimbusiy tehen tora.   
\p
\v 24 Pwen pe hu ndramira Yesu, ara huro pepet mwalingahu tehe hiyeh tahu imwonen, ara yirowan tehe ihohin tahu.  
\v 25 Pwen Yesu ipwai iya kili hu, ipa, “Hu king ta hu Ndramira Lah, ara huhohin pe hurayah poh tahu; pe yihu mepo hurayah poh tahu, ara hupohowe hu mbukenahu, tehe hu ndramat hiyan para ponokule.  
\v 26 Hapeko wawu mbuna akambusiy tehen tora. Yiy mepo ihohin ita mwalinga wawu, ara kirayah tehe kopwan. Pe hiyeh mepo ihohin, ara kirayah tehe ndramat para pwandrendres.  
\v 27 Pe hiyeh ndrokonan ara ihohin: yiy mepo impo keyau, ndre yiy hiyeh para pwandrendres mepo itara anandrinai? Tana wawu, tehe ara yiy mepo iripompwan keyau, ndre? Hapeko yo ara urupo mwalinga wawu tehe ndramat para pwandrendres.  
\v 28 Wawu, ara wawu ro sura yo, iro lenge hu nohonou mepo uro nondriyan, pe wawu kantali yo pwi.  
\v 29 Tomo iyki kolo king isa pahandro, pwen tehen tora ko, uiki kolo king para kiro pahandra wawu yi.  
\v 30 Pwen pe andre wawu kanamnam pe kayin ndran koro keyau to kiro kolo king mepo ato. Pe andre akampwan koro hu ndrohonoku pwanpwan tahu king, para wawu karamwanye hu kamai songui pe luwum para Yisrayel.   
\p
\v 31 Simon, Simon, ahilingiy; Sinai kinsa sok pwen, para kinohonou wawu, tehe hu ndramat ngara hu kalohoyani mbuwa wit, para pekehu koro pe pwisihu kayau.  
\v 32 Hapeko Simon, yo ara kuntohun pwen para Ngindrai kisopwat wou, tehe andre anmakokowu kinna lohongai ndrisiyon tam ara pwi. Pe kiro mwonen lang mepo arapaiwani wou amui asa paiwe, pwen apwokeyani nalim hu yi.”   
\p
\v 33 Hapeko Pita isomwi yiy, ipa, “Yapan, yo urupo hinehes o; kapa naya nondriya kou, ara utapolo wou, pe kapa nayamat, ara andre kumat sura wou i.”   
\p
\v 34 Hapeko Yesu ipa, “Pita, yo upwai isa kili wou, kiro lang nepo, pe tutut kintang mapu, andre apwai maporotisap tehe akowu to.”   
\p
\v 35 Pwen Yesu isok hu, ipa, “Mamu upwandrisa wawu ya po mbulyo, ara wawu kankun ndropwa sombule pat, ndre ndrop, ndre hatna pweleka wawu, ara pwi. Pe iro mwonen lang ara, wawu ndroisiy hapesah ndre pwi?”  
\p Pe husomwi yiy, hupa, “Pwi yoh.”   
\p
\v 36 Pe ipwai iya kili hu, ipa, “Hapeko mahapo kapa ndropwa sombule pat ita kili wou, ara awiriy, kiyasura ndrop sahat. Pe kapa hapai semela pahun niwen kinto kili wou pwi, apo pehei kiya ndroham hamou, pe asou hapai.  
\v 37 Paratesah, hu kantatuluwiy pwen, ara kinpwai toro: ‘Yihu ndromwa yiy iyasura hu ndramat mwomwan.’\f + \fr 22:37 \ft Yisayah 53:12\f* Pe upwai isa kili wawu tehe nongan iye andre kirayah mannan kirahihini yo. Pwen tesah mepo pwayan kinpwai, ara andre kirayah mannan manau.”   
\p
\v 38 Pwen ndramiran hu, hupa, “Yapan, animei, semela pahun malpai aripo.”  
\p Pwen isomwi hu, ipa, “Ara ilahiy.”   
\s1 Yesu iya tohun iya Ngondron para hu Holip  
\p
\v 39 Yesu itali kol ngawan ara pe iya Ngondron para hu Holip tehe ngara kiro mbusiy waiye. Pe ndramiran hu huho ndruwan.  
\v 40 Huyarayah huya kol ara, pwen ipwai iya kili hu, ipa, “Akatohun tehe nohonou kinlahiy para kirayah kili wawu pwi.”  
\v 41 Pwen itali hu pe iya mwanan hape, ndrohongan ara tehe hamou ngara kipiyani pat sih. Pe itukuruhu iya pwan, pe itohun toro:  
\v 42 “O Tomo, kapa anamiliy, pwen awiri pweniu iripo kili yo aro kiya mawen. Hapeko mbuna oho ndruwa namiliwo; konan, namiliwam pwokeyan opu kirayah.”  
\v 43 Pwen angelou hamou iyau kol paingan yang isarayah isa kili yiy, pe ipwokeyani yiy.  
\v 44 Pe Yesu, ndriyan ara ipworu namandran iya, pe itohun tisingiy. Pe mbusungereyin, ara iro rapan tehe ndrai iro tun iripo iya pwan.   
\p
\v 45 Pe itohun ihipwen, pwen itine pe imui iya kili ndramiran hu. Pe iya nimei tehe ndramiran hu kanmatin, paratesah, ndriyahu ara ipworu namandran iya.  
\v 46 Pe ipwai iya kili hu, ipa, “Paratesah pe wawu tora matin? Akapoyoi pe akatohun, pwen pe nohonou kinlahiy para kirayah kili wawu pwi.”   
\s1 Humbultuwe tahatini Yesu  
\p
\v 47 Yesu iro wong manau, pe hu ndramat soyon husarayah. Pe ndramat mepo hupohowe ngalan Yutas, yiy para sura hu Songui pe Lumou ara, ara iluwani hu pe huya. Pe iya mwonen pakeh kili Yesu, para kirahunghung kiya kili yiy.  
\v 48 Hapeko Yesu isike yiy, ipa, “Yutas, nasa rahunghung kisa kili Noru Ndramat, ara para naratuni yiy, ndre?”   
\p
\v 49 Pe hu ndramira Yesu hunime sehe melit pakirayah, pwen hupa, “Yapan, anamiliy para yowu kassi hu kiya semela pahun niwen towu?”  
\v 50 Pwen hamou tahu ihilak opu, pe irayi ndramat para poya mbulya pris ihohin ta hu pris masih kene, pe isondriti ndraingan mot imut.   
\p
\v 51 Hapeko Yesu isomwiy, ipa, “Akahatohai kultuw ara!” Pwen niman iyahatek iya ndrainga ndramat ara, pe isopwoyani yiy iya hiyan.   
\p
\v 52 Pwen Yesu ipwai iya kili hu pris huhohin ta hu pris masih, pe hu ndramat huya mu tahu makundrayin mepo ngara hu koro memerani yumwa totohun namandran, pe hu yapane kol, mepo hu masih husa para hu kawiri yiy, ara ipa, “Wawu pa ndre yo ngara kuho mu para kuluwani hu ndramat para tandroindroi? Pwen pe wawu sa iyapolo hu semela pahun niwen pe hu parakei, ndre?  
\v 53 Lang masih ngara kuro polo wawu kuro nondriya kowa yumwa totohun namandran, pe wawu kanmbultuwe yo pwi. Hapeko mahapo iye, ara lenge wawu; pwoke para kol lokuhan, ara kinna namandran pe kinpwoke.”   
\s1 Pita ipa ikowu ta Yesu  
\p
\v 54 Pwen humbultuwe tahatini yiy pe huluwani yiy iyau. Pe huwiri yiy iya nondriya yumwa pris ihohin ta hu pris masih kene. Pe Pita ara iho ndruwa hu, hapeko iho ndron mwanan hape.  
\v 55 Pwen hu ndramat hayah, ara husungani mwan iro nondriya kowa seu ara, pe hurompwan iyawule humin aliy. Pe Pita, ara iya pe imimpwan mwalingahu.  
\v 56 Pe pihindrahin hamou para poya mbulen, ara inime Pita irompwan ngana mwan ara. Pe inim tuluwani yiy, pwen ipa, “Ndramat iye, ara iro polo Yesu.” \fig Pihindrahin hamou para poya mbulen, ara inime Pita irompwan ngana mwan ara ... pwen ipa, “Ndramat iye, ara iro polo Yesu.”|alt="Peter denies Jesus" src="IB04158gr.tif" size="col" loc="22:56-60" copy="Biblica - Farid Faalid" ref="Luk 22:56" \fig*   
\p
\v 57 Hapeko Pita ipwasarahaniy, pe ipa, “Nam, yo ukowu tan.”   
\p
\v 58 Pwen iyamulan hape, ndramat hamou i inime yiy, pe ipa, “Wou ara hamou tahu.”  
\p Hapeko Pita ipwai iya kili yiy, ipa, “Pom, yo pwi yoh!”   
\p
\v 59 Pe huro ipoo iya paramwandrai sih i, pwen ndramat hamou i isa pe irangaliyani Pita, pe ipa, “Upwai ndrokonan, ndramat iye ara iro polo Yesu, paratesah, yiy ara hamou ndramira Kaliliyy.”   
\p
\v 60 Hapeko Pita ipa, “Pom! Yo ukowu iya tesah atapwai ara!” Iro wong ndron, pe tutut irang.  
\v 61 Pwen Yapan ipaiwani yiy pe maran itis iya mwonen iya kili Pita. Pwen Pita ilohongani sehe nongan mepo Yapan kinpwai pwen kinna kili yiy, kinpa toro: “Kiro lang nepo, pe tutut kinrang mapu, ara wou andre apwai tehe akowu to maporotisap.”  
\v 62 Pwen Pita iyau iya ngawan pe iya rang turuwe yiy.   
\s1 Hu ndram hupwasimiri Yesu  
\p
\v 63 Pe hu ndramat mepo huro memerani Yesu, ara huro pwasimiri yiy pe huro rayi yiy.  
\v 64 Pwen husumwa maran pe huro randrokomat anan, hupa, “Kapa wou poropet hamou, pwen apwai. Hiyeh iripo rayi wou eh?”  
\v 65 Pe hupwasimiri yiy iya hu nongan mwomwan handra-handra yi.   
\s1 Yesu iya iro tine mbulmara Pailat pe mbulmara Herot i  
\p
\v 66 Lang ilenganiy, pwen hu yapane poh tahu ndramat para kol, pe hu pris huhohin ta hu pris masih, pe hu ndramat para hinuwani nongan para pwahanou, ara husa rawure hu. Pwen huluwani Yesu isa nondriya ndrohonoku mbultere tahu, pe iro mbulmara hu.  
\v 67 Pwen hupwai iya kili yiy, hupa, “Kapa wou Kristus, apwai satowu.” Pwen Yesu ipwai iya kili hu, ipa, “Kapa kupwai kisa kili wawu, andre akanhilingi nongno pwi.  
\v 68 Pe kapa kusike wawu kiya soksok hayah, ara wawu andre kansomwi soksok to pwi.  
\v 69 Hapeko kiro mahapo kiya, Noru Ndramat andre kimpwan ndrahasa Ngindrai mepo pwokeyan iya, kiyapwen te niman mot.”   
\p
\v 70 Pe yihu masih husike yiy, hupa, “Pwen pe wou ara Noru Ngindrai Kamai, ndre?”  
\p Pe isomwi hu, ipa, “Wawu pwai imwonen, tehe ara yo.”   
\p
\v 71 Pwen hupa, “Mbuna tukayoh hu ndramat hu kasa, para hu koro tiyani tiyeyahu manau. Konan. Worou kanhilingiy pwen kinyau pohon imwonen.”   
\c 23  
\p
\v 1 Pwen yihu ndramat masih ara, ara hutine, pe huluwani Yesu iya kili Pailat.  
\v 2 Pwen hurasusut nongan iya kili yiy, huro pa, “Yowu nime ndramat iye ara kinpaiwani kultuwayi hu ndramat para kolo yowu. Yiy isingori yowu para kasou takis kiya kili Sisar. Pe ipa yiy ara Kristus, tehe yiy king hamou.”   
\p
\v 3 Pwen pe Pailat isok Yesu, ipa, “Wou king tahu Yutah, ndre?”  
\p Pe Yesu isomwiy, ipa, “Tehe anpwai ara.”  
\v 4 Pwen Pailat ipwai iya kili hu pris huhohin ta hu pris masih, pe hu ndramat masih huro mbultere, ara ipa, “Yo ukah ndroiyin ndrit, para kaiki koran kiya kili ndramat iye.”   
\p
\v 5 Hapeko yihu ndramat ara huro takekei manau, hupa, “Yiy iro hinuwani hu ndramat para Yutiya masih, pe hinonou tan, ara iluwi lohongahu, pe hukuw ndrit. Yiy irandroiyi hinonou tan, iro kol namandran hape Kaliliyy, ipoo kinsa toton kinsa kol iye.”   
\p
\v 6 Pailat ihilingi nongan masih ara, pe isok hu tehe ndramat aro, ara ndramira Kaliliyy hamou, ndre pwi?  
\v 7 Pe Pailat isayirowei tehe yiy ara para kol mepo Herot ngara kiro nimnim kiya aliy, pwen pe ipwandrisa yiy iya kili Herot. Pe iro lang ara, ara Herot iro Yerusalem i.   
\p
\v 8 Pe iro mwonen Herot inime Yesu, yiy ara ipwes namandran iya, paratesah, yiy ara iro longe ndrangan niwen iya para kinime yiy. Yiy ara kinhilong hu titiye tan pwen, pe iro namiliy para kinime Yesu kimbusi ndraikiya pwoke handra.  
\v 9 Pwen Herot ara isok Yesu iya hu soksok soyon, hapeko Yesu ara kinsomwi nongnan handra pwi.  
\v 10 Pwen hu pris huhohin ta hu pris masih, pe hu ndramat para hinuwani nongan para pwahanou, ara huro tine pakeh ara yi, pe huro tasusut nongan pwokeyan iya, iya kili yiy.  
\v 11 Pwen Herot iyapolo hu ndram tan, ara huwong nonoyou anan, pe hupwasimiri yiy. Pe husungoiwe yiy iya koyau lahayan hamou, pe hupwandrisa yiy imui iya kili Pailat.  
\v 12 Mamu, Herot hilu Pailat ngara hilu kamwisnani hilu. Hapeko iro mwonen lang ara, ara hamou irayah kowase hamou.   
\p
\v 13 Pwen Pailat iyoh hu pris huhohin ta hu pris masih, pe hu poh masih, pe hu ndramat i, para hu kasa wule.  
\v 14 Pe ipwai iya kili hu, ipa, “Wawu wiri ndramat iye isa kili yo, ara tehe yiy ndramat hamou mepo ngara kisuhuri hu ndramat pe kipakarawani hu. Yo kunsok yiy pwen kinna hu melit masih ara, iro mbulmara wawu. Pe yo ukah ndroiyin ndrit, para kaiki koran kiya kili ndramat aro.  
\v 15 Pe lohonga Herot ara tehen aliy yi. Pwen pe ipwandrisa yiy imui isa kili worou, tehe wawu kannimei. Akahilingiy! Yiy kinmbusi kultuw handra mwomwan para kimat kiya aliy, ara pwi.  
\v 16-17 Pwen tehen tora ko andre kupwai para hu kamwiri yiy, pe kapwandrisa yiy kiyau.”\f + \fr 23:16-17 \ft Hu ndramat hayah hupahas iya nongna Ngindrai, hupa ndre nongan hape yi ita suran, pe ipa toro: \fv \ft 17 \+fv*\fqa Kultuw para kowasehu ara tehe toro: hayou masih, nondriya hu lang para yon para Pasopa, ara Pailat andre kitali ndramat hamou iro nondriya kou kisa ngawan kili hu. \ft Animei Mak 15:6. Eng: Some manuscripts add verse 17, which says: \fqa Now he was obliged to release one man to them at the Feast. \ft TP: Sampela saveman i ting narapela hap tok i stap tu long dispela lain. Dispela tok i olsem: \fqa Ol i gat dispela pasin. Olgeta yia long dispela bikpela de bilong lotu, Pailat i mas lusim wanpela kalabusman i go long ol.\ft  Lukim Mak 15.6.\f*   
\p
\v 18 Pwen yihu masih hurandrokomat porosih opu, hupa toro: “Ndramat ara, kiya mawen! Pe atali Parappas kisa kili yowu!”  
\v 19 Parappas ara huiki yiy iya nondriya kou, pe tunan ara toro: irahatai iya kili hu para kapman iro kol namandran ara, pe itingundru ndramat.   
\p
\v 20 Pailat, ara inamiliy para kitali Yesu kiyau; pwen pe iyoh pe isok lohongahu paiwe.  
\v 21 Hapeko huro palngai manau toro: “Karapaingi yiy kiya kei tondrih! Karapaingi yiy kiya kei tondrih!”   
\p
\v 22 Pwen iwong porotoyoh i, iya kili hu, ipa, “Paratesah? Yiy imbusi sehe kultuw mwomwan? Yo kunkah ndroiyin ndrit para kuiki koran kiya ndritan, para kimat kaliy. Pwen tehen tora ko, andre kupwai para kamwiri yiy o, pe kutali yiy kiyau.”   
\p
\v 23 Hapeko hurandrokomat namandran iya, pe hurakekei para karapaingi yiy kiya kei tondrih. Pwen waihehu, ara iramburihi nongna Pailat.  
\v 24 Pwen pe Pailat isarayah iya lohongai handra, pe isomwi hu pe iho ndruwa nongnahu.  
\v 25 Pwen itali ndramat mepo husok para kitali yiy, ndramat mepo huiki yiy iya nondriya kou, para irandroiyi tahatai pe itingundru ndramat imat. Pe Pailat iro ndruwa namiliwa hu, pe itali Yesu iya nima hu ndram.   
\s1 Hurapaingi Yesu iya kei tondrih  
\p
\v 26 Pwen hu ndram huluwani yiy iyau. Pe humbultuwe Simon ndramira Sairini, mepo iropo isa nakiya nondriya kol namandran ara. Pwen huiki kei tondrih iya kili yiy, pe hupwai iya kili yiy para kisap, pe kiho ndruwa Yesu.  
\v 27 Pe hu ndramat soyo-soyon iya huho ndruwan, pe hu pihin soyon huro sura hu, ara huro pwandreundreu, pe huro rang malihu iyatan.  
\v 28 Pwen Yesu ipaiwani yiy pe ipwai iya kili hu, ipa, “Wawu pihin para Yerusalem, wawu mbuna akarangsi yo, wawu karangsi wawu mbukena wawu, pe noru wawu hu.  
\v 29 Paratesah, lang itapo isa andre wawu kapa, ‘Pwesai andre kiya kili hu pihin mepo huhikamai pe kanlahiy para kapo mbunah pwi, iyasura hu pihin mepo hu konoho mwalahiy tahu mbunah pwi, pe hu pihin mepo konho hisuwe mbunah pwi!’  
\v 30 Pwen  
\q1 ‘andre hu kapwai kiya kili hu pahayi, hu kapa, “Akano kasa ndrita yowu!”  
\q2 Pe andre hu kapwai kiya kili hu ngondron, hu kapa, “Akaramburihi yowu!” ’\f + \fr 23:30 \ft Animei ita Hoseya (Hosea) 10:8\f*   
\m
\v 31 Pe kapa hu ndramat kambusi hu melit toro kiya kili kei mepo yowin salau, pwen tesah andre kirayah, kiya kili kei mepo kinimang?”   
\p
\v 32 Pwen huluwani hilu ndramat malmou para tandroindroi hilyapolo Yesu, para hu kaya tingundru hilu yi.  
\v 33 Pwen husa kol mepo hupohowei Ndroho Ndruwi Paya Ndramat. Pe huro ara, pe hurapaingi Yesu iya kei tondrih. Pe hurapaingi hilu ndramat malmou para tandroindroi yi—hamou iya kei tondrih iyapwen te niman mot, pe hamou iya kei tondrih iyapwen te niman kamou.  
\v 34 Pwen Yesu ipa, “Tomo, atali pakut mwomwan tahu aro, paratesah, yihu kowu tesah yihu tora mbusiy.” Pwen hu ndram ara hunonoyou satu para karahihiri koiwen.   
\p
\v 35 Pe yihu ndramat ara huro tine pe huro nimei. Pe yihu yapane kol hupwasimiri yiy, hupa, “Yiy kinsopwat hu hayah, hapeko kinlahiy para kisopwat yiy mbukenan pwi, kapa ndrokonan tehe yiy Kristus ata Ngindrai, mepo Ngindrai kintakiniman pwen.”   
\p
\v 36 Pe hu ndram i, ara husa pe hupwasimiri yiy. Pe huhang yiy wain susuwen, pe hupa,  
\v 37 “Kapa wou king tahu Yutah, asopwat wou mbukenam.”   
\p
\v 38 Pe yihu ratuluwi nongan sahin iho ndrita payan, ara ipa toro: ARO ARA KING TA HU YUTAH.   
\p
\v 39 Pwen hamou ta hilu ndramat malmou para tandroindroi mepo hurapaingi hilu iyasura yiy ara, ara ipwasimiri Yesu, ipa, “Wou Kristus, ndre? Pwen asopwat wou mbukenam, pe asopwat youlu yi!”   
\p
\v 40 Hapeko yiy hamou i ipomate yiy, ipa, “Wou annohowani Ngindrai pwi, ndre? Kora talu ara ihisoule ko tehe atan i.  
\v 41 Pe talu ropo kuni nopwaran, ara ilahiy kora sehe melit talu kanmbusiy. Hapeko ndramat aro, ara kinmbusi handra kultuw mwomwan pwi.”   
\p
\v 42 Pwen ipa, “Yesu, kiro mwonen arayah king kiro kolom, ara alohongani yo.” \fig Ndramat hamou para tandroindroi ... ipa, “Yesu, kiro mwonen arayah king kiro kolom, ara alohongani yo.”|alt="Criminal on cross" src="IB04165gr.tif" size="col" loc="23:42=43" copy="Biblica - Farid Faadil" ref="Luk 23:42" \fig*   
\p
\v 43 Pwen Yesu isomwi yiy, ipa, “Yo upwai ndrokonan isa kili wou, lang nepo ko, andre aro polo yo kiro kol nonowan pe lahayan iya.”   
\s1 Yesu imat  
\p
\v 44 Pwen paramwandrai ara irahaihai ndrokololang, pe kol pwan masih ara ilokuh topwei, ipoo iya piyahon pe paramwandrai iya iho tehe maroyoh.  
\v 45 Paratesah, paramwandrai ara kiniyki ngannganan pwi. Pe koyau para yumwa totohun namandran, ara ilen iya maltoh.  
\v 46 Pwen Yesu iwayeh pwokeyan, ipa, “Tomo, uiki mwoiwo isa nimam ara.” Pe iwong ihipwen, pe kunuwen isapwen pe imat.   
\p
\v 47 Pe ndram mepo ihohin tahu ndram masangat ara, ara inime sehe melit kintayah, pe ihiri ngala Ngindrai, pe ipa, “Ara ndrokonan! Ndramat aro, ara yiy ndramat imwonen.”  
\v 48 Pwen pe hu ndramat masih mepo husa wule pe huro koyum ara, ara hunime sehe melit kintayah, ara huti wiyinerehu pe huyau.  
\v 49 Pe hu masih mepo hupahasani yiy, iyapolo hu pihin mepo huho ndruwan huro Kaliliyy pe husa, ara huro tine mwanan hape pe huro nime hu melit masih ara.   
\s1 Yosep yapa Arimateya iyaiki nombuwe Yesu iya nondriya ngat sou  
\p
\v 50 Pe ndramat hamou iro ara, ara ngalan Yosep. Yiy ara hamou ta hu Sanhetrin.\f + \fr 23:50 \ft Yihu Sanhetrin ara yihu poh huhohin iyata hu Yutah masih. Pe yihu ara humu iya tamwanye pe nongan para pwahanou.\f* Pe kultuwayin ara imwonen pe hiyan.  
\v 51 Pe yiy ara kinsomwi handra lohongai mepo hu pohon masih para kol hu kanmburiy, pe hu kultuw mepo hu kanmbusiy, ara pwi. Yiy para kol Arimateya nondriya kol namandran hape Yutiya. Pe yiy ara iro sohoni kultuwayi kolo King Ngindrai para kisarayah.  
\v 52 Pwen iya kili Pailat, pe isok yiy para kiwiri nombuwe Yesu.  
\v 53 Pwen itali nombuwe Yesu isa pwan, pe isumwa nombuwen iya koyau hamou, pe iyaikiy iya nondriya ngat sih, hu kansoyei pwen ita pat sou. Pe ngat ara, ara hu kanton hamou kinna aliy mapu.  
\v 54 Pe lang ara, ara Lang Para Ponokule para lang Sapat, pe lang Sapat pakeh nakisarayah.   
\p
\v 55 Pe yihu pihin mepo huro polo Yesu huro Kaliliyy pe husa, ara huho ndruwa Yosep. Pe huya nime ngat sou ara, pe hunimei tehe Yosep kiniyki nombuwe Yesu kinyera pwan tapeh.  
\v 56 Pwen pe huyau huya wum, pe huya ponokule ndraikei pe melit hayah mangonohon layin. Hapeko yihu ngoh iro nondriya lang Sapat, tehe nongan para pwahanou kinpwai.   
\c 24  
\s1 Yesu itine paiwe  
\p
\v 1 Pwen iro makohuping o, para lang iho mu para sandre sih, hu pihin ara, ara huwiri ndraikei iyasura hu melit hayah mangonohon layin, mepo hu kanponokulaniy pwen, pe hukuniy huya ngat.  
\v 2 Pe yihu yarayah, pe hunimei tehe pat mepo iro pohomara ngat, ara kantiriyaniy kinna mawen ngat.  
\v 3 Hapeko iro mwonen huya nondriyan, ara yihu kannime nombuwe Yapan Yesu pwi.  
\v 4 Yihu, ara huro lohonge soyon iya aliy manau, pwen indrou pwi ko, hilu ndramat malmou, koiwe hilu ara pipiryan iya tehe kamit, hilro tine ngilse hu.  
\v 5 Pwen hu pihin ara hunoh mimiri hu, pe hutukuruhu iya pwan. Hapeko hilu ndramat malmou ara, ara hilpwai iya kili hu toro: “Paratesah pe wawu tora ten ndramat mwalen mwalinga hu ndramat kanmat?  
\v 6 Yiy kinto iye pwi, yiy kintine! Wawu kalohonganiy tehe kinpwai pwen kinsa kili wawu, iro mwonen mamu wawu ro sura yiy iro Kaliliyy.  
\v 7 Kinpwai tehe, ‘Noru Ndramat ara andre hu kaiki yiy kiya nima hu ndramat mepo pakut tahu mwomwan, pe andre hu karapaingi yiy kiya kei tondrih, pe kiro mwonen lang maroyoh, andre kisatine paiwe.’ ”  
\v 8 Pwen hulohongani hu nongnan ara.   
\p
\v 9 Pwen hutali ngat husa mawen, pe humui huya tiyani hu melit masih ara kene iya kili hu songui pe hamou iyapolo hu ndramat masih i.  
\v 10 Pe yihu hiyeh huya nese iya kili hu aposel ara, ara Mariya para Maktala, pe Yohanna, pe Mariya tina Yamis, pe hu hayah i huro surahu.  
\v 11 Hapeko yihu kanpwotisingi lohongahu kinna nongna hu pihin ara pwi, paratesah, huhilingi hu nongnahu ara tehe huro pwasosohou o mwaihei.  
\v 12 Hapeko Pita ara isahapwatan o pe ingap iya ngat. Pwen iroh pe ikondrim iya nondriya ngat, pe inime hu koyau para waswas opu ara huye ndron tora. Pwen irikai iyau pe lohongan iro lohonge soyon, iya tesah mepo kintayah.   
\s1 Hilu ndramat malmou hilpohonani Yesu iho sai nakiya Emmayus  
\p
\v 13 Pwen iro mwonen lang ara ko, hilu malmou tahu, ara hilro tokai nakaya kol hakol mendreheh ngalan Emmayus; ndrohongan iro Yerusalem pe iya, ara iho pakeh tehe kilomita songui pe sih.\f + \fr 24:13 \ft Eng: seven miles; TP: 11 kilomita; Greek: sixty stadia\f*  
\v 14 Pe hilro wong mwalinga hilu, iya hu melit masih mepo kantayah ara.  
\v 15 Pwen hilro wong pe hilro pepet ndron mwalinga hilu, iya hu melit masih aro, pe Yesu imwonen, ara isarayah isa pakeh kili hilu, pe ihorokai iya, iyapolo hilu.  
\v 16 Hapeko melit handra iyohi mara hilu, para hilu kanlahiy para kayirowe yiy pwi.\fig Yesu imwonen, ara isarayah isa pakeh kili hilu, pe ihorokai iya, iyapolo hilu. Hapeko melit handra iyohi mara hilu, para hilu kanlahiy para kayirowe yiy pwi.|alt="Road to Emmaus" src="IB04174-gray.jpg" size="col" loc="24:16-28" copy="Biblica - Farid Faadil" ref="Luk 24:15-16" \fig*   
\p
\v 17 Pe isok hilu, ipa, “Walu topo rokai pe topo panguluwani tesah mwalinga walu?” Pwen o, hilu nim o hilto tine, pe mbulmara hilu ara ilomwa.   
\p
\v 18 Pwen hamou ta hilu, ngalan Kleyopas isok yiy, ipa, “Hu ndramat soyo-soyon iya ara husa koyum pe hu topo Yerusalem. Matisan wou hamou opu akowu sehe melit kantayah pwen nondriya hu lang mahapo, ndre?”   
\p
\v 19 Pwen Yesu isok hilu, ipa, “Ara sehe melit?”  
\p Pe hilpwai, hilpa, “Titiye ata Yesu ndramira Nasaret. Yiy poropet hamou, pe nongnan pe mbulyan ara pwokeyan iya, iya mbulmara Ngindrai pe iya mbulmara hu ndramat masih.  
\v 20 Hu pris huhohin ta hu pris masih, pe iyasura hu pohon towu para kol, ara huiki yiy iya nongan para kimat; pwen hurapaingi yiy iya kei tondrih.  
\v 21 Hapeko lohonga yowu ara ipwotisingiy tehe yiy ara ndramat mepo Ngindrai kintakiniman, para kirakonihi hu ndramira Yisrayel kamui. Pe sahin para aliy i, ara kinna lang maroyoh pwen para hu melit masih kene aro kantayah.  
\v 22 Pe para suran i, hu pihin hayah towu ara humbusi lohonga yowu indrap. Huya ngat nepo makohun opu,  
\v 23 hapeko nombuwen, ara hu kannimei pwi. Yihu sa pe husa nese ndrainga yowu, tehe yihu nime taltan handra, pe hu angelou hupwai tehe yiy, ara kinsa tine pe yiy mwalen.  
\v 24 Pwen hu towu hayah huya ngat pe huya nime sehe melit mepo hu pihin hu kantiyaniy, ara imwonen tehe hu kanpwai. Hapeko yihu kannime Yesu pwi.”   
\p
\v 25 Pe ipwai iya kili hilu, ipa, “Lohonga walu kinmwakaikai, pe ndriya walu ara kintine kileh para kapotisingi nongan masih tahu poropet, mepo hu kanpwai kinna, ara pwi!  
\v 26 Tehen tapeh? Matisan walu kowu tehe Kristus, ara isa para kiya nondriya hu nopwaran aro, pwen kihipwen andre kiya nondriya kolon nonowan pe ngannganan, ndre?”  
\v 27 Pwen, yiy iratiyani ndroiyi nongan iya kili hilu, iro ndroiyin kili Mose pe hu Poropet masih, pe isa matne hu nongan masih hu kantatuluwiy pwen, ita Nongan Haiyan ta Ngindrai, mepo ipandrohonge iyatan mbukenan.   
\p
\v 28 Huyarayah huya pakeh kol mendreheh mepo hilu nakaya aliy ara, pwen Yesu imbusiy tehe yiy pakiropo kiya manau.  
\v 29 Hapeko hilu kaituwe yiy pwokeyan, hilu pa, “Pakeh nakilokuh ara; aro sura youlu, paratesah, lang nepo pakeh nakihipwen.” Pwen iya nondriya seu kili hilu para kiro sura hilu.   
\p
\v 30 Pwen iya, pe iyeroh ngilse keyau iyasura hilu. Pe iwiri ndrinanohun pe irawuloh, pe iramburingiy, pe iro hang hilu.  
\v 31 Pwen mara hilu isa leu, pe hilu yirowe yiy. Pwen o, Yesu imun o mwaihei mwalinga hilu, pe hilu kannime yiy pwi yi.  
\v 32 Pwen hamou ipwai iya kili hamou, hilpa, “Ndrokonan! Imwonen talu ho rokai sai, ara iwong isa kili talu, pe irehe Nongan Hiyan isa kili talu, pe itimwi ndriya talu, ndre?”   
\p
\v 33 Pwen hape pwi ko, hilu tine pe hilu mui hilya Yerusalem. Pe hilya nime hu Songui pe Hamou, pe hu mepo huro mbultere hu, huro harong,  
\v 34 pe hupwai iya kili hilu, hupa, “Ara ndrokonan! Yapan ara kinsatine paiwe, pe kinnarayah kinna kili Simon.”  
\v 35 Pwen hilu tiyani tesah kintayah kinna kili hilu iho sai, pe hiltiyaniy tehe hilu yirowe Yesu iro mwonen iramburingi ndrinanohun.   
\s1 Yesu iyarayah iya kili ndramiran hu  
\p
\v 36 Pe huro wong manau iya aliy, Yesu mbukenan isarayah pe iro tine mwalingahu, pe ipa, “Ndriya wayis kiro kili wawu.”   
\p
\v 37 Pe mwoiwahu ihin pe hunoh, pe hupa ndre hunime mwomwoyou hamou.  
\v 38 Pwen ipwai iya kili hu, ipa, “Paratapeh pe nere wawu ihilim? Pe paratapeh lohonga wawu ihindrundru?  
\v 39 Akanime nimo pe ndriko. Aripo yo kopu! Nima wawu kisahatek kisa kili yo, pe akanimei. Mwomwoyou, ara nombuwen pe ndruwin pwi, hapeko yo, ara manombuwe pe mandruwi, tehe wawu topo nimei aro.”   
\p
\v 40 Pe ipa toro iya kili hu ihipwen, pwen ipwaingani niman pe ndrikan iya kili hu.  
\v 41 Hapeko yihu kanpwotisingi lohongahu pwi manau, paratesah, pwesai iwiri hu pe huro lohonge ndrit. Pwen Yesu isok hu, ipa, “Hape anandrinai ita, ndre pwi?”  
\v 42 Pe huhang yiy ni hamou mepo hu kantimwiy pwen.  
\v 43 Pe iwiri ni ara, pe iyniy iro mbulmara hu.   
\p
\v 44 Pe ipwai iya kili hu, ipa, “Kunpwai pwen kinsa kili wawu, ma uro ndron sura wawu: melit masih andre kirayah mannan kisa kili yo, tehe pwayan kinpwai pwen ita Nongan para Pwahanou ata Mose, pe hu Poropet, pe hu Waliy.”   
\p
\v 45 Pwen imbusi lohongahu ileu, para hu kapahas kiya ndroiyi Nongan Haiyan ata Ngindrai.  
\v 46 Pe ipwai iya kili hu, ipa, “Pwayan kinpwai pwen pe hu kantatuluwiy toro: Kristus andre kikuni nopwaran, pwen andre kimat, pe kitine kiro mwonen lang toyoh.  
\v 47 Pe iya ngalan o, andre kapohowe nongnan kiya kili hu ndraye ndramat masih, para hu karapaiwani ndriyahu, pe Ngindrai kitali hu pakut mwomwan tahu. Pe andre karandroiyin, ara kiro Yerusalem.  
\v 48 Pe wawu imwonen kannimei, pe andre wawu katiyaniy tehe hu melit aro kantayah.  
\v 49 Akahilingiy! Yo andre kupwandrisa Mwoiwan Haiyan, mepo Tomo kintandrangan pwen kinna aliy, kisa ndrita wawu; hapeko wawu koro ndron kol namandran iye, kipoo kiramburihi wawu kiya pwoke para paingan.”   
\s1 Ngindrai iwiri Yesu iya kol paingan yang  
\p
\v 50 Pwen Yesu iluwani hu huya pakeh Petaniy, pe ihiri niman iya paingan, pe itoholi hu.  
\v 51 Pe iro toholi hu ndron, pwen itali hu, pe Ngindrai iwiri yiy iya kol paingan yang.  
\v 52 Pwen hutukuruhu pe hutohun pe huhuri ngalan, pe humui huya Yerusalem iyasura pwesai namandran iya.  
\v 53 Pe lang sih tehe sih, ara ngara hu koro yumwa totohun namandran, pe huro hari ngala Ngindrai.