\id MAT - Nehan NT [nsn] -Papua New Guinea 2011 (web 2014) \h Matiu \toc1 O Uelhire Uaia ke boloin Matiu \toc2 Matiu \toc3 Mat \mt1 Matiu \mt2 O Uelhire Uaia ke boloin Matiu \imt1 No bolobolo Matiu \ip O Uelhire Uaia rone tang Matiu o moko teil tar timuhur uelhote. Matiu e ate uaia tun toro tar uelhote ger pensioun. Sioun God ke uamatoto tasir tamata ra kilais o propeit tar bolo uahiua tar inetenit i uoum. O bureher propeit ka mene uelhir sira tena niuangoul Iesu, doh na kalekinale. A mamang inetelik geka bolo uahiuaigir propeit sioun ke pokoso sira tun tena binaka Iesu ke uangoul pe tar uanene i kot. Matiu ke hire uakalahara tun tar puhonene mare ualasira tun pare, Iesu ter Kristo. (A tenkanar puhene ‘Kristo e kulo pare,’ Na Toia God.’ O propeit ka hire pare, Kristo e turung uelkarus tur tagigeig tenagi niguata uasa.) \ip O Uelhire Uaia rone tang Matiu o ueluatata tena niuangoul Iesu. Matiu ke bolo uahiua tar inete ke ualasiraig Iesu. No bolobolon e moko teil pono na menmene Iesu toro Matiu mahar 5-7. A menenenina ra kilaig pare, ‘A niualasir ger niualasira to tar siusan.’ \ip O Uelhire Uaia tang Matiu o hire uakalahara pono pare, Iesu ke uauia tasir bureher tamata res mat. Iesu ke guata tasir kut ka banga tapokis (Mat 20.29-34). Ke guata tasir kamelongo ka longor huara tapokis (Mat 11.5). Kare luaka liu tasir tamata gesir nihikung liouan (Mat 8.28). \ip Bo o gisiamehe pukur tamatasitier keiping uleik ke tokouasais tang Iesu. Ka tung pous to tang Iesu tar korose. Bo Iesu puk ke ate teil pare, a puhon e turung pokos (Mat 16.21). O poropeit ka bolo uahiuo pare ‘Kristo e turung mat (Aisaia 53; Mat 12.40). Tar binaka ke mate Iesu, inggono ke kale tar uelmahing teregi niguata uasaeig (Mat 26.28). \ip Bo Iesu puk ahik pah ke mate dede, God ke uatua tapokis tatanon (Mat 28). Doh Iesu a tua daan i Heuen. \c 1 \s1 Matiu ke ueluatata tasir tamatang Ju toso bunguna Iesu Kristo \p \v 1 \x * \xo 1.1 \xt Uak 22.18; 1OUTT 17.11\x*Gine teka uakekene pe me ro bubunguna Iesu Kristo. Inggono ke la tur toso bunguna Debit. Debit ke la tur toso bunguna Abraham. \b \li1 \v 2 Abraham te tamana Aisak. \li1 Aisak a tamana Jekop. \li1 Jekop te tamana Juda meso bung tahin. \li1 \v 3 \x * \xo 1.3 \xt Uak 38.29-30; Rut 4.18-22\x*Juda te tamas Peres me Sera ara tinas tang Temar. \li1 Peres te tamana Hesron. \li1 Hesron a tamana Ram. \li1 \v 4 Ram te tamana Abinadab. \li1 Abinadab a tamana Nason. \li1 Nason te tamana Salmon. \li1 \v 5 \x * \xo 1.5 \xt Rut 4.13-17\x*Salmon a tamana Boas, doh Boas tinana tang Rehab. \li1 Boas a tamana Obed ge tinana tang Rut. \li1 Obed te tamana Jesi. \li1 \v 6 \x * \xo 1.6 \xt 2Sa 12.24\x*Jesi a tamana Toia Debit. \li1 Debit te tamana Solomon. \li1 Solomon tang tinana na kuaha baka uoum Uraia. \li1 \v 7 Solomon te tamana Rehoboam. Rehoboam te tamana Abia. \li1 Abia a tamana Asa. \li1 \v 8 Asa te tamana Jehosopat. \li1 Jehosopat te tamana Jehoram. \li1 Jehoram a tamana Usaia. \li1 \v 9 Usaia te tamana Jotam. \li1 Jotam a tamana Ahes. \li1 Ahes te tamana Hesekaia. \li1 \v 10 Hesekaia a tamana Manase. \li1 Manase te tamana Amon. \li1 Amon a tamana Josaia. \li1 \v 11 \x * \xo 1.11 \xt 2To 22–24; 2OUTT 36.10; Jer 27.20\x*Josaia te tamana Jehoiakin meso bung tahin. Tar binakonene o tamata ka keip liu turis i Israel ka la i Babilon. \li1 \v 12 \x * \xo 1.12 \xt Esr 3.2\x*I muduhia tar binaka ka keip liu turisir Israel ka la i Babilon. \li1 Jehoiakin te tamana Sealtiel. \li1 Sealtiel a tamana Serubabel. \li1 \v 13 Serubabel te tamana Abiub. \li1 Abiub a tamana Eliakim. \li1 Eliakim te tamana Asor. \li1 \v 14 Asor a tamana Sadok. \li1 Sadok te tamana Akim. \li1 Akim a tamana Eliud. \li1 \v 15 Eliud a tamana Eleasar. \li1 Eleasar te tamana Matan. \li1 Matan a tamana Jekop. \li1 \v 16 Jekop a tamana Josep. \li1 Josep na bulout Maria, \li1 doh Maria te tinana Iesu gera kilain Kristo.\f + \fr 1.16 \ft A tengkanar puhene “Kristo” e kula pare, “A tang siokor tamatar nikedang ke uamatotoin God tar me uelkarus tasir tamat.”\f* \b \m \v 17 A siokor hangaul, doha toueitinguampe ro bubunguna ko uakekene tur pe tang Abraham ko me lame tang Debit. Doha siokor hangaul doha tang toueit ponompe ro bunguna tang Debit e tuka ka keip liu tur peisir tamat i Israel ka la i Babilon. Doh tar binakonene ka keipisisin i Babilon, a siokor hangaul doho toueit ponompe ro bunguna tamat e tuka ka poho pein Kristo. \s1 Tar binaka ka pohoin Iesu Kristo \p \v 18 \x * \xo 1.18 \xt Luk 1.27,35\x*Gine te hape ke kotpokoso pe Iesu Kristo. Maria tinanon a niuamatoto tar le tang Josep. Bo tar binaka puk halana rasina tura le, Maria ka ate manasain pare, ke balakoso to tena nitampopokohor Iabena Dedeil. \v 19 Teene kompe a tamata uaia pe na bulout Maria, Josep, maeit ke marang hiliu uanomo kompe tatanon. \v 20 Tar binaka re namana Josep tar ineteninanine na anggelour Tamata Noman ke kotpokoso tatanono toro borborian. Ke kular anggelou pare, “Josep, Ingga ter bunguna Debit, ahik paho sokoro tar kale tang Maria pare, nang kuah, ge a keketik pe e la tatanon e la tur tar Iabena Dedeil. \v 21 \x * \xo 1.21 \xt Luk 1.31; 2.21\x*Inggon e turung poho tar keketik bulout, doh ingga o turung uelkila tatanono tang Iesu, teene inggon e turung uelkarus tur tasir tamata tenas niguata uasa.” \v 22 A mamang inetelikininanine ke kotpokoso sira tun tar uakalahara tar haua ke kulameigir Tamata Noman tasir propet, \b \q1 \v 23 “Ualongor! A kuah ahik pah ke uangoul keip me bulout e turung balakos, \q2 kare turung poho tar keketik bulout, \q2 kara turung uelkilain tang Emanuel.” \rq Aisaia 7.14; 8.8,10\rq* \q1 A puhon e kula pare, “God e uangoul tagu tagigeig.” \b \m \v 24 Binaka ke gulete Josep, ke guata sira manasampe ke kula pe na anggelour Tamata Noman, kare kale tang Maria pare, na kuah. \v 25 \x * \xo 1.25 \xt Luk 2.21\x*Bo inggono puk ke uangoul uadedeil keip tatanon e tuka ke la poho peono tar keketik bulout. Doh Josep ke uelkila tatanono tang Iesu. \c 2 \s1 O tamatang iate ka me banga tang Iesu \p \v 1 I muduhia ka poho to pein Iesu i Betlehem tar pang uan i Judia, tar binaka re toia Herot, o tamatang iate ra la tur tar butur re harhara turuhar pisara ka me pokos i Jerusalem. \v 2 \x * \xo 2.2 \xt Aha 24.17\x*Kara me dangata pare, “Ia kaeinir guama geka pohoin nas turung toiar Ju? Inggeim king bang huara tena pitopitono tar butur re uoto hara turuhar pisar, temaeit king lame tar me uatakai tatanon.” \p \v 3 Tar binaka ke longoro Herot tar puhon, inggono ke hagouo uasa, meniangua ponompe tasir Jerusalem. \v 4 Herot ke kila toto tosnosio mamahoholikir pater, doho tamatang ualualasira tar ualatut, kare dangata tasisina ia ra turung poho toin Kristo. \v 5 Kara hiresina pare, “I Betlehem tar pang uan i Judia.” Teka hire pesin, “Ge teenina penine ka bolo uahiuaigir propet pare, \b \q1 \v 6 \x * \xo 2.6 \xt Jon 7.42\x*‘Bo ingga Betlehem, tar pang uan i Judia, \q2 ingga ahik pah ter uadouhinar uan toro uan uleik i Judia. Ahik tun. \q1 Teene a tamatang uoum keip e turung la tur totomua, \q2 doh inggon e turung kaukaueke tosnogo tamatang Israelo.’” \rq Maika 5.2; 2 Samuel 5.2\rq* \b \p \v 7 Doh Herot ke kila toto uanomo tasir tamatang iate, kare heheke tasisina tar binaka tun ka bang huara uakekenesina tar pitopit. \v 8 Kare kulono tasisina ra la i Betlehem, kare kula pare, “Mu la, karung la sir uaia tar keketik, doh getung tuparoum tatanon, inggoum mung me hire tapokis totoguo maru la pono, karu la hatup, karu uatakai tatanon.” \p \v 9 I muduhia ka ualongoro per tamatang iate tang Herot ger toia, kara la manasampe. Doha pitopit geka banga tolaisisina tar butur re harhara turuhar pisara teke uoum keip tasisin, e tuka ke la toko uamatoto peono tar butur re uangoulinir keketik.\fig O tamatang iate ka la ueltupara manasa tang Iesu|alt="The wise men meet Jesus" src="AB02777b.tif" size="col" ref="Mat 2.9" \fig* \v 10 Tar binaka ka bang huarar tamatang iate tar pitopit ka uahauahantiehe tun. \v 11 \x * \xo 2.11 \xt Ker 72.10-15; Ais 60.6\x*Ka lamesina tar uma gere uangoulinir keketik, kara banga tatanono me tinan Maria, kara baka uahiuais i kot tar uatakai tatanon. Song ka pukusina tar ineteng uauah, kara heir tatanono tar goul,\f + \fr 2.11 \ft A goul a giamehe siokor pang haen a iauiauel, doha bulauana i ranantieh. Tena binaka Iesu a mani ka tuha keipin tar goul.\f* doha adua, doha uaiuai amiamuh. \v 12 Bo God puk ke uahire toro borboriana tasisin, ahik pah ra tapokis tang Herot, maeit ka la tapokisisina tenas uan, bo ka uelhir puk tar giameher lel. \s1 A toking tinana Iesu kura keip tatanon i Isip \p \v 13 I muduhia ka hiliu baka per tamatang iate, na anggelour Tamata Noman ke me pokoso tang Josep toro borborian, kare kula pare, “Tentur, karo kale tar keketik me tinan, karung ualo liuila i Isip, ge Herot pe e turung sir tar keketik mare uiliatung pous tatanon. Uangoul i Isip e tuka getu hireo totomua tar tapokis.” \v 14 Maeit Josep ke kale tas ramatina nar boungon, kara la manasampe i Isip. \v 15 \x * \xo 2.15 \xt Hos 11.1\x*Doh Josep ke uangoul i Isip e tuka ke mate baka pe Herot. A puhonene ke kotpokoso sira tun tar puh ke kulainir Tamata Noman tasir propet, “Inggo ku kila tauete liu tur tar tug i Isip.” \s1 Herot ke uiliatung pous tasir keketik bulout \p \v 16 Tar binaka ke ate Herot pare, o tamatang iate ka longlongoro boho tatanon, inggono ke nimaliana uasa tun. Temaeit ke hireono tar puhung kula pare, o keketik buloutusis ra uangoul i Betlehem ue gisis ra uangoul uiloho tar buturuon, geka torik uoum res krismas ue o keketik uain, ra uiliatung pousis. Herot ke ate tur teres krismasir keketik tasir tamatang iate ke heheke baka pe tasisin. \v 17 Tar binakonene a puh ke kotpokoso noman, ke kulamein propet Jeramaia pare, \b \q1 \v 18 “A alialinginar kirkiring, kara uelmahing, \q2 kara niueldolomo uleik ka longoroin i Rama. \q1 Retiel\f + \fr 2.18 \ft Retiel na kuaha Jekop ka mene uatuha tolain toso bung tinasir Israel.\f* e kiring toso bung tun, \q2 kare de mata ualabukin, teene ka mata pe ro bung tun.” \rq Jeramaia 31.15\rq* \s1 Josep me Maria kura tapokis keip tang Iesu \p \v 19 I muduhia ke mate baka pe Herot, na anggelour Tamata Noman ke menmene tang Josep toro borboriana tar binaka ra uangoul harahaisin i Isip. \v 20 Ke kulonor anggelou pare, “Tentur, kale tar keketik doh tinan, karung la tar pang uan i Israel, ge o tamata pe geka marang uiliatung pous tar keketik ka mate manas.” \v 21 Temaeit, Josep ke kale tar keketik, doh tinan, kara la manas i Israel. \p \v 22 Bo ke longoro pukuono pare, nu Akeleus tere toia i Judia teene ke mate pe Herot ge tamanon. Temaene Josep ke sokoro mate la tar buturuon. I muduhia ka uahire peono toro borborian, inggono ke la tar pang uan i Galili \v 23 \x * \xo 2.23 \xt Ais 11.1; 53.2; Luk 2.39; Jon 1.45\x*tar uan i Nasaret teka la uangoulusin. Temaene a haua ke kulamein God tasir propet ke kotpokoso noman, “Inggono ra turung kilain a peng Nasaret.” \c 3 \s1 Jon ger tang uahuhu ke kaleuatoro tena leler Tamata Noman \p \v 1 Jon ger tang uahuhu ke uakekene tar uelhire tauete to tar butur paden i Judia. \v 2 \x * \xo 3.2 \xt Mat 4.17; Mak 1.15\x*Kare kula pare, “Uapalih tenami niguata uasa, karung lame tang God, ge a Nitoiang Heuene pe ke uahuhut manasain.” \v 3 Doh Jon ger tang uahuhu, teonene ke menmenemein Aisaia ger propet tar binaka ke kula pare, \b \q1 “Gine ter uauanar tang siok e kula ualeikala tar butur paden. \q1 ‘Kaleuatoro tena leler Tamata Noman. Guata tar lel, \q2 e kodkodoho tar binaka re lameon.’” \rq Aisaia 40.3\rq* \b \m \v 4 \x * \xo 3.4 \xt 2To 1.8\x*Na hikhiku Jon a nituha tar ulunar kamel, doh inggon e uoto pus tar kapokonor bulumakau. Na nieinon, o kakaring doho hani\f + \fr 3.4 \ft hani, a teisir hoh, a lingiantiehe tun misianar suga.\f* roke. \v 5 O bureher tamata ka la turume i Jerusalem dohi Judia doh gisila uiloh tar kodom i Jodan tar me ualongoro tang Jon. \v 6 Gisina ka uelhire tauete tenas niguata uasa, doh inggono ke uahuhu tasisina tar kodom i Jodan.\fig Jon ger tang uahuhu e hire tauete tono uelhire God|alt="John the Baptist preaches the word of God" src="AB02782b.tif" size="col" ref="Mat 3.6" \fig* \p \v 7 \x * \xo 3.7 \xt Mat 12.34; 23.33\x*O bureher tamata uleikin tasir Ju ra kilais o Parisi, doho Sadiusi ka lame tar butur re uahuhu to Jon tasir tamata mara uahuhu ponois. Bo tar binaka puk ke banga Jon tasisin, kare kula pare, “Inggoum o soi uakap! Mai ke uahire tamiuoum tar ualo liu tanika tena nimalianana Godeit re turung lame? \v 8 Guata me inete gere ualasira uakalahar tasir tamata pare, inggoum kung uapalih tenami niguata uasa. \v 9 \x * \xo 3.9 \xt Jon 8.33,39; Roum 4.12\x*Doh ahik pah mung namana pare, e siauasioum tena nimaliana God, teeit rung kula katongo pesioum pare, Abraham a tamamiueim. Inggo gine ru hire tamiuoum, God e banotong uakotpokoso tur mo bunguna Abraham tar palauanine. \v 10 \x * \xo 3.10 \xt Mat 7.19; Luk 13.6-9\x*Gine daan a kangan e uahuhutung tokout uahiua tar douk, doha mamang doukulikinit ahik pahe uoto ua me niein uaia ra oboroig, kara bakalaig toro hue.” \p \v 11 \x * \xo 3.11 \xt Jon 1.26-27,33; Apo 1.5\x*“Inggo u uahuhu keip tamiuoum tar kodomo tar ualasira pare, inggoum kung uapalih tenami niuangoul, kara niguatanitir sa. Bo a tang sioko puk e la uakelukume, inggon a i rana uain na nitampopokoho totoguo, bo inggo puk ahik paha tamata uaia tar kabkaba teil tena suon. Inggon e turung uahuhu keip tamiuoum tar Iabena Dedeil doho hue. \v 12 Inggon e uadelauana tena uatunar raes-uit\f + \fr 3.12 \ft A raes-uit a giniamehe siokor garas. A plaua, doha bereit ka tuha turig tar kukuanananin.\f* pare, inggon e turung kedanga liu tur tar kukuananar raes-uit tar mongmongonor raes-uit, kare uamokola tar kukuananar raes-uit tena umang raes-uit, bo e turung ualuh pukuono tar mongmongonor raes-uit toro hue ge ahik paho banotong lomoh.” \s1 Iesu ka uahuhuin \p \v 13 Tar binakono ke la turume Iesu i Galili, kare me lako tar kodom i Jordan mare me uahuhu Jon tatanon. \v 14 Bo Jon puk ke de mate uahuhu tatanon, kare kula pare, “Ingga deh pake tero uahuhu totoguo. Ae maene ro lamea totoguo?” \v 15 Bo Iesu puk ke kula pare, “Guata sira kompeene ru kula peo, ge raeig pe ira guata tar ineter kodkodoh.” Song ke guata sira Jon ke kula peon. \p \v 16 \x * \xo 3.16 \xt Jon 1.32\x*Gitie ka uahuhu pein Iesu, doh tar binaka re puraka turuhaono tar laur, i Heuene ke takapuk, doh inggono ke banga tena Iabena Dedeil God ke la uahiua siraha tar baluh, kare me tok i rana tatanon. \v 17 \x * \xo 3.17 \xt Ker 2.7; Ais 42.1; Mat 12.18; 17.5; Luk 9.35\x*Doha puhung uelhire ke la turuha i Heuen, e kula pare, “Gine ter tuguo geru malauelhirintiehe tunin, karu uahantiehe tun tatanon.” \c 4 \s1 Satan ke uatolaua tang Iesu \p \v 1 \x * \xo 4.1 \xt Hib 2.18; 4.15\x*Doh tar binakon a Iabena Dedeil ke keip tang Iesu tar butur paden mare la uatolaua to Satan tatanon. \v 2 \x * \xo 4.2 \xt KT 34.28\x*Doh Iesu ahik mate ein tar toueitir hangaulur marein, doha toueitir hangaulur boung. I muduhia inggono ke gogo manas. \v 3 Doha tamatang uatolaua ke pokoso manas, kare me kula tatanono pare, “Ge para tuna God nomana, kula toro palaua rone o uapalihin toro bereit.” \v 4 Bo Iesu puk ke kula pare, “Ahik. A nibolo uahiu dehono tono uelhire God pare, \b \q1 ‘A tamat ahik pahe tua to puk re ein pe toro bereit, \q2 bo e tua to tar mamang uelhirelik ke kulaig God.’” \rq Ualatut 8.3\rq* \p \v 5 Doh Satan ke keip poluk tang Iesu tar uan uleik i Jerusalem, kare la uatur tatanono tar butur a i ranana tar umang lotu ger dedeil.\fig A butur a i rananane tar umang lotu ger dedeil|alt="The high place on the temple" src="LB00249B.TIF" size="col" ref="MAT 4.5" \fig* \v 6 Doh Satan ke kula pare tatanon, “Ge para tuna God nomana, siaka uahiuako i kot, ge a puh pe a nibolo uahiu tono uelhire God pare, \b \q1 ‘Inggon e turung hire tosno anggelou ra turung kaueke totomua. \q1 Doh gisina ra turung uasangana totomua tar limas \q2 mara hikia pahe tukainir kekeim mo palau.’” \rq Ker 91.11-12\rq* \b \p \v 7 Bo Iesu puk ke kula pare tatanon, “A puh pon e moko tono uelhire God pare, \b \q1 ‘Ahik paho uatolaua tar Tamata Noman, a God a noumua.’” \rq Ualatut 6.16\rq* \p \v 8 Doh Satan ke keip poluk tang Iesu tar lulunar siusan a i ranantieh, kare ualasira tatanono toro mamang uana uleik uakapa tunane tar kot, karo nitampopokoh, kara niuiana toro pang uanininanine. \v 9 Kare kula Satan pare, “Geto hatup uahiua, karo lotu totoguo, inggo u siokor heir tar mamang inetelikinine totomua.” \v 10 Doh Iesu ke kula pare tatanon, “Satan, uareing totoguo! Ge a puh pe a nibolo tono uelhire God pare, \b \q1 ‘Inggoum mung lotu tar Tamata Noman nami Godoum, \q2 karung longoro kompe tatanon.’” \rq Ualatut 6.13\rq* \b \p \v 11 Song ke hiliu Satan tang Iesu, doho anggelou ka lame, kara me kaueke tatanon. \s1 Iesu ke uakekene tena kalekinale i Galili \p \v 12 \x * \xo 4.12 \xt Mat 14.3; Mak 6.17; Luk 3.19-20\x*Tar binaka ke longoro Iesu ka uamoko pein Jon tar uih, kare tapokis i Galili. \v 13 Doh inggono ke hiliu tar uan i Nasaret, kare la uangoul i Kaperneam, a uanon e tok i tektekene tar kodomo uiluiloh i Galili, tonosio mahar koto ra bungus Sebulun me Naptali. \v 14 Iesu ke guata tar puhonene mare kotpokoso sira tunur puh ke kulain God tang propet Aisaia pare, \b \q1 \v 15 “Inggoumeitir tamata toro mahar koto ro nas Sebulun me Naptali \q2 tar lele re lako i teh tar pang giamehenar kodom i Jordan, \q2 toro mahar kotong Galili gera uangoulur bureher tamatasit ahik paho Ju \q1 \v 16 gerung uangoul tar kitupun, \q2 inggoum kung bang huara manasa tar uleikir luh, \q1 doh tamiuoumeit rung uangoul tar kitkitupun \q2 a luh ke kotpokoso manasa tamiuoum.” \rq Aisaia 9.1-2\rq* \b \s1 Iesu ke uakekene tar kila tosno tamatang uakuakeluk \p \v 17 \x * \xo 4.17 \xt Mat 3.2; 19.27\x*Tar binakonene Iesu ke uakekene tar uelhire tauete pare tasir tamat, “Uapalih tar niguata uasa doh tenami niuangoul, ge a Nitoiang Heuene pe ke uahuhut manasin.” \p \v 18 Gitie ke latlateil pela Iesu i tehe tar kodomo uiluiloh i Galili, kare bangangua tas nu Saimon gera kilain Pita me nu Andru, rasina ramamahialik ura bakbaka tenasira uben, ge a toking tamatang uekih pe rasin. \v 19 Doh Iesu ke kula pare tasrasin, “Mura uakelukuhane totoguo maru ualasir tamiraoum tar reihime tasir tamata tar la tang God.” \v 20 Doh rasina kura hiliu ualahurungua tenasira uben, kaura uakeluk tang Iesu. \p \v 21 Gitie ke la uain pela Iesu, kare bang huarangua poluk tar toking gisiameher ramamahialik, rasina tes nu Jems me Jon, a toking tuna Sebedi, rasin ura panete teil tar bout menia tara tamas, doh gisina ra uma uaia tenas uben. Doh Iesu ke kila tasrasina tar la tagu pono tatanon, \v 22 maeit rasina kura hiliu ualahurungua kompe tar bout, doha ra tamas, kaura uakeluk tatanon. \s1 Iesu ke uelhire tauete toro Uelhire Uaia, kare uauia tasir bureher tamat \p \v 23 \x * \xo 4.23 \xt Mat 9.35; Mak 1.39; Apo 10.38\x*Iesu ke uiloho uakap i Galili, kare la leka tenas umang lotusin, kare uelhire tauete toro Uelhire Uaia tar Nitoiang Heuen, doh ke uauia uakapa teres momouhur tamatasis res mat. \v 24 \x * \xo 4.24 \xt Mak 6.55\x*Doho ueluatata tang Iesu ko la uiloho uakapa tar pang uan i Siria, doho tamatasis ra maluana keip tar bureher mate ka keip pokosomeis tang Iesu mare uauiaono tasisin. Gisis res uelmahing uleik, doho nihikung liouan, o uoto lolong kapul, doha matar tukunus ka keip pokosomeis tang Iesu, kare uauiaono tasisina uakap. \v 25 \x * \xo 4.25 \xt Mak 3.7-8\x*Doho burehentiehe tunur tamatang Galili doho tamatang tar pang uan i Dekapolis, dohi Jerusalem, dohi Judia, doho mahar kotong tar pang giamehenar kodom i Jodan ka uakeluk tatanon. \c 5 \s1 Iesu ke ualasira to tasir tamata i rana tar ponponin \p \v 1 Binaka ke banga Iesu tasir manai tamat, inggono ke langua taro i rana tar ponponin, kare la tabil. Doh no tamatang uakuakelukono ka laha tatanon,\fig Iesus ke ualsira tasir bureher tamat|alt="Jesus taught many people" src="HK00297B.TIF" size="col" ref="MAT 5.1" \fig* \v 2 kare uakekene manasono tar ualasira tasisina pare, \b \q1 \v 3 \x * \xo 5.3 \xt Ais 57.15\x*“O tamata gera ateis a tabotanar iabeis tar ineter nang God, gisina tera banotong uah, \q2 gisinar tamatasina tera banotong kale tar mamang inetelikinitier uiar nanar Nitoiang Heuen. \q1 \v 4 \x * \xo 5.4 \xt Ais 61.2-3; UGO 7.17\x*O tamata gera kiring, gisina tera banotong uah, \q2 God e turung ualabuk tasisin. \q1 \v 5 \x * \xo 5.5 \xt Ker 37.11\x*O tamata gesir hamhamasilik, gisina tera banotong uah, \q2 a koto uakap a turung nasisin. \q1 \v 6 \x * \xo 5.6 \xt Ais 55.1-2\x*O tamata gera malarantiehe tun tar uakeluk tar hagar uaiar nang God misiana tar tamatetie re gog, dohe kamadak tar marang kodom, gisina tera banotong uah, \q2 God e turung heir uamototo tun tasisin. \q1 \v 7 O tamata gera uoto ueldolomo tasir gisiameher tamat, gisina tera banotong uah, \q2 God e turung ueldolom tasisin. \q1 \v 8 O tamata ger dedeilir kolous, gisina tera banotong uah, \q2 ra turung banga tang God. \q1 \v 9 O tamata gera uoto uahiarou tar uelsae tasir tamat, gisina tera banotong uah, \q2 gisina ra turung kilais o bung tuna God. \q1 \v 10 \x * \xo 5.10 \xt 1Pi 3.14\x*O tamata gera huata tar niduh ka heirigir tamata tasisin, \q2 teene ra uakeluk tun pesina tar hagar uaiar nang God, gisina tera banotong uah, \q2 a Nitoiang Heuen a nasisin.” \b \p \v 11 \x * \xo 5.11 \xt 1Pi 4.14\x*“Inggoumeit ra uelsigalasioum, kara heirisioum tar niduh, kara boho tolasioum tar bureher inet, teeit rung uakeluk pe totoguo, inggoum mung banotong uah. \v 12 \x * \xo 5.12 \xt 2OUTT 36.16; Apo 7.52\x*Inggoum mung banotong bala uaia tun, karung uaha tun, ge a bulauamiuoum pe a uleik e uanguangoul tamiuoum i Heuen. O tamata ka guata sira uoum tar niguataninanine tasir propet geka uangoul baka uoum siounuhia tamiuoum.” \s1 O uelhire uaranga tar teh, doha luh \p \v 13 “Inggoum misiana tar teh gane i kot, bo gete rouo pukur linglinginanin hape ra banotong uamaltehe poluk peiginin? Ahik paha uia baka poluk, bo ra turung baka liu puk manasaig, kara ueihueih taner tamat i kot. \v 14 \x * \xo 5.14 \xt Jon 8.12; 9.5\x*Inggoum misiana tar luh gere heir tar luh tar koto uakap. Misian tar uan uleik ger nituha uapon i rana tar ponponin ahik pahe banotong ou. \v 15 \x * \xo 5.15 \xt Mak 4.21; Luk 8.16; 11.33\x*Doho tamat ahik pah ra touaouo tar luh i kukulebanga tar tolah, bo ra uatokoin i rana toro toktokono ro lam mare bala uakapar luhluhun iuma tar um. \v 16 \x * \xo 5.16 \xt Epe 5.8-9; 1Pi 2.12\x*Ter siokono kompe, ingga pake ter luh tasir gisiameher tamata mara bang parokosin tar ineter uia ro guatagia, kara turung uatakai tang Tamoumua i Heuen.” \s1 A tengkana te na puhung ualatut Moses \p \v 17 \x * \xo 5.17 \xt Roum 3.31\x*“Inggoum ahik pah mung namana ku lahao tar me kale liu tena ualatut Moses ue nas niualasirar propet. Ahik pah ku laha tar me kale liu taninin, bo tar me guata tenas niualasirasin e kotpokoso tun. \v 18 \x * \xo 5.18 \xt Luk 16.17; 21.33\x*Inggo u uamana tun tamiuoum e tuka tar binaka re kap i Heuene, dohi kot ahik uadeil me sikina tar ualatutunin re turung rouo liu e tuka gete kapa na kalekinalenin. Geta kikitilikimper puhung ualatutur nang Moses, kara uakelukumpein e tuka gete kapa na kalekinalenin. \v 19 \x * \xo 5.19 \xt Jas 2.10\x*Doh gete me tamat e katego tena kikitilikir puhung ualatut Moses, kare ualasira tasir gisiamehe tar guata tanininanine, inggono tar hangan e turung kikitilik tar Nitoiang Heuen. Bo mai puk re uakeluk taninin, kare ualasira tasir gisiamehe ra uakeluk sira tatanon, inggon e turung tohangana tar Nitoiang Heuen.” \p \v 20 “Inggo u hire tamiuoum. Doh geta hik nami hagar uaiaoum paha uiantiehe liu tenas hagarir tamatang ualualasira tar ualatut, doho Parisi, inggoum ahik tununguampe pah mung banoto mung lekala tar Nitoiang Heuen.” \s1 Ahik paho uiliatung pous tar tang giameher tamat \p \v 21 \x * \xo 5.21 \xt KT 20.13; Ual 5.17\x*Doh Iesu ke kula poluk pare, “Inggoum kung longoro manasa tar puhung kula ka hirein tasir tamata sioun, ‘Inggoum ahik pah mung uiliatung pous tasir gisiameher tamat. Doh gete uiliatung pous me tamata tar tang giameh, inggon e la turung tur tar matanar tamata uleiking tar uelhehek.’ \v 22 \x * \xo 5.22 \xt 1Jo 3.15\x*Bo inggo gine ru hire tamiuoum pare, a tamata gere nimaliana uasa tang tahin, ahik me tengkan, inggon e la turung tur tar matanar tamata uleiking tar uelhehek. Doha tamata gere uelhire uasa tang tahin, inggon e turung tur tar matanar tamatang uelhehek ger i ranantieh. Doh gete kulono pare, ‘Ingga a popouluan,’ inggon e tagin teil geta bakalaiono toro hue i Hel.” \p \v 23 \x * \xo 5.23 \xt Mak 11.25\x*“Temaene, geto lang heiria tenang uahung tang God toro olta, doho la namana huara tar uelsaer emiraoum me tahim, \v 24 hiliu to tenang uahung toro olta, karo la uakodkodoho keip baka tang tahim. Gete kodkodohon, song ro me heiria tenang uahung.” \p \v 25 “Gete marang uamoko me tamata totomua tar limaneit re uoto tabila tar uelhire, doh tar binaka mura la harahala raoum tar lel, ter binakono pako uakodkodoho keipia tatanon. Gete uamokono totomua tar limanar tamatang tabila tar uelhire, kare la heirilaono totomua tar tamata re uoto kaueke tar karabus, kare tea ra bakalaia tar karabus. \v 26 Inggo u uamana tunumpe totomua, ingga ahik paho banotong hiliu tar karabus e tuka geto baka uadouh liua tenang uadouhina tunur mani.” \s1 Iesu ke mene tar niguatang uraur \p \v 27 \x * \xo 5.27 \xt KT 20.14; Ual 5.18\x*Doh Iesu ke kula poluk pare, “Inggoum kung longoro manasa sioun tar puh ke kulain Moses e kula pare, ‘Inggoumur le, ahik pah mung guata toro ur.’” \v 28 Bo inggo u hire tamiuoum pare, “Gete me bulout e banga me tang siokor kuah kare maha tatanon, i lolono tena ninamanon, inggono ke guata keip manasa tatanon tar hagar uasa. \v 29 \x * \xo 5.29 \xt Mat 18.9; Mak 9.47\x*Temaene geta matoumuaoneitir pang mua ke reih totomua tar guata me hagar uasa, kale liu tatanon, karo baka liu. Auiantiehe geto baka liuia mo maharoum ter sa geta baka uadeilinir tukunumua i Hel. \v 30 \x * \xo 5.30 \xt Mat 18.8; Mak 9.43\x*Doh gete ter pang limoumuaeitir pang mua ke reih totomua tar guata me niguata uasa, tokout liu tatanon, karo baka liu. Auiantiehe geto taboin mo maharoumua ter sa geta baka uadeilinir tukunumua i Hel.” \s1 Iesu ke ualatoh ae maene a sa gete kategor tamata tono le \p \v 31 \x * \xo 5.31 \xt Ual 24.1-4; Mak 10.4\x*Iesu ke kula poluk pare, “Inggoum kung longoro manasa pono tena ualatut Moses pare, ‘A tamata gere de tena kuah, inggono pake bolo baka uoum mo bolobolong uahire tena kuaha pare, rasin ura ueltageih.’ \v 32 \x * \xo 5.32 \xt 1Ko 7.10-11\x*Bo inggo u kula pare tamiuoum, gete me bulout e uelueltula liu tena kuaha tar binak ahikir kuaha pah teke guata tar niguata uasa, inggonor bulout teke guat, maene ke lekar kuaha tar puhung kular nana ro le. Ter hauon, binaka re la le palihir kuahonene tar tang giamehe siokor bulout, inggonener kuaha ke guata manasa pono toro ur. Doha bulout gere kale tar kuahonener nihiliu sioun, inggono ke leka pono tar puhung kular nana ro le, kare guatangua pono toro ur.” \s1 Inggoum ahik pah mung uamanato i ran \p \v 33 \x * \xo 5.33 \xt NKP 19.12; Aha 30.2; Ual 23.21\x*Iesu ke kula poluk pare, “A giameher puh ka kulain ro bung tubumiuoum, doh inggoum kung longoro manas, e kula pare, ‘Ahik paho boho tar binaka ro kula pare, o man i ran! Doh tar binaka ro kula pare, o man i ran, tar binaka ro guata tar ineteninanine, ingga pako uakelukunguampe tar puhung kulonene, karo guata uakodkodoho to tar inete tar matanar Tamata Noman.’ \v 34 \x * \xo 5.34 \xt Ais 66.1; Mat 23.22; Jas 5.12\x*Bo inggo gine ru hire tamiuoum, inggoum ahik pah mung uaman i ran. Ahik pah mung kula pare, ‘O man i Heuen,’ ge i Heuene pe tono tabtabila God. \v 35 \x * \xo 5.35 \xt Ker 48.2; Ais 66.1\x*Doh inggoum ahik pah mung kotou, ‘O man i kot,’ ge i koto pe e mok i kukulebang tang God. Doh inggoum ahik pah mung kotou, ‘O man i Jerusalem,’ ge i Jerusalem pe na uan uleikir toia uleik. \v 36 Doh ingga ahik paho uamana to tar porem, ge ingga pe ahik paho banotong touo katongo me kabeleng ulum e la patour ue e kurkurum. \v 37 Kula kompe ‘Aa’ ue ‘Ahik.’ Bor uelhire gera tumana baka polukulaig tar puhung uelhire, ginin e la tur tang Satan.” \p \v 38 \x * \xo 5.38 \xt KT 21.24; NKP 24.20; Ual 19.21\x*Iesu ke kula poluk pare, “Inggoum kung longoro manasa tena puhung kula uapopokoh Moses gere kula pare, ‘Gete me tang siokor tamat e mamantouo me pang siokor matanar tang giameher tamat, git ke mamantouo ra mamantouo ponoinir pang siokor matan. Doh gete me tang siokor tamat e uatakalekus me siokor liuonor tamat, inggono ra uatakalekus ponoin me siokor liuon.’ \v 39 Bo inggo u hire tamiuoum pare, inggoum ahik pah mung pehahaua tar tamata gere guata uasa tamiuoum. Gete me tamat e posar tar pararoumuaeitir pang mua, tur keip uiuir pono tatanono tar pang kais. \v 40 Doh gete me tang siokor tamat e marang poluk totomua, dohe kale tonongo hikhikua, auia, heir pono tonongo hikhiku barah tatanon. \v 41 Doh gete me tang siokor tamat e kula tutup totomua tar huata mena inete duhono tar siokor kilomita, auia, la keip tatanono tar torikir kilomita. \v 42 Heir tar inete tasisit ra dangat, kara hik pah mung heir tar mudimiu tasisit ra marang kalkale baka puk.” \s1 Inggoum ahik pah mung pehahaua tar niguata uasa ka guataig tamiuoum \p \v 43 \x * \xo 5.43 \xt NKP 19.18\x*“Inggoum kung longoro manasa sioun tar puh e kula pare, malauelhir tang uanotoum, karo de tenang uelmatan. \v 44 \x * \xo 5.44 \xt KT 23.4-5; Luk 23.34; Apo 7.60; Roum 12.14,20\x*Bo inggo u hire tamiuoum pare, malauelhir tosnomio uelmatan, karung mene uaia tasisit ra soul tamiuoum. Guata uaia tasisit ra de tamiuoum, karung poul tenami lotu tasisit ra heir tar niduh tamiuoum. \v 45 Getung guatoum pagiare, inggoum mung turung uangoul sira tun, o bung tuna Tamamiuenah i Heuen. Ge inggono pe e heir tar pisara tasir tamata uasa, doh tasir tamata uaia, doh inggon e heir tar huana tasir tamata uaia, doho tamata uasa pon. \v 46 Getung malauelhir pukuoum tasisit ra malauelhir tamiuoum hape re la uia to pelar puhonene? Gisisir ueuenau ra uoto guata pono pagiar. \v 47 Doh getung guata uaia pukuoum toso bung kaloumiu, hape rung giamehe sioko peoum tasir gisiameh? Gisis ponompe ra tele tang God ra guata uaia puk pono toso bung kaluas. \v 48 \x * \xo 5.48 \xt NKP 19.2; Ual 18.13\x*Bo inggoum puk pakung guata uakodkodoh misiana re guata uakodkodoho pe Tamamiuenah i Heuen.” \c 6 \s1 Iesu ke ualasira hape ra poul peisir tamata gera malahir me nipoul \p \v 1 \x * \xo 6.1 \xt Mat 23.5\x*“Mu tagin teil! Ahik pah mung ualasira tenami hagar uaia tar matasir manai mara bang, kara kale kai tar hangamiuoum geta hikoum pah mung kale me bulauamiu re la turuha tang Tamamiu i Heuen. \v 2 Temaene tar binaka ro marang heiria me inete tar tamata gere malahir me nipoul, ahik paho u toro tuil tar uahire tasir tamata tar haua ko guatain misiana tasir tamata gesir tang uelhire kokop. O tamatasina ra boho kompe tasir manai mara namanar tamata pare, gisin o tamata uaia, kara uatamata uleik tasisin. Inggo gine ru hire tamiuoum, o tamatasina ka kale uoum tar bulauas. \v 3 Temaene geto marang poulia me tamata gere malahir me nipoul, ahik paho uahire me tamata tar haua ko guatain \v 4 mare moko uaouor puhung nipoulonene. Doh Tamoumua gere ate tar mamang inetelikinit re ou, e turung bulaua uakalahara to totomua.” \s1 Iesu ke ualasira hape ra lotu per tamat \p \v 5 \x * \xo 6.5 \xt Mat 23.5; Luk 18.10-14\x*Doh Iesu ke kula poluk pare, “Ahik pah mung guata sira tasir tamatang mene kokop. Gisina ra uaha tar tur iuma tar umang lotu doh tar morener uan, kara lotu mara bangar tamata tasisin. Inggo gine ru hire tamiuoum, gisina ka kale tun manasa uoum tar bulauas uakapa tun. \v 6 Bo tar binaka ro lotua, la tar butur ro banot o uangoul me paheim. Holoro toro pirik, karo lotu tang Tamoum, ge ahik pah ra uoto bang huarain. Doh Tamoumua gere uoto bang huara tar inete ro guatang pahemigia ue o guata uauouogia e turung bulaua totomua.” \p \v 7 \x * \xo 6.7 \xt 1To 18.26-29\x*“Doh tar binaka rung lotuoum, ahik pah mung kotouo me puhpuhung barahar puhpuhung lotu, misiana tasir tamatasit ra tele tun tang God. Gisina ra namana pare, geta guata keipisina me bureher uelhire God e longoro tasisin. \v 8 \x * \xo 6.8 \xt Mat 6.32\x*Inggoum ahik pah mung uakeluk tenas hagarisin. Ge Tamamiuoum pe e atensioun manasa tar hauar inete rung malaragioum tar binaka halanoum tung dangata tatanon.” \s1 Gine te pake terung lotu peoum \p \v 9 “Gine te pake terung lotu peoum. \b \q1 Tamamiueim, ingga kaeia i Heuen, \q2 inggeim mi uouongono tar hangoumua. \q1 \v 10 \x * \xo 6.10 \xt Luk 22.42\x*O heiriha tenang Nitoia, doh tenang nikauek e kotpokosane i kot, \q1 doh tereng nimalara ra uakelukinane i kot \q2 ngohinanah i Heuen. \q1 \v 11 O heiriha tamiueim tar nieining daan. \q1 \v 12 \x * \xo 6.12 \xt Mat 6.14-15; 18.21-35\x*O kuse luara teremi niguata uasaeim \q2 misiana ring kuse luara pe inggeim tasisit ra guata tar niguata uasa tamiueim. \q1 \v 13 \x * \xo 6.13 \xt Luk 22.40; Jon 17.15; 2Te 3.3; 2Ti 4.18; Jas 1.13\x*Ingga dehen to keip tamiueim tar uedang, \q2 karo uelkarus tur tamiueim tar tang siokor Tamata Uasa. \q1 Ge a Nitoia pe doha nitampopokoh, doha hangana uleik a uiniator a noumua tar mamang binakalik.”\f + \fr 6.13 \ft A giniameher bolobolong sioun tabo teilinir vesene 6.13b.\f* \b \p \v 14 \x * \xo 6.14 \xt Mak 11.25-26\x*“Getung kuse luaroum tar niguata uasa ka guataig tamiuoum, Tamamiuoumenah i Heuen e kuse luara pono teremi niguata uasaoum. \v 15 Bo getung de inggoum matung kuse luara tenas niguata uasar gisiameh, Tamamiuoum ahik pono pahe kuse luara teremi niguata uasaoum.” \s1 Iesu ke ualasira tar hagaring ueil \p \v 16 \x * \xo 6.16 \xt Ais 58.5-9\x*Iesu ke kula poluk pare, “Tar binaka rung ueiloum tar niein, inggoum ahik pah mung guata sira tasir tamatasitir tang kokopo ra uoto guata pe. Ra pe mara bang parokois ra ueil pe. Inggo u uamana tun tamiuoum, gisina ka kale manasa tar bulauas. \v 17 Bo tar binaka ro ueilia tar niein, ingga o uamoko me uaiuai toro lum, karo uahuhu tar porem. \v 18 Mara hikir gisiamehe pah ra bang paroko ro ueil pe ingga. Tamoumua puk manasampe ge ahik pah ra uoto bang huarain tere ate. Doh Tamoumua gere bang huara tar inete ro guata uaouogia e turung bulaua uakalahar a totomua.” \s1 Malauelhir tar ineter nang God ahik pah tar ineteng tar kot \p \v 19 \x * \xo 6.19 \xt Jas 5.1-3\x*“Inggoum ahik pah mung uamoko toto tenami mamang inetelikinitier uiaane i kot. Geta mamantouor kurkur ue me giniamehemper inete gere banotong uamout taninin, doho ueuenaua ra banotong leka uelhir, kara la uenau. \v 20 \x * \xo 6.20 \xt Mat 19.21; Luk 18.22\x*Bo pakung uamoko toto puk tar ineter namiu i Heuen, tar butur ahik mo kurkur ue me giniamehemper inet e banotong uamout tananin ue mo ueuenau ahik pah ra banotong polaka, kara la uenau. \v 21 Ge ia pe re mokor inete uaiar namiuoum ter buturuono re moko pono remi nimalauelhiroum.” \s1 A matanar tamat ngohinar luh \p \v 22 Iesu ke kula poluk pare, “A matana tena luhur tukunun. Geta uiar matoumua, a luh e turung uoun uakapa tun tar tukunumua. \v 23 Bo geta sar matoumua a tukunumua uakapa tun e turung kitup. Gete mokor luh totomua e ngohina paha kitup, a kitupon doh e turung kitupuntiehengua.” \s1 Ahik me tamata re banotong kalekinale i kukulebanga tar tang torikir tamata uleik \p \v 24 “Ahik me tang siokor tamata re banotong uangoul i kukulebanga tar tang torikir tamata uleik tokah. Ge inggono pe e turung huain me tang siok, kare uaha tar tang giameh. Ue inggon e turung malauelhir tar tang siok, kare de tar tang giameh. Inggoum ahik pah mung banotong uakeluk tokaha tang God, doha mani.” \s1 Ahik paho namanantieh tar ineteng tar kot \p \v 25 \x * \xo 6.25 \xt Pil 4.6; 1Ti 6.6-8; 1Pi 5.7\x*“Temaene ru hireo tamiuoum, ahik pah mung namanantiehe tenami niuangoul, pare tar niein doha inum, doha haua ro gomoin tar tukunum. Na nituar tamat a i ranantiehe tar niein, doha tukununar tamat a i ranantiehe poluk tar gomon. \v 26 \x * \xo 6.26 \xt Mat 10.29-31; Luk 12.6-7\x*Banga tasir tetiau! Gisin ahik pah ra lebe tar uatun, kara lous ue ra ur toto, kara uamokola tar um, bo Tamamiuoum puk i Heuen e kaueke teil tasisin! Doh inggoum o inete uleik uain poluk tasir tetiaua tang God. \v 27 Mai tamiuoum re uoto namanantiehe tar inetenin, kare namana pare, e banot e uabarah tena niuangoulane tar koto mare barah?” \p \v 28 “Kara hik pah mung namanantiehe tar gomon. Banga re hua per kalanguh roke, ginin ahik pahe kalekinale ue e tuha katongo mena gomon. \v 29 \x * \xo 6.29 \xt 1To 10.4-7; 2OUTT 9.3-6\x*Bo inggo gine ru hire tamiuoum Solomon ger toia, ahik pono na niuiniatoro paha mataia ue mena hikhiku sira re mataia per kalanguh rokeninanine. \v 30 God e ualoho tar garasanine i moren, doh ginin e tua puk daan, bo tar giameher marein ginina ra tokoutig, kara ualuhig. Bo inggoum pukene ahik remi nitagorong mana paha popokoh, inggoum tekung i ranantiehe tun tar kalanguh, temaene inggoum pakung ate pare, God e turung kaueke uaia tun tamiuoum.” \p \v 31 “Temaene inggoum ahik pah mung namanantieh, karung kula pare, ‘A haua ri einigieig? Ue a haua ri inumugieig? Ue a haua ri lohogieig?’ \v 32 \x * \xo 6.32 \xt Mat 6.8\x*Ter ineteninanine ra uoto namanantiehe tunigir tamatasit ra tele tang God. Doh Tamamiuoumenah i Heuen e ate manasa mung malara peoum tar ineteninanine. \v 33 \x * \xo 6.33 \xt 1To 3.11-14; Ker 37.4,25; Roum 14.17\x*Bo a inete uleik puk te pare, inggoum mung sir baka uoum tena Nitoia God menia tena hagar uaiaon, song re heir ponono tar ineteninanine tamiuoum.” \p \v 34 “Temaene inggoum ahik pah mung namanantiehe tar marein roliuo. A ineteng roliuo e la manasampeig tar mareinon. A niduhun tar siokor marein e la manasampeig tena marein.” \c 7 \s1 Ahik pah mung uelkedangesioum \p \v 1 \x * \xo 7.1 \xt Roum 2.1; 1Ko 4.5; Jas 4.11-12\x*“Ahik pah mung kedanga tasir gisiameher tamata mara hik ponoum pah ra kedangasioum. \v 2 \x * \xo 7.2 \xt Mak 4.24\x*Ge tar siokonor hagar pe rung kedanga peoum tasir gisiameh ter siokonor hagar kompe ra turung guata hahaua pono pesioum. \v 3 Ae maene ro banga tar sikir mongmongo re moko teil tar matana kaloum, kara hik paho namana huara tar puhung douk uleikeit re moko teil tar matoum? \v 4 Gete moko teil me puhung douk tar matoumua, ae maene ro banotong kula ingga tang kaloum pare, ‘Kaloug, inggo dehu marang kale liu tar sikir mongmongo re moko teil tar matoumua?’ \v 5 Ir tang kokop! Ingga bo pake tero kale liu baka uoumumpe tar puhung doukeit re moko teil tar matoum maro bang huara uaiaa, song ro kale liu tar siksikir mongmongo re moko teil tar matana kaloum.” \p \v 6 “Inggoum ahik pah mung heir tena inete God ger dedeil tasir lo ue ahik pah mung baka ueleheir tenami kuaman tasir hueit. Geta peirpeir uauhusin taninin, kara tur uiuir, kara eit tamiuoum.” \s1 Na nitampopokohor lotu \p \v 7 \x * \xo 7.7 \xt Mak 11.24; Jon 14.13; 15.7; 16.23-24\x*Iesu ke kula poluk pare, “Dangata mara heiriono tamiuoum, sir marung tuparoum, dok mara puka ueleheirisioum. \v 8 \x * \xo 7.8 \xt 1Jo 3.22; 5.14-15\x*Ge o tamata uakapa pe gera dangat, gisina tera kale, doh mair tamata gere sir, inggono tere tupar. Doh mair tamata gere dok, inggono tera puka ueleheirin. \v 9 Gete me tuna me tang sioko tamiuoum, e dangata tang tamana tar heir mo bereit tatanon, tamanono here turung heir tatanono mo bahir? \v 10 Doh gete dangatar keketik tang tamana tar heir me iana tatanon, tamanono here turung heir me soi tatanono bo? Ahik noman! \v 11 \x * \xo 7.11 \xt Jas 1.17\x*Inggoumur tamasir keketik mung uoto guata tar bureher niguata uasa, bo inggoum puk mung atentiehe tun tar heir tar ineter uia toso bung tumiu. Temaene inggoum mung ate tun pare, Tamamiuoumenah i Heuen e turung uaha tar heir tar inete uaia tang mai re dangata tatanon.” \p \v 12 \x * \xo 7.12 \xt Mat 22.39-40; Luk 6.31; Roum 13.8-10\x*“A mamang hagarinit rung malaragioum paka guataigir tamata tamiuoum ter hagarinin pakung guata ponogioum tasisin. A puhung kulonene, e ragom tane uakapa tena ualatut Moses doh nas niualasirar propet.” \s1 Inggoum pakung solola toro pipirikilik \p \v 13 “Inggoum pakung solola toro pipirikilik. O pirik gero rabian, doha lele ger tahang, kara malagir tar uakeluk ter lelono re lihila i Hel, doho burehentieher tamata ra uoto lihila tar lelon, \v 14 bo ro pirik gero lihila tar uan gere mokor nitua o kikitilik tun, doha lele re lihila tar buturuon a kisong, karo parakukuh tar uakeluk, doho gisiamehe pukumpe ra uoto tupar, kara uakeluk.” \s1 Tagin tasir propet bohoboh \p \v 15 \x * \xo 7.15 \xt Mat 24.24; Apo 20.29; 2Pi 2.1\x*“Tagin tasir propet bohoboh! Gisina ra uoto guata tar uelhirenitier uia tun tar reih tamiuoum. Bo res ninamana uleik tunusina tera marang uaheil pukumpe tamiuoum, kara mamantouo tamiuoum. Gisina misiana tasir lo roke gera gomois tar kapokonor sipsip mara banotong la uahuhut, kara buak, kara uiliatung pous tasisin. \v 16 \x * \xo 7.16 \xt Gal 5.19-22; Jas 3.12\x*Inggoum mung turung ate to tar haua ra guataigisin, te misiana kompe, inggoum mung banotong bang paroko to toro douk tar uauan. Inggoum ahik pah mung banotong lous tur tar kukuananar kalok toro douk ueluelhung ue tar uaunar kahaue toro douk uasa gero uelmomohang, bidouh? \v 17 O douk gero huang tagal o ua me kukuanana uaia, bo ro douk gero hua uasa, ahik pahe uiar kukuanan. \v 18 O douk gero huang tagal ahik paho ua me kukuanana me sa, doho douk gero hua uasa ahik paho ua me kukuanana me uia. \v 19 \x * \xo 7.19 \xt Mat 3.10; Luk 3.9; Jon 15.6\x*Doha mamang doukulik ge ahik pahe uoto ua me kukuanana uaia ra tokout uahiuaig, kara bakalaig toro hue. \v 20 \x * \xo 7.20 \xt Mat 12.33\x*Ter siokono kompe rung turung ate peoum tasir propet bohoboho tar haua ra guatain.” \p \v 21 \x * \xo 7.21 \xt Luk 6.46; Jas 1.25\x*“Ahik paho tamata uakapa tunusit ra kila totoguo pare, ‘Nag Tamata Nomano, Nag Tamata Nomano,’ ra turung lekala tar Nitoiang Heuen, bo teesit puk manasa kompe ra uakeluk, kara guata tena nimalara Tamouguo i Heuen. \v 22 Tar binaka re lamer mareining kedang, o bureher tamata ra turung kula pare totoguo, ‘Ir Tamata Noman, tar hangoumua inggeim king uelhire tauete tono uelhire God, doh teremuar nitampopokoh, inggeim king geil tauete tasir bureher liouana uasa, karing guata tar bureher nitou.’ \v 23 \x * \xo 7.23 \xt Ker 6.8; 2Ti 2.19\x*Doh inggo u turung kula pare tasisin, ‘Mu uareing totoguo, ge inggoum pe o tamatang guata tar niguata uasa. Inggo u tele tamiuoum.’” \s1 Mu longor, karung uakeluk tena niualasira Iesu \p \v 24 “Temaene a tamata gere longoro tar uelhireniner nouguo, kare uakeluk taninin, inggono misiana tar tamatang iate geke tuha uapono tena uma tar papalauan. \v 25 Doha huana ke dur, karo reih ko kotpokos, doha romo ke tentur, doha mamang inetelikininanine ke uaguna tar um, bo ahik pukuono pah ke pung, teene ka tuha uapono pein tar palau.\fig A uma ke tur uapopokoh|alt="The house stood strong." src="AB02806b.tif" size="col" ref="MAT 7.25" \fig* \v 26 Bor tamata gere longoro tar uelhireniner nouguo, kara hik pah ke uakeluk taninin, inggono misiana tar tamatetie ahik mena niate geke tuha uapono tena um i rana tar ion. \v 27 Doha huana ke dur, karo reih ko kotpokos, doha romo ke tentur, kare u bise tar umon, teke punga uahiua peon i kot, ke kapa tunungua.”\fig A uma ke tadur|alt="The house fell down." src="AB02807b.tif" size="col" ref="MAT 7.27" \fig* \p \v 28 Tar binaka ke menmene uakapa manasa Iesu tar ineteninanine, o tamata ka lutarantiehe tun tena niualasiron, \v 29 \x * \xo 7.29 \xt Mak 1.22; Luk 4.32\x*teene inggono ke ualasir sira tar tamatetier tohangan, doh ahik pah misiana tosnosio tamatang ualualasirasina tar ualatut. \c 8 \s1 Iesu ke uauia tar tamat a toba \p \v 1 Tar binaka ke hiliu turuha Iesu tar ponponin, o bureher manai tamata ka uakeluk tatanon. \v 2 Doha bulout e mate keip toro toba ke lame tatanon, kare me hatup uahiua tatanon, kare kula pare, “Tamata Noman geto malara ingga o uadelauana totoguo.” \p \v 3 Doh Iesu ke huela tar limana, kare tuha tatanono, kare kula pare, “Inggo u malar, ingga o delauan.” Kare delauana ualahur tununguar bulout, karo kapangua ponompe no toba. \v 4 \x * \xo 8.4 \xt NKP 14.1-32; Mat 9.30; Luk 17.14\x*Doh Iesu ke kula tatanono pare, “Ualongor! Dehen to hirhire me tamat, bo o la dedengua kompe tar pater, karo la ualasiraia, karo la heir tar uahung geke kulain Moses tar ualasira tasir tamata uakapa pare, ingga ko uia.” \s1 Iesu ke uauia tena tamatang kalekinale nas tang uoum keipir soldiang Roum \p \v 5 Tar binaka ke lala Iesu i Kaperneam, nas tang uoum keipir soldia ke lame tatanon, kare me dangata uapopokoho tun tatanono pare, \v 6 “Tamata Noman, nag tamatang kalekinaleo e momouh rikin tenag umo, dohe momouh uasa tun, doh ke mate uakapar tukunun.” \p \v 7 Doh Iesu ke kula pare tatanon, “Inggo u turung lame, karu me uauia tatanon.” \p \v 8 Bo nas tang uoum keip pukur soldia ke kula tapokis tatanono pare, “Inggo ahik paha tamata uaia tar kaleme totomua tar me uangoul ium tenag umo, bo o kula kompe me puh mare la uia nag tamatang kalekinaleo. \v 9 Inggo u kula sira pare, ge inggo pe u uangoul pon i kukulebanga tasir tamata uleik gera kaueke teil totoguo. Doh inggo katong, nogo soldia ra uangoul i kukulebanga totoguo. Doh getu kulo me tang sioko pare, ‘Ingga o la,’ inggon e la. Doh getu kula tar tang giamehe pare, ‘O lame,’ inggon e lame. Doh getu kulo tenag tamatang kalekinale pare, ‘Ingga o guata tar kalekinaleene,’ inggon e guat.” \p \v 10 Tar binaka ke longoro Iesu tar ineteninanine, inggono ke lutar, kare kula tasir tamata gera uakeluk teil tatanono pare, “Inggo gine ru hire tamiuoum, inggo ahik pah ku ueltupara me tamat tasir tamatang Israel, na nitagorong mana sira tar tamatene! \v 11 \x * \xo 8.11 \xt Luk 13.29\x*Inggo u hire tamiuoum pare, o bureher tamata ra turung la turume tar butur re harhara turuhar pisar, doh tar butur re la hukor pisar, kara me tabila tagu tas Abraham, Aisak, doh Jekop tar Nitoiang Heuen. \v 12 \x * \xo 8.12 \xt Mat 22.13; 25.30; Luk 13.28\x*Bosir tamata\f + \fr 8.12 \ft O tamata geke kedanga baka uoumis God tesir Ju.\f* geke kedanga baka uoumis God tar la uangoul tena Nitoiaon, God e turung baka tauetela tasisina tar kitkitupun tera la kiring tosin, teeit ra nimaliana pe, kare uelmahingis.” \p \v 13 Doh Iesu ke kula pare tenas tang uoum keipir soldia, “La tapokis tenang uan. Doha puhon e turung pokoso totomua, ter hauon ingga ko tagorong man.” Doh tar binaka tunumpeonene, ke uia tapokis na tamatang kalekinaleon. \s1 Iesu ke uauia tena uarih Pita ger kuah \p \v 14 Iesu ke lala tena uma Pita, kare la bangangua tena uarih Pita re momouh rikin pe toro uat, doha tukununon e uelsuk uasa tun. \v 15 Doh Iesu ke tuha tar limanon, kare la ariana dedengua kompeon, kare tenturunguaon, kare kaleuatoro tena niein Iesu. \p \v 16 Nareuinar binakoneit, o tamata ka keip pokosome tang Iesu tasir tamata ra uangoul teilir liouana uasa, doh inggono ke geil liu keip tasisina tar puhung uelhire, kare uauia tasisit ka momouh. \v 17 \x * \xo 8.17 \xt Ais 53.4\x*Ke guatono pare, tar uakalahara uakapa tun tar haua ke kulaig propet Aisaia sioun pare, “Inggono katongo ke kale teregi momouheig, kare huata teregi uelmahingeig.” \s1 Iesu ke hire tar hagaring uakeluk tatanon \p \v 18 Tar binaka ke banga Iesu tasir manai tamata ka tur uiloho pe tatanon, kare kula pare tosno tamatang uakuakeluk. “Inggeig i la tar pang giamehener kodomo uiluiloh.” \v 19 Doha tamatang ualualasira tar ualatut ke lame, kare me kula pare tang Iesu, “Ir tang ualasir, o mamang buturulik ro lagia, inggo u turung uakeluk totomua.” \p \v 20 \x * \xo 8.20 \xt 2Ko 8.9\x*Doh Iesu ke hire tapokis pare tatanon, “O lo roke nas lebang, doho tetiaua nas niu, bor Tunar Tamat ahik mena uma uamatoto tun re hohouin, kara hik me butur re uadedeke toro lun.” \p \v 21 \x * \xo 8.21 \xt 1To 19.20\x*Doha tang giameher tamatang uakuakeluk ke kula pare, “Ir Tamata Noman, inggo u marang uakeluk totomua bo o uamaluana baka kompe totoguo u la keu baka tang tamoug.” \p \v 22 Bo Iesu puk ke kula pare, “Uakeluk totoguo gete reng nitagorong mana, karo uamaluana tasisit ahik mes nitagorong man ra keu tosnosio mat.” \s1 Iesu ke louar, kare takoutunguar tukung uasul \p \v 23 Iesu ke panete tar bout, doh no tamatang uakuakelukono ka la tagu tatanon. \v 24 \x * \xo 8.24 \xt Ker 4.8\x*Ka hua matoto manasasin i uantinaninar kodomo uiluiloh i Galili, doha tukung uasul ke tentur, doha laur ke sasaopola tar bout, bo Iesu puk e hohouo rikinimpe. \v 25 Doho tamatang uakuakeluk ka la ualagura tatanon, kara kula pare, “Ir Tamata Noman, uelkarus tamiueim. Inggeig dehi mate manas!” \p \v 26 \x * \xo 8.26 \xt Mat 14.31; Ker 89.9\x*Doh inggono ke kula pare tasisin, “Ae maene rung sokoroum? Remi nitagorong mana dehoum a kikitilik.” Song ke tentur kaion, kare louara tar romo pare, “Takoutir rom,” kare kula polukuono tar butuana pare, “Hiarou!” Song ke kapar rom, kare hiarouo tununguaon. \v 27 Doh gisis ka lutarantiehe tun, kara kula pare, “A tamata hauonene maene ke longoror rom, doha butuana tatanon?” \s1 Iesu ke geil liu tasir liouana uasa tar tang torikir bulout \p \v 28 Tar binaka ke lame Iesu tar pang giamehener kodom tar pang uan i Gadara, inggono ke ueltupara tar tang torikir tamata kura tauete turuha toro lebangang mat. A toking tamata rasin a toking nihikung liouana uasa, doha toking ualasokor, kara toking mamantou tun, temaene ahik me tamata re uoto marang lihila tar lelon. \v 29 \x * \xo 8.29 \xt Mak 1.24; Luk 4.41\x*Kaura kula ualeik rasina pare, “Ir Tuna God, a haua ro marang guataia tamiueim? Ue teko laha tar me uauelmahing tanika tamiueim i uoumuhia, song re pokosor binaka tun?” \p \v 30 Doha pang hueit uleik ra uangoul uairehe sikoro kompela tar buturuon, ra ein. \v 31 Doho liouana uasa ka dangata uapopokoho tang Iesu pare, “Geto marang geil taueta tamiueim, uamaluana tamiueim mi la hikulala tar pang hueit.” \p \v 32 Doh Iesu ke kula pare tasisin. “Mu la!” Doho liouana uasa ka hiliu tar toking tamat, kara la hiku tasir hueit. Doh gisinar pang hueit uakapa tunusine ka siokor ualontiehe tununguako tar hiuhiuon a i ranantieh, kara la siaka uahiuako tar kodomo, kara la siokor houp matengua. \p \v 33 Doho tamatang kaukaueke tasir hueit ka bang, kara ualo liu, ka la pokososina tar uan kara la hire tasir gisiameher tamata tar mamang inetelik ke kotpokos. Doh ka ueluatata pono tar haua ke kotpokoso tar toking tamata ger toking nihikung liouan. \v 34 Doho tamata uakapa tun tar uanono ka lame tang Iesu. Doh tar binaka ka bangasina tatanono ka dangata uapopokoho tun tatanono tar hiliu tonoso mahar kotosin. \c 9 \s1 Iesu ke uauia tar bulout a mater toking liman, doha toking keken \p \v 1 \x * \xo 9.1 \xt Mat 4.13\x*Doh Iesu ke panete tar bout, kare sairkoutula tar kodomo uiluiloh i Galili, kare la kotpokoso tena uan. \v 2 Doho tamata ka keipime tar tang siokor bulout tang Iesu, kura mate uakapar toking liman, doha toking keken, kare rikin kompe tono rikin. Doh Iesu ke bang paroko teres nitagorong manasin a uleik tun, kare kula tanenetir bulout pare, “Ir tug, Ingga o bangang uah! Reng niguata uasaa ka kuse luara manasaig.” \p \v 3 Doho gisiameher tamatang ualualasira tar ualatut ka menemene katongois pare, “A sa tunumpe re marang kale tane per tamatene tena hagar God!” \p \v 4 \x * \xo 9.4 \xt Luk 9.47; Jon 2.25\x*Bo Iesu puk e ate teilinsioun manasa teresi ninamanasin, kare kula pare, “Ae maene i lolono teremi ninamanoum inggoum mung namnamana uasa? \v 5 O uelhire haua ro malagir totoguo tar men? Tar kula pare, ‘Reng niguata uasaa ka kuse luar manasaig,’ ue tar kula pare, ‘O tentur karo la.’ \v 6 \x * \xo 9.6 \xt Jon 17.2\x*Bo inggo puk u malara mung ateoum pare, a Tunar Tamat na nitampopokohane i kot, doh inggon e banot e kuse luara tar niguata uasa.” Song ke kula tar tamateitir mater toking liman, doha toking kekena pare, “Tentur! Kale tonongo rikin, karo la ium.” \v 7 Doh gitir tamata ke tentur, kare la tena um. \v 8 Tar binaka ka bangar tamat, kara lutarantiehe tunungua, kara uatakaiantiehe tunungua pono tang God ke heir pe tar nitampopokohonine tasir tamat. \s1 Iesu ke kila tang Matiu \p \v 9 Tar binaka ke hiliu Iesu tar buturuon, doh gitie re la pelaon, kare bangangua tar tang kale takis a hangana tang Matiu, inggon e tabila tena buturung kalekinale. Doh Iesu ke kula pare tatanon, “Uakelukumeane totoguo.” Doh Matiu ke tentur, kare uakeluk tatanon. \v 10 Doh tar binaka ra ein tabil to Iesu tena uma Matiu, o bureher tang kale takis, doho tamatang guata tar niguata uasa ka lame, kara me tabila tagu tang Iesu menia tosno tamatang uakuakeluk, kara ein tokah. \p \v 11 \x * \xo 9.11 \xt Luk 15.2\x*O gisiameher tamatang iate tar ualatut ra kilais, o Parisi\f + \fr 9.11 \ft O Parisi ra uoto uakeluk, kara ualasir tar bureher ualatut doh na ualatut Moses.\f* ka banga kara dangatangua tosno tamatang uakuakeluk Iesu pare, “Ae maene re ein keip nami tamatang ualualasiroum tasir tamata uasasine?” \p \v 12 Iesu ke longoro tasisina, kare kula pare, “O tamata gesir tagal, ahik pah ra malara me nipoul e la tur tasir dokta, bo o momouh puk tera malara me nipoul. \v 13 \x * \xo 9.13 \xt Hos 6.6; Mat 12.7\x*Mu la, karung la sir tur tar tengkanar niate tono uelhire God gero kula pare, ‘Inggo u malarantiehe tun teremi niueldolomoum tasir gisiameher tamat, e i ranantiehe uain tar uahung.’ Ge inggo pe ahik pah ku laha tar me kila tasir tamata uaia, bo ku laha tar me kila tasir tamata uasa.” \s1 Iesu ka dangatain tar niguatang ueil \p \v 14 \x * \xo 9.14 \xt Luk 18.12\x*Tar binakon no tamatang uakuakeluk Jon ger tang uahuhu ka lame tang Iesu, kara me dangata pare, “Aeono maene, inggeim mesir Parisi mi uoto ueil, doh nongo tamatang uakuakeluka ahik pah ra uoto ueil tagu?” \p \v 15 Doh Iesu ke kula tapokis pare tasisin, “Tenas niguatar Ju, gete nihing ler bulout, o uanotonono ahik pah ra uangoul keip tar niduh, kara ueil tar binaka re uangoul keip harahono tasisin. Bo i muduhia puk tar binaka re turung kotpokosor mareining kale liu tar le timuh toso uanoton, ter binakono re turung sir toisisin, song ra ueil.” \p \v 16 “Ahik me tamata re banotong kaere tola toro mahar gomono timuh tar gomonor pensioun mare uauia, ge o mahara pe roeit ro timuh o turung takih liu, doha takihin e turung uleikintieh. \v 17 Doh ahik pono me tamata re hedongo tola tar bino timuh tar itung kodomor pensioun.\f + \fr 9.17 \ft A kapokonor sipsip ue a kapokonor meme ra uoto tuhaig pare, a itung bino.\f* Gete guatono pare, a bino timuh e uoutuout kai, kare uatapuaka tar itung bino pensioun, kare uasuasangua tar itung tar bino. Temaene ra uoto hedongonguaigir timuhur bino tar timuhur itung bino maura siokor moko uaia tokah.” \s1 Iesu ke uatua tapokis tar tang siokor keketik, doh ke uauia tar kuaha geke tuha kout tono hikhikuon \p \v 18 Binaka re menmene haraha Iesu tar ineteninane, a tamatang uoum keip tar umang lotu ke lame tatanon, kare me hatup uahiuane i koto tar kekenon, kare kula pare, “A tuguo dehon a kukuahalik ke nihing mat. Bo ingga puk o la ualahuruha, karo me tuha tatanono mare tua tapokison.” \p \v 19 Doh Iesu ke tentur, kare uakeluk tatanon, doh no tamatang uakuakelukono ka la tagu pon. \v 20 Doha tang siokor kuah e tutung bakue e la tagu teil pono tasir manai. Inggonor kuaha ke tutung bakue tar puhung barah e banoto toro hangaul, doho torik ro krismas. Inggono ke lihime i muduhia tang Iesu, kare tuha kout toro suruna no hikhikuon. \v 21 \x * \xo 9.21 \xt Mat 14.36\x*Teene inggono ke namana pare. “Getu tuha pukuo tono hikhikuon, inggo u turung uia puk manas.” \p \v 22 Doh Iesu ke tur uiuir, kare bangala tar kuah, kare kula pare, “Reng nitagorong mana ke uauia totomua.” Doh tar binakangua kompeonene ke uiar kuah. \p \v 23 Doh Iesu ke la pokosola tena umar tamatang uoum keip tar umang lotu, kare banga tasir tamata ra kiring pe, kara u tar tulal, kara ualualagoreih. \v 24 Kare kula pare, “Mu uareing! A kukuahalik dehene ahik pah ke mat, inggono dehe hohouo puk!” Doh gisina ka uanuanio uanete tatanon. \v 25 Tar binaka ka ueltula tauete manasaisir tamat i kalahar, Iesu ke lekala tena tina umar kukuahalik, kare kusa tar limanon, kare tenturunguaon. \v 26 Doho ueluatata tar puhonene ko la uiloho uakapangua tar pang uanion.\fig Iesu ke uatua tapokis tar keketik kuah|alt="Jesus brought back to life the young girl." src="GIRLHEAL.TIF" size="col" ref="MAT 9.26" \fig* \s1 Iesu ke uauia tar tang torikir bulout a toking kut \p \v 27 \x * \xo 9.27 \xt Mat 20.29-34\x*Doh tar binaka ke hiliu Iesu tar uanion, doh gitie re la pelaon, a tang torikir bulout a toking kut kura kekete uakeluk tatanon. Kaura kulkula ualeik teil pare, “Ir Tuna Debit ueldolomo tamiraeim!” \p \v 28 Tar binaka ke la lekala Iesu tar um, rasitir toking kut kura lame tatanon, doh Iesu ke kula pare tasrasin, “Raoum mura tagorong mana pare, u banotong uauiao tamiraoum?” Kaura kula rasina pare, “Aa! Ir Tamata Noman, raeim mira tagorong man.” \v 29 Song ke tuha Iesu tara matas rasin, kare kula pare, “A haua ura tagorong manais raoum totoguo u banotong guat, e turung kotpokoso tamiraoum.” \v 30 \x * \xo 9.30 \xt Mat 8.4\x*Doha ra matas rasina ke bang. Doh Iesu ke kula tane tasrasin pare, “Ahik pah mura hirhire me tamata tar ineteninanine.” \v 31 Bo rasina puk kura hiliu, kaura la uelueluatata ueltebeir tasir tamata tena nitampopokoho Iesu tar pang uanonene. \s1 Iesu ke uauia tar bulout a pau \p \v 32 Tar binaka kura lar toking tamata rasit ka uauiaisira matas, o gisiameher tamata ka keip polukume tar tang siokor bulout a pau tang Iesu, teene re uangoul teil per liouana uasa tatanon. \v 33 \x * \xo 9.33 \xt Mak 2.12\x*Doh tar binaka ka geil liuininir liouan, gitir pau ke mene huar, doho manai tamata ka lutarantiehengua, kara kula uapopokoho pare, “Ahik tunumpe me inete sira pare, ka banga toinane i Israel!” \p \v 34 \x * \xo 9.34 \xt Mat 12.24; Mak 3.22; Luk 11.15\x*Bo o Parisi puk ka kula pare, “Tamas deher liouana uasaonene re heir tar nitampopoko tatanono tar geil tauete tasir liouan.” \s1 Iesu ke ueldolomo tasir tamat \p \v 35 \x * \xo 9.35 \xt Mat 4.23; Mak 1.39\x*Iesu ke la uiloho, kare la hahai toro uan uleik, doho uauanilik. Inggono ke ualasira to tonosio umang lotusin, kare uelhire tauete toro Uelhire Uaia tar Nitoiang Heuen, kare uauia tasir tamata res mamang matelik. \p \v 36 \x * \xo 9.36 \xt Aha 27.17; 1To 22.17; Sek 10.2; Mat 14.14; Mak 6.34\x*Tar binaka ke bangono tasir manai tamat, inggono ke ueldolomontiehe tun tasisin, teene gisina ra bangang hagouo uasa puk teil, kara hik me nipoul tatas misiana tasir sipsipisitie ahik menas tamatang kaukauek. \v 37 \x * \xo 9.37 \xt Luk 10.2\x*Doh Iesu ke kula tosno tamatang uakuakeluk pare, “A bureher niein ke mahoho manasa tar iom, bo o tamatang kalekinale puk o pag. \v 38 Temaene inggoum mung dangata tenami lotu tar Tamata Noman ge tanener iom mare heiriono mo bureher tamatang kalekinale tena iom.” \c 10 \s1 Iesu ke kedanga tosno siokor hangaul, doha tang torikir aposoul \p \v 1 \x * \xo 10.1 \xt Mak 6.7; Luk 9.1\x*Iesu ke kila toto tosno siokor hangaul, doha tang torikir aposoul, kare heir tasisina tar nitampopokoh mara banotong geil tauetesina tasir liouana uasa, kara banotong uauia tar mamang matelik. \p \v 2 A hangasir aposoulusina teenine. \b \li1 Uakikilangana tun te Saimon, gera uoto kila ponoin tang Pita, \li1 doh Andru tahinon, \li1 doh Jems \li1 me tahin Jon, ger toking tuna Sebedi, \li1 \v 3 Pilip \li1 doh Bartolomiu, \li1 doh Tomas \li1 me Matiu ger kalkale tar maning takis, \li1 doh Jems ger tuna Alpius, \li1 doh Tadius, \li1 \v 4 doh Saimon ger Selot,\f + \fr 10.4 \ft “A Selot,” a tamatang tur tane uapopokoho keip tosno tamat tar gavamanang Roum.\f* \li1 doh Judas Iskariot, geke tangana tang Iesu tasir uelmatan. \s1 Iesu ke heir tenas kalekinale no aposoul \p \v 5 Iesu ke ualatue tasisin, kare kula tar puhung kulanine, “Ahik pah mung la toro uaninit ra uangoulur tamatasit ahik paho Ju ue noso uanir Samaria. \v 6 \x * \xo 10.6 \xt Jer 50.6\x*Bo inggoum mung la tasir sipsiping Israelesit ka heil. \v 7 \x * \xo 10.7 \xt Mat 3.2; 4.17; Luk 10.9,11\x*Mu la, karung la uelhire tauete pare, A Nitoiang Heuene ke uahuhut manasain. \v 8 Mu la uauia tasir momouh, karung uatentur tapokis tasir mat, karung uauia tasir toba, karung geil tauete tasir liouana uasa. Mu heirheir puk misiana kung kalkale puk pe.” \p \v 9 \x * \xo 10.9 \xt Luk 10.4\x*“Inggoum ahik pah mung kalkale teil me mani tar binaka rung la, \v 10 \x * \xo 10.10 \xt Luk 10.7; 1Ko 9.14\x*kara hik pah mung kale me tolah ue mo giamehe ro hikhiku ue mo su ue mo tukan. A tamatang kalekinale ra heir uoumumpeinir haua re malarain. \v 11 Doh getung pokosoum tar uan uleik ue a uauanilik, inggoum mung lekala, karung la sir me tamata uaia, karung uangoul tagu tatanon e tuka getung hiliuoum tar uanion. \v 12 \x * \xo 10.12 \xt Luk 10.5-6\x*Tar binaka rung lekalaoum tar um mung kula pare, ‘A niuangoul uaia e moko tar umene!’ \v 13 Doh geta uaha uangoulur tamatang tar umono tamiuoum, uamaluana tenami puhung kulang uelhiarou e mokououm, bo geta hikisina pah ra uaha uangoul tamiuoum, karung kale tapokisoum tenami puhung kulang uelhiarou. \v 14 \x * \xo 10.14 \xt Luk 10.10-12; Apo 13.51\x*Doh geta hik mo uauanilik ue mo uan uleik ra uaha uangoul tamiuoum ue ahik pah ra longoro tamiuoum, karung titir liuinguaoum tar siksikir koto tar kekeimiu tar uabang manate tasisin pare, ka guata uasa pe tamiuoum. \v 15 \x * \xo 10.15 \xt Mat 11.24; Jud 7\x*Inggo u uamana tun tamiuoum, tar Mareining Kedang a niduh re turung heirin God tar uanion e i rana uain poluk tar niduh ra turung heirin i Sodom dohi Gomora.”\f + \fr 10.15 \ft Banga Toro Bolobolong Uakeken 19.24. God ke mamantouo i Sodom dohi Gomora, teene a toking uan rasina kura uoununtiehe tun tar niguata uasa.\f* \s1 Iesu ke hire tasir aposoul hape ra turung huata pela tar niduh \p \v 16 \x * \xo 10.16 \xt Luk 10.3; Roum 16.19\x*Iesu ke kula poluk pare, “Ualongor, inggo u kula tamiuoum tar la sira tasir sipsipisitie ra lala i uantinanina tasir lo roke. Temaene inggoum pakung lang kanuh sira tasir soi, karung tagin teil tar haua rung marang guataig. Doh inggoum pakung uakeluk tenas hagarir baluh gesir niueluarur, kara hik pah mung namnamanang marang guata me niguata uasa. \v 17 \x * \xo 10.17 \xt Mak 13.9-11; Luk 12.11-12; 21.12-15\x*Bo mung tagin teil pukuoum mo tamata gera turung reihila tamiuoum tar buturung uelhehek, kara turung kalkalopis to tamiuoum iuma tenas umang lotu. \v 18 Doh inggoum ra turung reihilasioum tasir tamata uleik tar gavaman, doho toia, teene rung uakeluk pe totoguo. Tar binaka ra guatasin pare tamiuoum, inggoum pakung mene tauete toro Uelhire Uaia tasisin, doh tasisit pon ahik paho Ju. \v 19 Tar binaka ra keipilasioum tar buturung uelhehek, ahik pah mung namanantiehe hape rung turung la kula pe ge ter binaka tun peono re turung hire God hape rung mene peoum. \v 20 \x * \xo 10.20 \xt Jon 14.26\x*Ge a uelhire pe rung turung menegioum ahik paha namiuoum, bo e la tur tena Iabena Dedeil Tamamiuoum gere turung mene keip tamiuoum.” \p \v 21 \x * \xo 10.21 \xt Mai 7.6; Mat 10.35; Mak 13.12; Luk 21.16\x*“Tar binakon e turung kotpokoso sira pare, o tamata ra turung reihila toso bung tahis katong mara uiliatung pousis, doho tamasir keketik ra turung guata sira pono toso bung tus, doho keketik ra turung uelmatana toso tinas, doho tamas, kara hire tasir tamata ra uiliatung pous tasisin. \v 22 Doho tamata uakapa tun e turung tokouasais tamiuoum, teene rung uakeluk peoum totoguo. Bo mai puk re tur uapopokoh e tuka tar uadouhinar marein, inggono tere turung uaudeilin God. \v 23 Doh geta guata uasa mo tamata tamiuoum me siokor uan, inggoum pakung ualo liuila me giameher uan. Inggo u uamana tun tamiuoum, inggoum ahik pah mung uolong uakapa tenami kalekinale toro mamang uanilik i Israel, kare pokoso manasamer Tunar Tamat.” \p \v 24 \x * \xo 10.24 \xt Luk 6.40; Jon 13.16; 15.20\x*“Ahik me tamatang uakuakeluk re i rana uain tena tamatang ualualasir, doh ahik me tang kalekinale re i rana uain tena tamata uleik. \v 25 \x * \xo 10.25 \xt Mat 9.34; 12.24; Mak 3.22; Luk 11.15\x*A tamatang uakuakeluk e banotong uaha gete kotpokoso sira tena tamatang ualualasir, doha tamatang kalekinale e banotong uaha gete kotpokoso sira tena tamata uleik. Gete ka kilaio tang Belsebul,\f + \fr 10.25 \ft A hangene “Belsebul,” a giameher hangana Satan.\f* o bunguguo tera turung uelkilais me hanga uasantiehe tun.” \s1 Ahik pah mung sokoro tasir tamat, mung sokoro kompe tang God \p \v 26 \x * \xo 10.26 \xt Mak 4.22; Luk 8.17\x*Doh Iesu ke kula poluk pare, “Inggoum ahik pah mung sokoro tasir tamata gera marang guata uasa tamiuoum. A hauar inete ger nigomo uaou, ginin e turung padeneig. Doha hauar inete re moko uaou, ginina ra turung uakalaharaig. \v 27 O uelhire ru meneio tamiuoum tar kitup pake terung uelhire taueteioum tar marein. Doho uelhire ru uelhimukuio tar talingamiuoum pake terung tur keipioum tar moren, karung uelhire tauete tasir tamat.” \p \v 28 \x * \xo 10.28 \xt Roum 8.31; Jas 4.12\x*“Kara hik pah mung sokoro tasisit ra uiliatung pous tar tukunun, bo ahik puk pah ra banotong uiliatung pous tar iaben, bo mung sokoro kompe tang God gere banotong mamantouo tokaha tar tukunun, doha iabener tamat i Hel. \v 29 Inggoum mung iate, o tamata ra uoto bulaua tar torikir tetetiaualik tar siokor mani puk. Doh Tamamiuoum e uoto kaueke uaia tun tasisinar tetiau. Ahik me sioko tasisin e banotong pung i kot kara hik Tamamiuoum pahe ate teil. \v 30 Ter siokono kompe tamiuoum, Tamamiuoum e ate tamiuoum, doha ulumiuoum ponompenit, inggono ke aha manasa pon. \v 31 \x * \xo 10.31 \xt Mat 6.26\x*Temaene inggoum ahik pah mung sokor, inggoum o i ranantiehe poluk tar tukung pang tetetiaualik.” \s1 Inggeig ahik pahi matala tar hire o bunguna Iesu \p \v 32 “Mair tamata re hirein tasir gisiameher tamat pare, a nouguo, inggo u turung hire pono tang Tamougenah i Heuen a noug pe tatanon. \v 33 \x * \xo 10.33 \xt Mak 8.38; Luk 9.26; 2Ti 2.12\x*Bo mai puk re uolihin totoguo tasir tamat, inggo u turung uolih pono tang Tamougenah i Heuene pare, u tele tatanon.” \s1 O matmatame ra turung uelsae \p \v 34 Iesu ke kula poluk pare, “Inggoum ahik pah mung namana pagiare, ku lahaoane tar koto tar me uahiarou tasir tamata uakap. Ahik, inggo bo ku laha tar me uatentur tar uelkoi tasir tamat. \v 35 \x * \xo 10.35 \xt Mai 7.6\x*Ge inggo pe ku laha tar me uaueluelsae toso matmatame, a bulout e sa tang taman, doha kuah e sa tang tinan, doh ramatang enan ura uelsae. \v 36 Ge no uelmatanar bulout pe te gisinempe tena uma katongon. \v 37 Mai re malauelhirintiehe tang tamana doh tinana totoguo, inggon ahik paha tamata uaia mara kulain pare, a nouguo, doh mai re malauelhirintiehe tar tuneitir bulout ue gitir kuah, inggon ahik paha tamata uaia mara kulain, a nouguo. \v 38 \x * \xo 10.38 \xt Mat 16.24-25; Mak 8.34-35; Luk 9.23-24; 17.33; Jon 12.25\x*Doh mair tamat ahik pahe huata tena korose, kare uakeluk totoguo, inggon ahik paha tamata uaia mara kulain, a nouguo. \v 39 Mair tamata re kapil uanono tar nitua tatan, na nituaon e turung rou. Bo mair tamata gere naman, kare sanga dede tonogo Uelhire Uaiao, kare heir liu tena nitua, inggono tere turung tupara tar nitua gere moko dede.” \s1 Mair tamata re poul tasir tamata gera uakeluk tang Kristo tera turung kale bulauana uaia \p \v 40 \x * \xo 10.40 \xt Mak 9.37; Luk 10.16; Jon 13.20\x*“Mair tamata re uaha uangoul totomua, e uaha uangoul totoguo, doh mai re uaha uangoul totoguo, e uaha uangoul tar tamatene ke heiriha totoguo. \v 41 Mair tamata re uaha uangoul tar propet, ge inggono pe na tamatang keip uelhire God, inggon e turung kale me bulauana sira tasir propet. Doh mair tamata re uaha uangoul me tamata uaia, teene a tamata uaia peon, inggon e turung kale pono me bulauana sira tasir tamata uaia. \v 42 Doh mair tamat re naman e marang poul tasir tamatasiner nang Kristo, kare heir tar kodomo rigirig me kaluasisisiner tiome ra uakeluk totoguo, inggo gine ru hire tamiuoum a bulauanon ahik pahe banotong rou.” \c 11 \s1 Iesu me Jon ger tang uahuhu \p \v 1 I muduhia ke uakapa baka pe Iesu ke hire pe tar mamang niualasiraninanine tosno siokor hangaul, doha tang torikir tamatang uakuakeluk, kare hiliuinguaono tar buturuon, kare la toro uan i Galili tar la ualasir, doh tar uelhire tauete toro Uelhire Uaia. \p \v 2 Jon ger tang uahuhu e uangoul tar uih, doh tar binaka ke longorono toro uelhire tar mamang kalekinalelik ke guataig Kristo, kare kulangua tosno tamatang uakuakeluk tar la dangata tang Iesu pare, \v 3 “Ingga ter tamata ke menmenein Jon, e turung heirihain God tar me uelkarus tamiueim ue paking uanguangoul me tang giameh?” \p \v 4 Doh Iesu ke hire tapokis tasisina pare, “Mu tapokis, karung la hire tang Jon tar haua kung longoroig, karung bangagioum. \v 5 \x * \xo 11.5 \xt Ais 35.5-6; 61.1\x*O kut ka bang, o peil ka la uaia, o toba ka delauan, doho kamelongo ka longor huar. O tamata geka mat, ka tentur tapokis, doho tiome ka longoro toro Uelhire Uaia geka uelhire tauetein tasisin. \v 6 A niguata uaia e la tar tamata ge ahik pahe matala totoguo, bo e uakeluk dede totoguo.” \p \v 7 Gitie ka hiliu manasa pe no uakuakeluk Jon, song ke ueluatata Iesu tar mamang inetelik tang Jon tasir tamat, “Tar binaka kung lalaoum tar butur padenen, a haua kung la marang bangasioum? Here kung lang banga tar romo re sasaula pe toro garas? \v 8 Here kung lang banga me tang siokor tamata e hiku teil me hikhiku uaia uelhir? O tamata gera hiku tar hikhikuninanine ra uangoul tenas umar tang mani. \v 9 Ae maeit kung lalaoumala? Tar lang banga tar propet? Te paara noman, bo i ranahia puk tasir propet. \v 10 \x * \xo 11.10 \xt Luk 1.76\x*Ge teono pe gero kulkula teilin no uelhire God pare, \b \q1 ‘Inggo u turung heir tenag tamatang keip uelhire i uoumuhia totomua \q2 tar uakalahara tenang lela.’ \rq Malakai 3.1\rq* \m \v 11 Inggo u uamana tun tamiuoum, Jon ger tang uahuhu, a tamat a i rana uain tasir tamata uakapasine ka kotpokos i kot. Bo a tamata puk ger tabo hangana tar Nitoiang Heuen, inggon a i rana uain poluk tang Jon. \v 12 \x * \xo 11.12 \xt Luk 16.16\x*Ke uakekene tur tar binaka ke uelhire tauete Jon ger tang uahuhu ke me tuka daan, a Nitoiang Heuen ke kotpokoso keip tena nitampopokoh, doho tamatasitier tampopokoho ra petutup tun tar la kale tatanon. \v 13 Uakekene tur tang Moses e tuka tena binaka Jon, o propet uakapa tun, doh na ualatut Moses ke uelhire ponome hape tar Nitoiang Heueneit gere turung lame. \v 14 \x * \xo 11.14 \xt Mal 4.5; Mat 17.10-13; Mak 9.11-13\x*Doh gerung marang tagorong mana inggoum tenas uelhiresin, Jon te propet Elaija geka menmenemein e turung lame. \v 15 Geta to talingoumua, ingga o longor.” \p \v 16 “Bo getu marang uelhireo tenas niguatar tamatang daan, hingia ro uelhire uaranga paku guataio? Gisina misiana tasir keketikisitie ra tabila tar moren, kara kila ualeik toso uanotous pare, \v 17 ‘Inggeim king u toro tulala marung doumoum, bo inggoum puk ahik pah kung marang doum, inggeim king kere tar kerekereng ueldolom, bo inggoum puk ahik pah kung marang kiring.’ \v 18 Ge tar binaka pe ke lame Jon, inggono ke uoto ueil, doh ahik pah ke inum me bino, doho tamata uakapa ka kula pare, ‘Inggono kaein me liouana uasa tatan!’ \v 19 \x * \xo 11.19 \xt Mat 9.14\x*Doh tar binaka ke lamer Tunar Tamat, ke me ein, kare inum, doho tamata ka kula pare, ‘Banga tar tamatene! Inggono deha uoto ein tunumpe, doha uoto inum bino, doh inggon e matakaluana tasir tamatang kalkale tar maning takis doho tamata uasa!’ Bo na niate puk God ke uakalaharaig a man tar haua ke uakotpokosoig.” \s1 Iesu ke uatagin tasir tamata ge ahik pah ra tagorong man \p \v 20 Song ke uakekene Iesu tar uelkukur tasir tamatang toro uan uleikinitie ke guata toono tar bureher nitou, teene gisin ahik pah ka uapalih tenas niuangoul, kara uakenua tar guata tar niguata uasa. \v 21 \x * \xo 11.21 \xt Ais 23; Isk 26.1–28.26; Jol 3.4-8; Amo 1.9-10; Sek 9.2-4\x*Ke kulono pare, “Kuasalikisoumeitir tamatang tar uan i Korasin, doh kuasalikisioumeitir tamatang tar uan i Betsaida! Ge pakene ka guata toigir nitouonine tamiuoum i Tair dohi Saidon, gisinar Tair doho Saidon pake daana tun ka uiuir tenas niguat, kara hiku tar hikhikung ueldolom, kara sorois tar taun tar ualasira pare, ra ueldolomo tun tar niguata uasa ka guatguataig. \v 22 Bo inggo gine ru hire tamiuoum, tar mareining kedang, a niduh re turung heirin God tasir tamatang Tair dohi Saidon a kikitilik uain tar niduh re turung kotpokoso tamiuoum. \v 23 \x * \xo 11.23 \xt Uak 19.24-28; Ais 14.13-15\x*Bo inggoumur Kaperneam, tekung namana pare, mung kabe kai katongotigisioum i Heuen? Ahik, inggoum ra turung baka uahiuakosioum i Hel. Ge pakene ka guata toigir nitouo giniane tamiuoum gala i Sodom, inggono pake moko haraha daan. \v 24 \x * \xo 11.24 \xt Mat 10.15; Luk 10.12\x*Bo inggo gine ru hire tamiuoum, tar mareining kedang, a niduh re turung heirin God tasir tamatang Sodom, a kikitilik uain tar niduh re turung kotpokoso tamiuoum.” \s1 O tamata ra ueltupara to tar pepe uaha tang Iesu \p \v 25 \x * \xo 11.25 \xt 1Ko 1.26-29\x*Tar binakono Iesu ke kula pare, “Tamoug, ingga a tamata toiang Heuene dohi kot. Inggo u uatakai totomua ter hauon, ingga ko touaouo tar ineteninanine tasir tamatasit res ninaman, doh res niate, karo ualasira puk tasir tamatasit ra uangoul sira pare, o keketik. \v 26 O mana tun, Tamoug! Gine te hape ko malara pea e kotpokos peon.” \p \v 27 \x * \xo 11.27 \xt Mat 28.18; Jon 1.18; 3.35; 10.15; 17.2\x*Doh Iesu ke kula poluk pare, “Tamouguo ke heir tar mamang inetelik totoguo. Ahik me tamata re ate tar tuna God, bo te Tamana puk manasampeono tere ate. Doh ahik me tamata re ate tang Tamanon, bo ter Tuna puk manasampeono tere ate mesir tamatasitie ke ualasiraisir Tunon, teesina puk manasa tera ate.” \p \v 28 \x * \xo 11.28 \xt Jer 31.25\x*“Inggoumeitir tamata rung uoto huatantiehe tun tar bureher niduh, inggoum mung siokor lame totoguo maru heirio me niuangoulung uaha tamiuoum. \v 29 Inggoum mung uangoul i kukulebanga tonogo uelhireo, karung kale niate to totoguo, ge inggo pe a hamhamasilik, karu uoto kale uahiua katongoio, karu uoto ualasira tar hagarir mamaolo tasir tamata mara hikir inete pahe heir me niduh tamiuoum, doh marung kaleoum me niuangoulung uah. \v 30 \x * \xo 11.30 \xt 1Jo 5.3\x*Teene nogo uelhireo ahik paho parakukuh, doha inete ru heirio tamiuoum tar huat a mamaol.” \c 12 \s1 O gisiameher Parisi ka dangdangata tang Iesu tar Mareining Pepe Uah \p \v 1 \x * \xo 12.1 \xt Ual 23.25\x*Tar binakono Iesu mesno tamatang uakuakeluk ka lihila tar butur ka lebeigir raes-uit nar Mareining Pepe Uah. Doh no tamatang uakuakelukono ka gogo manas, maene ka lous tar raes-uit, kara ein manasampe. \v 2 \x * \xo 12.2 \xt KT 20.10\x*Tar binaka ka bangar Parisi tar puhonene, kara kula pare tang Iesu, “Bang, a puh dehene ka guatain nongo tamatang uakuakeluka a sa tar guata to tar Mareining Pepe Uah.” \p \v 3 \x * \xo 12.3 \xt 1Sa 21.1-6\x*Doh Iesu ke kula pare, “Inggoum kung timana manasa toro ueluatata tang Debit tono uelhire God tar binaka ka gogo mesno tamat. \v 4 \x * \xo 12.4 \xt NKP 24.5-9\x*Debit ke lekala tena uma God, kare ein toro bereitinar uahung gere toubuiono mesno tamat, bo o patere puk tera matotong ein tang roon. \v 5 \x * \xo 12.5 \xt Aha 28.9-10\x*Doh inggoum kung timana manasa pono tena ualatut Moses gere kula pare, a mamang Mareining Pepe Uah o patere ra katego tar puhung ualagononene, bo ahik pukumpe God pahe tohotola tasisina ka guata pe pare. \v 6 \x * \xo 12.6 \xt Mat 12.41-42\x*Inggo gine ru hire tamiuoum, a tang siokor tamat e uangoulane ter i ranantiehe na kalekinale tena kalekinaler umang lotu ger dedeil. \v 7 \x * \xo 12.7 \xt Hos 6.6; Mat 9.13\x*Ge pakung ate tunoum tar tengkanar puhene pare, ‘Inggo u malarantiehe tun teremi niueldolomoum tasir gisiameher tamat, e i rana uain tar uahung,’ Inggoum paka hik pah mung tohotola tasisine ahik mes niguata uasa. \v 8 Ge a Tunar Tamata pe ter Tamata Nomanang tar Mareining Pepe Uah.” \s1 Iesu ke uauia tar tamat a kikimoror limanan \p \v 9 Doh Iesu ke hiliu tar buturuon, kare lekala tenas umang lotusin, \v 10 \x * \xo 12.10 \xt Luk 14.3\x*Doha tang siokor tamat a kikimoror liman e uangoul pono tar buturuon. Doho Parisisitie ra bangeaha tang Iesu mara turung tohotola tatanono gete uauia tar tamatono tar Mareining Pepe Uah, ka dangata pare, “Tar niualagononor Mareining Pepe Uah, inggeig i banotong uauia tasir tamat?” \p \v 11 \x * \xo 12.11 \xt Luk 14.5\x*Doh Iesu ke kula pare, “Hape ge pake sololoko mena sipsip me kalamiuoum i lolono me tung tar Mareining Pepe Uah, ahikimpe pahe turung kale tauete tatanon? \v 12 Doha tamat a inete uleik uain poluk tar sipsip, bidouh? Te paara noman. Temaeitie a puhung kulon e uauia tagigeig tar poul tar tang giamehe tar Mareining Pepe Uah.” \v 13 Song ke kula Iesu tar tamatetier kikimoror limana pare, “O hue uamakmakoso tar limoum!” Kare hue uamakmakoson, kare uia tapokisinguar liman misiana tar pang giameh. \v 14 \x * \xo 12.14 \xt Jon 5.16\x*Doho Parisi ka tauete liu tur tar umang lotu, kara la uelkodoh hape mara uiliatung pous tang Iesu. \s1 Iesu tena tamatang kalekinale tun God \p \v 15 Iesu ke ate tar puhonene, maeit ke hiliu tar uanon, doho bureher manai tamata ka uakeluk tatanon, kare uauiaono tasir tamata uakapasitier momouh, \v 16 \x * \xo 12.16 \xt Mat 8.4; Mak 3.12\x*kare kula uapopokoho tasisin ahik pah ra uaate tasir tamata tatanon. \v 17 Ke guatono pare, mare kotpokoso tunur puh ke kulamein God tang propet Aisaia pare, \b \q1 \v 18 \x * \xo 12.18 \xt Mat 3.17\x*“Gine tenag tamatang kalekinaleo geku kedangain \q2 geru malauelhirio, karu uahantiehe tun tatanon. \q1 Inggo u turung heir uaponoha tatanono tenag Iabena Dedeil, \q2 doh inggon e turung uelhire tauete tenag hagar uaiaor kodkodoho toro mamang uanilikane i kot. \q1 \v 19 Inggon ahik pahe me uelperere keip mo tamata ue e kula ualeik, \q2 ue e guata me menemene ualeik tasir tamata tar lel. \q1 \v 20 O doudoukulik ge ahik mono nitampopokoh, \q1 doho marang tago, inggon ahik pahe turung katego uadouh liu, \q2 doh inggon ahik pahe turung lomoho toro lam gero marang lomoh. \q1 Inggon e turung kalekinale e tuka gete hahauar hagar uaiar kodkodohane i kot. \q1 \v 21 Doho tamata ge ahik paho Ju ra turung tagorong mana tatanon, \q2 kara uanguangoul tatanono tar me poul tasisin.” \rq Aisaia 42.1-4\rq* \s1 Iesu me Belsebul \p \v 22 Tar binakon o tamata ka keipime tar bulout a kut, kara pau tang Iesu, teene re uangoul teil per liouana uasa tatanon. Doh inggono ke uauia tatanon, kare banotong bang huara tapokisinguaon, kare mene huarangua ponompe. \v 23 Doho tamata uakapa ka lutarantiehe tun tar inete ke guatain Iesu, kara ueldangateis pare, “Inggono dehene here ter tuna Debit ger Kristo?” \p \v 24 \x * \xo 12.24 \xt Mat 9.34; 10.25\x*Bo tar binaka puk ka longoror Parisi tar puhonene, kara kula pare, “A tamata deheit e banotong geil tauete liu tasir liouana uasa, teene na tamata uleikon nu Belsebul, teene re heirheir tar nitampopoko tatanon.” \p \v 25 Bo Iesu puk e ate teresi ninamanasin, maene ke kula pare, “A pang uan gere pakpakaha katongois, kara ueluiliatungeis gisina tera turung taltaliah, doha uan ue o matmatame gera pakaha katongois tar torikir toto tamat, kara ueluiliatunge katongois, gisina ra turung taltaliahangua. \v 26 Ter siokono kompe gete geil tauete liu Satan tang Satan, inggono ke pakpakaha katongoin hape mare tur uapopokoh na gavamanon? \v 27 Doh getu geil tauete keipo tasir liouana uasa tena nitampopokoho Belsebul te mai re heir tar nitampopokoho tosnomio tamatang uakuakelukoum tar geil tauete liu tasisin? Temaene gisina tera turung bang kedanga tamiuoum. \v 28 \x * \xo 12.28 \xt Apo 10.38; 1Jo 3.8\x*Bo gete na Iabena Godonene ru geil tauete keipio tasir liouana uasa, auia, inggoum kung ate manas, na Nitoia God ke pokoso manasaha tamiuoum.” \p \v 29 “Ahik me tamata re banotong polaka tena umar tamatetier tampopokoh, kare kale tena ineton, te gete uih tane uapopokoho tun baka uoumono tatanon, song re banotong kale tena mamang inetelikion.” \p \v 30 \x * \xo 12.30 \xt Mak 9.40; Luk 9.50\x*“Mai ahik paha kaluana totoguo, inggono nag uelmatano, doh mai ahik pahe poul totoguo tar reihime tasir tamata tang God, inggono tere uataltaliaha puk tasisin. \v 31 \x * \xo 12.31 \xt Hib 6.4-6\x*Temaene ru hireo tamiuoum pare, nas mamang niguata ue nas nimene uasar tamat, God e banot e kuse luara tananin. Bo a tamata gere uelhire uasa tar Iabena Dedeil na niguata uasaon ahik tun pah ra banotong kuse luaraig. \v 32 Doh mair tamata re mene mo uelhire uasa tar Tunar Tamat inggono ra banotong kuse luaraig na niguata uasa. Bo mai puk re uelhire uasa tar Iabena Dedeil, inggon ahik pah ra kuse luaraig na niguata uasa gine daan ue gitila i uoum.” \s1 O douk uasa o uoto ua tar niein uasa \p \v 33 \x * \xo 12.33 \xt Mat 7.16-20\x*Iesu ke kula poluk pare, “Geto huang tagala ro douk a uauana roon e uia pon, doh geto hua uasa ro douk a uauana roon e sa pon. O douk ra tuana toin no niuia geta banga toigir kukuanana hape re baka pe. \v 34 \x * \xo 12.34 \xt Mat 3.7; 15.18; Luk 3.7; 6.45\x*Inggoumur matina soi! Hape marung guatoum me Uelhire Uaia? A tamat e uoto uelhire tauete tang hingiar ninamana re moko ue e uoun tar koloun. \v 35 A tamata uaia, na ninamana uaia e moko tar koloun. Temaene re uoto guatono tar niguata uaia. Doha tamata uasa na bureher ninamana uasa e moko tar koloun. Temaene re uoto guatono tar niguata uasa. \v 36 Bo inggo gine ru hire tamiuoum, tar mareining kedang God e turung heheke tar mamang uelhirelik ka meneigir tamat. \v 37 Doh tar noumua katongor uelhire, God e kila totomua a tamata kodkodoho ue a tamata uasa.” \s1 O gisiameher tamatang ualualasira tar ualatut, doho Parisi ka dangata tang Iesu tar guata me uaparok \p \v 38 \x * \xo 12.38 \xt Mat 16.1; Luk 11.16; Jon 6.30\x*Doho gisiameher tamatang ualualasira tar ualatut, doho Parisi ka lame, kara me dangata tang Iesu pare, “Ir Tang Ualasir, inggeim deh mi marang banga totomua o guata me niuaparoko tar uahire pare, ka heir turuhaia tang God.” \p \v 39 \x * \xo 12.39 \xt Mat 16.4; Mak 8.12\x*Bo Iesu puk ke kula tapokis pare, “O tamatang daan, gisin o tamata uasa doho mahang longoro tang God. Ra uoto pe tun pare, ra banga baka me uaparok. Bo gisina puk ahik pah ra turung banga me uaparok. Ahik noman, ter sioko komper uaparoko ra turung bangainisina tena uaparoko propeit Jona. \v 40 \x * \xo 12.40 \xt Jona 1.17\x*Ter siokonor hagar puk tang Jona, inggono ke uangoul i lolono toro balanar buh tar touonor marein, doha touonor boung, doha Tunar Tamat e turung uangoul pono tar touonor marein, doha touonor boung i lolono tar kot. \v 41 \x * \xo 12.41 \xt Jona 3.5\x*Tar mareining kedang o tamatang Niniva ra turung tur tagu pono tasir tamatang daana tar uelhehek, kara tohotola tasisin. Ter hauon, o Niniva ka longoro toro uelhire ke uelhire tauetein Jona, kara uapalih tenas niguata uasa. Bo gane puk, i uantinanina tamiuoum, a tang siok a i rana uain poluk tang Jona. \v 42 \x * \xo 12.42 \xt 1To 10.1-10\x*Tar mareining kedang, a kuah a toia a peng Siba e turung tur tagu pono tasir tamatang daan, kare tohotola tasisin. Teene inggono ke la tur tunume tar surunar koto tar me longoro tena niate Solomon ger toia. Bo gane puk i uantinina tamiuoum, a tang siok a i rana uain poluk tang Solomon.” \s1 A liouana uasa ke tapokis poluk \p \v 43 “Tar binaka re tauete liu turur liouana uasa tar tamat inggon e la uiloho tununguala i lolono toro butur padenen, e sir me buturung pepe uah, bo ahik puk pahe tupar. \v 44 Kare kula katongoin pare, ‘Inggo dehu tapokis tenag uma geku hiliu baka uoumumein.’ Song re tapokison, dohe la tupara tar um a tabotan, kara delauan, doha nikaleuatoro uakapa tun. \v 45 \x * \xo 12.45 \xt 2Pi 2.20\x*Song re laon, kare la keip polukume tar gime mouitir liouan o santiehe uain tatanon, song ra me uangoul tokaha tar buturuon. Uakikilangana tun inggonor tamatonene ke uangoul uasa, bo gine daana puk inggono ke uangoul uasantieh. Ter siokono komper hagar re turung kotpokoso tasir tamata uasang daan.” \s1 Mai tun tinana doho tahinalik Iesu \p \v 46 Iesu e ueluatata haraha tasir tamata tar binaka ka kotpokoso to me tinanon, doho bung tahin. Gisina ka tur i kalahar, doh ra marang menmene tatanon. \v 47 Doha tang siokor tamata ke hire tatanono pare, “Tinoumua, doho bung tahimua gisitie ra tur i kalahar, doh gisina ra marang menmene keip totomua.” \p \v 48 Bo Iesu puk ke hire tapokis tar tamateit, kare hire tatanono pare, “Mai tunono tinouguo, doh mais tun ro bung tahiguo?” \p \v 49 Doh ke uamakosolaono tosno tamatang uakuakeluk, kare kula pare, “Bangane! Gisine teso bung tinouguo, doho bung tahiguo! \v 50 \x * \xo 12.50 \xt Roum 8.29\x*Ge mai per tamata re guata tar inete re malauelhirig Tamouguoenah i Heuen, inggono te tahiguo ue a tatahigulikio ue a tinoug.” \c 13 \s1 Iesu ke uelhire uaranga tar tamata geke dudura tar uatunar raes-uit tar iom \p \v 1 I muduhia tar mareinon, Iesu ke hiliu tar um, kare lala tar tektekener kodomo uiluiloh i Galili, teke la tabilanguono, kare ualasira tasir tamat. \v 2 \x * \xo 13.2 \xt Luk 5.1-3\x*Doho manai tamatasine ka la uangoul toto tatanon o burehentiehe tun, temaene ke panetono tar bout, kare tabil i lolon. Bosir tamata teka tur i kot. \v 3 Doh inggono ke uelhire uaranga tasisina tar bureher inet, kare hire pare, “Ualongor, a siokor binak, a tang siokor tamata ke la dudura tar uatunar raes-uit tar iom.\fig A tamata ke dudura tar uatun tar iom|alt="A person planted the seed in the garden." src="LB00094B.TIF" size="col" ref="MAT 13.3" \fig* \v 4 Gitie re dudura teil pelaono tar uatuna tar iom, a giniameher uatunar raes-uit ke pungpunga teil tar lel, kara eininguar tetiau. \v 5 Doha giniameher uatunar raes-uit ke pungpunga teililatie tar butur papalauan, ahik paha kotan. Doh ginina ke tungara ualahur tun, teene a kotana sikoro puk peon. \v 6 Bo tar binaka puk ke pidir pisara taninin, kare makmakoronguanin, kare matenguampe, teene ge ahik pe me uana ke la huako i lolono tar kot. \v 7 Doha giniameher uatunar raes-uit ke pungpunga teililatie i uantinanina ro uoho ueluelhung, karo hai tane roono tar raes-uit, kara hikinguanina pah ke banotong hua kai. \v 8 Bo a giniamehe pukur uatunar raes-uit ke pungpunga teilila tar butur kotan, kare bungbunguanantiehe tun. Doha giniamehe tanininar raes-uit ke bungbunguana tar hangaulur hangaul, doha giniameh a tonomor hangaul, doha giniameh a touonor hangaul. \v 9 Geta to talingoumua, ingga o longor!” \s1 A tengkana maene re uelhire uaranga Iesu \p \v 10 I muduhia, no tamatang uakuakeluk Iesu ka lame tatanon, kara me dangata pare “Ae maene ro uoto uelhire uaranga tasir tamat?” \p \v 11 Doh Iesu ke kula tapokis pare, “Inggoum ka heirisioum tar niateng tar uelhire uaouo tar Nitoiang Heuen, bo gisin ahik tagu pah ka heiris. \v 12 \x * \xo 13.12 \xt Mat 25.29; Mak 4.25; Luk 8.18; 19.26\x*Gete me tamata ke kale manasa uoum mena inet, God e turung heir baka poluk me nanon, doh inggon e turung bureheng uain. Bo gete me tamat ahik mena inet, God e turung kale liu tar siksikir inetelikinitie ke kale uoumugion. \v 13 Ter tengkanonene maene ru uoto uelhire uarango tasisina pare, gisina ra bangbanga puk, bo ahik puk pah ra bang parok, doh ra longlongoro kompe, bo ahik puk pah ra longor parok. \v 14 \x * \xo 13.14 \xt Jon 12.40; Apo 28.26-27\x*Doh gisinar tamatasine teka uakalahara tar puh ke kotpokoso tun pare a man ke kulaig Aisaia tasisin pare, \b \q1 ‘Inggoum mung turung longoro toro uelhire tar bureher binak, \q2 bo ahik puk pah mung turung iate tar tengkana roon. \q1 Doh karung turung banga tar bureher binak, \q2 bo ahik puk pah mung turung bang paroko me inet. \q1 \v 15 Ge res ninamana per tamatasinasine ke kotpokos a tuktukar, \q2 kara pirik tane tar talingas, kara kut pipis. \q1 Mara hik pah ra banotong bang paroko keip tar matas me inet, \q2 ue ra longoro keip tar talingas, \q2 ue e naman manate res ninamana tar tengkana ro uelhire, \q1 doh mara hik pah ra turung uiuir tenas niguata uasa, \q2 kara tapokisime totoguo, tar guata uaia tasisin.’” \rq Aisaia 6.9-10\rq* \m \v 16 \x * \xo 13.16 \xt Luk 10.23-24\x*“Bo inggoum puk nogo tamatang uakuakeluko mung banotong uah, re uoto banga per matamiu tar inet, doh re uoto longor paroko per talingamiu tar uelhire. \v 17 Inggo u uamana tun tamiuoum, sioun o bureher propeit, doho tamata uaia ka malahirintiehe tun tar banga tar haua rung bangagioum, bo ahik puk pah ka bang, doh ka marang longoro tar haua rung longorogioum, bo ahik puk pah ka longoro tagu.” \s1 Iesu ke uakalahara toro uelhire uaranga tar uatunar raes-uit tosno tamatang uakuakeluk \p \v 18 “Temaene mung ualongoro uaia manasoum tar tengkana ro uelhire uaranga tar uatunar raes-uit geka duduraig tar iom. \v 19 Gisis ka longoro toro uelhire ro menmene teil tar Nitoiang Heuen, bo ahik puk pah ka naman manate, gisina te misianar uatunar raes-uit geke pungpunga teilila tar lel, doh Satan ke lame, kare me kale liu tar haua ka longoroigisin. \v 20 Doh tar uatuna geke pungpunga teilila tar papalauan, ahik paha kotan, te misiana tar tamata geke longoro toro uelhire, kare kale uateuele keipingua tar niuah. \v 21 Bo o tabo uanana puk roono maro hiku tun i lolono tatanon, doho uoto moko sikoro baka puk. Bo tar binaka puk ra heirir tamata tar niduh, kara mamantouo tatanon, teene re uakeluk peono tonogo uelhireo, na nitagorong manar tamatonene e punga ualahurungua. \v 22 \x * \xo 13.22 \xt Luk 12.16-21; 1Ti 6.9-10,17\x*Doh tar uatuna geke pungpunga teilila tar uoho ueluelhung, ginina te misianar tamatetie ke longoro tono uelhire God, bo inggono puk ke namanantiehe tun tar mamang inetelik tar niuangoulung gane i kot, doh ke malarantiehe tun pono tar mani, doh me giniamehemper inet. A mamang inetelikininanine teke uapekout tane uakapa tono uelhire God, kara hikingua me niein uaia re turung kotpokoso tatanon. \v 23 Bo a uatunar raes-uit puk geke pungpunga teilila tar butur kotan, te misiana tasir tamatasitie ka longoro tono uelhire God, kara naman manate, kara sanga dede tun tang roon. Kare kotpokosonguar niein uaia tasisin, ke ua sira pare, a giniameh a hangaulur hangaul, doha giniameh a tonomor hangaul, doha giniameh a touonor hangaul.” \s1 O uelhire uaranga toro garasa uasa ko tungara tar iom \p \v 24 Iesu ke hire poluk toro giamehe ro uelhire uaranga pare, “A Nitoiang Heuene misiana tar tamatetie ke dudura tar uatunar raes-uitinitier uia tena iom, \v 25 Bo naboung puk tar binaka ra hohouor tamat, na uelmatanono ke lame, kare me dudur kalehela tar uatunar garasa uasa i uantinanina tar raes-uit, kare hiliu. \v 26 Doh tar binaka ke tungarar raes-uit, kare hua kai, kare ua manasampe teka bang paroko toin ro garasa uasa. \v 27 Doh no tamatang kalekinaleono ka lame tatanono, kara me kula pare, ‘Tamata uleik, a uatuna uaia tun deh giniala ko lebegia tenang iom, bo ia ro la tur ro garasa uasa?’ \v 28 Doh inggono ke kula tasisina pare, ‘A uelmatana dehoneit ke guata pagiare.’” \p “Doho tamatang kalekinale ka dangata pare, ‘Doho malara ingga mi la us liueim toro garasa uasa?’” \p \v 29 “Kare kulono pare, ‘Ahik, getung us liuoum toro garasa uasa, karung us keip pono me giniameher raes-uit. \v 30 Uamaluana tar raes-uit, doho garasa uasa ura siokor hua tokaha bakampe e tuka tar binakang ueuer. Tar binakon u turung hireo tosnogo tamatang kalekinale pare, us liu uakikilanga tar garasa uasa, kara rokosig, karung ualuh taninin, bo mung kale pukuoum tar raes-uit, karung uamokola tenag umang uamoko.’” \s1 O uelhire uaranga tar uatuna ro douk ra kilain o mastet \p \v 31 Iesu ke hire poluk tasisina toro giamehe ro uelhire uaranga pare, “A Nitoiang Heuene misiana pare, a tang siokor bulout ke kale tar uatunar mastet, kare la lebe tena iom. \v 32 A uatunar mastet ter kikitilikintiehe tunur uatuna tar mamang nieinin tar iomo uakap, bo tar binaka puk ro hua kai roon, o la douk uleikingua, temaene o tetiaua ra me uoto toko tang roon, kara tuha tola tenas niu tar ranan.” \s1 O uelhire uaranga tar is \p \v 33 Doh Iesu ke uelhire tauete toro giamehe ro uelhire uaranga pare, “A Nitoiang Heuene misianar sikir is geke kalegir kuah, kare uauelhouara keip tar siokor nouh plaua. Dohi muduhia gininar plaua ke siokor uout kai.” \s1 Ae maene ke mene keip Iesu tar uelhire uarang \p \v 34 A mamang uelhirelik ke uelhireig Iesu tasir tamat, ke uelhire keip uakapa kompe tar uelhire uarang. Ahik tunumpe pah ke peng uelhire tasisina mo siokoro uelhire mo tabo uelhire uarangan. \v 35 Ke guatono pare, mare kotpokoso sira tunur inete ke kulameigir propeit pare, \b \q1 “Inggo u turung guata keip tar uelhire uaranga tar binaka ru ueluelhire tasisin, \q2 doh inggo u turung hire tasisina tar inete re ouiouome sioun tun tar binaka ke kotpokosor kot.” \rq Ker 78.2\rq* \s1 A tengkana ro uelhire uaranga toro garasa uasa \p \v 36 Tar binaka ke hiliu Iesu tasir tamat, kare lekala iuma tar um, no uakuakelukono ka lame tatanon, kara me dangata pare, “Hire tamiueim tar tengkana ro uelhire uaranga toro garasa uasa geko tungara tar iom.” \p \v 37 Doh Iesu ke hire tasisina pare, “A tamata geke lebe tar uatuna uaia, inggono ter Tunar Tamat. \v 38 Doha iomo ter udeilinar uan i kot doha uatuna uaia tesir tamatang tar Nitoiang Heuen, doho garasa uasa tesir tamata gesir nang Satan. \v 39 Doha uelmatana geke lebe taninin te Satan, doha binakang ueuer ter uadouhinar mareinane tar kot, doho tamatang ueuer tesir anggelou. \v 40 \x * \xo 13.40 \xt Jon 15.6\x*Misiana tar garasa uasa ra kale toto peig, kara ualuhig toro hue ter siokono sira komper puh re turung kotpokoso tar uadouhinar marein. \v 41 \x * \xo 13.41 \xt Mat 24.31; 25.31; Mak 13.27\x*A Tunar Tamat e turung ualatue tosno anggelou mara la kale liu turusina tena Nitoiaono tar mamang inetelikinitie re uoto uasuasa teres nitagorong manar tamat, doho tamatasitie ra uoto guata tar niguata uasa. \v 42 \x * \xo 13.42 \xt Mat 8.12\x*Doho anggelou ra turung bakako tasisina toro tukuno hue tar butur ra turung kiring tosin, teeit ra nimaliana pe, kare uelmahingis. \v 43 \x * \xo 13.43 \xt Dan 12.3\x*Doh no tamata God ra turung bala sira tar pisara tena Nitoia Tamas. Geta to talingoumua, ingga o longor!” \s1 O uelhire uaranga tar bokising mani ger nitouaouo tar iom \p \v 44 Iesu ke kula poluk pare, “A Nitoiang Heuene misiana tar bokising mani ger nitouaouo tar iom. Doha tang siokor tamata ke tupar, kare la touaouo uain poluk. Inggono ke uaha tun, kare la uabulaua tena mamang inetelik, kare la bulaua tar iomonene.” \s1 O uelhire uaranga toro inekih gero i ranar bulauan \p \v 45 “O giamehe ro uelhire uaranga te pare, a Nitoiang Heuen misiana tar tang siokor tang uabulaua gere sir toro inekih gero i ranar bulauan. \v 46 Tar binaka ke tuparono toro siok, o bulauana roon o i ranantiehe tun, kare la uabulaua tena mamang inetelik, song ke la bulaua tang roon.” \s1 O uelhire uaranga tar uben \p \v 47 “Doha Nitoiang Heuene misiana pono pare, o gisiameher tamatang uekih ka baka tenas uben i laur, kara huar bureher mamang ian. \v 48 Tar binaka ke uounur uben, kara reih uahungin i kot, kara la tabilanguasin, kara kedanga tasir ian. Gisisier uia ka utelais tar tolah, doh gisisier sa ka baka liuis. \v 49 Te misiana kompe re turung pe sira per uadouhinar mareinane i kot. O anggelou ra turung laha, kara me kedanga liu tasir tamata uasa gera uangoul i uantinanina tasir tamata uaia. \v 50 \x * \xo 13.50 \xt Mat 13.42; Luk 13.28\x*Kara turung bakalais toro tukun o hue tar butur ra la kiring tosin, teeit ra nimaliana pe, kare uelmahingis.” \s1 Iesu ke menmene tar niualasirang sioun, doha timuhur niualasir \p \v 51 Doh Iesu ke dangata pare tosno tamatang uakuakeluk, “Inggoum kung naman manate tar mamang inetelikininanine?” \p Kara kula tapokisisina pare, “Aa.” \p \v 52 Song ke kula Iesu pagiare, “Temaene o tamatang ualualasira tar ualatut uakapa gera kotpokoso sira pare, o tamatang uakuakeluk tar Nitoiang Heuen, gisina misiana tang tanener uma gere kale tauete tur tar timuhur inet, doha ineter pensioun tar butur re uoto uamoko tena inet.” \s1 Iesu ka uelueldein i Nasaret \p \v 53 Doh tar binaka ke menmene uakapa Iesu tar uelhire uaranganine, kare hiliu tar uanon, \v 54 \x * \xo 13.54 \xt Jon 7.15\x*Kare lame tena uan. Kare ualasira to tasir tamata tenas umang lotu. Doh gisis ka lutarantiehe tun, kara ueldangate pare, “Ia ke kale turono tar niate uaiaene, kara niguata popokohonine?” \v 55 \x * \xo 13.55 \xt Jon 6.42\x*Song ka meneng uauanete pare, “Inggono pe deha tuna komper tuhtuha um? Doh inggeig i ate tang Maria te tinanon, doho bung tahinono tes Jems, doh Josep, doh Saimon, doh Judas. \v 56 Doho bung tatahinalikiono ra uangoul tunane. Iangua ke kale turono tar mamang niate, kara niguata popokohonine?” \v 57 \x * \xo 13.57 \xt Jon 4.44\x*Doh gisina ka hagouo uasa tun, kara ueluelde mata tagorong mana tatanon. \p Doh Iesu ke kula pare tasisin, “Na propeit God ra ueltadain toro mamang buturulik, bo tena uan katongon, o tahinalikion, doh tasisina katongo ro matmatame ahik tagu me ueltad.” \v 58 Doh teene ahik pesina mes nitagorong mana tatanon, ahik tagunguaono pah ke guata to me bureher nitouo tar buturuon. \c 14 \s1 Herot e namana tang Iesu pah te Jon ger tang uahuhu \p \v 1 Tar binakon Herot ger toia i Galili ke longoro manasa tar ineteninanine ke guataig Iesu. \v 2 Kare kula pare tosno tamatang kalekinale, “Gine deh te Jon ger tang uahuhu, inggono deh ke tua tapokis tur toro mat, temaene na nitampopokoho sirono pare.” \p \v 3-4 \x * \xo 14.3-4 \xt NKP 18.16; 20.21; Luk 3.19-20\x*Teene sioun Herot ke kale tang Herodias pare, na kuah. Doh inggonor kuaha na kuaha baka uoum Pilip tahinono Herot. Doh Jon ke kula tang Herot pare, “Ingga ko katego tena ualatut Moses, ko kale pe tar kuaheit!” Temaene ke kusa Herot tang Jon, kare uih tane tatanon, kare uamoko tatanono tar karabus. \v 5 \x * \xo 14.5 \xt Mat 21.26\x*Doh Herot ke marang uiliatung pous tatanon, bo ke sokoro puk tasir tamatang Ju, teene o burehe ka namana tun tang Jon pare, a propet. \p \v 6 Doh tar binaka ke kotpokosomer marein re namana tapokis Herot tar marein ka pohoin, a tuna Herodias, a kalan, ke me doumane i uoumuhia tasir tamatasiner nikil ke me uauaha tang Herot. \v 7 Temaene Herot ke ualapagaha tatanono pare, e turung heir me hauar inete re dangataiono tatanon. \v 8 Doh tena niualatoho tinanon, inggono ke dangata tang Herot pare, “Heir kompemeene daana toro luna Jon ger tang uahuhu me peileit.” \v 9 Doha toia ke ueldolom, karo duh ro balan, bo teene manasa ke ualapagaha to peono tar matasir manai, temaeit ke tangana beilbeiliono tar haua ke dangatainir kuaha kalana tatanon. \v 10 Temaene, ke ualatueono tar tang siokor soldia ke la tokout toro luna Jon iuma tar umang uih. \v 11 Doho luna Jon ka uamokolain tar peileit, kara heirin tar kuaha kalan, kare keipinguaono tang tinan. \v 12 Doh no uakuakeluk Jon ka lame, kara me kale tar tukununon, kara la keu, song ka la, kara la ueluatata tang Iesu. \s1 Iesu ke ualaein tasir bureher tamat e matoto tar tolimar taosein \p \v 13 Tar binaka ke longoro Iesu toro ueluatata tang Jon, kare panetengua tar bout, kare la tar butur a tabotan me pahen. Doho tamata ka longoro tang Iesu ke la pe tar bout, kara hiliu pono tonoso uan, kara lih uakeluk tatanon i kot. \v 14 Doh gitie ke la hung pekoon, kare banga tasir bureher tamat, doh ke ueldolomontiehe tun tasisin, kare uauia teres momouhusin. \p \v 15 Gitie ke reiu manasa peon, no tamatang uakuakelukono ka lame tatanono, kara me kula pare, “A butur dehene a tabotan, doh inggono gine ke reiu manas. Uelueltula tasisina ra la toro uaninit ro uahuhut mara bulaua katongosina mes niein.” \p \v 16 Doh Iesu ke kula pare tasisin, “Ae maene ra lasin? Inggoum katongo dehono mung heir me niein tasisin.” \p \v 17 Doh gisina ka kula pare tatanon, “Inggeim deh ahik me mi bureher nieinane. Bo o tolima kompe ro bereit rasine, doha torikir ian.”\fig O tolima ro bereit, doha torikir ian|alt="Five breads and two fish." src="HK00155B.TIF" size="col" ref="MAT 14.17" \fig* \p \v 18 Doh Iesu ke kula pare, “Keipimeane totoguo taninin.” \v 19 \x * \xo 14.19 \xt Mat 15.35-39; Mak 8.6-10\x*Song ke kulono tasir tamata ra tabil i koto toro garas, kare kale toro tolima ro bereit, kara torikir ian, kare banga kai i Heuen, kare uatakai tang God, kare pispis, kare heir tosno tamatang uakuakeluk, doh gisina ka bul hahai tasir tamata uakap. \v 20 Doho tamata uakapa ka ein, kara siokor mahmahur. Doho tamatang uakuakeluk ka ute tar siokor hangaul, doha torikir tolaha tang ginitie ke mokomok. \v 21 Doh gisis ka ein kaelais tar tolimar taosein, o kuah, doho keketik ahik pah ka aha keip taguis, bo gisina ka ein ponompe. \s1 Iesu ke la i rana tar laur \p \v 22 Doh Iesu ke kula tosno tamatang uakuakeluk ra panete tar bout, kara la uoum tar pang giamehe nar kodom, bo inggon e uelueltula baka tasir tamat. \v 23 \x * \xo 14.23 \xt Luk 6.12; 9.28\x*I muduhia ke ueltula peono tasir tamat, kare la kai taro tar siusana me pahene tar la lotu. Gitie ke reiu peon, inggon e uangoulumpe me pahen, \v 24 Doh tar binakonene a bout e uairehe harahahanah i laur, dohe uasuasiakain tar butuan, teene a romo ke u tanela tasisin. \p \v 25 Doh na lulein Iesu ke la i rana tar laur tasir tamatang uakuakeluk. \v 26 \x * \xo 14.26 \xt Luk 24.37\x*Doh binaka ka bangasina tatanono re la peha tar laur, gisina ka sokorontiehe tun. Kara kalkaling ualeik tun. Kara kula pare, “A liouan!” \v 27 Bo Iesu puk ke mene ualahur tasisin pare. “Mu uaongolosioum! Inggo dehon. Ahik pah mung sokor!” \p \v 28 Doh Pita ke mene ke kula pare, “Ir Tamata Noman, ge pare ingga nomanon, kula totoguo maru lahao totomua i rana tar laur.” \p \v 29 Doh Iesu ke kula pare, “Lame.” Doh Pita ke hiuo tur tar bout, kare lihiko i rana tar laur tang Iesu. \v 30 Bo tar binaka puk ke bangono tar uleikir butuan, kare sokor, kare dududur, kare kula ualeik pare, “Tamata Noman, uaudeil totoguo!” \p \v 31 \x * \xo 14.31 \xt Mat 8.26; Mak 4.39\x*Kare hue ualahurunguako Iesu tar pang limana, kare kusa tatanon, kare kula pare, “Ingga deha kikitilik reng nitagorong man! Ae maene ko tagorong boha?” \p \v 32 Song kura siokor panete rasina tar bout, kare takoutunguar rom. \v 33 Doh gisit tar bout ka hatup uahiu i koto tar kekenon, kara kula pare, “O mana tun, ingga ter tuna God.” \s1 Iesu ke uauia tasir bureher momouh o peng Genesaret \p \v 34 Tar Binaka ka sairkoutusina tar kodomo uiluiloh i Galili, kara la hung manas i teh i Genesaret. \v 35 Doh tar binaka ka la bang parokor tamatang tar buturuono tang Iesu, kara kula tasir gisiameher tamata tar la hireme tasir momouh uakapa tun tar pang uanion, kara keipimeis tatanon. \v 36 \x * \xo 14.36 \xt Mat 9.20-21\x*Kara dangata uapopokoho tang Iesu, ge para banotong tuha pukusina tono suruna no hikhikuon. Doh gisina uakapasit ka tuha tatanono ka siokor uia tapokis. \c 15 \s1 No uelhire God o i ranantiehe tenas niualasirar mahoh \p \v 1 Doho Parisi mesir tamatang ualualasira tar ualatut ka la tur i Jerusalem, kara lame tang Iesu. Kara me kula pare, \v 2 “Ae maene nongo tamatang uakuakeluka ra uoto katego tar ualatutung sioun ger nas ro tubumiueim? Gisin ahik pah ra uoto uabusa tar limas ngohina tar niguatang sioun, song ra ein.”\fig A tamat e uabusa tar liman|alt="The person washes his hands." src="LB00280B.TIF" size="col" ref="MAT 15.2" \fig* \p \v 3 Bo Iesu puk ke kula tapokis pare, “Doh maene rung uoto katego ponoum tena ualatut God, karung uairana tenas ualatut ro bung tubumiu? \v 4 \x * \xo 15.4 \xt KT 20.12; 21.17; Ual 5.16\x*Ge God pe ke kula pare, ‘Ueltada tang tamoum, doh tinoum, doh mair tamata ahik pahe ueltada tang taman ue tinan, inggono ra turung uiliatung pousin.’\f + \fr 15.4 \ft Bolobolong Tenas Kalekinaler Pater 20.9\f* \v 5 Bo inggoum mung uoto kula pare, ‘A tamat e banotong hire tang tamana ue tinan pare, inggo nag inete ru banotong guatain tar poul tamiraoum, bo ku heir manasa tar inetono tang God.’ A tamatonene ahik mena niueltada tang taman, doh tinan. \v 6 Tar hagarionene, inggoum mung uoto bangan duk tono uelhire God, karung ueltada ter namiuir niguata kung kale turig toso bung tubumiu. \v 7 Inggoum o tang uelhire kokop! Propeit Aisaia ke kulkula hung tunumpe tamiuoum tar binaka ke kula pare, \b \q1 \v 8 ‘O tamatasine ra uatakai keip kompe totoguo tar bilis, \q2 bo i lolono puk tar koloususin, doh res ninaman e uairehe tun totoguo. \q1 \v 9 Gisin a tabo tengkana ra lotu pe totoguo, \q2 ter hauono gisina ra ualasira sira tenas ualatutur tamata paha nouguo.’” \rq Aisaia 29.13\rq* \s1 Iesu ke uelhire uakalahara tar inete re banotong guata tar tamata mara hik paha delauana tar matana God \p \v 10 Doh Iesu ke kila totome tasir tamata tatan, kare kula pare tasisin, “Mu ualongor, karung naman manate! \v 11 \x * \xo 15.11 \xt Mat 12.34\x*A inete gere lako i lolono tar uauanar tamat, ahik pah tere uauia tatanono tar matana God. Bo a inete gere tauete turuha tar uauanono tere guata tatanon, maeitingua re la kotpokoson ahik paha delauan.” \p \v 12 Song ka lame no tamatang uakuakelukon, kara me kula pare, “Ingga o ate pare, ko uahagouo uasa pe tasir Parisi tar inete ko menmeneig?” \p \v 13 Doh Iesu ke hire tapokis pare, “A mamang doukulik uakapa ge ahik Tamouguoenah i Heuene pah teke lebe ra turung us kaig. \v 14 \x * \xo 15.14 \xt Luk 6.39; Roum 2.19\x*Bangan duk tasisin! Gisin o kut, doh nosio tang uoum keipir kut, doh tar binaka re uoum keipir kut tar kut rasin ura siokor sololoko tar tung.” \p \v 15 Doh Pita ke dangata pare tatanon, “Uelhire uakalahara tar tengkana ro uelhire uaranga rone tamiueim.” \p \v 16 Doh Iesu ke kula pare, “Ue ge inggoum pe halana ponompe tung naman manate? \v 17 Ahikoum pah mung banga, a inete gere lako i lolono tar uauanar tamat e lako toro balanon, song re la tauete liu tar tukununon. \v 18 Ge i lolono pe tar kolounor tamata tere la turur ninamana uasa gere uasa tar tamat. \v 19 Ge i lolono pe tar kolounor tamat tere la turur ninamana uasa gere uakeip tatanono tar tung pous, karo le ra guata toro ur, doho kamobo ra guata sira pon, kara guatampe tar giniameher niguata uasa misiana tar uenau, ra boh ue ra mamantouo tar hangasir gisiameh. \v 20 Ter hagarininanine re banotong guata tar tamat ahik paha delauan. Bo tar ein puk tar binak ahik pah ko uabus tar limoum, a puhon ahik pahe banotong guata tar tamata mara hik paha delauan.” \s1 Na nitagorong manar kuah ge ahik paha Ju \p \v 21 Song ke hiliu Iesu tar uanon, kare la tar pang uan i Tair dohi Saidon. \v 22 Doha tang siokor kuaha toro matinang Kenan, ahik paha Ju, e uangoul tar buturuono ke lame tang Iesu, kare me kula ualeik kirkiring pare, “Ir Tuna Debit, ueldolomo totoguo! A tuguo ger kuah, e uangoul teilir liouana uasa tatan, dohe hagouo uasa keip tun tar uelmahing.” \p \v 23 Bo Iesu puk ahik mate mene me puh tatanon. Doh no tamatang uakuakelukono ka kula uapopokoho tatanono pare, “Uelueltula liu tatanon! Ge inggono pe gine re kekete teil tagigeig, doh ke uamenemen!” \p \v 24 \x * \xo 15.24 \xt Mat 10.6\x*Doh Iesu ke kula pare, “God deh ke heir pukuha totoguo tasir tamatang Israelesit geka misiana tasir sipsipsitie ka heil.” \p \v 25 Bo git pukur kuaha ke lame, kare me hatup i uoumuhia tang Iesu, kare kula pare, “Ir Tamata Noman o poul totoguo.” \p \v 26 Doh Iesu ke kula tapokis pare, “Ahik dehono paha uia tar kale tena nieinir keketik, kara uakihaig tasir lo.” \p \v 27 Doh gitir kuaha ke kula tapokis pare, “O mana tunumper Tamata Noman, bo o lo puk pono ra uoto ein tar siksikir niein gere pungpunga uahiu tur i rana tenas teboul ro taneis.”\fig O lo ka ein tar niein geke pungpunga tur toro teboul|alt="The dogs eat the food which fell from the table." src="AB02800b.tif" size="col" ref="MAT 15.27" \fig* \p \v 28 Song ke kula Iesu pare, “Ingga a kuaha reng nitagorong mana uleik! A haua ro malahiria, ra guata sirain ro malahir pea.” Doh tar binaka kompeon a tunono ke uiangua kompe. \s1 Iesu ke uauia tasir bureher momouh \p \v 29 Iesu ke hiliu tar buturuon, kare lihila tar kodom i Galili. Ke lih kai taroono tar hiuhiuon, kare la tabila uahiu. \v 30 Doho bureher tamata ka lame tatanono ra keip teil tasir peil, o kut, o pau, o kikimor, doho burehemper mat, kara me uamoko uamatotois tar kekena Iesu mare uauiaono tasisin. \v 31 \x * \xo 15.31 \xt Mak 7.37\x*Doho tamata ka lutarantiehe tun tar binaka ka banga tasir pau ka mene tapokis pe, karo tamatasitier kikimoro ke udeil tapokisir tukunus, doho peil ka la uaia, doho kut ka bang, doh gisina ka uatakai tenas Godor Israel. \s1 Iesu ke ualaein tar toto tamat e matoto tar toueitir taosein \p \v 32 \x * \xo 15.32 \xt Mat 14.14\x*Doh Iesu ke kila totome tosno tamatang uakuakeluk, kare kula pare, “Inggo u ueldolomo tasir tamatasine, teene gisina ka uangoul tagu totoguo tar touonor marein, doh gine daan ahik manasasina me inete ra einin. Inggo u de pono matu uelueltula puk tasisin o tabung ualaein geta pungpunga teililasina tar lel.” \p \v 33 Doho tamatang uakuakeluk ka kula pare tatanon, “Ia ring la sir tureim me niein tar buturener padenen maring uauelmatout tar ualaein tasir tamatasiner burburehe puk.” \p \v 34 Doh Iesu ke dangata pare, “Inggoum romio touih ro bereit?” \p Kara kulasina pare, “O mouit pukumpe, doha toking iaianalik.” \p \v 35 Song ke kula Iesu tasir tamata ra tabila uahiu i kot mara tabilang ein. \v 36 Song ke kaleono toro mouit ro bereit doha ian, kare uatakai tun tang God, kare pis taninin, kare heir taninina tasir tamatang uakuakeluk, kara bul pakahasina tasir tamat. \v 37 Doh gisina uakapa ka ein, kara mahmahur, doho tamatang uakuakeluk ka ute tar mouitir tolah mokomok. \v 38 Doh gisis ka ein ke matotois tar toueitir taosein, o kuah, doho keketik o tabung aha keip tagu tasisin, bo ka ein tagu ponompe. \v 39 Song ke ueltula liu Iesu tasir tamat, kare panete tar bout, kare la tar pang uan i Magadan. \c 16 \s1 O Parisi ka dangata tang Iesu tar guata me uaparok e la tur i Heuen \p \v 1 \x * \xo 16.1 \xt Mat 12.38; Luk 11.16\x*O gisiameher Parisi doho Sadiusi ka lame tang Iesu, kara me marang uatolau keip tenas puhung dangata tatanono tar guata ualasira tasisina me niuaparok, e la tur i Heuen. \p \v 2 Bo Iesu puk ke hire tapokis tasisina pare, “Tar binaka re hutigir pisar, inggoum mung kula pare, ‘inggon e turung binaka uaia, teene re kubkubara per langit.’ \v 3 Doh tar liliuolik, inggoum mung kula pare, ‘Inggon e turung huan, teene a langit e kukurum, kare pilar pil.’ O mana noman, inggoum mung banotong bang paroko uaia tun tar marein, hape re baka pe rung banga to peoum tar langit, bo ahik pukuoum pah mung naman manate tang hingiar uahire, re uahirein Godene daan. \v 4 \x * \xo 16.4 \xt Mat 12.39; Luk 11.29\x*O tamatang daan, gisin o tamata uasa, doh gisin ahik pahe uoto uiar balas tang God, ra uoto pe tun pare, ra banga baka me uaparok. Bo gisina puk ahik pah ra banotong banga me uaparok. Ahik noman. Ter sioko komper uaparoko ra turung bangainisina tena uaparoko propeit Jona.” Song ke hiliu Iesu tasisin, kare la. \s1 Iesu ke uatagin tosno tamatang uakuakeluk tenas niualasirar Parisi doho Sadiusi \p \v 5 Tar binaka ka sairkoutular tamatang uakuakeluk tar pang giamehe nar kodomo tar butur re uangoul Iesu, gisina ka malabobour mata kale tagu mo bereit. \v 6 \x * \xo 16.6 \xt Luk 12.1\x*Doh Iesu ke uatagin tasisina pare, “Mu tagin teil, karung tur uapopokoho teres isir Parisi, doho Sadiusi.” \p \v 7 Doh gisina ka ueluelmene katongois, kara kula pare, “Inggono deh here ke kula sira pare, teene ahik pe inggeig pahi kale teil mo bereit.” \p \v 8 Doh Iesu e ate teil manasa tar haua ra ueluelmeneinisin, kare dangata pare, “Ae maene rung namanantiehoum pare, ahik pe pah mung kale teil mo bereit? Inggoum a kikitilik tunumpe remi nitagorong man! \v 9 \x * \xo 16.9 \xt Mat 14.17-21\x*Inggoum halanampe tung naman manate? Ahikoum pah mung namana huara tar binaka ku pispiso toro tolima ro bereit tar tolimar taoseinir tamat? A touihar tolah mokomoko kung utesioum? \v 10 \x * \xo 16.10 \xt Mat 15.34-38\x*Doh hape toro mouit ro bereit gero eisir toueitir taoseinir tamat? A touihar tolah mokomoko kung utesioum? \v 11 Hapeono maene ahikioum pah mung naman manate tar binaka ku hireo tamiuoum tar tagin teil teres isir Parisi, doho Sadiusi? Inggo ahik pah ku menmene toro bereit noman.” \v 12 Song ka naman manater tamatang uakuakeluk pare, ahikiono pah ke uatagin tasisina tar kaueke katongois tar isinar bereit, bo tenas niualasirar Parisi, doho Sadiusi. \s1 Pita ke hire tauete mai tun Iesu \p \v 13 Doh Iesu ke lala tar pang uan uleik i Sisaria Pilipai tar butur ke dangata toono tosno tamatang uakuakeluk pare, “Mai tunuonener Tunar Tamat, ra uoto kula per tamat?” \p \v 14 \x * \xo 16.14 \xt Mat 14.1-2; Mak 6.14-15; Luk 9.7-8\x*Kara kulasina pagiare, “O gisiamehe ra kula pare, ingga te Jon ger tang uahuhu. Doho gisiamehe ra kula pare, ingga Elaija, doho gisiamehe ra kula pare, ingga Jeremaia ue a tang sioko ponomper propeit.” \p \v 15 Doh Iesu ke dangata tasisina pare, “Bo inggoum hape rung kula pe totoguo mai?” \p \v 16 \x * \xo 16.16 \xt Jon 6.69\x*Doh Saimon Pita ke hire tapokis pare, “Ingga te Kristo, a tuna God ger tua.” \p \v 17 \x * \xo 16.17 \xt Gal 1.15-16\x*Doh Iesu ke kula pare, “Ingga o banotong uaha Saimon ger tuna Jona, ge a puh peonene ahik pah ke la tur me tamat, bo ke heir katkatongompein Tamouguoenah i Heuen. \v 18 \x * \xo 16.18 \xt Jon 1.42; Epe 2.20\x*Doh inggo gine ru hire totomua, ‘Ingga Pita, o palau, doh toro palaua roon inggo u turung tuh uapono tenag sios.’ Doh na nitampopokoho ro mat ahik paho banotong kale uahiua tatanon. \v 19 \x * \xo 16.19 \xt Mat 18.18; Jon 20.23\x*Inggo u turung heir totomua tar ki nar pirpirik tar Nitoiang Heuen, doha inete gero uih tane giaane i kot, God e uih tane pono tanininanah i Heuen, doha haua ro luaka liuigiaane i kot, God e luaka liu pono taninin i Heuen.” \v 20 Song ke kula uapopokoho Iesu tosno tamatang uakuakeluk pare, ahik tun pah ra hirhire ueltebeir me tamata pare, teono pe te Kristo. \s1 Iesu ke hire pare, e turung mat, kare tua tapokis \p \v 21 Tar binakameon, Iesu ke uakekene tar hire uakalahara tosno tamatang uakuakeluk pare, “Inggo dehu la i Jerusalem, karu turung kale tur me bureher uelmahing tasir mamahoholik, doh tasir patere uleik, doho tamatang ualualasira tar ualatut. Inggo ra turung uiliatung pousuio, bo tar uatouononor marein puk inggo ra turung uatentur tapokis polukuio.” \p \v 22 Doh Pita ke kila liu tang Iesu, kare me uelkukur tatanon. Kare kula pare, “Ir Tamata Noman, ahik tun! A puh dehonene ahik pahe banotong kotpokoso totomua!” \p \v 23 Doh Iesu ke tur bangala tang Pita, kare kula pare, “Satan o uareing totoguo! Ingga deho turtur tane puk tenag hagario, teene reng ninamananine ahik pahe la tur tang God, bo tena ninamana pukur tamat.” \p \v 24 \x * \xo 16.24 \xt Mat 10.38; Luk 14.27\x*Song ke kula Iesu tosno tamatang uakuakeluk pare, “Gete me tamat e marang uakeluk totoguo, inggono pake de tar inete re malaraig, kare huata tena korose, kare uakeluk totoguo. \v 25 \x * \xo 16.25 \xt Mat 10.39; Luk 17.33; Jon 12.25\x*Ge a tamata pe gere kapil uanono tena nitua, na nituaon e turung rouo tatanon, doh mair tamata re heir tena nitua re uakeluk pe totoguo, inggon e turung tupara tena nitua. \v 26 \x * \xo 16.26 \xt Mat 4.8-9\x*Ge a haua pe re turung kaleinir tamata gete siokor gono tar mamang inetelikane tar kot, kare oroho tena nitua? Ahik manasampe me inete baka poluk re banotong heiriono tar kale tapokis tena nitua. \v 27 \x * \xo 16.27 \xt Ker 62.12; NU 24.12; Mat 25.31; Roum 2.6; UGO 22.12\x*Ge a Tunar Tamata pe ke uahuhutung lame, menia keip tosno anggelou i lolono tar balbalana na nitampopokoho Taman, kare me heir me niduh ue me bulauasir tamat e uelmatout keip to tar haua ka guatainisin. \v 28 O mana tun, inggo gine ru hire tamiuoum, o gisiameh gisis ra uangoul haraha daan, gisin ahik pah ra turung mat e tuka geta bangasina tar Tunar Tamat e la keipime tena Nitoia.” \c 17 \s1 A tukununa Iesu ke giamehe siok \p \v 1 Kura karuh bakar tonomor marein song ke keip taro Iesu tas Pita, doh ramamahialik Jems me Jon tar siusan a i ranantieh, kara la uangoul tar buturuono mes pahes. \v 2 \x * \xo 17.2 \xt 2Pi 1.16-18\x*Doh gitie ra uakeis uanono pesin, a tukununa Iesu ke uapalih pare, ke giamehe siok. A porenono ke bala sira tar pisara doh na hikhikuono ke gaugauilintiehe tun, kare abeabantiehe misiana tar luh. \v 3 Doh gisinar tang touono ka bang huara pono tas Elaija me Moses ura ueluatata tur keip tang Iesu. \p \v 4 Doh Pita ke banga, kare kula pare tang Iesu, “Ir Tamata Noman, auia tunumpe ring uangoul pe inggeimane! Geto malara ingga, inggo u turung tuha me touonor taluhane, me sioko me noumua, me siokor nang Moses, doh me siokor nang Elaija.” \p \v 5 \x * \xo 17.5 \xt Ual 18.15; Ker 2.7; Ais 42.1; Mat 3.17; Mak 1.11; Luk 3.22\x*Gitie re menmene peon, karo me ragom tane ro mahar langit tasisin, o abeabantiehe tun, kara longoro tar men e la tur toro mahar langit, e kula pare, “Gine ter tuguo, u malauelhirintiehe tun tatanon. Mu longoro tatanon.” \p \v 6 Tar binaka ka longoror tamatang uakuakeluk tar meneninanine, kara sokorontiehe tun, kara baka uahiuais, ka rakop i kot. \v 7 Doh Iesu ke lame tasisin, kare tuha tasisin, kare kula pare, “Mu tentur, kara hik pah mung sokor!” \v 8 Song ka banga kaisin, bo ahik puk pah ka banga me tang giameher tamat, bo Iesu kompe me pahen. \p \v 9 Doh gitie ra la uahiua pekosina tar siusan, Iesu ke kula uapopokoho tasisina pare, “Ahik pah mung hirhire me tamata tar puhene ke ualasirain God tamiuoum e tuka geta uatentur tapokisinir Tunar Tamata toro mat.” \p \v 10 \x * \xo 17.10 \xt Mal 4.5\x*Doho tamatang uakuakeluk ka dangata pare tang Iesu, “Bo aeono maene ra kular tamatang ualualasira tar ualatut pare, ‘Elaija tere turung la uakikilangame?’” \p \v 11 Kare kula Iesu pare, “Elaija e turung la uakikilanga nomaname, kare me turung kaleuatoro tar mamang inetelik. \v 12 \x * \xo 17.12 \xt Mat 11.14\x*Bo inggo gine ru hire tamiuoum pare, Elaija ke la manasame, doho tamat ahik pah ka bang paroko tatanon, ka uakeluk kompe teres nimalar, kara guata tar bureher niguata uasa tatanon. Ter siokono sira kompe ra turung uelsakil pesina, kara uauelmahing tar Tunar Tamat.” \v 13 \x * \xo 17.13 \xt Luk 1.17\x*Song ka naman manater tamatang uakuakeluk pare, inggon e menmene uatuha tola tang Jon ger tang uahuhu. \s1 Iesu ke uauia tar keketik bulout e uangoul teilinir liouana uasa \p \v 14 Tar binaka ka tapokisihasina tasir manai tamat, a tang siokor bulout ke lame tatanon, kare me hatup uahiu i koto tang Iesu, \v 15 Kare kula pare, “Ir Tamata Noman o ueldolomo baka tar tuguo, inggon a uoto lolong kapul, dohe uoto mate uasa tunungua, doha bureher binak e uoto pungulaono toro hue ue i laur. \v 16 Doh inggo ku keipime tatanono tosnongo tamatang uakuakeluka, bo gisina puk ahik pah ka banotong guata uaia tatanon.” \p \v 17 Doh Iesu ke kula pare, “Ah, inggoum deher tamatang daan! Ahik tunumpe me emi nitagorong mana tang God! Remi ninamanoum doh nami niguat ahik tun paha kodkodoh. Paka touihar binaka ru uangoul keipio tamiuoum song rung tagorong manoum? Mate hape ru uangoul uabarah keip pelao tamiuoum? Keipime tar keketik totoguo.” \v 18 Doh Iesu ke uelkukur tar liouana uasa, kare hiliuinguaono tar keketik, doh tar binakangua kompeono ke uia tapokison. \p \v 19 \x * \xo 17.19 \xt Mat 10.1\x*Dohi muduhia ka lamer tamatang uakuakeluk mes pahes, kara me dangata tang Iesu pare, “Aeono maene ahikieim pah king banotong geil liu tar liouana uasa e la tar keketik?” \p \v 20 \x * \xo 17.20 \xt Mat 21.21; Mak 11.23; Luk 17.6; 1Ko 13.2\x*Doh inggono ke kula pare tasisin, “Teene inggoum a kikitilik remi nitagorong man. Ge inggo pe gine ru hire tamiuoum toro man geta uleik sira reng nitagorong mana tar uatuna ro douk ra kilain o mastet, ingga o banotong kula tar siusanene pare, ‘O in turane, karo inilala,’ kare turung ininguaon. Doh ahik me siokor inete re turung parakukuhin tamiuoum tar guat. \v 21 Bo ter lotu puk manas, doh gete ueilir tamat, song re banotong geil liu tasir inetesinasine, ahik me giameher lele baka poluk.”\f + \fr 17.21 \ft A giniameher bolobolon sioun tabo teilinir 17.21.\f* \s1 A uatorikinar binaka ke hire Iesu pare, e turung mat, kare tua tapokis \p \v 22 \x * \xo 17.22 \xt Mat 16.21\x*Tar binaka ka la toto tokahar tamatang uakuakeluk i Galili, kare hire Iesu pare tasisin. “A Tunar Tamata ka uahuhutung heir manasain tar limasir tamat, \v 23 gera turung uiliatung pous tatanon, bo tar uatouononor marein puk inggono ra turung uatentur tapokisin.” Doho tamatang uakuakeluk ka ueldolomontiehe tun. \s1 A bulauanar takis tar umang lotu ger dedeil \p \v 24 \x * \xo 17.24 \xt KT 30.13; 38.26\x*Tar binaka ka lame Iesu mesno tamatang uakuakeluk i Kaperneam, o tamatang kalkale tar bulauanar takis tar umang lotu ger dedeil ka lame tang Pita, kara me dangata pare, “Nami tamatang ualualasiroum e uoto bulaua tagumpe tar bulauanar takis tar umang lotu ger dedeil?” \p \v 25 Doh Pita ke kula pare, “Aa.” \p Tar binaka ke lekala Pita iuma tar um, kare uelhire uakikilanga Iesu pare, “Saimon, hape ro namana pea? O toia toro gavamanane i kot ra uoto kale tur tar takis tosnosio tamata ue tasir gime tamat?” \p \v 26 Doh Pita ke kula pare, “Tasir gime tamat.” \p Doh Iesu ke kula poluk pare, “Uelik, nosio tamatasina deh ahik tagu pah ra heir me takis. \v 27 Bo a sa kompe geti uahagouo uasaeig tasisin, kara nimaliana tagigeig. Ingga o la tar kodomo uiluiloh i Galili, karo la uahiu tar iauon, karo reh kai tar uakikilanganar iana gere kalotoin tar iail, dohi lolono tar uauanon e moko teilir mani e matoto tenag bulauanar takiso doha noumua. Kale tatanon, karo heir tasisina tenagira bulauanar takis raeig, kare guata siranguaon.” \c 18 \s1 Mair tamata uleikintieh tar Nitoiang Heuen? \p \v 1 \x * \xo 18.1 \xt Luk 22.24\x*Tar binakon o tamatang uakuakeluk ka lame tang Iesu, kara me dangata pare, “Inggeim mi marang iate pare, mair tamata uleikintiehe tun tar Nitoiang Heuen?” \p \v 2 Doh Iesu ke kilame tar keketik, kare uatur tatanon i uoumuhia tasisin, \v 3 \x * \xo 18.3 \xt Mat 19.14; Mak 10.15; Luk 18.17\x*Kare kula pare, “O mana tun, inggo gine ru hire tamiuoum geta hikoum pah mung uapalih, karung misiana tasir keketik, inggoum ahik pah mung banotong lekala tar Nitoiang Heuen. \v 4 Temaene mai re kale uahiuain, kare kotpokoso sira tar keketikene, inggono tere turung tamata uleik tar Nitoiang Heuen. \v 5 \x * \xo 18.5 \xt Mat 10.40; Luk 10.16; Jon 13.20\x*Doh mair tamata re uaha uangoul me tang siokor keketik misianene, inggono ke uaha uangoul totoguo.” \s1 Iesu ke uatagin tar niguatang reih tasir gisiameher tamata mare punga res nitagorong man \p \v 6 “Bo gete me tamata puk re guata me keketikisinasine re tagorong mana totoguo, e punga na nitagorong mana mare guata me niguata uasa, auiantiehe tatanonor tamata ge paka loloin ro uekuekono mo palaua uleik, kara la uadudurin tar kukurumun.” \p \v 7 “Kuasalik tunumper tamatang gane i kot. Gisina ra uoto uapunga teres nitagorong manar gisiameher tamata mara guata tar niguata uasa. O mana noman a ineteninanine e turung kotpokoso dedempe, bo a ualaueldolomo puk tang mai re turung uakotpokoso tar hagarinin. \v 8 \x * \xo 18.8 \xt Mat 5.29-30\x*Doh geta limoumuaono ue a kekeimua re reih totomua tar guata me niguata uasa, tokout liu, karo bak! A uiantiehe geto la pukua ahik me limoum ue ahik me kekeim, karo kale tar nitua gere moko dede. Ter sa geta torikir limoumua doha torikir kekeim, kara baka uadeililaia toro hue rotie ahik paho uoto lomoh. \v 9 Doh geta matoumuaono re uapung tereng nitagorong mana maro guata tar niguata uasa, kale liu tatanon, karo baka liu. A uiantiehe geto la keip pukua tar pang siokor pang matoum, karo kale tar nitua gere moko dede. Ter sa geto la keipia tar toking pang matoum, kara bakalaia toro hue i Hel.” \s1 O uelhire uaranga tar sipsip geke heil \p \v 10-11 \x * \xo 18.10-11 \xt Hib 1.14\x* \x * \xo 18.10-11 \xt Luk 19.10\x*“Mu tagin teil, getung namana bo inggoum pare, o iinetelik pukur keketikisinasine, karung bangang uelsakil me tang sioko tasisin. Ahik tun. Inggo gine ru hire tamiuoum, tar mamang binakalik i Heuen noso anggelousina ra banga tar porene Tamouguoenah i Heuen.”\f + \fr 18.10-11 \ft O gisiameher tamatang iate ra namana pare, a giameher puhung uelhire e moko teil pono tar puhene. A puhon e kula pare, “Ter hauon, a Tunar Tamat ke laha tar me kale tapokis tasir tamata geka heil.”\f* \p \v 12 “Inggoum mung namana ah, gete me tamata mena hangaulur hangaulur sipsip, doh me sioko tasisin e heil, inggon e hiliu tasisisir lusiour hangaul, doha lusio, kare la sir taneneit ke heil. \v 13 Inggo gine ru hire tamiuoum, tar binaka re tuparono tatanon, inggon e turung uahantiehe liu tun tanene ke tuparain tasisisir lusiour hangaul doha lusio. \v 14 Ter siokono komper hagar, Tamamiuoumenah i Heuen e de me tang siokor keketikisinasine mate rou.” \s1 Hape ro banotong poul pe ingga tang tahim tar binaka re guata me niguata uasa totomua \p \v 15 \x * \xo 18.15 \xt Luk 17.3; Gal 6.1\x*“Gete guata uasa me tahimua totomua, o la uelhir tatanon, karo la uelhire ualasira tar haua ke guata uasaion. Bo mura uakodkodoh uaouo puk raoum. Gete longorono totomua, ingga ko reih tapokis tang tahim. \v 16 \x * \xo 18.16 \xt Ual 19.15; Jon 8.17\x*Bo geta hikiono pahe longoro totomua, kale me tang sioko ue me tang torik baka polukur tamata tar la tagu totomua mara tang torik ue a tang touonor tamata ra tur keip tar puh ko tohotolaia tatanon, kara bangeah. \v 17 Doh geta hikiono pahe longoro tasisin, song ro hire ingga tar sios, doh geta hik ponono pahe longoro tasir tamata uakap, karo guata sira tatanono tasisisir ueuenau, doho gisiameher tamata gera tele tar God noman.” \p \v 18 \x * \xo 18.18 \xt Mat 16.19; Jon 20.23\x*“Inggo u uamana tun tamiuoum, a haua rung uih tanegioumane i kot, God e turung uih tane pono tanininanah i Heuen. Doha mamang inetelik rung luaka liuigioumane i kot, God e turung luaka liu pono taninin i Heuen.” \p \v 19 \x * \xo 18.19 \xt Mak 11.24; Jon 15.7\x*“Doh inggo u hire poluk pare tamiuoum, gete me tang torikir tamata tamiuoumane i kot ura ueluauiae tar dangata me inete geura dangatain ue ura lotuin, Tamouguoenah i Heuen e turung heir tasrasin. \v 20 Ge a butur pe geura uangoul tokahainir tang torik ue a tang touon, inggo u uangoul tagu i uantinanina tasisin.” \s1 A inete uleik maene ra kuse luaraig res niguata uasar gisiameh \p \v 21 Tar binakono ke lame Pita tang Iesu, kare me kula pare, “Ir Tamata Noman gete guata uasang puk pela tahiguo totoguo, a touihar binaka ru kuse luara tapokisio tatanon? Here tuka tar mouitir binaka?” \p \v 22 \x * \xo 18.22 \xt Luk 17.4\x*Doh Iesu ke kula pare tatanon. “Ahik, ahik dehono paha mouitir binak, bo a mouitir hangaul, kara mouitir binak.” \p \v 23 “Ge a Nitoiang Heuene pe misiana pare, a siokor binak e uangoulur toia, doh inggono ke marang bangaehe tosno tamatang kalekinale geka kalkale puk baka tar mani tatanono mare kale tapokisono taninin. \v 24 Inggono ke nihing bangaehe kompe, doh ter binakono ka keip pokosomeinir tang sioko tasisina geke kalkale puk baka tar hangaulur hangaulur mani. \v 25 Doh gitie ahik peono pah ke matotong heir tapokis tar manionener ululeik puk, kare kula uapopokohor toia tatanono meso bung tun, doh na kuaha pare, ra uabulauais menia keip tenas mamang inetelik tar uakapa tar bulauanar manionener ululeik puk. \v 26 Doh gitir tamatang kalekinale ke punga uahiu i kot, kare hatup i uoumuhia tar toia, kare kula pare, ‘Ir Tamata Uleik, ingga deho uanguangoul hamas, karo heir baka me binaka totoguo maru turung heir tapokisio tar mani uakapa tun!’ \v 27 Doh gitir toia ke ueldolomo tatanon, kare uamaluana tatanon, kara hikingua ponompeono pah ke bulaua tar inete ke kalkale puk bakaig.” \p \v 28 “Bo inggono pukur tamatonene ke tauetela i kalahar, kare la ueltupara tang uanoton geke kalkale puk baka tar mani tatanon, bo a papagalik pukunin. Kare kusa tane tatanon, kare uoho konomo toro uekuekonon, kare kula pare, ‘Ingga pako uamate baka tar mani uakapa tun giniane ko kalkale puk baka turig totoguo.’ \v 29 Doh git uanotonono ke longoro tar puhung kulonene, kare punga uahiu i kot, kare hatup uahiu tar kekenon, kare kula pare, ‘Ingga deho uanguangoul hamas, karo heir baka me binaka totoguo maru turung heir tapokisio tar mani uakapa tun!’ \v 30 Doh inggonor tamatono ke ueluelde, ahik pah ke marang ueldolomo ue e heir me binaka tatanon, kare uamoko tatanono tar umang uih e tuka gete uamate uakapa bakono tar manininanine.” \p \v 31 “Tar binaka ka bangar gisiamehe ro uauanotous rasina tar haua ke kotpokoso kara lutarantiehe tun, kara hagouo uasa, maeit ka lasina tar toia, kara la hire tatanono tar mamang inetelik. \v 32 Song ke kila tapokisir toia tatanoneitir tamatang kalekinale, kare kula pare, ‘Ingga deha tamatang kalekinale uasa. Banga tagu! Uakikilangan ingga ko kiring totoguo, doh inggo ku uamaluana tar mamang inetelik ko kale puk bakagia, teene ko dangata pe ingga. \v 33 Ingga deh pako ueldolomo tang uanotomene ura uoto kalekinale tokah misiana ku ueldolomo pe inggo totomua.’ \v 34 \x * \xo 18.34 \xt Mat 5.25-26\x*Doh gitir toia ke nimalianantiehe tun, kare uamokola tar tamatang kalekinaleonene tar umang uih tasir tamata gera turung heir tar uelmahing tatanon e tuka gete uamate uakapa tun bakono tar udeilinar mani.” \p \v 35 \x * \xo 18.35 \xt Mat 6.15; Mak 11.25; Epe 4.32; Kol 3.13\x*Doh Iesu ke la uelhire uakapa to pare, “Ter siokono sira kompe re turung guata pe Tamouguo i Heuene tasir mamang tamatalik geta hikoum pah mung kuse luara tenas niguata uasa ro bung tahimiu i lolono tar koloumiu.” \c 19 \s1 Iesu ke ualasira hape gete uelueltula liuir bulout tena kuah \p \v 1 Gitie ke menmene uakapa baka pe Iesu tar ineteninanine, kare hiliu tar pang uan i Galili, kare la tar pang uan i Judia tar pang giamehe nar kodom i Jordan. \v 2 Doho manai tamata ka uakeluk tatanon, doh inggono ke uauia to tasisina tar buturuon. \p \v 3 Doho gisiameher Parisi ka lame tang Iesu tar me uatolaua tatanon, kara me dangata pare, “Nagi ualatoheig, e uauia tar bulout tar uelueltula liu tena kuaha tena nimalar?” \p \v 4 \x * \xo 19.4 \xt Uak 1.27; 5.2\x*Doh Iesu ke kula pare, “Inggoum kung timana manasa tono uelhire God gero kula pare, ‘Sioun, sioununtiehe tun tar binaka ke touo God tar mamang inetelik, inggono ke touo tasir tamata pare, a bulout doha kuah.’ \v 5 \x * \xo 19.5 \xt Uak 2.24; Epe 5.31\x*Doh God ke kula pare, ‘Ter tengkanonene, a bulout e hiliu tang taman, doh tinan, kaura la uangoul tokaha mena kuah, doh rasin ura la kotpokoso pare, a tang siok.’ \v 6 Gitie ahik manasa pe rasina paha tang torik, bo kura la tang siok, ahik baka poluk me tamata re pakaha tar haua ke uamoko tokahain God.” \p \v 7 \x * \xo 19.7 \xt Ual 24.1-4; Mat 5.31\x*Doho Parisi ka dangata tatanono pare, “Bo ae maene ke heir Moses tar puhung kula pare, ‘A bulout e banotong bolo mo bolobolong ueltageih toro le, kara uelueltula liuinir kuah?’” \p \v 8 Kare kula Iesu pare, “Teene inggoum a pirikir lumiu, karo mahang longoro tena niualasira God, temaene ke uamaluana Moses tamiuoum tar uelueltula liu tosnomio kuah. Bo sioun puk tar binaka ke touo God tar mamang inetelik, ahik uadeilimpe me puh sira baka pare. \v 9 \x * \xo 19.9 \xt Mat 5.32; 1Ko 7.10-11\x*Doh gete me kuaha me le, ahik pah ke ura keip tar tang giameher bulout, doh na bulouton e uelueltula liu tatanon, kare la le me tang giameher kuah, a buloutonene teke guata toro ur, kare guata tar niguata uasa tena kuaha uakikilang.” \p \v 10 Doh no tamatang uakuakelukono ka longoro tar puhonene, kara kula tang Iesu pare, “Doh gete baka sira deher puhonene tar bulout mena kuah, auiantiehe deh geta hikir tamata pahe le.” \p \v 11 Doh Iesu ke kula tapokis pare, “A niualasironene ahik pahe la tasir tamata uakap, bo tasisis pukumpe ke heiris God. \v 12 Ge a burehe per tengkana maene ahikir tamata pah ra le. O gisiameh ahik pah ra le, teene o nipoho tanika manasampe pare, a sar tukunus, o gisiamehe ka ualahais mara hik pah ra banotong le, doho gisiamehe ka namana tanikampe pare, ra marang uoho tena kalekinaler Nitoiang Heuen, kara ualagono katongois pare, ahik pah ra le. Bo a tamata puk gere banotong kale toro uelhire rone tere kale.” \s1 Iesu mesir keketik \p \v 13 Doho gisiameher tamata ka keipime tasir gisiameher keketik tang Iesu mare me uaponono tar limana tasisin, kare lotu keip pon. Bo o tamatang uakuakeluk puk ka kula tane tasisin. \v 14 \x * \xo 19.14 \xt Mat 18.2-3\x*Bo Iesu puk ke kula pare, “Uamaluana tasir keketik ra lame totoguo, kara hik pah mung kula tane tasisin, ge a Nitoiang Heuene pe a nasir babeir tamatonene.” \v 15 Temaene song ke uaponolaono tar limana tasisin, song ke la. \s1 A bulout kalan a tang mani ke ueluatata keip tang Iesu \p \v 16 A siokor binak, ke lamer tang siokor bulout a tang mani, kare me kula pare tang Iesu. “Ir Tang Ualasir, hape me hagar uaia paku guataio maru banotong kale tar nitua gere moko dede?” \p \v 17 \x * \xo 19.17 \xt NKP 18.5; Luk 10.28\x*Doh Iesu ke kula tapokis tatanono pagiare, “Ae maene ro dangata ingga totoguo tang hingiar hagarir uia? A tang siokon sioun pukumper uia, God me pahen. Bo geto malara ingga o kale tar nitua gere moko dede, karo uakeluk tena ualatut God.” \p \v 18 \x * \xo 19.18 \xt KT 20.13-16; Ual 5.17-20\x*Kare dangata polukuono pare, “Hingiar ualatuton?” \p Kare hire Iesu tatanono pare, “‘Ahik paho tung pous me tamat, doh geto lea ahik paho ura keip tasir le, doh ahik paho uenau, doh ahik paho boho tola tar tang giameh. \v 19 Karo ueltada tang tamoum, doh tinoum, doho malauelhir tang uanotoum misiana ro malauelhir peia.’”\f + \fr 19.19 \ft Bolobolong Ualatut 5.16; Kale Tapokis 20.12; Nas Kalekinaler Pater 19.18\f* \p \v 20 Doh gitir bulout ke hire tapokis pare tang Iesu. “A mamang hagarininanit, inggo ku uakeluk uakap, bo me hauar inete ru katup harahaio?” \p \v 21 Kare kula Iesu tatanono pare. “Gero malara ingga o tamata uaia sira re malara per Tamata Noman pako baka pea, la, karo la uabulaua liu tenang mamang inetelik, karo heir tar mani tasir tiome, maro kale ingga tar bureher inete uaia i Heuen, song ro lame, karo me uakeluk totoguo.” \p \v 22 Doh tar binaka ke longoror buloutonene tar puhonene ke kulain Iesu, inggono ke duhin, kare kaleinir niueldolom, teene inggon a tang manintieh. Kare hiliuingua.\fig A tamat a tang mani ke hiliu tang Iesu|alt="The rich man left Jesus." src="AB02841b.tif" size="col" ref="MAT 19.22" \fig* \p \v 23 Doh Iesu ke hire tosno tamatang uakuakeluk pare, “O mana tun, inggo gine ru hire poluk tamiuoum, a parakukuhuntiehe tun tar tang mani tar lekala tar Nitoiang Heuen. \v 24 Inggo gine ru hire uapoul poluk, a kamel ahik pahe parakukuhin tar hikula tar tapokosonar harum, bor tang mani e parakukuh tunin tar lekala tar Nitoiang Heuen.” \p \v 25 Tar binaka ka longoror tamatang uakuakeluk tar puhonene, kara lutarantiehe tun, kara ueldangate katongois pare, “Doh maingua ra banotong uelkarusin?” \p \v 26 \x * \xo 19.26 \xt Job 42.2\x*Doh Iesu ke bangala tasisin, kare kula pare, “O tamata ra banoto leu tar puhonene, bo tang God puk, inggon e banotong guata tar mamang inetelik.” \p \v 27 Tar binaka ke kula Iesu pare, kare kula tapokis Pita pare, “Inggeim king hiliu tenami mamang inetelik, doha inete haua ring turung kalegieim?” \p \v 28 \x * \xo 19.28 \xt Mat 25.31; Luk 22.30; UGO 3.21\x*Doh Iesu ke kula pare tasisin, “Inggo gine ru hire tamiuoum toro man, tar binaka re timuh tapokisir mamang inetelik, doha Tunar Tamat e tabila tono tabtabilar toia menia keip tar nibalbalanar nitampopokoho ter binakon, inggoumur tamata gekung uakeluk totoguo, inggoum pono mung turung tabila tar siokor hangaul, doho torik ro tabtabilar nasir toia, karung turung kedanga tar siokor hangaul, doha torikir pang tamatang Israel. \v 29 Doh maisir tamata ka namana tar hangouguo, kara hiliu tonoso um ue o tahis ue o tatahisilik ue o tamas ue o tinas ue o bung tus ue nas mahar kot, gisina tera turung kale me siokor hangaulur hangaul baka polukur inet, dohi muduhia, ra turung kalesina tar nitua gere moko dede tar mamang binakalik. \v 30 \x * \xo 19.30 \xt Mat 20.16; Luk 13.30\x*Bo o burehe pukur tamata gesir tohangas daan tesir tabo hangas tar mareineit re lame, doho bureher tamata gesir tabo hangas daan, gisina tesir tohangas tar mareineit re lame.” \c 20 \s1 Iesu ke uelhire uaranga tasir tamatang kalekinale tar iomo bino \p \v 1 “A Nitoiang Heuene misiana tar tang siokor tamata geke la naliliuolik tun, kare la kila hahai tasir tamatang kalekinale tar me kalekinale tena iomo binoon. \v 2 O tamatang kalekinalesinasine ka ueluauia tar kale tar sisisiokor denarius\f + \fr 20.2 \ft A denarius a bulauanar siokor marein tar tang siokor tamatang kalekinale.\f* tar mareinon, kare kulono tasisina ra la kalekinale manasa tena iomo binoon.” \p \v 3 “Kenua, ke in kai sikoro manasahar pisara kaelainatie nar 9 kilok. Kare laonor tamata uleik tar buturung uelpokos, kare ueltupara tasir gisiameher tamata ra turtur teil pukumpe, ahik pah ra tuha me inet. \v 4 Kare kula tasisina pare, ‘Inggoum pono mung banotong la kalekinale tar iomo bino maru turung bulaua uamatoto inggo tamiuoum tar haua rung kalekinalein.’ Song ka lasin. \v 5 Doh na mareing uleik, ke la guata polukuono tar siokonor hagar, doh nar 3 kilok a siokono sira kompe. \v 6 E lang uahuhut manasainir binaka tar 5 kilok, kare la polukuono tar buturung uelpokos, kare la ueltupara tasir gisiameher tamata ra uangoul haraha tar buturuon. Kare dangata tasisina pare, ‘Ae maene rung ueluelouroum tar udeilinar marein rung uanguangoul puk peane, kara hik me inete rung guatain?’” \p \v 7 “Kara hiresin pare, ‘Ahik uadeil deh me tamata ke hire tamiueim mena kalekinale.’” \p “Auia, mung la, karung la kalekinale tenag iomo binoo.” \p \v 8 \x * \xo 20.8 \xt NKP 19.13; Ual 24.15\x*“Gitie ke reiu manasa peon, tanener iomo ke kula tena tamatang uoum keip tasir tamatang kalekinale pare, ‘Kila tasir tamatang kalekinale, karo bulaua tasisina tar bulauas, uakekene keip tas geka kila uadouhis, karo uadouh keip tas geka kila uakikilangais.’ \v 9 Doho tamata geka uakekene tar kalekinale nar 5 kilok ka bulaua kahakahais tar sisisiokor denarius. \v 10 Doh tar binaka ka lamer tamatasis ka kila uakikilangais tar me kalekinale tar me kale tar bulauas, gisina ka namana pare, ra turung kale uairanantieh, bo gisina ka kale puk pono tar sisisiokor denarius. \v 11 Gitie ka kale pesina tenas mani, kara menemene tar tamata uleik. \v 12 Ka kula pare, ‘O tamata dehesine ka kila uadouhis tar me kalekinale ka me kalekinale puk tar sikin, doh inggeim teking kalekinalentiehe tunumpe tar udeilinar marein, kara pidpidina tagu poluk, doh karo bulaua tagu polukua tar bulauasisina misiana tamiueim!’” \p \v 13 “Kare kula tanener iomo tar tang sioko pare, ‘Ualongoro kaloug. Inggo ahik pah ku guata uasa totomua. Bo toro kikilangana puk raeig kira ueluauiae tar kale tar siokor denarius tar kalekinale tar siokor marein. \v 14 Kale manasa tar bulauoum karo la. Doh inggo u marang heir pono tar bulauanar tamata geka kila uadouhin tar me kalekinale misianeit ku heir peo totomua. \v 15 A ineteng totoguo. Ge inggo pe u uakeluk to tereg nimalahir tar bul tenag mani. Getu marang guata uaiao me hagar uaia tasir tamatasinasine, ae maene ro la hagouo uasa ingga?’” \p \v 16 \x * \xo 20.16 \xt Mat 19.30; Mak 10.31\x*Song ke la uadouh keip to Iesu pare, “Ter siokono kompe, o tamata gesir tohangas daan tesir tabo hangas tar mareineit re lame. Doho tamata gesir tabo hangas daan, gisina tesir tohangas tar mareineit re lame.” \s1 A uatouononor binaka ke hire Iesu pare, e turung mat, kare tua tapokis \p \v 17 Gitie re lang la pe taro Iesu i Jerusalem, inggono ke kila toto sioko baka tar siokor hangaul, doha tang torik no tamatang uakuakeluk, doh gitie ra la haraha pelasin, Iesu ke hire pare, \v 18 \x * \xo 20.18 \xt Mat 16.21; 17.22-23\x*“Ualongor, inggeig gine ri la taro i Jerusalem tar butur ra turung heir toinir Tunar Tamata tar limasir patere uleik doho tamatang ualualasira tar ualatut. Doh gisina ra turung uelhote pare, inggon e turung mat, \v 19 kara heirin tasir tamat ahik paho Ju gera turung uauanete tatanon, kara halhaluh, kara uakusa tar korose, bo tar uatouononor marein puk, inggono ra turung uatua tapokisin.” \s1 Jems me Jon kura marang kotpokos a toking tamata uleik \p \v 20 Doh na kuaha Sebedi menia keip tar toking tun ka lame tang Iesu, kare me hatup uahiua tinas rasina tang Iesu, kare kula pare, e marang dangata tang Iesu tar siokor inet. \p \v 21 \x * \xo 20.21 \xt Mat 19.28; Luk 22.30\x*Doh Iesu ke dangata pare tatanon. “A haua ro malahiria?” Kare hireono pare, “O uauia ingga tar toking tuguo rasine ura la turung tabila uelpakaha toro tokino tabtabil tar noumuar Nitoia? Me tang sioko tar pang mua, doh me tang sioko tar pang kais.” \p \v 22 \x * \xo 20.22 \xt Mat 26.39; Jon 18.11\x*Bo Iesu puk ke kula tapokis pare tas ramamahialik, “A inete kura dangatain raoum e banoto leu teremira ninamana raoum. Ue mura banotong inum tagu raoum tar kapang uelmahing geru turung inumuio?” \p Kaura kula rasina pare, “Raeim mira banot.” \p \v 23 Kare hireono pare, “Raoum mura turung inum tagu nomanampe tenagu kapang uelmahingo, bo ahik pukuono paha ineteng totoguo tar kula, mai re tabila tar pang mua, doh tar pang kais. A tabtabilanina ke kaleuatoroig Tamouguo pare, a nasir tamata ke kaleuatorosiono sioun.” \p \v 24 Doh tar binaka ka longoror siokor hangaulur tamatang uakuakeluk tasrasin, gisin ka nimaliana tasrasin. \v 25 \x * \xo 20.25 \xt Luk 22.25-26\x*Bo Iesu puk ke kila toto tasisina uakapa, kare kula pare. “Inggoum mung ate tasir tamatang gime uan ge ahik paho Ju, noso tamatang uoum keipisina ra uairanais, kara uaikoto tasir gisiameh, doh noso tamata uleikisina ra ualatohontiehe tun, kara uasokor mara longorosin. \v 26 \x * \xo 20.26 \xt Mat 23.11; Mak 9.35\x*A puhonene paka hik pahe kotpokoso tagu tamiuoum, bo mai pukur tamata re malara pare, e tamata uleik i uantinanin tamiuoum, inggono pake tere kotpokoso pare, a tamatang kalekinale tamiuoum. \v 27 Doh mair tamata re malara pare, e kotpokos a tohangan tamiuoum, inggono pake tere kotpokoso pare, a tamatang kalekinale tun pukumpe tamiuoum. \v 28 \x * \xo 20.28 \xt Luk 22.27; Pil 2.7\x*Misiana tar Tunar Tamata ke la peha, ahik pah ke laha mara me kalekinale ueleheirir tamata tatanon, bo inggono ke laha tar me kalekinale ueleheir tasir tamat, kare heir tar tukununa pare, a bulauana tar kale tapokis tur tasir tamata tenas niguata uasa.” \s1 Iesu ke uauia tar tang torikir bulout a toking kut \p \v 29 Gitie ra lang hiliu manasa pe Iesu mesno tamatang uakuakeluk i Jeriko, o bureher tamata ka uakeluk tatanon. \v 30 Doha tang torikir bulout a toking kut ura tabila tar tektekener lel.\fig A tang torikir tamat a toking kut|alt="The two blind people." src="AB02845b.tif" size="col" ref="MAT 20.30" \fig* Kura longoro rasina tang Iesu e la manasame, kaura uakekene manasampe tar kulkula ualeik pare, “Ir tuna Debit, o ueldolomo tamiraeim.” \p \v 31 Doho tamata ka uelkukur tasrasin, kara kula tasrasin ura tabtabila sikor. Bo rasina puk kura kulkula ualeikintiehe kalehe kompe pare, “Ir tuna Debit, o ueldolomo tamiraeim.” \p \v 32 Song ke tur uangoul Iesu, kare kila tasrasin, kare dangata pare, “A haua ura malarain raoum u guata ueleheirio tamiraoum?” \p \v 33 Kaura kula rasina pare, “Ir Tamata Noman, raeim mira malar, o guata uaia ingga tara matamiraeim.” \p \v 34 Doh Iesu ke ueldolomo tasrasin, kare tuha tara matas rasin. Ahik me manasan, kaura banga uaia rasin, kaura uakelukunga tatanon. \c 21 \s1 Iesu ke la lekala i Jerusalem misiana tar toia \p \v 1 Gitie ka la uahuhut manasa pe Iesu mesno tamatang uakuakeluk i Jerusalem, kara la turuha tar uauanilik i Betpage tar Siusanang Oliv ter buturuono ke ualatueto ter Iesu tar tang torikir tamatang uakuakeluk, kare kula pare tasrasin, \v 2 “Mura la tar uanela ra bang huaralain, doh getura lekala raoum tar uanion, kaura turung banga dedengua kompe tar donki a niuih uatur, e tur keipimpe tar tun, luaka tasrasin, kaura keipimeane totoguo. \v 3 Doh gete kula me tamata me inet, hire tatanono pare, ‘A Tamata Noman e malara tasrasin,’ mare uamaluana ualahurono tamiraoum tar keipime tasrasin.” \p \v 4 A puhonene ke kotpokoso sira tun tar uakalahara tar puh ke kulameinir propeit pare, \b \q1 \v 5 “Hire tar uan uleik i Saion, \q2 ‘Banga tenang toia, git re lame totomua! \q1 Inggon a hamhamas e la sirame tar tamat a tabo hangan, \q2 doh inggon e tabila teil tar donki. Aa, inggon e tabila teil tar donki kalan.’” \rq Sekaria 9.9\rq* \p \v 6 Doh rasitir toking uakuakeluk kura la guata sira ke kula pe Iesu tasrasin. \v 7 Kaura la keipime tar donki tinana doha tun, kaura heig uaponola tenasira hikhiku baraha i rana tar toking donki, kare tabila uaponola Iesu i ran. \p \v 8 O bureher tamata ka liaha tenas hikhikuane i koto tar lel, doho gisiamehe ka tokout tar randouk, kara uamoko hahaiala tar lel. \v 9 Doho tamatasitie ra la uoum teil tatanon, doh gisitie ra uakeluk teil ka kula ualeik pare, \b \q1 “Hosana! Uaha tar tuna Debit! \q1 God e guata uaia tar tamatonene re lame tar hanganar Tamata Noman. Hosana! \q1 Uatakai tun tar hangana God.” \rq Ker 118.25-26; 148.1\rq* \b \p \v 10 Doh tar binaka ke lekala Iesu i Jerusalem, o tamata uakapa tunane tar uan ka lutarantieh, kare nukur balas, kara ueldangata ueltebeir pare, “Mai tunumper tamatonene?” \p \v 11 Doho manai tamata ka hire pare, gine te propeit Iesu ger peng Nasaret i Galili. \s1 Iesu ke geil liu tasir tamata ra uabulbulaua to tar umang lotu ger dedeil \p \v 12 Doh Iesu ke la lekala tar umang lotu ger dedeil, kare la geil tauete tasir tamata gera bulbulaua, kara uabulaua to tenas inete tar buturuon, ke kaba dingono tar pateheng mani, doh nas tabtabilasis ra uabulaua tosnosio tetiau. \v 13 \x * \xo 21.13 \xt Ais 56.7; Jer 7.11\x*Kare kula pare tasisin, “A nibolo uahiua dehono tono uelhire God pare, ‘Nag umo ra kilain a umang lotu, bo inggoum puk mung guata sira pare, nas buturung tokouaouor ueuenauon.’” \p \v 14 Doho bureher tamatar kut mesir tamatasisier kikimoror limas, doha kekeis ka la to me tang Iesu iuma tar umang lotu ger dedeil, kare uauiaono tasisin. \v 15 Bo tar binaka puk ka bangar patere uleik, doho tamatang ualualasira tar ualatut tar hagar uaianine ke guataig Iesu, kare tasir keketik pono ra kulkula ualeik pe pare “Hosana! Uatakai tar tuna Debit!” Kare tokouasais tang Iesu. \v 16 \x * \xo 21.16 \xt Ker 8.2\x*Kara dangatasina tang Iesu pare, “Ingga o longor paroko tar haua ra kulkulainisin?” \p Kare kula Iesu pare, “Aa, u longor, bo inggoum puk here halana tung timana tena puhung uelhire Godene, ‘Ingga ko ualasira tasir keketik, doho guama tar heir tar uatakai uaiantiehe tun.’” \v 17 Song ke hiliu Iesu tasisin, kare tauetela tar uan, kare lala i Betani teke la hohouono tar boungon. \s1 Iesu ke soul uasa toro douk o hangana toro fig, karo la makmakorongua roon \p \v 18 Naliliuolik tun, gitie ke tapokis pela Iesu tar uan inggono ke gog. \v 19 Doh inggono ke banga toro fig o tur tar tektekener lel, kare la uelhir tang roon, bo ahik pukuono pah ke banga me uauana roon, bo a kamanana kompe. Kare kula pare toro douk roon, “Teko tuka, ahik baka poluk me kukuanana re turung alara tur totomua!” Ahik me manasan, karo makmakoro tur puk manasampe ro tukununa ro douk. \p \v 20 Doho tamatang uakuakeluk ka banga tar puhonene, kara lutarantieh, kara ueldangateis pare, “Hape maene ko makmakoro ualahur tunungua ro douk rone?” \p \v 21 \x * \xo 21.21 \xt Mat 17.20; Luk 17.6; Jon 14.12; 1Ko 13.2\x*Doh Iesu ke kula tapokis pare, “O mana tun, inggo gine ru hire tamiuoum, gete me mi nitagorong manoum, doh ahik pah mung uaruara naman, inggoum mung banotong guata sira tar hagarene ku guataio toro fig, doh ahikiono pah tar puh pukene ka guatain toro fig, bo mung banoto ponompe mung kula tar siusana pare, ‘Tentur, karo bakakoiaako i laur,’ kare turung guata sirono tar puhene kung kulaioum. \v 22 \x * \xo 21.22 \xt Mat 7.7-11; 18.19\x*Doh getung tagorong manoum tang God, inggoum mung kale tar hauar inete rung dangatain tatanon.” \s1 Iesu ka dangatain, mai ke uatohangana tatanon \p \v 23 Doh Iesu ke tapokisime tar umang lotu ger dedeil, doh gitie re ualasira peon, noso uleikir pater, doho mamahoholik ka lame tatanon, kara me dangata pare, “Ia ko kale tura tar hanga uleikene, doh mai ke heir totomua tar nitampopokoh, maeit ko banotong guata pagiare?” \p \v 24 Doh Iesu ke kula tapokis pare tasisin, “Inggo u marang dangatangua baka pono tamiuoum tar siokor puhung dangat. Doh getung hire tapokis uaiaoum totoguo, song ru hire pono tamiuoum tang mai ke uatohangana totoguo tar guata tar kalekinalenine.” \v 25 Song ke dangata Iesu tasisina pare. “Bo na niuahuhu Jon, ia re la tur, tang God ue e la tur puk tasir tamat?” \p Doh gisina ka menemene katongois pare, “Hapengua ri kula peeig? Geti hire taroeig pare, ‘E la tur tang God.’ Inggon e turung kula poluk pare tagigeig, ‘Bo aeono maene ahikioum pah kung tagorong mana tatanon?’ \v 26 \x * \xo 21.26 \xt Mat 14.5\x*Bo geti kuleig pare, ‘E la tur tar tamat.’ Inggeig i sokoro me puh gera guatainir tamat, teene gisina ra siokor namana pare, Jon a propeit.” \v 27 Song ka hire tapokisisina pare tang Iesu, “Inggeim mi tel.” \p Kare kula Iesu tasisina pare, “Uelik, inggo ahik pono pahu hire tamiuoum tang mai ke uatohangana totoguo, maeit ru guata tar kalekinaleene.” \s1 O uelhire uaranga tar toking Tunar Tamat \p \v 28 “Bo hape rung namana peoum tar puhene? A siokor binak e uangoulur bulout doha toking tun, a toking bulout. Maeit, inggono ke lala tanetier mamahoholik uoum, kare kula pare, ‘Ir tug, daan ingga o la, karo la kalekinaleala tar iomo bino.’ \v 29 Bo ke kula tapokis pukuono pare, ‘U de matu la.’ Bo i muduhia puk inggono ke uiuir tena ninamana, kare la. \v 30 Song ke la poluk ra tamas rasin, kare la hire tar uatang giamehenar tun tar siokono komper puh. Kare kulono pare, ‘Aa, tamoug, inggo u la.’ Bo ahik pukuono pah ke la. \v 31 Hingia tasrasina rasine ke guata tena nimalara ra tamas?” \p Kara kulasina pare, “Ger uakikilangan.” \p Kare kula Iesu pare tasisin, “Inggo u uamana tun tamiuoum, o tamatang kale tar maning takis doho kuahasitir ura ueltebeir ra la leka uakikilanga tamiuoum tena Nitoia God. \v 32 \x * \xo 21.32 \xt Luk 3.12; 7.29-30\x*Ge Jon pe ger tang uahuhu ke lame tamiuoum tar me ualasira tamiuoum tar leler kodkodoh. Doh inggoum ahik pah kung tagorong mana tatanon, bosir tamatang kale tar maning takis mesir kuahasisir ura ueltebeir teka tagorong mana tatanon. Inggoumur Parisi, doho tamata uleik kung bangampe tar puhonene, kara hik dedempe pah kung uiuir teremi ninaman, karung tagorong mana tatanon.” \s1 O uelhire uaranga tasir tamata uasa gera kaueke tar iomo bino \p \v 33 \x * \xo 21.33 \xt Ais 5.1-2\x*Doh Iesu ke hire poluk tasir tamata uleik pare, “Mu ualongoro poluk toro giamehe ro uelhire uarang. A tang siokor tamata ke tuha tena iomo bino, kare ur tane tar pantui, kare koho tar tung ra pouspous toigir kukuananar bino i koboro tar iom, kare tuha tar pang taluhatie tar iom, kare heir baka tasir gisiameher tamata ra kaueke uangoul, bo inggono ke la baka tar gime uan e uaireh. \v 34 Doh tar binaka ke lamer binakang kale toto tar kukuanananin, git tanener iomo ke ualatue tosno tamatang kalekinale tar la kale tena kukuauanar binoon. \v 35 Bo o tamatang kaukaueke puk tar iomo ka kusa tane tosno tamatang kalekinaleon, kara uiliatung tar tang siok, kara tung pous tar tang giameh, kara bakbak pous tar tang giameh. \v 36 Song ke ualatue polukuono tasir gisiameher tamatang kalekinale, o burehe uain tas geka ualatue baka uoumulais. Doho tamatang kaukaueke ka me guata sira kompe tar siokonor hagar misiana ka guata uoum pe tasir uakikilangan. \v 37 Uadouhina tun, git tanener iomo ke ualatuela tar tun ger bulout tasisin, teene ke namana peono pare, ‘Song ra la ueltada nomanasina tar tuguo.’ \p \v 38 \x * \xo 21.38 \xt Mat 27.18\x*Bo tar binaka puk ka bangar tamatang kaukaueke tar tunon, kara uelkuleis pare, ‘Gine deh ter tuna tanener iomo gere turung kale uahiua tar iomo bino, ti la, ti uiliatung pous tatanon, mari kale inggeig tar mamang inetelikir nanon.’ \v 39 \x * \xo 21.39 \xt Hib 13.12\x*Song ka kusa tane tatanon, kara baka tauete tur tatanono tar iomo bino, kara tung pous.”\fig Gisina ka kuse tane tatanon|alt="They arrested him." src="AB02852b.tif" size="col" ref="MAT 21.39" \fig* \p \v 40 Kare dangata Iesu pare, “Doh tar binaka re me pokoso tanener iom, hape re me guata peono tasir tamatasitie ka kaukaueke tena iomon?” \p \v 41 Kara hire tapokisisina pare, “Inggono dehe turung uiliatung pous nomananguampe tasir tamata uasasinasine, kare bulaua mo gisiameher tamata tar me kaueke tar iomo bino gera turung heir tang tanener iomo tar kukuananar bino gete ua.” \p \v 42 \x * \xo 21.42 \xt Roum 9.33; 1Pi 2.6-8\x*Kare kula Iesu pare tasisin, “Inggoum kung timana manasa tar puhung uelhire gero kula teilin no uelhire God? \b \q1 ‘O palaua geka deinir tamatang tuha toro um, \q2 teene ka namana pe o sa roon, karo iinetelik puk, roon ko uiuirin pare, o inete uleik tun. \q1 A Tamata Noman ke guata tar ineteninanine \q2 doha mataia tun, king banga pe inggeim!’” \rq Ker 118.22-23 \rq* \b \p \v 43 Kare kula ualatumana poluk Iesu pare tosnosio mamahoholikir Ju, “Temaene ru hireo tamiuoum pare, na Nitoia God ra turung kale liuin tamiuoum, kara heirin tasir tamata gera uoto ua tar kukunana uaia gere uauaha tang God. \v 44 Doh mair tamata re turung punga uahiuako toro palaua roon e turung tapolaka siksikin. Doh mair tamata re turung hungin tang roon e turung tamtamian.” \p \v 45 Tar binaka ka longoro noso tamata uleikir pater, doho Parisi toro uelhire uaranga rone ke hirein Iesu, kara ate pare inggon e menmene tasisin, \v 46 temaene ka marang kusesina tatanon e la tar karabus, bo ka sokoro puk tasir manai tamata gera tagorong mana pare, Iesu a propeit. \c 22 \s1 O uelhire uaranga toro niein uleik toro le \p \v 1 Doh Iesu ke guata poluk toro giamehe ro uelhire uaranga tasir mamahoholik pare, \v 2 “A Nitoiang Heuene ra banotong uamisiana tolain tar toia geke pugul toro niein uleik tono ler tun ger bulout. \v 3 O bureher tamata ka kilais, doh inggono ke ualatue tosno tamatang kalekinale tar la kilame tasir nikil ra lame tar binaka ro taliaha ro niein, bo gisina puk ka de mata lame. \v 4 Maeit inggono ke ualatue poluk tasir gisiameher tamatang kalekinale, kare heir toro uelhire rone tasisin, ‘Mu la hire tasisitir nikila pare, rog nieino o taliaha manas. O bulumakau, doho katiuo ululeik uelhirisitier nouguo, inggeim king uiliatung pous manas, doha mamang inetelik a nikaleuatoro uakap. Mu lame toro nieinin toro le.’ \v 5 Bo gisis pukur nikil ka mahang longoro tasisin, kara kalekinale dedempe tonoso kalekinale. A tang sioko ke la tena iom, doha tang giamehe ke la tena kalekinale tar situa. \v 6 \x * \xo 22.6 \xt Mat 21.35\x*Doho gisiameher nikil ka kusa tane tasir tamatang kalekinale, kara guata uasa tasisin, kara uiliatung pous. \v 7 Doh gitir toia ke nimalianantiehe tun, song ke ualatueono tosno tamatang uiliatung teka la uiliatung pous tasisinar tang haluh, kara ualuh meniangua tenas uanisin. \v 8 Song ke kulono tosno gisiameher tamatang kalekinale pare, ‘O nieinin toro le rone ku puguluio o nikaluator, bo o tamata puk geku kilasio ahik paho tamata uaia tar lame. \v 9 Temaene mung la puk manasoum toro lele uleik, karung kilame mo bureher tamata ueltebeir gerung ueltuparais.’” \p \v 10 “Temaeit ka la manasampesisir tamatang kalekinale toro mamang lelelik, kara la kilame tas mais ka ueltuparais, gisisiemper sa, karo uia. Ke pe teil per umang ein to, doh ke uoun tasir tamatasitir nikil. \v 11 Doh gitir toia ke leke manasampela tar la uelgumgum tasir nikil, kare banga tar tang siokor bulout ahik pahe hiku teil me hikhikung toro le. \v 12 Kare dangata tatanono pare, ‘Kaloug, hape ko leka pe me inggane iuma tar binaka ahik menang hikhikung toro le?’ Bo git pukur bulout ahik pah ke men. \v 13 \x * \xo 22.13 \xt Mat 8.12; 25.30; Luk 13.28\x*Doh gitir toia ke kula tosno tamatang kalekinale pare, ‘Uih tane tar toking pang limanon, doha toking pang keken, karung baka tauetela i kalahara tar kitkitupun, tar butur ra kiring tor tamat, teeit ra nimaliana pe, kare uelmahingis.’” \v 14 Doh Iesu ke la uelhire uakapa to pare, “Ge God pe e kila tasir bureh, bo e kedanga puk tasir gisiameh.” \s1 A maning takis ra heirin tang Sisa ue ahik? \p \v 15 \x * \xo 22.15 \xt Mak 3.6\x*Doho Parisi ka hiliu bak, kara la uelhote uaouo, hape mara tutlour keip tang Iesu me puhpuhung dangat. \v 16 Song ka ualatuesina tosnosio tamatang uakuakeluk, doho gisiameher tamatasitie ra uoto uakeluk tang Herot ka la tang Iesu. Kara la kulasina pare tatanon, “Ir Tang Ualasir, inggeim mi ate pare, ingga a uauamana tun, doh toro man, ingga o uoto ualasira tena hagar uaia God, doh ahik paho sokoro me tamat, teene ingga ahik paho namana hape re baka per tamat a tohangana ue ahik. \v 17 Gon, hire tamiueim, hape ro namana pea? Tena ualatut Moses, auiampe ri heir pe inggeig tar maning takis tang Sisar ue ahik?” \p \v 18 Bo Iesu puk e atensioun manasa teres ninamana uasasin, kare kula pare, “Inggoumur tang kokop! Ae maene rung marang tutlouroum totoguo? \v 19 Ualasira totoguo tar mani nar takis!” \p Kara kale ueleheirisina tatanono tar mani. \p \v 20 Kare dangata Iesu pare tasisin, “A poren, kara hangana maiene rung banga tosioum tar mani?” \p \v 21 \x * \xo 22.21 \xt Roum 13.7\x*Kara hire tapokisisina pare, “A porene, kara hangana Sisa.” \p Song ke kula Iesu pare tasisin, “Uelik, heir tar ineter nang Sisa tang Sisa, karung heir tar ineter nang God tang God.” \p \v 22 Doh binaka ka longorosina tar puhene, kara lutarantiehe tun, song ka hiliu tatanon, kara la. \s1 O Sadiusi ra tagorong boho tar nitua tapokis \p \v 23 \x * \xo 22.23 \xt Apo 23.8\x*Tar marein kompeon, o Sadiusi gera tagorong boh tar nitua tapokis tur toro mat, ka lame tang Iesu, \v 24 \x * \xo 22.24 \xt Ual 25.5\x*Kara me dangata pare. “Ir Tang Ualasir! Moses ke bolo toro uelhire sioun pare, ‘Gete mate liu me tamata tena kuah, bo ahik puk me tun, tahinon e turung le palih tar kuahene mare banotong uakotpokosono mo bung tuna tahinetie ke mat.’ \v 25 Sioun, o mouitir mamahialik ka uoto uangoulane, doh gitir uoum teke le, kare mat, bo ahik puk me tun. Doh gitir uatantorikin teke le palihingua tena kuahon. \v 26 Doha siokono dedemper hagar ke kotpokoso tar uatantorikin, doh tar uatantouonon, doh tasisina uakapa tununguamper mamahialik. \v 27 I muduhia ka mata uakapa baka pesin, kare mate ponor kuah. \v 28 Gon o hire, gitie ka siokor le pesina tatanon, doh tar marein ra tua tapokisir mat na turung kuaha mainguaon?” \p \v 29 Kare hire tapokis Iesu tasisina pare, “Inggoum deh mung tele tono uelhire God, temaeit mung uatoboul katongosioum, karung tele pono tena nitampopokoho God. \v 30 Binaka ra tua tapokis turur tamata toro mat, o bulout doho kuah ra turung misiana tasir anggelousinah i Heuen, doh ahik pah ra le. \v 31 Doh tar puheit rung dangataioum tasir mate ra tua tapokis. Inggoum kung timana manasa tar haua ke hirein God tamiuoum. Inggono ke kula pare, \v 32 \x * \xo 22.32 \xt KT 3.6; Mat 8.11\x*‘Inggo ter God a nang Abraham, doha nang Aisak, doha nang Jekop.’ Ge inggono pe ahik pah nas Godor mat, bo nas Godor tua.” \p \v 33 Doh tar binaka ka longoror manai tar puhonene, kara lutarantiehe tun tena niualasiron. \s1 Hingiar ualatutur nang God ger uleikintieh? \p \v 34 Doh tar binaka ka longoror Parisi pare, Iesu ke uapepe bukubuk tasir Sadiusi, kara la toto tokah. \v 35 Doha tang sioko tasisin a tang iate tena ualatut Moses ke dangata tar puhung dangata tar uatolaua tatanon. \v 36 “Ir Tang Ualasir, tena ualatut God hingiar ualatutur uleikintieh?” \p \v 37 \x * \xo 22.37 \xt Ual 6.5\x*Kare hire tapokis Iesu pare, “‘Inggoum pakung malauelhir tar Tamata Noman nami Godoum tar balamiu uakapa tun, doh tar iabeimiu uakapa tun, doh teremi nihagouo uakapa tun.’ \v 38 Inggonene ter uakikilanganar ualatut, kare ter uleikintieh uain. \v 39 \x * \xo 22.39 \xt NKP 19.18; Mat 7.12\x*Doha uatorikina ter siokono sira kompe tatanono pare, ‘Inggoum pakung malauelhir toso uanotoumiu misiana rung malauelhir katongo pesioum.’ \v 40 \x * \xo 22.40 \xt Roum 13.10; Gal 5.14\x*Rasinar toking puh rasine teura uatengkana tar mamang uelhireng ualatutulikir nang Moses, doh nas niualasirar propeit.” \s1 Iesu ke dangata tasir Parisi tar tamata ger Kristo \p \v 41 Tar binakene ka uiliodoutur Parisi, kare dangata Iesu pare tasisin, \v 42 \x * \xo 22.42 \xt Jon 7.42\x*“Hape rung namana peoum tang Kristo? Hingia ro bungun ke la turion?” \p Kara hire tapokisisina pare, “Inggon e la tur toso bunguna Debit.” \p \v 43 Kare dangata Iesu pare, “Doh ae maene ke ualasirar Iabena Dedeil tang Debit tar kila tatanono pare, a Tamata Noman. Debit pe ke kula pare, \b \q1 \v 44 \x * \xo 22.44 \xt Mat 26.64\x*‘God ke kula pare tenag Tamata Nomano, \q1 tabilane tar pang mua totoguo \q2 e tuka getu uamoko tosnongo uelmatana ra me hatup uahiua tar kekeimua.’” \rq Ker 110.1\rq* \m \v 45 “Doh gete ke kila Debit tatanono pare, A Tamata Noman, hape maene e uatuna Debit tatanon?” \p \v 46 Doh ahik hagar me kaluasisina ke banotong uelhire hahaua tar puhonene tang Iesu, doh teka tuka tur tunungua ponompesina tar binakon, ahik me tang sioko ke ongolo tun tar dangata tang Iesu me puhung dangat. \c 23 \s1 Iesu ke hire tosno tamatang uakuakeluk tar tagin teil tasir tamatang ualualasira tar ualatut, doho Parisi \p \v 1 Song ke uelhire poluk Iesu tasir manai tamat doh no tamatang uakuakeluk pare, \v 2 “O tamatang ualualasira tar ualatut, doho Parisi teka palih tang Moses. \v 3 \x * \xo 23.3 \xt Mal 2.7-8\x*Temaene inggoum pakung ueltad, karung uakeluk tar mamang inetelik ra hireigisina tamiuoum, bo ahik pukuoum pah mung guata sira tenas nipilesesin, ge gisina pe ahik pah ra uoto uakeluk tar haua ra uelhirein. \v 4 Kara uahuata tasir tamata tar bureher niduh, kara hik pah ra marang heir me pang lima tasisina tar huata uelkout tar niduh.” \p \v 5 \x * \xo 23.5 \xt KT 13.9; Aha 15.38-39; Ual 6.8; Mat 6.1\x*“A mamang inetelik ra guataigisina ra pe kompe pare, mara bangar tamata tasisin. Gisina ra tuha uauleik tar bobokisilik tera uamokoigisina tar tukunus mare uanamana dede tasisina tono uelhire God, doh ra uoto uabarah tar suruna nas siksikir uoh e la baraha dedeko i kot tar uanamana tasisina tang God. \v 6 Doh gisina ra malahir tar tabtabila uaia uelhir tar niein uleik, doh nas tabtabilar mahoho tar umang lotu. \v 7 Doh gisina ra uoto pe dede pare, ra uauaha keipis tar ueltada tar butur ra uangoul totor tamat, kara uoto malara pare ra kilais, ‘Tamatang Ualasir.’ \v 8 Bo inggoum puk ahik pah ra kilasioum pare, ‘Tamatang Ualasir,’ ge inggoum pe mung uangoul sira pare, o matahinalik uakap, kara tang siokon siounumpe nami tamatang ualualasir. \v 9 Kara hik pah mung kila me tamatane i koto pare, ‘Tamoug,’ ge inggoum pe a tang siokon siounumpe Tamamiuenah i Heuen. \v 10 Kara hik pah mung pe pare ra kilasioum, ‘Tamata Uleik,’ ge a tang siokon sioun pe nami tamata uleikioum nu Kristo. \v 11 \x * \xo 23.11 \xt Mat 20.26; Mak 9.35; Luk 22.26\x*Ge nomi tamata uleik peoum paka uangoul sira pare, nomi tamatang kalekinaleoum. \v 12 \x * \xo 23.12 \xt Job 22.29; NU 29.23; Luk 14.11; 18.14\x*Mair tamata re kale kai katongoin, inggon ra turung kale uahiuain, doh mai re kale uahiuain, inggono ra turung uairanain.” \s1 Iesu ke hire tenas niguata uasar tamatang ualualasira tar ualatut, doho Parisi tar haua ra uoto guatain \p \v 13 “Mu tagin teil, inggoumeitir tamatang ualualasira tar ualatut, doho Parisi! Inggoum o tang kokop! Ge inggoum pe mung uoto tur tane puk tasir tamata tar lekame tar Nitoiang Heuen, kara hik katongo pah mung lek, doh ahik pono pah mung uamaluana tasisit ra marang lek. \v 14 Mu tagin teil, inggoumeitir tamatang ualualasira tar ualatut, doho Parisi! Inggoum o tang kokop! Inggoum pe mung uoto reih tenas manir kuahasisir nimate liu, karung uoto boho tar kotou tar puhpuhung lotunitier barah. Temaene inggoum ra turung heirisioum tar niduh a uleikintieh. \v 15 Mu tagin teil, inggoumeitir tamatang ualualasira tar ualatut, doho Parisi! Inggoum o tang kokop! Ge inggoum pe mung uoto laere toro laur koutina ro uan ue mung lih i kot tar reihime tar tang siokon siounumper tamata mare kotpokosono nami tamatang uakuakelukoum. Doh tar binaka re kotpokosono pare, a tamatang uakuakeluk manas, inggoum mung uoto ualasira uasantiehe tunungua tatanon, kare la tamata uasantiehe liuinguaono tamiuoum tar la i Hel misiana tamiuoum.” \p \v 16 \x * \xo 23.16 \xt Mat 15.14\x*“Mu tagin teil, inggoumeitir kut gesir tamatang uoum keip tasir tamata tar lel! Inggoum o tang kokop! Inggoum mung uoto ualasira pare, gete uamana tolar tamata tena umang lotu God ger dedeil, inggon a iinetelik puk. Bo gete uamana to pukulaono tar goul gere moko tena umang lotu God ger dedeil, song pake guata nomana tar haua ke kulain. \v 17 Inggoumeitir popouluan, karo kut! Ter hauar inete uleikintiehe tar matana God? Ter goul ue na umang lotu God ger dedeil gere uadedeil tar goul? \v 18 Doh inggoum kung ualasira pono pare, gete ke uamana tolar tamata toro olta, inggon a iinetelik puk, bo gere uamana tolaono tar uahung gere mok i rana toro olta, song pake guata sira ke kula pe. \v 19 Inggoumur kut! Ge hingia per uleikintieh? A uahung ue o olta gero uadedeil tar uahung? \v 20 Temaene tar binaka re uamana tolar tamata toro olta, inggon e uamana tola tang roon, doh tar mamang inetelik re pono teil tang roon. \v 21 Doh tar binaka re uamana tolaono tar umang lotu ger dedeil, inggon e uamana tola tar umang lotu ger dedeil, doh tang God gere uangoul tar buturuon. \v 22 \x * \xo 23.22 \xt Ais 66.1; Mat 5.34\x*Doh tar binaka re uamana tolar tamat i Heuen, inggon e uamana tola tono tabtabila God, doh tang gere uoto tabila tang roon.” \p \v 23 \x * \xo 23.23 \xt NKP 27.30; Mai 6.8\x*“Mu tagin teil, inggoumeitir tamatang ualualasira tar ualatut, doho Parisi! Inggoum o tang kokop! Gea mamang nieining koboro penit tar iomo re uoto ualingia tar niein, inggoum mung uoto polaka tar siokor hangaul ro mahar, karung heir toro sioko ro mahara tang God. Bo inggoum puk kung hiliu tar burehenar ualatut uleikir nang Moses misiana pare, tar uakodkodoho tar niuangoul, doha hagaring ueldolom, doha nitagorong mana tang God. Ter ualatutuninanine pake terung uakelukugioum, kara hik pah mung hiliu me giniameher hagar uaia pon. \v 24 Inggoumeitir kut gesir tamatang uoum keip tasir tamat, inggoum mung kusa uanono puk tar ualatutunitir kikitilik, karung bangang duk tar uleikinar ualatut. Inggoum misiana tar tamatetie re banga tar eirieir gere moko teil toro iru, kare uouh liu. Bo ahik pukuono pah ke banga tar tukung kamel gere moko teil toro iru, doh ke inumuon, kare konomo keip uadeilingua.” \p \v 25 \x * \xo 23.25 \xt Mak 7.4\x*“Mu tagin teil, inggoumeitir tamatang ualualasira tar ualatut doho Parisi! Inggoum o tang kokop! Ge inggoum pe mung uoto uadelauana puk i kalaharahia tenami kap, doho peileit, bo i lolono puk tamiuoum ahik tun paha delauan, inggoum o uoun tun tar ninamanang kipal, karung uoto namana puk tatamiu. \v 26 Inggoumur Parisisitir kut! Mu uadelauana baka uoum tar haua re mok i lolono tar balanar kap, doha peileit, song re delauana pon i kalahar.” \p \v 27 \x * \xo 23.27 \xt Apo 23.3\x*“Mu tagin teil, inggoumeitir tamatang ualualasira tar ualatut, doho Parisi! Inggoum o tang kokop! Inggoum pe misiana tar keuetier nibubun tar bubun gaugauil, kara mataia tun tar nibang, bo i lolono puk tar keu ke uoun tar hirousisis ka matmat, doha burehemper ineter beng. \v 28 \x * \xo 23.28 \xt Luk 16.15\x*Ter siokono sira kompe rung uangoul peoum, o tamata ra banga tar tukunumiuoum, kara namana pare, o tamata uaiaoun. Bo i lolono puk tamiuoum a uoun tar hagaring guata kokop, doha hagaring mahang longoro tena ualatut God.” \p \v 29 “Mu tagin teil, inggoumeitir tamatang ualualasira tar ualatut, doho Parisi! Inggoum o tang kokop! Inggoum pe mung uoto tuha uaia tun tenas keuir propeit, karung uamatmate hamas tonoso keuir tamatasisier kodkodoh. \v 30 Karung uoto kula pare, ‘Ge pakung uangouloum tar binaka ka uangoulume ro bungumiu, paka hik pah mung poul tasisina tar uatading tar deuatingisir propeit.’” \p \v 31 \x * \xo 23.31 \xt Apo 7.52\x*“Doh tar puhonene, inggoum mung kula katongongualasioum pare, inggoum teso bungususis ka uiliatung pous tasir propeit. \v 32 Gon, mung uakapa keip baka tar haua ka uakekene keipimein ro bungumiu! \v 33 \x * \xo 23.33 \xt Mat 3.7; 12.34; Luk 3.7\x*Inggoum o soi, karo bung tusur soi! Hapengua marung turung uasiauoum tar binaka re kula God pare, mung laoum i Hel? \v 34 Doh inggo gine ru hire tamiuoum, inggo u turung heiriha tasir propeit tamiuoum, doho tamatang iate, doho tamatang ualualasira tar ualatut. Bo inggoum puk mung turung uiliatung pous mo gisiameh, karung uakusa mo gisiamehe tar korose, karung halhaluh uauelmahing to mo gisiamehe tenami umang lotu. Karung turung geil liu tur tasisina tonomio uan, kara turung ualongualasina toro giniamehe ro uan. \v 35 \x * \xo 23.35 \xt Uak 4.8; 2OUTT 24.20-21\x*Temaeit a niduh ger eisir tamata geka tung pous tasir tamata uaia, uakekene tur tang Abel e tuka tang Sekaraia ger tuna Berekia, gekung tung pous toioum tar ueltageihinar umang lotu ger dedeil doho olta, e turung pono tamiuoum. \v 36 Doh inggo gine ru hire tun toro mana tamiuoum, a mamang niduhulikininanine e turung pono tasir tamata ra uangoul daan.” \s1 Iesu ke ueldolomo tasir tamatang Jerusalem \p \v 37 “Jerusalem, Jerusalem, ingga o uoto uiliatung pous tasir propeit, karo bakbak pous tasisit ke heirihais God totomua. A touihar binaka ku marang kale uiliodouto tosnogo tamata misiana tar paolo tinana gere auin tane toso bung tun tar toking pang titiauan, bo inggoum puk ahik pah kung uoto uamaluana pare, u guato. \v 38 \x * \xo 23.38 \xt 1To 9.7-8; Jer 22.5\x*Bang! Gine daan God e hiliu tenami umang lotuoum ger dedeil e turung kalilono tok. \v 39 \x * \xo 23.39 \xt Ker 118.26\x*Doh gine daanala, inggoum ahik pah mung turung banga baka poluk totoguo e tuka tar binaka getung kuloum pare, ‘God, o guata uaia tatanono gere laha tar hanganar Tamata Noman.’” \c 24 \s1 Iesu ke hire tar bureher niduh re turung pokos \p \v 1 Doh Iesu ke hiliu tar umang lotu ger dedeil, doh gitie re lang la manasa peon, kara lame no tamatang uakuakelukono tatanon, ka marang uamakoso ualasira tatanono toro tuha uma ka tuhaig toro umang lotu ger dedeil. \v 2 \x * \xo 24.2 \xt Luk 19.44\x*Doh Iesu ke hire tapokis tasisina pare, “Mu banga toro uma uakapanine? Inggo gine ru hire tamiuoum pare, ahik mo sioko ro palaua ro turung toko uaponola me giniameh. A palaua uakapa tun ra turung baka uahiuaig.” \p \v 3 Gitie ke tabila uahiua pe Iesu tar Siusan i Oliv, doh no tamatang uakuakelukono ka lame tatanon, kara me dangata uanomo tatanono pare, “Hire tamiueim, mangiha re turung kotpokosor ineteninanine, doh kaein me uaparoko re turung uahire uoum tar binaka ro turung tapokisimea, doh tar binaka re kapar kot?” \p \v 4 Doh Iesu ke hire tasisina pare, “Mu tagin teil geta uelourusioum. \v 5 \x * \xo 24.5 \xt Mat 24.23-24; 1Jo 2.18\x*Ge o burehe per tamata ra turung lame, ra keip teil tar hangouguo, kara me hire pare, ‘Inggo te Kristo,’ kara turung uelour mo bureher tamat. \v 6 Doh inggoum mung turung longoro me uiliatung, doh me uelhireng uiliatung, bo ahik pukuoum pah mung sokor. Ginin e turung kotpokos, bo ahik pukunin pah tere turung uahire pare, ke uahuhutung kapar kot. \v 7 Doho pang uan ra turung ueluiliatungeis me ro giniamehe ro pang uan, doho pang uan uleik ra turung ueluiliatungeis me ro giniamehe ro pang uan uleik, doha gog doha nun e turung kotpokoso toro butur ueltebeir. \v 8 Gininar ineteninanine e turung kotpokoso tar kot ngohina re uakekene per uelmahingina ro poh.” \p \v 9 \x * \xo 24.9 \xt Mat 10.22\x*“Tar binakon inggoum ra turung kusesioum, kara keipisioum tar uelkodoh, kara heirisioum me niduh, kara tung pousioum, doho mamang uan uakapa tar kot e turung tokouasais tamiuoum, teene rung uakeluk pe inggoum totoguo. \v 10 Doho bureher tamat e turung punga res nitagorong mana tar binakon, kara turung tangana katongois tosnosio uelmatan, kare uelueltokouasais. \v 11 \x * \xo 24.11 \xt Mat 24.5,24; 1Jo 4.1\x*Doho bureher propeit bohoboh ra turung kotpokos, kara uelour mo bureher tamat. \v 12 Doho bureher tamata ra turung hiliu tar hagaring malauelhir tar tang giameh, teene a hagar uasa e turung kotpokoso uauleik. \v 13 \x * \xo 24.13 \xt Mat 10.22\x*Bo mai pukur tamata re tur uapopokoh e tuka tar uadouhinar marein, inggono tere turung uelkarusin God. \v 14 \x * \xo 24.14 \xt Mat 28.19\x*Doho Uelhire Uaia tena Nitoia God ra turung uelhire tauetein toro mamang uan uakapane i kot mara longoro toro mana tang Iesu, dohi muduhia kompe e turung kapar kot.” \s1 A inete uasa tun e turung kotpokos \p \v 15 \x * \xo 24.15 \xt Dan 9.27; 11.31; 12.11\x*Iesu ke kula poluk pare, “Inggoum mung turung banga tar inetonene ke kulkulamein propeit Daniel. Inggono ke kula pare, ‘A Tamata Uasantiehe Tun Ger Mamantou e turung uatur tar inete ger ualangong iuma tar umang lotu ger dedeil mare mamantouo tatanon.’ Maia ro timana toro uelhire rone pako namnamana hamas, karo naman manate a hauar tengkan. \v 16 Tar binaka ra bangar tamatasit i Judia e kotpokosor puhon, kara ualo liu ualahurunguala toro siusan. \v 17 \x * \xo 24.17 \xt Luk 17.31\x*Doha tamata gere uangoul tar kukuna um, ahik pahe hiuo uelhir baka poluk tar la kale tar hauar inete re moko tena um. \v 18 Doha tamata gere uangoul tar iom, inggono ahik baka poluk pahe la tapokis tar la kale tono hikhiku. \v 19 Doh kuasalik tunur kuaha balakos, doh gisis ra uahuh tasir guam tar binakonene! \v 20 Mu dangata tenami lotu tang God mara hikir ineteninanine pahe turung kotpokoso to tar binakang malahong ue a panguhuana uleik ue tar Mareining Pepe Uah. \v 21 \x * \xo 24.21 \xt Dan 12.1\x*Ter hauon, tar binakanin e turung kotpokosor niduhuntiehe tun, e uakekene tur tar binaka ke tuha God tar mamang inetelik e me tuka daan, kara hikingua baka poluk me niduh sira re turung kotpokos. \v 22 Toro mana tun geta hikir Tamata Noman pahe uapouhina tar binakanin, o tamata uakapa ra turung siokor mamantouis. Bo inggon e namanantiehe tun tasir tamata geke kedangasiono sioun, temaene re turung uapuhinono tar binakanin.” \p \v 23 \x * \xo 24.23 \xt Mat 24.5\x*“Doh gete me tang siokor tamata re hire tamiuoum pare, ‘Bang! Gine deh te Kristo,’ ue e hire pare, ‘Gila dehon!’ Ahik pah mung tagorong mana tatanon. \v 24 \x * \xo 24.24 \xt Ual 13.1-3; 2Te 2.8-9; UGO 13.13-14\x*Ge o Kristo bohoboho pe, doho propeit bohoboho pono ra turung kotpokos, doh gisina ra turung guata tar niuaparoko uleik, doha ineteng ualutara mara uelour tasir tamat, doh geta matotosin, gisina ra uelour pono tasir tamata geke kedangais God.” \p \v 25 “Mu ualongor! Inggo ku hire baka uoum tamiuoum sioun. \v 26 \x * \xo 24.26 \xt Luk 17.23-24\x*Temaene geta kulasioum pare. ‘Bang, inggono dehe uangoul tar butur paden,’ doh inggoum ahik pah mung la tar buturuon ue geta kulasina pare, ‘Bang, inggono deh gine re uangoul iuma tar um!’ Inggoum ahik pah mung tagorong mana tenas menesin. \v 27 \x * \xo 24.27 \xt Mat 24.37-39\x*Ge a Tunar Tamata pe e turung la sirame tar kanaua gere bala koutula tar langit uakap, e uakekene tur tar butur re harhara turuhar pisar, kare la bala uatukako tar butur re la hukor pisar. \v 28 \x * \xo 24.28 \xt Luk 17.37\x*Gea butur pe re rikininir tukununar mat, ra ate toin, teene ra uangoul toto per pasukadau.” \p \v 29 \x * \xo 24.29 \xt Isk 32.7; 2Pi 3.10; UGO 6.12-13\x*“I muduhia kompe tar binaka uasaninanine, \b \q1 a pisar ahik pahe turung pid, \q2 doha bialok ahik pono pahe pid. \q1 Doho pitopit ra turung punga turuha i ran, \q2 doha mamang inetelik i ran e turung gun. \rq Aisaia 13.10; 34.4; Joel 2.10,31\rq* \b \m \v 30 \x * \xo 24.30 \xt Dan 7.13; Sek 12.10; UGO 1.7\x*Song re turung kotpokoso na uahirer Tunar Tamata tar langit, doho mamang matina tamata uakapane i kot, ra turung kiringetie ra banga to manasa pela tar Tunar Tamat e lame tar mahar langiting Heuen menia tena nitampopokoh a uleikintieh, doha uleikinar uiniator a mataia tun. \v 31 \x * \xo 24.31 \xt 1Ko 15.52; 1Te 4.16\x*Doho tuil o turung urunguntiehe tun, kare turung ualatueono tosno anggelou ra la kale toto tosno tamatono geke kedangais o nan. O anggelou ra la kale tur tasir tamatasina toro mamang buturulik e la uatuka tar surunar pang uan i kot.” \s1 Iesu ke uelhire uaranga toro douk, ra kilain o fig \p \v 32 Doh Iesu ke hire poluk pare tasisin, “Inggoum mung banotong kale niate tur tar uelhire uaranga toro fig. Roon o ualasira tamiuoum pare, tar binaka re tiuanar ranan, kare uakoupur kamanan, inggoum mung ate manas, a binaka uaia, kara binakang pispisar e uahuhutung kotpokos. \v 33 Ter siokono komper hagar getung bangoum tar ineteninanine, inggoum mung ate manasa pare, a binakono ke uahuhut manasain, e marang uakekene manas. \v 34 \x * \xo 24.34 \xt Mat 16.28\x*Doh inggo u uamana tun tamiuoum, tar binaka halanar tamatang tar binakono ta mate uakap tere kotpokoso tor mamang inetelikininanine. \v 35 \x * \xo 24.35 \xt Mat 5.18\x*I ran, dohi kot ura turung kapa liu, bo nogo uelhireo ahik paho turung kapa liu tagu.” \s1 Ahik me tamata re ate tar binaka re kotpokosor ineteninanine \p \v 36 \x * \xo 24.36 \xt Apo 1.7; 1Te 5.1-2\x*“Ahik me tamata re ate tar marein, doh tar binaka re kotpokosor ineteninanine, doho anggelousinah i ran ahik pono pah ra ate, doha Tuna God\f + \fr 24.36 \ft O gisiameher tamatang iate ra namana pare, a puhung uelhirenene, “doha Tuna God ahik pon,” taboinene.\f* ahik pon, bo te Tamana pukuono tere ate. \v 37 \x * \xo 24.37 \xt Uak 6.5-8\x*A hagar geka guatainir tamata tena binaka Noa ter siokono polukumper hagar ra turung guatainisina tar binaka re kotpokosor Tunar Tamat. \v 38 Tar binaka halanar koto te siluin o tamata ka ein, kara inum, doho bulout, doho kuah ka ueluelee e tuka tar marein ke panete pe Noa tena bout. \v 39 \x * \xo 24.39 \xt Uak 7.21-23\x*Kara hik dedempe pah ka bang paroko me inet e tuka ko kotpokoso pe ro silu uleik, karo me reih liu tasisina uakap. Ter siokono sira komper hagar re turung kotpokoso tar binaka re lamer Tunar Tamat. \v 40 Tar binakon a toking tamat ura turung kalekinale tar iom, doha tang sioko ra turung kale liuin, kara hiliuinir tang giameh. \v 41 Doha tang torikir kuah ura soko tar plauang bereit, doha tang sioko ra turung kale liuin, kara hiliuinir tang giameh. \v 42 \x * \xo 24.42 \xt Mat 25.13\x*Temaene inggoum mung uakuakeis, ge inggoum pe mung tele tar marein re lamein nami Tamata Noman. \v 43 \x * \xo 24.43 \xt Luk 12.39-40; UGO 16.15\x*Mu namana dede tar puhene gete ate uamatoto tanener uma tar binaka re lamer ueuenau, inggon e turung uakuakeis, kara hik pahe uamaluan e polakar ueuenaua tena umon. \v 44 Ter siokono sira kompe, inggoum pono mung uakuakeis, karung kaleuatoro ponosioum, ge a Tunar Tamata pe e lame tar binak ahikioum pah mung ate teil tena nilameon.” \s1 O uelhire uaranga tar tamatang kalekinale uaia, doha tamatang kalekinale uasa \p \v 45 Doh Iesu ke kula poluk pare, “Mair tamatang kalekinale na ninamana uaia, kara longlongoro uaia dede tar mamang binakalik? Inggono ter tamata geke uamokoin na tamata uleik tar kaueke tasir gisiameher tamatang kalekinale tar heir teresi nieinisina tar binaka ka uamoko uamatotoin. \v 46 A tamatang kalekinaleonene e banotong uaha tun gete tapokisime na tamata uleik, kare me banga re kalekinale peono tar kalekinaleene ka uamoko uatuhain tatanon. \v 47 \x * \xo 24.47 \xt Mat 25.21,23\x*Inggo gine ru hire toro mana tamiuoum, a tamata uleik e turung uamoko tatanono tar kaueke tena mamang inetelikion. \v 48 Bo ge pakene a tamata uasar tamatang kalekinaleonene, kare kula katongoin pare, ‘Nag tamata uleikio ahik pahe uolong lame.’ \v 49 Kare uakekene tar halhaluh toso uanoton, kare la ein, kare inum tagu tasisitie ra uoto inumuntiehe tar inum popokoh, \v 50 Song re la turung tapokisime na tamata uleikiono me marein re teleion, doh tar binak ahikiono pahe ate pare, e lameon. \v 51 Doh na tamata uleikion e turung mamantouo tununguampe tatanon, kara baka liu tagulain tasir tamata gesir tang kokopo tar butur ra kiring tor tamat teeit ra nimaliana pe, kare uelmahingis.” \c 25 \s1 O uelhire uaranga tasir siokor hangaulur kuaha kalan \p \v 1 \x * \xo 25.1 \xt Luk 12.35; UGO 19.7\x*Doh Iesu ke hire poluk pare, “Tar binakon a Nitoiang Heuen e turung misiana tasir siokor hangaulur kuaha kalana geka siokor kale tenas lam tar la ueltupara to tar lele tar buloutene re turung le. \v 2 A tantolima tasisin ahik paho naman manate, doh gisisir gime tantolima tesir naman manate. \v 3 Gisis ahik paho naman manate ka kale tenas lam, bo ahik puk pah ka kale me giniameher uaiuai mara hedongig i muduhia. \v 4 Doh gisisir naman manate ka itu tenas giniameher uaiuai tar botol, kara kale keip tenas lam. \v 5 Doh gitir bulout ahik pah ke uolong pokos, temaene gisisir kuaha ka susua tabil manasampe, kara hohou. \v 6 Doh nar uantinaninar boung tun ka longorosina tar tamat e kula ualeik pare, ‘A bulout gere le gine manase! Mu lame, karung la ueltupara to tatanonala tar lel.’” \p \v 7 “Kara siokor guletenguar siokor hangaulur kuahasin, kara kaleuatoro manasampe tenas lam. \v 8 Doho kuahasis ahik paho naman manate ka kula pare tasisisir naman manate, ‘Mu heir baka me giniameher uaiuainitir namiu tamiueim, ge inggeim pe ke biolo nami lam.’ \v 9 Bo gisis pukur naman manate ka kula tapokis tasisina pare, ‘Doh geti uelpakah dehe inggeig, ginin ahik pahe la turung uelmatout tagigeig uakap, mung la tar situa, karung la bulaua menamiu.’” \p \v 10 “Temaene song ka la bulauasina tenas uaiuai, doh tar binaka tabo harahaisisina teke pokoso tor buloutene re le. Doho tantolimar kuaha geka kaleuatoro teka me leka tagu uoum tatanono toro niein uleik toro le, kara holoroin ro pirpirik. \v 11 \x * \xo 25.11 \xt Luk 13.25-27\x*I muduhia ka pokoso kalehesisir gisiameher kuah, kara me kula pare, ‘Ir Tamata Noman, Ir Tamata Noman, puka ueleheir baka tamiueim toro pirik!’ \v 12 \x * \xo 25.12 \xt Mat 7.23\x*Bo ke kula tapokis pukuono pare, ‘Ahik nomanampe, inggo u tele tamiuoum.’”\fig O hangaulur kuaha komadia|alt="The ten young women." src="AB02857b.tif" size="col" ref="MAT 25.12" \fig* \p \v 13 \x * \xo 25.13 \xt Mat 24.42\x*Kare la uakapa to Iesu tena uelhire pare, “Temaene inggoum mung uakuakeis, ge inggoum pe mung tele teil tar marein ue tar binaka re lameinir Tunar Tamat.” \s1 Iesu ke uelhire uaranga tar tamatang kalekinale uaia, doha tamatang kalekinale uasa \p \v 14 “Tar binakon, a Nitoiang Heuen e turung misiana tar tamata geke marang la baka tar gime uan e uaireh, bo ke kila toto baka pukuono tosno tamatang kalekinale, kare heir tasisina toro kalekinale tar kaueke tena manion, doh tena mamang inetelik. \v 15 \x * \xo 25.15 \xt Roum 12.6\x*Tar tang siok tang sioko tasisinasine, inggono ke heir kahakaha tenas kalekinalesin, re banga to pe tenas nikalekinalesin. Tar tang siok inggono ke heir tar tolimar mani, doh tar tang giameh inggono ke heir tar torikir mani, doh tar tang giameh ke heirono tar siokor mani, song ke la. \v 16 Doh gitir tamata geke kale tar tolimar mani ke la uateuelengua, kare la kalekinale keip tar manionene, kare uakotpokoso uanoto poluk tar giameher tolimar mani. \v 17 Kara siokono sira kompe ke guata pono per tamatetie geke kale tar torikir mani, ke la uakotpokoso uanoto pono tar giameher torikir mani. \v 18 Bo gitier tang giamehe geke kale tar siokor mani, ke la kompe, kare la koho tar tung i kot, kare u tane tena mani na tamata uleik.” \p \v 19 “I muduhia ke la baka per puhung barah, nas tamata uleikisina ke tapokisime, kare me bangeaha manas, hape ka guata keip pesina tar mani. \v 20 Doh gitir tamatang kalekinale geke kale tar tolimar mani, ke lame, kare me heir tar uagiamehenar tolimar mani. Kare kula pare, ‘Ingga ko heir totoguo tar tolimar mani. Bang! Tar maniene ku uakotpokoso uanotoio, inggo ku uakotpokoso uanoto poluk tar giameher tolimar mani.’ \v 21 \x * \xo 25.21 \xt Mat 24.45-47; Luk 16.10\x*Kare kula na tamata uleikono pare, ‘Ingga ter tamatang kalekinale uaia, kara longlongoro uaia tun, kara tang kalekinale keip tar inete kikitilik, temaene inggo u uamokongua totomua o kaueke me bureher inet. Auia, lame karo me uaha uelkout totoguo.’” \p \v 22 “Song ke lamer tamatang kalekinaleetie ka heirin tar torikir mani, kare me kula pare, ‘Tamata Noman, ingga ko heir totoguo tar torikir mani. Bang! Rasine ter gime torikir mani ku uakotpokoso uanotosio.’ \v 23 Kare kula na tamata uleikono pare, ‘Ingga ter tamatang kalekinale uaia, kara longlongoro uaia tun, doha tang kalekinale keip tar inete kikitilik, temaene inggo u uamokongua totomua o kaueke me bureher inet. Auia, lame, karo me uaha uelkout totoguo.’” \p \v 24 “Maeit ke la kalehemeeitier tamatang kalekinale geke kale tar siokor mani, kare me kula pare, ‘Ir tamata uleik, inggo u ate totomua a tamatang uelhire uapopokoho tar inet, o uoto ueuere toro iomonitie ka lebeigir gime tamat, doh tar mahar kotonitie ka uasisir gime tamata tar uatun, ingga tero me uoto lous tar uauan. \v 25 Temaene inggo ku sokor, karu la puk manas, karu la touaouo tenang mania i lolono tar kot. Bang! Ginine tenang mania geko heir bakaig.’” \p \v 26 “Kare kula na tamata uleikono pare, ‘Ingga ter tamatang kalekinale uasa tun, kara pul! Ingga ko ate pare, u uoto ueuero toro iomonitie ahik pah teku leblebeig, karu uoto kale toto tar nieininitie ahik pah teku uasisig. \v 27 Doh maene ahikia pah ko uamokola tenag manio tar umang mani mare geru tapokisimeo u me banotong kale tapokis tenag maninine menia keip me giniameher mani geke kotpokos?’ \v 28 Temaene, mung kale liuoum tar manionene tatanon, karung heir tar siokor mani tar tamatang kalekinale geke kale tar hangaulur mani. \v 29 \x * \xo 25.29 \xt Mat 13.12; Mak 4.25; Luk 8.18\x*Ge tasir tamata uakapa pe ge nas giniamehe pukur inet, inggo u turung heir baka poluk me giniameher inete tasisin, kare turung burehenguaisisin. Bor tamata ge ahik tun mena inet ue na iinetelik pukumpe, ginina ra turung kale liu tur kompeig tatanon. \v 30 \x * \xo 25.30 \xt Mat 8.12; Luk 13.28\x*Doh tar tamatang kalekinalener pul, inggoum mung baka tauetelala tatanono i kalahara tar kitkitupun tar butur ra kiring tor tamat, teeit ra nimaliana pe, kare uelmahingis.” \s1 A Tunar Tamat e turung kedanga tasir tamat \p \v 31 \x * \xo 25.31 \xt Mat 16.27; 19.28\x*“Tar binaka re turung tapokis polukumer Tunar Tamata ger toia menia tena uiniator, doh no anggelou uakapa tun, inggon e turung tabila tonoso tabtabilar toia tar kedanga tasir tamat. \v 32 \x * \xo 25.32 \xt Isk 34.17; UGO 20.11-13\x*Doho tamata uakapane i kot ra turung la toto tatanon. Kare turung pakahono tasir tamata tar torikir toto misiana kompe re uoto pakaha liu per tamatang kaukaueke tasir sipsip, e pakaha liu tur tasir sipsip tasir meme. \v 33 Inggon e turung uamoko tasir sipsip tar pang mua, doho meme tar pang kais. \v 34 Kare kular toia tasisit tar pang mua pare, ‘Inggoumeit ke guata uaiais Tamouguo, mung me kale tar Nitoia ke kaleuatoroin God tamiuoum, doha niuamatoto tanika manasampe tamiuoum sioun tar binaka ka touoinir kot. \v 35 \x * \xo 25.35 \xt Ais 58.7\x*Teene sioun inggo ku gog, karung ualaeinoum totoguo, karu malainum, karung heiroum totoguo tar kodom, kara peng tar gime uan, karung keipoum totoguo tonomio um. \v 36 Ku palapal, karung ualohoum totoguo, karu momouh, karung me kauekoum totoguo, ku uangoul tar karabus, karung me ruh koutoum totoguo.’” \p \v 37 “Doh gisisir tamatar kodkodoho ra turung hire tapokis tatanono pare, ‘Ir Tamata Noman, mangiha king bangeim totomua, o gog, karing ualaein totomua ue o malainum, karing heir totomua me kodom? \v 38 Mangiha tunumpe king bangeim totomua a peng tar gime uan, karing keip ualeka totomua tonomio um ue king banga totomua a palapal, karing ualoho totomua? \v 39 Mangiha tun king bangeim totomua ko momouh ue ko uangoul tar karabus, karing la ruh kouteim totomua?’ \v 40 \x * \xo 25.40 \xt NU 19.17; Mat 10.42; Mak 9.41\x*Doh gitir toia e turung hire tapokis tasisina pare, ‘Inggo gine ru hire tamiuoum, hingiamper binaka kung guata uaia inggoum tar hagarinine me tamata toso bung tahiguosiner kikitilikintieher hangas, inggoum kung guata tola totoguo.’” \p \v 41 \x * \xo 25.41 \xt Mat 7.23\x*“Kare turung kulono pare tasisit tar pang kais pare, ‘Mu uareingane totoguo, ge mung turung kale peoum tar ineter sa geke heirin God tamiuoum, karung la toro hue ke kaleuatoroin Satan mesno anggelou. \v 42 Ge sioun pe, inggo ku gog, bo inggoum puk ahik pah kung ualaein totoguo, ku malainum, kara hikoum pah kung heir totoguo me kodom. \v 43 Kara peng tar gime uan, doh ahikioum pah kung keip ualeka tonomio um, ku palapal, kara hikoum pah kung ualoho totoguo, ku momouh, karu uangoul tar karabus, kara hikoum pah kung me ruh kout totoguo.’” \p \v 44 “Kara turung kula tapokisisina pare tatanon, ‘Ir Tamata Noman, mangihar binaka king bangeim totomua, o gog ue o malainum ue a peng tar gime uan ue a palapal ue o momouh ue o uangoul tar uih, kara hik pah king poul totomua?’ \v 45 Kare turung kula tapokisir toia pare, ‘Inggo gine ru hire tamiuoum, hingiamper binaka kung deoum matung poul me kaluasisine ro bung tahiguor tabo hangas, inggoum kung de matung poul totoguo.’ \v 46 \x * \xo 25.46 \xt Dan 12.2; Jon 5.29\x*Gisinasine tera turung kulais ra la tar butur re mokor uelmahing uleik tun ge ahik pahe kapa tagu, bo gisitir tamatar kodkodoh tera turung la tar butur re mokor nituang tar mamang binakalik.” \c 26 \s1 Noso mamahoholikir pater, doho mamahoholik ka uelhote tar tung pous tang Iesu \p \v 1 Tar binaka ke ualasira uakapa Iesu tar mamang inetelikininanine, kare kula pare tosno tamatang uakuakeluk, \v 2 \x * \xo 26.2 \xt KT 12.1-27; Mat 20.18\x*“Inggoum mung iate pare, a torikir marein puk manasa rasit ura mok, karo kotpokoso ro niein uleiking Leke Liu ro Mat.\f + \fr 26.2 \ft Leke Liu ro Mat a Pasova.\f* Kara turung uamokoinir Tunar Tamata tar limasir uelmatan, kara turung uakusein tar korose.” \p \v 3 Tar binakon, o mamahoholik, doh nosio mamahoholikir patere ka la toto tena uma uleikir patere uleik, ger hangana tang Kaiapas. \v 4 Kara uelhote tar sir me hagar mara kusa uanomo tang Iesu, song ra tung pous tatanon. \v 5 Bo ka kula pukusina pare, “Inggeig ahik pahi banotong guata to tar puhono tar mareining lotu uleik geta bangar tamat, kara nimalian, kara uatentur me ueluelkoi.” \s1 A kuaha ke ding to i Betani tar uaamiamuh toro luna Iesu \p \v 6 Iesu ke uangoul i Betani, tena uma Saimon ger toba baka sioun. \v 7 \x * \xo 26.7 \xt Luk 7.37-38\x*Gitie re ein tabila pe Iesu, kare la keipimer kuaha tar botolo mataia e moko teilir uaamiamuh, a i ranantieher bulauan, kare me dingila toro luna Iesu. \v 8 Doho tamatang uakuakeluk ka banga tar puhonene, kara nimalian, kara uelueldangateis pare, “Ae maene ke ueluelour pukuono tar amiamuh e la? \v 9 A uaamiamuhono paka uabulauain mara kalein me uleikir mani, kara heirin tasir tiome.” \p \v 10 Bo Iesu puk e atensioun manasa tar haua ra kulkulainisin, maeit ke kula pare, “Dehen tung heirheir me niduh tar kuahene, ge inggono pe ke guata tar hagar uaia tun totoguo. \v 11 \x * \xo 26.11 \xt Ual 15.11\x*Tar mamang binakalik, o tiome ra turung uangoul tagu tamiuoum, bo inggo ahik pahu turung uangoul keip tamiuoum tar mamang binakalik. \v 12 A haua ke guataion totoguo, ke ding pe tar uaamiamuh, teke guata tar kaleuatoro tanika tar tukunuguo tar keu. \v 13 Inggo u uamana tun tamiuoum, iamper buturane tar koto uakapa ra uelhire tauetein ro Uelhire Uaia rone, tar haua ke guatainir kuahene ra turung ueluatatain tar namana dede tatanon.” \s1 Judas ke uauia e tangana tang Iesu tar limas nosio mamahoholikir pater \p \v 14 Doha tang sioko tasir siokor hangaul, doha tang torikir tamatang uakuakeluk a hangana tang Judas Iskariot ke la tasir patere uleik. \v 15 \x * \xo 26.15 \xt Sek 11.12; Jon 11.57\x*Kare la kula pare, “A haua rung turung heirioum totoguo getu tangano tang Iesu tar limamiuoum?” Doh gisina ka heir tatanono tar touonor hangaulur mani silva. \v 16 Kare uakekene turungua tar binakonene, Judas ke sirsir manasa me lele hape mare tangana tang Iesu tar limasisin.\fig Gisina ka heir tatanono tar tounor hangaulur mani silva|alt="They gave him thrity pieces of silver." src="LB00309B.TIF" size="col" ref="MAT 26.16" \fig* \s1 Iesu ke ein toro niein uleiking Leke Liu pe ro Mat mesno tamatang uakuakeluk \p \v 17 \x * \xo 26.17 \xt KT 12.14-20\x*Tar uakikilanganar mareining toro niein uleik ra kilain O Bereit Ahik me Is. O tamatang uakuakeluk ka lame tang Iesu, kara me dangata pare, “Ia me butur ro malara ingga, mi kaleuatoreim maro me ein to ingga toro niein uleiking Leke Liu pe ro Mat?” \p \v 18 Doh Iesu ke hire tasisina pare, “Inggoum mung la i koboro tar uan uleikela, karung la tar tamatene, karung hire pare, ‘A Tang Ualasir ke kula pare, Na binakono ke uahuhut manasain. Inggo mesnogo tamatang uakuakeluk mi me turung ein to tenang uma toro nieining Leke Liu pe ro Mat.’” \v 19 Maeit o tamatang uakuakeluk ka guata sira manasa ke ualatoho pe Iesu, kara kaleuatoro toro niein roon. \p \v 20 Gitie ke reiu manasa peon, Iesu mesno siokor hangaul, doha tang torikir tamatang uakuakeluk ka tabilang ein. \v 21 Doh gitie ra ein tabil pesin, kare kula Iesu pare, “Inggo u uamana tun tamiuoum, a tang sioko tamiuoum, e turung tangana totoguo tar limasir uelmatan.” \p \v 22 Doho tamatang uakuakeluk ka longoro tar puhonene, kara ueldolomontiehe tun, kara dangdangata uelture kompela tatanono pare, “Ir Tamata Noman, inggoono?” \p \v 23 \x * \xo 26.23 \xt Ker 41.9\x*Kare hire tapokis Iesu pare, “A tamata gere turung tangana totoguo tar limasir uelmatan, teene re turung uahu tagu totoguo tono mahar bereit i lolono tar nouh. \v 24 A Tunar Tamat e turung mat misiana sira kompe ro kulkula teil pe no uelhire God, bo kuanalik tunur tamatene re turung tangana tatanono tar limasir uelmatan. Paka uiantiehe ge pakene ahikir tamatonene pah ka pohoin.” \p \v 25 Doh Judas ter tamata gere tangana tatanono tar limasir uelmatana ke kula pare tatanon, “Ir Tamata Noman, inggoono?” Kare hire tapokis Iesu pare, “Te paara ro kula sira peme ingga.” \s1 Iesu ke ein keip tosno tamatang uakuakeluk toro uadouhina ro niein \p \v 26 Gitie ra ein pesin, Iesu ke kale toro bereit, kare heir tar uatakai tang God, kare pis pakah, kare heir tang roono tasir tamatang uakuakeluk, kare kula pare, “Kale, karung ein, roono rone a tukunuguo.” \p \v 27 Kare kaleono tar kap bino, kare heir tar vatakai tang God, kare heir tar kap tasisin, kare kula pare, “Inggoum uakapa mung kale, karung inum to tar kapene. \v 28 \x * \xo 26.28 \xt KT 24.8; Jer 31.31-34; Sek 9.11; 1Ko 10.16\x*Ge ginine pe ter deuatingiguo gere uahail tane tar timuhur uelhote, doh gera uatadingig tasir bureher tamata mare kuse luara God tenas niguata uasasin. \v 29 Inggo gine ru hire tamiuoum, inggo ahik pahu turung inum baka poluk me bino e tuka tar marein ru inum taguo tar timuhur bino tamiuoum iuma tena Nitoia Tamouguo.” \p \v 30 \x * \xo 26.30 \xt Luk 22.39; Jon 18.1\x*Song ka keresina toro kereker, kara lala tar Siusan i Oliv. \s1 Pita e turung uolih e tele tang Iesu \p \v 31 \x * \xo 26.31 \xt Jon 16.32\x*Song ke hire Iesu tasisina pare, “Tar boungon, inggoum uakapa tun mung turung ualo liu, karung hiliu totoguo, ter hauono no uelhire God ko kula pare, \b \q1 ‘God e turung uiliatung pous tar tamatang kaukaueke tasir sipsip, \q2 kara turung ualualo ueltebeiringuar sipsip.’ \rq Sakaraia 13.7\rq* \m \v 32 \x * \xo 26.32 \xt Mat 28.7,16\x*Bo tar binaka puk ra uatua tapokisio, inggo u turung uoumula i Galili.” \p \v 33 Doh Pita ke hire tauete pare, “Geta siokor tagorong bohosina totomua, kara hiliu, inggo ahik nomanampe pahu turung hiliu tagu totomua.” \p \v 34 \x * \xo 26.34 \xt Mat 26.69-75\x*Doh Iesu ke kula pare tang Pita, “Inggo u uamana totomua, daana tar boung tar binaka halanar paolo te koror, ingga o turung uolih uatouono pare, o tele totoguo.” \p \v 35 Doh Pita ke kula uapopokoho tapokis pare, “Inggo ahik pahu banotong kula pagiar! Auia teilimpe getu mate taguo totomua.” Doh gisisir gisiamehenar tamatang uakuakeluk ka siokor kula sira pon. \s1 Iesu ke lotu tang God i Getsemani \p \v 36 Doh Iesu mesno tamatang uakuakeluk ka la tar butur ra kilain i Getsemani, kare kulono tasisina pare, “Mu tabilane geru la bakala inggoala, u la lotu.” \p \v 37 Doh ke kale taguono tang Pita, doha toking tuna Sebedi nu Jems me Jon. Doh Iesu e hagouo manasa pare, e ueldolomontiehe tun, kare hagouo uasantieh. \v 38 \x * \xo 26.38 \xt Jon 12.27\x*Kare hireono tasisina pare, “O balouguo o duhuntiehe tun u hagouo sira pare, u uahuhutung mata tar niueldolom. Mu uangoulane, karung uakuakeis tagu totoguo.” \v 39 Kare la sikoro baka polukulaono tar sikin, kare baka uahiuain, a porenon e bangako i kot, kare lotu pare, “Tamoug! Ge pare banoton, o kale liu tar kapang uelmahingene totoguo. Bo inggo u uakeluk puk tereng nimalara, ahik pah tereg nimalaro.” \p \v 40 Doh Iesu ke la tapokisime tasir tantouong uakuakeluk, kare me tupara tasisina ra hohouo kompe, kare kula pare tang Pita, “Hapeono maene ahikioumur tang touono pah kung banotong uakuakeis tagu totoguo me sikir barahar binak? \v 41 Uakuakeis dede, karo lotu tang God mara hikia paho punga tar uatolau. A iabener tamat e malar e uakeluk tena nimalara God, bor tukunun a malmaluan.” \p \v 42 Doh Iesu ke la poluk tar uatorikinar binak, kare la lotu pare, “Tamoug! Geta hikir kapang uelmahingene pah ra banotong kale liuin e tuka getu inumo tatanon, auia, reng nimalara.” \v 43 Ke tapokis polukumeon, kare me tupara tasir tamatang uakuakeluk ra hohou polukumpe, teene gisina ke duhuntieher matas tar matahohou, kara hik pah ka banotong gulgulete uangoul. \p \v 44 Maeit Iesu ke hiliu poluk tasisin, kare la lotu poluk, a uatouonono manasar binak, ke la kotouo polukumpe tar siokonor puhung uelhire. \v 45 Song ke tapokisilaono tasir tamatang uakuakeluk, kare kula pare, “Mu hohouo harahampeoum, karung pepe uaha? Bang! A binaka ke pokoso manasa tar Tunar Tamata ra tanganain tar limasir tamata uasa. \v 46 \x * \xo 26.46 \xt Jon 14.31\x*Mu tentur geri laeig! Bang! A tamata gere turung tangana totoguo gine manase!” \s1 Iesu ka kusein \p \v 47 Iesu e mene haraha tar binaka ke me pokoso Judas ger tang sioko pono tasir siokor hangaul, doha tang torikir tamatang uakuakeluk. Doho manai tamata ra la teil tagu tatanono menia keip tenas baenat, doha pus.\fig Judas ke uoum keip tasir tamatang uiliatung|alt="Judas led the soldiers." src="AB02860b.tif" size="col" ref="MAT 26.47" \fig* Gisina ka ualatueisir patere uleik, doh nosio mamahoholikir Ju. \v 48 Doh Judas geke tangana tang Iesu, ke heir tanika baka tar puhung uahire tasisin pare, “Hingiar tamata ru nguhuio, inggono teon. Inggoum mung kusa tane tatanon!” \v 49 Doh Judas ke la uakodkodoho kompeha tang Iesu, kare me kula pare, “Ir Tang Ualasir,” kare la nguh tatanon. \p \v 50 Doh Iesu ke kula pare tatanon. “Kaloug, a inete gero lang guataia, guata manas.” Song ka lahasisir manai tamat, kara me kusa uanono tang Iesu. \v 51 \x * \xo 26.51 \xt Jon 18.26\x*Doha tang sioko tasisis ra tur tagu tang Iesu, ke reih tauete tono baenat, kare tokout liu tar talingana na tamatang kalekinaler patere uleik. \v 52 \x * \xo 26.52 \xt Uak 9.6; UGO 13.10\x*Doh Iesu ke kula pare tatanon. “Uamoko tapokis tonongo baenat tena butur. O tamata gera uiliatung keip toro baenat, gisina tere turung uamateis ro baenat. \v 53 Inggoum herung tele pare, inggo u banotong dangata tang Tamoug mare heirihaono mo burehentieher anggelou mo burehe uain tar siokor hangaul, doha torikir pang tamatang uiliatung, tar me poul totoguo? \v 54 Bo ahik puk, ter hauon, hapengua mare kotpokoso nomanar puh gere kulkula teil tono Uelhire God pare, a puhon e turung kotpokos?” \p \v 55 \x * \xo 26.55 \xt Luk 19.47; 21.37\x*Song ke kula Iesu pare tasir manai tamat, “Ue, ge inggoum pe kung la keipime tenami baenat doh nami pus marung me kusa sira totoguo ngohina tar tamatetier ueuenau ue a tang uiliatung? A mamang marein ku tabilo, karu ualasira to tar umang lotu ger dedeil, kara hikoum pah kung kusa totoguo. \v 56 Bo a puh pukuninanine ke kotpokoso mare manar puhung uelhire ka boloigir propet.” \p Doh no tamatang uakuakelukono ka siokor hiliu tatanono kara ualo liu. \s1 Iesu e tur tar matanar kaunsol \p \v 57 Doho tamata geka kusa tang Iesu, ka keipila tatanono tena uma uleik Kaiapas, ger uleikir patere tar butur ra uangoul totor tamatang ualualasira tar ualatut, doho mamahoholik. \v 58 Doh Pita ke la uakeluk sikoro bakampela tang Iesu i kalaharahia tar buturung uanguangoul, kare la lek i koboro tar buturung uanguangoul tena umar patere uleik, kare la tabila tagu tasir tamatang kaukaueke tar umang lotu ger dedeil mare banga hape re turung kotpokoso pe me puh. \v 59 Doho patere uleik, doho kaunsol uakapa tun ka sirsir mo tamata gera me boho tola me inete ke guatain Iesu mara banotong tung poususin tatanon. \v 60 Bo ahik puk pah ka banotong tupara me puh. Gitiempe ka tur tauete pe mer bureher tamat, kara boho tola tatanono tar puhpuhung uelhire. Ahik tunumpe pah ka banotong tupara me puh ke guataion mare banoto tasisina tar uiliatung pous tatanon. Bo i muduhia puk, a tang torikir bulout kura tur tauet, \v 61 \x * \xo 26.61 \xt Jon 2.19-21\x*kaura kula pare, “A tamata dehene ke kula pare, ‘Inggo u banotong mamantouo tena umang lotu God ger dedeil, karu tuha tapokis kompe tatanono tar touonor marein.’” \p \v 62 Doh nas uleikir patere ke tur kai, kare kula pare, “Ahika menang puh tar uelhire tapokis tar puhpuhung menenine ka tohtohotolaig totomua?” \v 63 \x * \xo 26.63 \xt Ais 53.7; Mat 27.12\x*Bo Iesu puk e tur bolongur kompe. Doh nas uleikir patere ke dangata poluk pare, “Tar hangana God ger tua, hire tamiueim toro man ge pare, te Kristo nomana ingga ger tuna God.” \v 64 \x * \xo 26.64 \xt Ker 110.1; Dan 7.13; Mat 24.30\x*Doh Iesu ke hire tapokis tatanono pare, “Aa, git ro kula sira pea. Bo inggo gine ru hire tamiuoum. I uoumuhia, inggoum mung turung banga tar Tunar Tamat e tabila tar pang mua tang God ger tang popokoho tun, kare turung lame i rana toro mahar langiting Heuen.” \p \v 65 \x * \xo 26.65 \xt Mat 9.3; Jon 10.33\x*Doh git nas uleikir patere ke nimaliana uasa tun tar puhonene, kare kih katongo tono hikhiku, kare kula pare, “Ae maene ri uangoul baka polukeig mo uelhire? Inggoum kung nihing longoro puk tono uelhire uasaono tang God! \v 66 \x * \xo 26.66 \xt NKP 24.16; Jon 19.7\x*Hape rung namana peoum?” \p Kara kula tapokisisit pare, “Inggono deha tamata uasa, ra uiliatung pous kompein e mat.” \p \v 67 \x * \xo 26.67 \xt Ais 50.6; 53.5\x*Song ka loulousina tar porenon, kara uiliatungin, doho gisiamehe ka posposara tatanono. \v 68 Kara kula pare, “Kristo! Ingga ter tamata ke uaanasain God, gon, ualasir tamiueim tenas niualasirar propet, maiene ke halhaluh totomua!” \s1 Pita ke uolih pare, e tele tang Iesu \p \v 69 Doh Pita e tabila manasampe i koborohia tar buturung uanguangoul, doha tang siokor kuaha na tang kalekinaler patere uleik ke lame tatanon, kare me kula pare, “Ingga deh tena uelueldokout pono Iesu ger peng Nasaret.” \p \v 70 Doh Pita ke uolih, kare kula pare, “Inggo u tele tunungua, a hauoneit ro kulkulaia.” \p \v 71 Kare tauetela toro pirikinar buturung uanguangoul, kare banga polukur tang giameher kuah a tang kalekinale pon, kare hire tasir tamatasis ra uangoul tar buturuono pare, “A tamata dehene teke uelueldokout pono tang Iesu ger peng Nasaret.” \p \v 72 Doh Pita ke uolih poluk. Kare kula pare, “Inggo u uamana tun tamiuoum, u tele tunumpe tar tamaton!” \p \v 73 I muduhia sikor, o tamatasis ra tur tar buturuono ka lame tang Pita, kara me kula pare. “O mana deh roon, ingga deh ter tang sioko pono tasisin. Inggeim mi longor paroko to tenang nimene ingga.” \p \v 74 Doh Pita ke kula uapopokoho tasisina pare, “Inggo u uamana tun i rana tamiuoum, u tele tar tamatonene rung kulkulaioum.” Gitie ke kula peon, kare kororongua komper paol. \v 75 \x * \xo 26.75 \xt Mat 26.34\x*Song ke namana huara tapokis Pita tena puhung kula Iesu geke kulain tatanon pare, “Tar binaka halanar paolo te koror, ingga o turung hire uatouono pare, o tele totoguo.” Doh Pita ke tauetela i kalahara kare kirkiring ualeikintiehe tunungua. \c 27 \p \v 1 Naliliuolik tun, o patere uleik uakapa tun doh nosio mamahoholikir Ju ka uelkodoho me puh hape mara uiliatung pous tang Iesu. \v 2 Ka uihisina tatanono tar tiein, kara keip tatanono tang Pailat ger gavana. \s1 Judas ke tung pous katongoin \p \v 3 Tar binaka ke banga Judas geke tangana tang Iesu ka touahiua pein Iesu tar uelhehek, doh ra turung uiliatung pousin, kare uapalihingua tena ninaman, kare la heir tapokis tar touonor hangaulur mani silva tasir patere uleik mes nosio mamahoholikir Ju. \v 4 Kare la kula pare, “Inggo deh ku guata uasa ku tangana pe tar tamata giane tamiuoum, inggono deh ahik mena niguata uasa marung uiliatung pousoum tatanon.” Kara kulasina pare, “Ahik paha ineteng tamiueim, a ineteng totomua!” \p \v 5 \x * \xo 27.5 \xt Mat 26.14-15; Apo 1.18-19\x*Doh Judas ke baka uahiu i koto tar umang lotu ger dedeil tar mani, kare la, ke la lolo katongoin. \p \v 6 Doho patere uleik ka ur tar mani, kara kula pare, “A manionene, a bulauanar uatadingina ro deuating. Inggeig ahik pahi banotong uamoko tokaha keip tar mani nar umang lotu ger dedeil.” \v 7 I muduhia ka ueluatata tokaha baka pesin hape ra guata keip pe tar mani, kara bulauanguain noso mahar kotor tamatang tuha tar nouh. Ka bulauain ro mahar koto roono pare, tere toko noso keuir tamatang gime uan. \v 8 Temaene ra kila harahainir butur kotono pare, O mahar kotong deuating. \p \v 9 Doha puhung uelhire geke kulamein propet Jeremaia sioun ke kotpokoso tun pare, o man. \b \q1 “Gisina ka kale tar touonor hangaulur manionene \q2 ge teka ueluauia peinir tamatang Israelono pare, ter bulauanon. \q1 \v 10 Ka bulaua keipinguampein tono mahar kotor tamatang tuha tar nouh \q2 misiana ke kula per Tamata Noman totoguo.” \rq Jeramaia 32.6; Sakaraia 11.12-13\rq* \s1 Iesu ka keipin tang Pailat \p \v 11 Doh Iesu e tur manasampe i uoumuhia tar matanar Pailat ger gavana. Kare dangata Pailat tatanono pare, “Ingga tenas toiar Ju?” \p Kare hire tapokis Iesu pare, “Aa, git ro kula sira pea.” \p \v 12 \x * \xo 27.12 \xt Ais 53.7\x*Doho patere uleik mesnosio mamahoholikir Ju ka siokor tohotola tang Iesu tar bureher inet, bo Iesu puk ahik pah ke mene hahaua me puh. \p \v 13 Doh Pailat ke dangata poluk pare, “Ahika paho longoro tar mamang inetelikinine ra siokor tohtohotolaig totomua?” \p \v 14 Bo Iesu puk ahik me sikir mene tatanon, temaene Pailat ke lutarantiehe tun. \s1 Pailat ke kula tang Iesu ra uakusein tar korose \p \v 15 Doh tar mamang nieinilik gera kilain, Leke Liu ro Mat, Pailat e uoto luaka liu tar tang siokor tamatasitie ra uangoul tar umang uih, ngohina re uoto guatang sioun pe, bo e uatauete pukuono tang hingiar tamata teres malahirir Ju. \v 16 Doh tar binakon a tang siokor tamat a hangana tang Barabas ra ueliatein pare, a tamata uasa, e uangoul pono tar binakono tar karabus. \v 17 Temaene tar binaka ka uelpokoso manasar tamat, kare dangata Pailat tasisina pare, “Hingiar tamata rung malahirisioum u uataueto, Barabas ue Iesu gera kilain Kristo?” \v 18 \x * \xo 27.18 \xt Jon 11.47-48; 12.19\x*Inggono ke kula sira pare, teene inggon e atensioun pare, o tamata uleiking tasir Ju ka heir tang Iesu tatanon, teene gisina ka gehe tatanon. \p \v 19 Doh tar binaka re tabil haraha Pailat toro tabtabilang uelkodoh, na kuahono ke heirime toro uelhire tatanono pare, “Ingga ahik paho guata me inete tar tamatener kodkodoh. Teene naboung ku bango tatanono toro siokoro borborian, doh ku hagouo tun tar niduh.” \p \v 20 Doho patere uleik mesir mamahoholik ka uatentur tar balasir manai tar dangata tang Pailat mare luaka liuono tang Barabas, kara uiliatung pousin Iesu. \v 21 Doh Pailat ke dangata tasir manai pare, “Maiar tamata tasrasine rung malarasioum u uataueteio?” Kara kula tapokisisina pare, “Barabas!” \p \v 22 Doh Pailat ke dangata pare tasisin. “Bo a haua ru guataio tang Iesu gera kilain Kristo?” Kara siokor kula ualeik tarosin pare, “Tina uakusa tatanono tar korose!” \p \v 23 Bo Pailat puk ke dangata pare, “Ae a hauar inete uasa ke guataion?” Kara kula ualeikintiehe tununguasina pare, “Tina uakusa tatanono tar korose!” \p \v 24 \x * \xo 27.24 \xt Ual 21.6-9\x*Tar binaka ke banga Pailat pare, ahik baka poluk me puh re la kodkodohola, doha uiliatung e marang tentur, kare kale tar kodom, kare uabusa uamakaha tar limana tar matasir manai, kare kula pare, “O deuatinginar tamatener kodkodoh ahik paha ineteng totoguo a ineteng tamiuoumumpe.” \p \v 25 \x * \xo 27.25 \xt Apo 5.28\x*Doho manai tamata ka siokor kula tapokis pare, “Uamaluana toro deuatinginon o pono tamiueim, doho bung tumiu tering turung huata me niduh tono maton!” \p \v 26 Song ke uatauetela Pailat tang Barabas tasisina, doh tar binaka ka kalkalopis uauelmahing baka pein Iesu, kare heirono tatanono tasir soldia mara la tinesina tatanono tar korose. \s1 O soldia ka uauanete tang Iesu \p \v 27 Song ka kale no soldia Pailat tang Iesu, kara keip tatanono tena uma uleikir gavana, kara me siokor tur uiloho no soldia uakapa tunon. \v 28 \x * \xo 27.28 \xt Luk 23.11\x*Doh gisina ka kale liu tena hikhikuon, kara ualoho tatanono toro gomono kubkubar. \v 29 Song ka tuhasina toro taku, ka tuha keipin toro uoho ueluelhung, kara uamokoin toro luna Iesu, kara uamokoin tar puhung douk tar pang mua, song ka hatup uahiua tatanon, kara uauanete pare, “A liuo tun, nas toiar Ju!” \v 30 \x * \xo 27.30 \xt Ais 50.6\x*Kara loulou uapono tatanon, song ka kale tar puhung douk geka uamokoin tar pang mua, kara halhaluh keipin toro lunon. \v 31 Tar binaka ka uauanete uakapasina tatanon, kara kale liu toro gomon, kara uahiku tapokisig na hikhiku, song ka keip tauete manasampein mara la tine uakusein tar korose. \s1 Iesu ka tine uakusein tar korose \p \v 32 Doh gitie ka tauete liu pemesina tar uan, kara ueltupara kout tar tamat, a hangana tang Saimon ger peng Sairini. Doho soldia ka kula tutupe tatanono tar huata tena korose Iesu. \v 33 Doh tar binaka ka me la matoto manasasin tar butur ra kilain i Golgota, a tengkanar hanganar buturuono ra kilain, na butur ro lakok. \v 34 \x * \xo 27.34 \xt Ker 69.21\x*Teka heir tosina tang Iesu tar bino ueltek a nihouara tar marasin a uelbarang ra kilain a mur, bo tar binaka puk ke inum taginon, kare de mate inum. \p \v 35 \x * \xo 27.35 \xt Ker 22.18\x*I muduhia ka tine baka pesina tatanono tar korose, kara uelpakahangua tena hikhikuono tar ueluelpeikie mara ate pare hingia ro gomono ro la tang mai. \v 36 Song ka tabila uahiuasina tar buturuon, kara uelkaueke pukumpe tatanon. \v 37 Dohi ranahia toro lunono, ka bolosina tar puhung uelhireng uaate pare, “Gine te Iesu nas Toiar Ju.” \v 38 \x * \xo 27.38 \xt Ais 53.12\x*Doha toking ueuenaua ka tine ponois tar korose i uahuhut tang Iesu, a tang sioko ke kusehia tena korose tar pang mua, doha tang giamehe ke kusehia tena korose tar pang kais.\fig Gisina ka tina uakuse tang Iesu tar korose|alt="They hung Jesus on the cross." src="LB00328B.TIF" size="col" ref="MAT 27.38" \fig* \p \v 39 \x * \xo 27.39 \xt Ker 22.7; 109.25\x*Doho tamatasisie ra la siausiauala tatanono ra heir tenas meneng uelsigala tatanon, kara bilbile tar lus. \v 40 \x * \xo 27.40 \xt Mat 26.61; Jon 2.19\x*Kara kula pare, “Ingga ter tamatang mamantouo tar umang lotu ger dedeil, karo tuha tapokis poluk tar touono pukur marein.” “Ge para tuna Goda, o uelkarus katongoia, karo hiuo liu tar korose!” \v 41 Doho patere uleik mesir tamatang ualualasira tar ualatut, doho mamahoholik a siokono puk ponomper hagar ka guatain, kara uauanete pare, \v 42 “Inggono ke uelkarus tasir gisiameher tamat, bo ahik pukuono pahe banot e uelkarus katongoin. Ahikono pah nas toiar Israel? Gete hiua liu turono gine daana tar korose, song ri tagorong maneig tatanon! \v 43 \x * \xo 27.43 \xt Ker 22.8\x*Inggon e tagorong mana tang God, kare kula pare inggono ter tuna God. Auia, doh gete malara God tatanon, pake poul tatanono gine daan.” \p \v 44 Doha toking ueuenaua geka tine taguis tang Iesu, kura uelsigala sira pono tatanon. \s1 Iesu ke mat \p \v 45 Doh nar marein uleik, nar 12 kilok, a kitup ke kokopo uakapa tar pang uan uakapa tun, ke la tuka namoloi nar 3 kilok. \v 46 \x * \xo 27.46 \xt Ker 22.1\x*Doh nar moloila, Iesu ke kula ualeik pare, “Iloi, Iloi, lama sabaktani!” A tengkana puhung uelhireonene, e kula pare, “Nag God, nag God, ae maene ko hiliua totoguo?” \p \v 47 Doho gisiameher tamatasitie i hutuna ka longor, kara kula pare, “Inggono dehe kila tang Elaija!” \v 48 \x * \xo 27.48 \xt Ker 69.21\x*Doha tang siokor tamata ke ualola, kare kale toro mahar pous, kare uahu tar bino ueltek, kare uamoko tola tar puhung douk, kare hue kai taro tang Iesu mare inum. \v 49 Bo o gisiamehe pukur tamata ka kula pare, “Halan! Ti banga bak, ge pare me poul Elaija tatanon.” \p \v 50 Doh Iesu ke kaling ualeik poluk, kare mat. \p \v 51 \x * \xo 27.51 \xt KT 26.31-33; Hib 10.19-20\x*Doho mahar gomono gero kus i uoumuhia toro olta tar umang lotu ger dedeil ko takih pang torik tur i rana ko me tuk i kot. Doha koto ke gun, doha mahar palaua ke tapolaka uelpakah. \v 52 Doho keu ko takapuk, doho bureher tamatar nang God geka mate sioun ka uatua tapokisis, \v 53 dohi muduhia ke tentur tapokis pe Iesu toro mat, kara hiliuinguasina tar keu, kara langua i Jerusalem tar butur ka banga tor bureheisir tamata tasisin. \p \v 54 Doh tar binaka ke banga nas tang uoum keipir soldia, doho soldiasisie gisina ka kaukaueke tang Iesu, doh tar giniameher mamang inetelikinitie ke kotpokos, kara sokor, kara kula pare, “Inggono deha Tuna nomanampe God!” \p \v 55 \x * \xo 27.55 \xt Luk 8.2-3\x*Doho burehe kuaha pono, geka kekete turume tang Iesu i Galili, kara poul tatanon, ka banga tur ponompe i reh. \v 56 Tasir kuahasinasine, a tang sioko hangana tang Maria Makdala, kare Maria gera tinas Jems me Josep, doha ra tinasar toking tuna Sebedi Jems me Jon. \s1 Iesu ka keuin \p \v 57 Gitie ke moloi manasa peon, kare me pokosor tang siokor tang mani a peng Arimatea hangana tang Josep, inggon a tang sioko pono tosno tamatang uakuakeluk Iesu. \v 58 \x * \xo 27.58 \xt Ual 21.22-23\x*Inggono ke la banga tang Pailat, kare la dangata, ge pare banot e kale tar tukununa Iesu. Doh Pailat ke kula tasir soldia tar heir tar tukununon. \v 59 Song ke kale Josep tatanono, kare gomo toro mahar gomono gaugauil o timuh, \v 60 \x * \xo 27.60 \xt Ais 53.9\x*kare la uamokola tar tukununa Iesu tar timuhur keu a nanampeon, a nikoho tola toro lebang, song ke tula uatagegelela Josep toro palaua uleik toro matana ro lebanga, kare la. \v 61 Doh Maria Makdala, doha tang giamehemper Maria ura tabila uahuhut tar keu, kaura bangbanga tar keu. \s1 O soldia ra kaukauke tar keu \p \v 62 Doh tar uagiamehenar marein ter Mareining Pepe Uah, noso mamahoholikir patere mesir Parisi ka uiliodout, kara la banga tang Pailat, \v 63 \x * \xo 27.63 \xt Mat 12.40; 16.21; Mak 9.31; 10.33-34; Luk 9.22; 18.31-33; Jon 2.19-21\x*kara la kula pare, “Ir Tamata Uleik, inggeim mi namana dede tar binaka re tua harahar bohoboho giala, inggono ke kula baka pare, ‘Tar touonor marein, inggo u turung tua tapokis.’ \v 64 Temaene ingga pako heir me puhung kula uapopokoh mara kaueke uaiainir keu e tuka tar uatouononor marein mara hik no tamatang uakuakelukono pah ra banotong la uenaua tar tukununon, kara hire tasir tamata pare, inggono ka uatua tapokisin toro mat. Doho uadouhina ro boho roono rone tero turung santiehe tang gero uakikilangan.” \p \v 65 Doh Pailat ke kula pare tasisin, “Kale mo soldia, karung hire tasisina ra kaueke uaia keip tar keu me hagar uaia tun rung ateioum.” \p \v 66 Song ka lasina tar keu, kara bulut tola toro mahar palaua mara hik me tamata re banotong tula liu, song ka kaueke uangoulur soldia. \c 28 \s1 Iesu ke tua tapokis \p \v 1 I muduhia tar Mareining Pepe Uah, gitie re kih manasa pehainir giameher marein tar uakikilanganar marein tar uik, Maria Makdala mer tang giamehemper Maria kura la banga tar keu.\fig A kuaha ke la toro lebangang mat|alt="The woman went to the tomb." src="TOMB.TIF" size="col" ref="MAT 28.1" \fig* \v 2 Doha tukung nun ke kotpokoso ualutara, doh na anggelou God ke la turuha i Heuene, kare me tula uatagegele liu toro palau, kare tabila uapono tang roon. \v 3 Inggono ke bala sira tar kanau, doh na hikhikuon a gaugauilintiehe tun. \v 4 Doho soldia ka sokorontieh, kara poroporontiehe tun, kara punga uahiu i kot, ka baka sirangua tasir tamatasisie ka mate manas. \p \v 5 Bo a anggelou puk ke kula pare tar toking kuah, “Ahik pah mura sokor. Inggo u ate, raoum mura sir teil tang Iesu geka tinein tar korose. \v 6 \x * \xo 28.6 \xt Mat 12.40; 16.21\x*Inggono taboinane. Inggono ka uatua manasain misiana ke kula baka pe. Mura lame, kaura me banga tar butur ke rikinon. \v 7 Raoum mura la uateuelengua, kaura la hire tosno tamatang uakuakelukono pare, ‘Inggono ka uatua tapokis manasain toro mat, doh inggono ke la manasa uoum i Galili ter buturuono rung la banga tooum tatanon.’ Auia, inggo ku hire manasa tamiraoum.” \p \v 8 Kaura hiliu uateuelengua kompe rasina tar keu menia keip tar nisokor, kara niuaha uleik, kaura ualualo tar la hire tosno tamatang uakuakelukon. \p \v 9 Doh Iesu ke ueltupara tola tasrasina tar lel, kare kula pare, “Aliuo tun!” Kaura la uahuhutuha rasina, kaura buaka tar kekenon, kaura lotu tatanon. \v 10 \x * \xo 28.10 \xt Mat 26.32\x*Song ke kula Iesu pare tasrasin, “Ahik pah mura sokor. Mura la hire toso bung tahiguo ra la i Galili ter buturuono ra la banga tosina totoguo.” \s1 O soldia ka hire tar haua ke kotpokos \p \v 11 Gitie ura la haraha pelar toking kuah, o gisiameher soldiasitie, ka kaukaueke tar keu, ka la tapokis tar uan uleik, kara la hire tosnosio mamahoholikir patere tar mamang inetelik ke kotpokos. \v 12 Doho patere uleik ka la tabila tokaha mesir mamahoholik, kara la uelhote, kara heir tar uleikir mani tasir soldia. \v 13 Kara kula pare, “Inggoum mung turung kula pare, no tamatang uakuakelukono ka lame naboung, kara me uenaua tar tukununono tar binaka rung hohououm. \v 14 Doh gete longoror gavana tar puhene, mi turung uakodkodoho keip uoumeim tatanono mara hikoum pahe kusesioum me puh.” \v 15 Song ka kaler soldia tar mani, kara guata sira manasampe misiana ka kula peis. Doho ueluatata rone ko la uiloho tasir tamatang Ju e tukampeene daan. \s1 Iesu ke kotpokoso tosno tamatang uakuakeluk \p \v 16 \x * \xo 28.16 \xt Mat 26.32\x*Doh gisisir siokor hangaul, doha tang siokor tamatang uakuakeluk ka la manasampe tar siusaneit, ke kula uamatotoin Iesu tasisina ra lain i Galili. \v 17 Doh tar binaka ka bangasina tatanon, kara lotu tatanon, bo o gisiamehe puk tasisina res torikir ninaman ge pare, Iesu nomanon. \v 18 \x * \xo 28.18 \xt Jon 13.3; Epe 1.20-22\x*Doh Iesu ke la uahuhutume tasisin, kare kula pare, “God ke heir totoguo tar hanga uleik, doha nitampopokoho uleik tar kaueke tar mamang inetelik i Heuene dohi kot. \v 19 \x * \xo 28.19 \xt Mak 16.15-16; Apo 1.8\x*Temaene pakung laoum toro mamang uanilik, karung la guata tasir tamata nogo tamatang uakuakeluko. Karung uahuhu tasisina tar hangana Tamanon, doha Tunon, doha Iabena Dedeil. \v 20 Karung ualasira tasisina tar uakeluk tar mamang inetelik ku ualatohogio tamiuoum. Doh inggo u turung uangoul tagu tamiuoum tar mamang binakalik e tuka tar binaka re kapar kot.”